ژماره‌ 487

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)487‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/7/14‬‬

‫ئه‌بوبه‌کری به‌غدادی‬ ‫پیاوێکی پڕ له‌ڕه‌مزو راز‬

‫مــه‌سـعودۆفـۆبیــا‬ ‫خوێندنگای‬ ‫یه‌که‌مه‌که‌ی هه‌رێم یــاخـود نـه‌تـه‌وه‌ی‌‬ ‫زستانان باران ده‌چێت ‌ه كــوردو پــه‌تـای‌‬ ‫دژســه‌ری‌؟‬ ‫ناو پۆله‌کانییه‌وه‌‬

‫‪16‬‬

‫‪14‬‬

‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی نهێن��� ‌‬ ‫به‌فه‌رمانێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زی���ران‪ 500 ،‬هه‌ڤاڵ ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫"بارزان���ی‌ نه‌مر" ده‌كرێن به‌ش���ه‌هید‌و‬ ‫موچه‌ی‌ شه‌هیدانه‌یان بۆ ده‌بڕدرێته‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه مانگان ‌ه موچه‌كانیان ده‌گاته‌ نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫‪ 800‬ملی���ۆن دینار‪ ،‬وته‌بێژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ه‌هیدان ده‌ڵێ���ت "ئێم��� ‌ه فه‌رمان ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی وه‌زیرانم���ان جێبه‌ج��� ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ردوه‌و نازانی���ن ئه‌وان ‌ه به‌ڕاس���ت ‌‬ ‫شه‌هیدن یان نا"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬به‌نوس���راوێك ‌‬ ‫ی وه‌زیران‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫فه‌رم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێچیرڤ���ان بارزانی‌و مۆر ‌‬ ‫ك���ه‌ واژۆ ‌‬ ‫ی دارایی‌ – نهێنی‌ له‌س���ه‌ره‌و‬ ‫وه‌زه‌رات ‌‬ ‫كۆپییه‌كی‌ ده‌ست ئاوێن ‌ه كه‌وتوه‌‪ ،‬بڕیار‬ ‫ی نه‌مر‬ ‫دراو‌ه موچ���ه‌ی‌ هه‌ڤااڵنی‌ بارزان ‌‬ ‫ی چوار لیس���ته‌و‌ه‬ ‫رێكبخرێته‌و‌ه له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ی كراوه‌‌و‬ ‫ی وه‌زاره‌تی‌ دارای ‌‬ ‫ك ‌ه ئاڕاسته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫دواتریش ئه‌وان ئاڕاس���ته‌ ‌‬ ‫ش���ه‌هیدانیان كردوه‌‪ ،‬به‌پێی‌ نوسراو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ناویان له‌لیس���ت ‌‬ ‫فه‌رمیه‌ك ‌ه "ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی راوێژكار‬ ‫ژماره‌ (‪)1‬دا هات���وه‌ به‌پله‌ ‌‬ ‫ی ‪ 1500000‬دینار (ملیۆنێك‌و‬ ‫به‌موچ��� ‌ه ‌‬ ‫پێنج س���ه‌د هه‌زار دینار تۆمار بكرێن‪،‬‬

‫ی ژم���اره‌ (‪)2‬دان‬ ‫ی له‌لیس���ت ‌‬ ‫ئه‌وان���ه‌ ‌‬ ‫ی ‪ 1320000‬دینار‬ ‫به‌پل ‌هی‌ لیوا به‌موچه‌ ‌‬ ‫(ملیۆنێك‌و سێ‌ س���ه‌د‌و بیست هه‌زار‬ ‫ی‬ ‫دین���ار) تۆم���ار بكرێن‌و لیس���ته‌كان ‌‬ ‫ی عه‌می���د‌و رائید تۆمار‬ ‫‪‌3‬و‪4‬یش به‌پله‌ ‌‬ ‫بكرێن‪.‬‬ ‫ی ش���ه‌هیدان‌و‬ ‫ی وه‌زرات��� ‌‬ ‫وته‌بێ���ژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم��� ‌‬ ‫ی حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ئه‌نفالكراوان��� ‌‬ ‫كوردستان "فوئاد عوسمان" له‌مباره‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند ك ‌ه ئه‌و‌ه له‌كابینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێنجه‌م���ی‌ حكومه‌تدا س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیران بڕیاری‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫داوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ " ئه‌وان��� ‌ه ‪ 500‬ناون‬ ‫به‌چ���وار لیس���ت بۆم���ان هات���و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ش���ه‌هیدیان بۆ بكرێت‌و هه‌ر‬ ‫معامه‌له‌ ‌‬ ‫ی خۆی‌ شه‌هیدانه‌یان بۆ‬ ‫كه‌سه‌و به‌پله‌ ‌‬ ‫بڕاوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫وتیشی‌ " ئێم ‌ه فه‌رمان ‌‬ ‫ێ ك���ردوه‌و نازانین‬ ‫وه‌زیرانمان جێبه‌ج ‌‬ ‫ی ش���ه‌هیدن یان ته‌نها‬ ‫ئه‌وان ‌ه به‌ڕاس���ت ‌‬ ‫هه‌ڤاڵ���ی‌ بارزانی‌ نه‌مرن‪ .‬گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی ئاراس‬ ‫ئه‌وانه‌ له‌گه‌ ‌ڵ بارزان���ی‌ له‌ئاو ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌ڕینه‌وه‌‌و هاتونه‌ته‌وه‌ به‌نوس���راوێك ‌‬ ‫ره‌سمی‌ به‌شه‌هید تۆمارن"‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫‪2‬‬

‫داره‌ڤان‬ ‫مه‌نسور‬ ‫مه‌سعود‬ ‫مسته‌فا‬ ‫بارزانی‬

‫بۆچی دیپلۆماتان‬ ‫بانگهێشتکران بۆ‬ ‫په‌رله‌مان له‌رۆژی‬ ‫‪23‬ی حوزه‌یران‬

‫به‌هۆی‌ فه‌یسبوكه‌وه‌‬ ‫خێزانێك حاشا‬ ‫له‌كچه‌كه‌یان ده‌كه‌ن‬

‫‪18‬‬

‫‪9‬‬

‫به‌فه‌رمانێكی‌ نهێنی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫‪ 500‬هه‌ڤاڵی‌ "بارزانی‌ نه‌مر" ده‌كرێن به‌شه‌هید‌و شه‌هیدانه‌یان بۆ ده‌بڕێته‌وه‌‬

‫ئه‌بو كاروان‪:‬‬ ‫به‌م به‌ره‌جه‌ژنانه‬ ‫‌موچه‌نییه‌و‬ ‫فه‌رمانبه‌رانیان‬ ‫نائومێد كرد‬ ‫سه‌رۆكی‌لیس���تی‌ ئازادی‌ له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ڕایگه‌یان���د پێش���تر‬ ‫به‌رپرس���انی ‌حكومه‌ت���ی ‌هه‌رێم���ی‌‬ ‫كوردس���تان الف و گه‌زاف���ی‌ئه‌وه‌یان‬ ‫لێئه‌دا كه‌داهاتی‌تاك‌و ئاس���تی‌بژێوی‬ ‫‌خه‌ڵكی‌ كوردستان له‌ئاست دانیشتوانی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و خواروی‌عێراق زۆر باشتره‌‪،‬‬ ‫كه‌چی‌ ئێستا به‌م به‌ره‌جه‌ژنانه‌‬

‫‪4‬‬ ‫له‌شه‌ش مانگی‌ رابردودا‬ ‫‪ 254‬حاڵه‌تی‌ سوتان‌و‬ ‫خۆسوتاندن له‌سلێمان ‌ی‬ ‫هه‌بوه‌‬ ‫‪9‬‬

‫سكرتێری په‌رله‌مان‪ :‬راوێژكار هه‌بو‌ه‬ ‫له‌یه‌ك رۆژدا دامه‌زراوه‌و خانه‌نشیكراو‌ه‬ ‫چه‌ندی���ن راوێ���ژكار به‌پل���ه‌ی‌ ب���ااڵ‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان به‌پل���ه‌ی‬ ‫بریكاری‌ وه‌زیرو شاره‌زاو به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫پێش���كه‌وتو دامه‌زرێنراون‪ ،‬زۆرێك له‌و‬ ‫راوێژكارانه‌ش دوای‌ خانه‌نشین كردنیان‬ ‫وه‌نه‌وش���ه‌كانیان بردوه‌ بۆ خۆیان كه‌‬ ‫هی‌ په‌رله‌مانه‌‪ ،‬س���كرتێری‌ په‌رله‌مان‬ ‫ده‌ڵێ���ت "راوێژكار هه‌بوه‌ له‌یه‌ك رۆژدا‬ ‫دامه‌زراوه‌و خانه‌نشینیش كراوه‌"‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێ���ی‌ چه‌ند‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌ی���ه‌ك ك���ه‌ ده‌س���ت ئاوێنه‌‬ ‫كه‌وتوه‌ له‌ماوه‌ی‌ دو س���اڵی رابردودا‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان بۆ هه‌مو‬ ‫حزبه‌كان ‪ 69‬راوێژكار به‌پله‌ی‌ جیاواز‬ ‫دامه‌زرێن���راون‪ ،‬ئ���ه‌و دامه‌زارندنان���ه‌‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ كه‌ پێشتر یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫سه‌دان كه‌سیان به‌و پله‌و ناونیشانانه‌‬ ‫دامه‌زراندوه‌‌و زیاتر له‌‪ 800‬فه‌رمانبه‌رو‬ ‫راوێ���ژكاری خانه‌نش���ینكراو موچ���ه‌‬ ‫وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫له‌و به‌ڵگه‌نامانه‌دا كه‌ ده‌ست ئاوێنه‌‬ ‫كه‌وتون‪ ،‬زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی‌ خانه‌ش���ین‬ ‫كراون هێش���تا ته‌مه‌نی خانه‌نشینییان‬

‫ته‌واونه‌كردوه‌‪ ،‬هه‌ندێكیان له‌مانگی ‪5‬ی‬ ‫‪ 2013‬به‌راوێژكاریی دامه‌زراون‌و له‌مانگی‬ ‫‪5‬ی ‪ 2014‬خانه‌نشینكراون‪ .‬فه‌خره‌دین‬ ‫قادر سكرتێری په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫له‌مب���اره‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫"له‌سه‌رده‌می ده‌ستبه‌كاربونی ده‌سته‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی خولی چواره‌می په‌رله‌مان‬ ‫كه‌ ده‌كاته‌ ‪ ،2014/4/29‬ئه‌گه‌ر كه‌سێك‬ ‫دامه‌زرابێت‌و خانه‌نش���ینكرابێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫به‌ڵێ���ن بێت لێپرس���ینه‌وه‌ی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌ك���و ‪2014/4/28‬‬ ‫ب���ه‌ره‌و خوار هه‌رچ���ی هه‌بوبێت ئێمه‌‬ ‫لێی به‌رپرسیار نین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئێمه‌ كه‌ چوینه‌ په‌رله‌مان‬ ‫به‌نمون���ه‌ نوس���ینگه‌ی‌ په‌رله‌م���ان‬ ‫چایچیش���ی تێ���دا نه‌ماب���و‪ ،‬هه‌مویان‬ ‫خانه‌نش���ینكرابون‪ ،‬هه‌ندێك���ی زۆر‬ ‫ل���ه‌و راوێژكارانه‌ی خانه‌نش���ینكرابون‬ ‫وه‌نه‌وشه‌كانیش���یان بردب���و‪ ،‬دوات���ر‬ ‫ئه‌وانه‌ش���ی مابونه‌وه‌ وه‌كو ده‌سته‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی وتمان هه‌ركه‌س ده‌یه‌وێت‬ ‫ده‌توانێت خانه‌نشین بێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت‬ ‫ئۆتۆمبێلی په‌رله‌مان نه‌به‌ن"‪.‬‬

‫له‌ب���اره‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ی راوێ���ژكار هه‌ی ‌ه‬ ‫ته‌مه‌نی ‪ 33‬س���اڵه‌و پاش یه‌ك ساڵ‌و‬ ‫نی���و دامه‌زراندن���ی به‌راوێژكاری���ی‪،‬‬ ‫خانه‌نش���ینكراوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدایه‌ به‌پێی‬ ‫یاس���ای خانه‌نش���ینی فه‌رمانب���ه‌ر‬ ‫له‌ته‌مه‌ن���ی ‪ 63‬س���اڵیدا خانه‌نش���ین‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬س���كرتێری په‌رله‌مان وتی‌‬ ‫"هه‌مو كه‌س���ێك مافی خۆیه‌تی پاش‬ ‫یه‌ك س���اڵ له‌دامه‌زراندنی خانه‌نشین‬ ‫بێت"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫مسته‌فا سه‌ید قادر‪:‬‬

‫ماوه‌یه‌ك ‌ی ترم پێویست ‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بزانم له‌یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ هێز ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌دا سه‌ركه‌وتو ده‌بم یان نا‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫مسته‌فا سه‌ید قادر وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات كه‌ یه‌كخستنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه ته‌نها به‌بڕیار نابێ‪،‬‬ ‫هێز ‌‬ ‫ی ده‌وێ‌و‬ ‫به‌ڵك���و ئیراده‌یه‌كی‌ به‌هێ���ز ‌‬ ‫ی زیات���ری‌ ده‌وێ‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت‬ ‫كار ‌‬ ‫ی ترم پێویسته‌ بۆ ئه‌و‌هی‌ بزانم‬ ‫"ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌یه‌كخس���تنه‌وه‌ی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫سه‌ركه‌وتو ده‌بم یان نا"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬مس���ته‌فا س���ه‌ید‬ ‫ق���ادر له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌دا رایگه‌یان���د كه‌ تا ئێس���تا‬ ‫ی س���ه‌ره‌تاییان‬ ‫ته‌نه���ا هه‌ندێ‌ هه‌نگاو ‌‬ ‫ی ئه‌و چاكسازییانه‌دا‬ ‫ناو‌ه له‌ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌دا‬ ‫ك ‌ه به‌نیازبون له‌وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ئه‌نجامیبده‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "هی���وادارم هه‌مو تواناكان‬ ‫ی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫بخه‌ینه‌گ���ه‌ڕ ب���ۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ هی���چ هێزێك ‌‬

‫ی حزبی‌ نه‌مێنێت"‪.‬‬ ‫چه‌كدار ‌‬ ‫ی نێوان‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫وتیشی‌ "كێش���ه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌سه‌ر پرس ‌‬ ‫ی گۆڕان‌و پارت ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ تا ئێس���ــتا كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫خراپی نه‌ب���وه‌ له‌س���ه‌ر به‌ڕێوه‌چون ‌‬ ‫كاره‌كانم‪ ،‬هیوادارم له‌داهاتوش���دا هیچ‬ ‫جۆر‌ه كاریگه‌ریه‌كی‌ نه‌رێنی‌ نه‌بێت"‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ ‌‬ ‫ل���ه‌دو مانگ���ی‌ داهات���ودا ئه‌وه‌یان بۆ‬ ‫ی‬ ‫رونده‌بێته‌وه‌ كه‌ ئه‌مه‌ریكا به‌ڵێنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌باته‌ س ‌هر‌ سه‌باره‌ت به‌هاوكاریكردن ‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ به‌چه‌كی قورس‌و پڕچه‌ك‬ ‫ی كورد كه‌ بڕیار‌ه دور‬ ‫كردنی‌ سێ لیوا ‌‬ ‫ی حیزبی‌ پێكبهێنرێت‪.‬‬ ‫له‌ده‌ستێوه‌ردان ‌‬

‫‪3‬‬

‫جه‌ژنتان پیرۆز‪ ..‬به‌بۆنه‌ی هاتنی جه‌ژنی پیرۆزی ره‌مه‌زانه‌وه‌ سێشه‌ممه‌ی داهاتو ئاوێنه‌ باڵونابێته‌وه‌‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ وێنه‌یه‌ك له‌الیه‌ن كوڕه‌زایه‌ك ‌ی بارزانیه‌وه‌‬ ‫ده‌بێته‌ جێی‌ سه‌رنجی‌ دۆست ‌ه بیانیه‌كان ‌ی كورد‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی وێنه‌ی ئوتومبێلێك‬ ‫له‌الیه‌ن كوڕه‌زایه‌كی بازرانیه‌وه‌‬ ‫له‌ئینستاگرام كه‌ نرخه‌كه‌ی‌ ‪17‬‬ ‫ده‌فته‌ره‌و مه‌نسور بارزانی‌ باوكی‌‬ ‫به‌دیاری‌ پێبه‌خشیوه‌‪ ،‬بوه‌ته‌ جێی‬ ‫بایه‌خی ئه‌و سویدی‌و نه‌رویجیانه‌ی‬ ‫كه‌ خۆیان به‌دۆستی كورد ده‌زانن‌و‬ ‫پشتیوانی پێشمه‌رگه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫له‌شه‌ڕی دژ به‌داعشدا‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا ده‌ڵێن "مانگانه‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌ك كه‌ خۆی ده‌دات‬ ‫به‌كوشت له‌شه‌ڕی دژ به‌داعشدا‬ ‫چه‌نده‌و به‌چه‌ند مانگ ده‌یده‌نێ؟!"‬ ‫میش���ێل گی���رارد هیل���ده‌رس كه‌‬ ‫نه‌رویجییه‌كی‌ دۆستی‌ كورد‌و یه‌كێك ‌ه‬ ‫له‌و كه‌سانه‌ی‌ سه‌رپه‌رشتی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫‪i‬‬

‫‪generationen‬‬

‫‪Kurdiska‬‬

‫‪ Sverige‬ده‌كات‪ ،‬له‌په‌یجی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆی‌ له‌تۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یسبوك‬ ‫وێنه‌ی‌ "داره‌ڤان مه‌نس���ور بارزانی‌"‌و‬ ‫ئه‌و ئوتومبێله‌ی‌ داناوه‌ كه‌ مارسیدسی‌‬ ‫‪G63‬یه‌و له‌الیه‌ن باوكییه‌وه‌ به‌دیاری‌‬ ‫پێیبه‌خشراوه‌‪ ،‬هیلده‌رس كۆمێنتێكی‌‬ ‫نوسیوه‌‌و ده‌ڵێت "نازانم له‌كوردستان‬ ‫ئ���ه‌و ئوتۆمبێله‌ نرخه‌ك���ه‌ی چه‌نده‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پاره‌ی سویدی بایی ملیۆنێك‌و‬ ‫پێنجسه‌د هه‌زار كرۆنه‌ ئه‌وجا پێمبڵێن‬ ‫مانگانه‌ی پێش���مه‌رگه‌یه‌ك كه‌ خۆی‬

‫كؤمێنتی میشێل گیرارد هیڵده‌رس له‌په‌یجی تایبه‌تی خۆی سه‌باره‌ت به‌ئۆتۆمبێله‌که‌ی داره‌ڤان‬ ‫ده‌دات به‌كوش���ت له‌ش���ه‌ڕی داعشدا‬ ‫چه‌نده‌و به‌چه‌ند مانگ ده‌یده‌نێ؟!"‪.‬‬ ‫ئه‌م كۆمێنته‌ ده‌نگدانه‌وه‌ی هه‌بوه‌‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی‌ په‌یج���ی‌ ئه‌و س���ویدی‌‌و‬ ‫نه‌روجیانه‌ی‌ خۆیان به‌دۆستی‌ كورد‬ ‫ده‌زان���ن‌و هاوڕێی كوردی���ان هه‌یه‌‌و‬ ‫كه‌موزۆر ئاگاداری دۆخی كوردستانن‬

‫له‌دوای ش���ه‌ڕی داعش���ه‌وه‌‪ ،‬وێنه‌و‬ ‫كۆمێنته‌كه‌یان داناوه‌و وه‌كو "شتێكی‬ ‫كۆمیدی" ئاماژه‌یان پێداوه‌‪.‬‬ ‫میش���ێل گی���رارد هیل���ده‌رس‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌كدا به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "ئه‌وه‌ی‌ به‌الی‌ منه‌وه‌ سه‌یر بو ئه‌و‬ ‫ئوتومبێله‌ له‌سوید‌و نه‌رویج نرخه‌كه‌ی‌‬

‫وێنه‌کانی داره‌ڤان له‌په‌یجی تایبه‌تی خۆی له‌ئینستاگرام وه‌رگیراوه‌‬

‫یه‌ك ملی���ۆن‌و ‪ 500‬هه‌زار كرۆنه‌ كه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌م دنیایه‌ بژی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌كاته‌ زیاتر ل���ه‌ ‪ 170‬هه‌زار دۆالر‪ ،‬به‌بڕوای من له‌م كاته‌دا گونجاو نییه‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ بۆ م���ن جێی‌ سه‌رس���وڕمانه‌ ئ���ه‌م ج���ۆره‌ وێنه‌و قس���انه‌ له‌تۆڕه‌‬ ‫ئه‌م پاره‌یه‌ ده‌كات���ه‌ موچه‌ی چه‌ند كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی وه‌كو فه‌یسبوك‌و‬ ‫ئینستاگرام باڵوبكاته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫پێشمه‌رگه‌؟!"‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌المه‌وه‌ ئاس���اییه‌ كه‌ له‌م كاته‌دا كه‌ كوردستان له‌شه‌ڕێكی‬ ‫داره‌ڤان وه‌كو هه‌ر منداڵی خێزانێكی قورسدایه‌ دژ به‌داعش"‪.‬‬

‫ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدایه‌ ك����ه‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كوڕه‌زاكان����ی‌ بارزان����ی‌ له‌ت����ۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان����دا په‌یجی‌ تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆی����ان هه‌یه‌و چاالك����ن‪ ،‬وێنه‌ی‌‬ ‫سه‌رنجڕاكێش����ی‌ خۆی����ان ك����ه‌‬ ‫له‌خۆشترین ش����وێنه‌كانی‌ دونیادان‬ ‫باڵوده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی‪ :‬چاره‌سه‌ركردن ‌ی یه‌كگرتو و كۆمه‌ڵ سورن‬ ‫له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌م قه‌یران ‌ه له‌ده‌ست خودی بارزانیدایه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ سه‌رۆك‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫له‌دوای‌ پێكهێنانی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هاوبه‌ش له‌ساڵی‌ ‪ 2005‬هیچ كاتێك‬ ‫به‌قه‌در ئێستا په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫نێوان پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان رو‬ ‫له‌گرژی‌ و ئاڵۆزی‌ نه‌بوه‌‪ .‬ئێستا‬ ‫ئه‌م دو پارته‌ له‌هاوپه‌یمانییه‌كی‌‬ ‫به‌هێزه‌وه‌ بونه‌ته‌ نه‌یاری‌‬ ‫سه‌رسه‌ختی‌ یه‌ك‪.‬‬

‫پرس����ی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ یاس����ای‌‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ����م به‌پله‌ی‌ یه‌ك‌و‬ ‫ی فرۆشتنی‌‬ ‫بابه‌تی‌ ده‌ستورو كێشه‌كان ‌‬ ‫نه‌وت یه‌ك له‌دوای‌ یه‌ك ناكۆكییه‌كانی‌‬ ‫نێوانیانی‌ قوڵتر كردۆته‌وه‌ به‌جۆرێك‪،‬‬ ‫پارتی‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌ی‌ ڕاكێش����انی‌ قوباد‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ب����ۆ نێو هۆڵ����ی‌ په‌رله‌مان‬ ‫ده‌كات ب����ۆ لێپرس����ینه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێتیش‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ ڕاكێشانی‌ نیچیرڤان بارزانی‌‬ ‫ده‌كات بۆ لیپرسینه‌وه‌‪.‬‬ ‫فه‌ری����د ئه‌سه‌س����ه‌رد ئه‌ندام����ی‌‬

‫س����ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ نیش����تیمانی‌‬ ‫كوردستان نایشارێته‌وه‌ له‌وه‌ته‌ی‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژانه‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ره‌وانه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مان كراون كێشه‌ی دروستكردوه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر په‌یوه‌ندی نێ����وان یه‌كێتی‌‌و‬ ‫پارت����ی‪ ،‬چونكه‌ دو دیدو نه‌خش����ه‌ی‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‌ له‌و روه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ زانیاریی����ه‌كان یه‌كێت����ی‌‬ ‫نیش����تیمانی‌ كوردستان و بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان تاوه‌كو ئێستا دیدو بۆچونیان‬ ‫لێك����ه‌وه‌ نزیكه‌ ب����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان له‌ناو په‌رله‌ماندا‬ ‫ده‌س����ه‌اڵته‌كانی‌‬ ‫هه‌ڵبژێرێ����ت‌و‬ ‫كه‌مبكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌یش دیدی‌‬ ‫پارتی‌ دوره‌ له‌م بۆچون����ه‌وه‌و داوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ كه‌ سه‌رۆك له‌ناو گه‌لدا‬ ‫هه‌ڵبژێردرێت‪ ،‬تاوه‌كو ئێستا به‌فه‌رمی‌‬ ‫هه‌ر ئه‌م دو دیده‌ جیاوازه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ كاریگه‌ری‌ ناكۆكی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی له‌س����ه‌ر ژیانی خه‌ڵك پێیوایه‌‬ ‫تائێس����تا كاریگه‌ریی����ان نه‌بوه‌"به‌اڵم‬ ‫به‌دڵنیایی����ه‌وه‌ درێژه‌كێش����انی ئ����ه‌و‬ ‫بابه‌ته‌ كاریگه‌ری‌ خراپ له‌سه‌ر پێگه‌ی‌‬ ‫هه‌رێ����م به‌جێده‌هێڵێت‪ ،‬بۆیه‌ بۆچونی‬

‫یه‌كێت����ی گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ ب����ۆ په‌رله‌مان ویالیه‌تی بارزانی‪ ،‬ئه‌سه‌سه‌رد ده‌ڵێت‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ پرۆژه‌یاس����اكانی هه‌مواری‌ "بارزانی پێش هه‌مو كه‌سێك ده‌زانێت‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‪ ،‬به‌له‌به‌رچاوگرتنی هه‌ش����ت س����اڵی خۆی ته‌واوكردوه‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی دیارده‌ی‌ ده‌ستاوده‌ستكردنی دو ساڵیش����ی ب����ۆ درێژكراوه‌ت����ه‌وه‌و‬ ‫ل����ه‌‪8/19‬ی ئه‌مس����اڵ كۆتایی دێت‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌به‌رچاو بگیرێت"‬ ‫هه‌روها ناوبراو پێیوایه‌ بانگێشتكردنی بۆی����ه‌ پێموایه‌ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ ئه‌م‬ ‫قوب����اد تاڵه‌بانی بۆ په‌رله‌مان له‌الیه‌ن قه‌یرانه‌ له‌ده‌س����ت خودی بارزانیدایه‌‪،‬‬ ‫فراكس����یۆنی پارت����ی‪ ،‬به‌ش����ێكه‌ ئه‌گ����ه‌ر بیه‌وێت ده‌توانێ����ت له‌رێگای‌‬ ‫له‌ره‌نگدانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان ده‌ستاوه‌ده‌س����تكردنی ده‌س����ه‌اڵته‌وه‌‬ ‫كۆتای����ی به‌قه‌یرانه‌ك����ه‌ بهێنێت‌و هیچ‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی عیماد ئه‌حمه‌د كێشه‌یه‌ك نامێنێت"‪.‬‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌س����ه‌رد ده‌ش����ڵێت كه‌‬ ‫ئ����اگاداری هه‌م����و ورده‌كارییه‌كان����ی‬ ‫پرۆس����ه‌ی نه‌وت����ی هه‌رێم����ه‌‪ ،‬وت����ی ئه‌وان له‌خودی بارزانییان نه‌بیس����توه‌‬ ‫"ره‌نگ����ه‌ ئه‌مه‌ بۆ س����ه‌رده‌می خۆی كه‌ به‌ته‌مای‌ ویالیه‌تی سێیه‌مه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫راس����ت بوبێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌دڵنیاییه‌وه‌ "وه‌فده‌ك����ه‌ی‌ پارتی بۆ س����لێمانی‪،‬‬ ‫له‌دوای‌ ئه‌وه‌ چه‌ندین ورده‌كاری‌ دیكه‌ به‌رونی وتی����ان كاندیدی ئ����ه‌وان بۆ‬ ‫هاتوه‌ته‌كای����ه‌وه‌و ره‌نگه‌ كاك عیماد‌و س����ه‌رۆكی هه‌رێم مه‌س����عود بارزانییه‌‬ ‫به‌شێك له‌ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاسی نه‌ك كه‌سێكی ترو كاندیدێكی تازه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد زانیاری‌‬ ‫ئ����اگاداری نه‌بن‪ ،‬به‌اڵم بۆ كاك قوباد‬ ‫نازانم ئاگاداری‌ ئه‌و مه‌له‌فه‌یه‌ یان نا‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌دات كه‌ وه‌فده‌كه‌ وتویانه‌ "‬ ‫یاخود مه‌كته‌بی سیاسی له‌ورده‌كاریی ‌ه كێشه‌ی ئه‌وان له‌گه‌ڵ ئه‌و دو یاسایه‌یه‌‬ ‫كه‌ رێگ����ه‌ به‌درێژكردنه‌وه‌ی ویالیه‌تی‬ ‫تازه‌كان ئاگاداركردوه‌ته‌وه‌ یان نا"‪.‬‬ ‫بارزانی نادات بۆ جاری‌ سێیه‌م خۆی‬ ‫به‌درێژكردن����ه‌وه‌ی‌ كاندید بكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت‬

‫له‌وانه‌ی ‌ه رووبه‌روی‌ كێشه‌و هه‌ڵ ‌ه ببینه‌وه‌‬

‫نه‌جمه‌دین كه‌ریم‪ :‬ئاماده‌بن بۆ سیسته‌م ‌ی المه‌ركه‌زی‌‬ ‫پارێ���زگاری‌ كه‌ركوك‪،‬ڕایگه‌یاند‬ ‫كه‌ له‌ناوه‌راس���تی‌ مانگ���ی‌ داهاتو‬ ‫سیس���ته‌می‌ المه‌ركه‌زی‌ له‌ش���اری‌‬ ‫كه‌ركوك په‌یڕه‌و ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬كه‌رك���وك‪ :‬نه‌جمه‌دین‬ ‫كه‌ریم‪،‬پارێ���زگاری‌ كه‌ركوك‪ ،‬رۆژی‌‬ ‫دوشه‌ممه‌‪ ،‬سه‌رپه‌رشتی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانگه‌كان���ی‌ ش���اری‌ كه‌ركوكی‌‬ ‫ك���ردو داوای‌ لێك���ردن كه‌ خۆیان‬ ‫ئام���اده‌ بكه‌ن ب���ۆ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫سیسته‌می‌ المه‌ركه‌زی‌‪.‬‬ ‫له‌په‌یج���ی‌ نه‌جمه‌دی���ن كه‌ری���م‬

‫ورده‌كاری‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ باسكراوه‌و‬ ‫ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌كراوه‌ كه‌ پارێزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌رك���وك داوای‌ له‌فه‌رمانگه‌كانی‌‬ ‫شاری‌ كه‌ركوك كردوه‌‪ ،‬له‌فه‌رمانگه‌‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان���دا ئاماده‌كاری‌‬ ‫بكه‌ن بۆ جێبه‌جێ‌ كردنی‌ سیسته‌می‌‬ ‫المه‌رك���ه‌زی‌و س���ود وه‌ربگ���رن‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ ‪ 8‬وه‌زاره‌ت به‌پێی‌‬ ‫ئه‌و یاسایانه‌ی‌ له‌په‌رله‌مانی‌ عێراقدا‬ ‫ده‌ركراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها رونیش���یكردۆته‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌وانه‌یه‌ به‌هۆی‌ جێبه‌جێكردنی‌ ئه‌و‬

‫سیس���ته‌مه‌وه‌ روبه‌ڕوی‌ كێشه‌ یان‬ ‫هه‌ڵه‌ یان ئاسته‌نگ ببنه‌وه‌ "لێره‌و‬ ‫له‌وێ‌" به‌اڵم هاوكاتیش ئاماژه‌ی‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌كردوه‌ كه‌ "به‌رده‌وام ده‌بن"‪.‬‬ ‫نه‌جمه‌دین كه‌ریم له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا‬ ‫له‌هه‌م���و‬ ‫وتویه‌تی‌"كه‌رك���وك‬ ‫پارێزگاكانی‌ تری‌ عێراق ئاماده‌یی‌‬ ‫زیات���ر تیای���ه‌ ب���ۆ وه‌رگرتنی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتانه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش به‌ه���ۆی‌‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ره‌كان‌و‬ ‫ئه‌زموون���ی‌‬ ‫به‌توانایی‌ به‌رێوبه‌ره‌كانیه‌وه‌"‪.‬‬

‫ی پرۆژه‌یه‌ك���ی‌ تاكالیه‌ن���ه‌ نی���ن‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ی ئیس�ل�امی‌‌و كۆمه‌ڵ��� ‌‬ ‫یه‌كگرت���و ‌‬ ‫ی خۆیان له‌س���ه‌ر ده‌مانه‌وێت س���ازان دروست بێت نه‌ك‬ ‫ی س���وربون ‌‬ ‫ئیس�ل�ام ‌‬ ‫سیس���ته‌می‌ په‌رله‌مانی‌‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی ترازان"‬ ‫دكت���ۆر موس���ه‌نا ئه‌می���ن پێیوای ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ سه‌رۆك دوپاتده‌كه‌نه‌وه‌و‬ ‫ی كوردس���تان‬ ‫زۆر ئه‌زم���ون له‌هه‌رێم ‌‬ ‫ده‌ڵێن هه‌ڵوێستیان نه‌گۆڕاوه‌‪.‬‬ ‫مه‌زهه‌ر كه‌ریم‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬موسه‌نا تاقیكرای���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك ش���ه‌ڕی‌ ناوخ���ۆو‬ ‫ی خۆسه‌پاندن" به‌اڵم دواجار كوردستان‬ ‫ی س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌می���ن‪ ،‬ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی كوردس���تان پێویستی‌ به‌دایلۆگ بو"‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫یه‌كگرت���و ‌‬ ‫له‌الیه‌كی‌ ت���ره‌وه‌‪ ،‬رێب���وار ئه‌حمه‌د‬ ‫ی ڕاگه‌یاند كه‌ س���ورن له‌سه‌ر‬ ‫به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی كوردستان‪،‬‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی خۆیان ك���ه‌ بریتیی ‌ه وته‌بێژ ‌‬ ‫هه‌ڵوێس���ته‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ئه‌و به‌ئاوێن ‌هی‌ ڕاگه‌یاند ك ‌ه ئه‌وان له‌س���اڵ ‌‬ ‫له‌پاڵپشتی‌‌و هاوهه‌ڵوێست ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانیان‬ ‫ی سیسته‌م ‌‬ ‫ی سیسته‌می‌ په‌رله‌مانی‌‌و ‪ 2009‬وه‌ داوا ‌‬ ‫ی داوا ‌‬ ‫الیه‌نانه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌شمان كرد ك ‌ه ده‌بێت‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ سه‌رۆك كردوه‌"داوا ‌‬ ‫سه‌رۆك له‌په‌رله‌ماوه‌ هه‌ڵبژێردرێت"‪.‬‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ه���ا س���وربونی‌ كۆمه‌ڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫موسه‌نا ئه‌مین وتی‌ " ده‌بێت برایان ‌‬ ‫ی كوردستان بێن ‌ه سه‌ر ئیس�ل�امی‌ له‌س���ه‌ر پرۆژه‌كه‌ی���ان ك ‌ه‬ ‫پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ئه‌و ب���اوه‌ڕه‌و له‌گ���ه‌ڵ حزبه‌كانی‌ تردا پێشكه‌شكردو‌ه دوپاتكرده‌وه‌ وتی‌"ئێم ‌ه‬ ‫سازان بكه‌ن ك ‌ه ئامانج تیایدا ئه‌وه‌بێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تیدا بین نه‌ك‬ ‫ی حزبێ���ك‪ ،‬ئێم ‌ه پێمانوای ‌ه‬ ‫س���ه‌رۆك له‌په‌رله‌مانه‌وه‌ هه‌ڵبژێردرێت‌و به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆك له‌ناو په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كانیشی‌ كه‌مبكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ش���ڵێت" له‌گ���ه‌ڵ هیچ له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكدایه‌‪".‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫‪3‬‬

‫زۆرێک له‌و راوێژكارانه‌ی خانه‌نشینكراون وه‌نه‌وشه‌كانیان بردوه‌ بۆ خۆیان‬ ‫سكرتێری په‌رله‌مان‪ :‬راوێژكار هه‌بوه‌ له‌یه‌ك رۆژدا دامه‌زراوه‌و خانه‌نشیكراو‌ه‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫له‌چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كدا ك ‌ه ده‌ست‬ ‫ئاوێنه‌ كه‌وتوه‌ ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا ده‌یان راوێژكارو‬ ‫فه‌رمانبه‌ر به‌پله‌ی‌ جیاواز جیاواز‬ ‫له‌په‌رله‌مانی كوردستان دامه‌زراون‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی‌ ئه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌‬ ‫ئاشكرای‌ كردوه‌ كه‌ په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫خانه‌نشین هه‌یه‌ دوباره‌ به‌گرێبه‌ست‬ ‫وه‌كو راوێژكار دامه‌زرێنراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬واتا‬ ‫دو موچه‌ وه‌رده‌گرێت‪ ،‬موچه‌یه‌كی‬ ‫خانه‌نشینی‌و موچه‌یه‌كی گرێبه‌ستیی‌‬ ‫راوێژكارییه‌كه‌ی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌ندین كه‌س ته‌مه‌نێكی كه‌می‬ ‫هه‌یه‌و به‌راوێژكاریی دامه‌زراوه‌و‬ ‫خانه‌نشینكراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی ئه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫دو س����اڵی راب����ردودا له‌په‌رله‌مان����ی‬ ‫كوردس����تان بۆ هه‌م����و حزبه‌كان ‪69‬‬ ‫راوێژكار به‌پل ‌هی‌ جیاواز دامه‌زرێنراون‪،‬‬ ‫له‌وان����ه‌ پله‌و ناونیش����انی راپه‌ڕاندنی‬ ‫كاروباری‌ په‌رله‌مان‌و بریكاری‌ وه‌زیرو‬ ‫راوێ����ژكاری‌ پێش����كه‌وتو به‌ڕێوه‌به‌رو‬ ‫ش����اره‌زاو ئه‌ندازی����ارو ی‪ .‬ئه‌ندازیارو‬ ‫یاس����ایی‌و ی‪ .‬یاس����ایی‌و نوس����ه‌رو‬ ‫فه‌رمانبه‌ری خزمه‌تگوزاری‌‌و شۆفێری‬ ‫یه‌كه‌م‌و دوه‌م‌و پیشه‌كارو پیشه‌كاری‌‬ ‫یه‌كه‌م‌و دوه‌م‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و دامه‌زارندنان����ه‌ له‌كاتێكدای����ه‌‬ ‫كه‌ پێش����تر یه‌كێتی‌و پارتی س����ه‌دان‬ ‫كه‌س����یان ب����ه‌و پل����ه‌و ناونیش����انانه‌‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی به‌پێی‬ ‫زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ له‌په‌رله‌ماندا زیاتر‬ ‫له‌‪ 800‬فه‌رمانبه‌رو راوێژكاری ئێستاو‬ ‫خانه‌نشینكراو موچه‌ وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫له‌یه‌كێك له‌و به‌ڵگه‌نامان ‌هی‌ كه‌ ده‌ست‬ ‫ئاوێنه‌ كه‌وتون‪ ،‬ناوی خانه‌نشینكراوانی‬ ‫تێدایه‌ له‌ته‌مه‌نی ‪ 1944‬تاوه‌كو ‪،1982‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌و لیسته‌دا زۆربه‌یان هێشتا‬ ‫ته‌مه‌نی خانه‌نش����ینی ته‌واونه‌كردوه‌و‬

‫راوێژكار هه‌ی ‌ه‬ ‫ته‌مه‌نی ‪ 33‬ساڵه‌و‬ ‫پاش یه‌ك ساڵ‌و‬ ‫نیو دامه‌زراندنی‬ ‫به‌راوێژكاریی‪،‬‬ ‫خانه‌نشینكراوه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ به‌پێی‬ ‫یاسای خانه‌نشینی‬ ‫فه‌رمانبه‌ر‬ ‫له‌ته‌مه‌نی ‪63‬‬ ‫ساڵیدا خانه‌نشین‬ ‫ده‌كرێت‬ ‫خانه‌نش����ینكراوه‌‪ ،‬تێیدای����ه‌ له‌مانگی‬ ‫‪5‬ی ‪ 2014‬خانه‌نش����ینكراوه‌‪ ،‬ئه‌م���� ‌ه‬ ‫جگه‌ ل����ه‌وه‌ی هه‌مو ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌‬ ‫خانه‌نشینكراون ته‌نها خزمه‌تی (‪5-1‬‬ ‫ساڵ)یان هه‌بوه‌و كرابون به‌ڕاوێژكار‪،‬‬ ‫هه‌ندێكی����ان له‌مانگ����ی ‪5‬ی ‪2013‬‬ ‫به‌راوێژكاریی دامه‌زراون‌و له‌مانگی ‪5‬ی‬ ‫‪ 2014‬خانه‌نشینكراوه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌م����و ئه‌و لیس����تی راوێ����ژكاره‌‬ ‫خانه‌نشینكراوانه‌ موچه‌كانیان له‌نێوان‬ ‫‪ 2,500,000‬دین����ار ب����ۆ ‪3,500,000‬‬

‫له‌په‌رله‌ماندا زیاتر‬ ‫ئێمه‌ كه‌ چوین ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان به‌نمون ‌ه له‌‪ 800‬فه‌رمانبه‌رو‬ ‫راوێژكاری ئێستاو‬ ‫ی‬ ‫نوسینگ ‌ه ‌‬ ‫خانه‌نشینكراو‬ ‫په‌رله‌مان‬ ‫موچه‌ وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫چایچیشی تێدا‬ ‫نه‌مابو‪ ،‬هه‌مویان چه‌ندین راوێژکار‬ ‫خانه‌نشینكرابون‪ ،‬به‌پله‌ی بااڵ‬ ‫دامه‌زرێنراو ‌ن‬ ‫هه‌ندێكی زۆر‬ ‫ی‬ ‫له‌و راوێژكارانه‌ی به‌پله‌ی بریكار ‌‬ ‫خانه‌نشینكرابون وه‌زیرو شاره‌زاو‬ ‫وه‌نه‌وشه‌كانیشیان به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫پێشكه‌وتو‬ ‫بردبو‬ ‫دیناردایه‌و جگ����ه‌ له‌موچه‌ی خزمه‌ت‌و‬ ‫ده‌رماڵ���� ‌هی‌ جۆراوجۆر كه‌ هه‌ندێكیان‬ ‫ده‌گاته‌ سه‌رو ‪ 5‬بۆ ‪ 7‬ملیۆن دینار‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر ل����ه‌و به‌ڵگه‌نامان����ه‌ی‌‬ ‫له‌به‌رده‌س����تی ئاوێنه‌دای����ه‌ هه‌م����و‬ ‫راوێ����ژكاران‌و فه‌رمانبه‌رانی ئێس����تاو‬ ‫خانه‌نش����ینكراوه‌كان ئۆتۆمبێل����ی‬ ‫تایبه‌تیان بۆ به‌كارهێانی شه‌خس����ی‬ ‫دابینكراوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌و‌هی‌ راوێژكاره‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئۆتۆمبێله‌كاندا شۆفێریش����یان‬ ‫بۆ دانراوه‌‪.‬‬

‫ل����ه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی‌ له‌به‌رده‌س����تی‬ ‫ئاوێنه‌دایه‌ له‌لیس����تێكی ‪ 124‬كه‌سی‬ ‫په‌رله‌مانت����اران‌و راوێ����ژكاران‪80 ،‬‬ ‫كه‌س����یان ئۆتۆمبێلی����ان ب����ۆ كاری‌‬ ‫شه‌خسی به‌كارهێناوه‌ كه‌ ئۆتۆمێله‌كان‬ ‫پێكدێن له‌لێكزز‌و مۆنیكاو وه‌نه‌وشه‌و‬ ‫مارس����یدس‌و ف����ۆرد‌و كی����او هۆنداو‬ ‫تۆیۆت����ا كامێری‌و نیس����ان‌و پیكئاب‌و‬ ‫الندگرۆزه‌ر‪.‬‬ ‫له‌به‌ش����ێكی ت����ری به‌ڵگه‌نامه‌كاندا‬ ‫هاتوه‌ كه‌ چه‌ندی����ن راوێژكار به‌پله‌ی‌‬

‫په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫به‌ڵێن بێت لێپرس����ینه‌و‌هی‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫بكه‌ی����ن‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌ك����و ‪2014/4/28‬‬ ‫به‌ره‌و خوار هه‌رچ����ی هه‌بوبێت ئێمه‌‬ ‫لێی به‌رپرسیار نین"‪.‬‬ ‫وتیشی "ئێمه‌ كه‌ چوینه‌ په‌رله‌مان‬ ‫به‌نمون����ه‌ نوس����ینگ ‌هی‌ په‌رله‌م����ان‬ ‫چایچیش����ی تێدا نه‌ماب����و‪ ،‬هه‌مویان‬ ‫خانه‌نش����ینكرابون‪ ،‬هه‌ندێك����ی زۆر‬ ‫ل����ه‌و راوێژكارانه‌ی خانه‌نش����ینكرابون‬ ‫وه‌نه‌وشه‌كانیش����یان بردب����و‪ ،‬دوات����ر‬ ‫ئه‌وانه‌ش����ی مابونه‌وه‌ وه‌كو ده‌سته‌ی‌‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی وتم����ان هه‌رك����ه‌س‬ ‫ده‌یه‌وێت ده‌توانێت خانه‌نش����ین بێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ده‌بێت ئۆتۆمبێل����ی په‌رله‌مان‬ ‫نه‌به‌ن"‪.‬‬ ‫له‌ب����ار‌هی‌ ئ����ه‌وه‌ی راوێ����ژكار هه‌یه‌‬ ‫ته‌مه‌نی ‪ 33‬س����اڵه‌و پاش یه‌ك ساڵ‌و‬ ‫نی����و دامه‌زراندن����ی به‌راوێژكاری����ی‪،‬‬ ‫خانه‌نش����ینكراوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدایه‌ به‌پێی‬ ‫یاس����ای خانه‌نش����ینی فه‌رمانب����ه‌ر‬ ‫له‌ته‌مه‌نی ‪ 63‬س����اڵیدا خانه‌نش����ین‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌ سكرتێره‌كه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان ئاماژه‌ی به‌وه‌كرد كه‌ هه‌مو‬ ‫كه‌س����ێك مافی خۆیه‌ت����ی پاش یه‌ك‬ ‫ساڵ له‌دامه‌زراندنی خانه‌نشین بێت‪.‬‬

‫ب����ااڵ دامه‌زرێن����راون‪ ،‬وات����ا ئه‌وه‌نیی ‌ه‬ ‫كرابێتن به‌راوێ����ژكار به‌پل ‌هی‌ خۆیان‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و ك����راون به‌راوێ����ژكار به‌پله‌ی‬ ‫بریكاری‌ وه‌زیرو شاره‌زاو به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫پێشكه‌وتو‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌وه‌ی چه‌ندین كه‌س‬ ‫كه‌ دام����ه‌زراون به‌راوێژكار‪ ،‬پله‌كه‌یان‬ ‫ك����راوه‌ به‌بریكاری‌ وه‌زیر واتا راوێژكار‬ ‫به‌پله‌ی بری����كاری‌ وه‌زیر‪ ،‬فه‌خره‌دین‬ ‫قادر سكرتێری په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫بێئاگایی خۆی ده‌ربڕی‌و وتی "نازانم‪،‬‬ ‫چونكه‌ دامه‌زراندن له‌فه‌رمانبه‌رێكه‌وه‌‬ ‫بۆ راوێژكار به‌پل���� ‌هی‌ بریكاری‌ وه‌زیر‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتی سه‌رۆكی په‌رله‌ماندایه‌"‪.‬‬ ‫سكرتێری په‌رله‌مانی كوردستان بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ رونیك����رده‌وه‌ نه‌ك پاش یه‌ك‬ ‫س����اڵ‪ ،‬به‌ڵكو راوێژكار هه‌بو‌ه له‌یه‌ك‬ ‫رۆژ دامه‌زراوه‌و خانه‌نشینكراوه‌‪ ،‬وتی‬ ‫"به‌اڵم زۆربه‌یان له‌پێشوتردا بوه‌و هیچ‬ ‫قسه‌یه‌كم له‌سه‌ریان نییه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌وه‌ی راوێ����ژكار‬ ‫هه‌بو ل����ه‌‪ 2013‬دام����ه‌زراوه‌و له‌‪2014‬‬ ‫به‌موچه‌ی نزیك����ه‌ی‌ ‪ 3000,000‬ملیۆن‬ ‫دینار خانه‌نش����ینكراوه‌‪ ،‬قادر ده‌ڵێت‬ ‫ده‌س����تبه‌كاربونی‬ ‫"له‌س����ه‌رده‌می‬ ‫ده‌س����ته‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی خول����ی‬ ‫تێبین����ی‪ /‬ت����ه‌واوی به‌ڵگه‌نام����ه‌و‬ ‫چواره‌م����ی په‌رله‌م����ان ك����ه‌ ده‌كاته‌‬ ‫‪ ،2014/4/29‬له‌وكات����ه‌وه‌ ئێم����ه‌ نوس����راوه‌كان الی ئاوێنه‌ پارێزراون‪،‬‬ ‫ده‌ستمان به‌كاركردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر كه‌سێك هه‌ر كاتێك پێویس����ت ب����كات باڵوی‬ ‫دامه‌زرابێت‌و خانه‌نش����ینكرابێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌كه‌ینه‌وه‌‪.‬‬

‫مسته‌فا سه‌ید قادر وه‌زیری‌ پێشمه‌رگه‌ ‌ی حكومه‌ت ‌ی هه‌رێمی‌ كوردستان‪:‬‬

‫یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگ ‌ه كار ‌ی زیاتر ‌ی ده‌وێ‬ ‫ئا‪ :‬عه‌لی‌ فه‌تاح‬ ‫ی‬ ‫مسته‌فا سه‌ید قادر وه‌زیر ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ی‬ ‫باس له‌پرۆسه‌ی‌ یه‌كخستنه‌وه‌ ‌‬ ‫هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌و شه‌ڕی‌ داعش‌و‬ ‫ی وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌ ده‌كات‬ ‫تواناكان ‌‬ ‫ی قه‌یرانه‌كان‪،‬‬ ‫له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "كاتی‌ زیاتر ده‌وێت‬ ‫تا دڵنیابێت له‌وه‌ی‌ ده‌توانێت‬ ‫ی قه‌یرانه‌كاندا‬ ‫له‌روبه‌روبونه‌وه‌ ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتو ده‌بێت یان نا"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سه‌باره‌ت به‌و چاكسازییانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌نیازبون له‌وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌دا‬ ‫ئه‌نجامیبده‌ن چ هه‌نگاوێكتان ناوه‌؟‬ ‫مسته‌فا سه‌ید قادر‪ :‬تا ئێستا ته‌نها‬ ‫هه‌ندێ‌ هه‌نگاوی‌ سه‌ره‌تایمان ناوه‌!‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬گرفته‌كان���ی‌ ب���ه‌رده‌م‬ ‫یه‌كخس���تنه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌و‬ ‫یه‌كه‌كانی‌ ‪‌70‬و ‪ 80‬چین؟‬ ‫مسته‌فا سه‌ید قادر‪ :‬یه‌كخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ ته‌نها به‌بڕیار نابێ‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئیراده‌یه‌ك���ی‌ به‌هێزی‌ ده‌وێ‌و‬ ‫كاری‌ زیات���ری‌ ده‌وێ‪ ،‬پێویس���ته‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی���ه‌ گش���تییه‌كان بخرێنه‌‬ ‫س���ه‌روی‌ به‌رژه‌وه‌ندی���ه‌ كه‌س���ی‌و‬ ‫حزبیه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا مه‌ترس���یی‌ ئه‌وه‌تان‬ ‫نیی���ه‌ كه‌ ملمالن���ێ سیاس���یه‌كانی‌‬ ‫ئێستای‌ هه‌رێمی‌ كوردستان سه‌باره‌ت‬ ‫به‌پرس���ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م‬ ‫كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر الیه‌ن���ی ئه‌منی‌و‬ ‫توانای‌ به‌رگری‌ پێشمه‌رگه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌داعش هه‌بێت؟‬ ‫مس���ته‌فا س���ه‌ید قادر‪ :‬تا ئێستا‬

‫كاریگه‌ری‌ خراپ���ی‌ نه‌بوه‌و هیوادارم‬ ‫له‌داهاتوش���دا كاریگ���ه‌ری‌ خراپ���ی‌‬ ‫نه‌بێ���ت‪ ،‬نابێ رێگه‌بده‌ی���ن‌و بهێڵین‬ ‫كاریگه‌ری‌ خراپ بكاته‌ س���ه‌ر الیه‌نی‌‬ ‫ئه‌منی‌‌و توانای‌ به‌رگری‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ڕوات ب���ه‌وه‌ هه‌ی���ه‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوبیت له‌یه‌كخس���تنه‌وه‌ی‌‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌دا؟‬ ‫مس���ته‌فا س���ه‌ید قادر‪ :‬ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫ترم پێویسته‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ وه‌اڵمی‌ ئه‌م‬ ‫پرسیاره‌ت بده‌مه‌وه‌!‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوای���ه‌ یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‬ ‫هاوكارت بن‌و هێ���زو جبه‌خانه‌كانت‬ ‫راده‌ست بكه‌ن؟‬ ‫مس���ته‌فا س���ه‌ید قادر‪ :‬بۆ وه‌اڵمی‌‬ ‫ئه‌و پرسیاره‌ش���ت ه���ه‌ر ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫ترم پێویسته‌‪ ،‬به‌اڵم هیوادارم هه‌مو‬ ‫توان���اكان بخه‌ینه‌گ���ه‌ڕ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ هیچ‬ ‫هێزێكی‌ چه‌ك���داری‌ حزبی‌ نه‌مێنێت‌و‬ ‫تابتوانی���ن له‌و رێگه‌ی���ه‌وه‌ خزمه‌تی‌‬ ‫زیاتر پێشكه‌ش���ی‌ واڵت‌و پێشمه‌رگه‌‬ ‫قاره‌مانه‌كانمان بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان كاراكته‌ره‌‬ ‫حكومیه‌كانی‌ (وه‌زیره‌كان)ی‌ له‌كاری‌‬ ‫حیزب���ی‌ هه‌ڵپه‌س���اردوه‌‪ ،‬كه‌چی‌ تۆ‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ حیزبییه‌كانی‌ ئه‌مدواییه‌دا‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ دانوس���تانی‌ گۆڕان‬ ‫بویت؟‬ ‫مسته‌فا سه‌ید قادر‪ :‬له‌و كۆبونه‌وانه‌ی‌‬ ‫دوایی���دا نوێنه‌ری‌ فراكس���ێونی‌ ناو‬ ‫حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانیش به‌ش���داریان‬ ‫پێ كرا له‌الیه‌ن بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌وان زیاتر ئاگاداری‌‬ ‫كاره‌كان���ی‌ ناوحكوم ‌هت‌و په‌رله‌مانن‌و‬ ‫ئه‌ندامیش���ن له‌جڤاتی‌ نیش���تیمانی‌‬

‫مه‌ترسیه‌كان ‌ی حه‌شد ‌ی‬ ‫شه‌عبی‌ به‌ستراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫به‌سیاسه‌تی‌ داهاتو ‌ی‬ ‫الیه‌ن‌و پێكهات ‌ه‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌ره‌كییه‌كان ‌ی‬ ‫عێراقه‌وه‌‬ ‫مسته‌فا سه‌ید قادر‬ ‫بزوتنه‌وه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كێشه‌كانی‌ نێوان بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان‌و پارتی‌ كاریگ���ه‌ری‌ خراپیان‬ ‫نه‌كردۆته‌ سه‌ر كاره‌كانی‌ تۆ؟‬ ‫مس���ته‌فا س���ه‌ید قادر‪ :‬تا ئێســتا‬ ‫كاریگه‌ری‌ خراپیان نه‌بوه‌‪ ،‬هیوادارم‬ ‫له‌داهاتوشدا هیچ جۆره‌ كاریگه‌ریه‌كی‌‬ ‫نه‌رێنی‌ نه‌بێت‌و به‌هه‌موان كێشه‌كان‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌ چاره‌س���ه‌ر‬ ‫بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تا چه‌ن���د له‌ئیداره‌كردنی‌‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ دژ به‌داعش به‌مش���ێوه‌یه‌ی‌‬ ‫ئێستا رازیت؟‬ ‫مسته‌فا سه‌ید قادر‪ :‬كه‌موكوڕیمان‬

‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم توانراوه‌ مه‌ترس���ی‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ داعش له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫دوربخرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ له‌ڕوی‬ ‫چه‌ك‌و كه‌ره‌س���ته‌ی س���ه‌ربازییه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ به‌هێ���زه‌ بتوانێت روبه‌ڕوی‬ ‫داعش بێته‌وه‌؟‬ ‫مس���ته‌فا س���ه‌ید ق���ادر‪ :‬هێ���زی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ پێویس���تی‌ به‌راهێنان‌و‬ ‫كه‌ره‌سته‌ی‌ س���ه‌ربازی‌ زیاتره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وره‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌ ب���ه‌رزه‌و توانراوه‌‬ ‫كۆنترۆڵ���ی‌ مه‌ترس���یه‌كانی‌ داع���ش‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا هاوكاریی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬

‫بۆ هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ داعش له‌ئاس���تی‌‬ ‫پێویست‌و چاوه‌ڕوانی‌ ئێوه‌دا بوه‌؟‬ ‫مس���ته‌فا س���ه‌ید قادر‪ :‬هاوكاریه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان كاریگه‌ری‌ باشیان‬ ‫هه‌ب���وه‌و هه‌یه‌ به‌تایبه‌تی‌ هێرش���ی‬ ‫ئاس���مانی‌ هاوپه‌یمانان‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕوی‌‬ ‫چ���ه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نیه‌وه‌ پێویس���تمان‬ ‫به‌چه‌ك‌و پشتیوانی‌ سه‌ربازی‌ زیاتره‌‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ چه‌كی‌ قورس بۆ ئێمه‌ زۆر‬ ‫زه‌روره‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێشبینی ده‌كه‌ن مه‌ترسی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر كوردستان تاس���ااڵنێكی‌ تر‬ ‫به‌رده‌وام بێت؟‬

‫مس���ته‌فا س���ه‌ید قادر‪ :‬په‌یوه‌ندی‌‬ ‫راس���ته‌وخۆی‌ هه‌ی���ه‌ به‌سروش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵكه‌وته‌ی‌ كوردس���تان‌و كێش���ه‌ی‌‬ ‫كورد له‌ناوچه‌ك���ه‌دا‪ ،‬وا كه‌وتۆته‌وه‌‬ ‫كه‌ ناوه‌ ناوه‌ مه‌ترس���ی به‌ش���ێوه‌ی‌‬ ‫جۆراوج���ۆر س���ه‌رهه‌ڵبده‌ن‌و دوباره‌‬ ‫ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا ئه‌مه‌ریكا به‌ڵێنه‌كه‌ی‌‬ ‫ب���رده‌ س���ه‌ر‌ له‌هاوكاریكردن���ی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ به‌چه‌كی قورس‌و پڕچه‌ك‬ ‫كردنی‌ س���ێ لیوای‌ كورد كه‌ دوربێت‬ ‫له‌ده‌ستێوه‌ردانی‌ حیزبی‌؟‬ ‫مسته‌فا س���ه‌ید قادر‪ :‬له‌دو مانگی‌‬ ‫داهاتودا ئه‌وه‌م���ان بۆ رونده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێموایه‌ سه‌ركه‌وتوانه‌ جێبه‌جێ‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تا چه‌ن���د له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یت‬ ‫هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ به‌شداری‌ له‌پرۆسه‌ی‌‬ ‫ئازادكردنی‌ موسڵ بكات؟‬ ‫مسته‌فا س���ه‌ید قادر‪ :‬ئازادكردنی‌‬ ‫موس���ڵ بۆ هه‌رێمی‌ كوردس���تانیش‬ ‫گرنگ���ه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌ش���ێكی‌ گرنگی‌‬ ‫موسڵ خاكی‌ كوردس���تانه‌و كوردی‌‬ ‫لێده‌ژین‪ ،‬به‌اڵم چۆن‌و به‌چ شێوه‌یه‌ك‬ ‫به‌ش���داری‌ ده‌كه‌ین ئ���ه‌وه‌ بابه‌تێكی‌‬ ‫ت���ره‌و س���ه‌رقاڵی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ین له‌و‬ ‫پرسه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا حه‌ش����دی ش����ه‌عبی‬ ‫مه‌ترسییه‌ بۆ ئاینده‌ی‌ كوردستان؟‬ ‫مسته‌فا س����ه‌ید قادر‪ :‬له‌ئێستادا‬ ‫حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبیش به‌ش����ێكه‌‬ ‫له‌هێزه‌كان����ی‌ ت����ری‌ عێ����راق‪،‬‬ ‫مه‌ترس����یه‌كانی‌ حه‌ش����دی‌ شه‌عبی‌‬ ‫به‌سیاس����ه‌تی‌‬ ‫به‌س����تراوه‌ته‌وه‌‬ ‫داهاتوی‌ الیه‌ن‌و پێكهاته‌ سیاس����ی‌‌و‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی‌ عێراقه‌وه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫ئه‌ندامانی لیژنه‌ی ده‌ستور له‌سه‌ر بڕگه‌ی "نه‌گۆڕه‌کانی ئیسالم" ناکۆکن‌‬

‫سه‌رۆکی لیژنه‌که‌‪ :‬ئیسالم نابێت ‌ه‌کێش ‌ه بۆ ده‌ستور‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامی کاری لیژنه‌ی‬ ‫ئاماده‌کردنی ده‌ستور‪ ،‬گفتوگۆی پێگه‌ی‬ ‫ئایین له‌ده‌ستوردا مشتومڕی زیاتر به‌دوای‬ ‫خۆیدا ده‌هێنێت‪ ،‬سه‌رۆکی لیژنه‌ک ‌ه‬ ‫ئاشکرای ده‌کات که‌ ئیسالم نابێت ‌ه‬ ‫کێش ‌ه بۆ ده‌ستور‪ ،‬ئه‌ندامێکی که‌مپینی‬ ‫ده‌ستورێکی سکۆالریش رایده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بن له‌داواکردنی چه‌سپاندنی‬ ‫ده‌ستوری سکۆالر‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ت���ا ئێس���تا ئه‌ندامان���ی‬ ‫لیژن���ه‌ی ئاماده‌کردنی پرۆژه‌ی ده‌س���توری‬ ‫هه‌رێمی کوردس���تان‪-‬عێراق بۆ راپرس���ی‪،‬‬ ‫‪ 38‬کۆبون���ه‌وه‌ی ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم تا‬ ‫ئێستا نه‌گه‌یش���تونه‌ت ‌ه رێکه‌وتنی کۆتایی‌و‬ ‫جێگیرکردن���ی ئه‌و ماده‌یه‌ی باس له‌پێگه‌ی‬ ‫ئایین‌و سه‌رچاوه‌ی س���ه‌ره‌کیی یاسادانان‌و‬ ‫ئه‌و بڕگه‌یه‌ی باس له‌نه‌گۆڕه‌کان (سه‌وابت)‬ ‫ـی ئیسالم ده‌کات‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی ئه‌م خوله‌ی لیژنه‌ی ئاماده‌کردنی‬ ‫پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێمی کوردستان‪،‬دانا‬ ‫دارا حس���ێن که‌ له‌س���ه‌ر پش���کی کۆمه‌ڵی‬

‫ئیس�ل�امی ئه‌ندامی لیژنه‌که‌یه‪ ‌،‬له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "زۆین���ه‌ی ئه‌ندامانی‬ ‫ده‌ستور کۆکن له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی شه‌ریعه‌تی‬ ‫ئیسالم وه‌ک سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌کیی یاسادانان‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌رچاوه‌کانی دیکه‌ دابنرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێشتا ئه‌و ماده‌یه‌ جێگیرنه‌کراوه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و بڕگه‌یه‌ی ک���ه‌ ئه‌ندامان���ی لیژنه‌ک ‌ه‬ ‫ناکۆکیان له‌سه‌ری هه‌یه‌‪ ،‬به‌وته‌ی سه‌رۆکی‬ ‫لیژنه‌ک ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ باس له‌و‌ه ده‌کات "نابێت‬ ‫یاسایه‌ک ده‌ربکرێت پێچه‌وانه‌ی شه‌ریعه‌تی‬ ‫ئیسالم بێت"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌ش���ێک له‌ئه‌ندامانی لیژنه‌ک ‌ه‬ ‫خۆیان یه‌کالییکردوه‌ته‌وه‌ بۆ پشتگیریکردنی‬ ‫بونی ئ���ه‌و بڕگه‌ی���ه‌ له‌ده‌س���توردا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ندامه‌کان���ی دیک���ه‌ داوای مۆڵ ‌هت‌و کاتی‬ ‫زیاتری���ان ک���ردو‌ه بۆ ده‌ربڕین���ی بۆچونی‬ ‫خۆیان له‌باره‌ی ئه‌و بڕگه‌یه‌ی ده‌ستوره‌وه‌‪.‬‬ ‫دان���ا دارا له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت "بۆئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێمی کوردس���تان توش���ی الدانی دینی‬ ‫نه‌بێ���ت‪ ،‬پێویس���تمان ب���ه‌و بڕگه‌یه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���توره‌که‌ی پێش���وی کوردس���تان‌و‬ ‫ده‌ستوری عێراقیش‌ ئه‌و بڕگه‌یه‌ی تێدایه‌"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای س���ه‌رۆکی لیژن���ه‌ی ئاماده‌کاری‬ ‫ده‌س���تور ئیس�ل�ام نابێ���ت به‌کێش��� ‌ه بۆ‬

‫نوس���ینه‌وه‌ی ده‌س���تور‪ ،‬به‌ڵکو "شتی تر پشتگیریی که‌مپینه‌که‌یان کردین‪ .‬له‌زۆربه‌ی‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬با بچینه‌ س���ه‌ر ده‌سه‌اڵته‌کان ئه‌و شارو ش���ارۆچکه‌کانی کوردستان هاواڵتیان‬ ‫پشتگیریی خۆیان بۆ ده‌ستورێکی سکۆالر‬ ‫کات ‌ه ده‌یبینن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "خه‌ڵک چاوه‌ڕوانه‌ ئه‌م دوپاتکردوه‌ته‌وه"‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ناوه‌نده‌ یاداشتێکی چڕوپڕیان داوه‌ت ‌ه‬ ‫خوله‌ی په‌رله‌مان‪ ،‬کوردستان بکاته‌ خاوه‌نی‬ ‫ده‌ستور‪ 23 ،‬س���اڵه‌ نه‌یانهێشتوه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌ندامان���ی لیژنه‌ی ئاماده‌کاری ده‌س���تورو‬ ‫ئێم ‌ه ده‌مانه‌وێت هه‌رێمی کوردستان ببێت ‌ه کۆبونه‌وه‌ش���یان له‌گه‌ڵ���دا س���ازکردون‪،‬‬ ‫خاوه‌ن���ی ده‌س���تور‪.‬باوه‌ڕم وای ‌ه ئایین هیچ "کۆمه‌ڵێ���ک که‌س���ایه‌تی‌و چاالک���وان‬ ‫کات کێش���ه‌ی خه‌ڵکی کوردس���تان نه‌بوه‌‪ ،‬پشتگیریی یاداش���ته‌که‌یان کردین‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێمه‌ هیچ کات له‌س���ه‌ر ئایین کێش���ه‌مان لیژنه‌که‌دا دانیش���تین‌و جه‌ختمان له‌س���ه‌ر‬ ‫نه‌بوه‌‪ .‬ش���تی تر کێش���ه‌و گرفتی گه‌وره‌ی داخوازیه‌کانمان کردوه‌‪ .‬ده‌مانه‌وێت هه‌ست‬ ‫به‌و فش���ار‌ه بکرێت که‌ ئێمه‌ ده‌ستورێکمان‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌"‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ راس���پاردنی ئه‌و لیژنه‌یه‌ له‌الیه‌ن قبوڵ نییه‌ سه‌رچاوه‌ی یاسادانان مافه‌کانی‬ ‫په‌رله‌مانی کوردس���تانه‌وه‌ بۆ ئاماده‌کردنی مرۆڤ نه‌بێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها که‌مپینه‌که‌ س���ه‌ردانی چه‌ندین‬ ‫ده‌س���تور‪ ،‬ناوه‌ندی س���کۆالر له‌کوردستان‬ ‫هه‌ڵمه‌تێکی ده‌س���تپێکردوه‌ بۆ چه‌سپاندنی که‌س���ایه‌تییان ک���ردوه‌‪ ،‬له‌وان���ه‌ کارگێڕی‬ ‫مه‌کته‌ب���ی سیاس���یی یه‌کێتی نیش���تمانی‬ ‫سکۆالریزم له‌ده‌ستوری کوردستاندا‪.‬‬ ‫به‌ه���ار مونزی���ر ئه‌ندامی ئ���ه‌و ناوه‌ند‌ه کوردس���تان مه‌ال به‌ختی���ار‪ ،‬به‌هار مونزیر‬ ‫له‌ب���اره‌ی هه‌ڵم��� ‌هت‌و که‌مپینه‌که‌یان���ه‌و‌ه له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت "مه‌ال به‌ختیار پشتگیریی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "تا س���ه‌ره‌تای مانگی خۆی بۆ که‌مپینه‌که‌و ده‌ستورێکی سکۆالر‬ ‫هه‌ش���ت به‌رده‌وام ده‌بین‌و پێده‌چێت دوای راگه‌یاند‪ ،‬ئێمه‌ له‌رۆژانی ئاینده‌دا سه‌ردانی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ه���ه‌ر درێ���ژه‌ به‌چاالکیه‌کانمان پارتی دیموکراتی کوردس���تان‌و بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫بده‌ین‪ .‬زۆر زیات���ر له‌وه‌ی که‌ چاوه‌ڕوانمان گۆڕانی���ش ده‌که‌ی���ن‪ ،‬ئێمه‌ ب���ۆ الی هه‌مو‬ ‫ده‌کرد هاواڵتیانی کوردس���تان پشتیوانی‌و الیه‌نه‌کان ده‌چین ته‌نها الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌کان‬

‫نه‌بێت‪ ،‬چونک ‌ه ئه‌وه‌ ش���تێکی بڕاوه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫ئه‌وان به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئه‌وه‌یان قبوڵ نیی ‌ه‬ ‫که‌ ئێمه‌ داوای ده‌که‌ین"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ئێم ‌ه به‌رده‌وامین له‌سه‌ر‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌که‌م���ان‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ ئێم ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌زانین ک ‌ه ئه‌مه‌ ئیش���ێکی قورسه‌و به‌جیا‬ ‫له‌وه‌ی ئێمه‌ واژۆی بۆ کۆده‌که‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ ئ���ه‌م کار‌ه وه‌ک مه‌یدانێک ده‌یبینین‬ ‫ک ‌ه خه‌ڵ���ک بزانێت ده‌نگێک���ی دیکه‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌کوردستان ده‌س���تورێکی له‌و شێوه‌یه‌ی‬ ‫قبوڵ نییه‌"‪.‬‬ ‫لیژن���ه‌ی ئام���اده‌کاری ده‌س���تور ت���ا‬ ‫ئێس���تا ‪ 38‬جار كۆبونه‌ت���ه‌وه‌و ده‌روازه‌ ‌ی‬ ‫بنه‌م���ا س���ه‌ره‌كییه‌كانی ده‌س���تور كه‌ ل ‌ه‬ ‫‪ 28‬م���اده‌ پێكهاتوه‌(جگ���ه‌ ل���ه‌ م���اده‌ی‌‬ ‫ئایین) نوس���یوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌ده‌روازه‌ ‌ی ماف‌و‬ ‫ئازادییه‌كانیش ‪ 17‬مادده‌ په‌س���ه‌ند كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌و پێیه‌یش تا ئێستا ‪ 44‬مادد‌ه له‌ده‌ستور‬ ‫نوسراوه‌ته‌وه‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای جه‌ژن���ی ره‌مه‌زان���ه‌وه‌ لیژنه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌س���تده‌کاته‌و‌ه به‌کۆبونه‌وه‌کانی‪ ،‬له‌دوای‬ ‫‌په‌س���ه‌ندكردنی‌ مادده‌كانی‌ تر ‌ی ده‌روازه‌ ‌ی‬ ‫ماف‌و ئازادییه‌كان‪ ،‬ده‌چنه‌ سه‌ر ده‌روازه‌ ‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كان‪.‬‬

‫وه‌رزی‌ كۆچكردن به‌ره‌و باكور‬ ‫گه‌نجان ئاسۆیه‌ك بۆ مانه‌وه‌یان له‌واڵت به‌دیناكه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د ره‌ئوف‬ ‫كۆچ یاخود وه‌ك ئه‌وه‌ی گه‌نجان خۆیان‬ ‫ناوی ده‌نێن هه‌ڵهاتن له‌بارودۆخی پڕ‬ ‫له‌كێشه‌و خراپی كوردستان‪ ،‬زیاد‬ ‫له‌هۆكارێكی‌ هه‌یه‌‪ :‬بێكاری‪ ،‬قه‌یرانی‌ دارایی‌‪،‬‬ ‫به‌دینه‌كردنی‌ تروسكاییه‌ك بۆ باشبون‪،‬‬ ‫نادادپه‌روه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و دابه‌شبونی‌‬ ‫كوردستان به‌سه‌ر دو چیندا‪ :‬به‌شێكیان‬ ‫به‌ناخی‌ زه‌ویدا رۆچون‌و به‌شێكیشیان‬ ‫چون به‌كه‌شكه‌النی‌ فه‌له‌كدا كه‌ زۆربه‌یان‬ ‫سیاسه‌تمه‌داری‌ سه‌رمایه‌دارن‪.‬‬ ‫هه‌ڵهاتن له‌نیشتیمان‬ ‫كۆچی هاواڵتیانی كوردستان به‌تایبه‌تیش‬ ‫گه‌نجانی كوردس���تان بۆ هه‌ن���ده‌ران به‌چه‌ند‬ ‫قۆناغێك���دا تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬به‌تایبه‌تیش كۆچی‬ ‫به‌شێك له‌گه‌نجانی كورد له‌دوای ئاشبه‌تاڵی‬ ‫‪1975‬و دروست بونی بارودۆخێكی نه‌خوازراو‬ ‫له‌كوردس���تان ژماره‌یه‌ك���ی زۆری گه‌نجانی‬ ‫كوردستان رویان له‌ هه‌نده‌ران كردو به‌شێكی‬ ‫زۆریان تا ئێس���تاش له‌و واڵتانه‌ ماونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫دواتری���ش ش���ه‌پۆلێكی دیك���ه‌ی كۆچكردن‬ ‫له‌ناوه‌ڕاس���تی هه‌شتاكانی س���ه‌ده‌ی رابردو‬ ‫به‌هۆی زه‌بروزه‌نگی ده‌س���ه‌اڵتی به‌عس���ه‌وه‌‬ ‫به‌ش���ێكی زۆری گه‌نجان���ی ك���ورد رویان له‌‬ ‫واڵتانی ئه‌وروپا كرد ‪ ،‬قۆناغێكی تر له‌ دوای‬ ‫ساڵی ‪1993‬و دوای دروستبونی شه‌ڕی ناوخۆ‬ ‫به‌ش���ێكی زۆری گه‌نجان رویان له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫واڵت ك���ردو دواتریش ل���ه‌ ‪31‬ی ئابی ‪1996‬‬ ‫قۆناغێكی دیكه‌ی كۆچ بۆ هه‌نده‌ران ده‌ستی‬ ‫پێكرد‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای روخانی رژێمی به‌عسه‌وه‌‬ ‫ل���ه‌ ‪ 2003‬به‌ئومێدی داهاتویه‌كی باش���تر بۆ‬ ‫كوردس���تان كۆچی گه‌نجان زۆر كه‌می كردو‬ ‫له‌دوای س���اڵی ‪ 2010‬ه‌وه‌ كۆچ���ی پێچه‌وانه‌‬ ‫بۆ هه‌رێم ده‌س���تی پێكردو ژماره‌یه‌كی زۆری‬ ‫خێزانی كورد گه‌ڕانه‌وه‌ هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫له‌كه‌رت���ی تایب���ه‌ت‌و دامه‌زراوه‌كاندا كاریان‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫له‌ ئێس���تاداو دوای هاتنی داعش‌و بڕینی‬ ‫بودج���ه‌ له‌الیه‌ن به‌غداوه‌و دروس���تبونی ئه‌و‬ ‫هه‌مو قه‌یرانه‌ی له‌ماوه‌ی دو س���اڵی رابردودا‬ ‫كه‌ له‌هه‌رێمی كوردستان س���ه‌ریان هه‌ڵداوه‌‬ ‫به‌ته‌واوی گه‌نجان���ی نائومێد كردوه‌و كۆچی‬ ‫گه‌نج���ان به‌رێگ���ه‌ی مه‌رگدا ب���ۆ هه‌نده‌ران‬ ‫س���ه‌ری هه‌ڵداوه‌ته‌وه‌ به‌جۆرێك به‌پێی وته‌ی‬ ‫ئامان���ج عه‌بدوڵاڵ به‌رپرس���ی فیدراس���یۆنی‬ ‫په‌نابه‌ران له‌هه‌رێمی كوردس���تان له‌ئێستادا‬ ‫مانگان���ه‌ زیاتر ل���ه‌‪ 300‬گه‌نج له‌ش���اره‌كانی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تانه‌وه‌ ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت‬ ‫كۆچ ده‌ك���ه‌ن‪ .‬له‌چه‌ند مانگی رابردودا ته‌نها‬ ‫له‌ق���ه‌زای ده‌ربه‌ندیخان نزیك���ه‌ی ‪ 470‬گه‌نج‬ ‫كه‌ هه‌ندێكیان خێزانه‌كانیشیان له‌گه‌ڵدا بوه‌‬ ‫كۆچیان كردوه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌‬ ‫نیشانه‌یه‌كی زۆر مه‌ترس���یداره‌‪ ،‬كه‌ به‌ته‌نها‬ ‫له‌قه‌زایه‌ك���ی وه‌ك ده‌ربه‌ندیخ���ان ئه‌و رێژه‌‬ ‫زۆره‌ی گه‌نج���ان كۆچ بكات‪ .‬ك���ه‌ له‌ماوه‌ی‬

‫چه‌ند مانگ���ی رابردودا نزیك���ه‌ی ‪ 30‬گه‌نج‪،‬‬ ‫كه‌ كوردی ش���اره‌كانی هه‌رێمی كوردستان‌و‬ ‫پارچه‌كانی دیكه‌ی كوردس���تانن له‌و ئاوانه‌دا‬ ‫خن���كاون كه‌ به‌نیاز بون ب���ۆ چونه‌ واڵتێكی‬ ‫دیكه‌وه‌ بیبڕن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵی‬ ‫رابردودا نزیكه‌ی‌ (‪ )3800‬كه‌س له‌ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاست له‌ڕێگه‌ی هه‌نده‌ران له‌ناوچون‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌شێكیان هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردستانن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی له‌ماوه‌ی چه‌ند س���اڵی رابردودا‬ ‫به‌ش���ێك له‌هاواڵتیانی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫به‌ت���ه‌واوی گه‌ڕانه‌وه‌ هه‌رێمی كوردس���تان‪،‬‬ ‫كه‌ به‌پێی ئام���اره‌ ناڕه‌س���میه‌كان (‪)4300‬‬ ‫كه‌س گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ هه‌رێمی كوردس���تان كه‌‬ ‫هه‌ندێكیان به‌زۆرو به‌شێكیشیان به‌خواستی‬ ‫خۆیان گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ هه‌رێم‌و به‌ته‌واوی جێگیر‬ ‫بون به‌اڵم ئێس���تا به‌شێك له‌و خێزانانه‌ی كه‌‬ ‫گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ هه‌رێم‌و به‌ته‌واوی نیشته‌جێبون‬ ‫ئێستا ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫هۆكاره‌كانی كۆچی گه‌نجان‬ ‫هۆكاری س���ه‌ره‌كی كۆچی گه‌نجان یاخود‬ ‫هه‌اڵتنی گه‌نج���ان نائومێدبونه‌ له‌بارودۆخی‬ ‫هه‌رێ���م‪ ،‬نائومێدب���ون له‌بارودۆخ���ی ژیانی‬ ‫هاواڵتی���ان بارودۆخێ���ك ك���ه‌ ئومێده‌كانی‬ ‫چاره‌س���ه‌ر بونی دوره‌ كه‌ دابه‌شده‌بن به‌سه‌ر‬ ‫چه‌ند گروپێكدا‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م‪ /‬قه‌یران���ه‌ به‌رده‌وامه‌كانی هه‌رێم‬ ‫كه‌ دوای ‪ 23‬س���اڵ له‌حكومه‌تداری تا ئێستا‬ ‫كاره‌ب���ا‌و س���ه‌ره‌ی به‌نزین‌و نه‌بون���ی موچه‌‬ ‫كێشه‌ی س���ه‌ره‌كی هاواڵتیانه‌و به‌ده‌ستیه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێنن‪ ،‬به‌جۆرێك له‌دوای چاره‌س���ه‌ربونی‬ ‫به‌چه‌ند رۆژێ���ك یاخود له‌هه‌م���و بارودۆخ‌و‬ ‫بۆنه‌یه‌كدا ئ���ه‌و قه‌یرانانه‌ س���ه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن‌و‬ ‫دروست ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ /‬هاتنی داعش‌و مه‌ترسیه‌كانی بۆسه‌ر‬

‫هه‌رێم���ی كوردس���تان‌و ئاین���ده‌ی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫كه‌ هه‌نگاوه‌ نێوده‌وڵه‌تی���ه‌كان بۆ له‌ڕه‌گه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵكه‌ندن���ی ئ���ه‌و گروپه‌ ترس���ناكه‌ به‌دور‬ ‫ده‌زانرێ���ت‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش بۆخ���ۆی كاریگه‌ری‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌رونی هاواڵتیان‌و دروس���تكردنی‬ ‫كێشه‌و قه‌یرانه‌كان دروست ده‌كا‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م‪ /‬چاره‌نوس‌و داهات���وی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان به‌هۆی ده‌س���توه‌ردانی واڵتانی‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌و خراپ���ی په‌یوه‌ندیه‌كانی هه‌رێم‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ به‌غ���داو واڵتانی ناوچه‌ك���ه‌و دونیا‬ ‫چاره‌ن���وس‌و داهاتوی هه‌رێم���ی به‌ناڕونیی‬ ‫هێشتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ /‬ناعه‌داله‌ت���ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‬ ‫له‌دابه‌شكردنی ده‌ستكه‌وت‌و ئیمتیازاته‌كان‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی زۆرو ده‌ستبه‌س���ه‌راگرتنی زۆرێك‬ ‫له‌موڵك‌و سه‌روه‌ت‌و س���امانی واڵت له‌الیه‌ن‬ ‫ژماره‌یه‌ك كه‌سی سیاسی بازرگانه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێنج���ه‌م‪ /‬مۆنۆپۆڵكردن���ی ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫كۆكردن���ه‌وه‌ی ت���ه‌واوی بڕیاری سیاس���ی‌و‬ ‫ئی���داری‌و ئاب���وری ل���ه‌الی ی���ه‌ك حیزب‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌كی دیاریكراو‪ ،‬له‌گه‌ڵ مۆنۆپۆڵكردنی‬ ‫كورسی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و ئاماده‌نه‌بونی‬ ‫ده‌ستاوده‌س���تكردنی ده‌س���ه‌اڵت ئاین���ده‌ی‬ ‫هه‌رێم به‌ره‌و تاك���ڕه‌وی‌و دیكتاتۆری بردوه‌‪ ،‬دارای���ی رێژه‌ی بێ���كاری زۆر زیادی كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش نائومێدی گه‌وره‌ی الی ئه‌و گه‌نجانه‌ له‌الی���ه‌ك به‌ه���ۆی قه‌یرانی دارایی���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫دروس���تكردوه‌ كه‌ هه‌رێمی كوردستان به‌ره‌و به‌ش���ێكی زۆری ب���ازاڕو م���وڵ‌و كارگه‌كان‬ ‫چاره‌نوس���ێكی نادیار ده‌ڕوات‪ ،‬وه‌ك زۆرێك له‌كاروه‌س���تاون‌و كرێكاره‌كانی���ان ره‌وانه‌ی‬ ‫له‌گه‌نجه‌كان ئاماژه‌ی پێده‌كه‌ن مادام سه‌رۆك ماڵه‌وه‌ كردوه‌و له‌الیه‌كی تریش���ه‌وه‌ به‌هۆی‬ ‫كورس���یه‌كه‌ی جێناهێڵێت ئێمه‌ كوردستان بون���ی ژماره‌یه‌كی زۆری ئ���اواره‌ له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان كه‌ به‌كه‌مترین نرخ كار ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫جێده‌هێڵین‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش رێ���ژه‌ی بێ���كاری زیاتر ك���ردوه‌‬ ‫هاوكات به‌ه���ۆی دواكه‌وتن‌و نه‌بونی موچه‌ی‬ ‫دۆخی گه‌نجان له‌هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌ئێس���تادا بارودۆخ���ی گه‌نجانی هه‌رێمی فه‌رمانبه‌رانی كوردس���تانه‌وه‌ رێژه‌ی بێكاری‬ ‫كوردس���تان زۆر خراپه‌ كه‌ بێكاری‌و نه‌بونی زۆر زیادی كردوه‌ به‌وه‌ی له‌(‪)%45‬ی‌ داهاتی‌‬ ‫موچ���ه‌و دانه‌مه‌زراندن به‌ت���ه‌واوی نائومێدی خێزان له‌هه‌رێمی كوردستان له‌سه‌ر موچه‌یه‌و‬ ‫ك���ردون ه���اوكات هاتنی داع���ش‌و قه‌یرانی له‌الی���ه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ ده‌س���تی‌ ده‌كه‌وێت‌و‬

‫چاره‌نوس‌و داهاتوی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‬ ‫به‌هۆی ده‌ستوه‌ردانی‬ ‫واڵتانی ناوچه‌كه‌و‬ ‫خراپی په‌یوه‌ندیه‌كانی‬ ‫هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌غداو‬ ‫واڵتانی ناوچه‌كه‌و دونیا‬ ‫چاره‌نوس‌و داهاتوی‬ ‫هه‌رێمی به‌ناڕونیی‬ ‫هێشتۆته‌وه‬

‫داهاتی‌ پیشه‌س���ازیش‌ ته‌نه���ا (‪)%4,8‬ه‌‌و‬ ‫كشتوكاڵ (‪)%12,8‬ه‌‌و خانوبه‌ره‌ش (‪)%11‬‬ ‫یه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ پێش���تر به‌رپرس���انی هه‌رێم‬ ‫ئاماژه‌ی���ان به‌وه‌ ده‌كرد ك���ه‌ رێژه‌ی بێكاری‬ ‫له‌هه‌رێ���م ‪ %7‬ب���ه‌اڵم س���ه‌رۆكی مونته‌دای‬ ‫ئابوری ئه‌وه‌ی خس���ته‌ڕو كه‌ رێژه‌ی بێكاری‬ ‫له‌هه‌رێم ‪ %18‬و له‌ئێستاشدا به‌هۆی قه‌یرانی‬ ‫دارایی‌و هاتنی داعش���ه‌وه‌ ب���ۆ نزیكه‌ی ‪%30‬‬ ‫به‌رزبۆته‌وه‌‪ ،‬له‌ئێستاشدا جموجوڵی بازرگانی‬ ‫له‌ئاس���تی ناوخۆو له‌گه‌ڵ واڵتانی دراوس���ێ‬ ‫كه‌می كردوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك ئاس���تی ئاڵوگۆڕی‬ ‫بازرگانی له‌گ���ه‌ڵ توركیا به‌ڕێژه‌ی له‌(‪)%60‬‬ ‫دابه‌زیوه‌و له‌گه‌ڵ ئێ���ران به‌ڕێژه‌ی له‌(‪)%80‬‬ ‫دابه‌زی���وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش كاریگ���ه‌ری له‌س���ه‌ر‬ ‫كه‌مبونه‌وه‌ی بێكاری دروستكردوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫به‌پێی وته‌ی به‌رپرسانی وه‌به‌رهێنان له‌ساڵی‬ ‫‪ 2014‬نزیك���ه‌ی (‪ 200‬هه‌زار)كه‌س له‌كه‌رتی‬ ‫تایبه‌ت نێردراونه‌ته‌وه‌ ماڵه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و بازاڕه‌شی‬ ‫له‌خاڵه‌ س���نورییه‌كانه‌وه‌ تاده‌گاته‌ س���وپه‌ر‬ ‫ماركێت‌و گه‌ش���تیارو ئوتێل‌و پیشه‌س���ازان‌و‬ ‫پیشه‌وه‌ران‌و له‌بازاڕیشدا (‪ 400‬هه‌زار) كه‌س‬ ‫ب���ێ كار كه‌وتون‪ ،‬ه���اوكات زیاتر له‌(‪)250‬‬ ‫به‌ڵێنده‌ر مایه‌پوچبون‌و ئیفالس���بونی خۆیان‬ ‫راگه‌یان���دوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆته‌ ه���ۆی بێبازاڕی‌و‬ ‫وه‌ستانی پرۆژه‌ خزمه‌تگوزاریه‌كان‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك���ی تر س���ااڵنه‌ به‌ه���ه‌زاران گه‌نج‬ ‫له‌زانكۆو په‌یمانگاكان ده‌رده‌چن به‌اڵم ماوه‌ی‬ ‫‪ 2‬س���اڵه‌ دامه‌زراندن نه‌م���اوه‌و ژماره‌یه‌كی‬ ‫زۆری گه‌نجان بێكاربون‪ ،‬كه‌ به‌شێكی زۆری‬ ‫ئه‌و گه‌نجان���ه‌ رێگه‌ی هه‌ڵدێ���ری هه‌نده‌ران‬ ‫ده‌گرنه‌ب���ه‌ر ل���ه‌و گه‌نجانه‌ن ك���ه‌ له‌زانكۆو‬ ‫په‌یمانگاكان ده‌رچون‌و بێكارن‪.‬‬ ‫به‌و پێیه‌ی س���ااڵنه‌ نزیك���ه‌ی ‪ 30‬هه‌زار‬ ‫خوێندكار له‌زانك���ۆو په‌یمانگاكانی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان ده‌رده‌چن‌و به‌ش���ێكی كه‌میان‬ ‫له‌كه‌رت���ی تایب���ه‌ت داده‌مه‌زرێ���ن‌و ئه‌وانی‬ ‫دیكه‌ش به‌بێكاری ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ژماره‌ی زانكۆ حكومیه‌كان (‪)13‬‬ ‫زانكۆیه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ (‪ )15‬زانكۆی تایبه‌ت‌و (‪)2‬‬ ‫په‌یمانگ���ه‌ی تایبه‌ت هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی به‌ش���ێك له‌خوێن���دكاران بیم���ه‌ی‬ ‫بێكارییان بۆ خه‌رجك���راوه‌ كه‌ نزیكه‌ی‌ ‪18‬‬ ‫هه‌زار ده‌رچ���وی‌ زانكۆو په‌یمانگاكان بیمه‌ی‬ ‫بێكاری���ان بۆ خه‌رجكراوه‌ ك���ه‌ بڕه‌كه‌ی ‪150‬‬ ‫هه‌زار دیناره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی به‌پێی‬ ‫پێش���بینیه‌كانی وه‌زاره‌ت���ی خوێندن���ی بااڵ‬ ‫سااڵنه‌ رێژه‌ی ده‌رچونی خوێندكارانی زانكۆو‬ ‫په‌یمان���گاكان زیاد ده‌كات به‌وه‌ی له‌س���اڵی‌‬ ‫خوێندن���ی‌ ‪ 2017–2016‬ژماره‌ی ده‌رچوان‬ ‫ده‌گاته‌ (‪ )34232‬خوێندكار‪.‬‬ ‫قه‌یرانه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‌و ئایینده‌و‬ ‫چاره‌نووس���ی هه‌رێم‌و له‌سه‌رو هه‌موشیانه‌وه‌‬ ‫كورس���یه‌كه‌ی بارزان���ی ك���ه‌ ئام���اده‌ نیه‌‬ ‫جێیبهێڵێ‌و تاهه‌تایه‌ سه‌رۆك بێت‪ ،‬گه‌نجانی‬ ‫هه‌رێم���ی به‌ته‌واوی نائومێ���د كردوه‌و له‌بری‬ ‫سه‌رۆك ئه‌وان نیشتیمان جێدێڵن‪.‬‬

‫ناوه‌ندی سکۆالر‪ :‬ئێم ‌ه‬ ‫بۆ الی هه‌مو الیه‌نه‌کان‬ ‫ده‌چین ته‌نها الیه‌ن ‌ه‬ ‫ئیسالمییه‌کان نه‌بێت‬ ‫چونکه‌ ئه‌و‌ه شتێکی‬ ‫بڕاوه‌یه‌ ک ‌ه ئه‌وان به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک ئه‌وه‌یان‬ ‫قبوڵ نییه‌ ک ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫داوای ده‌که‌ین‬

‫ئه‌بو كاروان‪:‬‬ ‫به‌م به‌ره‌جه‌ژنانه‬ ‫‌موچه‌نییه‌و‬ ‫فه‌رمانبه‌رانیان‬ ‫نائومێد كرد‬ ‫ئا‪ :‬زریان محمه‌د‬ ‫سه‌رۆكی‌لیستی‌ ئازادی‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬ڕایگه‌یاند پێشتر به‌رپرسانی‬ ‫‌حكومه‌تی‌هه‌رێمی‌ كوردستان الف و‬ ‫گه‌زافی‌ئه‌وه‌یان لێئه‌دا كه‌داهاتی‌تاك‌و‬ ‫ئاستی‌بژێوی‌خه‌ڵكی‌ كوردستان له‌ئاست‬ ‫دانیشتوانی‌ ناوه‌ڕاست‌و خواروی‌عێراق زۆر‬ ‫باشتره‌‪ ،‬كه‌چی‌ ئێستا به‌م به‌ره‌جه‌ژنانه‌‬ ‫موچه‌نییه‌و فه‌رمانبه‌رانیان نائومێد كرد‪.‬‬ ‫ئه‌ب����و كاروان كه‌رۆژی‌‪23‬ی‌حوزه‌ی����ران‬ ‫پارسه‌نگی ‌په‌رله‌مانی‌ كوردستانی ‌گۆڕی‌و‬ ‫به‌چونه‌ژوره‌وه‌ی ‌بۆ ن����او هۆڵی ‌كۆبونه‌وه‌‬ ‫شه‌رعیه‌تی‌به‌كۆبونه‌وه‌ی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‬ ‫‌یاس����ای س����ه‌رۆكایه‌تی ‌هه‌رێم به‌خش����ی‌‬ ‫ره‌خن����ه‌ی‌تون����د له‌سیاس����ه‌تی‌ئاب����وری‬ ‫‌حكومه‌تی ‌هه‌رێمی ‌كوردس����تان ده‌گرێت‌و‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یان����د " حکومەتی ھەرێمی‬ ‫کوردس����تان جارێکی ترو وەک پیش����ەی‬ ‫زۆرینەی جارەکانی تری����ان فەرمانبەران‌و‬ ‫موچەخۆران����ی ھەرێم����ی کوردس����تانیان‬ ‫نائومید ک����رد بەپێنەدان����ی موچەکانیان‬ ‫پێش جەژن‪ ،‬لەکاتێکدا ھەر خۆیان پێشتر‬ ‫لەچەندین ناوەندی فەرمییەوە رایانگەیاندبو‬ ‫پێ����ش جەژن موچەی مانگ����ی حوزەیرانی‬ ‫فەرمانبەران‌و موچەخۆرانی دەدرێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا وتی‌"به‌رپرس����انی‌هه‌رێم الفو‬ ‫گه‌زافی ‌ئه‌وه‌یان لێ����ده‌دا كه‌داهاتی ‌تاك‌و‬ ‫ئاستی‌بژێوی‌ خه‌ڵكی‌كوردستان له‌ئاستی‬ ‫‌ناوه‌ڕاست‌و باشوری ‌عێراق باشتره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا چی دەڵێن کە تەواوی موچەخۆران‌و‬ ‫فەرمانبەرانی ناوەڕاس����ت‌و باشور موچەی‬ ‫خۆیان پێدەدرێـ����ت لەپێش جەژن‌و ھەمو‬ ‫مانگێکی����ش موچەکانی����ان لەکاتی خۆیدا‬ ‫وەردەگ����رن‌و کەچ����ی حکومەت����ی ھەرێم‬ ‫دو مان����گ‌و س����ێ مان����گ جارێ����ک موچە‬ ‫دابەشدەکات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌درێژه‌ی‌ لێدوانه‌كه‌یدا هۆكاری‬ ‫‌دواكه‌وتنی‌ موچه‌ی ‌فه‌رمانبه‌رانی ‌هه‌رێمی‌‬ ‫بۆ " س����ەقەتی سیس����تەمی بەڕێوەبردن‌و‬ ‫مەحسوبیەت‌و نەبونی پالن" گه‌ڕانده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ب����و كاروان پێیوایه‌" بەش����ێکی زۆری‬ ‫خەڵک����ی ھەرێمی کوردس����تان ب����ۆ ژیان‌و‬ ‫گ����وزەران پش����ت بەموچ����ە دەبەس����ن‪،‬‬ ‫پێنەدانی موچە مایەی ناڕەزایی‌و ره‌خنەی‬ ‫تون����دی ئێمەیه‌کە لەچەندی����ن کۆبونەوەو‬ ‫دیداری راس����تەخۆمان لەگەڵ س����ەرۆکی‬ ‫حکومەت‌و بەرپرس����انی ب����ااڵدا جەختمان‬ ‫لێکردوەتەوە"‪.‬‬ ‫"مامۆس����تایەک‌و‬ ‫ده‌شپرس����ێت‬ ‫موچەخۆرێکی ئاس����ایی لەکاتێکدا دومانگ‬ ‫بێ موچە بن‌و ئەوا جەژنیش بێتە پێشەوە‬ ‫ب����ەچ رێگای����ەک پێداویس����تیەکانی ماڵ‌و‬ ‫منداڵەکانی دابین بکه‌ن؟"‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫‪5‬‬

‫‪ F16‬گه‌یشته‌ عێراق‬

‫"له‌هه‌ولێر وه‌ده‌رتان ده‌نێین"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫مارسی‌ ‪ 2012‬په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان به‌سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌سعود بارزانی‌‌و حكومه‌تی‌ عێراق‬ ‫به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ نوری‌ مالكی‌ پێینایه‌‬ ‫قۆناغێكی‌ دژواره‌وه‌‪،‬كاتێك دوای‌‬ ‫شه‌ڕێكی‌ توندی‌ ڕاگه‌یاندن ده‌زگا‬ ‫هه‌واڵگرییه‌كان زانیاری‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫چپانده‌ گوێی‌ بارزانی‌ كه‌"له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌غداوه‌ پیالن هه‌یه‌ دژی‌‬ ‫كوردستان "‪.‬‬ ‫ئه‌م زانیاریی���ه‌ هه‌واڵگرییانه‌ دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ ه���ات ك���ه‌ مانگ���ی‌ ئه‌یلولی‌‬ ‫‪ 2011‬حكومه‌تی‌ عێراق گرێبه‌س���تی‌‬ ‫كڕینی‌ ‪ 36‬فرۆكه‌ی‌ ئێف ش���انزه‌ی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مه‌ری���كا واژو كردبو‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌فڕۆكه‌یه‌ك���ی‌ تی���ژو ئامانج پێكه‌ر‬ ‫ناسراوه‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر زو بارزان���ی‌ "پیالنه‌ك���ه‌"ی‌‬ ‫ئاش���كرا كردو له‌به‌رده‌م كه‌ناڵه‌كانی‌‬ ‫ڕاگه‌یاندن وت���ی‌ "له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا‬ ‫به‌ئاماده‌بونی‌ نوری‌ مالكی‌ سه‌ركرده‌‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كان باس���ی‌ وه‌ده‌رنانی‌‬ ‫ئێمه‌یان ك���ردوه‌ به‌فرۆك���ه‌ی‌ ئیف‬ ‫شانزه‌"‪.‬‬

‫هیچ زه‌مانه‌تێك نییه‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫دوای‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ ئه‌م فرۆکانه‌ له‌دژی‌‬ ‫ناوخۆ به‌كارنه‌هێنێته‌وه‬ ‫له‌و رۆژه‌وه‌ په‌یوه‌ندییه‌ سیاس���ی‌‌و بڕه‌كه‌ی‌ ‪ 12‬ملیار دۆالره‌ ‪.‬‬ ‫به‌هار عه‌بدولره‌حمان‪ ،‬په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫ئابورییه‌كان���ی‌ حكومه‌ت���ی‌ عێراق‌و‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان نه‌ك فراكس���ێۆنی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫ئاس���ایی‌ نه‌بۆت���ه‌وه‌ به‌ڵك���و به‌ره‌و كوردس���تان‌و ئه‌ندام���ی‌ لیژن���ه‌ی‌‬ ‫دۆخێك رۆیش���توه‌ كه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"راس���ته‌ ئێس���تا به‌ه���ۆی‌ ش���ه‌ڕی‌‬ ‫جیابونه‌وه‌ی‌ لێ كه‌وتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوێنێ‌ دوای‌ س���ێ‌ ساڵ تێپه‌ڕبون تیرۆره‌وه‌ چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نی‌ ده‌درێت‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌و بارگرژییانه‌ ‪ 4‬له‌و فڕۆكانه‌ به‌عێ���راق‪ ،‬به‌اڵم م���ن پێموایه‌ هیچ‬ ‫ڕاده‌ستی‌ هێزه‌ ئاسمانییه‌كانی‌ عێراق زه‌مانه‌تێ���ك نییه‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫كرا‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێك���دا ماوه‌ی‌ چوار دوای‌ ئ���ه‌و ش���ه‌ڕه‌ ل���ه‌دژی‌ ناوخۆ‬ ‫س���اڵی‌ ڕابردو بارزان���ی‌‌و حكومه‌تی‌ به‌كاری‌ نه‌هێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ناوبراو وتی‌ "له‌ئێس���تادا‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان زۆر هه‌وڵیاندا‬ ‫ئه‌و گرێبه‌س���ته‌ هه‌ڵوه‌شێننه‌وه‌ كه‌ شه‌ڕی‌ ده‌س���ته‌ویه‌خه‌ هه‌یه‌‪ ،‬عێراق‬

‫واڵت���ی‌ ق���ه‌زاو ق���ه‌ده‌ره‌ نازانی���ن‬ ‫له‌دوایدا ئه‌م چه‌كانه‌ نابێته‌ هۆكاری‌‬ ‫ماڵوێرانییه‌كی‌ تر"‪.‬‬ ‫ئه‌نوه‌ری‌ حاجی‌ عوسمان بریكاری‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬بۆچون���ی‌‬ ‫جیاوازی‌ هه‌یه‌و به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫له‌ئێستادا دۆخی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ به‌غدا به‌و ش���ێوه‌یه‌ی‌‬ ‫پێشتر نییه‌ "من هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه ده‌ڵێم‬ ‫مه‌ترسی‌ نابێت‪ ،‬قسه‌ی‌ ترم نییه‌"‪.‬‬ ‫چاودێرێك���ی‌ س���ه‌ربازی‌ نزی���ك‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ به‌رگ���ری‌ عێ���راق‪ ،‬كه‌‬ ‫نه‌یویس���ت ناوی‌ خۆی‌ باڵوبكاته‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند ك���ه‌ وروژاندنی‌‬ ‫بابه‌تی‌ هێرشكردنه‌ سه‌ر كوردستان‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 2012‬زیاتر بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كێرڤی‌ ئه‌و شه‌ڕی‌ ڕاگه‌یاندنه‌ بو كه‌‬ ‫له‌نێوان به‌غداو هه‌رێمدا هه‌بو"به‌ده‌ر‬ ‫له‌وه‌ هیچ واقعیه‌تی‌ تیادا نیی ‌ه جارێكی‌‬ ‫تر كوردستان به‌فڕۆكه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقی‌ بۆردومان بكرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا وتیش���ی‌"ئه‌و ش���ه‌ڕی‌‬ ‫راگه‌یاندنه‌ به‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان دژی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫مالكی‌ ده‌كرا توانیشیان بۆ ماوه‌یه‌ك‬ ‫سه‌ركه‌وتوبن‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێستا ده‌ڵێن‬ ‫چی‌ بارودۆخه‌كه‌ ئاڵۆزتر بوه‌"‪.‬‬

‫‪F-16‬‬

‫فڕۆكه‌یه‌كی‌ هێرش���به‌ری‌ ئه‌مه‌ریكییه‌‪ ،‬نوێترین ته‌كنیك‌و ته‌كنه‌لۆجیایی‌‬ ‫جه‌نگی‌و س���ه‌ربازیی‌ له‌دروس���تكردنیدا به‌كارهاتوه‌‪ ،‬خێرایی‌‌و توانای‌ مانۆڕ‬ ‫كردنی‌ له‌ئاس���تێكی‌ زۆر به‌رزدایه‌‪ ،‬دیزاینی‌ باڵه‌كانی‌‌و كورس���ی‌ فڕۆكه‌وان‌و‬ ‫كۆی‌ به‌شه‌ جیا جیاكانی‌‌ له‌ڕێگه‌ی‌ ته‌كنه‌لۆژیاوه‌ ته‌حه‌كومی‌ پێده‌كرێت‪.‬‬ ‫ده‌توانێت نیش���انه‌كانی‌ زۆر به‌وردی‌ بپێكێت‪ ،‬خاوه‌نی‌ رادارێكی‌ به‌هێزه‌و‬ ‫درێژی‌ ‪ 14‬مه‌ترو ‪ 80‬س���انتیمه‌تره‌‌و بۆ هێرشكردنه‌ سه‌ر ئامانجه‌ زه‌مینی‌‌و‬ ‫ئاسمانیه‌كان به‌كارده‌هێنێت‪.‬‬

‫له‌باره‌ ‌ی وته‌ك ‌هی‌ هه‌ڤاڵ ئه‌بو به‌كر‪..‬‬

‫پارتی‌و یه‌كێتی به‌رامبه‌ر به‌گۆڕان ده‌وه‌ستنه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی هه‌ڕه‌شه‌ی به‌هه‌رێمكردنی‌‬ ‫سلێمانی كرد‪ ،‬له‌ئێستادا لێكدانه‌وه‌ی‌‬ ‫جیاوازی‌ بۆ ده‌كرێت‌و به‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫سبه‌ی (چوارشه‌ممه‌) ئه‌نجومه‌ن‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ناوبراو له‌فراكسیۆنی پارتی‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت پێشتر دوژمنان ئه‌و‬ ‫هه‌وڵه‌یانداوه‌‪ ،‬ئه‌ندامێكی فراكسیۆنی‬ ‫یه‌كێتیش ده‌ڵێت "سه‌رده‌مانێك‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی خوێن له‌نێوانیاندا‬ ‫رژا‪ ،‬دوای‌ ئه‌و هه‌مو خوێنه‌ ئیداره‌‬ ‫یه‌كخرایه‌وه‌‪ ،‬ئایا ئێستا ده‌كرێت‬ ‫له‌سه‌ر به‌نزین دو ئیداره‌یی دروست‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌؟"‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ لێكدان���ه‌وه‌ی‌ جیاواز بۆ‬ ‫قسه‌كانی كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌ سلێمانی‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ رونیده‌كاته‌وه‌ كه‌ له‌و قسه‌یه‌ی‬ ‫ك���ه‌ كردومه‌ مه‌به‌س���تمان له‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ده‌بێ���ت هه‌م���و ش���ارو پارێزگاكانی‬ ‫كوردس���تان وه‌كو یه‌ك س���ه‌یربكرێن‌و‬ ‫حس���ابیان بۆ بكرێت‪ ،‬ناكرێت كێشه‌ی‬ ‫به‌نزی���ن‌و كاره‌با له‌س���لێمانی هه‌بێت‌و‬ ‫كۆمپانیاكانی نه‌وت له‌ش���اره‌كانی تر‬ ‫زۆر بن‌و له‌س���لێمانی كه‌مبن‪ ،‬ناكرێت‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان جیاوازییان هه‌بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ حكومه‌ت حكومه‌تی هه‌مومانه‌و‬ ‫ده‌بێ���ت به‌ی���ه‌ك چاو س���ه‌یری هه‌مو‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵك���و داواكارییه‌كی ئیداریی‌و‬ ‫پارێزگاكان بكات‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ چۆنێتی ئه‌و هه‌رێمه‌ی‌ كه‌ خزمه‌تگوزارییه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ی ك���ه‌ ئه‌ندامانی‬ ‫باس���ی كردوه‌‪ ،‬س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات فراكسیۆنی پارتی ئه‌نجومه‌نی ناوبراو‬ ‫كه‌ جارێ زوه‌ قس���ه‌ له‌سه‌ر ئالییه‌تی‌ داوای رونكردنه‌وه‌ی���ان لێیك���ردوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رێمه‌ك���ه‌ بك���ه‌ن‌و ده‌ڵێ���ت "ئێمه‌ ئه‌بوبه‌ك���ر وت���ی "ئه‌گ���ه‌ر به‌فه‌رمی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ وتومانه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ هه‌موان داوای‌ رونكردنه‌وه‌ بكه‌ن‪ ،‬رونكردنه‌وه‌‬ ‫ده‌زان���ن قه‌یران���ی به‌نزی���ن له‌هه‌ولێر ده‌ده‌ین‪ ،‬رونكردنه‌وه‌كه‌ش دورو درێژه‌و‬ ‫بونی نییه‌‪ ،‬كه‌چی به‌نزین له‌س���لێمانی رۆژی چوارش���ه‌ممه‌ هه‌م���وی به‌دات���ا‬ ‫باڵوده‌كه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ستناكه‌وێت"‪.‬‬ ‫الی خۆیه‌وه‌ دانا شه‌هید جه‌زا ئه‌ندامی‬ ‫هه‌ندێك به‌ش���ێوه‌یه‌ك خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫ب���ۆ وته‌ی‌ هه‌ڤ���اڵ ئه‌بوبه‌ك���ر ده‌كه‌ن فراكس���یۆنی پارت���ی له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‬ ‫گوای��� ‌ه به‌هه‌رێمكردن���ی پارێ���زگای‌ پارێزگای‌ س���لێمانی رایده‌گه‌یه‌نێت ك ‌ه‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬ئیعازو پرۆژه‌ی بزوتنه‌وه‌ی‌ هه‌ڵوێس���تیان وه‌كو ئه‌نجومه‌ن به‌هیچ‬ ‫گۆڕانه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و ره‌تیكرده‌وه‌و وتی شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌و بوچونه‌ی‌ هه‌ڤاڵ‬ ‫"نه‌خێ���ر به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك وانییه‌و ئه‌بوبه‌كردا نیه‌‌و ئه‌وه‌ به‌ڕای تایبه‌تی‌و‬ ‫ئه‌م���ه‌ داواكارییه‌كی سیاس���ی‌و حزبی شه‌خسی خۆیه‌تی نه‌ك ئه‌نجومه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی فراكسیۆنی پارتی بۆ‬

‫فراكسیۆنی پارتی‪:‬‬ ‫ته‌نها خواستی‬ ‫دوژمنانی كورد‬ ‫بوه‌ كه‌لێن بخه‌نه‌‬ ‫نێوان شاره‌كانه‌وه‌‬

‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی‬ ‫ئاوێنه‌ وتی "كوردستان چوار پارچه‌یه‌‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت بیكه‌ین���ه‌ ی���ه‌ك پارچه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك ئه‌و پارچه‌یه‌ش بكه‌ن به‌دو س���ێ‬ ‫كه‌رته‌وه‌‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ناعه‌داله‌تی له‌هه‌ر‬ ‫ش���وێنێك هه‌بێت هه‌ڵوێستمان له‌سه‌ر‬ ‫ده‌بێ���ت‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ به‌هانه‌ نییه‌ كه‌‬ ‫پارێزگایه‌ك بكرێت به‌هه‌رێمێك"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌وترێ���ت ئه‌وه‌‬ ‫ئیعازی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌‪ ،‬ئه‌ندامه‌كه‌ی‌‬ ‫فراكس���یۆنی پارتی ده‌ڵێ���ت "ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ئیعازی ئ���ه‌وان بێت خۆیان لێی‬ ‫به‌رپرس���ن‪ ،‬به‌رای من زۆربه‌ی‌ خه‌ڵكی‬ ‫كوردس���تان هه‌رگیز به‌وه‌ رازی نابن‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ به‌ڕاس���تی ئ���ه‌وه‌ زه‌نگێكی‬ ‫مه‌ترسیداره‌ س���لێمانی جیابكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئایا ئامان���ج‌و س���ودی جیاكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫سلێمانی ئه‌بێت چی بێت؟ ئه‌وه‌ ته‌نها‬ ‫خواس���تی دوژمنانی گه‌ل���ی كورد بوه‌‬

‫كه‌ ویس���تویانه‌ كه‌لێ���ن بخه‌نه‌ نێوان زه‌ك���ی ده‌ڵێ���ت "له‌ئی���داره‌ی‌ هه‌ولێر‬ ‫هه‌ولێرو س���لێمانی‪ ،‬هه‌ولێر هه‌ڵه‌بجه‌و جێگری حكوم ‌هت‌و وه‌زیره‌كانمان هه‌یه‌و‬ ‫ش���ارو نه‌ته‌وه‌كان‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌میشه‌ ده‌بێت ئه‌وان به‌ئه‌ركی خۆیان هه‌ستن‪،‬‬ ‫به‌پارچه‌ پارچه‌و به‌الوازی بیهێڵێته‌وه‌‪ ،‬نه‌ك یه‌كس���ه‌ر بگه‌ین���ه‌ كارت‌و خاڵی‬ ‫كه‌چ���ی ئێس���تا به‌هه‌مانش���ێوه‌ ئه‌و كۆتایی‌و باسی جیابونه‌وه‌ی‌ سلێمانی‬ ‫مۆسیقایه‌ لێبده‌ینه‌وه‌ جا چیمان به‌چی بكرێت‪ ،‬سه‌رده‌مانێك یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫خوێن له‌نێوانیان���دا رژاو دو ئیداره‌یی‬ ‫كرد"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و بابه‌ت���ه‌ ك���ه‌ ئێس���تا بوه‌ته‌ دروس���تبو‪ ،‬دوای‌ ئه‌و هه‌م���و خوێنه‌‬ ‫بابه‌تی گه‌رمی میدیاكان‪ ،‬فراكس���یۆنی ئیداره‌ یه‌كخرایه‌وه‌‪ ،‬ئایا ئێستا ده‌كرێت‬ ‫یه‌كێتیش���ی هێنای���ه‌ قس���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ له‌س���ه‌ر به‌نزین دو ئیداره‌یی دروست‬ ‫ئه‌ندامێكی���ان له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‌ بكه‌ین���ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێ���دا به‌درێژایی‪1000‬‬ ‫س���لێمانی باس له‌وه‌ده‌كات كه‌ به‌پێی كم له‌ش���ه‌ڕی داعش���داین‌و له‌والشه‌وه‌‬ ‫یاس���ای ژماره‌ (‪ )3‬ده‌س���ه‌اڵته‌كانی له‌شه‌ڕی ساردداین له‌گه‌ڵ به‌غدا"‪.‬‬ ‫زه‌ك���ی وتیش���ی "ئ���ه‌م په‌رتبونه‌‬ ‫س���ه‌رۆكی ئه‌نجوم���ه‌ن رونكراوه‌ته‌وه‌و‬ ‫سبه‌ینێ (چوارشه‌ممه‌) قسه‌ی له‌سه‌ر واده‌كات نه‌یاره‌كانم���ان به‌س���ه‌رماندا‬ ‫زاڵبن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و بابه‌ته‌ پێویستی‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگای‌ به‌بڕیاری سیاس���یی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌‬ ‫سلێمانی له‌فراكسیۆنی یه‌كێتی رێكه‌وت له‌سه‌ر س���لێمانی ده‌ستپێشخه‌ر ده‌بین‬

‫فراكسیۆنی یه‌كێتی‪:‬‬ ‫دوای‌ دونیایه‌ك‬ ‫رشتنی خوێن‬ ‫له‌نێوان یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی ئیداره‌‬ ‫یه‌كخرایه‌وه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫ده‌كرێت له‌سه‌ر‬ ‫به‌نزین دو ئیداره‌یی‬ ‫دروست بكه‌ینه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌مو ش���ه‌ڕێكی سیاسی‌و مه‌ده‌نی‌و‬ ‫دیالۆگ‌و ئه‌و قس���انه‌ش كه‌ د‪ .‬هه‌ڤاڵ‬ ‫له‌س���ه‌ر كاره‌با كردویه‌تی یاداش���تی‬ ‫به‌نده‌یه‌ كه‌ به‌ڵ���ێ رۆژانه‌ له‌كۆنترۆڵی‬ ‫كاره‌ب���ای هه‌ولێ���ره‌وه‌ ‪ 350‬مێگاوات‬ ‫كاره‌ب���ا له‌س���لێمانی ده‌بڕدرێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویس���ت ب���و داوای‌ رونكردن���ه‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران بكرێت‪ ،‬نه‌ك‬ ‫باسی جیابونه‌وه‌"‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫گه‌نجان ‌ی هه‌رێم ڕێگای‌ قاچاخ بۆ ژیانێكی‌ تر ده‌گرنه‌ به‌ر‬

‫په‌رله‌مان‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬بارودۆخه‌ك ‌ه برینداركه‌ره‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫حیزبه‌كان به‌دیل ‌ی‬ ‫پارله‌مانن‪ ،‬كامیان‬ ‫الوازن پارله‌مانتاران‬ ‫یان سه‌رانی‌ حیزبه‌كان؟!‬ ‫ی حاجی‌ عنایت هه‌ڵه‌بجه‌یی‬ ‫عومه‌ر ‌‬

‫زۆربه‌ی کۆچی گه‌نجان به‌ڕێگه‌ی نایاساییه‌‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫قه‌یرانه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان دیارده‌یه‌كی‌ تری‌‬ ‫هێنایه‌ گۆڕێ‌ كه‌ ئه‌ویش دیارده‌ی‌ كۆچكردنی‌‬ ‫گه‌نجانه‌ بۆ ڕێگایه‌كی‌ سه‌خت‌و دژوارو پڕ له‌مه‌ترسی‌‬ ‫تاوه‌كو بگه‌نه‌ ژیانێكی‌ تر كه‌ به‌وته‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫خۆشترو جیاوازتره‌ له‌م ژیانه‌ی‌ ئێره‌یان‪.‬‬ ‫میدیاكان����ی‌ هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان‌و ت����ۆڕ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان����ی‌ ئه‌نته‌رنێ����ت چه‌ندی����ن گرت����ه‌ی‌‬ ‫گه‌نجان����ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تانیان له‌ڕێگه‌ی‌ قاچاخی‌‬ ‫سنوره‌كانی‌ توركیاو ئیتالیاو بولگاریا باڵوكرده‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌قسه‌ی‌ ئه‌وان به‌ره‌و ژیانێكی‌ خۆشتر هه‌نگاو ده‌نێن‌و‬ ‫كوردستان به‌جێده‌هێڵن‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتار‪ ،‬گه‌ش����ه‌ دارا‪ ،‬له‌س����ه‌ر لیستی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیش����تیمانی‌ كوردس����تان‪ ،‬به‌ئاوێن����ه‌ی‌ ڕاگه‌یاند كه‌‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ دیارده‌ی‌ كۆچكردنی‌ گه‌نجانی‌ واڵت‬ ‫"برینداركه‌ره‌"‪.‬‬ ‫گه‌ش����ه‌ دارا هۆكاری‌ ده‌س����تپێكردنه‌وه‌ی‌ گه‌نجانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ بۆ ئه‌وه‌ گه‌ڕانده‌وه‌ كه‌ حكومه‌ت‬ ‫سیاسه‌تێكی‌ ئابوری‌ ڕونی‌ نییه‌ بۆ رێگرتن له‌و كۆچه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم س����ااڵنی‌ ڕابردو بارودۆخی‌ گه‌نجان پێچه‌وانه‌بو‪،‬‬

‫ده‌رفه‌تی‌ كار زۆرتربو "قه‌رزی‌ بچوك ده‌درایه‌ گه‌نجان‌و‬ ‫پرۆژه‌كانی‌ وه‌به‌رهێنان نه‌وه‌ستابوو‪ ،‬جوڵه‌و كار زۆرتر‬ ‫بون"‪.‬‬ ‫ناوبراو ده‌ڵێت" له‌ئێستادا كۆچێكی‌ پێچه‌وانه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫گه‌نجانی‌ عه‌ره‌ب روده‌كه‌نه‌ ئێره‌و گه‌نجانی‌ كورد واڵت‬ ‫به‌جێده‌هێڵن‪ ،‬من كه‌سێكی‌ ڕاسیست نیم به‌اڵم ده‌بێت‬ ‫ڕێكاری‌ ته‌واو بگیرێته‌ به‌رو هاوس����ه‌نگی‌ له‌نێوان ئه‌و‬ ‫دو كۆچه‌دا هه‌بێت"‪.‬‬ ‫سۆران عومه‌ر س����ه‌رۆكی‌ مافی‌ مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ ووت"له‌ئێس����تادا په‌رله‌مان‬ ‫ناتوانێت به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ خێرا كار بۆ گه‌نجان بكات‪،‬‬ ‫چونكه‌ هۆكاره‌كه‌ی‌ كاتی‌ نیی����ه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‌ به‌چه‌ند‬ ‫ساڵه‌ی‌ حوكمڕانی‌ خراپه‌وه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتی‌ "كه‌ڵه‌كه‌بونی‌ گه‌نده‌ڵی‌‌و ناعه‌داله‌تی‌‬ ‫له‌حوكمڕانی����دا ده‌رفه‌ت����ی‌ كارو ژیان����ی‌ ب����ۆ گه‌نجان‬ ‫نه‌هێشتۆته‌وه‌"‪ .‬وتیشی‌ "ئه‌گه‌ر گه‌نجێك به‌خۆپیشاندان‬ ‫داوای‌ دامه‌زراندن بكات‌و دواتریش توشی‌ لێپرسینه‌وه‌‬ ‫ببێت‪ ،‬بیر له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ كوردستان به‌جێبهێڵێت‌و‬ ‫به‌دوای‌ ژیانێكی‌ شه‌رفمه‌ندانه‌ بگه‌ڕێت"‪.‬‬ ‫س����ۆران عومه‌ر پێیوایه‌ چاره‌سه‌ری‌ ئه‌م بارودۆخه‌‬ ‫پێویس����تی‌ به‌داخس����تنی‌ فڕۆكه‌خانه‌و س����نوره‌كان‬ ‫نییه‌"به‌ڵكو پێویس����تی‌ به‌چاكس����ازی‌ ڕیشه‌یی هه‌یه‌‬

‫له‌سیسته‌می‌ حوكمڕانیدا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ناوبراو ده‌ش����ڵێت له‌دو س����اڵی‌ ڕابردودا‬ ‫نه‌توان����راوه‌ چاكس����ازی‌ ڕیش����ه‌یی‌ بكرێت"چونك����ه‌‬ ‫ئیراده‌یه‌كی‌ سیاسی‌ هه‌یه‌ ده‌یه‌وێت دۆخه‌كه‌ به‌رده‌وام‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‪ ،‬دكتۆر یوسف‬ ‫محمه‌د سادق‪ ،‬له‌ڕاگه‌یاندراوێكیدا كه‌ رۆژی‌ ‪10‬ی‌ ئه‌م‬ ‫مانگ����ه‌ كه‌ هاوكاتبو له‌باڵوبون����ه‌وه‌ی‌ چه‌ندین گرته‌ی‬ ‫ڤیدیۆی ‌ی له‌په‌یجه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان كه‌ س����ه‌رجه‌میان‬ ‫دیمه‌نه‌كانی‌ ڕێگه‌ی‌ قاچاغ����ی هاواڵتیانی‌ تۆماركردبو‬ ‫وتی‌ "ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئێمه‌ جێگه‌ی‌ نیگه‌رانییه‌‪ ،‬له‌هه‌فته‌ی‌‬ ‫ڕاب����ردودا له‌ئه‌نجام����ی‌ ژێرئاوكه‌وتن����ی‌ كه‌ش����تییه‌ك‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك هاواڵتی‌ هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان گیانیان‬ ‫له‌ده‌ستدا"‪.‬‬ ‫له‌ڕاگه‌یاندراوه‌ك����ه‌دا هاتوه‌"دی����ارده‌ی‌ كۆچك����ردن‬ ‫ڕه‌هه‌ندێك����ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ هه‌ی����ه‌و به‌ته‌نها له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تاندا نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ����ه‌م دیارده‌یه‌ ده‌ره‌نجامی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك كێش����ه‌ی‌ كه‌ڵه‌كه‌بوی‌ س����ااڵنی‌ ڕابردوه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش دانه‌مه‌زراندن‌و نه‌ڕه‌خساندنی‌ هه‌لی‌ كار‪،‬‬ ‫سه‌رباری‌ قه‌یرانی‌ دارایی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئام����اژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌كردوه‌ ك����ه‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستان به‌وردی‌ چاودێری‌ ئه‌و بابه‌ته‌ ده‌كات‪.‬‬

‫ناعه‌داله‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌حوكمڕانیدا ده‌رفه‌تی‌‬ ‫كارو ژیانی‌ بۆ گه‌نجان‬ ‫نه‌هێشتۆته‌وه‬

‫په‌رله‌مانتاران ڕاو بۆچونی‌ جیاوازیان له‌سه‌ر مانۆڕی‌ حزبه‌كان هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ڕاوبۆچونی‌‬ ‫ی حزبه‌كان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫جیاوازیان له‌سه‌ر مانۆڕ ‌‬ ‫به‌شێكیان به‌ئاسایی‌ له‌قه‌ڵه‌می‌ ئه‌د‌هن‌و‬ ‫به‌شه‌كه‌ی‌ تریشیان پێیانوایه‌ حزبه‌كان‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‬ ‫ده‌یانه‌وێت دامه‌زراوه‌ی‌ په‌رله‌مان كارتۆنی‌‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ پرسی‌ سیسته‌می‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌ س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆك‪ ،‬فراكسێۆنه‌كانی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستانی‌‬ ‫ش���ه‌قكرد‪ ،‬پارت���ی‌ دیموكرات���ی‌ كوردس���تان‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان مانۆڕی‌ سیاس���ی‌ خۆی‌‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌تی‌ نێچیرڤان بارزانی‌ ده‌ستپێكردو‬ ‫چه‌ندین كۆبونه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و الیه‌نانه‌ ئه‌نجامدا‬ ‫كه‌ كه‌وتونه‌ته‌ به‌ره‌ی‌ دژ به‌حزبه‌كه‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان ده‌یه‌وێت له‌رێگه‌ی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ چڕكانی‌ قه‌ناعه‌ت به‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌ كوردس���تان‌و یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امی‌‌و الیه‌نه‌كانی‌ تر‬ ‫ب���كات كه‌ تاكۆتای���ی‌ ئه‌م خول���ه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان والیه‌تی‌ بارزانی‌ بمێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زانیاریی���ه‌كان ئه‌وه‌ ده‌س���ه‌لمێنێت كه‌ تاوه‌كو‬ ‫ئێس���تا مانۆڕه‌كه‌ ئه‌نجامێكی‌ دڵخۆشكه‌ری‌ وای‌‬ ‫نه‌بو بۆ پارتی‌‌و جارێكی‌ تر تۆپه‌كه‌ ده‌كه‌وێته‌وه‌‬ ‫ناو یاریگای‌ په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫زانا عه‌بدولڕه‌حمان ئه‌ندامی‌ فراكسیۆنی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتیمانی‌ كوردستان‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند"حزبه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان چه‌ند ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ مانۆڕ بكه‌ن‌و‬ ‫بس���ازێن‪ ،‬دواجار تۆپه‌كه‌ ه���ه‌ر ده‌كه‌وێته‌ ناو‬

‫له‌نێوان سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی‌و‪..‬‬ ‫جه‌ماوه‌ری یه‌کێتی‬ ‫جه‌ماوه‌ری یه‌کێتی هه‌ڵده‌بژێرین‬ ‫كوردستان وه‌ك په‌رله‌مانێكی‌ كارتۆنی‌ ته‌ماشا‬ ‫یاریگای‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ك���رد "ئێم���ه‌ بكات‌و ه���ه‌ر ئه‌ویش���ه‌ ده‌یه‌وێت ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستانمان په‌رله‌مان سازان له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ چاره‌نوسازه‌كان‬ ‫ئ���اگادار كردۆته‌وه‌ ك���ه‌ به‌پێی‌ یاس���ا مامه‌ڵه‌ بكات"‪.‬‬ ‫ش���ێركۆ ج���ه‌وده‌ت ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ دۆخه‌كه‌ بكه‌ن‪ ،‬له‌ده‌رگای یاس���اییه‌وه‌‬ ‫كێشه‌كان چاره‌س���ه‌ربكه‌ن‪ ،‬ئێمه‌ چۆن سه‌یری‌ كوردس���تان له‌س���ه‌ر فراكس���یۆنی‌ یه‌كگرتوی‌‬ ‫دۆخه‌ك���ه‌ ده‌كه‌ین ده‌رگای‌ یاس���ایی‌ بۆ دوباره‌ ئیس�ل�امی‌ كوردس���تان س���ه‌باره‌ت به‌م پرسه‌‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند ئه‌و كۆبونه‌وانه‌ی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫خۆكاندیدكردنه‌وه‌ی‌ بارزانی‌ نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا زانا ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌كرد كه‌ ئه‌وان په‌رله‌مان له‌نێوان هێزه‌ سیاس���ییه‌كان ده‌كرێت‬ ‫له‌نێ���وان بۆچون���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و بۆچونی‌ وتی‌"من به‌مه‌بده‌ئی‌ ڕاوێژكاری‌ له‌گه‌ڵ حزبه‌كه‌م‬ ‫جه‌م���اوه‌ری‌ یه‌كێت���ی‌ نیش���تیمانی‌"جه‌ماوه‌ر كارده‌كه‌م‪ ،‬تاوه‌كو ئاراسته‌كان‌و بیروبۆچونه‌كان‬ ‫لێك نزیك بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دواجار بڕیاری‌ كۆتایی‌‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرین"‪.‬‬ ‫زانا عه‌بدولڕه‌حمان زانیاری‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌ئاوێنه‌ دا له‌نێو په‌رله‌مانی‌ كوردستان الی‌ خۆمه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م لێدوانه‌ی‌ ش���ێركۆ جه‌وده‌ت له‌كاتێكدایه‌‬ ‫كه‌ ئێستا له‌جاران زیاتر له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی‌‌و‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ كۆده‌بنه‌وه‌"ته‌نسیقی ته‌واو كه‌ هه‌نگاوه‌كانی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌سه‌ر مه‌س���ه‌له‌ هه‌س���تیارو چاره‌نوسازه‌كان ب���ۆ هێنانه‌ س���ه‌ر هێڵی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫چڕبۆته‌وه‌و هه‌ندێك زانی���اری‌ ئه‌وه‌ ده‌رده‌خه‌ن‬ ‫ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫زانا ڕه‌خنه‌ی‌ له‌پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان ك���ه‌ یه‌كگرت���و به‌پێش���نیازه‌كانی‌ پارتی‌ ڕازی‌‬ ‫گرت به‌هۆكاری‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ "ده‌یه‌وێت په‌رله‌مانی‌ بوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچ���ی‌ یه‌كگرت���و له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانیدا‬

‫ڕه‌تیكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاواز حه‌مید فه‌ندی‌ سه‌ر به‌ فراكسێۆنی‌ پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند سازان‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان له‌نێوان الیه‌نه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كاندا كارێكی‌ ئاساییه‌‪ ،‬به‌اڵم دواجار‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان له‌س���ه‌ر یاساو ده‌ستور‬ ‫مه‌رجه‌عه‌‪.‬‬ ‫به‌ بڕوای‌ ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌‪ ،‬ڕێكه‌وتنی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌كان هاوكێشه‌كه‌ی‌ په‌رله‌مان ده‌گۆڕێت‬ ‫"چاره‌سه‌رێكی‌ مامناوه‌ندی‌ بۆ ده‌دۆزێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر خاڵه‌ ناكۆكه‌كانی‌ نێوان فراكسیۆنه‌كان‬ ‫ئ���اواز حه‌مید فه‌ندی‌ پێیوایه‌"س���ه‌رۆك ده‌بێت‬ ‫له‌ناو خه‌ڵك���دا هه‌ڵبژێردرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه‌دا ده‌رده‌چێت ئیتر س���ه‌ر به‌هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك���ی‌ سیاس���ی‌ بێ���ت ده‌بێته‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌"‪.‬‬ ‫یه‌عقوب گورگی���س له‌فراكس���ێۆنی‌ ڕافدێن‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "سازانی‌ الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫له‌م بارودۆخ���ه‌ ناهه‌مواره‌ی‌ ئێس���تادا كارێكی‌‬ ‫ئاس���ایییه‌و ئاس���اییه‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ سیاسی‌‬ ‫بسازێن‌و له‌په‌رله‌مان ته‌شریع بكرێت"‪.‬‬ ‫گورگیس هۆكاره‌كه‌شی‌ بۆ ئه‌وه‌گه‌ڕانده‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌ئێستادا هه‌رێمی‌ كوردس���تان به‌بارودۆخێكی‌‬ ‫نائاسایی په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ تێده‌په‌ڕێت به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‪ ،‬بۆیه‌ "سازانی‌ الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌كان ئه‌ركێكی‌ گرنگه‌"‪.‬‬ ‫مونی���ره‌ عوس���مان ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ڕایگه‌یان���د له‌واڵتێك���ی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫دیموكراسی‌ وه‌كو سوید‪ ،‬هه‌ندێك جار سه‌رۆكی‌‬ ‫حزب���ه‌كان له‌پێ���ش فراكس���ێۆنه‌كان بۆ چه‌ند‬ ‫كێشه‌و گرفتێك كۆده‌بنه‌وه‌"ئه‌مه‌ هیچ له‌گرنگی‌‬ ‫په‌رله‌مان كه‌مناكاته‌وه‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی گه‌رماوگه‌رم ‌‬ ‫ی ‪ 2015/7/6‬له‌به‌رنامه‌ ‌‬ ‫شه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستاندا‪ ،‬پارله‌مانتارێك ‌‬ ‫ی گه‌ل ‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆن ‌‬ ‫ی پێشوی‌ عێراق كه‌ له‌به‌رنامه‌ی‌ گه‌رماوگه‌رم‬ ‫خول ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پۆستی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫به‌شداریكردبو‪ ،‬له‌سه‌ر قه‌یران ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم خۆی‌ سه‌غڵه‌ت كردبو‪ ،‬هێرشێكی‌ توند ‌‬ ‫ی كوردستان‌و به‌نه‌زان‌و‬ ‫كرده‌ سه‌ر پارله‌مانتاران ‌‬ ‫ی ك���ردن‌و وت���ی‌‪ :‬وه‌ك ئه‌و‌ه‬ ‫بێتوان���ا وه‌س���ف ‌‬ ‫ی‬ ‫وایه‌ كه‌س���ێك دكتۆر نه‌بێت ئه‌رك���ی‌ دكتۆر ‌‬ ‫ی بۆ ده‌چو ك��� ‌ه پارله‌مانتاران‬ ‫پێبس���پێری‌‌و وا ‌‬ ‫ئ���ه‌م قه‌یرانانه‌یان خوڵقاندوه‌‪ ،‬راس���تیان وتو‌ه‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ماڵیان له‌شوش���ه‌ی ‌ه نابێت به‌رد بگرن ‌ه‬ ‫ی وه‌اڵمی‌ ئه‌و براده‌ر‌ه‬ ‫ی خه‌ڵك‪ ،‬پێش ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ماڵ ‌‬ ‫ی بپرس���م‪ ،‬ئایا ك ‌ه‬ ‫بده‌م���ه‌وه‌ ئه‌مه‌وێ له‌خ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێزت بویته‌ پارله‌مانتار له‌عێراق چ ئه‌زمونێك ‌‬ ‫ی‬ ‫پارله‌مانیت هه‌بو؟ له‌چوار س���اڵی‌ پارله‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆت���دا وات ‌ه ل ‌ه ‪ 2010‬بۆ ‪ 2014‬تۆ دۆس���تێك ‌‬ ‫ی عێراق بویت‪،‬‬ ‫ی وه‌زیران ‌‬ ‫ی مالیكی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫نزیك ‌‬ ‫ی كورد له‌به‌غدا بۆ‬ ‫چیت كرد بۆ كه‌یس ‌ه گرنگه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫نمونه‌(كه‌یسی‌ پێشمه‌رگه‌‪ ،‬دیاری‌كردنی‌ سنور ‌‬ ‫كوردستان‌و ماده‌ی‌‪ ،140‬په‌یوه‌ندی نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غدا‪ ،‬یاسای نه‌وت‌و گاز)؟ بێگومان هیچ‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫ی خۆت‌و هاوڕێكانت به‌ملیۆنێری‌ هاتنه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هیچتان نه‌كردو قاسه‌ی‌ خۆتان پڕ كردو قاسه‌ ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫ی هه‌رێمتان به‌به‌تاڵی‌ راده‌س���ت ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫كرد‪ .‬تێكچون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بودج ‌هی‌ هه‌رێم له‌س���ه‌رده‌می‌ خوله‌كه‌ ‌‬ ‫بڕین ‌‬ ‫ئێوه‌دا بو نه‌ك ئێمه‌و پش���كێكی‌ باش���تان له‌و‬ ‫قه‌یران ‌ه به‌رده‌كه‌وێ‌‪.‬‬ ‫راسته‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ پارله‌مانی‌‌و جێبه‌جێكردن‌و‬ ‫ی ناوه‌ڕاس���ت به‌گش���تی‌‌و‬ ‫دادوه‌ری‌ له‌رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫كوردس���تان به‌تایبه‌ت���ی‌ الوازه‌و حیزب به‌هێز‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش راس���ته‌ ك ‌ه هه‌ن���دێ له‌پارله‌مانتاران‌و‬ ‫وه‌زی���رو دادوه‌ره‌كان وه‌ك توتی‌ ئه‌و‌ه ده‌ڵێنه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه له‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ حیزبه‌كه‌یانه‌و‌ه فه‌رمانیان‬ ‫پێده‌ك���رێ‪ ،‬ئه‌م ‌ه به‌و مانای��� ‌ه نایه‌ت كه‌ هه‌مو‬ ‫پارله‌مانتارێك‌و وه‌زیرێك‌و دادوه‌رێك الواز بێت‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ پارله‌مانت���اره‌كان بۆی ‌ه الوازن چونك ‌ه‬ ‫ی یان مه‌كته‌ب سیاسی یان‬ ‫ی سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌ندام ‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ جڤاتی‌ نیشتمانی‌ حیزبه‌كان نین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی حیزبه‌كان ناچن ‌ه‬ ‫ی س���ه‌ران ‌‬ ‫رونینه‌كرده‌و‌ه بۆچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ پاراستن ‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ .‬من پێمباش ‌ه هۆكار ‌‬ ‫ی ده‌سڕۆیشتوی‌ حیزبه‌كان له‌پارله‌مان بۆ‬ ‫سه‌ران ‌‬ ‫ئه‌و به‌ڕێزه‌و خوێنه‌رانیش رونبكه‌مه‌وه‌‪:‬‬ ‫ی حیزبه‌كانن‪،‬‬ ‫ی بڕیاربه‌ده‌س���ت ‌‬ ‫ی ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫زۆربه‌ ‌‬ ‫ی بزنێس ‌ه دیارو نادیاره‌كانیان‪ ،‬خانه‌نشینن‬ ‫سه‌ربا ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆك وه‌زیران یان جێگری‌ سه‌رۆك‬ ‫به‌پله‌ ‌‬ ‫وه‌زی���ران یان وه‌زیر ی���ان ئه‌ن���دام پارله‌مان‌و‬ ‫چه‌ندینج���ار ده‌ور(مراجعه‌) ی‌ پۆس���ته‌كانیان‬ ‫ی پۆس���ت ‌ه حیزب���ی‌و‬ ‫كردوه‌ت���ه‌وه‌و له‌س���ای ‌ه ‌‬ ‫ئیداریه‌كه‌یاندا بونه‌ت ‌ه س���وپه‌ر س���ه‌رمایه‌دارو‬ ‫ی‬ ‫سه‌رباری‌ موچه‌ی‌ خانه‌نشینی‌ موچه‌و نه‌سریه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫حیزبی���ش وه‌رده‌گ���رن بۆی ‌ه ناتوان���ن روبه‌رو ‌‬ ‫جه‌م���اوه‌ر ببن���ه‌وه‌و بێگومانن ل���ه‌وه‌ی‌ ده‌نگ‬ ‫ی حیزبه‌كاندا‬ ‫ناهێنن ناچ���ار خۆیان له‌ب���اره‌گا ‌‬ ‫ی‬ ‫حه‌ش���ارداوه‌و ناتوانن بچنه‌ پارله‌مان‌و روبه‌ڕو ‌‬ ‫ی‬ ‫خه‌ڵك ببنه‌وه‌و كه‌سه‌ نما جوان‌و رو بازاڕیه‌كان ‌‬ ‫حیزبه‌كانیان كردوه‌ت���ه‌ پارله‌مانتارو كردونیان‬ ‫به‌قه‌ڵغان‌و خۆیان له‌پشت ئه‌م پارله‌مانتارانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫حه‌شار داوه‌و له‌كات ‌ه هه‌ستیاره‌كانیشدا جڵه‌و ‌‬ ‫بڕیاره‌كانی���ان لێوه‌رده‌گرن‌و ده‌بن ‌ه كۆس���پ بۆ‬ ‫پارله‌مانتاران‪.‬‬ ‫ی ئێستا‬ ‫ی س���ه‌رانی‌ حیزبه‌كان‌و ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫زۆرب ‌ه ‌‬ ‫له‌بری‌ پارله‌مان دانوس���تان ئه‌كه‌ن ‪ 24‬س���اڵ ‌ه‬ ‫له‌سه‌ركردایه‌تی‌ حیزبه‌كه‌یاندان‌و كورسی حیزب‬ ‫چۆڵناكه‌ن‌و ‪ 25‬س���اڵ ‌ه هه‌ر ئ���ه‌م ده‌موچاوانه‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی خڕو الكێش���ه‌یی‌و ئۆفیس��� ‌‬ ‫ی مێز ‌‬ ‫ل���ه‌ده‌ور ‌‬ ‫حیزب‌و حكومه‌تدا له‌شاش ‌هی‌ ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌و‌ه‬ ‫هه‌زارب���ار‌ه ده‌بن���ه‌وه‌و ئ���ه‌م ده‌موچاوانه‌ن ك ‌ه‬ ‫كوردس���تانیان به‌م ده‌رد‌ه گه‌یان���دوه‌و قه‌یران‬ ‫له‌پاش قه‌یران بۆمان ده‌خوڵقێنن له‌والش���ه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت‌و چۆڵكردن ‌‬ ‫ی ده‌ستاوده‌ستكردن ‌‬ ‫داوا ‌‬ ‫ی حكوم���ه‌ت ئه‌ك���ه‌ن‪،‬‬ ‫ی له‌به‌رپرس���ان ‌‬ ‫كورس��� ‌‬ ‫حیزبه‌كان ك ‌ه نه‌توانن خۆیان دامه‌زراوه‌یی بن‌و‬ ‫ی چۆڵبكه‌ن چۆن ئه‌توانن‬ ‫ید‌‬ ‫كورسیی‌ بۆ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی كورسی له‌كه‌سێكی‌ دی‌ بكه‌ن‌و‬ ‫ی چۆڵكردن ‌‬ ‫داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌ت به‌دامه‌زراوه‌یی بكه‌ن‪ ،‬عه‌ره‌ب باش��� ‌‬ ‫وت���و‌ه (ال تنه عن خلق و تاتی‌ مثله عار علیك‬ ‫اذا فعلت عظیم)‬

‫»» ‪19‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫ئه‌نبار پرۆسه‌ ‌ی كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ موسڵ ‌ی په‌كخستوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردستان‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫گفتوگۆی‌ له‌سه‌ر‬ ‫هیچ مه‌سه‌له‌یه‌ك‬ ‫له‌گه‌ڵ داعشدا نییه‌و‬ ‫گفتوگۆش "له‌گه‌ڵ‬ ‫تیرۆرستاندا ناكات"‬ ‫شاری موسڵ‬ ‫فیدراڵه‌‌و ئه‌وان له‌ئێستادا سه‌رقاڵی‌ به‌هۆیه‌وه‌ ئاواره‌یه‌كی‌ زۆر رویانكردۆته‌‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ه‌وه‌ی‌ ناوچه‌كان���ی‌ ناوچه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫ئه‌نبارن‪ ،‬ئه‌مه‌ش وای‌ كرد پرۆسه‌كه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ ژماره‌یه‌ك���ی‌ به‌رچاو‬ ‫ش���ه‌هیدو برینداری‌ لێ‌ كه‌وتۆته‌وه‌و‬ ‫دواكه‌وتن به‌خۆیه‌وه‌ ببینێت"‪.‬‬ ‫ماوه‌ی‌ س���اڵێكه‌ موس���ڵ و دواتر ژماره‌یه‌كی به‌رچاو له‌پیاو ژن و كچی‌‬ ‫شه‌نگال له‌الیه‌ن چه‌كدارانی‌ داعشه‌وه‌ یه‌زی���دی‌ دانیش���توانی‌ ناوچه‌كه‌ الی‌‬ ‫په‌الم���اردران‌و ل���ه‌ورۆژه‌وه‌ ئاگرێكی‌ چه‌كداران به‌دیل گیران‪.‬‬ ‫كه‌ندۆ س���مۆ س���ه‌ركرده‌یه‌كه‌ له‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ی‌ ش���ه‌ڕ له‌نێوان س���نور ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆنترۆڵكراوه‌ك���ه‌و به‌ش���ه‌كه‌ی‌ تری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ ئێزیدییه‌كان بۆ چاكسازی‌‌و‬ ‫سه‌ر به‌هه‌رێمی‌ كوردستان له‌ئارادایه‌و پێشكه‌وتن كه‌ پشتیوانی‌ حكومه‌تی‌‬

‫فیدراڵ ده‌كات دژی‌ سیاسه‌تی‌ هه‌رێمی‌ له‌ڕێگ���ه‌ی‌ گفتوگۆكردن���ی‌ نێ���وان‬ ‫كوردستان ناوبراو به‌سایتی‌ نیقاشی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫ڕاگه‌یاندوه‌ ژم���اره‌ی‌ ئه‌و یه‌زیدیانه‌ی‌ چه‌كدارانی‌ داعشه‌وه‌ ئازاد كراون‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم جه‌بار یاوه‌ر ئه‌و قس���انه‌ی‌‬ ‫رفێنراون گه‌یشتۆته‌ ‪ 3500‬كه‌س كه‌‬ ‫زۆرینه‌یان ژن‌و منداڵن‪ .‬له‌وانه‌ ‪ 1500‬ناوب���راو ره‌تده‌كات���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫كه‌س ئازادكراون ك���ه‌ ‪ 700‬یان ژنن ڕاگه‌یان���د ك���ه‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫سه‌رنجام ‪ 2000‬ژن‌و منداڵی‌ بێ‌ سه‌رو كوردس���تان به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫گفتوگۆی‌ له‌س���ه‌ر هیچ مه‌سه‌له‌یه‌ك‬ ‫شوێن هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌شێكی‌ تری‌ قسه‌كانیدا ئاماژه‌ له‌گه‌ڵ داعش���دا نیی���ه‌و گفتوگۆش‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ ئازادكراوان "له‌گه‌ڵ تیرۆرستاندا ناكات"‪.‬‬

‫ئه‌بوبه‌كری‌ به‌غداد ‌ی‬ ‫ی پڕ له‌ره‌مزو راز‬ ‫پیاوێك ‌‬ ‫پرۆفایل‬ ‫ی‬ ‫به‌رده‌وام ئه‌بوبه‌كری‌ به‌غدادی‌ جێ ‌‬ ‫ی میدیاكان‌و‬ ‫ی زۆرب���ه‌ ‌‬ ‫باس‌و لێكۆڵین ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و ده‌زگا‬ ‫ی بڕیار ‌‬ ‫ناوه‌نده‌كان ‌‬ ‫هه‌واڵگرییه‌كان���ه‌‪ ،‬ه���ه‌ر هه‌موی���ان‬ ‫ی پرس���یارێكه‌وه‌ن‪ :‬ئه‌م پیاو‌ه‬ ‫ب���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیهان��� ‌‬ ‫كێی��� ‌ه ك��� ‌ه سه‌رتاس���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رباره‌ ‌‬ ‫هه‌ژاندوه‌و كه‌مترین زانیاری ‌‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌؟!‬ ‫ی ئه‌م���ڕۆ‬ ‫ی به‌غ���داد ‌‬ ‫ئه‌بوبه‌ك���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌جیهان ‌‬ ‫ی پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كردنی‌ تیرۆریزم ده‌كات‪ ،‬ئه‌و پیاوێك ‌‬ ‫پ���ڕ له‌ره‌م���زو رازه‌‪ ،‬هه‌م���و ده‌زگا‬ ‫هه‌واڵگرییه‌كانی‌ جیهان به‌دوای‌ ئه‌ودا‬ ‫ی ده‌كۆڵنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێن‌و له‌ژیانی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌اڵم ته‌نها ئه‌وه‌ ده‌زانن كه‌ "ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ش���ه‌ریعه‌ت ‌‬ ‫‪ 44‬س���اڵه‌‪ ،‬دكت���ۆرا ‌‬ ‫ئیس�ل�امیدا هه‌یه‌‪ ،‬له‌زانكۆی‌ زانس���ت ‌ه‬ ‫ئیسالمییه‌كانی‌ به‌غدا خوێندویه‌تی‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬خه‌ڵك ‌‬ ‫چه‌ند هاوس���ه‌رێك ‌‬ ‫ی‬ ‫س���امه‌ڕایه‌"‪ ،‬به‌ده‌ر له‌مه‌ چ ش���تێك ‌‬ ‫ی نازانرێت‪ ،‬ئه‌و پیاوێك ‌ه‬ ‫ئه‌وتۆ ده‌رباره‌ ‌‬ ‫وه‌ك تارمایی‌ له‌تاریكی‌‌و نهێنیدا ژیان‬ ‫به‌سه‌ر ده‌بات‪.‬‬ ‫ته‌نه���ا دو وێن��� ‌ه هه‌ن ك��� ‌ه گومان‬ ‫ناكرێ���ت ه���ی‌ ئ���ه‌ون‪ ،‬ئه‌وی���ش‬ ‫له‌كات���ی‌ ده‌س���تگیركردنیدا له‌الی���ه‌ن‬ ‫ی ‪ 2004‬گیراون‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ریكیه‌كانه‌وه‌ ساڵ ‌‬ ‫ی ڤیدیۆیش���ی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌روه‌ها گرته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ار ‌‬ ‫ك��� ‌ه دوای‌ كۆنت���ڕۆڵ‌ كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژ ‌‬ ‫موس ‌ڵ له‌كاتی‌ وتارخوێندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و ش���اره‌دا‬ ‫هه‌یینیدا له‌مزگه‌وتێك ‌‬ ‫له‌الیه‌ن داعشه‌وه‌ تۆماركراوه‌‪.‬‬ ‫ی پیاوێك��� ‌ه‬ ‫ی به‌غ���داد ‌‬ ‫ئه‌بوبه‌ك���ر ‌‬ ‫ی ون‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ی له‌به‌رچاو ‌‬ ‫به‌رده‌وام خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ده‌رنه‌كه‌وتن‌و خۆشاردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی له‌الی‌ ئیس�ل�امییه‌ توندڕه‌وه‌كان‬ ‫ئه‌و ‌‬ ‫كردوه‌ به‌ئه‌فس���انه‌‪ .‬به‌"ئه‌فسانه‌ بون"‬

‫له‌به‌غداوه‌‬ ‫گۆشه‌یه‌که‌‬ ‫دو هه‌فت ‌ه جارێک‬

‫کاو ‌ه محه‌مه‌د ده‌ینوسێت‬

‫دەستی نوقاو‪...‬‬ ‫بۆریی داخراو‬

‫ماوه‌یه‌ك هه‌وڵه‌كان‌و گفتوگۆكردن‬ ‫بۆ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ موسڵ‬ ‫گه‌رمبو‪ ،‬له‌سه‌ر ئاستی‌ مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‌و حه‌یده‌ر عه‌بادی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌‬ ‫عێراق له‌سه‌ره‌تای‌ ئه‌مساڵدا‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر كرا به‌جۆرێك‬ ‫به‌هۆی‌ پاراستنی‌ نهێنییه‌‬ ‫سه‌ربازییه‌كانه‌وه‌ كه‌مترین لێدوان‬ ‫له‌باره‌یه‌وه‌ درا‪ ،‬به‌اڵم نه‌ك موسڵ‬ ‫كۆنترۆڵنه‌كرایه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌نبار‬ ‫شارێكی‌ تری‌ عێراقیشی‌ به‌دوای‌‬ ‫خۆدا خست‪.‬‬ ‫جه‌بار یاوه‌ر ‪ ،‬ئه‌مینداری‌ گش���تی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند هێشتا ئاماده‌سازی‌‬ ‫ته‌واو بۆ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ موس���ڵ‬ ‫نه‌ك���راوه‌‪ ،‬ته‌نه���ا بڕی���اردراوه‌ ك���ه‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ هه‌ماهه‌نگ���ی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫هاوپه‌یمان‌و حكومه‌تی‌ عێراق بكات‬ ‫بۆ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ میدیاكان باسی‌‬ ‫ئه‌وه‌یانده‌كرد كه‌ بڕیاربوه‌ پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ موس���ڵ له‌به‌هاردا‬ ‫بێت‌و هاوین كۆتایی‌ پێبێت‪ ،‬ناوبراو‬ ‫وتی‌"یه‌ك لێدوان���ی‌ فه‌رمی‌ نییه‌ كه‌‬ ‫باس���ی‌ كاتی‌ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫شاره‌ی‌ كردبێت"‪ .‬به‌اڵم نه‌یشارده‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ پرۆس���ه‌ی‌ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌كه‌‬ ‫دواكه‌وت���وه‌ هۆكاره‌كه‌ش���ی‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫گه‌ڕان���ده‌وه‌ ك���ه‌ ئه‌نب���ار له‌الی���ه‌ن‬ ‫داعشه‌وه‌ په‌الماردرا‪.‬‬ ‫جه‌بار ی���اوه‌ر وتیشی‌"پرس���یاری‌‬ ‫دواكه‌وتن وه‌اڵمه‌كه‌ی‌ الی‌ حكومه‌تی‌‬

‫‪7‬‬

‫ئه‌و ش���ته‌یه‌ كه‌ به‌غ���دادی‌ به‌دواییدا‬ ‫ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێت‪ ،‬تا بتوانێ���ت ره‌هه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی سه‌رو واقیعی‌‌و زیاتر‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫كه‌سایه‌ت ‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌یه‌ گه‌وره‌‌و ده‌ربخات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م پیاو‌ه له‌ماوه‌ی‌ دو ساڵدا توان ‌‬ ‫ی سوریا‌و‬ ‫ی هه‌ردو واڵت ‌‬ ‫روبه‌رێكی‌ فراوان ‌‬ ‫ی خۆیه‌وه‌‪،‬‬ ‫عێراق بخات��� ‌ه ژێر ركێف��� ‌‬ ‫ك ‌ه له‌موس���ڵه‌و‌ه درێ���ژ ده‌بێته‌وه‌ تا‬ ‫ی‬ ‫ده‌وروب���ه‌ری‌ دیمه‌ش���ق‌و مه‌ڵبه‌ن���د ‌‬ ‫ی ‪ 20‬ملیۆن س���ونن ‌ه‬ ‫ێ بون ‌‬ ‫نیش���ته‌ج ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌زهه‌به‌‪ .‬به‌غدادی‌ هه‌وڵ‌‌و كۆشش��� ‌‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌ی ‌ه ك��� ‌ه خه‌ونه‌ك��� ‌هی‌ بكات‬ ‫ی به‌رده‌ست‌و هێنده‌ش دور‬ ‫به‌واقیعێك ‌‬ ‫ی‬ ‫نیی ‌ه له‌س���نوری‌ به‌دیهێنانی‌‪ .‬خه‌ون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سنوری‌ نێوان دو واڵت ‌‬ ‫ئه‌و سڕینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫سوریاو عێراق‌و چه‌سپاندنی‌ ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫خه‌الفه‌تی‌ ئیسالمییه‌ له‌و ناوچه‌یه‌دا‪.‬‬ ‫ئێس���تا زۆرێ���ك له‌رێكخ���راو‌ه‬ ‫ئیسالمیی ‌ه توندڕه‌وه‌كانی‌ ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه‬ ‫چونه‌ت��� ‌ه پاڵ‌ داعش���ه‌وه‌‌و به‌یعه‌تیان‬ ‫ی داوه‌‌و وه‌ك‬ ‫ی به‌غ���داد ‌‬ ‫به‌ئه‌بوبه‌ك���ر ‌‬ ‫ی ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫ی موس���ڵمانان ناو ‌‬ ‫خه‌لیفه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌فه‌ریقا ‌‬ ‫ی باكور ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌واڵتان ‌‬ ‫وه‌ك لیبیا‌و تونس‌و میسریشدا ئێستا‬ ‫ی داعش���ی‬ ‫گروپ��� ‌ه جیهادییه‌كان ئااڵ ‌‬ ‫به‌رز ده‌كه‌ن���ه‌وه‌و هه‌وادارانی‌ په‌لیان‬ ‫ی‬ ‫هاویش���توه‌ بۆ ئه‌فغانس���تان‌و واڵتان ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاس���تیش‪ .‬ئه‌و رێكخراو‌ه‬ ‫ئاسیا ‌‬ ‫ی له‌غه‌زه‌ش ك ‌ه‬ ‫نهێنیی��� ‌ه جیهادیان���ه‌ ‌‬ ‫به‌یعه‌تی���ان به‌ داعش داوه‌‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫ی‬ ‫بونه‌ت���ه‌ ركه‌ب���ه‌ری‌ سه‌رس���ه‌خت ‌‬ ‫ی حه‌ماس‪.‬‬ ‫رێكخراوی‌ ئیسالم ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ‪ 10‬ملیۆن دۆالر خه‌اڵت ‌‬ ‫ی ته‌رخان‬ ‫س���ه‌ری‌ ئه‌بوبه‌كری‌ به‌غداد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆبونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی گریمانه‌ی ‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬شوێن ‌‬ ‫كادێره‌كان���ی‌ داع���ش ‪ 24‬كاتژمێ���ر‬

‫به‌رده‌وام له‌الیه‌ن مانگ ‌ه ده‌س���تكرد‌ه‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكاو ئه‌وروپاو‌ه‬ ‫هه‌واڵگرییه‌كان ‌‬ ‫له‌ژێ���ر چاودێریدایه‌و ب���ه‌دوای ئه‌ودا‬ ‫ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێ���ن‪ ،‬ده‌زگا جاسوس���ییه‌كان ‌‬ ‫ئه‌مه‌ری���كاو به‌ریتانی���ا‌و ئه‌ڵمانی���اش‬ ‫ی ئه‌و و كه‌سوكار‌و‬ ‫به‌رده‌وام شوێن پێ ‌‬ ‫نزیكه‌كانی هه‌ڵده‌گرن‪.‬‬ ‫ی له‌م‬ ‫ی باش ئاگا ‌‬ ‫ئه‌بوبه‌كری‌ به‌غداد ‌‬ ‫هه‌واڵنه‌ی���ه‌و زۆر وریایان ‌ه كار ده‌كات‪،‬‬ ‫ی جێگۆڕك���ێ‌ كردنه‌‪،‬‬ ‫كه‌مت���ر خه‌ریك ‌‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫س���ود له‌ته‌كنه‌لۆژی���ا نوێكان��� ‌‬ ‫مۆبای���ل نابینێت‪ ،‬له‌كاتی‌ پێویس���تدا‬ ‫ی ئاس���اییدا‬ ‫به‌ده‌مامكه‌و‌ه له‌ئوتومبێل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌كان ‌‬ ‫دێت‌و ده‌چێت‪ .‬ئه‌و خه‌ڵك ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫نێوان دیاله‌و تكریته‌‌و سه‌رتاسه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫روبه‌ر‌ه ته‌واو شاره‌زایه‌‪ ،‬ئه‌و بانگه‌شه‌ ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ به‌بنه‌چه‌ ده‌چێته‌و‌ه‬ ‫س���ه‌ر بنه‌ماڵ ‌هی‌ پێغه‌مبه‌ری‌ ئیسالم‌و‬ ‫ی عه‌ره‌ب‬ ‫ی دابونه‌ریتی‌ ره‌س���ه‌ن ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی موسڵمانان"ی‌ له‌خۆ ‌‬ ‫ناوی‌ "خه‌لیفه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داع���ش ئه‌بوبه‌كر ‌‬ ‫ن���اوه‌‪ .‬رێكخراو ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌غ���دادی‌ به‌"ئه‌بوبه‌ك���ری‌ به‌غداد ‌‬ ‫قوره‌یشی‌ حسێنی‌" ناوده‌به‌ن‪.‬‬ ‫ی میدیا جیهانی���ه‌كان‪ ،‬داعش‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توانایه‌كی‌ س���ه‌ربازی‌‌و دارای ‌‬ ‫خاوه‌ن ‌‬ ‫ی چه‌كداره‌كانی‌ به‌‪50‬‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪ ،‬ژماره‌ ‌‬ ‫ه���ه‌زار چه‌ك���دار مه‌زه‌ن���ده‌ ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق‌و سوریا به‌رهه‌مده‌هێنێ���ت‪ %80 ،‬كێڵگه‌كان��� ‌‬ ‫ی له‌س���وپا ‌‬ ‫ی زۆربه‌یان ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ ‌ڵ ‪ 15‬هه‌زار بیان���ی‪ .‬هێزه‌كان ‌‬ ‫له‌عێراق ‪ 30‬هه‌زار‌و له‌سوریا ‪ 20‬هه‌زار به‌غه‌نیمه‌ت گرتوه‌‪ .‬له‌هه‌مانكاتیش���دا به‌رهه‌مهێنانی‌ په‌مو له‌س���وریا‌و زیاتر‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رهه‌مهێنان��� ‌‬ ‫ی ل���ه‌‪ %40‬كێڵگه‌كان��� ‌‬ ‫ی ده‌زگایه‌كی‌ هه‌واڵگر ‌‬ ‫ی داعش خاوه‌ن ‌‬ ‫چه‌ك���دارن‪ .‬ئ���ه‌م چه‌كداران���ه‌ له‌ڕو ‌‬ ‫ی له‌عێراق له‌بنده‌س���تدایه‌‪ .‬وه‌ك‬ ‫دیسپلینه‌وه‌ وه‌ك س���وپا رێكخراون‪ .‬تۆكمه‌یه‌‪ ،‬كه‌ پش���ت به‌و ئه‌فس���ه‌ران ‌ه گه‌نم ‌‬ ‫ی ئاب���وری‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ی ده‌وڵه‌تێ���ك چاالك ‌‬ ‫ی ده‌به‌ستێت پێشتر سه‌ر به‌موخابه‌رات ‌‬ ‫داع���ش خاوه‌ن���ی‌ جبه‌خانه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫باج‌و س���ه‌رانه‌و گومرك ده‌س���ێنێت‪،‬‬ ‫ی عێراق بون‪.‬‬ ‫ی قورس ‌‬ ‫گه‌وره‌ش��� ‌ه كه‌ چه‌ندین چه‌ك ‌‬ ‫ی دارایش���ه‌و‌ه ‪ %50‬ئه‌و موچه‌یه‌ تا ئێس���تا له‌الیه‌ن‬ ‫ی توانا ‌‬ ‫داعش ل���ه‌ڕو ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك تان���ك‌و زریپ���ۆش‌و تۆپخان���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌غداو‌ه ب���ۆ كارمه‌ندان ‌‬ ‫ی ئێن تی‌ پێویست به‌هێزه‌‪ ،‬ك ‌ه ‪ 60‬چاڵه‌ نه‌وتی‌ له‌سوریا‌و حكومه‌ت��� ‌‬ ‫قورس‌و هاوه‌ن‌و ت ‌‬ ‫بۆ خۆته‌قاندنه‌وه‌‌و مین‌و موشه‌كه‌ دژ‌ه ‪ 300‬چاڵ��� ‌ه نه‌وتی‌ له‌عێ���راق كۆنترۆ ‌ڵ ده‌وڵه‌ت له‌موس ‌ڵ ره‌وان ‌ه ده‌كرێت وه‌ك‬ ‫تان���ك‌و موش���ه‌كی‌ دژ‌ه فڕۆكه‌یه‌ ك ‌ه كردوه‌‌و رۆژان ‌ه ‪ 46‬هه‌زار به‌رمیل نه‌وت باج ده‌ستێنێت‪.‬‬

‫رۆژی (‪ )7/6‬لەكۆبون���ەوەی‬ ‫لیژن���ەی ن���ەوت‌و وزەی پەرلەمانی‬ ‫عێراقدا باس���مان لەو كێش���انە كرد‬ ‫ك���ە رێككەوتنەكەی نێ���وان بەغداو‬ ‫هەولێریان توش���ی بنبەست كردوە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەوەی لەكۆبونەوەك���ەی‬ ‫ئەمج���ارەدا جی���اواز ب���و‪ ،‬كزبونی‬ ‫ئ���ەو دەنگانە بو كە پێش���تر لەزۆر‬ ‫پرس‌و كێش���ەدا هەڵوێس���تی نزیك‌و‬ ‫هەندێجاریش ك���ۆك‌و تەبایان لەگەڵ‬ ‫ئێمەی پەرلەمانتارانی كورددا هەبو‪.‬‬ ‫چەند رۆژێكیش پێشتر سەید عەمار‬ ‫ئەلحەكیم سەرۆكی ئەنجومەنی بااڵی‬ ‫ئیسالمیمان بینی‪ ،‬ئەویش كە یەكێكە‬ ‫لەسیاس���ەتمەدارە میانڕەوەكان���ی‬ ‫ش���یعەو خ���ۆی‌و خێزانەكەیش���ی‬ ‫بەدۆس���تی ك���ورد دەزانێ‪ ،‬باس���ی‬ ‫لەمەترس���ییەكانی دوركەوتن���ەوەی‬ ‫هەولێر لەبەغدا كرد‪ ،‬بەدیاریكراویش‬ ‫بڕیاری سەربەخۆ فرۆشتنی نەوت كە‬ ‫لەسەرەتای مانگی رابردوەوە‪ ،‬هەرێم‬ ‫هەنگاوی بۆ ناوەو بەگەرمی كەوتۆتە‬ ‫ن���او كای���ەی سیاس���ی‌و ئیعالمیی‬ ‫عێراقیەوە‪ .‬ئەو دۆس���تانەمان باسی‬ ‫ئ���ەوە دەكەن ك���ە ئ���ەوان بەهۆی‬ ‫پشتیوانییان لەرێككەوتنەكەی نێوان‬ ‫بەغداو هەولێر‪ ،‬س���ەرەتا گوش���اری‬ ‫سیاس���ییان لەس���ەر بوەو ئێستاش‬ ‫بەه���ۆی رادەس���تنەكردنی نەوت���ی‬ ‫هەرێم بەكۆمپانیای (سۆمۆ)‪ ،‬توشی‬ ‫ئیحراج���ی ب���ون لەب���ەردەم هەندێ‬ ‫لەهێزە سیاسییە شیعەكانی دیكەوە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی���ش لەالی���ەن گروپەكەی‬ ‫مالكی لەناو (دەوڵەتی یاسا)‪.‬‬ ‫ئەم���ە ئەو وێنەیەی���ە كە لەبەغدا‬ ‫بەرامب���ەر گرتن���ەوەی بۆرییەكانی‬ ‫نەوتی هەرێم دروستبوە‪ ،‬لەهەرێمیشدا‬ ‫ئ���ەو ب���ژاردە كوردییە زیات���ر برەو‬ ‫پەی���دا دەكات كە چیدیك���ە هەولێر‬ ‫چاوەڕێی دەس���تی نوق���اوی بەغدا‬ ‫نەكات ك���ە بەجورعە پارە بۆ هەرێم‬ ‫بنێرێت‪ ،‬ئەمەش زیاتر لەسەرەنجامی‬ ‫سیاس���ەتەكانی مالكی بو كە وایكرد‬ ‫بەهۆی قووڵبونەوەی زیاتری قەیرانی‬ ‫دارایی‌و دواكەوتنی موچە‪ ،‬بەرە بەرە‬ ‫هێزە سیاسییە كوردس���تانییەكان‌و‬ ‫خەڵكیش ل���ەدەوری ئ���ەو بڕیارەی‬ ‫هەرێم كۆببنەوە‪ ،‬ئەگەر بەناچاریش‬ ‫بێ���ت‪ .‬پێش���تر ئ���ەو بژاردەیە وەك‬ ‫ئێس���تا بەهێز نەبو‪ ،‬ب���ەاڵم بڕیاری‬ ‫بڕین���ی بودج���ەی هەرێ���م لەالیەن‬ ‫مالك���ی‌و دواتریش ناردن���ی پارەی‬ ‫كەم ك���ەم لەالیەن عەبادیەوە‪ ،‬هێزی‬ ‫زیاتری بەو رێگا سەربەخۆ كوردییە‬ ‫بەخشی‌و ئێستا خەریكە لەكارتێكی‬ ‫سیاس���ییەوە دەبێتە سیاس���ەتێكی‬ ‫جێگی���ری كوردی‪ .‬ئەوە راس���تە كە‬ ‫ئێس���تا هەرێم لەرێگەی فرۆش���تنی‬ ‫نەوت���ی خۆیەوە نزیكەی دوقاتی ئەو‬ ‫پارەیەی دەستدەكەوێت كە لەبەغداوە‬ ‫بۆی هات���وە‪ ،‬بەاڵم ئاخۆ ئەو رێگایە‬ ‫هەروا بەو تەختایی���ە دەمێنێتەوە؟‬ ‫بەغدا هیچ كارتێكی سیاسی‌و ئابوری‬ ‫بەدەستەوە نیە جگە لەبڕینی بەشە‬ ‫بودجەی هەرێم؟ لەراس���تیدا ئەوەی‬ ‫ئێمە لەبەغدا لەدۆستە زویربوەكانمان‬ ‫دەیبیس���تین‪ ،‬بەغ���دا بەتەم���ا نییە‬ ‫بەرامبەر ئەو بڕی���ارەی هەرێم هەروا‬ ‫دەستەوەستان بوەس���تێت؛ چونكە‬ ‫دەتوانێت پەنا بباتە بەر بڕینی بەشە‬ ‫دەرم���ان‪ ،‬خۆراكی بایەع���ی‪ ،‬بڕینی‬ ‫موچ���ەی هەمو ئەوان���ەی موچەیان‬ ‫سەر به‌وەزارەتەكانی فیدراڵە‪ ،‬وەك‬ ‫پاس���ەوانانی س���نورو كارمەندان���ی‬ ‫پاسپۆرت‌و رەگەزنامەو‪...‬تاد‪ .‬چونكە‬ ‫هەم���و ئەمانە لەخەرجی س���یادی‌و‬ ‫حاكمەن‌و كە هەرێم لەو خەرجیانەدا‬ ‫بەشدار نەبێت‪ ،‬بەشیشی نابێت‪.‬‬ ‫ئەم���ەش وادەكات ب���اری دارایی‬ ‫هەرێم لەوەی ئێس���تا زۆر قورس���تر‬ ‫بێت‪ ،‬چونك���ە ئەوكات���ە هەمو ئەو‬ ‫موچە بڕاوانەیشی دەكەوێتە ئەستۆ‪،‬‬ ‫بۆی���ە پێموایە حیكمەتی سیاس���یی‬ ‫ئەوە لەبەرپرسانی حكومەتی هەرێم‬ ‫دەخوازێت كە دەرگای بەغدا دانەخەن‪،‬‬ ‫ئەگەر نەوتەكەش سەربەخۆ بفرۆشن‪،‬‬ ‫هەر قوفڵ لەدەرگای بەغدا نەدەن‪ ،‬كە‬ ‫بەغداییەكانیش لەدەرگای هەرێمیان‬ ‫دا‪ ،‬بێ دودڵیی لێیان بكەنەوه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫دابه‌شكردن ‌ی موچ ‌ه له‌ڕێی‌بانكی كوردستانه‌و‌ه ناڕه‌زایی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری لقی سلێمانی بانكه‌که‌‪ :‬ناتوانین موچه‌ی هه‌مو فه‌رمانبه‌رانی كوردستان بده‌ین‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫دابه‌شكردنی‌ موچه‌ له‌رێگه‌ی‬ ‫بانكه‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت بانكی‬ ‫كوردستانی نێوده‌وڵه‌تی ئه‌هلی ناڕه‌زایی‬ ‫موچه‌خۆرانی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬به‌پێی‬ ‫زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ مامۆستایانی زانكۆ‬ ‫ناڕازین كه‌ به‌سه‌ریاندا سه‌پێنراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ڕێوه‌به‌ری لقی سلێمانی بانكی‬ ‫ناوبراو ده‌ڵێت "ئێمه‌ش ده‌ڵێین ناتوانین‬ ‫موچه‌ی هه‌مو فه‌رمانبه‌رانی كوردستان‬ ‫بده‌ین‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نها وه‌زاره‌ته‌كانی‬ ‫خوێندنی بااڵو پێشمه‌رگه‌و موچه‌ی‬ ‫خانه‌نشینان دراوه‌ به‌ئێمه‌"‪.‬‬ ‫له‌لێدوانێكی تایبه‌تدا بۆ ئاوێنه‌ دڵشاد‬ ‫عه‌بدولمه‌جید به‌ڕێوه‌به‌ری لقی س���لێمانی‬ ‫بانك���ی كوردس���تانی نێوده‌وڵه‌تی وتی‬ ‫"به‌نیازی���ن بۆ پرۆس���ه‌ی دابه‌ش���كردنی‬ ‫موچ���ه‌ی خوێندنی ب���ااڵ چه‌ند لقێكی تر‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌ له‌كه‌الرو هه‌ڵه‌بجه‌و ش���ه‌قاڵوه‌و‬ ‫ئامێدی‌و ئه‌و شوێنانه‌ی‌ كه‌ پێویستن بۆ‬ ‫جێبه‌جێكردنی ئه‌و پرۆسه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا بانك���ی كوردس���تانی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی ئه‌هل���ی ته‌نها چ���وار لقی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬لقی س���ه‌ره‌كیله‌هه‌ولێرو سێ لقی‬ ‫دیكه‌ له‌دهۆك‌و سلێمانی‌و به‌غدا‪.‬‬ ‫وه‌ك باس���ده‌كرێت ئه‌م بانكه‌ ناتوانێت‬ ‫موچ���ه‌ی هه‌م���و فه‌رمانبه‌ران���ی هه‌رێم‬ ‫دابین ب���كات‌و پرۆس���ه‌كه‌ به‌ڕێوه‌ببات‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری بانك���ی ناوب���راو ده‌ڵێ���ت‬ ‫"ئێم���ه‌ش ده‌ڵێین ناتوانین موچه‌ی هه‌مو‬ ‫فه‌رمانبه‌رانی كوردس���تان بده‌ین‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌شێك له‌وه‌زاره‌ته‌كانمانپێدراوه‌‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی بااڵو پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫موچ���ه‌ی خانه‌نش���ینان‪ ،‬وه‌زاره‌ته‌كانی‬ ‫دیكه‌ش ده‌درێت���ه‌ بانكه‌ ئه‌هلییه‌كانی تر‬ ‫ئه‌گه‌ر سیستمیان پێشبكه‌وێت"‪.‬‬ ‫ده‌وترێ���ت نازانرێ���ت بۆچی س���ه‌ره‌تا‬ ‫پرۆسه‌ی دابه‌شكردنی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران‬ ‫دراوه‌ته‌ بانكی كوردستانی نێوده‌وڵه‌تی‌و‬ ‫ن���ه‌دراوه‌ به‌بانكه‌كانی ت���ر‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ئ���ه‌و بانك���ه‌ رونیده‌كاته‌وه‌ ك���ه‌ ئه‌وان‬ ‫سه‌ره‌تا نین‌و دوه‌م بانكن ئه‌و كاره‌كه‌یان‬ ‫پێدراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو سه‌ره‌تا موچه‌ی وه‌زاره‌تی‬ ‫پیشه‌سازی درا به‌بانكی جیهان‌و هه‌ولێرو‬ ‫ئاڕ تی‪ ،‬بۆچی قسه‌ له‌سه‌ر ئه‌وان نه‌كراو‬ ‫قسه‌ له‌سه‌ر ئێمه‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و سیس���تمه‌ی‌ دیارییانكردوه‌‬

‫بینای بانکی کوردستانی نێوده‌وڵه‌تی لقی سلێمانی‬ ‫رس���ومات له‌وه‌زاره‌ته‌كانی تر وه‌رده‌گرن‌و‬ ‫له‌پێشمه‌رگه‌ خۆشده‌بن‪ ،‬به‌اڵم له‌خوێندنی‬ ‫بااڵ ئه‌گه‌ر موچه‌ی بنه‌ڕه‌تی مامۆستایه‌ك‬ ‫یه‌ك ملی���ۆن دینار بێت ئه‌وا ته‌نها ‪7500‬‬ ‫دین���اری‌ لێده‌بڕدرێت بۆ بانكه‌كه‌و به‌پێی‬ ‫موچه‌كانی���ان ل���ه‌‪ 7000-3500‬دیناری���ان‬ ‫لێوه‌رده‌گیرێت‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ واده‌ی جێبه‌جێكردن���ی‌‬ ‫پرۆسه‌كه‌وه‌ وتی "ماوه‌ی جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كه‌ دو بۆ س���ێ مانگه‌و پاش‬ ‫ئه‌و ماوه‌یه‌ ده‌ستده‌كرێت به‌دابه‌شكردنی‬ ‫موچ���ه‌و ب���ۆ ه���ه‌ر فه‌رمانبه‌رێ���ك یان‬ ‫پێش���مه‌رگه‌یه‌كی ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ كارتێك‬ ‫دروس���تده‌كرێت ی���ان ده‌توان���ن به‌چه‌ك‬ ‫پاره‌ك���ه‌ وه‌ربگرن‪ ،‬ده‌ش���توانن بۆ نمونه‌‬ ‫له‌ی���ه‌ك ملی���ۆن دین���اری‌ موچه‌كه‌یان‬ ‫‪ 200‬ه���ه‌زار دین���ار رابكێش���ێت‌و ئه‌ویتر‬ ‫له‌بانكه‌كه‌دا هه‌ڵده‌گیرێت بۆیان"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وتیش���ی "ئه‌مه‌ بیرۆك���ه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫نه‌بوه‌‪ ،‬به‌ڵكو بیرۆكه‌ی‌ وه‌زاره‌تی دارایی‬ ‫بوه‌‪ ،‬هه‌ر كارێك واڵت به‌ره‌و سیستماتیك‬

‫ببات ئێمه‌ پێمانخۆشه‌و ده‌بێت خه‌ڵكیش‬ ‫پێیخۆش بێت‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی ئێمه‌ كه‌ چوینه‌‬ ‫زانكۆكانه‌وه‌ له‌گه‌ڵ دابه‌شكردنی‌ موچه‌ی‬ ‫مامۆس���تایان‌و فه‌رمانبه‌راندا‪ ،‬ده‌مانه‌وێت‬ ‫له‌گه‌ڵ خوێندكاران په‌یوه‌ندیمان هه‌بێت‌و‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ قیس���تی س���ااڵنه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫بۆیان ده‌ده‌ین‌و ئ���ه‌وان ده‌توانن مانگانه‌‬ ‫بمانده‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ی ك���ه‌ ده‌وترێت ئه‌و‬ ‫بانكه‌ ناتوانێت به‌یه‌ك رۆژ موچه‌ی هه‌مو‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی بااڵ دابه‌ش���بكه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ���ت "به‌ڵێ ناتوانی���ن‪ ،‬به‌ڵكو بۆمان‬ ‫دانراوه‌ له‌ماوه‌ی‌ پێنج رۆژدا موچه‌ی ئه‌و‬ ‫‪ 27‬هه‌زار فه‌رمانبه‌رو مامۆستایه‌ی زانكۆ‬ ‫دابه‌شبكه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا په‌رله‌مانتاری كوردستان‬ ‫ش���ێركۆ حه‌مه‌ئه‌می���ن ده‌ڵێ���ت "ئێم���ه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ بنه‌مای ئه‌م جۆره‌ له‌دابه‌شكردنی‌‬ ‫موچه‌ین‌و به‌مش���ێوه‌یه‌ ده‌توانین بندیوار‬ ‫نه‌هێڵین‪ ،‬به‌اڵم نه‌ك هه‌ر بدرێت به‌بانكه‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كان‌و پێویس���ته‌ وه‌زاره‌تی دارایی‬

‫ده‌سه‌اڵتی به‌سه‌ر ئه‌و بانكانه‌دا هه‌بێت"‪.‬‬ ‫وه‌ك ده‌وترێ���ت داهاتی ن���ه‌وت ته‌نها‬ ‫ده‌خرێته‌ بانك���ی كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌توان���ن موچ���ه‌ دابه‌ش���بكه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ رونیده‌كاته‌وه‌ كه‌ حكومه‌ت‬ ‫له‌مڕوه‌وه‌ بیانوی ئه‌وه‌یه‌ گوایه‌ بانكه‌كانی‬ ‫كوردستان نه‌به‌س���تراونه‌ته‌وه‌ به‌جیهانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ دراوه‌ ب���ه‌م بانكه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫داواكاری‌ ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ بانكێكی مه‌ركه‌زی‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستاندا دابمه‌زرێت ئه‌گه‌ر‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ ده‌ستور نه‌بێت‪.‬‬ ‫مامۆس���تایه‌كی زانك���ۆش نیگه‌ران���ی‬ ‫خۆی ده‌رده‌بڕێت كه‌ به‌وش���ێوه‌یه‌ موچه‌‬ ‫دابه‌ش���بكرێت‌و ده‌ڵێت "چه‌ند الیه‌نێكی‬ ‫خراپ���ی هه‌یه‌‪ ،‬یه‌ك���ه‌م خاوه‌ن���ی كارو‬ ‫بڕیاربه‌ده‌س���ت ماف���ی خۆیه‌ت���ی داوای‌‬ ‫ژمێره‌ی بانك���ی له‌كارمه‌نده‌كانی بكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناتوانێت بیسه‌پێت به‌سه‌ریاندا كه‌‬ ‫له‌چ بانكێك بیكه‌نه‌وه‌‪ ،‬دوه‌م ژماره‌یه‌كی‬ ‫زۆری مامۆس���تا هه‌یه‌و پێشبینیده‌كرێت‬ ‫ئ���ه‌و بانكه‌ نه‌توانێت ئه‌م خزمه‌تگوزارییه‌‬

‫له‌كاتی خۆیدا بگه‌یه‌نێت‪ ،‬سێیه‌م مه‌ترسی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ی���ه‌ك كێش���ه‌ بكه‌وێت���ه‌ نێوان‬ ‫وه‌زاره‌تی دارایی‌و بانكی كوردستان‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫باجه‌كه‌ی موچه‌خۆران ده‌یده‌ن"‪.‬‬ ‫مامۆس���تای زانك���ۆو ئابورین���اس‬ ‫د‪ .‬نیاز نه‌جمه‌دی���ن له‌مباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌گه‌ر به‌مه‌به‌ستی دۆزینه‌وه‌ی دو موچه‌‬ ‫بێت‪ ،‬بۆچی ده‌خرێته‌ ئه‌س���تۆی بانكێك‬ ‫كه‌ قس���ه‌ی له‌س���ه‌ره‌ وه‌كو ده‌یبیستین‌و‬ ‫خه‌ڵكی���ش حه‌ساس���ییه‌تێكی زۆری‬ ‫هه‌یه‌ له‌س���ه‌ری‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بانه‌كه‌كه‌‬ ‫به‌موڵكی حزبێك ده‌زانێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئامانج���ت دۆزین���ه‌وه‌ی دو موچه‌ بێت‪،‬‬ ‫ئامانجێكی زۆر هه‌ڵه‌یه‌و ئه‌ش���ێت خه‌ڵك‬ ‫ژمێ���ره‌ی بانكی هه‌بێت‌و هیچیش به‌كاری‬ ‫نه‌هێنێت‌و له‌م دۆخه‌ش���دا كه‌س متمانه‌ی‌‬ ‫به‌بانك نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس���تایه‌ پێیوایه‌ ئه‌م بڕیاره‌ی‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی دارایی س���ه‌ركه‌وتو نییه‌ كه‌‬ ‫له‌پڕێكدا داویه‌تی‪ ،‬ده‌بوایه‌ راوێژ به‌و توێژه‌‬ ‫بكرای���ه‌ كه‌ ئه‌م بڕیاره‌ كارده‌كاته‌ س���ه‌ر‬

‫مامۆستایه‌كی‬ ‫زانكۆ‪ :‬مه‌ترسی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كێشه‌یه‌ك‬ ‫بكه‌وێته‌ نێوان‬ ‫وه‌زاره‌تی‬ ‫دارایی‌و بانكی‬ ‫كوردستانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌وا باجه‌كه‌ی‬ ‫موچه‌خۆران‬ ‫ده‌یده‌ن‬ ‫ژیانیان‪ ،‬ن���ه‌ك به‌زۆره‌ملێ فه‌رمانبه‌ران‌و‬ ‫مامۆس���تایانی زانكۆ ناچار بكرێن‌و بچن‬ ‫له‌و بانكه‌ موچه‌كانیان وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫به‌پێی سیس���تمی بانكی كوردس���تانی‬ ‫ئه‌هل���ی له‌ه���ه‌ر موچه‌خۆرێ���ك به‌پێی‬ ‫موچه‌كه‌ی‌ له‌‪ 7000-3500‬دینار رسوماتی‬ ‫لێوه‌رده‌گیرێت‪ ،‬ئه‌وا ب���ۆ ئه‌و ‪ 27‬هه‌زار‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ره‌ مانگانه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 135‬ملیۆن‬ ‫دیناریان لێوه‌رده‌گیرێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و مامۆس���تایه‌ له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ وتی‬ ‫"ئه‌مه‌ مامۆس���تایان‌و فه‌رمانبه‌رانیش���ی‬ ‫برینداركردوه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ باجه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئێمه‌ ئه‌و باجه‌ ده‌ده‌ین به‌حكومه‌ت‌و‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا داوای‌ خزمه‌تگوزارییه‌كی‬ ‫لێده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م بانك���ه‌ له‌بڕینی‬ ‫ئه‌و ب���ڕه‌ پاره‌یه‌ له‌ئێمه‌ هیچ س���ودێكی‬ ‫ب���ۆ خه‌ڵ���ك نیی���ه‌‪ ،‬پێدان���ی موچه‌ش‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌ك���ی ئه‌وت���ۆ نییه‌ تاوه‌كو‬ ‫رس���وماتت لێوه‌ربگیرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌‬ ‫بانك���ی خۆمان هه‌یه‌ ئ���ه‌و كاره‌ ده‌كات‌و‬ ‫ئێستا به‌خشته‌ دابه‌شده‌كرێت"‪.‬‬

‫متمانه‌ ‌ی خه‌ڵك به‌بانكه‌كان یه‌كسانه‌ به‌سفر‬

‫"پێشتر گه‌نده‌ڵییه‌كی زۆر له‌كڕین‌و فرۆشتنی چه‌كی بانكدا هه‌بو"‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ‪ 88‬بانكی بازرگانی‬ ‫له‌هه‌رسێ پارێزگاكه‌ی‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردستاندا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵك به‌گشتی‬ ‫متمانه‌ی‌ پێیان نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫گشتی بانكه‌ بازرگانییه‌كانیش ئه‌و‬ ‫وته‌یه‌ پشتڕاستده‌كاته‌وه‌و ئاشكرای‌‬ ‫ده‌كات كه‌ خه‌ڵك له‌ده‌ره‌وه‌ مامه‌ڵه‌ی‬ ‫به‌چه‌كی بانكه‌وه‌ ده‌كرد‌و كڕین‌و‬ ‫فرۆشتنی پێوه‌ده‌كراو گه‌نده‌ڵییه‌كی‬ ‫زۆری تێدابو‪ ،‬وتی "سه‌رچاوه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫ده‌خلی ئێمه‌‪ ،‬له‌پاره‌ی‌ خه‌ڵكه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا خه‌ڵك متمانه‌ی‌ به‌بانكه‌كان‬ ‫نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تی بانك��� ‌ه‬ ‫بازرگانییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان هاوار‬ ‫ره‌وف له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ ئاش���كرای‌‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌یان ‪88‬‬ ‫لقی هه‌یه‌و دابه‌ش���بون به‌س���ه‌ر هه‌رسێ‬ ‫پارێزگاكه‌ی‌ هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌ وتیشی "له‌و كاته‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تبه‌كاربوم كه‌ ماوه‌ی‌ سێ مانگه‌‪،‬‬ ‫توانیومان���ه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ پ���اره‌و داهاتی‬ ‫نه‌وت‪ ،‬به‌داهات���ه‌ ناوخۆییه‌كان ئیداره‌ی‌‬

‫خه‌رج���ی ت���ه‌واوی داموده‌زگاكان���ی‬ ‫حكوم���ه‌ت‌و ئ���ه‌و كۆمپانیایان���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌پێی رێنماییه‌كانی ‪ 1018‬گوژمه‌كانیان‬ ‫نه‌وه‌س���تێنراوه‌ بده‌ی���ن‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌‬ ‫خه‌ڵكی���ش گله‌ی���ی هه‌ی���ه‌و له‌كۆتاییدا‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌مان نییه‌ ت���ه‌واو مافه‌كانیان‬ ‫دابینبكه‌ین"‪.‬‬ ‫رێنمایی ‪ 1018‬بۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پرۆسه‌ی‬ ‫خه‌رجك���ردن رێكبخات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌وت���ه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ بانك���ه‌ بازرگانییه‌كان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌ زۆر له‌پرۆژه‌كان���ی راگرتبوو‬ ‫كاره‌كانی وه‌س���تاندبو‪ ،‬چونكه‌ پێش���تر جیاواز خه‌رج ده‌كرا ك���ه‌ نه‌ده‌بو خه‌رج‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ واس���یته‌ی‌ هه‌ب���وه‌ له‌خاوه‌ن بكرێ���ت‪ ،‬بۆ نمون���ه‌ خه‌ڵك ل���ه‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫كۆمپانیاكان‪،‬توانیویه‌ت���ی چه‌ك���ی پ���اره‌ی به‌ڵێن���ده‌ری‌ به‌هه‌رزان‬ ‫پ���رۆژه‌و‬ ‫ئ���ه‌و پاران���ه‌ وه‌ربگ���رێ‌و هه‌ندێكی���ش ده‌كڕی‌و ده‌چو له‌بانك���ه‌كان به‌پاره‌یه‌ك‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش س���ه‌ری كێشابو وه‌ریده‌گرت‪ ،‬یاخود چه‌كی كۆمپانیاكانی‬ ‫ب���ۆ گه‌نده‌ڵییه‌كی زۆر گه‌وره‌‪ ،‬ئێس���تا دابینكردنی‌ پێداویس���تی ب���ۆ وه‌زاره‌تی‬ ‫توانیومان���ه‌ ئه‌و دیارده‌ی���ه‌ له‌بانكه‌كاندا سامانه‌ سروشتییه‌كان ده‌كڕی‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫گه‌نده‌ڵییه‌كی زۆری دروستكردبو"‪.‬‬ ‫نه‌هێڵین‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ سه‌رچاوه‌ی س���یوله‌و دارایی‬ ‫م���اوه‌ی‌ س���ێ مانگ���ه‌ گۆڕان���كاری‌‬ ‫له‌پۆس���تی به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تی بانكه‌ ئ���ه‌و بانكانه‌‪ ،‬ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ی بانكه‌‬ ‫بازرگانییه‌كان���ی هه‌رێمی كوردس���تاندا بازرگانیی���ه‌كان ده‌ڵێ���ت "س���ه‌رچاوه‌ی‬ ‫كراوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌ وتی "گرنگترین یه‌كه‌م‌و سه‌ره‌كی ده‌خلی ئێمه‌‪ ،‬له‌پاره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كارێ���ك ك���ه‌ كردبێتم���ان‌و له‌وكاته‌وه‌ی‌ خه‌ڵكه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌یخه‌ن���ه‌ بانكه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌س���تبه‌كاربوین‪ ،‬پێش���تر له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی ئێستا خه‌ڵك متمانه‌ی‌‬ ‫رێنمایی ‪ 1018‬گوژمه‌ی‌ كۆمه‌ڵێك بواری‌ ته‌واویبه‌بانك���ه‌كان نه‌م���اوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و‬

‫له‌به‌رامب���ه‌ردا هیڤا حاج���ی میرخان‬ ‫بڕی���ارده‌ری‌ لیژنه‌ی‌ دارای���ی‌و كاروبار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاب���وری‌ له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‬ ‫به‌هه‌مانش���ێوه‌ ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ده‌كات كه‌‬ ‫به‌ڵێ راس���ته‌ خه‌ڵ���ك زۆر ك���ه‌م پاره‌‬ ‫له‌بانكه‌كان���دا داده‌نێن ی���ان ئاماده‌ نین‬ ‫دایبنێن‌و پێش���تریش كه‌ قه‌یرانی دارایی‬ ‫نه‌بو ته‌نها بازرگان‌و كۆمپانیاكان پاره‌یان‬ ‫له‌بانكه‌كاندا داده‌نا‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئ���ه‌و گه‌نده‌ڵییان���ه‌ی‌ ك���ه‌‬ ‫له‌مامه‌ڵه‌كردن به‌كڕین‌و فرۆشتنی چه‌كی‬ ‫به‌اڵم دو ش���ت ده‌ستیگرتوین بۆ ئه‌وه‌ی پ���اره‌وه‌ ده‌كرێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاره‌‬ ‫نه‌توانین وه‌كو پێویست چاكسازی بكه‌ین‪ ،‬وت���ی "ماوه‌یه‌ك ئ���ه‌و دیارده‌یه‌ زۆر زۆر‬ ‫یه‌كه‌م زۆر زۆر س���ه‌رقاڵین به‌ئیداره‌دانی ب���و‪ ،‬به‌ڵێن���ده‌ر چه‌كی خ���ۆی به‌كه‌متر‬ ‫كاش���ه‌وه‌ كه‌ لۆدێكی زۆرمان له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬ده‌فرۆشته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بێتو هه‌رێمی‬ ‫ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندی به‌م قه‌یرانه‌وه‌ هه‌یه‌و كوردس���تان ب���وه‌ خاوه‌ن���ی‌ ئابوری���ی‬ ‫كه‌ چاك ببێت ئه‌وا لۆده‌كه‌مان له‌س���ه‌ر س���ه‌ربه‌خۆی خۆی‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و كێشانه‌ش‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌بن"‪.‬‬ ‫كه‌مده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ ئایا ئ���ه‌و بانكانه‌‬ ‫ب���اس له‌وه‌ش���ده‌كات ك���ه‌ هۆكارێكی‬ ‫ت���ر ل���ه‌وه‌ی ك���ه‌ نه‌توانن چاكس���ازی كاریگه‌ری���ی پۆزه‌تیڤ ی���ان نێگه‌تیڤیان‬ ‫ئه‌نجامبده‌ن‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی بێپاره‌ییه‌‪ ،‬وتی له‌سه‌ر ئابوری‌ هه‌رێم هه‌بوه‌؟ هیڤا وتی‬ ‫"بۆ نمون���ه‌ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ���ت هه‌ندێك "له‌راب���ردودا كه‌ پ���اره‌ هه‌بوه‌ پۆزه‌تیڤ‬ ‫له‌كادیری پێشكه‌وتو بهێنین‌و له‌بانكه‌كاندا ب���ون‪ ،‬به‌اڵم كه‌ پاره‌ نه‌م���ا ناتوانن كار‬ ‫دابنرێت به‌مه‌به‌ستی راهێنانی بانكه‌كان بكه‌ن‌و كاره‌كانیان راده‌وه‌س���تێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ب���ۆ به‌سیس���تماتكردنیان‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی ئ���ه‌وكات ناتوانن كاریگه‌ریی پۆزه‌تیڤیان‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫قه‌یران‌و بێپاره‌ییه‌وه‌ ناتوانین"‪.‬‬

‫بانكه‌كان زۆر پێویستیان به‌چاكسازییه‌‪ ،‬به‌اڵم دو شت‬ ‫ده‌ستیگرتوین بۆ ئه‌وه‌ی نه‌توانین وه‌كو پێویست چاكسازی‬ ‫بكه‌ین‬ ‫پاره‌ی���ه‌ زۆر كه‌مبوه‌ته‌وه‌‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌ی‬ ‫دوه‌ممان داهاته‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تانه‌ جگه‌ له‌داهاته‌كانی نه‌وت‌و‬ ‫گازو به‌رهه‌مه‌ سروشتییه‌كان"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی یاس���اكانی وه‌زاره‌تی دارایی‌و‬ ‫ئاب���وری‌ هه‌م���و داهات���ه‌ ناوخۆییه‌كانی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان به‌داهات���ی‬ ‫گومرگه‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌ن���ه‌وت‌و گازو‬ ‫سه‌رچاوه‌ سروش���تییه‌كان ده‌چێته‌ سه‌ر‬ ‫بانكه‌ بازرگانییه‌كانی هه‌رێم كه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ گش���تییه‌كانی سه‌ر‬ ‫به‌و وه‌زاره‌تی دارایی‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ چاكس���ازیكردن له‌بانك���ه‌‬ ‫بازرگانیی���ه‌كان‪ ،‬ه���اوار ره‌وف وت���ی‬ ‫"بانكه‌كان زۆر پێویستیان به‌چاكسازییه‌‪،‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫‪9‬‬

‫خێزانێك حاشا له‌كچه‌كه‌یان ده‌كه‌ن به‌هۆی‌ فه‌یسبوكه‌و‌ه‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیسی‌ سلێمانی‌‪ :‬سكااڵی فه‌یسبوك زۆر زیادی كردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیمان زه‌ندی‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ كچان وێنه‌ی‌ خۆیان له‌س���ه‌ر‬ ‫په‌یج���ی‌ تایبه‌تیی���ان له‌س���ه‌ر ت���ۆڕی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یسبوك دانانێن‪ ،‬ده‌ترسن‬ ‫كێشه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ لێبكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بژوێ���ن ك���ه‌ توێ���ژه‌ری ده‌رونیی��� ‌ه‬ ‫له‌به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ توندوتی���ژی دژ‬ ‫به‌ژنان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ فه‌یسبوك‬ ‫ده‌رده‌س���ه‌رییه‌كی‌ زۆری‌ ب���ۆ به‌ش���ێك‬ ‫له‌كچان‌و ژنان دروستكردوه‌‪ ،‬ئه‌و كچێك‬ ‫به‌نمون���ه‌ ده‌هێنێته‌وه‌ ك���ه‌ له‌گه‌رمیان‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‌ كوڕێك هه‌بوه‌‌و وێنه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ بۆ ناردوه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ دواتر له‌یه‌ك‬ ‫زیر بون‌و ناكۆكی‌ كه‌وتوه‌ته‌ نێوانیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ك���وڕه‌ وێن���ه‌ی كچه‌كه‌ی‌ له‌فه‌یس���بوك‬ ‫باڵوكردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "كاتێك كه‌‬ ‫خێزانه‌كه‌ی وێن���ه‌ی كچه‌كه‌یان ده‌بینن‬ ‫له‌فه‌یس���بوك باڵوبۆته‌وه‌‪ ،‬توڕه‌و ده‌هری‌‬ ‫ده‌بن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "چه‌ند هه‌وڵم���ان دا به‌هیچ‬ ‫ش���ێوازێك نه‌مانتوان���ی خێزانی كچه‌كه‌‬ ‫بهێنینه‌ قه‌ناعه‌ت‪ ،‬كار گه‌یش���ت به‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ حاش���ایان له‌كچه‌كه‌یان‬ ‫كرد"‪.‬‬ ‫دانه‌نانی‌ وێنه‌ له‌فه‌یسبوكدا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫ب���ۆ بێمتمانه‌ی���ی‌ كچ���ان به‌رامبه‌ر به‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی‌ كه‌ به‌دیدێكی‌ پیاوساالری‌‬ ‫بۆ كۆمه‌ڵگه‌و دی���ارده‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫ده‌ڕوانێ���ت‌و به‌هۆی���ه‌وه‌ كچ���ان‌و ژنان‬ ‫روبه‌روی‌ كێشه‌ ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫"دره‌خش���ان"ی‌ ته‌مه‌ن���ی‌ ‪ 40‬س���اڵ‌‪،‬‬ ‫یه‌كێكه‌ ل���ه‌و ژنانه‌ی‌ كه‌ وێنه‌ی‌ تایبه‌تی‌‬ ‫خ���ۆی‌ له‌س���ه‌ر په‌یجه‌ك���ه‌ی‌ دانانێت‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ زۆر ح���ه‌ز به‌دانانی‌ وێنه‌ی‌‬ ‫خۆی‌‌و هاوسه‌ره‌كه‌شی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "چ���ی‌ له‌خه‌ڵك���ی‌ ناحاڵی‌‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬هه‌ندێكجار خراپ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئه‌و وێنانه‌دا ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌م ژن���ه‌ ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫هۆكارێك���ی تری‌ دانه‌نانی‌ وێنه‌ له‌س���ه‌ر‬

‫په‌یج���ه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ خێزان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت���ی‌ "زۆر جار دایك‌و ب���اوك یان براو‬ ‫ته‌نانه‌ت خوش���كیش ڕێگ���ره‌‪ ،‬له‌دانانی‬ ‫وێنه‌ بۆ سه‌ر پڕۆفایلی فه‌یسبوك"‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌ش���ێكی‌ دیكه‌ له‌كچان‌و ژنان‬ ‫به‌مافێك���ی‌ س���ه‌ره‌تایی‌ خۆیانی‌ ده‌زانن‬ ‫ك���ه‌ وێنه‌یان له‌پرۆفایل���ی‌ په‌یجه‌كانیان‬ ‫دابنێ���ن‌و روب���ه‌روی‌ نه‌ریت���ه‌ باوه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوڕاز ئه‌حمه‌د یه‌كێكه‌ له‌و كچانه‌ی‌ زو‬ ‫زو وێنه‌ی‌ پڕۆفایله‌كه‌ی‌ خۆی‌ ده‌گۆڕێت‌و‬ ‫وێن���ه‌ نوێكانی‌ داده‌نێت‪ ،‬ئ���ه‌و پێیوایه‌‬ ‫به‌كارهێنان���ی‌ ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رچاو له‌جیهاندا په‌ره‌ی‌‬ ‫سه‌نده‌وه‌‪ ،‬بێگومان هه‌رێمی‌ كوردستانیش‬ ‫به‌ده‌ر نیه‌ له‌و دیارده‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "تۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان الیه‌نی‌ باش‌و خراپیشیان‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌داخ���ه‌وه‌ هه‌ندێ���ك كه‌س بۆ‬ ‫بێزاركردنی‌ ده‌وروبه‌رو بۆ ناشرین كردنی‌‬ ‫كه‌سانی‌ تر به‌كاریده‌هێنن"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌دانه‌نان���ی‌ وێنه‌ی‌ كچان‬ ‫له‌س���ه‌ر په‌یجه‌كانیان ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌ "په‌یوه‌ندی‌ به‌داب‌و نه‌ریتی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫كوردیه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬تاوه‌كو ئێستا ئافره‌تان‬ ‫ئازادیی‌ ئه‌وه‌یان نیه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "من بۆ خ���ۆم روبه‌روی‌ ئه‌و‬ ‫توانجانه‌ بومه‌ته‌وه‌و ته‌حه‌داش ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫وێن���ه‌ی‌ خۆش���م له‌س���ه‌ر پرۆفایله‌كه‌م‬ ‫داناوه‌‌و ئه‌وه‌ به‌مافێكی‌ سه‌ره‌تایی‌ خۆشم‬ ‫ده‌زانم‪ ،‬چونكه‌ كاری‌ من رۆژنامه‌نوسیه‌‌و‬ ‫نه‌ترساوم وێنه‌م باڵوبێته‌وه‌" ‪.‬‬

‫ك���وڕان س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ی‌ كچ���ان‬ ‫وێنه‌ی‌ خۆی���ان دابنێن یان دانه‌نێن رای‌‬ ‫جیاوازیان هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ندێكیان پێیانوایه‌‬ ‫به‌الی‌ ئه‌وانه‌وه‌ ئاس���اییه‌ خوشكه‌كانیان‬ ‫وێنه‌ی‌ خۆیان دابنێن‪ ،‬به‌اڵم كه‌سانی تر‬ ‫به‌ئاسایی وه‌ریناگرن‪.‬‬ ‫هاوبه‌ش محه‌مه‌د كه‌ گه‌نجێكی‌ ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 23‬س���اڵه‌‪ ،‬ده‌پرس���ێت "بۆچی كوڕان‬ ‫وێنه‌ی خۆیان دابنێن له‌سه‌ر فه‌یسبوك‪،‬‬ ‫به‌اڵم كچ���ان بۆیان نه‌بێ���ت كارێكی‌ وا‬ ‫بكه‌ن؟"‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "له‌واڵتی ئێم���ه‌دا ئه‌گه‌ر‬ ‫ئافره‌تێ���ك وێنه‌ی خۆی له‌فه‌یس���بوك‬ ‫دابنێ���ت كوڕان یه‌كس���ه‌ر ئ���اددی بۆ‬ ‫ده‌نێ���رن‪ ،‬یان مه‌س���جی ب���ۆ ده‌نێرن‌و‬ ‫هه‌راسان‌و بێزاری‌ ده‌كه‌ن"‬ ‫وتیش���ی‌ "من خۆم پێمئاس���اییه‌ كه‌‬ ‫خوش���كه‌كه‌م وێن���ه‌ی خ���ۆی دابنێت‬ ‫له‌فه‌یسبوك‪ ،‬به‌اڵم كه‌سانی تر به‌ئاسایی‬ ‫وه‌ریناگ���رن‪ ،‬له‌به‌رئه‌مه‌یه‌ كه‌ ئافره‌تان‬ ‫ئه‌م كێشه‌یه‌یان بۆ دروست بوه‌"‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌الی‌ توێژه‌رانی‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‬ ‫دی���ارده‌ی‌ دانه‌نانی‌ وێنه‌ له‌الیه‌ن كچان‌و‬ ‫ژنانه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ بونی بۆشاییه‌كی‬ ‫ڕۆشنبیری له‌نێوان تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌‌و‬ ‫له‌نێوان ته‌كنه‌لۆژیاو كۆمه‌ڵگه‌‪.‬‬ ‫"كامل غه‌ف���ور" توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ترسی ئافره‌تانی‌ له‌دانانی وێنه‌ی خۆیان‬ ‫له‌سه‌ر فه‌یسبوك گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ نه‌بونی‬ ‫متمانه‌ له‌نێوان تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "متمانه‌یه‌ك دروست نه‌بوه‌ كه‌ بگاته‌‬ ‫ئه‌و ڕاده‌یه‌ی ئافره‌تانمان وێنه‌ی خۆیان‬

‫له‌سه‌ر فه‌یسبوك‌و په‌یجه‌كان دابنێن"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و باس���ی‌ الیه‌ن���ه‌ س���لبیه‌كانی‬ ‫فه‌یس���بوكی كرد بۆ ئاوێن���ه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"فه‌یس���بوك‌و ماڵپه‌ڕه‌كان هۆكارێكن بۆ‬ ‫گواستنه‌وه‌ی وێنه‌و ڤیدیۆ‪ ،‬هه‌ندێجاریش‬ ‫فۆتۆش���ۆپ یاخود هاكك���ردن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫الیه‌ن���ی په‌یوه‌ندیدار بۆ مه‌به‌س���تێكی‬ ‫خ���راپ یان مه‌رامی خۆی به‌كاریده‌هێنێ‬ ‫ئیتر هه‌رچیه‌ك بێت"‪.‬‬ ‫فه‌یسبوك‌و كێشه‌كانی‌ په‌لی‌ كێشاوه‌‬ ‫بۆ دادگاو تۆماركردنی‌ سكااڵی‌ یاسایی‌‪،‬‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی‌ ئ���ه‌و كێشانه‌ش���دا كچان‌و‬ ‫ئافره‌تان قوربانین‪.‬‬ ‫س���ه‌ركه‌وت احمد وته‌بێژی پۆلیس���ی‌‬ ‫سلێمانی‌ جه‌غت له‌سه‌ر دیارده‌ی زۆربونی‬ ‫كێش���ه‌ی فه‌یس���بوك ده‌كات‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"هه‌تا بێت س���كااڵكان له‌سه‌ر فه‌یسبوك‬ ‫زیاتر ده‌ب���ن‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئافره‌تان باجی‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "له‌م ماوه‌ی���ه‌و چه‌ند مانگی‬ ‫ڕابردودا س���كااڵی فه‌یسبوك زۆر زیادی‬ ‫كردوه‌ له‌چاو سااڵنی پێشو‪ ،‬كه‌ زۆربه‌یان‬ ‫ئافره‌تن"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی پۆلیس���ی‌ س���لێمانی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫رونكرده‌وه‌ كه‌ به‌پێی ئه‌و س���كااڵیانه‌ی‬ ‫ئافره‌تان وێنه‌ی خۆیان له‌س���ه‌ر په‌یجی‬ ‫فه‌یس���بوك داناوه‌‌و دواتر توشی كێشه‌‬ ‫بون‪ ،‬چونك���ه‌ كوڕان خۆی���ان لێنزیك‬ ‫ده‌كه‌ن���ه‌وه‌ ب���ه‌و هۆی���ه‌وه‌ هاوڕێیه‌تی‬ ‫ده‌به‌س���تن‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ه���ۆی زیزبونێك‬ ‫كوڕه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ ده‌كات ك���ه‌ وێنه‌كه‌ی‬ ‫باڵوده‌كات���ه‌وه‌ یان به‌ده‌س���تكاریكردنی‬

‫وێنه‌ك���ه‌ به‌فۆتۆش���ۆپ وای لێ���ده‌كات‬ ‫روت ده‌ربكه‌وێ���ت‪ .‬ئ���ه‌و وتی‌ "زۆر كچ‌و‬ ‫ئافره‌ت كێش���ه‌ی له‌و شێوه‌یه‌یان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ترس���یان هه‌یه‌‌و ناتوانن س���كااڵ‬ ‫تۆماربكه‌ن"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌ش���ی‌ به‌ئاوێن���ه‌ راگه‌یاند‬ ‫كه‌ "دو كوڕمان ده‌س���تگیر كرد له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ئیس���تغاللی كچه‌كه‌یان كرد بو‬ ‫له‌ڕێگه‌ی فه‌یسبوكه‌وه‌ ببون به‌هاوڕێی‪،‬‬ ‫تا ئه‌و ئاس���ته‌ی‌ كه‌ كوڕه‌كان پاره‌یه‌كی‬ ‫زۆریان له‌كچه‌كه‌ كێشایه‌وه‌‌و نه‌مانتوانی‬ ‫بۆی بگه‌ڕێنینه‌وه‌ به‌داخه‌وه‌"‪.‬‬ ‫فه‌یس���بوك وه‌ك ه���ه‌ر ته‌كنی���ك‌و‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیایه‌ك���ی‌ ئ���ه‌م دنیای���ه‌ الیه‌نی‌‬ ‫ب���اش‌و خراپی‌ خ���ۆی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬گرنگی‌‬ ‫زانی���ن‌و هوش���یارییه‌ له‌به‌كارهێنانیدا‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك���ی‌ داخراوی‌‬ ‫وه‌ك كوردستاندا‪.‬‬ ‫بژوێ���ن ك���ه‌ توێ���ژه‌ری ده‌رونیی���ه‌‬ ‫له‌به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌ توندوتیژی دژ به‌ژنان‬ ‫ئێس���تاش به‌داخه‌ بۆ ئه‌و كه‌یس���ه‌یان‬ ‫كچێك چۆن ب���و به‌قوربانی‌ له‌گه‌رمیان‌و‬ ‫كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌ حاش���ایان لێك���رد‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ وێنه‌یه‌كی‌ له‌فه‌یسبوكدا‬ ‫باڵوكرابۆوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "زۆرجار ناتوانین‬ ‫كێش���ه‌ی له‌و شێوه‌یه‌ چاره‌سه‌ر بكه‌ین‪،‬‬ ‫چونكه‌ خێزانی كچه‌كه‌ عه‌شائیریی‌ بون‌و‬ ‫هه‌نگاویان بۆ چاره‌سه‌ركردن نه‌نا‌و ئیتر‬ ‫له‌م كاته‌دا كه‌یس���ه‌كه‌ قفڵ‌ ده‌بێت واته‌‬ ‫داده‌خرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێس���تاش به‌داخم‪ ،‬چونكه‌‬ ‫كچه‌كه‌ بێكه‌س مایه‌وه‌ به‌داخه‌وه‌"‪.‬‬

‫زۆرێک له‌كچان‌و‬ ‫ژنان توشی كێشه‌‬ ‫بون به‌هۆی‬ ‫فه‌یسبوکه‌وه یان‬ ‫له‌الیه‌ن کوڕانه‌وه‌‬ ‫گێچه‌ڵیان پێکراوه‌‬ ‫به‌اڵم ترسیان‬ ‫هه‌یه‌‌و ناتوانن‬ ‫سكااڵ تۆماربكه‌ن‬

‫له‌شه‌ش مانگ ‌ی رابردودا‬ ‫‪ 254‬حاڵه‌ت ‌ی سوتان‌و خۆسوتاندن له‌سلێمانی‌ هه‌بوه‌‬ ‫ئا‪ :‬دالیا جه‌مال‬ ‫به‌پێی‌ ئاماری‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫ئیمرجێنسی‌‪ ،‬ساڵی‌ پار له‌سلێمان ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ 586‬حاڵه‌تی‌ سوتاندن هه‌بوه‌‪313 ،‬‬ ‫كه‌سیان ژن بون‌و ‪ 273‬كه‌سیشیان‬ ‫پیاو بون‪ ،‬له‌شه‌ش مانگی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫‪2015‬دا ‪ 254‬حاڵه‌تی‌ خۆسوتاندن‬ ‫هه‌بوه‌‪.‬‬

‫له‌ساڵی‌ ‪2014‬دا ‪70‬‬ ‫حاڵه‌تی‌ مردن به‌هۆی‌‬ ‫سوتان‌و خۆسوتاندن‬ ‫هه‌بوه‌‪ 48 ،‬ئافره‌ت‌و‬ ‫‪ 22‬پیاو‪ .‬له‌شه‌ش‬ ‫مانگی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫ساڵی‌ ‪2015‬شدا‬ ‫‪ 30‬حاڵه‌تی‌ مردن‬ ‫به‌هۆی سوتان‌و‬ ‫خۆسوتاندنه‌وه‌‬ ‫هه‌بوه‌‪ 2‌ 0 ،‬ئافره‌ت‌و‬ ‫‪ ‌10‬پیاو‬

‫"خان���زاد" ك���ه‌ كچێك���ی‌ ته‌مه‌ن ‪14‬‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬دو هه‌فت���ه‌ له‌مه‌وب���ه‌ر كاتێك‬ ‫گه‌یه‌نراوه‌ته‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ ئیمرجێنسی‌‬ ‫رێژه‌ی‌ س���وتانی‌ ‪ %90‬ب���وه‌‪ ،‬بۆیه‌ هیچ‬ ‫چاره‌س���ه‌رێك دادی‌ ن���ه‌داوه‌‪ ،‬به‌پێ���ی‌‬ ‫لێدوان���ی‌ كه‌س���ێكی‌ نزیك���ی‌ خانزاد‪،‬‬ ‫"هۆكاری‌ خۆس���وتاندنه‌كه‌ی‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ ب���وه‌"‪ ،‬ئ���ه‌م كچ���ه‌ كه‌‬ ‫خێزانه‌كه‌ی‌ ده‌س���تكورت‌و هه‌ژار بون‪،‬‬ ‫له‌الی���ه‌ن دایكیی���ه‌وه‌ بۆ له‌شفرۆش���ی‌‬ ‫به‌كارهێن���راوه‌‪ .‬مامه‌ڵه‌كردنی‌ ئه‌م كچه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ چه‌ند كه‌سێكی‌ جیاوازدا روبه‌ڕوی‌‬ ‫روداوێكی‌ نه‌خ���وازراوی‌ كردوه‌ته‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌ویش وێنه‌گرتن بوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ وێنه‌كه‌ی‌‬ ‫گرتوه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ لێكردوه‌ كه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر هه‌مو كاتێك خۆی‌ راده‌س���تی‌‬ ‫نه‌كات‪ ،‬گرته‌ ڤیدیۆیه‌كه‌ی‌ له‌ناو خه‌ڵكدا‬ ‫باڵوده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫خان���زاد له‌هه‌لومه‌رجێك���ی‌ وه‌ه���ادا‬ ‫كه‌ له‌الی���ه‌ن كه‌س���وكاره‌كه‌یه‌وه‌ هیچ‬ ‫بایه‌خێك���ی‌ پێن���ه‌دراوه‌‪ ،‬نه‌یزانی���وه‌ ئ���ه‌م واڵته‌ی���ه‌ ك���ه‌ به‌هۆی‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫په‌نا ب���ۆ ك���ێ‌ به‌رێت جگ���ه‌ له‌ئاگرو كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌ په‌نا بۆ خۆس���وتاندن‬ ‫خۆسوتان‪ .‬به‌پێی‌ لێدوانی‌ كارمه‌ندانی‌ ده‌ب���ه‌ن‪ ،‬خۆس���تاندن یه‌كێك���ه‌ ل���ه‌و‬ ‫ی پێش���ێلكاریی‌ مافی‌ ژنان‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌كه‌ "دوای‌ چه‌ن���د رۆژێك دیاردان���ه‌ ‌‬ ‫مانه‌وه‌‪ ،‬خانزاد به‌ه���ۆی‌ زۆریی‌ رێژه‌ی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا ده‌سه‌لمێنێت‪،‬‬ ‫كه‌ ب���ه‌راورد به‌كۆمه‌ڵگاكانی‌ ده‌روبه‌ری‌‬ ‫سوتاوییه‌وه‌ گیانی‌ له‌ده‌ستداوه‌"‪.‬‬ ‫خانزاد نمونه‌ی‌ س���ه‌دان ك���چ‌و ژنی‌ رێژه‌ی‌ خۆسوتاندنی‌ تێدا به‌رزه‌‪.‬‬

‫له‌ساڵی‌ ‪2014‬دا‌ ‪ 586‬حاڵه‌تی‌ سوتان‌و خۆسوتاندن له‌سلێمانی هه‌بوه‌‬ ‫نه‌هله‌ی‌ ته‌م���ه‌ن ‪ 22‬س���اڵ‌‪ ،‬ئاماژه‌ زۆرب���ه‌ی‌ كات دره‌ن���گ ده‌گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ م���اوه‌ی‌ ‪ 4‬س���اڵه‌ ماڵه‌وه‌‌و هیچ بایه‌خێكی‌ به‌ماڵ‌ نه‌ده‌دا‪،‬‬ ‫هاوس���ه‌رگیریی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌درێژایی‌ ئه‌و تا زانیم خیانه‌تی‌ هاوسه‌ریم لێده‌كات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "خیانه‌تی‌ هاوسه‌ریی‌ توشی‌‬ ‫ماوه‌یه‌ رۆژێكی‌ خۆش���ی‌ له‌ژیانی‌ خۆیدا‬ ‫نه‌بین���وه‌‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام هاوس���ه‌ره‌كه‌ی‌ م���ه‌راق‌و ده‌رده‌س���ه‌رییه‌كی‌ گ���ه‌وره‌ی‌‬ ‫مامه‌ڵ���ه‌ی‌ خراپی‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌و كردم‪ ،‬له‌داخ���ا خۆم س���وتاند‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وتی‌ "س���ه‌ڕه‌رای‌ ئ���ه‌وه‌ش‪ ،‬به‌مدواییه‌ نه‌مردم خوا منی‌ هێشته‌وه‌ بۆ نه‌گبه‌تی‌‪،‬‬

‫جه‌س���ته‌و روخسارم شێواو چاره‌سه‌ری‌‬ ‫كێشه‌كه‌شم نه‌كرا"‪.‬‬ ‫حاڵه‌تی‌ س���وتان‌و خۆسوتاندن نه‌ك‬ ‫ته‌نها دانیش���توانی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك���و ژماره‌ی���ه‌ك ئاواره‌ی‌ س���وری‌‌و‬ ‫عێراقیش���ی‌ گرتۆت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌پیاوانیش توش���ی‌ سوتان‌و‬

‫حاڵه‌تی‌ خۆسوتاندن بون‪.‬‬ ‫"موختار حس���ێن عه‌بدواڵ" له‌به‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ئامار له‌نه‌خۆش���خانه‌ی‌ ئیمرجێنس���ی‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌رێژه‌ی‌ سوتان‌و خۆسوتاندن‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "له‌ساڵی‌ ‪2014‬دا‬ ‫‪ 70‬حاڵه‌ت���ی‌ مردن به‌هۆی‌ س���وتان‌و‬ ‫خۆس���وتاندن هه‌بوه‌‪ 48 ،‬ئافره‌ت‌و ‪22‬‬ ‫پیاو‪ .‬له‌ش���ه‌ش مانگی‌ یه‌كه‌می‌ ساڵی‌‬ ‫‪2015‬ش���دا ‪ 30‬حاڵه‌تی‌ م���ردن به‌هۆی‬ ‫س���وتان‌و خۆس���وتاندنه‌وه‌ هه‌ب���وه‌‪،‬‬ ‫‪ ‌20‬ئافر‌هت‌و ‪ ‌10‬پیاو"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ " له‌س���اڵی‌ ‪2014‬دا‪313 ،‬‬ ‫ژن س���وتاوه‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ ‪ 273‬پی���او‪ ،‬كه‌‬ ‫كۆی‌ هه‌ردوكیان ده‌كاته‌ ‪ 586‬حاڵه‌تی‌‬ ‫سوتان‌و خۆس���وتاندن‪ ،‬له‌شه‌ش مانگی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ ساڵی‌ ‪2015‬شدا ‪ 148‬ژن‌و ‪106‬‬ ‫پیاو سوتاون یان خۆیان سوتاندوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫كۆی‌ هه‌ردوكیان ده‌كاته‌ ‪ 254‬حاڵه‌ت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "به‌ش���ێك له‌وانه‌ی‌ ئه‌مساڵ‌‬ ‫خۆیان سوتاندوه‌ یان روبه‌روی‌ حاڵه‌تی‌‬ ‫س���وتان بونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئاواره‌ی‌ س���وری‌‌و‬ ‫عێراقی‌ بون"‪.‬‬ ‫خۆس���وتان جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ زۆرجار‬ ‫مه‌رگ‌و ش���ێواندنی‌ جه‌سته‌و روخساری‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌ كه‌ په‌نای‌‬ ‫بۆ ده‌ب���ه‌ن‪ ،‬له‌هه‌مانكاتیش���دا له‌ڕوی‌‬ ‫مرۆیی‌و ئاینیش���ه‌وه‌ ناڕه‌واو گوناحێكی‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪.‬‬ ‫"حاج���ی‌ كاروان" په‌رله‌مانت���اری‌‬ ‫كوردس���تان ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫خۆكوشتن‌و خۆس���وتاندن به‌ئه‌ندازه‌ی‌‬ ‫"قه‌ت���ل كردن" گون���اح‌و ناڕه‌وایه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "پێویس���ته‌ هیچ كه‌سێك بڕیارێكی‌‬ ‫په‌له‌ نه‌دات كه‌ ئه‌م دنیاو ئه‌و دنیاشی‌‬ ‫له‌ده‌س���تبچێت‪ ،‬ئه‌م���ه‌ گوناحێك���ه‌‬ ‫نابێت هیچ كه‌س���ێك بیری‌ لێبكاته‌وه‌و‬ ‫بیكات"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ستهێنا‬

‫ه‌کان‬ ‫دره‌وشێته‌وه‌‬

‫دو‬ ‫می‬ ‫لم‬

‫‪FR‬‬

‫)‬ ‫ەتا‬ ‫ك‬ ‫شی‬ ‫یی‬ ‫ك‬ ‫راو‬

‫ری‬ ‫ین‬ ‫‪)P‬‬

‫لەواڵت���ی پۆرت���وگاڵ‌و خەاڵت���ی باش���ترین‬ ‫بەرهەم���ی گش���تی (‪Nationwide Produce‬‬ ‫‪ )Award‬لەفێس���تیڤاڵی سترۆبێری كەمبریج‬ ‫(‪ )STRAWBERRY CAMBRIDG‬لەواڵت���ی‬ ‫بەڕیتانیا‪ ،‬بەدەس���ت هێناو تائێستا ‪ 22‬خەاڵتی‬ ‫بەدەست هێناوە‪.‬‬ ‫چیرۆك���ی فیلمەکه‌ باس لەژیان���ی خێزانێكی‬ ‫سێ كەس���ی دەكات كە لەیەكێك لەبیابانەكانی‬ ‫عێراقدا لەكۆشكێكی بچوكدا ژیان بەسەردەبەن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم لەناكاو ڕۆژێك ش���تێكی نامۆ ڕودەدات‌‌و‬ ‫ژیانیان دەگۆڕێت‪.‬‬ ‫ئەم كورت���ە فیلمە بەرهەمی‌ بەڕێوەبەرایەتیی‌‬ ‫گشتی‌ ڕۆش���نبیریی‌ گەرمیان‌‌و "ماڵی‌ سینەما"‬ ‫الیەن���ی جێبەجێكارییەتی‪ .‬لەئێس���تادا لەالیەن‬ ‫بەش���ی پەخش‌وباڵوكردنەوەی ماڵی سینەماوە‬ ‫نێردراوە بۆ چەندین فێستیڤاڵی جیهانی‪.‬‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫قه‌ڵه‌ویی‪ ..‬نه‌خۆشی سه‌رده‌م‬ ‫ورگ‪ ،‬مۆدێله‌ نوێیه‌که‌ی هاواڵتیانی کوردستان‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر تۆمارێک���ی ڤیدیۆی���ی یاخ���ود‬ ‫کۆمه‌ڵێ���ک وێنه‌ی س���ااڵنی هه‌ش���تاکان‌و‬ ‫نه‌وه‌ده‌کانی هاواڵتیانی ئاس���ایی هه‌رێمی‬ ‫کوردس���تان ببینن‪ ،‬به‌ئاشکرا هه‌ست به‌و‌ه‬ ‫ده‌که‌ین ک���ه‌ به‌به‌راود به‌ئێس���تا ڕوکاری‬ ‫جه‌سته‌و قیافه‌تی به‌شێکی زۆری هاواڵتیان‬ ‫گۆڕانکارییه‌کی جۆریی به‌سه‌ردا هاتوه‌‪.‬‬ ‫قه‌ڵه‌وی���ی یاخود "به‌رزبون���ه‌وه‌ی ورگ"‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌کی نائاس���ایی‌ له‌دوای سااڵنی‬ ‫‪2000‬ه‌وه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌کی به‌رب�ڵ�او له‌ن���او‬ ‫شاره‌کانی هه‌رێمی کوردستاندا هه‌ستی پێ‬ ‫ده‌کرا‪.‬‬ ‫هێم���ن نادر ته‌مه‌ن ‪ 34‬س���اڵ‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫به‌ده‌س���ت قه‌ڵه‌ویی‌و ناڕێکیی جه‌سته‌یه‌و‌ه‬ ‫ده‌ناڵێنێت‪ ،‬وه‌ک خۆی ده‌ڵێت "شێوازێکی‬ ‫ناشرین"ی به‌خشیوه‌ت ‌ه جه‌سته‌ی‪.‬‬ ‫هێمن باس له‌و‌ه ده‌کات که‌ تا س���ااڵنی‬ ‫س���ه‌ره‌تای ‪2000‬یش جه‌س���ته‌یه‌کی ڕێک‌و‬ ‫وه‌زش���یی هه‌بوه‌‪" ،‬به‌اڵم ل���ه‌دوای ئه‌وه‌و‌ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی نائاس���ایی قه‌ڵه‌وبوم‌و ورگم‬ ‫په‌یدا کرد"‪.‬‬ ‫هێمن ه���ۆکاری س���ه‌ره‌کیی قه‌ڵه‌وبونی‬ ‫خۆی بۆ ناڕێکی خواردنی‌و ڕه‌چاونه‌کردنی‬ ‫رێنمایی��� ‌ه پزیش���کییه‌کان ده‌گێڕێت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫"هه‌روه‌ها پشتگوێخس���تنی و‌هر‌زشکردن‪،‬‬ ‫که‌ به‌داخ���ه‌و‌ه دوای خوش���گوزه‌رانبونی‬ ‫خه‌ڵکی کوردس���تان‪ ،‬به‌گشتی خه‌ڵک لێی‬ ‫دورکه‌وته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی رێنمایی��� ‌ه پزیش���کییه‌کان‪،‬‬ ‫هۆکاری س���ه‌ره‌کیی قه‌ڵه‌وبون‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫زیادبون���ی کێش���ی ورگ‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ‬ ‫به‌کارهێنان���ی چ���ه‌وری زۆر له‌ژه‌مه‌کان���ی‬ ‫خواردندا‪ ،‬هه‌روه‌ها دانیش���تنی به‌رده‌وام‌و‬ ‫پشتگوێخستنی وه‌رزش‪.‬‬

‫عه‌لی مس���ته‌فا‪ ،‬پیاوێک���ی ته‌مه‌ن ‪55‬‬ ‫س���اڵه‌‪ ،‬ئه‌و رۆژانه‌ سه‌رقاڵی وه‌رزشکردن‌و‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی رێگای نوێیه‌ بۆ ئه‌وه‌ی کێشی‬ ‫له‌ش���ی "به‌تایبه‌تی ورگی" داببه‌زێنێت‪ ،‬تا‬ ‫ببێت ‌ه خاوه‌نی له‌شێکی ته‌ندروست‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و‪ ،‬ک ‌ه ئێس���تا کێش���ی له‌ش���ی ‪98‬‬ ‫کیلۆگرام���ه‌‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ک��� ‌ه ماوه‌ی‬ ‫چه‌ند ساڵێکیش���ه‌ "تێ���ر به‌ورگی" خۆی‬ ‫نانی نه‌خ���واردوه‌‪" ،‬به‌رده‌وام پارێز ده‌که‌م‬ ‫له‌زۆرخۆری���ی‌و ج���ۆری ئ���ه‌و خواردنه‌ی‬ ‫که‌ ده‌یخ���ۆم‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌گوێ���ره‌ی توانا‬ ‫وه‌رزش���یش ده‌ک���ه‌م‪ ،‬ب���ه‌اڵم تا ئێس���تا‬ ‫نه‌متوانیوه‌ وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌مه‌وێت کێش���ی‬ ‫خ���ۆم که‌مبکه‌م���ه‌وه‌و ش���ێوه‌ی ناڕێکی‬ ‫جه‌سته‌م چاک بکه‌م"‪.‬‬ ‫رێکخ���راوی ته‌ندروس���تی نێوده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫(‪ )WHO‬سیستمێکی پێوانه‌یی دیاریکردو‌ه‬ ‫بۆ زانینی راده‌ی ته‌ندروستی کێش به‌ناوی‬ ‫(‪ ،)BMI‬به‌پێی ئه‌و سیس���تمه‌‪ ،‬کێش���ی‬ ‫که‌سێکی پێگه‌یشت ‌و به‌کیلۆگرام‪ ،‬دابه‌شی‬ ‫درێژیی بااڵی ده‌کرێت به‌مه‌تر دوجا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌نجامه‌که‌ یه‌کس���ان یاخ���ود گه‌وره‌تربو‬ ‫‌که "کێشی زیاده‌"‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌‪ ،25‬ئه‌وا که‌سه ‌‌‬ ‫یه‌کس���ان بو به‌‪ 30‬یاخود زیاتر ئه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫که‌سه‌ به‌"قه‌ڵه‌و" هه‌ژمارده‌کرێت‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی ئاماره‌کان���ی ئه‌و رێکخراوه‌‪،‬‬ ‫رێژه‌ی قه‌ڵه‌وی به‌به‌راورد به‌س���اڵی ‪1980‬‬ ‫له‌س���ه‌ر ئاس���تی جیهان دو هێند‌ه زیادی‬ ‫کردوه‌‪ .‬به‌شێوه‌یه‌ک له‌ساڵی ‪ 2014‬له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی جیهان ‪ 1.9‬ملیار هاواڵتی پێگه‌یشتو‬ ‫کێشیان له‌ئاسایی زیاتربوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ‪600‬‬ ‫ملیۆن که‌سیش "قه‌ڵه‌و"بون‪ ،‬وات ‌ه ‪%39‬ی‬ ‫هاواڵتیانی جیهان کێشیان زیادبوه‌و ‪%13‬ی‬ ‫دیکه‌ش قه‌ڵه‌وبون‪.‬‬

‫ماهیر حه‌سه‌ن‪..‬‬ ‫ئه‌و ئه‌کته‌ره‌ی هه‌موان ده‌خاته‌ پێکه‌نین‬

‫سلێامنی‬

‫ئه‌کته‌ری ناسراوی بواری کۆمیدیای‬ ‫هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬ماهیر حه‌سه‌ن‪.‬‬ ‫ن���اوی ته‌واوه‌ت���ی ماهیر حه‌س���ه‌ن‬ ‫ره‌ش���یده‌و له‌‪10‬ی کانون���ی دوه‌می‬ ‫س���اڵی ‪ 1965‬له‌ناحی���ه‌ی عه‌ربه‌تی‬ ‫شاری سلێمانی هاتوه‌ته‌ دنیاوه‌‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ژیان���ی منداڵ���ی ماهیر‬ ‫حه‌س���ه‌ن ب���ۆ ئاوێنه‌ وت���ی "ژیانی‬ ‫منداڵی���م زۆر ناخۆش ب���و‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 1972‬دایکم کۆچی دوایی‬ ‫ک���رد‪ ،‬س���اڵێک دوای ئ���ه‌وه‌ باوکم‬ ‫ژن���ی هێنای���ه‌وه‌‪ ،‬زۆر به‌نه‌هامه‌تی‬ ‫گه‌وره‌بوین‪ ،‬من ده‌بوایه‌ بمخوێندایه‌و‬ ‫ئیشیشیم بکردایه‌‪ ،‬باوکم له‌عه‌ربه‌ت‬ ‫نانه‌واخان���ه‌ی هه‌ب���و‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ش���اگردی نه‌بو‪ ،‬منی فێری نانه‌وایی‬ ‫کردبو"‪.‬‬ ‫ماهی���ر حه‌س���ه‌ن درێ���ژه‌ ده‌دات‬ ‫به‌گێڕانه‌و ‌ه منداڵیی‌و ده‌ڵێت "به‌یانیان‬ ‫کاتژمێ���ر ‪ 3‬هه‌ڵده‌س���تام له‌خ���ه‌و‬ ‫ده‌بوایه‌ بڕۆشتمایه‌ بۆ نانه‌واخانه‌که‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ب���ااڵم زۆر بچوک بو‪،‬‬ ‫بلۆکێکیان بۆ دانابوم ده‌ڕۆیش���تم ‌ه‬ ‫سه‌ری‌و نانم پێوه‌ دادا"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی قوتابخانه‌ش���ه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ی له‌ئیش���کردندا زۆر‬ ‫مان���دو ده‌بوم‪ ،‬ب���ه‌اڵم زیره‌ک بوم‌و‬ ‫هیچ ساڵێک نه‌ماومه‌ته‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌ندێک جار له‌پۆلدا خه‌وم لێده‌که‌وت‬ ‫چونک ‌ه له‌ئیشه‌و‌ه ده‌ڕۆیشتم‌و هیالک‬ ‫بوم"‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای ته‌واوکردن���ی خوێندنی‬ ‫سه‌ره‌تایی‌و ناوه‌ندی‪ ،‬ماهیر حه‌سه‌ن‬

‫په‌یمانگای‬ ‫ه‌ک باشترین‬

‫ئه‌و یاده‌دا‪،‬‬ ‫یه‌کی گه‌وره‌‬ ‫وێنی دانانی‬ ‫اکه‌ ئاماژه‌ی‬ ‫نه‌بوه‌نه‌ته‌وه‌‬ ‫یدا په‌یکه‌ره‌‬ ‫خێزانه‌که‌ی‬ ‫داده‌نیشین‬ ‫ره‌که‌ له‌کوێ‬ ‫���و که‌ هه‌ر‬ ‫اڵم پێده‌چێت‬ ‫بکرێت بۆیه‌‬ ‫ن"‪.‬‬ ‫ارێکی دیکه‌‬ ‫به‌دیزاینێکی‬ ‫ه‌و چاپانه‌ی‬ ‫��راوه‌‪ ،‬چاپ‬ ‫کردنه‌وه‌که‌ی‬ ‫س���ه‌یوانی‬ ‫دیکه‌ ده‌بێت‬

‫یره‌ نوێخوازو‬ ‫توانیویه‌تی‬ ‫ریی ریشه‌یی‬ ‫عری کوردیدا‬ ‫���اڵی ‪1904‬‬ ‫ه‌و له‌س���اڵی‬ ‫مۆس���کۆی‬ ‫ردوه‌‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ئ���ه‌و نهێنی��� ‌ه تایبه‌تانه‌ی‌ خۆت بۆ‬ ‫كه‌س باس مه‌كه‌ هه‌وڵبد‌ه بڕوا به‌هه‌مو‬ ‫كه‌سێك نه‌كه‌یت كه‌ نایناسیت‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫دوپشک‬ ‫خۆ به‌زل زانینت وای‌ لێكردوی‌ ك ‌ه‬ ‫نه‌توانیت تێكه‌ڵ به‌كه‌سانی‌ تر ببیت‌و‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تیت بۆ‬ ‫گرف���ت‌و كێش���ه‌ ‌‬ ‫دروست ده‌بێت‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نانی‌و دڵڕه‌قب ‌ه ئه‌گه‌ر پێویس���ت ‌‬ ‫ی وا نه‌بیت به‌اڵم‬ ‫كرد‪ ،‬با تۆ كه‌س���ێك ‌‬ ‫ێ جار دڵڕه‌قی‌ پێویسته‌‪.‬‬ ‫هه‌ند ‌‬

‫له‌س���اڵی ‪ 1981‬ده‌چێته‌ په‌یمانگای‬ ‫هون���ه‌ره‌ جوان���ه‌کان‌و له‌وێش���ه‌و‌ه‬ ‫په‌یوه‌ن���دی کردو‌ه به‌تیپی ش���انۆی‬ ‫س���ه‌رچناره‌وه‌و ب���ۆ یه‌که‌مجار له‌و‬ ‫ڕێگه‌ی���ه‌وه‌ چوه‌ته‌ س���ه‌ر ته‌خته‌ی‬ ‫ش���انۆ‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ ئ���ه‌و کات���ه‌ی‬ ‫له‌په‌یمان���گا ده‌بێ���ت زۆرب���ه‌ی ئه‌و‬ ‫ڕۆاڵن���ه‌ی ده‌یبینێن ج���ددی ده‌بن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دوات���ر له‌کۆمیدیای���دا زیاتر‬ ‫ده‌رده‌که‌وێت‪" ،‬کۆمیدیا خۆش���تره‌‪،‬‬ ‫چونک���ه‌ زوت���ر ده‌چیت ‌ه ن���او دڵی‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌که‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و کاره‌ی ماهی���ر حه‌س���ه‌نی‬ ‫زیاتر به‌بینه‌ران ناس���اند‪ ،‬به‌رنامه‌ی‬ ‫که‌ش���کۆڵ بو‪ ،‬ک���ه‌ له‌نه‌وه‌ده‌کانی‬ ‫س���ه‌ده‌ی ڕاب���ردوا به‌رنامه‌یه‌کی پڕ‬ ‫بینه‌ری ناو ته‌له‌فزیۆنه‌ کوردییه‌کان‬ ‫بو‪.‬‬ ‫دوای به‌رنامه‌ی که‌ش���کوڵ‪ ،‬ماهیر‬ ‫حه‌سه‌ن‌و به‌شێک له‌هاوڕێکانی تیپی‬ ‫هونه‌ریی ڕه‌نگاڵه‌ دروس���ت ده‌که‌ن‌و‬ ‫به‌رنام���ه‌ی هه‌مه‌ڕه‌نگ پێش���که‌ش‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ماهیر حه‌سه‌ن حه‌سه‌ن جگه‌ له‌و‬ ‫ش���انۆگه‌رییانه‌ی له‌س���ه‌ر سته‌یج ‌ه‬ ‫جیاوازه‌کانی ش���ارو شارۆچکه‌کانی‬ ‫کوردس���تان پێشکه‌ش���ی ک���ردوه‌‪،‬‬ ‫هاوکات به‌ش���داری له‌چه‌ندین فیلمی‬ ‫درێژو زنجیره‌و درامای ته‌له‌فزیۆنیشدا‬ ‫کردوه‌‪ ،‬که‌ له‌به‌شێکی زۆریاندا رۆڵی‬ ‫سه‌ره‌کیی هه‌بوه‌و له‌ئێستادا بوه‌ت ‌ه‬ ‫فیگه‌رێکی دیاری ناو دنیای هونه‌ری‬ ‫کۆمیدیی کوردیی‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ئه‌م چه‌ند رۆژ‌ه زۆر به‌باشی‌ توانیت‬ ‫ی كه‌وتبوه‌ سه‌رش���انت‬ ‫ئه‌و كاران��� ‌ه ‌‬ ‫بیانكه‌ی���ت‪ ،‬هه‌فته‌یه‌ك���ی‌ به‌ختدار‌ه‬ ‫بۆت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ناتوانیت روبه‌روی‌ ئه‌و ئاسته‌نگان ‌ه‬ ‫ببیت���ه‌وه‌ ك���ه‌ روب���ه‌روت ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫كێش���ه‌ی‌ س���ۆزداریت بۆ دروس���ت‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی ك��� ‌ه ده‌یانكه‌یت‬ ‫ب���ه‌و كاران���ه‌ ‌‬ ‫ی خۆتدا‬ ‫ی ده‌وروبه‌رت به‌ال ‌‬ ‫س���ه‌رنج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بایه‌خ ‌‬ ‫راكێش���اوه‌و بویت��� ‌ه جێ��� ‌‬ ‫ئه‌وان‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫چۆن بایه‌خ‬ ‫به‌قژی‌ چه‌ور ده‌ده‌یت؟‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫ی‬ ‫ی خۆیان هه‌یه‌و پێویسته‌ به‌گوێره‌ ‌‬ ‫قژه‌كان تایبه‌تمه‌ند ‌‬ ‫وش���كی‌‌و چه‌ورێكه‌ی‌ بایه‌خیان پێبدرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر تۆ قژت‬ ‫چه‌وره‌ ئه‌وه‌ پێویست ‌ه ئه‌م رێنمایانه‌ ئه‌نجام بده‌یت‪:‬‬ ‫ی چه‌ور‪.‬‬ ‫ی قژ ‌‬ ‫‪.1‬رۆژان ‌ه قژت بشۆ به‌شامپۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ .2‬كاتێك به‌شامپۆ ئه‌یشۆیت زۆر دڵنیاب ‌ه له‌پاكبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ر گه‌ردیله‌یه‌كی‌ ش���امپۆ‬ ‫به‌ئاوه‌كه‌‪ ،‬چونك��� ‌ه مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی زیاتر بۆ قژه‌كه‌و پاشان‬ ‫ی چه‌ور ‌‬ ‫ئه‌بێت ‌ه هۆی‌ راكێش���ان ‌‬ ‫ی زیاتر‪.‬‬ ‫ی چه‌وری‌ پیس ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ ‌‬ ‫‪ .3‬ئه‌گه‌ر به‌لسه‌م به‌كار ئه‌هێنیت ئه‌و‌ه پێویست ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫تاڵی‌ قژه‌كان دایبنێیت( واتا س���ه‌رتاڵه‌كانی‌ پێبشۆ) نه‌ك‬ ‫ی زیاتر بۆ‬ ‫بیخه‌یت ‌ه س���ه‌ر بێخی‌ قژه‌كه‌ت چونك ‌ه چ���ه‌ور ‌‬ ‫ق���ژ دروس���ت ده‌كات خۆ ئه‌گه‌ر ب���ه‌كاری‌ نه‌هێنیت ئه‌و‌ه‬ ‫باشتره‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئه‌و ئاوه‌ی‌ به‌كاری‌ ئه‌هێنیت بۆ سه‌ر شتن پێویست ‌ه‬ ‫ی بێخی‌ سه‌ر‬ ‫ی گه‌رم چه‌ور ‌‬ ‫ی گه‌رم نه‌بێت‪ ،‬چونك ‌ه ئاو ‌‬ ‫ئاو ‌‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ی كه‌ئه‌و خانان ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫الئه‌بات ئه‌مه‌ش ئه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی دروس���ت بكه‌ن بۆ ئه‌و‌هی‌ قه‌ره‌بوی‌ ئه‌و چه‌وری ‌ه‬ ‫چه‌ور ‌‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ب���كات ك ‌ه ئاوه‌ گه‌رمه‌كه‌ی‌ الیبردوه‌ به‌مه‌ش چه‌ور ‌‬ ‫بۆ قژه‌ك ‌ه دروست ئه‌بێت‪.‬‬ ‫ی شان ‌ه‬ ‫ی هه‌وڵمه‌د‌ه زۆر بێخه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ش���انه‌كردن ‌‬ ‫‪ .5‬له‌كات ‌‬ ‫ی بیخی‌ قژه‌كه‌ ده‌كه‌ویته‌ سه‌ر‬ ‫بكه‌یت‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وچه‌وریه‌ ‌‬ ‫تاڵه‌كان‌و زیاتر چه‌ور ئه‌بێت قژه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬ده‌توانیت ئاوی‌ لیمۆ یان چا یاخود س���ركه‌ی‌ سێو‬ ‫ی ‪ 20‬خول ‌هك‌و‬ ‫به‌كار بهێنیت بۆ قژت و لێی بده‌یت بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫دواتر به‌ ئاو بیشۆ‪.‬‬ ‫‪ .7‬هی���چ كاتێك بی���ر له‌وه‌مه‌ك���ه‌ره‌و‌ه ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫ی دورو درێژ یه‌ك جۆر‬ ‫شامپۆكه‌شت زۆر باش بو ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫شامپۆ به‌كار بهێنیت‪.‬‬

‫"‪ 85‬ساڵ پێش ئێستا دروستکراوه‌"‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی چه‌ند جارێک مه‌ترسی‬ ‫ڕوخان‌و وێرانبونی بۆ دروست بو‪ ،‬دواجار‬ ‫نۆژه‌نکردنه‌وه‌و دروستکردنه‌وه‌ی کۆنترین‬ ‫هۆتێل‌و شوێنی بازرگانی سلێمانی کۆتایی‬ ‫هات‪.‬‬ ‫ئوتێ���ل فه‌ره‌ح ک���ه‌ ده‌که‌وێت���ه‌ ناوجه‌رگه‌ی‬ ‫شاری س���لێمانی‌و ناوه‌ندی شه‌قامی مه‌وله‌وی‪،‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی به‌هۆی کۆنیی���ه‌وه‌ چه‌ند جارێک‬ ‫مه‌ترس���ی ڕوخان‌و داڕمانی له‌سه‌ربو‪ ،‬له‌ساڵی‬ ‫‪ 2013‬بڕیاردرا له‌س���ه‌ر هه‌مان شێوازی خۆی‪،‬‬ ‫نۆژه‌ن بکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ندازی���اری ته‌الرس���از‪ ،‬س���ه‌نگه‌ر نوری ک ‌ه‬

‫سه‌رپه‌رش���تی نۆژه‌نکردنه‌وه‌ک���ه‌ی ک���ردوه‌‪،‬‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د که‌ ب���ۆ نۆژه‌نکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و ش���وێنه‌ که‌له‌پوریی‌و مێژوییانه‌ پشت به‌دو‬ ‫ش���ت ده‌به‌س���تن‪" ،‬یه‌که‌میان بریتیی��� ‌ه له‌وێن ‌ه‬ ‫کۆنه‌کان���ی ئه‌و ش���وێن‌و جێگایان���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ڕێی بینین‌و پرسیارکردنی خه‌ڵکانی به‌ته‌مه‌ن‬ ‫که‌ له‌و ش���وێنه‌دا ژیاون‌و دیمه‌ن‌و شێوازی ئه‌و‬ ‫شوێنانه‌یان بیرماوه‌"‪.‬‬ ‫ئوتێل فه‌ره‌ح له‌ساڵی ‪ 2013‬له‌سه‌ر بودجه‌ی‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدانی هه‌رێمه‌کان له‌الی���ه‌ن پارێزگای‬ ‫س���لێمانییه‌وه‌ نۆژه‌نکراوه‌ته‌وه‌و بڕی ملیارێک‌و‬ ‫هه‌شت سه‌د ملیۆن دیناری بۆ دابینکرا‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئه‌و که‌لوپه‌الن���ه‌ی هۆتێله‌که‌ی پێ‬ ‫نۆژه‌نکراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ندازیاره‌که‌ ئاش���کرای کرد‬ ‫له‌به‌شی زۆری که‌ره‌سته‌کان له‌واڵتانی ده‌ره‌وه‌ی‬

‫هاوش���ێوه‌ی تورکیا‪ ،‬ئێران‪ ،‬ئه‌ڵمانیا هه‌روه‌ها‬ ‫خواروی عێراقه‌وه‌ هاتوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئاماژه‌ی به‌وه‌ش ک���رد که‌ قوفڵی‬ ‫‌که له‌ئه‌ڵمانی���او‌ه هێنراوه‌و‬ ‫ده‌رگاکان���ی هۆتێله ‌‌‬ ‫کۆڵه‌که‌کانیشی بۆکانین‌و خشته‌کانی تورکین‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ 1930‬هۆتێل ف���ه‌ره‌ح وه‌ک کۆنترین‬ ‫هۆتێل‌و ش���وێنی بازرگانی ش���اری س���لێمانی‬ ‫دروستکراوه‌‪ ،‬خاوه‌نداریه‌تییه‌که‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ دو که‌س���ی به‌ناوبانگی شاره‌که‌ به‌ناوه‌کانی‬ ‫س���ه‌عه‌ی م���ارف‌و حاجی تۆفی���ق‪ .‬بینای ئه‌و‬ ‫ش���وێنه‌ بازرگانییه‌ پێکدێت له‌دو نهۆم‪ ،‬نهۆمی‬ ‫یه‌که‌میان چوارد‌ه دوکان له‌خۆ ده‌گرێت‪ ،‬هه‌رچی‬ ‫نهۆمه‌که‌ی دیکه‌ش ‌ه وه‌ک هۆتێل‌و شوێنی حه‌وان ‌ه‬ ‫مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا کراوه‌و پێک دێت له‌‪ 14‬ژوری‬ ‫نوستن‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬مه‌زهه‌ر‬

‫کاوڕ‬ ‫ملمالنێ���ی‌ زۆر ئه‌كه‌ی���ت له‌گه‌ڵ‬ ‫ی كاره‌كه‌ت‪،‬‬ ‫ی نزیك له‌شوێن ‌‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫پێویس���ته‌ دوربكه‌ویت���ه‌وه‌ له‌ه���ه‌ر‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌یه‌ك‪.‬‬

‫گا‬

‫خه‌اڵتی ئاشتی به‌ده‌س‬

‫کۆشکی مێروله‬ ‫له‌فیستیڤاڵه‌کان ده‌د‬

‫کورته‌ فیلمی کۆش���کی مێروله‌کانی ده‌رهێنه‌ر باش���ترین فیلم ب���ۆ خەاڵتی ئاش���تی دەكرد‬ ‫تۆفیق ئه‌مانی‪ ،‬له‌دو فیستیڤاڵدا خه‌اڵتی ئاشتی (كۆش���كی مێرولەكان) وەك نوێنەری هەرێم‬ ‫كوردس���تان خەاڵتی ئاشتی وەك باشترین فیل‬ ‫به‌ده‌ست ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫زانا حه‌مه‌غه‌ریب‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری ماڵی س���ینه‌ما بەدەست هێنا‪.‬‬ ‫هەروەها لەفێستیڤاڵی فریسكۆ ( ‪RESCO‬‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند که‌ ئ���ه‌و کورته‌ فیلمه‌ لە‬ ‫هەردوو فێستیڤاڵی (‪INTERNATIONAL FILM FESTIVAL A FILM FOR PEACE‬‬ ‫‪ ) FESTIVAL‬لەواڵت���ی ئیتاڵیاو فێس���تیڤاڵی كە لەواڵتی ئەرمینی���ا لە ‪27‬ی حوزەیران هە‬ ‫( ‪5 FRESCO INTERNATIONAL FILM‬ی تەموز بەرێوەچو‪ .‬كۆشكی مێرولەكان وەك‬ ‫‪ ) FESTIVAL‬ل���ە واڵت���ی ئەرمینیا‪ .‬خەاڵتی نوێنەری هەرێمی كوردستان بەشداربو لەبەش‬ ‫پێشبركێی ئەم فێستیڤاڵە لەمەراسیمی كۆتای‬ ‫فیلمی ئاشتی بەدەستهێنا‪.‬‬ ‫فێس���تیڤاڵی فیلمێك بۆ ئاش���تی (‪ A FILM‬لەالیەن لیژنەی دادوەرانی ئەم فێستیڤاڵەوە وەك‬ ‫‪ ) FOR PEACE FESTIVAL‬سااڵنە لەواڵتی باشترین فیلم بۆ خەالتی ئاشتی دەستنیشانكر‬ ‫ئیتالیا بەڕێوەدەچێت‌و بۆ ئەم س���اڵیش خولی خەاڵتەكەی پێ‌ بەخشرا‪.‬‬ ‫"كۆش���كی مێرولەكان " لەدواین بەش���دار‬ ‫دەیەمینی ئەم فێس���تیڤاڵە بەبش���داری فیلمی‬ ‫س���ینەماكارانی ‪ 26‬واڵت بەرێوەچ���و كەتیایدا خۆیدا لەمانگ���ی حوزەیران خەاڵتی باش���تری‬ ‫‪ 14‬فیلم لەفیناڵی فێستیڤاڵ كێبركێیان لەسەر سیناریۆی لە فێس���تیڤاڵی پۆرتۆ (‪PORTO‬‬

‫کۆنرتین هۆتێل‌و ته‌الری بازرگانی سلێامنی نۆژه‌نکرایه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫دوانه‌‬

‫كێشه‌و قه‌یرانی‌ زۆرت توش ئه‌بێت‬ ‫راوێژ به‌كه‌س���انی‌ ش���اره‌زا بكه‌ بۆ‬ ‫ی ئه‌مه‌ش وات لێده‌كات كه‌ زیاتر هه‌ست‬ ‫ی كاره‌كانت بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌ره‌و پێش���چون ‌‬ ‫ی بكه‌یت‌و دڵته‌نگ بیت‪.‬‬ ‫به‌ناڕه‌حه‌ت ‌‬ ‫ی گرفت نه‌بیت‪.‬‬ ‫له‌وه‌ زیاتر توش ‌‬

‫قرژاڵ‬

‫دوای ‪ 53‬ساڵ‪..‬‬ ‫گۆران ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه س‬ ‫بڕی���اره‌ له‌مانگ���ی ئاینده‌دا له‌ش���اری‬ ‫سلێمانی یادی ش���اعیری ناودار عه‌بدواڵ‬ ‫گ���ۆران بکرێت���ه‌وه‌و له‌یاده‌ک���ه‌دا جگه‌‬ ‫له‌دانانی په‌یکه‌ره‌ نوێیه‌که‌ی‌و کردنه‌وه‌ی‬ ‫پۆسته‌ره‌ش���یعریی‪،‬‬ ‫پێش���انگایه‌کی‬ ‫دیوانه‌که‌شی به‌دیزاینێکی نوێ‌و جیاوازه‌وه‌‬ ‫چاپ ده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫یادی ‪ 53‬ساڵه‌ی کۆچی دوایی عه‌بدواڵ‬ ‫گۆرانی ش���اعیر بڕی���اره‌ له‌مانگی داهاتو‬ ‫ده‌زگای ڕۆش���نبیری جه‌م���ال عیرف���ان‬ ‫به‌هاوبه‌ش���ی له‌گ���ه‌ڵ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‬ ‫گش���تیی رۆشنبیری س���لێمانی به‌ڕێوه‌ی‬ ‫ببات‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگای رۆشنبیری جه‌مال‬ ‫عیرف���ان‪ ،‬به‌ختی���ار س���ه‌عید له‌باره‌ی‬ ‫یاده‌ک���ه‌وه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یان���د ک���ه‌‬ ‫مه‌راسیمی یادکردنه‌وه‌که‌ له‌چه‌ند به‌شێک‬ ‫پێک دێ���ت‪" ،‬کردنه‌وه‌ی پێش���انگایه‌کی‬ ‫پۆس���ته‌ره‌ ش���یعریی‪ ،‬که‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ک‬ ‫ش���یعره‌کانی گۆران ده‌به‌خشرێته‌ چه‌ند‬ ‫ش���ێوه‌کارێک بۆ ئه‌وه‌ی وه‌ک پۆسته‌ری‬ ‫شیعری کاری تێدا بکه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ل���ه‌و ی���اده‌دا کۆمه‌ڵێ���ک‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ی نوێ له‌س���ه‌ر که‌س���ایه‌تی‬ ‫گۆرانی ش���اعیر‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا لێکۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌به‌رهه‌م���ه‌ ش���یعرییه‌کانی پێش���که‌ش‬ ‫ده‌کرێت‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی ڕابردودا ده‌زگای رۆش���نبیریی‬ ‫جه‌مال عیرفان پێش���بڕکێیه‌کی ڕێکخست‬ ‫ب���ۆ دروس���تکردنی په‌یکه‌رێ���ک ب���ۆ‬ ‫عه‌ب���دواڵ گ���ۆران‪ ،‬له‌ئه‌نجام���دا نمونه‌ی‬

‫شێر‬

‫ی هه‌ت ‌ه ئه‌م‬ ‫له‌وانه‌ی��� ‌ه ئه‌و به‌تاڵه‌ی ‌ه ‌‬ ‫هه‌ن���گاو بۆ كارێك مه‌ن���ێ ك ‌ه ببێت ‌ه‬ ‫ی بۆ ژیانت‪ ،‬پێویس���ت ‌ه ماوه‌ی ‌ه كێش���ه‌ت بۆ دروس���ت بكات‪،‬‬ ‫ی ناڕه‌حه‌ت ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ی له‌و هه‌ر بۆیه‌ بیر له‌كارێك بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ی بكه‌ی���ت بۆ ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ج���د ‌‬ ‫كار ‌‬ ‫ناڕه‌حه‌تی ‌ه رزگارت بێت‪.‬‬

‫په‌یک���ه‌ری مامۆس���تایه‌کی‬ ‫هونه‌ره‌جوانه‌کانی هه‌ڵه‌بجه‌ وه‌‬ ‫نمونه‌ هه‌ڵبژێردرا‪.‬‬ ‫بڕیاره‌ هه‌ر له‌مه‌راس���یمی‬ ‫ئ���ه‌و په‌یک���ه‌ره‌ش به‌قه‌باره‌ی‬ ‫دروستبکرێته‌وه‌‪ ،‬له‌باره‌ی شو‬ ‫په‌یکه‌ره‌که‌ به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگا‬ ‫به‌وه‌ کرد که‌ تا ئێستا یه‌کالن‬ ‫له‌چ شوێنێکی شاری سلێمانی‬ ‫دابنێن‪" ،‬به‌م نزیکانه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆران‌و شاره‌وانی س���لێمانی‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی بزانی���ن په‌یکه‌ر‬ ‫دابینێ���ن‪ ،‬ئه‌گه‌رێکمان داناب�‬ ‫له‌ش���ه‌قامی گۆران بێت‪ ،‬به‌اڵ‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ گۆڕانکاریی تێیدا‬ ‫ڕه‌نگه‌ نه‌توانین له‌وێ دایبنێین‬ ‫هاوکات هه‌ر له‌یاده‌که‌دا جا‬ ‫دیوانه‌که‌ی عه‌بدواڵ گ���ۆران ب‬ ‫دیک���ه‌وه‌و جیاواز له‌هه‌م���و ئه‬ ‫پێش���و ب���ۆ ئ���ه‌و دیوانه‌ ک��‬ ‫ده‌کرێته‌وه‌‪.‬له‌هه‌مان کاتدا چاکک‬ ‫مه‌زاره‌که‌ی گ���ۆران‌ له‌گردی‬ ‫شاری س���لێمانی‪ ،‬یه‌کێکی د‬ ‫له‌به‌رنامه‌کانی مه‌راسیمه‌که‌‪.‬‬ ‫عه‌بدواڵ گۆران یه‌کێکه‌ له‌شاعی‬ ‫رۆمانتیکه‌کان���ی کورد ک���ه‌‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می خۆیدا گۆڕانکار‬ ‫له‌ف���ۆڕم‌و ناوه‌ڕۆک���ی ش���یع‬ ‫دروس���ت بکات‪ .‬گۆران له‌س�‬ ‫له‌ش���اری هه‌ڵه‌بجه‌ له‌دایکبوه‌‬ ‫‪ 1962‬له‌نه‌خۆش���خانه‌یه‌کی‬ ‫پایته‌ختی ڕوسیا گیانی سپار‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ئ���ه‌م هه‌فته‌ی��� ‌ه كات���ت هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ی هه‌لێ���ك‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌‌و ب���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێت بۆ گه‌یش���تن به‌و ئامانج ‌ه ‌‬ ‫هه‌ته‌‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫ئایا له‌دوای (‪ )2015/8/19‬سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ده‌توانێ له‌پۆسته‌كه‌ی‌ به‌رده‌وام بێت؟‬

‫ئایا "سەوابیتەکان"ی‬ ‫ئیسالم کامانەن؟‬ ‫ئەمڕۆ لەزیاد لەمینبەرێکەوە گوێمان‬ ‫لەچەن���دان دەنگ���ی جی���اوازە ب���اس‬ ‫لەوەدەکەن نابێت دەس���توری هه‌رێمی‬ ‫کوردستان لە"س���ەوابیتەکانی ئیسالم"‬ ‫البدات‪ ،‬بەاڵم ھیچ یەکێک لەو دەنگانە‬ ‫تائێس���تا ئەزیەتی ئەوەیان نەکێشاوە‬ ‫پێمانبڵێ���ت ئ���ەم "س���ەوابیت"انە‬ ‫کامانەن؟ دەس���توری هه‌رێ���م دەبێت‬ ‫لەچ "س���ەوابیت"ێکی ئیسالم النەدات؟‬ ‫کامان���ەن ئەو "س���ەوابیت"انەی دەبن‬ ‫بەس���نور لەبەردەم بیرکردنەوەو بڕیارو‬ ‫یاسادانانی ئازاددا؟‬ ‫ئای���ا ئەم س���ەوابیتانە ئیجبارکردنی‬ ‫هه‌مو کۆمەڵگایە بەشایەتومان ھێنان‌و‬ ‫نوێژک���ردن‌و ڕۆژوگرت���ن‌و حەجکردن‌و‬ ‫زەکات بەخش���ین؟ ئای���ا جیهادکردن‬ ‫بەشێکە لەم "سەوابیت"انە‪ ،‬وەک یەکێک‬ ‫لەجیهادیس���تە میسرییە بەناوبانگەکان‬ ‫دەڵێت‪ :‬جیهاد "فەریزەیەکی غائیب"ە‪.‬‬ ‫ئایا دەسبڕینی دزو سەربڕین‌و کوشتنی‬ ‫مورتەد بەشێکن لەم سەوابیتانە؟ ئایا‬ ‫بەشێک لەم س���ەوابیتانە ھێشتنەوەی‬ ‫فرەژنیی���ە تا بەئاس���تی هه‌بونی ‪ ٤‬ژن‬ ‫دەگات؟ بەشودانی منااڵنی خوار لە‪١٨‬‬ ‫س���اڵە؟ پەچەپۆش‌و نیقابپۆشکردنی‬ ‫ب���ەزۆری ئافرەتان���ە؟ وەرگرتن���ی دو‬ ‫ئافرەت���ە بەیەک ش���اھێد؟ وەرگرتنی‬ ‫ئافرەتە بۆ نیوەی بەشی پیاو لەویرسدا؟‬ ‫ئایا ڕێگرت���ن لەوەی س���ەرۆکی واڵت‬ ‫ئافرەت بێت بەشێکە لەم سەوابیتانە؟‬ ‫ئەی جیاکردن���ەوەی مندااڵن لەیەکتری‬ ‫لەس���ەر بنەمای ڕەگەز بەش���ێکن لەم‬ ‫سەوابیتانە؟ ئایا تەوقەنەکردن لەگەڵ‬ ‫ژنان���داو پێنەکەنی���ن بەدەنگ���ی بەرز‬ ‫بەش���ێکی ترە لەم س���ەوابیتانە؟ ئەی‬ ‫ئاخۆ مەس���ەلەی داواکردن���ی ژنان بۆ‬ ‫تەاڵق دژ بەس���ەوابیتی ئیسالمە‪ ،‬یان‬ ‫ئەم س���ەوابیتانە ته‌نها مافی تەاڵقدان‬ ‫بەپی���اوان دەبەخش���ن؟ ئ���ەی ئ���ەم‬ ‫سەوابیتانە چیمان پێدەڵێن لەسەر ئەو‬ ‫کتێبانەی کە دەبێ���ت بیانخوێنینەوە؟‬ ‫ئایا کتێبێ���ک دژ بەزەوقی دینی بێت‪،‬‬ ‫یان دونیابینییەکەی لەگەڵ دونیابینی‬ ‫س���ەلەفییەکاندا نەگونجێت دەکەوێتە‬ ‫بەر ھێرش���ی سەوابیتەکان یان نا؟ ئەو‬ ‫کتێبانە یاساغبکەین؟ کۆیانبکەینەوەو‬ ‫بیانس���وتێنین؟ نوسەرەکانیان بگرین؟‬ ‫یان بەئاشکراو بەبەرچاوی کۆمەڵگاوە‬ ‫تۆبەی���ان پێبکەین؟ ئایا سانس���ۆریی‬ ‫دینی بەش���ێکە ل���ەم س���ەوابیتانەی‬ ‫ئیس�ل�ام یان ن���ا؟ ئایا یاس���اغکردنی‬ ‫مۆس���یقاو گۆرانی���ی بەش���ێکە ل���ەم‬ ‫سەوابیتانە؟ داخس���تنی چاخانەکان‌و‬ ‫کۆگاکان���ی ڤیدیۆو فیلم‌و س���ینەماکان‬ ‫بەشێکن لەسەوابیتەکان؟ حەرامکردنی‬ ‫ش���انۆو نمای���ش‌و س���ەماکردن(بۆ‬ ‫نمون���ە ڕەش���بەڵەک) ڕێزگرتن���ی ئەم‬ ‫سەوابیتانەیە؟ قەدەغەکردنی وەرزشی‬ ‫ژنان‌و داخستنی ئەو یانانەیە کە بەشی‬ ‫ژنانیان هه‌یە لەکوێی سەوابیتەکاندان؟‬ ‫ئایا ھێش���تنەوەی ڕیش‌و تاش���ینی‬ ‫س���مێڵ‌و لەبەرکردنی کراسی قۆڵدرێژ‬ ‫بۆ پیاوان لەسەوابیتەکانە؟ ئەی باشە‬ ‫پاراس���تنی ئەم س���ەوابیتانە چ جۆرە‬ ‫مامەڵەی���ەک پێش���نیار دەکەن لەگەڵ‬ ‫هه‌مو ئەوانەدا کە ئەم س���ەوابیتانەیان‬ ‫قب���وڵ نیی���ە؟ ئای���ا تەکفیرکردنیان‬ ‫بەش���ێکە لەم س���ەوابیتانە؟ کردنیان‬ ‫بەهاواڵتی پلە دو‌و پلە س���ێ بەشێکە‬ ‫لەم سەوابیتانە؟‬ ‫م���ن گومان دەکەم ئیس�ل�امییەکانی‬ ‫کوردستان لەناو خۆیاندا لەسەر کۆمەڵێک‬ ‫"سەوابیت" ڕێککەوتبن یان ڕێکبکەون‪،‬‬ ‫چ جای موسڵمانەکانی دەرەوەی ھێزە‬ ‫ئیسالمییەکان‪ .‬لەمەش ئاسانتر نەبونی‬ ‫ھیچجۆرە ڕێکەوتنێکە لەس���ەر خودی‬ ‫ئیسالم خۆش���ی‪ :‬ئیسالمی ڕاستەقینە‬ ‫کامەیە‪ ،‬ئیسالمی داعش یان ئیسالمی‬ ‫یەکگرت���وی ئیس�ل�امیی؟ ئیس�ل�امی‬ ‫دکت���ۆر عەبدولەتی���ف یان ئیس�ل�امی‬ ‫س���وفییەکانی کوردس���تان؟ ئیسالمی‬ ‫مەال سەلەفییەکان یان ئیسالمی دایک‌و‬ ‫باوکی ئێمە؟ ئیس�ل�امێک کە سەرۆکی‬ ‫هه‌رێ���م وەک "وەلی ئەمر"ێک دەبینێت‬ ‫ک���ە تا نەمرێت کەس بۆی نەبێت باس‬ ‫لەالبردنی بکات‪ ،‬یان ئیسالمی کۆمەڵەی‬

‫بیروڕا‬

‫گۆران ئازاد‬

‫گومان دەکەم‬ ‫ئیسالمییەکانی‬ ‫کوردستان‬ ‫لەناو خۆیاندا‬ ‫لەسەر کۆمەڵێک‬ ‫"سەوابیت"‬ ‫ڕێککەوتبن یان‬ ‫ڕێکبکەون‪ ،‬چ جای‬ ‫موسڵمانەکانی‬ ‫دەرەوەی ھێزە‬ ‫ئیسالمییەکان‬ ‫ئیس�ل�امی کە پێیوایە سەرۆکی هه‌رێم‬ ‫مافی خۆهه‌ڵبژاردنەوەی نییە؟‬ ‫ئەو خاڵەی من دەمەوێت باس���یبکەم‬ ‫س���ەرەتایەکی زۆر س���ادەی زانس���تی‬ ‫کۆمەڵناسیی دینە کە باس لەوەدەکات‬ ‫دین‪ ،‬هه‌مو دینێک‪ ،‬بەئیسالمیش���ەوە‪،‬‬ ‫ته‌نها یەک ش���ێوەو یەک ن���اوەرۆک‌و‬ ‫یەکج���ۆر دەرکەوتن���ی لەن���او مێژودا‬ ‫نییە‪ .‬ھی���چ تێکس���تێکی دینیی نییە‬ ‫ی���ەک خوێندن���ەوەی ب���ۆ کرابێ���ت‌و‬ ‫ی���ەک تێگەیش���تنی هه‌ڵھێنابێت‪ .‬دین‬ ‫هه‌میش���ە فرەش���ێوەو فرەدەرکەوت‌و‬ ‫فرەتەفس���یرە‪ ،‬هه‌میش���ە ڕەنگوڕوی‬ ‫س���اتەوەختە مێژویی���ە جی���اوازەکان‬ ‫دەگرێتەخۆی‪ .‬نە"ئیس�ل�ام" وەک دین‌و‬ ‫نە"سەوابیت"ەکانیش���ی شتگەلێک نین‬ ‫ماناکانیان جێگی���رو دیاریکراو‌و نەگۆڕ‬ ‫بن‪ .‬ه���ه‌ر گروپێکی کۆمەاڵیەتیی‌و هه‌ر‬ ‫دونیابینیی���ەک ڕوانینێک بۆ ئیس�ل�ام‬ ‫دروستدەکات جیاواز لەوەی گروپەکانی‬ ‫ت���رو ڕوانینەکانی تر دروس���تیدەکەن‪.‬‬ ‫دەقە دینییە بنەڕەتییەکان لەبەردەمی‬ ‫عەقڵێک���ی بچوک���دا بچوکدەبن���ەوەو‬ ‫لەبەردەم���ی عەقڵێک���ی گ���ەورەدا‬ ‫گەورەدەب���ن‪ .‬بەداخ���ەوە ئەمڕۆ ڕۆژی‬ ‫بااڵدەستیی عەقڵە بچوکەکانە‪ ،‬ڕۆژگای‬ ‫هه‌ڵتۆقینی ئ���ەو مەال گەنجانەی هه‌مو‬ ‫زانس���تەکەیان بەش���ی ی���ەک دەقیقە‬ ‫ڕۆحانیەت ن���اکات‪ .‬ئەم���ڕۆ ڕوانینێک‬ ‫بۆ ئیس�ل�ام بااڵدەس���تە گ���ەر دۆالری‬ ‫زۆری نەوتی س���عودیەو خەلیج نەبوایە‬ ‫س���نوری بیابانەکانی نەجدو حیجازی‬ ‫تێنەدەپەڕان���د‪ .‬ئیس�ل�امی جیهادی���ی‬ ‫س���ەلەفیی ئیس�ل�امێکە ھیچ نایباتەوە‬ ‫سەر ئیس�ل�امی س���وفییە گەورەکان‪،‬‬ ‫ئیس�ل�امی مەالی جزیری���ی‌و مەحوی‌و‬ ‫مەولەوی ئەرزو ئاسمانی فەرقە لەگەڵ‬ ‫ئیس�ل�امی دڵش���اد گەرمیانیی‌و دکتۆر‬ ‫عەب���دول لەتیفدا‪ .‬ئیس�ل�امی محەمەد‬ ‫عەبدەو ئیس�ل�امی زەرقاویی‪ ،‬ئیسالمی‬ ‫فارابی���ی‌و ئیبن عەرەبیی‌و ئیس�ل�امی‬ ‫بنالدن‌و موقتەدای سەدر یەک ئیسالم‬ ‫نین‪.‬‬ ‫وەکچۆن دەشێت "س���ەوابیت"ەکانی‬ ‫ئیسالم سەرجەمی ئەو ڕوکارە خراپانە‬ ‫بێت کە من لەپرس���یارەکانی سەرەودا‬ ‫ک���ردم‪ ،‬وات���ە دەش���ێت س���ەپاندنی‬ ‫کۆمەڵێک سزای قورس‌و تەکفیرکردن‌و‬ ‫کوشتنی مورتەدو کەسانی بێدین بێت‪،‬‬ ‫وەکچۆن دەش���ێت بێم���اف كردنێکی‬ ‫تەواوی ژنان بێت‪ ،‬س���نوردارکردنێکی‬ ‫هه‌مەالیەن���ی ئازادییەکانی مرۆڤ بێت‪،‬‬ ‫بەتایبەتی ئازادیی بیرکردنەوەو ئازادیی‬ ‫ویژدان‪ .‬ھتد‪...‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫یه‌كێك له‌رێگاو پرس���یار‌ه یاس���اییه‌كان‬ ‫بۆ دۆخی ئه‌مڕۆ ئه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬ك ‌ه ئایا له‌دوای‬ ‫(‪ )2015/8/19‬س���ه‌رۆكی هه‌رێم ده‌توانێ‬ ‫له‌پۆس���ته‌كه‌ی به‌رده‌وام بێت؟ ئایا هه‌رێم‬ ‫ده‌توانێ پش���ت به‌بڕیاری دادگای فیدراڵی‬ ‫ببه‌س���تێت؟ ئای���ا دادگای ته‌مییز له‌هه‌رێم‬ ‫مافی ده‌ركردنی بڕیاری له‌م جۆره‌ی هه‌یه‌؟‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬شیكردنه‌وه‌ی بڕیاری ژماره‌ (‪)51‬‬ ‫ی ساڵی ‪2010‬ی دادگای بااڵی ئیتیحادی‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئه‌م بڕیاره‌ پشتی به‌ستوه‌ به‌بڕگه‌ی‬ ‫(‪ )2‬له‌مادده‌ی (‪)92‬ی ده‌س���توری عێراق‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئه‌رك���ی دادگای ئیتیح���ادی‬ ‫كه‌‪(:‬راڤه‌كردن���ی ده‌قه‌ ده‌س���توریه‌كان)ـ ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ یاس���اكانی عێراق‪ ،‬وات���ه‌ بڕیاره‌ك ‌ه‬ ‫له‌ژێر رۆشنایی ده‌س���توری عێراقی ساڵی‬ ‫‪ 2005‬دراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌رێم ناتوانێ پشت به‌و‬ ‫راڤه‌كردن ‌ه ببه‌ستێت‪ ،‬چونكه‌ بۆ رێكخستنی‬ ‫پۆس���تی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ئێمه‌ پش���ت‬ ‫ده‌به‌ستین به‌یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ك ‌ه‬ ‫سیس���ته‌می حوكمڕانی له‌هه‌رێم په‌رله‌مانی‬ ‫الده‌ره‌ ی���ان تێكه‌ڵ���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌عێ���راق‬ ‫په‌رله‌مانیی ته‌واوه‌و ده‌س���ه‌اڵتی س���ه‌رۆك‬ ‫ش���كلییه‌‪ ،‬كه‌واته‌ راڤه‌كردنه‌ك ‌ه نه‌گونجاوه‌و‬ ‫بۆ دو دۆخی هاوشێو‌ه نییه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌كان���ی كه‌ دادگا‬ ‫پشتی پێبه‌س���توه‌ بۆ بڕیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫(له‌ده‌س���توری عێراق ده‌ق نه‌هاتوه‌) ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردن نه‌كرا كێ ش���وێنی ده‌گرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌یاس���اكانی هه‌رێم بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ‌ه‬ ‫ده‌ق هه‌ی���ه‌و به‌گوێ���ره‌ی‌ پره‌نس���یپی‌ (ال‬ ‫اجتهاد ف ‌ی ن���ورد النص) واته‌ ئیجتهادكردن‬ ‫له‌كاتی‌ بونی‌ ده‌قی‌ یاسای ‌ی بون ‌ی نابێت‪.‬‬ ‫بۆی��� ‌ه ئه‌م خاڵ���ه‌ واده‌كات ك��� ‌ه به‌هیچ‬ ‫جۆرێك هه‌رێم نه‌توانێ پش���ت به‌م بڕیار‌ه‬ ‫ببه‌س���تێت ‪ ،‬چونك���ه‌ له‌م���ادده‌ی (‪)15‬ی‬ ‫یاس���ای ژماره‌ (‪)1‬ی س���اڵی ‪ 2005‬هاتوه‌‪:‬‬ ‫(ئه‌گه‌ر پله‌وپایه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫هه‌ر هۆیه‌ك چۆڵ بو‪ ،‬س���ه‌رۆكی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان‪-‬عێراق ئ���ه‌رك‌و فه‌رمانه‌كانی‬ ‫هه‌ڵده‌س���وڕێنێ تا له‌ماوه‌ی (‪ )60‬شه‌ست‬ ‫رۆژدا ـ له‌رۆژی چۆڵبونی پله‌و پایه‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ـ سه‌رۆكێكی نوێ هه‌ڵده‌بژێردرێ)‪.‬‬ ‫كه‌واته‌‪ ،‬له‌یاساكانی هه‌رێمدا ده‌ق هه‌یه‌و‬ ‫به‌ڕونی ده‌ڵ���ێ‪( :‬ئه‌گه‌ر له‌به‌ر هه‌ر هۆیه‌ك‬ ‫چۆڵ بو)‪.‬‬ ‫چۆنیه‌تی چۆڵبونی پۆس���تی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم‪:‬‬ ‫أ‌‪ .‬چۆڵبون���ی كات���ی‪( :‬ئاماده‌نه‌بون���ی‬ ‫كاتی‪ ،‬نه‌توانینی (عجز) كاتی)‪.‬‬ ‫ب‌‪ .‬چۆڵبون���ی ب���ه‌رده‌وام‪( :‬كۆتای���ی‬

‫هاتنی ماوه‌ی ویالی���ه‌ت‪ ،‬مردن‪ ،‬نه‌توانینی‬ ‫به‌رده‌وام‪ ،‬ئاماده‌نه‌بونی به‌رده‌وام‪ ،‬ده‌ست‬ ‫له‌كاركێش���انه‌وه‌‪ ،‬لێپرس���راویه‌تی جینائی‬ ‫– سیاس���ی‪ ،‬له‌ده‌س���تدانی مه‌رجه‌كان���ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬له‌ده‌س���تدانی ئه‌هلی���ه‌ت‪،‬‬ ‫له‌ده‌ستدانی سه‌اڵحیه‌ت)‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ دوای (‪( )2015/8/19‬ویالیه‌تی‬ ‫ت���ه‌واو بوه‌)و ش���ه‌رعییه‌تی پۆس���ته‌كه‌ی‬ ‫نامێنێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬جگ��� ‌ه له‌و‌ه به‌ش���ێك ده‌ڵێن چونك ‌ه‬ ‫س���ه‌رۆك ماو‌ه له‌ژی���ان‌و ده‌س���ت ‌ی له‌كار‬ ‫نه‌كێش���اوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ناكرێت س���ه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌مان بكرێته‌ س���ه‌رۆك‪ ،‬كه‌واته‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫پاس���اوی مانه‌وه‌ی سه‌رۆكه‌كان بریتی بێت‬ ‫له‌وه‌ی كه‌ ماون له‌ژیانداو ده‌س���تیان له‌كار‬ ‫نه‌كێشاوه‌ته‌و‌ه به‌اڵم نه‌توانراو‌ه هه‌ڵبژاردن‬ ‫بكرێت‪ ،‬بۆی ‌ه سه‌رۆك له‌ده‌سه‌اڵت به‌رده‌وام‬ ‫ده‌بێ���ت‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر وابێت هیچ س���ه‌رۆكێك‬ ‫ناهێڵێت له‌كات���ی خۆیدا هه‌ڵبژاردن بكرێت‬ ‫مادام ئه‌نجامنه‌دانی ش���ه‌رعییه‌تی مانه‌وه‌ی‬ ‫پێ���ده‌دات! ئه‌م���ه‌ كۆمیدی���ای یاس���ایی‌و‬ ‫سیاس���ییه‌‪ .‬له‌نمونه‌ی هه‌م���و دونیا ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردن نه‌كرا بۆ رێگری له‌دیكتاتۆریه‌ت‬ ‫ده‌سه‌اڵتی س���ه‌رۆك ده‌درێت به‌(جێگر یان‬ ‫س���ه‌رۆكی حكومه‌ت‪ ،‬س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫‪.....‬هتد ‪ ،‬جگه‌ له‌س���ه‌رۆك خۆی)‪ .‬نمون ‌ه‬ ‫له‌ئه‌مریكا جێگری س���ه‌رۆكی هه‌ڵبژێردراو‬ ‫له‌میس���ر جێگ���ری س���ه‌رۆك دامه‌زرێنراو‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌به‌لجیكا ده‌س���توری‬ ‫‪ ،1831‬یۆن���ان ده‌س���تووری ‪ ،1911‬لبنان‬ ‫ده‌ستووری ‪ ،1926‬س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زی���ران فلندا ده‌س���توری ‪ ،1919‬یه‌كێك‬ ‫له‌وه‌زیره‌كان میس���ر ده‌س���تووری ‪،1956‬‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی ویالیه‌ته‌كان ئه‌ڵمانیا‬ ‫ده‌س���توری ‪ ،1949‬س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پیران ئیتاڵیا ده‌س���توری ‪ ،1947‬سه‌رۆكی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌رانی توركیا ده‌س���توری‬ ‫‪ ،1924‬فه‌ره‌نس���ا ده‌س���توری ‪،1946‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی ب���ااڵی ئیرڵه‌ندا ده‌س���توری‬ ‫‪.1937‬‬ ‫‪ .4‬مانه‌و‌ه به‌كاتیی‌و به‌مه‌رج‪:‬‬ ‫له‌بڕیاره‌ك���ه‌ی دادگای ئیتیحادیدا هاتو‌ه‬ ‫(كه‌ سه‌رۆك له‌پۆسته‌كه‌ی به‌رده‌وام ده‌بێت‬ ‫تا هه‌ڵبژاردن ده‌كرێ���ت)‪ ،‬كه‌وات ‌ه مانه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك كاتی���ی‌و مه‌رج���داره‌‪ ،‬كاتییه‌ تا‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن‌و مه‌رج���دار‌ه به‌ئه‌نجامدان���ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫كه‌وات ‌ه ئه‌گ���ه‌ر مای���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێت پاره‌و‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ر بۆ كۆمس���یۆن دابین بكه‌ن بۆ‬ ‫ئه‌نجامدان���ی هه‌ڵب���ژاردن‪ ،‬كه‌ كۆمس���یۆن‬ ‫له‌ب���ه‌رده‌م په‌رله‌مان داوای (‪ )6‬ش���ه‌ش‬ ‫مانگی كرد ب���ۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬و‌ه‬ ‫ئه‌وكات كێش���ه‌كه‌ چاره‌سه‌ر نابێت‪ ،‬چونك ‌ه‬

‫هه‌ركاتێك‬ ‫هه‌ڵبژاردن بكرێت‬ ‫به‌ڕێز مه‌سعود‬ ‫بارزانی مافی‬ ‫خۆكاندیدكردنی‬ ‫نییه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌واتای دواخستنی‬ ‫كێشه‌كه‌یه‌ نه‌ك‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫هه‌ركاتێك هه‌ڵبژاردن بكرێت به‌ڕێز مه‌سعود‬ ‫بارزان���ی ماف���ی خۆكاندیدكردن���ی نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌واتای دواخستنی كێشه‌كه‌یه‌ نه‌ك‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‪.‬‬ ‫‪ .5‬ئ���ه‌م بڕی���اره‌ كاتێ���ك دراوه‌ ك��� ‌ه‬ ‫(ئه‌نجومه‌ن���ی س���ه‌رۆكایه‌تی) كۆم���ار‪،‬‬ ‫س���ه‌الحیاتی هه‌ب���وه‌ له‌ب���ری (س���ه‌رۆك‬ ‫كۆم���ار)‪ ،‬به‌گوێره‌ی بڕگه‌ی (‪ )6‬له‌مادده‌ی‬ ‫(‪ .)138‬له‌بڕیاره‌كه‌دا ده‌ڵێت‪( :‬ئه‌نجومه‌نی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی كۆمار) به‌رده‌وام ده‌بێت ‪ ،‬نه‌ك‬ ‫(سه‌رۆك كۆمار)‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌و مانایه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵت نامێنێته‌و‌ه له‌ده‌ست یه‌ك كه‌س‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌نجومه‌نی سه‌رۆكایه‌تی (‪ )3‬سێ‬ ‫كه‌س بون به‌اڵم له‌هه‌رێم ته‌نها س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم هه‌یه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌كان ته‌نها خۆیه‌تی‬ ‫بۆی ‌ه له‌الیه‌ك مه‌ترسییه‌‪ ،‬له‌الیه‌كی تریشه‌و‌ه‬ ‫هاوشێوه‌ی نییه‌ له‌به‌راوردكردنه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬بڕی���اری دادگا نابێت��� ‌ه بنچین���ه‌ی‬ ‫یاسایی‪:‬‬ ‫چونك���ه‌ ئ���ه‌و بڕی���اره‌ ب���ۆ بابه‌تێ���ك‌و‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی دیاریك���راو‪ ،‬ده‌رده‌چێ���ت‌و‬ ‫كاریگه‌ریه‌كه‌شی ته‌نها له‌سه‌ر ئه‌و كێشه‌ی ‌ه‬ ‫جێبه‌جێ ده‌كرێت‪.‬‬

‫‪ .7‬عێ���راق له‌و واڵتانه‌ی��� ‌ه ك ‌ه رێچكه‌ی‬ ‫فه‌ره‌نس���ی وه‌رگرت���و‌ه له‌یاس���اكان‪ ،‬نه‌ك‬ ‫به‌رێگه‌ی ئه‌نگلۆسه‌كسۆنی‪ ،‬چونكه‌ واڵتانی‬ ‫ئه‌نگلۆسه‌كس���ۆنی به‌پێش���ینه‌ی دادوه‌ری‬ ‫(س���وابق القضائی���ه‌) كار ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌بینی���ن دادگای ئیتیح���ادی له‌هه‌ندێ���ك‬ ‫كێش���ه‌ی هاوش���ێوه‌ بڕیاری خۆی گۆڕیو‌ه‬ ‫وات���ه‌ به‌جۆرێ���ك بڕیارێك���ی ده‌رك���ردو‌ه‬ ‫له‌زه‌مه‌نێ���ك‪ ،‬به‌اڵم دوات���ر له‌زه‌مه‌نێكی تر‬ ‫له‌هه‌مان كه‌یس بڕیاره‌كه‌ی به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫تر گۆڕیوه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌مه‌ش له‌بواری ده‌ستوری‬ ‫پێ���ی ده‌ڵێن (التحول فی اح���كام القضا‌ء‬ ‫الدس���توری) نمون ‌ه له‌بڕی���اری دادگا ژمار‌ه‬ ‫(‪)9‬ی ئیتیحادی س���اڵی ‪ 2007‬له‌به‌رواری‬ ‫‪ 2007/7/16‬ده‌ڵێ���ت (ئه‌نجومه‌نی پارێزگا‬ ‫ده‌سه‌اڵتی دانانی یاسای خۆجێی نییه‌)‪.‬‬ ‫به‌اڵم دواتر بڕیاری دادگا به‌ژماره‌ (‪)16‬ی‬ ‫ئیتیحادی س���اڵی ‪ 2008‬ده‌رچو‌ه له‌به‌رواری‬ ‫‪ 2008/4/21‬ده‌ڵێ���ت (ئه‌نجومه‌نی پارێزگا‬ ‫ده‌سه‌اڵتی دانانی یاسای تایبه‌ت به‌پارێزگا ‌ی‬ ‫هه‌ی���ه‌)‪ .‬كه‌وات���ه‌ دادگاكانی‌ عێ���راق كار‬ ‫به‌پێشینه‌ی‌ دادوه‌ر ‌ی ناكه‌ن‪ ,‬بۆی ‌ه هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردس���تان ناتوانێت پش���ت ب���ه‌م بڕیار‌ه‬ ‫ببه‌ستێت وه‌ك پێشینه‌ی‌ دادوه‌ری‌‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬ئایا دادگای پێداچونه‌وه‌ (ته‌مییز)‬ ‫ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی هه‌یه‌؟‬ ‫به‌پشت به‌ستن به‌مادد‌ه (دوه‌م) له‌به‌شی‬ ‫دوه‌می یاسای ژماره‌ (‪)23‬ی ساڵی (‪)2007‬‬ ‫ك ‌ه تایبه‌ته‌ به‌ده‌سه‌اڵته‌كانی دادگا‪ .‬به‌هیچ‬ ‫جۆرێك ده‌س���ه‌اڵتی ده‌ركردنی بڕیاری له‌م‬ ‫جۆره‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتی ئه‌و دادگای ‌ه نییه‌و هیچ‬ ‫كاتێك له‌كوردس���تان په‌نا نه‌براوه‌ بۆ ئه‌م‬ ‫دادگایه‌ بۆ ده‌ركردنی بڕیاری له‌م چه‌شنه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵكو په‌نا براوه‌ بۆ ئه‌نجومه‌نی شورا‪.‬‬ ‫نمون ‌ه بڕیاری ژماره‌ (‪ )34‬ل ‌ه ‪2013/10/19‬‬ ‫ك ‌ه له‌س���ه‌ر داوای حكومه‌ت ب���و‪ ،‬كه‌ ئایا‬ ‫حكومه‌ت كار به‌رێكار‌ه یان نا؟‬ ‫ده‌ره‌ئه‌نجام‪:‬‬ ‫‪ .1‬بڕی���اری دادگای ئیتیح���ادی به‌هۆی‬ ‫نه‌بون���ی تایبه‌تمه‌ندی‌و جیاوازی ش���ێوازی‬ ‫سیسته‌می حوكمڕانی له‌نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫له‌هه‌رێم پشتی پێ نابه‌سترێت‪.‬‬ ‫له‌یاساكانی هه‌رێم ده‌ق هه‌یه‌ بۆ‬ ‫‪.2‬‬ ‫ئه‌گه‌ری چۆڵبونی پۆستی سه‌رۆكی هه‌رێم‪.‬‬ ‫دادگای ته‌میی���ز تایبه‌تمه‌ن���دی‬ ‫‪.3‬‬ ‫ده‌ركردنی بڕیاری له‌م شێوه‌ی نییه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬له‌دوای ‪ 2015/8/20‬به‌ڕێز سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم نابێته‌ س���ه‌رۆكی كار به‌رێكار‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫ناتوانێ���ت ب���ه‌رده‌وام بێت‌و ش���ه‌رعیه‌تی‬ ‫ب���ۆ س���ه‌رۆكی په‌رله‌م���ان ده‌گوازرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ س���ه‌رۆكی هه‌رێم شه‌رعیه‌تی‬ ‫یاسایی نابێت‪.‬‬

‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫له‌نێو مه‌نگه‌نه‌ی‌ ترازان‌و سازاندا‬ ‫دڵشاد عه‌بدواڵ‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان له‌پرس���ی‌ ب���ێ‌‬ ‫سه‌رۆكیدا‪ ،‬دوچاری‌ قه‌یرانی‌ پرسی‌ سه‌رۆك‬ ‫بوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ پرسی‌ ده‌ستورو سیسته‌می‌‬ ‫حوكمڕانی‌‌و سه‌رۆكایه‌تی‌‪ ،‬هیچیان پارسه‌نگی‌‬ ‫نه‌هامه‌تیه‌كانی‌ سه‌رش���انی‌ خه‌ڵكیان سوك‬ ‫نه‌كردوه‌‪ .‬كه‌چی‌ خه‌ریكه‌ پرس���ی‌ سه‌رۆك‌و‬ ‫ده‌س���تورو سیس���ته‌می‌ حوكمڕان���ی‌ ببنه‌‬ ‫ئامیانی‌ نه‌هامه‌تیه‌كان‌و به‌ڕێالبردنی‌ قه‌یرانه‌‬ ‫هه‌مه‌جۆرو چه‌شنه‌كان‪.‬‬ ‫دوای‌ زه‌مه‌نێ‌ ڕه‌تبون به‌س���ه‌ر حوكمڕانی‌‬ ‫لۆكاڵیدا‪ ،‬هێش���تا له‌بری‌ س���ه‌روه‌ری‌ یاساو‬ ‫چه‌سپاندنی‌ بنه‌ماكانی‌ حوكمڕانی‌ مۆدێرن‪،‬‬ ‫مه‌ترس���ی‌ ترازان له‌جومگه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م حوكمڕانیه‌ ده‌كرێ‌‌و ده‌خوازرێ‌ س���ازان‬ ‫له‌س���ه‌ر س���ه‌رۆكێك بكرێت‪ ،‬كه‌ ش���ێوازی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنه‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬جگ���ه‌ له‌نه‌هامه‌ت���ی‌‌و‬ ‫دروس���تكردنی‌ قه‌یران له‌ناو قه‌یراندا چیتر‬ ‫نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫نزیك���ه‌ ئه‌م���ڕۆ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌دۆخێكی‌ دژواردا گوزه‌ربكات‪ ،‬كه‌ كه‌وتۆته‌‬ ‫نێو مه‌نگه‌نه‌ی‌ ترازان‌و س���ازانه‌وه‌‪ .‬ترازان‪،‬‬ ‫وات���ه‌‪ :‬گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ زه‌مه‌ن���ی‌ دو ئیداره‌یی‌‌و‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایی‌ حیزبه‌كان له‌كه‌وڵی‌ حكومه‌تداو‬ ‫سازان‪-‬یش‪ ،‬واته‌‪ :‬رازی‌ بون به‌سه‌رۆك!!‬

‫ڕه‌نگ���ه‌ ئه‌و واقیع���ه‌ قه‌یراناوییه‌ی‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ هه‌رێ���م پێی���دا گ���وزه‌رده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌رئه‌نجام���ی‌ له‌باربردنی‌ ئ���ه‌و گۆڕانكاریه‌‬ ‫بێت‪ ،‬كه‌ به‌ره‌به‌ره‌ ده‌ڕس���كاو گۆڕانخوازان‌و‬ ‫هاوپه‌یمانه‌ كاتیه‌كانی‌ له‌باریان برد‪.‬‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌ به‌ده‌س���تتێوه‌ردانی‌ جیاجیای‌‬ ‫ده‌ره‌كی‌‌و شه‌ڕی‌ ده‌سته‌و گروپه‌ جیاوازه‌كان‬ ‫ئاوسه‌و ئه‌وه‌ی‌ ئیداره‌ی‌ قه‌یرانه‌كان ده‌كات‪،‬‬ ‫هێ���زو توان���ا س���ه‌ربازییه‌كان ‌ه له‌پێن���اوی‌‬ ‫مانه‌وه‌دا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ڕونتر بڵێی���ن‪ :‬پارتی‌ له‌دونیابینی‌‬ ‫خاوه‌نهێ���زه‌وه‌‪ ،‬مامه‌ڵ���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ پرس���ه‌‬ ‫جیاوازه‌كان���دا ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌رچ���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫هێزه‌ی‌ كه‌ پارتی‌ جیهانبینی‌ خۆی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌ڵچنیوه‌‪ ،‬هیچ ده‌س���تكه‌وتێكی‌ له‌شه‌ڕی‌‬ ‫دوژمناندا ده‌س���ت نه‌خس���توه‌‪ ،‬له‌دیدگای‌‬ ‫نه‌یاره‌كانیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی‌ دوێنێ‌‌و هاوبه‌شه‌ قه‌یرانی‌‬ ‫ئه‌مڕۆش‪ ،‬له‌س���ێبه‌ری‌ یه‌كێتیدا‪ ،‬ده‌یانه‌وێ‌‬ ‫ببن���ه‌ ماخ���ۆی‌ ده‌س���تكه‌وتی‌ گۆڕین���ی‌‬ ‫حوكمڕانی‌‌و سه‌روه‌ری‌ یاسا به‌قوربانیكردنی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌ له‌بونی‌ ئۆپۆزس���یۆنی‌ ناوچه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆیدا‪ ،‬باجی‌ ده‌سه‌اڵتی‌ دا له‌پایته‌خت‌و دو‬ ‫ساڵی‌ س���ه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ كرده‌ قوربانی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنێك‪ ،‬كه‌ پێیانوایه‌ یه‌كێتی‌ تاكه‌‬ ‫ماخۆی‌ قه‌یرانی‌ سیس���ته‌می‌ فه‌رمانڕه‌واییه‌‬

‫له‌هه‌رێمدا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی‌ پێداگ���ری‌ یه‌كێتی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ بنك���ه‌ ف���راوان‪ ،‬بڕوابونیه‌تی‌‬ ‫به‌حكومه‌تی‌ دامه‌زراوه‌یی‌‌و مۆدێرن‌و گۆڕینی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ هه‌رێم‪ .‬به‌اڵم له‌ئیداره‌ كۆنه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ تێپه‌ڕ نه‌بوه‌و ئۆپۆزس���یۆنیش خه‌می‌‬ ‫گه‌وره‌یان كه‌وتنه‌ وێزه‌ی‌ یه‌كێتییه‌‪.‬‬ ‫بۆ ده‌رچ���ون له‌نێو مه‌نگه‌ن���ه‌ی‌ ترازان‌و‬ ‫س���ازاندا‪ ،‬پێویس���ته‌ ئۆپۆزس���یۆن بڕیاری‌‬ ‫جه‌ریئانه‌ بدات‌و به‌النی‌ ك���ه‌م ببنه‌خاوه‌نی‌‬ ‫خۆیان و‪ ،‬له‌م دۆخ���ه‌ دژواره‌دا‪ ،‬كه‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان سیخناخه‌ به‌قه‌یرانی‌ هه‌مه‌جۆر‪،‬‬ ‫به‌ته‌وه‌اوه‌تی‌ الگیری‌ یه‌كێتی‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رنا نزیكه‌ یه‌كێتی‌ س���ه‌بری‌ ئه‌یوبی‌‬ ‫نه‌بێت‌و چیتر باجی‌ ئۆپۆزس���یۆنێك نه‌دات‪،‬‬ ‫كه‌ له‌س���ایه‌ی‌ یه‌كێتیدا خ���ه‌ون به‌گۆڕینی‌‬ ‫سیسته‌می‌ حكومڕانیه‌وه‌ ده‌بینێ‌‌و له‌خه‌می‌‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌و قه‌یرانه‌كاندایه‌‪.‬‬ ‫ب���ۆ رزگاربون له‌نێ���و مه‌نگه‌نه‌ی‌ ترازان‌و‬ ‫سازاندا‪ ،‬پێویس���تمان به‌خۆیه‌كالكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئۆپۆزس���یۆن‌و هۆش���یاری‌ سیاسی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌رێم هه‌یه‌‪ ،‬تاكو هه‌مو الیه‌نه‌كان له‌س���ه‌ر‬ ‫مێ���زی‌ گفتوگۆ كۆببنه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك بۆ س���ازان‬ ‫به‌ڵكو بۆ چه‌س���پاندنی‌ یاساو ده‌ربازكردنی‌‬ ‫خه‌ڵك له‌قه‌یرانه‌كان‌و به‌رده‌وامی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌دوتوێی‌ زه‌مه‌نی‌ داهاتودا‪،‬‬ ‫خۆی‌ مه‌اڵس داوه‌!‬

‫ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ده‌ستتێوه‌ردان ‌‬ ‫جیاجیای‌ ده‌ره‌كی‌‌و‬ ‫شه‌ڕی‌ ده‌سته‌و‬ ‫گروپه‌ جیاوازه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ئاوسه‌و ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئیداره‌ی‌ قه‌یرانه‌كان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬هێزو توانا‬ ‫سه‌ربازییه‌كان ‌ه‬ ‫ی مانه‌وه‌دا‬ ‫له‌پێناو ‌‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫گۆڕان‌و هیوا!‬ ‫زانا تۆفیق‬ ‫هیوا ئ���ەو چاویلكەیەیە كە تروس���كاییەك‬ ‫لەپرش���نگی ئایندەمانی لێوە دەبینین‪ .‬بەبێ‬ ‫چاویلكەی هیوا وەك دەروێشێكی سەرگەردان‬ ‫لەم بیابان���ە ڕوت‌و ڕەجاڵەی ژی���ان‪ ،‬دەبێت‬ ‫وێڵ‌و ه���وڕ بێی���ن‌و بچین‪ .‬كاتێ���ك گەنجێك‬ ‫هی���وای بەئاین���دەو ژیان���ی خ���ۆی نامێنێت‬ ‫ئیدی دەبێت بمرێت‪ ،‬یاخود بەدەس���تی خۆی‬ ‫مردنێكی شایس���تە هەڵبژێرێ���ت‌و كۆتایی بەم‬ ‫گاڵتەجاڕی���ەی "ژیان" بێنێ���ت‪ .‬هەندێك لەو‬ ‫الوانە مردن���ی خێراو لەن���اكاو‌و بەپەلە‪ ،‬هەر‬ ‫وەك خێرایی حەزی گەیش���تن بەخەونەكانیان‬ ‫بۆ خۆی���ان هەڵدەبژێ���رن‪ .‬هەندێكیان مردنی‬ ‫هێ���واش‌و لەس���ەرخۆ هه‌ڵده‌بژێ���رن‪ .‬مەرگی‬ ‫هێ���واش‪ ،‬جێهێش���تنی واڵتی خ���ۆت‌و خاكە‬ ‫خێرلێنەبینراوەكەی���ە كە تروس���كاییەك یان‬ ‫سەرابێكیش���ی تیا بەدیناكەی���ت‪ .‬بەداخەوە‬ ‫هەروەك س���ااڵنی ش���ەڕی ناوخ���ۆ ماوەیەكە‬ ‫لێش���اوی گەنجانم���ان ڕو ل���ەدەرەوەی واڵت‬ ‫دەك���ەن‌و بەزمانی حاڵ دەڵێن" ئیدی بۆ هەتا‬ ‫هەتایە ئەم كاولب���وە جێدەهێڵین"‪ .‬هەروەك‬ ‫س���ااڵنی پێش���و ئەوان بڕیاریان داوە بچن بۆ‬ ‫خاریج! زۆرجار بیرم ل���ەوە دەكردەوە كە بۆ‬ ‫گەنجانم���ان ناڵێن "دەچین ب���ۆ ئەوروپا یان‬ ‫ئەمریكا"و وش���ەی خاری���ج بەكاردێنن‪ .‬دوایی‬ ‫تێگەش���تم كە وش���ەی خاریج تەنی���ا واڵتانی‬ ‫ئەوروپا ناگرێتەوە‪ ،‬بەڵكو خاریج هەندێك جار‬ ‫بەحری ئیجەیەو هەندێك جار گەدەی قرشێكی‬ ‫برسی‪ .‬هەندێك جار قەرەقۆڵیكی جەندەرمەی‬ ‫ت���ورك‌و هەندێ���ك ج���ار كەمپێك���ی داڕزیو‌و‬

‫چونی ئەم پارتە‬ ‫خوێنگەرمە الوە بۆ ناو‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬خەون‌و هیوای‬ ‫گەنجەكانی سەربڕی‌و‬ ‫هاتنە ئەو باوەڕەی كە‬ ‫دەسەاڵت هیچ كاتێك‬ ‫ناتوانێت جێی متمانە بێت‬ ‫دورەدەستە لەواڵتێكی ساردوسڕ‪ .‬كەم نین ئەو‬ ‫گەنجانەی بونە ژەمێك خواردنی ماسی‌و قرشە‬ ‫دڕندەكانی نێوان دەریای ئیجەو كەناراوەكانی‬ ‫یۆنان‌و ئیتاڵیا‪ .‬كەم نین ئەو گەنجانەی دوای‬ ‫س���نورداش لەداخا مردن‌و تێكچون‪ .‬كەم نین‬ ‫ئ���ەو گەنجانەی خێ���زان‌و هاوس���ەری خۆیان‬ ‫جێهێش���ت‌و بۆ هەتاهەتایە سەرگەردان بون‪.‬‬ ‫بۆیە ش���ەرت نیە هەركەس���ێك چو بۆ خاریج‬ ‫ئی���دی ب���گات بەئەوروپا‪ ،‬ئەوە یانس���یبێك‌و‬ ‫قومارێك���ە بەژیانی خۆتەوە دەیكەیت‪ ،‬خۆت‌و‬ ‫شانست خودا دەزانێت چی دەبێت بەنسیبت‪.‬‬ ‫گەر لێش���اوی یەكەمی الوەكانم���ان لەبەر‬ ‫نەبونی‌و كەمدەرامەتی بوبێت‪ ،‬ئەوا ئەمجارەیان‬ ‫لەب���ەر لەدەس���تدانی هی���واو خەونەكانیانەو‬ ‫پاش چەند س���اڵێك لەچاوەڕوانی‪ ،‬هاتنە ئەو‬ ‫ب���اوەڕەی كە ئیدی هیچ ش���تێك ل���ەم واڵتە‬ ‫ناگۆڕێت‪ .‬پارتە سیاس���یەكانی ناو حكومەت‌و‬ ‫پەڕلەم���ان‪ ،‬لێپرس���راوی یەكەم���ن لەمردنی‬ ‫ه���ەر گەنجێك كە ب���ەرەو خاری���ج هەڵدێت‪.‬‬ ‫لێپرس���راوان ل���ەوەی گەنجی ئێم���ە هەروەك‬

‫گەنجە خێ���ر لەخۆنەدیوەكان���ی بەنگالدیش‌و‬ ‫نیپاڵ ببن بەقەش���مەر لەواڵتانی بێگانە‪ .‬ببن‬ ‫بەكارەكەر یان جابی پاس‌و شۆرەری پیرەژن‌و‬ ‫پیرەپی���اوی واڵتان���ی خاریج‪ .‬بەرپرس���یارن‬ ‫لەه���ەر هەڵەیەك كە ئ���ەو گەنجانە لەو واڵتە‬ ‫س���اردو س���ڕانەی توش���یان دەبێت‪ .‬وە گەر‬ ‫بەرپرس���یارێتی ئەم كارەساتە دابەش بكەین‬ ‫بەسەر پارتە سیاسیەكانماندا ئەوا گۆڕان باری‬ ‫ش���انی لەهەموان گرانتر دەبێت‪ .‬چونكە هیچ‬ ‫پارتێ���ك وەك گۆڕان لەچەند س���اڵی ڕابردو‬ ‫نەبو بەجێی هیواو تروسكایی بیلبیلەی چاوی‬ ‫گەنجەكانم���ان‪ .‬گ���ۆڕان تەنی���ا ئاهێك بو كە‬ ‫هات بەب���ەری گەنجەكانمان‪ ،‬تەنیا بەڵگەیەك‬ ‫بو بۆ ئەو گەنج���ە توڕەو بێزارانەی كە پێیان‬ ‫واب���و ئ���ەم واڵتە ش���ایەنی ئەوەی���ە ڕۆژێك‬ ‫خۆش���گوزەرانی ڕوی تێبكات‪ .‬ئەو الوانەی كە‬ ‫عەیامێك بو دەس���تیان لەم واڵتە شوش���تبو‬ ‫خۆی���ان بەكاروانی ئەم شۆڕش���ە لەناكاوەدا‬ ‫هەڵواسی‌و بون بەهەڵس���وڕاوێكی خۆبەخشی‬ ‫گیانلەسەردەس���ت‪ .‬ئامادەب���ون بم���رن بەس‬ ‫بەچاوی خۆیان ی���ان هاوڕێكانیان گۆڕانكاری‬ ‫ببینن‪ .‬گۆڕان تەنیا هیوای بەالوان نەبەخشی‪،‬‬ ‫بەڵكو هی���وای بەپیرەمێردو پیرەژن‌و تەنانەت‬ ‫كابانی ناو ماڵەكانیش���مان بەخشی‪ .‬هەمومان‬ ‫هیواكانمان لەسەر هەڵچنی‌و دڵنیابوین لەوەی‬ ‫دەگەین بەجێ‪ .‬دڵنیابوین لەوەی دیموكراسی‌و‬ ‫دادپەروەری‌و ئایندەیەك���ی گەش زۆر نزیكەو‬ ‫ی���ەك دو هەنگاوی تر هەڵدەنێین‌و دەیگەینێ‪.‬‬ ‫بەاڵم چونی گۆڕان بۆ ناو حكومەت هەڵەیەكی‬ ‫كوشندەی مێژویی ئەم شۆڕشە كۆمەاڵیەتیە‬ ‫بو‪ .‬دەكرێ���ت بیانوگەلێك بۆ دەستەوس���انی‬ ‫گۆڕان بێنینەوەو شەڕی داعش‌و نەبونی بودجە‬ ‫بكەین بەپاساو‪ ،‬بەاڵم كوشتنی هیوا لەدڵی الوە‬ ‫خوێنگەرم‌و بێزارەكان بەهیچ ش���تێك پاساوی‬ ‫نادرێت‪ .‬هەڵەی گۆڕان لەوەدابو كە ویس���تی‬ ‫لەڕێگ���ەی چونە ناو دەس���ەاڵتەوە گۆڕانكاری‬ ‫دروس���ت بكات‪ .‬بێئاگا لەوەی كە گۆڕانكاری‬ ‫لەڕێگەی گۆڕینی مێش���ك‌و بیروباوەڕو نۆرمە‬ ‫كۆمەاڵیەتی���ە چەقبەس���توەكانەوە دەكرێت‪.‬‬ ‫بێئاگا لەوەی كە گ���ۆڕان پێش ئەوەی بچێتە‬

‫دەس���ەاڵت دەتوانێت زیات���ر بگۆڕێت‪ .‬بێئاگا‬ ‫ل���ەوەی كاتێ���ك ه���ەردو پارتی دەس���ەاڵت‬ ‫كارێكی باش���یان دەك���رد لەزیادكردنی موچە‬ ‫ی���ان قیرتاوكردنی ڕێگەوبان‌و ش���ەقامەكان‪،‬‬ ‫خەڵك سوپاس���ی گۆڕانی دەك���ردو پێیانوابو‬ ‫ئەم كارە لەترس���ی گۆڕانە نەك خۆشەویستی‬ ‫دەس���ەاڵت بۆ ئ���ەوان‪ .‬بێخەبەر ل���ەوەی كە‬ ‫خاوەنی ڕاگەیاندنێكی كارامە بو كە دەیتوانی‬ ‫لەده‌رگای دڵی هەمو كەس بدات‌و خۆی بكات‬ ‫بەژورێ‪ .‬س���ەرەتا توانی���ان بەرچاوی خەڵك‬ ‫بكەنەوەو فێری واتای وشەی بودجەو موچەو‬ ‫گەمەی دیموكراسی‌و چۆنیەتی دەستاودەستی‬ ‫دەسەاڵتیان بكەن‪ .‬تەنانەت عەیارێكی واشیان‬ ‫بەدەسەاڵت دابو بەوەی هیچ هەنگاوێك بەبێ‬ ‫ترس‌و س���ڵەمینەوە لەگۆڕانخوازان‌و نەشتەری‬ ‫ڕەخنەكانیان هەڵنەنێت‪ .‬بەاڵم بەداخەوە چونی‬ ‫ئەم پارتە خوێنگەرمە الوە بۆ ناو دەس���ەاڵت‪،‬‬ ‫خەون‌و هیوای گەنجەكانی سەربڕی‌و هاتنە ئەو‬ ‫باوەڕەی كە دەس���ەاڵت هیچ كاتێك ناتوانێت‬ ‫جێی متمانە بێت‪ .‬ل���ەوە دڵنیام كە گەر ئەم‬ ‫پارتە نەچوایەتە دەس���ەاڵتەوە‪ ،‬لەم بارودۆخە‬ ‫نالەبارەدا دەیتوانی گوڕوتینێكی گەورە بەخۆی‬ ‫بدات‌و ببێت بەپارتی سیاس���ی یەكەم لەسەر‬ ‫نەخشەی دەسەاڵت‪ .‬بەاڵم دوای چونی بۆ ناو‬ ‫دەسەاڵت ئیدی گەر بش���گەڕێتەوە بۆ قەوانە‬ ‫كۆنەكەی جاران‌و هەمان تاموچێژی ئەفسوناوی‬ ‫جارانی نامێنێ���ت‪ .‬ئیدی ناتوانێت ئەو هیوایە‬ ‫بداتەوە بەخەڵك كە جاران هەمویانی پێجۆش‬ ‫دابو‪ .‬ب���ەاڵم بەداخەوە گۆڕان زۆر پش���ودرێژ‬ ‫نەبو لەمان���ەوەی لەکارێکی پیرۆزو گرانبەهای‬ ‫وەک ئۆپۆزس���یۆن بون‪ .‬لەم نوس���ینەدا هیچ‬ ‫ڕەخنەیەكم لەپارتە سیاس���یەكانی تر نەگرت‌و‬ ‫ناویانم نەهێنا‪ .‬ئەوەش لەبەر ئەوە نیە كە هیچ‬ ‫هەڵەو كەموكوڕییان نی���ە‪ ،‬لەبەرئەوە نیە كە‬ ‫بمەوێت بیانكەم بەفریشتەو پێیان بڵێم لەسەر‬ ‫حەقن یان لەگۆڕان باشترن یاخود یەكسانیان‬ ‫بكەم بەگۆڕان‪ .‬چونكە من‌و هەزاران گەنجی تر‬ ‫هیچ كات خەون‌و هیواكانمان لەس���ەر ئەوانی‬ ‫دی هەڵنەچنی���وە‪ ،‬ئیدی ب���ۆ گلەیی‌و گازندە‬ ‫لەوان بكەم؟‬

‫ب ‌ێ قه‌زابێ قه‌زا‪!..‬‬

‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ریی‌ كوردستان چ ده‌گوزه‌رێت‬ ‫سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر‬

‫براده‌رێ���ك ب���ۆ پرس���یاری دادوه‌رێك‬ ‫په‌یوه‌ن���دی پێوه‌كردم‪ ،‬یه‌كه‌م پرس���یار ‌ی‬ ‫لێیك���ردم وتی‌ ئ���ه‌و دادوه‌ر‌ه چ الیه‌نێكه‌؟‬ ‫به‌ڕاس���ت ‌ی ئه‌م پرس���یاره‌ ‌ی ئه‌و ب���راده‌ر‌ه‬ ‫جێ ‌ی هه‌ڵوه‌س���ته‌ كردنه‌‪ ،‬هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ك‬ ‫له‌پاڵ ده‌س���ه‌اڵتێك كه‌ پێویسته‌ بێالیه‌ن‌و‬ ‫بێگه‌ردو بێخه‌وش بێت‪ ،‬ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌ ‌ی‬ ‫ئه‌رك‌و وه‌زیفه‌ ‌ی یه‌كه‌می پاراستن ‌ی هه‌ردو‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێك���ردن (حكومه‌ت)و‬ ‫یاسادانان (په‌رله‌مان)‌ه له‌هه‌رپێشێلكردنێكی‬ ‫ده‌ستورو یاسا‪ ،‬هاوكات پێویست ‌ه زه‌مانه‌ت ‌ی‬ ‫پاراس���تنی‌ مافی هه‌مو تاكێكی كۆمه‌ڵگاو‬ ‫پاراستن ‌ی سه‌روه‌ری ‌ی یاساو مافه‌ گشتیی‌‌و‬ ‫تایبه‌تییه‌كانی‌ هه‌ر تاكێكی كۆمه‌ڵگا بێت‪،‬‬ ‫كه‌چی ده‌بینین قه‌زا خۆی‌ بو‌ه به‌به‌ش���ێك‬ ‫له‌پێشێلكاران ‌ی یاسا له‌م كۆمه‌ڵگایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫وابێت؟ خه‌ڵكی كه‌ س���ه‌ریان بێشێت یان‬ ‫ش���ێت بن ڕو له‌ئۆمه‌رمه‌ندان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئۆمه‌رمه‌ندان خۆی‌ ش���ێت بو ڕو‬ ‫له‌كو ‌ێ بكات؟‬ ‫پێش���ێلكردنی یاس���ا له‌الی���ه‌ن ده‌زگا ‌ی‬ ‫دادوه‌ری��� ‌ی له‌كوردس���تان‪ ،‬گه‌نده‌ڵیكردنی‬ ‫س���ه‌رۆكی چاودێری���ی دارای���ی‌ (هه‌ولێر)‬ ‫م بیرده‌خات���ه‌وه‌‪ ،‬كاتێ���ك پاره‌وپول ‌ی ئه‌م‬ ‫میلله‌ته‌ی‌ به‌نایاسایی‌ بۆخۆی‌ خه‌رجكردبو‪،‬‬ ‫ده‌یان ملی���ۆن دیناری‌ به‌نایاس���ایی بردو‬ ‫دواتر وه‌ك به‌رزه‌ك���ی بانان بۆی‌ ده‌رچو‪.‬‬ ‫چاودێریی دارای ‌ی ئه‌ركی پاراس���تنی‌ موڵك‬ ‫سامانی گش���تییه‌و خۆی‌ ده‌گه‌ڕێت به‌دوا ‌ی‬ ‫ئه‌وانه‌ ‌ی گه‌نده‌ڵ ‌ی ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌چی سه‌رۆكی‬ ‫ده‌زگاك ‌ه گه‌نده‌ڵ ده‌رچو‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ ده‌كرێت قس���ه‌ی‌ جددی له‌س���ه‌ر‬ ‫قه‌زا بكه‌ین‪ ،‬پرس���یارگه‌لێك له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫ده‌زگایه‌ دروستبوه‌و بێده‌نگییه‌كی سه‌یریش‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بێده‌نگبون له‌ئاس���ت پێش���ێلكاریی‬ ‫ئ���ه‌م ده‌زگای���ه‌‪ ،‬هی���چ جیاوازییه‌كی نیی ‌ه‬ ‫له‌به‌ش���داربون له‌كاری‌ نایاسایی‌ ده‌زگاكه‌‪،‬‬ ‫جا نازانم ك ‌ێ ده‌رهه‌ق ئه‌م كێش���ه‌ی ‌ه دێت‌و‬ ‫كێ‌ ده‌توانێت به‌ر له‌م كاری‌ نایاس���اییه‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ریی‌ بگرێت؟‬ ‫له‌دوا ‌ی یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ ه���ه‌ردو ئیداره‌ ‌ی‬ ‫هه‌ولێ���رو س���لێمانی‌ دادگای‌ ته‌میزی���ش‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ رێككه‌وتن ‌ی پارتی‌‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫یه‌كخرایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وه‌ك هه‌نگاو ‌ی یه‌كه‌م‬ ‫به‌ره‌و باش���تركردنی دادوه‌ریی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫دوات���ر له‌كۆتای��� ‌ی ‪ 2007‬په‌رله‌مان��� ‌ی‬ ‫كوردس���تان پرۆژه‌یاس���ایه‌كی گه‌اڵڵه‌كردو‬ ‫بڕیاری لێ���دا به‌پێی‌ ئه‌و یاس���ای ‌ه ته‌واو ‌ی‬

‫دادوه‌ر ‌ی له‌ده‌س���ه‌اڵت ‌ی جێبه‌جێك���ردن‬ ‫به‌ناوی‌ ده‌س���ه‌اڵت ‌ی دادوه‌ری‌ جیاكرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێویس���ت ب���و له‌وكاته‌و‌ه ئه‌و ده‌س���ه‌اڵت ‌ه‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ پێكبهێنرێت‌و كاربكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌خابن وا ده‌رنه‌چو‪ ،‬هێش���تا ئه‌م ده‌زگای ‌ه‬ ‫له‌ژێر ره‌خنه‌و پرس���یاری زۆردایه‌و له‌وه‌ش‬ ‫زیات���ر رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تی���ی‌‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫لۆكاڵییه‌كانی���ش ره‌خن���ه‌ ‌ی زۆریان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ره‌خنه‌ له‌ئه‌داو كاركردن‌و بگره‌ سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫دادگاكانی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫له‌ئۆكتۆبه‌ر ‌ی ‪ 2007‬یاس���ا ‌ی ده‌سه‌اڵت ‌ی‬ ‫قه‌زای ‌ی له‌كوردس���تان له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫ده‌رچو‪ ،‬به‌پێی‌ یاساكه‌ ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ری ‌ی‬ ‫بوه‌ ده‌سه‌اڵتێكی سه‌ربه‌خۆو هیچ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫الیه‌نێك ناتوانێت ده‌س���ت له‌كاروبار ‌ی ئه‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ‌ه وه‌ربدات‪ ،‬ئه‌وكاته‌ مشتومڕێكی‬ ‫زۆر له‌نێ���وان پارتی‌‌و یه‌كێتیدا س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌ته‌مه‌نی‌ خانه‌نشینبون ‌ی دادوه‌ر دروستبو‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی سه‌رۆكی ئه‌وكاته‌ی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫داده‌وری ‌ی (س���ه‌الح یه‌عقوبی) كه‌ پیاوێكی‬ ‫لێهاتو خ���اوه‌ن ئه‌زمون بو‪ ،‬له‌هیچ حزبێك‬ ‫نزیك نه‌بو‪ ،‬ته‌مه‌ن ‌ی گه‌یش���تبو‌ه سه‌رو ‪64‬‬ ‫س���اڵیی‌‪ ،‬له‌په‌رله‌مان‪ ،‬پارتی‌ ده‌یویس���ت‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ریی‌ دوریبخاته‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌ناو په‌رله‌مان پێداگریی توندیكرد له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی ته‌مه‌نی‌ خانه‌نشین ‌ی دادوه‌ر له‌یاسا ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ریی‌ ل ‌ه ‪ 65‬ساڵیدابێت‪.‬‬ ‫هه‌رچۆنێك بێ���ت یاس���ا ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫قه‌زای���ی‌ ده‌رچ���و‪ ،‬ریزبه‌ندییه‌ك���ی ن���و ‌ێ‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی قه‌زا دروس���ت ب���و‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌ه���ۆی‌ یاس���اكه‌وه‌ ژماره‌ی���ه‌ك دادوه‌ر‬ ‫خانه‌نش���ین بون‌و دواتر به‌ده‌ر له‌یاس���ا ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌ی دادوه‌ریی‌ ك ‌ه په‌رله‌مان بڕیاری‬ ‫لێدا س���ه‌رله‌نو ‌ێ ئه‌نجومه‌ن ‌ی قه‌زا ته‌شكیل‬ ‫كرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێستا دوای‌ پێنج س���اڵ جارێكی دیك ‌ه‬ ‫به‌ئیمزای‌ س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن ‌ی دادوه‌ریی‬ ‫پێشێلكردنی ئاش���كرای‌ یاسا ده‌كرێت ك ‌ه‬ ‫ب���ه‌ده‌ر له‌یاس���ای‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ دادوه‌ری ‌ی‬ ‫كوردس���تان كه‌ یاس���ای‌ خۆیان‌و بۆ ئه‌وان‬ ‫ده‌رچ���و‌ه ته‌مه‌ن ‌ی خانه‌نش���ینی‌ دادوه‌رێك‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نه‌ك���ه‌ به‌ن���اوی‌ (ه‪ .‬م‪ .‬ت‪.‬‬ ‫ئه‌تروشی) له‌‪ 2012/12/26‬درێژده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێك���دا به‌پێ���ی‌ م���اده‌ ‌ی ‪ -47‬بڕگه‌ ‌ی‬ ‫یه‌ك���ه‌م له‌یاس��� ‌ی ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی دادوه‌ری ‌ی‬ ‫كوردس���تان دادوه‌ر ده‌بێت له‌ته‌مه‌ن ‌ی ‪65‬‬ ‫ساڵی‌ خانه‌نشین بكرێت‪ ،‬هه‌ر ئه‌و خاڵه‌ش‬ ‫بو بوه‌ هۆی‌ مش���تومڕێكی زۆر ‌ی په‌رله‌مان‬ ‫له‌ئۆكتۆبه‌ر ‌ی ‪.2007‬‬ ‫به‌پێی‌ زنجیره‌ی���ه‌ك به‌ڵگه‌نامه‌‪ ،‬به‌ڕون ‌ی‬ ‫ئ���ه‌م پێش���ێلكاریی‌و یاساش���كێنییه‌ ‌ی‬

‫قه‌زا خۆی‌ بوه‌ به‌به‌شێك‬ ‫له‌پێشێلكارانی‌ یاسا له‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌‪ ،‬خه‌ڵكی كه‌‬ ‫سه‌ریان بێشێت یان شێت‬ ‫بن ڕو له‌ئۆمه‌رمه‌ندان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌ی‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئۆمه‌رمه‌ندان خۆی‌ شێت‬ ‫بو ڕو له‌كوێ‌ بكات؟‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی دادوه‌ری��� ‌ی ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌و به‌ڵگانه‌ نوسراوێكی په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردستان به‌ناونیشان ‌ی (یاساشكێنی‌) ك ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن لیژنه‌ی‌ یاس���اییه‌و‌ه (‪)2013/5/5‬‬ ‫ره‌وان���ه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی په‌رله‌مانكراوه‌و‬ ‫ئه‌ندامانی‌ لیژنه‌كه‌ ئیمزایان له‌سه‌ركردوه‌و‬ ‫ده‌ڵێن (ده‌س���ه‌اڵت ‌ی دادوه‌ری ‌ی له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان هه‌س���تاوه‌ به‌پێش���ێلكردنی‬ ‫یاساو‪ ،‬به‌زاندنی سه‌روه‌ریی یاسا كه‌ هه‌مو‬ ‫الیه‌كمان كار ‌ی له‌س���ه‌ر ده‌كه‌ین كه‌ یاس���ا‬ ‫سه‌روه‌ربێت له‌هه‌رێمی كوردستان)‪.‬‬ ‫بیانوی‌ س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری ‌ی‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌م پێش���ێلكردنه‌‪ ،‬جێبه‌جێكردنی‬ ‫بڕگه‌یه‌ك���ی یاس���ایی‌ یاس���ای‌ ئیتحادییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم دیسان ئه‌مه‌ پێشێلكردنێكی دیكه‌ ‌ی‬ ‫یاسایه‌‪ ،‬چونك ‌ه به‌پێی‌ بڕیارێكی په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس���تان ژماره‌ (‪ )11‬ل ‌ه ‪1992/8/31‬‬ ‫هیچ بڕیارو یاسایه‌كی ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ ناوه‌ند‬ ‫واته‌ به‌غدا جێبه‌جێناكرێت مه‌گه‌ر په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس���تان بڕیاری‌ جێبه‌جێكردنی بدات‪،‬‬ ‫كه‌چی ئه‌و بڕیاره‌ ‌ی كه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ری ‌ی‬ ‫ته‌مه‌ن���ی‌ دادوه‌ره‌كه‌ی‌ پ���ێ درێژكردۆته‌و‌ه‬ ‫له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان بڕیار ‌ی‬ ‫جێبه‌جێكردنی نه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫له‌كاتێك���دا چ له‌وكات���ه‌ی‌ دادوه‌ری���ی‬ ‫له‌كوردس���تان س���ه‌ربه‌وه‌زاره‌تی‌ داد ب���و‬ ‫چ دوای‌ جیابون���ه‌وه‌ی‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫جێبه‌جێك���ردن ته‌مه‌نی‌ خانه‌نش���ین ‌ی هیچ‬ ‫دادوه‌رێ���ك درێژنه‌كراوه‌ت���ه‌وه‌ چونك��� ‌ه‬ ‫ئه‌و راس���تیی ‌ه زانراو‌ه ك ‌ه الدان ‌ه له‌یاس���ا‪،‬‬

‫به‌تایبه‌ت ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ریی‌ ك ‌ه بااڵترین‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌رییه‌ له‌كوردستان‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ نوس���راوێكی دیكه‌ ك���ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌رییه‌وه‌ ده‌رچوه‌‪،‬‬ ‫ناوبراو دادوه‌ر (س���ه‌باح عوم���ه‌ر عه‌لی‌)‬ ‫جێگری‌ دادگای‌ پێداچون���ه‌وه‌ ‌ی هه‌رێم‪‌ -‬ی‬ ‫كردۆت���ه‌ جێگ���ری‌ خ���ۆ ‌ی له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫دادوه‌ری���ی‌و هه‌مو ده‌س���ه‌اڵتێكی داوه‌تێ‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ نوس���راوه‌كه‌ س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫دادوه‌ری���ی‌ ماوه‌ی‌ خانه‌نش���ین ‌ی نزیك بو‌ه‬ ‫بۆیه‌ ده‌سه‌اڵته‌كانی‌ راده‌ستی‌ ئه‌و ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش گومانێك���ی زۆری‌ لێده‌كرێ���ت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ر ماوه‌ی‌ خانه‌نشین ‌ی سه‌رۆكی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ دادوه‌ریی‌ نزیك ب���وه‌؟ ئه‌وا‬ ‫به‌پێی‌ یاسا سه‌رۆكێكی نوێ‌ داده‌مه‌زرێنرێت‬ ‫پێویس���ت به‌هیچ ترس‌و كێشه‌یه‌ك ناكات‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ترسێك هه‌یه‌ س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫دادوه‌ریی ئێس���تا بیه‌وێ���ت له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫دادوه‌ره‌و‌ه ته‌مه‌ن���ی‌ خانه‌نش���ینی‌ خ���ۆ ‌ی‬ ‫درێژبكات���ه‌وه‌و درێ���ژه‌ به‌مان���ه‌وه‌ ‌ی خۆ ‌ی‬ ‫ب���دات‪ ،‬وه‌كچ���ۆن به‌ده‌ر له‌یاس���ا ته‌مه‌ن ‌ی‬ ‫خانه‌نشینبونی‌ دادوه‌رێك وه‌ك سابیقه‌یه‌ك‬ ‫درێژكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬لیژنه‌ ‌ی یاسایی‌ په‌رله‌مانیش‬ ‫ئه‌م راستییه‌ دوپاتده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیك ‌ه به‌پێی‌ یاس���ا ‌ی بودجه‌ ‌ی‬ ‫س���اڵ ‌ی ‪ 2012‬ل ‌ه ‪ %10‬موچ���ه‌ ‌ی هه‌مو پل ‌ه‬ ‫ب���ااڵكان گلده‌درێت���ه‌و‌ه بۆ به‌مه‌به‌س���ت ‌ی‬ ‫دابینكردن���ی ده‌رم���ان‌و هۆكاره‌كان��� ‌ی‬ ‫چاره‌سه‌ركردن بۆ ئه‌وكه‌سانه‌ ‌ی كه‌ توشی‬ ‫نه‌خۆشی شیرپه‌نج ‌ه بون‌و لێبڕینه‌كه‌ش ل ‌ه‬ ‫‪ 2012/7/1‬جێبه‌جێده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم یه‌كێت ‌ی‬ ‫دادوه‌رانی ‌ی كوردستان (به‌پێی‌ نوسراوێك)‬ ‫گوشارێكی زۆریان بۆ په‌رله‌مانی كوردستان‌و‬ ‫حكومه‌ت دروس���تكردو س���ه‌ره‌نجام به‌ده‌ر‬ ‫له‌یاس���ای بودجه‌ ته‌واوی‌ ئه‌و پاره‌یان بۆ‬ ‫گه‌ڕێنرای���ه‌وه‌‪ ،‬به‌بیانوی‌ ئه‌وه‌ ‌ی بڕینی‌ ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ كاریگه‌ریی‌ له‌س���ه‌ر س���ه‌ربه‌خۆی ‌ی‬ ‫به‌هێزبون ‌ی ده‌سه‌اڵتی‌ دادوه‌ریی ده‌كات‪.‬‬ ‫پرسیارگه‌لێكی زۆر له‌مباره‌یه‌وه‌ دێته‌ئارا‪،‬‬ ‫یه‌كه‌می���ان دادوه‌ران ئاماده‌نی���ن كه‌مێك‬ ‫له‌و موچه‌و داهات���ه‌ زۆره‌ ‌ی هه‌یانه‌ بیده‌ن‬ ‫به‌خه‌ڵكانێك كه‌ م���ه‌رگ به‌رۆكی گرتون‌و‬ ‫ره‌نگ ‌ه به‌م هاوكاریی���ه‌ ژیانیان رزگاربێت‪،‬‬ ‫دوه‌میش���یان ئه‌گه‌ر ئه‌م ‌ه حاڵ ‌ی دادوه‌ریی‌‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن��� ‌ی دادوه‌ری ‌ی بێت له‌كوردس���تان‬ ‫بڕینی‌ ئه‌م پاره‌یه‌ چ كاریگه‌رییه‌كی له‌سه‌ر‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌‌و پاراس���تنی‌ یاس���ا ده‌بێت‬ ‫له‌كوردس���تان‪ ،‬س���ێیه‌میش ئه‌مه‌ دیسان‬ ‫پێش���ێلكردنی یاس���ایه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ناكرێت‬ ‫له‌یاسا ‌ی بودجه‌ بڕیارێك بدرێت حكومه‌ت‬ ‫پێچه‌وانه‌كه‌ی‌ جێبه‌جێبكات‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫سەرۆکی کاریزمی‬ ‫رێبین هه‌ردی‬ ‫کۆمەڵناس���ی ئەڵمان���ی بەناوبان���گ‬ ‫جیاوازی لەنێوان س���ێ جۆر دەسەاڵتدا‬ ‫ئەکرد کە پش���ت بەسێ جۆری جیاوازی‬ ‫ش���ەرعیه‌ت‌و رەوایەت���ی ئەبەس���تن‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتیکیان لەدابونەریت���ەوە دێت‌و‬ ‫دەس���ەاڵتێکیان پەیوەن���دی بەبڕوابون‬ ‫بەسەرکردەیەکی ئەفس���وناویەوە هەیەو‬ ‫دەسەاڵتی سێهەمیش عەقاڵنیو یاساییە‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتی دابونەریت زۆرتر لەکۆمەڵگا‬ ‫پێ���ش مۆدێرنەکان���دا بون���ی هەبوە کە‬ ‫رێ���ز لەنەریتی کۆن‌و ب���او ئەگرێت‪ ،‬ئەم‬ ‫دەسەاڵتە پتر بەمیراتی لەکەسێکەوە بۆ‬ ‫کەس���ێکی دی ئەمێنێتەوەو کۆمەڵگاش‬ ‫پەیڕەوی لێ ئەکات‪ .‬دەس���ەاڵتی رابەری‬ ‫ئەفس���وناوی کە ماکس فیب���ەر ناوی نا‬ ‫دەس���ەاڵتی کاریزمی‪ ،‬لەو کۆمەڵگایانەدا‬ ‫هەی���ە کە ئی���رادەی خۆیان تەس���لیمی‬ ‫سەرکردەیەک ئەکەن کە وەک کەسێکی‬ ‫ئەفس���وناوی‌و بلیمەت تەماشای ئەکەن‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتی عەقاڵنی‌و یاس���ایی لەسەر‬ ‫بناغەی عەقاڵنی���ەت دامەزراوەو بە پێی‬ ‫کۆمەڵێ���ک رێس���ا دی���اری ئەکرێت کە‬ ‫پێش���تر کۆمەڵگا لەسەری رێک کەوتوە‪.‬‬ ‫ئەم دەس���ەاڵتە ل���ەو روە عەقاڵنیە کە‬ ‫پش���تی بەقەناعەت پێکردن‌و رازی کردن‬ ‫بەستوە‪ .‬ئەم دەس���ەاڵتە موڵکی کەس‬ ‫نی���ە‪ ،‬بەڵکو موڵکی ئەو ش���وێنەیە کە‬ ‫کەس���ەکە لەن���او سیس���تەمدا داگیری‬ ‫ئ���ەکات‪ .‬باش���ترین نمونە دەس���ەاڵتی‬ ‫مامۆس���تایە بەس���ەر خوێن���دکارەوە‪.‬‬ ‫مامۆستا تا ئەوکاتەی خوێندکارانی لەناو‬ ‫چوارچێوەی خوێندنگه‌دان‪ ،‬دەس���ەاڵتی‬ ‫بەس���ەریاندا هەی���ەو ه���ەر کاتێکی���ش‬ ‫لەخوێندگه‌دا نەمان هیچ دەس���ەاڵتێکی‬ ‫بەس���ەریانەوە نی���ە‪ .‬بەمانایەکی تر ئەم‬ ‫دەس���ەاڵتە پتر دەس���ەاڵتی ئەو کارەیە‬ ‫ک���ە تاکەک���ەس داگیری ئ���ەکات‪ ،‬نەک‬ ‫دەس���ەاڵتێکی شەخس���ی‪ .‬لەکاتێک���دا‬ ‫دەسەاڵتی کاریزمی بەپێچەوانەوە لەروی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و ویژدان���ی‌و سیاس���یەوە‬ ‫دەس���ەاڵتی بەس���ەر تاکە کەس���ەکاندا‬ ‫هەیە‪ .‬سەرکردەی کاریزمی لەبەر پێگەو‬ ‫کارەکەی دەس���ەاڵتی نی���ە‪ ،‬بەڵکو ئەوە‬ ‫خۆیەت���ی کە ن���رخ بەپێگ���ەو کارەکەی‬ ‫ئەدات‪ .‬کەس���ایەتی کاریزمی دەسەالتی‬ ‫نیە لەبەرئەوەی س���ەرۆک ی���ان رابەرە‪،‬‬ ‫بەڵکو بەپێچەوانەوە رابەرو سەرۆک بۆیە‬ ‫گرنگین چونکە کەس���ایەتیەکی کاریزمی‬ ‫بەڕێوەیان ئەبات‪.‬‬ ‫رەوایەتی دەسەاڵتی عەقاڵنی‌و یاسایی‬ ‫لەرێی خەڵکەوە دی���اری ئەکرێت‪ .‬ئەوە‬ ‫خەڵکە بەپێی رێوش���وێنیکی یاسایی کە‬ ‫هەموان لەسەری رێککەوتون‪ ،‬ئەو کەسە‬ ‫دیاری ئەکەن کە س���ەرۆکایەتی ئەکات‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم دەس���ەاڵتی کاریزم���ی رەوایەتی‬ ‫لەخ���ودی کەس���ایەتی کاریزمی���ەوە‬ ‫ئەهێنێت‪ .‬ئەوە دەس���ەاڵتە پێویس���تی‬ ‫بەوە‪ ،‬نەک بەپێچەوانەوە‪ .‬بگرە لەمجۆرە‬ ‫دەسەاڵتەدا هیچ دەس���ەاڵتیک ڕەوا نیە‬ ‫گەر ئەو کەس���ایەتیە کارێزمیە داگیری‬ ‫ن���ەکات‌و بۆ خ���ۆی نەپچڕێ���ت‪ .‬نرخی‬ ‫دەسەاڵت لەخۆیدا نیە بەڵكو لەناو کەسی‬ ‫سەرکردەدایە‪ .‬بەمانایەکی تر دەسەاڵتی‬ ‫کاریزمی دەس���ەاڵتێکی زۆر شەخسیەو‬ ‫مانەوەو سەقامگیری بەستراوە بەمانەوەو‬ ‫کەسایەتی سەرکردەوە‪ .‬هەر لەبەرئەمەش‬ ‫ئەمجۆرە دەسەاڵتە هەمیشە ناسەقامگیرو‬ ‫پڕ لەقەیران‌و کێش���ەیە‪ .‬چونکە ئەشێت‬ ‫لەس���ەردەمی دەسەاڵتی کاریزمیدا هەمو‬ ‫ئ���ەو دامودەزگایان���ەی حوکمرانی هەبن‬ ‫ک���ە لەدەس���ەاڵتی عەقاڵنی‪ /‬یاس���اییدا‬ ‫بونیان هەیە‪ ،‬بەاڵم کارکردن‌و بەردەوامی‬ ‫هەموی���ان پابەندن بەژی���ان‌و مانەوەی‬ ‫س���ەرکردەی کاریزمیەوە‪ .‬بناغەی هەمو‬ ‫دام���ودەزگا حوکمرانیەکان بەس���تراون‬ ‫بەکەس���ایەتی کاریزمیەوەو لەنەمان یان‬ ‫لەناوچونیدا هەمویان توش���ی داوەشین‌و‬ ‫داڕمان ئەبن‪ .‬مێژو پ���ڕە لەنمونەی ئەو‬ ‫س���ەرکردە کاریزمیان���ەی ک���ە لەپاش‬ ‫خۆیان‪ ،‬وێرانی‌و ئیفلیجی‌و پەککەوتنیان‬ ‫لەسەرجەم دامودەزگاکاندا دروستکردوە‪.‬‬ ‫بەمانایەک���ی تر دەس���ەاڵتی کاریزمی‬ ‫زۆرجار‪ ،‬نەک هەموجار س���ەر لەس���ەر‬ ‫دیکتاتۆریەت���ەوە هەڵدێن���ێ‪ .‬هی���چ‬ ‫دیکتاتۆرێک نیە بەشێوەیەک لەشێوەکانی‬ ‫دەس���ەاڵتێکی کاریزم���ی نەبوبێ���ت‪.‬‬ ‫لەهەر ش���وێنێک دەس���ەاڵت شەخس���ی‬ ‫بێت‌و لەدەوری کەس���ێک بس���وڕێتەوە‪،‬‬ ‫خۆبەخۆ ئەو شوێنە لەناو سیستەمێکی‬ ‫دیکتاتۆردا ئەژی‪ ،‬گەرچی هەمو س���یماو‬ ‫دامودەزگاکان���ی دەس���ەاڵتی عەقاڵنی‪/‬‬ ‫یاسایی تێدا بێت‪.‬‬ ‫لەباشوری کوردستاندا لەگەڵ ئەوەشدا‬

‫ئەوەی ئەمڕۆ رو‬ ‫ئەدات هەوڵیکی‬ ‫شێلگیرانەیە بۆ‬ ‫ئەوەی خواستی‬ ‫بەشێکی کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫ببێتە خواستی‬ ‫هەموان‌و روانینی‬ ‫بەشێکی کۆمەڵگا‬ ‫بۆ سەرۆکی هەرێم‪،‬‬ ‫ببێتە ڕوانینی‬ ‫هەموان‬ ‫کە زی���اد ل���ەدو دەیەی���ە لەهەرێمێکی‬ ‫سیاسیدا ئەژین کە لەسەرەتای راپەڕینەوە‬ ‫بڕی���اری دروس���تکردنی ئەو دەس���ەاڵتە‬ ‫شەرعیانەی دا کە لەدەنگدانی خەڵکەوە‬ ‫دروس���ت ئەبن‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش���دا کە دو‬ ‫دەیەیە خاوەن���ی پەرلەمان‌و حکومەت‌و‬ ‫دامودەزگاکانین‪ ،‬بەاڵم هێشتا سەردەمی‬ ‫دەس���ەاڵتی کاریزمیمان بەجێنەهشێتوە‪.‬‬ ‫هێش���تا لەو قۆناغە سیاس���یەدا ئەژین‬ ‫کە بڕوابون بەکەس���ایەتی ئەفس���وناوی‬ ‫س���ەرکردەیەک یەکج���ار گرنگت���رو پڕ‬ ‫بایەخترە ل���ەو دەزگایانەی کە لەرێگەی‬ ‫خەڵک���ەوە دامەزراون‪ .‬لە س���ەروبەندی‬ ‫وتوێژکردن لەس���ەر کاندیدکردنەوە یان‬ ‫درێژکردن���ەوەی م���اوەی س���ەرۆکایەتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬بەرونی ئەو راس���تیە ئاشکرا بو‬ ‫کە تائێس���تاش الی بەشێکی کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە‪ ،‬دەسەاڵتی کاریزمی لەپێش هەمو‬ ‫ئەو دامودەزگایانەوەیە کە دو دەیە زیاترە‬ ‫هەرێمی کوردس���تان دروس���تی کردوە‪.‬‬ ‫کێشەی سەرەکی هەرێمی کوردستان کە‬ ‫ئەمڕۆ خۆی لەمەسەلەی درێژکردنەوەی‬ ‫وادەی سەرۆکایەتی هەرێمدا ئەبینێتەوە‪،‬‬ ‫ئەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی بەشێکی کۆمەڵگای‬ ‫ئێم���ە لەژێ���ر کاریگەری‌و بااڵدەس���تی‬ ‫دەسەاڵتی کاریزمیدایەو ئەیەوێت بەهەر‬ ‫نرخێ���ک بوە‪ ،‬درێ���ژە بەو دەس���ەاڵتە‬ ‫بدات‪ .‬گەر یاس���ا رێگە بەکاندیدبونەوەی‬ ‫سەرۆک نادات‪ ،‬گەر هەمان یاسا رێگەش‬ ‫بەدرێژکردنەوە نادات‪ ،‬ئەوا زۆر ئاساییە‬ ‫کە یاس���اکان بگۆڕین‌و بەهەر شێوەیەک‬ ‫بوە رێگەیەکی ش���ەرعی بۆ دەس���ەاڵتی‬ ‫کەسایەتیەک دوبارە بکەینەوە کە تەنیا‬ ‫الی بەش���ێکی کۆمەڵ���گای ئێم���ە وەک‬ ‫دەس���ەاڵتێکی کاریزمی ناسراوە‪ .‬ئەوەی‬ ‫ئەمڕۆ رو ئەدات هەوڵیکی ش���ێلگیرانەیە‬ ‫بۆ ئەوەی خواس���تی بەشێکی کۆمەڵگا‪،‬‬ ‫ببێتە خواستی هەموان‌و روانینی بەشێکی‬ ‫کۆمەڵ���گا بۆ س���ەرۆکی هەرێ���م‪ ،‬ببێتە‬ ‫ڕوانینی هەموان‪ .‬الیەنگرانی ئەم بۆچونە‬ ‫ئەوە ناشارنەوە کە بونی چەند دەقێکی‬ ‫یاسایی بچوک‪ ،‬ئەوە ناهێنێت کاریکی وا‬ ‫گرنگ‌و چارەنوسس���از پەک بخات‪ .‬وەک‬ ‫لەهەم���و جۆرە دەس���ەاڵتیکی کاریزمیدا‬ ‫هەیە‪ ،‬یاس���ا لەخزمەت���ی کاریزمادایەو‬ ‫لەپێناوی ئەویش���دا بون���ی هەیە‪ .‬بگرە‬ ‫یاس���ا تا ئەوکاتە نرخ‌و بەهای هەیە‪ ،‬کە‬ ‫س���ەرکردەی کاریزمی پێی ئەبەخشێت‪،‬‬ ‫واتە یاس���ا خۆی لەخۆی���دا نرخی نیە‪،‬‬ ‫بەڵکو ئەوە بونی س���ەرکردەیە کە نرخ‌و‬ ‫بەها بەیاساکان ئەبەخشێت‪.‬‬ ‫کێشەی س���ەرەکیش ئەوەیە سەۆکی‬ ‫هەرێ���م پێگ���ەی کاریزم���ی تەنی���ا الی‬ ‫الیەنگرانی خۆی هەی���ەو هێزەکانی دی‬ ‫هەریەکەی���ان س���ەرکردەو کەس���ایەتی‬ ‫یەکەم���ی خۆیان هەیە ک���ە الینگرانیان‬ ‫گەر لەس���ەرۆکی هەرێ���م بەگەورەتریان‬ ‫نەبین���ن‪ ،‬ئەوا هی���چ ل���ەو بەکەمتریان‬ ‫نازانن‪ .‬گ���ەر یەکجاری���ش لەبەرئەوەی‬ ‫بەشێکی کۆمەڵگا س���ەرکردەیەک وەک‬ ‫کاریزما ئەبینێت‪ ،‬ماوەی بەپێشێلکردنی‬ ‫یاسا بۆ درێژبکرێتەوە‪ ،‬ئەوا چەندانجاری‬ ‫دی بەهەمان لۆژی���ک‌و هەمان هۆکار بۆ‬ ‫چەندان سەرکردەی دی دوبارە ئەکرێتەوە‬ ‫ک���ە الیەنگرانی بەکارێزماو س���ەرکردەی‬ ‫ئەفسوناویی ئەیبینن‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫مــه‌سـعودۆفـۆبیــا یــاخـود نـه‌تـه‌وه‌ی‌ كــوردو پــه‌تـای‌ دژســه‌ری‌؟‬ ‫د‪ .‬هــۆگــر شــێـخ مــه‌حـمـود‬ ‫واچاكه‌ له‌زمانه‌وه‌ به‌ره‌و كورده‌واری‌و‬ ‫ده‌رون گ����وزه‌ر بكه‌ی����ن ت����ا ده‌گه‌ین ‌ه‬ ‫وێستگه‌ی‌ مه‌به‌ست‪ ،‬كه‌ هه‌ڵاڵی پۆستی‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌‪ .‬ئه‌ویش له‌م ده‌مه‌دا‪،‬‬ ‫كه‌ نه‌ك هه‌ر باش����وری‌ كوردس����تان‌و‬ ‫كوردستان به‌گشتی‌‪ ،‬به‌ڵكو ڕۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس����ت‌و بگره‌ جیهانیش له‌الیه‌نی‌‬ ‫ڕامیارییه‌وه‌ له‌كه‌ش����ی دوای‌ بومه‌له‌رزه‌‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ی‌ زه‌ویناسه‌كان‬ ‫ده‌ڵێ����ن دوای‌ یه‌ك����ه‌م بومه‌ل����ه‌رزه‌‬ ‫چه‌ندان بومه‌له‌رزه‌ی‌ تر به‌دوایدا دێن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ نازانرێت ك����ه‌ ئایا به‌ره‌و‬ ‫ئارامبون����ه‌وه‌و جێگیرب����ون ده‌چێ����ت‪،‬‬ ‫یاخود به‌ره‌و به‌هێزب����ون‌و وێرانكاری‪.‬‬ ‫جا ئه‌وه‌ی‌ بۆ كورد له‌دوای‌ ڕاپه‌ڕینه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵكه‌وت����وه‌‪ ،‬به‌تایب����ه‌ت ل����ه‌دوای‌‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی‌ داعشه‌وه‌‪ ،‬هه‌لومه‌رجێكه‌‬ ‫ه����ه‌ر مه‌گ����ه‌ر له‌قوت����وی عه‌تاره‌كانی‌‬ ‫ڕامیاری����ی نێوده‌وڵه‌ت����ی‌‌و زلهێزه‌كاندا‬ ‫هه‌بوبێت‪ ،‬ده‌نا ب����ۆ خۆبه‌ڕامیارزانانی‌‬ ‫ئێمه‌‪ ،‬خه‌ونیش نه‌بو‪ .‬جا با بێینه‌ سه‌ر‬ ‫زمان‪ ،‬له‌زمانی‌ كوردیدا وشه‌ی‌ (سه‌ر)‬ ‫فره‌واتایه‌كه‌‪ ،‬كه‌ چه‌ندان واتای به‌پێی‬ ‫هاوڕێیه‌تی‌‌و وشه‌و به‌پێی ده‌وروبه‌ر هه‌ن‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌و واتایانه‌ (س����ه‌رۆك) یاخود‬ ‫(پێشه‌وا)و (س����ه‌ركرده‌) یه‌‪ .‬هه‌روه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ "شوكری‌ فه‌زڵی"ی‌ بیرمه‌ندی‬ ‫دورئه‌ندێش‪ ،‬به‌شێخ مه‌حمودی مه‌لیكی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫قــــــه‌ومـ����ی‌ بـــێ س����ــــه‌ر نـیـیــه‌‬ ‫لـــه‌ عــــالــه‌مـدا‬ ‫ده‌تـ����ه‌وێ تــاجـ����ی س����ــه‌ری‌ بـی‪،‬‬ ‫بــه‌هــه‌وا گـێژی نـه‌كـه‌ی‌‬ ‫ج����ا ه����ه‌ر وه‌ك ئ����ه‌و فه‌رمویه‌تی‌‌و‬ ‫دروستیش����ه‌‪ ،‬ك����ه‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ بێس����ه‌ر‬ ‫نییه‌ له‌جیهاندا جگ����ه‌ له‌كورد‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هه‌روه‌ك بونه‌وه‌ری‌ بێس����ه‌ر خۆیش����ی‬ ‫نابێت‪ ،‬ه����ه‌ر به‌و پێیه‌ فره‌س����ه‌ریش‪،‬‬ ‫گه‌ر ژیانیش����ی هه‌بێت‪ ،‬هه‌رگیز ناگاته‌‬ ‫مه‌به‌ست‪ .‬وشه‌ی‌ (دژسه‌ر) یش لێره‌دا‬ ‫به‌پێی پێوه‌رێكی‌ وشه‌س����ازیی كوردی‬ ‫س����ازمكردوه‌‪ ،‬نمون����ه‌ی‌ ت����ری هه‌ن‪،‬‬ ‫وش����ه‌كه‌ش لێكدراوه‌و پێش����تر (سه‌ر)‬ ‫مان ڕونك����رده‌وه‌و (دژ) یش به‌ واتای‌‬ ‫(‪ )ANTI‬ی‌ ئینگلیزی‌ دێت‪ .‬واته‌ كورد‬ ‫خۆی س����ه‌ركرده‌ نه‌خوازه‌و دژایه‌تیشی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬نمونه‌گه‌ل����ی زۆریش له‌مێژوی‌‬ ‫نزیك‌و دورماندا هه‌ن‪ .‬ئه‌م خده‌ (نزعه‌)‬ ‫یه‌ی‌ ده‌رون����ی‌ مرۆڤی‌ كورد‪ ،‬له‌كه‌لتورو‬

‫ئاوه‌زمه‌ندیی خێڵه‌وه‌ سه‌رچاوه‌یگرتوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ خێڵ له‌س����نوری‌ خۆی زیاتر ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌بینیوه‌و چاوی‌ پێی����دا هه‌ڵنه‌هاتوه‌‪،‬‬ ‫بگره‌ له‌ناویشیدا تیره‌ ویستویه‌تی‌ خۆی‬ ‫وه‌ك خێڵ بناسێنێت‌و بنه‌ماڵه‌ش هه‌روا‬ ‫و ته‌نانه‌ت له‌هێندێكباردا خێزانیش ئه‌و‬ ‫خواسته‌ی‌ بوه‌‪ .‬كه‌واته‌ خده‌ی‌ په‌رتبون‬ ‫نه‌ك یه‌كگرتن له‌كورددا هه‌میشه‌ به‌هێز‬ ‫بوه‌و تائێستاش به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫ڕواڵه‌ت گۆڕانی‌ تێدایه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوه‌رۆك‬ ‫له‌ب����اری‌ كاره‌كیدا‪ ،‬هه‌ر ئ����ه‌و ماڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ زۆرجار هۆكاری ئه‌مه‌ بۆ دوژمنان‬ ‫ده‌گێڕینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم م����ن پێموایه‌ ئه‌وه‌‬ ‫پڕاوپڕ ڕاس����ت نییه‌‪ ،‬باشترین به‌ڵگه‌ش‬ ‫ئه‌زمونی‌ نه‌ته‌وه‌كان����ی‌ ترن‪ ،‬كه‌ چۆن‬ ‫له‌وه‌رچه‌رخانه‌ مێژوییه‌كاندا توانیویانه‌‬ ‫یه‌كبگ����رن‌و له‌به‌رامب����ه‌ر ناحه‌زانیاندا‬ ‫پێك����ۆڵ بك����ه‌ن‪ .‬كه‌واته‌ ئ����ه‌وه‌ ته‌نیا‬ ‫ناح����ه‌زان نی����ن‪ ،‬ك����ه‌ هه‌میش����ه‌ كار‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌و خده‌یه‌ی‌ ك����ورد ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و ئه‌وه‌ كورد خۆیش����ییه‌تی‌‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌رگی����ز ئاماده‌ نییه‌‪ ،‬په‌ند له‌هه‌ڵه‌كان‬ ‫وه‌ربگرێت‌و كه‌لێنه‌كان نه‌هێڵێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌القه‌و كه‌له‌به‌ر دروستده‌كات‪ ،‬تاوه‌كو‬ ‫به‌ئاسانی‌ ناحه‌زانی‌ بۆ تێكدانی‌ زیاتری‌‬ ‫ماڵ����ی ش����پرزه‌ی كورد‪ ،‬لێ����وه‌ی‌ بێنه‌‬ ‫ژوره‌وه‌‪.‬‬ ‫كورد ئه‌گه‌ر بیرمه‌ندێك‪ ،‬پێغه‌مبه‌رێك‪،‬‬ ‫ڕێبه‌رێك����ی‌ ئایینیی تێدا هه‌ڵكه‌وتبێت‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وا له‌ناوخۆیدا گوێ����ی لێنه‌گیراوه‌‪،‬‬ ‫بگره‌ ڕاوه‌دوش����نراوه‌‪ .‬نمون����ه‌ بۆ ئه‌م‬ ‫بۆچونه‌ش هه‌ر له‌زه‌رده‌ش����ته‌وه‌ بگره‌‬ ‫تا به‌برایم ده‌گات‪ ،‬دواتریش له‌سه‌ده‌ی‌‬ ‫نۆزده‌دا مه‌والنا خالیدی‌ نه‌قشبه‌ندی‌و‬ ‫له‌سه‌ده‌ی‌ بیستیشدا سه‌عیدی نورسی‬ ‫(بدی����ع الزمان)‪ ،‬ئه‌مانه‌ له‌ناو نه‌ته‌وه‌ی‌‬ ‫خۆمان����دا وه‌ك پێویس����ت گۆێی����ان‬ ‫لێنه‌گی����راوه‌‪ ،‬نه‌ك هه‌ر ئ����ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌جۆرێ����ك له‌ج����ۆره‌كان وه‌ده‌رنراون‌و‬ ‫دژایه‌تیش����یان ك����راوه‌‪ .‬بێگومان له‌زۆر‬ ‫باردا دن����ه‌و كاری ژێربه‌ژێری‌ ناحه‌زانی‌‬ ‫كوردی����ان به‌جۆرێك له‌ج����ۆره‌كان له‌‬ ‫پش����ته‌وه‌ بوه‌‪ .‬ئه‌م����ه‌ له‌كاتێكدا‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌ر ئایی����ن‌و ئایدیۆلۆژیایه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫هێنرابێت‪ ،‬ئ����ه‌وا توانیوێت����ی‌ جێگه‌ی‌‬ ‫خ����ۆی بكات����ه‌وه‌و خه‌ڵكانێ����ك هه‌بن‬ ‫بیپارێزن‌و بره‌وی‌ پێبده‌ن‌و س����ه‌روماڵی‬ ‫بخه‌ن����ه‌ خزم����ه‌ت‪ .‬ئاخر ئه‌گ����ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌ی‌ ئه‌وه‌ خێره‌ (جند االسالم)‬ ‫و بۆچونه‌كانی‌‪ ،‬له‌ئاس����تانه‌ی‌ سه‌ده‌ی‌‬ ‫بیستویه‌كدا‪ ،‬هه‌ورامان ده‌كه‌نه‌ مۆڵگه‌‬ ‫بۆ په‌ره‌سه‌ندن‪ .‬یاخود كه‌سێكی وه‌ك‬

‫ی‬ ‫ئه‌ی‌ ئه‌و‌ه سه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رێم نه‌بو‬ ‫له‌و كاته‌دا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتداران ‌‬ ‫توركیا هه‌ڕه‌شه‌و‬ ‫ی‬ ‫گوڕه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شاره‌كان ‌‬ ‫به‌زاندن ‌‬ ‫هه‌رێمیان ده‌كرد‪،‬‬ ‫ی‬ ‫سه‌رۆك به‌ڕاشكاو ‌‬ ‫ی مه‌گه‌ر به‌سه‌ر‬ ‫وت ‌‬ ‫الشه‌مدا بێن‬ ‫(بها الله‌)ی‌ ڕێبه‌ری به‌هاییه‌كان دێت‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ك����ی‌ س����لێمانی هه‌ڵده‌بژێرێت‪،‬‬ ‫تاوه‌كو لێیه‌وه‌ په‌لبهاوێت! زۆر سه‌یره‌!!‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌په‌ندو قس����ه‌ نه‌سته‌قه‌كانی‌‬ ‫ك����ورددا چه‌ندان په‌ن����دو بێژ هه‌ن‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌م بۆچون����ه‌ پشتڕاس����ت ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌‪ ،‬كه‌ ده‌وترێت‪(:‬گڵی‌ دور‬ ‫ده‌رمانه‌)‪.‬‬ ‫جا ئه‌گه‌ر له‌په‌تای‌ دژس����ه‌ری‌ كورد‪،‬‬ ‫له‌قۆناغی‌ میرنیش����ینه‌كان وردببینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا ده‌یان نمونه‌مان هه‌ن‪ ،‬كه‌ چۆن برا‬ ‫و برا‪ ،‬كوڕو ب����اوك‪ ،‬مام‌و برازا‪ ،‬خێڵ‌و‬ ‫خێ����ڵ‪ ،‬ته‌نان����ه‌ت میر‌و میر هه‌میش����ه‌‬ ‫له‌بونه‌ له‌مپه‌ڕ له‌به‌رده‌م ڕسكانی‌ هێزی‌‬ ‫گه‌وره‌دا‪ ،‬ڕۆڵیان هه‌بوه‌‪ .‬هه‌ر بۆ نمونه‌‬ ‫له‌ئه‌رده‌اڵندا خ����ان ئه‌حمه‌دخان چیی‬ ‫به‌رامب����ه‌ر هه‌ڵۆخانی‌ باوك����ی‌ نه‌كرد؟‬

‫ئ����ه‌و ڕاوه‌ی‌ بۆ كێ كرد؟ ل����ه‌ بۆتاندا‬ ‫له‌به‌درخان‌و یه‌زدانش����ێر بڕوانه‌‪ ،‬به‌چی‬ ‫كۆتاییانه����ات؟! له‌بادینان����دا هه‌ر به‌و‬ ‫پێیه‌‪ .‬له‌باباندا چاكترین به‌ڵگه‌ بۆ ئه‌م‬ ‫خده‌ نه‌گریسه‌‪ ،‬قسه‌كه‌ی‌ میری بابانه‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ به‌میس����ته‌ر ڕی����چ‪ ،‬وه‌ك وه‌اڵمێك‬ ‫به‌رامبه‌ر ب����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ له‌هه‌لومه‌رجی‬ ‫خراپی باری‌ كوردستانی‌ پرسیوه‌‪ ،‬میر‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬مه‌گه‌ر خودا په‌تایه‌ك بنێرێت‌و‬ ‫میره‌كان له‌ن����او ببات‌و ته‌نیا یه‌كێكیان‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ ،‬ده‌نا باره‌كه‌ له‌مه‌ باش����تر‬ ‫نابێ����ت‪ .‬ئه‌م وتراوه‌ له‌و دژس����ه‌رییه‌وه‌‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی‌ گرتوه‌‪ ،‬ده‌ن����ا خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫وه‌ك نه‌ته‌وه‌كان����ی‌ ت����ر بیربكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا ده‌شێت‪ ،‬كه‌ وتوێژی ئاوه‌زمه‌ندانه‌‬ ‫له‌نێواندا بێ����ت‌و خانه‌گومانی‌ له‌یه‌كتر‬ ‫وه‌البنرێت‌و به‌رژه‌وه‌ندیی بااڵی‌ نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫دیاریبكرێت‪ ،‬نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندیی ناوچه‌و‬ ‫پ����ارت‌و بنه‌ماڵ����ه‌و تاكه‌ك����ه‌س‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌م خه‌ڵك����ی‌ ك����ورد له‌په‌رته‌وازه‌یی‌و‬ ‫بابرده‌ڵه‌ی����ی‌و هه‌رك����ه‌س بۆخۆی����ی‬ ‫ڕزگاریده‌بێ����ت‪ ،‬هه‌ر به‌وه‌ش ده‌توانرێت‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ناحه‌زاندا پێكۆڵبكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌رێ هه‌ر ئه‌م دژس����ه‌رییه‌ نه‌بو‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ڕۆژگاری حوكمڕانییه‌كه‌ی‌ ش����ێخی‌‬ ‫نه‌م����ردا وایده‌ك����رد‪ ،‬ك����ه‌ خه‌ڵكانێكی‌‬ ‫ته‌نگه‌تیلك����ه‌ی‌ بوده‌ڵه‌‪ ،‬بڵێن جیاوازی‌‬ ‫له‌نێ����وان ئێمه‌و ش����ێخدا نیی����ه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫خوله‌ی‌ ئایش����ێخانه‌و ئێم����ه‌ش خوله‌ی‌‬ ‫ئامه‌و ڕه‌عن����او ‪ ...‬ت����اد‪ .‬یاخود هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ نه‌بو‪ ،‬كه‌ وایده‌كرد كه‌سێكی‌ وه‌ك‬ ‫بابه‌كر ئاغا ئاماده‌ نه‌بێت له‌ س����ایه‌ی‌‬ ‫ش����ێخدا بێت؟ ی����ان عادیله‌خانم‪ ،‬كه‌‬ ‫ئینگلیز ڕویان پێ����ده‌دا ئه‌وه‌ له‌پێناوی‌‬ ‫په‌رتكردنی‌ ده‌نگ‌و ڕه‌نگی‌ كورددا بو‪،‬‬ ‫یاخود پێچه‌وانه‌ك����ه‌ی‌؟ كاتێكیش كه‌‬ ‫ئه‌حمه‌د موختار جافی جگه‌رگۆشه‌ی‌‪،‬‬ ‫وه‌ك ڕۆش����نبیرێكی‌ سییه‌كانی‌ سه‌ده‌ی‌‬ ‫پێش����و‪ ،‬به‌پێ����ی به‌رپرس����ییه‌تیی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی‪ ،‬ئ����ه‌ده‌ب ده‌خات����ه‌ ڕاژه‌ی‌‬ ‫پرس����ه‌گه‌و هه‌رییه‌ك����ه‌وه‌و ه����ه‌ر به‌و‬ ‫چه‌ش����نه‌ش هه‌ڵس����وكه‌وتده‌كات‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫به‌پیالنێكی‌ ئه‌و ده‌سته‌ پشتپه‌ردانه‌وه‌‬ ‫جوانه‌م����ه‌رگ ده‌كرێ����ت‪ .‬ته‌نان����ه‌ت‬ ‫ئیسالمی‌ ڕامیاریی كورد‪ ،‬هێنده‌ی‌ سه‌ر‬ ‫به‌بیری ئیخوانن‪ ،‬بڵێی هێنده‌ له‌بۆچونه‌‬ ‫پ����اك و بێگه‌رده‌كان����ی‌ (بدیع الزمان)‬ ‫سه‌عید نورس����ی كورد پێڕه‌وی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌ له‌سه‌رده‌می‌ س����وڵتانی‌ عوسمانی‌‌و‬ ‫س����وڵتانه‌ توركه‌ عه‌لمانییه‌كانی‌ وه‌ك‬ ‫ئه‌تاتورك و هاوشێوه‌كانیشی! ئه‌و هه‌ر‬ ‫له‌مه‌ینه‌تی����دا ده‌ژیا‪ ،‬ته‌نیا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬

‫كه‌ كورد ب����و ئام����اده‌ی‌ تواندنه‌وه‌ له‌‬ ‫بۆته‌ی‌ كه‌سدا نه‌بو‪.‬‬ ‫ئێس����تا ل����ه‌م هه‌لومه‌رجه‌ ناس����ك‌و‬ ‫هه‌س����ته‌وه‌ره‌ی‌ نه‌ت����ه‌وه‌ی‌ ك����ورددا‪،‬‬ ‫پێده‌چێت مێ����ژو خۆی دوباره‌بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌بێ ئه‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی كورد هیچ په‌ندو‬ ‫ئه‌زمونێكی‌ له‌ڕابردو وه‌رگرتبێت‪ ،‬ده‌نا‬ ‫ئ����ه‌وه‌ چ ماڵوێرانییه‌ك����ه‌‪ ،‬كه‌ خه‌ریكه‌‬ ‫پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم ده‌كرێته‌ مایه‌ی‌‬ ‫دڵه‌ڕاوك����ێ بۆ س����ه‌رجه‌م تاكی‌ كوردو‬ ‫خاڵ����ی وه‌رچه‌رخ����ان ب����ۆ په‌رتكردنی‌‬ ‫ده‌نگ‌و س����ه‌نگ‌و هێزی‌ ك����ورد‪ ،‬نه‌ك‬ ‫هه‌ر له‌ناوخ����ۆدا‪ ،‬به‌ڵكو له‌ناوه‌نده‌كانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ش����دا‪ .‬ئه‌م����ه‌ له‌كاتێك����دا‪ ،‬كه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كورد له‌چاوه‌ڕوانیی ته‌كانێكی‌‬ ‫ڕامیاری چاره‌نوسسازدایه‌‪ ،‬كه‌چی له‌م‬ ‫س����اته‌وه‌خته‌دا الی‌ ك����ورد به‌جۆرێك‬ ‫كارده‌كرێ����ت وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كوردس����تان‬ ‫به‌تایبه‌ت باشور سویسرا بێت‌و واڵتێكی‌‬ ‫خاوه‌ن سه‌روه‌ریی ڕامیاریی ڕه‌خسیوی‌‬ ‫دیژۆر بێت‌و ته‌نیاوته‌نیا تاكانه‌ كێشه‌مان‬ ‫ئه‌وه‌ بێت‪ ،‬كه‌ سه‌رۆكه‌كه‌مان بگۆڕین!‬ ‫لێ����ره‌وه‌ ڕوده‌كه‌مه‌ س����ه‌رجه‌م پارته‌‬ ‫به‌ڕێزه‌كان‌و سه‌رجه‌م ئه‌و ڕۆژنامه‌نوس‌و‬ ‫ش����رۆڤه‌كاره‌ ڕامیارییانه‌و ئه‌و چاودێره‌‬ ‫ڕامیارییانه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌گ����ه‌ر به‌پێی ڕێژه‌ی‌‬ ‫ئه‌وانبێ����ت‪ ،‬به‌ره‌كه‌ت����دا! ئ����ه‌وا كه‌س‬ ‫له‌كورد به‌ئاگاتر نییه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ژوره‌‬ ‫داخراوه‌كانی‌ دروستكردنی‌ بڕیار له‌الی‌‬ ‫ڕامیارانی‌ ده‌وڵه‌تانی‌ زلهێز ده‌گوزه‌رێت‪،‬‬ ‫له‌ڕوی‌ ده‌ربه‌ستیمه‌وه‌ ڕوده‌كه‌مه‌ ئێوه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێ����زو تكای‌ ئه‌وه‌ ده‌ك����ه‌م‪ ،‬كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫له‌بیرنه‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ ئێمه‌ كوردین‌و له‌باشوری‌‬ ‫كوردستانی‌ ئه‌نفالدیده‌و كیمیاباراندیده‌و‬ ‫به‌عس����دیده‌ی‌ داعش����زه‌ده‌ دای����ن‌و‬ ‫باده‌وروبه‌ره‌ك����ه‌ش ڕه‌چاوبكه‌ین‪ .‬ئاخر‬ ‫ئازیزان ئێوه‌ی‌ به‌ڕێز ئه‌گه‌ر له‌ڕوانگه‌ی‌‬ ‫یارییه‌كانی‌ تۆپی پێش����ه‌وه‌ س����ه‌یری‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌كه‌ بك ‌هن‌و س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌یاریكه‌رێك����ی‌ گۆڕه‌پانه‌كه‌ بچوێنین‪،‬‬ ‫ئایا كاتێك بیر له‌كردنه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ یاخود‬ ‫گۆڕینی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئای����ا ئه‌وه‌ كێیه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی‌ باشتری لێده‌كه‌ن‪ ،‬ئایا ئه‌گه‌ر‬ ‫دۆزه‌ك����ه‌ دۆزی‌ ك����وردی پڕمه‌ینه‌تیش‬ ‫نه‌بێت‌و ته‌نی����ا یارییه‌ك بێ����ت‪ ،‬بڵێی‬ ‫ئه‌مه‌ سه‌ركێش����ییه‌كی‌ ترسناك نییه‌؟‬ ‫ئازی����زان كه‌مێ����ك له‌خێرای����ی به‌ره‌و‬ ‫دیموكراسیچونتان كه‌مبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬نه‌بادا‬ ‫س����ه‌رمانبخوات‪ .‬ئازی����زان كۆمه‌ڵێ����ك‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ هه‌ن‪ ،‬ك����ه‌ خوێندنه‌وه‌یان‬ ‫واده‌كات‪ ،‬ك����ه‌ مرۆڤ س����ه‌روده‌ره‌یه‌ك‬ ‫له‌وه‌دا بكات‪ ،‬كه‌ ئایا ئه‌و گۆڕانكارییه‌‬

‫دراماتیكییانه‌ی‌ له‌جیهاندا ڕوده‌ده‌ن ئایا‬ ‫ئه‌وه‌ ته‌نیا كاری هۆكاره‌ ناوخۆییه‌كانن‬ ‫یاخود هۆكارگه‌لێكی‌ ڕه‌خسێنراو له‌الیه‌ن‬ ‫زلهێزانه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ ناڕاسته‌وڕاست‌و‬ ‫پڕ پێچوپه‌نا كاریان بۆكردوه‌و به‌رنامه‌و‬ ‫ش����ه‌ونخونی‌و پوڵ‌و پاره‌و قوربانیشی‬ ‫بۆ دراوه‌و ئامانجگه‌لێكیش به‌بێگومان‬ ‫دیاریك����راون‪ ،‬ده‌نا ك����ه‌س كچی خۆی‬ ‫ناكاته‌ قوربانی‌ كوڕی‌ كه‌س!‬ ‫من دڵنیام ئێس����تا هێندێك له‌ئێوه‌ی‌‬ ‫به‌ڕێز ده‌ڵێن گوایه‌ دیمانه‌ی‌ پیالنسازی‌‬ ‫(نظریه‌ المؤامره‌) باوی‌ نه‌ماوه‌‪ .‬منیش‬ ‫ده‌ڵێم به‌ڕاس����تی‌ خۆشخه‌یاڵییه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫وابزانرێت‪ ،‬كه‌ ڕامیاری����ی نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫به‌ب����ێ به‌رنام����ه‌و ڕێخۆش����كه‌ری‌‌و‬ ‫كارتێك����ردن ده‌گوزه‌رێ����ت‪ .‬ئازی����زان‪،‬‬ ‫پێده‌چێ����ت كاركردنی‌ حیزب الی‌ كورد‬ ‫به‌پێ����ی ئ����اوه‌زی‌ خێ����ڵ‌و به‌گوێره‌ی‌‬ ‫خ����ده‌ی‌ دژس����ه‌ری‌‪ ،‬هێن����ده‌ به‌هێزانه‌‬ ‫به‌خۆی‌و میدیاو توانایه‌وه‌ كاریكردبێت‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك ئه‌وه‌ی‌ هێنابێته‌ كایه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌نده‌ ناومناوه‌ (مه‌سعودۆفۆبیا)‪ ،‬ده‌نا‬ ‫ئ����ه‌وه‌ كام دورئه‌ندیش����ییه‌ وایكردوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ له‌وه‌النانی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم����دا ببینرێ����ت‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌ناله‌بار بزانرێت‪ ،‬كه‌ س����ه‌رجه‌م گه‌لی‬ ‫باشور به‌شداری ڕاپرسیبێت سه‌باره‌ت‬ ‫به‌س����ه‌رۆكه‌كه‌ی‌‪ ،‬ئه‌م����ه‌ له‌كاتێك����دا‬ ‫ئ����ه‌م ئه‌زمون����ه‌ له‌هێندێ����ك له‌واڵتانی‌‬ ‫پێش����كه‌وتوی‌ دیموكراسی عه‌یار (‪)24‬‬ ‫یش����دا هه‌بێت‪ .‬باش����ه‌ دژایه‌تیكردنی‌‬ ‫ئه‌مه‌ گومانێك دروستناكات سه‌باره‌ت‬ ‫به‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌نگی‌ په‌رله‌مانتاران ده‌نگی‌‬ ‫ڕاس����ته‌قینه‌ی‌ گه‌لب����ن؟! یاخ����ود ئایا‬ ‫ناكرێت بۆچونی‌ گه‌ل له‌و ده‌مه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن كراوه‌ تاكو ئێس����تا گۆڕانی‌‬ ‫به‌سه‌ردا هاتبێت؟ ئایا دروستتر نییه‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ بۆچون����ی‌ نوێی گه‌ل س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌س����ه‌رۆكی‌ داهات����وی‌ وه‌ربگیرێت؟!‬ ‫با له‌مان����ه‌ش بگه‌ڕێین‌و بپرس����ین ئایا‬ ‫ئێمه‌ س����ه‌رۆكمان بۆ ئه‌وه‌ ناوێت‪ ،‬كه‌‬ ‫گوزارشت له‌به‌رژه‌وه‌ندیی نه‌ته‌وه‌ بكات؟‬ ‫ئایا له‌به‌رامبه‌ر ملهوڕییه‌كانی‌ ناحه‌زاندا‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێم ڕۆڵی نه‌بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ وا‬ ‫مانه‌وه‌یم����ان لێ بوه‌ت����ه‌ فۆبیا؟ ئه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم نه‌بو له‌و كاته‌دا‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌س����ه‌اڵتدارانی‌ توركیا هه‌ڕه‌ش����ه‌و‬ ‫گوڕه‌شه‌ی‌ به‌زاندنی‌ شاره‌كانی‌ هه‌رێمیان‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬سه‌رۆك به‌ڕاشكاوی‌ وتی‌ مه‌گه‌ر‬ ‫به‌سه‌ر الشه‌مدا بێن‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫دڵنیایی‌ (التأمین)‬ ‫بابه‌تێكی‌ له‌بیركراو و چه‌ند پێشنیارێك بۆ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‬ ‫كه‌مال سه‌عید خدر*‬ ‫به‌ه����ۆی‌ سروش����تی‌ م����رۆڤ كه‌ هه‌ر‬ ‫له‌ئه‌زه‌ل����ه‌وه‌ خولی����ای‌ خۆپارس����تنه‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام له‌ملمالنێدابوه‌ بۆ خۆپاراستن‬ ‫له‌كاریگه‌ری����ه‌ نه‌رێنیه‌كان����ی‌ ڕوداو و‬ ‫كاره‌سات ‌ه سروشتی‌‌و ده‌ستكرده‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هۆكارو ش����ێوازه‌كانی‌ ئه‌م خۆپاراستنه‌‬ ‫به‌پێی‌ قۆناغه‌كانی‌ پێشكه‌وتن‌و ئاستی‌‬ ‫بیركردن����ه‌وه‌و بارودۆخ����ی‌ ئاب����وری‌‌و‬ ‫گۆڕان����كاری‌ له‌پێداویس����تیه‌كانی‌ ژیاندا‬ ‫گۆڕانكاریان به‌سه‌رداهاتوه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌م‬ ‫هۆكاره‌ گرنگانه‌ش كه‌مرۆڤ له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫په‌نای‌ بۆ بردوه‌ بریتی‌ بوه‌ له‌هاوكاری‌‌و‬ ‫به‌هاناوه‌چون����ی‌ یه‌كت����ری‌ له‌ڕێ����گای‌‬ ‫دامه‌زراندن����ی‌ ده‌خیل����ه‌و كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پیت����اك‌و پاش����ه‌كه‌وتكردن‌و هه‌ڵگرتنی‌‬ ‫ل����ه‌م ده‌خیله‌ی����ه‌دا بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌كاتی‌‬ ‫پێویس����تدا قه‌ره‌ب����وی‌ زیانلێكه‌وتوانی‌‬ ‫كاره‌س����اته‌كانی‌ پێبكه‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫س����ه‌ره‌تای‌ چه‌كه‌ره‌كردن����ی‌ بیرۆك����ه‌ی‌‬ ‫دڵنیایی‌ (التأمین) بوه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌م ڕوه‌وه‌ هه‌ندێ����ك س����ه‌رچاوه‌ی‌‬ ‫مێژوی����ی‌ س����ه‌رهه‌ڵدانی‌ بیرۆك����ه‌ی‌‬ ‫دڵنیای����ی‌ ده‌گێڕن����ه‌وه‌ بۆ س����ه‌رده‌می‌‬ ‫بازرگان����ه‌ چینیی����ه‌كان (‪3000‬پ‪.‬ز)‬ ‫كاتێ����ك بیرۆك����ه‌ی‌ قه‌ره‌بوكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫بازرگان����ه‌ زیانلێكه‌وتوه‌كانیان هێناوه‌ته‌‬ ‫ئ����اراوه‌و په‌یڕه‌ویان ك����ردوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫فیرعه‌ونه‌كان‌و بابلی����ه‌كان (‪2200‬پ‪.‬ز)‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ په‌نایان بۆ ئه‌م بیرۆكه‌یه‌‬ ‫بردوه‌و دواتریش ئیمپراتۆریه‌تی‌ ڕۆمانی‌‬ ‫(‪215‬پ‪.‬ز) ڕۆڵ����ی‌ گرنگی����ان بینی����وه‌‬ ‫له‌په‌ره‌پێدان����ی‌ بیرۆك����ه‌ی‌ دڵنیای����ی‌‬ ‫به‌داڕشتنی‌ یاس����ای‌ ڕۆدی‌ (‪Rhodian‬‬

‫‪ )Low‬ك����ه‌ یاس����ایه‌كی‌ به‌ناوبانگبوه‌‪،‬‬ ‫ڕۆڵ����ی‌ خۆی����ان تۆمارك����ردوه‌ له‌مێژوی‌‬ ‫دڵنیاییدا‪ ،‬ته‌نانه‌ت هه‌ندێك له‌نوسه‌ران‬ ‫سه‌ره‌تای‌ بیرۆكه‌ی‌ دڵنیایی‌ ده‌گێڕنه‌وه‌‬ ‫بۆ دڵنیاییكردن له‌س����ه‌ر مه‌ترسیه‌كانی‌‬ ‫ده‌ری����ا له‌س����ه‌رده‌می‌ ئیمپراتۆریه‌ت����ی‌‬ ‫ناوبراو كه‌ داوایان له‌حكومه‌ته‌كانی‌ سه‌ر‬ ‫به‌ئیمپراتۆریه‌ته‌كه‌یان كردوه‌ پارێزگاری‌‬ ‫ل����ه‌و پاپۆڕان����ه‌ بك����ه‌ن ك����ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫به‌ڵێنده‌ره‌كانه‌وه‌ كه‌لوپه‌ل‌و جبه‌خانه‌ی‌‬ ‫س����ه‌ربازیان پێدائه‌ناردن بۆ به‌ره‌كانی‌‬ ‫جه‌ن����گ‪ .‬هه‌روه‌ها له‌مێ����ژوی‌ دڵنیاییدا‬ ‫ناكرێ����ت ڕۆڵ����ی‌ بازرگان����ه‌ ئیتاڵیه‌كان‬ ‫فه‌رام����ۆش بكرێ����ت له‌ب����واری‌ دڵنیایی‌‬ ‫ده‌ریای����ی‌ (‪Marine insurance‬‬ ‫–التأمی����ن البح����ری)دا‪ ،‬به‌تایبه‌ت����ی‌‬ ‫بازرگانه‌كان����ی‌ ناوچ����ه‌ی‌ (لۆمباردیا)‬ ‫ی‌ ئیتاڵی‌ له‌ش����اره‌كانی‌ (فلۆره‌نس����او‬ ‫جه‌ن����ه‌وا) ك����ه‌ له‌مێ����ژودا ناس����راون‬ ‫به‌لۆمباردی����ه‌كان‪ ،‬كه‌دوات����ر به‌ه����ۆی‌‬ ‫جه‌نگه‌وه‌ كۆچیان كردوه‌ بۆ به‌ریتانیاو‬ ‫له‌وێش ڕۆڵ����ی‌ گرنگیان بینیوه‌ له‌بواری‌‬ ‫دڵنیایی‌ ده‌ریایی‌‌و داهێنان‌و پێشخستنی‌‬ ‫دابونه‌ریتی‌ دڵنیای����ی‌ له‌به‌ریتانیادا كه‌‬ ‫بۆته‌ مایه‌ی‌ ده‌ركردنی‌ یاسای‌ ئه‌لێزابێس‬ ‫له‌ساڵی‌ (‪1601‬ز) ده‌رباره‌ی‌ ڕێكخستنی‌‬ ‫كاروباری‌ دڵنیای����ی‌ ده‌ریایی‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ه����ه‌ر له‌ئه‌نجامی‌ ئه‌م پێش����كه‌وتنه‌ بوه‌‬ ‫گروپ����ی‌ (لویدز) ب����ۆ دڵنیایی‌ ده‌ریایی‌‬ ‫له‌به‌ریتانیادا له‌نیوه‌ی‌ دوه‌می‌ س����ه‌ده‌ی‌‬ ‫هه‌ژده‌دا (‪1750‬ز) هاتۆته‌ ئاراوه‌و دواتر‬ ‫دام����ه‌زراوه‌ی‌ (لویدز)یان پێكهێناوه‌ كه‌‬ ‫به‌ناوبانگترین دامه‌زراوه‌ بوه‌ له‌به‌ریتانیاو‬ ‫جیهانیشدا له‌بواری‌ دڵنیایی‌ ده‌ریاییدا‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌جۆره‌كانی‌ تری‌ دڵنیایی‌‬ ‫مێژویه‌كی‌ كۆنی‌ نیه‌و به‌پێی‌ س����ه‌رچاوه‌‬

‫ئ����اگاداره‌كان ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ بۆ نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪360‬س����اڵ‌) له‌مه‌وپێش‪ ،‬كه‌مێژویه‌كی‌‬ ‫تازه‌یه‌ له‌چاو مێژوی‌ دڵنیایی‌ ده‌ریاییدا‪،‬‬ ‫ته‌نان����ه‌ت كاتێك له‌س����اڵی‌ (‪1666‬ز)‬ ‫ئاگرێك����ی‌ گ����ه‌وره‌ له‌ش����اری‌ له‌نده‌ندا‬ ‫كه‌وته‌وه‌ هیچ جۆره‌ دڵنیاییه‌ك له‌ئارادا‬ ‫نه‌ب����وه‌ له‌دژی‌ س����وتان‪ ،‬ب����ه‌اڵم دواتر‬ ‫به‌هۆی‌ شۆڕشی‌ پیشه‌سازی‌ له‌ساڵه‌كانی‌‬ ‫(‪1840-1770‬ز) له‌واڵتی‌ به‌ریتانیاو ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ی‌ ئه‌م شۆڕش����انه‌یان تیا به‌رپابو‬ ‫ڕۆڵی‌ كاریگه‌ریان هه‌بو له‌سه‌ر گرنگیدان‬ ‫به‌دڵنیای����ی‌‌و كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر بواری‌‬ ‫ئابوری‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌مێژوی‌ دڵنیایی‌ له‌عێراق‌و‬ ‫كوردس����تاندا ك����ه‌ له‌س����اڵی‌ (‪)1925‬‬ ‫وه‌ خراوه‌ته‌ س����ه‌ر عێراق س����ه‌ره‌تاكه‌ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ بۆ س����ه‌ره‌تای‌ س����ه‌ده‌ی‌‬ ‫بیس����ته‌م كاتێ����ك له‌الی����ه‌ن كۆمپانیا‬ ‫بیانیه‌كان����ه‌وه‌ بناغه‌ی‌ ب����ۆ داڕێژراوه‌و‬ ‫دوات����ر له‌س����اڵی‌ (‪ )1950‬داو له‌ڕێگای‌‬ ‫ده‌ركردنی‌ یاسای‌ ژماره‌ (‪ )56‬بڕیاردرا‬ ‫له‌سه‌ر دامه‌زراندنی‌ (كۆمپانیای‌ دڵنیایی‌‬ ‫نیش����تیمانی‌) ئیت����ر زه‌مینه‌ ڕه‌خس����ا‬ ‫بۆ گه‌ش����ه‌كردنی‌ ب����واری‌ دڵنیایی‌‌و تا‬ ‫ساڵه‌كانی‌ كۆتایی‌ هه‌شتاكان دامه‌زراوه‌ی‌‬ ‫دڵنیایی‌ (المؤسس����ه‌ العام����ه‌ للتأمین)‬ ‫له‌عێراقدا یه‌كێك بو له‌دامه‌زراوه‌ گه‌وره‌و‬ ‫پێشكه‌وتوه‌كانی‌ دڵنیایی‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم به‌ڕودان����ی‌ جه‌نگه‌ یه‌كل����ه‌دوای‌‬ ‫یه‌كه‌كان‪ ،‬كه‌ تائێس����تاش به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌ش����ێوه‌كان به‌رده‌وام����ه‌و كاریگ����ه‌ری‌‬ ‫قوڵیان جێهێش����توه‌ له‌س����ه‌ر ئه‌م بواره‌‬ ‫گرنگه‌و له‌كوردستانیش����دا كاره‌س����اتی‌‬ ‫به‌سه‌ر بواری‌ دڵنیاییدا هێناوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێ����زان‪ :‬له‌به‌ر دو ه����ۆكاری‌ گرنگ‬ ‫ئه‌و پێش����ه‌كیه‌ چڕوپڕه‌م به‌پێویس����ت‬

‫له‌دنیای‌ ئه‌مڕۆدا‬ ‫نابینین هیچ‬ ‫حكومه‌ت‌و‬ ‫ی‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی مۆدێرن‬ ‫حوكمڕان ‌‬ ‫ی بدات‬ ‫ڕێگا به‌خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌ ‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫خه‌مساردبێت‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م‬ ‫بوار‌ه گرنگه‌دا‬ ‫زانی‌ ئاماژه‌ی‌ بۆ بك����ه‌م‪ ،‬یه‌كه‌میان بۆ‬ ‫شاره‌زابونێكی‌ سه‌ره‌تایی‌‌و به‌رچاوڕون ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێن����ه‌ری‌ به‌ڕێز ده‌رب����اره‌ی‌ دڵنیایی‌‌و‬ ‫مێ����ژوی‌ س����ه‌رهه‌ڵدانی‌ ك����ه‌ زۆرو كه‌م‬ ‫له‌ب����واری‌ ڕۆژنامه‌گ����ه‌ری‌ كوردیدا الی‌‬ ‫لێنه‌كراوه‌ت����ه‌وه‌ (ب����ۆ زانی����اری‌ ئه‌مه‌‬ ‫س����ێهه‌م نوس����ینی‌ به‌نده‌ی����ه‌ له‌س����ه‌ر‬

‫دڵنیایی‌)‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌هه‌مان ش����ێوه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر ئاس����تی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌یوه‌ندیدار‬ ‫(دارایی‌‌و ئابوری‌) شتێك نه‌ماوه‌ به‌ناوی‌‬ ‫دڵنیایی����ه‌وه‌‪ ،‬دوه‌میان بۆ خس����تنه‌ڕوی‌‬ ‫ڕۆڵ‌‌و گرنگی‌ دڵنیایی‌ كه‌ له‌س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫دروس����تبونی‌ شارس����تانیه‌ته‌وه‌ درك����ی‌‬ ‫پێكراوه‌و گرنگی‌ پێدراوه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‌و ئابوری‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان كه‌‬ ‫به‌ڕه‌هایی‌ ئه‌م ب����واره‌ گرنگه‌ی‌ نابوت‌و‬ ‫پش����تگوێ‌ خس����توه‌و داوێتیه‌ ده‌س����ت‬ ‫كه‌رتی‌ تایب����ه‌ت‌و ئ����ه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌‬ ‫كه‌م‌و زۆر ڕۆڵیان نیه‌ له‌به‌رجه‌سته‌كردنی‌‬ ‫بنه‌ماكان����ی‌ دڵنیای����ی‌‌و باڵوكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هۆشیاری‌‌و ڕۆشنبیری‌‌و زانیاری‌ له‌سه‌ر‬ ‫دڵنیایی‌‌و تا نوس����ینی‌ ئ����ه‌م بابه‌ته‌ش‬ ‫نه‌مان دی‌ یه‌كێك ل����ه‌م كۆمپانیایانه‌ی‌‬ ‫دڵنیایی‌ به‌رنامه‌یه‌ك پێش����كه‌ش بكات‬ ‫له‌كه‌ناڵێكی‌ ته‌له‌فزیۆن����ی‌ یان بابه‌تێك‬ ‫باڵوبكات����ه‌وه‌ له‌ڕۆژنام����ه‌و گۆڤاره‌كاندا‬ ‫ب����ۆ خس����تنه‌ڕوی‌ كارو به‌رنامه‌كانیان‬ ‫تاهاواڵتیان بزان����ن بابه‌تێكی‌ وا گرنگ‌و‬ ‫س����ودبه‌خش هه‌یه‌ بۆ دڵنیابون له‌سه‌ر‬ ‫ژی����ان‌و س����ه‌رو‌هت‌و س����امانیان‌و ڕویان‬ ‫تێبك����ه‌ن ب����ۆ ده‌س����ته‌به‌ركردنی‌ ئه‌م‬ ‫دڵنیاییه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ مای����ه‌ی‌ سه‌رس����وڕمانه‌ الی‌‬ ‫ش����اره‌زایان‌و كارمه‌ندانی‌ فه‌رمانگه‌كانی‌‬ ‫دڵنیای����ی‌ له‌هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان ئه‌و‬ ‫خه‌مس����اردییه‌ی‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردس����تانه‌ ك����ه‌ له‌دنی����ای‌ ئه‌م����ڕۆدا‬ ‫نابینین هیچ حكومه‌ت‌و دامه‌زراوه‌یه‌كی‌‬ ‫حوكمڕانی‌ مۆدێرن ڕێگا به‌خۆی‌ بدات به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم خه‌مساردبێت‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ر ئ����ه‌م بواره‌ گرنگ����ه‌دا‪ ،‬كه‌‬ ‫مه‌به‌ستی‌ س����ه‌ره‌كی‌ ئه‌م نوسینه‌مانه‌و‬

‫ئامانج لێی‌ به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ی‌ فه‌رمانگه‌و‬ ‫داموده‌زگاكانی‌ سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‌و‬ ‫ئابوریه‌و له‌هه‌مانكاتدا سه‌رپه‌رش����تی‌‌و‬ ‫چاودێری����ی‌ بواری‌ دڵنیایی����ه‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تاندا له‌پێناوی‌ دروس����تكردن‌و‬ ‫په‌ره‌پێدان����ی‌ بازاڕی‌ دڵنیایی‌ (س����وق‬ ‫التأمین) بۆ پش����تگیریی‌ بواری‌ ئابوری‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫لێ����ره‌دا وه‌ك كارمه‌ندێكی‌ ش����اره‌زای‌‬ ‫بواری‌ دڵنیایی‌‌و له‌ڕوانگه‌ی‌ دڵسۆزیمان‬ ‫بۆ ئه‌م بواره‌ گرنگه‌ كه‌ س����ااڵنێكی‌ زۆر‬ ‫خزمه‌تمان پێكردوه‌‪ ،‬ئه‌م پێشنیارانه‌ی‌‬ ‫خ����واره‌وه‌ ده‌خه‌ین����ه‌ڕو ب����ۆ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫دارایی‌‌و ئابوری‌ كه‌ له‌ئێستادا سپێردراوه‌‬ ‫به‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و پێویسته‌ له‌ئاست‬ ‫گۆڕانكاری‌ چاوه‌ڕوانكراودا بێت له‌بواری‌‬ ‫دڵنیاییشداو هیواخوازین پێشنیاره‌كان‬ ‫هاوكارب����ن ب����ۆ ئ����ه‌م گۆڕانكاری����ه‌و‬ ‫به‌گه‌ڕخس����تنه‌وه‌ی‌ ب����ازاڕی‌ دڵنیای����ی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و كۆتایی‌ هێنان به‌م‬ ‫پاشاگه‌ردانیه‌‪:‬‬ ‫به‌هۆی‌ هه‌ڵپه‌س����اردنی‌ كارو‬ ‫‪ .1‬‬ ‫چاالكی‌ فه‌رمانگه‌كانی‌ دڵنیایی‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستاندا‬ ‫كارمه‌نده‌كانیان دابڕاون له‌و گۆڕانكاری‌‌و‬ ‫پێشكه‌وتنانه‌ی‌ له‌بواری‌ دڵنیاییدا ڕویداوه‌‬ ‫له‌ده‌وروپشت‌و ناوچه‌كه‌و جیهاندا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێشنیار ده‌كه‌ین له‌سه‌ره‌تادا به‌رنامه‌یه‌ك‬ ‫داڕێژرێت ب����ۆ ناردنه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ كارمه‌نده‌‬ ‫زی����ره‌ك‌و به‌تواناكان����ی‌ فه‌رمانگه‌كانی‌‬ ‫دڵنیایی‌ ب����ۆ به‌ده‌س����تهێنانی‌ زانیاری‌‬ ‫تازه‌و هاوچه‌رخ‌و شێوازی‌ كاركردنی‌ ئه‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌ دڵنیاییانه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ له‌ئاینده‌دا‬ ‫كه‌ڵك����ی‌ لێوه‌ربگ����رن له‌ڕاییكردن����ی‌‬ ‫ئیشوكاره‌كانیاندا‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪15‬‬ ‫ئاژار‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫بۆ ژنان ‌ی دوگیان ئه‌م رێنماییان ‌ه زۆر پێویسته‌‬

‫دو هه‌فته‌ جارێك‬ ‫ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت‬

‫نرخ‌و قۆرخكار ‌ی‬ ‫بازاڕ ‌ی ده‌رمان‬

‫ی ته‌ندروست زۆر پێویست ‌ه بۆ‬ ‫خۆراك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوگیان‌و كۆرپه‌ل���ه‌‪ ،‬رێكخراو ‌‬ ‫دایك ‌‬ ‫ی ئاماژه‌ی���ان‬ ‫ی جیهان��� ‌‬ ‫ته‌ندروس���ت ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���ت‬ ‫به‌وه‌ك���ردو‌ه خۆراك��� ‌‬ ‫له‌پێداویس���تیه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كانه‌ ب���ۆ‬ ‫ی منداڵێكی‌ ته‌ندروس���ت‌و‬ ‫دروس���تبون ‌‬ ‫ی له‌شساخ‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ پێویست ‌ه‬ ‫دایكێك ‌‬ ‫دایكان ئ���ه‌م چه‌ند خواردنانه‌یان له‌بیر‬ ‫نه‌چێت له‌كاتی‌ دوگیانی‌‪.‬‬ ‫‪ .1‬ئه‌می���گا ‪3‬و ڤیتامی���ن ‪ .D‬ئه‌م‬ ‫دو ڤیتامینه‌ به‌ش���ێو‌هی‌ ح���ه‌ب هه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه پێویس���ت ‌ه دایكانی‌ دوگیان بیخۆن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئۆمیگا ‪ 3‬ل��� ‌ه هه‌ریه‌ك ل ‌ه‬ ‫ی و ت���ۆوی‌ كه‌تان‬ ‫خواردنه‌كانی‌ ماس��� ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه ل ‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌رچی‌ ڤیتامی���ن د ‌‬ ‫هه‌تاو ده‌ست مان ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ .2‬كالس���یۆم‪ .‬ده‌توانیت به‌شێوه‌ ‌‬ ‫ح���ه‌ب بیخۆیت رۆژان��� ‌ه ‪ 1000‬ملیگرام‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌خواردنیش ده‌توانیت ده‌ستت‬ ‫ی‬ ‫بكه‌وێ���ت له‌هه‌ریه‌ك ل��� ‌ه به‌رهه‌مه‌كان ‌‬ ‫شیرو په‌نیرو قه‌یماغ‌و‪...‬هتد‪.‬‬ ‫‪ .3‬فۆلیك ئه‌س���ید‪ .‬ئ���ه‌م حه‌به‌ زۆر‬ ‫پێویس���ت ‌ه بۆ ژنانی‌ دوگیان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی ب���اس‬ ‫ی دوگیان��� ‌‬ ‫ی ب���وار ‌‬ ‫پزیش���كان ‌‬ ‫ێ مانگ‬ ‫له‌وه‌ده‌كه‌ن كه‌ پێویس���ته‌ س��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پێش دوگیانی‌‌و سێ‌ مانگ له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی ئ���ه‌م حه‌ب ‌ه بخورێ���ت‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫دوگیان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێویس���ت ‌ه ئ���ه‌م ح���ه‌ب‌و خواردنانه‌ ‌‬ ‫سه‌ره‌وه‌ دایكانی‌ دوگیان بیانخۆن‪.‬‬

‫به‌ڕۆژوگرتن كێشت كه‌م بكه‌وه‌ پاكوته‌میز ‌ی ناو له‌شت به‌م شێوه‌یه‌ رابگره‌‬

‫گه‌ر تۆ كێشه‌ی‌ زیادبونی‌ كێشت هه‌یه‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌توانی‌ به‌ڕۆژوگرتن كێش���ت كه‌م‬ ‫بكه‌یته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم گه‌ر بێت‌و به‌م شێوه‌یه‌ی‌‬ ‫خواره‌وه‌ نان بخۆیت‪:‬‬ ‫كاتی‌ به‌ربانگ‬ ‫پێویسته‌ شله‌مه‌نی‌‌و ئه‌و خواردنانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ریش���اڵیان تێدایه‌ زۆر بخورێن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ش���له‌مه‌نی‌ هه‌م له‌ش له‌وش���ك بونه‌وه‌‬ ‫ده‌پارێزێ���ت‌و ه���ه‌م هه‌س���ت به‌تێربون‬ ‫ده‌كه‌یت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ له‌كاتی‌ رۆژو شكاندن‬ ‫قاپێك ش���ۆربا بخ���ۆره‌وه‌ دواتر قاپێك‬ ‫زه‌اڵته‌ی‌ س���ه‌وزه‌ پاشان شه‌ربه‌ت بخۆ‪.‬‬ ‫دواتر ده‌توانی‌ پارچه‌یه‌ك مریشك یاخود‬ ‫گۆشت یان ماسی‌ به‌برژاوی‌ یان كواڵوی‌‬ ‫بخۆی‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌توانیت قاپێك ش���له‌‬ ‫بخۆیت له‌گه‌ڵ ‪ 7‬كه‌وچك برنجی‌ پاڵو‪.‬‬

‫ئه‌مان ‌ه هۆكار ‌ی‬ ‫دروستبون ‌ی‬ ‫به‌رد ‌ی گورچیله‌ن‬

‫پارشێو‬ ‫ێ پارشێو رۆژو مه‌گره‌‪،‬‬ ‫هه‌رگیز به‌ب ‌‬ ‫ی یان‬ ‫ده‌توانیت قاپێك ماستی‌ بێچه‌ور ‌‬ ‫ی بێ‌ چه‌وری‌ له‌گه‌ڵ پارچه‌یه‌ك‬ ‫په‌نیر ‌‬ ‫نانی‌ توست یاخود نانی‌ جۆ بخوێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا له‌م ژه‌م ‌ه س���ێ‌ كوپ ئاو‬ ‫بخۆره‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ده‌توانیت یه‌ك‬ ‫جۆر میوه‌ له‌م ژه‌م ‌ه بخۆیت‪.‬‬ ‫تێبین���ی‪ /‬گ���ه‌ر به‌ته‌م���ای‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كێش���یت ئه‌و‌ه نابێت‬ ‫ی سپی‌‪ ،‬شیرینی‌‪،‬‬ ‫ئه‌مان ‌ه بخۆیت(نان ‌‬ ‫برنج زیاتر ل ‌ه ‪ 7‬كه‌وچكی‌ چێش���ت‪،‬‬ ‫چه‌ره‌س���ات‪ ،‬مه‌عكه‌رۆنی‌)‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی رۆژو شكاندن‬ ‫پێویس���ت ‌ه رۆژانه‌ دوا ‌‬ ‫ب���ه‌دو كاتژمێر نیو بۆ س���ێ‌ چاره‌ك‬ ‫به‌پێ‌ رێبكه‌یت‪.‬‬

‫ی ناو ل���ه‌ش یاخود‬ ‫ی ناخۆش��� ‌‬ ‫بۆن��� ‌‬ ‫ی ژنانه‌و‬ ‫ێ كێشه‌ی‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی زاوز ‌‬ ‫كۆئه‌ندام ‌‬ ‫ی ژنان‬ ‫به‌پێی‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌كان له‌‪‌ %75‬‬ ‫ی‬ ‫ی بۆن ‌‬ ‫جارێك له‌جاره‌كان توشی‌ گرفت ‌‬ ‫ی ناو له‌ش ده‌بن‪ ،‬له‌و رێژه‌ی ‌ه‬ ‫ناخۆش��� ‌‬ ‫ی ‪ %35‬یان چه‌ند جارێك دوبار‌ه‬ ‫نزیكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬له‌م باره‌یه‌وه‌ پس���پۆڕان ‌‬ ‫ی ژنان ئاماژه‌ی���ان به‌وه‌كردو‌ه بۆ‬ ‫بوار ‌‬ ‫دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌م كێش���ه‌یه‌ پێویس���ت ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫خانم���ان ئ���ه‌م رێنماییان���ه‌ جێبه‌ج ‌‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ژێره‌و‌ه به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫‪ .1‬پێویسته‌ جل ‌‬ ‫لیباس له‌لۆكه‌ دروست كرابێت‌و نابێت‬ ‫زۆر ته‌س���ك‌و بچوك بێ���ت‌و هه‌روه‌ها‬ ‫نابێت له‌یه‌ك رۆژ زیاتر له‌پێت بێت‪.‬‬ ‫ی س���ابون بۆ تارات‬ ‫‪ .2‬به‌كارهێنان��� ‌‬ ‫رۆژی‌ یه‌ك جار‪.‬‬ ‫ی ت���ارات‌و‬ ‫‪ .3‬پێویس���ته‌ له‌كات��� ‌‬ ‫پاككردنه‌وه‌ له‌پێش���ه‌و‌ه بۆ دواوه‌ بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ كاتێك خۆت پاكده‌كه‌یته‌و‌ه گه‌ر‬ ‫س���ه‌ره‌تا له‌كۆمه‌وه‌ ده‌س���ت پێبكه‌یت‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و‌ه ئه‌و میكرۆبان���ه‌ی‌ كۆم له‌رێگ ‌ه ‌‬ ‫ده‌س���ته‌وه‌ ده‌چن بۆ ناو له‌ش‌و ئه‌بێت ‌ه‬ ‫ی ئه‌و شوێنه‌‪.‬‬ ‫هۆی‌ هه‌وكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ .4‬به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ب���ۆن‌و كرێم ‌‬ ‫بۆن���دار به‌كارمه‌هێن��� ‌ه بۆ ن���او ل ‌هش‌و‬ ‫ی چونك���ه‌ ئه‌بێت ‌ه‬ ‫نه‌هێش���تنی‌ بۆنه‌كه‌ ‌‬ ‫هۆی‌ هه‌ستیاری‌ بۆ ئه‌و شوێنه‌‪.‬‬ ‫‪ .5‬هه‌میش��� ‌ه كلێنس به‌كار بهێنه‌ بۆ‬ ‫ی تارات‪.‬‬ ‫خۆوشككردنه‌وه‌ له‌دوا ‌‬ ‫‪ .6‬هه‌ركات هه‌س���تت كرد بۆنی‌ ناو‬ ‫له‌ش���ت به‌رده‌وام ‌ه ب���ۆ ماوه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫ی ژنان بكه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و‌ه سه‌ردانی‌ پزیشك ‌‬

‫ی خوێ‌‌و‬ ‫زۆر به‌كارهێنان ‌‬ ‫شه‌كر له‌خواردندا‬ ‫ئ���ه‌و فاکته‌ران���ه‌ی ده‌بن���ه‌ هۆی‬ ‫توشبه‌ن به‌به‌ردی گورچیله‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و ده‌رمانانه‌ ‌‬ ‫به‌كارهێنان ‌‬ ‫ی میز‬ ‫ی زۆر پێكردن ‌‬ ‫ئه‌بنه‌ هۆ ‌‬

‫ی ئاوی‌ پێویست‬ ‫نه‌خواردن ‌‬ ‫كه‌متر ل ‌ه ‪ 8‬په‌رداخ له‌رۆژێكدا‬

‫پیاوانی ته‌مه‌ن ‪ 30‬ـ ‪ 50‬ساڵ‬ ‫ژنان پاش ته‌مه‌نی ‪ 40‬ساڵ‬ ‫بۆماوه‌ یان كه‌سێكی‌ تر له‌خێزانه‌كه‌ت‬ ‫به‌ردی‌ گۆرچیله‌یان هه‌بێت‬ ‫هه‌ندێ‌ نه‌خۆشی‌ له‌ریخۆڵه‌كان‬

‫ده‌رمان بوه‌ته‌ كااڵیه‌ك‌و له‌بازاڕه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس����تان جم����ه‌ی‌ دێت‪،‬‬ ‫هه‌مو س����ه‌ر كوچه‌و كواڵنێكی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌رمانخانه‌یه‌كی‌ تێدایه‌‌و بوه‌ به‌دوكانی‌‬ ‫به‌قاڵه‌كان‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫كه‌س رۆژانه‌ له‌م هه‌رێمدا قاچاخچیه‌تی‌‬ ‫به‌م ج����ۆره‌ كااڵیه‌وه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫وایكردوه‌ كه‌ له‌دوای‌ بازرگانی‌ نه‌وت‪،‬‬ ‫ده‌رمان ببێته‌ بازرگانیه‌كی‌ نوێی نێو‬ ‫ماڵی‌ سیاسیه‌كان‪.‬‬ ‫ی تاوه‌كو ئێس����تا نه‌توانراوه‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ‌‬ ‫كۆنت����رۆڵ بكرێ����ت قاچاخچیه‌ت����ی‌‬ ‫ده‌رمان‌و بازاڕی‌ ده‌رمانه‌‪ ،‬له‌كوالیتی‌‌و‬ ‫جۆرو شێوازیه‌وه‌ تاوه‌كو نرخی‌ له‌ناو‬ ‫بازاڕه‌كان����دا‪ ،‬به‌ش����ێكی‌ زۆری‌ ئ����ه‌م‬ ‫حاڵه‌ته‌ش په‌یوه‌ندی‌ به‌سیس����ته‌می‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌ش����ێكی‌ دیكه‌شی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌و ژماره‌ زۆره‌ی‌ سیاسیه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌پشت كۆمپانیاكانی‌ هاورده‌كردنی‌‬ ‫ده‌رمانه‌وه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای‌ هه‌مو ئه‌مان����ه‌ش نرخی‌‬ ‫عه‌یاده‌ پزیشكیه‌كان‌و هاوبه‌شی‌ نێوان‬ ‫(ده‌رمانخان����ه‌و تاقیگه‌و دكتۆره‌كان)‬ ‫ی‌ ناوه‌ن����ده‌ پزیش����كیه‌كان وایكردوه‌‬ ‫ك����ه‌ هاواڵتیان توش����ی‌ ب����ێ‌ ئومێدی‌‬ ‫بكات‪ .‬تاوه‌كو ئێستاش نه‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‌و نه‌ لیژنه‌ ته‌ندروستیه‌كانی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫به‌سیس����ته‌م ئه‌م كاره‌ رێكبخه‌ن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش����ه‌ وایكردوه‌ مه‌الیه‌ك كه‌ هیچ‬ ‫له‌ته‌ندروستی‌ نازانێت ته‌حدای‌ هه‌مو‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ بكات!‬ ‫ب����ۆ نمون����ه‌ هاواڵتیه‌ك له‌ ش����اری‌‬ ‫سلێمانی‌ باس����ی‌ له‌وه‌ كرد سه‌ردانی‌‬ ‫یه‌كێ����ك له‌ده‌رمانخانه‌كان����ی‌ كردوه‌‬ ‫ب����ۆ وه‌رگرتنی‌ ئ����ه‌و ده‌رمان����ه‌ی‌ كه‌‬ ‫دكتۆره‌ك����ه‌ی‌ ب����ۆی‌ دیاریك����ردوه‌‪،‬‬ ‫نرخه‌ك����ه‌ی‌ له‌ده‌رمانخانه‌ی دكتۆره‌كه‌‬ ‫‪ 50‬ه����ه‌زار دین����ار بوه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم دوای‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ س����ه‌ردانی‌ ده‌رمانخانه‌یه‌كی‌‬ ‫دیكه‌ ده‌كات به‌ ‪ 25‬هه‌زار هه‌ر هه‌مان‬ ‫جۆرو شێوازی‌ ده‌رمان وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵێ����ك كۆمپانی����ای‌ ده‌رم����ان‬ ‫ده‌ستیان به‌سه‌ر بازاره‌كانی‌ هه‌رێمدا‬ ‫گرتوه‌‪ ،‬كه‌ زۆرجار قه‌یرانی‌ نه‌مانی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌رمانانه‌ له‌بازاڕه‌كاندا دروست ده‌بێت‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و كۆمپانیانه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌و ده‌رمانانه‌ی‌ كه‌ پێویستی‌ زۆرێك‬ ‫له‌هاواڵتیان����ی‌ هه‌رێمه‌‪ ،‬دروس����تبونی‌‬ ‫ئ����ه‌و ج����ۆره‌ قه‌یرانانه‌ش هه‌میش����ه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئه‌واندایه‌‪.‬‬ ‫ب����ۆ نمون����ه‌ رۆژێ����ك ل����ه‌الی‌‬ ‫به‌رپرسێكی‌ ته‌ندروستی‌ بوم‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌لێپرسراوه‌كانی‌ كۆگای‌ ده‌رمان هات‬ ‫بۆ الی‌ وتی‌"فاڵن ده‌رم����ان له‌كۆگادا‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬هاواڵتیانش زۆر پێویس����تیان‬ ‫پێیه‌ت����ی‌" ئه‌وی����ش له‌وه‌اڵم����دا وتی‌‬ ‫ئه‌توانن له‌قاچاخچیه‌كانی ئه‌و ده‌رمانه‌‬ ‫بیكڕنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ چ واڵتێكه‌؟ ده‌رمان له‌بازاڕی‌‬ ‫ره‌شداو به‌ده‌س����ت قاچاخچیه‌كانه‌وه‌‬ ‫بكڕێت‌و ببرێته‌وه‌ ناو نه‌خۆشخانه‌كان‌و‬ ‫به‌س����ه‌ر هاواڵتیاندا داب����ه‌ش بكرێت‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا به‌پێی وته‌ی‌ لێپرس����راوی‌‬ ‫بااڵی‌ ته‌ندروس����تی‌ ئ����ه‌و ده‌رمانانه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌رێگای‌ قاچاخه‌وه‌ دێنه‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬كواڵیت����ی‌ كۆنت����رۆڵ‬ ‫نایانگرێته‌وه‌!؟‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس����تی‌ لیس����تێكی‌‬ ‫باڵوكردوه‌ته‌وه‌ كه‌ ‪ 104‬جۆری‌ ده‌رمان‬ ‫له‌خۆ ده‌گرێت ناوی‌ ناوه‌ (یه‌كخستنی‌‬ ‫نرخی‌ ده‌رمان) له‌كاتێكدا پێویس����ته‌‬ ‫پێ����ش ئ����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌م كاره‌ بكرێ����ت‬ ‫كۆنترۆڵ����ی‌ هاورده‌كردن����ی‌ ده‌رم����ان‬ ‫بكرێت‪ .‬سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ دو كۆمپانیای‌‬ ‫به‌رهه‌مێنان����ی‌ ده‌رم����ان له‌هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردستاندا بونی‌ هه‌یه‌ به‌اڵم تا ئێستا‬ ‫وه‌ك پێویسته‌ نه‌یانتوانیوه‌ به‌شێكی‌‬ ‫كه‌م����ی‌ پێداویس����تی‌ هاواڵت����ی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌ پڕ بكاته‌وه‌ ئاس����تی‌ كوالێتی‌‬ ‫ده‌رمانه‌كانیشی‌ وه‌ك پێویست نیه‌‪.‬‬ ‫واڵتێ����ك س����ه‌ره‌ڕای‌ هه‌م����و ئ����ه‌و‬ ‫قه‌یرانان����ه‌ی‌ كه‌ روب����ه‌ڕوی‌ بووه‌ته‌وه‌‬ ‫قه‌یرانی دارایی‌‌و به‌نزین‌و نه‌وت‌و كاره‌باو‬ ‫سوته‌مه‌نی‌‌و ش����ه‌ڕی‌ داعش‌و قه‌یرانی‌‬ ‫كوالیتی‌‌و جۆرو نرخی‌ ده‌رمان به‌رۆكی‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ هاواڵتیان����ی‌ گرتبێت‪،‬‬ ‫ئه‌بێ����ت ئه‌و واڵت����ه‌ چ چاوه‌ڕوانیه‌كی‌‬ ‫لێبكرێ����ت؟! له‌كاتێك����دا ئاسایش����ی‌‬ ‫رۆحی‌‌و جه‌س����ته‌یی‌ له‌دوای‌ ئاسایشی‌‬ ‫هاواڵتیان دێت له‌هه‌مو واڵتێكدا‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫خوێندن‬

‫خوێندنگای یه‌که‌مه‌که‌ی هه‌رێم زستانان باران ده‌چێته‌ ناو پۆله‌کانییه‌وه‌‬ ‫دونیا‪ :‬فه‌یسبوک ‌م نییه‌و رۆژان ‌ه ‪ 15‬کاتژمێر سه‌عیم ده‌کرد‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫شه‌وی هه‌ینی ڕابردو‪ ،‬له‌دوای راگه‌یاندنی‬ ‫ئه‌نجامه‌کانی پۆلی ‪12‬ی ئاماده‌یی‪،‬‬ ‫چاوه‌کان هه‌مویان به‌ره‌و هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫نیگایان کرد‪ .‬له‌وێ له‌و پارێزگا‬ ‫تازه‌یه‌ی کوردستاندا‪ ،‬کچێک توانیبوی‬ ‫وه‌ک تاقانه‌ترین خوێندکار له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستان له‌سه‌ر ئاستی هه‌مو‬ ‫به‌شه‌کان پله‌ی یه‌که‌م به‌ده‌ست بهێنێت‌و‬ ‫کۆی نمره‌کانی سه‌رجه‌م وانه‌کان‬ ‫به‌ده‌ستبهێنێت‪.‬‬ ‫دونیا وه‌س���فی مه‌حمود‪ ،‬له‌خوێندنگای‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ی کچان‪ ،‬ئ���ه‌و کچه‌ خوێندکاره‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌ی���ه‌ ک���ه‌ ‪%100‬ی نمره‌کان���ی‬ ‫به‌ده‌ستهێناو به‌بێ ڕکابه‌ر پله‌ی یه‌که‌می‬ ‫به‌شی زانستی پۆلی ‪12‬ی ئاماده‌یی له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی هه‌رێمی کوردستان به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بیس���تنی ئه‌و هه‌واڵه‌ بۆ زۆرێک‬ ‫له‌هاواڵتیانی هه‌رێم چاوه‌ڕواننه‌کراو بوبێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا بۆ دونیاو به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنگاکه‌ی‬ ‫ئه‌نجامێکی تاڕاده‌یه‌ک چاوه‌ڕوانکراوبوه‌‪.‬‬ ‫مامۆستا ژیان‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌ی کچان به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‬ ‫ک���ه‌ پێش���بینیان ده‌ک���رد دونی���ا ئ���ه‌و‬ ‫نمره‌ی���ه‌ به‌ده‌س���تبهێنێت‪" ،‬مامۆس���تای‬ ‫بیرکارییه‌ک���ه‌ رۆژان���ه‌ به‌ته‌له‌ف���ۆن نیو‬ ‫کاتژمێ���ر بۆ کاتژمێرێک قس���ه‌ی له‌گه‌ڵدا‬ ‫ده‌کردو له‌دوای هه‌مو تاقیکردنه‌وه‌کانیش‬ ‫پرس���یاره‌کانی له‌گه‌ڵدا ش���یکار ده‌کرد‪،‬‬ ‫ل���ه‌دوای هه‌مو تاقیکردن���ه‌وه‌کان ده‌یوت‬ ‫‪ 100‬ده‌هێن���م‪ ،‬ته‌نه���ا له‌تاقیکردن���ه‌وه‌ی‬ ‫زمانی ئینگلیزیدا نه‌بێت گومانێکی هه‌بو‬ ‫له‌یه‌کێک له‌هه‌ڵبژاردنه‌کان چونکه‌ به‌شێک‬ ‫له‌مامۆستاکان که‌ شیکاری پرسیاره‌کانیان‬ ‫کردبو‪ ،‬ئه‌و باوه‌ڕی به‌و ش���یکارانه‌ نه‌بو‪،‬‬ ‫دواتر ده‌رکه‌وت وه‌اڵمه‌که‌ی ئه‌و راسته‌"‪.‬‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ دونیا خۆیشی پێشبینی‬ ‫به‌ده‌س���تهێنانی نمره‌یه‌کی له‌و شێوه‌یه‌ی‬ ‫کردوه‌‪ ،‬ئه‌و به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "ته‌نها‬ ‫له‌ئینگلیزیدا دودڵ ب���وم‪ ،‬له‌وانی دیکه‌دا‬ ‫دڵنیابوم نمره‌ی ته‌واو به‌ده‌ستده‌هێنم"‪.‬‬ ‫خوێندکاران���ی خوێن���دگای هه‌ڵه‌بجه‌ی‬

‫خوێندکارانی‬ ‫خوێندگای‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ی کچان‬ ‫یه‌که‌مجاریان نییه‌‬ ‫ناویان له‌لیستی‬ ‫یه‌که‌مه‌کانی پۆلی‬ ‫‪12‬ی هه‌رێمدا‬ ‫بێت‪ ،‬پێشتریش‬ ‫خوێندکارێکیان‬ ‫به‌ناوی ئاوێسه‌ر‬ ‫سه‌رکه‌وت هه‌مان‬ ‫پله‌ی دونیای‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‬ ‫کچان یه‌که‌مجاریان نییه‌ ناویان له‌لیستی‬ ‫یه‌که‌مه‌کان���ی پۆل���ی ‪12‬ی هه‌رێمدا بێت‪،‬‬ ‫پێش���تریش خوێندکارێکی���ان به‌ن���اوی‬ ‫ئاوێسه‌ر سه‌رکه‌وت هه‌مان پله‌ی دونیای‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها چه‌ند جارێکیش‬ ‫پله‌کان���ی س���ێیه‌م‪ ،‬چ���واره‌م هه‌روه‌ها‬ ‫شه‌شه‌میان به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌و خوێندنگایه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌و ئه‌نجامانه‌ په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ مامۆس���تاکان تاچه‌ند دڵسۆزن بۆ‬ ‫کاره‌که‌یان‪ ،‬ئ���ه‌و مامۆس���تایانه‌ی ئێمه‌‬

‫دنیا وه‌سفی‪ :‬چاوه‌ڕوانی ئه‌و ئه‌نجامه‌م ده‌کرد‬ ‫هه‌م���و کاتی خۆیان ته‌رخ���ان کردوه‌ بۆ مامۆستای به‌ئه‌زمونن‪" ،‬من وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌ر به‌کارناهێنێ���ت‪ ،‬له‌ب���اره‌ی چۆنیه‌ت���ی‬ ‫خوێندکاره‌کان‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌کی زۆر به‌هێز به‌رنامه‌یه‌کم هه‌یه‌‪ ،‬هه‌رگیز قوتابی ناکه‌م کۆشش���کردنی خۆئاماده‌ک���ردن ب���ۆ‬ ‫به‌قوربانی مامۆس���تای بێ ئه‌زمون‌و هه‌ر تاقیکردن���ه‌وه‌کان ئاش���کرای ده‌کات که‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌نێوان خوێندکارو مامۆستادا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا باس ل���ه‌وه‌ده‌کات که‌ جگه‌ ساڵێک مامۆستایه‌ک بۆ ئه‌و وانه‌یه‌ بهێنم‪ ،‬رۆژانه‌ ‪ 14‬بۆ ‪ 15‬کاتژمێر سه‌عی کردوه‌‪.‬‬ ‫جگ���ه‌ له‌س���ه‌عیکردنی به‌رده‌وام���ی‬ ‫له‌کات���ی وانه‌کان‪ ،‬له‌ماوه‌ی پش���وه‌کانی ب���ۆ نمونه‌ وانه‌ی بیرکاری پۆلی ‪ 12‬چه‌ند‬ ‫نێ���وان وانه‌کان���دا خوێن���دکاره‌کان ئه‌و ساڵه‌ یه‌ک مامۆس���تا ده‌یڵێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ماڵه‌وه‌‪ ،‬هاوکات ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫ده‌رفه‌ت���ه‌ ده‌قۆزنه‌وه‌و له‌مامۆس���تاکان مامۆس���تایه‌کیش ئاماده‌بکه‌ی���ن‪ ،‬ده‌بێ که‌ به‌باش���ی له‌کاتی وانه‌کاندا گوێبسیتی‬ ‫کۆده‌بنه‌وه‌وپرسیاریان لێ ده‌که‌ن‪" ،‬وه‌ک پێشتر ئه‌زمونی وانه‌وتنه‌وه‌ی پۆلی ‪12‬ی مامۆس���تاکانی ب���وه‌و پێ���ش خوێندنی‬ ‫وانه‌کانیش‪ ،‬ئه‌م له‌ماڵ���ه‌وه‌ ئاماده‌کاریی‬ ‫هه‌بوبێت"‪.‬‬ ‫چۆن هه‌نگ ده‌وری گوڵێک ده‌دات"‪.‬‬ ‫دونی���ای یه‌که‌می هه‌رێم که‌ تا ئێس���تا بۆ کردوه‌‪.‬‬ ‫مامۆستا ژیان ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌کات که‌‬ ‫دونی���ا ک���ه‌ س���ه‌رجه‌م قۆناغه‌کان���ی‬ ‫سه‌رجه‌م مامۆس���تاکانی خوێندنگاکه‌یان فه‌یسبوکی نییه‌و تۆڕه‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬

‫خوێندنی به‌درێژایی ‪ 12‬ساڵ‪ ،‬به‌یه‌که‌می‬ ‫خوێندنگاک���ه‌ی کۆتای���ی پ���ێ هێناوه‌‪،‬‬ ‫پێش���تریش ‪ 2‬برای کۆلێژی پزیش���کیان‬ ‫ته‌واوکردوه‌و ئێس���تا پزیشکن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫برایه‌کی دیکه‌شی ئه‌ندازیاره‌‪ .‬خوشکێکی‬ ‫هاوته‌مه‌نی خۆیش���ی به‌هه‌مان ش���ێوه‌ی‬ ‫خ���ۆی‪ ،‬ئه‌مس���اڵ له‌پۆل���ی ‪ 12‬ب���وه‌و‬ ‫ئه‌وی���ش توانیویه‌ت���ی ‪%96‬ی نم���ره‌کان‬ ‫به‌ده‌ستبهێنێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و خوێن���دکاره‌ بۆ به‌ده‌س���تهێنانی‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌نجامه‌‪ ،‬خۆی به‌ق���ه‌رزاری دایک‌و‬ ‫باوکی ده‌زانێت‪" ،‬دوای ئه‌وانیش هه‌ریه‌ک‬ ‫له‌خوشک‌و براکانم‌و مامۆستاکانم"‪.‬‬ ‫دونیا نیازی خۆیش���ی ئاشکرا ده‌کات‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت ساڵێکی دیکه‌ له‌کۆلێژی پزیشکی‬ ‫زانکۆی سلێمانی درێژه‌ به‌خوێندن بدات‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ خوێندنگای هه‌ڵه‌بجه‌ی کچان‬ ‫س���ااڵنه‌ نمره‌ی به‌رزی تێدا دێت‌و رێژه‌ی‬ ‫ده‌رچون به‌رزه‌‪ ،‬به‌اڵم بینای خوێندنگاکه‌‬ ‫به‌ده‌س���ت کۆن���ی‌و چه‌ندی���ن کێش���ه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێنێت‪ ،‬مامۆس���تا ژیان له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت "دو س���اڵ پێش ئێستا نوێنه‌ری‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری گش���تیی په‌روه‌رده‌ هات بۆ‬ ‫المان‪ ،‬پێیڕاگه‌یاندین ک���ه‌ خوێندگاکه‌ی‬ ‫ئێوه‌ پاڵێوراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ببێته‌ نمونه‌یی‌‪،‬‬ ‫هه‌م���و مه‌رجه‌کانمان تێداب���و بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ببینه‌ نمونه‌ی���ی‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌ هه‌بو بینای‬ ‫خوێندگاک���ه‌ خراپ ب���و‪ ،‬بیانی���ه‌ک که‌‬ ‫خوێندنگای نمونه‌یی هه‌ڵناگرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و خوێندنگای���ه‌ له‌س���اڵی ‪1993‬‬ ‫دروس���تکراوه‌و ‪ 10‬س���اڵ دوات���ر نۆژه‌ن‬ ‫کراوه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬له‌ئێس���تادا ‪ 700‬خوێندکار‬ ‫تێیدا ده‌خوێنن‌و ‪ 23‬پۆلی تێیدایه‌و له‌هه‌ر‬ ‫یه‌کێکیاندا نزیکه‌ی ‪ 35‬خوێندکار هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌وته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌ی‪ ،‬خوێندنگاکه‌‬ ‫له‌ئێستادا پێویستی به‌نۆژه‌نکردنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫ته‌واوه‌تی هه‌یه‌‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ک له‌ئێستادا‬ ‫له‌وه‌رزی زس���تاندا "باران به‌دیواره‌کانیدا‬ ‫دێته‌ خواره‌وه‌"‪.‬‬ ‫دونی���ا له‌ب���اره‌ی خوێندنگاکه‌یان���ه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت "مه‌کته‌به‌که‌م���ان کۆنه‌و له‌کاتی‬ ‫باران���دا ئاو ده‌هاته‌ خ���واره‌وه‌‪ ،‬هیوادارم‬ ‫ئاوڕێ���ک له‌خوێندگاکه‌م���ان بدرێت���ه‌وه‌و‬ ‫بره‌وی پێ بدرێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫له‌(‪ 14‬ی ته‌مموزی ‪)1958‬‬ ‫شۆڕش رویدا یان كوده‌تای‌ سه‌ربازی‌؟‬ ‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫ره‌جه‌ب عه‌بدولمه‌جید كه‌ دوربینترین‬ ‫نه‌خشه‌كێشی‌ شۆڕش بو‪ ،‬ده‌یوت‪ :‬كورد‬ ‫ماف ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی هه‌ی ‌ه ده‌وڵه‌ت ‌ی سه‌ربه‌خۆ ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی دابمه‌زرێنێت‪ ،‬د‪.‬كه‌مال مه‌زهه‌ر‬ ‫له‌پێشه‌ك ‌ی كتێب ‌ی شۆڕش ‌ی (‪/14‬‬ ‫ته‌موز‪ )1958/‬له‌عێراق واده‌ڵێت‪.‬‬ ‫په‌نج���او ح���ه‌وت س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌رو‬ ‫له‌رۆژێك ‌ی وه‌ك ئه‌مڕۆدا‪ ،‬خه‌ڵك ‌ی عێراق‬ ‫به‌بیس���تن ‌ی هه‌واڵ��� ‌ی روخان��� ‌ی رژێم ‌ی‬ ‫پاشایه‌تی‌‌و راگه‌یاندن ‌ی سیستم ‌ی كۆمار ‌ی‬ ‫به‌خه‌به‌رهاتن‪ .‬كتێب ‌ی شۆڕش��� ‌ی (‪‌ 14‬ی‬ ‫ته‌مم���وز ‌ی ‪ 1958‬له‌عێراق) له‌نوس���ین ‌ی‬ ‫مافناس عه‌بدولقادر س���اڵح‪ ،‬روداوه‌كان ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و رۆژگار‌ه له‌دوتوێ ‌ی (‪ )250‬الپه‌ڕه‌دا‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌‪ .‬ئه‌م كتێب ‌ه له‌باڵوكراوه‌كان ‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت ‌ی گشت ‌ی چاپ‌و باڵوكردنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت ‌ی رۆشنبیری‌‪.‬‬ ‫ئه‌م كتێب ‌ه له‌دو به‌ش پێكدێت‪ ،‬له‌به‌ش ‌ی‬ ‫یه‌كه‌م���دا باس��� ‌ی كورته‌ی���ه‌ك له‌مێژو ‌ی‬ ‫عێراق‌و گرنگترین گۆڕانكارییه‌كان ‌ی پێش‬ ‫شۆڕش��� ‌ی چ���وارده‌ ‌ی ته‌مم���وزو مێژوی‌‬ ‫ئه‌فسه‌ران ‌ی ئازادیخواز ده‌كات‪ ،‬له‌به‌ش ‌ی‬ ‫دوه‌میش���دا گرنگترین ده‌رهاویشته‌كان ‌ی‬ ‫شۆڕشه‌ك ‌ه توێژینه‌وه‌ ‌ی له‌باره‌و‌ه كراوه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه زیاتر باس له‌ده‌رهاویشت ‌ه سلبیه‌كان‬ ‫كراوه‌‪.‬‬ ‫ره‌جه‌ب‌و ده‌وڵه‌ت ‌ی كوردی‌‬ ‫مێژونوس ‌ی ناس���راو ‌ی كورد د‪.‬كه‌مال‬ ‫مه‌زه���ه‌ر‪ ،‬له‌پێش���ه‌ك ‌ی ئ���ه‌م كتێب���ه‌دا‬ ‫نوس���یویه‌تی‌‪ :‬ئای���ا رژێم ‌ی پاش���ایه‌تی‌‬ ‫وا گه‌ن���ده‌ڵ بوبو ت���ا له‌ناوبردن ‌ی ببێت ‌ه‬ ‫ئه‌ركێك ‌ی مێژوی��� ‌ی ره‌وا؟ ئه‌گه‌روای ‌ه چ ‌ی‬ ‫وا ‌ی ل ‌ه زۆرینه‌ ‌ی ده‌سته‌بژێر ‌ی واڵت كردو‌ه‬ ‫خ���ه‌ون به‌وه‌و‌ه ببین���ن ره‌وڕه‌وه‌ ‌ی مێژو‬ ‫بگه‌ڕێته‌و‌ه به‌ره‌به‌یانی‌ (‪)1958/7/13‬؟‬ ‫له‌باره‌ ‌ی كاره‌كته‌ره‌كان ‌ی شۆڕشه‌كه‌وه‌‪،‬‬

‫مه‌زهه‌ر ده‌ڵێ���ت "ره‌جه‌ب عه‌بدولمه‌جید‬ ‫ك ‌ه دوربینترین نه‌خشه‌كێش��� ‌ی ش���ۆڕش‬ ‫بو‪ ،‬له‌و‌ه په‌ش���یمان بو ك ‌ه بۆ به‌رپابون ‌ی‬ ‫شۆڕش كردی‌‪ ،‬ئه‌وم له‌نزیكه‌و‌ه ده‌ناسی‌‌و‬ ‫ئه‌و قس���ه‌یه‌م له‌خۆ ‌ی بیستوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌خۆیم بیستو‌ه ك ‌ه ده‌یوت‪ :‬كورد ماف ‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌ی هه‌ی��� ‌ه ده‌وڵه‌ت ‌ی س���ه‌ربه‌خۆ ‌ی‬ ‫خ���ۆ ‌ی دابمه‌زرێنێ���ت"‪ .‬ده‌رب���اره‌ ‌ی‬ ‫عه‌بدولكه‌ریم قاسمیش ده‌ڵێت‪ :‬پیاوێك ‌ی‬ ‫نیش���تیمانپه‌روه‌رو خاوێ���ن‌و دڵس���اف‌و‬ ‫س���اویلك ‌ه بو‪ ،‬بۆ هه‌مو كارێك ده‌ست ‌ی‬ ‫ده‌دا پ���ه‌ت په‌تێ���ن‌و فێ���ڵ‌و فه‌ره‌ج ‌ی‬ ‫سیاسه‌ت نه‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌قاهیره‌و‌ه بۆ به‌غدا‬ ‫نوس���ه‌ر‪ ،‬به‌پشت به‌س���تن به‌چه‌ندین‬ ‫س���ه‌رچاو‌ه ئاماژ‌ه به‌وه‌ده‌كات بیرۆكه‌ ‌ی‬ ‫دامه‌زراندن��� ‌ی ئه‌فس���ه‌ران ‌ی ئازادیخ���واز‬ ‫ك ‌ه سه‌ركردایه‌ت ‌ی شۆڕش���ه‌كه‌یان كرد‪،‬‬ ‫بیرۆكه‌ ‌ی رائید ‌ی ئه‌ندازیار ره‌فعه‌ت حاج‬ ‫سر ‌ی بوه‌‪ .‬س���ر ‌ی ل ‌ه ئه‌یلول ‌ی (‪)1952‬‬ ‫بۆ یه‌كه‌مینجار ده‌ستپێشخه‌ر ‌ی بیرۆكه‌ ‌ی‬ ‫دامه‌زراندن ‌ی ئه‌فس���ه‌ران ‌ی ئازادیخواز بۆ‬ ‫هاوڕێ ‌ی خۆشه‌ویست ‌ی موقه‌ده‌م ‌ی ئه‌ندازیار‬ ‫ره‌جه‌ب عه‌بدولمه‌جید ده‌خاته‌ڕو‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌ژێر كاریگه‌ر ‌ی ئه‌فسه‌ران ‌ی ئازادیخواز ‌ی‬ ‫میس���ر كه‌ ل ‌ه (‪ )1952/7/22‬شۆڕشیان‬ ‫ل ‌ه میسر ئه‌نجام دابو‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت‪ :‬س���ر ‌ی رێگ���ه‌ ‌ی‬ ‫خۆشكرد بۆ دروستكردن ‌ی رێكخستنێك ‌ی‬ ‫پته‌و له‌س���وپادا‪ ،‬ك��� ‌ه ئه‌نجامه‌كه‌ی‌ له‌و‬ ‫رێكخس���تن ‌ه به‌هێ���زه‌دا خ���ۆ ‌ی بینیه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه به‌س���ه‌ركردایه‌ت ‌ی قاسم ل ‌ه (‪)1957‬‬ ‫پێكهات‪.‬‬ ‫لیژنه‌ ‌ی بااڵ ‌ی ئه‌فس���ه‌ران ‌ی ئازادیخواز‬ ‫له‌چوارد‌ه ئه‌فسه‌ر پێكده‌هاتن‪ ،‬هه‌مویان‬ ‫له‌دایكبو ‌ی به‌غدا بون ته‌نها س ‌ێ كه‌سیان‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬بار ‌ی داراییان له‌یه‌ك نزیكبو‪ ،‬هیچ‬ ‫یه‌كیان ماڵ ‌ی نیشته‌جێبون ‌ی خۆیان نه‌بو‪،‬‬ ‫ته‌نها عه‌قید روك���ن ناج ‌ی تالیب نه‌بێت‬

‫عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫ی‬ ‫قاسم پیاوێك ‌‬ ‫نیشتیمانپه‌روه‌رو‬ ‫خاوێن‌و دڵساف‌و‬ ‫ساویلك ‌ه بو بۆ‬ ‫هه‌مو كارێك‬ ‫ده‌ستی‌ ده‌دا په‌ت‬ ‫په‌تێن‌و فێڵ‌و‬ ‫ی سیاسه‌ت‬ ‫فه‌ره‌ج ‌‬ ‫نه‌بێت‬

‫‪17‬‬

‫محێدی���ن عه‌بدولحه‌مید بوه‌‌و س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫كوتله‌ ‌ی رێكخستن ‌ی به‌غدا بوه‌‪.‬‬ ‫گرنگترین بنه‌ماكان ‌ی كاركردن ‌ی لیژنه‌ ‌ی‬ ‫بااڵ بریت ‌ی ب���ون ل���ه‌‪ :‬له‌كۆبونه‌وه‌كاندا‬ ‫نوسین به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك قه‌ده‌غه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌كات��� ‌ی ته‌له‌فۆنكردن���دا وش���ه‌ ‌ی ره‌مز‬ ‫به‌كاربهێنرێت‪ ،‬الیه‌نگیر ‌ی نه‌كردن به‌ال ‌ی‬ ‫هیچ پ���ارت‌و بیروباوه‌ڕێك ‌ی سیاس���یدا‪،‬‬ ‫لیژنه‌ك ‌ه كه‌س��� ‌ی رانه‌سپاردبو په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌واڵتان ‌ی ده‌ره‌كی���ه‌و‌ه بكات‪ ،‬ئاماژه‌یان‬ ‫به‌كوش���تن ‌ی مه‌لی���ك فه‌یس���ه‌ڵ ی���ان‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌ ‌ی نه‌كردبو‪ ،‬به‌ڵكو ئامانج ‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌ك ‌ی بریت ‌ی بو له‌ده‌س���تگیركرن‌و‬ ‫دادگایكردنی‌ نور ‌ی سه‌عیدو عه‌بدولئیال‪.‬‬ ‫دوانه‌ ‌ی عارف‌و قاسم‬ ‫زۆرین���ه‌ ‌ی ئه‌ندامان ‌ی لیژن���ه‌ ‌ی بااڵ ‌ی‬ ‫ئه‌فس���ه‌ران ‌ی ئازادیخواز‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه‬ ‫وه‌رگرتن��� ‌ی عه‌بدولس���ه‌الم عارفی���ان‬ ‫ره‌تكردۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌هۆ ‌ی هه‌ڵچون ‌ی‬ ‫به‌رده‌وامی‌‌و متمان��� ‌ه نه‌بون پێی‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫قاس���م به‌رپرس���یارێت ‌ی ده‌خات ‌ه گه‌ردن ‌ی‬ ‫خۆیه‌وه‌و له‌حوزه‌یران ‌ی (‪ )1957‬به‌ئه‌ندام‬ ‫وه‌رده‌گیرێت‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت پالن ‌ی شۆڕش‬ ‫نه‌خراوه‌ت��� ‌ه به‌رده‌س���ت ‌ی لیژنه‌ ‌ی بااڵ تا‬ ‫گفتوگۆ ‌ی له‌سه‌ر بكرێت‪ ،‬به‌ڵكو له‌الیه‌ن‬ ‫قاس���م‌و عارف‌و ده‌راجی���ه‌و‌ه داڕێژراوه‌‪.‬‬ ‫بۆ راس���تاندن ‌ی ئه‌م وته‌ی���ه‌ش وته‌یه‌ك ‌ی‬ ‫عارف له‌به‌رده‌م دادگا ‌ی بااڵ ‌ی سه‌ربازیدا‬ ‫ل���ه‌رۆژی‌ (‪ )1958/12/31‬ده‌هێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه وتب���وی‌‪ :‬زه‌عیم قاس���م پێیوتم با‬ ‫له‌گه‌ڵیان���دا ب���ۆ هه‌ندێك قس���ه‌و باس‬ ‫لوت���ف بنوێنین‪ ،‬به‌اڵم له‌ب���وار ‌ی كاری‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌دا ب���ا له‌نێوان هه‌ردوكماندا‬ ‫بێت‪.‬‬

‫چ���وارده‌ ‌ی ته‌مم���وز‪ ،‬نوس���ه‌ر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ل��� ‌ه (‪/14‬ته‌م���وز) روی���دا دو‬ ‫كوده‌ت���ا بو‪ ،‬یه‌كه‌میان به‌س���ه‌ر لیژنه‌ ‌ی‬ ‫ب���ااڵدا كرا‌و له‌ناو نه‌خش���ه‌ ‌ی شۆڕش���دا‬ ‫هه‌ڵیوه‌ش���انده‌وه‌‪ ،‬دوه‌میان بو به‌مایه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌ ‌ی سیس���تم ‌ی پاشایه‌ت ‌ی‬ ‫له‌عێراق���دا‪ ....‬له‌ڕاس���تیدا ئه‌وه‌ ‌ی رویدا‬ ‫كوده‌تایه‌ك ‌ی سه‌رباز ‌ی بو نه‌ك شۆڕش‪،‬‬ ‫ئه‌م كوده‌تای���ه‌ش كۆمه‌ڵێك ئه‌فس���ه‌ر‬ ‫پێ ‌ی هه‌ستان‌و پاش راگه‌یاندن ‌ی شۆڕش‬ ‫خه‌ڵك ‌ی له‌ده‌ور ‌ی كۆبون���ه‌وه‌‌و له‌گه‌ڵیدا‬ ‫تێكه‌ڵ بون‌و پشتگیریان لێكردو به‌ته‌واو ‌ی‬ ‫سه‌ریانخست‪.‬‬

‫ك ‌ه باوك ‌ی خاوه‌ن زه‌ویوزار بوه‌‪ ،‬هه‌مویان‬ ‫سونن ‌ی مه‌زه‌ب بون جگ ‌ه له‌ناجی‌ تالیب‌و‬ ‫موحسین حسێن حه‌بیب نه‌بێت ك ‌ه شیع ‌ه‬ ‫قاسم‌و (‪ )55‬نازناو!‬ ‫بون‪ ،‬قاس���میش دایك ‌ی شیع ‌ه بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نوس���ه‌ر باس له‌وه‌ده‌كات پاش س��� ‌ێ‬ ‫هی���چ كات له‌ژیانیدا ش���تێك ‌ی نه‌كردو‌ه‬ ‫مانگ له‌شۆڕش‪ ،‬ش���یوعیه‌كان نازناو ‌ی‬ ‫شۆڕش یان كوده‌تا؟‬ ‫به‌ال ‌ی ئه‌وه‌دا بش���كێته‌و‌ه ش���یع ‌ه بێت‪.‬‬ ‫دوا ‌ی ناس���اندن ‌ی ش���ۆڕش‌و كوده‌تاو تاك ‌ه پێش���ه‌وایان له‌قاسم نا‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫یه‌كێك له‌ئه‌ندام ‌ه كاراكان ‌ی لیژنه‌ ‌ی بااڵش‬ ‫به‌ره‌گه‌ز كورد بوه‌‪ ،‬ئه‌ویش عه‌قید روكن خس���تنه‌ڕو ‌ی ئه‌نجامه‌كان��� ‌ی شۆڕش���ی‌ "قاسم له‌وكاته‌دا هێند‌ه متمانه‌ ‌ی به‌خۆ ‌ی‬

‫نه‌بو تاوه‌ك ده‌س���ه‌اڵتێك حوكم بكات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "ب��� ‌ه تێپه‌ڕبون ‌ی رۆژو‬ ‫مانگی���ش هۆكاره‌كان��� ‌ی پڕوپاگه‌ن���ده‌و‬ ‫راگه‌یان���دن زیاتر وه‌س���ف ‌ی قاس���میان‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬تا ئه‌وه‌ ‌ی (‪ )55‬نازناو ‌ی بۆ دانرا‬ ‫له‌عیمالق ‌ی ته‌مموزه‌و‌ه هه‌تا سه‌ركرده‌ ‌ی‬ ‫دنیایه‌كی‌ نوێ‌"‪.‬‬ ‫به‌بڕوا ‌ی نوس���ه‌ر‪ ،‬هه‌مو ئه‌و نازناوان ‌ه‬ ‫هێما بون بۆ س���ه‌رهه‌ڵدان ‌ی مه‌س���ه‌له‌ ‌ی‬ ‫شه‌خسپه‌رستی‌‪ ،‬دواتریش ئه‌و كار‌ه بوه‌ت ‌ه‬ ‫سیما ‌ی گه‌ل ‌ی عێراقی‌‌و پێیده‌ناسرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه هه‌ر خۆیان دیكتاتۆر دروستده‌كه‌ن‌و‬ ‫پاشان ده‌یڕوخێنن‪ .‬له‌وباره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌ر بۆی ‌ه ده‌بینین دیكتاتۆرێك ده‌ڕوات‌و‬ ‫یه‌كێك ‌ی ت���ر دێت ‌ه جێگه‌ی‌‪ .‬قاس���میش‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی سایكۆلۆجیه‌تێك ‌ی نه‌رجس ‌ی‬ ‫هه‌بو‪ ،‬ئ���ه‌م باره‌ ‌ی قۆرغك���رد بۆ زیاتر‬ ‫چه‌سپاندن ‌ی ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی‌‌و پیاده‌كردن ‌ی‬ ‫حوكم ‌ی تاكڕه‌وی‌ له‌عێراقدا"‪.‬‬

‫کۆشکی باڵندە غەمگینەکان‬ ‫رۆمانی نەوەیه‌ک کە نیشتیمان‌جێدێڵن‬ ‫ ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬ ‫هەفتەی رابردو جارێکی دیکە وێنەی‬ ‫کۆمەڵێک مرۆڤی کورد باڵوبوەوە‪،‬‬ ‫کۆمەڵێک مرۆڤ بەخۆیان‌و جانتایەک‬ ‫هیواوە پێدەشت‌و دەریاکان دەبڕن‌و‬ ‫خەون بەجێگایەکەوە دەبینن‪ ،‬دور لەو‬ ‫خەمە رۆژانەیانەی هەیانە‪ ،‬دور لەو‬ ‫جەنگانەی کە هەرگیز لەنیشتیمانەکەیان‬ ‫کۆتایی نایەت‪ ،‬ئەمە بۆ دوه‌م جاره‌‬ ‫به‌م شێوە بەرباڵوە کۆچی کوردان‬ ‫بۆ دنیا دەستپێبکات‪ ،‬کۆچێکیان بۆ‬ ‫کۆتایی سه‌ده‌ی ‪ 20‬دەگەڕێتەوە‪ ،‬کۆچی‬ ‫دوەمیشیان کەهەمان هۆکارەکانی‬ ‫پێشتری هەیە لەگەڵ سەرەتاکانی ساڵی‬ ‫نوێوە وردە وردە دەستیپێکردوە‪.‬‬ ‫کۆچک���ردن لەدنیای ئێمەدا دیاردەیەکی‬ ‫نوێی���ە‪ ،‬به‌بارته‌قای نوێبون���ی‪ ،‬هێندەش‬ ‫لەئەدەبیات���ی کوردیدا ش���وێنی پێدراوە‪،‬‬ ‫رۆمان���ی کۆش���کی باڵندەغەمگین���ەکان‬ ‫شەش���ەم رۆمان���ی بەختی���ار عەلی���ە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم رۆمانێ���ک سەراس���ەر تەرخانە بۆ‬ ‫کۆچکردن���ی مرۆڤی کورد لەنیش���تیمان‪،‬‬ ‫مرۆڤێ���ک کەبەدنیایەک وێنەی س���ەیرەوە‬ ‫کەهەر خۆیان دروس���تیانکردوە نیشتیمان‬ ‫جێدێڵن بەرەو ناش���وێن‪ ،‬رێگایەک دەگرنە‬ ‫بەر کەتەنه���ا چارەنوس‌و خ���ودا دەزانن‬ ‫کۆتاییەکەی بەچی دەگات‪.‬‬ ‫جەنگ لەم نیشتیمانە نابڕێت‬ ‫رۆمان���ی کۆش���کی باڵندەغەمگینەکان‪،‬‬ ‫رۆمانێک���ی ‪ 306‬الپەڕەی���ەی قه‌باره‌ مام‬ ‫ناوەن���دە‪ ،‬رۆمانێک کەپێیەک���ی لەواقیع‌و‬ ‫پێیەک���ی لەئەفس���انەو خەیاڵدای���ە‪ ،‬هەر‬ ‫ئ���ەو ش���تانەی ک���ە ریالیزم���ی جادوی‬ ‫پێدەناسرێتەوە‪.‬‬ ‫سەرەتایی رۆمانەکە باس لەفەمانبەرێکی‬ ‫کورد دەکات کە لەگەڵ دو کچ‌و کوڕەکەیدا‬ ‫لەبەغ���داد ژیانێک���ی ئاس���ایی خۆی���ان‬ ‫دەگوزەرێن���ن‪ ،‬تا رۆژێک فرۆکەکانی ئێران‬

‫لەس���اڵی ‪1985‬دا عەمبارە ئاردەکەی کە‬ ‫باوکی تێیدا کاریدەکرد بۆردومان دەکرێت‌و‬ ‫خانەنش���ین دەکرێت‌و کچەکە گەورەکەشی‬ ‫لەگەڵ کوڕی ئەفس���ەرێکی بااڵی سوپادا‬ ‫هاوسەرگیری دەکات‪ ،‬کوڕەکەشی لەنێوان‬ ‫جێهێشتنی شارەکەی‌و چونی بۆ بەرەکانی‬ ‫جەنگ ئ���ەوەی دوەمی���ان هەڵدەبژێرێت‌‪،‬‬ ‫جەنگ ئ���ەو روداوەی فیکرەت گوڵداچینی‬ ‫هەمووژیانی لێی ڕاکردوە‌و بەردەوام وەک‬ ‫مەترس���یەک لەس���ەری کچە پچوکەکەیدا‬ ‫دەس���تی پێکردوە‪ ،‬کوژران���ی کوڕەکەی‬ ‫لەبەرەکانی جەنگ یەکەم کارەس���اتی ئەو‬ ‫خێزانەی���ە‌و دواتریش زاواک���ەی کە لەبەر‬ ‫باوکی کە فەرماندەیەکی گەورەی سوپایە‬ ‫بەرەکان���ی جەنگی هەڵب���ژاردوەو ئەویش‬ ‫بەهەمانشێوە دەکوژرێت‪.‬‬ ‫ئی���دی دوای ئ���ەو روداوان���ە هی���چ‬ ‫ش���تێک نامێنێت ئەو خێزان���ە بەبەغداوە‬ ‫ببەس���تێتەوە‪ ،‬بۆیە رودەکەنەوە باکوری‬ ‫واڵت‪ ،‬ئ���ەو نیش���تمانەی ک���ە جارێک���ی‬ ‫دیک���ە هێ���زە کوردیەکان لەگ���ەڵ رژێمدا‬ ‫لەجەنگ���دان‪ ،‬بەاڵم لەوێ���ش تەنها پاش‬ ‫ماوەیەکی کەم س���ێ کەسی تاسەر جیاواز‬ ‫کە ئامادەن هەمو ش���تێک بکەن‪ ،‬عاشقی‬ ‫کچە بچوکەکەی گوڵدانچ���ی دەبن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەراستیدا ئەوەی کە هەیە شتێکە لەنێوان‬ ‫خۆشەویستی‌و حەزدا‪ ،‬وەک نوسەر دەڵێت‬ ‫ش���تێک نییە بەت���ەواوی بتوانرێت مرۆڤ‬ ‫وەس���فی بکات‪ ،‬س���ێ م���رۆڤ یەکێکیان‬ ‫پێیەکی لەنێوان چەقۆکێشە بەئەزمونەکانی‬ ‫شاردایە‪ ،‬گەنجێک کە جگە لەشەڕ‌و چەقۆ‬ ‫وەش���اندان هیچی دیکە نازانێت‪ ،‬یەکێکی‬ ‫دیکەیان خوێن���دکاری زانکۆیە‪ ،‬کە دواتر‬ ‫لەالیەن رۆشنبیران‌و نوس���ەرانی شارەوە‬ ‫پش���تگیری دەکرێت‪ ،‬ئەوەی دیکەش���یان‬ ‫کوڕی خێڵێکی دەستڕۆیش���توی ش���ارن‪،‬‬ ‫ک���وڕی خێزانێکی دەوڵەمەن���د کە ئەوەی‬ ‫بیانەوێت دەیکەن‪ ،‬هەموان لەهەوڵدان دڵی‬ ‫کچەکەی گوڵداچینی رازیبکەن‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫داواکاریەکی سەیرو پرسیارێکی قوڵی هەیە‪،‬‬ ‫ئەو داوا لەهەرسێ داواکارەکەی دەکات دنیا‬

‫رۆمانێک سەراسەر‬ ‫تەرخانە بۆ کۆچکردنی‬ ‫مرۆڤی کورد لەنیشتیمان‪،‬‬ ‫مرۆڤێک کەبەدنیایەک‬ ‫وێنەی سەیرەوە کەهەر‬ ‫خۆیان دروستیانکردوە‬ ‫نیشتیمان جێدێڵن بەرەو‬ ‫ناشوێن‪ ،‬رێگایەک دەگرنە‬ ‫بەر کەتەنها چارەنوس‌و‬ ‫خودا دەزانن کۆتاییەکەی‬ ‫بەچی دەگات‬ ‫ببینن‪ ،‬کۆمەڵێک وێنەی باڵندەیان دەداتێ‬ ‫کە لەشوێنە دورەدەست‌و عاسیەکانی دنیا‬ ‫ئەو نەس���لە نادرەی باڵندەی بۆ بێننەوە‪،‬‬ ‫ئ���ەو دەیەوێت بزانێ���ت دوای بینینی دنیا‬ ‫ئای���ا مرۆڤ دەتوانێت بچێ���ت بۆ جەنگ‪،‬‬ ‫ئای���ا دەتوانێت کەس���ێکی دیکە بکوژێت‪،‬‬ ‫دەیەوێ���ت بزانێ���ت داواکارەکان���ی دوای‬ ‫بینینی دنی���ا هەر ئەویان خۆش���دەوێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەم���وی گرنگتر کچە پچوکەکەی‬ ‫گوڵداچین���ی دەیەوێ���ت داواکارەکان���ی‬ ‫لەجەنگ دوربخاتەوە‪ ،‬وەک لەزۆر شوێنی‬ ‫رۆمانەکەدا ئاماژەی پێدەکرێت جەنگ لەو‬ ‫نیشتیمانە نابڕێت‪.‬‬ ‫ڕوداوەکانی دواتری ڕۆمانەکە‪ ،‬بەردەوام‬

‫وێنەی جەنگن‪ ،‬وێنەی ئەو کەس���انەن کە‬ ‫لەجەنگ���دا دەکوژرێن‪ ،‬ه���ەر الپەڕەیەکی‬ ‫رۆمانەک���ە هەڵدەدەیت���ەوە بۆن���ی خوێن‬ ‫دەکەیت‪ ،‬باس���ی س���ەرەتاکانی ڕاپەڕین‬ ‫دەکات‌و باسی ئەو هەزاران تەرمە دەکات‬ ‫کە لەئەمنەسورەکە هەڵدراونەتەوە‪ ،‬دواتر‬ ‫باس لەشەڕی ناوخۆ دەکات‪ ،‬ئەو شەڕەی‬ ‫جارێکی دیکە خوێ بەبرینەکاندا دەکاتەوە‌و‬ ‫سەوسەن خۆشنودە کە داواکارەکانی لەو‬ ‫هەمو جەنگە دورخستۆتەوە‪ ،‬ئەو لەکۆتایی‬ ‫رۆمانەکەداو دوای منداڵبونی خوشکەکەی‬ ‫لەمێ���ردی دوەمی‪ ،‬داوا لەخوش���کەزاکەی‬ ‫دەکات کەنیشتیمان جێبێڵێت چونکە ئەو‬ ‫دەزانێت جەنگ لەنیشیمان نابڕێت‪.‬‬

‫کەڵکەڵەی بینینی دنیا یان کەڵکەڵەی‬ ‫راکردن لەنیشتیمان‬ ‫یەکێک لەو تێما سەرەکیانەی رۆمانەکە‬ ‫ئاماژەی بۆدەکات کەڵکەڵەی بینینی دنیایە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەتەنیشت ئەو ڕاکردن لەنیشتیمان‪،‬‬ ‫ئەگەرچ���ی هێندێ���ک وەک دوالیزمێ���ک‬ ‫دەیبنن‪ ،‬ب���ەاڵم لەناوەخندا رۆحیەتی کۆچ‬ ‫هەڵگری هەردو رەهه‌ندەکەیە‪.‬‬ ‫سەوسەن هەرسێ داخوازەکەی دەنێرێت‬ ‫بۆ ئەوەی دونیا ببینن‪ ،‬دونیا بەو گەورەییەی‬ ‫هەیە‪ ،‬سەوسەن پێی وایە بینینی گەورەیی‬ ‫دنیا وادەکەن مرۆڤ لەس���ەر شتی ناچیزە‬ ‫خۆی نەدات بەکوشت‪ ،‬لەراستیدا وادەکەن‬ ‫مرۆڤ نەچێت بۆ جەنگ‪ ،‬دوای هەشت ساڵ‬

‫کە هێندەی تەمەنی یەکێ���ک لەدرێژترین‬ ‫جەنگەکانی عێراقە‪ ،‬هەرسێ گەشتیارەکە‬ ‫به‌کۆمەڵێک باڵندەی زۆرەوە رودەکەنەوە‬ ‫نیشتیمان‪ ،‬بەاڵم لەرۆژگارێکدا کە جەنگی‬ ‫براکان زۆرشتی وێران کردوە‪ ،‬ئەوان بۆنی‬ ‫سەرزەمینێکی دیکەیان لێدێت‪ ،‬لەکۆتایدا‬ ‫سەوس���ەن دەبێت یەکێکیان هەڵبژێرێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم یەکێکی���ان تەنه���ا بۆ س���وپاس‬ ‫هاتۆتەوە کە سوپاس���ی بکات کە رێگەی‬ ‫بینین���ی دنی���ای پیش���انداوە‪ ،‬لەکۆتاییدا‬ ‫تەنه���ا دو داواکار دەمێنن���ەوە‪ ،‬یەکێکیان‬ ‫ئەو گەنجەب���و رۆژگارێک بەبێ چەقۆکەی‬ ‫نەدەژیا‪ ،‬ئەویدیکەش���یان ئەو بازرگانەبو‬ ‫کەهەمو ژیانی لەنێو خێڵەکەیدا بەس���ەر‬ ‫بردوە‪ ،‬سەوس���ەن لەبەر چەند هۆکارێک‬ ‫کە گرنگترینیان ئەوەیە کە چەقۆکێشەکه‌‬ ‫بڕیاری داوە هەرگیز‌و لەبەر هیچ ش���تێک‬ ‫ش���ەڕنەکات ئەو هەڵدەبژێرێ���ت‪ ،‬لێرەوە‬ ‫رۆمانەکە رێگایەک���ی دیکە هەڵدەبژێرێت‪،‬‬ ‫لەرێگەی هاوسەرەکەی سەوسەنەوە بۆمان‬ ‫دەردەکەوێت‪ ،‬چەندین مرۆڤی کورد چەند‬ ‫وەڕزن لەنیشتیمان‪ ،‬ئەوان خەونی ئەوەیان‬ ‫هەی���ە لەنیش���تیمان هەڵبێ���ن‪ ،‬لەرێگەی‬ ‫هاوس���ەرەکەی سەوس���ەنەوە رێ���گاکان‬ ‫فێردەبن‌و دنیا تەیدەکەن‪ ،‬لەو کاتەش���دا‬ ‫لەهەر ش���وێنێکی دنیابن وێنە دەنێرنەوە‬ ‫بۆ خێزانەکانیان‪ ،‬مانگانە بەس���ەدان وێنە‬ ‫بەس���نورەکاندا دەگەن���ەوە نیش���تیمان‪،‬‬ ‫وێنەی ئ���ەو کۆچبەران���ەی کەهەریەکەو‬ ‫لەشوێنێکی جیاوازدان‪ ،‬ئەمرۆش جارێکی‬ ‫دیکە بەهەزاران وێنە دەگاتەوە نیشتیمان‪،‬‬ ‫وێنەی ئەو گەنجانەی کە لەجەنگی داعش‌و‬ ‫گیرفان���ی بەت���اڵ‪ ،‬لەبێ ئیش���ی‌و لەبەر‬ ‫خەون���ە بێئاکامەکانی���ان هەڵهاتون پەیتا‬ ‫پەیتا وێنەکانیان لەتۆڕە کۆمەاڵیەتیەکان‬ ‫باڵودەبێت���ەوە‪ ،‬ب���ەو زەردەخەنان���ەی‬ ‫کەنازانرێ���ت لەدڵخۆش���یانەوەیە‌و مژدەی‬ ‫بەهەش���ت بەوانە دەدەن کەنەڕۆیشتون‪،‬‬ ‫یاخ���ود زەردەخەنەیەک���ە لەپش���تیەوە‬ ‫ئازارەکانی���ان ش���اردۆتەوە‌و نایەنەوێ���ت‬ ‫خێزانەکانیان لە نیشتیمان بیبینن‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫نهێنی سەرکەوتنەکانی‬ ‫یەکێتی نیشتیمانی!‬

‫ڕێزان شێخ دلێر‬ ‫لەچەن����د س����اڵی ڕاب����ردودا بەش����ێک‬ ‫لەڕۆژنامەن����وس‌و توێژەرو ڕۆش����نبیرانی ئێمە‪،‬‬ ‫هەستان بەخوێندنەوەی جیا جیا بۆ پێکهاتەی‬ ‫سیاس����ی‌و مێژو و ئایندەی خەباتی سیاس����ی‬ ‫یەکێتی نیش����تیمانی کوردس����تان‪ ،‬بەجۆرێک‬ ‫یەک لەڕۆش����نبیرە دیارەکانی کورد بەڕێز کاک‬ ‫[مەریوان����ی وری����ا قانع] لەس����تونی هەفتانەی‬ ‫خۆی لەڕۆژنامەی ئاوێنە یەکێتی نیش����تیمانی‬ ‫بەسوڵتانیزمی بێ سوڵتان وەسف دەکات‪ ،‬من‬ ‫نامەوێ����ت دەربارەی تەواوی ئ����ەو خوێندنەوەو‬ ‫تێگەش����تنە نازانس����تی‌و ناواقیعیانە بدوێم کە‬ ‫بەدرێژایی ئەم چەند س����اڵەی ڕابردو بۆ هەمو‬ ‫جوڵەیەک����ی سیاس����ی یەکێت����ی نیتش����یمانی‬ ‫کراوە‪ ،‬ڕەنگە بەش����ێک ل����ەو تێبینی‌و ڕەخنەو‬ ‫خوێندنەوان����ە ب����ۆ دۆخی سیاس����ی‌و هەیکەلی‬ ‫حیزب����ی یەکێت����ی نیش����تیمانی کوردس����تان‬ ‫جێگەی بایەخ بێ����ت‪ ،‬بەاڵم زۆربەی هەرەزۆری‬ ‫توێژینەوەو تێگەش����تنەکان دەربارەی یەکێتی‬ ‫نێش����تیمانی کوردس����تان ت����ەواو پێچەوانەی‬ ‫مەنهەجی سیاس����ی‌و ستراکتۆرە مەبدەئیەکانی‬ ‫یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بون‪ ،‬بەڕادەیەک‬ ‫هەندێ����ک واماندەزان����ی کاکی توێژەر باس����ی‬ ‫پارتێکی سیاسی دیکە دەکات لەئەستێرەیەکی‬ ‫دور‪ .‬وەک هەم����و الی����ەک بینیم����ان یەکێتی‬ ‫نیشتیمانی کوردس����تان بێ ئەو سوڵتانەی کە‬ ‫مەریوان باس����ی دەکرد بەباش����ی توانی ڕۆڵی‬ ‫سیاس����ی خۆی لەتەواوی جومگ����ە نەتەوەیی‌و‬ ‫س����تراتیژی‌و دیمۆکراس����یەکاندا ببینێ����ت‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە جیابونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لەیەکیتی‬ ‫نیشتیمانی کوردستان لەکاتێکدا بو کە تەواوی‬ ‫دەسەاڵتەکان لەزۆنی س����ەوز لەژێر کۆنترۆڵی‬ ‫یەکێتی نێش����تیمانی کوردس����تاندا بو‪ ،‬ڕاستە‬ ‫دۆخێک����ی تاڵ بۆ یەکێت����ی‌و یەکێتیەکان هاتە‬ ‫پێش����ەوە بەاڵم یەکێتی نیشتیمانی کوردستان‬ ‫ن����ەک پەنای ب����ۆ توندوتی����ژی پەرچەکرداری‬ ‫سیاسی نا دیمۆکراس����یانە نەبرد‪ ،‬بەڵکە هەمو‬ ‫ئاگادارن تا ئەو ش����وێنەی یەکێتی دەسەاڵتی‬ ‫هەبوبێت توانی نەک بزوتنەوەی گۆڕان بەتەنها‬ ‫بەڵکە هیزە سیاس����یەکانی دیکەش بپارێزێت‪،‬‬ ‫لەکاتێک����دا پارت����ی دیمۆکرات����ی کوردس����تان‬ ‫لەحەڤدەی ش����وباتدا هێ����زی زێرەڤانی ڕەوانە‬ ‫دەکرد بۆ تەختکردنی گردی زەرگەتەو لەزۆنی‬ ‫زەرد مەکۆکانیان دەسوتاندن‪ .‬ئێستە ئەو خاڵە‬ ‫ڕونە ک����ە یەکێتی چەندە لەئاس����تێکی بەرزی‬ ‫مەدەن����ی‌و دیمۆکراس����یدا سیاس����ەتی کردوە‪.‬‬ ‫یەکێتی نیشتیمانی بەئەندازیاری درێژکردنەوەی‬ ‫ماوەی سەرۆکایەتی سەرۆکی هەرێم بۆ دو ساڵی‬ ‫دیکە وەس����ف دەکرا لەس����یانزەی حوزەیران‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبەرچاوگرتنی دۆخی سیاس����ی هەرێمی‬ ‫کوردستانی ئەوکات بۆ یەکێتی جێگەی بایەخ‌و‬ ‫بەرپرس����یارێتی نەتەوەی����ی‌و مێژویی بو‪ ،‬ئەوە‬ ‫بو لەس����یانزەی حوزەیراندا یەکێتی نیشتیمانی‬ ‫کوردستان نەخشەی بۆ قۆناغێکی دیکەی کاری‬ ‫سیاس����ی‌و جێگیرکردنی پرۆسەی دیمۆکراسی‬ ‫دەکرد لەکوردس����تان‪ ،‬بۆیە ئەو یاریەی ئێستە‬ ‫هەندێ����ک هێزی سیاس����ی دەیانەوێت دوبارەی‬ ‫بکەنەوە بۆ درێژ کردنەوەی ماوەی سەرۆکایەتی‬ ‫س����ەرۆکی هەرێم بۆ دو ساڵی دیکە پێشتر لە‬ ‫الی����ەن یەکێتی نیش����تیمانیەوە تاقیکراوەتەوە‬ ‫بەدیوێکدا وەک چانس����ێک بەپارتی دیمۆکراتی‬ ‫کوردس����تان بۆ چاکس����ازی سیاسی‌و لەالیەکی‬ ‫ترەوە بۆ تێپەڕاندنی دۆخی قەیرانی سیاس����ی‪.‬‬ ‫بڕوا ناکەم هیچ هێزێکی سیاس����ی لەکوردستان‬ ‫ئەمڕۆ لەو هەڵویس����تەی ئەوێ س����اڵی یەکێتی‬ ‫ناڕازیبێ����ت بێگوم����ان بەتێگەش����تنی ئەمڕۆی‬ ‫بۆ دۆخی سیاس����ی هەرێمی کوردس����تان لەدو‬ ‫س����اڵی ڕابردودا‪ ،‬ئەوان نەک ناڕازی نین بەڵکە‬ ‫بەپرۆس����ەیەکی س����ەرکەوتوش وەس����فی ئەو‬ ‫نەخش����ەڕێگایەی یەکێتی دەک����ەن‪ .‬لەالیەکی‬ ‫ترەوە سیاسەتی نەتەوەیی یەکێتی نیشتیمانی‬ ‫بۆ پش����تگیری کردنی کوردانی چوار پارچەی‬ ‫کوردس����تان نەک جێگەی گلەی����ی گەلی کورد‬ ‫نیە بەڵکە شایس����تەی ڕێزو سوپاس����ی هەموو‬ ‫پێکهات����ە سیاس����یەکانی کوردس����تان‌و ڕۆحی‬ ‫بەرزی کوردبون����ە لەهەمو دونیا‪ .‬هیچ الیەنێک‬ ‫ناتوانێ����ت هەنگاوێک لەپێ����ش یەکێتیەوە بێت‬ ‫دەرب����ارەی خواس����تی س����ازان‌و پێکەوەژیانی‬ ‫پێکهاتە سیاس����یەکان لەکوردستان‪ ،‬لەڕاستیا‬ ‫یەکێت����ی نیش����تیمانی کوردس����تان ئەندازیارو‬ ‫تیۆریس����یانی کۆنس����ێپتی س����ازانی سیاسی‌و‬ ‫نیشتیمانیە لەکوردس����تان‪ ،‬بەجۆرێک زۆرجار‬ ‫لەپێن����او بەرژەوەندی نەتەوەی����ی گەلی کورد‬ ‫دەس����تبەرداری بەش����ێک لەماف‌و دەستکەوتە‬ ‫سیاس����یەکانی خۆی بوە بۆ الیەنەکانی دیکە‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ لەبەغدا کوتلەی سەوز مەرجەعی سیاسی‌و‬ ‫ستراتیژی ڕۆحی نەتەوەیی گەلی کوردە‪ ،‬هەمو‬ ‫پێکهاتە سیاس����یەکانی کوردستان‌و عێراقیش‬ ‫ئەو راس����تیە دەزانن کە قورس����ایی سیاس����ی‬ ‫یەکێتی نیشتیمانی کوردستان چەندە جێگەی‬ ‫بایەخ‌و گرنگی پرۆس����ەی سیاس����یە لەعێراق‪،‬‬

‫ڕونت����ر بڵێ����م یەکێت����ی نێش����تیمانی لەرێگای‬ ‫بیرکردنەوەو هەیمەنە سیاس����ییە مێژوییەکەی‬ ‫خۆی����ەوە توانیویەتی ت����ەوازن لەنێوان تەواوی‬ ‫پێکهاتە سیاسی‌و ئەتنی‌و ئاینی‌و ئایدیۆلۆژی‌و‬ ‫تەنان����ەت مەزهەبیەکانی����ش لەعیراق ڕابگرێت‪،‬‬ ‫گوم����ان لەوەدانیە بەبێ بونی مەدرەس����ەیەکی‬ ‫بەرزی کاری سیاس����ی‌و دیپلۆماسی کە یەکێتی‬ ‫نیش����تیمانی لەعێ����راق داهێنەریەت����ی مەحاڵ‬ ‫ب����و بتوانێت بگاتە ئاس����تێکی بەرزی وەها کە‬ ‫وەک مەرجەع����ی نەتەوەی����ی‌و سیاس����ی گەلی‬ ‫کورد پێکهاتە سیاس����یەکانی عێراق نرخ‌و بەها‬ ‫ببەخش����نە هەمو جوڵە سیاسیە نەتەوەیەکانی‬ ‫یەکێت����ی‪ ،‬وەک دەبینین یەکێتی نەک هۆکاری‬ ‫دروس����تبونی قەیران����ی سیاس����ی لەعێ����راق‬ ‫نی����ە بەڵکە تاکەهیوای چارەس����ەرو س����ازان‌و‬ ‫پێکەوەژیان����ی تەواوی پێکهاتە سیاس����یەکانە‬ ‫لەعێراق‪ .‬یەک لەو کەوالیتێ بەرزە سیاسییەی‬ ‫کە یەکێتی نیش����تیمانی هەڵگریەت����ی بریتیە‬ ‫لەمامەڵەکردن لەگەڵ دۆخی واقیعی سیاس����ی‬ ‫هەنوکەی����ی‪ .‬هەنوک����ە الی یەکێتی ش����وێنی‬ ‫بردنەوەی یاری����ەکان‌و گۆڕەپان����ی کردنەوەی‬ ‫گرێکوێرە سیاسیەکانە‪ ،‬یەکێتی [هەنوکەساز]‬ ‫ە‪ ،‬هەنوکەیەک دەتوانێت ئیس����تایەکی سیاسی‬ ‫بگۆڕێ����ت ب����ۆ داهاتویەکی سیاس����ی باش����تر‪،‬‬ ‫هەنوکەس����ازی وەک میتۆدی کاری سیاس����ی‬ ‫یەکێتی نەک بەتەنها سەرکردایەتی‌و مەکتەبی‬ ‫سیاس����ی هەڵگری ئەم خەسڵەتەن بەڵکە تاک‬ ‫تاک����ی یەکێتی����ەکان بەهەمان ئاس����تی بەرزی‬ ‫هۆشیاریەوە کار دەکەن‪ ،‬بۆ نمونە یەکێتیەکان‬ ‫خاوەنی گرێی مێژویی‌و بنەماڵەیی‌و ئایدیۆلۆژی‬ ‫نی����ن‪ ،‬یەکێتی����ەکان ب����ێ جی����اوازی دەتوانن‬ ‫ل����ەڕوداوەکان‌و دۆزە سیاس����ییە هەنوکەیەکان‬ ‫تێبگ����ەن‌و بەباش����ی دەزان����ن ئەرک����ی ئەوان‬ ‫لێرەو لەئێس����تادا چیە‪ ،‬چیت����ر بۆ یەکێتیەکان‬ ‫زەرورەت ئەوەنیە چاوەڕوانی سەرکردایەتی بن‬ ‫پێیان بڵێت کە چ����ۆن چۆنی لەگەڵ هەنوکەدا‬ ‫بەرخورد بک����ەن‪ ،‬بەڵکە یەکێتی����ەکان خۆیان‬ ‫ئ����ەو ئاس����تە بەرزە لەهۆش����یاری سیاس����یان‬ ‫هەیە لەگەڵ پێش����هاتە سیاس����یەکان‪ .‬یەکێتی‬ ‫وەک چ����ۆن لەکوردس����تان ئەندازیاری چەمکی‬ ‫س����ازانی نیش����تیمانیە‪ ،‬بەهەم����ان ئەندازەش‬ ‫لەگ����ەڵ واڵتان����ی ناوچەکە هەڵگ����ری هەمان‬ ‫میتۆدۆل����ۆژی کاری سیاس����ییە‪ .‬ئەو قس����ەیە‬ ‫زەڕەیەک ڕاس����تی تێدانیە کە پێی وایە یەکێتی‬ ‫گوێڕایەڵی سیاس����ەتی ئێرانییە‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫یەکێتی وەک هاوبەشێکی دیپلۆماسی‌و سیاسی‬ ‫لەگ����ەڵ واڵتی ئێراندا مامەڵ����ەی کردوە‪ ،‬هەمو‬ ‫بینیم����ان لەس����ەرەتای دەرکەوتن����ی گروپ����ی‬ ‫تیرۆریستی [داعش] واڵتی تورکیا کە هەندێک‬ ‫الیەن بەچ����اک‌و خراپ بەرگری����ان لێدەکردن‌و‬ ‫لەبانگەشەی هەڵبژادنەکاندا ماڵ بەماڵ دەنگیان‬ ‫بۆ حیزبەک����ەی [ئاردۆگان] کۆدەکردەوە‪ ،‬چەن‬ ‫خراپ پش����تیان کردە گەلی ک����وردو لەژێرەوە‬ ‫ه����اوکاری [ئەبوبەکر بەغ����دادی]ان دەکرد بۆ‬ ‫قڕکردن����ی گەلی ک����وردو تەختکردنی هەرێمی‬ ‫کوردستان‪،‬لەڕاس����تیا تەنها واڵت دەمودەست‬ ‫بەئەرک����ی هاوپەیمانێت����ی خ����ۆی هەس����تا بۆ‬ ‫پش����تگیریکردن‌و هاوکاریکردن����ی گەلی کورد‬ ‫واڵت����ی ئێران بو‪ ،‬بێگومان س����ەرۆکی هەرێمی‬ ‫کوردس����تان ئەم ڕاس����تییەی نەش����اردۆتەوە‪.‬‬ ‫لێرەوە ئەو خاڵە ڕون‌و ئاش����کرایە کە یەکێتی‬ ‫نیش����تیمانی کوردس����تان وەک هاوپەیمانێکی‬ ‫دیپلۆماتیک‌و سیاس����ی لەئاس����تی نەتەوەییدا‬ ‫لەگەڵ ت����ەواوی واڵتانی ناوچەکە سیاس����ەتی‬ ‫ک����ردوە ن����ەک گوێڕایەڵێکی سیاس����ی‪ .‬ئەمڕۆ‬ ‫یەکێت����ی نیش����تیمانی کوردس����تان پتر وەک‬ ‫مەدرەس����ەیەکی سیاسی دەبینرێت کە خاوەنی‬ ‫میتۆدۆلۆژییەکی سیاس����ی نیش����تیمانیە نەک‬ ‫بەتەنها حیزبێکی سیاس����ی کە دەیەوێت ئیش‬ ‫لەس����ەر بردنەوەی چەند کورسیەکی پەرلەمان‬ ‫ب����کات‪ .‬ڕاس����تی ئەوەیە یەکێتی نیش����تیمانی‬ ‫هەرگی����ز ئەم ئەرکە سیاس����ی‌و دیپلۆماس����ی‌و‬ ‫نەتەوەیی����ە مێژوییەی بەهی����چ کەس‌و الیەنێک‬ ‫نەفرۆشتۆتەوە هەربۆیە هەندێک لەڕۆشنبیران‌و‬ ‫هێزە سیاس����یەکان لەخوێندن����ەوە بۆ پێکهاتە‬ ‫حیزب����ی‌و نیش����تیمانی‌و مەدرەس����ە مۆدێرنە‬ ‫سیاسیەکەی یەکێتی دەکەونە هەڵەی گەورەی‬ ‫زانستیەوە‪ .‬هەمو ڕێگاکان دێنەوە ماڵی یەکێتی‪،‬‬ ‫ئەمە ئەو پرسیارە جەوهەری‌و فەندەمۆنتالەیە‬ ‫کە ئەمڕۆ ژێر بەژێر هەمو تاکێکی کوردو هێزە‬ ‫سیاسیەکان لەخۆیانی دەکەن‪ ،‬ئەمڕۆ هەرێمی‬ ‫کوردستان دوچاری کۆمەڵێک قەیران بۆتەوە‪،‬‬ ‫وەک بینیم����ان پارتی دیمۆکراتی کوردس����تان‬ ‫شکس����تی هێنا لەچارەس����ەرکردنی بەش����ێکی‬ ‫زۆر لەقەیران����ەکان‪ ،‬وەک توێ����ژەرو چاودێرانی‬ ‫سیاس����ی دەڵێن پارتی دیمۆکراتی کوردستان‬ ‫ئەندازیاری دروستکردنی دۆخی قەیرانە‪ ،‬پرسی‬ ‫سەرۆکایەتی هەرێم‌و نوسینەوەی دەستورێکی‬ ‫نیش����تیمانی‌و س����ازانی نەتەوەیی‌و سیاس����ی‬ ‫یەک لەپرس����ە گەرمەکانی نێوەندی سیاس����ی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌و ڕۆشنبیریە لەهەرێمی کوردستان‪،‬‬ ‫بینیم����ان پارتی دیمۆکراتی کوردس����تان تەنها‬ ‫مایەوەو تا رادەیەک کەوتە پەراوێزی پرۆسەی‬ ‫سیاسیەوە‪ ،‬هێزەسیاسیەکان لەگەڵ ئەجندای‬ ‫سیاسی‌و مەنهەجی سازانی نیشتیمانی یەکێتی‬ ‫یەکیان گرتەوە‪ ،‬ئەمڕۆ نە پارتی دەتوانێت بێ‬ ‫یەکێتی هەنگاوێک بەرەو س����ازانی نیش����تمانی‬ ‫بهاوێژێت‌و نە بزوتنەوەی گۆڕانیش بەبێ یەکێتی‬ ‫نیش����تیمانی کوردس����تان دەتوانێت حیس����اب‬ ‫لەسەر خولیاو خەیاڵ‌و هیوا سیاسیەکانی خۆی‬ ‫بکات‪،‬‬ ‫»» ‪19‬‬

‫بۆ مێژو‪ :‬بۆچی دیپلۆماتان بانگهێشتکران‬ ‫بۆ په‌رله‌مان له‌رۆژی ‪23‬ی حوزه‌یران‬

‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫رێناد مه‌نسور یه‌كێکه له‌توێژه‌ره دیاره‌كانی‬ ‫بواری دیپلۆماسی کوردی که له‌زانکۆی کامبریدج‬ ‫نامه‌یه‌كی دوکتۆرا له‌مباره‌وه ده‌نوسێت‪ ،‬رێناد‬ ‫دیپلۆماس���ی کوردی ناوده‌نێت دیپلۆماسی بۆ‬ ‫مان���ه‌وه ‪ . Diplomacy for Survival‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌مه ئامانجی قۆناغێکی درێژی دیپلۆماس���ی‬ ‫کوردی بوه‪ ،‬ئه‌فس���وس به‌ش���ێوه‌یه‌کی دیار‬ ‫تیای���دا س���ه‌رکه‌وتو نه‌ب���وه‪ .‬ئ���ه‌وا بێگومان‬ ‫دیپلۆماسی کوردی ده‌كرێت بواری ترو شێوازی‬ ‫ترو ئامانجی تریش���ی هه‌بێت‪ .‬ئه‌گه‌ر هونه‌ری‬ ‫دیپلۆماس���ی به‌گش���تی بریتیه له‌ئه‌نجامدانی‬ ‫په‌یوه‌ندی ئاش���تیانه له‌نێوان یه‌كه سیاس���یه‬ ‫جیاکاندا‪ ،‬وه‌ك کیپ هامڵتن‌و رێتچارد النگهۆرن‬ ‫له‌کتێبی پیاده‌كردنی دیپلۆماس���ی‪ :‬گه‌ش���ه‌ی‬ ‫تیۆره‌و ئیداره‌كردنی باس���ی لێوه‌ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫دیپلۆماسی کوردی هێشتا ئه‌رکی زیاتره‪.‬‬ ‫دیپلۆماس���ی ک���وردی بریتی���ه له‌هونه‌ری‬ ‫ئاماده‌بون له‌دونیا‪ ،‬له‌کاتێکدا که تاکه شێوازی‬ ‫ئاماده‌بون���ی دانپیانراو له‌دونیادا له‌ش���ێوه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تدایه‪ .‬به‌م پێیه چۆن ئاماده‌ده‌بێت له‌نێو‬ ‫کۆمه‌ڵگای ده‌وڵه‌تاندا‪ ،‬له‌کاتێکدا که ده‌وڵه‌تت‬ ‫نیه؟ ئه‌‌وه‌ی ئه‌م زه‌مینه‌یه‌ی ڕه‌خس���اندوه دو‬ ‫ب���واره‪ :‬یه‌كه‌م‪ ،‬گۆڕانکاری ناوچه‌كه‪ ،‬که خۆی‬ ‫له‌داڕمان���ی ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندی���دا ده‌بینێته‌وه‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ ،‬گۆڕان���ی رۆڵی ده‌وڵه‌ت له‌س���ه‌رده‌می‬ ‫جیهانگه‌ریدا‪.‬‬ ‫ه���ه‌ردو ئ���ه‌م هۆکاران���ه ده‌رفه‌تی���ان بۆ‬ ‫پێکهاته‌یه‌ك���ی ناده‌وڵه‌ت���ی وه‌ك ک���ورد‬ ‫ڕه‌خساندوه هه‌تا بتوانێت له‌دونیادا ئاماده‌بێت‬ ‫یان به‌جۆرێک له‌جۆره‌كان په‌یوه‌ندی به‌دونیای‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی بکات‪ ،‬یان دونیای ده‌ره‌وه ئاره‌زو و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیان هه‌بێت که په‌یوه‌ندی پێوه‌بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م شێوازه له‌دیپلۆماسی به‌شێوه‌یه‌كی گشتی‬ ‫پێی ده‌وترێت پارادیپلۆماسی‪ .‬پارادیپلۆماسی‬ ‫یانی دیپلۆماسی خوار دیپلۆماسی ئاسایی‪ ،‬که‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت تیایدا ئه‌كته‌ری س���ه‌ره‌كیه‌و قۆرغی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان���ی ده‌ره‌وه‌ی ک���ردوه بۆ خۆی‪.‬‬ ‫به‌‌م پێیه ئه‌رکی دیپلۆماسی کوردی قورستره‬ ‫له‌دیپلۆماس���ی ئاس���ایی‪ ،‬له‌به‌ر ئاماده‌بونێکی‬ ‫نائاساییانه له‌دونیادا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ج���اران کورد له‌هه‌مو ش���تێک زیاتر‬ ‫تراژیدیاکان���ی هه‌ب���و‪ ،‬وه‌ك‌هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال‪،‬‬ ‫بۆ ڕاکێش���انی سۆزی ئه‌وانیتر‪ .‬ئه‌مه به‌تایبه‌ت‬ ‫کاتێک که کورد خۆی گه‌لێکی زۆر سۆزئامێزه‪،‬‬ ‫وه‌ها هه‌‌س���ت ده‌كات که گه‌الن‌و واڵتانی تریش‬ ‫ده‌كرێت وه‌ها بن‪ .‬به‌اڵم پرینس���یپی په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی بریتیه له‌پشێوی‪ ،‬که یانی نه‌بونی‬ ‫سه‌قامگیری‌و ملمالنێی هه‌موان له‌گه‌ڵ هه‌مواندا‬ ‫له‌پێن���او به‌رژه‌وه‌ن���دی‌و ئاسایش���دا‪ .‬لێره‌دا‬ ‫جێگایه‌كی که‌م هه‌یه بۆ سۆزو کاریگه‌ری سۆزو‬ ‫ڕاکێشانی به‌زه‌یی‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ کورد جگ���ه له‌تراژیدیا ئامرازی تری‬ ‫زۆره بۆ په‌یوه‌ندیکردن به‌دونیاوه‪ .‬له‌س���ه‌روی‬ ‫هه‌مویانه‌وه پێشاندانی دونیا که کورد گه‌لێکه‬ ‫ده‌خوازێ���ت ج���ودا له‌گه‌النی ت���ری ناوچه‌كه‪،‬‬ ‫له‌س���ایه‌ی سیسته‌مێکی س���ه‌رده‌میانه‌دا بژی‪،‬‬ ‫که ته‌بایه له‌گه‌ڵ به‌ها مرۆڤایه‌تیه‌كانی دونیای‬ ‫ئه‌م���ڕۆدا‪ .‬به‌تایب���ه‌‌ت کاتێک ک���ه رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت ئه‌و هێزانه‌ی ک���ه ملمالنێی تیادا‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬کۆمه‌ڵه‌ هێزێکن که به‌شێوازی جیاواز‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن نه‌یاری رێکخس���تنی سیس���ته‌می‬ ‫جیهان���ی‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی پێ���ی ده‌وترێ���ت ‪world‬‬ ‫‪ .order‬به‌پێی کیس���نجه‌ر رێکخس���تنی دونیا‬ ‫له‌سه‌ر دو بنه‌ما وه‌س���تاوه‪ ،‬یه‌كه‌میان بریتیه‬ ‫له‌بونی یاسایه‌ک یان کۆمه‌ڵێک یاسا که له‌الی‬ ‫هه‌موان���ه‌وه مای���ه‌ی ڕه‌زامه‌ندی بێ���ت‌و ببێته‬ ‫هۆی رێکخس���تنی رێگه‌پێدراو و رێگه‌پێنه‌دراو‪،‬‬ ‫دوه‌میان بریتیه له‌هاوس���ه‌نگی هێز به‌جۆرێک‬ ‫رێگربێ���ت له‌وه‌ی هێزێ���ک بتوانێ���ت زاڵبێت‬ ‫به‌س���ه‌ر هێزێک���ی تردا‪ .‬ئه‌‌م���رۆ چه‌ند هێزێک‬ ‫هه‌ن له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست خوازیاری ئه‌وه‌ن‬ ‫که بنه‌ماکانی سیسته‌می جیهانی بشێوێنن بۆ‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ سه‌رده‌می پێش‪-‬ده‌وڵه‌ت‪ .‬که‌واته‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ت دو پارادایم بااڵیه‪،‬‬ ‫یه‌كێكی���ان بۆ دروس���تکردنی یه‌كه‌ی گه‌وره‌تر‬ ‫له‌ده‌وڵه‌ت‪ ،‬ئه‌‌ویتریش���یان ب���ۆ وردکردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت‪ .‬ک���ورد له‌به‌ره‌ی دوه‌‌م���ه‪ .‬ئامانجی‬ ‫وردکردن���ه‌وه‌ی ده‌وڵ���ه‌ت کردن���ی به‌ده‌وڵه‌تی‬ ‫زیاتره‪ ،‬بۆ خاوه‌ن شوناس���ه جیاوازه‌کانی‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاماده‌بون له‌نێو کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تیدا‪ .‬ئه‌مه‬ ‫له‌بنه‌مادا دژ به‌سیس���ته‌می نێوده‌وڵه‌تی نیه‪،‬‬ ‫ته‌نها مه‌گه‌ر ده‌ستکاری هاوسه‌نگی هێز بکات‪،‬‬ ‫که له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا زۆر السه‌نگه‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه وه‌ه���ا ده‌كات که ئه‌رکی س���ه‌ره‌كی‬ ‫دیپلۆماس���ی ک���وردی ته‌نه���ا بریت���ی نی���ه‬ ‫له‌نوێنه‌رایه‌ت���ی کورد له‌دونی���ادا‪ ،‬به‌ڵکو زیاتر‬ ‫بریتیه له‌پێش���اندانی دونیا که کورد ده‌توانێت‬ ‫بێته ری���زی کۆمه‌ڵگای ده‌وڵه‌تان���ه‌وه به‌وه‌ی‬

‫کۆمه‌ڵگاک���ه‌ی ده‌وڵه‌تیان���ه به‌ڕێوه‌ده‌ب���ات‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه وه‌ه���ا ده‌كات ک���ه ئه‌رکی س���ه‌ره‌كی‬ ‫دیپلۆماسی کوردی بریتیه له‌بونیادنانی نۆرمه‬ ‫گه‌ردوونی���ه‌كان‪ :‬دیموکراس���ی‪ ،‬دابینک���ردن‌و‬ ‫پاراس���تنی مافه‌كان‪ ،‬بونیادنانی ئامرازه‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌تداری له‌گه‌ڵ بونی کۆمه‌ڵگایه‌كی کراوه‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگای کراوه‪ :‬چه‌مکێک که سه‌ره‌تا له‌نێوان‬ ‫هه‌ردو جه‌نگی جیهانیدا هێنری برگسۆن هێنایه‬ ‫ئ���اراوه‌و پاش���ان له‌پاش ماڵوێران���ی جه‌نگی‬ ‫دوه‌می جیهان���ی کارل پۆپه‌ر‪ ،‬وه‌ك کارێک دژ‬ ‫به‌تۆتالیتاریزم‪ ،‬گه‌شه‌ی پێدا‪ .‬کۆمه‌ڵگای کراوه‬ ‫تێپه‌ڕاندنی کۆمه‌ڵ���گای خێڵه‌كی داخراوه‪ ،‬که‬ ‫به‌دیدێکی ڕه‌خنه‌گران���ه له‌ڕابردوی ده‌ڕوانێت‪،‬‬ ‫له‌پێناو کۆمه‌ڵگایه‌كی دور له‌شه‌خسانیه‌ت‪.‬‬ ‫ب���ه‌م پێی���ه دیپلۆماس���ی ک���وردی بریتیه‬ ‫له‌نمایش���کردنی کورد له‌دونیادا که ده‌توانێت‬ ‫حوکم���ی خۆی بکات‌و ته‌بابێ���ت له‌گه‌ڵ نۆرمه‬ ‫گه‌ردونیه‌كان���دا‪ .‬ئه‌مه ئه‌و خاڵه‌یه که له‌به‌ندی‬ ‫‪64‬ی رێککه‌وتنامه‌ی س���یڤه‌ردا به‌ڕونی هاتوه‪،‬‬ ‫که ئاماژه به‌بونی توانا ئه‌دا بۆ سه‌ربه‌خۆبون‪.‬‬ ‫رۆژی ‪23‬ی مانگ رۆژی نمایشکردنی پرۆسه‌ی‬ ‫دیموکراتیزه‌یشن له‌کوردستان‬ ‫رۆژی ‪23‬ی مانگ���ی حوزه‌ی���ران س���ه‌رجه‌م‬ ‫کونس���وڵخانه‌كانی پایته‌خت���ی هه‌رێم���ی‬ ‫کوردس���تان داوه‌تک���ران بۆ هۆڵ���ی په‌رله‌مان‬ ‫بۆ س���ێ ئامانج بو‪ :‬یه‌كه‌م‪ ،‬به‌ش���داریکردن‌و‬ ‫ش���ایه‌دحاڵی له‌هه‌نگاوهه‌ڵهێنانێک���ی گرنگی‬ ‫له‌پرۆسه‌ی به‌دیموکراسیکردن له‌هه‌رێم‪ .‬دوه‌م‪،‬‬ ‫گه‌ش���ه‌پێدان‌و به‌رفراوانکردن���ی دیپلۆماس���ی‬ ‫ک���وردی له‌رێگای دیپلۆماس���ی په‌رله‌مانیه‌وه‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م‪ ،‬بۆ پاراستنی فه‌راهه‌مبون‌و به‌ئه‌نجام‬ ‫گه‌یاندنی دانیشتنی ئه‌و رۆژه‪.‬‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی یه‌ك به‌یه‌ك ئه‌و سێ هۆکاره‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌وه ڕاڤه بک���ه‌م‪ ،‬به‌پێویس���تی ده‌زانم‬ ‫وه‌اڵمی ئه‌و پرس���یاره بده‌م���ه‌وه که چۆن ئه‌و‬ ‫بانگهێش���تکردنه رویدا‪ .‬بۆئه‌وه‌ی وه‌اڵمی ئه‌و‬ ‫به‌الرێدانانه‌ بده‌مه‌وه‪ ،‬که به‌مه‌به‌ستی حیزبی‪،‬‬ ‫له‌هه‌ندێک ناوه‌ن���دی میدی���ادا به‌كارده‌برێت‪،‬‬ ‫به‌ئامانج���ی تایب���ه‌ت‪ .‬ئه‌مه کارێک���ه بۆ مێژو‬ ‫پێش هه‌مو ش���تێکی تر‪ .‬چونکه زۆر ئاساییه‬ ‫ک���ه هه‌نگاوێکی دیموکراس���ی بون���ی گه‌وره‬ ‫نه‌یاری سه‌رس���ه‌ختی هه‌بێت‪ ،‬بۆ مه‌به‌‌س���تی‬ ‫جی���اواز‪ .‬ده‌مه‌وێت ئ���ه‌وه‌ش دوپات بکه‌مه‌وه‪،‬‬ ‫به‌بێ نه‌یارێتی دیموکراس���ی بونی نیه‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌موم���ان ڕازی بوی���ن ی���ان ڕازی کراین ئه‌وا‬ ‫پرۆس���ه‌ی به‌ره‌وپێش���چونی مێژو ده‌وه‌ستێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم جی���اوازی هه‌ی���ه له‌نێ���وان نه‌یاری‌و‬ ‫ناشیرینکردندا‪ .‬ناشیرینکردن بریتیه له‌پرۆسه‌ی‬ ‫ناش���یرنکردنی جوانێک‪ ،‬به‌اڵم نه‌یاری بریتیه‬ ‫له‌بینینی روداوێک له‌گۆش���ه‌نیگای جیاوازه‌وه‪،‬‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی جیاوازه‌وه‪ ،‬ک���ه ڕه‌نگه وه‌ك‬ ‫پێویست له‌به‌رچاو نه‌گیرابێت‪.‬‬ ‫چی رویدا؟‬ ‫ش���ه‌وی پێش ‪23‬ی مانگ‪ ،‬س���اته‌وه‌ختێکی‬ ‫پڕ له‌ترافیک بو له‌هه‌ولێر‪ ،‬له‌ئاستی جیاوازدا‪.‬‬ ‫ئه‌و ش���ه‌وه دو به‌ره ب���ه‌دو ئامانجی پێچه‌وانه‌‬ ‫له‌ملمالنێ���ی یه‌كتردابون‪ .‬به‌ره‌یه‌ك خواس���تی‬ ‫ئه‌وه‌بو که دانیش���تنه‌كه‌ی رۆژی دوایی ئه‌نجام‬ ‫نه‌درێ���ت‪ .‬به‌ره‌یه‌ك���ی تریش دانیش���تنه‌که‌ی‬ ‫به‌هه‌نگاوێک���ی گ���ه‌وره‌ی له‌قه‌ڵ���ه‌م ده‌دا‬ ‫له‌به‌ره‌وپێش���چونی پرۆسه‌ی دیموکراسی بون‌و‬ ‫به‌ده‌زگایی بونی کوردستان‪.‬‬ ‫ب���ه‌ره‌ی پارت���ی هه‌مو مه‌س���ه‌له‌كه‌ی وه‌ها‬ ‫ده‌بینی که س���ه‌رجه‌م کاره‌كان دژ به‌که‌س���ی‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێم ده‌كرێت‪ .‬به‌ره‌که‌ی تر به‌گشتی‬ ‫وه‌های���ان ده‌بینی ک���ه بابه‌ته‌ك���ه ده‌رباره‌ی‬ ‫پۆس���ته‌که‌یه نه‌ك که‌س���ه‌كه‪ .‬ئه‌مه بۆ خۆی‬ ‫یه‌كێکه له‌قه‌یرانه گه‌وره‌كانی عه‌قڵی سیاس���ی‬ ‫کوردی‪ :‬چۆن بتوانین پۆس���ت‌و که‌س له‌یه‌كتر‬ ‫ج���ودا بکه‌ین���ه‌وه؟ ئه‌گ���ه‌ر س���اتێکی کورت‬ ‫له‌چه‌مکی بیرۆکراسی وردبینه‌وه هه‌رزو بۆمان‬ ‫رون ده‌بێته‌وه که ده‌س���ه‌اڵتی مۆدرێن پۆست‬ ‫به‌بااڵتر ده‌بینێت له‌که‌س‪ .‬له‌بیرۆکراسیدا ئه‌وه‬ ‫بیرۆیه (که وش���ه‌یه‌كی فه‌ره‌نسیه بۆ شوێنی‬ ‫کار یان ئۆفیس)‪ ،‬زاڵه به‌س���ه‌ر که‌س���ه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫نه‌ک که‌س���ه‌كه ئۆفیسه‌كه به‌هی خۆی بزانێت‪.‬‬ ‫ئالێره‌وه‌ی���ه هه‌مو پۆس���تێكی بااڵ س���نوردار‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی که‌س���ی خاوه‌ن پۆس���ت‪،‬‬ ‫پۆس���ته‌كه به‌موڵکی خ���ۆی نه‌زانێت‪ .‬که‌واته‬ ‫جێهێش���تنی پۆست‪ ،‬هێنده‌ی هاتن بۆ پۆست‪،‬‬ ‫گرنگ���ه له‌پرۆس���ه‌ی دیموکراس���یدا‪ ،‬چونکه‬ ‫دیموکراس���یه‌ت یانی گه‌شه‌و گۆڕانی هه‌میشه‪،‬‬ ‫له پێناو بااڵیی ده‌زگادا‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و الیه‌نان���ه‌ی ک���ه هه‌وڵده‌دا‬ ‫به‌ش���داریان پێبکرێت له‌دانیشتنی ڕۆژی ‪23‬ی‬ ‫مانگدا‪ ،‬کونس���وڵخانه‌کانی واڵتانی بیانی بون‬ ‫له‌هه‌ولێر‪ .‬ئه‌‌و شه‌وه هه‌مان په‌یام بۆ سه‌رجه‌م‬ ‫کونس���وڵخانه‌کان نێردرا‪ ،‬به‌ب���ێ جیاوازیکردن‬ ‫له‌نێوانیاندا‪ .‬ئه‌م کاره له‌پێناو دو ئامانجدا رویدا‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬گه‌یاندنی په‌یام ده‌رباره‌ی تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫دانیش���تی رۆژی دوای���ی په‌رله‌م���ان‪ ،‬له‌ڕوی‬ ‫گرنگی‌و مه‌ترس���یه‌وه‪ ،‬دوه‌م‪ ،‬بانگهێشتکردن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی شایانی باس���ه که دیپلۆماته‌كان وه‌ک‬ ‫که‌س���ی ئاسایی بانگهێش���کرابون‪ .‬بۆیه ئه‌وان‬ ‫بانگهێش���ت نه‌كرابون بۆ ناو هۆڵی په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و ب���ۆ ئه‌و جێ���گا تایبه‌ته‌ی ک���ه هه‌مو‬ ‫هاواڵتیه‌ک بۆی هه‌یه بێت تیایدا دابنیش���ێت‌و‬

‫به‌ڕێوه‌چونی دانیشتنی په‌رله‌مان ببینێت‪ .‬به‌م‬ ‫پێیه ئه‌وان داوه‌ت نه‌كرابون بۆ به‌ش���داری یان‬ ‫هاتنه ناو هۆڵی په‌رله‌مان‪ ،‬به‌ڵکو وه‌ك که‌سی‬ ‫ئاسایی به‌ڕێوه‌چونی دانیشتنه‌که ببینن‪ .‬ئه‌مه‬ ‫خۆی له‌پرۆس���ه‌ی ش���ایه‌دحاڵیدا ده‌بینێته‌وه‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌گرتن���ه رێگای ش���ێوازێکی کراوه‬ ‫له‌دیپلۆماسیه‌ت‪.‬‬ ‫ئاستی به‌شداری‬ ‫هه‌م���و دیپلۆمات���ه‌كان ئه‌وه‌ی���ان‬ ‫دوپاتکردوه‌(پ���اش بینینی تایب���ه‌ت) که ئه‌و‬ ‫ش���ه‌و په‌یامی جیاوازیان پێگه‌یشتبو‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وه‌هایکردبو که دانیش���تنه‌كه‌ی په‌رله‌مان زیاتر‬ ‫به‌سیاسی ببێت‪ .‬بۆیه هه‌ندێک بڕیاری بێالیه‌نیان‬ ‫داب���و‪ ،‬زۆرێکی���ش به‌نوێنه‌ری ئاس���تی خوار‬ ‫به‌ش���داربون‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی ئاگاداربن به‌اڵم په‌یامی‬ ‫سیاس���ی نه‌گه‌یه‌نن‪ .‬لێره‌دا زیاتر له‌سێ یه‌كی‬ ‫ئامانجی س���ه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان فه‌راهه‌مبو‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬ئاگاداربونی کونس���وڵخانه‌كان‪ ،‬دوه‌م‪،‬‬ ‫ناردنی نوێنه‌ر‪ .‬وه‌ك پاشان کونسوڵی واڵتێکی‬ ‫زلهێ���زی جیهانی دوپاتی ک���رده‌وه‪< ،‬گه‌رچی‬ ‫خۆم له‌وێ نه‌بوم‪ ،‬ب���ه‌اڵم بهوردی ئاگاداربوم‪،‬‬ ‫به‌په‌رۆش���ه‌وه چاودێریم ده‌كرد‪ ،‬ده‌توانم بڵێم‪،‬‬ ‫<گه‌رچی خۆم له‌وێ نه‌بوم‪ ،‬رۆحم له‌وێ بو>‪.‬‬ ‫په‌یامی هاوش���ێوه له‌الیه‌ن واڵتانی تریش���ه‌وه‬ ‫دوپاتکرای���ه‌وه‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت ئ���ه‌و واڵتانه‌ی که‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌بواری جیاوازدا ڕاس���ته‌‌وخۆ به‌شدارن‬ ‫له‌پرۆس���ه‌ی بونیادنان���ی هه‌رێ���م‪ :‬چ ل���ه‌ڕوی‬ ‫س���ه‌ربازی‪ ،‬لۆجس���تی‪ ،‬ئیداری‪ ،‬دیپلۆماسی‌و‬ ‫ئابوریه‌وه‪.‬‬

‫هێنده‌نه‌بو‬ ‫که له‌په‌رله‌مان‬ ‫په‌المارو توندوتیژی‬ ‫به‌كارهاتبو‪ ،‬بۆیه‬ ‫دوباره‌بونه‌وه‌ی‬ ‫کارێکی وه‌ها نه‌ک‬ ‫به‌دور نه‌ده‌گیرا به‌ڵکو‬ ‫چاوه‌ڕانکراو بو‬ ‫ئه‌مه یه‌كێکی تره له‌و بوارانه‌ی که ده‌كرێت‬ ‫زیاتر روناکی بخرێته سه‌ر‪ .‬له‌کاتێکدا که سوپای‬ ‫هه‌رێم له‌الیه‌ن هێزی جیهانیه‌وه (به‌سوپاسه‌وه)‬ ‫دروست ده‌كرێت‪ .‬بواری وزه‌ی هه‌‌رێم له‌رێگای‬ ‫کۆمپانی���ا جیهانیه‌كانه‌وه دێته ب���ون‪ ،‬دارایی‬ ‫هه‌رێ���م به‌ه���اوکاری‌و قه‌رزی واڵت���ان‌و بانکه‬ ‫جیهانیه‌كان له‌قه‌ی���ران رزگار ده‌كرێت‪ ،‬ئایا چ‬ ‫بوارێک ماوه که دونیا به‌ڕاسته‌وخۆ ئاماده‌نه‌بێت‬ ‫له‌بونیادنانی���دا‪ .‬گه‌ر دونی���ا له‌بواره‌کانی تردا‬ ‫بونی���اد ده‌نێت ئ���ه‌وا به‌الیه‌وه مه‌به‌‌س���ته که‬ ‫ئێم���ه هیچ نه‌بێت خۆم���ان بتوانین حوکمێکی‬ ‫س���ه‌رده‌میانه‪ ،‬گونجاو ب���ۆ به‌ڕێوه‌چونی ئه‌و‬ ‫ده‌زگاو ب���واره مۆدرێنانه که هێزه جیهانیه‌كان‬ ‫بونی���ادی ده‌نێن‪ ،‬بهێنینه ئاراوه‪ .‬ئه‌گه‌ر هه‌رێم‬ ‫له‌ڕوی گه‌ش���ه‌ی سیس���ته‌م‌و دیموکراس���یه‌وه‬ ‫ته‌بانه‌بێت له‌گه‌ڵ گه‌ش���ه‌ی بواره‌كانی تر‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫نه ده‌توانێت له‌دونیادا جێگای ش���یاوی خۆی‬ ‫بگرێت‌و نه س���ه‌رکه‌توده‌بێت له‌سود وه‌رگرتن‬ ‫له‌ده‌زگاو ده‌رفه‌ته نوێکان‪ .‬ئه‌گه‌ر ئاسایش���ی‬ ‫هه‌رێم کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی ده‌یپارێزێت ئه‌‌وا‬ ‫ده‌بێت ئێمه ئه‌وه‌ نیشان بده‌ین که شایسته‌ی‬ ‫پاراس���تنین به‌وه‌ی ته‌باین له‌گه‌ڵ سیس���ته‌مه‬ ‫س���ه‌رده‌میه‌كانی دونیاداو به‌ئاس���انی ده‌بینه‬ ‫به‌شێک له‌سیسته‌می جیهانی له‌ڕوی سیسته‌می‬ ‫حکومداری‌و ئابوری‌و ئاسایشیه‌وه‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی به‌شداربونی شایه‌دحاڵیانه‬ ‫هه‌رێمی کوردس���تان له‌قۆناغی دروستبوندا‬ ‫له‌س���ه‌رده‌مێکی زۆر ئاڵۆزدا‪ .‬ئه‌وه‌ی الی که‌س‬ ‫نهێن���ی نیه که ئه‌م هه‌رێمه به‌بێ پش���تیوانی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی نه‌ک هه‌ر ناتوانێت پێش���بکه‌وێت‬ ‫به‌ڵکو ئاسایش���ی مانه‌‌وه‌ش���ی له‌مه‌ترسیدایه‪.‬‬ ‫ئه‌مه ڕاس���تیه‌كی تاڵه‪ ،‬که ئێمه هه‌تا ئێس���تا‬ ‫خۆم���ان‪ ،‬وه‌ك خۆم���ان ناتوانین ئاسایش���ی‬ ‫خۆم���ان ده‌س���ته‌به‌ر بکه‌ین‪ .‬ه���ۆکاری ئه‌مه‬ ‫زۆره‪ ،‬به‌ده‌زگایی نه‌بونی هه‌رێمی کوردستان‪،‬‬ ‫نه‌بونی باوه‌ڕ ی���ان ئایده‌لۆژیاییه‌كی هاوبه‌ش‪،‬‬ ‫حکومکردن له‌رێگای پاره‌وه‪ .‬هه‌رێم له‌زۆر روه‌وه‬ ‫وه‌ها ده‌ڕوات وه‌ک سعودییه‌‌ی لێبێت‪ ،‬واڵتێکی‬ ‫ئێجگار ده‌وڵه‌مه‌ند به‌اڵم ناتوانێت ئاسایش���ی‬ ‫خۆی دابین بکات‪ .‬له‌کاتێکدا ئێمه به‌قاره‌مانی‬ ‫ناس���راوین نه‌ك به‌بێتوانایی له‌به‌رگری له‌خاکی‬ ‫خۆمان‪ .‬بۆیه خه‌تای یه‌که‌م‌و کۆتایی له‌مباره‌دا‬

‫سیس���ته‌‌می حکومڕانی هه‌رێم���ه نه‌ک خه‌ڵكی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ئه‌‌م���ڕۆ ئه‌مریکاییه‌كان���ن‪ ،‬ن���ه‌ك خۆم���ان‬ ‫له‌خه‌م���ی گه‌ور‌‌دان بۆ ئێمه ک���ه ببینه خاوه‌ن‬ ‫س���وپایه‌ک‪ .‬له‌واش���نتۆن زیاتر بی���ر له‌داهاتو‬ ‫و چۆنێت���ی مس���ۆگه‌رکردنی مان���ه‌‌وه‌ی ئێمه‬ ‫ده‌كرێ���ت له‌هه‌ولێر‪ .‬هیچ سیس���ته‌‌مێک به‌بێ‬ ‫سوپایه‌كی نیش���تمانی ناتوانێت بونی هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌وروپاو ئه‌مریکا له‌ڕوی سه‌ربازی‪ ،‬لۆجستی‪،‬‬ ‫دروستکردنی سیسته‌می ئاس���ایش‪ ،‬هاوکاری‬ ‫ئابوری‪ ،‬پته‌وکردنی په‌یوه‌ندی دیپلۆماس���ی‪،‬‬ ‫گه‌شه‌پێدانی ده‌زگاکان‪ ،‬قه‌رزپێدان‌و پاراستنی‬ ‫مافه‌كان به‌چڕی له‌گه‌ڵ هه‌رێمدا هاوکارن‪ .‬له‌م‬ ‫ڕوانگه‌یه‌وه‌ی���ه که هاتن���ی ئه‌ندامی کۆمینیتی‬ ‫دیپلۆمات���ان ب���ۆ جێگایه‌ك���ی وه‌ك په‌رله‌مان‬ ‫هه‌نگاوێکه بۆ پێک ‌هو‌گرێدانی نوێنه‌رانی خه‌ڵك‌و‬ ‫چۆنێتی به‌ڕێوه‌چونی پرۆسه‌ی ته‌شریع له‌هه‌رێم‬ ‫له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تیدا‪ ،‬چونکه ئه‌وان‬ ‫له‌هه‌مو بوارێکی تردا له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا هاوبه‌شن‪.‬‬ ‫هه‌رای دیپلۆماتی ئێرانی‬ ‫هاتنی کارمه‌ندێکی کونس���وڵخانه‌ی ئێرانی‬ ‫له‌خوار پله‌ی کونسوڵ کرا به‌کێشه‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌م‬ ‫هۆکارانه‌ی خواره‌وه‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ ،‬بۆ دروستکردنی روداوێکی موزه‌یه‌ف‌و‬ ‫وه‌ك روپۆش���ێك بۆ روداێکی مێژویی‪ .‬له‌پێناو‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ی بایه‌خی روداوه مێژوییه‌كه‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ ،‬وه‌ك یاریه‌كی کۆنی هه‌میشه‌یی رژێمه‬ ‫سته‌مکاره‌كانی ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪،‬‬ ‫هه‌میش���ه له‌هه‌مو جوڵه‌یه‌کی خه‌ڵكدا ده‌ستی‬ ‫ده‌ره‌وه ده‌بینێ���ت‪ .‬ئه‌م���ه دی���دی به‌ک���ه‌م‬ ‫س���ه‌یرکردنی خه‌ڵکه وه‌ك ئام���راز‪ ،‬نه‌ك وه‌ک‬ ‫خاوه‌ن دیدو ماف‌و هاواڵتی‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م‪ ،‬هێزی رۆژهه‌اڵتی‪ ،‬لێره‌دا پارتی‪،‬‬ ‫ده‌یه‌وێ���ت وێنایه‌ک���ی وه‌ه���ا الی هه‌وادارانی‬ ‫دروس���ت بکات‪ ،‬که ئ���ه‌و وه‌ك هێزێک نه‌یاری‬ ‫گه‌وره‌ی نێوده‌وڵه‌ت���ی هه‌یه‪ .‬به‌دوژمن بینینی‬ ‫ئه‌ویت���ر ئه‌گ���ه‌ر له‌پارادایمێکی دیپلۆماس���ی‬ ‫قوڵه‌وه نه‌هاتبێت‪ ،‬ده‌بێته هۆی په‌کخس���تنی‬ ‫سیسته‌می په‌یوه‌ندی‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ ،‬به‌ده‌ره‌ك���ی کردن���ی خواس���تی‬ ‫خه‌ڵ���ك‪ ،‬بێڕێزیه به‌رامبه‌ر خواس���تی خه‌ڵک‪.‬‬ ‫له‌کاتێک���دا نهێنی نیه ک���ه زۆرینه‌ی خه‌ڵكی‬ ‫کوردس���تان خوازیاری ئه‌وه‌ن که له‌ژێر سایه‌ی‬ ‫سیس���ته‌مێکدا بژین که بتوانێ���ت قه‌یرانه‌كان‬ ‫به‌ئاس���انی تێبپه‌ڕێنێت‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت قه‌یرانی‬ ‫ناوخۆیی‪ .‬نه‌ك له‌گه‌ڵ هه‌مو قه‌یرانێکدا خیتابی‬ ‫په‌رتبون‌و جوت ئیداره‌یی‌و براکوژی‌و وه‌ده‌رنان‌و‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌و ئه‌م شتانه بکرێت‪.‬‬ ‫پێنج���ه‌م‪ ،‬ده‌بێ���ت وانه‌یه‌ك له‌سیس���ته‌مه‬ ‫حکومداریه‌کان���ی رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاس���ته‌وه‬ ‫فێربین‪ ،‬که خه‌ڵكیش بونی هه‌یه‌و خواس���تیان‬ ‫هه‌یه‌و ئه‌گه‌ر داوای خواسته‌کانیان بکه‌ن نابنه‬ ‫تاوانبار ی���ان به‌كرێگیراوی هێ���زی ده‌ره‌كی‪.‬‬ ‫له‌کاتێکدا دیپلۆماسی کوردی بریتیه له‌په‌نابردنه‬ ‫به‌ر ده‌ره‌وه نه‌ك ب���ۆ په‌ره‌‌پێدانی دۆزی کورد‬ ‫به‌ڵکو بۆ پشت شکاندنی برا کورده‌كه‌ی تر‪.‬‬ ‫چۆنێتی دابینکردنی ئاسایشی په‌رله‌مان‬ ‫پێ���ش دانیش���تنه‌كه بارگرژیه‌ك���ی زۆر‬ ‫ل���ه ئاراداب���و‪ .‬په‌یام���ی تون���دو دژ به‌ی���ه‌ک‬ ‫که‌ش‌وهه‌واکه‌ی سیخناخکردبو‪ .‬هێنده‌نه‌بو که‬ ‫له‌په‌رله‌مان په‌الم���ارو توندوتیژی به‌كارهاتبو‪،‬‬ ‫بۆی���ه دوباره‌بون���ه‌وه‌ی کارێک���ی وه‌ه���ا نه‌ک‬ ‫ب���ه‌دور نه‌ده‌گی���را‪ ،‬به‌ڵک���و چاوه‌ڕانکراوب���و‪.‬‬ ‫بۆیه باش���ترین رێگا بۆ دابینکردنی ئاسایشی‬ ‫په‌رله‌م���ان داوه‌تکردنی دیپلۆمات���ان بو هه‌تا‬ ‫ببنه قه‌ڵغانی دروس���تبونی هه‌ر توندوتیژیه‌ك‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م رێگای���ه س���ه‌رده‌میانه‌ترین رێگای���ه بۆ‬ ‫رێگه‌گرتن له‌ده‌س���تبردن بۆ توندتیژی‪ .‬دیاره‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا بیر له‌وه‌ش���کرابوه‌وه که له‌کاتی‬ ‫ئاماده‌نه‌بونیش���یاندا هه‌نگاوێک���ی‌کاریگ���ه‌ره‬ ‫چونک���ه ئاگاداربونی کۆمه‌ڵ���گای نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫رێگر بو له‌رێگه‌گرتن یان به‌الرێدا بردنی‪.‬‬ ‫کۆتایی‬ ‫دانیش���تنی رۆژی ‪23‬ی مان���گ ب���ۆ هه‌مو‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان به‌س���ودبو‪ .‬له‌س���ه‌روی هه‌مویه‌وه‬ ‫بۆ پرۆس���ه‌ی دیموکراس���ی هه‌رێم هه‌نگاوێکی‬ ‫گه‌وره‌بو‪ .‬ئه‌مه ته‌نها په‌یوه‌ندی به‌ئه‌وه‌وه نیه‬ ‫که قسه له‌سه‌ر بااڵترین پۆستی هه‌رێم کراوه‪،‬‬ ‫به‌ڵک���و گرنگ���ی له‌وه‌دایه که دیموکراس���یانه‬ ‫ده‌توانرێت به‌به‌هێزتری���ن الیه‌نی واڵت بوترێت‬ ‫نه‌خێر‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا ده‌بێ���ت هه‌مو هێزه‌كان‬ ‫چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌بکه‌ن که رۆژێک له‌یاس���ایه‌ك‬ ‫ن���اڕازی بن‪ ،‬ن���ه‌ک له‌هه‌رچیه‌ك ن���اڕازی بون‬ ‫رێگ���ری لێبک���ه‌ن‪ .‬ئ���ه‌م تێگه‌یش���تنه زێده‬ ‫گرنگه‪ .‬ئێمه هه‌مومان به‌ش���ێکین له‌پرۆسه‌ی‬ ‫دیموکراسی‪ ،‬له‌کاتێکدا که به‌شێکین‪ ،‬ده‌توانین‬ ‫به‌ش���داربین‪ ،‬ن���ه‌ك هه‌وڵبده‌ی���ن وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌خوازین ئاراس���ته‌ی بکه‌ین‪ .‬ئه‌م تێگه‌یشتنه‬ ‫له‌رێژه‌گه‌رای���ی ب���ون بنه‌مای دیموکراس���یه‪.‬‬ ‫رۆژی ‪23‬ی مان���گ دژی ک���ه‌س نه‌بو‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌موان بو‪ .‬به‌اڵم هه‌مو هێزه‌كان‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا هه‌س���ت به‌م گرنگیه ناکه‌ن‪ .‬کات‬ ‫گرنگه له‌سیاس���ه‌تدا‪23 .‬ی مان���گ روداوێکی‬ ‫سیاسی بو به‌مانا دۆلۆزیه‌كه‌ی‪ ،‬ئێمه‌ی کرده‌وه‬ ‫به‌س���ه‌ر پانتاییه‌كی ت���ردا‪ ،‬زمانێکی تر‪23 .‬ی‬ ‫مانگ قسه‌كردن جیاوازبوو‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )487‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/14‬‬

‫‪19‬‬

‫حیزبه‌كان به‌دیلی‌ پارله‌مانن‪ ،‬كامیان الوازن پارله‌مانتاران یان‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ پارله‌مانی‌ الواز كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه‌ مانای‌ بێتوانایی ئه‌ندام پارله‌مان‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ مان���ا ‌ی ئه‌وه‌یه‌ ك��� ‌ه حیزبه‌كان‬ ‫تخویلی‌ پارله‌مانتاره‌كان ناكه‌ن بۆ بڕیاردان‌و‬ ‫بڕی���ار ‌ی هه‌س���تیار الی‌ خۆی���ان‌و له‌نێ���وان‬ ‫سه‌رانی‌ ده‌سڕۆیشتوی‌ حیزبه‌كانه‌وه‌ ده‌درێت‬ ‫ب���ێ جی���اوازی‌ به‌حیزبه‌كانی‌ ئۆپۆزس���یۆن ‌ی‬ ‫جارانیش���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌نه‌بێ ئه‌ندام پارله‌مانه‌كان‬ ‫نه‌توانن ئ���ه‌م بڕیارانه‌ بده‌ن ی���ان ده‌ركیان‬ ‫پێنه‌كردب���ێ‪ ،‬نه‌خێ���ر من به‌به‌ڵگ���ه‌وه‌ بۆ ‌ی‬ ‫ئه‌سه‌لمێنم كه‌ ئێم ‌ه پێش پێكهێنانی‌ كابینه‌ ‌ی‬ ‫‪ 8‬له‌ڕێ���گای‌ فڕاكس���یۆنه‌كه‌مانه‌وه‌ داوام���ان‬ ‫له‌بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان كردو‌ه ك ‌ه نابێت له‌كات ‌ی‬ ‫وتووێژ له‌گه‌ڵ پارت ‌ی بۆ پێكهێنانی‌ حكومه‌ت‪،‬‬ ‫باس���ی پۆس���تی‌ س���ه‌رۆك ‌ی هه‌رێم نه‌كرێت‌و‬ ‫له‌هاوكێش���ه‌كه‌ به‌ده‌ربێ���ت‪ ،‬ئه‌وه‌ ش���اند ‌ی‬ ‫دانوستان ‌ی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان بو ئه‌و الیه‌نه‌ی‬ ‫پشتگوێ خس���ت‌و موجامه‌له‌ی‌ پارتی كردو‬ ‫خۆی له‌و پۆسته‌ پاراست‌و نه‌یزانی‌ چ پۆستێ‬

‫داوا ده‌كات‌و چ وه‌زاره‌تێ���ك هه‌ڵده‌بژێرێ‌و چ‬ ‫پۆس���تێك ئه‌خاته‌ هاوكێشه‌كه‌وه‌و چۆن نرخ‬ ‫بۆ پۆس���ته‌كان داده‌نرێت؟ ته‌نانه‌ت پۆست ‌ی‬ ‫سه‌رۆك شاره‌وان ‌ی شارو شارۆچكه‌كانیش به‌و‬ ‫هه‌ستیاری‌و گرنگیه‌یه‌وه‌ له‌ئه‌جیندای‌ شاند ‌ی‬ ‫دانوس���تانه‌كاندا نه‌بو و ئێستاش هه‌ر ئه‌وانن‬ ‫دانوستان ئه‌كه‌ن‌و له‌چێشتخانه‌ی‌ حیزبه‌كاندا‬ ‫یاپراخه‌كه‌ ده‌پێچن���ه‌وه‌و له‌بینای‌ پارله‌ماندا‬ ‫ده‌كوڵێنرێ���ت‪ ،‬حیزب هه‌یه‌ له‌كوردس���تاندا‬ ‫س���ه‌رۆكه‌كه‌ی‌ به‌ه���ۆ ‌ی نه‌خۆش���یه‌و‌ه ‪%100‬‬ ‫ئه‌دائ���ی‌ الواز بوه‌و كه‌س زات��� ‌ی ئه‌و‌ه ناكات‬ ‫ب���اس له‌به‌دیله‌ك���ه‌ی‌ بكات‪ ،‬ئه‌م���ه‌ ده‌رد ‌ی‬ ‫حیزبه‌و حكومه‌ت���ی‌ گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئیتر لۆمه‌ ‌ی‬ ‫پارله‌مانتار بۆ ئه‌كه‌ن‪ ،‬زۆربه‌ی‌ پارله‌مانتاران‬ ‫بێتوان���ا نی���ن‪ ،‬ئه‌وه‌ به‌ش���ێك له‌س���ه‌ران ‌ی‬ ‫حیزبه‌كانن له‌ترس���ی ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌نگنه‌هێنن‬ ‫نه‌یانتوانی‌‌و نه‌یانوێرا خۆیان كاندید بكه‌ن بۆ‬ ‫پارله‌مان‪ ،‬چونكه‌ لیس���تی‌ ئ���ه‌م جاره‌ كراو‌ه‬ ‫بو وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ به‌غداو ئه‌و براده‌ره‌ش باشی‬

‫له‌یاد‌ه له‌لیس���ت ‌ی یه‌كێك له‌حیزبه‌ دیاره‌كان ‌ی‬ ‫كوردس���تان بۆ ئه‌نجومه‌ن ‌ی نیشتمان ‌ی عێڕاق‬ ‫یه‌ك كاندیدی حیزبی هه‌بو له‌ئاست مه‌كته‌ب‬ ‫سیاس���ی ده‌رنه‌چو ب���ه‌اڵم به‌رێكه‌وتن چو‌ه‬ ‫پارله‌مان‪ ،‬ئه‌و‌ه ته‌نها پارله‌مان نیه‌ توش��� ‌ی‬ ‫په‌ت���ای‌ حیزب بوبێ���ت به‌ڵك���و ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫وه‌زی���ران ده‌زگای‌ دادوه‌ریش هه‌مان په‌تایان‬ ‫توش ب���وه‌‪ ،‬هه‌ژمونی‌ حیزب به‌س���ه‌ر هه‌مو‬ ‫جومگه‌كانی‌ ده‌س���ه‌اڵتدا دیاره‌و زۆربه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫پارله‌مانتارانه‌ی‌ ئێس���تا خه‌ڵك ‌ی نه‌فس به‌رزو‬ ‫ته‌كنۆكرات‌و ئه‌كادیمین‌و ش���اره‌زای‌ یاس���او‬ ‫رێساكانن‌و سازش له‌سه‌ر بابه‌ت ‌ه هه‌ستیاره‌كان‬ ‫ناكه‌ن‌و بیروب���اوه‌ڕو په‌یمانه‌كانیان به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌نگده‌ره‌كانیان ال گرنگتر‌ه له‌پۆسته‌كانیان‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌پارله‌مانتاره‌كان بێت بێ هیچ ترس‌و‬ ‫دودڵیه‌ك گشت كه‌یسه‌كان به‌شێوه‌ی‌ یاسایی‬ ‫یه‌كالده‌كه‌ن���ه‌و‌ه به‌كه‌یس���ی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێمیش���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ر بۆش���یان نه‌كرێت را ‌ی‬ ‫خۆیان به‌ڕاش���كاوی‌ ده‌ڵێن‪ ،‬پێشكه‌شكردن ‌ی‬

‫چوار پرۆژه‌یاسای هه‌مواری‌ یاسای ژمار‌ه (‪)1‬‬ ‫ساڵ ‌ی ‪‌ 2005‬ی سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم دیسان پالن ‌ی‬ ‫حیزبه‌كان بو له‌ن���او پارله‌مان ره‌نگیدایه‌وه‌‪،‬‬ ‫گریم���ان ئ���ه‌م چ���وار پرۆژه‌ی ‌ه پێش���كه‌ش‬ ‫نه‌كرایه‌‪ ،‬چ ‌ی ده‌بو؟ ئه‌وا پۆس���ت ‌ی سه‌رۆك ‌ی‬ ‫هه‌رێم له‌‪ 2015/8/20‬به‌تاڵ ده‌بو س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫هه‌رێ���م ئۆتۆماتیك ‌ی ده‌چو‌ه ماڵه‌وه‌و ده‌بوای ‌ه‬ ‫له‌بر ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی ئه‌م چوار حیزبه‌ مش���ور ‌ی ئه‌و‬ ‫پۆسته‌ بخۆن پارتی‌ خۆی‌ مشوری‌ بخواردایه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م قه‌یرانه‌ش دروس���ت نه‌ده‌ب���و‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مشوریش��� ‌ی نه‌خواردایه‌ هه‌رێم بێ س���ه‌رۆك‬ ‫ده‌بو‪ ،‬بێ س���ه‌رۆكیش هیچ كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر‬ ‫به‌ڕێوه‌چونی‌ كاروب���ار ‌ی به‌ڕێوه‌بردنی‌ هه‌رێم‬ ‫نه‌ده‌بو(س���ه‌رنجی‌ ده‌س���ه‌اڵته‌كان ‌ی بده‌ن)‪،‬‬ ‫ئه‌م هه‌رێمه‌ پێش ‪ 2005‬سه‌رۆك ‌ی هه‌رێمیش ‌ی‬ ‫نه‌بو هیچ گرفتێكیشی‌ نه‌بو‪ ،‬كه‌واته‌ ئه‌توانین‬ ‫بڵێین راسته‌ گرژیه‌كه‌ له‌پارله‌مانه‌وه‌ بو به‌اڵم‬ ‫له‌پش���ت هه‌ر فراكس���یۆنێك كه‌ پرۆژه‌كه‌ ‌ی‬ ‫پێشكه‌شكرد سه‌رانی‌ حیزبه‌كه‌یان بو‪.‬‬

‫دڵنیای ‌ی (التأمین)بابه‌تێك ‌ی له‌بیركراو‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫‪ .2‬به‌ه���ۆی‌ ئ���ه‌وه‌ ‌ی فه‌رمانگ���ه‌و‬ ‫داموده‌زگاكان���ی‌ دڵنیای��� ‌ی وه‌ك خۆی���ان‬ ‫ماون‌و مانگانه‌ش خه‌رجی���ان بۆ دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫پێش���نیار ده‌كه‌ی���ن بودجه‌یه‌كی‌ س���اده‌یان‬ ‫به‌پێی‌ توانای‌ ئێس���تا ‌ی وه‌زاره‌تی‌ دارای ‌ی بۆ‬ ‫دابین بكرێت بۆ به‌گه‌ڕخس���تنه‌وه‌یان به‌پێ ‌ی‬ ‫بارودۆخ���ی‌ ئه‌م���ڕۆی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫پێویستی‌ بازاڕی‌ دڵنیای ‌ی له‌ئێستاداو بۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌سته‌ش قۆناغ به‌قۆناغ‌و به‌پێی‌ پێویست ‌ی‬ ‫بازاڕو هاواڵتی���ان جۆره‌كانی‌ دڵنیایی‌ ئه‌نجام‬ ‫بدرێ���ت‌و دواتر له‌به‌ر ڕۆش���نایی‌ ئه‌نجامه‌كان‬ ‫هه‌ڵس���ه‌نگاندن بۆ هه‌م���و قۆناغێك بكرێت‌و‬ ‫به‌پێ ‌ی ئه‌نجام���ه‌كان گۆڕانكار ‌ی له‌جۆری‌ ئه‌و‬ ‫دڵنیاییان���ه‌دا بكرێت ك ‌ه له‌ماوه‌ ‌ی قۆناغه‌كه‌دا‬ ‫ئه‌نجامدراون به‌مه‌به‌ست ‌ی به‌رده‌وامبون له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و جۆرانه‌ی‌ ئامانجیان پێ���كاوه‌و ڕاگرتن‌و‬ ‫گۆڕان���كار ‌ی له‌مه‌رجه‌كان���ی‌ ئ���ه‌و جۆرانه‌ ‌ی‬ ‫ئامانجیان نه‌پێكاوه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬له‌پێناوی‌ ڕێكخس���تن‌و كۆنترۆڵكردنی‌‬ ‫بوار ‌ی دڵنیای ‌ی له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا پێویست ‌ه‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ دارای���ی‌ ڕێنمایی‌‌و مه‌رج‌و ئاگادار ‌ی‬

‫پێویس���ت ده‌ربكات بۆ كه‌رت��� ‌ی تایبه‌ت‌و ئه‌و‬ ‫كۆمپانیایانه‌ ‌ی له‌بواری‌ دڵنیاییدا كارده‌كه‌ن‌و‬ ‫به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و م���ه‌رج‌و ڕێنماییان���ه‌ مۆڵه‌ت ‌ی‬ ‫كاركردنیان بداتێ‌ بۆئه‌وه‌ی‌ به‌پێی‌ ستاندارد‌ه‬ ‫هه‌رێمی‌‌و نێوده‌وڵه‌تیه‌كان كاره‌كانیان ئه‌نجام‬ ‫بده‌ن له‌پێن���اوی‌ به‌دیهێنان���ی‌ به‌رژه‌وه‌ند ‌ی‬ ‫هه‌رس��� ‌ێ الیه‌ن��� ‌ی فه‌رمانگه‌كان��� ‌ی دڵنیایی‌‌و‬ ‫هاواڵتیان‌و هه‌م كۆمپانیاكان بۆ ڕه‌خساندن ‌ی‬ ‫بازاڕێكی‌ دڵنیایی‌ ته‌ندروست‌و به‌كه‌ڵك‪.‬‬ ‫‪ .4‬له‌به‌ر ڕۆش���نایی‌ بارودۆخ��� ‌ی هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‌و ته‌شه‌نه‌س���ه‌ندنی‌ دی���ارده‌ ‌ی‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌ پێویس���ت ‌ه وه‌زاره‌ت���ی‌ دارای���ی‌‬ ‫له‌نزیكه‌وه‌و له‌ڕێگای‌ شاره‌زایان‌و فه‌رمانگه‌كان ‌ی‬ ‫دڵنیایی‌‌و چاودێری‌‌و ده‌ستپاكیه‌وه‌ چاودێر ‌ی‬ ‫ئیشوكاره‌كانی‌ كۆمپانیاكان بكات بۆ ڕێگه‌گرتن‬ ‫له‌قۆس���تنه‌وه‌ی‌ بارودۆخه‌ك���ه‌و زیانگه‌یاندن‬ ‫به‌هاواڵتی���ان‌و بوار ‌ی دڵنیایی‌‪ ،‬چونك ‌ه كاتێك‬ ‫هاواڵتی‌‌و بازرگان‌و داموده‌زگاكان بڕێك پار‌ه‬ ‫ئه‌ده‌ن���ه‌ كۆمپانیاكانی‌ دڵنیای���ی له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌نجامدان���ی‌ جۆرێ���ك‪ ،‬یان چه‌ن���د جۆرێك‬ ‫له‌دڵنیایی بۆئه‌وه‌ی ‌ه له‌كاتی‌ زیان لێكه‌وتنیان‬

‫له‌ئه‌نجامی‌ ڕودان���ی‌ ئه‌و ڕوداوانه‌ ‌ی دڵنیاییان‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌نجامداوه‌ قه‌ره‌بو بكرێنه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌و كۆمپانیایانه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ هه‌مان بارودۆخی‌ ئاماژ‌ه‬ ‫‪ .5‬‬ ‫بۆك���راو له‌خاڵ���ی‌ (‪)4‬ی‌ پێش���ه‌وه‌و به‌هۆ ‌ی‬ ‫گرنگ���ی‌ جۆری‌ دڵنیای��� ‌ی ته‌وزیم ‌ی (التأمین‬ ‫األ‌لزامی) له‌سه‌ر بژێویی‌ هاواڵتیان‌و پاراستن ‌ی‬ ‫ئاش���تی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و به‌رجه‌سته‌كردنی‌ ڕۆڵ ‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتی‌‌و به‌ڕێوه‌بردن له‌الیه‌ن حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تانه‌وه‌‪ ،‬پێش���نیار ده‌كه‌ین‬ ‫به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك ڕێگه‌نه‌درێ���ت به‌كه‌رت ‌ی‬ ‫تایب���ه‌ت‌و كۆمپانیاكان ئه‌م ج���ۆره‌ دڵنیایی ‌ه‬ ‫ئه‌نجام ب���ده‌ن‌و ته‌نها له‌ڕێگا ‌ی فه‌رمانگه‌كان ‌ی‬ ‫دڵنیایی���ه‌وه‌ ئه‌نج���ام بدرێ���ت‌و ل���ه‌م ڕوه‌و‌ه‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌ سه‌ركه‌وتو له‌به‌رده‌ستدای ‌ه‬ ‫كه‌پێش چه‌ند ساڵێك ئه‌م جۆره‌ دڵنیاییه‌مان‬ ‫ئه‌نجام���دا له‌ڕێ���گا ‌ی فه‌رمانگه‌كان ‌ی دڵنیای ‌ی‬ ‫ئی���داره‌ی‌ پێش���وی‌ س���لێمانی‌‌و ئه‌نجام��� ‌ی‬ ‫زۆرباش‌و به‌كه‌ڵكی‌ هه‌بو بۆ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌‌و‬ ‫هاواڵتیان‌و خاوه‌ن ئۆتۆمبێله‌كانیش‪.‬‬ ‫‪ .6‬كاركردن���ه‌وه‌ به‌ئه‌نجامدان���ی‌ دڵنیایی‌‬

‫له‌سه‌ر پێش���ینه‌ ‌ی خانوبه‌ره‌و سه‌رجه‌م ‌ی ئه‌و‬ ‫پێش���ینانه‌ی‌ ئه‌درێت له‌الی���ه‌ن حكومه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ پاراس���تنی‌ ماف���ی‌ ئ���ه‌و داموده‌زگایانه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌م پێش���ینان ‌ه ده‌ده‌ن��� ‌ه هاواڵتیان‌و هه‌م بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ند ‌ی ئه‌و هاواڵتیانه‌ ‌ی ئه‌م پێش���ینان ‌ه‬ ‫وه‌رده‌گرن‪ ،‬ش���ایانی‌ باسه‌ پێش���تر دڵنیای ‌ی‬ ‫ئه‌نجام ئه‌درا له‌س���ه‌ر پێش���ینه‌ی‌ خانوبه‌ر‌ه‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی‌ ئ���ه‌و ده‌نگۆیه‌ی‌ گوای ‌ه دڵنیای ‌ی‬ ‫حه‌رام���ه‌‪ ،‬ئیتر ئه‌م ج���ۆر‌ه دڵنیایی ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ دارایی���ه‌وه‌ ڕاگی���را‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م‬ ‫ده‌نگۆیه‌ دور‌ه له‌ڕاس���تیه‌وه‌و پێچه‌وانه‌ ‌ی ئه‌و‬ ‫بیرۆك���ه‌و بنه‌مایانه‌ی���ه‌ ك ‌ه دڵنیایی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫دام���ه‌زراوه‌‪ ،‬كه‌ پێچه‌وان���ه‌ی‌ بنه‌ما ‌ی قازانج‌و‬ ‫زیانه‌و قه‌ره‌بوكردنه‌وه‌ به‌بڕی‌ زیانه‌كان دیار ‌ی‬ ‫ده‌كرێت به‌بێ‌ زیادوك���ه‌م‪ ،‬دیاره‌ ئه‌م بابه‌ت ‌ه‬ ‫زیاتر هه‌ڵده‌گرێت‌و مه‌به‌ستی‌ ئه‌م نوسینه‌مان‬ ‫نیه‌و ئه‌گه‌ر بۆمان ڕه‌خسا له‌ده‌رفه‌تێك ‌ی تردا‬ ‫قسه‌ی‌ له‌سه‌ر ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫* به‌ڕێوه‌به‌ری‌ س���ه‌رچاو‌ه مرۆییه‌كان –‬ ‫دیوانی‌ چاودێری‌ دارایی‌‪/‬سلێمان ‌ی‬

‫مــه‌سـعودۆفـۆبیــا یــاخـود نـه‌تـه‌وه‌ ‌ی كــوردو‪ ...‬پاشماو‌ه‬ ‫ب����ه‌ده‌ر له‌گه‌م����ه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان���� ‌ی‬ ‫ڕامیاری‪ ،‬ئایا ئه‌وده‌م ئه‌و پێكۆڵه‌ی‌ سه‌رۆك‬ ‫به‌رامب����ه‌ر ناحه‌زانی‌ ئه‌زمونه‌كه‌ی‌ باش����ور‪،‬‬ ‫پڕاوپڕ هه‌ڵوێس����تێكی‌ خوازراو نه‌بو؟ یاخود‬ ‫هه‌ڵوێس����ته‌كانی‌ له‌به‌رامبه‌ر پڕكێشییه‌كانی‌‬ ‫نوری‌ مالیكی����دا به‌رامب����ه‌ر به‌هه‌رێم‪ ،‬بڵێی‬ ‫هه‌ڵوێستی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌و دروست نه‌بوبن؟! خۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر دروستبوبن‪ ،‬ئه‌ی‌ ئه‌وه‌ چ وێژدانێك‌و‬ ‫چ سیاس����ه‌تبازییه‌كه‌‪ ،‬ك����ه‌ ده‌نگ����ی‌ ل����ه‌و‬ ‫چه‌شنه‌ی‌ ده‌خس����ته‌ ناو میدیاو خه‌ڵكه‌وه‌‪،‬‬ ‫گوایه‌ كێش����ه‌كه‌ كه‌سییه‌و له‌نێوان سه‌رۆك‌و‬ ‫س����ه‌رۆكوه‌زیرانی‌ عێراقدای����ه‌و ماڵوێران����ی‌‬ ‫بۆ ك����ورد ده‌هێنێ����ت! بڵێی ئ����ه‌و ده‌نگانه‌‬ ‫له‌ئێس����تادا‪ ،‬كه‌ عه‌ببادیش چ����اوه‌ چاوه‌ی‌‬ ‫گۆڕانكاریی����ه‌ له‌ڕامیاری����ی نێوده‌وڵه‌تی����دا‪،‬‬ ‫تاوه‌كو ئه‌وه‌ی‌ به‌نوری‌ نه‌كراوه‌‪ ،‬ئه‌م بیكات‪،‬‬ ‫له‌وه‌دا كه‌ گوای����ه‌ پابه‌ندی‌ ڕێككه‌وتنه‌كانه‌و‬ ‫ه����اوكات مامه‌ڵه‌كردنه‌ك����ه‌ش ه����ه‌ر به‌پێی‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی‌ ئه‌وانه‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌پێ����ی ڕێككه‌وتنه‌كان بێ����ت‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ش‬ ‫پێموایه‌ ژیرێتی‌ نیی����ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر وابزانین‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌و ڕۆژه‌وه‌ی‌ باش����ور به‌عێراق����ی عه‌ره‌به‌وه‌‬ ‫لكێن����راوه‌‪ ،‬ئه‌وان هه‌میش����ه‌ له‌فه‌یس����ه‌ڵی‬

‫یه‌كه‌مه‌وه‌ له‌بیری عه‌ره‌باندنی‌ كوردس����تاندا‬ ‫نه‌بوب����ن‪ ،‬نه‌ك ه����ه‌ر س����ه‌ددام‪ .‬كه‌واته‌ چ‬ ‫ویژدانێك����ه‌‪ ،‬ك����ه‌ به‌رگریك����ردن له‌هه‌رێ����م‬ ‫به‌كێشه‌ی‌ كه‌سی بۆ سه‌رۆك لێكبدرێته‌وه‌؟!‬ ‫باش����ه‌ بڵێی بێده‌نگی‌ له‌ئاست ئه‌و كارانه‌دا‬ ‫به‌دڵس����ۆزی‌ لێكبدرێته‌وه‌‪ ،‬گه‌ر وابێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ع����ه‌ره‌ب ده‌ڵێن‪(:‬بێده‌نگب����ون نیش����انه‌ی‌‬ ‫ڕازیبونه‌)‪ ،‬خ����ۆ ئه‌گ����ه‌ر وا بكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬تۆ‬ ‫بڵێی ئه‌وه‌ به‌پێی ئه‌و س����وێنده‌ی‌ س����ه‌رۆك‬ ‫خواردویه‌تی‌ به‌خیانه‌ت دانه‌نرێت‪.‬‬ ‫جا ئه‌وه‌ی‌ به‌نده‌ له‌م پرس����ه‌دا به‌له‌باری‌‬ ‫ده‌زانم‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ مانه‌وه‌ی‌ س����ه‌رۆكی‌ هه‌رێمه‌‬ ‫له‌پۆس����ته‌كه‌یدا‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ئێس����تادا‪ ،‬كه‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ له‌ده‌م����ی‌ هه‌ڵچون‌و گۆڕانكاریدایه‌و‬ ‫هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ك ده‌ش����ێت تیشكه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫ك����وردو دۆزه‌كه‌ی‌ بگوێزێته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تان����ی‌ هه‌رێمی‌ به‌هه‌م����و ملكه‌چییه‌ك‬ ‫قایلده‌بن ته‌نیا له‌پێناوی‌ ئه‌وه‌دا كه‌ خه‌ونی‌‬ ‫كورد له‌بارببرێ����ن‪ .‬دیاره‌ نزیكترین نمونه‌ش‬ ‫ده‌ستهه‌ڵگرتنی‌ ڕژێمی‌ سه‌ددام بو له‌به‌شێك‬ ‫له‌خاك‌و له‌الی����ه‌ك له‌ش����ه‌تولعه‌ره‌ب‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌وه‌ش پێموایه‌ ئه‌وه‌ قس����ه‌یه‌كی‌ بێمزه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌وترێت هه‌مو خه‌ڵكی‌ باش����ور ده‌كرێت‬

‫جێوه‌گری مه‌س����عود بارزانی بن‪ .‬مه‌س����عود‬ ‫بارزانیی����ه‌ك‪ ،‬كه‌ ته‌نانه‌ت له‌دایكبونیش����ی‬ ‫له‌گێژه‌نی‌ ڕوداوه‌كانی‌ كوردس����تاندا بوبێت‪،‬‬ ‫چج����ای‌ ته‌مه‌نێ����ك له‌گ����ه‌ڵ كار و گه‌م����ه‌‬ ‫ڕامیاریی����ه‌ هه‌رێم����ی‌‌و نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا‪،‬‬ ‫كه‌ به‌س����ه‌ر كورددا هاتون‪ ،‬به‌س����ه‌ربردوه‌‪.‬‬ ‫ه����اوكات هه‌رگیز ئ����ه‌م بۆچونانه‌ی‌ من به‌و‬ ‫واتایه‌ نین‪ ،‬كه‌ من كه‌لێنه‌كان هه‌ستپێنه‌كه‌م‬ ‫یاخود نادیده‌یانبگرم‪ ،‬هه‌رگیز به‌وچه‌ش����نه‌‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵك����و به‌رژه‌وه‌ندی����ی نه‌ته‌وه‌كه‌م‬ ‫ده‌مهێنێت����ه‌ قس����ه‌‪ ،‬ده‌نا تێبینیگه‌لێكش����م‬ ‫سه‌باره‌ت به‌س����ه‌رۆك هه‌ن‪ ،‬ئاواته‌خوازبوم‌و‬ ‫ه����ه‌م‪ ،‬كه‌ وا نه‌بونایه‌ یاخود ئه‌و زانیارییانه‌‬ ‫ڕاستنه‌بن‪ ،‬خۆئه‌گه‌ر ڕاستبن‪ ،‬ئه‌وا بێگومان‬ ‫پێش����ینه‌یه‌كی‌ له‌بار نابن نه‌ بۆ س����ه‌رۆك‌و‬ ‫نه‌ ب����ۆ مێ����ژوی‌ به‌ڕێزیان‪ .‬هه‌ر ب����ۆ نمونه‌‬ ‫له‌ساته‌وه‌ختی‌ نوس����ینی‌ ئه‌م چه‌ند دێڕه‌دا‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌ته‌له‌فزیۆن����ه‌كان وتوێژێكی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫س����ه‌ركرده‌یه‌كی‌ مه‌یدانیی یه‌كێتیدا ده‌كرد‪،‬‬ ‫س����ه‌ركرده‌كه‌ له‌وه‌اڵمی‌ یه‌كێك له‌پرسه‌كاندا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و چه‌كه‌ نوێیانه‌ی‌ كه‌ بۆ هه‌رێم‬ ‫هاتون‪ ،‬به‌ڕاشكاوی‌ وتی‪ ،‬كه‌ ئه‌و چه‌كانه‌ وه‌ك‬ ‫یه‌ك به‌سه‌ر ناوچه‌كاندا دابه‌شناكرێن‪ .‬به‌نده‌‬

‫وه‌ك هاواڵتیی����ه‌ك‪ ،‬بابه‌تێكی‌ له‌م چه‌ش����نه‌‬ ‫به‌كارێكی‌ نابه‌رپرسانه‌ ده‌زانم‪ ،‬بۆیه‌ پێموای ‌ه‬ ‫بابه‌تێكی‌ له‌م چه‌شنه‌ كاری‌ سه‌رۆكه‌‪ ،‬كه‌ زۆر‬ ‫به‌خێرایی‌و به‌وردی به‌دوایه‌وه‌ بێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ كارێكی‌ تا س����ه‌ر ئێس����ك نادروسته‌و‬ ‫ناكۆكه‌ له‌گ����ه‌ڵ په‌رژه‌وه‌ندیی بااڵی نه‌ته‌وه‌و‬ ‫پرس����ه‌ مێژویی‌و هه‌نوكه‌ییه‌كانیدا‪ .‬هیوادارم‬ ‫هیچ هه‌ڵس����وكه‌وتێكی‌ له‌و چه‌شنه‌‪ ،‬به‌هه‌ر‬ ‫بیانویه‌ك بێت ڕێگه‌ی‌ پێنه‌درێت‪ ،‬خۆئه‌گه‌ر‬ ‫باری‌ س����ه‌ربازیی به‌ره‌كانی����ش كارێكی‌ له‌و‬ ‫چه‌شنه‌ی‌ خوازت‪ ،‬ئه‌وا با له‌الیه‌ن به‌رپرسانی‌‬ ‫ئ����ه‌و ناوچانه‌وه‌‪ ،‬به‌ش����ێوازێكی‌ گونجاو كه‌‬ ‫نه‌چێت����ه‌ خان����ه‌ی‌ هه‌واڵگ����ری‌ دوژمنانه‌وه‌‪،‬‬ ‫لێدوان بدرێت‪ .‬له‌كۆتاییش����دا له‌گه‌ڵ ش����ێخ‬ ‫ڕه‌زادا‪ ،‬ده‌ڵێم‪:‬‬ ‫پــابـه‌نـدی خــه‌الیـق نـیـیــه‌ تــه‌بـعـم وه‌كــو‬ ‫خــه‌ڵـكی‌‬ ‫بـێ كــولـفــه‌تـم و ڕه‌نـــدم و ســه‌یـیــاحـم و‬ ‫ســالــوك‬ ‫مـــن خــــواجـــه‌ی‌ ئــــه‌گـررم و ئـــامـێــزشــی‬ ‫دنـیـــا‬ ‫هـێـشـتــاكــه‌ نـه‌مـیـكـردوه‌تــه‌ بــه‌نـده‌یـی‬ ‫مــه‌مـلوك‬

‫جه‌مس���ه‌ری‌ گرفته‌ك���ه‌ بێتوانای���ی‬ ‫پارله‌مانتاران نیه‌ ئه‌و‌ه حیزبه‌كانن ده‌س���ت ‌ی‬ ‫پارله‌مانتاران وااڵ ناكه‌ن‪ ،‬نه‌ك له‌به‌ر بێتوانایی‬ ‫پارله‌مانت���ار به‌ڵكو به‌هۆ ‌ی به‌سیس���تماتیك‬ ‫نه‌بون��� ‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌ ئ���ه‌م هه‌رێمه‌ی��� ‌ه‬ ‫به‌پارله‌مانیشه‌وه‌‪ .‬ئه‌و بارودۆخه‌ قه‌یراناویه‌ ‌ی‬ ‫كوردس���تانی‌ گرتوه‌ت���ه‌وه‌ هۆكاره‌كه‌ ‌ی ئه‌و‬ ‫حیزبانه‌ن له‌كابینه‌كانی‌ پێشودا به‌شداربون‌و‬ ‫له‌خوله‌كانی‌ پێش���ودا زۆرینه‌ی‌ پارله‌مانیان‬ ‫به‌ده‌سته‌و‌ه بوه‌و به‌وانه‌شه‌وه‌ كه‌ نوێنه‌رایه‌ت ‌ی‬ ‫كوردیان كردو‌ه له‌به‌غداو به‌و براده‌ره‌ش���ه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه توانج له‌پارله‌مانتارانی‌ كوردستان ده‌دات‪،‬‬ ‫وات���ه‌ ئ���ه‌و گه‌چ���ه‌ی‌ به‌ده‌س���ت حكومه‌ت‌و‬ ‫پارله‌مان‌و ده‌س���ته‌ ‌ی دادوه‌ری ئێستاو‌ه ره‌ق‬ ‫ب���وه‌ ئه‌وانه‌ خۆش���یان كردو‌ه كه‌ پێش���تر‬ ‫حوكم���ی‌ ئ���ه‌م هه‌رێمه‌یان كردوه‌و ئێس���تا‬ ‫وه‌ف���د ‌ی دانوس���تانی‌ حیزبه‌كان���ن‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫زۆرن ئ���ه‌و پارله‌مانتارانه‌ ك��� ‌ه را ‌ی تایبه‌ت ‌ی‬ ‫خۆی���ان هه‌یه‌ بۆ بڕی���ارو یاس���اكان‪ ،‬به‌اڵم‬

‫په‌یوه‌ستی‌ ره‌وش���تیان(التزام ‌ی ئه‌خالقیان)‬ ‫به‌حیزبه‌كانیان‌و ده‌نگده‌ره‌كانیانه‌ وایلێكردون‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێكی���ان گوێڕایه‌ڵی‌ حیزبه‌كانیان بن‪.‬‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ ده‌ڵێم له‌پارله‌مانی‌ كوردستاندا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ پارله‌مانتار ‌ی به‌توانا هه‌یه‌ كه‌ بتوانن‬ ‫هه‌توان��� ‌ی هه‌مو برینه‌كان ‌ی ئه‌م هه‌رێم ‌ه بكه‌ن‬ ‫ئه‌گه‌ر گوێیان لێبگیرێ‌و یاساو بڕیاره‌كانیان‬ ‫به‌هه‌ند وه‌رگی���رێ‌و گه‌ر توانایان له‌ئه‌ندامان ‌ی‬ ‫مه‌كته‌ب سیاسی حیزبه‌كان زیاتر نه‌بێ كه‌متر‬ ‫نیه‌‪ .‬به‌اڵم‪ ،‬به‌اڵ ‌ی هه‌ژمونی‌ حیزب ده‌س���ت ‌ی‬ ‫به‌س���تون وا له‌م كه‌یسه‌ش���دا كاره‌كان به‌و‬ ‫ئاڕاس���ته‌ی ‌ه ده‌ڕوات كه‌ پارله‌مان وه‌البنرێت‌و‬ ‫بڕیاری‌ كۆتایی الی‌ حیزبه‌كان بێت‌و پارله‌مان‬ ‫ببێته‌ ئاوێنه‌نما ‌ی مه‌كته‌ب سیاسیه‌كان‪.‬‬ ‫له‌ كۆتایدا به‌و براده‌ر‌ه ده‌ڵێم‪:‬‬ ‫ئه‌و قوڕه‌ ‌ی ئێم ‌ه ده‌یش���ێلین‌و هه‌ڵنای ‌ه بۆ‬ ‫دروستكردن ‌ی خشته‌كان‬ ‫ئێ���وه‌ بۆت���ان گرتوینه‌ته‌وه‌‪ ،‬وا قس���ه‌ش‬ ‫ده‌كه‌ن ك ‌ه نه‌باتان دیبێت‌و نه‌بۆران‪.‬‬

‫ئایا "سەوابیتەکان"ی ئیسالم‬ ‫کامانەن؟‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫دەڵێ���م دەش���ێت ئەمان���ە ئ���ەو‬ ‫"س���ەوابیت"انە بن کە لەخەیاڵی دینیی‬ ‫هه‌ندێ���ک لەوانەدا ئامادەی���ە کە باس‬ ‫لەپاراستنی "س���ەوابیت"ەکان دەکەن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم دەش���ێت کەس���انێکی دیک���ە‬ ‫س���ەرجەمی ئەو "س���ەوابیت"انە وەک‬ ‫هه‌ڵ���ە تێگەیش���تن لەئیس�ل�ام ببینن‌و‬ ‫پێیانوابێ���ت ئەوانە "س���ەوابیت"ەکانی‬ ‫ئیسالم نین‪ .‬دەشێت ئەمانە پێیانوابێت‬ ‫سەوابیتەکانی ئیسالم شتگەلێکن جیاواز‬ ‫لەو لێکدان���ەوە "خراپ"و "ناڕاس���ت"و‬ ‫"نائینسانیانەی" ئیسالم‪ .‬دەکرێت بڵێن‬ ‫"جەوهه‌ر"ی ئیسالم لەکۆمەڵێک ڕوانین‌و‬ ‫بۆچونی تری ناو قورئاندایە کە ئەمانە‬ ‫هه‌ندێک لەنمونەکانیان���ە‪":‬ال اکراە فی‬ ‫الدین" دین بەزۆرەملە نییە‪".‬انا خلقناکم‬ ‫من ذک���ر‌ و أنثی‌‌و جعلناکم ش���عوبا‌ و‬ ‫قبائل لتعارف���وا"‪ ،‬ئێمە وەکو نێرو مێ‬ ‫دروستمانکردون‌و کردومانن بەمیللەت‌و‬ ‫خێڵ���ی جی���اواز بۆئ���ەوەی یەکت���ری‬ ‫بناسن‪".‬لو ش���ا‌ء ربك لجعل الناس أمة‌‬ ‫واح���دة‌ وال یزالون مختلفی���ن"‪ ،‬ئەگەر‬ ‫خوداکەت بیویس���تایە هه‌موتانی دەکرد‬ ‫بەیەک ئوم���ەت بەاڵم ھێش���تا جیاواز‬ ‫لەگەڵ یەکدا‪" .‬لك���م دینكم ولی دین"‪،‬‬ ‫دینی خۆتان بۆ خۆتان‌و دینی خۆم بۆ‬ ‫خ���ۆم‪ .‬یاخود "وقل الحق من ربكم فمن‬ ‫شا‌ء فلیؤمن ومن شاء فلیكفر إنا أعتدنا‬ ‫لاللمین ن���ارا"‪" ،‬بڵێ هه‌ق الی خودایە‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی دەیەوێت ب���ا باوەڕبھێنێت‌و‬ ‫ئەوەش���ی دەیەوێ���ت ب���ا کوفربکات‌و‬ ‫بێباوەڕبێت‪ ،‬ئێم���ە ئاگرمان بۆ زاڵمان‬ ‫داخستوە"‪ .‬هه‌مو ئەم ئایەتانە دەشێت‬ ‫بکرێن���ە بنەمایەک ب���ۆ لێکدانەوەیەکی‬ ‫ت���ری "س���ەوابیت"ەکانی ئیس�ل�ام کە‬ ‫س���ەرقاڵی تەکفیرک���ردن‌و بێمافکردن‌و‬ ‫بێنرخکردنی مرۆڤ نەبێت‌و مەس���ەلەی‬ ‫دەس���تبڕین‌و بەردبارانکردن‌و سەربڕین‬ ‫بەسەوابیت نەزانێت‪.‬‬ ‫ئەوەی کێش���ەی ژمارە یەکە ئەوەیە‬ ‫ھیچ یەکێک لەوانەی باس لە"سەوابیت"ی‬ ‫ئیسالم دەکەن ناڵێن مەبەستیان چییەو‬ ‫کامەیە؟ ناڵێن چۆن ئەم "سەوابیت"انە‬ ‫بکرێن بەیاسا؟ ناڵێن بەچ جۆرێک لەگەڵ‬ ‫مافەکانی مرۆڤدا کۆیاندەکانەوە؟ ناڵێن‬ ‫چۆن ببن بەس���نورو لەدەستوردا وەک‬ ‫سنور بچەسپێندرێن؟‬

‫ئەوەی کە هه‌یە باسکردنی "ئیسالم"ێکە‬ ‫ناوەڕۆکەک���ەی نادیارە‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوەی‬ ‫بەکردەوە دەیبینین ڕوە هه‌رە ناشیرین‌و‬ ‫هه‌رە خ���راپ‌و هه‌رە نائینس���انیەکەی‬ ‫ئیس�ل�امە چ الی داعش‪ ،‬چ لەئەزمونی‬ ‫ئیسالمی شیعە لەئێراندا‪ ،‬چ لەئەزمونی‬ ‫ئیس�ل�امی وەهابی س���عودییدا‪ ،‬چ الی‬ ‫ئەلقاعیدەو جەبهه‌ی نوس���رەو تاڵەبان‌و‬ ‫بەشێکی زۆری سەلەفەییەکانی دونیاو‬ ‫زۆرانێکی تریش‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی م���ن بەرگری���ی لێدەک���ەم‬ ‫دەس���تورێکە ماف���ە بنەڕەتییەکان���ی‬ ‫مرۆڤ دابینب���کات‪ ،‬ژیان وەک مافێکی‬ ‫پیرۆز ببینێت‪ ،‬س���ەالمەتی جەس���تەو‬ ‫نەشێواندنی بەتەواوی بپارێزێت‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫لەبەکارھێنان���ی توندوتیژیی بپارێزێت‪.‬‬ ‫دەستورێک بێت بتوانێت مافی خوێندن‌و‬ ‫پەروەردەو خزمەتگوزایی تەندروستیی‌و‬ ‫پزیش���کیی ب���ۆ هه‌م���وان دابینبکات‪.‬‬ ‫دەستورێک پێ لەس���ەر ئەوە دابگرێت‬ ‫هه‌مو مرۆڤێک مافی ئەوەی هه‌یه‌ کاری‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬هه‌مو کەس���ێک مافی ئەوەی‬ ‫هه‌ی���ە ڕێزیبگیرێت‌و ئیهان���ە نەکرێت‪.‬‬ ‫مرۆڤ مافی ئەوەی هه‌یە بەشێوەیەکی‬ ‫پاک‌و یەکس���ان داوەریبکرێ���ت‪ ،‬مافی‬ ‫ئەوەی هه‌ی���ە فەرق‌و جیاوازیی نەکرێت‬ ‫لەس���ەر ھی���چ بنەمای���ەک‪ ،‬لەبنەمای‬ ‫ڕەگەزو ڕەنگ���ی پێس���تەوە بیگرە بۆ‬ ‫بنەمای بون یان نەبونی دین‪ .‬لەدونیای‬ ‫ئێم���ەدا مافێک هه‌یە ک���ە گرنگییەکی‬ ‫تایبەت‌و لەڕادەب���ەدەری هه‌یە‪ ،‬ئەویش‬ ‫مافی تەکفیرنەکردنە‪ .‬ئەمڕۆ لەشکرێک‬ ‫م���ەالو خوێندەواری دینی دروس���تبون‬ ‫تەکفیکردنی مرۆڤیان ب���ەالوە لەهه‌مو‬ ‫ش���تێکی تر ئاس���انترە‪ .‬ئیس�ل�امێک‬ ‫لەدونی���ای ئێمەدا دروس���تبوە کە نەک‬ ‫ته‌نها کەسانی خاوەن دینی ترو کەسانی‬ ‫بێدینی بەالوە بێنرخ‌و بێئیمانەو پلەدوە‪،‬‬ ‫بەڵکو هه‌ر ئیس�ل�امێکی تر لەخۆش���ی‬ ‫نەچێ���ت بەتێک���دەری دی���ن دەزانێت‌و‬ ‫س���ەالمکردن لێیان بەحەرام دادەنێت‪.‬‬ ‫ڕێگرت���ن لەم لەش���کرە تەکفی���رکارە‬ ‫یەکێکە لەئەرکە هه‌رە سەرەکیی‌و هه‌رە‬ ‫گرنگەکانی دەستوری هه‌رێم‪ ،‬بەبۆچونی‬ ‫م���ن دابینکردنی ماف���ی تەکفیرنەکردن‬ ‫پێش دابینکردنی زۆرێک له‌مافەکانی تر‬ ‫دەکەوێت‪.‬‬

‫نهێنی سەرکەوتنەکانی یەکێتی نیشتیمانی!‬ ‫کۆمەڵی ئیسالمی‌و یەکگرتوی ئیسالمیش‬ ‫یادەوەریەکی برینداریان لەگەڵ پارتیدا هەیەو‬ ‫جارێکی دیکە ناتوانن هیواو ئومێد لەس���ەر‬ ‫وەعدو بەڵێنەکانی پارتی دروس���ت بکەن کە‬ ‫بەڕۆژی روناک ئەندام‌و الیەنگرانیان دەرفێنن‌و‬ ‫بارەگاکانیان دەس���وتێنن‪ ،‬وەک لەسەرەتاوە‬ ‫ئیش���ارەتم پێک���رد یەکێت���ی پارێ���زەری‬ ‫سەروەری تەواوی پێکهاتە سیاسیەکان بوە‬

‫بەالیەنی کەمەوە ل���ەوێ کە پێیدەڵێن زۆنی‬ ‫سەوز‪ .‬ئاش���کرایە هەمو کلیلەکانی سازان‌و‬ ‫چارەسەر ئەمڕۆ لەگیرفانی یەکێتیدان‪ ،‬ئیتر‬ ‫چۆن چۆنی دەتوانین ب���ڕوا بەوە بکەین کە‬ ‫یەکێت���ی چاالکترین هێزی سیاس���ی نەبوە‬ ‫لەکوردس���تان‌و ناوچەکە؟ چ���ۆن دەتوانین‬ ‫بڵێی���ن یەکێت���ی ئەندازیاری ڕاس���تەقینەی‬ ‫پرۆسەی دیمۆکراس���ی‌و سازانی نیشتیمانی‌و‬

‫پێکەوەژیانی ئاش���تیانەی کۆمەاڵنی خەڵک‌و‬ ‫هێزەسیاس���یەکان نەبوە لەکوردستان؟ ئەو‬ ‫ڕای���ەی کە پێ���ی وایە یەکێتی نیش���تیمانی‬ ‫کوردستان سوڵتانیزمێکی بێ سوڵتانە دەبێت‬ ‫ئەمڕۆ پرس���یاری ئەوە لەخ���ۆی بکات کۆی‬ ‫ڕوداوە سیاس���یەکانی ئەم دواییەی ناوچەکە‬ ‫کە یەکێتی نەخش���ی زێڕینی نیش���تیمانی‌و‬ ‫سیاس���ی هەنوکەس���ازی تێ���دا هەڵکۆڵیوە‬

‫لەغیاب���ی جەنابی مام جەاللدا بوە‪ .‬واتە ئەو‬ ‫سوڵتانیزمەی کە بەڕێز کاک مەریوان باسی‬ ‫دەکات لەغیابی س���وڵتاندا دەبێت بکەوێتە‬ ‫پەراوێزو لەدۆخی پاس���یڤدا بمێنێتەوە‪ ،‬نەک‬ ‫بەپێچەوانەوە تەواوی پرۆس���ەی سیاس���ی‌و‬ ‫هەم���و کارتە سیاس���یەکانی داهاتوی گەلی‬ ‫کورد تەنها لەدەس���تی یەکێتیدا بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم س���ەرکردایەتیەی یەکێتی کە دەتوانێت‬

‫لەگەڵ ڕوداوەکان بەرخوردی هەنوکەس���ازی‬ ‫سیاسی بسازینێت‌و تێگەش���تنی زانستیانە‬ ‫بۆ ک���ۆی پێش���هات‌و ڕوداوە سیاس���یەکان‬ ‫بخوڵقێنێ���ت لەغیابی س���وڵتانەکەیدا تەنها‬ ‫دەتوانێ���ت ئەوەمان پێ بڵێ���ت کە یەکێتی‬ ‫مەدرەسەیەکی سیاسی مۆدێرنی نیشتیمانی‬ ‫کراوەی���ەو لەهەمانکات���دا ئەندازی���اری‬ ‫پرۆسەی دیمۆکراسی‌و س���ازانی نیشتیمانیە‬

‫لەکوردس���تان‪ .‬لەکۆتای���دا پێمخۆش���ە ئەو‬ ‫گوتەیه‌ی [جۆن کەنەدی] س���ەرۆکی پێشوی‬ ‫ئەمری���کا بەبیر بهێنمەوە کە لەبەردەم هەمو‬ ‫گەلی ئەمریکادا دەیگ���وت" ئێمە نابێت داوا‬ ‫بکەین کە نیش���تیمان چیمان ب���ۆ دەکات‪،‬‬ ‫دەبێت ئەوە لەخۆمان بپرس���ین داخۆ ئێمە‬ ‫دەتوانین چی بۆ نیش���تیمانەکەمان بکەین‪،‬‬ ‫پێموایە یەکێتی ڕێگای دوەمی هەڵبژاردوە"‪.‬‬

‫ونبون‬

‫ئـــاگـــاداری‬

‫ی ( سه‌رمه‌د محمد عل ‌ی حسن ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی بازرگان ‌ی س���لێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژور ‌‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫پرسگ ‌ه ‌‬ ‫* نازنامه‌یه‌کی ژوری بازرگانی به‌ناوی (کمال مصطفی حمید) ونبو‌ه هه‌رکه‌س���ێک دۆزیویه‌تیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ش���وێنی‬ ‫ده‌رچونی‪.‬‬ ‫ی (احمد قاسم عباس) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س دۆزیویه‌تیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ كتیخانه‌ی خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫* كارتیكی زانیاری به‌ناو ‌‬ ‫* تابلۆیه‌كی بیشه‌وه‌ی ئۆتۆمبیل زماره‌(‪2648‬سلیمان ‌ی )جۆری تویوتا_كروال‪ ،‬به‌ناوی‌(سردار كریم علی محمود)ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیویه‌تیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ كتیخانه‌ی خاك له‌كه‌الر‪.‬‬

‫ی داره‌كان ‪....‬‬ ‫بۆگشت الی ‌هن‌و كه‌سایه‌تی ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی دیكۆرات ‪/‬‬ ‫ی (كۆمپانیای بیوت ‌ی بۆ بازرگان ‌ی گشتی‌‌و كار ‌‬ ‫من پارێزه‌ر ( سۆران عثمان مصطفی ) ك ‌ه به‌پێ ‌ی كۆنووس ‌ی كۆمپانیا ‌‬ ‫ی كۆمپانیا ‪..‬ئاگادارتان ده‌كه‌ین ك ‌ه كۆمپانیاكه‌مان پاكتاو‬ ‫سنوردار ) ك ‌ه له‌ڕۆژی ‪ 2015/6/22‬دا بڕیار دراو‌ه به‌دانانم وه‌ك پاكتاوكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )15‬رۆژدا په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی كۆمپانیا هه‌ی ‌ه ئه‌وا له‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی له‌ال ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه به‌كۆمپانیا یان قه‌رز ‌‬ ‫ده‌كرێ‌و هه‌ر ك ‌هس‌و الیه‌نێك په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی كۆمپانیاو‌ه بكات به‌مه‌به‌ست ‌ی یه‌كالییكردنه‌و‌ه‬ ‫به‌پاكتاو كار ‌‬ ‫پاكتاوكار‬ ‫پارێزه‌ر‪ :‬سۆران عثمان مصطفی‬ ‫‪07701916459‬‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین‪ :‬سیروان غه‌ریب‬

‫له‌نێوان سه‌رۆك‬ ‫به‌دیل ‌ی نیه‌و قائید ‌ی زه‌روره‌دا‬ ‫د‪.‬ئاراس محمد ساڵح‬ ‫ده‌س����ته‌واژه‌ی‌ (قائی����دی‌ زه‌روره‌) یه‌كێكه‌ له‌داهێنانه‌كانی‌ حیزبێكی‌ ش����مولی‌ وه‌ك‬ ‫به‌عس‪ ،‬به‌عس له‌وه‌دا س����ه‌ركه‌وتو بوه‌ كه‌ توانی‌ بیره‌ شمولی‌‌و شۆڤێنه‌كانی‌ تێكه‌اڵو‬ ‫به‌پرۆگرامی‌ س����ه‌رجه‌م ئاس����ته‌كانی‌ خوێندن بكات‌و ده‌یان نه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌‬ ‫بكات‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ خواستی‌ خۆیان بیئاخنێته‌ مێشك‌و بیریانه‌وه‌‪ ،‬ڕه‌نگه‌ له‌عێراقدا تا‬ ‫چه‌ند ده‌یه‌یه‌كی‌ تریش نه‌توانرێت بیری‌ به‌عس له‌مێشكی‌ خه‌ڵكیدا بسڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بابه‌ت����ی‌ (قائیدی‌ زه‌روره‌) له‌داهێنانی‌ به‌عس����ه‌و بۆ س����ه‌دام به‌كاریان ده‌هێنا‪ ،‬به‌و‬ ‫واتایه‌ی‌ له‌هه‌مو عێراقدا كه‌س����ێكی‌ تر نیه‌ سه‌ركردایه‌تی‌ عێراق بكات جگه‌ له‌قائیدی‌‬ ‫زه‌روره‌و ته‌نه����ا ئه‌و ده‌توانێت س����ه‌رۆك بێ����ت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌س ڕۆژێ����ك بیر له‌وه‌‬ ‫نه‌كاته‌وه‌ ببێته‌ ركابه‌ری‌ سه‌رۆك‌و كه‌س بیر له‌وه‌ نه‌كاته‌وه‌ ڕۆژێك بیر له‌گۆڕینی‌ ئه‌و‬ ‫س����ه‌رۆكه‌ بكاته‌وه‌و بیر له‌هه‌ڵبژاردن‌و ده‌ستاوده‌ستی‌ ده‌سه‌اڵت بكات‪ ،‬ئه‌و دیكاتۆره‌‬ ‫وه‌ها گه‌لی‌ عێراقی‌ چاوترسێن كردبو كه‌س بۆی‌ نه‌بو بڵێت سه‌رۆك به‌دیلی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌عس‌و س����ه‌دام له‌ڕێگه‌ی‌ پرۆس����ه‌ی‌ په‌روه‌رده‌و ڕاگه‌یانه‌كانیان����ه‌وه‌ تاكی‌ عێراقیان‬ ‫وه‌ه����ا گه‌وجاندبو هه‌تا ئێستایش����ی‌ له‌گه‌ڵدا بێت زۆر كه‌س ده‌ڵێت ته‌نها س����ه‌دام‌و‬ ‫حكه‌مه‌ته‌ك����ه‌ی‌ باش بون ب����ۆ عێراق‪ ،‬بێگومان ڕاهێنانی‌ تاكی‌ عێراقی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌و‬ ‫تێگه‌یش����تنه‌ هه‌ڵه‌ی����ه‌ كاریگه‌ری‌ بۆ دوای‌ خۆی‌ ده‌مێنێ‌‌و كاتی‌ زۆری‌ پێویس����ته‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هاواڵتی‌ عێراقی‌ بتوانێت زۆر ئیجابی‌ بیربكاته‌وه‌و ئه‌و بڕوایه‌ی‌ بسڕێته‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌واڵتێكدا ته‌نها یه‌ك كه‌س توانای‌ سه‌رۆك بونی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌دوای‌ پرۆس����ه‌ی‌ ئازادی‌ عێ����راق ده‌ركه‌وتنی‌ حیزبی‌ فره‌ڕه‌ن����گ‌و فره‌ده‌نگ بابه‌تی‌‬ ‫قائیدی‌ زه‌روره‌ وه‌ك نه‌خۆش����ی‌ له‌ناو حیزبه‌ جیاوازه‌كاندا له‌مپه‌ڕی‌ ئیسالمیه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وپ����ه‌ڕی‌ عه‌لمان����ی‌ بونی‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ناوه‌كه‌ی‌ گۆڕاوه‌ بۆ (س����ه‌رۆك به‌دیلی‌ نیه‌)‬ ‫ئه‌گه‌ر س����ه‌رۆك‌و س����كرتێر به‌دیلی‌ نه‌بێت كه‌واته‌ زه‌روره‌ سه‌رۆك بن‌و ئه‌گه‌ر ئه‌وان‬ ‫نه‌ب����ون حیزب‌و واڵت په‌كی����ان ده‌كه‌وێت‪ ،‬كه‌واته‌ زه‌روره‌ هه‌ر ئه‌وان س����ه‌رۆك بن‌و‬ ‫قائیدی‌ زه‌روره‌ن!‬ ‫حیزبی‌ كوردی‌ س����ه‌ركه‌وتو ب����وه‌ له‌وه‌دا بتوانێت ئه‌ندامگه‌لێك����ی‌ گوێڕایه‌ڵ‌و ملكه‌چ‬ ‫له‌ده‌وری‌ خۆی‌ كۆبكاته‌وه‌و هه‌ركه‌س ماستاو بۆ سه‌رۆك نه‌كات‌و به‌گه‌وره‌و لێوه‌شاوه‌و‬ ‫ئه‌هلی‌ حیكمه‌تی‌ نه‌زانێ‌ ئه‌وه‌ هه‌رگیز ناچێته‌ پێشه‌وه‌و وه‌ك كه‌سێكی‌ بێ تواناو هیچ‬ ‫له‌بارانه‌بو حس����ابی‌ بۆ ده‌كرێت‪ ،‬یان ئه‌وه‌یه‌ وازده‌هێنێ‌‌و ده‌بێت خۆی‌ الی‌ س����ه‌رۆك‬ ‫خۆشه‌ویست بكات به‌ماستاو و موجامه‌له‌ی‌ درۆزنانه‌و شتی‌ له‌و بابه‌ته‌‪.‬‬ ‫هه‌ركه‌س����ێك له‌ناو حیزبی‌ كوردیدا ڕه‌خنه‌ بگرێت هه‌وڵی‌ باش����تركردنی‌ كاری‌ حیزب‬ ‫بدات‌و توانای‌ ئه‌وه‌ی‌ هه‌بێت ڕه‌نگه‌ بگاته‌ كورس����یه‌كه‌ی‌ س����ه‌رۆك هه‌رزو پاشقولی‌‬ ‫لێده‌درێت‌و له‌حیزب����دا په‌رواێز ده‌خرێت به‌بیانووی‌ ئه‌وه‌ی‌ ڕه‌خنه‌ی‌ له‌حیزب گرتوه‌و‬ ‫گوێڕایه‌ڵ����ی‌ پره‌نس����یپه‌كانی‌ حیزب نی����ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌یش نهێنی‌ ده‌رنه‌كه‌وتنی‌ كه‌س����انی‌‬ ‫به‌توانایه‌ له‌ناو حیزبدا هه‌تا بتوانێت ببێته‌ به‌دیلی‌ سه‌رۆك‪ ،‬كه‌واته‌ سه‌رۆك به‌دیلی‌‬ ‫نیه‌و زه‌روره‌ سه‌رۆك بێت‪.‬‬ ‫یه‌كێكی‌ تر له‌هۆیه‌كانی‌ ئه‌و دیارده‌‪ ،‬ئه‌و په‌روه‌رده‌ ترسنۆكانه‌یه‌ی‌ به‌عسه‌ كه‌ هه‌مو‬ ‫تاكێكی‌ عێراقی‌ له‌سه‌ر ترس‌و بڕوابه‌خۆنه‌بون په‌روه‌رده‌ كردوه‌و هه‌مو كه‌س سه‌رۆك‬ ‫به‌پی����رۆز ده‌زانێت‌و بڕوای‌ به‌وه‌ نیه‌ خۆی‌ توانای‌ س����ه‌رۆك بونی‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌ی‌ كه‌ی‌‬ ‫ده‌توانرێت له‌ڕێگه‌ی‌ پرۆس����ه‌ی‌ په‌روه‌رده‌وه‌ تاكی‌ بڕوا به‌خۆبو و پرسیاركه‌ر دروست‬ ‫بكرێت‌و چیتر كه‌لتوری‌ ترس‌و بڕوابه‌خۆنه‌بو وه‌ك فه‌لس����ه‌فه‌ی‌ په‌روه‌رده‌یی نه‌كرێته‌‬ ‫هۆی‌ پێگه‌یاندنی‌ ده‌یان نه‌وه‌ی‌ الوازو بێ بیرو بێ متمانه‌ به‌خۆی‌‌و تواناكانی‌؟!‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫تایبه‌مته‌ندییه‌کانی‬ ‫دوێنێ‪ ،‬دوشه‌ممه‪ 4 ‌،‬له‌و ‪ 36‬فڕۆکه‌ جه‌نگیانه‌ی جۆری ‪ F16‬ک ‌ه‬ ‫حکومه‌تی عێراق له‌ئه‌مه‌ریکای کڕیبون‪ ،‬گه‌یش����تنه‌ خاکی عێراق‪.‬‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 2012‬وه‌ ‪ 40‬فرۆكه‌وان����ی‌ عێراقی‌ له‌ئه‌مه‌ریكا ڕاهێنان‬ ‫ده‌ك����ه‌ن له‌س����ه‌ر به‌كارهێنانی‌ ئه‌م ج����ۆره‌ فڕۆکه‌یه‌‪ F16 .‬چه‌ند‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیه‌کی به‌هێزی جه‌نگیی هه‌یه‌‬

‫فڕۆکه‌ی جه‌نگی����ی ‪ F16‬یه‌کێکه‌ له‌هه‌ره‌ پێش����که‌وتوترین‬ ‫فڕۆک����ه‌ جه‌نگیی����ه‌کان‪ ،‬فڕۆکه‌یه‌کی کێش س����وکه‌و ده‌توانێت‬ ‫له‌هه‌مو جۆره‌ که‌ش‌و هه‌وایه‌کدا ئامانجی زه‌مینیی‌و ئاس����مانی‬ ‫خ����ۆی بپێکێ����ت‪ F16 .‬به‌رهه‌می ویالیه‌ته‌ی����ه‌ یه‌کگرتوه‌کانی‬ ‫ئه‌مه‌ریکایه‌و بۆ یه‌که‌مجار له‌ساڵی ‪ 1976‬دروستی کردوه‌و‬ ‫له‌ئێس����تا ‪ 4500‬دانه‌ له‌م فڕۆکه‌ی����ه‌ له‌جیهاندا هه‌یه‌و‬ ‫به‌رهه‌مهێنانیشی به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫هێزی ئاس����مانی ‪ 26‬واڵت����ی جیهان ‪F16‬‬ ‫به‌کارده‌هێنێ����ت‪ ،‬فڕۆکه‌ک����ه‌ جگه‌ل����ه‌وه‌ی‬ ‫له‌هه‌یکه‌ل����ی خۆی����دا موش����ه‌کێکی جۆری‬ ‫‪ M61‬فۆلکانی هه‌لگرتوه‌‪ ،‬ش����وێنی هه‌ڵگرتنی ‪ 10‬موشه‌کی‬ ‫دیک����ه‌ی جی����اوازی هه‌یه‌‪ ،‬له‌وان����ه‌ کاڵوه‌ی ئه‌تۆم����ی‪ .‬یه‌کێک‬ ‫له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی ئه‌م فڕۆکه‌یه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌کاتی پێویستیدا‬ ‫ده‌توانرێت له‌ئاسمانه‌وه‌و له‌ڕێی فڕۆکه‌ی دیکه‌وه‌ سوته‌مه‌نی بۆ‬ ‫دابینبکرێت‪.‬‬

‫خێرایی ‪ F16‬له‌سه‌ر ئاستی ڕوی ده‌ریا ‪ 1470‬کیلۆمه‌تر‌ه‬ ‫له‌هه‌ر کاتژمێرێکدا‪ ،‬کاتێکیش ده‌گاته‌ به‌رزترین ئاستی خۆی‪،‬‬ ‫خێراییه‌که‌ی زیاد ده‌کات بۆ ‪ 2420‬کیلۆمه‌تر له‌هه‌ر‌کاتژمێکدا‪.‬‬ ‫نرخی ئه‌م فڕۆکه‌ جه‌نگییه‌ جۆری ‪ A/B‬به‌ ‪ 14.6‬ملیۆن دۆالرو‬ ‫جۆری ‪ C/D 18.8‬ملیۆن دۆالره‌‪.‬‬

‫ئه‌م فڕۆکه‌ جه‌نگییه‌ وێرانکه‌ره‌‪ ،‬درێژییه‌که‌ی ‪ 14.8‬مه‌ترو‬ ‫به‌رزییه‌ک����ه‌ی ‪ 4.8‬مه‌تره‌‪ .‬له‌توانایدا هه‌ی����ه‌ ‪ 15.2‬کیلۆمه‌تر‬ ‫له‌ڕوی زه‌ویه‌وه‌ به‌رزببێته‌وه‌‪ ،‬به‌رزبونه‌وه‌که‌شی به‌خێرایی ‪254‬‬ ‫مه‌تره‌ له‌چرکه‌یه‌کدا‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی بگاته‌ کۆتا خاڵی به‌رزبونه‌وه‌ی‬ ‫پێویستی ته‌نها به‌یه‌ک خوله‌ک هه‌یه‌‪ .‬کێشی فڕۆکه‌که‌ له‌کاتی‬ ‫فڕیندا ‪ 16875‬کیلۆگرامه‌‪.‬‬

‫ماڵپه‌ڕی ئاوێن ‌ه نوێترین هه‌واڵ‌و زانیاری‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ریکالم‬