ژماره‌ 488

‫ریکالم‬

‫زۆر ماندوم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)488‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/7/28‬‬

‫خوێندنه‌وه‌یه‌ک‬ ‫بۆ کتێبه‌ تازه‌که‌ی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬

‫عەملانیەت‬ ‫حه‌مه‌ئه‌مین پێنجوێنی‌‪ :‬قه‌یرانی دارایی ساڵیادی‬ ‫یان‬ ‫ئه‌م شه‌ڕه‌ درێژ ‌ه بكێشێت شێرکۆ بێکه‌س‬ ‫دیموکراسیەت؟ پریشكی‌ شه‌ڕ‬ ‫په‌ک ده‌خات‬

‫‪12‬‬

‫كوردستانیش ده‌گرێته‌وه‌‬

‫‪11‬‬

‫‪4‬‬

‫‪9‬‬

‫بۆ چاره‌سه‌ركردن ‌ی پرسی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫وه‌فدێك ‌ی ئێران سه‌ردان ‌ی كوردستان ده‌كات‬

‫‪ 1550‬که‌س‬ ‫له‌نوسینگه‌ی په‌یامن‌‬ ‫به‌دوای هاوسه‌ردا‬ ‫ده‌گه‌ڕێن‬

‫‪17‬‬

‫‪10‬‬

‫دوا ‌ی ‪ 9‬ساڵ‌ دابڕان‪ ،‬ئه‌مڕۆ نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌چێت ‌ه مه‌كته‌ب ‌ی سیاسی‌ یه‌كێتی‌‬

‫وه‌فدێك����ی‌ ب����ااڵی‌ ئێران س����ه‌ردانی‌ به‌ره‌و بۆشایی‌ یاسایی‌ ده‌چێت‪.‬‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان ده‌كات ب����ۆ‬ ‫ئه‌م����ڕۆش ‪ ،7/28‬نه‌وش����یروان‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ خاڵ����ی‌ هاوب����ه‌ش له‌نێوان مس����ته‌فا بۆ یه‌كه‌مجار دوای‌ ده‌س����ت‬ ‫الیه‌نه‌كان����ی‌ كوردس����تاندا بدۆزێته‌وه‌ له‌كاركێش����انه‌وه‌ی‌ له‌پۆستی‌ جێگری‌‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌پرس����ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ س����كرتێری‌ گش����تی‌‪ ،‬س����ه‌ردانی‌‬ ‫هه‌رێم‌و له‌گ����ه‌ڵ‌ به‌رپرس����ی‌ یه‌كه‌می‌ مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫حیزب����ه‌كان كۆده‌بێت����ه‌وه‌‪ .‬ئه‌مڕۆش خاڵێك����ی‌ س����ه‌ره‌كی‌ گفتوگۆكان����ی‌‬ ‫دوای‌ ‪ 9‬س����اڵ‌ دابڕان‪ ،‬نه‌وش����یروان له‌گه‌ڵ‌ به‌رپرس����انی‌ یه‌كێتی‌ "پرس����ی‌‬ ‫مس����ته‌فا ده‌چێته‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ده‌بێت"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و گفتوگۆك����ردن س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پرسی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ خاڵێكی‌ گرنگی‌ "عیماد ئه‌حمه‌د" به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ی ده‌بێت له‌گ ‌هڵ‌ مه‌كته‌بی‌ كه‌ س����ه‌ردانه‌كه‌ی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫بۆ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كێتی‌‪.‬‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئاوێن����ه‌‪ :‬وا بڕی����ار‌ه ب����ه‌م دۆخه‌وه‌ی����ه‌ كوردس����تانی‌ پێدا‬ ‫هه‌فت����ه‌ی‌ داهات����و‪ ،‬وه‌فدێك����ی‌ بااڵی‌ تێده‌په‌ڕێت‌و ئه‌مه‌ فاكته‌ری‌ بنه‌ڕه‌تییه‌‬ ‫كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ ئێران به‌مه‌به‌ستی‌ بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ردوالیان‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫ناوبژیوانی‌ كردنی‌ الیه‌نه‌كان سه‌باره‌ت "دۆخی‌ كوردس����تان وا ده‌خوازێت كه‌‬ ‫به‌پرس����ی‌ س����ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ����م پێكه‌وه‌ تاوتوێی‌ شه‌ڕی‌ توركیا له‌گه‌ڵ‌‬ ‫س����ه‌ردانی‌ كوردس����تان بكات‪ ،‬به‌پێی‌ په‌كه‌كه‌‌و پرسی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌ وه‌فده‌كه‌ی‌ ئێران قه‌یرانه‌كانی‌ ناوخۆو پرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ به‌رپرسانی‌ یه‌كه‌می‌ حیزبه‌كانی‌ دوقۆڵییه‌كانی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫كوردس����تان كۆده‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرسیاره‌ش����دا كه‌ ئایا‬ ‫بارزانی‌‌و نه‌وش����یروان مسته‌فا‌و هێرۆ‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪ ،‬ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ خاڵی‌ ئێران رۆڵی‌ هه‌یه‌ له‌م نزیكبونه‌وه‌یه‌ی‌‬ ‫هاوب����ه‌ش له‌نێ����وان ئ����ه‌و الیه‌نانه‌دا نێوان یه‌كێت����ی‌‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا‪،‬‬ ‫بدۆزێت����ه‌وه‌ به‌مه‌به‌س����تی‌ ده‌ربازبون عیم����اد ئه‌حم����ه‌د وتی‌ "م����ن ئاگام‬ ‫له‌و دۆخه‌ی‌ كوردس����تانی‌ تێكه‌وتوه‌‪ ،‬لێ نییه‌"‪.‬‬ ‫كه‌ ئه‌گه‌ر تا س����ێ‌ هه‌فت����ه‌ی‌ داهاتو‬ ‫نه‌گه‌نه‌ سازانێكی‌ نیشتمانی‌‌و سیاسی‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌پرسی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‪ ،‬هه‌رێم‬

‫‪3‬‬

‫شێخ مادیح‪:‬‬ ‫له‌سه‌ر داوای‬ ‫کاک مه‌سعود‬ ‫گه‌ڕامه‌و‌ه بۆ‬ ‫کوردستان‬

‫کۆبونه‌وه‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی یه‌کێتی له‌ده‌باشان ‪ -‬ئه‌رشیف‬

‫"‪ 900‬كه‌س له‌هه‌رێم‬ ‫به‌پله‌ ‌ی وه‌زیر موچ ‌ه وه‌رده‌گرن"‬

‫‪5‬‬

‫ئابوریناس���ێك ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫له‌چوار خولی په‌رله‌ماندا ‪ 441‬په‌رله‌مانتارو‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ خانه‌نش���ین ه���ه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ئێستا له‌هه‌رێمی كوردستان ‪900‬‬ ‫كه‌س به‌پل���ه‌ی‌ وه‌زیر موچه‌ وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫‪ 200‬وه‌زی���ری‌ خانه‌نش���ینیش هه‌ن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ی���ه‌ك له‌م وه‌زیرو په‌رله‌مانتار‌و س���ه‌دان‬ ‫راوێ���ژكار‌هی‌ كه‌ ه���ه‌ن مانگانه‌ ‪ 6‬بۆ ‪8‬‬ ‫ملیۆن دینار خانه‌نشینی‌ وه‌رده‌گرن"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬هه‌ولێر‪ :‬ئابوریناس یاس���ین‬ ‫به‌رزنج���ی به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا به‌فیڕۆدانی بودجه‌و موچه‌ی‬ ‫ب���ااڵ بوه‌ت���ه‌ دیارده‌یه‌ك���ی زۆر ناله‌بار‪،‬‬

‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "موچ���ه‌ی‌ س���ه‌دان وه‌زیرو‬ ‫په‌رله‌مانتارو راوێژكار‪ ،‬نادادپه‌روه‌رییه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ له‌كوردس���تاندا دروس���تكردوه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ وا ده‌رده‌كه‌وێت ئێم���ه‌ میلله‌تێكین‬ ‫بودجه‌یه‌ك هه‌یه‌ به‌ده‌ستمانه‌وه‌و داماوین‌و‬ ‫نازانین چی لێبكه‌ین‌و ده‌مانه‌وێت له‌كۆڵی‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی هه‌فته‌ی رابردو حكومه‌تی‬ ‫عێ���راق بڕیاری���دا موچه‌ی پل���ه‌ بااڵكان‬ ‫كه‌مبكاته‌وه‌‪ ،‬له‌ئێستادا ئه‌و ده‌نگۆیه‌ش‬ ‫له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان باڵوبوه‌ت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫عه‌لی‌ حه‌مه‌ س���اڵح له‌لیژن���ه‌ی‌ دارایی‌و‬ ‫ئابوری په‌رله‌مانی‌ كوردستان له‌مباره‌وه‌‬

‫دۆالری ساخت ‌ه ده‌که‌وێت ‌ه‬ ‫بازاڕی دۆالره‌که‌ی سلێمانییه‌و‌ه‬

‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د ك���ه‌‌ "ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌كوردس���تاندا به‌پاره‌وه‌ ده‌كرێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ وای���ه‌ كه‌ پاره‌ی‌ خۆی نه‌بێت‌و لێی‬ ‫زیاد بێ���ت‌و بیه‌وێت زو له‌ن���اوی ببات‪،‬‬ ‫هیچ به‌رپرس���ارێتی‌و ش���اره‌زایه‌تییه‌ك‬ ‫له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ بودجه‌دا نابینرێت‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی به‌لێش���او خه‌ڵك‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران‌و په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كان به‌موچ���ه‌ی ب���ه‌رز‬ ‫دامه‌زرێنراون‪ ،‬جگه‌ له‌س���ه‌دان راوێژكارو‬ ‫پله‌ بااڵ"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫چه‌ن����د نوس����ینگه‌یه‌كی دراوی ب����ازاڕی‬ ‫دۆالره‌كه‌ی ش����اری سلێمانی جه‌خت له‌بونی‬ ‫دراوی ساخته‌ی س����ه‌د دۆالریی ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫وته‌بێژی پۆلیسی سلێمانیش رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫كه‌چه‌ن����د كه‌س����ێكی ع����ه‌ره‌ب‌و ئێرانییان‬ ‫به‌دراوی ساخته‌وه‌ده‌ستگیركردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س����لێمانی‪ :‬چه‌ند نوسینگه‌یه‌كی‬ ‫ئاڵوگ����ۆڕی دراو له‌ب����ازاڕی دۆالره‌ك����ه‌ی‬ ‫شاری س����لێمانی رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ رۆژانه‌ ‪3‬‬ ‫بۆ ‪ 5‬دراوی س����اخته‌ی س����ه‌د دۆالری دێته‌‬ ‫بازاڕه‌كه‌یان����ه‌وه‌‪ ،‬خاوه‌نی نوس����ینگه‌یه‌كی‬ ‫ئاڵوگ����ۆڕی دراو به‌ن����اوی ش����ه‌هاب عه‌لی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "كه‌س����انی ئێرانی‌و‬

‫ع����ه‌ره‌ب ئه‌و پاره‌ی����ه‌ ده‌هێننه‌ ب����ازاڕه‌وه‌و‬ ‫به‌ئاس����انی پێی نازانرێت ساخته‌یه‌‪ ،‬مه‌گه‌ر‬ ‫له‌ڕێگ����ه‌ی ئامێری ئاش����كراكردنی دراوه‌وه‌‬ ‫بدۆزرێته‌وه‌ كه‌ ساخته‌ن"‪.‬‬ ‫وته‌بێ����ژی پۆلیس����ی س����لێمانی‪،‬‬ ‫س����ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د له‌مباره‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫ڕاگه‌یان����د "بازگه‌كانم����ان توندوتۆڵكردوه‌و‬ ‫چه‌ن����د كه‌س����ێكمان ب����ه‌دراوی س����اخته‌وه‬ ‫‌ده‌ستگیركردوه‪ ،‬هاواڵتیانی بازاڕی دۆالره‌كه‬ ‫‌هاوكارم����ان بون‌و ئ����ه‌و كه‌س����انه‌له‌ڕێگه‌ی‬ ‫پۆلیس‌و ئاسایش����ه‌وه‌ده‌سبه‌س����ه‌ر كراون‌و‬ ‫ڕه‌وانه‌ی دادگا كراون"‪.‬‬

‫هه‌ڤاڵ عه‌گید‪ :‬مه‌ترسی هه‌یه‌ له‌نێوان پارتی‌و ‪ PKK‬پێكدادان روبدات‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3201274 :‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬بڕیار نامیق‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬ ‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫قایمقامی رانیە‪ :‬خۆپیشاندانەکەی دوێنێ ئاژاوەگێڕیی بو‬

‫پەرلەمانتارێک‪ :‬دۆخەکە بەمشێوەیە بەردەوامبێت خۆپیشاندان بەرەو راپەڕینی گشتی ده‌ڕوات‬ ‫ئا‪ :‬رەوا بورھان‬

‫لەتۆڕەکۆمەاڵیەتیەکان باس‬ ‫لەخۆپیشاندانی سەرتاسەری‬ ‫دەکرێت‌و پەرلەمانتارێکیش‬ ‫رایدەگەیەنێت گەر قەیرانەکانی‬ ‫ھەرێم بەمشێوەیە بەردەوامبێت ئەوا‬ ‫رەنگە خۆپیشاندان بەرەو راپەڕین‬ ‫بڕوات‪ ،‬قایمقامی رانیەش سەبارەت‬ ‫بەخۆپیشاندانەکەی دوێنێ رایگەیاند‬ ‫"کەسانی ئاژاوەچی تێدابو"‪.‬‬ ‫دوێنێ (دوش���ەممە) ق���ەزای رانیە‬ ‫خۆپیشاندانێکی بەرفراوانی بەخۆیەوە‬ ‫بینی‌و تێی���دا حەوت ک���ەس بریندار‬ ‫بون‌و دوای ئەوە لەتۆڕی کۆمەاڵیەتی‬ ‫فەیس���بوک ب���اس لەخۆپیش���اندانی‬ ‫سەرتاسەری کوردستان دەکرێت‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی په‌رله‌مانی کوردس���تان‬ ‫له‌فراکس���یۆنی گۆڕان‪ ،‬ع���ادل عەزیز‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ بەئاوێن���ەی راگەیان���د‬ ‫"به‌دڵنیایی���ه‌وه‌ ئێمە پش���تگیری ئەو‬ ‫خۆپیش���اندانە دەکەین‌و ئیتر بەس���ە‬ ‫خەڵک ئەو زوڵ���م‌و ناعەدالەتیە قبوڵ‬ ‫بکات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ پێ���ی وای���ە‬ ‫ئەگەری زۆرە خۆپیش���اندان سەرجەم‬ ‫ش���ار‌و ش���ارۆچکەکان بگرێت���ەوە‌و‬ ‫دەڵێ���ت "پێ���م وایە ئەگ���ەر دۆخەکە‬ ‫بەم ش���ێوەیە بێت‌و بودجەو کارەباو‬ ‫نەبێت‪ ،‬رەنگە خۆپیشاندان سەرجەم‬ ‫ش���ا‌ر‌و ش���ارۆچکەکان بگرێت���ەوەو‬ ‫خۆپیشاندانەکانیش سنور تێبپەرێنن‬ ‫رەنگە بگه‌نه‌ ڕاپەڕین"‪.‬‬ ‫چاالکوانی خۆپیشاندانەکەی دوێنێی‬ ‫رانی���ە‪ ،‬ھەڤ���اڵ کاس���ترۆ بەئاوێنەی‬ ‫راگەیان���د ک���ه‌ وه‌اڵم���ی دڵنیایی���ان‬ ‫وه‌رنه‌گرت���وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ پێده‌چێ���ت له‌‬ ‫وقه‌زای���ه‌ خۆپیش���اندانی دیک���ه‌ش‬ ‫ڕوبدات‪" ،‬بەرپرس���انی رانیە وەاڵمێکی‬ ‫باوەڕپێکراوی���ان بەخۆپیش���اندەران‬ ‫نەدای���ەوە‌و بۆی���ە ئەگ���ەری زۆرە‬ ‫خۆپیش���اندانی دیک���ە بەخۆی���ەوە‬ ‫ببینێت"‪.‬‬ ‫ئەو چاالکوانە ره‌ت���ی ده‌کاته‌وه‌ که‌‬ ‫ئه‌و خۆپیش���اندانه‌ ته‌نه���ا په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ته‌واونه‌کردنی شه‌قامی جوت سایدی‬ ‫ناو بازاڕی ڕانیه‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵکو پێی‬ ‫وایە کە ئەو خۆپیشاندانە کەڵەکەبوی‬ ‫کۆمەڵێک قەیرانە‌‪" ،‬شارەوانی دەیتوانی‬ ‫ئەو کێش���انەی قەزای رانیە چارەسەر‬ ‫بکات‪ ،‬به‌اڵم دانیشتوانی رانیه‌ ھەست‬ ‫دەکه‌ن سوکایەتیان پێدەکرێت‌و زۆرێک‬

‫ئۆغلۆ‪ ،‬پیاو‌ه‬ ‫ئه‌كادیمیه‌كه‌ی‬ ‫به‌رده‌م ئۆردوغان!‬ ‫ ئاسۆ عه‌بدولله‌تیف‬

‫دیمه‌نێک له‌خۆپیشاندانه‌که‌ی دوێنێی رانیه‌‬ ‫لەگەنجان ناوچەکەیان جێھێش���توە‪،‬‬ ‫ئەگەر بەرپرسانی ناوچەکە‌و سلێمانی‬ ‫چارەس���ەری کێش���ەکە نەکەن ئەوە‬ ‫دەکەونە ھەڵەیەکی گەورەیە"‪.‬‬ ‫قایمقامی قەزای رانیە‪ ،‬ھیوا قەرەنی‬ ‫سەبارەت خۆپیشاندانەکانی ئەو قەزایە‬ ‫بەئاوێنەی راگەیاند "ئەگەر بابه‌ته‌که‌ ئەو‬ ‫پرۆژە جوت س���ایدە بێت ئەوە بەھۆی‬ ‫قەیرانی داراییەوە بەسس���تی دەڕوات‪،‬‬ ‫داواکاری سەرەکی خۆپیشانده‌رانیش‬ ‫ئەو پرۆژەیە بو‪ ،‬ئێمە لەگەڵ سەرۆک‌و‬ ‫سەرپەرشتیاری شارەوانی گفتوگۆمان‬ ‫کردوە لەماوەیەکی زۆر نزیکدا دەست‬

‫ده‌که‌ین بەقیرتاوکردنی ئەو پرۆژەیە"‪.‬‬ ‫ئەو بەرپرسە رەتیشی کردەوە کە‬ ‫خێرا تەواوکردنی پرۆژەکە پەیوەندی‬ ‫بەخۆپیشاندان‌و فشارەکانی خەڵکەوە‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ەھۆکاری ئ���ەوەی‬ ‫توندوتی���ژی‬ ‫خۆپیش���اندانەکان‬ ‫لێکەوتەوە‪ ،‬قایمقامی رانیە رایگەیاند‬ ‫"خۆپیشاندانەکە رێکخراو نەبو بەڵکو‬ ‫لەرێگ���ەی ت���ۆڕە کۆمەاڵیەتیەکانەوە‬ ‫کۆبون���ەوە‌و دواتر کۆمەڵێک کەس���ی‬ ‫دیکەی تێکەاڵوبون‪ ،‬ب���ەاڵم بێگومان‬ ‫لەسەرەتاوە کۆمەڵێک کەس بۆ ئاژاوە‌و‬

‫رۆژانه‌ له‌بازاڕی‌ دۆالره‌ك ‌هی‌ سلێمانی‌ ده‌ست‬ ‫به‌سه‌ر ‪ 3‬دراوی ساخته‌ی سه‌د دۆالریی ده‌گیرێت‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كریم‬ ‫چه‌ند نوسینه‌گه‌یه‌كی ئاڵوگۆڕی دراو‬ ‫له‌بازاڕی دۆالره‌كه‌ی‌ شاری سلێمانی‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ رۆژانه‌ ‪ 5-3‬دراوی سه‌د‬ ‫دۆالری ته‌زویر دێته‌ بازاڕه‌كه‌یانه‌وه‌‪،‬‬ ‫خاوه‌نی نوسینگه‌یه‌كی‌ ئاڵوگۆری‌ دراویش‬ ‫ده‌ڵێت "كه‌سانی‌ ئێرانی‌‌و عه‌ره‌ب ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ ده‌هێننه‌ بازاڕه‌وه‌و به‌ئاسانی‌‬ ‫پێی‌ نازانرێت ساخته‌یه‌‪ ،‬مه‌گه‌ر له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫ئامێری‌ ئاشكراكردنی‌ دراوه‌وه‌ بدۆزرێته‌وه‌‬ ‫كه‌ ساخته‌ن"‪.‬‬ ‫ش���ه‌هاب عه‌لی‌ خاوه‌نی‌ نوسینگه‌یه‌كی‌‬ ‫ئاڵوگۆری‌ دراو له‌بازاری‌ دۆالره‌كه‌ی‌ شاری‌‬ ‫س���لێمانی‌ بۆ ئاوێنه‌ باس له‌وه‌ ده‌كات که‌‬ ‫هه‌م���و دوكانێكی‌ ئاڵوگ���ۆڕی‌ دراو چه‌ند‬ ‫دراوێکی س���ه‌د دۆالریی ساخته‌ی‌ تێدایه‌‪،‬‬ ‫"له‌كات���ی‌ ئاڵوگۆڕك���ردن‌و حه‌واڵه‌دا‌‪ ،‬كه‬ ‫دۆالر دێته‌ ب���ازاڕه‌وه‌له‌ ‪ 300‬بۆ ‪400‬‬ ‫ده‌فته‌ر ‪ 3‬تا ‪ 5‬س���ه‌د دۆالری س���اخته‌ی‌‬ ‫تێدایه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌کات که‌ ئه‌وان‬ ‫ڕۆژان���ه‌ ڕوبه‌روی‌ ئه‌و حاڵه‌ت���ه‌ ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫"كه‌سانی‌ ئێرانی‌‌و عه‌ره‌ب ئه‌و پاره‌ ته‌زویره‌‬ ‫دێننه‌ بازاڕه‌وه‌‪ ،‬به‌ئاس���انی‌ پێی‌ نازانرێت‬ ‫ته‌نه���ا له‌ڕێگ���ه‌ی‌ ئامێری‌ كه‌ش���فكردنی‌‬ ‫دراوه‌وه‌‌نه‌بێت"‪.‬‬ ‫فرۆش���یارێکی دیک���ه‌ی دراو له‌بازاڕی‬ ‫دۆالره‌که‌ی شاری سلێمانی به‌ناوی که‌مال‪،‬‬ ‫جه‌خت له‌بونی دراوی سه‌د دۆالری ساخته‌‬ ‫ده‌کاته‌وه‌ له‌ناو بازاڕدا‪" ،‬دراوی س���اخته‌‬ ‫به‌ڕون���ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و دراوانه‌ به‌ش���ێوازێك‬ ‫س���اخته‌كراوه‌‪ ،‬ته‌نها له‌ڕێگ���ه‌ی‌ ئامێری‌‬

‫ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان‬

‫دراوێکی ساخته‌ له‌بازاری دراوه‌که‌ی شاری سلێمانی فۆتۆ‪ :‬مه‌زهه‌ر‬ ‫ئاش���كراكردنی‌ دراودا پێ���ی ده‌زانرێ���ت‌و‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ ده‌س���ت لێدانی‌ ژماره‌ی‌ س���ه‌ر‬ ‫دراوه‌ك���ه‌ ده‌زانرێت‪ ،‬كه‌ ژم���اره‌ی‌ دراوه‌‬ ‫س���اخته‌كه‌ زبره‌‪ ،‬به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ی دراوه‌‬ ‫ئه‌سڵیه‌كه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ پۆلیسی‌ سلێمانی‌‪ ،‬سه‌ركه‌وت‬ ‫ئه‌حمه‌د له‌باره‌ی رێکاره‌کانی پۆلیس���ه‌وه‌‬ ‫بۆ رێگرتن له‌باڵوبونه‌وه‌ی دۆالری ساخته‌‬ ‫له‌بازاڕدا به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "بازگه‌كانمان‬ ‫توندوتۆڵك���ردوه‌و چه‌ن���د كه‌س���ێكمان‬ ‫ب���ه‌دراوی‌ س���اخته‌وه‌ده‌س���تگیركردوه‌‪,‬‬ ‫هاواڵتیان���ی‌ بازاڕی‌ دۆالره‌ك���ه‌ هاوكارمان‬ ‫ب���ون‌و ئه‌و كه‌س���انه‌ له‌ڕێگ���ه‌ی‌ پۆلیس‌و‬ ‫ئاسایشه‌وه‌ ده‌سبه‌س���ه‌ر كراون‌و ڕه‌وانه‌ی‌‬ ‫دادگا كراون"‪.‬‬ ‫به‌پێی یاس���اکانی هه‌رێمی کوردس���تان‬

‫هه‌ر که‌سێک تۆمه‌تی مامه‌ڵه‌کردنی دراوی‬ ‫ساخته‌ی به‌س���ه‌ردا س���اغببێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫به‌زیندانی سزا ده‌درێت که‌ ماوه‌که‌ی له‌ ‪5‬‬ ‫ساڵ که‌متر نه‌بێت‪.‬‬ ‫وته‌بێژه‌ک���ه‌ی‌ پۆلیس���ی س���لێمانی‬ ‫ئه‌وه‌یشی ئاش���کرا کرد که‌ ئه‌و که‌سانه‌ی‬ ‫له‌الی���ه‌ن ئه‌وان���ه‌وه‌ به‌دراوی س���اخته‌وه‌‬ ‫گیراون هاواڵتی ئێرانی‌و عه‌ره‌بن‌و نزیکه‌ی‬ ‫‪ 50‬بۆ ‪ 60‬کاغه‌زی دراوی سه‌د دۆالری‬ ‫ساخته‌یان پێ گیراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش کرد که‌ ئه‌و‬ ‫که‌س���انه‌ی بازرگانی به‌دراوی س���اخته‌وه‌‬ ‫ده‌که‌ن ده‌چنه‌ ناوچه‌ دوره‌ ده‌سته‌کان‌ دراوه‌‬ ‫ساخته‌کانیان س���اغ ده‌که‌نه‌وه‌به‌تایبه‌تی‬ ‫الی ئه‌و که‌سانه‌ی زۆر شاره‌زانین‌و ئامێری‬ ‫ساغکردنه‌وه‌ی دراویان نییه‌"‪.‬‬

‫ئاژاوەگێڕی ھاتبون‌و ھاتبونە بەرامبەر‬ ‫ئیدارەی گەرمیان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "لەسەرەتاوە ئێمە‬ ‫ویستمان گوێیان لێبگرین‪ ،‬بەاڵم ئەوان‬ ‫خۆیان بون بەدو بەش���ەوەو دواتر کە‬ ‫ب���ەرەو ئاژاوەگێڕی چ���و‪ ،‬کۆمەڵێک‬ ‫کەس کە داواکاریان ھەبو کش���انەوە‌و‬ ‫ئەوکەس���انەی دیک���ەش دۆخەکەیان‬ ‫تێکدا‪ ،‬ئێمە چەند رۆژێکیشە دەمانزانی‬ ‫خۆپیش���اندان دەکرێ���ت‌و گومان���ی‬ ‫ئەوەمان ھەبو کە کۆمەڵێک کەس بۆ‬ ‫تێکدانی دۆخی شاری رانیە کاربکەن‌و‬ ‫بەداخەوە مەرامەکەی خۆشیان بەجێ‬

‫گەیاند"‪.‬‬ ‫ھی���وا قەرەنی جەختیش���ی کردەوە‬ ‫کە توانیویانە بەھێمنی چارەس���ەری‬ ‫دۆخەکە بکەن‌و ئەوکەس���انە نەتوانن‬ ‫بە"مەرام���ە خراپ���ەکان"ی خۆی���ان‬ ‫بگ���ەن‌و ئام���اژه‌ی به‌وه‌ک���رد کە گەر‬ ‫ئەوان نەتوانن لەئاستی بەرپرسیاریدا‬ ‫بن‌و کێشەکان چارەس���ەر بکەن‌ ئەوا‬ ‫‪20‬ی ئاب دەستلەکاردەکێش���نەوە‌و‬ ‫خەڵکیش گەر کێشەکانیان چارەسەر‬ ‫نەبێت مافی خۆیان���ە داواکاریەکانیان‬ ‫بگەیەن���ن‌‪" ،‬ده‌رگامان ب���ۆ داواکاری‬ ‫ھەمیشە کراوەیە"‪.‬‬

‫سەرۆکی پەرلەمان لەسەر چوار‬ ‫پرۆژەکەی ھەمواری سەرۆکایەتی‬ ‫لەگەڵ لیژنەی یاساییدا کۆدەبێتەوە‬ ‫ئەم���رۆ س���ەرۆکی پەرلەمان���ی‬ ‫کوردس���تان لەگ���ەڵ لیژن���ەی‬ ‫یاس���ایدا کۆدەبێتەوە بۆ ئەوەی‬ ‫ل���ەو چ���وار پ���رۆژە یاس���ایەی‬ ‫ب���ۆ ھەموارکردنەوەی یاس���ای‬ ‫سەرۆکایەتی ھەرێم پێشکەشکراوە‬ ‫یەک پرۆژە یاسا ئامادەبکرێت تا‬ ‫بەر ل���ە‪ 20‬ئ���اب خوێندنەوەی‬ ‫دوەمی بۆ بکرێت‌و ببێتە یاسا‪.‬‬ ‫ھەولێ���ر‪ ،‬ئاوێن���ە‪ :‬ئەندام���ی‬ ‫پەرلەمانی کوردس���تان س���ۆران‬ ‫عوم���ەر لەلێدوانێک���ی تایبەتدا‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیان���د "ئەم���رۆ‬ ‫سەرۆکی پەرلەمان لەگەڵ سەرۆکی‬ ‫لیژن���ەی یاس���ایدا کۆدەبێتەوە‬ ‫بۆ ئەوەی پرۆژە یاس���ایەک لەو‬ ‫چوار پرۆژەیاسایەی بۆ ھەمواری‬ ‫یاس���ای س���ەرۆکایەی ھەرێ���م‬ ‫پێشکەشکراوە ئامادەبکرێت‌و تا‬ ‫خوێندن���ەوەی دوەمی بۆ بکرێت‬ ‫بۆ ئ���ەوەی پرس���ی س���ەرۆکی‬ ‫ھەرێم لەپەرلەمانەوە چارەس���ەر‬ ‫بکرێت"‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارە نەشیشاردەوە‬ ‫ک���ە ئەگ���ەری زۆرە س���ەرۆکی‬ ‫لیژنەی یاسایی کە سەر بەپارتی‬ ‫دیموکرات���ی کوردس���تانە رازی‬

‫نەبێت بەوەی ئەو پرۆژە یاسایە‬ ‫ئام���ادە بکات‌و وت���ی "دەکرێت‬ ‫بەھۆی ئ���ەوەی لیژنەکە لە ‪11‬‬ ‫کەس پێکھاتوە بەزۆرینە لیژنەی‬ ‫یاسایی کۆبونەوەکە ئەنجامبدات‌و‬ ‫گەر س���ەرۆکی لیژنەی یاس���ایی‬ ‫بەکۆبونەوەک���ە رازینەبێت ئەوا‬ ‫س���ەرۆکی پەرلەم���ان دەتوانێت‬ ‫خۆی سەرپەرشتی کۆبونەوەکەی‬ ‫لیژنەی یاسایی بکات"‪.‬‬ ‫رۆژی ‪23‬ی حوزەی���ران‬ ‫کوردس���تان‬ ‫پەرلەمان���ی‬ ‫خوێندن���ەوەی بۆ چ���وار پرۆژە‬ ‫یاس���اکرد کە دوانی���ان لەالیەن‬ ‫یەکێتیەوە پێشکەشکرابو ئەوەی‬ ‫دیکەش���یان یەکێکی���ان لەالیەن‬ ‫گۆڕان���ەوە‌و ئەوەی دیکەش���یان‬ ‫لەالیەن الیەنە ئیس�ل�امیەکانەوە‬ ‫پێشکەشکرابو‪ .‬پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردس���تانیش وه‌ک گه‌وره‌ترین‬ ‫فراکسیۆنی په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫هیچ پرۆژه‌یاس���ایه‌کی پێشکه‌ش‬ ‫نه‌ک���ردو ناڕازیی���ه‌ ل���ه‌وه‌ی به‌ر‬ ‫له‌وه‌ی الیه‌نه‌کان���ی له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌م���ان بگه‌ن���ه‌ رێکه‌وت���ن‌و‬ ‫سازان‪ ،‬ئه‌و پرس���ه‌ له‌په‌رله‌مان‬ ‫یه‌کال بکرێته‌وه‌‪.‬‬

‫له‌فیگه‌رێك����ی ئه‌كادیمیس����تی زانكۆیی‌و‬ ‫به‌رپرس����ی په‌یوه‌ندی����ه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كانی‬ ‫زانك����ۆوه‌ هاته‌ ن����او وه‌زاره‌ت����ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫توركی����ا‪ ،‬نه‌یزان����ی ئه‌م����ه‌ گرتوخانه‌یه‌كی‬ ‫راقیی����ه‌و ئۆردوغان����ی هاوڕێ����ی دوچ����اری‬ ‫الدانێكی كوشنده‌ی هه‌میشه‌یی ده‌كاته‌وه‌و‬ ‫له‌كاراكته‌رێكی ئاینی ئه‌كادیمی بێده‌نگه‌وه‌‬ ‫ده‌یكاته‌ رۆبۆتێكی سیاس����ی بۆ س����زادانی‬ ‫ه����اوڕێ نزیكه‌كان����ی خ����ۆی وه‌ك فه‌تحواڵ‬ ‫گویل����ه‌ن‌و عه‌بدواڵگوی����ل‌و ده‌ی����ان ره‌قیبی‬ ‫سه‌رس����ه‌ختی ئۆردوغان كه‌ مه‌ترسی بون‬ ‫له‌سه‌ر پێگه‌و نفوزی ئۆردوغان‪.‬‬ ‫هیچ پێنج س����اڵێكی ته‌مه‌نی ئه‌م پیاوه‌‬ ‫‪ 56‬س����اڵه‌ وه‌ك ئه‌م پێنج س����اڵه‌ی دوایی‬ ‫كه‌سێك بۆ مه‌به‌ستێكی پراگماتی سیاسی‌و‬ ‫ئایدۆل����ۆژی به‌كاری نه‌هێن����اوه‌ وه‌ك چۆن‬ ‫ئۆردوغان به‌كاری هێناو كردیه‌ مه‌شروعیه‌تی‬ ‫كاره‌ سیاس����یه‌كانی خۆی بۆ پاكتاوكردن‪،‬‬ ‫له‌زۆر جێگاو وێس����تگه‌ی سیاسی‌و حیزبیدا‬ ‫ئۆردوغان ویس����تویه‌تی ش����ه‌رعیه‌تێك بۆ‬ ‫هه‌نگاوه‌ سیاس����یه‌كانی بدۆزێته‌وه‌و كۆمه‌ڵه‌‬ ‫كه‌س����ێك بكات����ه‌ كه‌ڤ����ه‌رو قه‌ڵغانی خۆی‬ ‫"ئه‌رب����ه‌كان‪ ،‬فه‌تح����واڵ گوڵ����ه‌ن‪ ،‬عه‌بدواڵ‬ ‫گویل‪ ،‬ئۆغل����ۆ‪ ،‬هاكان فی����دان‪ "،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر باوه‌ریش����ی به‌توانا سیاس����یه‌كانیان‬ ‫نه‌بوبێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت پێش هه‌ڵبژاردن به‌هه‌ڵه‌‬ ‫ه����اكان فیدانی له‌ده‌زگای میت البردو دواتر‬ ‫هێنایه‌وه‌و هه‌ندێك چاودێر ئه‌مه‌ به‌ئه‌وپه‌ری‬ ‫ش����ڵه‌ژانی ده‌رونی ئۆردوغ����ان ناو ده‌به‌ن‪،‬‬ ‫س����ه‌یرتر له‌كاتی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫‪7‬ی حوزه‌یرانی ئه‌مس����اڵ ك����ه‌ ده‌بو داود‬ ‫ئۆغل����ۆ خ����ۆی سه‌رپه‌رش����تی هه‌ڵمه‌ته‌كه‌‬ ‫ب����كات‪ ،‬كه‌چ����ی ئۆردوغ����ان ك����ه‌ رێگ����ه‌‬ ‫پێدراویش نه‌بو له‌ڕوی یاس����اییه‌وه‌ بێته‌ ناو‬ ‫یاریه‌كه‌وه‌ وه‌ك س����ه‌رۆك كۆمار‪ ،‬لێ حه‌زی‬ ‫س����وڵته‌گه‌را وایلێكرد باوه‌ڕی به‌م پیاوه‌ش‬ ‫نه‌بێ����ت هه‌ڵمه‌ته‌كه‌ به‌ڕێ����وه‌ به‌رێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫خۆی شاربه‌ش����ار ده‌گه‌ڕا بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌نگ و بانگه‌ش����ه‌ی هه‌ڵب����ژاردن‌و ئۆغلۆی‬ ‫په‌راوێزخست‌و ئه‌مه‌ش وایكرد ئیدی ئۆغلۆ‬ ‫به‌نیگه‌ران����ی‌و ساردوس����ڕیه‌وه‌ هه‌ڵمه‌ته‌كه‌‬ ‫به‌رێو‌ه به‌رێت!‬ ‫قواڵی���ی س���تراتیجی گرنگترین كتێب‌و‬ ‫به‌رهه‌م���ی فیك���ری ئ���ه‌م پیاوه‌ ب���و له‌‬ ‫‪ ،2010‬تێزی سفركێش���ه‌ ناسراوترین تێزی‬ ‫ناوبراوه‌ بۆ سیاس���ه‌تی ده‌ره‌وه‌ی توركیا‪،‬‬ ‫هاوس���ه‌نگی وردی هێزه‌كان له‌نێوان هێزی‬ ‫ئه‌مری واقیع‌و هێزی ره‌چه‌ڵه‌كی ره‌س���ه‌نی‬ ‫تورك‪ ،‬یه‌كێكی ت���ره‌ له‌دیدگاكانی ناوبراو‬ ‫بۆ گرنگی���دان به‌جیۆس���تراتیجی توركیا‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵت���ی ناوی���ن‪ ،‬لێ هه‌م���و ئه‌مانه‌‬ ‫ئه‌بن���ه‌ وه‌هم كاتێ���ك ئۆغل���ۆ ئه‌كه‌وێته‌‬ ‫ب���ه‌رده‌م تاقیكردن���ه‌وه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئاكپارتی‌و سه‌رۆكایه‌تی وه‌زیرانه‌وه‌‪ ،‬ئیدی‬ ‫نه‌ كتێب‌و نه‌ س���فر كێشه‌و نه‌ هاوسه‌نگی‬ ‫هێز كه‌ڵك���ی نامێنێت له‌ب���ه‌رده‌م حه‌زی‬ ‫مۆنۆكراتیه‌تی هاورێكه‌یدا كه‌ یه‌كه‌م ش���ت‬ ‫گۆڕینی سیس���تمی حوكمران���ی توركیایه‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانیه‌وه‌ بۆ س���ه‌رۆكایه‌تی كه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌ هیچ به‌دڵی داود ئۆغلۆ نیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ناچاری ده‌بێت ئه‌م ئه‌كادیمیس���ته‌ كاری‬ ‫له‌س���ه‌ر بكات‪ ،‬به‌تایبه‌تی ناچارانه‌ ده‌بێت‬ ‫كار بكات بۆ چنینی فه‌رش���ی سیاسه‌تێك‬ ‫به‌دڵی سوڵتان‌و بۆ كۆشكه‌كه‌ی سوڵتان!‬ ‫كاتێك بیریارو مامۆستای زانكۆ سه‌ری‬ ‫لێتێك بچێت وه‌ك "ئه‌حمه‌د داود ئۆغلۆ" ی‬ ‫لێدێت‪ ،‬كه‌ هه‌مو تێزو چه‌مكه‌ فیكریه‌كانی‬ ‫هه‌رزانف���رۆش بكات له‌پێناوی كورس���یدا‪،‬‬ ‫ئێستا ئیدی ئیشی ئۆغلۆ فیكرو جیهانبینی‬ ‫زانس���تی نی���ه‌ ب���ۆ ده‌وروب���ه‌رو ژینگه‌و‬ ‫سیاسه‌ت‌و مه‌عریفه‌ت به‌ڵكو یه‌كپارچه‌ بۆته‌‬ ‫ئۆپه‌راسیۆن‌و دژایه‌تی ته‌ڤگه‌ری كوردی‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تای جیاوازیه‌كان���ی ئ���ه‌م دو‬ ‫كاراكت���ه‌ره‌ش بێگومان ده‌ركه‌وتون كاتێك‬ ‫ئه‌نجام���ی شكس���ته‌كه‌ی ‪7‬ی حوزه‌یرانی‬ ‫ئه‌مس���اڵیان بینی كه‌ روب���ه‌ڕوی ئاكپارتی‬ ‫ب���وه‌وه‌ له‌سه‌رده‌س���تی هه‌ده‌پ���ه‌و خودی‬ ‫ده‌میرتاش‪ ،‬دوای ئه‌م شكس���ته‌ ئۆردوغان‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كی ‪ 14‬س���ه‌عاتی‌و دوقۆڵی ‪10‬‬ ‫س���ه‌عاتی ئه‌نجامداوه‌ له‌گه‌ڵ ئ���ه‌م پیاوه‌‬ ‫ئه‌كادیمیه‌داو به‌ڕونی ئۆغلۆ سه‌رنجی خۆی‬ ‫خستۆته‌ ڕو له‌س���ه‌ر خه‌ونه‌كه‌ی ئۆردوغان‬ ‫ب���ۆ گۆرین���ی سیس���تمی س���ه‌رۆكایه‌تی‌و‬ ‫به‌جۆرێكیش له‌مه‌حاڵی زانیوه‌‪ ،‬به‌اڵم تازه‌‬ ‫هیچ پاشگه‌زبونه‌وه‌یه‌ك دادی ئه‌م سه‌رۆك‬ ‫وه‌زی���ره‌ نادات جگه‌ له‌وه‌س���تانه‌وه‌ نه‌بێت‬ ‫به‌ڕوی ئۆردوغاندا ت���ا له‌وه‌ زیاتر ده‌وڵه‌ت‬ ‫نه‌كاته‌ ده‌وڵه‌تێكی س���ته‌مكار‪ ،‬چونكه‌ ئه‌م‬ ‫ش���ه‌ڕه‌ی دوایی بۆ توركی���ا دژی قه‌ندیل‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌ ده‌بێت‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫‪3‬‬

‫ی ‪ 9‬ساڵ‌ دابڕان‬ ‫دوا ‌‬ ‫ئه‌مڕۆ نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌چێته‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫دوای‌ نۆ ساڵ‌ له‌دابڕان بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌مڕۆ ده‌چێته‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬رێكخه‌ری‌ گشتی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌و رۆژه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌‪2006/12/24‬دا ده‌ستی‌ له‌جێگری‌‬ ‫سكرتێری‌ گشتی‌ یه‌كێتی‌ كێشایه‌وه‌ تا‬ ‫ئه‌مڕۆ سه‌ری‌ نه‌كردۆته‌وه‌ به‌باره‌گای‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیدا‪ ،‬وته‌بێژی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ده‌ڵێت "زۆر خۆشحاڵین به‌ئاماده‌بونی‌‬ ‫كاك نه‌وشیروان مسته‌فا له‌باره‌گای‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌"‪.‬‬ ‫وا بڕیاره‌ كاتژمێر ‪10‬ی‌ س����ه‌رله‌به‌یان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م����ڕۆ ‪ ،7/28‬كۆبون����ه‌وه‌ی‌ دو قۆڵی‌‬ ‫نێ����وان بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان‌و یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان له‌باره‌گای‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌ ئه‌نجامبدرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ ئه‌م����ڕۆ له‌كۆبونه‌وه‌كانی‌‬ ‫دیك����ه‌ جیاده‌كات����ه‌وه‌‪ ،‬ئاماده‌بون����ی‌‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا‪ ،‬رێكخ����ه‌ری‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌‪.‬‬ ‫چون����ی‌ نه‌وش����یروان مس����ته‌فا ب����ۆ‬ ‫ب����اره‌گای‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان زیاد له‌ئاماژه‌یه‌ك‬ ‫له‌خۆده‌گرێ����ت‪ ،‬ك����ه‌ گرنگترینی����ان‬ ‫لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌ نێوان گۆڕان‌و یه‌كێتی‌‌و‬ ‫هاوهه‌ڵوێستیانه‌ له‌سه‌ر چه‌ندین پرسی‌‬ ‫هه‌ستیار‌و چاره‌نوسس����ازی‌ په‌یوه‌ست‬ ‫به‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫به‌گرنگی‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ی‌ ئه‌مڕۆی‌ نێوان‬

‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و یه‌كێتی‌‌و ئاماده‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌وشیروان مس����ته‌فا‪ ،‬وته‌بێژی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردستان "عیماد ئه‌حمه‌د"‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "زۆر خۆشحاڵین‬ ‫به‌ئاماده‌بونی‌ كاك نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫له‌باره‌گای‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیشتمانی‌ كوردس����تان‌و به‌شداریكردنی‌‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ دوقۆڵی‌ نێوانمان"‪.‬‬ ‫ناوبراو پێش����بینی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ كرد كه‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆیان زیاتر له‌یه‌كتریان‬ ‫نزی����ك بخات����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وت����ی‌ "له‌دیدی‌‬ ‫ئێمه‌وه‌ هه‌مو دانیشتنێك نزیكبونه‌وه‌ی‌‬ ‫زیاتری‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌و هه‌مو دابڕانێكیش‬ ‫زیاتر له‌یه‌كت����ر دورمانده‌خاته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌كه‌ین ئه‌م جۆره‌ سه‌ردان‌و‬ ‫كۆبونه‌وان����ه‌ په‌یوه‌ندی‌ نێ����وان ئێمه‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان‌و الیه‌نه‌كانی‌ تریش‬ ‫توندوتۆڵتر بكات"‪.‬‬ ‫عیم����اد ئه‌حمه‌د ئام����اژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌ س����ه‌ردانه‌كه‌ی‌ ئه‌مڕۆی‌ نه‌وشیروان‬ ‫مس����ته‌فا جگ����ه‌ ل����ه‌وه‌ی‌ له‌به‌رامب����ه‌ر‬ ‫س����ه‌ردانكردنی‌ ئه‌واندایه‌ ب����ۆ مه‌كۆی‌‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌ گ����ۆڕان‪ ،‬په‌یوه‌ن����دی‌ ب����ه‌م‬ ‫دۆخه‌ش����ه‌وه‌یه‌ ك����ه‌ كوردس����تانی‌ پێدا‬ ‫تێده‌په‌ڕێ����ت‌و ئه‌مه‌ فاكته‌ری‌ بنه‌ڕه‌تییه‌‬ ‫ب����ۆ كۆكردنه‌وه‌یان‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "دۆخی‌‬ ‫كوردس����تان وا ده‌خوازێ����ت ك ‌ه پێكه‌وه‌‬ ‫تاوتوێی‌ شه‌ڕی‌ توركیا له‌گه‌ڵ‌ په‌كه‌كه‌‌و ده‌كه‌ین به‌هه‌موم����ان ئێمه‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ به‌میلله‌ته‌كه‌مان ده‌كات"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرسیاره‌ش����دا كه‌ ئایا‬ ‫پرسی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و قه‌یرانه‌كانی‌ گۆڕان‌و هه‌مو الیه‌نه‌كانی‌ تریش رێگه‌ی‌‬ ‫ناوخۆو پرسی‌ په‌یوه‌ندییه‌ دوقۆڵییه‌كانی‌ ده‌رباز بون بۆ ئه‌و قه‌یرانانه‌ بدۆزینه‌وه‌ ئێران رۆڵی‌ هه‌یه‌ ل����ه‌م نزیكبونه‌وه‌یه‌ی‌‬ ‫كه‌ كوردس����تانی‌ تێكه‌وت����وه‌‪ ،‬له‌ڕێگه‌ی‌ نێ����وان یه‌كێتی‌‌و بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕاندا‪،‬‬ ‫نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی "من ئاگام لێنییه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "بۆ ئێمه‌ ئه‌مڕۆ له‌هه‌مو كاتێك سازانێكی‌ نیش����تمانی‌‌و سیاسیه‌وه‌ كه‌ عیماد ئه‌حمه‌د وت ‌‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا رۆژی‌‬ ‫گرنگتره‌ كه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ ئیش‌و كاره‌كانی‌ هیچ الی����ه‌ك بۆچون‌و خواس����تی‌ خۆی‌‬ ‫ی خ����ۆی‌‌و‬ ‫خۆمان ئه‌نجام بده‌ین‌و ئومێدی‌ ئه‌وه‌ش نه‌سه‌پێنێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش خزمه‌تێكی‌ گه‌وره‌ ‪ ،2006/12/24‬له‌س����ه‌ر داوا ‌‬

‫سه‌ردانه‌که‌ی‬ ‫ئێمه‌ وه‌كو یه‌كێت ‌ی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌م‬ ‫خۆمان سورین ك ‌ه‬ ‫دۆخه‌وه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كان ‌ی سه‌رۆك‬ ‫كوردستان ‌ی پێدا‬ ‫رێكبخرێت‪ ،‬سیسته‌م ‌ی‬ ‫تێده‌په‌ڕێ ‌ت به‌تایبه‌تی حوكمڕانی‌ په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫شه‌ڕی‌ توركیا له‌گه‌ ‌ڵ بێت‌و سه‌رۆكیش‬ ‫په‌كه‌كه‌‌و پرس ‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم‌ هه‌ڵبژێردرێت‬

‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك����ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����یدا‬ ‫به‌س����ه‌رۆكایه‌تی‌ تاڵه‌بان����ی‌ ده‌س����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌جێگریی‌ س����كرتێری‌ گشتی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫ئه‌ندامێتی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ كێشایه‌وه‌‪،‬‬ ‫كاتی‌ ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ی‌ رایگه‌یاند‬ ‫ك����ه‌ "له‌مه‌ودوا ده‌زگایه‌ك����ی‌ فه‌رهه‌نگی‌‬ ‫كوردی‌ داده‌مه‌زرێنێت به‌ناوی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫وشه‌"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ ملمالنێی‌ نێوان نه‌وشیروان‬ ‫مس����ته‌فا‌و یه‌كێت����ی‌ له‌نامه‌یه‌ك����ه‌وه‌‬ ‫ده‌ستیپێكرد كه‌ ژماره‌یه‌ك له‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ به‌سه‌رپه‌رشتی‌‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا س����اڵی‌ ‪2005‬‬ ‫ئاڕاس����ته‌ی‌ تاڵه‌بانیان كرد‌و خوازیاری‌‬ ‫ئه‌نجامدان����ی‌ چاكس����ازیی‌ ب����ون له‌ناو‬ ‫یه‌كێتیدا‪ ،‬سه‌ره‌نجام مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫بڕیاری‌ ئه‌نجامدان����ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ له‌نێو‬ ‫مه‌ڵبه‌نده‌كان����دا راگه‌یاند به‌مه‌به‌س����تی‌‬ ‫یه‌كالیی‌ كردنه‌وه‌ی‌ ملمالنێكان له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان����ی‌ پای����زی‌ س����اڵی‌‬ ‫‪ ،2006‬ملمالنێكانی‌ ناو یه‌كێتی‌ پێینایه‌‬ ‫قۆناغێك����ی‌ توندت����ره‌وه‌و ئ����ه‌و باڵه‌ی‌‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫ده‌ك����رد‌و به‌باڵی‌ ریفۆرم ناس����را بو ئه‌و‬ ‫ئه‌نجامه‌ی‌ به‌ده‌ستنه‌هێنا كه‌ چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫ده‌ك����رد ئه‌م����ه‌ش نائومێدییه‌كی‌ له‌الی‌‬ ‫به‌رپرس����انی‌ باڵه‌ك����ه‌ دروس����ت ك����رد‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و چاكسازییه‌ی‌ به‌ته‌مابون‬ ‫له‌ناو یه‌كێتیدا بیكه‌ن‪.‬‬ ‫ب����ه‌دوای‌ نه‌وش����یروان مسته‌فاش����دا‬ ‫ژماره‌ی����ه‌ك له‌ئه‌ندامان����ی‌ مه‌كته‌ب����ی‌‬ ‫سیاسی‌‌و سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ده‌ستیان‬ ‫له‌كاركێش����ایه‌وه‌و چون����ه‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌‬

‫گۆڕان����ه‌وه‌‪ .‬پێگ����ه‌ی ه����ه‌ره‌ به‌هێ����زی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪ ،‬هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ تا‬ ‫ئه‌مڕۆ سلێمانی بوه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ به‌درێژایی‌‬ ‫ش����ه‌ش س����اڵی‌ راب����ردو ملمالنێكردنی‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان له‌س����ه‌ر به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫ده‌نگ����ی ناوچه‌یه‌كی نف����وزی دیاریكراو‬ ‫ناكۆكییه‌كانی ئه‌وانی توندتر كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫روداوه‌ گرنگه‌كانی‌ ئێس����تای‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‌و ناوچه‌كه‌ش ئه‌م دو هێزه‌ی‌‬ ‫له‌یه‌كت����ر نزی����ك كردوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئاماژه‌ی����ه‌ك بۆ ئ����ه‌و لێكنزیكبونه‌وه‌یه‌‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا دوای‌ ‪ 9‬س����اڵ‌‬ ‫داب����ڕان‪ ،‬وه‌ك رێكخ����ه‌ری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان له‌ب����اره‌گای‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردس����تان ئاماده‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬تا هه‌ڵوێس����تێكی‌ هاوبه‌ش����یان‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌پرسی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‌و‬ ‫هێرشه‌كانی‌ توركیا‌و قه‌یرانه‌كانی‌ ناوخۆ‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����ی‌ پارت����ی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس����تان دوێنێ‌ ‪،7/27‬‬ ‫له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا راش����كاوانه‌ خوازیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ بو كه‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌‬ ‫تا دو س����اڵی‌ تر‌و به‌م ده‌س����ه‌اڵتانه‌ی‌‬ ‫ئێس����تایه‌وه‌ به‌رده‌وام بێت‪ ،‬س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌م به‌یاننامه‌یه‌‪ ،‬وته‌بێژی‌ یه‌كێتی‌ عیماد‬ ‫ئه‌حمه‌د وتی‌ "له‌كۆبون����ه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسیدا تاوتوێ‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێم����ه‌ وه‌ك����و یه‌كێت����ی‌‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ڵوێس����تی‌ خۆمان سورین كه‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵته‌كانی‌ س����ه‌رۆك رێكبخرێت‪،‬‬ ‫سیس����ته‌می‌ حوكمڕان����ی‌ په‌رله‌مان����ی‌‬ ‫بێت‌و س����ه‌رۆكیش له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵبژێردرێت"‪.‬‬

‫هه‌ڤاڵ عه‌گید‪:‬‬

‫مه‌ترسی هه‌یه‌ له‌نێوان پارتی‌و ‪ PKK‬پێكدادان روبدات‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬

‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬هه‌ڤاڵ عه‌گید‬ ‫به‌رپرسی هێزه‌كانی په‌كه‌كه‌ له‌شه‌نگال‬ ‫ده‌ڵێت "لێدوانه‌كانی پارتی له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫گه‌لی كورد نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌شی له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫كورد نه‌بێت ئێمه‌ دژی ده‌بین"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬خوێندنه‌وه‌ت����ان چییه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫ئاڵۆزییانه‌ی‌ هاتونه‌ته‌ پێشه‌وه‌؟‬ ‫هه‌ڤاڵ عه‌گید‪ :‬ئه‌و ئاڵۆزییانه‌ی‌ له‌چوار‬ ‫پارچه‌ی كوردس����تان هه‌یه‌‪ ،‬ئ����ه‌و لێدوانه‌‬ ‫جیاجیایانه‌ی‌ كه‌ ده‌درێن‌و چونی گه‌نجان‬ ‫بۆ هه‌نده‌ران‪ ،‬ئه‌مانه‌ هه‌موی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ كۆنگ����ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد‬ ‫نابه‌س����ترێت‪ ،‬هۆكاری نه‌به‌ستنه‌كه‌ش����ی‬ ‫ئ����ه‌و الیه‌نه‌یه‌ كه‌ ئێم����ه‌ به‌میوان ده‌زانن‪،‬‬ ‫مه‌به‌س����تم پارتییه‌ كه‌ ئاماده‌ی‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ جێگه‌ی‌ ره‌خنه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پێتوایه‌ پارتی ده‌س����تی له‌و‬ ‫ئاڵۆزییانه‌دا هه‌بێت؟‬ ‫هه‌ڤ����اڵ عه‌گی����د‪ :‬وه‌ك����و به‌ڵگ����ه‌‬ ‫له‌به‌رده‌س����تماندا نیی����ه‌ ك����ه‌ پارت����ی‬ ‫له‌موئامه‌ره‌كاندا ده‌س����تی هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لێدوانه‌كانی����ان له‌به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی كورد‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌شی له‌به‌رژه‌وه‌ندی كورد نه‌بێت‬ ‫ئێمه‌ دژی ده‌بین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌باره‌ی‌ په‌یامه‌كه‌ی‌ بارزانی كه‌‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ باكورو ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی توركیا‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬قسه‌تان چییه‌؟‬ ‫هه‌ڤ����اڵ عه‌گید‪ :‬په‌یامێك����ی زۆر الوازو‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی ك����ورد نه‌ب����و‪ ،‬به‌ڵك����و‬ ‫به‌ت����ه‌واوی خزم����ه‌ت به‌ئاكه‌پ����ه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌كاتێك����دا ئاكه‌په‌ ته‌قینه‌وه‌ له‌دژی كورد‬ ‫ده‌كات‌و ناوچه‌كانی هه‌رێمی كوردس����تان‬ ‫بۆردومان ده‌گات‪ ،‬كه‌چی بارزانی بێده‌نگه‌و‬ ‫نایبینێ����ت‪ .‬مه‌س����ه‌له‌كه‌ش ته‌نها په‌كه‌كه‌‬ ‫نیی����ه‌‪ ،‬به‌ڵك����و ئه‌گه‌ر بارزانی س����ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم����ه‌‪ ،‬چ����ۆن پێی قبوڵ����ه‌ له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان بدرێت‌و ش����ه‌رمه‌زاری‌ نه‌كات‪،‬‬ ‫ك����ه‌ ئه‌م����ه‌ش خزمه‌تی توركی����ا ده‌كات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ رونه‌ كه‌ ئه‌و به‌گوێره‌ی سیاس����ه‌تی‬ ‫توركی����ا سیاس����ه‌ت ده‌كات‪ .‬سیاس����ه‌تی‌‬ ‫پارتی‌و توركیا هاوته‌ریبه‌‪" ،‬توركیا بڵیت‬

‫له‌هه‌ر شوێنێك‬ ‫ی لێبێت‬ ‫په‌كه‌ك ‌ه ‌‬ ‫نابێت هێزی دیك ‌ه‬ ‫هه‌بێت‌و ده‌بێت‬ ‫هه‌ر یه‌ك هێز‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه‬ ‫كه‌ له‌باشوری‬ ‫كوردستانین‬ ‫خۆمان نه‌هاتوین‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بانگكراوین‬ ‫شوێنه‌واری بۆردومانی فرۆکه‌ جه‌نگییه‌کانی تورکیا ‪ -‬قه‌ندیل‬ ‫له‌ب‪ ،‬پارتی ده‌ڵێت له‌بله‌بی"‪ ،‬سیاسه‌ت ‌ی‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیان نییه‌‪ ،‬بیر له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ توركیا چییه‌ به‌و ش����ێوه‌یه‌‬ ‫سیاسه‌ت ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌ چه‌ند رۆژێك پێش ئێستا‬ ‫وتتان رێككه‌وتنی‌ نهێنی له‌نێوان پارتی‌و‬ ‫داعش هه‌یه‌ له‌شه‌نگال‪ ،‬به‌ڵگه‌تان بۆ ئه‌مه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫هه‌ڤ����اڵ عه‌گی����د‪ :‬لێكۆڵینه‌وه‌م����ان‬ ‫ده‌س����تپێكردوه‌‪ ،‬له‌ماوه‌یه‌ك����ی نزیك����دا‬ ‫ئه‌نجامه‌كان راده‌گه‌یه‌نی����ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫راس����ته‌وخۆش نه‌بێت‪ ،‬هه‌ندێك له‌ناو ئه‌و‬

‫هێ����زه‌ی‌ پارتی په‌یوه‌ن����دی له‌گه‌ڵ داعش‬ ‫هه‌ب����وه‌و هه‌رچۆن بێت زانیاری ده‌گه‌یه‌نن‬ ‫به‌داعش‪ ،‬داعشیش به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌‬ ‫خۆی ئاماده‌ ده‌كات‪ .‬هه‌ندێك هه‌یه‌ له‌ناو‬ ‫ئ����ه‌و هێزانه‌ی‌ كه‌ نزیك����ی پارتین له‌گه‌ڵ‬ ‫داعش����دا په‌یوه‌ندی هه‌یه‌‪ ،‬نه‌ك ئێس����تا‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و له‌رابردوش����دا هه‌ب����وه‌و وتومانه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و هێزان����ه‌ش له‌ش����ه‌نگال پێیانده‌ڵێن‬ ‫(جه‌ماعه‌ت)‪ ،‬كه‌ خزم‌و كه‌سوكاریان الی‬ ‫داعشه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێوه‌و پارتیش له‌شه‌نگال هێزی‌‬ ‫چه‌كدارت����ان هه‌یه‌‪ ،‬ئایا مه‌ترس����ی ئه‌وه‌‬

‫هه‌یه‌ له‌نێوان پارتی‌و په‌كه‌كه‌ له‌ش����ه‌نگال‬ ‫پێكدادان روبدات؟‬ ‫هه‌ڤاڵ عه‌گید‪ :‬ئه‌مه‌ پرسیارێكی‌ گرنگه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ری مه‌ترسی رودانی پێکدادان له‌نێوان‬ ‫پارتی‌و ‪ PKK‬له‌ش����ه‌نگال هه‌یه‌‪ ،‬كاتێك‬ ‫هاتینه‌ ش����ه‌نگال پارتی رۆشتبون‪ ،‬ئێستا‬ ‫ئه‌وان هاتونه‌ت����ه‌ الی ئێمه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێمه‌ ده‌یڵێین ده‌بێت ئه‌وان قبوڵی بكه‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ راس����ته‌ ئه‌وان چه‌ك‌و پاره‌یان زۆر‬ ‫بو‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌كاریان نه‌هێن����ا له‌خزمه‌تی‬ ‫خه‌ڵك����ی ش����ه‌نگالدا‪ ،‬بۆ نمون����ه‌ له‌چیای‬ ‫ش����ه‌نگال خه‌ڵك له‌ناو چ����ادردا بیرێكی‬

‫نییه‌ ئاو بخوات����ه‌وه‌‪ ،‬كابینه‌یه‌كیان نییه‌و‬ ‫دۆخیان زۆر خراپه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی‌ په‌یوه‌ندیتان چۆنه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هێزه‌كانی‌ پارتی له‌ناوچه‌ی شه‌نگال؟‬ ‫هه‌ڤ����اڵ عه‌گید‪ :‬ئه‌وان ئێم����ه‌ به‌میوان‬ ‫ده‌زان����ن‌و پارتی‌ هه‌میش����ه‌ ه����ه‌روا بوه‌‌و‬ ‫له‌راب����ردوه‌وه‌ خۆیان ه����ه‌ر به‌خاوه‌ن ماڵ‌‬ ‫زانی����وه‌‌و خه‌ڵك به‌میوان‪ ،‬ئه‌ی‌ باش����ه‌ بۆ‬ ‫له‌بامه‌ڕن����ی‌ هێزی‌ توركیا می����وان نییه‌؟‬ ‫ئه‌وان ئێم����ه‌ به‌میوان ده‌زان����ن‌و ئێمه‌ش‬ ‫خۆمان به‌خاوه‌نی ماڵ‌‪ ،‬چه‌ند رۆژێك پێش‬ ‫ئێستا به‌رپرسێكیان هاته‌ الی ئێمه‌‪ ،‬وتی‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫هاتوین وه‌كو میوان چایه‌كتان ال بخۆمه‌وه‌‪،‬‬ ‫"به‌شه‌و لێدوان له‌دژمان ده‌دات‌و به‌رۆژیش‬ ‫له‌گه‌ڵماندا چا ده‌خواته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم بۆ خۆتان به‌میوان نازانن‬ ‫كه‌ ئێوه‌ش له‌هه‌ر ش����وێنێك ده‌سه‌اڵتتان‬ ‫هه‌بێ����ت رێگ����ه‌ی‌ به‌چاالك����ی‌ هێ����زی‌ تر‬ ‫ناده‌ن؟‬ ‫هه‌ڤاڵ عه‌گید‪ :‬له‌هه‌ر شوێنێك په‌كه‌كه‌ی‌‬ ‫لێبێ����ت نابێت هێزی دیكه‌ هه‌بێت‌و ده‌بێت‬ ‫هه‌ر یه‌ك هێ����ز هه‌بێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئێمه‌ كه‌‬ ‫له‌باشوری كوردستانین خۆمان نه‌هاتوین‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بانگكراوین‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫یه‌کگرتو‪ :‬ئه‌گه‌ر ده‌ستپێشخه‌ری نه‌که‌ین بۆ نزیککردنه‌وه‌ی الیه‌نه‌کان‬ ‫له‌وانه‌یه‌ هه‌رێمه‌ک ‌ه تێک بدرێت به‌سه‌ر یه‌کدا‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫یه‌کگرتوی ئیسالمی کوردستان بۆجاری‬ ‫دوه‌م دانیشتنه‌کانی له‌گه‌ڵ الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاسییه‌کانی کوردستان ده‌ستپێکرد‌و‌ه‬ ‫به‌مه‌به‌‌ستی لێکنزیکردنه‌وه‌ی ئه‌و الیه‌نان ‌ه‬ ‫بۆ سازان له‌سه‌ر پرسی سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬وته‌بێژی مه‌کته‌بی سیاسیی‬ ‫یه‌کگرتو ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر الیه‌نێکی وه‌ک‬ ‫یه‌کگرتو ده‌ستپێشخه‌ری نه‌کا ‌ت بۆ‬ ‫لێکنزیککرنه‌وه‌ی الیه‌نه‌کان‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌رێمه‌که‌ تێک بدرێت به‌سه‌ر یه‌کدا"‪.‬‬ ‫که‌متر له‌مانگێکی ماوه‌ بۆ کۆتایی هاتنی‬ ‫ویالیه‌تی سه‌رۆکی هه‌رێم‌و له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕینی‬ ‫رۆژه‌کان‪20 ،‬ی ئاب نزیک ده‌بێته‌وه‌و الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاس���ییه‌کان ئاماده‌نین هیچ سازش���ێک‬ ‫له‌س���ه‌ر بۆچونی خۆیان له‌س���ه‌ر پرسه‌ک ‌ه‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬به‌ڵکو له‌بری نزی���ک که‌وتنه‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫دێت بۆچونه‌کان لێک دورتر ده‌که‌ونه‌وه‌‪.‬‬ ‫پارت���ی دیموکراتی کوردس���تان به‌ته‌نها‬ ‫له‌الی���ه‌ک داوای مان���ه‌وه‌ی مه‌س���عود‬ ‫بارزان���ی ده‌کات به‌هه‌مان ده‌س���ه‌اڵته‌کانی‬ ‫ئێستایه‌و‌ه بۆ دو ساڵی دیکه‌‪ ،‬چوار الیه‌ن ‌ه‬ ‫سه‌ره‌کییه‌که‌ی دیکه‌ش داوای هه‌موارکردنی‬ ‫یاسای سه‌رۆکایه‌تی‌و هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆکی‬ ‫هه‌رێم ده‌که‌ن له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌نێوان ئه‌و دو بۆچونه‌ سیاس���ییه‌ دور‬ ‫له‌یه‌ک���ه‌‪ ،‬یه‌کگرتوی ئیس�ل�امی له‌هه‌وڵی‬ ‫نزیکردن���ه‌وه‌ی الیه‌نه‌کاندای���ه‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی‬ ‫ئامانجی ئه‌و ده‌ستپێشخه‌ری‌و نێوه‌ندگیریه‌ی‬ ‫ئه‌و حیزب���ه‌‪ ،‬هیوا میرزا وته‌بێژی مه‌کته‌بی‬ ‫سیاس���یی یه‌کگرتو به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "‬ ‫که‌ ئ���ه‌و ده‌ستپێش���خه‌ریی ‌ه له‌به‌ره‌نجامی‬ ‫هه‌ستکردنمانه‌ به‌به‌رپرسیارێتی نیشتمانی‌و‬ ‫ئه‌و مه‌ترس���یانه‌ی ئه‌مڕۆ ڕوبه‌ڕ‌وی هه‌رێمی‬ ‫کوردستان بوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی زانیارییه‌کان���ی ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ردانه‌که‌ ‌ی دوێنێی ئه‌مینداری گشتیی‬ ‫یه‌کگرتو بۆ الی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‪ ،‬محه‌مه‌د‬ ‫فه‌ره‌ج پێداگریی له‌س���ه‌ر س���ێ داواکاریی‬ ‫ک���ردوه‌‪ ،‬ئه‌وانی���ش خ���ۆی ده‌بینێت���ه‌و‌ه‬

‫ئه‌مینداری یه‌کگرتو‬ ‫له‌کۆبونه‌وه‌که‌دا‬ ‫پێشنیاری کردوه‌ چوار‬ ‫الیه‌نه‌که مه‌تبه‌خێکی‬ ‫سیاسیی دروستبکه‌ن‬ ‫بۆ ئاڵوگۆڕکردنی‬ ‫بیروبۆچونیان له‌باره‌ی‬ ‫چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌کردن‬ ‫له‌گه‌ڵ پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستاندا‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌سازان‬ ‫له‌جه‌ختکردنه‌وه‌ی چوار الیه‌نه‌که‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫پێداگرتن له‌س���ه‌ر سیس���تمی په‌رله‌مانی‌و‬ ‫س���نوردارکردنی ده‌س���ه‌اڵته‌کانی سه‌رۆکی‬ ‫هه‌رێم‌و هه‌ڵبژاردنی س���ه‌رۆکی هه‌رێم له‌ڕێی‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئه‌مین���داری یه‌کگرت���و‬ ‫له‌کۆبونه‌وه‌که‌دا پێشنیاری ئه‌وه‌شی کردو‌ه‬ ‫که‌ چ���وار الیه‌نه‌ک���ه‌ (گ���ۆڕان‪ ،‬یه‌کێتی‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵ‪ ،‬یه‌کگرتو) مه‌تبه‌خێکی سیاس���یی‬ ‫دروستبکه‌ن بۆ ئاڵوگۆڕکردنی بیروبۆچونیان‬ ‫له‌ب���اره‌ی چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌ک���ردن له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردس���تاندا بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌سازان‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌و قس���انه‌ی ب���اس له‌و‌ه‬ ‫ده‌ک���ه‌ن یه‌کگرت���و له‌س���ه‌ر داوای‬

‫سه‌ردانی دوێنێی شاندی یه‌کگرتو بۆالی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫پارت���ی دیموکرات���ی کوردس���تان ئ���ه‌و‬ ‫ده‌ستپێش���خه‌رییه‌ی ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬می���رزا‬ ‫ده‌ڵێ���ت " ئ���ه‌وه‌ لێکدانه‌وه‌یه‌ک���ی هه‌ڵه‌و‬ ‫چه‌وت���ه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ستپێش���خه‌ریه‌ی یه‌کگرتو‬ ‫بۆ ئه‌و نێوه‌ندگیرییه‌ی له‌نێوان الیه‌نه‌کاندا‬ ‫ئه‌نجامی ده‌دات‪ ،‬بڕیاری مه‌کته‌بی سیاسیی‬ ‫یه‌کگرت���وی ئیس�ل�امیه‌و هی���چ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌الیه‌نێکی دیکه‌و‌ه نییه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌باره‌ی ئه‌و بۆچونه‌ی ده‌وتریت‬ ‫که‌ بۆی���ه‌ یه‌کگرت���و نێوه‌ندگیریی ده‌کات‪،‬‬ ‫چونک��� ‌ه وه‌ک یه‌ک له‌ه���ه‌ردو بۆچونه‌که‌و‌ه‬ ‫نزیکه‪ ،‬وته‌بێژه‌که‌ی یه‌کگرتو ئه‌م بۆچونه‌ش‬ ‫‌ره‌ت ده‌کاته‌وه‌و ده‌ڵێت "قسه‌یه‌کی ناڕاست‌و‬ ‫بێ بنه‌مایه‌‪ ،‬بڕوای یه‌کگرتو بۆ سیس���تمی‬ ‫حوکمڕانی له‌هه‌رێمی کورستاندا له‌کۆنگره‌ی‬

‫خۆماندا پێش سێ ساڵ کردومانه‌ته‌ ئامانجی‬ ‫خۆمان‪ ،‬که‌ داوا ده‌که‌ین سیستمی سیاسیی‬ ‫له‌هه‌رێم���ی کوردس���تان ک���ه‌ بێگومان له‌و‬ ‫سیستمه‌دا س���ه‌رۆکی هه‌رێم له‌په‌رله‌مانه‌و‌ه‬ ‫هه‌ڵده‌بژێردرێ���ت‪ ،‬ده‌س���ه‌اڵته‌کانی دی���ارو‬ ‫ئاش���کرایه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو ئه‌مانه‌ پێویس���ت ‌ه‬ ‫به‌سازان بێت"‪.‬‬ ‫هی���وا میرزا ره‌تی ده‌کاته‌وه‌ ک ‌ه یه‌کگرتو‬ ‫له‌پێن���او به‌رژه‌وه‌ن���دی حیزبی���ی خۆی���دا‬ ‫به‌هه‌نگاوی ده‌ستپێش���خه‌ری هه‌س���تابێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت "ئه‌م���ڕۆ یه‌کگرت���و تۆمه‌تبار‬ ‫ده‌کرێت به‌وه‌ی له‌وانه‌یه‌ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی‬ ‫وا ب���کات‪ ،‬ئه‌گه‌ر الیه‌نێک���ی وه‌ک یه‌کگرتو‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری نه‌کات‌ بۆ لێکنزیککرنه‌وه‌ی‬ ‫الیه‌نه‌کان‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ هه‌رێمه‌که‌ تێک بدرێت‬

‫فۆتۆ‪ :‬بڕیار نامیق‬

‫کۆبونه‌وه‌ی���ه‌و په‌ککه‌وتن���ی‪ ،‬هی���وا میرزا‬ ‫به‌سه‌ر یه‌کدا"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی یه‌کگرتو م���اوه‌ی مانگێک زیاتر‌ه ده‌ڵێت "به‌ش���ێوه‌یه‌کی گشتی هه‌ر الیه‌نه‌و‬ ‫هه‌وڵ���ی ب���ۆ ده‌دات‪ ،‬کۆبون���ه‌وه‌ی پێن���ج به‌هانه‌یه‌ک���ی هه‌ب���وه‌ ب���ۆ ئه‌نجامنه‌دانی‬ ‫قۆڵی الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌ س���ه‌ره‌کییه‌کانی کۆبونه‌وه‌ی پێنج قۆڵ���ی‪ ،‬به‌اڵم هیوادارین‬ ‫کوردس���تانه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تا سه‌رکه‌وتو پێش واده‌ی کۆتاییهاتنی ویالیه‌تی سه‌رۆکی‬ ‫نه‌بوه‌ له‌کۆکردنه‌وه‌ی ئه‌و الیه‌نانه‌ له‌س���ه‌ر هه‌رێم‪ ،‬ک ‌ه زۆر نزیکه‌‪ ،‬ئه‌و کۆبونه‌وه‌یه‌ ساز‬ ‫یه‌ک مێز‪ ،‬وته‌بێژه‌ک���ه‌ی یه‌کگرتو له‌باره‌ی بدرێت‌و بگه‌ین ‌ه سازانێک ک ‌ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫گرنگیی کۆبونه‌وه‌ی پێنج قۆڵییه‌وه‌ ده‌ڵێت خه‌ڵکی کوردستاندا بێت"‪.‬‬ ‫له‌دوای ئه‌وه‌ی دوێنێ‪ ،‬دوشه‌ممه‌‪ ،‬وه‌فدێکی‬ ‫"به‌ش���ێک له‌لێ���ک دوری الیه‌نه‌کان به‌هۆی‬ ‫دانه‌نیش���تن‌و گفتوگۆ نه‌کردنه‌‪ ،‬ئێم ‌ه ئه‌گه‌ر یه‌کگرتو به‌سه‌رکردایه‌تی ئه‌مینداری گشتیی‬ ‫بتوانین هه‌ر پێن���ج الیه‌نه‌ک ‌ه کۆبکه‌ینه‌وه‌و ئه‌و حیزبه‌ له‌ش���اری س���لێمانی سه‌ردانی‬ ‫ه���ه‌ر الیه‌نه‌ بۆچون���ی خ���ۆی ده‌رببڕێت‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‌و یه‌کێتی نیشتمانی کرد‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا ده‌کرێت لێک نزیککردن���ه‌وه‌ی زیاتر به‌وت���ه‌ی وته‌بێژه‌که‌ی یه‌کگرت���و له‌چه‌ند‬ ‫رۆژی ئاینده‌دا هه‌م���ان وه‌فد له‌گه‌ڵ پارتی‬ ‫ڕوده‌دات"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ه���ۆکاری ئه‌نجامنه‌دان���ی ئه‌و دیموکراتی کوردستانیشدا کۆده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫حه‌مه‌ئه‌مین پێنجوێنی‌‪ :‬ئه‌م شه‌ڕ‌ه درێژ‌ه بكێشێت‬ ‫پریشكی‌ به‌ر هه‌رێمی كوردستانیش ده‌که‌وێت‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد‬ ‫(‪‌)KNK‬و دۆستی‌ نزیكی‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫"محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌" له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "یه‌كگرتوی‌‬ ‫ئیسالمی‌ په‌یوه‌ندی‌ زۆر باشیان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئاكه‌په‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ زۆر به‌رز‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر یه‌كگرتو رۆڵی‌ ناوبژیوانی‌ له‌نێوان‬ ‫په‌كه‌كه‌و حكومه‌تی‌ توركیادا ببینێت‪،‬‬ ‫زۆر نیشتمانپه‌روه‌رییه‌"‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ب���ۆ ئه‌م دۆخه‌ گه‌یش���ت به‌م‬ ‫ئه‌نجامه‌ ئاگربه‌س���ت كۆتای���ی‌ پێهێنراو‬ ‫توركیا هێرشی‌ كرده‌ سه‌ر قه‌ندیل؟‬ ‫پێنجوێنی‌‪ :‬هۆكاره‌كه‌ی‌ پاش هه‌ڵبژاردن‬ ‫ئ���ه‌ردۆگان‌و ئاكه‌په‌ پێش���بینی‌ نه‌ده‌كرد‬ ‫هه‌ده‌پ���ه‌ ئ���ه‌و ده‌نگانه‌ بهێنێ���ت‌و ‪%13‬‬ ‫ده‌نگه‌كان بهێنێت‌و به‌ ‪ 80‬ئه‌ندامه‌وه‌ بچنه‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬ئه‌ردۆگان‌و ئاكه‌په‌ كه‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫دی‌ بیریان له‌وه‌ كردوه‌ چۆن ئه‌م پرۆسه‌یه‌‬ ‫تێكب���ده‌ن‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ هه‌ده‌په‌ رێكگه‌ی‌‬ ‫گرت ل���ه‌وه‌ی‌ ئه‌وان به‌ئ���اره‌زوی‌ خۆیان‬ ‫حكوم���ه‌ت پێكبهێنن‪ .‬ئ���ه‌و ئه‌جنده‌یه‌ی‌‬ ‫هه‌یانه‌ ئه‌جن���ده‌ی‌ حیزبێكی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫سوننی‌ نه‌ته‌وه‌په‌رستی‌ توركییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌كه‌كه‌ بۆچی‌ ئاگربه‌س���تی‌‬ ‫كۆتایی‌ پێهێنا؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬تا بۆردومان���ی‌ فڕۆكه‌كان‬ ‫پابه‌ندب���ون به‌پرۆس���ه‌ی‌ ئاگربه‌س���ته‌وه‌‬ ‫ك���را له‌الی���ه‌ن په‌كه‌كه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم پێش‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن‌و دوای‌ هه‌ڵبژاردنیش كه‌وته‌‬ ‫گێچه‌ڵكردن به‌په‌كه‌ك���ه‌و خه‌ڵكی‌ كوردو‬ ‫كه‌وتنه‌ دروستكردنی‌ ره‌بایه‌‌و كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫هێز له‌هێڵی‌ ته‌ماس���یان له‌گه‌ڵ‌ په‌كه‌كه‌‪.‬‬ ‫زۆرجاری���ش ئیفتی���زازی‌ هێزه‌كان���ی‌‬

‫په‌كه‌كه‌یان ده‌كرد بۆ ئه‌وه‌ی‌ رایانكێش���ن‬ ‫ب���ۆ ش���ه‌ڕ‪ .‬له‌مانگی‌ چ���واره‌وه‌ رێگه‌یان‬ ‫له‌هاتوچۆكردنی‌ عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن گرت كه‌‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ پرۆسه‌ی‌ ئاشتی‌ ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ تۆ زانیاریت هه‌بێت‬ ‫كۆتایهێن���ان به‌ئاگربه‌س���ت به‌ئ���اگاداری‌‬ ‫عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن بوه‌؟‬ ‫پێنجوێنی‌‪ :‬ئۆجه‌الن وه‌ك ئاماژه‌م پێدا‬ ‫له‌مانگی‌ چواره‌وه‌ كه‌س نه‌یبینوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌ی‌ كێ‌ ئ���ه‌و بڕیاره‌ی‌ داوه‌‪،‬‬ ‫باس ل���ه‌وه‌ ده‌كرێت باڵێكی‌ س���ه‌ربازی‌‬ ‫تون���دڕه‌و هه‌ی���ه‌ ده‌یه‌وێ���ت په‌كه‌كه‌ به‌و‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌دا به‌رێت؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬ئ���ه‌و قس���انه‌ هه‌م���وی‌‬ ‫پڕ‌وپاگه‌ن���ده‌و درۆ‌و ده‌له‌س���ه‌ی‌ می���ت‌و‬ ‫مخابه‌رات���ی‌ توركین‪ ،‬ئ���ه‌و بالۆره‌یه‌ تازه‌‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬لێكدانه‌وه‌ت چییه‌ بۆ هه‌ڵوێستی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێ���م به‌تایبه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫داودئۆغلو وتی‌‌و ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ی‌ بارزانی‌‬ ‫باڵویكرده‌وه‌؟‬ ‫پێنجوێنی‌‪ :‬ئه‌م رونكردنه‌وه‌ی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم شتێكی‌ باش��� ‌ه كه‌ ئاماده‌یی‌ خۆی‌‬ ‫نیشانداوه‌ بۆ ناوبژیوانی‌ كردن‪ ،‬پێشتریش‬ ‫كاك مه‌س���عودو نێچیرڤ���ان بارزانی‌‌و مام‬ ‫جه‌اللی���ش رۆڵی���ان هه‌بوه‌ له‌پرۆس���ه‌ی‌‬ ‫ئاشتی‌‌و ده‌توانن ئه‌و رۆڵه‌ بخه‌نه‌وه‌ گه‌ڕ‌و‬ ‫پرۆسه‌ی‌ ئاشتی‌ زیندو بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌نگاوێك���ی‌ به‌وجۆره‌یان ناوه‌‬ ‫بۆ نێوانگری‌ نێ���وان په‌كه‌كه‌و حكومه‌تی‌‬ ‫توركیا؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬ئێس���تا ل���ه‌زۆر كه‌ناڵه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ هه‌یه‌ له‌نێوان س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‌و په‌كه‌كه‌‪ ،‬ئاش���كرایه‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم په‌یوه‌ندیشی‌ هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ‌ توركیا‪.‬‬ ‫دیاره‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ درێژه‌ بكێشێت‬

‫ی رزگار‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی شه‌نگال‌و‬ ‫كردن ‌‬ ‫موسڵه‌و‌ه‬ ‫توركیا ده‌یه‌وێت‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و سوپایه‌ ‌‬ ‫بجوڵێنێت ك ‌ه‬ ‫له‌باتوفه‌و بامه‌ڕنێ‌‌و‬ ‫ێ هه‌یان ‌ه‬ ‫شیالدز ‌‬ ‫حه‌مه‌ئه‌مین پێنجوێنی‬ ‫پریشكی‌ شه‌ڕ كوردستانیش ده‌گرێته‌وه‌و‬ ‫پرۆسه‌ی‌ باش���وری‌ كوردستانیش موكین ‌ه‬ ‫بكه‌وێته‌ مه‌ترسییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مه‌به‌س���تت له‌چییه‌ پریش���كی‌‬ ‫ش���ه‌ڕ هه‌رێمی‌ كوردستانیش ده‌گرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئایا مه‌ترسی‌ ئه‌وه‌ هه‌یه‌ پارتی‌‌و په‌كه‌كه‌‬ ‫پێكدا بده‌ن؟‬ ‫پێنجوێنی‌‪ :‬ئێستا هه‌واڵێك هه‌یه‌ گوایه‌‬ ‫س���وپای‌ تورك���ی‌ به‌ن���اوی‌ رزگار كردنی‌‬ ‫ش���ه‌نگال‌و موس���ڵه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و س���وپایه‌ی‌‬ ‫له‌باتوف���ه‌و بامه‌ڕنێ‌‌و ش���یالدزێ‌ هه‌یانه‌‬ ‫بجوڵێنێت‪ ،‬كه‌ له‌ناو باشوری‌ كوردستانن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مانه‌ جوڵه‌ پێبكه‌ن واته‌ شه‌ڕه‌كه‌‬

‫ده‌كه‌وێته‌ باشوری‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مه‌ترس���ی‌ ئ���ه‌وه‌ هه‌یه‌ گرژی‌‌و‬ ‫ئاڵۆزی‌ نێوان پارتی‌‌و په‌كه‌كه‌ په‌لبهاوێژێت‬ ‫بۆ روداوی‌ نه‌خوازراو؟‬ ‫پێنجوێنی‌‪ :‬باوه‌ڕ ناكه‌م ش���ه‌ڕ له‌نێوان‬ ‫پارتی‌‌و په‌كه‌كه‌ روبدات‪ ،‬مه‌گه‌ر له‌ئاستی‌‬ ‫قسه‌و میدیاكاندا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم له‌ش���ه‌نگال دۆخێكی‌‬ ‫ئاڵۆزه‌و په‌كه‌ك���ه‌و پارتیش هێزیان هه‌یه‌‬ ‫ل���ه‌وێ‌‪ ،‬پێش ئه‌م هێرش���انه‌ی‌ توركیاش‬ ‫مه‌س���رور‌و نێچیرڤ���ان بارزان���ی‌ داوایان‬ ‫له‌په‌كه‌كه‌ كرد كه‌ چۆڵی بكه‌ن؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬په‌یوه‌ندی‌ نێوان په‌كه‌كه‌و‬

‫هێزه‌كانی‌ باشورو نێوان پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان زۆرج���ار گرژی‌‌و ش���ه‌ڕی‌ میدیای‬ ‫تێده‌كه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم باوه‌ڕ ناكه‌م ئه‌م دۆخه‌‬ ‫بگاته‌ شه‌ڕی‌ چه‌كداریی‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ه‌اڵم له‌ب���واری‌ سیاس���ی‌‬ ‫كوردستاندا هه‌مو شتێك مومكین نیه‌؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬هه‌مو ش���تێك مومكینه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌مو هێزه‌ كوردییه‌كان له‌س���ه‌رو‬ ‫هه‌مویانه‌وه‌ په‌كه‌ك���ه‌و پارتی‌‌و یه‌كێتی‌‌و‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ ك���ورد گه‌ش���تونه‌ته‌ ئ���ه‌و‬ ‫قه‌ناعه‌ته‌ی‌ كه‌ شه‌ڕی‌ كوردو كورد زیانی‌‬ ‫هه‌م���و كورد‌و هه‌مو هێزان���ه‌ی‌ تێدایه‌ كه‌‬ ‫پێكداهه‌ڵده‌پژێن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بارزانی‌ له‌به‌یاننامه‌كه‌یدا پێیوایه‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ به‌بڕیاری‌ كۆتایهێنان به‌ئاگربه‌ست‬ ‫زیان���ی‌ به‌هه‌وڵه‌كانی‌ هه‌ده‌پ���ه‌و عه‌بدواڵ‬ ‫ئۆجه‌النی���ش گه‌یان���دوه‌ ب���ۆ به‌دیهێنانی‌‬ ‫ئاش���تی‌‪ ،‬تێبینیت له‌س���ه‌ر ئ���ه‌م بڕگه‌یه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬په‌كه‌ك���ه‌ ش���ه‌ڕی‌‬ ‫هه‌ڵنه‌گیرساندوه‌ته‌وه‌‌و كۆتایی‌ به‌پرۆسه‌ی‌‬ ‫ئاش���تی‌ نه‌هێناوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌ی‌ كۆتایی‌‬ ‫به‌پرۆس���ه‌ی‌ ئاش���تی‌ هێن���ا حكومه‌تی‌‬ ‫توركیا‌و سیاس���ه‌تی‌ ئه‌ردۆگانه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئێستا به‌شێك له‌س���ه‌ركرده‌كانی‌ ئاكه‌په‌‬ ‫وه‌ك عه‌ب���دواڵ گ���ول ناڕه‌زاییان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی‌ شه‌ڕ راگه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا هه‌ڵوێس���تی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێ���م به‌رامبه‌ر به‌م روداوانه‌ له‌ئاس���تی‌‬ ‫پێویستدا بو؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬به‌یاننامه‌ك���ه‌ی‌ ئه‌مدواییه‌‬ ‫شتێكی‌ باش بو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬جی���اوازی‌ نابین���ی‌ له‌نێوان‬ ‫هه‌ڵوێس���تی‌ پارت���ی‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ یه‌كێت���ی‌‌و‬ ‫گۆڕان‪.‬‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬هه‌ڵوێس���تی‌ یه‌كێتی‌ زۆر‬

‫دۆس���تانه‌‌و له‌ئاس���تی‌ پێویس���تدا ب���و‪،‬‬ ‫له‌دیدێكی‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌ بو‪ .‬هه‌ڵوێس���تی‌‬ ‫گۆڕانیش زۆر باش بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا ئه‌م هێزانه‌ ده‌توانن پێكه‌وه‌‬ ‫خاڵی‌ هاوبه‌شیان هه‌بێت‌و كاریگه‌رتر بن؟‬ ‫پێنجوێنی‌‪ :‬خاڵی‌ هاوبه‌ش هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫هه‌م���و هێ���زه‌ كوردییه‌كاندا‪ ،‬پێویس���ته‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ ئاشتی‌ له‌توركیا زیندو بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ ده‌توانن له‌گه‌ڵ‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئه‌ردۆگان بكه‌ونه‌ گفتوگۆ‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ رێگه‌‬ ‫بده‌ن وه‌فده‌كان بچنه‌وه‌ ئیمرالی‌‌و عه‌بدواڵ‬ ‫ئۆج���ه‌الن ببینن‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی‌ منیش ده‌زانم‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌ هه‌م���و وه‌ختێ���ك ئاماده‌یه‌ بۆ‬ ‫گفتوگۆو به‌ئاشتی‌ چاره‌سه‌ر كردن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬قس���ه‌یه‌ك هه‌یه‌ ك���ه‌ گوایه‌‬ ‫یه‌كگرت���و به‌نی���ازی‌ ناوبژیوانییه‌ له‌نێوان‬ ‫په‌كه‌كه‌و حكومه‌تی‌ توركیادا‪ ،‬ئایا وایه‌؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬یه‌كگرت���وی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ زۆر باش���یان له‌گ���ه‌ڵ‌ ئاكه‌په‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬من زانیاریم هه‌یه‌ كه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫پته‌ویان هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر ئاستی‌ زۆر به‌رز‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر یه‌كگرتو ئه‌و رۆڵ���ه‌ ببینێت زۆر‬ ‫نیشتمانپه‌روه‌رییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌م دۆخه‌ به‌ره‌و ش���ه‌ڕی‌ زیاتر‬ ‫ده‌ڕوات یاخ���ود ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ درێژخایه‌ن‬ ‫نابێت؟‬ ‫پێنجوێن���ی‌‪ :‬به‌بڕوای‌ من ئه‌م ش���ه‌ڕه‌‬ ‫كاتییه‌و كارتێكه‌ ك���ه‌ حكومه‌تی‌ توركیا‬ ‫به‌كاریده‌هێنێ���ت‪ ،‬مومكین���ه‌ چه‌ند رۆژ‌و‬ ‫هه‌فته‌ی���ه‌ك بۆردومان���ی‌ فڕۆكه‌ به‌رده‌وام‬ ‫بێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ دانیش���تن بۆ گفتوگۆ‬ ‫كارتی‌ به‌هێزیان هه‌بێ���ت‪ ،‬وایان لێبكه‌ن‬ ‫ته‌ن���ازول بك���ه‌ن به‌رامب���ه‌ر به‌حكومه‌تی‌‬ ‫توركیا‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م شه‌ڕه‌ درێژه‌ بكێشێت‬ ‫جگه‌ له‌په‌كه‌كه‌و پارتی‌‪ ،‬زیانمه‌ندی‌ هه‌ره‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ باشوری‌ كوردستان ده‌بێت‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫شێخ مادیح شێخ عوسمان سیراجه‌دین‪:‬‬

‫‪5‬‬

‫له‌سه‌ر داوای کاک مه‌سعود گه‌ڕامه‌و‌ه بۆ کوردستان‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫شێخ مادیح شێخ عوسمان سیراجه‌دین‪،‬‬ ‫رابه‌ری‌ سۆفیه‌كانی‌ كوردستان له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "سه‌له‌فی‌‬ ‫كه‌یفی‌ خۆیه‌تی‌ چی‌ ده‌ڵێت‪ ،‬ئێمه‌ ریشه‌مان‬ ‫له‌م خاك‌و ئاوه‌ی‌ كوردستانه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ریشه‌یان له‌شوێنێكی‌ تره‌و له‌شوێنێكی‌ تر‬ ‫ئاو ده‌خۆن"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬كێش����ه‌و ملمالنێكان����ی‌ نێوان‬ ‫س����ۆفیگه‌ری‌‌و س����ه‌له‌فیه‌كان له‌س����ه‌ر چ‬ ‫بنه‌مایه‌كه‌؟‬ ‫ش����یخ مادیح‪ :‬گه‌ر س����ه‌له‌فیه‌كان ناومان‬ ‫بب����ه‌ن ئێم����ه‌ ئاماده‌ین به‌رگ����ری‌ له‌خۆمان‬ ‫بكه‌ین ئ����ه‌وه‌ هه‌قی‌ خۆمان����ه‌‪ ،‬ئێمه‌ هێرش‬ ‫ناكه‌ینه‌ س����ه‌ر باوه‌ڕی‌ كه‌س‌و له‌كه‌سیش����ی‌‬ ‫قه‌بوڵناكه‌ین هێرش بكاته‌ س����ه‌رمان‪ .‬ئێمه‌‬ ‫كه‌ له‌كوردس����تاندا به‌درێژایی‌ مێژو خزمه‌تی‌‬ ‫میلله‌ت����ی‌ كوردمان كردوه‌‪ ،‬ئ����ه‌وان له‌كوێ‌‬ ‫بون؟ س����ه‌له‌فیه‌ت له‌كوردس����تان خه‌ریكی‌‬ ‫كاری‌ خۆیان����ن‪ ،‬ئێم����ه‌ش خه‌ریك����ی‌ كاری‌‬ ‫خۆمانین‪ ،‬س����ه‌له‌فی‌ كه‌یف����ی‌ خۆیه‌تی‌ چی‌‬ ‫ده‌ڵێت‪ ،‬ئێمه‌ ریش����ه‌مان له‌م خاك‌و ئاوه‌ی‌‬ ‫كوردس����تانه‌‪ ،‬ئه‌وان ریش����ه‌یان له‌شوێنێكی‌‬ ‫تره‌و له‌شوێنێكی‌ تر ئاو ده‌خۆنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ ئێوه‌ هۆكاری‌ دروستبون‌و‬ ‫ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی‌ س����ه‌له‌فیه‌ت له‌كوردستاندا‬ ‫له‌م چه‌ند ساڵه‌ی‌ ڕابردودا؟‬ ‫ش����ێخ مادیح‪ :‬ئازادی‌ له‌شوێنێكدا هه‌بو‪،‬‬ ‫حزب‌و تاقمی‌ تازه‌ په‌یدا ده‌بێت‪ ،‬حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمیش له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌م ئازادییه‌وه‌‪ ،‬ده‌رگای‌‬ ‫وااڵ كردوه‌ بۆ دروس����ت بون‌و گه‌ش����ه‌كردنی‌‬ ‫سه‌له‌فیه‌ت له‌كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ته‌ریقه‌تی‌ قادری‌‌و نه‌قشبه‌ندی‌ كه‌‬ ‫دو ته‌ریقه‌تی‌ دیارن له‌كوردستان‪ ،‬له‌رابردودا‬

‫شێخ مادیح‬ ‫به‌ریه‌ككه‌وت����ن هه‌ب����وه‌ له‌نێوانیان����دا‪ ،‬ئایا‬ ‫ئێستاش وایه‌؟‬ ‫ش����ێخ مادیح‪ :‬به‌درێژایی‌ مێژو‪ ،‬ته‌ریقه‌ت‬ ‫له‌م ناوچه‌یه‌دا بونی‌ هه‌بوه‌‪ ،‬بناغه‌و ریشه‌ی‌‬ ‫دێرینی‌ له‌ناو خه‌ڵكی‌ كوردس����تاندا داناوه‌‪،‬‬ ‫ه����ه‌ردو ته‌ریقه‌ت����ی‌ نه‌قش����ه‌به‌ندی‌‌و قادری‌‬ ‫بونیان هه‌بوه‌و ده‌روێش‌و سۆفی‌ شانبه‌شانی‌‬ ‫یه‌كت����ری‌ خزمه‌تی‌ میلله‌تی‌ كوردیان كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ڕابردودا به‌ریه‌ككه‌وتن‌و ئیختالفاتێك‬ ‫هه‌بوبێ����ت‪ ،‬مومكینه‌ لێره‌و ل����ه‌وێ‌ له‌نێوان‬ ‫ش����ێخێكی‌ س����ۆفی‌‌و ش����ێخێكی‌ ده‌روێشدا‬ ‫هه‌بوبێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ئێس����تادا ئه‌وه‌ش نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫سه‌ردان‌و په‌یوه‌ندیه‌كی‌ زۆر توندوتۆڵ هه‌یه‌‬

‫له‌نێوانماندا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬گرنگی‌ مانه‌وه‌و ب����ه‌رده‌وام بون ‌ی‬ ‫ئ����ه‌م ج����ۆره‌ ته‌ریقه‌تان����ه‌ بۆ كوردس����تان‬ ‫چیی����ه‌ له‌س����ایه‌ی‌ پێش����كه‌وتنی‌ ته‌كنیك‌و‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیادا؟‬ ‫ش����ێخ مادیح‪ :‬زۆربه‌ی‌ ئه‌و شۆڕش����انه‌ی‌‬ ‫له‌كوردستان كراون پیاوی‌ دینی‌ كردویه‌تی‌‪،‬‬ ‫ك����ه‌ زۆرب����ه‌ی‌ زۆری‌ شۆڕش����ه‌كان پیاوانی‌‬ ‫نه‌قش����به‌ندی‌ بون‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌وانیش نه‌بوبن‬ ‫قادری‌ كردویانه‌ وه‌ك شیخ مه‌حمودی‌ نه‌مر‪،‬‬ ‫كه‌ مرۆڤێكی‌ پیاوچاك‌و س����ه‌ر به‌ته‌ریقه‌تی‌‬ ‫قادری‌ بو‪ ،‬ش����ێخ مه‌حمود په‌یوه‌ندی‌ نزیكی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ باوكی‌ خوالێخۆشبوم هه‌بو‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬

‫له‌بیرمه‌ من منداڵ بوم له‌دوی‌ سه‌ره‌تایی‌ بوم‬ ‫له‌خزمه‌تی‌ باوكم چوین بۆ سه‌ردانی‌ له‌گوندی‌‬ ‫داریكه‌لی‌ كه‌ ماڵ ‌ی شێخ مه‌حمودی‌ لێبو‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬گه‌ڕان����ه‌وه‌ت ب����ۆ كوردس����تان‬ ‫به‌یه‌كج����اری‌ ده‌بێت ی����ان ده‌چیت����ه‌وه‌ بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت؟‬ ‫شێخ مادیح‪ :‬له‌ساڵی‌ ‪1959‬ه‌وه‌ كوردستان‌و‬ ‫عێراقم به‌جێهێشتوه‌‪ 56 ،‬ساڵه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت ده‌ژیم‪ ،‬به‌درێژایی‌ ئه‌و ماوه‌یه‌ چه‌ندین‬ ‫شتی‌ بێ‌ مانا نوس����راوه‌ كه‌ پیاوی‌ سه‌دام‌و‬ ‫فیسارین‪ ،‬كه‌ ئه‌س����ڵه‌ن وابوایه‌ له‌به‌ریتانیا‬ ‫نه‌ده‌ماینه‌وه‌‌و نه‌ده‌ژیام‪ .‬له‌وێش وه‌كو هه‌مو‬ ‫كه‌س����ێك به‌یارمه‌تی‌ حكومه‌ت����ی‌ به‌ریتانیا‬

‫‪ 56‬ساڵه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫واڵت ده‌ژیم‪ ،‬به‌درێژای ‌ی‬ ‫ئه‌و ماوه‌ی ‌ه چه‌ندین‬ ‫شت ‌ی بێ‌ مانا نوسراو‌ه‬ ‫كه‌ پیاوی‌ سه‌دام‌و‬ ‫فیسارین‪ ،‬كه‌ ئه‌سڵه‌ن‬ ‫وابوایه‌ له‌به‌ریتانیا‬ ‫نه‌ده‌ماینه‌وه‌‌و نه‌ده‌ژیام‬ ‫ژی����اوم‪ ،‬زۆریان هه‌بو ماڵی����ان وه‌رگرت‪ ،‬من‬ ‫ئه‌وه‌ش����م وه‌رنه‌گرت له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ خێزانه‌كه‌م‬ ‫فێری‌ ماڵی‌ بچوك نه‌بوین ماڵمان به‌كرێ‌ گرت‬ ‫حكومه‌ت به‌ش����ێكی‌ بۆ ده‌داین‌و به‌شێكیش‬ ‫كۆمه‌ك‌و هاوكاری‌ ده‌كراین‪ .‬دوای‌ كوده‌تای‌‬ ‫به‌عس����ییه‌كان بۆ ماوه‌ی‌ ساڵێك گه‌ڕامه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كه‌ به‌عسم ناسی‌ هه‌رزو ویستم عێراق‬ ‫به‌جێبهێڵم‪ ،‬سه‌ره‌تا پاس����پۆرتیان نه‌دامێ‌‪،‬‬ ‫كه‌ دواتر به‌بیانوی‌ هێنانه‌وه‌ی‌ ژن‌و منداڵه‌وه‌‬ ‫وه‌رمگ����رت‪ ،‬ئه‌و چون����ه‌ی‌ چوم����ه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫نه‌گه‌ڕامه‌وه‌‪ ،‬تا ساڵی‌ ‪ 1999‬له‌سه‌ر خواستی‌‬ ‫كاك مه‌س����عود گه‌ڕامه‌وه‌ بۆ كوردس����تان‪.‬‬ ‫نه‌خێ����ر به‌یه‌كج����اری‌ نه‌گه‌ڕاومه‌ت����ه‌وه‌ بۆ‬

‫كوردس����تان‌و ناتوان����م به‌به‌رده‌وام����ی‌ لێر‌ه‬ ‫بمێنمه‌وه‌‪ .‬ئێستا له‌به‌ریتانیا ده‌ژیم‌و خێزان‌و‬ ‫منداڵه‌كانیشم له‌وێن‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت به‌رده‌وام‬ ‫س����ه‌ر له‌خانه‌قاكانمان بده‌م‪ ،‬له‌شوێنه‌كانی‌‬ ‫وه‌ك ئێران‌و توركیاو عێراق‌و سه‌رپه‌رشتییان‬ ‫بكه‌م‪ ،‬چونكه‌ پێویستیان به‌چاودێرییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌نگۆی‌ ئه‌وه‌ هه‌یه‌ هاتنه‌وه‌تان بۆ‬ ‫كوردستان له‌سه‌ر خواستی‌ حزبێكی‌ سیاسی‌‬ ‫دیاریكراو بوه‌؟‬ ‫ش����ێخ مادی����ح‪ :‬به‌فه‌رم����ان‌و داواكاری����ی‌‬ ‫هی����چ الیه‌نێك‌و حزبێ����ك نه‌هاتومه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی‌ ته‌سه‌وف‌و سه‌رپه‌رشتی‌ كردنی‌‬ ‫خانه‌ق����اكان هاتومه‌ت����ه‌وه‌ بۆ كوردس����تان‪،‬‬ ‫س����ۆفیگه‌ری‌ له‌س����ه‌رو مه‌یلی‌ حیزبایه‌تی‌‌و‬ ‫ئاڕاسته‌ی‌ گروپی‌ سیاسییه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ب����ه‌اڵم باس ل����ه‌وه‌ ده‌كرێت كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ ئێوه‌ له‌گه‌ڵ‌ پارتیدا باشتره‌ وه‌ك‬ ‫له‌یه‌كێتی‌ هۆكاره‌كه‌ی‌ چیه‌؟‬ ‫شێخ مادیح‪ :‬بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانی‌ له‌بنه‌ماڵه‌ی‌‬ ‫ش����ێخانی‌ بارزان����ن‌و س����ه‌ر به‌ته‌ریقه‌ت����ی‌‬ ‫نه‌قش����ه‌به‌ندیین‪ ،‬په‌یوه‌ندیم����ان له‌گه‌ڵیان‬ ‫باشه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ‌ مام جه‌اللیش زۆر‬ ‫باش بوه‌‪ ،‬ئه‌وان دو كه‌س����ایه‌تی‌ زۆر به‌رزو‬ ‫به‌ڕێزی‌ كوردستانن‪ .‬به‌اڵم هیچ بنه‌ماڵه‌یه‌ك‬ ‫به‌قه‌ده‌ر بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانی‌ شه‌هیدو قوربانی‌‬ ‫نه‌داوه‌ له‌ڕێگای‌ كوردس����تاندا‪ ،‬ساڵی‌ ‪1999‬‬ ‫له‌س����ه‌ر داوای‌ كاك مه‌س����عود گه‌ڕامه‌وه‌ بۆ‬ ‫كوردستان ماوه‌ی‌ ‪ 15‬رۆژ له‌هه‌ولێر مامه‌وه‌و‬ ‫نه‌هاتمه‌وه‌ بۆ سلێمانی‌ هۆكاره‌كه‌شی‌ شه‌ڕی‌‬ ‫ناوخۆ بو‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌كات����ی‌ گه‌ڕانه‌وه‌تاندا هه‌ندێك‬ ‫به‌رپرس����ی‌ حكوم����ی‌‌و حیزب����ی‌ هات����ن بۆ‬ ‫پێش����وازیت له‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌چیه‌وه‌ بو؟‬ ‫ش����ێخ مادی����ح‪ :‬ئه‌وان����ه‌ دۆس����تی‌ ئ����ه‌م‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌ی‌ ئێمه‌ن‪.‬‬

‫هه‌ڵه‌بجه‌‪ :‬موڵکە گشتیەکان هه‌مویان کران به‌باره‌گا یان دران بەخەڵکی حیزبی‬

‫حەمەی حەمەسەعید‪ :‬سەرۆکی شارەوانی کەسێکی سەرکەوتوە سه‌ره‌ڕای هه‌مو کەموکورتیەکان‬ ‫ئا‪ :‬دانا مەلەکی‬ ‫لەسەروبەندی دەسبەکاربونی پارێزگاری‬ ‫هەڵەبجەداو بەچه‌ند هەفتەیەک دوای ئەوەی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەکۆی ‪29‬‬ ‫ئەندام ‪ 28‬ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫سلێمانی دەنگیان بەو پێشنیارە دا کە‬ ‫متمانە لەسەرۆکی شارەوانی بسەننەوە‪،‬‬ ‫هەرئەمەشە وایکردوە کە ئەم روداوە الی‬ ‫هەندێ کەس والێکبدرێتەوە کە ملمالنێی‬ ‫سیاسی نێوان هێزە سیاسیەکانە‪ ،‬چونکە‬ ‫پارێزگار لەالیەن بزوتنەوەی گۆڕانەوە‬ ‫دانراوەو سەرۆکی شارەوانی هەڵەبجەش‬ ‫ئەندامی یەکێتیە‪.‬‬

‫(رزگار حەم����ە ن����وری) تاک����ە ئەندام لە‬ ‫ئەنجومەن کە دەنگی بەو پێش����نیارە نەداوە‬ ‫هۆکاری دەنگنەدانەکەی بۆ ئەوە ئەگێرێتەوە‬ ‫ک����ە راپۆرتەک����ە لەنێو ئەنجومەندا پێش����تر‬ ‫بەکۆی دەنگ بەکەمتەرخەمی ناس����راوە نەک‬ ‫گەندەڵ����ی‌و لەس����ەر کەمتەرخەمیش دەکرێ‬ ‫س����زای دی دابنرێت وەک سڕکردن‪ ،‬ئه‌و وتی‬ ‫"پێم س����ەیرە کە بۆ دەبێت هەڵەبجە یەکەم‬ ‫ش����وێنبێت لەکاتێکدا کە هەڵەبجە تازە بۆتە‬ ‫پارێزگاو ناسکە نەدەبو ناوی بزڕێنرێت"‪.‬‬ ‫(خدر کەریم) سەرۆکی شارەوانی هەڵەبجە‬ ‫لەگەڵ ئ����ەوەی گلەی����ی لەحیزبەکەی خۆی‬ ‫دەکات پێیوایە کە دەکرێت سیاسەت لەپشتی‬ ‫ئ����ەم کارەوە هەبێ����ت‌و چونکە ب����ۆ دەبێت‬ ‫هەڵەبجە یەکەم ش����اربێت؟ لەم سەروبەندی‬ ‫بەپارێزگابونی هەڵەبجەدا بۆ دەبێ ش����تێکی‬ ‫وا بکرێت؟!‬ ‫ب����ەاڵم (خەدیجە عەبدولجەب����ار) ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەسەر لیستی‬ ‫یەگرتو و ئەندامی لیژنە کاتیە ‪ 5‬کەسیەکه‌ی‬ ‫ئەنجومەن بۆبەدواداجونی کارەکانی شارەوانی‬ ‫هەڵەبج����ە رایەک����ی پێچەوان����ەی هەیەو ئەم‬ ‫لێپرسینەوەیە بۆ زیندویەتی خەڵکی هەڵەبجە‬ ‫دەگێڕێتەوەو دەڵێت‪" :‬پێشکەوتنی هەڵەبجە‬ ‫لەلێپرس����ینەوەدا مان����ای زیندویەتی خەڵکی‬ ‫ئەم شارەیەو هیچ دەستێکی سیاسی لەپشتی‬ ‫ئەم کەیس����ەوە نی����ە وەک هەندێک ئاماژەی‬ ‫بۆدەک����ەن بەڵک����و چاالکوان����ان‌و هاواڵتیانی‬ ‫هەڵەبج����ە س����کااڵیان رادەس����تی ئەنجومەن‬ ‫ک����ردوەو ئەنجوم����ەن لیژن����ەی راس����پاردوە‬ ‫بەدواداچون بۆ سکااڵکانی هاواڵتیان بکات" و‬ ‫وتیش����ی‪" :‬گەر دەستێکی سیاسی لەپشتەوە‬ ‫بوایە خۆ ئەندامەکانی یەکێتیش لەئەنجومەن‬ ‫دەنگیان دا بەپێشنیارەکەو سەرۆکی لیژنەی‬ ‫لێکۆڵینەوەک����ەش یەکێتیە‪ ،‬ئ����ەی بۆ ئەوان‬ ‫دەنگیان دا؟"‬ ‫(عەبدواڵ نەورۆڵی) پارێزگاری هەڵەبجەش‬

‫لەگ����ەڵ ئ����ەوەی ئام����اژەی بەوەک����رد ک����ە‬ ‫چەن����د مانگێ پێ����ش دەس����بەکاربونی ئەو‪،‬‬ ‫چاالکوانان س����کااڵو خۆپێشاندان‌و چاالکیان‬ ‫ئەنج����ام داوە بۆ رێگریکردن لەگەندەڵیەکانی‬ ‫شارەوانی‌و دەش����ڵێت "ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫سلێمانی بەدواداچونیان کردوەو ئیجرائاتەکە‬ ‫بەس����ەلیمی ئەزانم‌و ئەو ئیجرااتە مەس����اری‬ ‫خۆی وەرگرتوە"‬ ‫(حەم����ەی حەمەس����ەعید) ئەندام����ی‬ ‫س����ەرکردایەتی یەکێتی‌و بەرپرس����ی پێشوی‬ ‫مەڵبەندی‪ 9‬ی یەکێت����ی ئەویش پێیوایە کە‬ ‫دەس����تێکی سیاسی لەپش����تی ورژاندنی ئەم‬ ‫کەیس����ەوە هەیەو بەوتەی ئەو بەرپرس����ەی‬ ‫یەکێت����ی گ����ۆڕان‌و ئیس��ل�امیەکان‌و پارتی‬ ‫ئەوەی����ان پێهەزم نەکراوە کە یەکێتی لەکۆتا‬ ‫هەڵبژاردندا لەنام ناوچەیەدا یەکەم لیس����ت‬ ‫بوەو لەم بارەی����ەوە دەڵێت "یەکێتی لەکۆتا‬ ‫هەڵبژاردن����دا یەک����ەم دەنگی هێن����اوە لەم‬ ‫پارێزگای����ەدا‪ ،‬بۆیە لەالی����ەن گۆڕان‌و پارتی‌و‬ ‫ئیس��ل�امیەکانەوە ئەمە ه����ەزم ناکرێت بۆیە‬ ‫دەیان����ەوێ خەلەل بۆ یەکێتی‌و کەس����ەکانی‬ ‫یەکێتی دروستبکرێت کە خدر یەکیانە"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئەوەی نەش����اردەوە ک����ە گومانی‬ ‫لەپارێزگار هەی����ە کە لەالی����ەن گۆڕانەکانی‬ ‫س����لێمانیەوە ناچاری����ان کردبێ����ت‌و‬ ‫دەڵێت‪":‬پارێزگاری هەڵەبجە دەبو ئەو کەیسە‬ ‫بێنێتەوە هەڵەبجە کە دەسبەکار بوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەرئەوەی کە گۆڕانەو هەڤاڵ ئەبوبەکریش‬ ‫کە گۆڕانە رەنگە ئەوان ناچاریان کردبێت"‪.‬‬ ‫(خدرکەریم) سەرۆکی شارەوانی لەوەاڵمی‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ ئایا نەدەکرا ئەم کەیسە لەپارێزگای‬ ‫هەڵەبجە یەکالی����ی بکرایتەوە‪ ،‬ئه‌و وتی "من‬ ‫نامەوێ لەهەیبەتی کاک عەبدواڵ کەمکەمەوە‬ ‫بەاڵم کات����ێ من نوس����راوم ئاراس����تەکردن‬ ‫بۆئەوەی ئەم کەیسە بهێنرێتەوە هەڵەبجە‪ ،‬با‬ ‫ه����ەر جوابێکی بدامایەتەوە بە ئا یا نا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جوابیان نەدامەوە"‬ ‫(عەبدواڵ نەورۆڵی) پارێزگاریش لەوەاڵمی‬ ‫هەمان پرسیاردا وتی ‪":‬ئێمە لەرێگەی کۆمەڵە‬ ‫کەس‌و خەڵکی مەدەنی����ەوە داوامان لێکراوە‬ ‫بیهێنینەوە هەڵەبجە ب����ەاڵم گەر پارێزگاری‬ ‫س����لێمانی پێشنیاریشیان بۆ بکردینایە ئێمە‬ ‫پێم����ان دەوتن ئێمە بەیاس����ایی ئەزانین کە‬ ‫الی ئێوە بێت‪ ،‬چونکە ئێمە لیژنەی ئیداری‌و‬ ‫یاسایی‌و لیژنەی لێکۆڵینەوەمان نیە"‪.‬‬ ‫وتیش����ی ‪":‬من خ����ۆم یەکەم ک����ەس بوم‬ ‫ک����ە مانگ����ێ بەرل����ەوەی موباش����ەرە بکەم‬ ‫کۆنگرەیەک����ی رۆژنامەنوس����یم گ����رت‌و داوام‬ ‫لەس����ەرۆکی حوکمەت‌و الیەن����ی پەیوەندیدار‬ ‫کرد کە ئەم ش����ارەی ئێمە تەجاوەز خەریکە‬ ‫ئەیخوات"‪.‬‬ ‫ئ����ەو راپۆرت����ەی ب����وە هۆی پێش����نیاری‬

‫پارێزگار ‪:‬‬ ‫مانگێ بەرلەوەی‬ ‫موباشەرە بکەم خۆم‬ ‫داوام لەسەرۆکی‬ ‫حوکمەت‌و الیەنی‬ ‫پەیوەندیدار کردوە‬ ‫کە تەجاوزات‬ ‫کوشتینی‬ ‫متمانەس����ەندنەوەی س����ەرۆکی ش����ارەوانی‬ ‫هەڵەبج����ە لەالی����ەن ئەنجومەن����ی پارێزگای‬ ‫س����لێمانیەوە ل����ە ‪ 48‬الپ����ەڕە پێکهات����وەو‬ ‫تێبینی����ەکان لەس����ەر‪ 6‬پ����رس گەاڵڵە بون‌و‬ ‫لێپێچینەوەیان لەسەرکراوە کە ئەمانەن‪:‬‬ ‫ناوچەی پیشەسازی‪ ،‬تەرخانکردنی زەوی‬ ‫نیشتەجێبون ‪،‬وەبەرهێنان‌و یاسای موساتەحە‪،‬‬ ‫قەرەبوکردنەوەی زەوی‪ ،‬تەملیککردنی زەوی‬ ‫بەناوی ئ����ۆردوگای زۆرەملێ����وە‪ ،‬زیادەرۆیی‬ ‫بۆسەر موڵکی گشتی‪.‬‬ ‫(خەدیچە عبدولجەب����ار) ئەندامی لیژنەی‬ ‫بەدواداچونەک����ەی ئەنجوم����ەن لەب����ارەی‬ ‫کێش����ەکانی ناوچەی پیشەسازیەوە دەڵێت‪":‬‬ ‫ئ����ەو زەویان����ەی ناوچ����ەی پیشەس����ازی‬ ‫کەدابەشکرابون بەسەر خەڵکیدا لەکۆی ‪٧٠٣‬‬ ‫کەس کە زەویان پێدراب����و تەنها ‪ ١١٥‬کەس‬ ‫دۆس����یەیان هەبو دۆسیەکانیش ناتەواو بون‌و‬ ‫تەنها ئیستینساخی دەفتەرنفوس‌و سەندیکای‬ ‫پیشەوەران پشگیری کردبون‪".‬‬ ‫بەاڵم خ����در کەریم لەم بارەی����ەوە دەڵێت‬ ‫‪ ":‬ئێمه‌ بۆخۆمان رێوش����وێنی یاس����اییمان‬ ‫داهێناوە کە لەپێش����دا کەش����فی ئیش����ەکە‬ ‫دەکەی����ن‌و دوایی زەوی دابین دەکەین‌و دواتر‬ ‫مەعم����ەالت دەکەین‪ ،‬بۆیە لەکۆی ‪ 703‬کەس‬ ‫کە زەویان وەرگرتەوە تا ئێس����تە ‪ 115‬کەس‬ ‫هات����ون مەعامەالتیان ک����ردوەو لەمەودواش‬ ‫ئەوانی دی دێن‪ ،‬ئەمەش بەپێی یاس����ای ‪64‬‬ ‫ی ش����ارەوانیەکان کە تا ئەم ساتەش ئیشی‬ ‫پێئەکرێت"‬

‫خدر کەریم‪ :‬من نامەوێ حەمەی حەمەسەعید‪:‬‬ ‫لەهەیبەتی کاک عەبدواڵ یەکێتی لەکۆتا‬ ‫هەڵبژاردندا یەکەم‬ ‫کەمکەمەوە بەاڵم‬ ‫دەنگی هێناوە لەم‬ ‫کاتێ من نوسراوم‬ ‫ئاراستەکردن بۆئەوەی پارێزگایەدا‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەالیەن گۆڕان‌و پارتی‌و‬ ‫کە ئەم کەیسە‬ ‫بهێنرێتەوە هەڵەبجە ئیسالمیەکانەوە ئەمە‬ ‫هەزم ناکرێت‬ ‫جوابیان نەدامەوە‬ ‫ب����ەاڵم (خەدیج����ە عبدولجەب����ار) ب����اس‬ ‫لەوەش دەکات لەکیتابێکی ش����ارەوانیدا داوا‬ ‫لەسەندیکای پیش����ەوەران کراوە کە ژمارەی‬ ‫ئ����ەو زەویانەیان بۆبنێردرێت کە دابەش����یان‬ ‫کردوە لەکاتێکدا س����ەندیکای پیش����ەوەران‬ ‫ناحوکمی����ەو هیچ مافی زەوی دابەش����کردنی‬ ‫نیە‪ ،‬بەپێی ئەو بریارەی کە بەرێوەبەرایەتی‬ ‫گشتی شارەوانیەکان ئاراس����تەی شارەوانی‬ ‫هەڵەبجەی کردوەو لەبرگەی ‪ 3‬ی بریارەکه‌دا‬ ‫دەڵێ جگە لەشارەوانی هیچ دامودەزگایەکی‬ ‫حوکم����ی‌و ناحوکمی ب����ۆی نیە ک����ە زەوی‬ ‫دابەشبکات‪.‬‬ ‫(ناسیح عەبدولرەحیم)ی چاالکوانیش هۆی‬ ‫ئەمە بۆ ئەوە ئەگێرێتەوە کە س����ەرۆکی ئەو‬ ‫رێكخراوەو سەرۆکی ش����ارەوانی هەردوکیان‬ ‫لەیەک حیزبن‌و یەکێتیش سەرۆکی شارەوانی‬ ‫لەکات����ی هەڵمەت����ی هەڵبژاردنەکان����دا ب����ۆ‬ ‫بانگەشەی هەڵبژاردنەکان ئەم کارەی کردوەو‬ ‫دەڵێ����ت‪ ":‬لەس����ەروبەندی هەڵبژاردنەکاندا‬ ‫موڵ����ک‌و ماڵی خەڵک داگیرئەک����را بەئیعازی‬ ‫حیزب‌و بەئۆکەی شارەوانی‪.‬‬ ‫لەبارەی داگیرکردنی ئەو زەویانەی مۆڵکی‬ ‫گشتین (ناسیح عه‌بدولرەحیم) دەڵێت‪" :‬هەمو‬ ‫موڵکە گش����تیەکان دراوە بەخەڵکی لەکاتی‬ ‫هەڵبژاردنەکان����ا ل����ەدوای هەڵبژاردنەکانیش‬ ‫لەسەر زەویە گش����تیەکانی وەک باخچەکان‬ ‫هەر بینابو بەرزئەکرایەوە‪ ،‬ئەم حیزبەشی کە‬ ‫ئەمەی کردوە یەکێتیە‪ ،‬سەرۆکی شارەوانیش‬ ‫کە ئ����ەم حیزبە داین����اوە ئ����ەم کارەی پێ‬

‫جێبەجێکردوە" ئەو چاالکوانە پێی وایە کە‬ ‫زۆرترینی ئەو کەس����انەی زەوی داگیر ئەکەن‬ ‫یەکێتین ‪.‬‬ ‫لەکاتێک����دا بەپێی یاس����ای ژم����ارە ‪ 6‬بۆ‬ ‫هیچک����ەس نیە ک����ە خانو بین����ای حوکمی‬ ‫دروس����تبکات ت����ا مۆڵ����ەت لەش����ارەوانی‬ ‫وەرنەگیرێت‪.‬‬ ‫(حەمەی حەمەسەعید) لەگەڵ ئەوەی کە‬ ‫سەرۆکی ش����ارەوانی بەکەسێکی سەرکەوتو‬ ‫ئەزانێت‌و دەڵێت ‪":‬الی من خدر سەرکەوتوە‬ ‫لەگ����ەڵ هەم����و کەموکورتیەکان����دا‪ ،‬چونکە‬ ‫لەهەڵەبجە ‪ 800‬ت����ا ‪ 900‬پارجە زەوی دراوە‬ ‫بەواریسی ش����ەهیدانی کیمیاباران لەکاتێکدا‬ ‫لەگەرمی����ان ‪ 182‬ئەنفالکراوم����ان هەی����ەو‬ ‫ئی����دارەو بەرپرس����انی ئ����ەوێ نەیانتوانیوە‬ ‫بەتایبەتمەندیەک زەوی بەسەر کەسوکاریانا‬ ‫داب����ەش بکەن" وە ئ����ەو ئەندامەی مەکتەبی‬ ‫س����ەرکردایەتی یەکێتی درێژە بەقس����ەکانی‬ ‫دەدات‌و دەڵێ "لەالیەک����ی ترەوە خەڵکانێک‬ ‫ک����ە موس����تەحەقی زەوی وەرگرتن بون الی‬ ‫پارت����ی لەهەولێرو لەده����ۆک‌ پارتی عەرزەی‬ ‫پێنەداون لەس����ەر بیرورای سیاس����ی ‪ ،‬ئێمە‬ ‫هێناومانە لەهەڵەبجە عەرزەمان پێداون‌و خدر‬ ‫پێیداون"‪.‬‬ ‫(حەمەی حەمەس����ەعید) لەگ����ەڵ ئەوەی‬ ‫ک����ە جەخت لەس����ەر ئ����ەوە دەکات����ەوە کە‬ ‫حی����زب دەس����تی لەکارەکانی ش����ارەوانیدا‬ ‫نەبوەو ئاماژەش بەوە دەکات کە ش����ارەوانی‬ ‫کارئاسانی تەنانەت بۆ پارتیەکانیش کردوەو‬

‫دەڵێ����ت ‪ ":‬من رازی نەب����وم کە ئەو زەویەی‬ ‫لقی ‪ 12‬پارتی لێی����ە بەپارتی بدرێت چونکە‬ ‫ئەگەر یەکێتی لەس����نوری پارت����ی تەنانەت‬ ‫کۆمیتەیەکیش����ی بەکرێگرتبێت ئەوە خەڵکی‬ ‫هان����دراوە تا بس����وتێنرێت‪ ،‬وە چونەتە الی‬ ‫خ����اوەن بیناکەو لێیان داوە بەاڵم مام جەالل‬ ‫بروس����کەی بۆکردم‌و وتی گەر جێگە خانوی‬ ‫خۆش����ت بێت دەبێ����ت پێیانبدرێت‪ ،‬وە خدر‬ ‫نزیک����ەی ‪ 1000‬مەتر زەوی بۆ ناوچەی پارتی‬ ‫دابین کردوەو دیس����انەوە خ����در ‪ 370‬پارچە‬ ‫زەوی بەکەسوکاری ش����ەهیدانی پارتی داوە‬ ‫لەکاتێکا کەمن رازی نەبوم‌و دەموت با پارتی‬ ‫لەناوچەکانی خۆیدا زەوی بەیەکێتیەکان بدات‬ ‫ئەوجا لێرەش زەوی ب����ەوان بدرێت‪ ،‬چونکە‬ ‫لەس����نوری پارتی تائێس����تا یەک شەهیدی‬ ‫یەکێتی یەک پارچەزەوی وەرنەگرتوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دیسانەوە مام جەالل رازی نەبو"‬ ‫شیاوی باسە بارەگا حیزبیەکان لەهەڵەبجەدا‬ ‫چەندین ش����وێنی حکومیی����ان داگیرکردوەو‬ ‫نزیک����ەی ‪ 15‬بینای حوکمی����ش لەهەڵەبجەدا‬ ‫حیزب����ەکان بەکاری����ان دەهێنن‪( .‬ناس����یح‬ ‫عبدولرەحیم) دەڵێت؛" باڵەخانەی مەڵبەندی‬ ‫‪٩‬ی ش����ارەزوری یەکێتی بەن����اوی مەڵبەندو‬ ‫راهێنانی گەشەپێدانی رۆشنبیری هەورامانەوە‬ ‫کراوەتەوەو پارەکەشی لەبودجەی گشتی بۆ‬ ‫تەرخانکراوەو کەتەواو بو کرا بەمەڵبەند‪ ،‬وە‬ ‫بارەگای بزوتنەوەی ئیسالمی نەخۆشخانەی‬ ‫من����ااڵن‌و مناڵبونەوە بو بەپارەی خێرخوازان‬ ‫کرایەوەو دوایی بزوتنەوەی تێچو و لقی ‪ 12‬ی‬ ‫پارتیش زەویەکەی مۆڵکی گشتیە‪".‬‬ ‫لەکاتێک����دا ‪ 22‬فەرمانگ����ەی حوکمی لەم‬ ‫پارێزگایەدا لەکرێدان‌و س����ااڵنە ‪ 283‬ملیۆن‌و‬ ‫‪ 686‬ه����ەزار دینار ک����رێ دەدەن‌و نزیکەی‬ ‫‪ 20‬فەرمانگ����ەی تری����ش کرێچ����ی هەن����دێ‬ ‫لەفەرمانگەکان����ی ت����رن‌و لەهەم����ان کات����دا‬ ‫بین����ای پارێزگار لەالیەن یەکێ لەبزنس����مانە‬ ‫خێرخواکان����ەوە بۆ پارێزگار دابین کراوە‪ ،‬وە‬ ‫بەوتەی (خەدیجە عەبدلجەبار) لەئێس����تەدا‬ ‫هی����چ زەوی����ەک نەماوە لەنێو ش����اردا کە بۆ‬ ‫باڵەخانەی حکومی بکرێت‌و لەس����اڵی ‪2013‬‬ ‫دا پارە بۆ پرۆژە تەرخان کراوە بەاڵم زەوی‬ ‫نەبوەو پرۆژەکە نەکراوە‪.‬‬ ‫لەگ����ەڵ هەمو ئەمانەدا رۆژان����ە کارەکانی‬ ‫ش����ارەوانی بونەتە نوکت����ەی دەمی خەڵکی‬ ‫لەشارەکەدا‪ ،‬یەکێ لەو روداوانە کە لەئێستەدا‬ ‫لەس����ەر زارانە ئەوەیە ک����ە دو هاواڵتی ئەو‬ ‫شارە لەسەر ژمارەی زەویەک کە لەشارەوانی‬ ‫وەریانگرتوە دەب����ێ بەدەمەقاڵەیان‌و دەچنە‬ ‫الی ئەفس����ەرێکی پۆلی����س لەهەڵەبج����ەو‬ ‫ئەفس����ەرەکەش دوای لێکۆڵین����ەوە ب����ۆی‬ ‫دەردەکەوێ����ت ک����ە ئ����ەم ژمارەی����ە بەناوی‬ ‫هاواڵتیەکی ترەوەیە نەک ئەو دوانە‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫كات تێپه‌ڕی‪..‬‬ ‫په‌رله‌مانتاران بێ‌ ئه‌وه‌ ‌ی بسازێن هه‌مو ‌ی باس ‌ی سازان ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫ی‬ ‫رۆژ به‌ڕۆژ له‌ماوه‌ی‌ تێپه‌ڕبونی‌ كات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ی مه‌سعود بارزان ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان نزیكده‌بنه‌وه‌‪ ،‬الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫ناو په‌رله‌مان له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ هه‌مویان‬ ‫باسی‌ سازان ده‌كه‌ن به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ تاوه‌كو‬ ‫ی دو‬ ‫ئێستا سازابن‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا ماوه‌ ‌‬ ‫مانگ زیاتر‌ه گفتوگۆكان گه‌رمن‪.‬‬ ‫ی ‪2013‬‬ ‫به‌پێی‌ یاس���ای‌ ژمار‌ه ‪19‬ی‌ س���اڵ ‌‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ویالیه‌تی‌ بارزان ‌‬ ‫بۆ ماوه‌ی‌ دو س���اڵ درێژكرایه‌وه‌‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫ی‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان ب ‌ه ‪ 38‬كورس ‌‬ ‫ی ئه‌و پۆس���ت ‌ه‬ ‫ی تر داوا ‌‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌ جارێك ‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌و تاكه‌ كاندیدیشیان بارزانییه‌‪.‬‬ ‫ێ دوشه‌ممه‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ فراكسیۆنه‌كان‬ ‫دوێن ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌ڕێوه‌چ���و‪ ،‬د‪.‬یوس���ف محەم���ەد س���ادق‪،‬‬ ‫رایگه‌یاند"پێویس���تە شانبەشانی کۆبونەوەی‬ ‫الیەن���ە سیاس���ییەکان‪ ،‬فراکس���یۆنەکانی‬ ‫پەرلەمانیش لەن���او پەرلەماندا لەگفتوگۆدابن‬ ‫بۆ چارەس���ەرکردنی پرس���ی س���ەرۆکایەتی‬ ‫هەرێم���ی کوردس���تان‪ ،‬چونک���ە پەرلەمانی‬ ‫کوردستان مەرجەعی س���ەرەکی هاواڵتیانی‬ ‫هەرێمی کوردس���تانەو فراکسیۆنەکانیش لەو‬ ‫پرسەدا دەتوانن بگەنە ئەنجام‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا بڕیاردرا کۆبونەوەکانی‬ ‫لیژنەی یاس���ایی‌و س���ەرۆکی فراکسیۆنەکان‬ ‫لەکات���ی گونجاودا بەردەوامیی���ان هەبێت تا‬ ‫هەم���و الیەن���ەکان دەگەن���ە رێگەچارەیەکی‬ ‫گونجاو‪.‬‬ ‫ه���اوكات به‌پێ���ی‌ زانیاریی���ه‌كان الیه‌ن��� ‌ه‬

‫ی‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستان سه‌رگه‌رم ‌‬ ‫سیاسییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫ده‌رچه‌یه‌كی‌ یاسایین تاوه‌كو بارزان ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ببێته‌و‌ه به‌سه‌رۆك‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ له‌ناو په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫به‌مه‌رج ‌‬ ‫هه‌ڵبژێردرێت‪ ،‬نه‌وه‌كو له‌ناو خه‌ڵكه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌دوای‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ ئومێد خۆشناو سه‌رۆك ‌‬ ‫ی زه‌رد له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‬ ‫فراكس���یۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕایگه‌یاند كه‌ ئه‌وان س���ورن له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌س���ازان كێشه‌كه‌ چاره‌س���ه‌ربكرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هاوكاتی���ش ئه‌وه‌ی‌ ڕونكرده‌وه‌ كه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫ی سه‌رۆك له‌ده‌ستور بچه‌سپێنن‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كان ‌‬ ‫له‌وێو‌ه دواتر سازان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خست ‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ناوبراو تیشك ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كه‌ ب���ۆ ئاڵوگۆڕكردنه‌وه‌ی‌ بیروڕابو‌ه‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫له‌س���ه‌ر بابه‌تی‌ یاسای‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫"ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ‌ه هه‌م سیاسیی ‌ه هه‌م یاساییه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ده‌بێ���ت ڕێكه‌وتن له‌س���ه‌ر هه‌ردوكیان‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫ی بۆ ئه‌وه‌كرد ك ‌ه‬ ‫هاوكات خۆش���ناو ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رگیز پرۆژه‌ بۆ گۆڕینی‌ س���یته‌م ‌‬ ‫"پارت ‌‬ ‫حوكمڕانی‌ پێشكه‌ش ناكات‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دای ‌ه‬ ‫سه‌رۆك له‌گه‌له‌و‌ه هه‌ڵبژێردرێت"‪.‬‬ ‫ی ده‌سه‌اڵته‌كانیش���ه‌وه‌ وتی‌"ده‌بێت‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫سازانی‌ له‌سه‌ر بكه‌ین"‬ ‫ی‬ ‫ش���یالن جه‌عف���ه‌ر په‌رله‌مانت���اری‌ پارت ‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تان ب ‌ه ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"ئ���ه‌و یاس���ایه‌ خۆم���ان ده‌رمانچوان���دو‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ڕه‌هه‌ن���د ‌‬ ‫له‌په‌رله‌م���ان‪ ،‬ئ���ه‌و پرس���انه‌ ‌‬ ‫نیش���تمانییان هه‌ی ‌ه ده‌بێت له‌نێ���وان الیه‌ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ كوردستاندا به‌س���ازان یكال ‌‬ ‫بكرێته‌وه‌‪ ،‬چاوه‌ڕێی سازان‌و ته‌وافوقین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ش���ێركۆ جه‌وده‌ت په‌رله‌مانتاری‌ یه‌كگرتو ‌‬ ‫ئیسالمی كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "ئێم ‌ه‬

‫ی‬ ‫پێمانوای ‌ه ده‌بێت ‪ 5‬حیزبه‌كه‌ كۆببنه‌وه‌‪ ،‬پالن ‌‬ ‫ئێمه‌ له‌گه‌ڵ سازان‌و ڕێككه‌وتنه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌ك���ی‌ تره‌وه‌ س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆن ‌‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان‪ ،‬ڕایگه‌یاند‬ ‫پێویسته‌ سازان له‌سه‌ر پرۆژ‌ه چوارقۆڵییه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بكرێ���ت ب���ۆ هه‌مواركردن���ه‌وه‌ی‌ یاس���ا ‌‬ ‫ی هه‌رێم‪.‬‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫بێگه‌رد تاڵه‌بانی‌ س���ه‌رۆكی‌ فراكس���یۆن ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان ئاماژه‌ ‌‬ ‫یه‌كێت ‌‬ ‫ئه‌وه‌كرد "له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ كات نه‌ماو‌ه له‌به‌رده‌م‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫فراكسیۆنه‌كان‌و الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان سه‌باره‌ت به‌ پرسی‌ سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسای ‌‬ ‫ی داوا ده‌كه‌ین لیژنه‌ ‌‬ ‫هه‌رێم به‌فه‌رم ‌‬ ‫كۆببێته‌و‌ه ‪".‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌شڵێت" په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ی هه‌ستێت‪،‬‬ ‫ده‌توانێت به‌ئه‌ركه‌ یاسایه‌كه‌ی‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ ئه‌وه‌یه‌ ده‌بێت ب ‌ه رێگه‌چاره‌ی‌ یاس���ای ‌‬ ‫ی سه‌رۆكی‌ هه‌رێم یه‌كال بكرێته‌وه‌"‬ ‫پرس ‌‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‌و یه‌كگرتو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیس�ل�امی‌ كوردس���تان‌و كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�ام ‌‬ ‫كوردستان پێیانوایه‌ ده‌بێت سازان له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یاسایانه‌ بكرێت له‌په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ڕه‌هه‌ندی‌ نیشتیمانییان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫قس���ه‌ی‌ بێگه‌رد تاڵه‌بانی‌ "پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان پێیوایه‌ ده‌بێت ویالیه‌تی‌ سه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان به‌هه‌مو ده‌سه‌اڵته‌كانیه‌و‌ه‬ ‫درێژبكرێته‌وه‌ بۆ ماوه‌ی‌ دوساڵ"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هه‌ڵوێس���تی‌ حزبه‌كه‌ی‌ بێگه‌رد‬ ‫ی ئاماژ‌هی‌ بۆ ئه‌وه‌كرد كه‌ ئه‌وان ده‌یانه‌وێت‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم هه‌موار بكرێته‌وه‌و‬ ‫یاسا ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵته‌كانی‌ س���ه‌رۆكیش كه‌مبكرێت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌روه‌ها میكانیزمه‌كانی‌ هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫هه‌رێم له‌ناو په‌رله‌مان دیاریبكرێت"‪.‬‬

‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫ده‌توانێت به‌ئه‌رك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫یاسایه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ستێت‪ ،‬كه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێت ب ‌ه رێگه‌چاره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرس ‌‬ ‫یاسای ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم یه‌كال‬ ‫بكرێته‌وه‬

‫په‌رله‌مانتارێك‪ :‬دۆخی جوتیار تراژیدیه‌‌و ویژدان هه‌ژێنه‌‬ ‫ئا‪ :‬ره‌وا بورهان‬

‫ی راب���ردو‪ ،‬لیژنه‌ی كش���توكاڵ‬ ‫یه‌كش���ه‌ممه‌ ‌‬ ‫ب���ۆ تاوتوێكردنی پرس���ی هاورده‌كردنی میوه‌‌و‬ ‫سه‌وزه‌ كۆبونه‌وه‌‌و له‌وباره‌و‌ه بڕیارده‌ری لیژنه‌ی‬ ‫كشتوكاڵ‌و ئاودێریی‌ "غه‌ریب مسته‌فا" به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند كه‌ كێش ‌ه ئه‌وه‌یه‌ نرخی تمه‌ن به‌رامبه‌ر‬ ‫دینار زۆر كه‌مه‌‌و ئه‌م���ه‌ش وایكردوه‌ به‌روبومی‬ ‫واڵتی ئێران به‌نرخێكی ه���ه‌رزان بێته‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌‌و كێش���ه‌ی ب���ۆ جوتی���اره‌كان‬ ‫دروس���تكردوه‌ ك ‌ه به‌رهه‌مه‌كه‌یان له‌بازاڕه‌كانی‬ ‫هه‌رێمدا ساغنابێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "حكومه‌تێك كه‌ نه‌توانێت پشتگیریی‬ ‫به‌ربومی ناوخۆ بكات‌و بازاڕی بۆ دروس���تبكات‬ ‫هیچ مانای���ه‌ك نامێنێت پێیبوترێ���ت‪ ،‬ئه‌و بێ‬ ‫س���ه‌روبه‌رییه‌ی له‌روی هاورده‌كردنی به‌روبومی‬ ‫كشتوكاڵه‌وه‌ هه‌یه‌ له‌هه‌رێمی كوردستان له‌هیچ‬ ‫شوێنێكی دنیا نییه‌‪ ،‬ئێمه‌ ساڵی رابردو له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌زاره‌تی كش���توكاڵ رێككه‌وتین كه‌ حكومه‌ت‬ ‫باج بخاته‌ س���ه‌ر به‌روبوم ‌ه كشتوكاڵیه‌كان‌و بۆ‬ ‫بازاڕی کوردستان پڕه‌ له‌به‌روبومی واڵتانی ده‌وروبه‌ر‬ ‫هه‌ر كیلۆیه‌ك بڕی ‪ 250‬دینار بخرێت ‌ه سه‌ری"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "كێش���ه‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك��� ‌ه به‌روبومی‬ ‫ئێران به‌رێگه‌ی نایاس���ایی یاخود له‌رێگه‌ی ئه‌و كردو‌ه له‌كاتێكدا كه‌ته‌نها پاره‌ی گواس���تنه‌وه‌‌و عه‌لی" سه‌باره‌ت به‌هه‌وڵی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ‌و‬ ‫مه‌رزانه‌ی س���ه‌ر به‌حكومه‌تی عێراقن به‌تایبه‌ت كرێ���كاری چنینه‌و‌ه ‪ 80‬هه‌زار ب���وه‌‌و ته‌نها ‪ 20‬وه‌زاره‌تی ناوخۆ رایگه‌یاند س���كااڵیه‌كی یه‌كجار‬ ‫مه‌رزی مونزری ‌ه دێن‪ ،‬كه‌ له‌وێوه‌ دواتر له‌رێگه‌ی هه‌زاری بۆ ماوه‌ته‌و‌ه كه‌ له‌عه‌لوه‌دا دڕاندویه‌تی‪ ،‬زۆرمان به‌ده‌ستگه‌یشتوه‌ كه‌ جوتیاران خه‌ریك ‌ه‬ ‫كه‌ركوكه‌و‌ه یان ك���ه‌الره‌وه‌ ده‌چێته‌ بازاڕه‌كانی ئه‌م ‌ه شتێكه‌ ویژدانی هه‌مو كه‌سێك ده‌هه‌ژێنێت‪ ،‬نائومێ���د ده‌بن‪ ،‬ئه‌وان س���اڵی راب���ردو به‌هۆی‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵه‌وه‌ ئومێده‌واربون‌و‬ ‫كوردس���تانه‌وه‌ ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ ه���ۆی ئه‌وه‌ی دۆخی جوتیاری هه‌رێم دۆخێكی تراژیدیه‌"‪.‬‬ ‫ێ دوشه‌ممه‌‪ ،‬وه‌فدێكی په‌رله‌مان سه‌ردانی ئه‌مساڵ رێژه‌یه‌كی زیاتر به‌روبومیان چاندووه‌‌و‬ ‫دوێن ‌‬ ‫نرخی ئه‌و به‌ربومان ‌ه ه���ه‌رزان بێت‌و به‌روبومی‬ ‫وه‌زیری كش���توكاڵ‌و الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانیان له‌و كاتانه‌ی كه‌به‌روبوم دێت باجی بخرێت ‌ه سه‌ر‪،‬‬ ‫ناوخۆی هه‌رێم له‌بازاڕه‌كاندا ساغنه‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی "له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ ك ‌ه خۆیان‬ ‫غه‌ریب مس���ته‌فا ئاشكرایده‌كات كه‌ فشارێكی كردوه‌‌و فشاریان له‌وه‌زاره‌ت كردو‌ه ك ‌ه رێكبكه‌ون ئه‌و وت ‌‬ ‫زۆریان له‌س���ه‌ر حكوم���ه‌ت دروس���تكردوه‌ بۆ له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی ناوخۆ‌و پۆلیس‌و ئاس���ایش تا له‌وباره‌یه‌و‌ه به‌جدی له‌هه‌وڵدابون قس���ه‌مانكرد‬ ‫ئه‌وه‌ی رێگری بكات له‌وه‌ی ك ‌ه به‌نایاسایی ئه‌و رێگری بكه‌ن به‌نایاس���ایی به‌ربومی كشتوكاڵی تا رێوش���وێنێك بدۆزرێته‌و‌ه تا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫باشتر كۆنترۆڵی بازاڕ بكرێت‌و جوتیار بتوانێت‬ ‫ی بێت ‌ه ناو هه‌رێمه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌روبومان ‌ه بێن ‌ه هه‌رێمی كوردس���تان‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ئه‌ندامی لیژنه‌ی كش���وكاڵ‪" ،‬عه‌بدولره‌حمان به‌رھه‌مه‌كانی ساغبكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫"جوتیار هه‌بووه‌ ك ‌ه به‌روبومه‌كه‌ی ‪ 100‬هه‌زاری‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫په‌رله‌مان داوای سنورداركردنی هاورده‌كردنی‬ ‫به‌ربومه‌ كشتوكاڵیه‌كانی ئێران ده‌كات‬ ‫په‌رله‌مانتاران له‌هه‌وڵدان ك ‌ه هاورده‌كردنی‬ ‫به‌روبومه‌ كشتوكاڵیه‌كان سنوردار بكرێت‌و‬ ‫هاورده‌كردنی به‌روبومی ئێران باجی بخرێت ‌ه‬ ‫س ‌هر‌و بریاره‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫له‌سه‌رجه‌م بازگه‌كاندا‌و له‌رێگه‌ی پۆلیس‌و‬ ‫هێزه‌كانی ناوخۆوه‌ جێبه‌جێبكرێت‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫ئه‌و بێ سه‌روبه‌رییه‌ی‬ ‫له‌روی هاورده‌كردنی‬ ‫به‌روبومی كشتوكاڵه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌ له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان له‌هیچ‬ ‫شوێنێكی دنیا نییه‬

‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌اڵمی وه‌زاره‌تی كش���توكاڵ‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانتار‌ه وتی "وه‌زاره‌تی كش���توكاڵ‬ ‫پێیانوتین كه‌ ئه‌وان له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫له‌س���ه‌ر هێڵن‌و تا وه‌زاره‌تی ناوخۆ بێته‌ س���ه‌ر‬ ‫هێڵ‌و هه‌وڵبدات ئه‌و مه‌رزانه‌ی مه‌رزی ناڕه‌سمین‌و‬ ‫به‌قاچ���اخ به‌روبوم���ی لێدێت ‌ه ن���او هه‌رێمه‌و‌ه‬ ‫چاودێریه‌ك���ی وردت���ر بكرێت‌و رێگ���ه‌ نه‌درێت‬ ‫ئ���ه‌و به‌روبومان ‌ه بێنه‌ ن���او هه‌رێمه‌و‌ه هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌وڵبدرێت ل���ه‌و ناوچانه‌ی ك��� ‌ه به‌ربومه‌كانی‬ ‫ئێران له‌رێگه‌ی مه‌رزی مونزیریه‌ی خانه‌قینه‌و‌ه‬ ‫دێنه‌ هه‌رێمی كوردس���تان رێگری���ان لێبكرێت‌و‬ ‫ده‌ست به‌سه‌ر ئه‌و به‌روبومانه‌دا بگیرێت"‪.‬‬

‫ملمالنێی‌ سێ پارت ‌ه‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كه‌ ‌ی كوردستان‌و‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ نه‌رێنیه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر دۆز ‌ی كوردو‬ ‫نوسینه‌وه‌ ‌ی ده‌ستور‬ ‫ئه‌ندازیار عمر حاجی‌ عنایه‌ت‬ ‫به‌درێژای����ی مێژوی‌ دورو نزیك‪ ،‬كورد به‌رده‌وام‬ ‫باجی‌ ناكۆكیه‌ ناوخۆییه‌كانی‌ داوه‌‪ ،‬سێ فاكته‌ری‌‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌ هۆكار ب����ون بۆ نه‌گه‌یش����تنی‌ كورد‬ ‫به‌ئامانجه‌كانی‌‌و دروستنه‌بونی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‌‬ ‫‪ .1‬دوژمنانی‌ ده‌ره‌كی‌‬ ‫‪ .2‬ناكۆكیه‌ خودیه‌كان‬ ‫‪ .3‬هه‌ڵكه‌وته‌ی‌ جوگرافی‌‬ ‫له‌هه‌موی����ان كاریگه‌رتر ناكۆكی����ه‌ خودیه‌كانه‌‬ ‫كه‌ كرۆكه‌كه‌ی‌ خۆویس����تی‌ (ده‌س����ه‌اڵتخوازی‌‌و‬ ‫دراوپه‌رستی‌) ه‌‪.‬‬ ‫پ����اش ‪23‬ی‌ حوزه‌ی����ران‌و پێشكه‌ش����كردنی‌ ‪4‬‬ ‫پرۆژه‌یاس����ا له‌الی����ه‌ن فراكس����یۆنه‌كانی‌ گۆڕان‪،‬‬ ‫یه‌كیه‌تی‌‪ ،‬یه‌كگرت����وی‌‪ ،‬كۆم����ه‌ڵ‪ ،‬له‌په‌ڕله‌مانی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬به‌مه‌به‌س����تی‌ هه‌م����واری‌ یاس����ای‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ژماره‌ (‪)1‬ی‌ ساڵی‌ ‪ ،2005‬ئه‌م‬ ‫چوار الیه‌نه‌ كه‌وتنه‌ سه‌نگه‌رێك به‌رامبه‌ر پارتی‌‌و‬ ‫گرژی‌ دروستبو‪ ،‬هه‌ردو به‌ره‌كه‌ هه‌وڵی‌ رازیكردنی‌‬ ‫ئ����ه‌و حی����زب‌و الیه‌نانه‌ ده‌ده‌ن كه‌ ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ملمالنێكه‌دان‌و له‌ناو ئه‌م الیه‌نانه‌ش����دا پێكهاته‌ی‌‬ ‫توركمانه‌ ك����ه‌ زۆر زیره‌كانه‌ هه‌له‌كه‌ ده‌قۆزنه‌وه‌و‬ ‫ده‌یان����ه‌وێ به‌هۆی‌ ئه‌و (‪ )5‬كورس����ی كۆتایه‌ی‌‬ ‫له‌پارله‌م����ان هه‌یانه‌ ن����ه‌ك ئامانجه‌كانی‌ خۆیان‬ ‫به‌ڵكو ل����ه‌وه‌ زیاتر به‌ده‌س����تبهێنن‌و له‌به‌ڕه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆیان زیاتر پێ ڕابكێش����ن‪ ،‬پێویسته‌ پێكهاته‌ی‌‬ ‫توركمان‌و پێكهاته‌كانی‌ تر له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‬ ‫له‌هه‌م����و رویه‌ك����ه‌وه‌ مافی����ان پارێ����زراو بێت‌و‬ ‫ئه‌ركی‌ خۆش����یان جێبه‌جێبكه‌ن‪ ،‬نوێنه‌رانی‌ ئه‌م‬ ‫پێكهاتانه‌ نوێنه‌ری‌ راسته‌قینه‌ی‌ پێكهاته‌كه‌یان‌و‬ ‫سه‌رجه‌م خه‌ڵكی‌ كوردستانبن نه‌چنه‌ ژێر فشاری‌‬ ‫هیچ الیه‌نێ����ك‪ ،‬پارتی‌ بۆ راگرتنی‌ هاوس����ه‌نگی‌‬ ‫هاوكێش����ه‌كه‌و هه‌وڵدان بۆ پێكهێنانی‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ به‌رامبه‌ر (گۆڕان‪ ،‬یه‌كیه‌تی‌‪ ،‬یه‌كگرتو‪،‬‬ ‫كۆم����ه‌ڵ) زی����اد له‌ماف����ی‌ خۆیان س����ۆز ئه‌داته‌‬ ‫پێكهاته‌كان به‌تایبه‌ت توركمانه‌كان‌و نایه‌وێ‌ ئه‌و‬ ‫(‪)5‬كورسیه‌ له‌تای‌ ته‌رازوه‌كه‌ی‌ ئه‌و ده‌ربهێنرێت‪،‬‬ ‫توركمانه‌كان كه‌ ژماره‌یان تا ئێستا وه‌ك پێویست‬ ‫نه‌زانراوه‌ له‌كوردس����تاندا‪ ،‬پێنج كورسیان به‌پێی‬ ‫یاسای‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ ژماره‌ (‪ )1‬ساڵی‌ ‪1992‬ی‌‬ ‫هه‌مواركراو به‌ یاس����ای ژماره‌ ‪ 2‬ی‌ ساڵی‌ ‪2009‬‬ ‫بۆ جێگیر كراوه‌‪ ،‬تا ئێستا رون نیه‌ ژماره‌ی‌ ئه‌م‬ ‫كورسیانه‌ له‌س����ه‌ر چ بنه‌مایه‌ك‌و به‌ چ پێوه‌رێك‬ ‫له‌و یاس����ایه‌دا دیاریكراوه‌‪ .‬دیاریكردنی‌ كورسی‬ ‫كۆتای‌ پێكهاته‌كان له‌س����ه‌رده‌می‌ دابه‌ش����بونی‌‬ ‫كورس����یه‌كانی‌ پارله‌ماندا بوه‌ له‌نێ����وان پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كیه‌تی‌‬ ‫ی كه‌ چه‌ند‬ ‫پاش باڵوبونه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌و ده‌نگۆیه‌ ‌‬ ‫پارله‌مانتارێ����ك ئه‌یان����ه‌وێ له‌رێ����گای‌ هه‌مواری‌‬ ‫یاس����ای هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ نوێنه‌رایه‌تی‌ پێكهاته‌كان‬ ‫له‌پارله‌م����ان به‌یاس����ا رێكبخ����ه‌ن‪ ،‬توركمانه‌كان‬ ‫هه‌ڵمه‌تێكی‌ چڕیان ده‌س����پێكرد بۆ هێشتنه‌وه‌ی‌‬ ‫ژم����اره‌ی‌ كۆت����اكان وه‌ك خۆی‌‌و ت����ا راده‌یه‌ك‬ ‫سه‌ركه‌وتوشبون‪ ،‬به‌رپرسانی‌ پارتیش پشتگیریان‬ ‫كردن‌و به‌ه����ۆی‌ ناكۆكی‌ نێوان پارتی‌‌و ئه‌و چوار‬ ‫الیه‌نه‌‪ ،‬بیرۆكه‌ی هه‌مواری‌ یاس����اكه‌ پێشئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌دایكبێت له‌بار ب����راو به‌یانێكیان بۆ رازیكردنی‌‬ ‫پێكهاته‌كان ده‌ركرد‪( .‬ئه‌م الیه‌نانه‌ س����ورده‌زانن‬ ‫ك����ه‌ له‌كاته‌ هه‌س����تیاره‌كاندا ده‌نگ����ی‌ ئه‌م (‪)5‬‬ ‫كورس����یه‌ بۆ پارتی����ه‌‪ ،‬به‌اڵم بێده‌نگن‌و قس����ه‌ی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ناك ‌هن‌و كاتێكیش ویستیان قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م بابه‌ته‌ بكه‌ن زۆر شه‌رمنانه‌ قسه‌یان كردوه‌و‬ ‫ئه‌مجاره‌ش هه‌روا ده‌رچو پاشگه‌زبونه‌وه‌)‪.‬‬ ‫برایانی‌ توركمان به‌مه‌وه‌ نه‌وه‌ستان‌و ده‌یانه‌وێ‬ ‫س����ود له‌م ئ����اوه‌ لێڵ����ه‌ی‌ نێوان پارت����ی‌‌و چوار‬ ‫الیه‌نه‌ك����ه‌ی‌ دی‌ وه‌ربگ����رن‌و زۆر زیره‌كانه‌ یاری‌‬ ‫به‌م (‪ )5‬پێنج كورسیه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ له‌په‌رله‌مان‬ ‫هه‌یانه‌و ده‌یان����ه‌وێ نه‌ك هه‌ر پارێزگاری‌ لێبكه‌ن‬ ‫به‌ڵكو داخوازی‌ زیاتریش بسه‌پێنن‪ ،‬هه‌ردو به‌ره‌ی‌‬ ‫ملمالنێكه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی‌ له‌كه‌یس����ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمدا سه‌ركه‌وتوبن‌و ئامانجه‌كانیان به‌دیبهێنن‬ ‫به‌ئاش����كرا موجامه‌له‌ی‌ توركمان����ه‌كان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌تایب����ه‌ت پارتی‌‪ ،‬كه‌ س����ودمه‌ندی‌ یه‌كه‌م بوه‌و‬ ‫ده‌بێت‌و زۆر به‌جدی‌ به‌رگریان لێده‌كات‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫خه‌ریك ‌ه موسڵ بیرده‌چێته‌وه‌‬

‫‪7‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫یه‌ك ساڵی‌ ڕه‌به‌ق به‌سه‌ر‬ ‫كۆنترۆڵكردنی‌ شاری‌ موسڵ له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌كێك له‌ترسناكترین‌و توندوتیژترین‬ ‫هێزی‌ جیهانی "داعش" تێپه‌ڕی‌‪،‬‬ ‫تاوه‌كو ئێستا ئاینده‌ی‌ ئه‌و شاره‌و‬ ‫ئاواره‌كانی‌ دیار نییه‌‪ .‬كاتێك‬ ‫موسڵ كه‌وت‌و هێزه‌ زه‌به‌الحه‌كه‌ی‌‬ ‫عێراق‌و پێشمه‌رگه‌ شاره‌كه‌یان‬ ‫چۆڵكرد‪ ،‬هاواڵتیان پێشبینی‌‬ ‫ئه‌وه‌یان ده‌كرد ئه‌م چیرۆكه‌ به‌زویی‌‬ ‫كۆتایی‌ دێت‌و موسڵ له‌چنگی‌ داعش‬ ‫ده‌رده‌هێنرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ ساڵێك‬ ‫تێپه‌ڕبون به‌سه‌ر ئه‌و ڕوداوه‌دا‬ ‫شاره‌كه‌ نه‌ك نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ده‌ستی‌‬ ‫خاوه‌نی‌‪ ،‬به‌ڵكو "داگیركه‌رانی‌"‬ ‫شیرینی‌ به‌بۆنه‌ی‌ ئه‌و یاده‌وه‌‬ ‫ده‌به‌خشنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هوش���یار عه‌ب���دواڵ‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌‬ ‫فراكس���یۆنی‌ گ���ۆڕان له‌په‌رله‌مان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‌و ئه‌ندام���ی‌ لیژنه‌ی‌ به‌رگری‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ چه‌ند هۆكارێكی‌ بۆ دواكه‌وتنی‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و شاره‌ هێنایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ گرنگترینی���ان ئه‌وه‌یه‌" س���وپای‌‬ ‫عێراق���ی‌ دابه‌ش���بوه‌ به‌س���ه‌ر هێزی‌‬ ‫تایه‌ف���ی‌‌و تایه‌فه‌ی‌ س���وننه‌ هێزێكی‌‬ ‫چه‌ك به‌ده‌ستی‌ نییه‌‪ ،‬تاوه‌كو هه‌وڵی‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و شاره‌ بدات"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌س���ۆزو هه‌وڵه‌كان���ی‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌و هێزه‌كان���ی‌ حه‌ش���دی‌‬ ‫ش���ه‌عبی‌ بۆ خۆئاماده‌كردن بۆ شه‌ڕو‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ه‌وه‌ی‌ موس���ڵ ناوب���راو‬ ‫وتی‌"به‌و س���ۆزه‌وه‌ نییه‌ كه‌ س���وننه‌‬ ‫هه‌یه‌تی‌"‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ وتی‌"پێش���مه‌رگه‌‬ ‫هێزێك���ی‌ زیاتر نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬حه‌ش���دی‌‬ ‫ش���ه‌عبیش هێزێك���ی‌ تایفیی���ه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ س���ونه‌كان په‌رۆش نین بۆ‬ ‫گرتنه‌وه‌ی‌ شاره‌كه‌"‪.‬‬ ‫زستانی‌ ئه‌مس���اڵ بارزانی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان‌و عه‌بادی‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران���ی‌ عێ���راق له‌س���ه‌ر هه‌وڵدان‬ ‫ب���ۆ كۆنترۆڵكردن���ه‌وه‌ی‌ موس���ڵ‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌كیان گرێ دا‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ر‬ ‫كات‌و شێوازی‌ هێرشه‌كه‌ رێكنه‌كه‌وتن‪.‬‬

‫به‌ساڵێك‬ ‫موسڵ‬ ‫ی‬ ‫بو به‌شارێك ‌‬ ‫به‌نیقاب‬ ‫ی‬ ‫داپۆشراو ‌‬ ‫ریشدرێژ‬ ‫ساڵێک ته‌ێپه‌ڕبو به‌سه‌ر کۆنترۆڵکردنی شاری موسڵ له‌الیه‌ن چه‌کدارانی داعشه‌وه‌‬ ‫هوش���یار عه‌بدواڵ رونیك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و شاره‌و‌ه‬ ‫چه‌ندین س���یناریۆ باس ك���راوه‌ به‌اڵم‬ ‫هیچكام له‌و س���یناریۆیانه‌ ڕێكه‌وتنی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر نه‌كراوه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ "باس���ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ ئایا هێزی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫به‌شدار بكات؟ ئایا له‌دوای‌ ڕوداوه‌كانی‌‬ ‫تكریت حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ به‌شدار بێت؟‬ ‫پێشمه‌رگه‌ ڕاسته‌وخۆ به‌شداری‌ بكات‬ ‫یان هه‌ماهه‌نگ بێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو بێگومانه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ س���ۆزی‌‬ ‫س���وننه‌یه‌ك بۆ شاری‌ موسڵ جیاوازه‌‬ ‫له‌س���ۆزی‌ كوردێك‌و شیعه‌یه‌ك‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هاوكاتی���ش رونیك���رده‌وه‌ كه‌ ناكرێت‬ ‫رۆڵ���ی‌ ئارام���ی‌ ئه‌م ش���اره‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫پایته‌ختی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان به‌گرنگ‬ ‫ته‌ماشا نه‌كرێت‪.‬‬ ‫هوش���یار عه‌ب���دواڵ وتی‌"به‌حوكمی‌‬ ‫دراوسێتی‌ موسڵ و هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬

‫ئه‌گه‌ر تیرۆر له‌و ش���اره‌ وه‌ده‌رنرێت‌و‬ ‫دوربخرێته‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وا بێگومان هه‌ولێر‬ ‫ئه‌مینت���ر‌و ئارامترده‌بێ���ت‪ ،‬بۆی���ه‌‬ ‫بارودۆخ���ی‌ ئه‌و ش���اره‌ ڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ئارامی‌ شاری‌ هه‌ولێره‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌"‬ ‫ئێس���تا س���اڵێك‌و دو مانگ به‌سه‌ر‬ ‫كۆنترۆڵكردنی‌ ئه‌و ش���اره‌ تێده‌په‌ڕێ‪،‬‬ ‫هاواڵتیانی‌ ئ���اواره‌و تاكه‌ ش���وێنێك‬ ‫كه‌ ته‌ماش���ای‌ لێوه‌بكه‌ن ئه‌و ڤیدیۆو‬ ‫وێنانه‌یه‌ كه‌ له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی‌‬ ‫فه‌یسبوك‌و تویته‌ر باڵوده‌بنه‌وه‌‪ ،‬تیایدا‬ ‫یاس���ا توندوتیژه‌كانی‌ داعش سیمای‌‬ ‫موس���ڵی‌ ته‌واو داپۆش���یوه‌و شاره‌كه‌‬ ‫به‌ته‌واوی‌ خاڵییه‌ له‌شه‌به‌ك‌و توركمان‌و‬ ‫مه‌سیحی‌‪.‬‬ ‫دوای‌ ئه‌و ماوه‌یه‌و تاوه‌كو ئێس����تا‬ ‫لیژنه‌ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌ كه‌ له‌مانگی‌ ‪12‬ی‌‬ ‫ساڵی‌ ڕابردوه‌ پێكهێنراوه‌ نه‌یتوانیوه‌‬

‫ئۆباڵی‌ كه‌وتنی‌ موس����ڵ یه‌كالبكاته‌وه‌‬ ‫‪.‬‬ ‫حه‌ی����ده‌ر عوم����ه‌ر‪ ،‬یه‌كێك����ه‌‬ ‫له‌هه‌ڵهات����وه‌كان له‌ده‌س����تی‌ داعش‌و‬ ‫ئه‌ندام����ی‌ حزب����ی‌ ش����یوعی‌ عێراقه‌و‬ ‫ئێس����تا له‌كه‌مپ����ی‌ ده����ۆك له‌گه‌ڵ ‪3‬‬ ‫كه‌س له‌ئه‌ندامان����ی‌ خێزانه‌كه‌ی‌ ژیان‬ ‫به‌سه‌رده‌به‌ن‪.‬‬ ‫ناوب����راو به‌ئاوێن����ه‌ی‌ ڕاگه‌یان����د كه‌‬ ‫ماوه‌یه‌ك ده‌نگۆی‌ ده‌رپه‌ڕاندنی‌ داعش‬ ‫له‌ش����اری‌ موسڵ مانش����ێتی‌ رۆژنامه‌و‬ ‫هه‌واڵی‌ یه‌كه‌م����ی‌ میدیاكانی‌ عێراق‌و‬ ‫كوردستان بو‪ ،‬به‌اڵم "ئێستا خه‌ریكه‌‬ ‫بیرده‌چێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو وه‌ك هاواڵتییه‌ك����ی‌ ئ����ه‌و‬ ‫ش����اره‌ پێش����نیاری‌ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس����ییه‌كان به‌زوترین كات‬ ‫هه‌وڵه‌كانیان یه‌كبخه‌ن بۆ ئازادكردنی‌‬ ‫شاره‌كه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا"رۆژ به‌ڕۆژ ده‌سه‌اڵتی‌‬

‫قاسم فه‌هداوی‌‬

‫داعش زیاتر ده‌چه‌س����پێنرێت‌و دواتر‬ ‫ی جارانمان‬ ‫به‌زویی‌ س����یمای‌ موس����ڵ ‌‬ ‫ده‌ستناكه‌وێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سوعاد یاسر كه‌ ژنه‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌‬ ‫زانكۆی‌ موسڵه‌و له‌ڕاپۆرتێكی‌ سایتی‌‬ ‫نیق����اش به‌بۆنه‌ی‌ س����اڵێك تێپه‌ڕبون‬ ‫به‌سه‌ر كۆنترۆڵكردنی‌ موسڵ له‌الیه‌ن‬ ‫داعش����ه‌وه‌ ده‌ڵێ����ت" هه‌مو ش����تێك‬ ‫له‌ژیانمدا گۆڕا‪ ،‬مێرده‌كه‌م ڕیشی‌ درێژ‬ ‫كردوه‌و خۆم‌و كچه‌ یانزه‌ س����اڵه‌كه‌م‬ ‫نیقابمان پۆشیوه‌و بۆمان نییه‌ به‌ته‌نیا‬ ‫بچینه‌ ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫س����ایته‌كه‌ ده‌ڵێت "داعش ته‌نها ‪10‬‬ ‫رۆژی‌ ویس����ت بۆ تێكدانی‌ روخساری‌‬ ‫ئاینی‌‌و شارستانی‌ شاره‌كه‌‪ ،‬یه‌كڕاست‬ ‫كه‌وته‌ ڕوخاندنی‌ مزگه‌وت‌و په‌رستگه‌‬ ‫یه‌زیدییه‌كان‌و ناوچه‌و شوێنه‌واره‌كان‪،‬‬ ‫به‌ساڵێك موسڵ بو به‌شارێكی‌ به‌نیقاب‬ ‫داپۆشراوی‌ ریشدرێژ"‪.‬‬

‫وه‌زیر ‌ی كاره‌با ‌ی واڵتێك ‌ی ب ‌ێ كاره‌با‬ ‫پرۆفایل‬

‫قاس���م فه‌ه���داوی‌ ك���ه‌ خاوه‌ن���ی‌‬ ‫ئه‌زمونێك���ی‌ دورودرێ���ژه‌ ل���ه‌كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندازیاریی‌‌و به‌ڕێوه‌بردندا‪ ،‬له‌به‌رده‌م‬ ‫چاره‌سه‌ر كردنی‌ كێشه‌ی‌ بێ‌ كاره‌باییدا‬ ‫ده‌سته‌پاچه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وه‌زیری‌ كاره‌بای‌‬ ‫واڵتێكی‌ بێ‌ كاره‌بایه‌‪.‬‬ ‫قاس���م فه‌هداوی‌ وه‌زی���ری‌ كاره‌بای‌‬ ‫حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌ عێراق‪ ،‬سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ به‌ڵێنی‌ ئه‌وه‌ی‌ دا ئه‌گه‌ر‬ ‫كێشه‌ی‌ كاره‌بای‌ پێچاره‌سه‌ر نه‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ده‌ست له‌كارده‌كێشێته‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ كه‌ هه‌مو ده‌مه‌وهاوینێك‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ده‌ستپێكردنی‌ وه‌زری‌ گه‌رمادا‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ‌ هاتنی‌ زستانیش���دا‪،‬‬ ‫س���ه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه‌‪ .‬ل���ه‌دوای‌ روخانی‌‬ ‫رژێمی‌ س���ه‌دامه‌وه‌ له‌‪2003‬دا تا ئێستا‬ ‫پێن���ج وه‌زی���ر كاری���ان له‌وه‌زاره‌تی‌‬

‫كاره‌بادا ك���ردوه‌‌و پاره‌یه‌ك���ی‌ زۆری‌‬ ‫بودجه‌یان له‌كاره‌ب���ادا خه‌رج كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ خاوه‌نی‌ زۆرترین‬ ‫كارمه‌نده‌‌و هه‌مو وه‌زیره‌كانی‌ كاره‌باش‬ ‫له‌الی���ه‌ن په‌رله‌مان���ه‌وه‌ بانگهێش���ت‬ ‫كراون‌و لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌بێ‌ كێش���ه‌ی‌ بێكاره‌بایی‌ نه‌ك‬ ‫هه‌ر به‌رده‌وامه‌ به‌ڵكو ساڵ‌ به‌ساڵیش‬ ‫گه‌وره‌تر ده‌بێت‪.‬‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌كانی‌‬ ‫له‌زۆرب���ه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌ماندا‪ ،‬هۆكاری‌ ئه‌و كێش���ه‌یه‌یان‬ ‫گه‌ڕاندوه‌ت���ه‌وه‌ ب���ۆ كه‌موكورتییه‌كی‌‬ ‫گ���ه‌وره‌ له‌كارك���ردن‌و گه‌نده‌ڵییه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ ئیداره‌كردن‪ ،‬كه‌ مه‌حسوبیه‌ت‌و‬ ‫مه‌نس���وبیه‌ت جێگ���ه‌ی‌ به‌توان���ا‌و‬ ‫شایسته‌یی‌ لێژ كردوه‌ له‌دامه‌زراندندا‪.‬‬ ‫س���ه‌رباری‌ ئه‌وه‌ش هێشتا كێشه‌ی‌‬ ‫بێ‌ كاره‌بایی‌ به‌رده‌وامه‌و چاره‌سه‌ریش‬

‫ونه‌‌و پاس���اوهێنانه‌وه‌ش خه‌ڵك رازی‌‬ ‫ن���اكا‌و ته‌نان���ه‌ت ناڕه‌زای���ی‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌یشتوه‌ته‌ ئاستی‌ خۆپیشاندان‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ راپۆرته‌ حكومیه‌كان عێراق‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ‪ 12‬س���اڵدا ‪ 35‬ملیار دۆالری‌‬ ‫له‌دۆس���یه‌ی‌ وزه‌ی‌ كاره‌ب���ادا خه‌رج‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌رهه‌مهێنان���ی‌ ‪12‬‬ ‫میگاواتی‌ تێنه‌په‌ڕان���دوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫پێویستی‌ به‌‪ 24‬میگاواته‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ یه‌كشه‌ممه‌ی‌ رابردو‪ ،‬كه‌ پله‌ی‌‬ ‫گه‌رما له‌به‌غدای‌ پایته‌خت له‌سنوری‌‬ ‫‪ 50‬پل����ه‌ نزیكب����ۆوه‌‌و توڕه‌یی‌ خه‌ڵك‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌بێ‌ كاره‌بایی‌ خۆپیشاندانی‌‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬قاس����م فه‌هداوی‌ وه‌زیری‌‬ ‫كاره‌ب����ا له‌كۆنگره‌یه‌كی‌ رۆژنامه‌وانیدا‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ ده‌ستله‌كاركێش����انه‌وه‌ی‌‬ ‫پێش����كه‌ش ده‌كات ئه‌گ����ه‌ر توان����ای‌‬ ‫چاره‌س����ه‌ر كردن����ی‌ كێش����ه‌ی‌ ب����ێ‌‬ ‫كاره‌بای����ی‌ نه‌بێ����ت‪ .‬ئ����ه‌و رایگه‌یاند‬ ‫ك����ه‌ "وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‌ به‌ده‌س����ت كه‌می‌‬ ‫بودجه‌وه‌ گیرۆده‌یه‌"‪.‬‬ ‫قاس����م فه‌هداوی‌ وه‌زی����ری‌ كاره‌با‪،‬‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 60‬س����اڵه‌‪ ،‬سوننه‌یه‌و زمانی‌‬ ‫ئه‌ڵمانی‌‌و ئینگلیزی‌ ده‌زانێت‪ ،‬ده‌رچوی‌‬ ‫كۆلیژی‌ ئه‌ندازیاریی‌ میكانیكی‌ ساڵی‌‬ ‫‪ 1977‬زانك����ۆی‌ به‌غ����داده‌‪ .‬له‌كاری‌‬ ‫حكومی����دا پله‌ به‌پله‌ی‌ پۆس����ته‌كانی‌‬ ‫بڕی����وه‌ ه����ه‌ر له‌ئه‌ندازی����اره‌وه‌ بگره‌‬ ‫ت����ا س����ه‌رۆكی‌ ب����ه‌ش‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫فه‌رمانگ����ه‌و به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ گش����تی‌‌و‬

‫راوێژكار‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ چه‌ندین پرۆژه‌ی‌‬ ‫گ����ه‌وره‌ بوه‌‪ .‬دوا كاری‌ حكومی‌ پێش‬ ‫‪ ،2003‬راوێ����ژكار ب����وه‌ له‌فه‌رمانگه‌ی‌‬ ‫پیشه‌س����ازیكردنی‌ نیش����تمانی‌ ك����ه‌‬ ‫ئه‌ركی‌ چاالككردنی‌ كه‌رتی‌ تایبه‌ت بو‬ ‫له‌بواری‌ پیشه‌سازییدا‪.‬‬ ‫س����اڵی‌ ‪ ،2003‬دوای‌ ‪ 25‬ساڵ‌ كاری‌‬ ‫حكومی‌ خانه‌نشین كراوه‌و رویكردوه‌ته‌‬ ‫كاری‌ تایبه‌تی‌ له‌بواری‌ بیناس����ازی‌‌و‬ ‫چه‌ندین كۆمپانای‌ له‌عێراق‌و ئیمارات‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪ .‬ساڵی‌ ‪ 2009‬گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‬ ‫بۆ كاری‌ حكومی‌‌و له‌نێوان س����ااڵنی‌‬ ‫‪2009‬ه‌وه‌ ت����ا ‪ 2013‬بوه‌ به‌پارێزگاری‌‬ ‫ئه‌نبار‪ .‬س����اڵی‌ ‪ 2014‬س����ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫لیستی‌ "ئیتیالفی‌ وه‌فاداریی‌ ئه‌نبار"ی‌‬ ‫كردوه‌ له‌هه‌ڵبژاردنداو س����ێ‌ كورسی‌‬ ‫به‌ده‌س����تهێناوه‌و ب����وه‌ به‌ئه‌ندام����ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌ران����ی‌ عێراق‌و هه‌ر‬ ‫له‌هه‌م����ان ساڵیش����دا له‌حكومه‌ت����ی‌‬ ‫عه‌بادیدا بوه‌ وه‌زیری‌ كاره‌با‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ فه‌هداوی‌ كه‌سێكی‌ كاراو‬ ‫خاوه‌ن ئه‌زمونه‌ ل����ه‌كاری‌ ئه‌كادیمی‌‌و‬ ‫ئاب����وری‌‌و له‌ئاماده‌كردنی‌ تۆژینه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ڵك����ی‌ ئاب����وری‌‌و چه‌ندی����ن خولی‌‬ ‫مه‌شق‌و راهێنانی‌ له‌ئه‌ڵمانیا‌و سویسرا‌و‬ ‫به‌ریتانی����ا له‌ب����واری‌ ئیداره‌ك����ردن‌و‬ ‫گه‌ش����ه‌دان به‌توانای‌ مرۆییدا بینیوه‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر كێش����ه‌ی‌ كاره‌بادا‬ ‫جگه‌ له‌سكااڵ ده‌ربڕین هیچی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫له‌ده‌ستنه‌هاتوه‌‪.‬‬

‫موسڵ‬ ‫ی عێراق ‌ه‬ ‫موس���ڵ گه‌وه‌ترین ش���ار ‌‬ ‫دوای‌ به‌غدای‌ پایته‌خت‬ ‫ی حوزه‌یرانی ‪ 2014‬داعش‬ ‫ی ‪‌9‬‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫موسڵی‌ كۆنترۆڵكرد‬ ‫ی‬ ‫س���وپا به‌ر له‌خه‌ڵكه‌ك ‌ه شاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫چۆڵكرد‬ ‫ی ڕاب���ردوو‬ ‫ی س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪‌ 12‬‬ ‫مانگ��� ‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ك پێكهێنرا بۆ لێكۆڵینه‌و‌ه‬ ‫له‌ كه‌وتنی‌‬ ‫ئه‌و لیژنه‌ی ‌ه نه‌یتوانیو‌ه هیچ الیه‌ن‌و‬ ‫كه‌سێك تۆمه‌تبار بكات‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫"له‌هه‌رێمی كوردستان ‪ 900‬كه‌س به‌پله‌ ‌ی وه‌زیر موچ ‌ه وه‌رده‌گرن"‬ ‫له‌چوار خولی په‌رله‌ماندا ‪ 441‬په‌رله‌مانتارو په‌رله‌مانتار ‌ی خانه‌نشین بونی هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان مه‌ال فوئاد‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی هه‌فته‌ی پێشو حكومه‌تی‬ ‫عێراق بڕیاریدا موچه‌ی پله‌ بااڵكان‬ ‫كه‌مبكاته‌وه‌‪ ،‬له‌ئێستادا ئه‌و ده‌نگۆیه‌ش‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان باڵوبوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێكیش له‌لیژنه‌ی‌ دارایی‌و‬ ‫ئابوری ده‌ڵێت "چه‌ند بیرۆكه‌یه‌ك‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ندێك ده‌ڵێن ‪%35‬‬ ‫كه‌مبكرێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێكی تر ده‌ڵێن‬ ‫‪ ،%25‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌مه‌ گرنگتره‌‬ ‫نه‌مانی خانه‌نشینی په‌رله‌مانتارانه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌وه‌تی په‌رله‌مان دامه‌زراوه‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ خانه‌نشین زیاد ده‌كات"‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ چاودێری ئابوری‌ یاسین‬ ‫به‌رزنج���ی بۆ ئاوێنه‌ رونیكرده‌وه‌ كه‌ كه‌‬ ‫له‌كوردستان‌و عێراقیش نادادپه‌روه‌ری‌‬ ‫زۆر هه‌ی���ه‌ له‌جی���اوازی موچه‌دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫حكومه‌تی عێ���راق‌و په‌رله‌مان توانیان‬ ‫بڕیاربده‌ن به‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ موچه‌ی پله‌‬ ‫بااڵكان‌و چوه‌ بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ب���ۆ ئه‌وه‌ی���ه‌ دادپ���ه‌روه‌ری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی بچه‌سپێت كه‌ جیاوازییه‌كی‌‬ ‫زۆر گه‌وره‌ هه‌یه‌ له‌موچه‌دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و چاودێ���ره‌ی‌ ئاب���وری‌ ئام���اژه‌‬ ‫به‌وه‌ش���ده‌كات كه‌ ره‌نگ���ه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫ئه‌وتۆی نه‌بێت له‌س���ه‌ر بودجه‌‪ ،‬له‌چاو‬ ‫ئه‌و ن���ادادی‌و گه‌نده‌ڵییه‌ گه‌وره‌یه‌ی كه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌راس���تیدا هه‌مو جۆره‌‬ ‫چاكسازییه‌ك‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ دادپه‌روه‌ری‌‬ ‫كارێك���ی گرنگ���ه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر به‌خاڵێكی‬ ‫بچوكیش بێت‪.‬‬ ‫ئه‌و چاودێره‌ ئاماژه‌ به‌وته‌ی‌ وه‌زیرێك‬

‫ده‌كات ك���ه‌ وتویه‌ت���ی كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫موچ���ه‌ی پله‌ ب���ااڵكان ره‌نگ���ه‌ له‌روی‬ ‫ئابوریی���ه‌وه‌ كاریگه‌رییه‌ك���ی ئه‌وتۆی‬ ‫نه‌بێ���ت‪ ،‬به‌ڵكو له‌ڕوی مه‌عنه‌وییه‌وه‌ بۆ‬ ‫خه‌ڵك گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌گش���تی به‌هه‌مو‬ ‫شێوه‌یه‌ك گرنگی خۆی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا شه‌ڕكردن له‌سه‌ر پۆست‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاریی‌و به‌فیڕۆدانی بودجه‌ بوه‌ته‌‬ ‫دیارده‌‪ ،‬ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی موچه‌كانیان‬ ‫زۆره‌‪ ،‬ئه‌و چاودێره‌ ده‌ڵێت "له‌ئێستادا‬ ‫به‌فیڕۆدانی بودجه‌و موچه‌ی بااڵ بوه‌ته‌‬ ‫دیارده‌یه‌ك���ی زۆر ناله‌بار‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی‬ ‫ته‌نها له‌هه‌رێمی كوردس���تان ‪ 900‬پله‌ی‌‬ ‫وه‌زیر بونی هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا ره‌نگه‌ ‪24‬‬ ‫س���اڵه‌ ‪ 200‬وه‌زیری خانه‌نشین هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ جگ���ه‌ له‌س���ه‌دان په‌رله‌مانتارو‬ ‫راوێ���ژكاری‌ خانه‌نش���ین‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش‬ ‫واده‌رده‌كه‌وێت كه‌ ئێمه‌ میلله‌تێكین كه‌‬ ‫بودجه‌یه‌ك هه‌یه‌ به‌ده‌ستیه‌وه‌ داماوین‌و‬ ‫نازانی���ن چ���ی لێبكه‌ی���ن‌و ده‌مانه‌وێت‬ ‫له‌كۆڵی بكه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی لیژن���ه‌ی‌ دارای���ی‌و ئابوری‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی كورددس���تان عه‌ل���ی‬ ‫حه‌مه‌ س���اڵح ب���ۆ ئاوێنه‌ وت���ی "وه‌كو‬ ‫فراكس���یۆنی گ���ۆڕان دو پرۆژه‌م���ان‬ ‫هه‌ی���ه‌ بۆ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی موچه‌ی پله‌‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ وتیشی "ده‌مانه‌وێت‬ ‫بااڵو تایبه‌ته‌كان‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كیان س���اڵی له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان���ی تردا كۆده‌نگییه‌كی‬ ‫پ���ار پێشكه‌ش���مانكردوه‌ ك���ه‌ تایبه‌ته‌ زیاتری له‌سه‌ر دروستبكه‌ین‌و نامانه‌وێت‬ ‫به‌نه‌مانی خانه‌نش���ینی په‌رله‌مانتاران‌و بیكه‌ین به‌موزایه‌ده‌ی سیاسی‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫پله‌ تایبه‌ته‌كانی ناو په‌رله‌مان‪ ،‬پرۆژه‌ی‌ كاری‌ له‌سه‌ر بكرێت‌و بڕوات‪ ،‬قسه‌شمان‬ ‫دوه‌م په‌یوه‌ندی به‌كه‌مكردنه‌وه‌ی موچه‌ی له‌گه‌ڵ زۆرب ‌هی‌ په‌رله‌مانتاره‌كاندا كردوه‌و‬ ‫په‌رله‌مانتاران‌و پله‌ هاوشێوه‌كانی هه‌یه‌‪ ،‬هیچ كه‌س���ێكیان نه‌یانوتوه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫كه‌ مه‌به‌ست لێی وه‌زیرو ئه‌وانه‌ی‌ پله‌ی پرۆژه‌یه‌دا نین"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ بڕو رێ���ژه‌ی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‬

‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كوردستاندا‬ ‫به‌پاره‌وه‌ ده‌كرێت‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌‬ ‫كه‌ پاره‌ی‌ خۆی‬ ‫نه‌بێت‌و لێی زیاد‬ ‫بێت‌و بیه‌وێت زو‬ ‫له‌ناوی ببات‬

‫ده‌كرێت‪ ،‬ك���ه‌ موچه‌كانیان له‌‪ 6‬ملیۆن وه‌زیره‌كان‌و فه‌رمانگه‌كان‌و ده‌سته‌كانی‬ ‫دینار زیاتره‌‪ ،‬واتا به‌‪ %80‬موچه‌كانیان س���ه‌ر به‌ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران ك���ه‌‬ ‫پله‌كانی���ان وه‌زی���ر ه‌‪ ،‬وه‌زی���ری‬ ‫خانه‌نشین ده‌كرێن"‪.‬‬ ‫هاوكات ئ���ه‌و چاودێ���ره‌ی‌ ئابوریش خانه‌نشینكراو‪ ،‬بریكاری وه‌زیر‌و بریكاری‌‬ ‫پێیوای���ه‌ ده‌بێت هه‌وڵبدرێ���ت ئه‌وه‌نده‌ وه‌زیری خانه‌نش���ینكراو‪ ،‬په‌رله‌مانتار‌و‬ ‫داه���ات زیادبكرێ���ت‪ ،‬خه‌رج���ی زیاد په‌رله‌مانتاری‌ خانه‌نشینكراو‪ ،‬راوێژكارانی‬ ‫نه‌كرێ���ت‪ ،‬چونكه‌ خه‌رج���ی زۆر مانای ئێس���تا‌و راوێژكارانی‌ خانه‌نش���ینكراو‪،‬‬ ‫شكستییه‌ له‌ئابوری‌و دانانی بودجه‌دا‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌ گش���تییه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌‬ ‫به‌ڵكو ده‌بێت خه‌رجی به‌پێی پێویست گشتییه‌ خانه‌نشینكراوه‌كان‪ ،‬پارێزگارو‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم داهاتێك���ی زۆر هاتوه‌‪ ،‬ئه‌ندامان���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێزگاكان‌و‬ ‫كه‌چی خه‌رجیش زۆر زیاتر بوه‌و سودی ئه‌ندامان���ی ئه‌نجومه‌ن���ی پارێ���زگا‬ ‫خانه‌نشینكراوه‌كان‪.‬‬ ‫لێوه‌رنه‌گیراوه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تای هه‌رێمی كوردستاندا ‪23‬‬ ‫وتیشی "ئه‌وه‌ی‌ له‌كوردستاندا به‌پاره‌وه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ وای���ه‌ كه‌ پاره‌ی‌ وه‌زیرو ح���ه‌وت س���ه‌رۆكی فه‌رمانگه‌و‬ ‫خۆی نه‌بێت‌و لێ���ی زیاد بێت‌و بیه‌وێت ده‌سته‌ی س���ه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‌و‬ ‫زو له‌ناوی ببات‪ ،‬هیچ به‌رپرس���ارێتی‌و ‪ 111‬په‌رله‌مانت���ار موچ���ه‌ وه‌رده‌گرن‪،‬‬ ‫ش���اره‌زایه‌تییه‌ك له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی ‪ 105‬په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫بودج���ه‌دا نابینرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی خانه‌نش���ینكراوی س���اڵی ‪ 1992‬و‬ ‫به‌لێشاو خه‌ڵك له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‌و ‪ 107‬په‌رله‌مانتاری‌ خانه‌نش���ینكراو ی‬ ‫په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكایه‌تییه‌كان به‌موچه‌ی س���اڵی ‪ 2005‬و ‪ 118‬په‌رله‌مانت���اری‌‬ ‫ب���ه‌رز دامه‌زرێنراون‪ ،‬جگه‌ له‌س���ه‌دان خانه‌نش���ینكراوی س���اڵی ‪ 2009‬و ‪92‬‬ ‫ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان‌و ده‌یان‬ ‫راوێژكارو پله‌ بااڵ"‪.‬‬ ‫چه‌ندی���ن س���اڵه‌ ن���ادادی له‌موچه‌دا به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی سه‌ر به‌وه‌زاره‌ته‌كان‬ ‫بوه‌ته‌ باس���ی هه‌مو خه‌ڵ���ك‌و چه‌ندین موچه‌ی بااڵ وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی عێراق هه‌فته‌ی پێش���و‬ ‫ناڕه‌زایی لێكه‌وتوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌وته‌ی ئه‌و‬ ‫موچ���ه‌ی پله‌ تایبه‌ته‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت په‌رله‌مانتاره‌ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ موچه‌ی بڕیاری���دا موچه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كان‬ ‫"چه‌ن���د بیرۆكه‌ی���ه‌ك هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌ندێك پله‌ بااڵكان رێژه‌ی���ه‌ك كاریگه‌ری‌ هه‌یه‌ ‪‌%50‬و په‌رله‌مانت���ارو وه‌زیره‌كان ‪‌%45‬و‬ ‫ده‌ڵێن ‪ %35‬كه‌مبكرێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێكی تر له‌س���ه‌ر بودجه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ په‌یوه‌ندی بریكاری‌ وه‌زیر‌و راوێژكاران‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌‬ ‫ده‌ڵێن ‪ ،%25‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌مه‌ گرنگتره‌ به‌بڕه‌كه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو زیاتر په‌یوه‌ندی گشتییه‌كان ‪‌%40‬و فه‌رمانبه‌رانی هه‌رسێ‬ ‫نه‌مان���ی خانه‌نش���ینییه‌كه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌دادپ���ه‌روه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ش ‪ %30‬كه‌مبكرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌وته‌ی‌ په‌رله‌مانتار حسان عه‌قابی‬ ‫له‌وه‌تی په‌رله‌مانی كوردستان دامه‌زراوه‌ كه‌ جیاوازی زۆر له‌موچه‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ موچه‌ی پل���ه‌ بااڵكان‬ ‫به‌پێی خش���ته‌ی موچه‌و دیاریكردن ‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ خانه‌نش���ین زیادده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌شی دو ساڵ په‌رله‌مانتاری‌ بكات‌و سیادی‪ ،‬پله‌ بااڵو تایبه‌ته‌كانی هه‌رسێ س���ااڵنه‌ زیاتر له‌ ‪ 300‬ملی���ار دینار بۆ‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێش���ێته‌وه‌ خانه‌نش���ین س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌و جێگره‌كانی���ان‌و خه‌زێنه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫چه‌ندین ساڵ ‌ه‬ ‫نادادی له‌موچه‌دا‬ ‫بوه‌ته‌ باسی‬ ‫هه‌مو خه‌ڵك‌و‬ ‫چه‌ندین ناڕه‌زایی‬ ‫لێكه‌وتوه‌ته‌وه‌‬

‫"له‌ماوه‌ی ‪ 7‬مانگدا ‪ 14‬كۆمپانیا ‌ی وه‌به‌رهێنانمان خستونه‌ته‌ لیستی ره‌شه‌وه‌"‬ ‫سه‌رۆكی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی كوردستان‪ :‬پێشتر كڕین‌و فرۆشتن به‌پرۆژه‌و زه‌وی پرۆژه‌كانه‌و‌ه كراوه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئیحسان‬

‫له‌م دیداره‌ی ئاوێنه‌دا ریبوار خلیل‬ ‫هیدایت تیشكده‌خاته‌ سه‌ر چه‌نیدن‬ ‫كه‌موكوڕی كۆمپانیاكان‌و پرۆژه‌كانی‬ ‫نیشته‌جێبون‌و سزادانی وه‌به‌رهێنه‌رو‬ ‫كۆمپانیاكان‌و باس له‌به‌رنامه‌ی‌ نوێی‬ ‫ده‌سته‌كه‌یان ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬نوێترین كاره‌كانی ئێوه‌ چییه‌‬ ‫له‌ئێستادا؟‬ ‫رێبوار خه‌لیل‪ :‬ئ���ه‌و لێپێچینه‌وانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ كردومان���ه‌ زۆرن‌و پیویس���ته‌ به‌‬ ‫دۆكیومێنت رونبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چه‌ند مانگه‌ ده‌ستبه‌كاربون‌و‬ ‫ئه‌و كارانه‌ چین كه‌ كردوتانن؟‬ ‫رێب���وار خه‌لی���ل‪ :‬ح���ه‌وت مانگ���ه‌‬ ‫ده‌ستبه‌كاربوین‌و له‌و ماوه‌یه‌دا زیاتر له‌‬ ‫‪ 100‬پرۆژه‌مان په‌س���ه‌ندی سه‌ره‌تایی‬ ‫كردوه‌و خراونه‌ت���ه‌ مامه‌ڵه‌ی وه‌رگرتنی‬ ‫مۆله‌ت���ی وه‌به‌رهینانه‌وه‌ كه‌ به‌داخه‌وه‌‬ ‫پرۆس���ه‌یه‌كی پر له‌رۆتین‌و دورودریژه‌و‬ ‫پیوس���تی به‌چاره‌س���ه‌ره‌‪ ،‬چاره‌سه‌ری‬ ‫چه‌ند كێشه‌یه‌كی پرۆژه‌كانمان كردوه‌‬ ‫به‌تایبه‌تی پرۆژه‌كانی نیشته‌جێبون‪.‬‬ ‫رێگریم���ان كردوه‌ له‌به‌ه���ه‌ده‌ردان‌و‬ ‫ته‌خش���ان‌و په‌خش���انكردن‪ ،‬به‌چه‌ن���د‬ ‫رێنماییه‌ك وامانكردوه‌ كه‌ وه‌به‌رهێنه‌ری‬ ‫راسته‌قینه‌‌و وه‌به‌رهینه‌ری ناراسته‌قینه‌‬ ‫لێكجیابكه‌ین���ه‌وه‪ ‌،‬ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی چیتر‬ ‫پرۆژه‌كان���ی وه‌به‌رهین���ان دوچ���اری‬ ‫شكس���ت‌و راوه‌ستان‌و فرۆش���تنه‌وه‌ی‬ ‫زه‌وییه‌كان نه‌بن‪.‬‬ ‫هه‌وڵمانداوه‌ زۆرترین پرۆژه‌كان بنێرین‬ ‫بۆ ق���ه‌زاو ناحیه‌كان‌و دابه‌ش���بونێكی‬ ‫عادیالنه‌یان به‌سه‌ر ناوچه‌ جیاجیاكانی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬هه‌روه‌ها لێپێچینه‌وه‌مان‬ ‫له‌گ���ه‌ل ژماره‌ی���ه‌ك وه‌به‌رهین���ه‌ری‬ ‫س���ه‌رپێچیكار ك���ردوه‌و ژماره‌یه‌كمان‬ ‫خستونه‌ته‌ لیستی ره‌شه‌وه‪‌.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌رنامه‌كانی چاكسازی ئێوه‌‬ ‫چین‌و چیتان له‌سه‌ر كردوه؟‌‬ ‫رێب���وار خه‌لیل‪ :‬ئ���ه‌وه‌ی كه‌ پالنی‬ ‫س���تراتیجیمان هه‌بێت‌و ببینه‌ خاوه‌نی‬ ‫ماس���ته‌رپالنیكی وه‌به‌رهین���ان ك���ه‌‬

‫له‌هه‌مو حكومه‌ت ‌ه‬ ‫بنكه‌ فراوانه‌كانی‬ ‫دنیادا وایه‪‌،‬‬ ‫خراپبونی‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫حزبه‌كان كاریگه‌ری‬ ‫سلبی ده‌كاته‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌دای وه‌زاره‌ته‌كان‬ ‫رێبوار خه‌لیل‬ ‫ژماره‌یك���ی گونج���ا پ���رۆژه‌ له‌هه‌م���و‬ ‫س���یكته‌ره‌ جی���اوازه‌كان له‌خۆبگریت‌و‬ ‫كاری ته‌رخانكردن���ی زه‌وی‌و دیزای���ن‌و‬ ‫نه‌خشه‌س���ازی بۆ كرابێت‪ ،‬وه‌به‌رهینه‌ر‬ ‫به‌ئاس���انی پرۆژه‌ی���ه‌ك هه‌ڵبژێرێ���ت‌و‬ ‫ده‌ستبكات به‌جێبه‌جێكردنی به‌گوێره‌ی‬ ‫شاره‌زایی خۆی‪.‬‬ ‫له‌به‌رنامه‌ماندای���ه‌‌ رۆتینی وه‌رگرتنی‬ ‫مۆڵه‌ت كه‌مبكه‌ینه‌وه‌و سیس���تمی یه‌ك‬ ‫په‌نجه‌ره‌ی���ی په‌یڕه‌وبكه‌ی���ن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌زوتری���ن كات مامه‌ڵ���ه‌ی وه‌رگرتنی‬ ‫مۆڵ���ه‌ت ته‌واوبێ���ت‌و زۆرتری���ن پرۆژه‌‬ ‫بخرێته‌ بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‪‌.‬‬ ‫له‌هه‌وڵ���ی هه‌مواركردن���ی یاس���ای‬ ‫وه‌به‌رهێناندای���ن‪ ،‬ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی هه‌مو‬ ‫مامه‌ڵه‌كان���ی وه‌به‌رهێن���ان له‌رێ���گای‬ ‫سیس���تمێكی پیش���كه‌وتوی بانكییه‌وه‌‬ ‫بێ���ت‌و بانك���ه‌كان بكرێ���ن به‌هانده‌رو‬

‫پاڵپشت‌و پارێزه‌ری مافی هه‌مو الیه‌ك‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌و گه‌نده‌ڵییان���ه‌ چین ك ‌ه‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ كاركردنتدا به‌رچاوت كه‌وتون‬ ‫له‌بواری‌ وه‌به‌رهێنان؟‬ ‫رێب���وار خه‌لیل‪ :‬ئ���ه‌و گه‌نده‌لییانه‌ی‬ ‫له‌پرۆژه‌كان���ی وه‌به‌رهێنان به‌گش���تی‬ ‫بریتی���ن له‌فرۆش���تنه‌وه‌ی پ���رۆژه‌و‬ ‫ده‌ستبه‌كارنه‌بونی پرۆژه‌و فرۆشتنه‌وه‌ی‬ ‫زه‌وییه‌كه‌و به‌كارهێنانی بۆ مه‌به‌س���تی‬ ‫ت���رو خراپ���ی كواڵیت���ی پ���رۆژه‌كان‌و‬ ‫دواكه‌وتنی‪ ،‬خواردنی مافی هاواڵتیان‌و‬ ‫نه‌بونی چاودێری له‌سه‌ر تێچون‌و نرخی‬ ‫فرۆشتنی یه‌كه‌كان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێت خراپبونی په‌یوه‌ندی‬ ‫نێوان���ی پارت���ی‌و الیه‌نه‌ك���ه‌كان رێگه‌‬ ‫له‌كاره‌كانتان ده‌گرێت؟‬ ‫رێبوار خه‌لیل‪. :‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌رباره‌ی‌ كه‌موكورتییه‌كان‌و‬

‫سه‌قه‌تی له‌ده‌یان پرۆژه‌ی نیشته‌جێبون‬ ‫چیتان كردوه؟‬ ‫رێب���وار خه‌لی���ل‪ :‬به‌ش���ێكی گرنگی‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ی رابردوی ئه‌نجومه‌نی بااڵی‬ ‫وه‌به‌رهێنان ته‌رخانكرابو بۆ ئه‌و بواره‌و‬ ‫زیاتر له‌‪ 50‬بڕیار ده‌ركراوه‌‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زیرانی���ش لیژنه‌یه‌ك���ی تایبه‌تی به‌و‬ ‫بواره‌ پێكهێناوه‪‌.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر پرۆژه‌ی‌ نیشته‌جێبون‬ ‫ده‌س���تپێبكاته‌وه‌ میكانیزمه‌كانی ئێوه‌‬ ‫چییه؟‌‬ ‫رێب���وار خه‌لی���ل‪ :‬به‌ئالیه‌ت���ی تازه‌‬ ‫جێبه‌جێ���ی ده‌كه‌ی���ن ك���ه‌ خ���ۆی‬ ‫ل���ه‌وه‌دا ده‌بینێته‌وه‌ نرخ���ی یه‌كه‌كان‬ ‫‌باش���ترو به‌گوێ���ره‌ی تیچونی یه‌كه‌كان‬ ‫رێكبخریته‌وه‌و كۆنترۆل بكرێت‪ ،‬له‌رێگای‬ ‫سیس���تمی بانكیی���ه‌وه‌ ك���ه‌ هاواڵتیان‬ ‫پاره‌كانیان بخه‌نه‌ حیسابی بانكی تایبه‌ت‬

‫به‌پرۆژه‌كه‌و ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنان‪.‬‬ ‫ئالیه‌تێكی گونجاوتر بۆ سه‌رپه‌رشتیاری‬ ‫ئه‌ندازه‌ی���ی پ���رۆژه‌كان ك���ه‌ ببێت���ه‌‬ ‫هۆی باش���تربونی كوالیت���ی یه‌كه‌كان‌و‬ ‫ته‌واوكردن���ی خزمه‌تگوزارییه‌كانی ناو‬ ‫پرۆژه‌ك���ه‌ وه‌ك باخچ���ه‌و قوتابخانه‌و‬ ‫بنكه‌كانی ته‌ندروستی‌و ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫له‌م���ه‌ودوا واده‌كه‌ی���ن ئه‌و كه‌س���انه‌‬ ‫س���ودمه‌ندبن له‌یه‌كه‌كان ك���ه‌ خاوه‌نی‬ ‫یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێیون نی���ن‌و بازرگانی‬ ‫به‌یه‌كه‌كانه‌وه‌ نه‌كرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تائێس���تا چه‌ند وه‌به‌رهێنه‌ر‬ ‫دراوه‌ته‌ دادگاو چه‌ندیان لێپرسینه‌وه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵدا كراوه‌؟‬ ‫رێبوار خه‌لیل‪ :‬لیپرس���ینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك وه‌به‌رهین���ه‌ر ك���راوه‌و ‪14‬‬ ‫كۆمپانیا خراونه‌ته‌لیستی ره‌شه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا له‌ماوه‌ی‌ كاركردنتدا هیچ‬

‫نامه‌یه‌كی به‌رپرس���انت ب���ۆ هاتوه‌ بۆ‬ ‫كارێك؟‬ ‫رێب���وار خه‌لیل‪ :‬به‌ڵێ ب���ۆم هاتوه‪‌،‬‬ ‫لێره‌وه‌ داوا له‌به‌رپرسان ده‌كه‌م كه‌ نامه‌‬ ‫نه‌نێرن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر كاره‌كه‌ یاسایی‬ ‫بێت پێوس���تی به‌واس���یته‌و نامه‌ناردن‬ ‫ناكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر نایاساییش بێت به‌سه‌د‬ ‫نامه‌ جێبه‌جێ ناكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خۆت ده‌زانیت كرێنش���ینێكی‬ ‫زۆر هه‌یه‌ له‌ئێستادا‪ ،‬ئایا چ مژده‌یه‌كت‬ ‫پێی���ه‌ بۆیان؟ ی���ان ده‌توانیت به‌ڵێنی‬ ‫چییان پێبده‌یت؟‬ ‫رێب���وار خه‌لی���ل‪ :‬هه‌وڵده‌ده‌ی���ن‬ ‫له‌پرۆژه‌كانی داهات���و زۆرترین خه‌ڵكی‬ ‫كه‌مده‌رامه‌ت‌و كرێنشین سودمه‌ندبن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری كۆمپانیایه‌كی‬ ‫نیش���ته‌جێبون‌ ده‌ڵێ���ت ده‌می چه‌ندین‬ ‫فه‌رمانبه‌ری‌ وه‌به‌رهێن���ان‌و ئه‌ندازیارم‬ ‫چه‌ور كردوه‌؟ قسه‌ت چییه‌ بۆ ئه‌مه‌؟‬ ‫رێبوار خه‌لیل‪ :‬ئه‌گه‌ر ئه‌و وه‌به‌رهێنه‌ره‌‬ ‫قسه‌كانی ده‌سه‌لمینێت با په‌یوه‌ندیمان‬ ‫پێوه‌ب���كات‪ ،‬ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئیجرائاتیان‬ ‫له‌گه‌ڵدا بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ی���ه‌ك پرۆژه‌ی ‪ 200‬یه‌كه‌ی‬ ‫نیش���ته‌جێبوندا‪ ،‬چه‌ندین فه‌رمانبه‌ری‌‬ ‫ده‌س���ته‌ی‌ وه‌به‌رهێنان خانوی باشیان‬ ‫بۆ دروس���تكراوه‌‪ ،‬به‌رای تۆ ئه‌مه‌ چی‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت؟‬ ‫رێبوار خه‌لیل‪:‬ئه‌گه‌ر ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه‌‬ ‫وه‌ك ه���ه‌ر هاواڵتییه‌ك���ی ئاس���ایی‌و‬ ‫به‌پ���اره‌ی خۆیان كڕیویانه‌ ئاس���اییه‪‌،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر به‌به‌الش ی���ان كه‌مترو‬ ‫به‌كوالیتی باشتر بۆیان دروستكرابێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ گه‌نده‌ڵییه‌كی ئاشكرایه‌و پێوستی‬ ‫به‌لێپێچنه‌وه‌ی توند هه‌یه‪‌.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دوای���ن وت���ه‌ت چیی���ه‌ بۆ‬ ‫كۆمپانیاكان���ی وه‌به‌رهێن���ان ك���ه‌‬ ‫پرۆژه‌كانی���ان س���ه‌قه‌ته‌و ده‌ی���ان‬ ‫كه‌موكورتی تێدایه‌؟‬ ‫رێب���وار خه‌لی���ل‪ :‬پێوس���ته‌ خۆتان‬ ‫ماف���ی هاواڵتیان بگێڕن���ه‌وه‌ به‌رله‌وه‌ی‌‬ ‫به‌س���ه‌ریاندا بس���ه‌پێنین‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌‬ ‫له‌مافی هاوالتیان خۆش نابین‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫چۆن له‌ماف���ی وه‌به‌رهێنه‌رانیش خۆش‬ ‫نابین‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫بازاڕ پڕده‌بێت له‌منداڵی ئاواره‌ی عه‌الگه‌فرۆش‬

‫‪9‬‬

‫"زۆر ماندوم‪ ،‬به‌م رۆژگاره‌ هه‌ڵده‌سوڕێم بۆ ئه‌وه‌ی‌ چه‌ند دینارێكم ده‌ستكه‌وێت"‬ ‫ئا‪ :‬باخان جه‌مال‬

‫به‌شێك له‌و خێزانانه‌ی‌ كه‌ له‌ناوچه‌كانی‌‬ ‫موسڵ‌‌و سه‌اڵحه‌دین‌و رومادییه‌وه‌‬ ‫رویانكردوه‌ته‌ كوردستان‌و ئاواره‌ بون‪،‬‬ ‫منداڵه‌كانیان بۆ ئیشكردن ده‌خه‌نه‌‬ ‫بازاڕه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌نێو ئه‌و ش����ه‌قامه‌ی‌ ك����ه‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫سه‌روی‌ مزگه‌وتی‌ گه‌وره‌ی‌ سلێمانیه‌وه‌‌و‬ ‫ب����ه‌رده‌وام جم����ه‌ی‌ دێ����ت له‌رێب����وارو‬ ‫ئوتومبێ����ل‌و میوه‌ف����رۆش‪ ،‬كۆمه‌ڵێ����ك‬ ‫كوڕ‌و كچی‌ من����داڵ‌ كه‌ خه‌ریكی‌ عه‌الگه‌‬ ‫فرۆشتنن‌و له‌رێبواران ده‌ئاڵێن بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫عه‌الگه‌یان لێبكڕن سه‌رنج راده‌كێشێت‪.‬‬ ‫ش����یرین كچێكی‌ ته‌مه‌ن نۆ ساڵه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫بیجامه‌یه‌كی‌ ره‌ساس����ی‌‌و تیش����ێرتێكی‌‬ ‫ره‌نگ په‌مه‌یی‌ كاڵه‌وه‌ب����وی‌ له‌به‌ردایه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و به‌ده‌م بنێش����ت جوین����ه‌وه‌ زو زو‬ ‫ده‌س����تده‌هێنێت به‌قژه‌ ئاڵۆزكاوه‌كه‌یدا‌و‬ ‫هێشتا ترس‌و تارمایی‌ داعشی‌ له‌مێشكدایه‌‬ ‫كه‌ به‌رله‌وه‌ی‌ بگه‌نه‌ سه‌ریان له‌پارێزگای‌‬ ‫سه‌اڵحه‌دین له‌گه‌ڵ‌ كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ به‌ره‌و‬ ‫كوردستان هه‌اڵتن‪ ،‬كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ هه‌مو‬ ‫رۆژێك ب����ۆ دابینكردنی‌ بژێویی‌ ژیانیان‬ ‫ئ����ه‌م ده‌نێرنه‌ بازاڕ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ عه‌الگه‌‬ ‫بفرۆشێت‌و پاره‌یان بۆ بباته‌وه‌‪.‬‬ ‫شیرین وتی‌ "رۆژی‌ پێنج شه‌ش هه‌زارم‬ ‫له‌عه‌الگه‌ فرۆشتن ده‌ستده‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌ده‌مه‌و نیوه‌ڕۆوه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫برایه‌كه‌مدا دێینه‌ ناو بازاڕ تا ئێواره‌یه‌كی‌‬ ‫دره‌نگ لێره‌ ده‌مێنینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫مندااڵنی‌ عه‌الگه‌ف����رۆش یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫دیاردانه‌ی‌ ك����ه‌ دوای‌ هاتنی‌ رێژه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ ئ����اواره‌ی‌ عێراق����ی‌ ب����ۆ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌بازاڕدا ته‌شه‌نه‌ی‌ سه‌ندوه‌‪،‬‬ ‫منداڵ‌‌و ژنان هه‌میشه‌ قوربانی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫ش����ه‌ڕ‌و نه‌هامه‌تییه‌كانن‪ ،‬ئ����ه‌م مندااڵنه‌‬

‫له‌ده‌مه‌و نیوه‌ڕۆو‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ برایه‌كه‌مدا‬ ‫دێینه‌ ناو بازاڕ تا‬ ‫ئێواره‌یه‌كی‌ دره‌نگ‬ ‫لێره‌ ده‌مێنینه‌وه‬ ‫مندااڵنی عه‌الگه‌فرۆش له‌ناو بازاڕی سلێمانی‬ ‫رۆژانه‌ توشی‌ چه‌ندین كێشه‌و گیروگرفت‬ ‫ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫"س����ارا" كه‌ كچێكی‌ ئه‌س����مه‌ری‌ چاو‬ ‫س����ه‌وزی‌ ته‌مه‌ن ‪ 10‬س����اڵه‌‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ براكانیدا ب����ه‌ده‌وری‌ رێبواران‌و‬ ‫عه‌ره‌بان����ه‌‌و ئوتومبێلی‌ ش����ه‌قامه‌كه‌دا‬ ‫خه‌ریكی‌ راكه‌ڕاك بو‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "دایك‌و‬ ‫باوكم لێره‌ نین‪ ،‬ئێمه‌ له‌ماڵی‌ مامم ده‌ژین‬ ‫به‌هۆی‌ ش����ه‌ڕه‌وه‌ ناتوانین بگه‌ڕێینه‌وه‌و‬ ‫له‌خوێندن دابڕاوین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "زۆر ش����ه‌كه‌ت‌و ماندوم‪ ،‬به‌م‬ ‫رۆژگاره‌ هه‌ڵده‌س����وڕێم بۆ ئه‌وه‌ی‌ چه‌ند‬ ‫دینارێكم ده‌ستكه‌وێت‪ ،‬زۆر بیری‌ دایك‌و‬ ‫باوكیش����م ده‌ك����ه‌م‪ ،‬حه‌زده‌ك����ه‌ن بێن‌و‬

‫بیانبینم"‪.‬‬ ‫كاركردن����ی‌ ژماره‌یه‌ك����ی‌ زۆر مندااڵن‬ ‫له‌بازاڕدا‪ ،‬گوزارش����ت له‌دۆخی‌ شێواوی‌‬ ‫سیاس����ی‌‌و ئاب����وری‌‌و ئی����داری‌ عێراق‌و‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان ده‌كات‪ ،‬هی����چ‬ ‫رێكخ����راو‌و الیه‌نێك����ی‌ په‌یوه‌ندیداریش‬ ‫بایه‌خیان پێنادات‪.‬‬ ‫فی����راس كوڕێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 12‬س����اڵه‌‌و‬ ‫نزیك����ه‌ی‌ س����اڵێكه‌ به‌ه����ۆی‌ هێرش����ی‌‬ ‫داعش����ه‌وه‌ بۆ س����ه‌ر ش����ه‌نگال‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خێزانه‌ك����ه‌ی‌ رویانكردوه‌ته‌ س����لێمانی‌‌و‬ ‫ئاواره‌ بون‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "دایك‌و باوكمان‬ ‫به‌زۆر ده‌ماننێرن بۆ كاركردن"‪.‬‬ ‫‌وتیش����ی‌ "هه‌ندێجاریش له‌ن����او بازاڕ‬

‫توشی لێدان ده‌بین له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌وه‌"‪.‬‬ ‫فیراس خوشكێكی‌ بچوكیشی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بو‪ ،‬هه‌ردوكی����ان پێاڵویان له‌پێدا نه‌بو‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و وت����ی‌ "پاره‌م����ان نیه‌ ت����ا پێاڵو‬ ‫بكڕین"‪.‬‬ ‫زۆرێ����ك ل����ه‌و دوكانداران����ه‌ی‌ له‌ناو‬ ‫ب����ازاڕی‌ س����لێمانیدان سه‌رس����وڕمانی‌‬ ‫خۆی����ان به‌رامبه‌ر به‌دی����ارده‌ی‌ منداڵی‌‬ ‫عه‌الگه‌فرۆش����ی‌ ع����ه‌ره‌ب ده‌رده‌بڕن كه‌‬ ‫له‌به‌یانی����ه‌وه‌ تا ئێواره‌یه‌كی‌ دره‌نگ به‌ر‬ ‫دوكان‌و ش����وێنی‌ ئیشكردنه‌كانیان له‌ناو‬ ‫بازاڕ به‌رناده‌ن‪.‬‬ ‫جه‌مال یه‌كێكه‌ له‌و كه‌سانه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫پرده‌كه‌ دوكانی‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌‬

‫ده‌كات كه‌ ئێس����تا به‌ڕێژه‌یه‌كی‌ به‌رچاو كه‌مه‌‌و شایسته‌ی‌ باسكردن نییه‌‪.‬‬ ‫سه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د وته‌بێژی‌ پۆلیس ‌‬ ‫ی‬ ‫كاركردنی‌ منداڵ زیادی‌ كردوه‌‌و هه‌رگیز‬ ‫ناو ب����ازاڕی‌ به‌م هه‌م����و منداڵه‌ عه‌الگه‌ سلێمانی‌ له‌مباره‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌ به‌م شێوه‌یه‌ نه‌بینیوه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌ ئ����ه‌و مندااڵنه‌ زۆربه‌ی����ان عه‌ره‌بن‌و‬ ‫وت����ی‌ "هه‌ندێكجار پیاو بێ����زار‌و وه‌ڕس سوری‌‌و كوردیش����یان تێدایه‌و هه‌ندێجار‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬كاتێك كه‌ كه‌سێك ئه‌یه‌وێ‌ شت توشی كێش����ه‌و گیروگرفت ده‌بن یاخود‬ ‫بكڕێ����ت ئه‌م مندااڵن����ه‌ دوایان ئه‌كه‌ون‌و س����واڵ‌و دزی‌‌و ش����ه‌ڕ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫بێزاریان ده‌كه‌ن ب����ۆ ئه‌وه‌ی‌ عه‌الگه‌یان "له‌كات����ی‌ رودان����ی‌ ئ����ه‌و حاڵه‌تان����ه‌دا‬ ‫بانگهێش����تی‌ دایك‌و باوكیان ده‌كرێت‌و‬ ‫لێبكڕن‌و لێیان نابنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ندێكج����ار ئه‌م مندااڵن����ه‌ روبه‌ڕوی‌ ئاگادار ده‌كرێنه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ڵه‌كانیان‬ ‫كێش����ه‌ی‌ یاس����ایی‌ ده‌بن����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم دوباره‌ی‌ نه‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "تا ئێس����تا ئ����ه‌و حاڵه‌تانه‌‬ ‫الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندی����داره‌كان پێیانوایه‌ ئه‌و‬ ‫حاڵه‌تانه‌ی‌ واده‌كات روبه‌ڕوی‌ لێپێچنه‌وه‌و ئه‌وه‌نده‌ نه‌بوه‌ كه‌ ترسی هه‌بێت‌و ببێت‬ ‫ده‌س����تگیركردن ده‌بنه‌وه‌ رێژه‌یه‌كی‌ زۆر به‌دیارده‌"‪.‬‬

‫گه‌نجانی‌ شاره‌زور قه‌زاكه‌یان لێبوه‌ به‌دۆزه‌خ‬ ‫ئا‪ :‬ئیمان زه‌ندی‌‬ ‫گه‌نجان له‌شاره‌زور به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ئاینده‌ی‌ خۆیان نائومێدن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫زۆربه‌یان بێكارن‌و به‌كارهێنان ‌‬ ‫مادده‌ كهولیی‌و هۆشبه‌ره‌كانیش‬ ‫له‌نێویاندا له‌ته‌شه‌نه‌سه‌ندندایه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ناوچه‌كه‌یان له‌په‌راوێزدایه‌و زۆربه‌ ‌‬ ‫هه‌ره‌ زۆریشیان بیر له‌رۆیشتن بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪ 23‬ساڵ‌‪،‬‬ ‫بێس���تون به‌كر ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ر س���وچی‌ بازاڕ‌ه بچوكه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ تازه‌دا وه‌س���تا بو‪ ،‬په‌یتا‬ ‫ی له‌جگه‌ره‌كه‌ی‌ ده‌داو دوكه‌ ‌ڵ‬ ‫په‌یتا مژ ‌‬ ‫له‌كه‌پوییه‌وه‌ ده‌هاته‌ده‌ر‪ ،‬ئه‌و هه‌ر ك ‌ه‬ ‫قس���ه‌ی‌ ده‌كرد زوخاوی‌ هه‌ڵده‌ڕشت‪،‬‬ ‫له‌هه‌مو شتێك بێزار بو‪.‬‬ ‫بێس���تون ك ‌ه ده‌رچوی‌ ئه‌مس���اڵی‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یمانگای���ه‌‪ ،‬وتی‌ "تا ئ���ه‌و كاته‌ ‌‬ ‫له‌په‌یمان���گا ب���وم بۆ خ���ۆم پێیه‌و‌ه‬ ‫سه‌رقاڵ‌ بوم‪ ،‬به‌اڵم ئێستا كه‌ خوێندنم‬ ‫ی‬ ‫ته‌واو ك���ردو‌ه توش���ی‌ بێتاقه‌تیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رونی‌ بوم‪ ،‬زۆربه‌ ‌‬ ‫گه‌وره‌و ئازار ‌‬ ‫كات به‌ته‌نیا له‌ژورێكدام‪ ،‬فه‌یسبوك‌و‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌میش���ه‌ی ‌‬ ‫جگ���ه‌ر‌ه دو هاوڕێ��� ‌‬ ‫ژیانمن"‪.‬‬ ‫ی "سه‌ره‌كیترین كێشه‌ی‌ گه‌نج‬ ‫وتیش ‌‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬بێكاری‌‌و‬ ‫دانه‌مه‌زراندنیان‌و لێكتێنه‌گه‌شتنیان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ خێزانه‌كانیان‪ ،‬كه‌ ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫زۆر كارت نه‌بو چی‌ ده‌كه‌یت؟ به‌ناچار‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ری‌ خۆت هه‌ڵده‌گری���ت‌و ده‌ڕۆ ‌‬ ‫ب���ۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ .‬م���ن پێمخۆش‬ ‫نی ‌ه بڕۆم كه‌س��� ‌ه خۆشه‌ویس���ته‌كانم‬ ‫ی‬ ‫به‌جێبهێڵم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر له‌ده‌ریا ‌‬ ‫ئیجه‌شدا بخنكێم‪ ،‬ده‌ڕۆم"‪.‬‬ ‫ی بێستون به‌شێك ‌ه‬ ‫خ ‌هم‌و ئازاره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌ ‌‬ ‫له‌خه‌م‌و ئازاری‌ سه‌دان گه‌نج ‌‬ ‫ش���اره‌زور كه‌ زۆربه‌ی���ان دوای‌ ته‌واو‬ ‫كردن���ی‌ خوێندن بێكار ده‌بن‌و له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫هه‌ڵكش���انی‌ ته‌مه‌نیاندا به‌ره‌وس���ه‌ر‪،‬‬ ‫هه‌س���ت به‌بارگرانیه‌كی‌ زیاتری‌ ژیان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌ندێكیان روبه‌ڕوی‌ كێش��� ‌ه‬ ‫ده‌بن���ه‌و‌ه له‌گ���ه‌ڵ‌ خێزانه‌كانی���ان‌و‬ ‫هه‌ندێك���ی‌ دیكه‌ش���یان له‌بێزاریی���دا‬

‫قه‌زای شاره‌زور‬ ‫ی مه‌ی‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫روده‌كه‌نه‌ خواردنه‌وه‌ ‌‬ ‫مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كانیش‪.‬‬ ‫ی ‪ 24‬ساڵه‌و‬ ‫مه‌مه‌ند گه‌درون ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی په‌یمانگا‬ ‫دوای‌ ته‌واوكردنی‌ خوێندن ‌‬ ‫ی بلۆك‪،‬‬ ‫پاسه‌وانی‌ ده‌كات له‌كارگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی به‌و‌ه كرد‬ ‫ئ���ه‌و به‌بێزارییه‌وه‌ ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���ه‌ ته‌نها قه‌یران���ی‌ دارایی‌و بێكار ‌‬ ‫ی‬ ‫هۆكار نی���ن بۆ بێزاری���ی‌‌و ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌نجان‪ ،‬به‌ڵكو به‌شێكیشی‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌گه‌نجان خۆیانه‌وه‌یه‌و به‌شێكیش ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت به‌ڕێوه‌بردنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌ ‌‬ ‫له‌م هه‌رێمه‌دا‪.‬‬ ‫ی "گه‌نج���ان وایانلێهاتو‌ه‬ ‫ئه‌و وت��� ‌‬ ‫پێیان عه‌یبه‌ هه‌م���وو كارێك بكه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ندێ���ك كاری���ان ده‌س���تده‌كه‌وێت‬ ‫نایكه‌ن‌و ده‌شڵێن كار نیه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وتیش���ی‌ "خه‌ڵكی���ش به‌گش���ت ‌‬ ‫ی به‌ده‌سه‌اڵتدارانمان نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫متمانه‌ ‌‬ ‫چونك���ه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ به‌ڵێنی���ان داو‬ ‫نه‌یانبرده‌ س���ه‌ر ئیتر كه‌س بڕوایان‬ ‫پێناكات‪ ،‬بۆی���ه‌ زۆرێك له‌خێزانه‌كان‬

‫ی‬ ‫ێ خزمه‌تگوزارییه‌دا هه‌س���ت ئه‌وه‌ن���د‌ه له‌هه‌وڵ���ی‌ گه‌وره‌كردن��� ‌‬ ‫خه‌م���ی‌ پاش���ه‌ڕۆژی‌ منداڵه‌كانیانه‌و ق���ه‌زا ب ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪ ،‬شاره‌ز‌وریان شاشه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنه‌كانیانن‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ده‌یاننێرن بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬ئه‌گینا به‌هه‌ناسه‌ته‌نگ ‌‬ ‫ی گونجاو نین‬ ‫ی دانانی‌ كاتێك ‌‬ ‫له‌هه‌وڵ ‌‬ ‫هیچ دایك‌و باوكێك پێیانخۆش نیه‌ ك ‌ه لێبوه‌ به‌دۆزه‌خ‪.‬‬ ‫ی منداڵه‌كانیان‪،‬‬ ‫ی بۆ په‌روه‌رده‌كردن��� ‌‬ ‫فاخر سادق به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ڕێكخراو ‌‬ ‫كوڕه‌كانیان لێیان دوربكه‌وێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی "ئه‌گه‌ر لێپرسینه‌وه‌ی‌ دایك‌و‬ ‫ی الوانی‌ ش���اره‌زور ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات ئه‌و وت ‌‬ ‫ی سه‌ر به‌ پارێزگا ‌‬ ‫شاره‌زور قه‌زایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی منداڵ له‌ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی ‪ 15‬پانز‌ه باوك هه‌بێت بۆچ ‌‬ ‫سلێمانییه‌‌و ‪45‬كم له‌ناوه‌ندی‌ شاره‌و‌ه ك ‌ه له‌ش���اره‌زور نزیك���ه‌ ‌‬ ‫ی چه‌قۆ هه‌ڵده‌گرێت؟"‬ ‫ی تایبه‌ت به‌گه‌نجانی‌ تێدایه‌‪ 10 ،‬ساڵ ‌‬ ‫دووره‌‪ ،‬دوای‌ هه‌ڵمه‌تی‌ راگواس���تن‌و ڕێكخراو ‌‬ ‫الیه‌ن��� ‌ه‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و وتی‌ "رێكخراوه‌كه‌مان چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫كیمیاباران���ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‌و پرۆس���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌مو گه‌نجان ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم په‌یوه‌ندیداره‌كان‪ ،‬به‌رپرس���یاریه‌ت ‌‬ ‫ی ‪1980‬ه‌و‌ه كێشه‌ ‌‬ ‫ی ده‌یه‌ ‌‬ ‫ئه‌نفال له‌كۆتای��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌زا ‌‬ ‫ی خزمه‌تگوزاری ‌‬ ‫تا ئێس���تا ب���ه‌رده‌وام له‌گه‌وره‌بون‌و زیاتر كوڕان سه‌ردانی‌ ڕێكخراوه‌كانمان كه‌موكورت��� ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن وه‌ك له‌كچان‪ ،‬چونك ‌ه كوڕان ش���اره‌زورو بایه‌خن���ه‌دان به‌گه‌نجان‬ ‫فراوانبوندایه‌و ژماره‌ی‌ دانیشتوانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌م زیاتر كێشه‌یان هه‌یه‌ به‌راورد به‌كچان‪ ،‬له‌خۆیان دور ده‌خه‌ن���ه‌وه‌و ده‌یخه‌ن ‌ه‬ ‫زۆر ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم شانبه‌ش���ان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ئه‌س���تۆی‌ ش���ه‌ڕی‌ داعش‌و قه‌یران ‌‬ ‫فراوانب���ون‌و زۆربون���ی‌ دانیش���توان ‌ه كچانیش دێن به‌اڵم به‌ ڕێژه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌س���ت به‌خزمه‌تگ���وزاری‌ زیات���ر كه‌م كه‌ ده‌توانم بڵێ���م له‌‪ %2‬ئه‌گه‌ر دارایی‌‌و بڕینی‌ بودجه‌ له‌به‌غداوه‌‪.‬‬ ‫ی قه‌زای‌ شاره‌زور "سۆران‬ ‫قایمقام ‌‬ ‫ی په‌روه‌رده‌و ته‌ندروستی‌‌و كێش���ه‌یان بۆ دروس���تببێت‪ ،‬زۆرجار‬ ‫له‌بواره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پارك‌و ش���وێنی‌ كات به‌س���ه‌ربردندا كچانیش ئه‌گه‌ر كێشه‌ش���یان هه‌بێت عه‌لی‌" ل���ه‌م باره‌یه‌وه‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی شوێنه‌ك ‌ه رونك���رده‌وه‌ ك��� ‌ه هه‌ر كێش���ه‌یه‌ك‬ ‫ناكرێ���ت‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ ب���ۆ گه‌نجان‌و له‌به‌ر نه‌ریتی‌ عه‌ش���ایری ‌‬ ‫ی ناتوان���ن س���ه‌ردانی‌ رێكخ���راوه‌كان ك��� ‌ه له‌م���اوه‌ی‌ راب���ردودا له‌قه‌زاك ‌ه‬ ‫مندااڵن كه‌ زۆربه‌ی‌ هه‌ر‌ه زۆری‌ رێژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قه‌یران ‌‬ ‫دروس���تبوبێت هۆكاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی قه‌زاك���ه‌ پێكده‌هێنن‪ ،‬بكه‌ن"‪.‬‬ ‫دانیش���توان ‌‬ ‫ی دارایی‌‌و هاتنی‌ داع���ش بوه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی‌ شاره‌زور رونیش ‌‬ ‫ی ئه‌و گه‌نجان ‌ه به‌كوڕ‌و‬ ‫ئێس���تا زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كچیان���ه‌وه‌ له‌ژیان به‌س���ه‌ربردن له‌و ك���رده‌و‌ه كه‌ له‌ئێس���تادا خێزانه‌كان زه‌برێك���ی‌ زۆر خراپ���ی‌ داو‌ه له‌ژیان ‌‬

‫ئێستا كه‌ خوێندنم‬ ‫ته‌واو كردوه‌‬ ‫توشی‌ بێکاری‌و‬ ‫بێتاقه‌تیه‌كی‌ گه‌وره‌و‬ ‫ئازاری‌ ده‌رونی‌‬ ‫بوم‪ ،‬زۆربه‌ی‌ كات‬ ‫به‌ته‌نیا له‌ژورێكدام‬ ‫فه‌یسبوك‌و‬ ‫جگه‌ره‌ دو هاوڕێی‌‬ ‫هه‌میشه‌یی‌ ژیانمن‬ ‫هه‌مو كوردستان نه‌ك ته‌نها گه‌نج‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی "له‌وكاته‌وه‌ی‌ ك ‌ه قه‌یرانی‌ دارای ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرتوه‌‪ ،‬بێكار ‌‬ ‫به‌رۆكی‌ كوردستان ‌‬ ‫له‌قه‌زاكه‌دا زۆر ب���وه‌‪ ،‬بێكارانیش رو‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ده‌كه‌ن‪ ،‬یاخ���ود به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی موچه‌و‌ه خێزانه‌كان بێزار ‌‬ ‫دواكه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌رده‌بڕن له‌ژیانی���ان‪ ،‬ئه‌مه‌ كارێك ‌‬ ‫زۆر قورس ‌ه ب ‌ه ئێمه‌ ناوه‌ستێ‌و هه‌مو‬ ‫كێش���ه‌كانیش ب���ه‌ ئێمه‌ چاره‌س���ه‌ر‬ ‫ناكرێ‌"‪.‬‬ ‫ی "یه‌كێ���ك له‌هۆكاره‌كانی‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێزاریی‌ گه‌نجان تێنه‌گه‌ش���تن ‌‬ ‫تر ‌‬ ‫گه‌نجه‌كانمان ‌ه له‌گه‌ڵ خێزانه‌كانیان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی چون ‌‬ ‫ناوبراو سه‌باره‌ت به‌كێشه‌ ‌‬ ‫ی واڵت‪،‬‬ ‫گه‌نجانی قه‌زاكه‌ش بۆ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "ئێمه‌ ناتوانین به‌رپرسیارییه‌ت ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫هی���چ گه‌نجێ���ك له‌ئه‌س���تۆ بگرین‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ته‌نه���ا خزمه‌تگوزارییه‌كانیان‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت��� ‌‬ ‫له‌ئه‌س���تۆمانه‌‪ ،‬كێش���ه‌ ‌‬ ‫خۆش���یان پێویس���ت ‌ه خێزانه‌كانیان‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ بۆ بدۆزنه‌وه‌"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫ئێستا ته‌نها ‪ 2‬مه‌تر زه‌وی نیشتامنیه‌تی‬

‫‪11‬‬

‫قه‌یرانی دارایی ساڵیادی شێرکۆ بێکه‌س په‌ک ده‌خات‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار‬ ‫هه‌فته‌ی داهاتو دو ساڵ تێده‌په‌ڕێت‬ ‫به‌سه‌ر کۆچی دوایی یه‌کێک له‌هه‌ره‌‬ ‫ناودارترین شاعیر له‌مێژوی ئه‌ده‌بیاتی‬ ‫کوردی‪ ،‬ئه‌ویش شێرکۆ بێکه‌س‪-‬ه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆی قه‌یرانی داراییه‌وه‌ ده‌زگای‬ ‫سه‌رده‌م ناتوانێت هیچ مه‌راسیم‌و‬ ‫بۆنه‌یه‌ک بۆ ساڵیادی ئه‌و شاعیره‌ ساز‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫دو س����اڵ پێش ئێس����تاو ل����ه‌رۆژی ‪4‬ی‬ ‫ئابدا‪ ،‬له‌یه‌کێک له‌نه‌خۆشخانه‌کانی شاری‬ ‫ستۆکهۆڵمی سوید شێرکۆ بێکه‌س گیانی‬ ‫سپاردو بۆ دواجار ماڵئاوایی کرد‪.‬‬ ‫ساڵی رابردو‪ ،‬ده‌زگای سه‌رده‌م که‌ ئه‌و‬ ‫ش����اعیره‌ تا پێش ئ����ه‌وه‌ی کۆچی دوایی‬ ‫بکات سه‌رۆکی بو‪ ،‬یادی تێپه‌ڕینی ساڵێک‬ ‫به‌س����ه‌ر کۆچی دوایی ش����ێرکۆ بێکه‌سدا‬ ‫کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌‌مساڵدا به‌هۆی قه‌یرانی داراییه‌وه‌‬ ‫پێناچێت نه‌ ده‌زگای س����ه‌رده‌م‪ ،‬نه‌ هیچ‬ ‫الیه‌نێکی دیکه‌ بتوانێت یادێکی شایس����ته‌‬ ‫بۆ کۆچی ئه‌و شاعیره‌ بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئازاد به‌رزنجی‪ ،‬سه‌رۆکی ده‌زگای سه‌رده‌م‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "س����اڵی‬ ‫رابردو له‌ویاده‌دا توانیمان مه‌راس����یمێکی‬ ‫ب����اش رێکبخه‌ین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مس����اڵ به‌هۆی‬ ‫قه‌یران����ی دارایی����ه‌وه‌ پێناچێ����ت بتوانین‬ ‫هیچ چاالکیه‌ک ئه‌نجامده‌ین‪ .‬له‌س����ه‌ره‌تای‬ ‫ئه‌مساڵه‌وه‌ هیچ بڕه‌ پاره‌یه‌ک بۆ ده‌زگای‬ ‫سه‌رده‌م خه‌رج نه‌کراوه‌"‪.‬‬

‫هه‌روه‌ه���ا به‌رزنج���ی رایگه‌یاند "ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌خواستی ئێمه‌ بێت گه‌وره‌ترین مه‌راسیم‬ ‫بۆ ش���ێرکۆ بێک���ه‌س رێکده‌خه‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ره‌نگ���ه‌ له‌ئاین���ده‌دا به‌ش���ێوه‌یه‌کی ت���ر‬ ‫قه‌ره‌بوی ئه‌وه‌ بکه‌ین���ه‌وه‌ کاتێک دۆخی‬ ‫ده‌زگاکه‌ به‌ره‌و باشتر رۆیشت"‪.‬‬ ‫شێرکۆ بێکه‌س له‌ساڵی ‪ 1998‬ده‌زگای‬ ‫س���ه‌رده‌می دامه‌زراندو تا کۆچکردنیشی‬ ‫وه‌ک سه‌رۆکی ئه‌و ده‌زگایه‌ مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫بڕیاره‌ ل���ه‌رۆژی ‪14‬ی ئاب���دا که‌ یادی‬ ‫ناشتنی شێرکۆ بێکه‌سه‌ له‌پارکی ئازادی‬ ‫ش���اری س���لێمانی‪ ،‬مه‌راس���یمێک س���از‬ ‫بکرێ���ت‌و تێی���دا په‌رده‌ الببرێت له‌س���ه‌ر‬ ‫"مۆنۆمێنتی شێرکۆ بێکه‌س" که‌ کارێکی‬ ‫هونه‌ریی هونه‌رمه‌ندی په‌یکه‌رتاش شوان‬

‫که‌مال‪-‬ه‌‪.‬‬ ‫ئ���ازاد به‌رزنج���ی رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ک ‌ه‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر قه‌یران���ی دارایی رێگ���ر نه‌بوایه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وا بیرۆکه‌و به‌رنامه‌ی باش���یان هه‌بوه‌‬ ‫ب���ۆ یادکردنه‌وه‌‪" ،‬ئێمه‌ ل���ه‌زۆر الیه‌نه‌وه‌‬ ‫هه‌وڵمان���داوه‌ برێک پاره‌ دابین بکه‌ین بۆ‬ ‫چاالکییه‌کانی ده‌زگای سه‌رده‌م به‌اڵم هیچ‬ ‫الیه‌نێک هاوکاری نه‌کردوین‪ .‬به‌اڵم شێرکۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر بۆنه‌ی بۆ بکه‌ین یان نه‌یکه‌ین‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫هه‌ر به‌زیندویی له‌رۆح‌و یاده‌وه‌ریی ئێمه‌دا‬ ‫ده‌مێنیته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ ویس���تویانه‌‬ ‫دیوانه‌ ته‌واونه‌کراوه‌که‌ی شێرکۆ بێکه‌س‬ ‫چاپ بک���ه‌ن به‌بێ هیچ زیاده‌یه‌ک‪" ،‬به‌اڵم‬ ‫کاک هه‌ڵۆی ک���وڕی وای پێ باش بو که‌‬

‫خۆی ئه‌و قه‌سیده‌یه‌ ته‌واو بکات"‪.‬‬ ‫شێرکۆ بێکه‌س له‌چاوپێکه‌وتنێکیدا ک ‌ه‬ ‫چه‌ند س���اڵێک به‌ر له‌مردنی ئه‌نجامیداو‬ ‫تێیدا وه‌س���ێتی کردبو "با کتێبخانەکەم‌و‬ ‫دیوانەکان���م‌و وێنەکانم ببرێن بۆ ش���وێن‬ ‫مەزارەک���ەم‪ ،‬با کافتریایەک‌و باخچەیەکی‬ ‫بچکۆالنە لەو ش���وێنەدا ھەبێت بۆئەوەی‬ ‫ش���اعیران‌و نو‌س���ەران‌و کچ‌و کوڕی دڵدار‬ ‫ببن���ە میوانم‪ ،‬من ئەمەوێ لە ئێس���تەوە‬ ‫بەچ���اوی خەیاڵ تەماش���ای ئ���ەو پارکە‬ ‫بکەم‌و دوای مردنی خۆم ببینم"‪.‬‬ ‫به‌اڵم دوای تێپه‌ڕینی دو س���اڵ به‌سه‌ر‬ ‫کۆچیدا‪ ،‬ده‌رده‌که‌وێ���ت که‌ هیچ کام له‌و‬ ‫وه‌س���ێتانه‌ی جێبه‌جێ نه‌ک���راوه‌‪ ،‬ئازاد‬ ‫به‌رزنجی له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ کاری‬ ‫حکومه‌ت‌و بنه‌ماڵه‌ی ش���ێرکۆ بێکه‌س‪-‬ه‌‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌وان ده‌یانه‌وێ���ت ماڵه‌که‌ی بکرێته‌‬ ‫مۆزه‌خانه‌ یاخود نا"‪.‬‬ ‫ش���ێرکۆ بێکه‌س کوڕی فایه‌ق بێکه‌س‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 1940‬له‌ش���اری س���لێمانی‬ ‫له‌دایکب���وه‌‪ .‬له‌ته‌مه‌ن���ی ‪ 17‬س���اڵیه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تی کردوه‌ به‌شیعر نوسین‌و له‌ساڵی‬ ‫‪ 1970‬له‌گه‌ڵ چه‌ند نوسه‌رێکدا بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫روانگه‌ی���ان دامه‌زراندوه‌ ک���ه‌ تایبه‌ت بوه‌‬ ‫به‌نوێکردنه‌وه‌ی شیعری کوردی‪ .‬بێکه‌س‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 1987‬له‌واڵتی س���وید خه‌اڵتی‬ ‫تۆخۆلس���کی پێبه‌خش���راوه‌‪ .‬یه‌کێ���ک‬ ‫له‌کاره‌ گرنگه‌کانی ش���ێرکۆ بێکه‌س له‌دوا‬ ‫س���اڵه‌کانی ته‌مه‌نیدا دیوانێ���ک بو له‌ژێر‬ ‫ناونیش���انی "ئێس���تا کچێک نیشتمانمه‌"‬ ‫که‌ ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کی زۆری به‌دوای خۆیدا‬ ‫هێنا‪.‬‬

‫انی گه‌رمیان واز له‌ژنه‌کانی موجته‌بای میرزاده‌‪..‬‬ ‫‌خوازن‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ئاوار‬ ‫کچانی‬ ‫مۆسیقارێک له‌لوتکه‌دا‬

‫قه‌زای که‌الر‬ ‫لەهێنانی ژنی دوەم ئێستا بون بەدیاردەو‬ ‫بەئاشكرا ئێمە ئەیانبینین‪".‬‬ ‫ناوب���راو وتیش���ی "وەك رێكخ���راوی‬ ‫وادی ئێمە هەفتەی س���ێجار س���ەردانی‬ ‫گه‌ڕه‌که‌کانی قەزای كەالرو دەوروبەری‌و‬ ‫ناوچەكانی گەرمی���ان ئەكەین‌و لەهەمو‬ ‫گەرەكێكیش���دا چەن���د حاڵەتێكی لەو‬ ‫شێوەیەمان لەهێنانی ژنی عەرەب لەالیەن‬ ‫پیاوی كوردەوە بەرچاو ئەكەوێت "‪.‬‬ ‫بەپێی یاسای ژمارە هەشتی توندوتیژی‬ ‫خێزانی لەهەرێمی كوردس���تان‪ ،‬هینانی‬ ‫ژنی دوەم قەدەغەیەو سزای هەرپیاوێك‬ ‫دەدرێت ئەو كارە ب���كات‪ ،‬هەربۆیەش‬ ‫هەرپیاوێك لەهەرێمی كوردس���تان ژنی‬ ‫دوەم دەهێنێت رو لەناوچە دابراوەكانی‬ ‫دەره‌وەی هەرێم دەكات وەك (خانەقین‌و‬ ‫قەرەتەپەو دوزو كەركوك) لەوێش بەپێی‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ئەو سیاسەتەی تۆ بەكارت دەهێنا‬ ‫بۆ كاركردن تاوەكو ئێس���تا باش بو‪،‬‬ ‫بەاڵم بی���ر لەرێگەچارەی تر بكەرەوە‬ ‫لەمەودوا‪.‬‬

‫یاساكانی حكومەتی مەركەزی ژنی دوەم‬ ‫بەبێ كێشە ماره‌ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫سیما عەلی ئافرەتێكی خاوەن چوار‬ ‫منداڵەو روب���ەڕوی ئەو حاڵەتە بوەتەوه‌‬ ‫بەاڵم تەنه���ا جارێك نا وەك خۆی وتی‬ ‫"مێردەەم س���ێ ژنی عەرەبی بەس���ەردا‬ ‫هێناوم ‪".‬‬ ‫ناوب���راو وتیش���ی "هەرس���ێكیانی‬ ‫لەدەره‌وەی ئیدارەی هەرێم مارە بڕیوەو‬ ‫دواتر له‌هه‌رسێکیشیان جیابوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫سیما وتیش���ی "من هەرسێ جارەكە‬ ‫س���كااڵم كردوە لەدادگای كەالرو دواتر‬ ‫زۆر هەوڵم���داوە بۆ ئ���ەوەی مافی خۆم‬ ‫بەدەست بهێنم‪ ،‬بەاڵم مێردەەم لەدادگا‬ ‫ده‌س���تێک جلی ش���ڕی كردوەتە بەری‌و‬ ‫س���وێندی خواردوە كە كرێكارەو پارەی‬ ‫نیە بۆیە دادگاش باوه‌ڕیان پێ كردوە"‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫لەڕوی س���ۆزداریەوە توش���ی هەڵە‬ ‫دەبیت‌و كەس���ی گونجاوت نەناسیوە‪،‬‬ ‫بەهێواشی لەو بوارە بكشێوە‪.‬‬

‫ره‌نگه‌ له‌مێ���ژوی هونه‌ری کوردیی خولیاو وزه‌کانی ئه‌و مێردمنداڵه‌ بۆ‬ ‫کوردستانی گه‌وره‌دا که‌م هونه‌رمه‌ند ئه‌و ئامێر ‌ه ده‌گوازرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاش���نابونی ئ���ه‌م مۆس���یکژه‌ن ‌ه‬ ‫هه‌بێت هێند له‌مۆس���یقاو به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌ی���ه‌ک ئامێ���ردا ق���وڵ بوبێته‌و‌ه به‌مامۆس���تای کۆچکردو حه‌س���ه‌نی‬ ‫به‌ش���ێوه‌ک ببێته‌ ناسنامه‌ی خۆی‌و کام���کار‪ ،‬ده‌رگایه‌ک ب���و که‌ به‌ڕوی‬ ‫پێی بناسرێته‌وه‌‪ .‬موجته‌بای میرزاد‌ه هون���ه‌ری موجته‌ب���ادا کرایه‌وه‌‪ ،‬لەو‬ ‫به‌منداڵی له‌خێزانێکی هه‌ژاری شاری کات���ەدا ب���و ک���ە موجتەب���ا توانی‬ ‫کرماش���اندا گه‌ور‌ه‌بو‪ ،‬به‌اڵم گه‌ور‌ه کۆمەڵێک ئەزمون لەمامۆستا کامکار‬ ‫بونێک ک���ه‌ تا لوتکه‌ی مۆس���یقای وەرگرێ‌و پاش���ان ببێتە فەرمانبەر‬ ‫لەڕادیۆی کوردی سنە‪.‬‬ ‫کوردیی‌و ئێرانی نه‌وه‌ستایه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای ساڵێک لەس���نە‌‪ ،‬گەرایەوە‬ ‫موجتەب���ا میرزادە ک���ه‌ هه‌فته‌ی کرماشان‌و لەگەڵ گەورە گۆرانیبێژانی‬ ‫رابردو ‪ 10‬ساڵ به‌سه‌ر کۆچی دواییدا کورد؛ حەس���ەن زی���رەک‪ ،‬مەزھەر‬ ‫تێپ���ه‌ڕی‪ ،‬ژه‌نی���اری ئامێره‌کان���ی‪ ،‬خالق���ی‪ ،‬ئیبراھیم���ی خۆش���نەوا‪،‬‬ ‫ڤیۆل���ۆن‪ ،‬که‌مانچ���ه‌و س���ێتار‪ ،‬مورت���زا توندڕە‌و هه‌روه‌ها ھاش���می‬ ‫ئاوازدانه‌رێکی مۆس���یقای کالسیک‌و رەبیع���ی ئاش���نا ب���وه‌‌و دەس���تیی‬ ‫پۆپی ئێران‪ ،‬لەسالی ‪ ١٩٤٥‬لە شاری ک���ردوه‌ بەتۆمارکردن���ی چەندی���ن‬ ‫کرماش���انی رۆژهه‌اڵتی کوردس���تان بەرھەم���ی کوردی کە تا ئیس���تاش‬ ‫له‌دایکبوه‌‪ .‬میرزاده‌ لەتەمەنی الویدا ھۆنەری کوردی لەئاس���تێکی بەرزدا‬ ‫بەھۆی رادیۆ ھمس���ایە‌ (ھاوس���ێ) دەینرخێن���ێ‌و وەک ش���انازییەکی‬ ‫ەوە لە گەل مۆس���یقا ئاش���نا بوە‪ .‬نەمر لەمیرزادەوە بۆ کوردو گۆرانی‬ ‫ئەوکات لەڕێگای ئەو ڕادیۆیەوە گوێ کوردی دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫موجته‌با ل���ه‌کاره‌ هونه‌رییه‌کانیدا‪،‬‬ ‫لەڤیۆڵۆن���ی مامۆس���تایان خالدی‌و‬ ‫ئ���اوازو مۆس���یقای ب���ۆ چه‌ندی���ن‬ ‫پەرویز یاحەقی گرتوه‌‪.‬‬ ‫یاوه‌ران���ی موجته‌ب���ا ب���اس له‌و‌ه هونه‌رمه‌ندی ناوداری کوردو فارسی‬ ‫ده‌ک���ه‌ن ک���ه‌ کاتێک من���داڵ بوه‌‪ ،‬وه‌ک عه‌لی ره‌زا ئیفتیخاری‪ ،‬ئه‌کبه‌ر‬ ‫له‌چێشتخانه‌ی ماڵه‌که‌یدا به‌که‌وچک‌و گوڵپایگان���ی‪ ،‬های���ده‌‪ ،‬موعی���ن‪،‬‬ ‫قاپه‌کان ده‌نگ‌و ئاوازی دروستکردوه‌‪ ،‬گوگوش‌و داری���وش ئیقبالی داناوه‌‪،‬‬ ‫یەکەم ئامێری مۆسیقا کە موجتەبا هه‌روه‌ه���ا کاری موزیک���ی بۆ چه‌ند‬ ‫لەتەمەنی منداڵیدا ژه‌نیویه‌تی‪ ،‬نای‪ ،‬فیلمێکیش ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬ ‫موجته‌بای میرزاد‌ه له‌‪17‬ی ته‌موزی‬ ‫دواتر س���ەنتور بوه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم باوکی‬ ‫کاتێک له‌ته‌مه‌نی ‪ 14‬ساڵیدا ئامێرێکی ساڵی ‪ 2005‬به‌هۆی نه‌خۆشی دڵه‌و‌ه‬ ‫ڤیۆلۆنی ب���ۆ ده‌کڕێت‪ ،‬س���ه‌رجه‌م کۆچی دوایی کرد‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫دەتوانی���ت بۆ دوركەوتن���ەوە لەم‬ ‫كێش���ە بچوكانەی ئێستا خۆت سەر‬ ‫قاڵی كتێب خوێندنەوە یاخود وەرزش‬ ‫كردن بكەیت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫قەبارەی كێش���ەكانی ئەم دواییەت‬ ‫لەزیادبوندای���ە‪ ،‬بیر ل���ەوە بكەرەوە‬ ‫لەوانەی���ە خۆش���یی ب���ە دوای ئەم‬ ‫ناخۆشیانە بێت‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫بڕیارێكی گرن���گ دەربارەی ژیانی‬ ‫خ���ۆت دەدەی���ت‪ ،‬ب���ەاڵم دەتوانیت‬ ‫پێش ئەو بڕیارە بۆچونی كەس���انی‬ ‫دەوروبەرت وەربگری‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫زۆربەی ئەو ئیش���انەی كە پالنت‬ ‫بۆ داناب���و بەرێڕەوەی خۆیدا ناروات‬ ‫كە تۆ بۆت دانابوو‪ ،‬پێویستە قبوڵی‬ ‫ئەوانەش بكەیت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫بن باڵت بەم رێگایانە‬ ‫سپی بكەرەوە‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫کانییه‌که‌ی خورماڵ‬ ‫به‌گه‌نجی ده‌تانهێڵێته‌وه‌‬

‫بەپێ‌ رێنمایەكانی بواری جوانكاری دەتوانیت بەم‬ ‫رێگایانە بن پاڵت سپی بكەیتەوه‪:‬‬ ‫‪ .1‬تەقش����یر كردن‪ .‬یەكێكە لەرێگا باش����ەكان بۆ‬ ‫لەناوبردنی خانە مردوه‌كانی پێست لەو شوێنانە كە‬ ‫ئەبنە هۆی رەشكردن‌و ئەس����مەركردنی ئەو شوێنە‪.‬‬ ‫باش����ترین رێگا دەتوانیت كەوچكێك شەكر لەگەڵ دو‬ ‫كەوچك زەیتی زەیتون‌و كەوچكێك هەنگوین تێكەڵ‬ ‫بەیەك بكەیت‌و بیدە لەژێر باڵت‌و بەفڵچەیەكی ددان‬ ‫بەش����ێوەیەكی بازن����ەی ئەو ش����وێنەی پێچەور بكە‬ ‫پاش چەند خولەكێك بیش����ۆ‪ .‬ئ����ەم هەنگاوە دوجار‬ ‫لەهەفتەیەكدا بكە‪.‬‬ ‫‪ .2‬شیر‪ .‬زۆربەی ئەو ماسكانەی بۆ پێست دەكرێت‬ ‫ش����یریان تێدابەكار هاتوە‪ ،‬چونكە زۆر باشە بۆ لەناو‬ ‫بردن����ی خان����ە مردوه‌كانی پێس����ت‌و رونكردنەوەی‪.‬‬ ‫چونكە ش����یر چەندین ڤیتامیناتی تێدایە كە ئەبێتە‬ ‫ه����ۆی رونكردنەوەی پێس����ت‪ .‬دەتوانیت دو كەوچك‬ ‫ش����یر لەگەڵ یەك كەوچك ماس����ت‌و كەوچكێك ئارد‬ ‫بەجوان����ی تێكەڵ بەیەكیان بكەی����ت‌و بۆ ماوەی ‪15‬‬ ‫خول����ەك بیدەی لەژێ����ر باڵت دواتر بە ئاوی س����ارد‬ ‫بیشۆ‪.‬‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫له‌ناوچه‌ی خورماڵ کانییه‌ک هه‌ی ‌ه‬ ‫که‌ به‌شێک له‌دانیشتوانه‌که‌ی‬ ‫بڕوایان وایه‌ ئه‌وه‌ی له‌ئاوی‬ ‫سازگاری ئه‌و کانییه‌ بخواته‌و‌ه‬ ‫دڵی خۆش ده‌بێت‌و به‌گه‌نجی‬ ‫ده‌مێنیته‌وه‌‪.‬‬

‫‪ .3‬شێداركردن‪ .‬شێدار كردنی ئەو شوێنە تەواوكردنی‬ ‫كرداری تەش����قیرە‪ ،‬چونكە خانە مردوه‌كان وش����ك‬ ‫دەبن ئەو رەش����بونەی پێس����ت دروست دەكەن‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە دەبێت هەفتەی دوجار ئەو شوێنە چەور بكرێت‬ ‫بەتایبەتی بەو كرێمانەی كە ئالۆڤێریان تێدایە‪.‬‬

‫"کانی گه‌نجان" ناوی ئه‌و کانییه‌ی‬ ‫ناوچ���ه‌ی خورماڵ���ه‌و ده‌که‌وێت��� ‌ه‬ ‫ن���او مزگه‌وتێکه‌وه‌و دروس���تکردنی‬ ‫مزگه‌وته‌ک���ه‌ش ب���ۆ مێژویه‌کی زۆر‬ ‫پێش ئێستا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫کانییه‌ک ‌ه روبه‌رێکی بچوکی هه‌یه‌و‬

‫‪ 1550‬که‌س له‌نوسینگه‌ی په‌یامنه‌وه‌‬ ‫به‌دوای هاوسه‌ردا ده‌گه‌ڕێن‬

‫پیاوێکی ته‌مه‌ن ‪ 80‬ساڵ فۆڕمی ژنهێنانی پڕکردوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬دارلیا جه‌مال‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر پارکێکی سه‌وزی ئارام‌و‬ ‫هێمنی شاری سلێمانی‪ ،‬که‌ زۆر جار‬ ‫بوک‌و زاوا نوێیه‌کان دێن وێنه‌ی یه‌که‌م‬ ‫ساته‌کانی هاوسه‌رگیریی تێدا ده‌گرن‪،‬‬ ‫بینایه‌ک هه‌یه‌و له‌نهۆمی دوه‌میدا‬ ‫ده‌یانه‌وێت ئه‌و کوڕو کچانه‌ی خوازیارن‬ ‫قاتی ر‌هش‌و عه‌زی سپیی بپۆشن‪،‬‬ ‫بگه‌یه‌نن به‌یه‌ک‪.‬‬ ‫کاتێک به‌ڕاڕه‌وێکی تاریکدا تێده‌په‌ڕیت‪،‬‬ ‫ده‌گه‌یته‌ به‌رده‌م مێزێک که‌ چه‌ند فۆڕمێکی‬ ‫له‌س���ه‌ر دانراوه‌‪ ،‬به‌رل���ه‌وه‌ی فۆڕمه‌کان‬ ‫سه‌رنجت رابکێشێت‪ ،‬چاوه‌کانت ده‌چنه‌‬ ‫س���ه‌ر ئه‌و ئاگادارییه‌ی نوس���راوه‌ "هه‌ر‬ ‫که‌س���ێک ژنی دوه‌می بوێت‪ ،‬ده‌بێت ژنی‬ ‫یه‌که‌می له‌دادگا ڕه‌زامه‌ندبێت"‪.‬‬ ‫ل���ه‌و نهۆمی دوه‌م���ه‌دا نوس���ینگه‌ی‬ ‫په‌یمان هه‌ی���ه‌ که‌ کاری���ان دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌و له‌ساڵی ‪ 2009‬دامه‌زراوه‌‪،‬‬ ‫له‌و کاته‌ش���ه‌وه‌ ‪ 440‬خێ���زان له‌ڕێی ئه‌و‬ ‫نوسینگه‌یه‌وه‌ پێکهاتوه‌‪.‬‬ ‫ش���ێوازی کاری نوس���ینگه‌که‌ ب���ه‌و‬ ‫ش���ێوه‌یه‌یه‌ که‌ هه‌ر که‌سێک خوازیاربێت‬ ‫ده‌چێ���ت فۆڕمێ���ک له‌نوس���ینگه‌که‌‬ ‫وه‌رده‌گرێ���ت (به‌بڕی ‪ 15‬ه���ه‌زار دینار)‬ ‫دوات���ر به‌زانیارییه‌کان���ی خ���ۆی پ���ڕی‬

‫کاوڕ‬ ‫خەون بەوەوە دەبینیت كەس���ێك‬ ‫بناسیت لەتایبەتمەندی تۆ تێبگات‪،‬‬ ‫ئەم���ەش زۆر تەركیزی بردویت ئەم‬ ‫ماوەیە‪.‬‬

‫ده‌کات���ه‌وه‌و س���یفاته‌کانی ئه‌و که‌س���ه‌‬ ‫ده‌نوس���ێت که‌ ده‌خوازێت هاوسه‌رگیریی‬ ‫له‌گه‌ڵدا بکات‪.‬‬ ‫هه‌ر کاتێکیش نوسینگه‌که‌ که‌سێکیان‬ ‫دۆزیه‌وه‌ که‌ نزیک بێت له‌داواکارییه‌کانی‬ ‫ئه‌و که‌سه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا کاتی یه‌کتر بینین بۆ‬ ‫ئه‌و دو که‌س���ه‌ دی���اری ده‌کات (بۆ هه‌ر‬ ‫یه‌کتربینینێ���ک ‪ 25‬هه‌زار دینار ده‌درێت‬ ‫به‌نوسینگه‌که‌)‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا نوس���ینگه‌که‌ ‪1550‬‬ ‫به‌ش���داربوی له‌ه���ه‌ردو ڕه‌گه‌زه‌که‌ هه‌یه‌‬ ‫که‌ له‌چین‌و توێ���ژه‌ جیاوازه‌کانن‌و جگه‌‬ ‫له‌ک���وردی هه‌رێم‪ ،‬هاواڵتی عێراقیش���ی‬ ‫تێدایه‌‪.‬‬ ‫حاجی مس���ته‌فا پیاوێکی ته‌مه‌ن ‪80‬‬ ‫ساڵه‌و یه‌کێکه‌ له‌و که‌سانه‌ی که‌ فۆڕمی‬ ‫نوسینگه‌ی په‌یمانی پڕکردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پیاوه‌ خوازی���اری ئه‌وه‌یه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫م���اوه‌ له‌ته‌مه‌نیدا له‌گ���ه‌ڵ ژنێکی تازه‌دا‬ ‫بیباته‌ سه‌ر‪ ،‬چونکه‌ ئێستا به‌ته‌نهایه‌‪.‬‬ ‫حاجی مس���ته‌فا به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"چ���وار ک���وڕو کچ���م هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌مویان‬ ‫چونه‌ته‌ ماڵی خۆیان‌و ئێستا من به‌ته‌نها‬ ‫له‌ماڵێکی گه‌وره‌دا ده‌ژیم‪ .‬نامه‌وێت بچمه‬ ‫‌الی منداڵه‌کانم بژیم"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ستخۆش���ی له‌خاوه‌ن���ی ئه‌و‬ ‫نوس���ینگه‌یه‌ ده‌کات‌و کاره‌کانی���ان به‌رز‬ ‫ده‌نرخێنێت‪.‬‬

‫گا‬

‫هەندێ‌ گرفتی تەندروستیت دەبێت‌و‬ ‫هەم���و ئاماژەكان ئ���ەوە دەردەخەن‬ ‫كە تۆ كەس���ێكی عینادو كینە لەدڵی‪ ،‬ماوەی���ەك ناتوانیت كارەكانت لەكاتی‬ ‫خۆیدا بكەیت‪ ،‬شەممە بەختی تۆیە‪.‬‬ ‫پێویستە خۆت بناسیتەوە‪.‬‬

‫به‌شێک له‌پیاوا‬ ‫خۆیان دێنن‌و ک‬ ‫ئا‪ :‬ئاراز محەمەد‬ ‫بابه‌تی جیابونەوەی پیاوانی كورد‬ ‫لەخێزانەكانیان‌و خواستنی ژنی عەرەب‬ ‫لەناوچەی گەرمیان روی لەهەلكشانەو‬ ‫بەڕێوه‌بەری بەره‌نگاربونەوەی‬ ‫توندوتیژی گەرمیانیش رایدەگەینێت‬ ‫ئەو دیارەدەیە بوەتە هۆی‬ ‫پەرتەوازەبونی خێزانە كوردەكان‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری نوس���ینگه‌ی په‌یم���ان‪،‬‬ ‫مامۆس���تا فایه‌ق حه‌مه‌س���ور به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یان���د ک���ه‌ زۆربه‌ی ئه‌و که‌س���انه‌ی‬ ‫س���ه‌ر‌دانیان ده‌که‌ن ته‌مه‌نی���ان له‌نێوان‬ ‫‪ 30‬بۆ ‪ 40‬س���اڵدایه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت "جگه‌‬ ‫له‌هاواڵتی ک���وردی خۆم���ان‪ ،‬هاواڵتیی‬ ‫مه‌غریبی‌‪ ،‬س���وری‌‪ ،‬تونس���ی‪ ،‬که‌نه‌دی‌و‬ ‫ئه‌ڵمانییش ناویان تۆمار کردوه‌و ده‌خوازن‬ ‫ژیانی هاوسه‌رگیری پێکبهێنن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ مه‌به‌س���تی‬ ‫س���ه‌ره‌کیی ئه‌وان قازانج‌و ده‌ستکه‌وتی‬ ‫مادی���ی نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌و که‌س���انه‌ی‬ ‫له‌توانایاندا نیی���ه‌ ته‌نها پاره‌ی فۆڕمیان‬ ‫لێ وه‌رده‌گیرێت‪.‬‬ ‫یه‌کێ���ک له‌و کچ���ه‌ عێراقییه‌ به‌ڕه‌گه‌ز‬ ‫عه‌ره‌بان���ه‌ی فۆڕمی هاوس���ه‌رگیریی له‌و‬ ‫نوس���ینگه‌یه‌ پڕ کردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫راگه‌یاند ک���ه‌ ئه‌و ته‌مه‌نی ‪ 35‬س���اڵه‌و‬ ‫خه‌ڵکی شاری سه‌اڵحه‌دینه‌‪" ،‬بۆیه‌ ناوی‬ ‫خۆمم نوسیوه‌ چونکه‌ ماڵی باوکم باری‬ ‫داراییان باش نییه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و خانمه‌ ئاواره‌ی هه‌رێمی کوردستانه‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ خێزانه‌که‌یدا له‌ده‌س���تی داعش‬ ‫ب���ه‌ره‌و هه‌رێمی کوردس���تان هه‌ڵهاتون‪،‬‬ ‫"ده‌مه‌وێت هاوس���ه‌ری ژیانم بدۆزمه‌وه‌و‬ ‫هاوس���ه‌رگیریی بکه‌ین ب���ۆ ئه‌وه‌ی ماڵی‬ ‫باوکم ڕزگاریان بێت له‌به‌خێوکردنی من‌و‬ ‫خوشکه‌کانم به‌خێو بکه‌ن"‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫له‌سه‌رچاوه‌که‌یه‌و‌ه ئاوێکی سازگارو‬ ‫ڕون‌و شیرین هه‌ڵده‌قوڵێت‪.‬‬ ‫وه‌ک چه‌ن���د دانیش���تویه‌کی ئه‌و‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌ بۆ ئاوێنه‌ی���ان باس کرد‪،‬‬ ‫ئه‌و کانیی ‌ه تێکه‌ڵه‌یه‌ک ‌ه له‌ئه‌فسانه‌و‬ ‫واق���ع‪ ،‬به‌ش���ێک له‌دانش���یتوانی‬ ‫ناوچه‌که‌و گه‌شتیاران وه‌ک هۆکارێک‬ ‫بۆ ڕه‌وینه‌وه‌ی خه‌م‌و ناخۆشییه‌کان‬ ‫ده‌چنه‌ س���ه‌ر ئه‌و کانیی���ه‌و له‌ئاو‌ه‬ ‫سازگاره‌که‌ی ده‌خۆنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا هه‌ندێ���ک خه‌ڵکی دیک ‌ه‬ ‫بڕوای وای ‌ه‌خواردنه‌وه‌ی ئه‌و ئاوه‌‪ ،‬دڵ‬ ‫گه‌نج ده‌کاته‌وه‌و پیریی دوا ده‌خات‪،‬‬ ‫هه‌ر ب���ه‌و هۆیه‌ش���ه‌و‌ه کانییه‌ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫"کانی گه‌نجان" ناوی د‌هر‌کردوه‌‪.‬‬

‫به‌پێی زانیارییەكانی ئاوێنه‌ ژمارەیەك‬ ‫پیاو له‌گەرمیان‪ ،‬لەخێزانە كوردەكانیان‬ ‫جیابونەتەوە لەپێناو ئەوەی لەگەڵ كچی‬ ‫عەرەب ژیانی هاوسەرگیری پێكبهێنن‪،‬‬ ‫به‌ش���ێک له‌ژنه‌کانی���ش ل���ه‌دادگاکان‬ ‫س���کااڵیان له‌س���ه‌ر مێرده‌کانی���ان‬ ‫تۆمارکردوه‌‪.‬‬ ‫بەرێوب���ەری‬ ‫لەوبارەی���ەوە‬ ‫بەره‌نگاربونەوەی توندوتیژی دژی ژنان‬ ‫لەگەرمیان‪ ،‬موق���ەدەم لەمیعە محەمەد‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "زۆرێك لەو پیاوە‬ ‫كوردانەی كە لەرێگەوبانەكاندا كارئەكەن‬ ‫پەیوەندی���ان ك���ردوە بەخێزانە عەرەبە‬ ‫ئاوارەكانەوەو پەیوەندی ژن‌و ژنخوازیش‬ ‫دروست بوە"‪.‬‬ ‫هێنانی ژنی عەرەب له‌ڕوی تێچونەوە‬ ‫که‌متری تێده‌چێ���ت‪ ،‬به‌و پێیه‌ی ئه‌وان‬ ‫داواکارییه‌کانیان زۆر نییه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی‬ ‫کچه‌ کورده‌کانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هاوكات گوڵباخ حەس���ەن چاالكوانی‬ ‫بواری ژنان لەریخراوی وادی به‌ئاوێنەی‬ ‫راگه‌یاند "ئەو حاڵه‌تانه‌ی باس ده‌كرێت‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫ش���ێر‪ :‬بیركردن���ەوەی زۆر‬ ‫ق���رژاڵ‪ :‬كاتێك���ی خ���ۆش لەگ���ەڵ‬ ‫خۆشەویس���تەكەت بەس���ەر دەبەیت‌و لەخۆشەویس���تەكەت واتلێدەكات كە‬ ‫ێ هەم���و خەون‌و خەیاڵ���ت بەرێت‪ ،‬كە‬ ‫چاوەڕێی ئەوەی لێدەكەیت كە هەند ‌‬ ‫ئەمەش سودی بۆت نابێت‪.‬‬ ‫نهێنیت پێبڵێت دەربارەی خۆت‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫تۆ ئەو كاتە زۆر هەست بەئاسودەیی‬ ‫دەكەی���ت ك���ە دەبینی���ت هەم���و‬ ‫دەوروبەرەكەت لەگ���ەڵ بۆچونەكانی‬ ‫تۆن‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫عەلمانیەت یان دیموکراسیەت؟‬ ‫مەس���ەلەی ڕێکخستنی پەیوەندیی نێوان‬ ‫دین‌و دەوڵەت‌و دین‌و سیاسەت مەسەلەیەکی‬ ‫ئاڵۆزەو لەزۆر شوێنی دونیاشدا بەشێوازی‬ ‫جی���اواز ڕێکخ���راوە‪ .‬یەکێ���ک ل���ەو دیدە‬ ‫س���ەرەکییانەی بۆ ئەم ڕێکخستنە پێشنیار‬ ‫دەکرێ���ت دی���دی عەلمانیەت���ە‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫ئەمڕۆک���ە لەکوردس���تاندا ب���اس‌و خواس‌و‬ ‫ڕاگۆڕکێیەکی گەورە لەسەر ئەم مەسەلەیە‬ ‫هه‌ی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم وەک هه‌میش���ە النیکەمی‬ ‫گوێگرتن‌و لێکتێگەیش���تن‌و ڕۆش���نیی لەو‬ ‫چەم���ک‌و زاراوان���ەدا بونی نیی���ە کە لەم‬ ‫بوارەدا بەکاردەھێنرێن‪ .‬وەک بەشدارییەک‬ ‫لەم گفتوگۆیەداو وەک وەاڵمێک بۆ هه‌ندێک‬ ‫ل���ەو ڕەخنانەی لەم ماوەی���ەدا لەدیدی من‬ ‫بۆ عەلمانیەت‌و دین‌و دیموکراس���یەت گیرا‪،‬‬ ‫هه‌وڵئ���ەدەم ل���ەم وت���ارەدا هه‌ندێک لەم‬ ‫مەسەالنە بۆ خوێنەران ڕونبکەمەوە‪.‬‬ ‫عەلمانیەت چییە؟‬ ‫هه‌م���و ئەوانەی لەبواری کۆمەڵناس���یی‌و‬ ‫تیۆرەو فەلس���ەفەی سیاسیدا بەرخوردێکی‬ ‫زانس���تییانە لەگەڵ چەمک���ی عەلمانیەتدا‬ ‫دو مانای س���ەرەکی لەباسەکەدا لەیەکتری‬ ‫جیابکەین���ەوە‪ .‬یەکەمیان دەس���تەواژەی‬ ‫عەلمانیەتە وەک "پرۆژەیەکی ئایدیۆلۆژی"‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی بەئینگلی���زی پێ���ی ئەگوترێ���ت‬ ‫س���یکیوالریزم‪ secularism ،‬سیکیوالریزم‬ ‫وەک سۆس���یالیزم‪ ،‬لیبرالیزم‪ ،‬فاش���یزم‪،‬‬ ‫ئیسالمیزم ئایدیۆلۆژیایە‪ .‬خاڵی سەرەکی لەم‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەدا پێداگرتنە لەسەر ئەوەی کە‬ ‫نابێت دین ڕۆڵ لەژیانی سیاسیی‌و گشتییدا‬ ‫بگێڕێ���ت‪ ،‬جیاکردنەوەی دی���ن لەدەوڵەت‬ ‫تەنه���ا هه‌نگاوێکە بۆ ئ���ەم دابڕانەی دین‬ ‫لەژیانی سیاسیی‌و سنوربەندکردنی لەبواری‬ ‫ژیانی تایبەتیی تاکەکەسەکاندا‪ .‬واتە خاڵی‬ ‫سەرەکیی لە"عەلمانیەتدا وەک ئایدیۆلۆژیا"‬ ‫پاشەکشەکردنە بەدین بۆ مەجالی تایبەت‌و‬ ‫کردنیەتی بەپەیوەندییەکی ڕۆحیی لەنێوان‬ ‫مرۆڤی باوەڕدارو خوداکەیەدا‪ ،‬مەس���ەلەی‬ ‫دابڕانی دین لەدەوڵەت بەشێکە لەم ڕوانین‌و‬ ‫داواکارییە گش���تییە‪ .‬مانای دوەمیان مانای‬ ‫عەلمانیەتە وەک "پرۆس���ەیەکی مێژویی"‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی بەئینگلی���زی پێیدەگوترێ���ت‪،‬‬ ‫سیکیوالریزەیش���ن‪ secularisation ،‬و‬ ‫بەعەرەب���ی پێیدەڵێن "العلمن���ە"‪ .‬ئەمەیان‬ ‫ئایدیۆلۆژی���ا نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و تیورەیەک���ی‬ ‫تایبەتە س���ەبارەت بەچۆنیەتی لەدایکبونی‬ ‫دونیای مۆدێرن‪ ،‬وەس���فکردنی ئەو "پرۆسە‬ ‫مێژوییە" گەورانەیە کە ھۆکاری لەدایکبونی‬ ‫دونیای مۆدێرنن‪ .‬ئەم تیورەیە هه‌وڵئەدات‬ ‫گۆڕانەکان���ی دونیا لەدو س���ەدەی ڕابردودا‬ ‫لێکبدات���ەوە‪ ،‬دەکرێت سێکیوالریزەیش���ن‬ ‫بەک���وردی بەپرۆس���ەی "بەعەلمانیبون���ی‬ ‫دونی���ا" ناوبنێی���ن‪ .‬گریمانەی س���ەرەکیی‬ ‫ل���ەم تیورەیەدا ئەوەیە ک���ە مۆدێرنەو دین‬ ‫بەیەکەوە کۆناکرێنەوە‪ ،‬دونیا چەند مۆدێرن‬ ‫بێ���ت ئەوەندە دین لەناوی���دا الواز دەبێت‌و‬ ‫مۆدێرنە بەحەتمی دەبێتە ھۆکاری الوازبون‌و‬ ‫پەراوێزخستنی دین‪ .‬بێگومان لەنێوان ئەم‬ ‫دو مانای���ەدا پەیوەندیی گرنگ هه‌یە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێرە شوێنی شیکردنەوەی ئەو پەیوەندییە‬ ‫نییەو من لەنوسینی تردا ئەم کارەم کردوە‪.‬‬ ‫ئەوەی گرنگ���ە ئەوەی تێبگەی���ن کە ئەم‬ ‫جیاکارییانە کارێکی ھێجگار گرنگەو هه‌نگاوی‬ ‫یەکەمە لەهه‌ر گفتوگۆیەکدا نەیەوێت ببێت‬ ‫بەگەڕەالوژەو ڕیتۆریکفرۆش���یی‌و قس���ەی‬ ‫زلکردن‪ .‬تێکەڵکردنی ئەم دوانە بەیەکتری‬ ‫هه‌م���و گفوگ���ۆو قس���ەکردن‌و ڕاگۆڕکێکان‬ ‫بێمان���او بێنرخ���دەکات‪ ،‬وادەکات نەزانین‬ ‫باس���ی چیدەکەین‌و لەس���ەر چ زەمینەیەک‬ ‫وەستاوین‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی ئەم���ڕۆ لەدونی���ای ئێم���ەدا‬ ‫باسدەکرێت‌و بەرگری لێدەکرێت عەلمانیەتە‬ ‫وەک ئایدیۆلۆژی���ا‪ ،‬عەلمانیەتە وەک ئەوەی‬ ‫ک���ە دین نابێ���ت ڕۆڵی سیاس���یی هه‌بێت‌و‬ ‫نابێت بەشێک بێت لەژیانی گشتیی‌و دەبێت‬ ‫کورتببێتەوە بۆ پەیوەندییەکی شەخس���یی‬ ‫لەنێ���وان خ���وداو ب���اوەڕداردا‪ ،‬داواکردنی‬ ‫دابڕینی دین لەدەوڵەت بەشێکە لەم داوایە‪.‬‬ ‫ترس���ی هه‌مو ئەوانەی ئەم داوایەیان هه‌یە‬ ‫بەپلەی یەکەم ترس���یان لەبەسیاسیبونی‬ ‫دین‌و لەبەشداربونی دینە لەژیانی گشتییدا‪.‬‬ ‫ئەم ترسەش لەو ژینگە دینیی‌و سیاسییەی‬ ‫ئەمڕۆکە لەکوردستان‌و ناوچەکەدا ئامادەیە‬ ‫ترسێکی ڕەوایە‪ ،‬نمونە زۆرن کە ئەم ترسە‬ ‫نەک تەنها دەس���ەلمێنن‌و پاسادان دەکەن‪،‬‬ ‫بەڵکو ڕۆژانە گەورەترو فراوانترو قوڵتریشی‬ ‫دەکەنەوە‪ .‬بەاڵم پرس���یارەکە ئەوەیە ئایا‬ ‫بەڕاس���ت داواکردن���ی گەڕاندنەوەی دین بۆ‬ ‫مەجال���ی تایبەت‌و بون���ی بەپەیوەندییەکی‬ ‫شەخس���یی داوایەک���ی واقیعیی���ە؟ ئای���ا‬ ‫دەکرێت دین لەڕۆڵی سیاس���یی داببڕێت؟‬ ‫ئایا ئەزمونێک هه‌یە نیش���انمابدات ك ‌ه دین‬

‫هه‌روەها ل���ەوە ڕزگارماندەکات داوای ئەوە‬ ‫بکەی���ن ک���ە دین نابێ���ت س���نوری ژیانی‬ ‫شەخس���یی تێپەڕێنێت‌و بچێت���ە ناو ژیانی‬ ‫سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی گشتییەوە‪.‬‬

‫هه‌مو دینێک پڕە‬ ‫لەتێکست‌و ڕوانین‌و‬ ‫لێکدانەوەی‬ ‫ناکۆک‌و دژبەیەک‬ ‫پڕیەتی لەکردەی‬ ‫مێژویی دژبەیەک‬ ‫لەکوشتنی مرۆڤەوە‬ ‫بۆ ڕۆحانیەتی‬ ‫قوڵ‌و فرەجۆر‬ ‫ڕۆڵ���ی سیاس���یی نەبینیبێ���ت‌و نەبینێت؟‬ ‫وەاڵمی من بەم پرس���یارانە نەخێرە‪ ،‬ئەمە‬ ‫نەک لەکوردس���تاندا ناکرێت‪ ،‬بەڵکو لەھیچ‬ ‫شوێنێکی دونیادا نەکراوەو ناشکرێت‪ .‬ئەم‬ ‫وەاڵم���ەش پشتئەس���تورە بەئەدەبیاتێکی‬ ‫تیوری���ی‌و زانس���تیی زۆرو زەبەن���د ک���ە‬ ‫بەدرێژایی پەنجا س���اڵی ڕاب���ردو لەبواری‬ ‫کۆمەڵناس���یی دی���ن‌و تیورەی سیاس���یی‌و‬ ‫فەلسەفەی سیاسیدا نوسراوە‪ .‬من لەساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٢‬ب���ە ‪ ١٧‬هه‌ڵقەو بۆ م���اوەی ‪ ٤‬مانگ‬ ‫لەڕۆژنامەی ئاوێنەدا بەشێک لەم ئەدەبیاتەم‬ ‫بەخوێنەرانی کورد ناس���اند‪ .‬ناساندنی ئەم‬ ‫ئەدەبیاتەش بۆ خۆش���یی‌و کاتکوش���تن‌و‬ ‫نوسین لەپێناوی نوس���یندا نەبو‪ ،‬کەسێک‬ ‫کەمەکێک ورد لەگۆڕانکارییەکانی ناوچەکەو‬ ‫لەگۆڕانکارییەکانی ن���او کۆمەڵگای کوردی‬ ‫بڕوانیای���ە دەیزان���ی مەس���ەلەی چۆنیەتی‬ ‫ڕێکخس���تنی پەیوەندیی نێوان دین‌و ژیانی‬ ‫گش���تیی یەکێک لەکێشە هه‌رە سەرەکیی‌و‬ ‫بنەڕەتییەکانی ژیانی ئەم کۆمەڵگایەیە‪.‬‬ ‫چییەتی دین خۆی‬ ‫بەالی من���ەوە ھیچ دینێک "جەوهه‌ر"ێکی‬ ‫نەگۆڕیی نییە‪ ،‬هه‌مو دینێک پڕە لەتێکست‌و‬ ‫ڕوانی���ن‌و لێکدانەوەی ناک���ۆک‌و دژبەیەک‪،‬‬ ‫پڕیەت���ی لەک���ردەی مێژوی���ی دژبەیەک‪،‬‬ ‫لەکوش���تنی مرۆڤەوە بۆ ڕۆحانیەتی قوڵ‌و‬ ‫فرەجۆر‪ .‬پرسیاری ڕاستەقینەش ئەوە نییە‬ ‫ئایا "ناوەرۆک"و "جەوهه‌ر"و "ئوسوڵی" ئەو‬ ‫دینە چییە‪ ،‬خەڵک هه‌ڵگری کام عەقیدەن‪،‬‬ ‫ئەوەی بەالی منەوە کەمتر گرنگە مەسەلەی‬ ‫ناوەرۆکی دینیی ئ���ەو باڕوەڕانەیە کە دین‬ ‫لەس���اتێکدا هه‌ڵگریەت���ی‪ ،‬ناڵێ���م ئەمانە‬ ‫گرنگ نین‪ ،‬بەاڵم پێموای���ە لەمانە گرنگتر‬ ‫ئەوەیە ئایا ئیمان���دارەکان بەناوی دینەوە‬ ‫چی دەکەن‪ ،‬چ جۆرە ک���رده‌و پراکتیکێک‬ ‫ئەنجامئ���ەدەن‪ ،‬چ���ۆن دەجوڵێن���ەوەو چ‬ ‫جۆرە بکەرێکی سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتییان‬ ‫دروستکردوەو داوای چ پرۆژەیەکی سیاسیی‬ ‫بەناوی دینەوە دەک���ەن‪ .‬بەکورتی ئەوەی‬ ‫بەالی منەوە گرنگە مەس���ەلەی دینە وەک‬ ‫پراکتیک‪ ،‬وەک کردارو جوڵەو هه‌ڵسوکەوتی‬ ‫مێژوی���ی‌و کۆمەاڵیەتی���ی‌و ئەخالقیی‪ .‬واتە‬ ‫لەدین���دا ب���ەدوای ماناو فیک���رو ناوەرۆکدا‬ ‫ناگەڕێ���م‪ ،‬بەالمەوە گرن���گ نییە فاڵن یان‬ ‫فیسار تێکستی دینی‪ ،‬ئەم یان ئەو ئایەت چ‬ ‫مانایەکی هه‌یە‪ ،‬یان نییە‪ ،‬چونکە هه‌میشە‬ ‫زی���اد لەمانای���ەک‌و زیاد لەتەفس���یرێکیان‬ ‫هه‌ی���ە‪ ،‬بەڵکو ب���ەدوای ئ���ەوەدا دەگەڕێم‬ ‫خەڵک بەناوی ئەو تێکس���ت‌و ئایەتانەوە‪،‬‬ ‫بەناوی ئەو دینەوە چی دەکەن‌و داوای چی‬ ‫دەکەن؟ ئەوەش���ی خەڵک بەناوی دینەوە‬ ‫دەیکەن دەشێت شتگەلێکی ئاشکراو گشتی‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم دەش���کرێت تایبەتی‌و ش���اراوە‬ ‫بێ���ت‪ ،‬دەکرێت ک���ردەو هه‌ڵس���وکەوتێکی‬ ‫باش‌و بەس���ود بێت‪ ،‬بەاڵم دەکرێت خراپ‌و‬ ‫بریندارکەرو فش���ارھێن‌و توندوتیژبێت‪ .‬ئەم‬ ‫ڕوانینە لەوە ڕزگارمان دەکات کە بڵێین ئەم‬ ‫یان ئەو دین بەجەوهه‌ر دژ بەدیموکراسیەت‌و‬ ‫دژ بەئافرەت‌و دژ بەجیاوازیی‌و فرەدەنگییە‪.‬‬

‫ڕۆڵی سیاسیی دین‬ ‫بۆیە پرس���یارەکە هه‌ر له‌بنەڕەتەوە ئەوە‬ ‫نیی���ە ئایا دین ڕۆڵی سیاس���یی هه‌یە یان‬ ‫نییەتی؟ دەش���ێت ھێ���زو ڕێکخراو و پارتی‬ ‫سیاس���یی دین���ی هه‌بن یان ن���ا؟ ئایا دین‬ ‫دەتوانێ���ت لەژیانی گش���تییدا ئامادەبێت‬ ‫یان نا؟ ئەوەی س���ەیری ئەزمونی سیاسیی‬ ‫ناوچە جیاوازەکانی دونیا بکات بەئاس���انی‬ ‫بۆی دەردەکەوێت کە لەزۆر بەشی دونیادا‬ ‫دین‌و سیاسەت بەشێوازی جیاواز بەیەکتری‬ ‫تێکەڵب���ون‪ .‬بونی پارتی سیاس���یی دینیی‬ ‫بەشێکە لەنەخش���ەی پارتە سیاسییەکان‬ ‫ل���ەزۆر له‌بەش���ە جیاوازەکان���ی دونیادا‪،‬‬ ‫بەواڵتە ئەوروپییەکانیش���ەوە‪ ،‬ئیتر لەپارتە‬ ‫مەس���یحییە دیموکراتەکان���ەوە بیگرە‪ ،‬بۆ‬ ‫پارتە سیاس���ییە دینییە فەندەمێنتاڵیستە‬ ‫نوێکان کە ت���ەواو کۆنەپارێزو تا ڕادەیەکی‬ ‫زۆریش‪ ،‬داخ���راون‪ .‬بێگوم���ان مەرج نییە‬ ‫ڕۆڵی سیاس���یی دین تەنه���ا بەبونی پارتی‬ ‫سیاسیی دینییەوە گرێدرابێت‪ .‬لەئەمریکادا‬ ‫پارتی سیاس���یی دینیی بونی نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چەندەها ڕێکخراو و بزوتنەوەی دینیی بەھێز‬ ‫هه‌یە کە کاریگەریی گەورەو ڕاستەوخۆیان‬ ‫لەس���ەر سیاس���ەتی ئەمریکی���ی لەناوخۆو‬ ‫دەرەوەی ئەمریکادا هه‌یە‪ .‬کەس���ێک کتێبە‬ ‫بەناوبانگەک���ەی فران���ک المبێرت ‪Frank‬‬ ‫‪Lamber‬ی خوێندبێتەوە‪ ،‬مەبەستم کتێبی‬ ‫"دین لەسیاسەتی ئەمریکییدا"یه ‌‪Religion‬‬ ‫‪ in American Politics‬ئەم ڕاس���تییەی‬ ‫بۆدەردەکەوێ���ت‪ .‬لەئەمری���کادا بۆ نمونە‬ ‫بزوتنەوەیەکی ئێڤانگالی مەس���حیانەی زۆر‬ ‫بەھێز هه‌ی���ە‪ ،‬بەتایبەتی ئەوان���ەی لەژێر‬ ‫ن���اوی "زۆرینەی ئەخالقی���ی"دا ‪Moral‬‬ ‫‪Majority‬خۆی���ان ڕێکخس���توە‪ .‬ئەمان���ە‬ ‫لەسااڵنی هه‌فتاوە کاریگەرییەکی گەورەیان‬ ‫لەسەر سیاسییەکانی ئەمریکا هه‌یە‪ .‬پارتی‬ ‫کۆمارییەکان���ی ئەمری���کا پەیوەندییەک���ی‬ ‫پت���ەوی لەگ���ەڵ زۆرین���ەی ه���ه‌رەزۆری‬ ‫گروپ���ە دینیی���ە مەس���یحییە کۆنەپارێزو‬ ‫فەندەمێنتالیس���تەکانی ئەمری���کادا هه‌یە‬ ‫ک���ە ژمارەی���ان بەملیۆنەهای���ەو پارت���ی‬ ‫دیموکراتەکانیش هه‌مان پەیوەندییان هه‌یە‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ڕێکخراوە دینییە لیبرالەکاندا‪.‬‬ ‫ڕاستە ئەمریکا کە لەدەستورەکەیدا بەئاشکرا‬ ‫باس لەبێدینیی دەوڵەت دەکات‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫بێدینیەی دەوڵەت ڕێی لەبەسیاسیبونی دین‬ ‫لەکۆمەڵگای ئەمریکیدا نەگرتوەو حکومەتە‬ ‫جیاوازەکان���ی ئەمری���کاش نەیانتوانی���وە‬ ‫خۆی���ان لەکاریگەرییە سیاس���ییەکانی ئەم‬ ‫ھێزانە بگرن‪ .‬وەک کۆمەڵناس‌و فەیلەسوفی‬ ‫سیاس���یی جۆزێڤ کازنۆڤا دەڵێت بنەمای‬ ‫دیموکراسیەت لەئەمریکادا عەلمانیەت نییە‪،‬‬ ‫واتە دابڕانی دین لەسیاس���ەت نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەستەبەرکردنێکی تەواوی ئازادیی دینییە‪،‬‬ ‫بەئازادیی نەبونی دین خۆشییەوە‪ .‬کازانۆڤا‬ ‫پێیوایە ئەوەی لەئەزمونی دیموکراس���یەتی‬ ‫ئەوروپاش���دا پێش���مەرجە دیس���انەوە‬ ‫عەلمانی���ەت نییە‪ ،‬بەمانای پاشەکش���ەی‬ ‫دین بۆ مەجالی کەس���یی‌و تایبەت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەس���تەبەرکردنی ئازادیی دی���ن‌و ئازادیی‬ ‫پیادەکردن���ی ژیانی دینیە‪ .‬کازانۆڤا دەڵێت‬ ‫ناکرێ���ت دیموکراس���یەتمان هه‌بێت بەبێ‬ ‫ئازادی���ی دین‪ ،‬ئەم ئازدییە ئەو پرنس���یپە‬ ‫مەعیاریی‌و ئەخالقییەیە کە دیموکراسیەت‬ ‫پێویس���تی پێیەتی‪ ،‬هه‌م���و ڕێگرتنێکیش‬ ‫لەبەس���تنەوەی دین بەدەوڵەتەوە مەبەست‬ ‫لێی پاراس���تنی عەلمانی���ەت نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بۆئەوەی���ە ڕێ لەئازادی دین���ی نەگیرێت‌و‬ ‫هه‌موان هه‌مان مافیان هه‌بێت‪ .‬بۆ زانیاریی‬ ‫زیاتر لەسەر ئەم خااڵنە خوێنەر دەتوانێت‬ ‫بۆ ئەم کتێبە بگەڕێتەوە‪:‬‬

‫(‪Religion in the 21st century،‬‬ ‫‪challenges and transformations. ed‬‬ ‫‪Lisbet Christoffersen، Hans Raun‬‬ ‫‪Iversen، Hanne Petersen and Mar‬‬‫‪git Warburg. Ashgate Engeland and‬‬ ‫‪)USA. 2010‬‬

‫دینی سیاسی لەکوردستاندا‬ ‫لەو ناوچەی���ەی ئێمەدا ژم���ارەی پارتە‬ ‫سیاس���ییە دینیی���ەکان لەژم���اردن نایەن‪،‬‬ ‫لەدەرەوەی پارتە دینییەکانیشدا سەرجەمی‬ ‫پارتە نادینیی���ەکان ئ���ۆرگان‌و ڕێکخراو و‬ ‫گروپ���ی دینی���ی تایبەت بەخۆی���ان هه‌یە‪،‬‬ ‫دینی بەسیاسیکراو لەهه‌مو کونوقوژبنێکدا‬ ‫ئامادەی���ە‪ .‬داواکردنی ئ���ەوەی دین نابێت‬ ‫ڕۆڵی سیاس���یی هه‌بێت‌و پێویس���تە ببێت‬ ‫بەپەیوەندییەک���ی شەخس���یی‪ ،‬ن���ەک‬ ‫تەنه���ا داوایەکی یۆتۆپیی���ە‪ ،‬بەڵکو تەواو‬ ‫ناعەقاڵنیی‌و نامێژویی‌و ناواقیعییە‪ ،‬دەشێت‬ ‫"پاڵەوان���ی تەنها" لەس���ەر تەلەفیزۆنەکان‬

‫دروس���تبکات‪ ،‬ب���ەاڵم ناتوانێ���ت بلۆکێکی‬ ‫مێژویی دیموکراس یان تەنانەت ئامادە بۆ‬ ‫گفتوگۆکردن دروستبکات‪ .‬وەک پێشتریش‬ ‫وتم مەسەلەی سەرەکیی هه‌ر لەبنەڕەتەوە‬ ‫مەس���ەلەی ڕێگرتن نییە لەبەسیاس���یبونی‬ ‫دی���ن‪ ،‬چونک���ە ئەمەیان مەحاڵ���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫مەس���ەلەی ڕێکخس���تن‌و ئاراس���تەکردنی‬ ‫ئەم بەسیاس���ییبونەیە‪ .‬ئەرکی سەرەکیی‬ ‫ئ���ەوە نیی���ە س���ەدبارەو هه‌زارب���ارەی‬ ‫بکەینەوەو لەس���ەر شاش���ەی تەلەفیزۆن‌و‬ ‫س���یمینارەکاندا بانگەشەی بۆ ئەوە بکەین‬ ‫کە دین پەیوەندییەکی تاکەکەسییە لەنێوان‬ ‫باوەڕدارو خوداوەن���دا‪ ،‬بەڵکو بیرکردنەوەو‬ ‫ڕاگۆڕک���ێ‌و هه‌وڵدان���ی لێکنزیکبونەوەی���ە‬ ‫لەسەر مەسەلەی چۆنیەتی ڕێکخستنی ئەو‬ ‫پەیوەندییانەدا کە لەنێوان دین‌و سیاسەتدا‬ ‫دروس���تدەبن‪ .‬کێشەکەش هه‌ر لەبنەڕەتەوە‬ ‫کێش���ەی بون���ی پارت���ی سیاس���یی نییە‬ ‫لەس���ەر بنەمای دین‪ ،‬چونک���ە ئەو پارتانە‬ ‫هه‌ن‌و ک���ەس ناتوانێ���ت پێیانبڵێت نابێت‬ ‫سیاس���ەت بکەن‌و خۆتان هه‌ڵبوەشێننەوەو‬ ‫بڕۆن���ەوە ناو ماڵ‌و منداڵ���ی خۆتان‌و نوێژو‬ ‫ڕۆژوەکانت���ان بک���ەن‌و بگرن‪ .‬سیاس���ەتی‬ ‫یاساغکردنی دروستکردنی پارتی سیاسیی‬ ‫ئاینیی لەو ناوچەی���ەی ئێمەدا‪ ،‬بەدرێژایی‬ ‫دونی���ای دوای کۆڵۆنیالی���زم‪ ،‬لەش���وێنی‬ ‫جیاوازدا تاقیکرایەوەو ئەمڕۆکە دەرەنجامە‬ ‫کارەس���اتاوییەکانی لەهه‌مو ناوچەکەدا بۆ‬ ‫هه‌موان ئاشکرایە‪ .‬مەسەلەو تەحەدای ژمارە‬ ‫یەک ئەوەیە ئەم پارتە سیاسییانە‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫بتوانن لەگەمەی دیموکراس���یدا بەشداربن‪،‬‬ ‫پێویس���تە چ تێگەیش���تنێکیان بۆ دین‌و چ‬ ‫تێگەیشتنێکیان بۆ سیاسەت هه‌بێت؟ دین‬ ‫لەکوێی سیاسەتدا بێت‌و سیاسەت لەکوێی‬ ‫دیندا؟ چۆن بتوانن دین‌و دیموکراس���یەت‬ ‫بەیەکەوە کۆبکەنەوە؟ بەبۆچونی من ئەمانە‬ ‫پرس���یارە ڕاس���تەقینەکانن‪ ،‬نەک ئەوەی‬ ‫بەناوی عەلمانیەت���ەوە داوای گەڕاندنەوەی‬ ‫دین بکەیت بۆ ناو مەجالی شەخسیی‪.‬‬

‫ن���او واڵتەکەی وەک کەنیس���ەی ڕەس���می‬ ‫خۆی ناس���اندوە‪ ،‬یاخود مەسیحیەتی وەک‬ ‫شوناس���ی کۆمەڵ���گا وێن���او قبوڵکردوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهه‌ر یەکێک ل���ەم ئەزمونانەدا ئەم‬ ‫"دیندارییەی دەوڵەت" نەبۆتە ھۆی ئەوەی‬ ‫ڕوانینەکان���ی ئەو دینە ڕێی لەئازادیی دین‌و‬ ‫ئازادیی بیرکردنەوەو ئازادیی ویژدان بگرێت‬ ‫تائاستی ئازادیی بێدینیی‌و دژەدینیش‪ .‬ئەم‬ ‫"دیندارییەی دەوڵەت" نەبۆتە ھۆی ئەوەی‬ ‫دینێک بەس���ەر کۆمەڵگادا بس���ەپێنرێت‪،‬‬ ‫تواناکانی دەوڵ���ەت بخرێتە پاڵ دینێک دژ‬ ‫بەدینەکانی تر یان بەبێدینەکان‪ ،‬لەس���ەر‬ ‫بنەمای ئ���ەو "دیندارییە" فەرق‌و جیاوازیی‬ ‫لەنێوان هاواڵتیاندا دروستبکرێت‌و جیاوازیی‬ ‫لەماف‌و بەرپرسیارێتیەکانیدا بکرێت‪ .‬بۆیە‬ ‫ئەگەر لەدونیای ئێمەشدا پێداگیریی لەسەر‬ ‫ئەوە بکرێت ئیس�ل�ام دینی دەوڵەت بێت‪،‬‬ ‫دەشێت ئەمە لەئاستە ڕەمزییەکەیدا قابیلی‬ ‫قبوڵکردن بێت‪ ،‬بەوشێوەیەی لەئینگلتەرە‬ ‫یان لەدانیمارک قبوڵە‪ ،‬بەاڵم بێگومان بەو‬ ‫مەرجەی ئەم "دیندارییەی دەوڵەت" نەبێتە‬ ‫ڕێگر لەبەردەم ئازادییەکان‌و مافی یەکسانی‬ ‫هه‌م���و هاواڵتییان لەگەڵیەک���دا‪ ،‬بەئازادیی‬ ‫بون ی���ان نەبونی ئاینەوە‪ ،‬هه‌روەها نەبێتە‬ ‫س���ەرچاوەیەک بۆ دەرکردنی یاسایەک دژ‬ ‫بەمافە سەرەکیی‌و بنەڕەتییەکانی مرۆڤ‪.‬‬

‫لەڕوی تیورییەوە‬ ‫باشترین چارەسەر‬ ‫ئەوەیە دەوڵەت‬ ‫دینی نەبێت‬ ‫چونکە دەوڵەت‬ ‫ڕوبەرێکی‬ ‫هاوبەشە لەنێوان‬ ‫"هه‌مو" ئەندامانی‬ ‫کۆمەڵگادا‬ ‫بەدیندارو بێدین‌و‬ ‫دژەدین‌و هه‌ڵگرانی‬ ‫باوەڕە جیاوازەکانی‬ ‫ترەوە‬

‫ڕوانین بۆ دەوڵەت‬ ‫ئێس���تا ئ���ەوەی دەمێنێتەوە پرس���یارە‬ ‫دەرب���ارەی ئ���ەوەی چ تێگەیش���تنێک بۆ‬ ‫دەوڵەت دروستببێت؟ مەسەلەی قبوڵکردنی‬ ‫ئەو ڕوانینەیە ب���ۆ دەوڵەت وەک داوەرێکی‬ ‫گشتیی‌و ھێزێکی ناوکۆیی لەنێوان هه‌مواندا‪.‬‬ ‫کێشەکە لەوەدا نییە کە ھێزو گروپ‌و پارتی‬ ‫سیاسیی ئیسالمیی‌و دینیی هه‌یە‪ ،‬کێشەکە‬ ‫لەوەدایە ئەم پارتانە ڕوانینیان بۆ دەوڵەت‬ ‫ڕوانینێکی دیموکراس���ییانە نەبێت‪ .‬ئەمانە‬ ‫دەوڵ���ەت وەک "دەوڵەت���ی هه‌موان"و وەک‬ ‫"ڕوبەرێک���ی هاوب���ەش"و وەک "یەکەیەکی لەبەش���ێکی زۆری زانکۆکان���ی خۆرئاوادا‬ ‫ناوکۆیی" لەنێوان هه‌مواندا نەبینن‪ .‬کێشەکە لەدوای شۆڕش���ی ئێرانیی���ەوە دیالۆگ بوە‬ ‫ئەوە نییە دین یان ئیسالم یان هه‌ر باوەڕێکی لەسەر ئەم پرس���یارە‪ .‬لەئێستادا زۆرینەی‬ ‫تر بەسیاسیی بکرێت‪ ،‬کێشەکە ئەوەیە ئەم شارەزایانی ئەم بوارانە لەسەر ئەوە کۆکن‬ ‫بەسیاسیکردنە هه‌وڵدانێک بێت بۆ گۆڕینی ک���ە لەئیس�ل�امدا چەندە ڕێگ���ر لەبەردەم‬ ‫دەوڵەت بۆ دەوڵەتی دینێک یان ڕوانینێک قبوڵکردنی دیموکراسیدا هه‌یە‪ ،‬ئەوەندەش‬ ‫لەڕوانینەکان���ی ن���او کۆمەڵ���گا‪ .‬جارێکی پاڵنەر بۆ قبوڵکردنی دیموکراسیەت هه‌یە‪.‬‬ ‫دیک���ە دەیڵێم���ەوە دەوڵ���ەت موڵکی ھیچ شتێک نییە ناوی ئیسالم بێت بەجەوهه‌رێکی‬ ‫"زۆرینە"یەک���ی لەزۆرینەکانی ناو کۆمەڵگا نەگ���ۆڕەوە ک���ە دژ بەدیموکراس���یەت یان‬ ‫نییە بەڵکو موڵکی "هه‌موان"ە‪ .‬بۆیە ئەوەی هه‌ر سیستمێکی سیاس���یی تر بێت‪ .‬وەک‬ ‫ک���ە زۆرینە موس���ڵمانە یان ناموس���ڵمان پێش���تریش وتم ئەوەی بڕی���ارەکان ئەدات‬ ‫بەهانەیەک نییە بۆ دروستکردنی دەوڵەتێک ئیس�ل�ام نییە‪ ،‬بەڵک���و موس���ڵمانە‪ ،‬دین‬ ‫ڕۆڵ���ی "داوەرێک���ی گش���تیی بێالی���ەن"و خۆی نییە بەڵک���و دیندارەکانن‪ ،‬ئەمانەش‬ ‫"ڕوبەرێکی هاوبەش" نەبینێت‪ .‬ھێشتنەوەی بڕیاریی جیاوازو ناکۆک‌و دژبەیەک ئەدەن‪.‬‬ ‫دەوڵەت وەک ڕوبەرێکی هاوبەش‌و بێالیەن‌و لەئاس���تی کردەییدا موس���ڵمانان دەتوانن‬ ‫داوەرێ���ک لەنێ���وان هه‌مواندا‪ ،‬ک���ە ئەرکە بەهه‌ردو دیوەکەدا بڕۆن‪ ،‬واتە هه‌م دەتوانن‬ ‫ه���ه‌رە س���ەرەکییەکەی ئەوەی���ە ئازادیی‌و بب���ن بەداعش‪ ،‬هه‌م دەتوان���ن ئەزمونێکی‬ ‫ماف���ە بنەڕەتییەکانی هه‌م���وان بپارێزێت‪ ،‬دیموکراسییانە دروستبکەن وەک ئەزمونی‬ ‫ئ���ەو داواکارییەی���ە کە دەبێ���ت هه‌مومان تونس‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەپرس���یاری دوەمی���ان ئایا‬ ‫بەرزیبکەین���ەوەو بەرگری���ی لێبکەی���ن‪.‬‬ ‫ئەم���ەش داوایەک���ە جی���اواز لەداواکردنی ئیس�ل�امییەکانی کوردس���تان ھێزێک���ی‬ ‫عەلمانی���ەت‌و لەداواکردن���ی دەوڵ���ەت‌و دیموکراس���ن‌و هه‌ڵگ���ری ئ���ەو ڕوانین���ەی‬ ‫دەس���تورێکی عەلمانی‪ .‬چونکە عەلمانیەت س���ەرەوەن ب���ۆ دەوڵ���ەت‪ .‬وەاڵم���ی ئەم‬ ‫تەنها مان���ای دابڕانی دین لەدەوڵەت نییە‪ ،‬پرسیارەیان نەخێرە‪ .‬نەخێر ئیسالمییەکانی‬ ‫بەڵکو مانای ئەوەش���ە ک���ە نابێت پارت‌و کوردس���تان دیدێکیان ب���ۆ دەوڵەت هه‌یە‬ ‫ڕێکخراوی سیاس���یی دینی���ی هه‌بێت‪ ،‬کە ک���ە لەگ���ەڵ پرنس���یپە س���ەرەکییەکانی‬ ‫پێویستە دین ژیانی گشتیی بەجێبھێڵێت‌و دیموکراس���یەتدا ناگونجێ���ت‪ ،‬بەتایبەت���ی‬ ‫ببێ���ت بەپەیوەندییەکی تایب���ەت لەنێوان لەگەڵ ئازادیی دینیی‌و ویژدان‌و مەس���ەلەی‬ ‫خوداو ئیمانداران���دا‪ .‬بەداخەوە عەلمانیەت بێالیەنبون���ی دەوڵەت بەرامبەر بەدینەکان‪.‬‬ ‫بەوش���ێوەیەی لەدونی���ای ئێم���ە بەرگری ئیس�ل�امییەکان تائەم���ڕۆش دەوڵەت وەک‬ ‫لێدەکرێت‪ ،‬یەکسانکراوە بەگەڕانەوەی دین دەوڵەتی دینەکەی خۆیان دەبینن‪ ،‬بەناوی‬ ‫بۆ ناو ئەو "مەجالە تایبەت"و شەخسییەی "زۆرینە"یەکی موس���ڵمانەوە قسەدەکەن‌و‬ ‫باسمکرد‪ .‬ئەمەش لەڕوی کردەییەوە مانای دەیانەوێ���ت دەوڵەت ببێت���ە دەوڵەتی ئەو‬ ‫خۆهه‌ڵوەشاندنەوەی ھێزە ئیسالمییەکان‌و "زۆرینە"یە‪ .‬بەاڵم مرۆڤ بۆئەوەی ئەخالقیی‬ ‫چونەوەی���ان بۆ ناو م���اڵ‌و منداڵی خۆیان‪ .‬ئەکادیمیی‌و ئینسانیی خۆی لەدەستنەدات‬ ‫داوایەک���ی ل���ەم ش���ێوەیەش ن���ەک تەنها پێویستی بەوەیە دیموکراسیبون یان نەبونی‬ ‫نادیموکراس���ییە‪ ،‬بەڵک���و ڕەچەتەیەک���ی ئیسالمییەکان بخاتە ناو ئەو ژینگە سیاسیی‌و‬ ‫سیاس���ییە بۆ چەندان جەن���گ‌و پێکدادانی فەرهه‌نگییەوە کە لەکوردستاندا بااڵدەستە‪.‬‬ ‫ئایندەیی‪ .‬بۆیە ئەوەی دەبێت داوای بکەین‌و ئیس�ل�امییەکان هه‌ر بەقەد پارتی‌و یەکێتی‬ ‫هه‌وڵ���ی بۆبدەی���ن دەس���تورو دەوڵەتێکی نادیموکراس���ن‪ ،‬ه���ه‌ر بەقەد ئ���ەوان دورن‬ ‫گرنگیی جیاکردنەوەی دین لەدەوڵەت‬ ‫خاڵ���ی هه‌رەس���ەرەکیی‌و جەوهه‌ری���ی عەلمانیی نییە‪ ،‬بەڵکو دەستورو دەوڵەتێکی لەمافە بنەڕەتیی‌و سەرەکییەکانی مرۆڤەوە‪،‬‬ ‫لەدروسستکردنی دیموکراسیەت‌و پاراستنی دیموکراسە‪ ،‬کە ئازادیی دینیی‌و نادینیی بۆ هه‌ر بەقەد ئەو ڕۆش���نبیرو خوێندەوارانەش‬ ‫نادیموکراس���ن کە پێیانوای���ە نوێنەرایەتی‬ ‫ئازادی���ی دینی���دا ئەوەیە دی���ن لەدەوڵەت هه‌موان دەستەبەربکات‪.‬‬ ‫هه‌مو مرۆڤایەتیی دەک���ەن‌و ئەوەی ئەوان‬ ‫جیابکرێتەوە‪ .‬ب���ەاڵم ئایا ئەم جیاکردنەوە‬ ‫دەیڵێن هه‌قیقەتێکی گەردونییە پێویس���تە‬ ‫ئایا ئیسالمییەکانی کوردستان ھێزی‬ ‫بەچ مانایەک؟ لەڕوی تیورییەوە باش���ترین‬ ‫گوێیلیبگرین‌و لەبەریانبکەین‪ ،‬گەر ئەمەمان‬ ‫دیموکراسن؟‬ ‫چارەس���ەر ئەوەیە دەوڵ���ەت دینی نەبێت‪،‬‬ ‫ئەوەی تائێس���تا باس���مکرد ڕوبەڕوی دو نەکرد ئەوا ئیتر هه‌مومان داعش‌و سەلەفیی‌و‬ ‫چونک���ە دەوڵ���ەت ڕوبەرێک���ی هاوبەش���ە‬ ‫لەنێوان "هه‌م���و" ئەندامان���ی کۆمەڵگادا‪ ،‬پرسیاری س���ەرەکیی‌و گرنگمان دەکاتەوە‪ :‬ئیسالمیی‌و سازشکارو ئینتیهازین‪.‬‬ ‫بەدیندارو بێدین‌و دژەدین‌و هه‌ڵگرانی باوەڕە یەک���ەم‪ ،‬ئایا دەکرێت ئیس�ل�ام لەگەڵ ئەم‬ ‫دیموکراسیەت‌و فێربون‬ ‫جیاوازەکان���ی ترەوە‪ .‬دەوڵ���ەت دەوڵەتی ڕوانین���ەدا بۆ دەوڵەت‌و بۆ دیموکراس���یەت‬ ‫ئەوەی لەدونیای ئێمە پێداویس���تییەکی‬ ‫"هه‌موان���ە"و موڵکی ھی���چ "زۆرینەیەک"ی بەیەک���ەوە بگونجێ���ن؟ دوەم‪ ،‬ئای���ا‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی‌و فەرهه‌نگی���ی‌و سیاس���یی‌و ئیس�ل�امییەکانی کوردس���تان هه‌ڵگری ئەو گەورەیە پرۆسەیەکی بەردەوام‌و درێژخایەنی‬ ‫فێربونە‪ ،‬فێربونێکی ڕاس���تەقینەی ئەوەی‬ ‫دینیی نییە‪ .‬بەاڵم ئەم پرنسیپە سەرەکییە دیدەن بۆ دەوڵەت‌و بۆ دیموکراسیەت؟‬ ‫لەسەر پرس���یاری یەکەمیان‌و بەدرێژایی ببی���ن بەم���رۆڤ‌و ھێ���زو گ���روپ‌و پارت‌و‬ ‫ڕێی ل���ەوە نەگرتوە لەهه‌ندێ���ک ئەزمونی‬ ‫دیموکراس���یدا دەوڵەت دین���ی هه‌بێت‪ ،‬بۆ دونیای دوای شۆڕش���ی ئێرانی س���ەدەها ڕێکخ���راوی دیموک���رات‪ ،‬لەم���ەدا چەندە‬ ‫نمون���ە لەبریتانی���ا‪ ،‬نەروی���ج‪ ،‬دانیمارک‌و ئەگ���ەر نەڵێم ه���ه‌زاران کتێب نوس���راون‪ .‬ئیسالمییەکان پێویستیان بەفێربون هه‌یە‪،‬‬ ‫چەن���دان واڵت���ی ئەوروپی دیک���ەدا‪ .‬لەم یەکێک لەدیالۆگە گەورەکانی ناو زانس���تە ئەوەندەش ھێزەکان���ی دەرەوەی ئەوانیش‬ ‫ئەزمونانەدا دەوڵەت یەکێک لەکەنیسەکانی سیاسییەکان‌و فەلسەفەو تیورەی سیاسیی پێویستیان پێی هه‌یە‪.‬‬

‫داواکردنی ئەوەی‬ ‫دین نابێت ڕۆڵی‬ ‫سیاسیی هه‌بێت‌و‬ ‫پێویستە ببێت‬ ‫بەپەیوەندییەکی‬ ‫شەخسیی‪ ،‬نەک‬ ‫تەنها داوایەکی‬ ‫یۆتۆپییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫تەواو ناعەقاڵنیی‌و‬ ‫نامێژویی‌و‬ ‫ناواقیعییە‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫كوردستان ‌ی باشور له‌به‌رده‌م شێوازێك ‌ی نوێی سازان ‌ی نیشتیمانیدا‬

‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ وا دێته‌ پێش چاو كه‌ س����ازانی‌‬ ‫نێوان هێزه‌كان له‌ئێس����تای‌ هه‌رێمدا قورس‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم پێموایه‌ مه‌س����ه‌له‌كه‌ یه‌كجار‬ ‫به‌و ج����ۆره‌ نی����ه‌و ئه‌مجاره‌ی����ان ئه‌گه‌ری‬ ‫سازانێكی‌ نیش����تیمانی‌ پته‌وترو ڕیشه‌دارتر‪،‬‬ ‫له‌هه‌ركات به‌هێزتره‌ ‪ ،‬چونكه‌ بۆ یه‌كه‌مجاره‌‬ ‫س����ازان میكانیزمی‌ دابه‌ش����كردنی‌ پۆست‌و‬ ‫پێگه‌و ده‌ستڕۆیش����تویی نێ����وان هێزه‌كان‌و‬ ‫به‌تایبه‌تیش دو هێزه‌ حوكمڕا پێش����وه‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌رێ����م نه‌بێ����ت‌و له‌بازنه‌یه‌كی‌ نیش����تیمانی‌‬ ‫به‌رفراوانتردا تاووتوێ‌ بكرێت‪.‬‬ ‫خ����ودی‌ ئ����ه‌و ژان‌و ژوارو نیگه‌رانی����ه‌ی‌‬ ‫ده‌شبینرێت‪ ،‬هێنده‌ی‌ ئاماژه‌ی‌ خێری‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫خۆی‌ هه‌ڵگرتوه‌و ئاماژه‌یه‌ به‌قۆناغێكی‌ نوێی‌‬ ‫ژیانی‌ سیاس����ی‌‌و حوكمڕانی‌ له‌هه‌رێمدا‪ ،‬به‌و‬ ‫ئه‌ندازه‌یه‌ مایه‌ی‌ نیگه‌رانی‌‌و مه‌ترس����ی‌ نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ده‌توانین بڵێین بۆ یه‌كه‌مجاره‌ له‌مێژوی‬ ‫سیاسی‌ دوای‌ ڕاپه‌ڕین له‌كوردستانی‌ باشوردا‬ ‫شتێك به‌ناوی‌ س����ازانی‌ نیشتیمانی‌ به‌واتای‌‬ ‫وشه‌ تێكه‌ڵ‌ به‌فه‌رهه‌نگی‌ سیاسیمان ده‌بێت‌و‬ ‫ناوه‌ڕۆك په‌یدا ده‌كات‪.‬چونكه‌ له‌قۆناغی‌ پێش‬ ‫كابینه‌ی‌ بنكه‌ فراوان‌و سه‌رده‌می‌ حوكمڕانی‌‬ ‫جوت حیزبی‌ بااڵده‌ست له‌كوردستاندا‪ ،‬شتێ‌‬ ‫به‌ناوی‌ س����ازانی‌ نیشتیمانیه‌وه‌ بونی‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫له‌و س����ۆنگه‌وه‌ كه‌ وا هه‌مو ئه‌وه‌ی‌ به‌سازان‬ ‫ناوبراوه‌ به‌ش����ێ‌ بوه‌ له‌ڕێكه‌وتنی‌ نێوخۆیی‬

‫ئه‌و دو حیزبه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌ ڕێكه‌وتننامه‌ ‌ی‬ ‫ستراتیژی‌ نێوانیان‌و دابه‌شكردنی‌ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫ده‌ستڕۆیشتویی له‌هه‌رێم‌و به‌غدا ‪.‬‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ی‌ دو حیزبه‌ك����ه‌ش له‌گه‌ڵ‌ یه‌كدا‬ ‫وه‌ك خاوه‌ن دو ق����ه‌واره‌ی‌ ئیداری‌‌و دارایی‌و‬ ‫سیاسی‌‌و نیمچه‌ سه‌ربه‌خۆ بوه‌‪.‬‬ ‫واته‌ چون����ه‌ نێو ش����ه‌راكه‌تێكی‌ هاوبه‌ش‬ ‫بوه‌ له‌گه‌ڵ‌ یه‌كتردا‪ ،‬له‌پێناو پارێزگاریكردن‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان‌و سنوردانان بۆ دوباره‌‬ ‫ده‌س����تپێكردنه‌وه‌ی‌ ملمالن����ێ‌ توندوتی����ژو‬ ‫خوێناویه‌كه‌ی‌ پێشو‪ ،‬شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كانی‌‬ ‫سڕكردنی‌ كێبڕكێی‌ نێوانیان‌و له‌قاڵبدانی‌ ژیانی‌‬ ‫سیاس����ی‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م دۆخه‌ چه‌قبه‌ستوه‌ی‌‬ ‫ش����ڵه‌قاندو ده‌رگای‌ به‌ڕوی‌ قۆناغێكی‌ نوێدا‬ ‫كرده‌وه‌‪ ،‬س����ه‌رهه‌ڵدانی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تیه‌ جه‌ماوه‌ریه‌كه‌ی‌ (‪ )17‬ی‌ شوبات‌و‬ ‫هاتنه‌ كای����ه‌ی‌ ئۆپۆزس����یۆن‌و كاڵبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ڕێكه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیژی‌ بو ‪.‬‬ ‫قۆناغ����ی‌ هه‌ڵب����ژاردن‌و سروش����تی‌‬ ‫تێكه‌اڵوبون����ی‌ بنك����ه‌ جه‌ماوه‌ریه‌كه‌ی‌ نێوان‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌‌و بڕیاری‌ به‌ئۆپۆزسیۆن بونی‌‬ ‫ئیس��ل�امیه‌كان‌و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی‌ به‌سه‌ر به‌شێ‌‬ ‫له‌كادرو ئه‌ندام‌و ش����ێوازی‌ بیركردنه‌وه‌یانداو‬ ‫به‌ره‌نجامی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و ئه‌و هه‌ڵكشان‌و‬ ‫داكش����ان‌و ب����ێ‌ متمانه‌یی����ه‌ی‌ له‌به‌ره‌نجامی‌‬ ‫ده‌رهاوێش����ته‌كانی‌‪،‬ئه‌و دۆخ����ه‌وه‌ دوچاری‌‬ ‫یه‌كیه‌ت����ی‌‌و پارت����ی‌ هات‪،‬كارێكی����ان ك����رد‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان ه����ه‌روا‬ ‫به‌سانایی دانه‌مه‌زرێت‌و ماوه‌یه‌كی‌ زۆری‌ پێ‬ ‫بچێت‪ .‬چه‌ندین مانگ دواكه‌وتنی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫كابینه‌ی‌ هه‌شت ‌ی حكومه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬ئاماژه‌بو‬ ‫به‌سه‌ره‌تایه‌كی‌ نوێ‌ له‌چۆنیه‌تی‌ گفتوگۆكردن‬ ‫له‌س����ه‌ر چۆنیه‌ت����ی‌ پێكهێنان����ی‌ كابینه‌كه‌و‬ ‫دابه‌شكردنی‌ وه‌زاره‌ته‌كان‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم دامه‌زراندنی‌ كابینه‌ی‌ هه‌ش����تیش‬ ‫ناتوانرێت به‌پرۆس����ه‌یه‌كی‌ پاڵفته‌و پوختی‌‬ ‫س����ازان هه‌ژمار بكرێت‪ ،‬گه‌رچی‌ ده‌ركه‌وته‌ی‌‬ ‫جۆراوجۆری‌ سازانی‌ پێوه‌ دیاربو‪ .‬به‌واتایه‌كی‌‬

‫تر كابینه‌ی‌ هه‌ش����ت هێن����ده‌ی‌ به‌چونه‌ نێو‬ ‫حكومه‌تێكی‌ یه‌كیه‌تی‌ نیشتیمانی‌ داده‌نرێت‪،‬‬ ‫به‌و ئه‌نداز ه‌یه‌ به‌س����ازانێكی‌ نیش����تیمانی‌‬ ‫دانانرێت‪ .‬چونكه‌ سازانی‌ نیشتیمانی‌ هێنده‌ی‌‬ ‫لێی‌ تێگه‌شتبم بازنه‌كه‌ی‌ فراوانترو ئاسۆیه‌كی‌‬ ‫سیاسی‌ به‌رباڵوترو پرس����ی‌ چاره‌نوسسازتر‬ ‫له‌خۆ ده‌گرێت‪ .‬ده‌ست ش����لكردن له‌پێدانی‌‬ ‫وه‌زاره‌تێ����ك یاخود وه‌زیرێ����ك به‌فاڵن هێزو‬ ‫الیه‌ن‌و به‌پێوه‌رنه‌كردنی‌ ڕه‌هاو وشكی‌ ژماره‌ی‌‬ ‫كورسی‌ بۆ دابه‌شكردنی‌ وه‌زاره‌ته‌كان‪ ،‬بونی‌‬ ‫سازانێكی‌ فراوانی‌ نیش����تیمانی‌ ناخاته‌ ڕو‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌و س����ۆنگه‌وه‌ كه‌ زۆر باس����ی‌ گرنگی‌‬ ‫س����ازان له‌پێكهێنانی‌ كابینه‌ی‌ هه‌شتدا كرا‪،‬‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌ به‌و جۆره‌ شكایه‌وه‌ ‪.‬‬ ‫به‌اڵم زه‌قكردنه‌وه‌ی‌ پرس����ی‌ سازان وه‌ك‬ ‫ڕێكارێ����ك ب����ۆ پێكهێنانی‌ كابینه‌ك����ه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌هه‌ندێ‌ ڕوه‌وه‌ بوه‌ به‌س����ه‌رچاوه‌ی‌ سكااڵو‬ ‫نیگه‌ران����ی‌‌و به‌دگومان����ی‌‪ ،‬به‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێ����ك له‌هێ����زه‌كان‌و به‌تایبه‌تیش س����ێ‌‬ ‫هێزه‌ ئۆپۆزس����یۆنه‌كه‌ی‌ پێش����و هه‌ستیان‬ ‫ك����رد به‌ش����ێ‌ له‌به‌ڵێ����ن‌و پابه‌ندیه‌كان����ی‌‬ ‫سه‌روبه‌ندی‌ پێكهێنانی‌ حكومه‌ت نه‌هێنرانه‌‬ ‫دی‌‌و حكومه‌ته‌ك����ه‌ له‌ڕوانگ����ه‌ی‌ ئه‌وان����ه‌وه‌‬ ‫نه‌بو به‌حكومه‌تی‌ هاوبه‌ش����ێتی‌ (شراكة‌) ی‌‬ ‫نیش����تیمانی‌‪ ،‬به‌و ج����ۆره‌ی‌ له‌به‌رنامه‌كه‌یدا‬ ‫چه‌سپێنرابو‪ ،‬واده‌ درابو‪ ،‬چاوه‌ڕێی‌ لێده‌كرا‪،‬‬ ‫به‌ش����داری‌ هێزه‌كان بۆ خ����وار وه‌زاره‌ته‌كان‬ ‫ش����ۆڕ نه‌بوه‌‪ ،‬له‌س����ه‌ر ئاس����تی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌ت ‌ی خۆجێی‌ له‌ئاستی‌ پارێزگاكانیشدا‪،‬‬ ‫دوای‌ له‌دایكبون����ی‌ حكومه‌ت����ی‌ س����لێمانی‌‬ ‫پاش ژان‌و ژوانێك����ی‌ زۆر‪ ،‬له‌هه‌ولێرو دهۆك‬ ‫پرسه‌كه‌ به‌هه‌ڵپه‌سێردراوی‌ هێڵرایه‌وه‌و وه‌ك‬ ‫كارتێكی‌ فشاری‌ چه‌ند سه‌ره‌ به‌رامبه‌ر هێزو‬ ‫الیه‌نه‌كان به‌كارهات‪،‬حكومه‌تی‌ بنكه‌ فراوان‬ ‫به‌بێ‌ ڕه‌نگدانه‌وه‌ی‌ له‌ئاس����تی‌ پارێزگاكان‌و‬ ‫حكومه‌ت����ه‌ خۆجێیه‌كان����دا‪ ،‬دوای‌ چه‌ندین‬ ‫س����اڵ‌ له‌دابه‌ش����كردنی‌ هه‌رێ����م‌و ناوچ����ه‌ی‌‬ ‫پاوانكراوی‌ حیزبی‌‌و كۆنترۆڵكردنی‌ سه‌رجه‌م‬

‫جومگه‌كان����ی‌ ده‌س����ه‌اڵت له‌الی����ه‌ن هێزێكی‌‬ ‫دیاریكراوه‌وه‌‪ ،‬به‌ش����ێ له‌سه‌رنجراكێش����ی‌‌و‬ ‫واتای‌ خۆی‌ له‌ده‌س����ت ن����ه‌دات‌و جه‌ماوه‌ری‌‬ ‫هێزه‌ سیاس����یه‌كان له‌ناوچ����ه‌ جیاوازه‌كاندا‬ ‫هه‌ست به‌به‌شداری‌ ڕاسته‌قینه‌ ناكه‌ن‪.‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ نه‌خه‌ماڵندنی‌ نه‌خشه‌ڕێگایه‌كیش‬ ‫بۆ وه‌گه‌ڕخس����تنی‌ به‌كرده‌وه‌ی‌ ئه‌و به‌ش����ه‌‬ ‫له‌به‌رنام����ه‌ی‌ حكوم����ه‌ت ك����ه‌ په‌یوه‌ن����دی‌‬ ‫به‌چاكس����ازیه‌وه‌ هه‌ب����و‪ ،‬جۆرێ‌ له‌هه‌س����تی‬ ‫به‌نیمچه‌ نائومێ����دی‌‌و دڵه‌ڕاوكێ‌‌و ناجێگیری‌‬ ‫سیاسی‌ له‌نێوان به‌شێ‌ له‌هێزه‌كاندا دروست‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ هه‌مو ئه‌مانه‌دا ئه‌و وێنه‌یه‌ الی‌ زۆرێ‌‬ ‫له‌هێزه‌ سه‌ره‌كیه‌كان كاڵ نه‌بۆوه‌ ‪ .‬كه‌ پارتی‌‬ ‫به‌حوكمڕانی‌ ڕاس����ته‌قینه‌ی‌ هه‌رێم نیش����ان‬ ‫ده‌دا‪ ،‬ڕه‌فتاركردنی‌ پارتیش له‌چه‌ندین بۆنه‌و‬ ‫ڕوداودا‪ ،‬وێنه‌ك����ه‌ی‌ تۆختر ده‌كرده‌وه‌‪ .‬هه‌مو‬ ‫ئه‌وه‌ش گومانی‌ زۆرتری‌ له‌س����ه‌ر چاره‌نوسی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ بنك����ه‌ فراوان دروس����ت ده‌كرد‪.‬‬ ‫هه‌ندێ‌ ناوه‌ندو هێزو سه‌ركرده‌ی‌ سیاسیش‬ ‫ترس����ی‌ خۆیان ل����ه‌وه‌ نه‌ده‌ش����ارده‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫پارتی‌ له‌ ڕێی‌ حكومه‌تێكی‌ بنكه‌ فراوانه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ به‌رجه‌سته‌ی‌ ش����ه‌راكه‌تێكی‌ ڕاسته‌قینه‌‬ ‫ن����اكات‪ ،‬له‌بیری‌ (احراج) كردنی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫ترو بێ‌ (مصداقی������ه‌ت)ی‌ كردنیاندا بێت !!‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئێس����تاش له‌په‌یوه‌ست به‌مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫پرسی‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم‌و یاسای‌ سه‌رۆكایه‌تیدا‬ ‫ده‌گوزه‌رێت‪ ،‬له‌و دۆخ‌و هه‌ست‌و هه‌ناسه‌دابڕاو‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵكو گوزارش����تێكی‌ سروشتی‌ قۆناغی‌‬ ‫ڕاب����ردوه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت هه‌مو ئه‌م����ه‌ بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ملمالن����ێ‌‌و هه‌س����تیاریه‌ مێژوی����ه‌ گروپ����ی‌‌و‬ ‫كه‌س����ێتیه‌كان ل����ه‌م ڕوه‌وه‌ له‌بی����ر خۆمان‬ ‫به‌رینه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم س����ه‌ره‌ڕای‌ هه‌مو ئ����ه‌و لێكدانه‌وه‌و‬ ‫باری‌ سه‌رنجانه‌ی‌ پێش����و‪ ،‬به‌شێكی‌ قابیلی‌‬ ‫تێگه‌یش����تنه‌‪ .‬چونكه‌ په‌ڕین����ه‌وه‌ له‌قۆناغی‌‬ ‫عه‌قڵیه‌ت����ی‌ حیزب����ی‌ فه‌رمان����ده‌ (هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌ده‌ڤ����ه‌ری‌ خۆیدا) و سیس����تمی‌ دو حیزبی‌‬

‫بااڵده‌س����ت‪ ،‬ب����ۆ س����ه‌رده‌مێكی‌ كراوه‌ترو‬ ‫ده‌س����تكاری‌ كردنی‌ چۆنیه‌تی‌ دروستكردن ‌ی‬ ‫بڕیاری‌ سیاسی‌‌و دابه‌شكردنه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫ڕۆڵه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌بێ‌ كێش����ه‌و له‌شه‌و و‬ ‫ڕۆژێكدا نایه‌ت����ه‌ دی‌‪ .‬گرنگ ئه‌وه‌یه‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان بۆ یه‌كه‌مجار له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌رو‬ ‫زه‌مینه‌ی‌ شێوازێك له‌ش����ێوازه‌كانی‌ سازانی‌‬ ‫نیشتیمانیدایه‌‪ .‬هه‌رگیز هه‌رێم به‌و چه‌شنه‌ی‌‬ ‫ئێس����تا هه‌لومه‌رجی‌ بۆ گه‌یشتن به‌و سازانه‌‬ ‫له‌بار نه‌بوه‌‪ ،‬لێپرس����راوێتی‌ له‌ئه‌ستۆگرتنی‌‬ ‫هێ����زه‌كان‌و به‌هه‌مه‌الیه‌ن����ه‌ بیركردن����ه‌وه‌ش‬ ‫له‌سروش����تی‌ قۆناغه‌ك����ه‌و مه‌یدانخ����وازی‌‌و‬ ‫به‌ركه‌وت‌و ئه‌ركه‌كان����ی‌‪ ،‬یارمه‌تیده‌ر ده‌بن‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م جاره‌یان به‌زمان‌و شێوازێكی‌‬ ‫نوێ‌‌و له‌چوارچێوه‌یه‌كی‌ نوێداو له‌په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌پرسی‌ ده‌ستورو سیستمی‌ حوكمڕانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌ره‌تای‌ كلتورێكی‌ سازان‌و له‌هه‌مان كاتدا‬ ‫ڕازی‌ ب����ون به‌به‌ره‌نجامه‌كان����ی‌ كێبه‌ركێ����ی‌‬ ‫مه‌ده‌ن����ی‌ دابنێین‪ .‬بۆ یه‌كه‌مج����اره‌‪ ،‬وێنای‌‬ ‫پارتی‌ الی‌ خۆی‌‌و هێزه‌كانی‌ تر ده‌س����تكاری‌‬ ‫ده‌كرێ����ت‪ ،‬میكانیزمه‌كان����ی‌ ڕازیك����ردن‌و‬ ‫ترس����اندن‌و هه‌ژمونی‌ ده‌رونی‌‌و ماددی‌ ڕۆڵی‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌ له‌بڕیاردان‌و هه‌ڵوێس����تگرتندا‬ ‫نابین����ن‪ .‬س����اته‌وه‌خته‌كه‌ش هه‌ت����ا بڵێ����ی‌‬ ‫ناس����ك‌و گرنگ‌و چاره‌نوسس����ازه‌‪ ،‬شوێنی‌‬ ‫تۆڵه‌كردنه‌وه‌و رقڕشتن‌و یه‌كالیی كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ملمالنێ‌ مێژوییه‌كان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو ش����وێنی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ هه‌موان به‌عه‌قڵ‌و هه‌ناسه‌و هه‌ستێكی‌‬ ‫نوێوه‌‪ ،‬بچینه‌ ناو شه‌راكه‌تێكی‌ ڕاسته‌قینه‌ترو‬ ‫پرۆسه‌ی‌ س����ازانێكی‌ نیش����تیمانی‌‌و به‌ردی‌‬ ‫بناغه‌ی ئاینده‌یه‌كی‌ گه‌ش����تر بۆ كوردستانی‌‬ ‫باشورو گه‌له‌كه‌ی‌ دابنێن‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌وڵ‌و‬ ‫خه‌باتی‌ هاوبه‌شمان بتوانێت به‌ركه‌وته‌كانی‌‬ ‫قۆناغه‌كه‌ له‌سه‌ربه‌خۆیی‌و به‌ده‌ستوری‌ كردنی‌‬ ‫ژیانی‌ سیاسی‌‌و سیس����تمێكی‌ دیموكراسی‌‌و‬ ‫چاكسسازیه‌كی‌ ڕاس����ته‌قینه‌ بكات به‌واقیع‌و‬ ‫به‌وه‌ش گه‌لی‌ ئێمه‌ به‌ش����كۆوه‌ ڕوه‌و ئاینده‌‬ ‫هه‌نگاو بنێت‪.‬‬

‫ساته‌وه‌خته‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هه‌تا بڵێ ‌‬ ‫ناسك‌و گرنگ‌و‬ ‫چاره‌نوسساز‌ه‬ ‫ی‬ ‫شوێن ‌‬ ‫تۆڵه‌كردنه‌وه‌و‬ ‫رقڕشتن‌و یه‌كالیی‬ ‫ێ‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ ملمالن ‌‬ ‫مێژوییه‌كان نیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌ڵكو شوێن ‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ هه‌موان‬ ‫به‌عه‌قڵ‌و هه‌ناسه‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌ستێك ‌‬ ‫نوێوه‌‪ ،‬بچین ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ناو شه‌راكه‌تێك ‌‬ ‫ڕاسته‌قینه‌تر‬

‫لەنێوان چێژگەرایی سیکۆالرو عاتیفە ‌ی دینیی مسوڵمانەکاندا‬ ‫هاوژین عومەر*‬ ‫لەم وتارەدا مەبەستمانە بەزمانێکی سادە‬ ‫قس���ە لەدو ئاڕاس���تەو دو بزاوتی‌ نازانستی‌‌و‬ ‫ڕواڵەتیی‌ نێو کۆمەڵگەی کوردی‌‌و بەش���ێک‬ ‫لەکۆمەڵگەکان���ی‌ دی‌ بکەی���ن‪ ،‬لەهەمانکاتدا‬ ‫دو ئاڕاس���تەی‌ وێرانک���ەرو کارەس���تاویی بۆ‬ ‫تاک‌و کۆمەڵگە‪ .‬دو ئاڕاس���تە کە هەژمونیان‬ ‫بەسەر واقیعی‌ ڕۆش���نبیریی‌‌و فەزای‌ گشتیی‬ ‫ئێم���ەدا ک���ردوەو پەرەس���ەندنی بەرچاویان‬ ‫لەڕوی چەندێتیی‌و دور لەچۆنێتیی‪ ،‬بە خۆوە‬ ‫بینیوە‪.‬‬ ‫ڕەوتێکی���ان ئ���ەو گروپ���ە س���یکۆالرو‬ ‫عەلمانییان���ەن ک���ە دور لەدواندن���ی ژیریی‌و‬ ‫فیترەتی مرۆڤەکان‌و بەگوتارێکی‌ س���ەتحی‌‪،‬‬ ‫بانگهێش���ت ‌ی خەڵکی‌ دەکەن ب���ۆ هەڵگرتن ‌ی‬ ‫بیروبۆچ���ون‌و ئاڕاس���تە "فیکرییەکانی���ان"‪.‬‬ ‫هەرچی ڕەوتی دوەمییشە‪ ،‬مەبەست لێی ئەو‬ ‫واعیزو ئایندارانەن‪ ،‬کە بەبارێکی تردا ئەوانیش‬ ‫ناتوانن مەعریفەو ش���ارەزاییە ئاینییەکەیان‬ ‫بخەنە خزمەت نوێکردنەوەی هزرو دنیابینی ‌ی‬ ‫ئاینیی‌و پێشکەش���کردنی دیدێکی عەقاڵنی‌و‬ ‫هەڵکردن لەگەڵ ئەو پەرەس���ەندنانەی ڕویان‬ ‫لەداکەوتەی کۆمەڵگەکەیان کردوە‪.‬‬ ‫ئەوەش��� ‌ی ئەم دو ڕەوت‌و ئاڕاس���تەیە لەم‬ ‫وتارەدا پێکەوە دەبەس���تێتەوە‪ ،‬لەسەرەتادا‬ ‫پشتهەڵکردنیانە لەژیریی‌ مرۆڤەکان‌و ڕوکردنە‬ ‫هەستەوەرەکان‌و هاوبەشییانە لەڕواڵەتبازییدا‪،‬‬ ‫هەروەه���ا مامەڵەکردنێک��� ‌ی ڕواڵەتییانەی���ە‬ ‫لەگەڵ دین‌و دنیاو بون‌و پێویس���تییە ڕوحی‌و‬ ‫ماددییەکانی‌ مرۆڤ‪ .‬لەکۆتاییشدا هەردوکیان‬ ‫خاوەن���ی‌ دو بەرئەنجامی‌ کارەس���تاویین بۆ‬ ‫س���ەر تاک‌و کۆمەڵگە‪ ،‬ئەگەرچی‌ ش���ێوە ‌ی‬ ‫ئاکام‌و دەرکەوتەکانی‌ هەریەکێکیشیان لەویتر‬ ‫جیاوازبێ���ت‪ .‬ئاڕاس���تەی‌ یەک���ەم مرۆڤەکان‬ ‫دەکات���ە مرۆڤی‌ تاکڕەهەندو ئینس���انییبون ‌ی‬ ‫ڕاستەقینەیان لێدەسەنێتەوە‪ ،‬وەکو کااڵیەک‬ ‫مامەڵەیان لەگەڵ دەکات‪ .‬هەرچی‌ ئاڕاستە ‌ی‬ ‫دوەمیش���ە‪ ،‬وەرگرەکانی‌ خ���ۆی‌ دەکاتە بار‬ ‫بەس���ەر مرۆڤایەتی‌‌و لەپەرەسەندنە زانستی‌‌و‬ ‫مەعریفی‌‌و شارستانییەکان دایان دەبڕێت‪.‬‬ ‫بابەت���ی‌ تێرکردن���ی‌ ئ���ارەزوە م���اددی‌‌و‬ ‫جەس���تەییەکانی‌ م���رۆڤ‌و چێژگەرای���ی‌‌و‬ ‫بینین���ەوەی‌ بەختەوەریی‌ تیایان���دا‪ ،‬کە ئەو‬ ‫س���یکۆالرانە کاری‌ ب���ۆ دەک���ەن‪ ،‬بابەتێک ‌ی‬ ‫ک���ۆن‌و لەهەم���ان کاتیش���دا نوێی���ە‪ .‬کۆنە‬ ‫چونکە هەزاران س���اڵ بەر لەئێستاو لەیۆنان ‌ی‬ ‫ک���ۆن‪ ،‬چێژگەرایی‌ ڕێبازی‌ فەلس���ەفیی‌ بوەو‬ ‫فەیلەس���وفانی‌ ئەوێ مشتومڕو لێکدانەوەیان‬ ‫بۆ کردوە‪ .‬لەهەمان کاتیش���دا نوێیە‪ ،‬چونکە‬ ‫لەپەنجا س���اڵی‌ ڕابردوەوە تاوەکو ئێستاش‌و‬ ‫بەتایبەتیش لەڕۆژئاوا‪ ،‬لەمیانەی‌ بابەتگەلێک ‌ی‬ ‫فیکری���ی‌ وەک���و ڕۆش���نگەریی‌و مۆدێرنیتی‌‌و‬ ‫پۆس���تمۆدێرنیتی‌‌و عەلمانیی���ەت‌و هت���ددا‪،‬‬

‫بەرئەنجامەکانی‌ لێکدەدرێتەوە‪.‬‬ ‫لەبنەڕەت���دا بابەت���ی‌ چێژوەرگرت���ن‬ ‫لەحاڵەتێک���ی‌ کردەیی‌و س���لوکی ‌ی مرۆڤەکان‬ ‫دەرچ���وەو وەک���و ڕێبازێک���ی‌ فەلس���ەفی‌‪،‬‬ ‫هەزاران ساڵ بەر لەئێس���تاو لەپێشزایینەوە‬ ‫قسەوباس���ی‌ لێکراوەو لێ���ی‌ کۆڵدراوەتەوە‪،‬‬ ‫بەپێی ئەو ڕێبازەش ساتەکانی چێژوەرگرتن‬ ‫لەخۆشترین ساتەکانی ژیانن‪ ،‬کە مەبەستیش‬ ‫لەچێژوەرگرت���ن لەم ڕێبازە فەلس���ەفییەدا‪،‬‬ ‫چێژوەرگرتنی عەقڵییە نەک الشە‪ .‬ئەبیقۆرو‬ ‫ئەبیقۆریی���ەکان دیارترین���ی‌ ئەوانەب���ون کە‬ ‫باس���یان لێوە کردوە‪ ،‬بەڵکو بەدامەزرێنەری‌‬ ‫ئەم ڕێبازە فەلسەفییەش دانراون‪.‬‬ ‫الی‌ ئەبیقۆریی���ەکان پێویس���تە م���رۆڤ‬ ‫جیاوازیی‌ بکات لەنێ���وان ئازارو چێژدا‪ ،‬واتە‬ ‫بەش���ێوەیەکی‌ ڕەها خۆی‌ ڕادەس���ت ‌ی حەزو‬ ‫هەست‌و چێژەکان ‌ی نەکات‪ .‬ال ‌ی ئەمان مەرج‬ ‫نییە هەم���و چێژەکان مای���ەی‌ بەختەوەری ‌ی‬ ‫مرۆڤ���ەکان ب���ن‪ ،‬لەهەندێ���ک ب���اردا مرۆڤ‬ ‫پێویس���تە پەنا بۆ ئازارەکان ببات‪ ،‬بەرگەی‌‬ ‫ئازارەکان���ی‌ بگرێت‪ ،‬چونک���ە دورکەوتنەوە‬ ‫لەچێژک���ردن‪ ،‬لەهەندێ���ک حاڵەت���دا مرۆڤ‬ ‫لەئازارێکی‌ گەورەتر دەپارێزێت‪ ،‬بەمانایەک ‌ی‬ ‫دیکە‪ ،‬هەندێک لەچێ���ژەکان دەرئەنجامێک ‌ی‬ ‫پڕئازاری���ان ب���ۆ خاوەنەک���ەی‌ دەبێت‪ ،‬نەک‬ ‫خۆشبەختی‌و بەختەوەریی‌‪.‬‬ ‫الی‌ ئەبیق���ۆر‪ ،‬هەریەک لەچێ���ژو ئازاریش‬ ‫دەرئەنج���ام‌و ئاکام���ی‌ تایب���ەت بەخۆی���ان‬ ‫هەیە‪ ،‬نابێ���ت چێژوەرگرتن تەنه���ا لەپێناو‬ ‫چێژوەرگرتن���دا بێت‪ ،‬هەروەک پێش���ی وایە‬ ‫نابێت هەم���و ئ���ازارەکان وەال بنرێن‪ ،‬تەنها‬ ‫لەبەرئەوەی‌ ئ���ازارن‪ .‬جگە لەوەش‪ ،‬ئەبیقۆر‬ ‫بۆخۆی‌ (چێژ) بەس���ەر (‪ )3‬جۆردا دابەش‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫ب���ەالی‌ ئەبیق���ۆرەوە‪ ،‬ج���ۆر ‌ی یەکەم ئەو‬ ‫چێژان���ەن ک���ە لەتێرکردن���ی‌ پێویس���تییە‬ ‫س���ەرەتایی‌و بنەڕەتییەکان���ی‌ مرۆڤ ‌ی زیندو‬ ‫دەبینرێن‪ ،‬بەوێنە ‌ی نان‌و ئاوخواردن‌و چێژ ‌ی‬ ‫ڕزگاربون لەتینوێتی‌و برسێتی‌و هتد‪ .‬ناوبراو‬ ‫پێیوایە ئەمانە واتای‌ ڕاس���تەقینەی‌ چێژیان‬ ‫بەسەردا دەسەپێت‌و پێویست‌و چاکن‪ .‬جۆر ‌ی‬ ‫دوەمی‌ چێژەکانیش ئەوانەن کە پێویست نین‪،‬‬ ‫باشتریش وایە مرۆڤ زۆر بەدوایان نەکەوێت‪،‬‬ ‫لەنمون���ەی‌ ئ���ەم ج���ۆرەش‪ ،‬زۆر گرنگییدان‬ ‫بەجلوب���ەرگ‌و خۆگۆڕین‌و ڕۆچون لەخواردن‌و‬ ‫خواردن���ەوەکان‌و هتد‪ .‬ئ���ەو پێیوایە ئەمانە‬ ‫بەو ش���ێوەیە چێژی‌ پێویست نین‌و بایەخیان‬ ‫لەجۆری‌ یەکەم کەمترە‪ ،‬ئەگەر چی‌ باشیش‬ ‫بن‌و جۆرێک لەچێژیشیان هەبێت‪.‬‬ ‫ج���ۆری‌ س���ێیەم‌و کۆت���اش الی‌ ئەبیقۆر‪،‬‬ ‫ئەوانەن کە نە چێژی‌ پێویس���تن‪ ،‬نە مایە ‌ی‬ ‫خێری‌ مرۆڤەکانیش���ن‪ ،‬ئ���ەم چێژانە بەدوای‌‬ ‫خۆیاندا ئازارو کارەساتی‌ گەورە بۆ خاوەنەکە ‌ی‬ ‫دەهێن���ن‪ .‬ب���ەالی‌ ئەبیق���ۆرەوە دەبێت ئەم‬ ‫چێژان���ە بەخراپە دابنرێن نەک چاکە‪ ،‬ئەمانە‬

‫الی‌ ناوبراو چێژی‌ ئازاربەخش���ن‪ ،‬تەنانەت بۆ‬ ‫الش���ەی‌ مرۆڤەکانیش‪ .‬لەنمونەی‌ ئەم جۆرە‬ ‫چێژەش بەالی‌ ئەبیقۆرەوە‪ ،‬ش���ەهوەتبازیی‬ ‫ئاژەڵییانەو تەماع ‌ی دنیایی‌و هتدن‪.‬‬ ‫هەر ئ���ەم لێکدانەوەیەی‌ ئەبیقۆریش���ە کە‬ ‫ڕێبازەکەی‌ ناوبراو سەبارەت بەچێژو چێژگەرای ‌ی‬ ‫ل���ەوەی‌ (قۆرەنیائیی���ەکان) جیادەکاتەوە‪.‬‬ ‫ئەوان بەپێچەوان���ەی‌ ئەبیقۆرییەکان‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫چێژدان بەهەمو چەشنەکانیەوە‪ ،‬هەر چێژێک‬ ‫بێت‌و هەر ئاکامێکیش���ی‌ لێبکەوێتەوە گرنگ‬ ‫نییە‪ ،‬گرن���گ چێژگەرای���ی‌و چێژوەرگرتنە‪.‬‬ ‫(موس���وعه‌ الفلس���فه‌‪ ،‬د‪ .‬عبدالرحمن بدوی‪،‬‬ ‫ج‪ /1‬ص‪.)89-81‬‬ ‫ڕواڵەتب���ازی‌و چێژگەرایی‌و هەوەس���بازی ‌ی‬ ‫پێویس���تییان بەبیرکردن���ەوەی‌ ق���وڵ نییە‪،‬‬ ‫هەربۆیە کاری ئەم ئاڕاس���تە س���یکۆالرەش‪،‬‬ ‫پێویستیی بەس���ەرمایەیەکی زۆری فیکریی‌و‬ ‫مەعریفی���ی نیی���ە‪ ،‬چونک���ە لەبنەڕەت���دا‬ ‫موخاتەب���ەی فیت���رەت‌و ژیری���ی مرۆڤەکان‬ ‫ناکات‪ ،‬تا ئێس���تاش لەگوتاری‌ ئەو کەسانەدا‬ ‫پشت بەدیاردە ڕواڵەتییەکان دەبەسترێت بۆ‬ ‫بڕیاردان لەپێشکەوتویی‌و دواکەوتویی‌ تاک‌و‬ ‫کۆمەڵگەکان‪ ،‬الی‌ ئەو کەس���انە تائێستاش‬ ‫جلوبەرگی‌ ئافرەت هێمای‌ پێش���کەوتویی‌ یان‬ ‫پێچەوانەکەیەت���ی‌‪ .‬کاری ئەم���ان وروژاندنی‬ ‫هەس���تەکانی م���رۆڤ‌و تێرکردنی‌ ئ���ارەزوە‬ ‫جەس���تەیی‌و مادییەکانیەت���ی‌‪ ،‬ب���ۆ ئەمەش‬ ‫تەنها پێویس���تیان بەدەس���تەواژەی ئامادەو‬ ‫حازربەدەس���ت هەیە‪ ،‬ی���ان کۆمەڵێک هۆکار‬ ‫کە دەبنە مایەی وروژاندنی غەریزە لەس���ەر‬ ‫حیسابی ژیریی‌و بیرکردنەوە‪.‬‬ ‫کاتێکی���ش خ���وای‌ گ���ەورە لەقورئان���دا‬ ‫���ون‬ ‫ي���ن َكفَ ��� ُروا َيت َ​َمت َُّع َ‬ ‫دەفەرموێت‪َ (:‬وا َّل ِذ َ‬

‫�َم� ت ْ‬ ‫َ���أكُ ُل أْ َ‬ ‫���ون َك اَ‬ ‫ام َوالنَّ���ا ُر َم ْث ًوى‬ ‫َو َي ْأكُ ُل َ‬ ‫الن َْع ُ‬ ‫���م) (محمد‪ ،)١٢ :‬مان���ای‌ وایە مرۆڤانێک‬ ‫َّل ُه ْ‬

‫ک���ە ئامانجی‌ بااڵی���ان نییەو تەنه���ا بەدوا ‌ی‬ ‫تێرکردنی‌ حەزەکانیانەوەن‪ ،‬بەبێ لێکدانەوە ‌ی‬ ‫ئاکامەکان���ی‌ ئ���ەو کارانەی���ان‪ ،‬ئەوانە هیچ‬ ‫گرنگییەکی���ان بەئەقڵ‌و ژیریی���ان نەداوە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەمەش هی���چ نێوانێکیان لەنێ���وان خۆیان‌و‬ ‫ئاژەڵدا نەهێشتۆتەوە‪.‬‬ ‫ش���تێکی چاوەڕوانکراویش���ە ک���ە بەهۆی‬ ‫ئ���ەوەی بەش���ێکی‌ زۆری‌ تاکەکانی کۆمەڵگە‬ ‫کەس���انی وەرگرن‪ ،‬یان توانای بیرکردنەوەی‬ ‫زانس���تییان الوازە‪ ،‬یان هەر نییانە‪ ،‬ئەوا هەر‬ ‫لەڕێوە تەسلیمی هەس���تەوەرەکانیان دەبن‌و‬ ‫زو دەبنە ئەس���یری هەمو ئەو گوتەزاو دیدە‬ ‫س���اناو تەنانەت ئ���ەو ئیغرائاتە سێکس���ی‌و‬ ‫چێژبەخش���انەش‪ ،‬ک���ە ه���ەر زوب���ەزو بەر‬ ‫هەس���تەکان دەکەون‌و ناگەنە سنوری ژیریی‌و‬ ‫نەستی مرۆڤەکان‪.‬‬ ‫دکت���ۆر عەبدولوەهاب مەس���یریی‌ گوتار ‌ی‬ ‫ئ���ەم گروپان���ە ب���ە گوتارێک���ی‌ ڕەح���ەت‬ ‫ناودەبات‪ ،‬لەبەرئ���ەوە ‌ی ڕوی‌ لەبابەتگەلێک ‌ی‬ ‫ڕاس���تەوخۆو بەرجەس���تەکراوە‪ ،‬بابەتگەلێک‬

‫تا ئێستاش لەگوتار ‌ی‬ ‫ئەو کەسانەدا‬ ‫پشت بەدیاردە‬ ‫ڕواڵەتییەکان‬ ‫دەبەسترێت‬ ‫بۆ بڕیاردان‬ ‫لەپێشکەوتویی‌و‬ ‫دواکەوتویی‌ تاک‌و‬ ‫کۆمەڵگەکان‬ ‫الی‌ ئەو کەسانە‬ ‫تائێستاش جلوبەرگ ‌ی‬ ‫ئافرەت هێما ‌ی‬ ‫پێشکەوتوی ‌ی یان‬ ‫پێچەوانەکەیەتی‬ ‫کە بەر هەس���تەکان دەک���ەون‪ ،‬ئارەزوەکان‌و‬ ‫پێویستییە ماددییەکان‌و وەفاکردن پێیانەوە‪.‬‬ ‫ئەو پێیوایە ئەم گوتارە ب���ەردەوام خاوەن ‌ی‬ ‫وەاڵمگەلێکی‌ ئاس���ان‌و چەند لێکدانەوەیەک ‌ی‬ ‫خێراو بەپەلەیە‪ ،‬ئەگەر چی‌ ئەو لێکدانەوانەش‬ ‫ڕواڵەت���ی‌و س���ەرپێیی‌ ب���ن‪ .‬ئ���ەم مۆدیلە‬ ‫خ���ۆی‌ لەتاوتوێکردنی‌ ئیش���کالییەتە قوڵە‬ ‫ئینسانییەکانی‌ وەكو (شوناس‪ ،‬مانا‪ ،‬ئامانج)‬ ‫دەدزێتەوە‪( .‬العلمانی���ه‌ والحداپه‌ والعولمه‌‪،‬‬ ‫حوارات الدكتور عبدالوهاب المسیری‪ ،‬تحریر‪:‬‬ ‫سوزان حرفی‪ ،‬ج‪ /2‬ص‪.)205‬‬ ‫ئەو ئاڕاستە سیکۆالرە‪ ،‬بەر لەکۆمەڵگاکان ‌ی‬ ‫ئێم���ە‪ ،‬لەکۆمەڵگە ڕۆژئاواییەکان دەس���ت ‌ی‬ ‫پێکردوەو تاقیکراوەت���ەوە‪ ،‬لەوێ کاریگەریی‌‬ ‫نەرێنی���ی‌ خ���ۆی‌ بەش���ێوەیەک ‌ی ترس���ناک‬ ‫بەجێهێش���توە‪ ،‬ه���ەر ئ���ەم دەرئەنجام���ە‬ ‫مەترس���ییدارانەش لەپش���ت پرۆس���ە ‌ی‬ ‫بەدواداهاتنی‌ ی���ەک لەدوایەک ‌ی عەلمانییەت‌و‬

‫پۆس���تەکەی‌‪ ،‬مۆدێرنیت���ی‌و پۆس���تەکەی‌‪،‬‬ ‫ڕۆش���نگەریی‌و پۆس���تەکەی‌ ب���ون‪ .‬ئ���ەو‬ ‫دەرئەنجام���ەی‌ ئ���ەوان ڕوبەڕوی���ان بونەوە‪،‬‬ ‫بێگوم���ان ئێم���ەش لەکۆمەڵگ���ەی‌ کوردی‌و‬ ‫کۆمەڵگە ئیسالمییەکان ڕوبەڕویان دەبینەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئەم ئاڕاس���تانە پەرەی‌ زیاتر بسەنن‌و‬ ‫هەژم���ون بەس���ەر کۆمەڵگاکانی‌ ئێمەش���دا‬ ‫بکەن‪.‬‬ ‫ئ���ەو دەرئەنجامانەش���ی‌ کۆمەڵ���گا‬ ‫ڕۆژئاوایی���ەکان پێیگەیش���تون‪ ،‬ب���ەال ‌ی‬ ‫بیرمەندانێکی‌ وەکو عەبدولوەهاب مەسیری‌و‬ ‫هاوش���ێوەکانی‌‪ ،‬بریتی���ن لەبەش���تکردن ‌ی‬ ‫مرۆڤ���ەکان‌و کردنیان بەالش���ەیەک ‌ی بێڕوح‌و‬ ‫کۆیل���ەی‌ ح���ەزو خەس���ڵەتە ئاژەڵییەکان‪.‬‬ ‫مرۆڤ لەکۆمەڵگ���ە ڕۆژئاواییەکاندا کراوەتە‬ ‫مرۆڤێکی‌ تاکڕەهەن���دو بەکاربەر ‌ی هەمو ئەو‬ ‫کااڵو خواردن‌و کەلوپەالن���ەی‌ لەمیدیاکانەوە‬ ‫پێ���ی‌ دەناس���ێنرێن‌و لەس���ۆنگەی‌ ڕیکالم‌و‬ ‫بانگەش���ەکانەوە‪ ،‬ناچ���ار بەبەکاربردنی���ان‬ ‫دەکرێ���ت‌و هی���چ تایبەتمەندییەک���ی ب���ۆ‬ ‫ناهێڵن���ەوە‪ .‬توێژینەوەیەکی‌ ئەمریک ‌ی ئاماژە‬ ‫بۆ ئ���ەوە دەکات کە ه���ەر هاواڵتییەک ‌ی ئەو‬ ‫واڵتە‪ ،‬لەژێر کاریگەریی‌ ڕیکالم‌و پڕوپاگەندە‬ ‫تەلەفزیۆنییەکاندا‪ ،‬ڕۆژی‌ سێ جار خۆ ‌ی نوێ‬ ‫دەکاتەوە‪.‬‬ ‫ئەمە لەسەر ئاس���ت ‌ی تاک‪ ،‬لەسەر ئاست ‌ی‬ ‫کۆمەڵگ���ەش‪ ،‬کاریگەری���ی‌ نەرێنی���ی‌ ئ���ەم‬ ‫ئاڕاس���تەیە گەورەت���رە‪ ،‬چێژگەرایی‌و حەز ‌ی‬ ‫تێرکردنی‌ ئارەزوە ماددیی‌و جەس���تەییەکان‪،‬‬ ‫کێش���ەی‌ گ���ەورەی‌ لەب���واری‌ دام���ەزراوە ‌ی‬ ‫خێ���زان‌و ئاب���وری‌و دابینکردنی‌ س���ەرچاوە‬ ‫سروشتییەکان‌و کەرەس���تە ‌ی خاو و ژینگەو‬ ‫تەنان���ەت زیادبون���ی‌ نەخۆش���ییە دەرونی‌‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکانیش دروس���ت کردوە‪ .‬بەال ‌ی‬ ‫عەبدولوەهاب مەسیرییەوە‪ ،‬زۆریی‌ بەکاربردن‌و‬ ‫پێویس���تیی‌ زۆری‌ ڕۆژئ���اوا بەدابینکردن��� ‌ی‬ ‫س���ەرچاوە ‌ی سروشتی‌‪ ،‬لەپشت سەرهەڵدان ‌ی‬ ‫ئیمپریالیزمەوە وەستاوە‪ ،‬ئامانجی‌ سەرەکی ‌ی‬ ‫ئەم ئیمپریالیزم���ەش بەتااڵنبردن ‌ی خێروبێرو‬ ‫سامان ‌ی سروشتیی‌ واڵتە داگیرکراوەکان بوە‪.‬‬ ‫هەرچی ڕەوتی دوەمییش���ە‪ ،‬مەبەست لێی‬ ‫ئەو واعیزو ئایندارانەن‪ ،‬کە ئەوانیش بەبارێکی‬ ‫ت���ردا ناتوانن مەعریف���ە دینییەکەیان بخەنە‬ ‫خزم���ەت نوێکردنەوەی ه���زرو بیروبۆچونی‬ ‫ئاینیی‌و پێشکەش���کردنی دیدێکی عەقاڵنی‌و‬ ‫هەڵکردن لەگەڵ ئەو پەرەس���ەندنانەی ڕویان‬ ‫لەداکەوتەی کۆمەڵگەکەیان کردوە‪ ،‬یان هەر‬ ‫لەبنەڕەتدا خاوەنی مەعریفەیەکی دینیی ئەوتۆ‬ ‫نین‌و ناتوانن موخاتەبەی عەقڵ‌و ژیریی مرۆڤە‬ ‫مس���وڵمان‌و نامسوڵمانەکانیش���ی پێبکەن‪،‬‬ ‫ناچ���ار پەنا ب���ۆ وروژاندنی س���ۆزی ئاینیی‬ ‫وەرگرەکانیان دەبەن‪ ،‬باش���ترین کەرەستەی‬ ‫گوتارو لێدوانەکانی ئەو کەسانەش‪ ،‬چیرۆک‌و‬ ‫بەسەرهاتە الوازو بێبنەماکانن‪ ،‬لەگەڵ زمانی‬ ‫هەڕەش���ەو ترس���اندنی ئاینداران‌و نیشاندانی‬

‫ئیس�ل�امە وەک ئاینێک���ی عاش���ق بەمەرگ‌و‬ ‫دوژمن بەژیان‪.‬‬ ‫ئەو گوت���ارە وەعزئامێزەی‌ ئێم���ە لێرەدا‬ ‫بەئامانجمان گرتوە‪ ،‬گوتارێکە تەنها دەتوانێت‬ ‫دنە ‌ی عاتیفەی‌ دینیی بدات‌و بیوروژێنێت‪ .‬ئەو‬ ‫گوت���ارە ئاینییەیە کە نەک تەنها لەمزگەوت‌و‬ ‫ش���وێنی‌ پەرستش���ەکان‪ ،‬بەڵکو هەندێکجار‬ ‫لەمیدیاکانیشدا بەدی‌ دەکرێت‪ .‬ئەم گوتارە‪،‬‬ ‫گوتارێکی‌ کالسیکییە‪ ،‬ژیری‌و ئەقڵ نادوێنێت‪،‬‬ ‫ئاس���تی‌ زانستیی تێدا الوازە‪ ،‬زۆرلەخۆکردن‌و‬ ‫تەکەللوف���ی‌ تێدایە‪ ،‬پ���ڕە لەمیس���الییات‌و‬ ‫خەیاڵگەرای���ی‌‪ ،‬وەرگرەکانی‌ دەخاتە ژێربار ‌ی‬ ‫ئەرکێکی‌ ق���ورس‌و لەتوانابەدەر‪ .‬ئەم گوتارە‬ ‫زۆر بەدەگمەن باس لەکێش���ەکانی‌ کۆمەڵگەو‬ ‫ڕوداو و پێش���هاتەکانی‌ بەردەم��� ‌ی دەکات‪،‬‬ ‫کاتێکیش باس���یان لێدەکات‪ ،‬ناواقیعییەک ‌ی‬ ‫گەورە لەباس���کردن‌و چارەسەرەکانیدا بەد ‌ی‬ ‫دەکەیت‪.‬‬ ‫ئەم گوت���ارە ه���اوکات بەرمەبن���ا ‌ی هیچ‬ ‫مەنهەجییەتێکیش ئەدا ناکرێت‪ ،‬تەنها پشت‬ ‫بە ورووژاندنی‌ س���ۆزی‌ ئاینی‌و بابەتگەلێک ‌ی‬ ‫پەرش���وباڵو و بێپەیوەندیی دەبەستێت‪ .‬گەر‬ ‫بێت‌و بەدیدێک���ی‌ مەنهەجییان���ە لەم جۆرە‬ ‫گوتاران���ە بکۆڵیت���ەوە‪ ،‬دەتوانی���ت چەندین‬ ‫دژیەکییان تێدا بدۆزیتەوە‪.‬‬ ‫ئەو واعی���زو ئایندارانەی‌ باس���مان کردن‪،‬‬ ‫بەش���ێوەیەک لەشێوەکان‪ ،‬یان زیاتر‪ ،‬لەسەر‬ ‫بنەمای دواندنێکی ناعەقاڵن���ی‌و نالۆژیکیی‪،‬‬ ‫بەڵک���و لەڕێگ���ەی بزواندنی هەس���تەکانەوە‬ ‫خۆیان بەدەوروبەر ئاشنا دەکەن‌و بانگەوازی‬ ‫خۆی���ان باڵودەکەن���ەوەو لەکۆتاییش���دا‬ ‫دەوروبەرێک بۆ خۆیان دروس���ت دەکەن‪ ،‬کە‬ ‫ناتوانن خزمەتێکی زانستی بەئیسالم بکەن‪،‬‬ ‫بەڵکو زۆرجاریش دەبنە مایەی نیش���اندانی‬ ‫وێنەیەکی ناشارس���تانی بۆ ئیسالم‪ .‬لەوێنەی‬ ‫ئ���ەم ڕەوتەش‪ ،‬بەش���ێک لەوان���ەی خۆیان‬ ‫بەسەلەفیی ناوزەد کردوە‪ ،‬لەگەڵ ژمارەیەک‬ ‫ل���ەو واعی���زو گوتاربێژانەی س���ەر مینبەرو‬ ‫بڵندگۆکان‪ .‬تەنانەت ژمارەیەک لەکەسایەتییە‬ ‫سیاس���ی‌و ڕۆش���نبیرە مسوڵمانەکانیشمان‬ ‫ناتوان���ن لەنوس���ین‌و گوتارەکانیاندا بەهانەو‬ ‫بەڵگە ‌ی ئەقڵ���ی‌ ئاماژە پێبدەن‪ ،‬بەڵکو کارو‬ ‫بەرهەمەکانیان لەس���ەر وروژاندنی‌ س���ۆز ‌ی‬ ‫ئاین���دارەکان‪ ،‬ن���ەک خس���تنەڕو ‌ی ئامانج ‌ی‬ ‫ڕاستەقینەی‌ ئاین‌و شەریعەت‪.‬‬ ‫هەروەکو لەسەرەتاش���دا ئاماژەمان پێدا‪،‬‬ ‫خاڵ���ی‌ هاوبەش کە دەتوانێت ئەم ئاڕاس���تە‬ ‫"ئاینیی"ە لەگەڵ ئەو ئاڕاس���تە "سیکۆالر"ە‬ ‫کۆبکات���ەوە‪ ،‬نیش���تنەوەیانە بەالیەن���ە‬ ‫ڕواڵەتییەک���ەی‌ مرۆڤ‌و کارکردنیانە لەس���ەر‬ ‫هەستەکان‌و ش���عورو عاتیفە ‌ی دینی‌‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫غیابی‌ پرۆس���ەی‌ بیرکردنەوەو بەڕێوەبردن ‌ی‬ ‫ئارگیومێنتێکی‌ دەوڵەمەند بەبەڵگە ‌ی ئەقڵ ‌ی‬ ‫لەگەڵ بەرانبەرەکانیان‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫که‌سک و سۆر بارزانی ده‌یه‌وێ‌ له‌ك ‌ێ بچێت؟‬ ‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک "شێرکۆ کرمانج" ده‌ینوسێت‬

‫پرسی دین لەدەستور‪ :‬گفتوگۆیەک‬ ‫لەگەڵ لیژنەکەی پێداچونەوە‬ ‫سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر‬

‫چەن���د رۆژێ���ک پێش ئێس���تا کاک عەدنان‬ ‫عوسمان‪ ،‬ئەندامی لیژنەی پێداچونەی دەستوری‬ ‫هەرێمی کوردس���تان‪ ،‬بابەتێکی بەناونیشانی "‬ ‫ئێمەو پرس���ی دین لەدەس���توری كوردستاندا"‬ ‫لەس���ایتە کوردییەکان باڵوک���ردوە‪ .‬لەوێدا ئەو‬ ‫هەڵوێس���تەی لەس���ەر ڕۆڵی دین لەدەستورو‬ ‫ئەو گفتوگۆو پێش���نیازانەی کە ئێس���تا لەنێو‬ ‫لیژنەکەدا دەکرێن‌‪ ،‬کە هەندێکیان بەکۆدەنگی‬ ‫گەیش���تون‪ ،‬ک���ردوە‪ .‬ئەگ���ەری زۆر هەیە ئەو‬ ‫خااڵنە لەدەستورە هەمیشەییەکە جێگیربکرێن‪.‬‬ ‫ئەم بابەتە هەوڵدەدا ئیشکالییەتەکانی نێو ئەو‬ ‫ماددەو بڕگانە بخاتەڕو کە لیژنەکە تا ئێس���تا‬ ‫کۆکن لەسەریان‪.‬‬ ‫لەس���ەرەتا واچاکە بڵێم کە هەر دەستورێک‬ ‫دژایەت���ی دی���ن بکات ئەوە ئەو دەس���تورە نە‬ ‫دیموکراس���ی‌و ن���ە مەدەنی‌و ن���ە عەلمانی‌یەو‬ ‫ن���ە دەش���بێت بەبنەمایەک ب���ۆ پێکەوه‌ژیان‪.‬‬ ‫هەر دەس���تورێکیش دین بکات بەسەرچاوەی‬ ‫یاسادانان ئەوە ئەو دەستورە نە دیموکراسی‌و‬ ‫ن���ە مەدەنی‌و ن���ە عەلمانی‌یەو نە دەش���بێت‬ ‫بەبنەمایەک بۆ پێکەوژیان‪.‬‬ ‫بەگوێ���رەی بابەتەک���ەی کاک عەدن���ان‪،‬‬ ‫ئەندامانی لیژنەکە کۆکن لەسەر ماددەیەک کە‬ ‫دەڵێت "ئەم دەستورە دان دەنێت بەناسنامەی‬ ‫ئیس�ل�امی زۆرینەی گەلی كوردس���تان‌و رێزی‬ ‫لێدەگرێت‪ ،‬بەهەمان ش���ێوە رێز لەناس���نامەی‬ ‫دینیی مەسیحی‌و ئێزیدی‌و ئەوانی تر دەگرێت‌و‬ ‫مافەكانی���ان مس���ۆگەردەكات‪ ،‬وە ب���ۆ هەمو‬ ‫تاكێك ئازادی بیروباوەڕو ویژدان‌و ئەنجامدانی‬ ‫ڕێوڕەسمە دینییەكان دەستەبەردەكات‪".‬‬ ‫من پێموایە واچاکە ئەم دەقە بەمش���ێوەیە‬ ‫دابڕێژرێت���ەوە‪ :‬ئەم دەس���تورە ڕێ���ز لەهەمو‬ ‫دینەکانی گەلی هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬ئیسالم بنەما س���ەرەکییەی دەوڵەت���ی مەدەنییە کە‬ ‫کە دینی زۆرینەیە هەروەها مەسیحی‌و ئێزیدی‌و لەس���ەر یەکس���انبونی هاواڵتی���ان لەبەرامبەر‬ ‫کاکەیی‌‪ ،‬دەگرێت‌و مافەكانیان مسۆگەردەكات‌و یاس���ادا دامەزراوە‌‪ .‬هاوکات دژایەتی ئەو دەقە‬ ‫ئەنجامدانی ڕێوڕەسمە دینییەكانی هەمو دین‌و دەکات کە لیژنەکە خۆی لەس���ەری کۆکە‪ ،‬کە‬ ‫مەزهەبەکان دەس���تەبەردەكات‪ .‬هەمو تاكێك دەڵێت "هی���چ جیاكارییەك لەنێوان هاواڵتیانی‬ ‫كوردس���تان لەس���ەر بنەمای نەژاد‪ ،‬نەتەوە‪،‬‬ ‫ئازادی بیروباوەڕو ویژدانی هەیە‪.‬‬ ‫لەپاڵ ئەم دەس���تکارییە‪ ،‬لەجیاتی نوسینی رەگەز‪ ،‬دین‪ ،‬زمان‪ ،‬كەلتور‪ ،‬یان هەر هۆكارێكی‬ ‫"ئەوان���ی ت���ر" من پێموای���ە دەبێ���ت ئاماژە ت���ر ناكرێت"‪ ،‬هەروەها ئەو دەقەش کە دەڵێت‬ ‫بەیەکەیەکەی دینەکان بکرێت‪ .‬نابێت‌ لەدەستور "هەمو یەكس���انن بەرامبەر یاس���ا‪ ،‬هیچ جۆرە‬ ‫وش���ەی "ئەوانی تر" بەکاربێ���ت چونکە ئەمە جیاكارییەك بە هۆی ئای���ن‌و رەگەزو زمان‪...‬‬ ‫بچوککردن���ەوەی ئەو دینانەیە‪ ،‬یان الیەنانەیە‪ ،‬رێگەی پێنادرێت"‪.‬‬ ‫چ���وارەم‪ ،‬کاتێک کە ش���ەریعەتی ئیس�ل�ام‬ ‫کە راستەوخۆ ئاماژەیان پێنەکراوە‪.‬‬ ‫واپێدەچێت هەمو الیەنەکان کۆکبن لەسەری دەکرێت بەس���ەرچاوەیەک بۆ یاسادانان ئەوە‬ ‫ئەوەی کە "شەریعەتی ئیسالم سەرچاوەیەكی نایەکس���انی ژن‌و پیاوی لێدەکەوێتەوه‌ چونکە‬ ‫س���ەرەكی یاس���ادانانە وێڕای س���ەرچاوەكانی ژن���ان بەپێ���ی ش���ەریعەتی ئیس�ل�امی مافی‬ ‫تر‪ ".‬بونی دەقێکی لەم ش���ێوەیە لەدەستوردا یەکس���انیان نە لەمیرات‪ ،‬نە لەش���ایەدی‪ ،‬نە‬ ‫س���ەرەڕای کۆمەڵێ���ک کێش���ە‌و کورتهێن���ان لەمارەبڕی���ن‌‪ ،‬نە لەمافەکان���ی ژیانی خێزانی‌و‬ ‫چەند ئیش���کالییەتێکیش ‌لەخۆدەگرێت‪ .‬لێرە تەاڵقداندا نییە‪ .‬ئەمەش پێچەوانەی ناوەڕۆکی‬ ‫هەوڵدەدەین هەڵوەس���تەیەک لەسەر هەندێک ماددەیەکە کە لیژنەکە ئێستا جێگیری كردوە‪،‬‬ ‫کورتهێن���ان بکەی���ن‌و ئیش���کالییەتەکانیش کە دەڵێت "ژن‌و پی���او لەهەمو مافە مەدەنی‌و د‪.‬ئیبراهیم محه‌مه‌د جه‌زا *‬ ‫سیاسی‌و كۆمەاڵیەتی‌و ئابوری‌و ڕۆشنبیرییەكان‬ ‫بخەینەڕو‪.‬‬ ‫لیژنەکە کۆکە لەسەر ئەوەی کە "سەروەری یەكسانن‌و دەبێت الیەنی دەسەاڵتدار هەمو جۆرە‬ ‫ی‬ ‫خ���ۆم زۆر كه‌یف���م ب���ه‌و وش��� ‌ه ‌‬ ‫ی ناونیش���انی‌ وتاره‌ك���ه‌م‬ ‫بۆ گەلەو س���ەرچاوەی دەسەاڵتەكانە‪ " .‬ئەگەر كۆسپێك لەسەر پرەنسیپی یەكسانی البدات‪" ".‬هه‌رێ���م"‌ه ‌‬ ‫دەس���تورگەل بکات بەس���ەروەرو سەرچاوەی دانانی شەریعەتی ئیسالم وەک سەرچاوەیەکی نای���ه‌ت‌و له‌وتاره‌كان���ی‌ پێش���ومدا ك ‌ه‬ ‫دەس���ەاڵتەكان‪ ،‬ئەم���ە ئ���ەوە دەگەیەنێت کە یاسادانان ڕاس���ت پێچەوانەی ئەم ماددەیەیەو ب���اس له‌حكوم���ه‌ت ده‌كه‌م ه���ه‌رده‌م‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان‪ .‬به‌ال ‌‬ ‫گەل راس���تەوخۆ لەڕیفراندۆم یان ناڕاستەوخۆ دەبێتە هۆکاری دروس���تبونی دەیان کۆس���پ ده‌نوس���م حكومه‌ت ‌‬ ‫لەڕێگەی نوێنەرەکانی لەپەرلەمان یاسادانەرە‌و لەپێش‬ ‫ی هه‌رێم ‌ه نه‌گونجاوه‌و‬ ‫گەیش���تنی ژنان بەمافەکانیان لەهەمو منه‌و‌ه ئه‌و وشه‌ ‌‬ ‫لەحکومەت���دا جێبەجێک���ەرە‪ .‬ئ���ەم ماددەیە ئەو بوارانەدا‪.‬‬ ‫هەر لەپەیوەند بەڕۆڵ‌و پێگەی دین‪ ،‬لیژنەکە هی���چ به‌هایه‌كی‌ نیی���ه‌و هه‌مو ده‌زانین‬ ‫دژایەت���ی دەکات لەگ���ەڵ ئ���ەو ماددەیەی کە‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تان له‌ڕوبه‌رو ژماره‌ ‌‬ ‫شەریعەتی ئیس�ل�امی کردوە بەسەرچاوەیەكی کۆکە لەس���ەر ئەوەی کە "مزگەوت‌و كەنیسەو باشور ‌‬ ‫خانەكان���ی پەرەس���تن‪ ...‬نابێت ب���ۆ چاالكی دانیشتواندا له‌چه‌ندین واڵت گه‌وره‌تره‌‪..‬‬ ‫سەرەكی یاسادانان‪ ،‬چونکە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ ،‬ڕاستە دەقەکە شەریعەتی ئیسالمی حزب���ی‌و ملمالنێ���ی فك���ری‌و ئایدیۆلۆجی‌‪ ...‬به‌هه‌رحاڵ ئه‌و‌هی‌ كه‌ له‌م ناونیش���انه‌دا‬ ‫نەکردۆتە س���ەرچاوەی س���ەرەکی ی���ان تاکە بەكاربهێنرێن"‪ .‬لیژنەکە لەکاتێکدا کۆکە لەسەر هات���وه‌ چونكه‌ مه‌به‌س���ت به‌ڕێز كاك‬ ‫ی‬ ‫سەرچاوەی یاسادانان بەاڵم کێشەکە لەوەدایە ئەم ماددەیە کە ش���ەریعەتی ئیس�ل�امی‪ ،‬کە مه‌سعودبارزانیی ‌ه ك ‌ه تائێستا به‌فه‌رم ‌‬ ‫ی بۆ ده‌كرێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫هەرکاتێ���ک ش���ەریعەت کەم ت���ا زۆر بکرێت بەرهەمی مزگەوتە‪ ،‬کردوە بە س���ەرچاوەیەکی به‌و ناوه‌و‌ه ئاماژه‌ ‌‬ ‫بەسەرچاوەی یاس���ادانان ئەوە مانای ئەوەیە یاسادان‌و یاسا دینییەکانی بردۆتە نێو دادگاکان‌ منیش لێره‌دا وه‌ك خۆی‌ دامناوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رخۆم له‌وتارێكدا ئاماژه‌م به‌وه‌داو‌ه‬ ‫کە گەل س���ەروەر نییە‪ ،‬یان لەسەروەرییەکانی ‌تاوەکو ببن بەبنەما بۆ یەکالیکردنەوەی کێشە‬ ‫کەمکراونەت���ەوە‪ .‬ئەگ���ەر گەل س���ەروەر بێت کۆمەاڵیەتی‌و سیاسییەکان‪ .‬ئەگەر شەریعەتی پێویست ناكات ڕێنمایی‌‌و پێشنیاز بده‌ین ‌ه‬ ‫دەبێت گەل یان نوێنەرەکانی تاکە سەرچاوەی ئیس�ل�ام بکرێت بەس���ەرچاوەیەکی یاسادانان سه‌رۆكایه‌تی‌‌و حكومه‌تی‌ كوردستان (‬ ‫ئەوە دەبێت ئاس���ایی بێت ک���ە مزگەوتەکان ‪ )1‬چونك��� ‌ه ئه‌وان ش���اره‌زان‌و ده‌زانن‬ ‫یاسادانان‌و بڕیاردان بن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌له‌الیه‌ك‌و له‌الیه‌ك ‌‬ ‫دوەم‪ ،‬کاتێک ش���ەریعەتی ئیسالم دەکرێن بکرێن بەشوێنی سیاسەتکردن‪ ،‬چونکە کاتێک چ ‌‬ ‫بەس���ەرچاوەیەک بۆ یاس���ادانان ئەوە مانای شەریعەتی ئیس�ل�ام دەکرێت بەسەرچاوەیەکی تریش پێویس���ت ناكات س���ه‌رقاڵیان‬ ‫ئەوەی���ە کە هەرچ���ی فەقیهە موس���ڵمانەکان یاس���ادانان ئەوە هەر خۆی تێکەڵکردنی دینە بكه‌ین ب���ه‌م كارانه‌وه‌ چونك��� ‌ه ئه‌وان‬ ‫ی‬ ‫لەماوەی ‪ ١٤٠٠‬س���اڵی ڕاب���ردودا وەک فەتواو بەسیاس���ەت‪ ،‬جا کە وابێت بۆ دەبێت شوێنی سه‌رپه‌رش���تیكردنی‌ به‌ره‌یه‌كی‌ شه‌ڕ ‌‬ ‫یاسا بەرهەمیانهێناوە دەبێت ببێت بەیاسا یان قسەکردن لەس���ەر دین‪ ،‬کە مزگەوتە‪ ،‬لەکاری زیاتر له‌ه���ه‌زار كیلۆمه‌تر به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‬ ‫سەرچاوەی یاسادانان‪ .‬ئەمەش لەگەڵ سروشتی سیاسیی قەدەغەبکرێت‪.‬‬ ‫ی هه‌ندێك واڵت���دا نیی ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه له‌توان���ا ‌‬ ‫گەش���ەو گۆڕاویی کۆمەڵگەی کوردستان‪ ،‬وەک‬ ‫بەکورت���ی دەس���تور بۆئ���ەوە دادەنرێت کە به‌رگ ‌هی‌ یه‌ك هه‌فت ‌ه بگرێت! ئیتر چۆن‬ ‫ڕێکخستنی‬ ‫بۆ‬ ‫بنەمایەک‬ ‫‌و‬ ‫ک‬ ‫بەمەرجەعێ‬ ‫ببێت‬ ‫ه���ەر کۆمەڵگەیەک���ی دیکەی جیه���ان‪ ،‬نەک‬ ‫ئێم ‌ه س���ه‌ربه‌رز نه‌بین به‌پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫کۆمەڵگە‪،‬‬ ‫بکەرەکانی‬ ‫‌و‬ ‫م‬ ‫ئەندا‬ ‫نێوان‬ ‫پەیوەندی‬ ‫یەکناگرێت���ەوە بەڵکو دژایەتی دەکات‪ ،‬چونکە‬ ‫ده‌س���تی‌ یه‌كه‌یه‌كه‌یان م���اچ نه‌كه‌ین‌و‬ ‫بۆ‬ ‫بەکاربێت‬ ‫س���ەرچاوەیەک‬ ‫وەک‬ ‫هەروەه���ا‬ ‫ناکرێت یاسای سەدان ساڵ چەقبەستو بەسەر‬ ‫ی ڕێزو ستایش���یش بۆ شه‌هید‌ه‬ ‫س���ه‌ر ‌‬ ‫گەڕانەوە بۆی لەکاتی بونی ملمالنێ‌و تێگەیشتنە‬ ‫کۆمەڵگەی گۆڕاو بسەپێنرێت‪.‬‬ ‫جیاوازەکان‪ .‬لەژێر تیش���کی ئەو ش���یکارانەی ه���ه‌رده‌م زین���دووه‌كان دانه‌نه‌وێنین‌و‬ ‫س���ێیەم‪ ،‬کاتێک کە ش���ەریعەتی ئیس�ل�ام‬ ‫دەکرێت بەس���ەرچاوەیەک بۆ یاسادانان ئەوە س���ەرەوە دەکرێت بڵێین ئەو دەس���تورەی کە به‌ڵێ ش���انازیان پێوه‌ده‌كه‌ین‌و ئه‌وان ‌ه‬ ‫ی ئێمه‌ن‪ .‬ل���ه‌م وتاره‌دا‬ ‫مان���ای ئەوەیە کە هاواڵتیان لەس���ەر بنەمای کۆمەڵگ���ەی کوردس���تانیی چاوەڕێ���ی دەکات تاج���ی‌ س���ه‌ر ‌‬ ‫هاواڵتیبون مامەڵەی���ان لەگەڵدا ناکرێت بەڵکو هێن���دەی دەبێ���ت بەبنەم���او س���ەرچاوە بۆ ئه‌مه‌وێت ی���ه‌ك بۆچون بخه‌مه‌ به‌رده‌م‬ ‫ی كوردستان كه‌ سه‌باره‌ت به‌و‬ ‫لەس���ەر بنەمای دی���ن‪ ،‬واتە موس���ڵمانبون‌و دروس���تبونی ملمالن���ێ‌و لێتێگەیش���تنی جیا سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ئێزیدیب���ون‌و کرس���تیانبون‌و کاکەییب���ون‌و لەم���اددەو بڕگەکانی هێندە نابێ���ت بەبنەماو حه‌وت خاڵ ‌ه بو كه‌ ئاڕاسته‌ ‌‬ ‫ی كردبو‪ ،‬ئیت���ر بێگومان‬ ‫شەبەکبون سوننیبون‌و ش���یعیبون مامەڵەیان س���ەرچاوەیەک ب���ۆ پێکەوه‌ژیانێک���ی ئارام‌و پێش���مه‌رگه‌ ‌‬ ‫ی ڕاكه‌م‬ ‫به‌ڕێزیان سه‌ربه‌ستن له‌وه‌رگرتن ‌‬ ‫لەگەڵدا دەکرێ���ت‪ .‬ئەم���ەش پێچەوانەی ئەو یەکالیکردنەوەی کێشەو ملمالنێکان‪.‬‬

‫ئەو دەستورەی کە‬ ‫کۆمەڵگەی کوردستانیی‬ ‫چاوەڕێی دەکات‬ ‫هێندەی دەبێت‬ ‫بەبنەماو سەرچاوە بۆ‬ ‫دروستبونی ملمالنێ‌و‬ ‫لێتێگەیشتنی جیا‬ ‫لەماددەو بڕگەکانی‬ ‫هێندە نابێت بەبنەماو‬ ‫سەرچاوەیەک بۆ‬ ‫پێکەوه‌ژیانێکی ئارام‌و‬ ‫یەکالیکردنەوەی کێشەو‬ ‫ملمالنێکان‬

‫هه‌م���و دو به‌ه���ار جارێك پرس���ی‬ ‫ی ئه‌م میلله‌ت ‌ه ده‌گرێت‪،‬‬ ‫سه‌رۆك یه‌خه‌ ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌و‬ ‫قاوقیژێ���ك ده‌خات���ه‌ بار ‌‬ ‫ئابوری كوردستان ئیدی هه‌ر مه‌پرسه‌!‬ ‫یه‌كێك ده‌ڵێت بۆی درێ���ژ بكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویت���ر ده‌ڵێ به‌دیلی نیی���ه‌! یه‌كێك‬ ‫له‌قق���ه‌ له‌عه‌ردی ده‌دات‌و هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌مو رێككه‌وتنێك ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ئاش���ته‌وایی ده‌كات! هه‌ش���مانه‌ بۆت ‌ه‬ ‫ته‌یری كلك ته‌قێنه‌و هیچ بانادات كلك‬ ‫نه‌بێت! ئه‌م میلله‌ت ‌ه هه‌شبه‌س���ه‌ره‌ش‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌دوعای سه‌ر دوگرد (به‌رماڵ)‌و‬ ‫ئ���اه و نزا‪ ،‬هی���چ ده‌ره‌تانێكی دیكه‌ی‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫دروس���تكردنی رابردویه‌ك���ی گه‌ش‌و‬ ‫مێژویه‌كی پرش���نگدار كارێكی ئاسان‬ ‫ی به‌نه‌مریی له‌مێژودا‬ ‫نییه‌‪ ،‬هه‌مو ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ماونه‌ت���ه‌و‌ه ئه‌وانه‌ن خۆی���ان له‌مێژو ‌‬ ‫ی‬ ‫پڕ قاره‌مانێتی ش���ۆڕش‌و قوربانیدان ‌‬ ‫میلله‌ته‌كه‌ی���ان دانه‌بڕی���وه‌و ب���ه‌كاری‬ ‫(مه‌زن) بونه‌ت ‌ه پیاوی مه‌زن‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫م���ن نازانم بارزان���ی ده‌یه‌وێت له‌ك ‌‬ ‫بچێ���ت؟ له‌وان���ه‌ بچێت ك���ه‌ مێژویان‬ ‫دروس���تكردو دوای‌ مردنیان په‌یكه‌ریان‬ ‫بۆ دروس���تكرا؟ ی���ان له‌وانه‌ بچێت ك ‌ه‬

‫من نازانم بارزانی‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌كێ‌‬ ‫بچێت؟ له‌وانه‌‬ ‫بچێت كه‌ مێژویان‬ ‫دروستكردو دوای‌‬ ‫مردنیان په‌یكه‌ریان‬ ‫بۆ دروستكرا؟ یان‬ ‫له‌وانه‌ بچێت كه‌‬ ‫هێشتا زیندوبون‬ ‫په‌یكه‌ره‌كانیان‬ ‫له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌وه‌‬ ‫وردوخاشكرا‬ ‫هێش���تا زیندوب���ون په‌یكه‌ره‌كانی���ان‬ ‫له‌الی���ه‌ن خه‌ڵك���ه‌وه‌ وردوخاش���كرا‪،‬‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌جۆرج واش���نتۆن بچێت ك ‌ه‬ ‫ی وه‌رگرت‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی بۆ واڵته‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌س���توری نوس���ییه‌وه‌و ئ���ازادی بۆ‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مریكا مس���ۆگه‌ركردو سه‌رباری‌ تكا ‌‬ ‫زۆر‪ ،‬كه‌چ���ی ئاماده‌نه‌ب���و ب���ۆ خولی‬

‫س���ێیه‌م خ���ۆی هه‌ڵبژێرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پی���اوه‌ له‌ب���ری مانه‌وه‌ له‌ده‌س���ه‌اڵت‪،‬‬ ‫جێهێشتنی ده‌سه‌اڵتی كرده‌ عورفێكی‬ ‫ده‌ستوریی! یان ده‌یه‌وێت له‌لویس لۆال‬ ‫داسیلڤا‪-‬ی سه‌رۆكی به‌رازیل بچێت ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌واوبونی‌ ماو‌ه ده‌ستورییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫س���ه‌رباری خۆپیش���اندانی خه‌ڵ���ك‬ ‫ی‬ ‫ئاماده‌نه‌ب���و ده‌س���توری واڵته‌ك��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌مواربكرێت���ه‌و‌ه له‌پێن���او مان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ودا! ئه‌و پیاو‌ه له‌به‌رده‌م خه‌ڵك وت ‌‬ ‫من به‌رل ‌ه ‪ 20‬س���اڵ خه‌باتمكرد له‌پێناو‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هیچ سه‌رۆكێك ماوه‌یه‌كی درێژ‬ ‫له‌ده‌س���ه‌اڵت نه‌مێنێته‌وه‌ ئێستا چۆن‬ ‫رێگ���ه‌ به‌خ���ۆم ده‌ده‌م له‌ده‌س���ه‌اڵتدا‬ ‫بمێنم���ه‌وه‌!! خ���ۆ باس���ی ماندێالش‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬ئ���ه‌وا بێده‌نگ ده‌بی���ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پی���اوه‌ مه‌زن ‌ه ‪ 27‬س���اڵ له‌زیندان بو‪،‬‬ ‫ی ته‌نها یه‌ك‬ ‫كه‌چ���ی دوای ته‌واوبون��� ‌‬ ‫خولی س���ه‌رۆكایه‌تی‌‪ ،‬بۆ به‌عورفكردنی‬ ‫ی ده‌س���ه‌اڵت‌و پیرۆزكردنی‬ ‫جێهێش���تن ‌‬ ‫دیموكراس���ی ئاماده‌نه‌بو جارێكی دیك ‌ه‬ ‫خۆی هه‌ڵبژێرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌رزی‬ ‫هه‌م���و ئه‌مان��� ‌ه نمون���ه‌ ‌‬ ‫ژیاندۆس���تی‌‌و قوربانیدان بون له‌پێناو‬ ‫ژیان‌و خستنه‌س���ه‌رپێی دیموكراسی‌و‬ ‫به‌خته‌وه‌ریی گه‌له‌كانیان‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بینین‬ ‫هه‌ریه‌كه‌یان ده‌یان په‌یكه‌ریان له‌شوێن ‌ه‬ ‫گشتییه‌كان بۆ دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بارزانی له‌به‌ش���ێك له‌مان ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌ جیاده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مان‬ ‫رێگری���ی یاس���اییان نه‌بو‌ه ت���ا زیاتر‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵت بمێننه‌وه‌‪ ،‬كه‌چی بارزانیی‬ ‫به‌پێی‌ یاس���ا ك ‌ه خ���ۆی ئیمزایكردو‌ه‬ ‫ی نییه‌‪ ،‬به‌اڵم گێژاوێكیان‬ ‫مافی مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ ت���ا ئه‌به‌د‬ ‫دروس���تكردو‌ه ده‌یان���ه‌و ‌‬ ‫بمێنێته‌وه‌!‬

‫م���ن نازانم س���ه‌رۆك بۆچی نایه‌وێت‬ ‫له‌مانه‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌ بچێت؟ خۆ ناشێت‬ ‫بیه‌وێ���ت له‌وان��� ‌ه بچێت ك ‌ه ش���ه‌پۆلی‬ ‫توڕه‌یی خه‌ڵك ته‌خ���ت‌و تاجی هێنان ‌ه‬ ‫خوارێ‌و هه‌ریه‌كه‌یان ده‌یان س���اڵ بو‬ ‫حكومڕان ب���ون‪ ،‬هه‌ندێكیان رایانكردو‬ ‫هه‌ندێكیش���یان كه‌وتن��� ‌ه زین���دان‌و‬ ‫هه‌ندێكیشیان كه‌وتن ‌ه ده‌ستان‪.‬‬ ‫من ده‌پرسم ماندێال نه‌بو شۆڕشێكی‬ ‫له‌به‌ندیخان���ه‌وه‌ ئاراس���ت ‌ه ده‌ك���رد؟!‬ ‫ئ���ه‌وه‌ نیی��� ‌ه ئۆج���االن له‌به‌ندیخان��� ‌ه‬ ‫گه‌لێك جۆش���ده‌دات‌و باك���ورو رۆژئاوا‬ ‫ێ‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌بات! خ���ۆ بارزانیش ده‌توان ‌‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێم نه‌بێ���ت‌و كاریگه‌ریی‬ ‫گ���ه‌وره‌ی هه‌بێ���ت به‌س���ه‌ر دۆخ���ی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫‪ 10‬س���اڵه‌ بارزانی له‌م پۆس���ته‌یه‌‪،‬‬ ‫ح���ه‌زده‌كات ‪ 8‬س���اڵی دیكه‌ش له‌وێ‬ ‫بمێنیت���ه‌وه‌‪ ،‬من نازان���م ده‌یه‌وێت له‌م‬ ‫هه‌شت ساڵه‌دا چی بكات؟ له‌كاتێكدا ‪10‬‬ ‫ی هه‌ڵسوكه‌وت‬ ‫ساڵ ‌ه وه‌ك سه‌رۆكی پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‌و ‪ 10‬س���اڵ ‌ه به‌یاننامه‌كان��� ‌‬ ‫ی پارتین‌و نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫سه‌رۆك به‌یاننامه‌ ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی كوردستان‬ ‫گوزارشت له‌بۆچون ‌‬ ‫بكات‌و ‪ 10‬س���اڵه‌ نه‌یتوانیو‌ه سه‌رۆكی‬ ‫س���لێمانی‌و گه‌رمیان بێت‌و پۆلیس���ێك‬ ‫بجوڵێنێ���ت‪ ..‬هتد!؟ خراپت���ر ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫بڵێن ئه‌و پی���او‌ه به‌دیلی نییه‌! كاتێك‬ ‫ی له‌م ‪10‬‬ ‫به‌دیلی نیی��� ‌ه كه‌ توانیبێت��� ‌‬ ‫ساڵه‌ هێزی پێشمه‌رگ ‌ه یه‌كبخات؟ یان‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆو ئاس���ایش یه‌كبخات؟‬ ‫یان گوتاری ك���وردی یه‌كبخات؟! یان‬ ‫هیچ نه‌بێت س���ه‌رۆكی قیعلی هه‌مومان‬ ‫ی‬ ‫بوبێت! یان په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ كوردان ‌‬ ‫باكورو رۆژئاوا باش بوبێت‌و پشتیوانیی‬ ‫كردبن!‬

‫ڕێكخستنه‌و‌ه ‌ی هێزی‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫سه‌رۆكی‌ هه‌رێم ‌ی كوردستان‬ ‫یان ڕه‌تكردنه‌و‌هی‌!‬ ‫ئه‌گه‌ر بێینه‌و‌ه سه‌ر بابه‌تی‌ وتاره‌كه‌‪،‬‬ ‫كه‌ئه‌وی���ش ئه‌وه‌ی���ه‌ پێ���ش ماوه‌یه‌ك‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردس���تان چه‌ند‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ی گرنگی‌ ئاڕاس���ته‌ ‌‬ ‫خاڵێك ‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ك���رد بۆ ڕێكخس���تنه‌وه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ ‌‬ ‫یه‌كخس���تنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ڕێزو‬ ‫كوردس���تان‪ .‬هه‌ڵبه‌ت جێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی پێویسته‌و تا ڕۆژێك‬ ‫پێزانینه‌و كارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زووتر بكرێت باشتر‌ه بۆ واڵت‪ .‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ڕاكێش���ام له‌م فه‌رمانه‌دا‬ ‫كه‌ سه‌رنج ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك���ه‌ به‌ڕێزی���ان زۆر جه‌خت‬ ‫ده‌كه‌ن���ه‌وه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ نابێ���ت هێز‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێشمه‌رگه‌ هه‌بێت‬ ‫ی���ان له‌داهاتودا دروس���ت بكرێت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ی جوان‌و گرنگه‌و‬ ‫ئه‌م ‌ه ده‌س���ته‌واژه‌یه‌ك ‌‬ ‫پێویست ‌ه واش بێت‪ .‬لێره‌دا قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی ‪ 70‬و ‪ 80‬دێت��� ‌ه ئاراو‌ه ك ‌ه‬ ‫هێزه‌كان��� ‌‬ ‫زۆر پێویس���ت ‌ه ئه‌م دو هێز‌ه قاره‌مان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ئازایه‌ بخرێته‌و‌ه ژێر ده‌ست ‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬بێگوم���ان به‌ڕێزیش���یان‬ ‫هه‌رئه‌وه‌یان مه‌به‌س���ت ‌ه ك ‌ه ئه‌بێت ئه‌م‬ ‫ی وه‌زاره‌ت‌و‬ ‫دو هێز‌ه بچنه‌وه‌ ژێر چه‌تر ‌‬ ‫هانی‌ الیه‌ن��� ‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كانی دا ك ‌ه‬ ‫ئیش���ی‌ بۆ بكه‌ن‪ .‬ئالێره‌دای ‌ه ك ‌ه به‌ند‌ه‬ ‫ی پێ‌ ناگیرێت‌و ئه‌مه‌وێت ئه‌و‌ه‬ ‫ئیتر خۆ ‌‬ ‫بڵێم به‌ڕێز كاك مه‌سعودبارزانی‌ خۆتان‬ ‫ی پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستانن‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ئایا ناتوانن به‌فه‌رمانێك‌و له‌یه‌ك ڕۆژدا‬ ‫ی ‪ 80‬بخه‌نه‌و‌ه س���ه‌ر‬ ‫هه‌م���و هێزه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و ئیتر حیزب هیچ په‌یوه‌ندیه‌ك ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ب‌‬ ‫ب���ه‌و هێزه‌وه‌ نه‌بێ���ت؟ وه‌اڵمه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ئیتر بۆ‬ ‫ی به‌ڵێ‌ یه‌و ده‌توانن! ئه‌ ‌‬ ‫دودڵ ‌‬ ‫ده‌بێت چه‌ندین لیژن ‌ه دروست بكرێت‌و‬ ‫پاره‌یه‌كی‌ زۆر به‌خۆڕایی‌‌و به‌نانخواردن‌و‬ ‫شتی‌ تره‌وه‌ خه‌رج بكرێت كه‌له‌كاتێكدا‬ ‫به‌یه‌ك ڕۆژ ئه‌و كاره‌ بكرێت‌و له‌هه‌مان‬ ‫ی‬ ‫كاتیش���دا حكومه‌ت بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی وه‌زاره‌ت���ه‌كان چه‌ندین ڕێگاو‬ ‫خه‌رج ‌‬ ‫ی گرتۆته‌به‌ر ت���ا پار‌ه‬ ‫ش���ێوازی‌ جیا ‌‬ ‫بگێڕێته‌و‌ه بۆ خه‌زێنه‌ی‌ كوردستان! با‬ ‫ی‬ ‫ی نیش���تمان ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫به‌ڕێزتان چاوه‌ڕێ ‌‬ ‫كوردس���تان نه‌ك���ه‌ن بۆئ���ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ی ‪70‬‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ریی ‌ه بكات‌و هێزه‌كان ‌‬ ‫بگێڕێته‌وه‌ بۆ س���ه‌ر وه‌زاره‌ت‪ ،‬با ئێو‌ه‬ ‫ئه‌و كار‌ه بكه‌ن و دڵنیام ك ‌ه یه‌كێتیش‬ ‫هه‌مان شت ده‌كات‪ .‬ئه‌وه‌تا ئه‌گه‌ر په‌ل ‌ه‬

‫پێشمه‌رگ ‌ه خۆی‌‬ ‫سه‌ربه‌سته‌‬ ‫كه‌ له‌كاری‌‬ ‫سه‌ربازییه‌كه‌ی‌‬ ‫بوه‌و ئێواره‌‬ ‫ده‌چێت بۆ مه‌ڵبه‌ند‬ ‫یان لق یان‬ ‫مه‌كۆ یان‪ ..‬ئه‌مه‌‬ ‫هیچ كێشه‌یه‌ك‬ ‫نییه‌ به‌اڵم تا‬ ‫له‌وه‌زاره‌تدا‬ ‫بێت پێویسته‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی‌‬ ‫كوردستان بێت‌و‬ ‫هیچی‌ تر‬

‫ی وه‌زاره‌ت‬ ‫نیی ‌ه له‌ن���اوه‌و‌ه یان ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی كوردن‌و‬ ‫ب���ن‪ ،‬ئه‌وان ‌ه ش���ێر‌ه الوان��� ‌‬ ‫ی پێش���ومدا سه‌باره‌ت‬ ‫وه‌ك له‌وتاره‌كان ‌‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫به‌پێش���مه‌رگه‌ نوس���یوم ‌ه مان ‌‬ ‫به‌وانه‌وه‌ په‌یوه‌سته‌(‪ .)4،3،2‬دروست‬ ‫وای��� ‌ه ئ���ه‌و دو هێ���ز‌ه ه���ه‌ردو حیزب‬ ‫له‌چه‌ندین س���اڵی‌ پێش���ودا دروستیان‬ ‫ی من هیچ گرفتێك‬ ‫كردون‪ ،‬به‌اڵم به‌بڕوا ‌‬ ‫ب���ۆ وه‌زی���ر دروس���ت ناك���ه‌ن كاتێك‬ ‫ی بچنه‌و‌ه س���ه‌روه‌زاره‌ت‌و هیچ‬ ‫به‌فه‌رم ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كی���ان به‌حیزبه‌وه‌ نه‌مێنێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ربه‌ست ‌ه كه‌ له‌كار ‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ خۆ ‌‬ ‫ی بوه‌و ئێوار‌ه ده‌چێت‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كه‌ ‌‬ ‫ب���ۆ مه‌ڵبه‌ند یان لق ی���ان مه‌كۆ یان‪..‬‬ ‫ئه‌م ‌ه هیچ كێش���ه‌یه‌ك نیی��� ‌ه به‌اڵم تا‬ ‫ی‬ ‫له‌وه‌زاره‌تدا بێت پێویسته‌ پێشمه‌رگ ‌ه ‌‬ ‫كوردستان بێت‌و هیچی‌ تر‪.‬‬ ‫دوا وش���ه‌م ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌ئێس���تاداو‬ ‫ی میدیاكان���ه‌و‌ه‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ له‌ڕێگ��� ‌ه ‌‬ ‫ناڕێكی���ه‌ك‌و ناته‌بایی���ه‌ك له‌نێ���وان‬ ‫فه‌رمانده‌كان���دا ب���ه‌دی‌ ده‌كرێ���ت‌و‬ ‫ی ك���ه‌ ئه‌م��� ‌ه‬ ‫ب���وه‌ به‌ناوچه‌گه‌رێت��� ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫به‌ڕێكخس���تنه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌بێت بنه‌بڕ بكرێت‪ .‬نازانم چۆن ڕێگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌م ‌ه ده‌درێ���ت له‌كاتێكدا ك��� ‌ه هێز ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه بو‌ه به‌هێزێك ‌‬ ‫ی واڵتان هه‌ر به‌و ناو‌ه‬ ‫چه‌ندین سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌هێنن‌و ستایش ‌‬ ‫له‌وتاره‌كانیاندا ناو ‌‬ ‫ده‌كه‌ن!‬ ‫په‌راوێزه‌كان‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئێم��� ‌ه ته‌نیا یه‌ك كارمان هه‌یه‌ك ‌ه‬ ‫ی نوێ‌‪،‬‬ ‫ی كوردس���تان ‌‬ ‫بیكه‌ین! ڕۆژنامه‌ ‌‬ ‫ژمار‌ه ‪ ،2014-8-8 ،6451‬ل‪.16‬‬ ‫ی‬ ‫ی ت���ۆزی‌ ڕێگه‌ت���م ئه‌ ‌‬ ‫‪ .2‬قوربان��� ‌‬ ‫ی نوێ‌‪ ،‬ژمار‌ه‬ ‫پێشمه‌رگه‌‪ ،‬كوردس���تان ‌‬ ‫‪ ،2014-9-3، 6473‬ل‪.14‬‬ ‫ی بۆپێش���مه‌رگه‌‪،‬‬ ‫‪ .3‬یه‌كپۆش��� ‌‬ ‫ی ن���وێ‌‪ ،‬ژم���ار‌ه ‪6523‬‬ ‫كوردس���تان ‌‬ ‫‪ ،2014-11-7،‬ل‪.6‬‬ ‫ی بۆ پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬بڕوان ‌ه‬ ‫‪ .4‬دیاری��� ‌‬ ‫ماڵپ���ه‌ڕی‌‪http://www.sbeiy.com/ :‬‬

‫نه‌كرێ���ت له‌م ڕێكخس���تنه‌وه‌یه‌و وه‌زیر‬ ‫ی‬ ‫هه‌س���ت به‌وه‌بكات كه‌ هه‌ندێك هێز ‌‬ ‫پێش���مه‌رگ ‌ه له‌ژێر كۆنتڕۆڵی‌ ئه‌ودا نین‬ ‫بۆیه‌ ئه‌ویش داوای‌ ئه‌وه‌ده‌كات ك ‌ه ‪%25‬‬ ‫وه‌زاره‌ت بدرێ���ت به‌گ���ۆڕان! پێم وای ‌ه ‪article_detail.aspx?ArticleID=89‬‬ ‫ی ئه‌و به‌ڕێزه‌ نیی ‌ه ئه‌گه‌ر ‪53&AuthorID=127‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ ئامانج ‌‬ ‫ی یاری���ده‌ده‌ر‬ ‫* پڕۆفیس���ۆر ‌‬ ‫گشت هێزه‌كان له‌ژێر چه‌تری‌ وه‌زاره‌تدا‬ ‫ی زه‌ویناسی‌‪ ،‬زانكۆی‌ سلێمانی‌‬ ‫به‌ش ‌‬ ‫كۆبكرێنه‌وه‌و جیاوازی‌ نه‌بێت‪.‬‬ ‫‪ibrahimjaza@yahoo.com‬‬ ‫بێگوم���ان هیچ گله‌یی���ه‌ك له‌وهێزان ‌ه‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫‪15‬‬

‫چه‌ند ئامۆژگاریه‌ك بۆ پاراستن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوین‬ ‫منداڵه‌كه‌ت له‌گه‌رما ‌‬ ‫ی منداڵ‬ ‫ی بردنه‌ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی هه‌روه‌ها له‌كات ‌‬ ‫وه‌رزی‌ هاوی���ن‌و گه‌رم���ا ئه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫ی درێژی‌ بۆ له‌به‌ر‬ ‫ی چه‌ندین نه‌خۆشی هه‌ی ‌ه بۆ پێویس���ت ‌ه كاڵو و جل ‌‬ ‫ده‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌و بۆ منداڵ به‌تایبه‌تی‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه بكرێت بۆ ئه‌و‌هی‌ راس���ته‌وخۆ تیشك ‌‬ ‫پێویست ‌ه دایكان ئاگاداری‌ منداڵه‌كانیان هه‌تاوی‌ به‌رنه‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬شله‌مه‌نی‌‬ ‫بن‌و ره‌چاوی‌ ئه‌م ئامۆژگاریان ‌ه بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی ئ���او زۆر‬ ‫ش���له‌مه‌نی‌‌و به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫ی تیشكی‌ هه‌تاو‬ ‫‪ .1‬به‌ركه‌وتن ‌‬ ‫پێویس���ت ‌ه منداڵه‌كانی���ان بپارێ���زن پێویس���ته‌ بۆمن���داڵ‌و و ده‌یپارێزێ���ت‬ ‫له‌تیش���كی‌ هه‌تاو به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك له‌وش���كبونه‌وه‌‪ ،‬بۆی��� ‌ه پێویس���ته‌ ئاو‬ ‫و ماس���تاو و ش���ه‌ربه‌تی‌ سروشتی‌ زۆر‬ ‫ی له‌رۆژدا‪.‬‬ ‫نه‌برێنه‌ ده‌ره‌وه‌ به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫بدرێت به‌منداڵ‪.‬‬ ‫‪ .2‬جله‌كان‬ ‫ی‬ ‫‪ .4‬دایب ‌‬ ‫ی ده‌كات‬ ‫ی له‌به‌ر ‌‬ ‫پێویست ‌ه ئه‌وجالنه‌ ‌‬ ‫پێویس���ته‌ دایكان ئاگاداری‌ ئه‌و‌ه بن‬ ‫ی لۆكه‌ بن‪،‬‬ ‫بۆ منداڵه‌كه‌ی‌ دروست كراو ‌‬ ‫ی منداڵه‌كانیان بگۆڕن‌و‬ ‫نابێ���ت به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك نایلۆن بن‪ ،‬ك��� ‌ه زو زو دایب ‌‬ ‫ی نابێ���ت بهێڵ���ن دایبێ���كان زۆر پڕ بن‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ری‌ هه‌ی ‌ه منداڵه‌ك ‌ه توش ‌‬ ‫ی بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی پێست بكات‪ ،‬ئه‌وكات بیر له‌ گۆڕین ‌‬ ‫هه‌ستیاری‌‌و سوربونه‌وه‌ ‌‬

‫بۆ ئه‌و كه‌سان ‌هی‌ ڕانیان ئه‌سوتێته‌وه‌ ئه‌م خواردنه‌وانه‌ دڵه‌كزێ ناهێڵن‬ ‫ی‬ ‫ی ڕان یه‌كێكه‌ له‌كێشه‌كان ‌‬ ‫سوتانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئافره‌تان‪.‬‬ ‫كه‌س���انی‌ قه‌ڵه‌و به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ێ جار ئه‌و سوتانه‌وان ‌ه به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆر ده‌بێ���ت كه‌ جگه‌ له‌ناڕه‌حه‌تیه‌كه‌ ‌‬ ‫ئه‌بێت��� ‌ه هۆی‌ ره‌ش���بونی‌ پێس���ته‌كه‌و‬ ‫ی پێست‬ ‫ناشیرین بونی‌‪ .‬به‌اڵم پسپۆڕان ‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌چه‌ن���د رێنماییه‌ك ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫رزگاربون له‌م كێشه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ .1‬پێویسته‌ رۆژان ‌ه زیاتر له‌یه‌ك جار‬ ‫خۆت بشۆی‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬ش���ۆرتی‌ درێژ له‌به‌ر بكه‌و باشتر‬ ‫وایه‌ لۆك ‌ه بێت نه‌ك نایلۆن‪.‬‬ ‫‪ .3‬كاتێك ئه‌و شوێنه‌ت ئه‌سۆتێته‌و‌ه‬ ‫ی ساردی‌ پێدابكه‌‪.‬‬ ‫ئاو ‌‬ ‫‪ .4‬كاتێك به‌نیازیت بڕۆیت ‌ه ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫باشتروای ‌ه كرێمێك له‌و شوێنه‌ بده‌یت‌و‬ ‫ی لێبده‌یت‪ ،‬به‌وه‌ش‬ ‫ی منداڵ ‌‬ ‫دواتر بۆدر‌ه ‌‬ ‫ی پارێزه‌ر بۆ پێسته‌كه‌ دروست‬ ‫چینێك ‌‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬ ‫ی پێس���ت‬ ‫‪ .5‬كاتێ���ك ئه‌س���مه‌ربون ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس���ت ده‌بێ���ت ده‌توانی���ت كرێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ ب���ه‌كار بهێنیت به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫مندااڵن ‌‬ ‫له‌جۆری‌(كیناكومب)‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ .6‬جل���ی‌ ته‌ڕ له‌به‌ر مه‌كه‌ بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫سوتانه‌وه‌كه‌ت نه‌مێنێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ زیاتری‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫‪ .7‬سابونی‌ بۆندار به‌كار مه‌هێنه‌ بۆ‬ ‫ی ئه‌و شوێنانه‌‪.‬‬ ‫شۆردن ‌‬

‫ی دوگیان‌ بیكه‌ن‬ ‫ی ك ‌ه نابێت ژنان ‌‬ ‫ئه‌و هه‌اڵنه‌ ‌‬ ‫هه‌ندێ‌ ج���ار دایكانی‌ دوگیان به‌ده‌ر‬ ‫له‌ڕێنماییه‌كانی‌ پزیشك چه‌ند هه‌ڵه‌یه‌ك‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ زیان به‌خۆی���ان‌و كۆرپه‌له‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت‪ .‬ئه‌م هه‌اڵنه‌ش بریتین له‌‪:‬‬ ‫* له‌س���ه‌ره‌تای‌ دوگیانیدا پزیشك‬ ‫هه‌ندێ‌ ڤیتامینات ده‌نوسێت بۆدایكه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ن���دێ‌ جار ئ���ه‌م ڤیتامینانه‌‬ ‫ده‌بنه‌ ه���ۆی‌ ناڕه‌حه‌تی‌ گ���ه‌ده‌ی‌ كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش وای‌ لێ���ده‌كات واز له‌حه‌به‌كه‌‬ ‫بهێنێت‪ .‬ئه‌مه‌ هه‌ڵه‌ی���ه‌و چونكه‌ ئه‌و‬ ‫حه‌بانه‌ به‌سوده‌ بۆكۆرپه‌له‌و له‌چه‌ندین‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ زگماك���ی‌ ده‌پارێزێ���ت‪.‬‬ ‫*دایكانی‌ دوگیان وا هه‌ست ده‌كه‌ن هه‌فته‌ پێویستی‌ به‌و خواردنه‌ نیه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌توانیت ئ���ه‌و حه‌بانه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫نانخواردن���ی‌ ژه‌م���ه‌كان بخۆی���ت بۆ كه‌ پێویس���ته‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌ دوگیانی‌ خواردن���ه‌ زۆره‌ ئه‌بێته‌ هۆی‌ زیادبونی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ تۆش���ی‌ كێشه‌ی‌ دڵتێكه‌ڵهاتن‌و خ���واردن زۆر بخۆن‪ .‬ئه‌م���ه‌ هه‌ڵه‌یه‌ كێش���ی‌ دایكه‌ك���ه‌ كه‌ ئه‌م���ه‌ش زیان‬ ‫چونك���ه‌ كۆرپه‌له‌ تاوه‌ك���و دوای‌ ‪ 12‬به‌خۆی‌و كۆرپه‌له‌ی‌ ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ئازاری‌ گه‌ده‌ نه‌بیت‪.‬‬

‫زۆر به‌م���ان بۆ‬ ‫ی‬ ‫جارێكیش بێت توش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫دڵه‌كزێ‌ بوی���ن‌و ناڕه‌حه‌ت ‌‬ ‫كردوین‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌كرێت كاتێك‬ ‫ی دڵه‌كزێ نه‌بوو س���ود‬ ‫ده‌رمان ‌‬ ‫له‌م خواردنه‌وانه‌ وه‌رگربگیرێت‬ ‫ی دڵه‌كزێ‪.‬‬ ‫بۆ زو نه‌هێشتن ‌‬ ‫•‬ ‫ماست یان ماستاو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر ح���ه‌ز به‌خواردن ‌‬ ‫شیر ناكه‌یت ئه‌وه‌ ئه‌توانیت‬ ‫ماس���تاوی‌ س���ادر بخۆیته‌وه‌‪.‬‬ ‫چونك��� ‌ه ماس���ت ناهێڵیت گه‌د‌ه‬ ‫هه‌ڵچێت‪ .‬ده‌توانیت پێش ده‌ست‬ ‫پێكردنت به‌نان خواردن ماست‬ ‫یاخود ماستاو بخۆیت‪.‬‬

‫•‬ ‫ی‬ ‫ئ���اوی‌ گوێز ‌‬ ‫هین���دی‌‪ .‬ئ���ه‌م ئاو‌ه‬ ‫ی گه‌د‌ه‬ ‫ی ترشه‌ڵۆك ‌‬ ‫رێژ‌ه ‌‬ ‫رێ���ك ده‌كات‌و ناهێڵێت‬ ‫ێ دروست بێت‪.‬‬ ‫دڵه‌كز ‌‬

‫•‬ ‫ی سارد‪ .‬ئه‌م‬ ‫شیر ‌‬ ‫جۆر‌ه ش���یر‌ه ترشه‌ڵۆك ‌ه‬ ‫ی گه‌د‌ه هه‌ڵئه‌مژێت‌و‬ ‫زیاده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌مكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ئه‌بێت��� ‌ه ه���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫دڵه‌ك���زێ‪ .‬ش���یر مادده‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆبونه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌هێز‌ه بۆ نه‌هێشتن ‌‬ ‫ترشه‌ڵۆك‪ .‬بۆیه‌ له‌كاتی‌ هه‌ست‬ ‫ی‬ ‫ێ ش���یر ‌‬ ‫ك���ردن به‌دڵه‌كز ‌‬ ‫ێ ش���ه‌كر‬ ‫س���ارد به‌ب ‌‬ ‫بخۆره‌وه‌‪.‬‬

‫•‬ ‫ئاوی‌ ش���له‌تێن‪.‬‬ ‫ی ش���له‌تێن له‌ش‬ ‫ئاو ‌‬ ‫له‌ژه‌ه���ر رزگار ده‌كات‌و‬ ‫ی‬ ‫یارمه‌ت���ی‌ كه‌مكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ترشه‌لۆك ده‌دات‪ .‬ده‌توانیت‬ ‫ی ش���له‌تێن بخۆیته‌و‌ه‬ ‫ئاو ‌‬ ‫بۆرزگاربون له‌م گرفته‌‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫خوێندن‬

‫یه‌کێتی مامۆستایان خۆی بۆ سازدانی کۆنگر‌ه ئاماد‌ه ده‌کات‬ ‫"رێکخراوه‌که‌ ئه‌جندای حیزب جێبه‌جێ ده‌کات‌‪ ،‬نه‌ک داکۆکی له‌مامۆستایان بکات"‬ ‫ئا‪ :‬سروە جەمال‬ ‫ڕێكخراوی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان مانگی ئابی وەك دوا‬ ‫وادەی نوێكردنەوەی پێناسی‬ ‫بەئەندامبون لەڕێكخراوەكە‬ ‫دیاریكردوە‪ ،‬مامۆستایەك بڕوای وایه‌‬ ‫که‌ "هیچ ڕەوانییە بەزەوی وەرگرتن‬ ‫مامۆستا بترسێنن تا ببێتە ئەندام"‪،‬‬ ‫جێگری لقی سلێمانی ڕێكخراوەكەش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "چەندین بەڵگەمان‬ ‫الیە كە مامۆستا هەیە ئەندام نەبوەو‬ ‫داكۆكیمان لێكردوە یان مامەڵەی‬ ‫یەكەی نیشتەجێبونی كردوە"‪.‬‬ ‫جێگ����ری لق����ی س����لێمانی یەكێتی‬ ‫مامۆس����تایانی كوردس����تان‪ ،‬سەنگەر‬ ‫فائی����ق ڕونیك����ردەوە ب����ۆ ئەندامبون‬ ‫لەهەر ڕێكخراوێكدا ئابونەی مانگانەو‬ ‫دروس����تكردنی پێن����اس گرنگە‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی راگه‌یاند "ئێمە دوس����اڵ‬ ‫جارێ����ك نوێیدەكەینەوە‪,‬هەرچەندە‬ ‫‪ 2014-12-31‬كات����ی بەس����ەرچونی‬ ‫پێناسی مامۆستایانە‪ ،‬بەاڵم بەردەوامین‬ ‫لەتازەكردنەوەی تا ‪."8-31‬‬ ‫به‌وت����ه‌ی ئه‌و به‌رپرس����ه‌ی یه‌کێتی‬ ‫مامۆستایان‪ ،‬تا ئێس����تا یه‌کێتییه‌که‌‬ ‫زیاتر ل����ە‪ 60‬هه‌زار ئه‌ندام����ی هه‌یه‌و‬ ‫"رێژه‌که‌ش به‌رده‌وام له‌زیادبوندایه‌"‪.‬‬ ‫مامۆس����تا هەورام����ان نیعمەت ‪10‬‬ ‫ساڵە ئەندامی ئەم ڕێكخراوەیەو باس‬ ‫له‌چۆنیه‌ت����ی بەئەندامبون����ی دەكات‌و‬ ‫دەڵێ����ت‪" ،‬ل����ە‪ 2005‬ب����وم بەئەندام‬ ‫گ����ەر ئەندامیش نەبومای����ە ئابونەیان‬ ‫لەموچەك����ەم دەب����ڕی‪ ,‬ئەندامب����ون‬ ‫لەڕێكخراوەك����ە تەنها دروس����تكردنی‬ ‫هەویەو ئابونە كۆكردنەوەیە"‪.‬‬ ‫یه‌کێت����ی مامۆس����تایان داوا‬ ‫له‌مامۆس����تایان ده‌کات پێناس����ی‬ ‫ئه‌ندامبونه‌کانی����ان ن����وێ بکه‌ن����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫تا بتوان����ن به‌ش����داری له‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئه‌ندامان����ی کۆنگ����ره‌ی یه‌کێت����ی‬ ‫مامۆستایان بکه‌ن‪.‬‬ ‫بەباوەڕی مامۆستا بەمۆ ئیبراهیم‪،‬‬ ‫"نوێكردنەوەی پێناس فشاری حیزبە‬

‫قوتابخانه‌یه‌کی کوردستان‬ ‫لەسەركادرەكانیان لەڕێكخراوەكەدا‪,‬‬ ‫چونكە هەر حیزبەو دەیەوێت قورسایی‬ ‫خۆیی پیشانبدات لەكاتی كۆنگرەدا‪,‬‬ ‫ئەگینا سودی چییە؟ كاتێك مامۆستا‬ ‫ببینێ����ت ڕێكخراوەكەیان بەدەس����ت‬ ‫هەندێک‌ كادری حیزبیەوە دەناڵێنێت‬ ‫كە خەریكی خۆدەرخس����تنن لەس����ەر‬ ‫حسابی مامۆستا"‪.‬‬ ‫زۆرێ����ک له‌مامۆس����تایان گله‌یی����ان‬ ‫له‌یه‌کێتییه‌که‌ی����ان هه‌ی����ه‌ ک����ه‌ وه‌ک‬ ‫پێویس����ت داکۆک����ی له‌مامۆس����تایان‬ ‫ناکات‌و خه‌میان ناخوات‪ ،‬به‌اڵم جێگری‬ ‫لقی س����لێمانی یەكێتی مامۆستایان‪,‬‬ ‫بۆچونێکی پێچه‌وانه‌ی هه‌یه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"لەم خولەیاندا چەندین دەس����كەوتی‬ ‫گرنگمان بەدەستهێناوە‪ ،‬لەوانە بەهۆی‬ ‫فش����ارەكانی كۆلێژەكانی پەروەردەی‬ ‫بنەڕەت����ی ئێ����واران كراونەت����ەوە‬ ‫ك����ە ژمارەیەك����ی زۆر مامۆس����تا بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی بڕوانامەی بەكالۆریۆس‬ ‫تیایدا دەخوێنن‪ .‬هەروەها دروستكردنی‬ ‫‪ 3‬ه����ه‌زار یەك����ەی نیش����تەجێبون‌و‬ ‫ئەنجامدانی گرێبەس����ت ب����ۆ پێدانی‬

‫ئۆتۆمبیل هەروەها ئەنجامدانی گەشت‬ ‫بەنرخێكی داش����كاوو چارەسەركردنی‬ ‫دەیان گرفتی مامۆس����تا كە بەبەڵگەو‬ ‫نوسراو الیان پارێزراوە"‪.‬‬ ‫لەبەرامب����ەردا مامۆس����تا هەورامان‬ ‫ل����ەكاری ڕێكخراوەك����ە ڕازی نیی����ەو‬ ‫پێی وایه‌ له‌بنەڕەتدا كاری س����ەندیكا‬ ‫داكۆكیكردنە لەمافەكانی ئەو توێژەی‬ ‫كە نوێنەرایەتی دەكات‪ ،‬ئه‌و ده‌پرسێت‬ ‫"كاری����ان كامەی����ە؟ ئ����ەم ڕێكخراوە‬ ‫داكۆكی لەچ مامۆس����تایەك كردوە با‬ ‫بەدات����ا پێمان بڵێن! لەسەردەس����تی‬ ‫ئەوان چەن����د مامۆس����تا لەكرێچێتی‬ ‫ڕزگاری ب����وە؟ بەناوی مامۆس����تاوە‬ ‫یەك دونیا زەوییان وەرگرتوە داویانە‬ ‫بەكۆمپانی����او بازرگان����ەكان‪ ,‬ئەگەر‬ ‫مامۆستا ‪ 5‬دەفتەرو نیوی هەبێت یان‬ ‫بتوانێت مانگی س����ی وەرەقە قیست‬ ‫بدات‪ ،‬خۆی دەچێت لەكۆمپانیایەكی‬ ‫تر شوقە دەكڕێت‪ ,‬بۆیە ئەو ڕێكخراوە‬ ‫هەرنەبێ����ت باش����ە‪ ,‬چونك����ە كاری‬ ‫جێبەجێ‌ كردنی ئەجێندای حیزبەكانە‬ ‫نەك ماف‌و پێداویستی مامۆستا‪.‬‬

‫هه‌روه‌ه����ا ئه‌و مامۆس����تایه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"هیچ ئومێدێكم به‌یه‌کێتی مامۆستایان‬ ‫نیی����ه‌ تا كەمتری����ن داكۆكیم لێبكەن‪،‬‬ ‫چونكە لەهەمو ئەو مامۆستایانەی كە‬ ‫بەشداری خۆپیش����اندانەكانی بەردەم‬ ‫پەروەردەی سلێمانی یانكرد لەمانگی‬ ‫دو‪ ,‬تەنه����ا م����ن س����زادرام‌و ڕۆژێك‬ ‫غیابیاندام‪ ،‬یەكێتی مامۆس����تایانیش‬ ‫بەرگری لێنەكردم"‪.‬‬ ‫مامۆس����تا به‌مۆ که‌ ئەندامی گروپی‬ ‫داكۆكی لە مافی مامۆستایه‌‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫ش����ێوه‌ ڕه‌خنه‌ی له‌کاری یه‌کێتییه‌که‌‬ ‫هه‌ی����ه‌و پێی وایه‌ که‌ ئ����ەو ڕێكخراوە‬ ‫ناتوان����ێ‌ ئەو ئەركە گرنگەی لەس����ەر‬ ‫ش����انیەتی جێ‌بەجێ‌ ب����كات‌و دەڵێت‬ ‫"رێکخراوه‌که‌ توشی ئیفلیجبون بوەو‬ ‫لەجیات����ی بەرگری لەمامۆس����تا بوە‬ ‫بەشوێنی چاخواردنه‌وه‌‪ ,‬لەبەرئەوەی‬ ‫كادری حیزب����ن ناتوان����ن پێش����ڕەوی‬ ‫خۆپیشاندانەكان بكەن‪ ،‬رێكخراوەكە‬ ‫دەبێ����ت بەتەلەفونی ل����ق‌و مەڵبەندو‬ ‫مەكۆ گڵۆپی سەوزیان بۆ هەڵبكرێت‬ ‫ئەوكات لەخۆپیش����اندانی مامۆس����تا‬

‫ئەگەر لەسستی‌و‬ ‫الوازی ڕێكخراوی‬ ‫مامۆستایانەوە نەبێت‬ ‫چۆن كۆمەڵێك مامۆستا‬ ‫لەكەالرو شارەكانی تر‬ ‫گروپی داكۆكی لەمافی‬ ‫مامۆستا دروست دەكەن‬ ‫بەخۆڕسكانە؟‬ ‫بەشداری دەكەن"‪.‬‬ ‫مامۆس����تا به‌م����ۆ بۆ پش����تگیریی‬ ‫له‌قس����ه‌کانی نمونه‌یه‌ک ده‌هێنێته‌وه‌‬ ‫"ئەگەر لەسس����تی‌و الوازی ڕێكخراوی‬ ‫مامۆستایانەوە نەبێت چۆن كۆمەڵێك‬ ‫مامۆستا لەكەالرو شارەكانی تر گروپی‬ ‫داكۆكی لەمافی مامۆس����تا دروس����ت‬ ‫دەكەن بەخۆڕس����كانە؟ بۆیە مامۆستا‬ ‫بێزارب����وە لەبەیاننامە‪ ,‬هیچ ڕەوانییە‬ ‫مامۆس����تایەك ئەندام نەبێت‌و بەزەوی‬ ‫وەرگرت����ن بیترس����ێنن تاببێتە ئەندام‬ ‫لەكاتێكدا ئەبێ����ت هەمو هاواڵتییەكی‬ ‫ئ����ەم واڵت����ە زەوی وەربگرێ����ت‪ ,‬خۆ‬ ‫ئ����ەوان زەوی واڵتیان لەس����ەر تاپۆ‬ ‫نییە تا بێن‌و گاڵت����ە بەپیرۆزییەكانی‬ ‫مامۆستایان بكەن كە بەفشاری ئەزانم‬ ‫بۆ نوێكردنەوەی پێناس"‪.‬‬ ‫لەب����ارەی گلەی����ی‌و ناڕەزایەت����ی‬ ‫مامۆستایانەوە جێگری لقی سلێمانی‬ ‫ڕێكخراوەك����ە پێ����ی وای����ە بەش����ێك‬ ‫لەناڕەزاییەتیەكانی����ان ڕەوایه‌‪" ،‬دەكرا‬ ‫باش����تر كاربكەین‪ ،‬بەاڵم كاركردنمان‬ ‫بەم ش����ێوەیە لەم خولەدا ش����تێكی‬

‫تازەبو‪ ،‬ئاستەنگی زۆر هاتە ڕێگامان‪,‬‬ ‫هەندێ����ک جار ئ����ەو گلەییانە لەالیەن‬ ‫مامۆستایانەوە بەهۆی نەبونی زانیارییە‬ ‫لەسەر رێكخراوەكە‪ ،‬چونكە راگەیاندنی‬ ‫خۆم����ان نەیتوانیوە وەك پێویس����ت‬ ‫بێت‌و هەندێ‌ گلەیش لەجێگەی خۆی‬ ‫نییە‪ ،‬چونكە تائێستاش تێكەاڵوییەك‬ ‫لەنێ����وان كاری ڕێكخ����راوو ح����زب‌و‬ ‫دەزگای حكومەت����دا دەكرێ����ت‪ .‬ئێمە‬ ‫هەڵوێستمان لەسەر زۆربەی كێشەكان‬ ‫هەبوە تەنه����ا بەیاننامە دەركردنیش‬ ‫نەبوە‪ ،‬بەڵك����و ڕێكاری مەدەنی وەك‬ ‫بایكۆت‌و خۆپیشاندانمان ئەنجامداوە‪،‬‬ ‫جگە لەوەی مامۆستا گەر ئەندام بێت‬ ‫هەندێ����ک مافی مادی����ی‌و دەنگدان‌و‬ ‫خۆهەڵبژاردنی دەبێ����ت‪ ,‬به‌اڵم ئێمە‬ ‫داكۆكی لەهەمو مامۆستایەك دەكەین‬ ‫بەب����ێ‌ جی����اوازی ئەندام ب����ون یان‬ ‫ئەن����دام نەبون‪ ،‬چەندی����ن بەڵگەمان‬ ‫الیە كە داكۆكیمان لەمامۆس����تاكردوە‬ ‫ئەن����دام نەبوە ی����ان مامەڵەی یەكەی‬ ‫نیشتەجێبونی كردوە"‪.‬‬ ‫مامۆس����تا بەمۆ ئیبراهی����م له‌و بڕه‌‬ ‫پاره‌یه‌ ده‌پرسێت که‌ رێکخراوه‌که‌ وه‌ک‬ ‫ئابونه‌ له‌مامۆس����تایانی کۆده‌کاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و گومانی له‌خه‌رجکردن‌و شه‌فافیی‬ ‫ئه‌و داهاته‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ردا جێگ����ری لق����ی‬ ‫س����لێمانی ئاش����كرایكرد كە بە پێی‬ ‫یاس����ای ڕێكخراوەكەیان لەپەرلەمانی‬ ‫كوردستان داهاتەكەیان بەم شێوەیە‬ ‫خەرجك����ردوە‪ %70" ،‬ب����ۆ س����ندوقی‬ ‫دەستەبەری مامۆستایانە كە بەشێوەی‬ ‫منحە دەدرێتەوە بەمامۆس����تایان بۆ‬ ‫نەش����تەرگەری یان هاوس����ەرگیریی‪،‬‬ ‫تەنها لەلقی س����لێمانی لەساڵی ‪2012‬‬ ‫ت����ا ‪ 846 ،2014‬ملی����ۆن دین����ار بۆ‬ ‫‪ 1375‬مامۆستا خه‌رجکراوه‌ له‌ته‌واوی‬ ‫کوردس����تاندا‪ ،‬هه‌روه‌ها ‪ 3‬ملیار دینار‬ ‫دراوه‌ به‌مامۆستایان که‌ ناوی هه‌مویان‬ ‫پارێزراوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا رایده‌گه‌یه‌نێ����ت ک����ه‌‬ ‫‪ %20‬پاره‌کانی����ش بۆ ئی����دارەی لق‌و‬ ‫چاالكی����ەكان‌و ‪ %10‬ب����ۆ مەكتەب����ی‬ ‫سکرتاریه‌ت خه‌رج ده‌کرێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ به‌رگ ‌ی دوه‌می‌‪ ،‬كتێبی‌ یه‌كه‌می‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌م رێگاو‌ه گوڵچنین ‪ ..‬چه‌ند بابه‌تێكی‌ كۆمه‌ڵناس ‌ی‬ ‫ د‪ .‬سه‌مه‌د ئه‌حمه‌د‬ ‫* ده‌روازه‌‪:‬‬ ‫له‌چه‌ن���د رۆژ ‌ی راب���ردودا‪ ،‬به‌رگ��� ‌ی دوه‌م‬ ‫له‌كتێب��� ‌ی یه‌كه‌م ‌ی (به‌ده‌م رێگاو‌ه گوڵچنین)‬ ‫چ���اپ‌و باڵ‌وكرایه‌وه‌‪ .‬ئه‌م كتێب ‌ه له‌نوس���ین ‌ی‬ ‫(نه‌وش���یروان مسته‌فا ئه‌مین)ه‌‪ .‬درێژه‌ ‌ی ئه‌و‬ ‫زنجیر‌ه به‌رگ‌و كتێبانه‌ی ‌ه ك ‌ه نوس���ه‌ر پێشتر‬ ‫باڵویكردونه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬بابه‌ته‌كان��� ‌ی ئه‌م به‌رگه‌‪،‬‬ ‫جیاواز له‌به‌رگه‌كان ‌ی كتێب ‌ی دوه‌م‌و س���ێیه‌م ‌ی‬ ‫ئه‌م زنجیره‌یه‌‪ ،‬یه‌كه‌مجار‌ه باڵوده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر‪ ،‬ئ���ه‌م به‌رگ���ه‌ ‌ی كتێبه‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫ته‌رخانكردو‌ه بۆ بابه‌ت ‌ی كۆمه‌ڵناسیی‪ .‬له‌سه‌ر‬ ‫به‌رگه‌كه‌ی‌‌و له‌خوار ناونیش���ان ‌ی س���ه‌ره‌ك ‌ی‬ ‫(به‌ده‌م رێگاو‌ه گوڵچنین)‪ ،‬نوسراو‌ه (چه‌ند‬ ‫بابه‌تێك ‌ی كۆمه‌ڵناسی)‪ ..‬به‌را ‌ی ئێم ‌ه راستتر‬ ‫وابو بنوسرای ‌ه (چه‌ند بابه‌تێك ‌ی كۆمه‌ڵناسیی‬ ‫كوردی���ی)‪ ..‬چونك ‌ه ت���ه‌واو ‌ی بابه‌ته‌كان‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫بریتین له‌س���ه‌ره‌تایه‌ك ‌ی ك���ورت‌و راڤه‌كردن ‌ی‬ ‫چه‌ن���د وش���ه‌‌و زاراوه‌یه‌ك��� ‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و‬ ‫ن���ۆ بابه‌ت‪ ،‬ك��� ‌ه هه‌مویان له‌ب���اره‌ ‌ی كورد‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردییه‌و‌ه نوسراون‪.‬‬ ‫نوس���ه‌ر له‌الپه‌ڕ‌ه (‪‌)11‬و له‌ژێر مانش���ێت ‌ی‬ ‫(س���ه‌ره‌تا) نوسیویه‌تی‌‪ :‬ئێستا ساڵ ‌ی ‪1436‬‬ ‫‌ی كۆچی ‌ی مانگیه‌‪ ،‬ئێس���تا س���اڵ ‌ی ‪‌ 2014‬ی‬ ‫زایینیه‌‪ ...‬ئێم ‌ه ئه‌م ده‌س���پێك ‌ه وا ش���رۆڤ ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ین ك ‌ه نوسه‌ر مه‌به‌ستێت ‌ی به‌خوێنه‌ران‌و‬ ‫ب ‌ه هه‌مو كه‌سێك ‌ی تر بڵێت‪ :‬ئه‌وه‌ ‌ی له‌م كتێبه‌دا‬ ‫خراوه‌ت ‌ه ڕو‪ ،‬را ‌ی ئێستایه‌ت ‌ی له‌باره‌ ‌ی ره‌وت ‌ی‬ ‫گه‌شه‌ ‌ی كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردیی‌‪ ،‬نه‌ك سااڵنێك ‌ی‬ ‫زوتر نوس���رابن‌و بیركردن���ه‌وه‌‌و لێكدانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫نوس���ه‌ر‪ ،‬له‌س���ه‌ر روداوه‌كان‌و سروش���ت‌و‬ ‫پێكهات���ه‌ ‌ی كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردی���ی‌‪ ،‬گۆڕانیان‬ ‫به‌سه‌ردا هاتبێت‪ .‬ئامانجیش له‌جه‌ختكردنه‌و‌ه‬ ‫له‌(ئێستا) له‌ال ‌ی نوس���ه‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه بڵێت‪:‬‬ ‫ئێم ‌ه له‌س���ه‌رده‌م‌و دنیایه‌ك��� ‌ی نوێدا ده‌ژین‪،‬‬ ‫به‌اڵم گه‌ش���ه‌ ‌ی كۆمه‌ڵگ���ه‌ ‌ی كوردیی‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ه���ه‌ر ته‌ریب نه‌بو‌ه له‌گه‌ ‌ڵ دنیا ‌ی س���ه‌رده‌م‌و‬ ‫پێشكه‌وتنه‌كاندا‪ ،‬به‌ڵكو هه‌ر زۆر له‌دواوه‌یه‌‪..‬‬ ‫پێش���كه‌وتنه‌كان ‌ی دنیا ‌ی س���ه‌رده‌م‪ ،‬له‌ڕو ‌ی‬ ‫زانس���تی‌‌و به‌ده‌س���تهێنان ‌ی ماف ‌ه نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫سیاس���یی‌و مرۆییه‌كانه‌و‌ه هێن���د‌ه زۆرن هه‌ر‬ ‫له‌بن نایه‌ن‪ ،‬به‌اڵم كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردیی له‌هه‌مو‬ ‫ئ���ه‌م الیه‌نانه‌و‌ه زۆر له‌دواوه‌ن‪ ..‬هۆكار ‌ی ئه‌م‬ ‫پاشكۆیه‌تییه‌ش له‌هه‌ر شتێك زیاتر بۆ الوازی‌‌و‬ ‫نزم ‌ی ئاست ‌ی هۆشیار ‌ی نه‌ته‌وه‌یی تاك ‌ی كورد‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬له‌بر ‌ی ئه‌م ‌ه په‌یوه‌س���ت بون ‌ه‬ ‫به‌ناوچه‌یه‌كه‌وه‌و پێداگرییان له‌عه‌ش���یره‌ت‌و‬ ‫خێ���ڵ‌‌و هۆز‌و مه‌زه���ه‌ب‌و ئاینزاكه‌یان كردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێك���دا‪ ،‬به‌درێژایی مێژو‪ ،‬دوژمنان ‌ی‬ ‫كورد‌و داگیركه‌ران ‌ی كوردس���تان زۆر سودیان‬ ‫له‌پێكهات���ه‌ ‌ی عه‌ش���یره‌تگه‌ری‌‌و خێڵگه‌ری‌‌و‬ ‫هۆزگ���ه‌ری‌‌و تیره‌گ���ه‌ری‌‌و ناوچه‌گ���ه‌ری‌‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌چێت ‌ی كوردیی بینیوه‌‪..‬‬ ‫نوس���ه‌ر له‌رێگ���ه‌ ‌ی جه‌ختكردن���ه‌و‌ه ل��� ‌ه‬ ‫(ئێس���تا ‌ی س���اڵ ‌ی ‪ )2014‬ه‌وه‌‪ ،‬ره‌خن��� ‌ه‬ ‫له‌عه‌قڵ ‌ی هه‌ندێك له‌نوس���ه‌ران‌و كه‌سایه‌تی‌‌و‬ ‫ده‌سته‌بژێر ‌ی سیاسی‌‌و حزب ‌ی كوردی‌ ده‌گرێت‬ ‫ك ‌ه نازناو ‌ی عه‌ش���یره‌ت‌و خێ���ڵ‌و هۆز‌و تیره‌‌و‬ ‫بنه‌ماڵ���ه‌‌و ناوچه‌كه‌یان كردوه‌ت ‌ه پاش���كۆ بۆ‬ ‫ناو ‌ی راس���ته‌قینه‌ ‌ی خۆیان‪ .‬ئاماژه‌ ب ‌ه یه‌كه‌م‬ ‫ئه‌زمون��� ‌ی هه‌ڵبژاردن��� ‌ی س���ه‌رۆك ‌ی هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردس���تان ده‌كات ك��� ‌ه ل��� ‌ه س���اڵ ‌ی ‪1992‬‬ ‫به‌ڕێوه‌چ���و‪ .‬له‌م روه‌و‌ه ئ���ه‌و‌ه به‌یان ده‌كات‬ ‫ك��� ‌ه (له‌هه‌ڵبژاردن ‌ی س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێمدا‬ ‫چه‌ن���د كه‌س���ایه‌تیه‌ك ك ‌ه بۆ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم ركابه‌ر ‌ی یه‌كتریان ئه‌كرد‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌یان‬ ‫هه‌ڵگر ‌ی نازناو ‌ی خێ ‌ڵ یان ناوچه‌یه‌ك بون)‪.‬‬ ‫(ل ‪ .)11‬پاشان نوس���ه‌ر ده‌پرسێت‪(:‬بۆچ ‌ی‬ ‫هه‌تا ئێس���تا ئه‌م گرێیه‌‪ :‬گرێ ‌ی خێڵ‌‪ ،‬گوند‪،‬‬ ‫ناوچه‌‪ ،‬له‌ده‌رون��� ‌ی مرۆڤ ‌ی ك���وردا ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫كاریگه‌ره‌‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه جێگه‌ ‌ی ش���انازی ‌ه خۆ ‌ی‬ ‫پێو‌ه هه‌ڵبكێش���ێ‌؟ بۆچ ‌ی ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئینتیما‬ ‫ب���ۆ گونده‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬ش���اره‌كه‌ی‌‪ ،‬ناوچه‌ك���ه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌یوروژێن ‌ێ ئه‌وه‌ند‌ه ئینتیما بۆ نیشتمانه‌كه‌ ‌ی‬ ‫– كوردس���تان نایخروش���ێنێ‌‌و ئه‌وه‌ن���ده‌ ‌ی‬ ‫ئینتیما بۆ تیره‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬هۆزه‌كه‌ ‌ی خێڵه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌یجوڵێن ‌ێ ئه‌وه‌ند‌ه ئینتیما بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌ ‌ی –‬ ‫كورد نایبزوێنێ‌؟ بۆچ ‌ی حیزبه‌كان مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییان دامه‌زراندو‌ه بۆ به‌الداخس���تن ‌ی‬ ‫كێش���ه‌ ‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت��� ‌ی ئاڵ���ۆز‌و خوێن���او ‌ی‬ ‫له‌كاتێكدا ده‌زگا ‌ی قه‌زایی "پیش���ه‌یی" هه‌یه‌‪.‬‬ ‫(ل ‪ .)11‬ئه‌م پرس���یارانه‌‌و چه‌ندین پرسیار ‌ی‬ ‫تر شایان ‌ی ئه‌وه‌ن بكرێن‌و به‌شێوه‌ك ‌ی زانستیی‬ ‫وه‌اڵم بدرێنه‌وه‌‪ ..‬وه‌ك نوسه‌ر ده‌ڵێت‪( :‬ئه‌م‬ ‫چه‌ند وتار‌ه هه‌وڵێك ‌ی سه‌ره‌تایی ‌ه بۆ به‌شدار ‌ی‬ ‫له‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ ‌ی ئه‌م پرسیارانه‌)‪( .‬ل ‪.)11‬‬ ‫* كوردو هاوسه‌رگیری‪:‬‬ ‫یه‌ك���ه‌م بابه‌ت ‌ی ئه‌م كتێب��� ‌ه ته‌رخانكراو‌ه‬ ‫ب���ۆ قس���ه‌كردن ل ‌ه ب���اره‌ ‌ی جۆر‌و ش���ێواز‌و‬ ‫سیس���تمه‌كان ‌ی هاوس���ه‌رگیریی له‌كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫كوردیدا‪.‬‬ ‫ئاش���كرای ‌ه ك ‌ه هاوس���ه‌رگیریی بابه‌تێك ‌ی‬ ‫تایبه‌ت ‌ی شه‌خس���ییه‌‪ ،‬له‌نێوان نێر‌و مێیه‌كدا‬ ‫دروست ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی ك ‌ه مرۆڤ‬ ‫بونه‌وه‌رێك��� ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪ ،‬بۆی��� ‌ه ناكرێت‬

‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی كۆمه‌ڵگ��� ‌ه باس له‌پرۆس���ه‌ ‌ی‬ ‫هاوسه‌رگیریی بكرێت‪ ..‬كاتێك ئه‌م ‌ه ده‌ڵێین‪،‬‬ ‫درك ب���ه‌وه‌ش ده‌كه‌ی���ن ك��� ‌ه زۆرج���ار ئه‌م‬ ‫پرۆسه‌ی ‌ه له‌سه‌ر حیساب ‌ی ئازادیی ‌ه شه‌خسی‌‌و‬ ‫تاك ‌ه كه‌س���ییه‌كان له‌كۆمه‌ڵگه‌دا به‌ڕێوه‌چوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ره‌خنه‌ش له‌هه‌ژم���ون‌و پاوانخواز‌و‬ ‫بااڵده‌س���ت ‌ی زاڵمانه‌ ‌ی كۆمه‌ڵگ��� ‌ه ده‌گرێ ك ‌ه‬ ‫چۆن ناوه‌رۆك ‌ی پڕ له‌جوانی‌‌و خۆشه‌ویستی‌‌و‬ ‫وه‌فادار ‌ی پرۆسه‌ ‌ی هاوسه‌رگیریی گۆڕیو‌ه بۆ‬ ‫ش���ێواندن‌و له‌باربردن ‌ی په‌یوه‌ند ‌ی مرۆیانه‌ ‌ی‬ ‫توخمی‌ نێر‌و م ‌ێ له‌گه‌ ‌ڵ یه‌كدا‪.‬‬ ‫نوسه‌ر له‌خستنه‌ڕو ‌ی ئه‌م بابه‌ته‌دا‪ ،‬ئاماژ‌ه‬ ‫به‌دو جۆر له‌هاوسه‌رگیر ‌ی ده‌كات‪( ،‬ناوخۆیی‌و‬ ‫ده‌ره‌كی)‪ .‬ناوخۆیی ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه (بنه‌ماڵه‌یه‌ك‪،‬‬ ‫به‌ره‌بابێك‪ ،‬تیره‌یه‌ك‪ ،‬هۆزێك‪ ،‬عه‌شیره‌تێك‪،‬‬ ‫مه‌زهه‌بێك‪ ،‬دینێ���ك‪ ،‬ته‌نیا له‌ن���او خۆیاندا‬ ‫ژنوژنخواز ‌ی بكه‌ن‪ .‬له‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی گروپ ‌ی خۆیان‬ ‫ژن نه‌هێنن‌و ئاماد‌ه نه‌بن ژن بده‌ن به‌ پیاو ‌ی‬ ‫گروپێك ‌ی تر‪ ...‬به‌اڵم هاوس���ه‌رگیری ده‌ره‌ك ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه كچ‌و ك���وڕ بتوانن ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ‌ی‬ ‫خێزان‪ ،‬بنه‌ماڵه‌‪ ،‬به‌ره‌باب‪ ،‬هۆز‪ ،‬تیره‌‪ ،‬خێڵ‌‪،‬‬ ‫دین‪ ،‬مه‌زهه‌ب‪ ،‬نه‌ته‌وه‌كه‌ ‌ی خۆی‌‪ ،‬شوبكات‌و‬ ‫ژن بهێنێت)‪( .‬ل ‪.)19‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌ی جێ���گا ‌ی س���ه‌رنج ‌ه ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردیدا‪ ،‬هاوسه‌رگیریی ده‌ره‌ك ‌ی‬ ‫ده‌گمه‌نه‌‌و هاوس���ه‌رگیریی ناوخۆیی سیستم ‌ی‬ ‫هه‌ر‌ه باو ‌ی ژنوژنخواز ‌ی بوه‌‪.‬‬ ‫نوسه‌ر له‌درێژه‌ ‌ی ئه‌م بابه‌ته‌دا‪ ،‬جۆره‌كان ‌ی‬ ‫هاوس���ه‌رگیریی ناوخۆیی دین���ی‌‌و مه‌زهه‌بی‌‌و‬ ‫خێاڵیه‌تی‌‌و شێخایه‌تی‌‌و چینایه‌تی‌‌و خزمایه‌ت ‌ی‬ ‫خس���توه‌ت ‌ه ڕو‪ ،‬بۆ هه‌ر یه‌كه‌ش���یان نمونه‌ ‌ی‬ ‫هێناوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هاوسه‌رگیریی ناوخۆیی دینی‌‪،‬‬ ‫ئاماژ‌ه به‌هاوس���ه‌رگیریی ئیزیدی‌‪ ،‬یارسانی‌‪،‬‬ ‫مه‌س���یحی‌‪ ،‬ئیس�ل�ام ‌ی كردوه‌‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌هاوس���ه‌رگیریی ناوخۆیی – خزمایه‌تی‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫خوێن به‌یه‌كیانه‌و‌ه ده‌به‌س���تێت‪ ،‬ئه‌و‌ه به‌یان‬ ‫ده‌كات ك ‌ه ژنوژنخواز ‌ی له‌نێوان خزم ‌ی نزیك‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌ی ئام���ۆزا‪ ،‬خاڵۆزا‪ ،‬پ���ورزا ئه‌نجام‬ ‫دراوه‌‪ .‬بۆ ئارایش���تكردن‌و ره‌واج پێدان ‌ی ئه‌م‬ ‫جۆر‌ه هاوسه‌رگیرییه‌‪ ،‬كورد چه‌ندین گۆرانی‌‌و‬ ‫به‌ی���ت‌و بالۆره‌‌و په‌ند‌و قس���ه‌ ‌ی نه‌س���ته‌ق ‌ی‬ ‫له‌باره‌ ‌ی ئامۆزا‌و پورزا‌و خاڵۆزاو‌ه وتوه‌‪.‬‬ ‫باب���ه‌خ‌و ره‌واج پێدان��� ‌ی ئ���ه‌م ج���ۆر‌ه‬ ‫هاوس���ه‌رگیریی ‌ه ب���ۆ دو هۆكار ‌ی س���ه‌ره‌ك ‌ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬یه‌كه‌م ئه‌وه‌ی ‌ه ك��� ‌ه ئاینه‌كان ‌ی‬ ‫ئیسالم‌و ئیزیدی‌‌و یارسان رێگه‌یان له‌م جۆر‌ه‬ ‫هاوس���ه‌رگیریی ‌ه نه‌گرتوه‌‪ .‬دوه‌م‪ ،‬په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌ئابوری‌‌و موڵكداری‌‌و زه‌ویوزاره‌و‌ه هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫خێزان ‌ی ك���ورد بۆی ‌ه له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌وه‌دا بو‌ه ك ‌ه‬ ‫ك���چ‌و كوڕ ‌ی ئامۆزا‌و پ���ورزا‌و خاڵۆزا بۆ یه‌ك‬ ‫ب���ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ میرات‌و موڵك‌و ماڵ‌‌و زه‌وی‌‌و‬ ‫س���امانه‌كانیان له‌نێوان خۆیاندا بمێنێته‌وه‌‌و‬ ‫نه‌بن به‌موڵك ‌ی بێگانه‌‪ .‬بێگانه‌ش ئه‌و كه‌سه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه هاوخوێن ‌ی بنه‌ماڵه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫له‌درێ���ژه‌ ‌ی ئه‌م بابه‌ته‌دا تیش���ك خراوه‌ت ‌ه‬ ‫س���ه‌ر ژن به‌ژن‌و جۆره‌كان ‌ی ت���ه‌اڵق به‌ته‌اڵق‬ ‫وه‌ك دو دیارده‌ ‌ی دیار ‌ی كورده‌واری‌‪.‬‬ ‫خوێنه‌ر له‌موتااڵ ‌ی ئ���ه‌م چه‌ند الپه‌ڕه‌یه‌دا‬ ‫زۆر به‌جوان��� ‌ی ئ���ه‌وه‌ ‌ی ب���ۆ رون ده‌بێته‌و‌ه‬ ‫ك��� ‌ه كۆمه‌ڵگ���ه‌ ‌ی ك���وردی‌‪ ،‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌هاوس���ه‌رگیریی‪ ،‬هیچ رێزێك��� ‌ی بۆ هه‌ردو‬ ‫توخم ‌ی نێر‌و م ‌ێ به‌گش���تی‌‌و م��� ‌ێ به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫دانه‌ناوه‌‪ .‬نه‌ك هه‌ر ئه‌م���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌زۆربه‌ ‌ی‬ ‫جاراندا‪ ،‬هاوسه‌رگیریی پرۆسه‌یه‌ك ‌ی ناچاریی‬ ‫بوه‌‌و سه‌پێندراو‌ه به‌سه‌ر نێر‌و م ‌ێ به‌گشتی‌‌و‬ ‫م ‌ێ به‌تایبه‌تی‌‪ ..‬هه‌ر له‌سۆنگه‌ ‌ی ئه‌مه‌شه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه زۆرجار خیانه‌ت ‌ی هاوس���ه‌رگیریی له‌الیه‌ن‬ ‫ژن‌و پی���اوه‌و‌ه روی���داوه‌‪ .‬هه‌م���و ئه‌مانه‌ش‬ ‫راس���تییه‌ك ‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی تاڵ���ن‌و مرۆ ده‌بێت‬ ‫دانیپێدا بنێت‌و ره‌خن���ه‌ ‌ی لێبگرێت‌و هه‌وڵ ‌ی‬ ‫بنه‌بڕكردنی‌ بدات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ‌ی له‌م نێوه‌نده‌دا جێگه‌ ‌ی س���ه‌رنج ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه هه‌ندێك له‌نوس���ه‌ران‌و توێژه‌ران ‌ی‬ ‫ك���ورد‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا هه‌ندێ���ك له‌گه‌ڕی���د‌ه‬ ‫بیانیی���ه‌كان‪ ،‬بۆ به‌رزكردن���ه‌وه‌ ‌ی كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫كوردی‌‪ ،‬وا باس له‌كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كورد ‌ی ده‌كه‌ن‬ ‫ك ‌ه سه‌باره‌ت به‌ژن‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ‌ی كراوه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌م ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ژنان‪ ،‬له‌كێڵگه‌‌و‬ ‫مه‌زراكاندا‪ ،‬له‌راییكردن��� ‌ی كار ‌ی ئاژه‌ڵداریدا‪،‬‬ ‫له‌كات��� ‌ی ك���ۆچ‌وڕه‌ودا‪ ،‬شانبه‌ش���ان ‌ی پیاوان‬ ‫له‌كاردان‪ ..‬به‌اڵم له‌راس���تیدا ئه‌مان ‌ه هه‌رگیز‬ ‫به‌ڵگه‌ ‌ی راست‌و زانست ‌ی نین له‌سه‌ر كرانه‌وه‌ ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردیی‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵگه‌ن‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ ‌ی ك��� ‌ه مێیین��� ‌ه له‌كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫كوردیدا ئامرازێك بو‌ه بۆ كاركردن‪ ،‬به‌ڵگه‌ش‬ ‫بۆ راس���ت ‌ی ئه‌م قسانه‌‪ ،‬وردبونه‌و‌ه له‌م چه‌ند‬ ‫الپه‌ڕه‌ی ‌ه به‌س ‌ه ك ‌ه له‌م كتێبه‌دا ته‌رخانكراو‌ه‬ ‫بۆ بابه‌ت ‌ی هاوسه‌رگیریی‌و جۆر‌و شێوازه‌كان ‌ی‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردیدا ك ‌ه پڕا‌وپڕ‌ه له‌بێمافی‌‌و‬ ‫بێداد ‌ی مرۆیی ك ‌ه كۆمه‌ڵگ ‌ه به‌سه‌ر تاكه‌كاندا‬ ‫سه‌پاندویه‌تی‌‪ .‬‬ ‫* تاك ‌ی كورد‌و رێچه‌ڵه‌ك‪:‬‬ ‫به‌شێك ‌ی تر ‌ی ئه‌م كتێبه‌‪ ،‬ته‌رخانكراو‌ه بۆ‬ ‫لێدوان له‌باره‌ ‌ی تاك ‌ی كورد‌و رێچه‌ڵه‌كه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هه‌شت الپه‌ڕه‌ ‌ی بۆ ته‌رخانكراوه‌‪.‬‬

‫له‌سه‌ره‌تا ‌ی ئه‌م بابه‌ته‌دا‪ ،‬نوسه‌ر ئاماژ‌ه بۆ‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه عه‌ره‌ب ‌ی خێڵه‌كی‌ نه‌س���ه‌ب‌و‬ ‫رێچه‌ڵه‌ك��� ‌ی خۆیان ب���ه‌الو‌ه گرنگ بو‌ه ك ‌ه بۆ‬ ‫كێ‌‌و بۆ ك���ه‌ ‌ی ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬له‌م بواره‌ش���دا‬ ‫س���ه‌دان كتێبیان نوسیوه‌‪ ،‬به‌اڵم كورد‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌چه‌ن���د گروپێك ‌ی دیاریك���راو‪ ،‬گرنگییه‌ك ‌ی‬ ‫ئه‌وتۆیان پێنه‌داوه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌و گروپان���ه‌ ‌ی ك��� ‌ه بابه‌خیان‬ ‫به‌رێچه‌ڵه‌ك��� ‌ی خۆی���ان داوه‌‪( ،‬بنه‌ماڵ���ه‌ ‌ی‬ ‫سادات) بوه‌‪ ،‬ك ‌ه خۆیان به‌نه‌وه‌ ‌ی (محه‌ممه‌د‬ ‫– پێغه‌مبه‌ر ‌ی ئیس�ل�ام) داده‌نێن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫(بنه‌ماڵ���ه‌ ‌ی فه‌رمانڕه‌واكان��� ‌ی میرایه‌تی��� ‌ه‬ ‫كورده‌كان) یه‌كێك��� ‌ی تر‌ه له‌و بنه‌مااڵنه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫گرنگییان به‌رێچه‌ڵه‌ك ‌ی خۆیان داوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌م بابه‌ت���ه‌‪ ،‬پشتبه‌س���ت‬ ‫به‌زانیارییه‌كان ‌ی ناو كتێب ‌ی (ش���ه‌ره‌فنامه‌)‪،‬‬ ‫نوس���ه‌ر ئ���ه‌و‌ه ده‌خات��� ‌ه رو ك��� ‌ه بنه‌ماڵ��� ‌ه‬ ‫فه‌رمانڕه‌واكان ‌ی كورد‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ ‌ی ره‌وایه‌ت ‌ی‬ ‫بده‌ن��� ‌ه ده‌س���ه‌اڵت ‌ی میرایه‌ت��� ‌ی خۆی���ان‪،‬‬ ‫رێچه‌ڵه‌ك ‌ی خۆیان بردۆت ‌ه س���ه‌ر كه‌س���ێك‪،‬‬ ‫ی���ان بنه‌ماڵه‌یه‌ك ‌ی فه‌رمان���ڕه‌وا ‌ی كۆن‪ ..‬بۆ‬ ‫نمون���ه‌‪ ،‬فه‌رمانڕه‌وایان ‌ی هه‌رك���ی‌‪ ،‬ئامێدی‌‪،‬‬ ‫چه‌مش���كه‌زه‌ك‪ ،‬رێچه‌ڵه‌ك ‌ی خۆیان بردوه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌ر خه‌لیفه‌كان ‌ی عه‌باس���ی‌‪ .‬فه‌رمانڕه‌وایان ‌ی‬ ‫مه‌رداس���ی‌‪ ،‬خۆیان به‌نه‌وه‌ ‌ی عه‌باس‪ ،‬مام ‌ی‬ ‫پێغه‌مبه‌ر داده‌نێن‪ .‬فه‌رمانڕه‌وایان ‌ی سلێڤانی‌‪،‬‬ ‫خۆیان به‌ن���ه‌وه‌ ‌ی مه‌روان ‌ی حیمار داناوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫یه‌كێ���ك بو‌ه له‌خه‌لیفه‌كان��� ‌ی ئه‌مه‌وی‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی جێگه‌ ‌ی باسه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها پێكه‌نینیش ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه فه‌رمانڕه‌وایان��� ‌ی جه‌زیره‌ خۆیان‬ ‫به‌نه‌وه‌ ‌ی خالید ‌ی كوڕ ‌ی وه‌لید – س���ه‌حابه‌ ‌ی‬ ‫پێغه‌مبه‌ر دان���اوه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدا ك ‌ه خالید‬ ‫نه‌وه‌ی‌ نێرینه‌ ‌ی نه‌بوه‌!‬

‫ی‬ ‫شانازیكرن ‌‬ ‫تاكه‌كانی‌ هه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك‬ ‫به‌رێچه‌ڵه‌ك‌و‬ ‫به‌ره‌باب‌و بنه‌ماڵه‌‌و‬ ‫خێڵ‌و عه‌شیره‌ت‌و‬ ‫هۆز‌و تایه‌فه‌‌و‪ ..‬‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و‌هی‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی ‌ه زۆر‬ ‫ی نادات‬ ‫گرنگ ‌‬ ‫به‌شاره‌زایی‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌هره‌‌و لێهاتوی ‌‬ ‫ی‬ ‫تاكه‌كان‪ ،‬له‌بر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مه‌‪ ،‬شاناز ‌‬ ‫به‌رێچه‌ڵه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن‬ ‫هه‌ندێ���ك له‌می���رو فه‌رمانڕه‌واكان��� ‌ی تر ‌ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬رێچه‌ڵه‌ك ‌ی خۆیان بردوه‌ته‌و‌ه بۆ‬ ‫سه‌ركرده‌و ده‌سه‌اڵتداره‌كان ‌ی ئێران‪ .‬بۆ نمونه‌‪،‬‬ ‫میران ‌ی به‌دلیسی‌‪ ،‬خۆیان به‌نه‌وه‌ ‌ی جاماسب ‌ی‬ ‫كوڕ ‌ی فه‌یروز پێنجه‌مین كیسرا زانیوه‌‪.‬‬ ‫بنه‌ماڵه‌ ‌ی شێخان ‌ی ته‌ریقه‌ت‪ ،‬یه‌كێك ‌ی تر‌ه‬ ‫ل���ه‌و بنه‌مااڵنه‌ ‌ی ك ‌ه بایه‌خی���ان به‌رێچه‌ڵه‌ك‌و‬ ‫به‌ره‌باب ‌ی خۆیان داوه‌‪ .‬هه‌ندێك له‌م بنه‌مااڵنه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ ‌ی نازناو ‌ی (ش���ێخ)یان نوس���اندو‌ه‬ ‫به‌ناو ‌ی بنه‌ماڵه‌كه‌یانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم (سه‌ید) واتا‬ ‫نه‌وه‌ ‌ی كوڕان��� ‌ی ئیمام ‌ی عه‌ل ‌ی نه‌بون‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌ه���ۆ ‌ی مانه‌وه‌ ‌ی زۆریان له‌س���ه‌ر به‌رما ‌ڵ بۆ‬ ‫نوێژو خواپه‌رستی‌‪ ،‬ناو ‌ی شێخیان وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫به‌مجۆر‌ه ش���ێخان ‌ه وتراو‌ه (شێخ ‌ی به‌رماڵ‌)‪.‬‬ ‫بۆ ئیرش���اد‌و راكێش���ان ‌ی مورید‌و مه‌نسوب‪،‬‬ ‫بۆ پێگه‌یاندن ‌ی خه‌لیفه‌‌و ده‌روێش‌و س���ۆفی‌‪،‬‬ ‫شێخان ‌ی ته‌ریقه‌ت ‌ی قادر ‌ی "ته‌كیه‌"و شێخان ‌ی‬ ‫ته‌ریقه‌ت ‌ی نه‌قشبه‌ند ‌ی "خانه‌قا" یان هه‌بوه‌‪..‬‬ ‫(ل‪.)49‬‬ ‫نوس���ه‌ر‪ ،‬س���ه‌باره‌ت به‌بنه‌ماڵه‌ ‌ی شێخان ‌ی‬ ‫ته‌ریق���ه‌ت‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌س��� ‌ێ بنه‌ماڵ ‌ه ده‌كات‪،‬‬ ‫ك ‌ه بریتی���ن له‌‪ :‬بنه‌ماڵه‌ ‌ی بارزانی‌‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ ‌ی‬ ‫نه‌قشبه‌ندی‌‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ ‌ی تاڵه‌بانی‌‪.‬‬

‫بنه‌ماڵه‌ ‌ی سه‌ران ‌ی خێڵه‌كان‪ ،‬یه‌كێك ‌ی تر‌ه‬ ‫له‌و بنه‌مااڵنه‌ ‌ی ك ‌ه گرنگیان داو‌ه به‌رێچه‌ڵه‌ك ‌ی‬ ‫خۆیان‪ ،‬ك��� ‌ه به‌زۆر ‌ی له‌رێگ���ه‌ ‌ی چیرۆكێك ‌ی‬ ‫راست‪ ،‬یان هه‌ڵبه‌ستراوه‌وه‌‪ ،‬بنه‌چه‌ ‌ی خۆیان‬ ‫گێڕاوه‌ت ‌ه سه‌ر كه‌س���ێك ‌ی ئازا‌و به‌هێزو ژیر‪،‬‬ ‫ك ‌ه به‌هۆ ‌ی ب���راو خزمه‌كانیه‌و‌ه به‌ره‌بابێكیان‬ ‫پێكهێناوه‌‪ ،‬ده‌س���ت ‌ی گرتو‌ه به‌س���ه‌ر شوێن ‌ی‬ ‫ژیان‌و دانیشتوه‌كانی دا‪( ..‬ل ‪ .)50‬له‌نمونه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌م بنه‌مااڵنه‌‪ ،‬نوس���ه‌ر ئام���اژ‌ه به‌خێڵه‌كان ‌ی‬ ‫شێخ بزێنی‌‪ ،‬هه‌ركی‌‪ ،‬ده‌لۆ ده‌كات‪..‬‬ ‫هه‌ر له‌درێژه‌ ‌ی ئه‌م باس���ه‌دا‪ ،‬نوسه‌ر باس‬ ‫له‌چ���وار توێ���ژ ‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت��� ‌ی ده‌كات ك��� ‌ه‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ی���ان ره‌وایه‌ت��� ‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ ‌ی بۆ‬ ‫ش���تێك ‌ی تایبه‌ت گه‌ڕاندوه‌ت���ه‌وه‌‪ ..‬بۆنمون ‌ه‬ ‫(س���ادات) ره‌وایه‌ت��� ‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ ‌ی ب���ۆ‬ ‫باوباپیرانی���ان ده‌گه‌ڕێنن���ه‌وه‌‪( .‬س���ه‌ید)‬ ‫ره‌وایه‌ت��� ‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ ‌ی له‌پێغه‌مب���ه‌ر ‌ی‬ ‫ئیس�ل�امه‌و‌ه وه‌رگرت���وه‌‪( .‬می���ر) ره‌وایه‌ت ‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌ ‌ی له‌باپیره‌ ‌ی وه‌رگرتوه‌‪( .‬شێخ)‬ ‫ره‌وایه‌ت ‌ی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ ‌ی له‌كه‌س ‌ی یه‌كه‌م ‌ی‬ ‫بنه‌ماڵه‌كه‌ ‌ی وه‌رگرتوه‌‪( .‬سه‌رخێڵ‌) ره‌وایه‌ت ‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌ ‌ی ل ‌ه توانا ‌ی خۆیه‌و‌ه وه‌رگرتوه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی ئه‌م باس���ه‌دا‪ ،‬نوس���ه‌ر ئه‌وه‌ش ‌ی‬ ‫خس���توه‌ت ‌ه ڕو ك ‌ه له‌ن���او خێڵه‌كان ‌ی كوردا‪،‬‬ ‫هه‌ندێ له‌تیر‌ه سه‌ره‌كیه‌كان ‌ی مه‌نگوڕ به‌ناو ‌ی‬ ‫ئافره‌ته‌و‌ه بوه‌‪ .‬تایه‌ف���ه‌ ‌ی مروه‌ت‪ .‬تایه‌فه‌ ‌ی‬ ‫ئامان‪ .‬تایه‌فه‌ ‌ی زێڕین‪ .‬تایه‌فه‌ ‌ی شه‌م‪( ..‬ل‬ ‫‪.)52‬‬ ‫هه‌روه‌ها دو كه‌س له‌گه‌ور‌ه پیاوان ‌ی حاج ‌ی‬ ‫مسته‌فا پاش���ا ‌ی یاموڵكی‌‌و جه‌نه‌را ‌ڵ شه‌ریف‬ ‫پاشا ‌ی خه‌ندان‪ ،‬نازناوه‌كانیان له‌نه‌نكیانه‌وه‌‪:‬‬ ‫یا موڵكی‌‌و خه‌ندان‪ ،‬بۆ ماوه‌ته‌وه‌‪( .‬ل ‪.)54‬‬ ‫ش���انازیكرن ‌ی تاكه‌كان ‌ی هه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك‬ ‫به‌رێچه‌ڵ���ه‌ك‌و به‌ره‌ب���اب‌و بنه‌ماڵ���ه‌‌و خێڵ‌و‬ ‫عه‌ش���یره‌ت‌و هۆز‌و تایه‌فه‌‌و‪ ..‬هت���د به‌ڵگه‌ی ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ ‌ی ك��� ‌ه ئ���ه‌و كۆمه‌ڵگه‌ی ‌ه زۆر‬ ‫گرنگ ‌ی نادات به‌شاره‌زایی‌و به‌هره‌‌و لێهاتوی ‌ی‬ ‫تاكه‌كان‪ ،‬له‌بر ‌ی ئه‌مه‌‪ ،‬شاناز ‌ی به‌رێچه‌ڵه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ..‬له‌م باره‌یه‌و‌ه (مه‌حوی‌) شاعیر‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌جوان ‌ی سه‌رزه‌نشت ‌ی ئه‌و كه‌سان ‌ه ده‌كات ك ‌ه‬ ‫گه‌وره‌یی خۆیان ده‌به‌س���تنه‌و‌ه به‌نه‌س���ه‌ب‌و‬ ‫ئه‌سڵ‌‌و فه‌سڵه‌وه‌‪ ..‬ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫فه‌زیله‌ ‌ی ئه‌سڵ‌‌و فه‌سڵ‌‪ ،‬ئینسان ‌ی پ ‌ێ ناب ‌ێ‬ ‫ب ‌ه ساحێب فه‌زل‬ ‫ك ‌ه تۆ كۆسه‌ی‌‪ ،‬ب ‌ه تۆ چ ‌ی مام ‌ه ریش ‌ی باب‬ ‫و باپیرت ! (دیوان ‌ی مه‌حوی‌‪ ،‬ل ‪ .)67‬‬ ‫هه‌مو ئه‌مان��� ‌ه ده‌ریده‌خه‌ن ك ‌ه كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی‬ ‫ك���وردی‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك��� ‌ی نه‌ریتیی���ه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫مۆدێرن‪ ،‬له‌س���ه‌ر رۆشنایی بیرو بۆچونه‌كان ‌ی‬ ‫زان���ا ‌ی به‌ناوبانگ��� ‌ی (ئه‌می���ل دۆركهایی���م)‬ ‫ده‌توانین بڵێن‪ :‬كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كورد ‌ی له‌خانه‌ ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ ‌ی میكانیكیدای���ه‌‪( .‬دۆركهای���م)‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵگ��� ‌ه دابه‌ش ده‌كات به‌س���ه‌ر دو جۆردا‬ ‫(كۆمه‌ڵگ���ه‌ ‌ی میكانیك���ی‌)و (كۆمه‌ڵگ���ه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌ندامی‌)‪ .‬پێوای ‌ه ك��� ‌ه كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی میكانیك ‌ی‬ ‫ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی ‌ه ك ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌ی گش���ت ‌ی‬ ‫ویژدان ‌ی كۆ زاڵ ‌ه به‌سه‌ر بیركردنه‌وه‌و ره‌فتار ‌ی‬ ‫تاكه‌كاندا‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌بێت ‌ه مایه‌ ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی ك ‌ه‬ ‫تاكه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵگ��� ‌ه وه‌كو یه‌ك بیربكه‌نه‌وه‌و‬ ‫بجوڵێن‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌ی وا ده‌رده‌كه‌وێت ك ‌ه‬ ‫یه‌ك كه‌س���ن‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه ش���اناز ‌ی به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئێستا ‌ی كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كوردیی‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی مای���ه‌ ‌ی نیگه‌رانیی ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫چ ‌ی له‌هه‌رێم ‌ی كوردس���تان‪ ،‬چه‌ندین س���اڵ ‌ه‬ ‫ك���ورد خۆ ‌ی خۆ ‌ی به‌ڕێو‌ه ده‌ب���ات‌و خاوه‌ن ‌ی‬ ‫ده‌زگا ‌ی ده‌وڵه‌تیی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌م ده‌زگایان ‌ه‬ ‫جه‌س���ته‌یه‌ك ‌ی ب ‌ێ گیانن‪ ،‬له‌سه‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫س���ه‌ران ‌ی حیزبه‌كانه‌و‌ه كۆنترۆ ‌ڵ كراون‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌و ده‌زگایان ‌ه جگ��� ‌ه له‌ئامێرێك ‌ی میكانیكی‌‪،‬‬ ‫هیچ ‌ی تر نیین‪ .‬‬ ‫(دۆركهاییم) كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی نه‌ریت ‌ی ده‌چوێنێت‬ ‫به‌ئامێرێك ‌ی میكانیك���ی‌‪ .‬چۆن هه‌ر ئامێرێك‬ ‫به‌پێ ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ێ یاس���ا ‌ی م���اد ‌ی كۆنترۆڵكراو‬ ‫كارده‌كات‌و ده‌ڕوات به‌ڕێ���وه‌‪ ،‬ه���ه‌ر ئاوهاش‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ ‌ی نه‌ریت ‌ی به‌پێ ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ێ یاس���ا ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی كۆنترۆڵكراوه‌‌و كاره‌كانی‌ ده‌بات‬ ‫به‌ڕێوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی ئه‌ندامی‌‪ ،‬ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه كار‪ ،‬له‌س���ه‌ر بنه‌ما ‌ی پسپۆری‌‌و پیشه‌یی‌‌و‬ ‫ده‌ستكه‌وت ‌ی زانستی ‌ی دابه‌ش ده‌كرێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫هه‌ژمون ‌ی كۆمه‌ڵ به‌سه‌ر بیركردنه‌وه‌‌و ره‌فتار ‌ی‬ ‫تاكه‌كانه‌و‌ه كه‌مه‌‪ .‬له‌م ج���ۆر‌ه كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا‬ ‫تاكه‌ك���ه‌س له‌هه‌وڵ��� ‌ی به‌دیهێنان��� ‌ی ئامانج‌و‬ ‫ویست ‌ه تایبه‌تییه‌كان ‌ی خۆیاندان به‌ب ‌ێ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ك ‌ه زیان به‌ده‌وروبه‌ریان بگه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫(دۆركهای���م) ئ���ه‌م ج���ۆر‌ه كۆمه‌ڵگه‌یه‌ ‌ی‬ ‫به‌جه‌س���ته‌یه‌كی‌ گه‌وره‌و زه‌به‌الح چواندوه‌‪،‬‬ ‫پێیوای��� ‌ه ك��� ‌ه خانه‌كان ‌ی جه‌س���ته‌ ‌ی مرۆڤ‪،‬‬ ‫وه‌كو تاكه‌كان��� ‌ی كۆمه‌ڵگ ‌ه وان‪ ،‬ئه‌ندامه‌كان ‌ی‬ ‫جه‌سته‌ش وه‌كو ده‌س���ته‌و گروپ ‌ی كۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫وان‪ ،‬ه���ه‌ر ئه‌ندامێك���ی جه‌س���ته‌ش كارێك ‌ی‬ ‫تایبه‌ت ‌ی له‌ئه‌س���تۆدایه‌‪ ،‬بۆی ‌ه په‌یوه‌ند ‌ی تاك‬ ‫به‌گروپه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵگ���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌كو په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫نێوان خانه‌كان ‌ه به‌ئه‌ندامه‌كان ‌ی جه‌س���ته‌وه‌‪.‬‬ ‫(دۆركهایی���م‪ ،‬توزیع العم���ل االجتماعی‌‪ ،‬ل‬ ‫‪.)89‬‬

‫‪17‬‬

‫(پیاو) به‌گوێره‌ی‌ پێگه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌ی‌‌و‬ ‫كار راییكردنه‌كه‌ی‌‪ ،‬ناوی‌ جیا جیای‌ هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫(پیاوێ‌ سه‌ڵت بوبێ‌ یا خێزاندار‪ ،‬كه‌ راگیراوه‌‬ ‫بۆ خزمه‌ت����ی‌ ماڵ‌‌و خێزانه‌كه‌ پێ����ی‌ وتراوه‌‬ ‫خزمه‌كار‪ .‬كه‌ بۆ ش����ه‌ڕو ترساندن بوبێ‌ پێی‌‬ ‫وتراوه‌ پیاو‪ .‬كه‌ ب����ۆ په‌روه‌رده‌كردنی‌ مناڵ‌‬ ‫بوبێ‌ پێی‌ وتراوه‌ له‌له‌‪ .‬كه‌ بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫مڵكان����ه‌ بوبێ‌ پێی‌ وتراوه‌ س����ه‌ركار‪ .‬كه‌ بۆ‬ ‫كرێ����كاری‌ كاتی‌ بوب����ێ‌ له‌كێڵگه‌ یا له‌باخ دا‬ ‫پێی‌ وتراوه‌ سه‌پان یا ره‌نجبه‌ر)‪( .‬ل ‪.)60‬‬ ‫هه‌ر له‌درێژه‌ی‌ ئه‌م باس����ه‌دا‪ ،‬نوسه‌ر باس‬ ‫له‌په‌یوه‌ندی‌ نێوان (بوك‌و خه‌سو)‪( ،‬زاوا)‪،‬‬ ‫(خ����ه‌زور)‪( ،‬ك����وڕو دای����ك) ده‌كات‪ .‬ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خات����ه‌ ڕو كه‌ (په‌یوه‌ندی‌ نێ����وان دایكی‌‬ ‫كوڕ "خه‌سو" له‌گه‌ڵ‌ هاوس����ه‌ری‌ كوڕه‌كه‌ی‌‬ ‫"بوك" ل����ه‌ گێڕان����ه‌وه‌ فۆلكلۆری����دا خۆش‬ ‫باس نه‌ك����راوه‌‪ ،‬كه‌چی‌ په‌یوه‌ندی‌ دایكی‌ كچ‬ ‫"خه‌سو" له‌گه‌ڵ‌ هاوس����ه‌ری‌ كچه‌كه‌ی‌ "زاوا"‬ ‫به‌ خۆش����ی‌ باس����كراوه‌‪ ..‬خه‌س����و هه‌میشه‌‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ له‌بوكه‌كه‌ی‌ گرتوه‌‪ ،‬ئیش����ی‌ زۆری‌‬ ‫پێ‌ س����پاردوه‌‪ ،‬لێی‌ توڕه‌ ب����وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ستایشی‌ زۆری‌ زاواكه‌ی‌ كردوه‌‪ ،‬ویستویه‌تی‌‬ ‫نازی‌ بكێشێ‌‌و دڵی‌ رابگرێ‌)‪( .‬ل ‪.)61‬‬ ‫ئه‌م مامه‌ڵه‌ی����ه‌ له‌خێزان����ی‌ كوردیدا زۆر‬ ‫جێگه‌ی‌ تێڕامانه‌‪ ،‬به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫تاكی‌ كورد‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ‌ نه‌وه‌و رۆڵه‌كانی‌‬ ‫خۆش����یاندا دوفاقیانه‌ مامه‌ڵه‌ی����ان كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ناو خێزانی‌ كورددا‪ ،‬له‌پێش ژنهێنان‪ ،‬نازو‬ ‫رێزو پێگه‌و پله‌و پایه‌ی‌ كوڕ زۆر هه‌ڵكش����او‬ ‫و زیات����ره‌ له‌ك����چ‪ ،‬به‌اڵم ل����ه‌دوای‌ ژنهێنان‪،‬‬ ‫كوڕ له‌خێزان����دا ئه‌مانه‌ له‌ده‌س����ت ده‌دات‪،‬‬ ‫خۆشه‌ویستی‌‌و ناز له‌كوڕه‌وه‌ ده‌گوێزرێته‌وه‌‬ ‫بۆ مێردی‌ كچ‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‌ رێز‌و خۆشه‌ویستی‌‬ ‫له‌م ئاڵوگۆڕه‌ هه‌ر به‌نسیبی‌ نێرینه‌ ده‌بێت‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم نازانرێ����ت خۆشه‌ویس����تی‌ زاوا له‌به‌ر‬ ‫خاتری‌ كچكه‌یه‌‪ ،‬یان نا‪..‬‬ ‫له‌كۆتایی ئه‌م باسه‌دا‪ ،‬نوسه‌ر زۆر به‌چڕی‌‬ ‫تیش����كی‌ خس����توه‌ته‌ س����ه‌ر جۆری‌ دوه‌می‌‬ ‫خێزانی‌ كوردیی‌‪ ،‬كه‌ خێزانی‌ فراوانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م جۆره‌ خێزانه‌ش به‌دو شێوه‌ په‌ره‌یان‬ ‫س����ه‌ندوه‌‪ ..‬ش����ێوه‌یه‌كیان‪ ،‬په‌ره‌س����ه‌ندنی‌‬ ‫خێزان����ی‌ فراوان ب����وه‌ به‌ره‌و دروس����تبونی‌‬ ‫بنه‌ماڵه‌یه‌ك����ی‌ دیاریك����راو به‌ن����اوی‌ باپیره‌‬ ‫گه‌وره‌‪ ،‬گوند‪ ،‬ته‌ریقه‌ت‪ ،‬نفوزی‌ سیاس����ی‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئابورییان په‌یدا كردوه‌‪.‬‬ ‫شێوه‌یه‌كی‌ تریان په‌ره‌س����ه‌ندنی‌ خێزانی‌‬ ‫ف����راوان بوه‌ ب����ه‌ره‌و دروس����تبونی‌ چه‌ندین‬ ‫به‌ره‌ب����اب‪ .‬ئه‌مانی����ش ه����ه‌روا نفوزی����ان‬ ‫په‌یدا ك����ردوه‌‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌ی����ان له‌ناوچه‌یه‌ك‬ ‫گیرساونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌په‌راوێزی‌ ئه‌م باس����ه‌دا‪ ،‬نوس����ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌خات����ه‌ ڕو كه‌ له‌دوای‌ روخان����ی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫عوس����مانی‌‌و داگیركردنی‌ عێراق‌و كوردستان‬ ‫له‌الیه‌ن ئینگلیزه‌وه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵتدارانی‌ ئینگلیز‬ ‫چه‌ندین بڕیاری����ان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ ده‌ره‌به‌گ‌و‬ ‫ئاغا‌و س����ه‌رۆك خێڵه‌كان‌و ل����ه‌دژی‌ جوتیار‬ ‫ده‌ركردوه‌‪.‬‬

‫* رایه‌ڵی‌ پێوه‌ندی‌ خزمایه‌تی‌ خێزانی‌‬ ‫كورد‪:‬‬ ‫له‌ژێ����ر ئ����ه‌م ناونیش����انه‌دا‪ ،‬كه‌ هه‌ش����ت‬ ‫الپ����ه‌ڕه‌ی‌ ب����ۆ ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬نوس����ه‌ر باس‬ ‫له‌سروش����ت‌و پێكهات����ه‌ی‌ خێزان����ی‌ ك����ورد‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌خاته‌ ڕو كه‌ كوردیش وه‌كو‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ گه‌النی‌ دنیا‪ ،‬له‌رێگه‌ ‌ی پرۆس����ه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌وه‌ خێزانی‌ دروستكردوه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌م رێگه‌یه‌ش����ه‌وه‌ خێزان����ه‌كان زۆرو فراوان‬ ‫بون‪ .‬خێزانی‌ كوردیی‌ هه‌م (خێزانی‌ ناوك)‬ ‫بوه‌‪ ،‬هه‌م (خێزانی‌ فراوان)‪.‬‬ ‫(خێزانی‌ ناوك) ئه‌و خێزانه‌یه‌ كه‌ پێكهاتوه‌‬ ‫له‌ژن‌و پیاوێك‪ ،‬یان پیاوێك‌و زیاتر له‌ژنێك‌و‬ ‫منداڵه‌كانیان‪ .‬ب����ه‌اڵم (خێزانی‌ فراوان) ئه‌و‬ ‫خێزانه‌یه‌ كه‌ له‌باوك چه‌ند كوڕێك كه‌وتوه‌ته‌‪،‬‬ ‫ره‌نگ����ه‌ به‌ری‌ یه‌ك دایك‪ ،‬یان چه‌ند دایكێك‬ ‫بوب����ن‪ ،‬به‌اڵم له‌یه‌ك پش����ت بونه‌‪ .‬ئه‌وانیش‬ ‫خێزانی‌ تازه‌یان دروستكردوه‌‪ ،‬هه‌ر یه‌كه‌یان‬ ‫ب����وه‌ به‌خێزانێكی‌ ن����اوك‪ ،‬ئه‌وانیش زیادیان‬ ‫كردوه‌و فراوان بونه‌‪.‬‬ ‫له‌درێژه‌ی‌ ئه‌م باسه‌دا‪ ،‬نوسه‌ر به‌كورتی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌چڕی‌ باس له‌ده‌سه‌اڵتی‌ پیاو ده‌كات‬ ‫له‌خێزاندا‪ .‬س����ه‌رچاوه‌ی‌ ئه‌م ده‌س����ه‌اڵته‌ بۆ‬ ‫توانای‌ دارای����ی پیاو ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌‪ ..‬جگه‌‬ ‫له‌مه‌‪ ،‬ئاینه‌كانی‌ ئیسالم‌و ئیزیدی‌‌و یارسان‪،‬‬ ‫رێگه‌ی����ان به‌فره‌ژنی‌ داوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ره‌وایه‌تی‌‬ ‫زیات����ری‌ به‌ پی����او داوه‌ كه‌ زیات����ر له‌ژنێكی‌‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫جگه‌ ل����ه‌م الیه‌نانه‌‪ ،‬فره‌ژن����ی‌ (هۆیه‌كی‌‬ ‫گرنگ بوه‌ بۆ زیادكردنی‌ سه‌رچاوه‌ی مرۆیی‬ ‫خێزانه‌ك����ه‌ی‌ چ بۆ كار‌و به‌رهه‌مهێنان‪ ،‬چ بۆ‬ ‫شه‌ڕ‌و ده‌سه‌اڵت‪ .‬هه‌ندێ‌ جاریش بۆ گرێدانی‌‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ بوه‌ له‌نێوان س����ه‌رۆكی‌ خێڵێك‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ خێڵێكی‌ تر)‪( .‬ل ‪.)57‬‬ ‫هه‌ر له‌درێژه‌ی‌ ئه‌م باس����ه‌دا‪ ،‬نوسه‌ر باس‬ ‫له‌گرنگی‌ پله‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ نازناو الی‌ پیاوی‌‬ ‫ك����ورد ده‌كات‪ .‬ئاماژه‌ به‌چه‌ندی����ن نازناوی‌‬ ‫وه‌ك‪(:‬پاشا‪ ،‬میر‪ ،‬ئاغا‪ ،‬به‌گ‪ ،‬كوێخا‪ ،‬شێخ‪،‬‬ ‫سه‌ید) ده‌كات‪ .‬ئه‌م نازناوانه‌‪ ،‬له‌ باوباپیره‌وه‌‬ ‫به‌میرات ب����ۆ خاوه‌نه‌كانی‌ ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫خۆیان به‌خانه‌دان‌و وه‌جاخزاده‌ داناوه‌‪.‬‬ ‫نازناوه‌كانی‌ وه‌ك‪(:‬مه‌ال‪ ،‬میرزا‪ ،‬وه‌س����تا)‬ ‫بۆ هه‌وڵ‌‌و ماندوبون‌و به‌ری‌ ره‌نجی‌ كه‌سه‌كه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌‪ .‬نازناوی‌ (فه‌قێ‌‪ ،‬خه‌لیفه‌) كه‌‬ ‫له‌نازناوی‌ (م����ه‌ال) له‌خوارتره‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕوی‌‬ ‫پله‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌ بایه‌خی‌ زۆری‌ هه‌بوه‌‪..‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر كه‌س����ێك هی����چ یه‌كێك له‌و‬ ‫نازناوان����ه‌ی‌ نه‌بوبێت‪ ،‬هه‌وڵ���� ‌ی داوه‌ بچێت‬ ‫بۆ ح����ه‌ج‪ ،‬بۆئ����ه‌وه‌ی‌ نازن����اوی‌ (حاجی‌)‬ ‫به‌ده‌س����تبهێنێت‪ ،‬ه����ه‌ر له‌م رێگه‌یه‌ش����ه‌وه‌‬ ‫پله‌یه‌كی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ باشی‌ به‌ده‌ستهێناوه‌‪..‬‬ ‫(ده‌روێش) نیش����انه‌ بوه‌ بۆ موریده‌كانی‌‬ ‫ش����ێخانی‌ ته‌ریقه‌ت����ی‌ ق����ادری‌‪( ،‬س����ۆفی‌)‬ ‫نیش����انه‌ بوه‌ ب����ۆ موریده‌كان����ی‌ ته‌ریقه‌تی‌‬ ‫نه‌قش����به‌ندی‌‪ .‬بۆ هه‌ر یه‌كێك له‌م نازناوانه‌‪،‬‬ ‫بۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی‌ بۆچونه‌كانی‌‪ ،‬نوسه‌ر‬ ‫چه‌ندین په‌ندی‌ پێشینان‌و قسه‌ی‌ نه‌سته‌ق‪،‬‬ ‫كه‌ له‌كورده‌واریدا باوه‌‌و بایه‌خ ‌ی زۆری‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫تێبین����ی‪ :‬ئ����ه‌م بابه‌ت����ه‌ به‌ش����ێکه‌‬ ‫هێناوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌درێژه‌ی‌ ئه‌م باس����ه‌دا‪ ،‬نوسه‌ر زۆر له‌خوێندنه‌وه‌یه‌کی دورودرێژ بۆ کتێبه‌که‌‪ ،‬بۆ‬ ‫به‌چڕوپڕی‌‪ ،‬مانای‌ چه‌ندین وش����ه‌‌و زاراوه‌ی‌ خوێندنه‌وه‌ی کۆی بابه‌ته‌که‌ سه‌ردانی سایتی‬ ‫خێزانی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ شیكردوه‌ته‌وه‌‌و ئه‌ركی‌ ئاوێنه‌ بکه‌‪:‬‬ ‫هه‌ر یه‌كه‌شیانی‌ خس����توه‌ته‌ ڕو‪ .‬بۆ نمونه‌؛‬ ‫‪www.awene.com‬‬

‫‪18‬‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫ماگناکارتا له‌په‌رله‌مان‬

‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫ئه‌مس����اڵ یادی هه‌شت س����ه‌د ساڵه‌ی‬ ‫جاڕنام����ه‌ی ماگناکارتایه‪ .‬ئ����ه‌و رۆژگاره‬ ‫ج����ۆن پادش����ای واڵت����ی به‌ریتانی����ا‪.‬‬ ‫سه‌ربورده‌ی جۆنی پادشا الی مێژونوسان‬ ‫مای����ه‌ی تێڕامان����ه‪ .‬هه‌رچه‌ن����ده هیچ کام‬ ‫له‌مێژونوسانی سه‌ده‌ ناوه‌ندیه‌كان به‌چاوی‬ ‫رێ����زه‌وه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵی����دا نه‌كردوه‪.‬‬ ‫جۆن س����ه‌ره‌تا بو به‌س����وارچاک و رۆشت‬ ‫بۆ واڵتی ئایرله‌ندا‪ .‬له‌وێ هه‌مو هێزه‌كه‌ی‬ ‫لێی دور که‌وتنه‌وه‌و پاش����ان ناوێکی نوێی‬ ‫بۆ خۆی هه‌ڵبژارد‪ ،‬ئه‌ویش جۆنی شمشێر‬ ‫نه‌رم بو‪ .‬له‌ته‌مه‌نی بیس����ت‌و دو س����اڵیدا‬ ‫ئیزابێلی ئامۆزای ماره‌كرد‪ .‬که منداڵی لێی‬ ‫نه‌بو‪ ،‬له‌کۆش����کێکدا به‌ندی کردو پاش����ان‬ ‫فرۆشتی‪.‬‬ ‫ج����ۆن چه‌ن����د جارێک چو ب����ۆ جه‌نگ‪.‬‬ ‫ق����ه‌اڵی زۆرتری له‌ده‌س����ت دا‪ ،‬له‌وه‌ی که‌‬ ‫ده‌بو به‌ده‌ستی بهێنێت‪ .‬هه‌روه‌ها خاکێکی‬ ‫زۆریشی له‌ده‌ست دا‪ .‬جۆن وه‌ك پادشاکانی‬ ‫تر‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌جه‌نگه‌كاندا س����ه‌رکه‌تو بوایه‬ ‫ئه‌وا پێویس����تی به‌باج����ی که‌متربو‪ .‬به‌اڵم‬ ‫جۆن ته‌نه����ا ه����ه‌ر له‌ش����ه‌ڕه‌كاندا دۆڕاو‬ ‫نه‌بو‪ ،‬به‌ڵکو له‌حکومداریش����دا س����ه‌رکه‌تو‬ ‫نه‌ب����و‪ .‬ئ����ه‌و رۆژگاره له‌به‌ریتانیا دو چین‬ ‫هه‌بون (هه‌ت����ا ئه‌مڕۆش هێنده نه‌گۆڕاوه‪،‬‬ ‫ئه‌وه نه‌بێ����ت چینی ناوه‌ند دروس����تبوه‌و‬ ‫ئه‌رستۆکراته‌كان ته‌نها سیمبولن)‪ .‬چینی‬ ‫ئه‌رستۆکراته‌كان‪ ،‬که ده‌سه‌اڵتیان بێسنورو‬ ‫بێ قه‌یدو شه‌رتبو‪ ،‬له‌گه‌ڵ بارۆنه‌كان‪ ،‬که‬ ‫خه‌ڵكانی خاوه‌ن س����ه‌رمایه‌و داهات بون‪،‬‬ ‫چینی ئه‌رس����تۆکرات پشتی به‌باجه‌كانیان‬ ‫ده‌به‌ست بۆ حکومڕانی‪.‬‬ ‫له‌رۆژی پانزه‌ی حوزه‌یرانی ساڵی ‪1215‬‬ ‫پ����اش زیادکردنی باج له‌الیه‌ن پادش����اوه‪،‬‬ ‫ناڕه‌زاییه‌ك����ی زۆر له‌الی����ه‌ن بارۆنه‌كانه‌وه‬ ‫ده‌ربڕا‪ .‬له‌ئه‌نجامدا بارۆنه‌كان چارته‌رێکیان‬ ‫نوسی که ‪ 63‬بڕگه‌ی له‌خۆی ده‌گرت‪ ،‬که‬ ‫پاشان به‌ماگناکارتا ناسرا‪ .‬ماگنا به‌التینی‬ ‫یانی م����ه‌زن‪ ،‬کارت����ا یانی چارت����ه‌ر یان‬ ‫جارنامه‪.‬‬ ‫ئه‌مس����اڵ که یادی هه‌شت سه‌د ساڵه‌ی‬ ‫ئه‌م جاڕنامه‌یه‌یه‪ ،‬له‌کوردس����تان ساڵێکی‬ ‫پڕ روداوی هه‌مان ش����ێوه‌و گرنگ بو‪ .‬دو‬ ‫رۆژ پ����اش رۆژی ‪23‬ی حوزه‌یران کاتێک‬ ‫کونسوڵی به‌ریتانی س����ه‌ردانی په‌رله‌مانی‬ ‫ک����رد‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ خۆی����دا پۆس����تکارتێکی‬ ‫ماگناکارت����ای ب����ۆ س����ه‌رۆکی په‌رله‌مان‬ ‫هێنابو‪.‬‬ ‫گۆڕین����ه‌وه‌ی دی����اری نه‌ریتێکی کۆنی‬ ‫دیپلۆماسیه‪ ،‬به‌اڵم هه‌میشه سیخناخ بوه‬ ‫له‌په‌ی����ام‪ .‬هه‌ندێک جار وه‌ك ش����ێوازێک‬ ‫ده‌بینرێ����ت بۆ وتنی په‌یامێ����ک که وتنی‬ ‫نه‌ریتێک����ی دیپلۆماتانه نیه‪ .‬کونس����وڵی‬ ‫به‌‌ریتانی ته‌نها له‌به‌ر یادی هه‌ش����ت سه‌د‬ ‫ساڵی نوسینی ماگناکارتا پۆستکارته‌كه‌ی‬ ‫نه‌هێنابو‪ .‬به‌ڵکو به‌دیدی من پۆستکارته‌كه‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی روداوه‌ک����ه‌ی چه‌ند رۆژی‬ ‫پێشتری په‌رله‌ماندا بو که خۆی له‌هه‌نگاوی‬ ‫س����ه‌ره‌تای پرۆس����ه‌یه‌ك ده‌بینێت����ه‌وه بۆ‬ ‫سنوردارکردنی ده‌سه‌اڵتی بااڵترین پۆستی‬ ‫هه‌رێ����م‪ .‬ئالێ����ره‌دا هاوبه‌ش����ییه‌كی رون‌و‬ ‫ئاشکرا هه‌یه له‌نێوان روداوی هه‌‌شت سه‌‌د‬ ‫س����اڵی پێش����وی به‌ریتانیاو روداوی ‪23‬ی‬ ‫حوزه‌یرانی په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫ماگناکارت����ا ئه‌م����ڕۆ به‌س����اته‌‌وه‌ختی‬ ‫له‌دایکبون����ی حوکم����ی قان����ون له‌قه‌ڵه‌م‬ ‫ئه‌‌درێ����ت‪ .‬حوکم����ی قان����ون وه‌ك به‌ردی‬ ‫بناغ����ه‌ی سیس����ته‌‌مێکی حکومڕان����ی دور‬ ‫له‌ناسه‌قامگیری‌و ئار‌‌ه‌زوگه‌رایی‪ .‬حوکمی‬ ‫قانون له‌دیموکراس����یش گرنگتره‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫دیموکراسی به‌بێ حوکمی قانون روداوێکی‬ ‫پوچ����ه‪ .‬حوکم����ی قان����ون وه‌رچه‌‌رخانه‬ ‫له‌دۆخێکه‌وه که تیایدا ده‌سه‌اڵتی پادشا‪،‬‬ ‫یان هه‌ر که‌س����ێکی تری ب����ااڵ‪ ،‬چیدی بێ‬ ‫سنور نیه‪ ،‬به پێی خواست نیه‪ ،‬به‌ئار‌‌ه‌زو‬ ‫نیه‪ .‬حوکم����ی قانون کێش����انی هێڵێکه‪،‬‬ ‫وه‌ك س����نور‪ ،‬که ده‌سه‌اڵتدار چیدی بۆی‬ ‫نیه لێی بپه‌ڕێت����ه‌وه‪ .‬ته‌نها به‌هاتنه‌ئارای‬ ‫س����اته‌‌وه‌ختێکی وه‌ها‪ ،‬ک����ه تیایدا قانون‬ ‫دێته ئ����اراوه‌و کارو ئه‌رکی هه‌موان دیاری‬ ‫ده‌كات‌و سیس����ته‌‌مێک په‌یڕه‌و ده‌كرێت که‬ ‫قانون خۆی خۆی ده‌س����ه‌پێنێت‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫هه‌مو گه‌ل هه‌میشه گیرۆده‌ی ئاره‌‌زوه‌کانی‬ ‫ئه‌وانه‌یه که ده‌سه‌اڵتی بێسنوریان هه‌یه‪.‬‬ ‫حوکمی قانون ته‌نها بریتی نیه له‌بونی‬ ‫قانونێ����ک ی����ان نوس����ینه‌وه‌‌ی قانونێک‪.‬‬ ‫به‌ڵک����و بریتی����ه له‌بااڵیی قانون به‌س����ه‌ر‬ ‫هه‌موان����دا‪ .‬هه‌موان به‌تایبه‌ت����ی ئه‌وانه‌ی‬ ‫که قانون جێبه‌ج����ێ ده‌كه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر هاتو‬ ‫قانون به‌س����ه‌ر ئه‌وانه‌دا نه‌سه‌پا که قانون‬ ‫جێبه‌ج����ێ ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬ئه‌وا دۆخێ����ک دێته‬ ‫ئاراوه‪ ،‬ک����ه پێی ناوترێت حوکمی قانون‪،‬‬

‫به‌ڵكو پێی ده‌وترێت حوکم به‌قانون‪ .‬حوکم‬ ‫به‌قانون یانی بونی قانون به‌ئامراز‪ ،‬ئامراز‬ ‫له‌ده‌س����تی ئه‌وانه‌دا که ب����ه‌كاری ده‌به‌ن‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌وانی تر جگه له‌خۆیان‪.‬‬ ‫ئه‌مه خاڵی وه‌رچه‌رخانه له‌بونی مرۆڤ‬ ‫به‌مرۆڤ‪ .‬که م����رۆڤ ده‌بێته مرۆڤ ئیتر‬ ‫نه نوێنه‌ری خودایه‌و نه‌نێردراوی خودایه‌و‬ ‫ن����ه خ����ودا ده‌س����ه‌اڵتی پێ����داوه‪ .‬به‌ڵکو‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتدار مرۆڤه‪ ،‬مرۆڤ ده‌س����ه‌اڵتی‬ ‫پێ����داوه‪ ،‬له‌پێناو خزمه‌تکردن����ی مرۆڤدا‪،‬‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی مرۆڤانه‪ .‬لێ����ره‌وه بنه‌مای‬ ‫جارنامه‌ی مافی مرۆڤ سه‌رهه‌ڵئه‌دات که‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی که مرۆڤه‪ ،‬وه‌ك‬ ‫مرۆڤ خاوه‌ن مافه به‌بێ ئه‌وه‌ی پێویست‬ ‫بکات هیچ شتێکی تری هه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌مانه به‌شێکن له‌چارته‌ری‬ ‫یه‌ك����ه‌م‪ .‬ئ����ه‌‌وا چارته‌ره‌کانی ت����ر که‌متر‬ ‫گرنگیان نیه‪ .‬له‌چارت����ه‌ری دوه‌مدا باس‬ ‫له‌دارس����تان ده‌كات‪ .‬زۆرێک وه‌ها داده‌نێن‬ ‫که‌ ئه‌م چارت����ه‌ره له‌که‌ڵک که‌وتوه‪ .‬به‌اڵم‬ ‫گرنگیه‌كه‌ی له‌وه‌دایه ک����ه چۆن ئابوری‌و‬ ‫سیاس����ه‌ت پێکه‌وه گرێ����دراون‪ .‬به‌جۆرێک‬ ‫مافی سیاس����ی‌و یاس����ایی ته‌نها له‌س����ه‌ر‬ ‫بنه‌مایه‌كی ئابوریانه دێنه‌بون‪.‬‬ ‫ئه‌‌م����ڕۆ ئه‌م����ه له‌کورس����تان له‌هه‌م����و‬ ‫س����اتێک زیاتر جێگای بایه‌‌خه‪ .‬ئایا چۆن‬ ‫سیس����ته‌‌مێکی ئابوری بهێنینه ئاراوه که‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیی داهات‌و بژێوی بۆ زۆرینه‌ی‬ ‫خه‌ڵكی دابین بکات‪ ،‬هه‌تا بتوانن داکۆکی‬ ‫له‌ماف‌و خواستی خۆیان بکه‌ن‪ ،‬به‌بێ هیچ‬ ‫مه‌ترسیه‌ک له‌سه‌ر قوتی رۆژانه‌یان‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫دارستان بگۆڕین به‌سامانی سروشتی ئه‌‌وا‬ ‫ئ����ه‌م چارته‌ره جێ����گای بایه‌‌خێکی زۆره‪.‬‬ ‫ک����ێ خاوه‌نی س����امانی سروش����تیه‪ ،‬کێ‬ ‫ده‌بێت س����ودمه‌‌ندبێت لێ����ی‪ .‬ئایا ده‌بێت‬ ‫سیس����ته‌مێکی وه‌ها بهێنرێت����ه ئاراوه که‬ ‫سامانی سروشتی ببێته مایه‌ی هێزو توانا‬ ‫بۆ که‌مینه‌ک‌و له‌ده‌س����تدانی هێزو توانا بۆ‬ ‫زۆرینه‪ .‬هه‌مو ئه‌مانه به‌‌ستراوه به‌شێوازی‬ ‫سیس����ته‌می حکومڕانی‌و په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫حکومڕان‌و خه‌ڵک‌و چۆنێتی سیس����ته‌‌می‬ ‫ئاب����وری ک����ه تیای����دا مرۆڤ����ه‌كان چه‌ند‬ ‫ده‌توانن س����ه‌ربه‌خۆییانه ده‌رفه‌تی کاری‬ ‫ش����ه‌ره‌فمه‌ندانه به‌ده‌س����ت بهێنن‪ .‬ئه‌مه‬ ‫به‌رزگارکردنی سامانی سروشتیه له‌ده‌ست‬ ‫که‌مینه‌ك‌و کردنی به‌س����امانی نیشتمانی‬ ‫دێته ئاراوه‪ .‬چونکه هیچ نه‌بێت سروشتی‬ ‫موڵکی هه‌موانه‪.‬‬ ‫ئه‌مساڵ له‌زۆر جێگای دونیا یادی ‪800‬‬ ‫س����اڵه‌ی ماگناکارتا کرایه‌وه‪ .‬ئه‌مڕۆ له‌هه‌ر‬ ‫جێگایه‌كی دونیا چارته‌ری ماگناکارتا مانای‬ ‫تایبه‌تی خۆی هه‌یه‪ .‬به‌اڵم س����ه‌رباری ئه‌م‬ ‫جیاوازیان����ه ده‌توانین بڵێین که کۆمه‌ڵێک‬ ‫خه‌س����ڵه‌تی هاوبه‌ش هه‌یه که ماگناکارتاو‬ ‫کاریگه‌ریه‌كانی پێ ده‌ناسرێته‌وه‪ .‬شایانی‬ ‫باس����ه ده‌بێت ئاماژه به‌ئ����ه‌وه‌بده‌ین که‬ ‫ده‌قێ����ک وه‌ك ناوه‌ڕۆک‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ ده‌قێک‬ ‫وه‌ك مێژو‪ ،‬له‌گه‌ڵ ده‌قێک وه‌ك کاریگه‌ری‬ ‫جیاوازی هه‌ی����ه‪ .‬له‌کاتێک����دا گرنگه چی‬ ‫له‌بڕگه‌كانی ماگناکارتادا نوسراوه‪ ،‬ئه‌وه‌نده‬ ‫گرنگ����ه‪ ،‬ئ����ه‌و س����اته‌وه‌خته چ مانایه‌كی‬ ‫هه‌بوه‪ ،‬ئه‌مڕۆ چی ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ماگناکارت����ا به‌کورتی یانی رێکخس����تن‬ ‫له‌رێگای س����نوردارکردنه‌وه بۆ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫که‌‌‌س����ێک ک����ه له‌بااڵترین ده‌س����ه‌اڵتدایه‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه وه‌رچه‌رخانه له‌به‌هاکانی س����ه‌ده‌‬ ‫ناوه‌ندیه‌کان����ه‌وه بۆ س����ه‌رده‌می مۆدرێن‪.‬‬ ‫دونی����ای مۆدرێن به‌وه ده‌ناس����رێته‌وه که‬ ‫دونیایه‌ك����ی ریکخراوه له‌رێگای یاس����اوه‪،‬‬ ‫که یاساکه رون‌و ئاش����کرایه بۆ هه‌موان‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی یاس����ا خه‌ڵک����ه‌و له‌پێن����او‬ ‫به‌ڕێوه‌چونێک����ی باش����تری ژیانی خه‌ڵك‬ ‫یاسا داده‌ڕێژرێت‌و هه‌موار ده‌كرێت‪ .‬ڕه‌نگه‬ ‫هه‌شت سه‌د س����اڵ زۆربێت وه‌ک ته‌مه‌ن‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم وه‌ك وه‌رچه‌رخان‌و دروس����تبونی‬ ‫ده‌زگاو گه‌ش����ه‌ی کۆمه‌اڵیه‌ت����ی کاتێک����ی‬ ‫زۆرنی����ه‪ .‬وه‌رچه‌‌رخان����ی کۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌و‬ ‫سیاس����ی‌و یاس����ایی به‌ئاس����انی فه‌راهه‌م‬ ‫نابێ����ت‪ .‬ئه‌و روداوه‌کان����ن له‌گه‌ڵ چۆنێتی‬ ‫تێگه‌یش����تن‌و به‌کاربردنیان ده‌بنه هۆکاری‬ ‫وه‌رچه‌رخان‪.‬‬ ‫ئایا پاش هه‌ست سه‌د ساڵ له‌ماگناکارتا‬ ‫ئێمه ده‌توانین له‌رێگای یاساو ده‌ستوره‌وه‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت له‌کۆمه‌ڵ����گادا له‌پێناو چاکه‌ی‬ ‫گشتیدا رێکبخه‌ین‌و شانازی ئه‌وه بکه‌ین که‬ ‫چیدی سه‌ر به‌سه‌رده‌می سه‌ده‌ ناوه‌ندیه‌کان‬ ‫نی����ن‪ ،‬به‌ڵك����و قۆناغێکمان ن����اوه به‌ره‌و‬ ‫دونیای س����ه‌رده‌م‪ .‬هه‌مو واڵتان‌و گه‌النی‬ ‫ده‌وروبه‌رمان‪ ،‬یان به‌گشتی هه‌مو گه‌النی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی رۆژئاوا نه‌یانتوانیوه به‌ئاس����انی‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوه هه‌ڵبهێنن‪ .‬ئایا ئه‌وان ده‌بنه‬ ‫وانه‌یه‌ک بۆ ئێمه یان ده‌بنه نمونه‌یه‌ک که‬ ‫ئێمه زۆر خراپ الساییان ده‌که‌ینه‌وه‪ .‬پێش‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ی بۆ کیشوه‌ری ئه‌فریقا‪ ،‬باراک‬ ‫ئۆبام����ا له‌هه‌ڤپه‌یڤینێک����دا له‌گه‌ڵ که‌ناڵی‬ ‫بی‌بی‌س����ی‌دا ئ����ه‌وه‌ی جه‌خ����ت لێکرده‌وه‌‬ ‫که په‌یامی س����ه‌ره‌کی بۆ ئه‌فریقا ئه‌وه‌یه‬ ‫که ده‌زگای به‌‌هێز باش����تره له‌که‌سایه‌تی‬ ‫به‌هێز‪ .‬ئه‌م وه‌رچه‌رخانه له‌که‌س����ه‌وه بۆ‬ ‫ده‌زگا وه‌رچه‌رخانێک����ی ماگناکارتیانه‌یه‪.‬‬ ‫ماگناکارتا یانی ده‌قێک یان جاڕنامه‌یه‌كی‬ ‫مه‌زن‪ ،‬نه‌ك پادش����ایه‌ک یان سه‌رۆکێکی‬ ‫مه‌زن‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫داعشیزم شکستێکی دیکە تۆماردەکەن!‬ ‫ڕێزان شێخ دلێر‬ ‫جارێکی دیکە سوپاکەی ئاردۆگان پەالماری‬ ‫خاکی پیرۆزی کوردس���تان‌و شۆڕشگێرەکانی‬ ‫ک���وردی دای���ەوە‪ .‬دەوڵەتی تورکی���ا زیاتر‬ ‫لەس���ەد س���اڵە‪ ،‬لەکوێدا توانای بیرکردنەوە‬ ‫لەدەستدەدات هەرلەوێدا دوژمنایەتی کردنی‬ ‫گەل���ی کورد بەهەوڵێ���ک دەزانێت بۆ ئەوەی‬ ‫شکس���تی جەهال���ەت‌و بەربەریەت���ی خۆی‬ ‫پێبش���ارێتەوە‪ .‬دونیا دەزانێ���ت گەلی کورد‬ ‫چی دەوێت‪ ..‬ئاشتیەک کە بتوانێت یەکسانی‬ ‫سیاس���ی‌و کۆمەاڵیەتی‌و نەتەوەیی بۆ گەالن‬ ‫بێ جیاوازی دەس���تەبەربکات‪ .‬ئەم داوایەی‬ ‫گەلی ک���ورد لەهەمو دونیا ی���ەک داینەمۆی‬ ‫ئینس���انی‌و مێژویی‌و ئەخالق���ی هەیە‪ .‬بەاڵم‬ ‫وەک دەردەکەوێ���ت‪ ،‬دەوڵەتەکەی ئاردۆگان‬ ‫لەگەڵ دونیایەکدا نین گەر بیەوێت بەس���ەر‬ ‫دادی کۆمەالیەتی‌و ئازادی گەالندا بکرێتەوە‪،‬‬ ‫ئایدیۆلۆژی���ای ئاردۆگانیس���م ک���ە تەنه���ا‬ ‫لەجلوبەرگەدا لە[داعش] خۆی جیادەکاتەوە‬ ‫ئەم���ڕۆ لەقەیران���ی قوڵ���ی پەیوەندی���ە‬ ‫نیودەوڵەتیەکان���دا ڕۆژە س���ەختەکانی خۆی‬ ‫بەڕێ���دەکات‪ ،‬من وای دەبین���م کە گرێیەکی‬ ‫ق���وڵ لەعەق���ڵ‌و لۆژیک���ی کاری سیاس���ی‬ ‫ئاردۆگانیستەکاندا بۆتە گرێکوێرە‪ ،‬بەدیوێکدا‬ ‫خۆی���ان وەک هێزێکی دیمۆکرات���ی مۆدیرن‬ ‫مانیفیست دەکەن‌و بەدیوی دوەمدا داڕێژەرو‬ ‫تیۆریس���یانی ئایدیۆلۆژی���ای تیرۆریزیم���ی‬ ‫داعشین‪.‬‬ ‫ئیتر ئەوە ش���اراوەنیە ک���ە ئیمراتۆریەتە‬ ‫خەیاڵیەکەی ئاردۆگان بەئاش���کرا خۆی وەک‬ ‫باوکی شەرعی داعش���یزم مانیفیست کردوە‪،‬‬ ‫لەڕاس���تیدا ئەم���ە تەنها رێ���گای مایەپوچی‬ ‫ئیمراتۆریەتە خەیاڵیەک���ەی ئاردۆگان بو بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانێت تەوازونی دەس���ەاڵت لەگەڵ‬ ‫ئایوتواڵکان���ی تەهراندا ڕابگرێ���ت‪ .‬لەالیەکی‬ ‫دیکەوە درێژەدانە ب���ەو ڕۆحی دوژمنایەتی‌و‬

‫خوێنڕێژییە کە مێژویەکی درێژی هەیە لەگەڵ‬ ‫گەل���ی کورد‪ .‬کەواتە داع���ش وەک کارتێکی‬ ‫س���وتاو لەالیەک ب���ۆ تەوازونی دەس���ەاڵت‬ ‫لەناوچەک���ە لەگەڵ ئێران‌و لەالیەکی دیکە بۆ‬ ‫لیدان‌و زەلیلکردنەوەی گەلی کورد بەمردویی‬ ‫هاتە دونیا‪.‬‬ ‫ئێس���تا دەوڵەتەک���ەی ئ���اردۆگان ل���ەوە‬ ‫دڵنیابۆتەوە کە داعش ناتوانێت لەبری تورکیا‬ ‫حیس���ابات‌و جەنگەڵەکانی بۆ پاک بکاتەوە‪،‬‬ ‫کەواتە‪ ،‬خۆی هاتۆتە مەیدان‪ .‬پەالمارەکانی‬ ‫تورکی���ا بۆس���ەر گەریالکانی کوردس���تان‌و‬ ‫بەزاندنی خاکی پیرۆزی کوردس���تان لەالیەن‬ ‫فڕۆکەکان���ی تورکیاوە دەیەوێ���ت دو ئامانج‬ ‫بپێکی���ت‪ ،‬ئامانجی یەک���ەم زیندوکردنەوەی‬ ‫گیانی دوژمنایەتی ڕەگەزپەرس���تانی تورکە‬ ‫ک���ە بەهەمو جۆرێ���ک لەگەڵ گەل���ی کورد‬ ‫ئاش���تیان ڕەتدەکردەوە‪ ،‬ئاردۆگان ئیس���تە‬ ‫ڕونت���ر ئ���ەو شاش���ەیە دەبینێت ک���ە تێیدا‬ ‫شکس���تی خواردوە‪ ،‬پێش���تر بۆ تەفرەدانی‬ ‫گەل���ی ک���وردی باک���ور بەناوی ئاش���تیەوە‬ ‫دەیویس���ت پش���تگیری‌و دەنگی ئ���ەوان بۆ‬ ‫دژایەتی کەمالیست‌و رەگەزپەرستە تورکەکان‬ ‫بەکار بهێنێت بۆ ئەوەی زوتر بتوانێت بگاتە‬ ‫خەونی دروستکردنی ئیمراتۆریەتە خەیاڵییە‬ ‫ئیس�ل�امیەکەی‪ ،‬بەاڵم شکس���تی خ���وارد‪،‬‬ ‫گەلی کورد دەس���تی نەدای���ە ژێر باری الری‬ ‫ئ���اک پارت���ی‪ ،‬بەڵکە هێزێک ب���و بۆ ئەوەی‬ ‫لەشکس���تی راس���تەقینە نزیکتری بکەنەوە‪،‬‬ ‫لەالیەکی دیک���ەوە دورکەوتنەوەی ئەو ڕۆحە‬ ‫شەڕەنگێزەی کەمالیس���تە رەگەزپەرستە بو‬ ‫لەئاردۆگان کە تەنها مەرجیان بۆ گردبونەوە‬ ‫ل���ەدەوری ئاک پارتی لێدان‌و ش���ەڕکردن بو‬ ‫تا ئەبەد لەگەڵ کورد‪ .‬ئیس���تە ئاردۆگان بۆ‬ ‫ئاش���تکردنەوەی دڵی کەمالیستەکانی تورکیا‬ ‫ئەم جەنگەی بەرپا کردوە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەری دوەم بریتیە لەشکس���تپێهێنانی‬ ‫پرۆس���ەی ئاش���تی لەگ���ەڵ گەل���ی کوردو‬ ‫هەڵگیرس���اندنەوەی قۆناغێک���ی دیک���ەی‬ ‫خوێنڕشتن‪ .‬دەرەنجامی ڕوداوەکان ئەوەمان‬ ‫پێدەڵێ���ن کە دەوڵەتەکەی ئ���اردۆگان‌و داود‬ ‫ئۆغڵو بەقەیرانی قوڵی سیاس���ی‌و ناوچەیی‌و‬ ‫ناوخۆییدا تێدەپەڕێ���ت‪ ،‬تورکیای ئاردۆگان‬ ‫ڕۆژە ڕەشەکانی خۆی بەسەردەبات‪ ،‬شکست‬ ‫لەسەر شکست سەفتەی دەکات‪ ،‬پەالماردانی‬ ‫گەریالکان نەک س���تراتیژ نیە بەڵکە جۆرێکە‬ ‫لەگەمژەکاری سیاسی چونکە ئەزمونی ڕابردو‬

‫پرسیار ئەوەیە داخۆ‬ ‫سەرۆکایەتی هەرێم چی‬ ‫دەستدەکەوێت لەوەدا‬ ‫کە بچێتە هاوپەیمانی‬ ‫ستراتیژیەوە لەگەڵ‬ ‫ئاردۆگانێکدا کە گروپی‬ ‫تیرۆریستی داعشی‬ ‫هێنایە سەرمان‌و‬ ‫هەزارەها لەجوانترین‬ ‫کچانی ئێمەی کردە‬ ‫کەنیزەک‌و هەزارەهای‬ ‫دیکەی لەگەنجە‬ ‫قارەمانەکانی ئێمە‬ ‫ئەوەندە هۆش���یاری دابو بەدەوڵەتی تورکیا‬ ‫ک���ە جارێکی دیکە توخنی ش���ەڕی پەکەکە‬ ‫نەکەوێت‪ .‬ئەو ڕاس���تیە تاڵە ک���ە دەوڵەتی‬ ‫تورکیا دەیەوێت بەرژەوەندی‌و دەسەاڵتەکانی‬ ‫خۆی بەشێوەی یاس���ایی بێت یان نایاسایی‬ ‫بپارێزێت‪.‬‬ ‫پرسیار ئەوەیە داخۆ سەرۆکایەتی هەرێمی‬ ‫کوردس���تان چی دەس���تدەکەوێت لەوەدا کە‬ ‫بچێت���ە هاوپەیمان���ی س���تراتیژیەوە لەگەڵ‬ ‫ئاردۆگانێکدا کە گروپی تیرۆریس���تی داعشی‬ ‫هێنایە سەرمان‌و هەزارەها لەجوانترین کچانی‬ ‫ئێمەی کردە کەنی���زەک‌و هەزارەهای دیکەی‬ ‫لەگەنج���ە قارەمانەکانی ئێمە ش���ەهید کرد؟‬

‫س���ەرۆکی حکومەتی هەرێم چۆن دەتوانێت‬ ‫متمان���ە ب���ەو حکومەتە ببەخش���ێتەوە کە‬ ‫بەبەرچاوی هەمو دونیاوە ئاگربەستی لەگەڵ‬ ‫کوردانی باکور ش���کاندوەو بەهەزارانیان لێ‬ ‫دارکاری‌و زیندانی دەکات‌و ئێس���تاش شەڕی‬ ‫دژی گەریالکان���ی کوردس���تان ڕاگەیاندوە؟‬ ‫چیتر گومان ل���ەوەدا نەماوە کە گەلی کورد‬ ‫ئاش���تی‌و تورانیەکانی���ش ش���ەڕیان دەوێت‪.‬‬ ‫پیشتر زیاتر لەچەندین جار پارتی کرێکارانی‬ ‫کوردستان بۆ چارەدۆزی سیاسیانە تاکالیەنە‬ ‫ئاگر بەس���تیان راگەیاندوەو دەوڵەتی تورکیا‬ ‫بێ گوێدانە یاس���اکانی ش���ەڕو ئاگربەست‌و‬ ‫ئاشتی دژایەتی تەواوی ئەو هەواڵنەی کردوە‬ ‫کە بۆنی ئاشتی لێبێت‪ ،‬پێشتریش هەمو باش‬ ‫دەزانین ئاردۆگانیەکان پرۆس���ەی ئاش���تیان‬ ‫تەنها بۆ فری���ودان‌و فێڵکردن لەگەلی کوردو‬ ‫جیهان کرد‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ ئەگەری هەرە بەهێز بۆ هەستانەوەی‬ ‫ئ���اردۆگان‌و کەمالیس���تەکان بریتی���ە‬ ‫لەزیندوکردنەوەی ئەو ڕۆحە رەگەزپەرس���تە‬ ‫مێژوییە تورکی���ە بۆ لێ���دان لەگەلی کورد‪،‬‬ ‫ئەم���ەش هەوڵێکی جدیە بۆ ئ���ەوەی ڕۆحی‬ ‫نەتەوەیی گەلی ت���ورک ڕێک بخاتەوەو وەک‬ ‫تەجروبەکانی پێشوی درێژە بەو بەربەریەتە‬ ‫سیاسیە بداتەوە کە شوناسە ڕاستەقینەکەی‬ ‫تورکیا تۆخ دەکاتەوە بۆ خوێنڕێژی پەالماری‬ ‫زیاتری کورد‪ .‬گرنگە لەئێستەدا کە ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست‌و جیهان ڕوبەروی گۆڕانی ڕیشەیی‬ ‫بونەت���ەوەو دەس���تکاریکردنی نەخش���ەی‬ ‫سیاس���ی‌و نەتەوەیی ناوچەک���ەش لەبەردەم‬ ‫هەل���ی زێڕیندایە ب���ۆ ک���ورد‪ ،‬دەبێت گەلی‬ ‫کوردو س���ەرکردایەتی سیاس���ی کوردستان‬ ‫ئ���ەم هەلە مێژوییە بقۆزن���ەوەو یەکگرتویی‌و‬ ‫تۆخکردنەوەی گیانی نەتەوەیی خۆیان وەک‬ ‫تاکە ئامانج تەماشابکەن‪.‬‬ ‫س���ەرۆکی هەرێم‌و حکوم���ەت‌و پەرلەمان‬ ‫ئەرکی مێژویی لەسەرشانیانە کە هەڵوێستی‬ ‫نەتەوەیی نیش���انی دونیا ب���دەن بۆ ئەوەی‬ ‫وەک نەتەوەیەک���ی یەکگرت���و خۆیان بکەنە‬ ‫دیفاکتۆیەک���ی سیاس���ی‌و نەتەوەی���ی بەهێز‬ ‫لەڕۆژه���ەاڵت‪ .‬ئ���ەو خاڵە دەبێ���ت ڕون بێت‬ ‫هەرج���ۆرە ڕێککەوتنێکی ژێربەژێر لەقازانجی‬ ‫سیاس���ەتە ناچیزەک���ەی ئیمراتۆریەت���ە‬ ‫خەیاڵیەکەی ئاردۆگان بریتییە لەشکستێکی‬ ‫مێژویی‌و ه���اوکات خیانەتێکی نیش���تیمانی‬ ‫نەتەوەییشە بەرامبەر بەگەلی کوردستان‪.‬‬

‫گوللەیەک بەئامەدەوە نرا‬ ‫هەردی مەهدی‬ ‫لەکۆتاییدا وادیارە دەنگی فیشەک لە"دەنگی‬ ‫هەڵبژاردن" بەهێزترە‪ .‬وا دەردەکەوێت بە‪٨٠‬‬ ‫کورس���ی "کورد و چەپ���ەکان"ەوە بەرهەمی‬ ‫س���ی‌و ئەوەندە کورس���ی جاران���ی باکور لە‬ ‫چارەس���ەری دیموکراتیان���ە ق���ەاڵی ئامەدو‬ ‫زیندان���ی ئیمرالی بکرێتە قوربانی "هەڵۆکانی‬ ‫قەندی���ل"و "بازرگانان���ی جەنگ���ی تورکان‌و‬ ‫سوپاکەی" و"پایتەختەکانی تر"‪ .‬دوریش نیی ‌ه‬ ‫وەیش���ومەکەی رونەکاتە کۆبانێ‌و دواتریش‬ ‫هەولێرو سلێمانی‪.‬‬ ‫راس���تە لەس���اڵی ‪٢٠١٣‬ەوە ئاگربەس���تە‪،‬‬ ‫بەاڵم ل���ە ‪٢٠٠٣‬وە ئیتر نە حکومەتی تورکیا‬ ‫تاقەتی پەالمارو نە باوەڕیشی بەچارەسەری‬ ‫س���نوربەزاندن ماب���و‪ ،‬ن���ە قەندیلی���ش ئەو‬ ‫کاریگەریە کوش���ندەیەی هەبو کە لێدانەکانی‬ ‫حکومەت‌و ئابوری تورکیا هەڵتەکێنێت وەک‬ ‫چۆن لەنەوەدەکاندا تا سنورێک ئەمەی کرد‪.‬‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ئێس���تا چی‪ ،‬ئ���ۆردوگان ب���ۆ وادەکات؟‬ ‫ئیتر هەرجۆرێ���ک بێ "لەچاوی ئەردۆگانەوە"‬ ‫پەالمارە نوێکانی قەندیل ئەوەندەی تەکتیک‌و‬ ‫چارەس���ەرە بۆ ئەو گرفتان���ەی کە هاتونەتە‬ ‫بەردەم ستراتیژە دورمەداکەی ئەکەپە ئەوەندە‬ ‫بۆ گەڕانەوە بۆ نەوەدەکان نیە‪ .‬چونکە دەبێت‬ ‫لەوە تێگەیش���تبێت کە بەڕێوەبردنی تورکیا‬ ‫بەتەنها حزبەکەی خۆی ناکرێت‌و نەخش���ەی‬ ‫سیاس���ی هاوکێش���ەکانی ناو تورکیا لەیەک‬ ‫جەمس���ەریەوە بۆ فرەیی گۆڕدراوەو شەقامی‬ ‫کوردی‌و دۆخی دراوس���ێکانی تورکیاش وەک‬ ‫جاران نەماون‪.‬‬ ‫وەک چۆن لەیاریەکانی ئەم ‪ ١٣‬س���اڵەییدا‬ ‫بەپش���تیوانی کورد ش���ەقامی ک���وردی بۆ‬ ‫س���ەرکوتکردنی ناسیۆنالیس���تانی ت���ورک‬ ‫بەکارهێناو گولەنییەکانی بۆ سەرکوتی سوپاو‬ ‫دواجار لەگەڵ سوپاش���دا رێککەوت بۆ الدانی‬ ‫گولەنیەکان‪ ،‬هەرواش جەنگی قەندیل دەکاتە‬ ‫کارت بۆ نزیکبونەوە لەناسیۆنالیستەکان‌و یان‬ ‫حکومەتیان پێ پێکدێنێ یان بەهەڵبژاردنێکی‬

‫ن���وێ دەنگەکانیان دەدزێ‪ ،‬بۆ چوار س���اڵی‬ ‫داهاتوش هەردو هێزی ناسیۆنالیستی تورکی‌و‬ ‫"ک���وردو چەپ���ەکان" دەکاتە کارت بەس���ەر‬ ‫یەکترەوەو دەش���گەڕێتەوە بۆ دۆس���تایەتی‌و‬ ‫هەماهەنگی نەخشەی ئەمریکی‪-‬ئیسرائیلی‪.‬‬ ‫ئ���ەو دەیەوێ���ت‪ :‬بەدروس���تکردنەوەی‬ ‫جەنگ‌و روبەڕوبونەوە بەهای ‪ ٨٠‬کورس���یەکە‬ ‫بکات���ەوە بەبەهای ‪ ٣٠‬کورس���ی دوای ‪٢٠٠٣‬‬ ‫و خەبات���ی مەدەنی ک���وردەکان‌و چەپەکان‬ ‫ش���ەقامی نەتەوەیی سنورداربکات‌و بیانوشی‬ ‫دراوەتەدەس���ت‪ ،‬ئەمەش بەوەرگرتنی قەرزی‬ ‫هێزی ش���ەقامی نەتەوەپەرس���تانی تورکیا‪.‬‬ ‫بەقەندیلی���ش بڵێ ئەوپەڕی دۆخ دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ بەر ل���ە‪٢٠١٣‬و پەکەک���ە بچێتەوە بەرەی‬ ‫هاوپەیمان���ە دژە ئەمریکاییەکان‌و ئەکەپەش‬ ‫دەچێت���ەوە ناو ئەنادۆڵ‌و بەپش���تیوانی ناتۆ‬ ‫لەب���ری گرتنەب���ەری رێی ئیمرال���ی‌و ئامەد‬ ‫رێپیش���اندەری ئەمری���کا دەبێت ب���ۆ لێدانی‬ ‫داعش‌و ئەویش پش���تیوانە بۆ سنوردارکردنی‬ ‫قەندیل‌و لەس���وریاش الوازی بکات تا نەبێتە‬ ‫کارتێک���ی کاریگەرت���ر بەس���ەر ئەنکەرەوە‪،‬‬ ‫دەیەوێت بەفشار قەندیل تێبگەیەنێ کە ئەوە‬ ‫قامیشلۆیە دەبێتە قوربانی ئیمرالی‪ -‬ئەنکەرە‬ ‫نەک بەپێچەوانەوە‪.‬‬ ‫لەبەرئەوە پەالماری ئێس���تا نیوە شەڕە بۆ‬ ‫کەمکردنەوەی هەژمونی قەندیل بەسەر ئامەدو‬ ‫ئەنکەرەوەو ترساندنی ‪ ٨٠‬پەرلەمانتارەکەیە‬ ‫بەئەگ���ەری بێبەهاکردنیان‌و بچوککرندنەوەی‬ ‫قەبارەی پەکەکە لەسوریا‪.‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫کورد دەبێت ل���ەوە تێبگات‪ :‬کە ئەردۆگان‬ ‫کاتێک گفتوگۆو ئاگربەس���تی ک���رد بێمنەت‬ ‫لەس���وپاو جەنگی قەندیل بو کورد بەس���ی‌و‬ ‫شتێک کورسیەوە لەئامەدو ئیمرالیەوە بڕیاری‬ ‫دەدا نەک لەقەندیل‌و دراوسێکانی تورکیاوە‪.‬‬ ‫ئ���ۆردوگان چ���اک ل���ەوەش دەگات ئابوری‌و‬ ‫سیاس���ەتی ئەکەپە بەبێدەنگ���ی چەکەکان‌و‬ ‫نفوزی سیاسی‌و ستراتیژی دەرەوەی گەیشتە‬ ‫‪ ٢٠١٣‬و ‪ .٢٠١٤‬ب���ەاڵم ئەوەی ئەو حس���ێبی‬ ‫بۆنەک���رد لەالی���ەک وایدەزانی ک���وردەکان‬ ‫شکاندنی "بەربەستی دەیی" لەسەر حسێبی‬ ‫نەتەوەپەرستەکان بەدەستدێنن نەک ئەوەی‬ ‫زۆرین���ەی پەرلەمان���ی‌و یەک لەسەرس���ێی‬ ‫بڕیاری لێوەرگرن‪ ،‬هەروەها حسێبی بێمنەتی‬ ‫دەمیرتاش‌و ه���اوڕێ چەپەکانی بو کە بە‪٨٠‬‬ ‫کورس���یەوە نەبو کە لەکۆم���ەک‌و پێکهێنان‌و‬ ‫تەواوکردن���ی پرۆژەکەدا کۆم���ەککاری نەبن‌و‬ ‫لەس���ەر پەالماری کاتی هەڵمەتی هەڵبژاردن‬ ‫بەردەوامبن‪ ،‬وەک چۆن قەندیلیش لەجەنگی‬ ‫س���وریاوە ب���ەزۆر بێدەنگک���راوەو نەیتوانی‬

‫پەالماری ئێستا‬ ‫نیوە شەڕە بۆ‬ ‫کەمکردنەوەی‬ ‫هەژمونی قەندیل‬ ‫بەسەر ئامەدو‬ ‫ئەنکەرەوەو‬ ‫ترساندنی ‪٨٠‬‬ ‫پەرلەمانتارەکەیە‬ ‫بەئەگەری‬ ‫بێبەهاکردنیان‌و‬ ‫بچوککرندنەوەی‬ ‫قەبارەی پەکەکە‬ ‫لەسوریا‬ ‫لەئیمرال���ی‌و ئام���ەدو ‪ ٨٠‬کورس���ی تێبگات‌و‬ ‫واتێگەیش���ت ئەوەی هەیە تەنه���ا بەرهەمی‬ ‫خۆیەت���ی ن���ەک کۆمەکی مەزن���ی ئەزمونی‬ ‫خەبات���ی زیندان (لەیال زان���او ئۆچ ئاالن) و‬ ‫گۆڕانی گوتاری سیاسی لەتورکیا‪.‬‬ ‫ئێستا نا ئەوکات ئۆردوگان لەتێریداو بەنیوە‬ ‫زیاتری کورسیەوە بەجڵەوی بڕیاری سیاسی‬ ‫مەتبەخی تورکیاوە وەک بەشێک لەستراتیژی‬ ‫س���فرکردنی قەیران���ەکان لەگ���ەڵ هێ���زە‬ ‫کوردیەکانی "ناوش���ەقام"ی تورکیا پرۆسەی‬ ‫چارەسەری دامەزراندو لەکلیلە بەندکراوەکەی‬ ‫ئیمرالیەوە بی���ری لێکردەوە‪ .‬ن���ەک ئەوەی‬ ‫حیکمەتێکی لەرزۆکی وەک ئەوەی ئەربەکان‬ ‫بێ���ت‌و باجەکەی بدات یان ئ���ەوەی یەڵمازو‬ ‫چیل���ەرو ئەجەوید بن کە تەنها بەفیش���ەکی‬ ‫دژەکورد دەنگی تورکە نەتەوەپەرستەکانیان‬

‫کۆبکەنەوەو بەئۆپەراس���یۆنە بێئەنجامەکان‬ ‫ش���ەقامی موزەیەف���ی تورکیای���ان بێدەنگ‬ ‫دەکرد‪.‬‬ ‫وەک چۆن ئەوکات قەندیلیش "نەک ئێستا"‬ ‫لەئەزمونی نزیک بە ‪ ٢٠‬ساڵی پەالماری بۆی‬ ‫دەرکەوتبو ئەو پەالمارانە نابنە چارەس���ەری‬ ‫ریش���ەیی بەوسیاس���ەتەش ل���ەدارای دنی���ا‬ ‫لەدیمەش���ق زیاتر دۆس���تێکی دڵخوازی وای‬ ‫دەس���نەکەوت‌و ئەویش ل���ە ‪١٩٩٩‬دا ئەوەی‬ ‫ک���رد کە کۆتاییەکەی بینین���ی ئۆچ ئاالن بو‬ ‫لەزیندان���ی ئیمرالی نەک تاقە کورس���یەکی‬ ‫پەرلەمان یان گۆرانیوتنێک بەکوردی بەدەنگی‬ ‫بەرز لەئەس���تانبوڵ‪ .‬بەو شوێنەش���ی گەیاند‬ ‫ک���ە لەخەونی چوارپارچەو س���ەربەخۆییەوە‬ ‫لەئۆتۆنۆمی���ش نەوەس���تێت‌و باوەڕێکی قوڵ‬ ‫بە"کانتۆنگەرایی" بهێنێت‪.‬‬ ‫(‪)٣‬‬ ‫ئامەد مۆدێلێک لەلێواری مەرگدا‬ ‫مۆدێلی سیاسەتکردنی ئامەد بوە مۆدێلێک‬ ‫بۆ چاولێکەری لە ناوچەکەدا‪ ،‬سوپاو قەندیل‬ ‫لەپش���تی پەردەوە نەبێ���ت ئەرکێکی نوێیان‬ ‫نەب���و‪ ،‬ئەوەی خ���اوەن بەرهەمب���و ئەزمونە‬ ‫س���ەرکەوتوەکانی زیندان���ی لەی�ل�ا زان���ا بۆ‬ ‫بەرخ���ودان‌و ئۆچ ئاالن بو بۆ چەس���پاندنی‬ ‫دیموکرات���ی بەش���ەقام ن���ەک بەفیش���ەک‪،‬‬ ‫بەپشتبەس���تن بەمۆدێلی سیاسەت‪ -‬خزمەتی‬ ‫ئەحم���ەد ت���ورک‌و عوس���مان بایدەمیر‪ .‬ئەم‬ ‫مۆدێل���ە ئەزمون���ی س���ەلجوقی‪ -‬ئەیوب���ی‪-‬‬ ‫عوس���مانی ک���ردە نمونە ب���ۆ پێکەوەژیانی‬ ‫ک���ورد‪ -‬تورک ن���ەک نەوەد س���اڵی تورکی‬ ‫سەردەس���ت‌و ک���وردی کێ���وی‌و دەوڵ���ەت‌و‬ ‫نەتەوەی ئەتاتورک‪ .‬ئێستا کوان ئەو دەنگانە‬ ‫شەش مانگێک دەبێت لەدەنگی جەمیل بایق‬ ‫زیاتر نوزەیەکی جیاواز لەئیمرالی‌و ئامەدەوە‬ ‫نابیسترێت‪ .‬ئەوەی کوردی باشور لە‪١٩٧٠‬وە‬ ‫تا ‪ ١٩٩١‬چاوەڕێیک���رد ئەوان بەکەمتر لە ‪١٠‬‬ ‫س���اڵ بەش���ەقام‌و زیندان نزیکیان کردەوە‪،‬‬ ‫لەگەورەتری���ن دەس���کەوتەکانیش خ���ودی‬ ‫دی���اردەی ‪ ٨٠‬کورس���یەکەی ه���ادەپ بو کە‬ ‫دەیتوان���ی بچێت���ە حکومەتێک���ەوەو ی���ەک‬ ‫لەسەرسێی بڕیارو هەندێ پۆستی هەستیاری‬ ‫بکەوێتەدەست‪.‬‬ ‫دەبێ���ت ئ���ەوەش ببینرێ کە پرۆس���ەی‬ ‫چارەس���ەری باکور تەنیا ئەنکەرەو ئامەدی‬ ‫لێکنزی���ک نەک���ردەوە‪ ،‬س���وریا و پەیەدە‪،‬‬ ‫یەکێتی‌و پەکەکە‪ ،‬پەکەکەو ئێرانیش���ی کردە‬ ‫براو پژاک‪-‬یش���ی بێدەنگک���رد‪ .‬بەاڵم خودی‬ ‫پرۆس���ەکە ئەحمەد کایا وتەنی لەناوەڕاستی‬ ‫دیاربەکردا بەگوللەیەک پێکرا‪" ،‬ئەی مەزڵوم‬ ‫دیاربەکر"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )488‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/7/28‬‬

‫‪19‬‬

‫نه‌وه‌ ‌ی نوێ‌‌و هه‌ڵهاتن له‌نیشتمان‬

‫كۆاڵنه‌كانی‌ فه‌یسبوك نیشتمانی‌ نوێی‌ گه‌نجان‬ ‫ئیسماعیل عوسمان*‬ ‫ماوه‌یه‌كی‌ زۆره‌ له‌تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و‬ ‫ناوه‌نده‌كان���ی‌ میدیادا ب���اس له‌كۆچكردنی‌‬ ‫دوباره‌ی‌ گه‌نجانی‌ كوردس���تان بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت ده‌كرێ���ت هه‌ندێ���ك پێیانوای���ه‌ ك���ه‌‬ ‫دروس���تبونی‌ روداوێكی‌ له‌و جۆر‌ه كه‌ ماوه‌ی‌‬ ‫س���اڵێكه‌ به‌ش���ێكی‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌ش���ه‌ڕی‌‬ ‫داعش‌و بێكاری‌‌و كه‌می‌ موچه‌‪ ...‬به‌ش���ێكی‌‬ ‫دیكه‌شی‌ كه‌ بۆچونێكی‌ زۆر الوازه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫ب���ه‌ رێكنه‌كه‌وتن���ی‌ پارته‌ سیاس���یه‌كانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌سه‌ر ده‌س���تورو سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌په‌رله‌ماندا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ لێ���ره‌دا ده‌مه‌وێ���ت بیخه‌مه‌ ڕو‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌ كۆمه‌ڵناس���ی‌‌و میدیاییه‌ كه‌‬ ‫بوه‌ته‌ هۆی‌ دروستبونی‌ دۆخێكی‌ له‌و جۆره‌‪،‬‬ ‫گه‌ش���ه‌ی‌ ته‌كنولۆژیای‌ میدیاو ره‌نگدانه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌هزری‌ تاكی‌ كوردو هه‌روه‌ها ئه‌و كێش���ه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ /‬سیاسیه‌ی‌ كه‌ ماوه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫س���اڵه‌ سیاس���یه‌كانی‌ ك���ورد دروس���تیان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬له‌ئێس���تادا له‌پڕ ده‌رئه‌نجامه‌كانیان‬ ‫ده‌رده‌كه‌ون‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌و پاس���یڤبونه‌ی‌‬ ‫رێكخراوه‌كانی‌ الوان‌و گه‌نجانی‌ كوردس���تان‬ ‫كه‌ بونه‌ته‌ رێگر له‌به‌رهه‌مێهنان‌و خستنه‌ڕوی‌‬ ‫پ���رۆژه‌ی‌ جی���دی‌‌و پێش���كه‌ش كردن���ی‌‬ ‫به‌كۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫كۆاڵنه‌كان���ی‌ فه‌یس���بوك‌و كۆاڵنه‌كان���ی‌‬ ‫پاریس‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌و گه‌ش���ه‌ خێرایه‌ی‌ هۆكاره‌كانی‌‬

‫په‌یوه‌ندیكردن‌و ده‌ستگه‌یش���تن به‌ئه‌نته‌رێت‬ ‫(‪ )on line‬و هێڵه‌كان���ی‌ په‌یوه‌ن���دی‌ كردن‬ ‫(‪ )Communication‬هه‌روه‌ه���ا (‪Smart‬‬ ‫‪ ،mobile‬مۆبایل���ی‌ هۆش���مه‌ند) كه‌ نه‌وه‌ی‌‬ ‫دوه‌می‌ مۆبایلی���ان پێده‌وترێت له‌ماوه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫دو ساڵه‌ی‌ دواییدا وایكردوه‌ كه‌ هه‌مو تاكێكی‌‬ ‫كورد له‌هه‌ر شوێنكی‌ دونیادا بێت به‌ئاسانی‌‬ ‫ده‌س���تی‌ بگات به‌دونیای‌ ده‌ره‌وه‌و له‌رێگای‌‬ ‫وێبه‌كانه‌وه‌ روانینێكی‌ نوێی‌ به‌س���ه‌ر دونیای‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌دا هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش وایكردوه‌ گه‌نجان‬ ‫به‌راوردكردنی‌ دونیای‌ كوردس���تان‌و دونیای‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌یان له‌ال ئه‌سته‌م بێت هه‌میشه‌ هه‌وڵ‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ بده‌ن كه‌ به‌دونیای‌ دوه‌م بگه‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ژماره‌یه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫ل���ه‌و گه‌نجان���ه‌ له‌ڕێ���گای‌ ئه‌كاونته‌كان���ی‌‬ ‫خۆیان���ه‌وه‌ هه‌واڵه‌كان���ی‌ خۆی���ان له‌رێگای‌‬ ‫ت���ۆڕ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان���ه‌وه‌ باڵوده‌كه‌ن���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌كۆاڵنه‌كانی‌ فه‌یس���بوك‌و تویته‌ره‌وه‌ وێنه‌و‬ ‫ڤیدیۆیه‌كانی‌ خۆیان ده‌قه‌ به‌ده‌قه‌ ئاڕاسته‌ی‌‬ ‫هاوڕێ‌و دۆس���ته‌كانیان ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌میش���ه‌‬ ‫قس���ه‌كانیان بۆنی‌ نه‌به‌ردی‌‌و س���ه‌ركه‌وتنی‌‬ ‫لێدێت‪ .‬ئ���ه‌وه‌ش وایك���ردوه‌ چ له‌كۆاڵنێكی‌‬ ‫پاریس���دا بژی‌‌و چ له‌كۆاڵنێكی‌ كوردس���تاندا‬ ‫له‌ڕوی‌ تۆڕ ‌ی په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانه‌وه‌‬ ‫(فه‌یس���بوك‌و وات س���اپ و ئنس���تۆگرام‌و‬ ‫ڤایبه‌ر) وه‌ك یه‌ك بێت ته‌نها شوێن ده‌گۆڕێت‬ ‫(شوێن ده‌بێت به‌ناشوێن)‪.‬‬ ‫له‌ئێس���تادا هاوڕێ نزیكه‌كانی‌ كوردستان‌و‬ ‫ئه‌ندامان���ی‌ خێزانی���ش له‌چ ش���ارو كۆاڵن‌و‬ ‫گه‌ڕه‌كێ���ك ب���ن له‌ڕێ���گای‌ ئه‌م (ه���ۆكاره‌‬

‫نوێیان���ه‌ی‌ په‌یوه‌ندیكردن���ه‌وه‌) ئ���اگاداری‌‬ ‫ه���ه‌واڵ‌و كارو چاالكیه‌كان���ی‌ یه‌كدی‌ ده‌بن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش وایكردوه‌ له‌ئێستادا چاومان له‌سه‌ر‬ ‫شاش���ه‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌وه‌ بگوێزینه‌وه‌ بۆ‬ ‫سه‌ر شاش���ه‌ی‌ مۆبایله‌كانمان ئه‌مه‌ش وه‌ك‬ ‫د‪ .‬تارانیان (به‌ڕه‌گه‌ز ئیرانیه‌و مامۆس���تای‌‬ ‫زانك���ۆی میدیایه‌ له‌ئه‌مری���كا) كه‌ ده‌ڵێت‬ ‫مۆبای���ل بوه‌ت���ه‌ (حه‌ره‌م������ی‌ خصوص������ی‌)‬ ‫مرۆڤه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر به‌تێڕوانینێكی‌ سۆس���یۆلۆژیایی‌‬ ‫دابه‌شی‌ كۆچی‌ دونیای‌ دوای‌ راپه‌رین‌و كۆچی‌‬ ‫دونیای‌ فه‌یس���بوك بكه‌ین‪ ،‬ئ���ه‌وا ده‌گه‌ینه‌‬ ‫ئه‌و ده‌رئه‌نجامی‌ كه‌‪ :‬كۆچی‌ یه‌كه‌م‪ ،‬كۆچ بو‬ ‫له‌پێناو ده‌ستكه‌وتنی‌ ناندا‪ ،‬خێزانێك كاتێك‬ ‫هه‌وڵی‌ ده‌دا كه‌ منداڵه‌كه‌ی‌ بنێریته‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت بۆ ئه‌وه‌ بو كه‌ بتوانێت سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌هێ���زی‌ بژێوی‌‌و كۆڵه‌كه‌یه‌كی‌ نوێی‌ ئابوری‌‬ ‫بۆ خۆی‌ په‌یدا بكات‪ ،‬گه‌نج به‌الیه‌وه‌ ئاسایی‬ ‫بو كه‌ روبه‌ڕوی‌ چه‌ندین سه‌ختی‌و ناڕه‌حه‌تی‌‬ ‫ژیان ببێته‌وه‌ به‌سكی‌ خاڵی‌‌و به‌گیرفانێك كه‌‬ ‫بڕێكی‌ كه‌م پاره‌ی‌ تێدا بوه‌ بگاته‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫كورستان‪.‬‬ ‫به‌اڵم كۆچی‌ دوه‌م كه‌ كۆاڵنه‌كانی‌ فه‌یسبوك‌و‬ ‫به‌رهه‌می‌ جیاوازییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان دروستی‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬گه‌نج به‌هۆی‌ ئه‌و سه‌رمایه‌ كه‌مه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌یه‌تی‌ توانیویه‌تی‌ سه‌یاره‌یه‌كی‌ پێ‌ بكرێت‬ ‫ده‌یفرۆش���ێت ده‌توانێت له‌واڵتێك كه‌ خۆی‌‬ ‫ویستی‌ لێیه‌تی‌ جێگیر بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش وایكردوه‌‬ ‫له‌ئێستادا گه‌نج به‌دوای‌ خۆشگوزه‌رانی‌ ژیان‌و‬ ‫بینینی‌ دونیای‌ ده‌ره‌وه‌دا بگه‌ڕێت‪.‬‬

‫سیاس ‌هت‌و به‌رهه‌مێنه‌ری‌ جیاوازی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كۆچی‌ ئه‌م نه‌وه‌ نوێیه‌ی‌ زیاتر به‌هێز‬ ‫كردوه‌ سیاس���ه‌ته‌ به‌دی���وه‌ نێگه‌تیڤه‌كه‌یدا‪،‬‬ ‫له‌م���اوه‌ی‌ چه‌ند س���اڵی‌ راب���ردودا جیاوازی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌ به‌جۆرێك دروس���تكردووه‌ كه‌‬ ‫چینه‌كانی‌ ن���ه‌ك لێكترازاندوه‌ به‌ڵكو له‌یه‌كی‌‬ ‫دابڕیوه‌‪.‬‬ ‫نوخبه‌ی‌ سیاس���ی‌ به‌رده‌وام گه‌نج ده‌خاته‌‬ ‫سه‌ر شانۆی‌ سیاس���ی‌ ده‌یكاته‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫وه‌ك (ئه‌فسانه‌ی‌ مێژویی‌)‌و (شێری‌ مه‌یدانی‌‬ ‫جه‌نگ) ده‌یناس���ێنێت‪ ،‬ئه‌مه‌ دورخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫گه‌نجان���ه‌ له‌مه‌یدان���ی‌ بڕی���اری‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫وێناكردن���ی‌ گه‌نجان���ه‌ وه‌ك خۆراكی‌ جه‌نگه‌‬ ‫نه‌بڕاوه‌كان‪ .‬مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ حیزبه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زی���ران‌و س���ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫حیزب���ه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌راتی���ه‌ گش���تیه‌كان‬ ‫كه‌سایه‌تی‌ پیریان لێده‌ڕژێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م نمونه‌ی���ه‌ له‌سیاس���ه‌تكردن‬ ‫له‌چركه‌س���اته‌كانی‌ حكومه‌ته‌ك���ه‌ی‌ ش���ێخ‬ ‫مه‌حم���ودی‌ حه‌فی���ده‌وه‌ تاوه‌ك���و ئێس���تا‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌ كه‌سێكی‌ وه‌ك (ره‌فیق‬ ‫حلیمی‌) كه‌ زمانی‌ كوردی‌‌و عه‌ره‌بی‌‌و فارسی‌‌و‬ ‫توركی‌‌و فه‌ره‌نس���ی‌ زانیوه‌ له‌حكومه‌ته‌كه‌یدا‬ ‫ده‌یكاته‌ وه‌رگێڕ به‌اڵم چه‌ندین كه‌س���ایه‌تی‌‬ ‫پی���ری‌ دیك���ه‌ی‌ وه‌ك عومه‌ری‌ مامی‌ ش���ێخ‬ ‫مه‌حم���ودو حاجی‌ س���ه‌ید حه‌س���ه‌ن مامی‌‬ ‫ش���ێخ مه‌حم���ودو ش���ێخ قادر برای‌ ش���ێخ‬ ‫مه‌حمودو چه‌ندانی‌ دیكه‌ ده‌كاته‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی‌ له‌ ‪1‬ی‌ ئوكتۆبه‌ری‌ ‪.1918‬‬

‫گ���ه‌ر به‌راوردێك���ی‌ داهات���ی‌ س���ااڵنه‌ی‌‬ ‫ملیۆنلێره‌ی‌ كوردس���تان بكه‌ن به‌هاواڵتیه‌ك ‌ی‬ ‫ئاسایی‌‌و مندااڵنی‌ فه‌رمانبه‌ری‌ ئه‌م هه‌رێمه‌ ئه‌وا‬ ‫به‌ڕونی‌ ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت كوردستان‬ ‫له‌ چ لێكترازاندنێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیدایه‌‪.‬‬ ‫داهاتی‌ س���ااڵنه‌ی‌ ئه‌و ‪ 10800‬میلیۆنلێره‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌پێی ئاماری‌ یه‌كێـتی‌ وه‌به‌رهێنان ئێستا‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا هه‌ن‪ ،‬س���ه‌رمایه‌ی‌‬ ‫هه‌ری���ه‌ك ل���ه‌م ملیۆنلێران���ه‌ ‪ 5000000‬پێنج‬ ‫ملی���ۆن دۆالر تێده‌په‌ڕێ���ت‪ ،‬گ���ه‌ر موچه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌رێكی‌ ئاسایی‌ (بۆنمونه‌ پۆلیسێك)‬ ‫‪ 1200‬دۆالر بێ���ت‪ ،‬داهات���ی‌ س���ااڵنه‌ی‌ پاش‬ ‫چه‌ند س���اڵێك خزمه‌تك���ردن ده‌بێته‌ ‪14400‬‬ ‫دۆالر‪ ،‬گه‌ر سه‌رمایه‌ی‌ یه‌ك ملیۆنلێر دابه‌ش‬ ‫بكه‌یت به‌س���ه‌ر ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌دا ئه‌و ژماره‌‬ ‫‪ 347‬مان بۆ ده‌رده‌چێت! واته‌ سه‌رمایه‌ی‌ بێ‌‬ ‫قازانجی‌ ئ���ه‌م چینه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌ نوێیه‌ (بێ‬ ‫قازانج) یه‌كسان ده‌بێت به‌ ‪ 347‬ساڵ موچه‌‬ ‫و داهاتی‌ فه‌رمانبه‌رێكی‌ ئاسایی‌‪.‬‬ ‫وات���ه‌ فه‌رمانبه‌رێك ‪ 347‬س���اڵ بژی‌‌و بێ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ موچه‌كه‌ی‌ ده‌س���تكاری‌ بكات ئینجا‬ ‫ده‌گاته‌ ئاس���تی‌ ئ���ه‌م چین���ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌‬ ‫نوێیه‌! ئ���ه‌م ژمارانه‌ ده‌رخ���ه‌ری‌ ئه‌وه‌ن كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ به‌هێز له‌نێوان پێگه‌ی‌ ئابوری‌‌و‬ ‫پێگه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ڕوی‌ كه‌لتوریه‌وه‌ مندااڵن���ی‌ فه‌رمانبه‌ر‬ ‫له‌روبه‌ره‌كانی‌ خ���واره‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگادا ده‌ژین‬ ‫ته‌نها له‌خه‌وندا سه‌ردانی‌ مۆزه‌خانه‌ی‌ لۆڤه‌ر‬ ‫بكه‌ن له‌پاریس چونكه‌ پاره‌ی‌ س���ه‌فه‌رێكی‌‬ ‫‪ 3000‬دۆالری‌ تێده‌چێ���ت (موچ���ه‌ی‌ س���ێ‌‬

‫مانگ���ی‌ باوكیه‌تی‌)‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ببنه‌ خاوه‌ن ‌ی‬ ‫‪BMW 6‬خانو و ڤێال‪ ،‬ب���ه‌اڵم بۆ مندااڵنی‌‬ ‫ئه‌م چینه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌ نوێیه‌و به‌رپرس���ه‌كان‬ ‫له‌هه‌ر چركه‌ساتێكدا ده‌توانن ببن به‌خاوه‌نی‌‬ ‫ئه‌و ش���تانه‌ له‌خولیای هه‌ر كه‌س���ێكدا بونی‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ بۆم���ان ده‌رده‌كه‌وێ���ت دونیای‌‬ ‫خواره‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا و منداڵی‌ فه‌رمانبه‌رێك‬ ‫و دونیای‌ س���ه‌ره‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵ���گای‌ منداڵی‌‬ ‫به‌رپرس���ێك چه‌نده‌ به‌یه‌ك���ه‌وه‌ رێ‌ بكه‌ن‬ ‫هێنده‌ش له‌یه‌كت���ری‌ دور ده‌كه‌ونه‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫مندااڵنه‌ هاواڵتی‌ یه‌ك نیشتمانن به‌اڵم وه‌ك‬ ‫یه‌ك نیشتمان نابن‌و له‌سه‌ر یه‌ك خاك ده‌ژین‬ ‫به‌اڵم یه‌ك جۆر په‌یوه‌ندیان به‌خاكه‌وه‌ نیه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌ به‌ش���ێكن له‌یاده‌وه‌ری‌ كه‌ له‌ناخی‌‬ ‫گه‌نجاندا بوه‌ت���ه‌ تیۆره‌یه‌كی‌ له‌و جۆره‌ كه‌‬ ‫نیشتمانێك خاوه‌نه‌كانی‌ به‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌ی‌‬ ‫پێوه‌ بكه‌ن جێهێشتنی‌ گه‌وره‌ترین سرودی‌‬ ‫نیش���تمانیه‌‪ .‬ئه‌مه‌ شرۆڤه‌یه‌كی‌ كۆمه‌ڵناسی‌‬ ‫میدیایه‌ بۆ هه‌ڵهاتنی‌ ئه‌م نه‌وه‌یه‌ له‌نیشتمان‬ ‫ده‌كرێت چه‌ندی���ن لێكدان���ه‌وه‌ی‌ جیاوازتر‬ ‫هه‌ڵبگرێ���ت‪ ،‬له‌تێڕوانینی‌ دیكه‌وه‌ قس���ه‌و‬ ‫باسی‌ لێبكرێت‪.‬‬ ‫سود له‌كتێبی‌‪:‬‬ ‫ سۆسیۆلۆژیای‌ بزوتنه‌وه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‪،‬‬‫عادل باخه‌وان ‪2015‬‬ ‫ ته‌كنه‌لوژیای‌ نوین ارتباطات‬‫* خوێندكاری‌ ماس���ته‌ر له‌كۆمه‌ڵناس���ی‌‬ ‫میدیا له‌زانكۆی‌ تاران‬

‫ملمالنێی‌ سێ پارته‌ سه‌ره‌كیه‌كه‌ ‌ی كوردستان‌و ره‌نگدانه‌وه‌ نه‌رێنیه‌كان‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ئه‌م راستیه‌ش ل ‌ه ‪23‬ی‌ حوزه‌یراندا به‌ڕون ‌ی‬ ‫ده‌رك���ه‌وت كاتێك هه‌ر پێن���ج نوێنه‌ره‌كه‌یان‬ ‫ش���وێن نوێنه‌ره‌كان���ی‌ پارت���ی‌ كه‌وت���ن‌و‬ ‫دانیش���تنه‌كه‌یان بایك���ۆت كرد‪ ،‬ب���ۆ زیاتر‬ ‫راگرتنی‌ دڵی‌ توركمانه‌كان له‌سنوری‌ ئیداره‌ ‌ی‬ ‫پارێزگا ‌ی هه‌ولێر كه‌ به‌ده‌س���ت پارتیه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ب���ۆ یه‌كه‌م جارو پ���اش روخان���ی‌ ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫عوس���مان ‌ی رێگه‌درا به‌خوێندن���ه‌وه‌ی‌ وتار ‌ی‬ ‫هه‌ینی‌ به‌زمان���ی‌ توركمان��� ‌ی له‌مزگه‌وتێك ‌ی‬ ‫هه‌ولێردا‪ ،‬دواترو رۆژی‌‪ 2015/7/11‬له‌هۆتێل‬ ‫چواچرا كه‌مپینگی‌ توركمان���ه‌كان بۆ داننان‬ ‫به‌زمان���ی‌ توركمان��� ‌ی وه‌ك زمان��� ‌ی دوهه‌م‬ ‫له‌ده‌ستوردا ده‌س���تی‌ پێكرد‪ ،‬داوای‌ پۆست ‌ی‬ ‫جێگر ‌ی هه‌رس���ێ س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ ده‌كه‌ن‌و‬ ‫داوای‌ گۆڕین���ی‌ ئ���ااڵی‌ كوردس���تان ده‌كه‌ن‬ ‫به‌چه‌س���پاندنی‌ لۆگۆی‌ توركمانه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫ئااڵی‌ كوردستان‪ ،‬بێگومان تا ناكۆكی‌ الیه‌ن ‌ه‬ ‫كوردیه‌كان به‌تایبه‌ت سێ الیه‌ن ‌ه سه‌ره‌كیه‌ك ‌ه‬ ‫(پارتی‌‪ ،‬گ���ۆڕان‪ ،‬یه‌كیه‌تی‌) رۆژ له‌دوای‌ رۆژ‬ ‫زیاتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫جێگای‌ خۆیه‌تی‌ بڵێین‪ ،‬هۆكاری‌ زۆر بون ‌ی‬ ‫داخوازی توركمانه‌كان له‌م س���اتانه‌دا بریتین‬ ‫له‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬هاندانی‌ توركمانه‌كان له‌الیه‌ن الیه‌نێك ‌ی‬ ‫سیاسی ناو هه‌رێمی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫‪ .2‬هاندانی‌ توركمانه‌كان به‌تایبه‌ت به‌ره‌ ‌ی‬ ‫توركمان ‌ی له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانی‌ توركیاوه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬س���ودوه‌رگرتن له‌و ناكۆكی���ه‌ی‌ نێوان‬ ‫الیه‌نه‌ كوردیه‌كان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ خۆیان‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ رێزم بۆ برا توركمانه‌كان ‌ی هه‌رێم ‌ی‬

‫كوردس���تان كه‌ من بۆ خۆم باوه‌ڕ ‌ی ل ‌ه سه‌دا‬ ‫س���ه‌دم هه‌ی ‌ه به‌پێك���ه‌وه‌ ژیان‌و پاراس���تن ‌ی‬ ‫مافی‌ پێكهاته‌كان‌و به‌ش���داریان له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫جومگه‌كانی‌ ده‌س���ه‌اڵت له‌كوردستان به‌پێ ‌ی‬ ‫قه‌واره‌ی‌ خۆیان‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌بێت ئه‌و براده‌ر‌ه‬ ‫توركمانان ‌ه په‌ل ‌ه نه‌كه‌ن له‌داخوازیه‌كانیان تا‬ ‫ئه‌وكاته‌ ‌ی سه‌رژمێر ‌ی له‌كوردستاندا ده‌كرێت‌و‬ ‫رونده‌بێته‌و‌ه كه‌ ئایا برا توركمانه‌كان ژماره‌و‬ ‫رێژه‌ی���ان له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا چه‌نده‌؟‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر به‌ پێ���ی ئه‌و ده‌نگانه‌ بێ���ت ك ‌ه ئه‌و‬ ‫(‪ )5‬به‌ڕێزه‌ی‌ پێهاتوه‌ته‌ پارله‌مان به‌ش���ه‌ش‬ ‫لیس���ته‌وه‌ ‪ 7420‬ده‌نگیان هێن���اوه‌‪ ،‬له‌كۆ ‌ی‬ ‫‪( 1851700‬یه‌ك ملیۆن‌و هه‌شتسه‌دو په‌نجاو‬ ‫یه‌ك هه‌زارو حه‌وتسه‌د)ده‌نگ ‌ی به‌شدار بو وات ‌ه‬ ‫رێژه‌ ‌ی ده‌نگه‌كانیان كه‌متر‌ه ل ‌ه ‪( %0,4‬سفرو‬ ‫له‌ده‌دا چوار له‌سه‌د) یان ‪( 0,004‬ل ‌ه كاتێكدا‬ ‫نرخ ‌ی یه‌ك كورسی په‌رله‌مان ل ‌ه ‪ 18520‬ده‌نگ‬ ‫بو بۆ الیه‌ن���ه‌ كوردی���ه‌كان)‪ ،‬كه‌وات ‌ه به‌هه‌ر‬ ‫پێنج كورس���یه‌كه‌یانه‌و‌ه نه‌یانتوانیوه‌ نرخ ‌ی‬ ‫نیو كورس���ی به‌ده‌س���تبهێنن‪ ،‬رێژه‌ی‌ كورد‬ ‫له‌عێراقدا له‌چاو گشت نه‌ته‌وه‌كانی‌ د ‌ی ‪-%25‬‬ ‫‪ %30‬و له‌سه‌ر زه‌ویه‌ك ده‌ژ ‌ی كه‌ پێی ده‌وترێ‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌مه‌ بوه‌ته‌ زمان ‌ی دوهه‌م‪ ،‬زمان ‌ی‬ ‫دوهه‌م به‌و مانایه‌ دێت‪ ،‬له‌ئێستاداو یان ئه‌گه‌ر‬ ‫كوردس���تان بوه‌ ده‌وڵه‌ت ‌ی سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫تابلۆی‌ گش���ت دامه‌زراوه‌كان‪ ،‬له‌س���ه‌ر دراو‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر پاس���اپۆرت‪ ،‬له‌نوسراوه‌ ئیداریه‌كانداو‬ ‫له‌گشت دامه‌زراوه‌كانی‌ ده‌وڵه‌تدا‪....‬هتد پاش‬ ‫زمانی‌ كوردی‌ به‌زمانی‌ توركمانی‌ بنوس���رێت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ باش���تره‌ ب���را توركمان���ه‌كان ئه‌وه‌ند‌ه‬

‫پێدانه‌گرن‌و ئه‌و راس���تیه‌ش بزانن كه‌ رێژه‌ ‌ی‬ ‫كریستیانه‌كان (ئاش���وری‌‪ ،‬كلدان‪ ،‬سریانی)‬ ‫ل���ه‌وان زۆرتره‌و داوایه‌كی‌ واش���یان نه‌كردو‌ه‬ ‫ك��� ‌ه له‌به‌ڕه‌كه‌ی‌ خۆیان زیاتر پێ ڕاكێش���ن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ب���را توركمانه‌كان ئه‌و مافه‌یان هه‌بێت‬ ‫كریستیانه‌كانیش هه‌یانه‌‪ ،‬بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌م مافانه‌ س���ه‌رژمێری‌ پێویس���ته‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ه‌رژمێری له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا كرا‪،‬‬ ‫هه‌ركه‌س ئازاده‌ خۆی‌ به‌توركمان بناس���ێنێ‌و‬ ‫رێ���ژه‌ ‌ی نه‌ته‌وه‌كان���ی تری���ش به‌ت���ه‌واو ‌ی‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت‌و ئه‌گ���ه‌ر كه‌ركوك‌و ناوچه‌كان ‌ی‬ ‫‪ 140‬گه‌ڕان���ه‌وه‌ ك���ه‌ بێگوم���ان ژماره‌یه‌ك ‌ی‬ ‫به‌رچاو له‌برایانی‌ توركمان له‌و ناوچانه‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌وا رێژه‌كه‌یان زیاتر ده‌بێت‪ ،‬كه‌ پڕۆس���ه‌ ‌ی‬ ‫س���ه‌رژمێریش ئه‌نجام���درا ئه‌وكاته‌ حه‌جم ‌ی‬ ‫خۆی���ان ال رونده‌بێت���ه‌وه‌و به‌پێی ئه‌و رێژه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌توانن داوای‌ مافی‌ زیاتر بكه‌ن‪ ،‬زۆر به‌داخه‌و‌ه‬ ‫پارته‌ كوردیه‌كانیش بۆ دژایه‌تیكردن ‌ی یه‌كتر‬ ‫زیاد له‌پێویست دڵنه‌وایی پێكهاته‌كان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌رس���یان له‌ رابوردو وه‌رنه‌گرتوه‌و بێگومان‬ ‫به‌زیانی‌ دۆزی‌ نه‌ته‌وه‌یی كوردو دروستكردن ‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كوردستان‌و ده‌ستور ده‌شكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫م���ن وه‌ك نوێنه‌رێكی‌ ك���ورد له‌پارله‌مان ‌ی‬ ‫كوردس���تان ب���را توركمانه‌كان‌و س���ه‌رجه‌م‬ ‫پێكهاته‌كانی‌ كوردستان دڵنیا ده‌كه‌مه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ب���اوه‌ڕم به‌ئازادی‌ راده‌ربڕی���ن‌و پێكه‌وه‌ژیان‌و‬ ‫ئ���ازادی‌ تاك‌و مافی‌ پێكهات���ه‌كان‌و خوێندن‬ ‫به‌زمان���ی‌ دای���ك‪ ،‬به‌ش���داری‌ له‌پڕۆس���ه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌و به‌ڕێوه‌بردن ‌ی واڵت هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ‬ ‫‪ 100‬كه‌س���یش بێت به‌اڵم رێژه‌ ‌ی به‌ش���داری‌‌و‬

‫مافه‌كان به‌پێی رێژه‌ی‌ پێكهاته‌كه‌یه‌ له‌كۆمه‌ڵ ‌ی‬ ‫كوردس���تاندا‪ ،‬باش���تره‌ برایان���ی‌ توركمان‬ ‫چاوه‌ڕێب���ن تا ئ���ه‌و كاته‌ی‌ له‌س���ه‌رژمێرێك ‌ی‬ ‫گش���تیدا ژماره‌یان راده‌گه‌یه‌ن���رێ‌و كوردیش‬ ‫ئه‌ڵێ‪(:‬هه‌مو ش���ت به‌خوێ‌و خوێش به‌مانا)‬ ‫داوا له‌لیژن���ه‌ی‌ نوس���ینه‌وه‌ی‌ ده‌س���توریش‬ ‫ده‌كه‌م به‌وردی‌ له‌م داخوازیان ‌ه بكۆڵنه‌وه‌و ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌ك ‌ی زانستیانه‌و دور له‌سۆزو كاریگه‌ر ‌ی‬ ‫حیزبه‌كان‌و ده‌وڵه‌تانی‌ دراوس���ێ بڕیار بده‌ن‪،‬‬ ‫راس���ته‌ ئه‌وان ره‌شنوسی ده‌س���تور ئاماد‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم نابێت ئ���ه‌وه‌ له‌یادبكه‌ن ك ‌ه‬ ‫په‌سه‌ندكردن ‌ی ده‌س���تور به‌ده‌نگی‌ دو له‌سه‌ر‬ ‫سێی پارله‌مانه‌و دواتر ئه‌وه‌ كۆمه‌اڵن ‌ی خه‌ڵك ‌ی‬ ‫كوردس���تانه‌ قس���ه‌ی‌ كۆتایی ده‌كه‌ن‪ ،‬نابێت‬ ‫ره‌شنوسێك ئاماد‌ه بكه‌ن كه‌ له‌ پارله‌مانه‌و‌ه‬ ‫به‌پێچراوه‌یی بۆی���ان بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬یان خه‌ڵك‬ ‫ده‌نگی‌ پێنه‌دات‪ ،‬داواش له‌به‌رپرسانی‌ پارت ‌ی‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان ئه‌كه‌م كه‌ زیاد له‌ماف ‌ی‬ ‫خۆیان موجامه‌له‌ی‌ پێكهاته‌كان نه‌كه‌ن چونك ‌ه‬ ‫دواجار هه‌ر موجامه‌له‌یه‌ك بۆ ئه‌و پێكهاتان ‌ه‬ ‫زیاد له‌پێویست له‌سه‌ر پرسی نه‌ته‌وه‌یی كورد‬ ‫ئه‌كه‌وێت‪ ،‬به‌برا توركمانه‌كانیش ده‌ڵێم كورد‬ ‫قوربانی‌ زۆر ‌ی داوه‌و به‌رده‌وامه‌ له‌قوربانیدان‪،‬‬ ‫تا گه‌یشتوه‌ت ‌ه ئه‌م قۆناغه‌‪ ،‬تكایه‌ پێش هه‌ر‬ ‫داخوازیه‌ك‪ ،‬قورسایی خۆتان له‌قوربانیه‌كاندا‬ ‫بپێون‌و دوا هه‌ڵسه‌نگاندتان با بۆ به‌شداریتان‬ ‫بێت له‌ش���ه‌ڕه‌كانی‌ دژ به‌داعش‌و وردبینیه‌ك‬ ‫بك���ه‌ن له‌ناوی‌ ئه‌و ‪ 1225‬ش���ه‌هیده‌و ‪8000‬‬ ‫برین���دار ‌ی به‌ره‌كان���ی‌ ش���ه‌ڕی‌ دژی‌ داعش‌و‬ ‫به‌خه‌ڵكی‌ كوردس���تان بڵێن چه‌ند ش���ه‌هیدو‬

‫برینداری‌ توركمان هه‌ی ‌ه له‌نێوان ئه‌و شه‌هیدو‬ ‫بریندارانه‌داو قه‌باره‌ ‌ی به‌ش���داریتان له‌شه‌ڕ ‌ی‬ ‫دژه‌ داع���ش‌و به‌رگر ‌ی له‌خاكی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫كورس���یه‌كانی‌ پارله‌مانت���ان چه‌ن���ده‌؟! به‌و‬ ‫پێوانه‌یه‌ داخوازیه‌كانی���ان بپێون‌و له‌خۆتان‬ ‫بپرس���ن ئای���ا ئ���ه‌و مافانه‌ی‌ له‌كوردس���تان‬ ‫به‌ده‌س���تانهێناوه‌ هاوس���ه‌نگ ‌ه له‌گ���ه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ئه‌ركانه‌ ‌ی جێبه‌جێتان كردوه‌؟ ئه‌و راستیه‌ش‬ ‫له‌یاد مه‌كه‌ن كه‌ مرۆڤ له‌هه‌ر نیش���تمانێكدا‬ ‫بێت چه‌ن���د ماف ‌ی هه‌یه‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ش ئه‌رك ‌ی‬ ‫له‌سه‌رش���انه‌‪ ،‬پێویس���ت ‌ه نوێنه‌ره‌كانت���ان‬ ‫له‌پارله‌مان‌و حكومه‌ت نوێنه‌ری‌ راسته‌قینه‌ ‌ی‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان‌و به‌تایبه‌ت توركمانه‌كانبن‌و‬ ‫نه‌بن���ه‌ ئامێر به‌ده‌س���تی‌ هی���چ الیه‌نێكه‌وه‌و‬ ‫پێداگری‌ له‌س���ه‌ر ماف ‌ی خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫به‌گش���تی‌‌و توركمان���ه‌كان به‌تایبه‌ت ‌ی بكه‌ن‬ ‫له‌سه‌ر زه‌مینی‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫ناكۆكی‌ نێ���وان یه‌كیه‌تی‌‌و گۆڕان له‌الی ‌هك‌و‬ ‫پارتی‌ له‌الیه‌ك ‌ی دی‌ (ك ‌ه به‌هه‌رسێكیانه‌و‌ه ‪80‬‬ ‫كورس���ی پارله‌مانیان هه‌یه‌و زیاتر‌ه له‌ده‌نگ ‌ی‬ ‫دو له‌س���ه‌ر سێی‌ ئه‌ندامان) كاریگه‌ر ‌ی له‌سه‌ر‬ ‫نوسینه‌وه‌ ‌ی ده‌ستوریش هه‌یه‌‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌ ئیس�ل�امیه‌كانیش به‌هه‌مان شێوه‌ ‌ی‬ ‫پێكاهات���ه‌ی‌ توركمان به‌س���ودوه‌رگرتن له‌و‬ ‫ناته‌بایی���ه‌‪ ،‬پێداگری‌ له‌س���ه‌ر چه‌س���پاندن ‌ی‬ ‫ویس���ت‌و داخوازیه‌كان ‌ی خۆیان له‌ده‌س���توردا‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌تایبه‌ت چه‌س���پاندنی‌ بڕگه‌یه‌ك ك ‌ه‬ ‫نابێت هیچ یاس���ایه‌ك له‌كوردستان ده‌ربچێت‬ ‫دژ به‌(پوابت) ه‌كانی‌ ئاینی‌ ئیسالم‪ ،‬بۆچون ‌ی‬ ‫سێ الیه‌نی‌ س���ه‌ره‌كی‌ كوردس���تان(پارتی‌‪،‬‬

‫لەنێوان چێژگەرایی سیکۆالرو عاتیفەی‌‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫لەبنەڕەتدا ئیس��ل�ام کە گرنگیی‌ زۆری‌ داوە‬ ‫بەئەق����ڵ‌و ژیریی م����رۆڤ‌و پێویس����تی‌ کردوە‬ ‫لەس����ەری‌ کە ئ����ەو ئەقڵە بەگ����ەڕ بخات‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەیە م����رۆڤ نابێت ڕێگە ب����دات لەڕێگەی‌‬ ‫هەستبزواندن‌و وروژاندنی‌ هەست‌و عاتیفەیەوە‪،‬‬ ‫دەست بەس����ەر بیروباوەڕو ویژدانیدا بگیرێت‪.‬‬ ‫بەکارهێنانی‌ ئەقڵ‪ ،‬لەس����ەرەتاترین قۆناغیدا‬ ‫خاوەنەک����ەی‌ لەداگیرک����ردن‌و هەژمونک����ردن‬ ‫بەس����ەر ویژدان‌و عاتیفەی����دا پارێزراو دەکات‪.‬‬ ‫هەر بەو هۆیەشەوەیە کە ئیسالم (کەهانەت)‬ ‫و دەسەاڵتی‌ (پیاوانی‌ ئاینیی‌) ی‌ سەردەمانی‌‬ ‫پێشوی‌ بەسەر ویژدان‌و بیری‌ شوێنکەوتوانی‌‬ ‫ئاینەکانیان����ەوە‪ ،‬ڕەتکردۆت����ەوەو پوچی����ی‬ ‫دەس����ەاڵتی‌ ئەوان����ی‌ لەقورئان����دا ڕاگەیاندوە‬ ‫���م أَ ْر َبا ًبا ِّمن ُد ِ‬ ‫ون‬ ‫���م َو ُر ْه َبان َُه ْ‬ ‫(اتَّخَ ���ذُ وا أَ ْح َبا َر ُه ْ‬

‫يح ا ْب َن َم ْر َي َم َو َما ُأ ِم ُروا إ اَِّل ِل َي ْع ُب ُدوا‬ ‫ال َّل ِه َوا ْل َم ِس َ‬ ‫ون)‬ ‫إِ َٰل ًها َو ِاح ًدا اَّل إِ َٰل َه إ اَِّل ُه َو ُس ْب َحان َُه َع اَّم ُي رْشِكُ َ‬

‫(التوبه‌‪.)31 :‬‬ ‫لەدنیای‌ ئیس��ل�امدا چەندین زانس����ت هەن‬ ‫کە لەبنەڕەتدا بۆ دۆزینەوەی‌ ڕاس����تییەکان‌و‬ ‫پاراس����تنی‌ ئەقڵ‌و ژیریی‌ مرۆڤ����ەکان لەهەڵە‬ ‫داهێن����راون‪ ،‬یان وەرگی����راون‌و پەرەپێدراون‪،‬‬ ‫وەک����و زانس����تەکانی‌ (لۆژی����ک‪ ،‬فەلس����ەفە‪،‬‬

‫ئوسوڵی‌ فیقهـ و هتد)‪.‬‬ ‫ئەو دو ئاڕاس����تەیەی‌ باسکران‪ ،‬کاریگەری ‌ی‬ ‫نەرێنیی‌ لەسەر تاک‌و کۆمەڵگە بەجێدەهێڵن‪،‬‬ ‫هەروەک دو جۆری‌ جیاوازیش لەخاوەن ئینتیما‬ ‫دروست دەکەن‪ ،‬ئەو دو مرۆڤەی‌ ئەمان دروستی‌‬ ‫دەک����ەن‌و تێڕوانین‌و بۆچونەکان����ی‌ خۆیانیان‬ ‫ل����ەال دەڕس����کێنن‪ ،‬هی����وای‌ پێکەوەژیانیان‬ ‫لەگ����ەڵ یەکت����ر لێناکرێت‪ ،‬ئاس����تی‌ گفتوگۆو‬ ‫ئارگیومێنتیان لەگەڵ یەکترو بەرانبەر بەیەکتر‬ ‫لەوپ����ەڕی‌ الوازی‌‌و نالۆژیک����ی‌‌و ناواقیعییدایە‪،‬‬ ‫ڕێک نمونەی‌ ئەو جەدەلە بێئەنجام‌و نەزۆکەی‌‬ ‫هەنوکە لەالیەن نوێنەری‌ ئەو دو ئاڕاستەیەوە‪،‬‬ ‫لەس����ەر پرسی‌ دەس����توری‌ هەرێم‌و چۆنێتیی‌‬ ‫"بەعەلمانییکردن"‪ ،‬یان "بەئیس��ل�امییکردن"ی‌‬ ‫ئەو دەستورە بەڕێوە دەچێت‪.‬‬ ‫تێگەیش����تن بەرمەبنای‌ بیرکردنەوەی‌ قوڵ‌و‬ ‫پشتبەستن بەئەقڵ وەک ئامرازی‌ ناسینەوەی‌‬ ‫چاکەو خراپە‪ ،‬لەگەڵ خۆبەدەس����تەوەنەدانی‌‬ ‫هەست‌و عاتیفە‪ ،‬فاکتەری‌ گرنگ‌و یاریدەدەری‌‬ ‫ب����اش دەبن ب����ۆ ئ����ەوەی‌ نەهێڵی����ن ئەم دو‬ ‫ئاڕاس����تەیە دەس����ت بەس����ەر فەزای‌ ئاینیی‌‌و‬ ‫ڕۆشنبیری‌و تەنانەت فەزای‌ گشتییشدا بگرن‪،‬‬ ‫بەرزکردن����ەوەی‌ ئاس����تی‌ گوت����ارو گفتوگۆی‌‬

‫فیکریی‌‌و مەعریفیی‌ ڕەوت‌و گروپەکان‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫بەرزکردنەوەی‌ ئاس����تی‌ ڕۆشنبیری‌و زانستیی‌‬ ‫تاکەکان����ی‌ کۆمەڵگ����ە‪ ،‬بەربەس����تی‌ گ����ەورە‬ ‫دەبن لەب����ەردەم گەشەس����ەندنی‌ ئەم ڕەوت‌و‬ ‫ئاڕاستانەدا‪.‬‬ ‫مەترسیی‌ گەشەسەندنی‌ ئەو دو ئاڕاستەیە‬ ‫لەوەدایە‪ ،‬جگە ل����ەوەی‌ بەرئەنجامی‌ نەرێنیی‌‬ ‫بۆ تاک‌و کۆمەڵگەو ش����وێنکەوتوانی‌ خۆشیان‬ ‫دەهێن����ن‪ ،‬ه����اوکات دەبنە مای����ەی‌ تێکدانی‌‬ ‫ئاش����تەوایی‌ کۆمەڵگەو شیرازەی‌ کۆمەاڵیەتیی‌‬ ‫ئەم هەرێمەش‪ .‬چیتر ڕەوا نییە ئاڕاستەیەکی‌‬ ‫س����یکۆالرو ئایدیۆلۆژیی بەن����اوی‌ کرانەوەوە‪،‬‬ ‫پێش����کەوتنخوازیی‌و نوێگەری����ی‌ بەدی����اردە‬ ‫ڕواڵەتییەکان‌و کۆمەڵێک خەس����ڵەتی‌ ئاژەڵیی‌‬ ‫بپێوێت‪ ،‬لەکاتێکدا زۆرین����ەی‌ دەرکەوتەکانی‌‬ ‫نێ����و کۆمەڵگە ئەوان����ە ب����ەدرۆ دەخەنەوە‪.‬‬ ‫ه����ەروەک ڕەواش نیی����ە ئاڕاس����تەو ڕەوتێک‬ ‫لەن����او مس����وڵماناندا خۆی‌ بکات����ە نوێنەری‌‬ ‫ڕاس����تەقینەی‌ ئیس��ل�ام‌و بەگوتارو لێکدانەوە‬ ‫بەسەرچوەکانی‌‪ ،‬ڕوە شارس����تانییەکانی‌ ئەم‬ ‫ئایینە بش����ێوێنێت‌و لەسەر حیس����ابی‌ ئەقڵە‬ ‫ڕۆشنبیرو بیرمەندەکانی‌‪ ،‬ناوبانگ‌و کاریگەریی‌‬ ‫بۆ خۆی‌ دروست بکات‪.‬‬

‫مەعریفەو زانس����ت‌و بەگەڕخس����تنی‌ ئەقڵ‌و‬ ‫ژیریی‪ ،‬ب����ۆ ئەوەن مرۆڤ چاک‌و خراپی‌ خۆی‌‬ ‫لێکجیابکاتەوە‪ ،‬بۆ تێگەیش����تن‌و وێناکردنن‪،‬‬ ‫بۆ زانین‌و پێزانینن‪ ،‬ب����ۆ تێڕامان‌و تێفکرینن‪،‬‬ ‫ب����ۆ هەڵگۆزینن لەدوای‌ قوڵبون����ەوە لەالیەنە‬ ‫ش����اراوەکان‌و نهێنیی‌ ئەو شتانەی‌ دەیانبینن‌و‬ ‫بەر هەس����تەکان دەکەون‪ .‬ئ����ەو ئەقڵەی‌ کە‬ ‫ئیس��ل�ام موخاتەبەی‌ دەکات‪ ،‬ویژدان ‌ی مرۆڤ‬ ‫لەهەڵ����ە دەپارێزێ����ت‪ ،‬درک بەڕاس����تییەکان‬ ‫دەکات‪ ،‬دەتوانێت جیاکاریی‌ بکات‪ ،‬کێش����انەو‬ ‫پێوانەی‌ نێوان دژەکانی‌ پێدەکرێت‪ ،‬دنیابینیی‌‬ ‫هەی����ە‪ ،‬ورد دەبێت����ەوە‪ .‬ئ����ەو ئەقڵ����ەی‌ کە‬ ‫ئیسالم دەیدوێنێت‪ ،‬لەبەرانبەریدا دۆگمابون‌و‬ ‫نەفامی‌‌و پاش����کەوتەیی‌‌و قوڵنەبونەوە هەیە‪.‬‬ ‫بەبێ پرۆس����ەی‌ بیرکردنەوە‪ ،‬هیچ کات ژیانی‌‬ ‫مرۆڤەکان نابێت����ە ژیانێکی‌ ڕێکخ����راو‪ .‬بەبێ‬ ‫بیرکردن����ەوە‪ ،‬بیروباوەڕی‌ مرۆڤ ڕوکەش����ی‌‬ ‫دەبێت‪ ،‬ڕەفتارەکانیشی‌ هەڕەمەکی‌‌و فەوزەویی‬ ‫دەب����ن‪( .‬التفکیر فریچه‌ عقلیه‌‪ ،‬عباس محمود‬ ‫العقاد‪ ،‬تقدیم ودراسه‌‪ :‬أ‪.‬د‪ .‬أسعد السمحرانی‪،‬‬ ‫ص‪.)15-11‬‬ ‫ئ����ەوەی‌ جێگ����ەی‌ دڵخۆش����ییە‪ ،‬لەدنیای‌‬ ‫ڕۆژئاوای����ی‌‌و ب����ۆ چەن����د دەیەیەکیش����ە‬

‫گ���ۆڕان‪ ،‬یه‌كیه‌تی‌) تا ئێس���تا له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫بۆچونه‌ی‌ ئیس�ل�امیه‌كان رون نی���ه‌و ناتوانن‬ ‫راش���كاوان ‌ه وه‌ك ئیس�ل�امیه‌كان پێمان بڵێن‬ ‫ئایا ده‌س���تورێكی‌ س���یكویالریان ده‌وێت یان‬ ‫ده‌س���تورێك له‌س���ه‌ر بنه‌مای‌ ئاینی‌ ئیسالم‪،‬‬ ‫ئه‌م بۆچونه‌ ش���ه‌رمنانه‌یه‌ ‌ی ئه‌و سێ الیه‌ن ‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌كیه‌ی‌ كوردس���تان(ك ‌ه به‌حس���اب‬ ‫الیه‌نگه‌لێكی‌ سیكویالرن) به‌هۆ ‌ی ئه‌و ملمالنێ‬ ‫حیزبیه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌نێوان دو به‌ره‌دا دروستبو‌ه بۆ‬ ‫یه‌كالكردنه‌وه‌ی‌ پۆست ‌ی سه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم‪،‬‬ ‫پارت���ی‌‌و یه‌كیه‌تی‌‌و گ���ۆڕان ب���ۆ رازیكردن ‌ی‬ ‫الیه‌نه‌ ئیسالمیه‌كان‌و هێشتنه‌وه‌یان له‌به‌ره‌ ‌ی‬ ‫خۆیاندا له‌قه‌یرانی‌ پۆس���تی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم ناتوانن راش���كاوان ‌ه له‌س���ه‌ر ماده‌كان ‌ی‬ ‫ده‌س���تور ‌ی په‌یوه‌س���ت ب��� ‌ه (ثوابت)ه‌كان ‌ی‬ ‫ئیس�ل�ام قس���ه‌ی‌ خۆیان هه‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ ‌ی له‌س���ه‌ر دواكه‌وتنی‌ ده‌س���تورو‬ ‫جۆر ‌ی ده‌ستوره‌ك ‌ه ده‌بێت ‪ ،‬ئیتر كات ‌ی ئه‌و‌ه‬ ‫هاتو‌ه هه‌رس���ێ الیه‌نی‌ گ���ۆڕان‌و یه‌كیه‌تی‌‌و‬ ‫پارت���ی‌ به‌رونی‌‌و راش���كاوانه‌ش پێمان بڵێن‬ ‫ستراتیجیه‌تیان چی ‌ه له‌دروستبون ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫كوردس���تان‌و له‌نوس���ینه‌وه‌ی‌ ده‌س���تورداو‬ ‫له‌ده‌ربڕینی‌ بۆچونه‌كانیاندا راشكاوبن‌و شه‌رم‬ ‫له‌ئیسالمیه‌كان نه‌كه‌ن هه‌رچۆن ئیسالمیه‌كان‬ ‫راشكاوان ‌ه بۆچون ‌ی خۆیان راگه‌یاندوه‌و شه‌رم‬ ‫له‌وان ناك���ه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ ده‌س���تورێك ‌ی‬ ‫ئیسالمیشدان دیسان راش���كاوانه‌ به‌خه‌ڵك ‌ی‬ ‫كوردستان بڵێن‌و له‌وه‌ زیاتر خه‌ڵك چه‌واش ‌ه‬ ‫نه‌كه‌ن له‌نێوان ئیسالمگه‌راو عه‌لمانیه‌تدا‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫پێداچون����ەوەی‌ گەورە بۆ بی����ری‌ ڕۆژئاوایی‌‌و‬ ‫س����ەبارەت بەم جۆرە ئاڕاس����تەو ڕێبازانەش‬ ‫دەس����تپێکراوە‪ ،‬بەدوایەکداهاتن����ی‌ تێزەکانی‌‬ ‫وەک����و مۆدێرنیزەک����ردن‪ ،‬مۆدێرنیت����ی‌‌و‬ ‫پۆس����تمۆدێرنیتی‪ ،‬ڕۆش����نگەریی‌‌و پاشانیش‬ ‫"ڕۆش����نگەریی‌ تاریکهێن" و هتد‪ ،‬بەرئەنجامی‌‬ ‫ئ����ەو پێداچونەوانەو درککردنی‌ ئ����ەو ئاکامە‬ ‫ترس����ناکانەیە ک����ە لەس����ەر کۆمەڵگەکانیان‬ ‫دروست بون‪.‬‬ ‫لەنێ����و دنی����ای‌ ئیسالمییش����دا زۆرن ئ����ەو‬ ‫دامەزراوە هزری‌‌و ڕۆش����نبیری‌و ئەو بیرمەندو‬ ‫زانا گەورانەی‌ سااڵنێکە پرۆسەی‌ نوێکردنەوەو‬ ‫موراجەع����ەی‌ کەلەپ����وری‌ ئیس��ل�امیی‌‌و‬ ‫پاڵفتەکردنی����ان دەس����تپێکردوەو قۆناغ����ی‌‬ ‫زۆریشیان لەو ڕوەوە بڕیوە‪ .‬بەاڵم هێشتا زۆری‌‬ ‫ماوە قەیرانە قوڵ‌و گەورەکانی‌ بیری‌ ڕۆژئاوایی‌‬ ‫چارەسەر بکرێن‪ .‬هەروەها بارودۆخی‌ هزریی‌‌و‬ ‫ڕۆش����نبیری‌و زانس����تیی‌ جیهانی‌ ئیسالمیی‌‌و‬ ‫کۆمەڵگ����ە ئیس��ل�امییەکانیش زۆر لەوە زیاتر‬ ‫دەخوازێت‪.‬‬ ‫* بەڕێوەب����ەری‌ س����ەنتەری‌ زەه����اوی‌ بۆ‬ ‫لێکۆڵینەوەی‌ فیکریی‌‬

‫ی بازرگان��� ‌ی‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی ژور ‌‬ ‫ی ( ره‌وه‌ند غریب‬ ‫سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناو ‌‬ ‫حم ‌ه س���لێمان ) هه‌رك���ه‌س دۆزیه‌و‌ه‬ ‫ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگ ‌ه ‌‬ ‫ی شارس���تان ‌ی‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌ك ‌ی بار ‌‬ ‫ی (له‌یال میرزا حسن) ونبوه‌‪،‬هه‌ر‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ك���ه‌س دۆزی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێت���ه‌و‌ه بۆ‬ ‫ی خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫كتێبخان ‌ه ‌‬ ‫* هه‌ویه‌یه‌‌ك ‌ی یه‌كێت ‌ی مامۆس���تایان ‌ی‬ ‫ی (رعد‬ ‫كوردستان‪/‬لق ‌ی خانه‌قین به‌ناو ‌‬ ‫عباس حس���ین) ونب���وه‌‪ ،‬هه‌ر كه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ كتێبخان ‌ه ‌ی‬ ‫خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫* تابلۆیه‌ك��� ‌ی ناوه‌ڕاس���ت ‌ی ئۆتۆبێل‬ ‫ژم���ار‌ه (‪ 52550‬عێراق‪-‬س���لێمانی‌)‬ ‫ی (پێشڕه‌و احمد ستار) ونبوه‌‪،‬‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫هه‌ر ك���ه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫كتێبخان ‌ه ‌‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین‪ :‬سیروان غه‌ریب‬

‫ئایا ئه‌مجاره‌ش ده‌مانفرۆشن؟‬ ‫ئاسۆس هه‌ردی‬ ‫بیرخستنه‌وه‌یه‌كی خێرا‪ :‬له‌پاش جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی‪ ،‬كاتێك واڵته‌ كۆلونیالیسته‌كان‬ ‫هاتنه‌ س���ه‌ر دابه‌شكردنی میراتیی "پیاوه‌ نه‌خۆشه‌كه‌"‪ ،‬به‌ڵێنیان دا هاوكاری میلله‌تانی‬ ‫ژێرده‌س���تی ده‌وڵه‌تی عوس���مانی بكه‌ن بۆ س���ه‌ربه‌خۆیی‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ه���ه‌م ده‌وڵه‌ته‌كه‌‬ ‫پارچه‌پارچ���ه‌‌و الواز بكه‌ن‪ ،‬هه‌م ئ���ه‌و ده‌وڵه‌ته‌ تازانه‌ش بخه‌نه‌ ژێر نفوز‌و ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫خۆیان���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌وان هه‌مو به‌ڵێنه‌كانیان برده‌س���ه‌ر‪ ،‬ته‌نان���ه‌ت ده‌وڵه‌تیان بۆ میلله‌تێكی‬ ‫په‌راگه‌نده‌ی وه‌ك جوله‌كه‌ش دروستكرد‪ ،‬به‌اڵم له‌ دوا ساته‌كاندا ده‌وڵه‌تی كوردستانیان‬ ‫فرۆشت به‌ئاتاتورك!‬ ‫به‌ریتانییه‌كان كه‌ عێراقیان دروس���تكرد‪ ،‬ویالیه‌تی موسڵ (كوردستانی باشور)ی له‌سه‌ر‬ ‫نه‌ب���و‪ ،‬بڕیار بو ئه‌میش بكرێته‌ واڵتێك بۆ كورد‪ .‬به‌اڵم دیس���انه‌وه‌ كوردیان فرۆش���ت‬ ‫به‌نه‌وت‌و ناسیونالیزمی عه‌ره‌بی سوننی له‌عێراقدا‪.‬‬ ‫له‌دوای جه‌نگی دوه‌می جیهانی‪ ،‬كوماری مهاباد له‌سه‌ر ده‌ستی یه‌كێتی سوڤێتی پێشو‪،‬‬ ‫فرۆش���را به‌كۆمه‌ڵێك به‌ڵێنی پوچی (قوامو لس���ه‌لته‌نه‌‪ -‬س���ه‌دری ئه‌عزه‌م)ی ئه‌وسای‬ ‫ئێران‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪1975‬دا ئه‌مه‌ریكا شۆڕشێكی گه‌وره‌‌و ‪ 14‬ساڵه‌ی كوردستانی باشوری فرۆشت‬ ‫به‌شای ئێران‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی شه‌تولعه‌ره‌بی ده‌ستكه‌وێ!‬ ‫له‌هه‌ش���تاكانی سه‌ده‌ی رابردوشدا‪ ،‬به‌به‌رچاوی جیهانه‌وه‌ جینۆساید‌و كیمیاباران كراین‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌سه‌ر ده‌س���تی ئه‌مه‌ریكا‌و ئه‌وروپا‌و خۆرهه‌اڵت‌و خۆرئاوا‪ ،‬فرۆشراین به‌دزێوترین‬ ‫دیكتاتۆری سه‌رده‌م‪ :‬سه‌دام حسه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ دیس���ان له‌ناوچه‌كه‌دا هه‌لومه‌رجێك هاتۆته‌ پێشه‌وه‌ كه‌ مه‌ترسی دوباره‌بونه‌وه‌ی‬ ‫هه‌م���و ئه‌و ته‌جروب���ه‌ تااڵنه‌ی لێده‌كرێ���ت‪ .‬له‌الیه‌كه‌وه‌ به‌بۆچونی زۆرب���ه‌ی چاودێرانی‬ ‫سیاسی‪ ،‬یه‌كێك له‌ده‌رنجامه‌كانی رێكه‌وتننامه‌ی ئێران‌و ده‌وڵه‌تانی (‪ )1+5‬بریتی ده‌بێت‬ ‫له‌به‌هێزبون���ی رۆڵی ئێران له‌ناوچه‌كه‌دا‪ .‬وه‌ك هاوڕێیه‌كیش وتی‪ :‬ئێران له‌ژێر ئابڵوقه‌دا‬ ‫بو عێراقی كۆنترۆڵكردبو‪ ،‬ئاخۆ دوای ئه‌و ئابڵوقه‌یه‌ چی له‌م واڵته‌ بكات؟‬ ‫له‌الیه‌كی تریشه‌وه‌‪ ،‬هه‌مو ئاماژه‌كان‌و ته‌نانه‌ت شیكردنه‌وه‌ی میدیای خۆرئاواش ئه‌وه‌مان‬ ‫پێده‌ڵێن كه‌ ئه‌مه‌ریكا باكوری كوردس���تانی فرۆش���ت به‌ئه‌ردۆغان‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی رازی بكات‬ ‫بنكه‌ ئاس���مانییه‌كانی به‌كاربێنێ‪ ،‬توركیاش كه‌مێك سنوره‌كانی به‌ڕوی داعشدا توندتر‬ ‫بكات!‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ كورد له‌هه‌مو كوردستاندا‪ ،‬ده‌كه‌وێته‌ نێوان به‌رداشی دو زلهێزی ناوچه‌كه‌وه‌‌و‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ده‌ڵێم پێش���بینی قۆناغێك���ی دژواری لێده‌كرێت‪ .‬ئه‌م روداوانه‌‪ ،‬جارێكیتر ئه‌و‬ ‫په‌نده‌ مێژوییه‌مان بیرده‌خه‌نه‌وه‌ كه‌ كه‌س دۆستی كه‌س نییه‌‪ ،‬هه‌مو كه‌سێك ته‌نها دۆستی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان���ی خۆیه‌تی‌و ته‌واو‪ .‬به‌دیاریكراوی���ش واڵتێكی گه‌وره‌ی وه‌ك ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫هه‌رگی���ز سیاس���ه‌تێكی رون‌و تایبه‌تی به‌رامبه‌ر به‌كورد نه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی ره‌نگه‌ كورد‬ ‫تاك���ه‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كی ناوچه‌كه‌ بوبێت كه‌ گرێی ده‌رونی به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ریكا نه‌بوه‌‌و نه‌چۆته‌‬ ‫به‌ره‌كانی دژ به‌و واڵته‌وه‌‪ .‬سه‌رده‌مانێك له‌گوتاره‌ پڕله‌دروشمه‌كانی ئۆباماوه‌ وا چاوه‌ڕێ‬ ‫ده‌كرا شتێك بگۆڕێت‌و كه‌مێكیش له‌عه‌داله‌ت سیاسه‌تی ئه‌و واڵته‌ له‌ناوچه‌كه‌دا ئاڕاسته‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئۆباما گۆڕانكارییه‌كی كردبێت‪ ،‬بێ هیچ گومانێك به‌ئاڕاس���ته‌یه‌كی‬ ‫نێگه‌تیڤدا بوه‌‪ .‬هه‌ر له‌فایلی عێراقه‌وه‌ بیگره‌‪ ،‬تا ده‌گاته‌ راپه‌ڕینه‌كانی جیهانی عه‌ره‌بی‪.‬‬ ‫هیوادارم وه‌ك نوس���ه‌ری ناس���راو پاتریك كۆكبۆرن ده‌ڵێت به‌كردنه‌وه‌ی ده‌ستی توركیا‬ ‫به‌رامبه‌ر كورد "ئه‌مه‌ریكا گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی خۆی له‌خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا نه‌كات"!‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌مانه‌شدا‪ ،‬ئه‌مه‌ كۆتایی دنیا نیه‌‌و ناشبێ‪ .‬كورد له‌ناوچه‌كه‌دا میلله‌تێك نییه‌‬ ‫وا به‌ئاسانی فه‌رامۆش بكرێت‌و له‌مه‌یدان ده‌ركرێت‪ .‬ئه‌مه‌ كارێكه‌ ته‌نانه‌ت ئیمپراتۆرییه‌ته‌‬ ‫گه‌وره‌كان له‌سه‌رده‌مه‌ تاریكه‌كاندا بۆیان نه‌كراوه‌‪ .‬بێگومان هه‌میشه‌ ئه‌وه‌ كورد خۆیه‌تی‬ ‫كه‌ ده‌توانێ ئیراده‌ی خۆی فه‌رزكات‌و س���یحری موئام���ه‌ره‌كان به‌تاڵكاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئایا‬ ‫س���ه‌ركرده‌و هێزه‌ سیاسییه‌كانمان له‌س���ه‌ختی بار‌ودۆخه‌كه‌ تێده‌گه‌ن‪ ،‬یان ته‌سلیمی دو‬ ‫به‌رداشه‌كه‌ ده‌بن‌و به‌ده‌ستی خۆیان ئه‌و ئیراده‌یه‌ ده‌هاڕن؟‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫مارشی چەقۆ!‬

‫ ‬ ‫بەرزان هەستیار‬

‫هووها‪ ،‬سەگی سەروقژ ڕووت‪،‬‬ ‫هووها‪ ،‬پانتۆڵ تەسکی ‪ ،‬ڕووڕەشی بەرقاپیی خودا‪،‬‬ ‫هووها‪ ،‬تەنوورەکورت ‪،‬قاچوقول کۆڵەوژی دۆزەخ‪،‬‬ ‫هووها‪ ،‬پشکۆی ژێر خۆڵەمێشی لەزەت‪،‬‬ ‫هووها‪ ،‬خەزێم لە لووت‪ ،‬بازنگ لەدەست‪.....،‬‬ ‫سنگ وگەردن تاتەشۆری ئەهلی نیفاق‪،‬‬ ‫هووها‪ ،‬پێاڵو بەرزی کەمەر باریک‪.....،‬‬ ‫چاو بەکلی دەم پڕ قوڕولیتەی خەندە‪،‬‬ ‫هووها‪ ،‬نینۆک درێژەی لێوسوورە‪،‬گوارەشۆڕ‪،‬‬ ‫قژ پەرش وخاو‪ ،‬قژلوول‪ ،‬قژبژ‪....،‬‬ ‫چاوشین‪ ،‬چاوسەوز‪ ،‬چاوڕەش ‪.‬چاوزەرد‪،‬‬ ‫هووهاااااااااااا‬ ‫هووها‪ ،‬موزیکی بێ دەرپێ‪،‬‬ ‫هووها‪ ،‬کتێبی بێشەرەف‪،‬‬ ‫هووها شیعری خوێڕیی و دەمڕووت‪،‬‬ ‫هووها تابلۆی بێتەربێت‪،‬‬ ‫هووها‪ ،‬سەمای ئابڕووتکاو‪،‬‬ ‫هووهااااااااااااااااااااااااا‪ .‬هووهااااااااااااااااااااااااااااااا‬ ‫ ‬

‫ئەڵمانیا‪/‬کۆلن‬

‫ماڵپه‌ڕی ئاوێن ‌ه نوێترین هه‌واڵ‌و زانیاری‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫ریکالم‬