ریکالم
www.awene.com
رۆژنامه‌یه‌كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێن ه ده‌ریده‌کات
ژماره ()493 سێشەممە 2015/9/1
مه‌ترس ی چاكسازیه‌كانی عه‌بادی ..تاكڕه‌وانه بڕیار ده‌دات
17
په‌که‌که به‌مه‌رج عه‌باسی که‌مه‌ندی زۆر ئاگربه‌ست بێوه‌فا بو به‌رامبه‌رمان راده‌گه‌یه‌نێت
پڕۆژەی بەفرانکنشتاینکردنی جەستەی سیاسیی
7
به‌کر عه‌لی به‌فیشه‌کی سانسۆر شه‌هید ده‌کرێته‌وه
11
13
خانه‌نشینیی له‌م واڵته‌دا ره‌نجێکی به‌باچوه
2
18
محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود:
ئاسای ی بونه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی نێوان بارزانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فا زۆر قورسه محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود ئاماژه بهوه ده‌كات كه له‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمدا دوا بڕیار بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی كێشه‌كان الی یه‌كێت���یو پارتییه ،ئ���هو ده‌ڵێت "ئاس���ایی بون���ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان بارزانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فا زۆر قورسه". ئاوێن���ه ،س���لێمانی :محه‌م���ه‌دی حاج���ی مه‌حم���ود ،س���كرتێری حیزب���ی سۆسیالیس���تی كوردس���تان له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند ك���ه 23ی حوزه‌یران خاڵی وه‌رچه‌رخان بو له‌په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‌و بارزانیدا ،ئه‌و روداوه ئه‌وانی له‌یه‌ك دابڕی‌‌و ئێس���تا متمانه‌یان به‌یه‌كتر نه‌ماوه. ئه‌و وت���ی "پێنج حزبه‌ك���ه ئه‌وه‌ی له‌كۆبون���هوه داخراوه‌كان���دا قس���هی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن ،بۆ رای گشتی‌و خه‌ڵك
رایناگه‌یه‌نن". س���ه‌باره‌ت ب���هو ره‌خنان���ه‌ش ك��� ه ئاڕاس���ته‌ی حزبه‌ك���هی ده‌كرێ���ت كه له‌پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌تیدا زیاتر به‌الی بارزان���یو پارتیدا ش���كاندویه‌تیه‌وه‌و بێالیه‌ن نه‌بوه ،ئه‌و وتی "ئه‌و كه‌سانه‌ی ره‌خن���ه له‌حزبی سۆسیالس���ت‌و ئێمه ده‌گرن ده‌بێت ره‌خنه له‌خۆیان بگرن، ئه‌گه‌ر ئه‌و حزبانه ده‌سه‌اڵتیان هه‌بوایه نه‌یانده‌هێش���ت هه‌وای ئ���ه‌م واڵته‌ش هه‌ڵمژین". وتیش���ی "له‌كاتێك���دا حزب���ی سۆسیالیس���ت له‌ش���ه‌ڕی دژی داعش ره‌بای���هی دابه‌ش دهكردو ده‌س���ته‌ی هجومی دابه‌ش دهكردو شه‌هیدی ئه‌دا ئه‌وان داهاتو پۆس���تی ئه‌م واڵته‌یان دابه‌ش ئه‌كرد".
3
نه‌وشیروان مسته‌فا
بارزانی
ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم.. سه‌باره‌ت به‌پرس
نوێنه‌ری حكومه‌ت ی هه‌رێم له‌تاران :نازانم ێ ده‌گات؟ ده‌ستشكانه‌و‌ه ی ماكگۆرك‌و قاسمی سلێمان ی به‌كو نوێن���ه‌ری حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م له‌تاران ئاماژه بهوه ده‌كات كه ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا له‌عێ���راق‌و كوردستانیش���دا ن���ه‌ك هه‌ر ملمالن���ێ ،به‌ڵك���و شه‌ڕیش���یانه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه سه‌باره‌ت به‌پرسی س���ه‌رۆكایه‌تی له‌خاڵێك���ی هاوبه‌ش���دا یه‌كده‌گرنه‌وه‌و كۆكن ،ئه‌و ده‌ڵێت "نازانم ده‌ستش���كانه‌وه‌ی ماكگۆرك‌و قاس���می سلێمانی سه‌باره‌ت به‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌كوێ ده‌گات؟" تایبه‌ت به‌ئاوێنه :نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێ���م له‌تاران "نازم عومه‌ر" به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د كه كۆماری ئیس�ل�امی ئێران تا ئێس���تا به‌فه‌رمی هه‌ڵوێس���تی خۆی سه‌باره‌ت به‌پرس���ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم رانه‌گه‌یاندوه. ئ���هو وتی "ئێ���ران خوازی���اره الیه‌نه
كوردییه‌كان خۆیان كێش���ه‌كانی خۆیان به‌هێزتر بێت ،نازم عومه‌ر وتی "قاسم ی به‌س���ازان چاره‌س���ه‌ر بك���هنو بگه‌ن���ه س���لێمانیو بریت ماكگۆرك هه‌ردوكیان رێككه‌وت���ن .ئامانج���ی ئێ���ران ئه‌وه‌یه ده‌س���ه‌اڵتیان له‌عێ���راق‌و س���ه‌رجه‌م له‌ڕوی ئاسایش���هوه هه‌رێمی كوردستان كوردستانیش���دا ههیهو به‌هێزیش���ن ،من سه‌قامگیر بێت ،چونكه هه‌ر نائارامییه‌ك نام���ه‌وێ بچم���ه ورده‌كارییه‌كانی���هوه، له‌كوردستان دروس���ت ببێت ،كاریگه‌ری هه‌روه‌ك چ���ۆن ئه‌مه‌ری���كا كاریگه‌ریی له‌هه‌رێمی كوردس���تان‌و له‌س���ه‌ر پرسی له‌سه‌ر ئێران ده‌بێت". وتیشی "هه‌ستده‌كه‌م ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا سه‌رۆكایه‌تی هه‌یه ،ئێرانیش به‌هه‌مانشێوه س���ه‌باره‌ت به‌پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی كاریگه‌ریی‌‌و ده‌سه‌اڵتی هه‌یه". ئه‌م���ه له‌كاتێكدای���ه ك���ه وه‌فدێك���ی هاوهه‌ڵوێستن‌و له‌گ هڵ ئه‌وه‌دان پرسه‌كه به‌س���ازان چاره‌س���ه‌ر بكرێ���ت ،چونكه كۆم���اری ئیس�ل�امی ئێ���ران له‌دوێنێوه په‌رتبونی كورد له‌م كات���ه‌دا كاریگه‌ری له‌هه‌رێمی كوردس���تانه‌و به‌مه‌به‌س���تی خراپ���ی له‌س���ه‌ر ش���ه‌ڕی دژ به‌داعش لێنزیكخس���تنه‌وه‌ی الیه‌نه‌كان سه‌باره‌ت به‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی ،له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی ده‌بێت". ده‌رب���اره‌ی ئ���ه‌وه‌ی ك���ه پێده‌چێت پێنج الیه‌نه‌كه كۆده‌بنه‌وه. ماكگ���ۆرك له‌ناوچ���هی ژێرده‌س���ه‌اڵتی پارتیدا له‌قاسمی سلێمانی ده‌سه‌اڵتدارترو
3
ماکگۆرک
قاسمی سلێمانی
هادی عه‌لی :پرس ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ته‌نها ڕواڵه‌ت ی ده‌ره‌وه ی كێشه‌كه‌یه كه‌سایه‌تی دیاری یه‌كگرتوی ئیسالمی "هاد ی عه‌لی" ئاماژه ب���هوه ده‌كات كه ئاماده‌نه‌بونی الیه‌نه ده‌سه‌اڵتداره‌كان بۆ ئه‌نجامدانی چاكسازی ڕاس���ته‌قینه له‌ئاكامدا ح���اڵو گوزه‌رانی واڵت ده‌گه‌یه‌نێته س���ه‌ره‌نجامێكی دژوارو ناهه‌موار، ئه‌و ده‌ڵێت "پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ته‌نها ڕواڵه‌تی ده‌ره‌وه‌ی كێشه‌كه‌یه". تایبه‌ت به‌ئاوێنه :هادی عه‌لی له‌وتارێكدا كه له‌م ژماره‌یه‌ی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌دا باڵوكراوه‌ته‌وه ئاماژه بهوه ده‌كات كه جهوههرو سه‌رچاوه‌ی ڕاسته‌قینه‌ی قه‌یرانه سیاسیه‌كه‌ی هه‌رێم‌و دیوی ن���اوه‌وه‌ی ئه‌م قه‌یرانه‌ی ئێس���تا دهگهڕێتهوه بۆ دو هۆكاری س���ه‌ره‌كی ،یه‌كه‌میان نه‌بونی هاوسه‌نگی پێویست له‌دابه‌شكردنی ده‌سه‌اڵت له‌نێوان هێزه سیاس���یه‌كاندا ،به‌هۆی زاڵبونی حیزبایه‌تی له‌الیه‌ن دوحیزبی ده‌س���ه‌اڵتداره‌وه به‌س���ه‌ر تێك���ڕای جومگه‌كان���ی ده‌س���ه‌اڵتی سیاس���ی هه‌رێم���دا .ه���ۆكاری دوه‌میش���یان نه‌بونی دادپ���ه‌روه‌ری له‌دابه‌ش���كردنی ماڵ‌و سامانی گشتیدایه ،كه خۆی له‌ته‌شه‌نه‌كردنی گه‌نده‌ڵیه‌كی بێسنوردا ده‌نوێنێت.
منااڵنی به‌رپرسانی کورد له‌کام زانکۆ جیهانییه‌کان ده‌خوێنن؟ ناونیشان :سلێامنی ته‌الری زارا -نهۆمی سێه‌م -شوقه‌ی ژماره 32
ته‌له‌فۆن 3201274 :
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار
13 5
تیراژ4500 :
2
تایبه‌ت
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
"په‌كه‌ك ه به‌مه‌رج ئاگربه‌ست راده‌گه‌یه‌نێت" ئه‌مه‌ریكییه‌كان له‌گ هڵ به‌رپرس����انی كه هه‌تا ئێس����تا په‌كه‌كه ئاماده نین په‌كه‌كه كۆده‌بنه‌وه‌و داوایان لێده‌كه‌ن یه‌كالیه‌ن����ه ئاگربه‌س����ت رایبگه‌یه‌نن، كۆتایی به‌ش����ه‌ڕ بهێنن‌و ئاگربه‌س����ت س����ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه ئه‌مه‌ریكییه‌كان رابگه‌یه‌ن����ن ،په‌كه‌ك����ه‌ش ده‌ڵێ����ت داوایان لێكردون كه كۆتایی به‌ش����ه‌ڕ "به‌مه‌رجێك ئاگربه‌س����ت راده‌گه‌یه‌نین بهێن����نو ئاگربه‌س����ت رابگه‌یه‌نن ،ئه‌و ك����ه ده‌وڵه‌تی توركیاش ئاگربه‌س����ت وتی "هه‌تا ئێس����تا په‌كه‌ك����ه ده‌ڵێن ئاگربه‌س����ت راده‌گه‌یه‌نین به‌مه‌رجێك رابگه‌یه‌نێت". ی توركیاش رایبگه‌یه‌نێت". ئاوێن����ه ،س����لێمانی :ئه‌ندام���� ناوب����راو ئ����ه‌وه‌ی رونك����رده‌وه كه كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد ()KNKو دۆس����تی نزیكی په‌كه‌ك���� ه "محه‌مه‌د ئه‌مه‌ریكیی����ه‌كان له‌گ����هڵ ه����ه‌ردوال ئه‌مین پێنجوێنی" ئاماژه بهوه ده‌كات (په‌كه‌ك����هو توركی����اش) له‌ه����ه‌وڵ‌‌و
گفتوگ����ۆدان ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی كۆتای����ی الیه‌ك ،وه‌اڵمێك بو بۆ ئه‌و هه‌واڵنه‌ی ناو شاره‌كانه‌وه". وتیشی "به‌اڵم به‌بڕوای من ئه‌گه‌ر ی به‌ش����ه‌ڕی نێوانیان بێ����ت‌و خاڵێكی به‌ئاڕاس����ته‌ی كۆتایهێن����ان به‌ش����ه‌ڕ‌و هه‌ی����ه ل����ه‌م م����اوه‌ی هه‌ڵبژاردن����ه‌دا هاوبه‌ش بدۆزن����هوه ،ئه‌و وتی "به‌اڵم گه‌یشتنه ئاگربه‌ست له‌ئارادان". پێنجوێن����ی جه‌خت ل����هوه ده‌كات ئاگربه‌س����ت دروس����تببێت ،چونك����ه ده‌وڵه‌تی توركیا تا ئێس����تا خوازیاری درێژه‌كێش����انی ش����ه‌ڕن ،دوێنێ داود كه ئێستا ش����ه‌ڕ گه‌رم‌و سه‌رهه‌ڵدان‌و ئه‌مه‌ریكیی����ه‌كان له‌گه‌ڵ به‌رپرس����انی ئۆغل����ۆ له‌وتارێكی����دا زۆر به‌تون����دی راپه‌ڕی����ن به‌رده‌وام����ه له‌باك����وری په‌كه‌ك����ه كۆبونه‌وه‌ی����ان هه‌ب����وه‌و هێرش����ی كرده س����ه‌ر په‌كه‌كه‌و وتی :كوردس����تان ،ئ����هو وت����ی "براده‌رانی یه‌كتری����ان بینیوه‌‌و قس����ه‌یان له‌گه‌ڵ كه‌س بیر لهوه نه‌كاته‌وه كه جارێكیتر په‌كه‌كه ده‌ڵێن ئێمه هێش����تا شه‌ڕی كردون ،ئه‌وانیش ئاماده‌ییان ده‌ربڕیوه ئێمه له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه له‌س����ه‌ر مێزێك راسته‌قینه‌مان ده‌ستپێنه‌كردوه‌‌و ئه‌گه‌ر كه ئاگربه‌ست‌و گفتوگۆ له‌گه‌ڵ توركیا توركیا هه‌ڵوێستی نه‌گۆڕێت ئاماده‌ین بك����ه‌ن به‌چاودێ����ریو سه‌رپه‌رش����تی دابنیشین". وتیشی "ئه‌مه وه‌اڵمێك بو بۆ هه‌مو شه‌ڕی گهوره ده‌ستپێبكه‌ین‌و بیخه‌ینه ئه‌مه‌ریكا یان نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان".
ده‌یان بندیواری رێكخراوه‌كان داده‌مه‌زرێنرێن
"كه‌سی وای تێدایه به‌پله‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌نفیزی دامه‌زراوه‌و له‌پرسگه دانراوه" له‌كار هه‌ڵگرتوه‌و بون به‌فه‌رمانبه‌ر ی ئا :ئیحسان مه‌ال فو‌واد حكوم����هتو دابه‌ش����كراون به‌س����ه‌ر فه‌رمانگ����هو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كان����دا، له‌چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كدا كه به‌تایبه‌ت به‌ش����ێكی زۆریان خراونه‌ته ده‌ست ئاوێنه كه‌وتون ،پاش س����ه‌ر زانك����ۆكان‌و فه‌رمانگ����هو ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی داراییو ئابوری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی حكومه‌تی هه‌رێم به‌فه‌رمانی ژماره خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانستی. 11192له 2015/8/17بڕیاریداوه سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌زانكۆی سلێمانییه‌وه به‌گواستنه‌وه‌ی راژه‌ی ئه‌ندامانی كه نه‌یویس����ت ن����اوی باڵوبكرێته‌وه رێكخراوه‌كانی سه‌ر به‌حزبه بۆ ئاوێنه ئاش����كرای ك����رد كه ئه‌وانه سیاسییه‌كان بۆ سه‌ر میالكی پێش����تر له‌رێكخراوه‌كان����ی حزبه‌كان حكومه‌ت‌و كردنیان به‌فه‌رمانبه‌ر، بون‌و دامه‌زراون ،كه ته‌نها له‌سلێمانی چه‌ندین كه‌س له‌وانه ئێستا ژماره‌یان نزیكه‌ی 500كه‌س ده‌بێت، رۆژنامه‌نوس‌و چاالكوانی ژنان‌و ك ه كه‌سی وای تێدایه ته‌مه‌نێكی كه‌می به‌رپرسی حكومی‌و په‌رله‌مانتارن، ههیهو پ����اش دامه‌زراندن����ی پله‌كه‌ی ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی خوێندنی بااڵو ك����راوه به(به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ته‌نفیزی)و توێژینه‌وه‌ی زانستی له‌په‌رله‌مان موچه‌كه‌ی س����ێ ملی����ۆن‌و 400هه‌زار ده‌ڵێت "كه‌سی وای تێدایه چوار دیناره‌و ئێستا له‌پرسگه دانراوه. ساڵ خوێندكار بوه ،كه‌چی ئێستا ه����ه‌ر به‌پێی ئ����هو به‌ڵگه‌نامه‌یه كه پله‌كه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌نفیزیه". له‌به‌رده‌س����تی ئاوێنه‌دایه كه له‌چه‌ند لهو به‌ڵگه‌نامه‌یه‌دا كه ده‌ست ئاوێن ه خش����ته‌یه‌ك پێكهات����وه ،هه‌ندێك����ی كه‌وتوه ئه‌و كه‌سانه له2015/8/24وه زۆر له‌وان����ه ئێس����تا په‌رله‌مانت����ارن‌و له‌س����ه‌ر رێكخراوه‌كانه‌وه ده‌س����تیان به‌شێكیشیان رۆژنامه‌نوس‌و نوسه‌رو
شاعیرو ش����انۆكارو چاالكوانی ژنان‌و زۆریان راژه‌كه‌ی خۆیان گواستوه‌ته‌وه ش����ێركۆ لهمبارهیهوه به‌هه‌مانش����ێوه رێكخراوه‌كان����ی كۆمه‌ڵ����ی مه‌ده‌نی‌و بۆ س����ه‌ر زانكۆو فه‌رمانگه‌كانی سه‌ر وتی "كه‌س����ی وای تێدایه چوار ساڵ به‌وه‌زاره‌ته‌كه‌ی ئه‌وان ،له‌كاتێكدا ئه‌و خوێندكار بوه ،كه‌چی ئێستا پله‌كه‌ی به‌رپرسی سه‌ربازین. له‌به‌رامبه‌ردا په‌رله‌مانتار له‌لیژنه‌ی شوێنانه فه‌رمانبه‌رێكی زۆریان هه‌یه .به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌نفیزیه". ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی لیژنه‌ی خوێندنی ئه‌و س����ه‌رچاوه‌یه وتیش����ی "ئه‌مه په‌روه‌رده‌و خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانستی ش����ێركۆ حه‌مه ئه‌مین ئاماژه بێ ئه‌وه‌ی حس����اب بۆ ئه‌و بودجه‌یه بااڵ وتیشی "وه‌كو لیژنه‌كه‌ی خوێندنی ب����ه‌وه‌ده‌كات ك����ه به‌دواداچونیان بۆ بكرێت كه ب����ۆ وه‌زاره‌ت دانراوه ئایا بااڵ سه‌ردانی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵو ئه‌و بابه‌ته كردوه كه ئه‌وانه پێش����تر به‌شی موچه‌ی ئه‌و هه‌مو فه‌رمانبه‌ره وه‌زاره‌تی داراییمان كرد ،دو خاڵمان له‌رێكخراوه‌كانی سه‌ر به‌حزبه‌كان بون ،ده‌كات ،چونك����ه ه����ه‌ر وه‌زاره‌تێ����ك پێشكه‌ش����كردوه ك����ه رێكبخرێنه‌وه، پاش ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی بڕیاریدا سه‌ره‌تای ساڵ بودجه‌یان بۆ ته‌رخان یه‌كه‌م ئه‌و ماوه‌یه‌ی كه له‌رێكخراوه‌كان یان ده‌بێ����ت له‌فه‌رمانگ����ه‌كان ده‌وام ده‌كرێت ،به‌اڵم ئه‌و كه‌سانه له‌نیوه‌ی بون ،به‌خزمه‌ت بۆیان ئه‌ژمار بكرێت، دوه‌م رێكخستنه‌وه‌ی پله‌و موچه‌كانیان بكه‌ن یاخ����ود ده‌رده‌كرێت ،هه‌مویان ساڵدا هاتون". هاوكات ئ����هو په‌رله‌مانت����اره وتی به‌پێی بڕوانامه‌و ساڵی خزمه‌ته‌كه‌یان، دابه‌ش����بونه س����ه‌ر فه‌رمانگه‌كان����داو "ش����ێوازی دابه‌ش����بونیان به‌س����ه‌ر ته‌نها ئه‌مه چاره‌سه‌ره". دامه‌زران. له‌ب����اره‌ی رێكخس����تنه‌وه‌ی پل����هو له‌پ����اش ئ����ه‌وه‌ی داده‌مه‌زرێ����ن ،فه‌رمانگ����هو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كان����دا ه����ه‌ر یه‌كێكی����ان به‌ئ����اره‌زوی خۆی به‌ش����ێوه‌یه‌ك بوه كه هه‌ر یه‌كێكیان كاره‌كانیان ،ئ����هو په‌رله‌مانتاره وتی فه‌رمانگه‌یه‌ك����ی حكومی هه‌ڵبژاردوه‌و رۆش����توه له‌فه‌رمانگه‌یه‌ك الرینه‌بونی "ده‌بێت حكوم هتو كه‌س����انی ئیداریی راژه‌گ����هی گواس����توه‌ته‌وه ب����ۆ ئه‌و هێن����اوهو راژه‌ك����هی له‌رێخراوه‌كه‌وه دانیش����ن رێكی����ان بخه‌ن����هوه ،ئاخر ش����وێنه ،ن����ه‌ك به‌پێی پێویس����تی گواس����توه‌ته‌وه ب����ۆ س����ه‌ر ئ����هو مه‌عقول����ه خوێندكار بوبێت‌و ئێس����تا به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ته‌نفی����زی بێت‌و ره‌نگه فه‌رمانگ����ه‌كان دابه‌ش����كرابێتن ،لهو فهرمانگهیه". سه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئه‌وانه خه‌ڵكی وای موچه‌كه‌ی له‌مامۆستاكه‌ی زیاتر بێت، باریه‌وه س����ه‌رچاوه‌یه‌ك له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانش����تی تێدایه به‌پله‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌نفیزی بۆی����ه ئه‌گه‌ر ئیراده هه‌بێت ئه‌وا پله‌و بۆ ئاوێنه ئاشكرای كرد كه به‌شێكی دامه‌زراوه ،كه‌چی له‌پرسگه دانراوه ،موچه‌كانیان رێكده‌خرێنه‌وه".
ئه‌ندامێك ی سه‌ركردایه‌ت ی یه‌كێتی:
Mercy Corps - Sulaimaniyah Office Invitation for Tender Application Mercy Corps is an international non-profit NGO implementing programs in Iraq since 2003. The subject of this Invitation to tender is to solicit price quotation from interested legally authorized companies for contracting to implement 3 projects for Mercy Corps programs. The Projects are: 1- Installation and repair of water networks and latrine systems is several areas in Sulaimaniyah and surrounding areas.
ڕێككه‌وتنامه‌ی ستراتیژ ی نێوان یهكێتیو پارت ی هێشتا كۆتایی نه‌هاتوه
2- Installation and repair of water networks and latrine systems is several areas in Khanaqeen and surrounding areas. 3- Installation and repair of water networks and latrine systems is several areas in Kirkuk and surrounding areas. Detailed Scope of Work, Design and Bill of Quantity of each location project is available in the tendering package prepared for this project. Successful Vendor will meet the following requirements: 1. For tendering for Sulaimaniyah project, the company must be legally registered with KRG laws, while for tendering for Khanaqeen and Kirkuk projects, the company must be legally registered with Iraqi laws. 2. The company must have capacity to provide the required service. 3. Offer should be valid for 30 days after the date of submission To apply: - Sulaimaniyah Companies: please collect tendering package from Sulaimaniyah office in Mushier Awa, phone number: 07701524424 - Kirkuk Companies: please collect tendering package from Kirkuk office in in Arafa, phone number: 07701308239 - Khanaqeen Companies; please send an email to this emails address and ask for >)tender package, or call 07701524424 (tendering@iq.mercycorps.org - Deadline for applicatiown is 14:00 of September 10th, 2015 For any inquiry, call 07701524424
ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێت ی ئام���اژه ب���هوه ده‌كات ك���ه یه‌كێتی خاوه‌نی 40ساڵ خه‌بات‌و تێكۆشانه‌‌و هه‌زاران شه‌هیده‌‌و نه ده‌بێته پاشكۆی گ���ۆڕان‌و نه پاش���كۆی پارتی ،ئه‌و ده‌ڵێت "ڕێككه‌وتنامه‌ی س���تراتیژی نێوان یهكێتیو پارتی هێشتا كۆتایی نه‌هاتوه" ئاوێن���ه ،حه‌س���ه‌ن بێگه‌اڵس���ی: ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی محمد وه‌تمان ئاماژه بهوه ده‌كات كه له‌گه‌ڵ پارتی هه‌تاوه‌كو ئێستاش ڕێككه‌وتنی س���تراتیژییان ماوه ،ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د ك���ه "رێككه‌وتننام���هی س���تراتیژی به‌رنام���هی جه‌نابی مام جه‌الله".
ئه‌و وت���ی "دڵنیات���ان ده‌كه‌مه‌وه ئ���هو ڕێككه‌وتنه‌ی نێ���وان یهكێتیو پارتی هه‌رم���اوهو كۆتایی نه‌هاتوه، چونكه هیچ به‌یاننامه‌یه‌ك ده‌رنه‌چوه له‌نێوانمان���دا بۆ هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ئ���ه‌وه‌ی ڕێكه‌وتنه‌كه‌م���ان، ده‌وترێ���ت دوره له‌ڕاس���تیو وانییه ڕێككه‌وتننامه‌كه‌م���ان م���اوه له‌گه‌ڵ برایانی پارتی". وتی���ی "له‌ن���او یه‌كێتی���دا هی���چ گروپێ���ك به‌ته‌نی���ا ناتوانێت له‌گه‌ڵ كاك نه‌وشیروان مسته‌فا ڕێككه‌وتنی سیاس���ی بكات ،ئێمه وه‌كو یه‌كێتی ده‌مان���ه‌وێ ڕێكه‌وتن���ی سیاس���ی له‌گه‌ڵ گۆڕان بكه‌ی���ن نه‌وه‌كو وه‌ك گروپێك".
ئاوێنه‌ی رووداوه‌کان
ئیمان‌و ئیمتیازی وه‌زیر ئاسۆ عه‌بدولله‌تیف یه‌كه‌م /تا نه‌یانكردبو به‌وه‌زیری ئ����ه‌م حكومه‌ت����ه بنك����ه فراوانه‌و س����ه‌فه‌ری پڕ له‌ئیمتیازی چه‌وری ئه‌وروپای نه‌كردبو ،راس����ت‌و چه‌پ ته‌نزیراتی بۆ فیكری شۆرش����گێری ئاین����یو ته‌قواو جیه����ادی نه‌فس ئه‌كردو سه‌رو بنی زمانی سوكایه‌تی ب����و به‌یه‌كێتی‌و پارت����یو ته‌نانه‌ت په‌رله‌مانیشی به‌شه‌رعی نه‌ده‌زانی ت����ا ی����ه‌ك پۆس����تی له‌حیزبه‌كه‌ی خ����ۆی پێ ببه‌خش����ن ب����ه‌اڵم هه‌ر نسیبی نه‌بو وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌دۆخی ئه‌ب����وزه‌ڕی غه‌فاریدابێ����ت! كه‌چی ئێس����تا نای����ه‌وێ وه‌زع تێك بچێ‌و سه‌د پله وه‌رگه‌ڕاوه به‌الی سوڵته‌و ئیمتی����ازات‌و ئ����ه‌وه‌ی ل����ه بی����ری نه‌بێت دژایه‌تیكردنی ده‌س����ه‌اڵته، ئه‌ڵێ����ن موجامه‌له‌كان����ی ئه‌وه‌نده ناشیرینه پاس����ه‌وانی به‌رده‌رگاش ش����ه‌رمی لێده‌كات‌و په‌رله‌مانتارێك وت����ی م����ن ده‌یانجار له‌ب����ری ئه‌و ته‌ری����ق بومه‌ت����هوه ،خواخوایه‌تی ئ����ه‌م وه‌زعه‌ی لێ تێ����ك نه‌چێت، ئه‌ڵێ����ن كاتێك حیزبه‌كه‌ی تاوتوێی كش����انه‌وه‌ی كردوه له‌حكومه‌ت ،به ئاش����كرا رایگه‌یان����دوه هه‌مو كورد بكشێته‌وه من ئه‌مێنمه‌وه ،ئه‌م مام مامۆستاو مه‌لیك‌و مه‌والو میم سین‌و هه‌رچی میمه هه‌یه باسی ئیمتیازو ئیمانیش����ی له‌كۆڕێك����ی حیزبی����دا كردبو له‌هه‌ڵه‌بج����ه ،ئیتر وه‌زیری چ����یو ریفۆرمی چی‌و دینداری چی برام ،كه‌چی هه‌ر باسی په‌رله‌مانتار ده‌كرێت كه هه‌ڵوێست بفرۆشێت؟ دوه‌م /ب����ه‌م هه‌م����و نه‌هامه‌تی‌و برس����ێتی‌و بێئومێدی����هوه وه‌ك نه‌فره‌تێك له‌شكس����تی حكومه‌تی كوردی‌و فه‌زای سیاسیو حوكمڕانی ئ����ه‌م هه‌رێم����ه ،كۆچ ئه‌ك����ه‌ن بۆ ئه‌وروپ����او رێگایه‌كی پڕ له‌هه‌ڵدێرو مه‌ترس����یدار ئه‌بڕن ،ل����ێ له‌كاتی هه‌ڵبژاردندا شه‌رعیه‌ت ئه‌به‌خشنه‌وه ب����ه‌م سیس����تمه حوكمڕانی����ه، ده‌نگه‌كانی����ان ئه‌به‌خش����نه‌وه به‌م حیزبانه‌و ته‌نانه‌ت ملی خۆش����یان ئه‌ش����كێنن تا دوسێ ده‌نگ ته‌زویر بكه‌ن‌و فه‌یسبوكه‌كانیان پڕ ئه‌كه‌ن له‌جنێوو ته‌شهیر به‌و كه‌سانه‌ی كه به‌حسابی خۆیان دژی حیزبه‌كه‌یان جواڵونه‌ت����هوه ،ئێ كاك����ی برا تۆ ئه‌وه‌ن����ده موخلیس����ی حیزبه‌كه‌تی ب����ۆ نه‌مایت����هوه له‌كوردس����تان‌و كۆی ئ����ه‌م نه‌هامه‌تیان����ه بخه‌یته ئه‌ستۆی حیزبه‌كه‌ت كه تۆ به‌هۆی شكس����ته‌كانی ئه‌وه‌وه هه‌نده‌ران‌و ره‌زاله‌ت‌و كه‌مپه‌كانت قبوڵكرد؟ سێهه‌م /مامۆستا عه‌بدولله‌تیفی سه‌له‌فی له‌م ش����ه‌وانه‌دا قسه‌یه‌كی جوانی كرد ،وتی به‌چوار حیزبه‌وه ناوێرن به‌ده‌نگی به‌رز قسه بكه‌ن‌و باس����ی س����ه‌رۆكی هه‌رێم بكه‌ن كه شه‌رعیه‌تی نه‌ماوه ئێستا ده‌تانه‌وێ من بیكه‌م؟ به‌راستی ئه‌م حیزبانه رێك وان قس����هی دڵی خۆیان قه‌ت ناكه‌ن ،دێن به‌نوسه‌رو رۆژنامه‌نوس‌و م����ه‌الكان به‌ره‌ی ش����ه‌ڕی میدیایی گه‌رم ده‌ك����ه‌ن تا ده‌گه‌ن به‌ته‌واوی ئیمتیازه‌كانیان‌و ئیتر هیچ ش����تێك نامێنێت����هوه بۆ وت����ن ،خۆ ئه‌گه‌ر نه‌گه‌نه ئیمتی����از قیامه‌تێك به‌رپا ئه‌ك����ه‌ن ،ئ����ه‌م ئیمتیازان����ه‌ش نه ب����ۆ خه‌ڵكه‌و ن����ه ب����ۆ چاككردنی خزمه‌تگوزاریی ،به‌ڵكو بۆ خۆیانه‌و به‌س ،دواجار ك����ه رێكیش كه‌وتن ده‌م����ی ئ����هو رۆژنامه‌نوس����انه‌ش ئه‌ش����كێنن ش����تێك بڵێ����ن ك����ه دژایه‌تی بێت به‌پرۆسه‌ی سیاسیو پرۆسه‌ی ئاش����ته‌وایی‌و كه‌مپه‌ینی ناڕه‌زایی ،یه‌كپارچ����ه تیڤیه‌كانیان ئه‌بێت����ه ئاوه‌دانكردن����ه‌وه‌ی گوندو كێش����هی بۆرم����او فه‌له‌س����تین‌و هونه‌رمه‌ندانی تاراوگه ،ئیتر كێشه‌و قوربه‌س����ه‌ریه‌كانی خه‌ڵ����ك ك����ێ حه‌ددی هه‌یه هه‌ر باسی بكات.
هه‌نوکه
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
سه‌باره‌ت به‌پرس ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم
3
نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له‌تاران: نازانم ده‌ستشكانه‌وه‌ی ماكگۆرك‌و قاسم ی سلێمانی به‌كو ێ ده‌گات؟ ئا :ئاوێنه نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له‌تاران ده‌ڵێت "ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق‌و كوردستانیشدا نه‌ك هه‌ر ملمالنێ، به‌ڵكو شه‌ڕیشیانه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه سه‌باره‌ت به‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی له‌خاڵێكی هاوبه‌شدا یه‌كده‌گرنه‌وه‌و كۆكن". پرۆس����هی سیاس����یو سیس����ته‌م ی دیموكراس����ی له‌كوردستاندا ،پرۆسه‌یه‌كی هێن����ده الوازه ك����ه هێزه سیاس����یه‌كانی ناتوان����ن به‌بێ ده‌س����تێوه‌ردانی ده‌ره‌كی كێش����ه‌كانی خۆیان چاره‌س����هرو یه‌كالیی بكه‌ن����هوه .ه����ه‌ر كه ناكۆك����ی ده‌كه‌وێته نێوانیانه‌وه ،زۆربه‌یان بۆ پش����ت له‌عه‌رد دان����ی ركه‌به‌ره‌كه‌ی����ان ،په‌ناده‌به‌نه به‌ر فاكت����ه‌ری ده‌ره‌ك����ی ،به‌درێژای����ی ده‌یان س����اڵ ئه‌مه كردار‌و نه‌ریت����ی باوی ئه‌وان
ب����وه ،ئه‌گ����ه‌ر ل����ه31ی ئاب����ی 1996دا فاكت����ه‌ری ده‌ره‌كی هێزی "س����ه‌ربازیی" به‌كارهێنابێت بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی ش����ه‌ڕ‌و ملمالنێ����كان له‌به‌رژه‌وه‌ن����دی الیه‌كیان، ئ����ه‌وا له‌ملمالنێكان����ی ئاب����ی 2015دا، فاكته‌ری ده‌ره‌كی هێزی "دیبلۆماس����یی" خستوه‌ته‌گه‌ڕ. كوردس����تان ب����وه به‌گۆڕه‌پ����ان ،له‌م گۆڕه‌پانه‌دا زی����اد له‌یاریزانێ����ك گه‌مه‌ی تیاده‌ك����ه‌ن ،دو گه‌م����ه‌كاری س����ه‌ره‌كی "ئێ����ران‌و ئه‌مه‌ری����كان" ،ئه‌وه‌ی ئێس����تا نوێنه‌رایه‌ت����ی ئ����ه‌م دو ده‌وڵه‌ته ده‌كات: قاسمی سلێمانی‌‌و بریت ماكگۆركن. ئه‌گه‌ر شه‌ڕو ركه‌به‌ری قاسمی سلێمانی له‌به‌شی ش����یعه‌ی عێراقدا به‌هۆی پێگه‌ی الوازی ئه‌مه‌ریكاوه ،بۆ قاس����می سلێمانی یه‌كالی����ی بوبێته‌وه ،ئه‌وا له‌كوردس����تاندا ملمالنێی ئه‌م دوانه به‌رده‌وامه .هه‌ردوكیان ده‌س����ه‌اڵتدارو پس����پۆڕن له‌كاروب����اری عێراق‌و كوردستانیش����دا ،هه‌ردوكیشیان
به‌نهێنی كارده‌كه‌ن‌و س����ه‌باره‌ت به‌پرسی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی����ش ،به‌نهێن����یو به‌ئاشكرا هه‌وڵی چاره‌سه‌ركردنیان داوه. له‌مانگی راب����ردودا ماكگۆرگ‌و قاس����می سلێمانی س����ه‌ردانی هه‌ولێر‌و سلێمانییان ك����ردوهو چه‌ند رۆژێكیش له‌كوردس����تان ماونه‌ت����ه‌وه‌و چاوی����ان به‌الیه‌ن‌و كه‌س����ه س����ه‌ره‌كیه‌كانی ئه‌م پرسه كه‌وتوه ،هه‌ر له‌بارزانیه‌وه بگره تا ده‌گات به‌نه‌وشیروان مسته‌فا‌و س����ه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی "هێرۆ ئیبراهی����م ئه‌حم����ه‌دو به‌ره����ه‌م س����اڵح‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ". سه‌باره‌ت به‌جموجۆڵه دیبلۆماسیه‌كانی ئێران له‌هه‌رێمی كوردس����تان‌و هه‌ڵوێستی ئه‌و واڵته سه‌باره‌ت به‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی، نوێن����ه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له‌تاران "نازم عومه‌ر" به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند كه كۆماری ئیس��ل�امی ئێران ت����ا ئێس����تا به‌فه‌رمی هه‌ڵوێس����تی خ����ۆی به‌رامبه‌ر به‌پرس����ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم رانه‌گه‌یاندوه.
ئه‌مه‌ریكا ،له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ی بارزانییه ی گهوره ی بچ���وك له‌گه‌مه‌یه‌ك ئه‌مه‌ریكا ،وه‌ك به‌ش���ێك ی ی سه‌رۆكایه‌ت ی ناوچه‌كه‌و بگره جیهانیشدا له‌پرس له‌ئاست هه‌رێم ده‌ڕوانێت ،ئه‌گه‌ر كوردستان‌و ناوچه‌كه به‌م دۆخه‌دا ی داعش نه‌بوایه ،ره‌نگ ه ئه‌مه‌ریكیه‌كان تێنه‌په‌ڕینایه‌و شه‌ڕ ی 10 ی تریان سه‌باره‌ت به‌مانه‌و‌هی بارزانی دوا هه‌ڵوێستێك ساڵ له‌پۆسته‌كه‌یدا هه‌بوایه. ئ���ه‌وان درك بهوه ده‌ك���ه‌ن كه پارتی یه‌كێك��� ه له‌هێز‌ه ی گرنگی ئه‌و چاڵ ه ی كوردس���تان‌و به‌ش���ێك س���ه‌ره‌كیه‌كان ی له‌بن ده‌س���تدای ه ك���ه كۆمپانی���ا ئه‌مه‌ریكی‌‌و نه‌وتان���ه به‌ریتانیه‌كان كاری تیاده‌كه‌ن‌و پێویستییان به‌پاسه‌وانییه. س���ه‌باره‌ت به‌موس���ڵیش ،هه‌ر چوارده‌وری ئه‌و ش���اره ی هێزه‌كانی پارتیدایه‌‌و دانانی هه‌ر به‌كرده‌كی له‌ژێرده‌س���ت ی ی به‌هاوكار پالنێك بۆ ش���ه‌ڕكردن له‌گ هڵ داعش پێویست ئه‌وانه. ی ی پارتیو بارزان ی ئه‌مه‌ریكیه‌كانیشه‌وه ،سیاسه‌ت له‌دید ی هاوپه‌یمانه‌كانی ئه‌مه‌ریكادا ش���كاندویه‌تیه‌و‌ه زیاتر به‌ال ی ئێران ی نفوز ی له‌فراوانبونه‌و‌ه لهناوچهكهداو ئه‌مه‌ش رێگه گرتوه له‌هه‌رێمی كوردستاندا.
ی روسیا له‌كوردس���تان واوه‌تریش ،ئه‌مه‌ریكا له‌هه‌وڵه‌كان ی نیگه‌ران��� ه له‌م ناوچه‌یه‌دا ،ك ه كار له‌س���ه‌ر دروس���تكردن به‌ره‌یه‌ك ده‌كات له‌روس���ه‌كان‌و ئێران‌و س���وریاو حزبواڵ‌و ته‌نانه‌ت په‌كه‌كه‌ش پێكبێت. ئه‌مه‌ری���كا باش ده‌زانێ���ت له‌به‌غداو‌ه بگ���ره تا ده‌گات ی نه‌ماوه ،ئهوه به‌دیمه‌ش���ق‌و به‌یروت ،ده‌وڵه‌ت به‌كرده‌ك��� ی شه‌عبی‌‌و داعش‌و میلیشیا سوننه‌و شیعه‌كانی وه‌ك حه‌شد ی به‌شار ئه‌سه‌دن كه له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع حزبواڵ‌و الیه‌نگران ئاڕاسته‌ی روداوه‌كان دیاریده‌كه‌ن. ی به‌الی ئه‌مه‌ریكاوه هێزی پێشمه‌رگه‌و‌ه ده‌توانێت رۆڵێك ی كارا له‌هاوس���ه‌نگی هێز لهناوچهكهداو له‌به‌ره‌نگاربونه‌وه ی ئه‌مه‌ری���كا له‌گه ڵ داعش���دا ببینێ���ت ،خاڵی هاوبه‌ش��� ی هه‌رێم لێرهوه ی س���ه‌رۆكایه‌ت ئێران س���ه‌باره‌ت به‌پرس��� ی كورد ی ئه‌وانه‌و‌ه دیس���ان په‌رتبون ده‌س���تپێده‌كات ،به‌ال ی هه‌رێمی كوردستان بێهێزو الواز ده‌كات له‌به‌رامبه‌ر هێزێك ی وه‌ك داعش���دا ،هه‌ربۆی ه ئهوه ناشارنه‌و‌ه ك ه ش���ه‌ڕه‌نگێز ی ی بارزان له‌پێناو تێپه‌ڕاندنی ئه‌م دۆخ���ه‌دا له‌گه‌ڵ مانهوه له‌پۆسته‌كه‌یدان تا دو ساڵی تر.
ئه‌و ئاماژه‌ی بهوه كرد كه له‌س����ه‌ردان ی ئه‌مدوایی����هی وه‌ف����دی ئێرانی����دا بۆ الی الیه‌نه كوردییه‌كان ،به‌تایبه‌تی قاس����می س����لێمانیو ئه‌میری ئه‌حمه‌دی جه‌ختیان ل����هوه كردوه‌ت����هوه "ئێ����ران خوازی����اره الیه‌ن����ه كوردییه‌كان خۆیان كێش����ه‌كانی خۆیان به‌س����ازان چاره‌سه‌ر بكه‌ن‌و بگه‌نه رێككه‌وتن". نازم عومه‌ر وتی "ئامانجی ئێران ئه‌وه‌یه له‌ڕوی ئاسایش����هوه هه‌رێمی كوردس����تان سه‌قامگیر بێت ،چونكه هه‌ر نائارامییه‌ك له‌كوردس����تان دروس����تببێت ،كاریگه‌ری له‌سه‌ر ئێران ده‌بێت". سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه به‌شێك له‌میدیاكانی هه‌واداری كۆماری ئیسالمی ئێران دژایه‌تی خۆیان بۆ بارزانی ناش����ارنه‌وه ،ئه‌و وتی "ئه‌و میدیایانه گوزارش����ت له‌هه‌ڵوێستی فه‌رمی كۆماری ئیس��ل�امی ئێران ناكه‌ن، وه‌ك ئه‌و رۆژنامه‌و كه‌ناڵ‌‌و س����ایتانه وان كه ئێس����تا له‌هه‌رێمی كوردس����تان ه هنو
له‌دژی كۆماری ئیسالمی ده‌نوسن". له‌وه‌اڵم����ی پرس����یارێكی ئاوێن����ه‌دا س����ه‌باره‌ت به‌ملمالنێی ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا له‌كوردس����تان‌و كاریگه‌ری له‌سه‌ر پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له‌ت����اران وتی "ئێ����ران‌و ئه‌مه‌ریكا نه‌ك ه����ه‌ر ملمالنێ به‌ڵكو شه‌ڕیش����یانه، ب����ه‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی س����ه‌رنجه له‌هه‌ندێك مه‌سه‌له‌دا له‌عێراق‌و كوردستان له‌خاڵێكی هاوبه‌شدا یه‌كده‌گرنه‌وه‌و كۆكن". وتیش����ی "ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا س����ه‌باره‌ت به‌پرس����ی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ����م هاوهه‌ڵوێس����تن‌و له‌گ هڵ ئه‌وه‌دان پرسه‌كه به‌س����ازان چاره‌س����ه‌ر بكرێ����ت ،چونكه په‌رتبون����ی كورد له‌م كات����ه‌دا كاریگه‌ری خراپ����ی له‌س����ه‌ر ش����ه‌ڕی دژ به‌داع����ش ده‌بێت". وێڕای ئ����ه‌وه‌ی قاس����می س����لێمانیو ماكگۆرك كۆكن له‌سه‌ر مانه‌وه‌ی بارزانی، به‌اڵم بۆچونی جیاوازیش����یان س����ه‌باره‌ت
به‌و پرس����ه ههیهو هه‌ریه‌ك����هو ده‌یه‌وێت كاریگه‌ریی‌‌و ده‌سه‌اڵتی ئه‌ویتریان به‌سه‌ر ره‌وت����ی روداوه‌كاندا س����نوردار بكاته‌وه، ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی كه پێده‌چێت ماكگۆرك له‌ناوچه‌ی ژێرده‌سه‌اڵتی پارتیدا له‌قاسمی سلێمانی ده‌س����ه‌اڵتدارترو به‌هێزتر بێت، ن����ازم عومه‌ر وتی "قاس����می س����لێمانیو بریت ماكگۆرك هه‌ردوكیان ده‌س����ه‌اڵتیان له‌عێ����راق‌و س����ه‌رجه‌م كوردستانیش����دا هه‌ی����هو به‌هێزیش����ن ،من نام����ه‌وێ بچمه ورده‌كارییه‌كانی����هوه ،ه����ه‌روه‌ك چ����ۆن ئه‌مه‌ری����كا كاریگه‌ری����ی له‌هه‌رێم����ی كوردستان‌و له‌س����ه‌ر پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌یه ،ئێرانیش به‌هه‌مانشێوه كاریگه‌ریی‌‌و ده‌سه‌اڵتی هه‌یه". وتیش����ی "پێده‌چێت ل����ه‌ڕوی هێزه‌وه هاوس����ه‌نگییه‌ك هه‌بێت ،ب����ه‌اڵم له‌دۆخی ركه‌به‌ریدان‌و هه‌ردوكیان ده‌سه‌اڵت‌و هێزیان هه‌یه ،نازانم ده‌ستشكانه‌وه‌ی ماكگۆرك‌و قاسمی سلێمانی به‌كوێ ده‌گات؟" .
ئێران ،بارزانیه‌كی بێ ده‌سه‌اڵتی ده‌وێت ی ی نیگه‌رانی ئێرانه ده‌رباره‌ی مانهوه زیاد له‌هۆكارێك مای ه ی ئێرانه‌وه ،بارزانی نه‌ك هه‌ر بارزانی له‌پۆسته‌كه‌یدا ،له‌دید ی توركیای ه له‌هه‌رێمی كوردستان، ی هه‌ره به‌هێز هاوپه‌یمان ی ی س���ونن ه ب���وه‌و په‌یوه‌ندییه‌كان به‌ڵكو تێكه‌ڵ به‌میحوه‌ر ی كه‌نداوو س���عودیه‌و ئه‌رده‌ن���دا توندوتۆڵه. له‌گ ه ڵ واڵتان ی س���ه‌باره‌ت به‌قه‌یران‌و شه‌ڕی س���وریاش به‌درێژایی سااڵن رابردو هه‌ڵوێستی دژ به‌مانه‌و‌هی به‌شار ئه‌سه‌د بوهو له‌گ ه ڵ ی سوریا ی توندڕه‌وه‌كان ی ئه‌و واڵته‌و نه‌یاره‌كان ئۆپۆزیسیۆن له‌لوبنان په‌یوه‌ندیی‌‌و هاتوچۆی به‌رده‌وامی هه‌بوه. ی ئه‌و ی ك ه زۆرجار به‌ش���ێك له‌میدیاكان ئه‌م ه جگ ه لهوه ی واڵت ه ئاماژه به‌په‌یوه‌ن���دی تۆكمه‌ی نێوان پارتیو بارزان ی نه‌ك ه���ه‌ر له‌گ ه ڵ ئه‌مه‌ری���كا كه به"ش���ه‌یتانی گهوره" ناوده‌به‌ن ،به‌ڵكو له‌گه‌ڵ ئیسرائیلیشدا ده‌كه‌ن. ی ی له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی بارزانی‌‌و ده‌سه‌اڵتداران ئێران سه‌رنج ی ی س���وننه‌كان له‌الیه‌ك ش���یعه‌ی عێراق له‌الیه‌ك‌و داڵده‌دان ی تره‌وه هه‌یه .كه‌یفی به‌و قسانه‌ش نایه‌ت ك ه جاروبار بارزان ی ی كوردستان ده‌یكات ،له‌به‌رئه‌و‌ه سه‌باره‌ت به‌سه‌ربه‌خۆی ی ی كۆمار ی رابه‌ر ی خامه‌نه‌ئ به‌الی ئه‌و واڵت���هوه وه‌ك عه‌ل
ی ی چه‌ند رۆژێک له‌مه‌وبه‌ر رایگه‌یاند "یه‌كپارچه‌ی ئیس�ل�ام ی ی "جمهور ی سوره"و پێشتریش رۆژنام ه ی عێراق هێڵ خاك ی ئیسالمی" له‌سه‌روتارێكیدا له‌س���ه‌ر ئه‌و قسان ه هه‌ڕه‌شه ی كردبو. له‌بارزان ی ی ئه‌منیه‌وه ،ئێران له‌جموجۆڵه‌كان له‌هه‌مانكاتیشدا له‌ڕو ی دیموكرات له‌س���ه‌ر ی حزب ی راب���ردو ئ���ه‌م چه‌ند س���اڵ ه س���نوره‌كانی ئێران به‌گومانه‌‌و پێیوای ه كه ئه‌و جموجۆاڵن ه پارتی له‌پشته. ره‌نگ ه كوردس���تان‌و ناوچه‌كه‌ش له‌ش���ه‌ڕێكی له‌مجۆره‌دا ی هه‌رێم نه‌بوای���ه ،ئێ���ران كاری له‌س���ه‌ر به‌لوبنانه‌كردن��� بكردایه ،به‌اڵم ئێ���ران ده‌زانێت هه‌لومه‌رجی كوردس���تان ی گهوره ناگرێ���ت ،زۆر لهوه ی ریس���ك ل���ه‌م كاته‌دا به‌رگ ه ی ی به‌ره‌نگاربونه‌وه ی كورد ،هه‌وڵ ده‌ترس���ێت ك ه كه‌رتبون داعش سس���ت‌و الواز بكات ،له‌به‌رئ���هوه ئێرانیه‌كان له‌گ ه ڵ مانه‌وه‌ی بارزانیدان ،به‌اڵم به‌مه‌رجی وازهێنان له‌به‌ش���ێك ی الواز ی وه‌ك سه‌رۆكێك ی بارزان له‌ده‌سه‌اڵته‌كانی ،به‌و پێیه ی ده‌بێت ،كه یه‌كێكیان ی به‌دراوس���ێكان هه‌میش ه پێویست ئێرانه.
محه‌مه‌د ی حاج ی مه‌حمود :دوا بڕیار بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی كێشه‌كان الی یهكێتیو پارتییه ئا :ئاوێنه محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود ،سكرتێری حیزبی سۆسیالیستی كوردستان له‌م گفتوگۆسه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "پێنج حزبه‌ك ه ئه‌وه‌ی لهكۆبونهوه داخراوه‌كانیاندا قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن ،بۆ رای گشتی‌و خه‌ڵك رایناگه‌یه‌نن". ئاوێن���ه :به‌ب���ڕوای ت���ۆ له‌پرس��� ی س���ه‌رۆكایه‌تیدا دواجار حزبه كوردیه‌كان خۆی���ان بڕی���ار ده‌ده‌ن ی���ان هێزه‌كان���ی ده‌ره‌وه؟ محه‌مه‌دی حاج���ی مه‌حمود :هێزه‌كانی ده‌ره‌وه ی���ان دۆس���ته‌كانی ك���ورد داواو پێشنیارو مه‌ترس���یه‌كان به‌كورد ده‌ڵێن، ب���ه‌اڵم دوا بڕیار الی ك���ورد خۆیه‌تی كه بڕیارێكی ژیرانه بدات. ئاوێنه :ئایا ئێرانیه‌كان له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ی بارزانیدان؟ محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود :من ئاگاداری بۆچونی كۆماری ئیس�ل�امی ئێران نیم بۆ مان���ه‌وه‌ی به‌ڕێز بارزانی ،به‌اڵم هه‌میش���ه ب���اس له‌یه‌كڕی���زی گه‌ل���ی كوردس���تان‌و مه‌ترس���یه‌كانی ش���ه‌ڕی داعش ده‌كرێت‌و ئاڕاسته‌ی ئه‌منیه‌تی سنوره‌كانی خۆیانیان ال گرنگه. ئاوێنه :بۆچ���ی ئه‌مه‌ریكی���ه‌كان دێنه ئه‌م مه‌س���ه‌النه‌وه‌و ته‌ده‌خول ده‌كه‌ن ،ئایا خۆیان دێن‌و به‌رژه‌وه‌ندی ئابورییان هه‌یه یان له‌سه‌ر داوای پارتی هاتون؟ محه‌مه‌دی حاج���ی مه‌حمود :ئه‌وه‌نده‌ی م���ن ئ���اگادارم ئه‌مریكی���ه‌كان له‌عێراق‌و سوریاو رۆژهه‌التی ناوه‌راست شه‌ڕی داعش له‌ئه‌وله‌ویه‌تی كاره‌كانیاندایه ،كاك مه‌سعود بارزانی فه‌رمانده‌ی هێ���زه چه‌كداره‌كانی كوردستانه‌و فه‌رمانده‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌یه ئه‌مریكی���ه‌كان‌و به‌ریتانی���ه‌كان‌و نوێنه‌ری
نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان له‌كۆبونه‌وه‌ی شانزه حزبه‌ك���ه‌دا كه له‌ب���ه‌رواری 2015/8/18 له‌ش���اری هه‌ولێر به‌رێوه‌چ���و رایانگه‌یاند ه���ه‌ر گۆڕانكاریه‌ك بكه‌ن داعش س���ودی لێده‌بینێت ،بۆیه رای ئه‌وان وای ه كه هه‌تا دو ساڵی دی گۆڕانكاری نه‌كرێت‌و بارزانی به‌رده‌وام بێ���ت تا هه‌ڵبژاردن���ی داهاتو، ئه‌مریكی���ه‌كان خۆیان نوێن���ه‌ری ئوبامان له‌عێراق‌و سوریا بۆ شه‌ڕی داعش. ئاوێن���ه :دوێن���ێ الی بارزان���ی بویت، پێتوایه بارزانی له‌به‌رامبه‌ر داخوازیی چوار الیه‌نه‌كه‌دا نه‌رمی ده‌نونێت‌و پێنج الیه‌نه‌كه ده‌گه‌نه رێككه‌وتن؟ محه‌م���ه‌دی حاج���ی مه‌حم���ود :م���ن پێموایه هیچ الیه‌نێ���ك ده‌رگای گفتوگۆی دانه‌خس���توه‌و ئه‌مڕۆ به‌ڕێز بارزانی داوای چاره‌سه‌ری كێشه‌كان له‌ڕێگای گفتوگۆوه ده‌كات هه‌ر ئه‌وه‌ش���ه س���ه‌رۆكی دیوانی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌ڕێ���ز دكتۆر فوئاد حسێن له‌الیه‌ن س���ه‌رۆكی هه‌رێمه‌وه ئه‌و ئه‌ركه‌ی پێس���پێردراوه وه‌فدی پارتییش به‌رده‌وامه له‌گه‌ڵ چوار حزبه‌كه ،من نازانم ده‌گه‌نه رێكه‌وتن یاخ���ود ناگه‌ن ،چونكه ئه‌و پێن���ج حزبه هه‌مو ش���تیان له‌نێوان خۆیان���دا دابه‌ش���كرد كه بوه س���ه‌ره‌تای دروس���تبونی ملمالنێكانی ئه‌مڕۆی هه‌رێم، واته هه‌م یاس���اكانی ناو په‌رله‌مان‌و هه‌م حكومه‌تی پێنج حزبه‌ك���ه هه‌رچی زوتره چاو بخشێننه‌وه به‌و رێككه‌وتنه‌ی نێوانیان كه كراوه. ئاوێنه :به‌بڕوای تۆ بۆچی چوار الیه‌نه‌كه به‌فه‌رمی تا ئێستا ناڵێن بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێم نییه ،ئایا گفتوگۆی ژێربه‌ژێر له‌گه‌ڵ پارتیدا له‌ئارادایه؟ محه‌م���ه‌دی حاجی مه‌حم���ود :ئه‌توانن له‌خۆیان بپرس���ن ،خۆی���ان نوێنه‌رایه‌تی خۆیان ده‌كه‌ن‌و خۆش���یان باشتر ده‌زانن، ئه‌وانه‌ی لهكۆبونهوه داخراوه‌كاندا قسه‌ی له‌س���ه‌ر ده‌كه‌ن بۆ رای گش���تیو خه‌ڵك
پێنج حزبه‌ك ه ئه‌وه‌ی لهكۆبونهوه داخراوه‌كانیاندا قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن ،بۆ رای گشتی‌و خه‌ڵك رایناگه‌یه‌نن رایناگه‌یه‌ن���ن ،په‌رله‌مان���ی كوردس���تان نه‌یتوانی���وه وه‌ك پێویس���ت رۆڵی خۆی بگێڕێت له‌س���ه‌ره‌تاوه باسیان لهوه ده‌كرد كه حزبه‌كان بڕیاربده‌ن به‌اڵم له‌ئێس���تادا ده‌ڵێن با په‌رله‌مان بڕیاربدات كه ئه‌مه‌ش بۆ سه‌رلێشێواندنی هاواڵتیانه. ئاوێن���ه :ئایا چوار الیه‌نه‌ك���ه ده‌توانن به‌یه‌كگرتویی له‌س���ه‌ر هه‌ڵوێستی خۆیان بمێننه‌وه؟ محه‌مه‌دی حاج���ی مه‌حمود :باوه‌ڕناكه‌م تاسه‌ر هیچ الیه‌كیان پێكه‌وه ببن له‌به‌رئه‌وه‌ی له گه‌ڵ هه‌لومه‌رجه‌كاندا گۆڕانكاری به‌سه‌ر په‌یوه‌ن���دی ئه‌و چوار حزب���ه‌دا دێت‌و ڕای جیاوازیش شتێكی ئاساییه.
ئاوێنه :به‌بڕوای تۆ ئێس���تا كوردستان به‌ره‌و چ ئاڕاسته‌یه‌ك ده‌ڕوات :گه‌یشتنه رێككه‌وتنی الیه‌نه‌كان یان دو ئیداره‌یی؟ محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود :تائێس���تا ه���ه‌ردو الیه‌ن���ی یه‌كێت���یو پارت���ی دو ئیداره‌یی ره‌تده‌كه‌نه‌وه ،به‌اڵم له‌راستیدا هه‌س���ت به‌دو ئیداره‌ی���ی ده‌كرێت ئه‌گه‌ر ئاش���ته‌واییش هه‌بێت به‌بۆچونی من ئه‌و كێشانه كۆتاییان پێدێت ،من وای ده‌بینم دوا بڕیار بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی كێش���ه‌كان الی یه‌كێت���یو پارتیی���هو هه‌ڵبژاردن���ی پێش���وه‌ختیش یه‌كێكه له‌ئه‌گه‌ره‌كان كه ئه‌ویش بۆ خۆی كۆمه‌ڵێك گرفتی هه‌یه. ئاوێن���ه :بارزانی ستایش���ی تۆی كرد، پێیوتی له‌كێ به‌گلله‌ییه؟ محه‌م���ه‌دی حاج���ی مه‌حم���ود :به‌ڕێز بارزانی ده‌ستخۆش���یو سوپاس���ی هه‌مو هێزی پێش���مه‌رگه‌ی كوردستانی كردوه، خ���ۆی فه‌رمانده‌ی هێ���زه چه‌كداره‌كانی كوردس���تان‌و هێ���زی پێش���مه‌رگه‌ی كوردس���تانه ،ده‌ستخۆشی له‌هه‌مو هێزی پێشمه‌رگه كردوه ،منیش به‌حوكمی ئهوه له‌مانگ���ی 6ی 2014وه له‌به‌ره‌ی به‌رگریم له‌كه‌ركوك ب���هو هۆیه‌وه ب���وه‌و گلله‌یی له‌كه‌س نه‌بوه الی من. ئاوێنه :به‌بڕوای ت���ۆ په‌یوه‌ندییه‌كانی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‌و بارزانی ئاسایی ده‌بێته‌وه؟ محه‌م���ه‌دی حاجی مه‌حمود :ئاس���ایی بونه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان بارزانی‌‌و نه‌وش���یروان مسته‌فا زۆر قورسه ،چونكه 23ی حوزه‌یران خاڵ���ی وه‌رچه‌رخان بو له‌په‌یوه‌ندییاندا23 ،ی حوزه‌یران ئه‌وانی له‌یه‌ك دابڕی‌‌و ئێستا متمانه‌یان به‌یه‌كتر نه‌ماوه. ئاوێن���ه :زۆرێ���ك ره‌خن���هی ئ���ه‌وه‌ت لێده‌گرن كه هه‌ڵوێس���ته‌كانت سه‌باره‌ت به‌پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی له‌به‌رژه‌وه‌ندی پارتییه ،رونكردن���ه‌وه‌ت چییه بۆ ئه‌وه‌و
بۆچی بێالیه‌ن نه‌بون؟ محه‌م���ه‌دی حاج���ی مه‌حم���ود :ئه‌و كه‌سانه‌ی ره‌خنه له‌حزبی سۆسیالست‌و ئێم���ه ده‌گرن ده‌بێت ره‌خن���ه له‌خۆیان بگرن ،ئه‌و حزبانه یان پێنج حزبه‌كه هه‌ر له‌كات���ی مانگ���ی هه‌نگوینیانه‌وه ئه‌وه‌ی ناویان نا حكومه‌تی بنكه فراوان‌و منیش ناوم ناوه سه‌ره فراوان (سه‌لكه‌فراوان)ن ئه‌گه‌رخواره‌وه‌ی فراوان بوایه جه‌ماوه‌ری كوردستان س���ودی لێوه‌رده‌گرت ،به‌اڵم ئێس���تا ئه‌وه‌ی بۆته خه‌بی���رو راوێژكار له‌حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان بۆته كێش���ه‌یان، له‌بری ئهوه بیریان له‌موچه‌ی فه‌رمانبه‌رو چاككردنی كاره‌باو گرفتی ئاوو كێشه‌ی سوته‌مه‌نی‌و وه‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ی پڕۆژه‌كان‌و خزمه‌تگوزاری بكردایه‌ته‌وه باش���تر بو. بۆچی ره‌خنه له‌خۆیان ناگرن نه‌یانهێشت سۆسیالیست له‌حكومه‌ت به‌شداری بكات‌و نه‌یانهێش���ت له‌لیژن���هی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ش���داری بكات؟ نه‌یانهێشت له‌پرۆژه‌ی نوسینه‌وه‌ی ره‌شنوسی ده‌ستور به‌شداری بكات؟ ده‌سه‌اڵتیان هه‌بوایه نه‌یانده‌هێشت هه‌وای ئ���ه‌م واڵته‌ش هه‌ڵمژی���ن ئه‌وان به‌وجۆره مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئێمه بكه‌ن ئێمه ره‌خنه نه‌گرین هێش���تا ئ���ه‌وان ره‌خنه ئه‌گرن؟ له‌كاتێكدا حزبی سۆسیالیس���ت له‌ش���ه‌ڕی دژی داع���ش ره‌بایه‌ی دابه‌ش دهكردو ده‌سته‌ی هجومی دابه‌ش ده‌كرد، ش���ه‌هیدی ئه‌دا ئه‌وان داهاتو پۆس���تی ئه‌م واڵته‌یان داب���ه‌ش ئه‌كرد ،بۆ حزبی سۆسیالیست ره‌خنه‌ی لێنه‌گرتن؟ حزبی سۆسیالیست خاوه‌نی بڕیاری خۆیه‌تی‌و ڕاو بۆچون���ی تایبه‌تی خ���ۆی ههیهو نه له‌كه‌س ئه‌ترس���ێ‌‌و نه له‌كه‌س ئه‌پرسێ. حزبی سۆسیالیس���ت نه دره‌نگ هاتوه‌و نه كه‌می هێناوه ،نه ش���ه‌رمیش له‌كه‌س ئه‌كات‌و ده‌ریایه‌ك خوێنی داوه ،روباریك فرمێس���كی رش���توه بۆ ئ���ه‌م ئازادیه‌ی ئه‌مڕۆ.
محه‌مه‌دی حاجی مه‌حمود
4
هەنوکە
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
خاوه‌ن یه‌ک کورسییه‌کان له‌باره‌ی دانانه‌وه‌ی بارزانی چی ده‌ڵێن؟ بزوتنه‌وه :به‌شداری شه‌کراوخواردنه‌وه‌ی پێنج حزبه‌که ناکه‌ین ئا :شۆڕش محه‌مه‌د ئه‌و حیزبانه‌ی ته‌نها خاوه‌نی یه‌ک کورسین له‌په‌رله‌مانی کوردستان بۆچونیان جیاوازه له‌باره‌ی دانانه‌وه‌ی بارزانی وه‌ک سه‌رۆکی هه‌رێم‌و رایده‌گه‌یه‌نن ک ه حزب ه گه‌وره‌کان قۆرخی سیاسه‌تی کوردستانیان کردوه. "چاوەڕوانی هەڵوێستی حزبی شیوعی بن" سەبارەت بەڕوانینی حزبی شیوعی كوردستان بۆ پرس���ی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردس���تان ،ئەب���و كاروان س���ه‌رۆکی فراکس���یۆنی ئ���ازادی به‌ئاوێنەی ڕاگەیاند "هەڵوێستی ئێمە لەپڕۆژە یاس���اكەدا ڕونمانكردۆتەوە كە ئێمە ب���ۆ چارەس���ەركردنی ئەم قەیرانە ئ���ەو بەرنامەیەمان هەیە كە هەمو الیەن���ەكان باڵویان كردۆتەوە‌و ڕاگەیاندن���ەكان گفتوگۆیان لەس���ەر كردوە". لەب���ارەی ئ���ەوەی ك���ە ئەگ���ەر لەكۆبونەوە پێن���ج قۆڵیەكاندا بڕیار لەس���ەر درێژكردن���ەوەی ویالیەت���ی بارزانی درا ئەوكات هەڵوێستی حزبی شیوعی چی دەبێ ،ئەبو كاروان وتی "ئەگەر لەكۆبونەوە پێنج قۆڵیەكاندا بڕی���اری درێژكردن���ەوەی ویالیەتی بارزان���ی بۆ دو س���اڵی دیك���ە درا ئەوكاتە چاوەڕوانی هەڵوێستی حزبی ش���یوعی بن‌و لەپەرلەمانیش قسەی خۆمان دەبێ". وتیش���ی "ئێم���ە ب���ۆ ئەو پرس���ە پڕۆژەم���ان دان���اوەو لەپڕۆژەك���ەدا وتومان���ە ل���ەم دۆخ���ەدا ت���ازە نە هەڵبژاردن دەكرێت‌و نە دەس���توریش لەم نزیكان���ه‌دا ت���ەواو دەبێت ،لەم ماوەی���ەدا باش���ترە هەوڵبدرێ���ت بەتەواوەت���ی دەس���تور یەكالی���ی بكرێتەوە‌و لەسەر ڕۆشنایی دەستور ئەو پرسە یەكالیی بكرێتەوە .دیوێكی تر ئ���هو بابه‌ته ئەوەی���ە هەڵبژاردن بكرێتەوە‌و به‌هەڵب���ژاردن ئەم بابەتە یەكالیی بكرێت���ەوە .لەبەرئەوە ئێمە پێش���نیاری ئەو ئەنجومەنەمان كرد
كە دەستور چارەس���ەری پرسەكان دەكات‌و ئام���ادەكاری بۆ هەڵبژاردن دەكات". "بەشداری شەكراوخواردنەوەی پێنج حزبەكە ناكەین" س���ەبارەت بەڕوانین���ی بزوتنەوەی ئیس�ل�امی بۆ پرسی س���ەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان ،شوان قەاڵدزەیی ئەندامی مەكتەبی سیاسی بزوتنەوەی ئیس�ل�امی كوردس���تان به‌ئاوێن���ەی ڕاگەیاند "ئێمە لەگەڵ یاساداین‌و لەو بڕوایەدای���ن كە دەبێت بەپێی یاس���ا لەگەڵ هەر بابەتێكدا هەڵس���وكەوت بكرێت .بەپێی یاسا ناكرێت ویالیەتی بارزانی درێژبكرێتەوە .ئێستاش ئێمە خۆمان پڕۆژە یاس���امان پێش���كەش كردوە لەگەڵ دو الیەنە ئیسالمیەكە بۆ هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردس���تان‌و لەوێ ڕامانگەیاندوە كە ئێمە لەگەڵ سیستمی پەرلەمانیداین‌و لەناو پەرلەماندا دەبێ سەرۆكی هەرێم هەڵبژێردرێت". هه‌روه‌ها وتیش���ی "ڕاستە دۆخێكی نائاس���ایی لەناوچەكەدا هەیە بەاڵم ئەم���ە نابێت بكرێتە بەهانە بۆئەوەی بێ یاس���ایی بكرێت‌و یاسا سەروەری نەمێن���ێ‌‌و ه���ەر بیر لەپین���ەو پەڕۆ بكەینەوە". س���ەبارەت به‌كۆبون���ەوە پێن���ج قۆڵیەكانی���ش ،قەاڵدزەی���ی وت���ی "ئێم���ە پێمانوایە ئ���ەو كۆبونەوانە هی���چ ئەنجامێكی ل���ێ ناكەوێتەوە ،ئەوان لەس���ەر ئەم پرس���ە ،ش���وان تەڵقین لەسەر خۆیان بخوێنن". غەفور وتی "ئەوە كەوتۆتە سەر ڕای چونك���ە ه���ەر الیەنێكی سیاس���ی قەاڵدزەیی وتی "ئێمە هیچ بڕیارێكمان هەمو الیەنەكان بەپێی فڕاكس���یۆن‌و دەگەڕێ���ت ب���ەدوای جێبەجێكردنی نەداوە س���ەبارەت به‌درێژكردنەوەی ێ قەوارەی���ان لەپەرلەمان���داو ناك���ر "پێنج الیەنەكە ،قۆرخكارییەكی ئەجنداكان���ی خۆیدا ن���ەك بەدوای ویالیەتی بارزانی بۆ 2ساڵی تر". ئەم هەرێمە بێ س���ەرۆك بمێنێتەوە سیاسییان دەستپێكردوە" لەبارەی ئەوەی ئەگەر لەكۆبونەوە ئەوەی كە چ ش���تێك لەبەرژەوەندی وتەبێ���ژی حزبی سۆسیالیس���تی لەبەرئەوە چارەسەر هەر ئەوەیە كە كوردس���تاندایە‌و چ ش���تێك ئارامی پێنج قۆڵیەكاندا بڕیاری درێژكردنەوەی دیموكراتی كوردستان ،رزگار غه‌فور بگەنە ڕێكەوتن‌و بۆش���ایی یاس���ایی دەبەخش���ێت به‌كوردس���تان‌و ئێمە ویالیەتەك���ە ب���درێ ،ئەندامەك���ەی س���ەبارەت به‌ڕوانینی حزبەكەیان بۆ دروست نەبێت". لەب���ارەی ئ���ەوەی ك���ە لەزۆرێك لەحكوم���ەت‌و پەرلەم���ان لەجیاتی مەكتەب���ی سیاس���یی بزوتن���ەوەی پرسی سەرۆكایەتی هەرێم ،به‌ئاوێنەی خەریكی چارەس���ەركردنی ئەو هەمو ئیس�ل�امی وتی "ئەگەر ئەوان بڕیاری ڕاگەیان���د "س���ەرۆكایەتی هەرێ���م لەڕاگەیاندن���ەكان واباس���دەكرێت كە قەیرانە كەڵەكەبوەی كوردستان بین ئەوەیان���دا ئەوا ئێمە بەش���داری ئەو پرسێكە پەیوەس���تە به‌هەمو الیەنە حزبی سۆسیالیست لەگەڵ مانەوەی بەهەمو الیەكمانەوە خەریكی پرسی شەكراوخواردنەوەیە ناكەین". سیاسیەكانەوە‌و پێویستە الیەنەكان بارزانی���ە ،وتەبێژەك���ەی حزب���ی س���ەرۆكایەتی هەرێمین" .وتیش���ی وتیش���ی" :ئ���ەو الیەنان���ەی هەوڵ ب���دەن بۆ چارەس���ەركردنی‌و سۆسیالیس���ت وتی "بەب���ڕوای ئێمە بۆئەوەی ئەم هەرێمە بۆشایی یاسایی "ئەو بابەتە زیاد لەپێویس���ت قسەی كۆبونەوەكان هێندە باس���ی ئەوەیان تایبەت نیە بەالیەنێك". لێكراوە‌و تەنانەت ئەو پۆستە ئەوەندە كردوە كە ناكرێ بارزانی ویالیەتی بۆ لەبارەی بۆچونی حزبی سۆسیالیست تیادا دروس���ت نەبێت لەو بڕوایەداین باسكراوە بایەخی لەدەستداوە". تازەبكرێتەوە ئەگەر هەنگاوێكی لەو پەیوەست بەدرێژكردنەوەی ویالیەتی پێویستە الیەنەكان بگەنە ڕێكەوتن". س���ەبارەت ب���ەوەی ك���ە ئەگ���ەر لەب���ارەی بڕی���اری یەكالكەرەوەی شێوەیە بگرنەبەر ئەوا ئەوكاتە دەبێت بارزان���ی بۆ دو س���اڵی ت���ر ،ڕزگار
شیوعی:
سۆسیالیست:
ئەگەر لەكۆبونەوە ئەم پێنج الیەنە پێنج قۆڵیەكاندا قۆرخكارییەكی بڕیاری درێژكردنەوەی سیاسییان لەكوردستان ویالیەتی بارزانی بۆ دەستپێكردوە‌و دو ساڵی دیكە درا لەلیژنە‌و دانیشتنەكانی ئەوكاتە چاوەڕوانی پێشوشیان بەشداریمان هەڵوێستی حزبی نەكردوە‌و خواده‌کا ئەوان شیوعی بن‌و بگەنە ڕێكەوتن ئەو كاتە لەپەرلەمانیش قسەی ئێمە گرفتمان نابێت خۆمان دەبێ
زه‌حمه‌تکێشان:
دەبێت دانانەوەی بارزانی ببەسترێتەوە به‌هەمواركردنەوەی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم .بەشێوەیەك كە بەیەكجاری هەرێم لەو كێشەیە دەرباز بكرێت
لەكۆبونەوە پێن���ج قۆڵیەكان بڕیاری درێژكردنەوەی ویالیەتی بارزانی درا، هەڵوێس���تی ئەوان چی دەبێ ،ڕزگار غەف���ور وت���ی "ئێمە وەك���و خۆمان ب���ۆ كۆبونەوەی ئ���ەم دواییەی پێنج حزبەكە بایكۆتی ئامادەبونمان كردو ڕەتمانك���ردەوە چونك���ە ئ���ەم پێنج الیەن���ە قۆرخكارییەكی سیاس���ییان لەكوردستان دەستپێكردوە‌و لەلیژنە‌و دانیشتنەكانی پێشوشیان بەشداریمان نەكردوە‌و خ���واده‌کا ئ���ەوان بگەنە ڕێكەوت���ن ئەو كاتە ئێم���ە گرفتمان نابێت". "دەبێت دانانەوەی بارزانی ببەسترێتەوە به‌هەمواركردنەوەی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم" له‌ب���اره‌ی ڕوانینی���ان بۆ پرس���ی س���ەرۆكی هەرێم ،هیوا سەید سەلیم ئەندام���ی دەس���تەی كارگێری حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان به‌ئاوێنەی راگه‌یاند "پرسی سەرۆكایەتی هەرێم پرسێكی یاساییە ،پەیوەستە به‌یاسای س���ەرۆكایەتی هەرێم‌و گرفتی نەبونی دەستور لەهەرێمی كوردستان ،ئەوەی ئێم���ە دەیبینی���ن كەمتەرخەمییەك هەیە ل���ەوەی لەو خولەی پەرلەمانی كوردستان كە لەكاتی خۆیدا نەتوانرا ئەو یاس���ایە هەموار بكرێتەوە تا ئەو كاتەی گەیشتینە كاتی بەسەرچو". لەبارەی ڕای حزبەكەیان لەس���ەر مان���ەوەو درێژكردن���ەوەی ویالیەتی بارزانی ،هیوا س���ەید س���ەلیم وتی "ئێمە ڕامان وایە كە ئەگەر نەشتوانین لەوكات���ەدا دەس���تكاری یاس���اكە بكەی���ن دەبێت دانان���ەوەی بارزانی ببەس���ترێتەوە به‌هەمواركردن���ەوەی یاس���ای س���ەرۆكایەتی هەرێ���م. بەش���ێوەیەك كە بەیەكجاری هەرێم لەو كێشەیە دەرباز بكرێت‌و گه‌ره‌نتی ئەوەش وەربگیرێت كە لەدەس���توردا دەسەاڵتی سەرۆكی هەرێم‌و سیستمی حوکمڕانی به‌ڕونی دیاریبكرێت". هه‌روه‌ه���ا وتیش���ی "ئێم���ە هەرهەنگاوێك كە لەس���ەر حیسابی پرسە یاساییەكان بكەوێت بەكارێكی خراپی دەزانین".
یه‌کێتی باسی 31ی ئاب ده‌کات‌و پارتیش بێده‌نگی لێ ده‌کات
ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی31 :ی ئاب‌خیانه‌تێکی نیشتمانی گه‌وره‌ی له‌بیرنه‌کراوه ئا :رێنوار نه‌جم
له‌یادی 31ئابدا ئه‌ندامێکی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان ئه‌و رۆژه "به‌خیانه‌تێکی گه‌وره‌ی نیشتمانی" وه‌سف ده‌کات‌و به‌رپرسێکی پارتیش رایده‌گه‌یه‌نێت ک ه باسکردنی ئه‌و روداوه خزمه‌ت به‌دۆخی ئاڵۆزی ئێستا ناکات. 19س���اڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر روداوی 31ی ئاب���دا ،ئ���هو رۆژه ت���ا ئێس���تا له‌ی���اده‌وه‌ری به‌ش���ێک له‌هاواڵتیان���ی کوردس���تان "خیانه‌ت"و له‌به‌ش���ێکی دیکه‌شدا "سه‌روه‌ریی"ه. لهو رۆژگاره‌دا ئاگری شه‌ڕی ناوخۆی نێوان یه‌کێتی نیش���تمانی کوردستان‌و پارت���ی دیموکرات���ی کوردس���تان له‌گه‌رمترین بڵێس���ه‌یدابو ،پریش���کی ئه‌و ئاگره‌ش به‌شی زۆری کوردستانی گرتبوه‌وه. لهو مانگه‌ی ساڵی 1996هاوکێشه‌ی ش���ه‌ڕه‌ک ه به‌الی هێزه‌کان���ی یه‌کێتیدا ده‌ش���کایه‌وه‌و تا ده‌هات پێش���ڕه‌ویی ده‌ک���ردو هێنده‌ی نه‌ماب���و بگاته بله‌و بارزان‌و پیرمام ،که وه‌ک قه‌اڵی پارتی سه‌یرده‌کرا. ل���هو کاته‌دا که پارت���ی باری الربو، مه‌س���عود بارزانی ،س���ه‌رۆکی پارتی دیموکرات���ی کوردس���تان به‌نامه‌یه‌ک
داوای هاوکاریی له‌س���ه‌دام حس���ێنی س���ه‌رۆککۆماری ئه‌وکاتی عێراق کرد، ئه‌وی���ش ه���ه‌ر زو به‌ده‌نگییه‌وه هاتو کۆمه‌ڵێ���ک هێزی زۆرو تانکی خس���ته خزمه‌ت داواک���هی بارزانیی���هوه ،به‌و هۆیه‌ش���هوه له‌ماوه‌یه‌ک���ی کورت���دا هاوکێشه‌ی شه‌ڕ گۆڕا‌و هێزه‌کانی پارتی له‌ماوه‌یه‌کی که‌مدا زیاتر لهو مه‌ودایه‌ی له‌ده‌ستیاندابو گرتیانه‌وه‌و تا سلێمانی هاتن ،به‌اڵم دواتر یه‌کێتی به‌هاوکاریی هێزه ئێرانییه‌کان ،توانییان س���لێمانی بگرن���هوه ،به‌اڵم فڕۆک���ه تورکییه‌کان رێگه‌یان نه‌دا لهوه زیاتر پێش���ڕه‌ویی بکه‌ن. ئارێز عه‌بدواڵ ،ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان له‌باره‌ی ئه‌و ڕوداوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "بێگومان 31ی ئاب رۆژێکی هه‌ره ڕه‌شه له‌مێژوی گه‌لی کوردستان ،هیوادارم ئه‌و ڕوداوه وه‌ک وان���هو په‌ند له‌مێژودا بمێنێته‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی جارێکی دیکه هیچ الیه‌نێک‌و هیچ که‌سێک کارێکی لهو جۆره نه‌کات که لهو 31ی ئابەدا کرا". ئه‌و ئه‌ندامه‌ی سه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی له‌باره‌ی ئ���ه‌وه‌ی ده‌وترێت یه‌کێتیش هێ���زی ئێرانی���ی هێناوه‌ت���ه خاک���ی کوردس���تان ،ده‌ڵێت "رۆژێکی ئه‌وه‌نده دور نیی���ه ت���ا بیرچوبێت���هوه ،ئهوه خه‌ڵکی کوردس���تان ده‌توانێت حوکم بدات ،ئه‌و س���ه‌رده‌مه‌ش به‌سه‌رچو که
مێژو ته‌نها له‌الیه‌ن ده‌س���ه‌اڵتدارانه‌وه بنوسرێته‌وه". هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "هه‌رکه‌سێک کاتێک کارێک���ی نابه‌ج���ێ ده‌کات ،تاوانه‌که چه‌ند گه‌وره‌و زه‌قیش بێت پاساوی بۆ ده‌هێنێته‌وه ،ئهوه سروشتی ژیان وایه. پارتی ده‌بێت به‌دوای ئه‌و پاس���اوانه‌دا بگه‌ڕێت که باری خ���ۆی له‌ناو مێژودا سوک بکات". ئاوێن���ه په‌یوه‌ن���دی ک���رد به‌چه‌ند به‌رپ���رس‌و لێپرس���راوێکی پارت���ی دیموکرات���هوه ب���ۆ زانین���ی بۆچونی ئه‌وان لهو ی���اده‌دا ،به‌اڵم هیچ کامیان ئاماده‌نه‌بون لهو باره‌یه‌وه قسه بکه‌ن. ئ���ه‌وان رایانگه‌یاند که قس���ه‌کردن ل���هو روداوه له‌ئێس���تادا که الیه‌نه‌کان له‌گفتوگۆو لێکنزیکبونه‌وه‌دان ،خزمه‌ت ناکات‌و پێویست نییه" ،ئێمه خه‌ریکه له‌ت دهبینهوه جارێکی تر ،ئه‌وه‌ی 96 رۆیش���ت‌و ناگه‌ڕێته‌وه ،ده‌بێت خه‌می ئاینده‌مان بێت". مه‌ال به‌ختیار ،کارگێ���ڕی مه‌کته‌بی سیاسیی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان دوێن���ێ له‌الپ���ه‌ڕی تایبه‌ت���ی خ���ۆی له‌فه‌یس���بوک نوس���یبوی "دەبێ لەم رۆژەدا كە ()31ی ئابەو ()31ی ئابیش، قوڵترین برین���ی نەتەوەییە لەكۆتایی س���ەدەی بیس���تەمدا ،تەنها دەمەوێ، لەم یادە دڵتەزێن���ەدا ،ئەوەندە بڵێم: ئومێدەوارم ..لەئێس���تاو ئاییندەشدا،
هی���چ هۆكارێكی سیاس���ی ،ناوخۆیی، دەرەكی ،حزبیو كەس���ایەتی ..نەبێتە مای���ەی ،هاوپێناوی وەك���و ( )31ی ئ���اب ،لەت���ەك هی���چ داگیركەرێك���ی كوردستاندا". هه‌روه‌ه���ا ئه‌نجومه‌ن���ی ناوه‌ندیش له‌به‌یاننه‌مه‌یه‌ک���دا جگ���ه ل���ه‌وه‌ی سه‌ره‌خۆشی له‌قوربانیانی روداوه‌که‌ی 31ئ���اب ک���رد ،ه���اوکات داوای���ان له‌په‌رله‌مان���ی کوردس���تان کرد "وه‌ك مه‌رجه‌عی بااڵی ئاس���ایی‌و ش���ه‌رعی گه‌لی كوردستان هه‌ڵوێستێكی فه‌رمی بنوێنێت له‌پێناو پاشه‌كشه‌ی هێزه‌كانی توركیا له‌سنوری پارێزگای دهۆك". ئارێ���ز عه‌ب���دواڵ رایگه‌یان���د که ئه‌و روداوه تا ئێس���تاش کاریگه‌ریی ماوه‌و به‌هۆی 31ی ئاب���هوه چه‌ندین خه‌ڵک بێس���هرو ش���وێن کراون‌و تائێستاش چاره‌نوسیان نادیاره. هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "بۆشاییه‌که‌ی نێوان یه‌کێتی‌و پارتی له‌شه‌ڕه‌که‌ی 31ی ئاب ئه‌وه‌نده گه‌وره‌بو ،بێگومان س���ێبه‌ری به‌سه‌ر دو ئیداره‌یی‌و بیرکردنه‌وه‌یانەوە ماوه". له‌کۆتاییش���دا ئ���هو ئه‌ندام���هی س���ه‌رکردایه‌تی یه‌کێتی له‌وه‌اڵمی ئه‌و پرس���یاره‌ی ئایا ئه‌و روداوه به‌خیانه‌ت ده‌زانێت ،ده‌ڵێت "من وه‌ک خۆم به‌ڵێ 31ی ئ���اب به‌خیانه‌تێکی نیش���تمانی گه‌وره‌ی له‌بیرنه‌کراوه ده‌زانم".
ئێم ه خه‌ریک ه مه‌ال به‌ختیار: له‌ت دهبینهوه 31ی ئاب ،قوڵترین جارێکی تر ،ئه‌وه‌ی برینی نەتەوەییە 96رۆیشت‌و لەكۆتایی سەدەی ناگه‌ڕێته‌وه ،ده‌بێت بیستەمدا خه‌می ئاینده‌مان بێت
هەنوکە
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
5
منااڵنی به‌رپرسانی کورد له‌کام زانکۆ جیهانییه‌کان ده‌خوێنن؟
تاڵه‌بانییه‌کان له‌به‌ریتانیاو بارزانییه‌کان له‌ئه‌مه‌ریکا بڕوانامه به‌ده‌ستده‌هێنن ئا :رێنوار نه‌جم ههرچهنده له‌کوردستاندا چه‌ندین زانکۆ هه‌یه ،به‌اڵم به‌ده‌گمه‌ن کوڕو كچی سه‌رکرده‌کان‌و به‌رپرسه بااڵکان لهو زانکۆیانه ده‌خوێنن ،به‌ڵکو بۆ به‌ده‌ستهێنانی بڕوانامه ،ڕوده‌که‌نه ناودارترین‌و باشترین زانکۆکانی ئه‌وروپاو ئه‌مه‌ریکا.
ههرچهنده به‌شێک له‌زانکۆ ئه‌هلییه‌کان هه‌ر ئه‌و به‌رپرس‌و سه‌رکردان ه خاوه‌ندارێتی ده‌که‌ن‌و خۆیان راسته‌وخۆ سه‌رپه‌رشتیی ده‌که‌ن به‌اڵم ئاماده‌نین کوڕو کچه‌کانی خۆیان بخه‌ن ه ئه‌و زانکۆیانه
جگه له‌زانکۆ حکومییه‌کان ،له‌هه‌رێمی کوردستاندا زیاد له 14زانکۆی ئه‌هلیش هه‌یه ،که به‌شێکیان هه‌ر ئه‌و به‌رپرس‌و سه‌رکردانه خاوه‌ندارێتی ده‌که‌ن‌و خۆیان راسته‌وخۆ سه‌رپه‌رشتیی ده‌که‌ن ،به‌اڵم ئاماده‌نین کوڕو کچه‌کانی خۆیان بخه‌نه ئ���هو زانکۆیانه ،به‌ڵک���و به‌تێچویه‌کی زۆر ڕه‌وان���هی که‌ش���خه‌ترین‌و گرانترین زانکۆکانی جیهانیان ده‌که‌ن. هه‌رچه‌ن���ده ده‌س���تکه‌وتنی زانیاریی له‌س���ه‌ر خێزان‌و مندااڵنی به‌رپرس���ان کارێک���ی زه‌حمه‌ته‌و تا بۆی���ان بکرێت زانیارییه‌کان له‌رای گشتیی ده‌شارنه‌وه، به‌اڵم ئاوێنه هه‌ندێک زانیاریی له‌باره‌ی ئه‌و زانکۆو واڵتانه‌ی کوڕوکچی به‌رپرس‌و س���ه‌کرده بااڵکانی هه‌رێمی کوردستان تاڵه‌بان���ی ،پاڤێ���ڵ تاڵه‌بانی���ش ک���ه تێیدا خوێندویانه کۆکردوه‌ته‌وه. زیاتر که‌سێکی س���ه‌ربازییه ،له‌یه‌کێک له‌زانکۆکانی به‌ریتانیا خوێندویه‌تی. تاڵه‌بانییه‌کان بڕوانامه‌کانیان کوڕه‌که‌ی ئه‌میریش له‌به‌ریتانیا به‌ریتانییه ماسته‌رو دکتۆرای وه‌رگرتوه دوای ته‌واوکردن���ی خوێندن���ی عه‌لی باپیری ئه‌میری کۆمه‌ڵی ئیسالمی، ئاماده‌ی���ی ،قوب���اد تاڵه‌بان���ی ،کوڕی سه‌رۆک کۆماری پێشوی عێراق جه‌الل به‌هه‌مان شێوه‌ی سه‌رکرده‌کانی دیکه‌ی تاڵه‌بانی ،به‌هۆی ئ���اره‌زوی بۆ بواری هه‌رێمی کوردستان ،منداڵه‌کانی له‌زانکۆ ئه‌ندازیاری���ی ،له‌کۆلێژی کارش���التۆن به‌ناوبانگ‌و پێش���که‌وتوه‌کانی ئه‌وروپا له‌ئه‌مه‌ری���کا دبلۆم���ی له‌ئه‌ندازیاری���ی خوێندویه‌ت���ی .یه‌کێ���ک له‌کوڕه‌کان���ی ئوتومبێلدا به‌ده‌س���تهێناوه ،دواتریش ئه‌می���ری کۆمه‌ڵ که‌ن���اوی محه‌مه‌ده‌و به‌کالۆریۆسی له‌ئه‌ندازیاریی میکانیکیدا ته‌مه‌نی 28س���اڵه ،له‌یه‌کێک له‌زانکۆ له‌زانک���ۆی کینگس���تۆن له‌به‌ریتانی���ا ن���اودارو پێش���که‌وتوه‌کانی به‌ریتانی���ا به‌ده‌س���تهێناوه .ئێستا قوباد تاڵه‌بانی ماسته‌رو دکتۆرای خوێندوه. عه‌بولڕه‌حمانی���ش ک���ه کوڕێک���ی وه‌ک جێگ���ری س���ه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حکومه‌تی هه‌رێم کارده‌کات .دیکه‌ی عه‌لی باپیره به‌هه‌مان ش���ێوه به‌هه‌مان ش���ێوه کوڕه‌ک���هی دیکه‌ی له‌زانکۆیه‌کی به‌ریتانیا ده‌خوێنێت.
عه‌بدولڕه‌حمان باپیر منداڵه‌کانی نه‌وشیروان مسته‌فا سه‌ریان به‌زانکۆکانی کوردستاندا نه‌کردو‌ه رێکخه‌ری گش����تیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، نه‌وش����یروان مس����ته‌فا خاوه‌نی دو کوڕو کچێکه‌و سه‌رجه‌میان له‌زانکۆکانی ده‌ره‌وه‌ی کوردس����تان خوێندنیان ته‌واوکردوه .چیا ده‌رچوی به‌ش����ی ئابوریی نێوده‌وڵه‌تییه له‌كۆلیژی ئیمپڕیال له‌به‌ریتانیا .هه‌روه‌ها کوڕه‌که‌ی دیکه‌ی ،نما ،له‌زانكۆی هارڤارد، هاوشێوه‌ی برا گه‌وره‌که‌ی به‌شی ئابوری ته‌واوکردوه .كچه‌كه‌ی رێکخه‌ری گش����تیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش له‌كۆلیژی ئیمپریالی به‌ریتانیا‌به‌شی پزیشكی ته‌واوکردوه. بارزانییه‌کان حه‌زیان له‌زانکۆکانی ئه‌مه‌ریکایه نه‌وه‌کان����ی بارزان����ی ،به‌ش����ێوه‌یه‌کی گش����تیی ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌خوێن����نو
ئیدریس بارزانی بۆ ئه‌و مه‌به‌س����ته‌ش زانکۆکانی ویالیه‌ته یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مه‌ریکا هه‌ڵده‌بژێرن. مه‌سرور بارزانی کوڕی مه‌سعود بارزانی که ئێستا پۆستی راوێژکاری ئه‌نجومه‌نی ئاسایش����ی هه‌رێمی کوردس����تانی هه‌یه، خوێندنگای ئاماده‌یی له‌واڵتی ئێران ته‌واو کردوه ،دوای راپه‌ڕین چوه‌ته شاری له‌نده‌ن‌و له‌وێ بۆ ماوه‌ی یه‌ک س����اڵ کۆرس����ێکی زمان����ی ئینگلیزیی خوێندوه ،دواتریش بۆ به‌ده‌س����تهێنانی بڕوانامه‌ی به‌کالۆریۆس، رو له‌پایته‌خت����ی زلهێزترین واڵتی جیهان ده‌کات‌و له‌زانکۆی ئه‌مه‌ریکیی له‌‌واشنتۆن دراساتی نێوده‌وڵه‌تی ده‌خوێنێت. کوڕی س����ه‌رۆکی حکومه‌ت����ی هه‌رێمی کورس����تان ،نێچیرڤ����ان بارزانی که ناوی ئیدریسه له‌ئێس����تادا رێکخراوێکی به‌ناوی ڕوانگه هه‌یه ،قۆناغی خوێندنی ئاماده‌یی له‌خوێندنگایه‌ک����ی ئه‌وروپی����ی خوێندوه‌و
قوباد تاڵه‌بانی
چیا نه‌وشیروان
ئێس����تاش زانک����ۆ ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ئه‌ی����وب ،له‌یه‌کێک له‌زانکۆ ئه‌وروپییه‌کان خوێندویه‌تی‌و هه‌ر له‌وێش ده‌ژی. ده‌خوێنێت. منداڵه‌کانی ئه‌مینداری یه‌کگرتو، جیاوازن هه‌رچ����ی ک����وڕو کچه‌کان����ی محه‌مه‌د فه‌ره‌جی ئه‌مینداری گش����تیی یه‌کگرتوی ئیس��ل�امی کوردس����تانه ،به‌پێچه‌وان����ی س����ه‌رکرده‌کانی دیکه‌وه له‌زانکۆکانی ناو هه‌رێمی کوردستان خوێندویانه .محه‌مه‌د ف����ه‌ره‌ج کوڕێکی هه‌یه به‌ناوی موس����لیم که له‌زانک����ۆی هه‌ولێر خوێندویه‌تی‌و هه‌ر له‌ن����اوه‌وه‌ی کوردس����تانیش بڕوانام����هی ماسته‌ری به‌ده‌س����تهێناوه .به‌هه‌مانشێوه کچه‌کانیش����ی له‌زانکۆکانی کوردس����تان ده‌خوێنن. کوڕی سه‌اڵحه‌دین به‌هادین ،ئه‌مینداری پێش����وی یه‌کگرتوی ئیس��ل�امی به‌ناوی
بابه‌ته‌که پاره زۆرییه ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان ،عه‌لی حه‌مه‌ساڵح هۆکاری ئه‌وه‌ی گه‌ڕانده‌وه بۆ پاره‌زۆریی ئه‌و به‌رپرس‌و سه‌رکردانه ،ئه‌و به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌رپرسانه پاره‌یان زۆر نه‌بێت ،خه‌رجییه‌کی ئه‌وه‌نده زۆر ناک����ه‌ن له‌ناردن����ی منداڵه‌کانیاندا بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت". هه‌روه‌ها عیزه‌ت س����ابر په‌رله‌مانتاری کوردس����تان پێی وایه که له‌کوردس����تاندا زانکۆی باش‌و خراپیش هه‌یه" ،ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌رپرسانه بیانه‌وێت ده‌توانن منداڵه‌کانیان له‌زانکۆ باش����ه‌کان بخوێنن ،به‌اڵم ئه‌وان خه‌رجییه‌کی زیاتر ده‌که‌ن‌و منداڵه‌کانیان ده‌نێرنه زانکۆکانی جیهان بۆ خوێندن".
کۆچبه‌ران ..سوپایه‌کی بێده‌نگ
ده‌ریای سپی ناوه‌ڕاست ده‌بێت به‌گۆڕستانی سپی ناوه‌ڕاست ئا :شیار محه‌مه‌د جانتایه‌کی بچوکی به‌شانه‌وه‌یه‌و ترسێکی گه‌وره‌ش له‌دڵیدا ،له‌رێگای مه‌رگدایه به‌ره‌و مه‌رگ‌و به "گۆڕستانی سپی ناوه‌ڕاست"دا تێده‌په‌ڕن .ئه‌مه بارودۆخی زۆرینه‌ی کۆچبه‌رانی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاسته به‌ره‌و ئه‌وروپا. له‌کاتێکدا ده‌یان‌و س����ه‌دان الش����هی کۆچبه‌ران له‌نێو ده‌ری����ادا به‌زیندویی‌و مردوی����ی ده‌دۆزرێن����هوه ،کۆمه‌ڵ����گای نێوده‌وڵه‌ت����ی بێده‌نگ����ه له‌ئاس����ت ئه‌و مه‌رگه‌سات‌و شااڵوی کۆچه‌دا که له‌دوای جه‌نگ����ی جیهانیی دوه‌مه‌وه بێ وێنه‌یه‌و پێناچێت به‌م زوانه کۆتایی بێت. 300هه‌زار کۆچبه‌ر له‌سه‌ره‌تای کانونی دوه‌می ئه‌مساڵه‌وه به‌ده‌ریای ناوه‌ڕاستدا تێپه‌ڕیون ،لهو ژماره‌یه 2500که‌س����یان به‌مردوی����ی له‌که‌ناراوه‌کان����ی ئه‌وروپادا دۆزراونه‌ت����هوه 200 .ه����ه‌زار کۆچب����ه‌ر گه‌یش����تونه‌ته یۆنان‌و 110هه‌زاریش بۆ ئیتاڵیا ،له‌کاتێکدا له‌ته‌واوی ساڵی 2014 ئه‌و ژماره‌یه 219هه‌زار کۆچبه‌ر بوه. ئ����هو ژم����اره‌ی کۆچبه‌رانه هێش����تا قوربانیانی که‌ناره‌کانی لیبیای تێدانییه، که دو به‌له‌م غه‌رق بون‌و تا ئێس����تا 76 ته‌رم دۆزراونه‌ته‌وه ،راپۆرته‌کان ئاماژه ب����هوه ده‌که‌ن که ئ����هو دو به‌له‌مه 500 کۆچبه‌ری تێدابون‌و ڕوه‌و ئه‌وروپا ڕێیان کردوه. هه‌ر له‌هه‌فه‌ته‌ی پێش����ودا هه‌واڵێکی دڵته‌زێنی کۆچبه‌ران به‌خێرایی روناکیی به‌ناو میدیاکان‌و هاواڵتیاندا باڵوبوه‌وه، ئه‌ویش دۆزینه‌وه‌ی ته‌رمی 71کۆچبه‌ر بو له‌ئوتومبێلێکی بارهه‌ڵگردا له‌نه‌مسا، پ����ێ ناچێ����ت کۆچب����ه‌ران چ رێگ����هی وش����کانی‌و چ به‌ڕێگه‌ی ئاوییدا ،به‌خت یاوه‌ریان بێت.
ژماره‌ی کۆچبه‌ره نایاساییه‌کان به‌رێژه‌ی %250زیادیکردوه له‌گ����هڵ به‌رده‌وامی ئاگ����ری جه‌نگ‌و ملمالنێکی����ان له‌س����وریاو عێ����راق‌و ناوچه‌کان����ی دیکه ،کۆمس����یۆنی بااڵی په‌ناب����ه‌ران له‌نه‌ت����هوه یه‌کگرت����وه‌کان رایده‌گه‌یه‌نێت که وا چاوه‌ڕوان ده‌کرێت نزیک����هی 3هه‌زار هاواڵتی رۆژانه بگه‌نه مه‌قدۆنی����ا له‌مانگه‌کان����ی داهاتودا ،که 700منداڵیان له‌گه‌ڵدایه ،زۆرینه‌ش����یان ئه‌و س����وریانه‌ن که له‌جه‌نگی ناوخۆی واڵته‌که‌یان هه‌ڵهاتون. راکردوه‌کان له‌واڵتی خۆیانه‌وه له‌مردن بۆ مردن راده‌ک����ه‌ن ،یاخود بۆ ژیانێکی پڕ له‌چه‌رمه‌سه‌ریی ،نرخه‌که‌ی ده‌گاته 5 هه‌زار یۆرۆ ،بۆ گه‌یاندنی منداڵه‌کانیان بۆ ئه‌وروپای ئارام.
له‌گه‌ش����تێکدا ک����ه چه‌ن����د رۆژێ����ک وه‌هایه بۆ ئه‌وان. گوزه‌رانی خراپی په‌نابه‌ران له‌سڕبیا ده‌خایه‌نێ����ت دور له‌ئ����او و خ����واردن‌و ته‌نان����ه‌ت هه‌ندێ����ک ج����ار ه����ه‌واش ،ره‌نگه هه‌ر زو ئه‌و وێنه یۆتۆپییه‌ی ئه‌وان بازرگانه‌کانی مرۆڤ ته‌نانه‌ت کۆچبه‌ران بۆ ئه‌وروپا له‌خه‌یاڵی خۆیاندا کێشاویانه له‌هه‌ناسه‌ش مه‌حروم ده‌که‌ن ،زۆرینه‌یان ورده ورده کاڵ بکات����هوه ،ئه‌وان له‌وێ له‌که‌شتیی شه‌حندا به‌ره‌و ئه‌وروپا کۆچ له‌سه‌ر شه‌قام‌و پارکه‌کانی ئه‌و واڵته رۆژ ده‌که‌ن که ش����یاوی به‌کارهێنانی مرۆڤ به‌شه‌و ده‌س����پێرن‌و شه‌و رۆژ ده‌که‌نه‌وه له‌چاوه‌ڕوان����ی ئه‌وه‌ی واڵتێکی ئه‌وروپی نییه. ب����هو پێی����هی ته‌نه����ا 4کیلۆمه‌ت����ر وه‌ریان بگرێت‌و پێشوازیان لێ بکات. له‌که‌ناره‌کانی تورکیاوه دوره ،دورگه‌ی "هیچ کۆتاییه‌ک نازانم بۆ کۆتاییهێنانی ک����وس له‌یۆن����ان ،رێژه‌یه‌ک����ی به‌رچاو له‌په‌نابه‌رانی س����وریی له‌خۆ ده‌گرێت ،ئه‌و مه‌رگه‌ساته" یه‌کێک له‌و‌به‌ر‌پرسانه‌ی ئه‌وان رۆحی خۆیان ده‌خه‌نه سه‌ر له‌پی کۆمس����یۆنی په‌ناب����ه‌ران وا ده‌ڵێ����ت‌و ده‌ستیان‌و سواری به‌له‌مه‌کان ده‌بن‌و ئه‌و به‌رده‌وامبونی توندوتیژییه‌کان له‌عێراق‌و دورگه‌یه وه‌ک خاڵی سه‌ره‌تای ئه‌وروپا س����وریا گوزه‌رانی خراپ����ی په‌نابه‌رانی
دیکه له‌تورکیاو ئه‌رده‌ن‌و لوبنان ،وه‌ک به‌ڵگه‌یه‌ک بۆ قسه‌کانی ده‌هێنێته‌وه. رێکخ����راوی لێبوردن����ی نێوده‌وڵه‌تی قه‌یرانی ئێستای په‌نابه‌ران به"خراپترین" وه‌س����فده‌کات له‌دوای جه‌نگی جیهانیی دوه‌مه‌وه ،ئه‌وان ئام����اژه به "بێباکیی‌و گه‌له‌کۆمه‌کێ"ی س����ه‌رکرده‌کانی جیهان ده‌ک����ه‌ن ک����ه دۆخه‌که‌ی����ان به‌ئه‌م����ڕۆ گه‌یان����دوه .جموجۆڵه ش����ه‌رمنانه‌کانی کۆمه‌ڵ����گای نێوده‌وڵه‌ت����ی تا ئێس����تا نه‌یتوانیوه ش����تێکی ئه‌وت����ۆ بۆ دۆخی خراپی ئه‌و کۆچبه‌رانه بکات. ئ����هو رێکخ����راوه له‌راپۆرتێکی����دا که له‌ژێر ناونیش����انی "قه‌یرانی په‌نابه‌رانی جیه����ان ..پیالنێ����ک ک����ه بێباکی����ی
پشتگوێخستنی سه‌رکرده‌کانی جیهان بۆ دۆزی په‌نابه‌ران وایکردوه که ملیۆنان هاواڵتی له‌ژیانێکی سه‌ختدابن‌و هه‌زارانیشیان گیان له‌ده‌ستبده‌ن ده‌یگێڕێت" ئاماژه‌ی����ان بهوه کردوه که پشتگوێخستنی س����ه‌رکرده‌کانی جیهان ب����ۆ دۆزی په‌ناب����ه‌ران وایک����ردوه که ملیۆنان هاواڵتی له‌ژیانێکی سه‌ختدابن‌و هه‌زارانیشیان گیان له‌ده‌ستبده‌ن". له‌گ����هڵ هه‌وڵ����ه نێوده‌وڵه‌تیی����ه‌کان بۆ چاره‌س����ه‌ری کۆچک����ردن ،به‌اڵم تا ئێس����تا یه‌کێتی ئه‌وروپ����ا ناتوانێت ئه‌و مه‌رگه‌ساته کۆنترۆڵ بکات ،رێکخراوێکی ئه‌وروپی بۆ چاودێریکردنی س����نوره‌کان ئاش����کرایکردوه که ژم����اره‌ی کۆچبه‌ره نایاساییه‌کان به‌رێژه‌ی %250زیادیکردوه له‌مانگی کانونی دوه‌م‌و ش����وباتی ساڵی 2015به‌ب����ه‌راورد به‌هه‌م����ان دو مانگی ساڵی رابردو.
6
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
parlaman.awene@gmail.com
9/1پشوی په‌رله‌مان كۆتایی دێت‌و خولی پایزه‌ی ده‌ستپێده‌كات "به‌هۆی بونی به‌دو به‌ره‌وه ،ئه‌م خوله‌ی په‌رله‌مان جیاوازتر ده‌بێت له‌خوله‌كانی پێشوتر"
په‌رله‌مان
له‌په‌رله‌مانه‌وه
ئا :ئیمان زه‌ندی گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن
ئه‌مڕۆ 9/1پشوی یاسایی په‌رله‌مان كۆتایی دێت‌و به‌كۆمه‌ڵێك قه‌یرانه‌وه خولی نوێ ده‌ست پێده‌كات، په‌رله‌مانتارانیش رای جیاوازیان هه‌یه بۆ ئه‌م خوله ،به‌وه‌ی په‌رله‌مان به‌هۆی پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه‌وه بوه‌ته دو به‌ره‌وه ،په‌رله‌مانتار عه‌لی حه‌مه ساڵح پێیوایه ئه‌م خوله جیاوازترو چاالكتر ده‌بێت له‌پێشوتر له‌بواری چاودێریكردن وه‌ك لێپرسینه‌وه‌و پرساندنی وه‌زیره‌كان ،په‌رله‌مانتارێكی فراكسیۆنی یه‌كگرتوش ده‌ڵێت "به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئێستا په‌رله‌مان بوه به‌دو به‌ره‌وه ،ئه‌م خوله جیاوازتر ده‌بێت له‌پێشوتر". له‌ب���اره‌ی ئه‌وه‌ی ئایا یه‌كه‌م كاری په‌رله‌مان دوای پش���و چی ده‌بێت ،عل���ی حمه س���اڵح په‌رله‌مانتار له‌فراكس���یۆنی گۆڕان ب���ۆ ئاوێنه وتی "ده‌س���ته‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌م���ان به‌رنام���ه بۆ ئ���هو كاره داده‌ڕێژێت‌ویه‌كه‌م كار له‌خولی نوێی په‌رله‌مان دیاری ده‌كات ،چونكه هه‌ر دانیشتنێك بكرێت له‌هه‌ر ڕۆژێكدا له‌وكاته‌دا په‌رله‌مان به‌رنامه‌ی ئه‌و ڕۆژه داده‌ڕێژێت، ئه‌گین���ا ئه‌مه په‌یوه‌ن���دی به‌په‌رله‌مانتارانه‌وه نییه، به‌اڵم ئێمه به‌رده‌وام به‌دوای چاره‌س���ه‌ردا ده‌گه‌ڕێین بۆ كێشه‌كان". عه‌لی حه‌مه س���اڵح وتیش���ی"جیاوازییه‌كه‌ی ئه‌م خوله‌ی نوێی په‌رله‌مان له‌پێش���وتر ،ئه‌وه‌یه چاالكتر ده‌بێ���ت له‌ب���واری چاودێ���ری وه‌ك لێپرس���ینه‌وه‌و پرساندنی وه‌زیره‌كان". له‌ئێستادا جگه له‌بونی په‌رله‌مان بۆ دو به‌ره ،هه‌ر به‌هۆی پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه‌وه كێشه له‌نێوان س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگره‌كه‌ی كه گۆڕان‌و پارتین دروس���تبوه ،عه‌لی له‌وباره‌یه‌وه وتی"ئه‌و كێشه‌یه‌ی كه له‌نێوان س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگره‌كه‌یدا هه‌یه په‌یوه‌ندی به ئێم���هوه نییهو هی���چ كاریگه‌رییه‌كی له‌س���ه‌ر كاری په‌رله‌مان نابێت ،چونكه په‌رله‌مانتار به‌دواداچ���ون بۆكێش���ه‌كان ده‌كات نه‌ك س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان". له‌باره‌ی ئ���هوه ئایا یه‌ك���ه‌م كاری په‌رله‌مانتاران ئهوه نابێت كه بانگهێشتی سه‌رۆكی حكومه‌ت بكه‌ن به‌وه‌ی ده‌وترێت سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌مو قه‌یرانه ،كه‌چی بۆ ماوه‌ی دو مانگه ده‌وامی نه‌كردوه ،حه‌مه س���اڵح وتی "بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته هیچ زانیارییه‌كمان النییه، به‌اڵم له‌ماوه‌ی پێشودا بانگهێشتی نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و ئاشتی هه‌ورامیوه‌زیری سامانه سروشتییه‌كانیش���مان ك���رد ،له‌وكات���ه‌دا كۆمه‌ڵێك پرس���یاری ئاڕاس���ته كراو ئه‌وانیش وه‌اڵمیان هه‌بو، به‌اڵم وه‌اڵمه‌كان نادروست بون ،بۆیه بۆ خولی نوێ بانگێشت ده‌كرێن بۆ لێپرسینه‌وه". هاوكات فه‌خره‌دی���ن قادر س���كرتێری په‌رله‌مان پێیوایه مه‌سه‌له‌كه یه‌ك به‌ره‌و دو به‌ره نییهو ده‌ڵێت "پێش ئه‌م پرسه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم په‌رله‌مان له‌كه‌شێكی ئارامدا بوهو چه‌ندین پرۆژه یاسا هه‌بوه به‌بێ كێشه كارو گفتوگۆی له‌سه‌ر كراوه". وتیش���ی "ل���ه 9/1په‌رله‌م���ان خول���ی پای���زه‌ی
کۆبونەوەی ٨/١٩ی پەرلەمان ئەنجامەکەی چی بو؟ ئه‌بو كاروان
ده‌س���تپێده‌كات‌و كۆمه‌ڵێ���ك پرۆژه یاس���او بابه‌تی گرنگی له‌به‌رده‌س���تدایه ،ئیت���ر ئه‌ندامانی په‌رله‌مان ئازادن له‌گ���هڵ كام پرۆژه‌و كام م���ادد‌هن‌و ده‌نگی پێده‌ده‌ن ی���ان نا ،هه‌رچه‌ن���ده په‌رله‌مانی ئه‌مجاره په‌رله‌مانی نمونه‌ییه". له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ده‌وترێت به‌هۆی جیاوازییه‌كانه‌وه ئه‌م خوله‌ی نوێی په‌رله‌مان گه‌رموگورش���تر ده‌بێت، سكرتێری په‌رله‌مانی ده‌ڵێت "راسته له‌سه‌ر پرسێكی دیاریكراو كه سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه چوار فراكسیۆنی گ���هورهی په‌رله‌مان یه‌ك بۆچونی���ان ههیهو پارتیو كه‌م ه نه‌ته‌وایه‌تیی‌و ئایینیی���ه‌كان بۆچونێكی تریان هه‌یه ،ئه‌گینا به‌و شێوه‌یه نییه كه دو به‌ره بن". له‌ب���اره‌ی كاریگه‌ری كێش���هی نێوان س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگره‌كه‌ی ،وتی "بڕوا ناكه‌م كێش���ه‌یه دروست ببێت‌و رای جیاواز له‌هه‌مو شوێنێكدا هه‌یه، به‌اڵم به‌هیواین رای جیاوازه‌كان په‌كی یاس���ادانان‌و كاری په‌رله‌مان نه‌خه‌ن". س���كرتێری په‌رله‌م���ان ئاماژه به‌وه‌ش���ده‌كات كه له‌خولی پاییزه‌یدا په‌رله‌مان كار له‌س���ه‌ر دو بابه‌تی هه‌نوكه‌ی���ی ده‌كات ،كه ئه‌وانی���ش داواكاری لیژنه‌ی ده‌ستوره بۆ درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌كه‌یان بۆ 90رۆژی تر ،هه‌روه‌ه���ا بابه‌تی پرۆژه‌ی هه‌م���واری په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان. هاوكات به‌وته‌ی ش���ێركۆ جه‌وده‌ت په‌رله‌مانتاری فراكس���یۆنی یه‌كگرتوبه‌هۆی ئه‌وه‌ی ئ���ه‌م خوله‌ی په‌رله‌م���ان كه جی���اوازی هه‌یه له‌پێش���وتر به‌وه‌ی په‌رله‌مان بوه به‌دوب���ه‌ره‌وه ،واتا دوبۆچونه له‌گه‌ڵ دو بنه‌م���ا كه ئه‌مانه وه‌اڵم���ی خۆیانیان هه‌یه ،هه‌ر فراكس���یۆنه‌و ه���ه‌ر په‌رله‌مانتارێ���ك بیروبۆچونی خۆیانیان هه‌یه. له‌ب���اره‌ی یه‌كه‌م كاری په‌رله‌مان له‌دوای پش���وه یاس���اییه‌كه‌ی ،ئ���هو په‌رله‌مانتاره‌ی فراكس���یۆنی یه‌كگرتوی ئیس�ل�امی ده‌ڵێت "یه‌كه‌م ده‌ستپێكردنی كاری په‌رله‌مان‌و ئه‌جندای كۆبونه‌وه‌كان ،سه‌رۆكایه‌تی
په‌رله‌مان دیاری ده‌كات". له‌باره‌ی كێش���هی نێ���وان س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگره‌ك���هی ،ج���ه‌وده‌ت ئه‌وه‌ش���ی وت "هیوادارین س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‌و جێگیری س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان متمانه‌و په‌یوه‌ندی له‌نێوانیاندا بگه‌ڕێننه‌وه‌و یه‌كڕیز‌و ته‌باب���ن له‌په‌رله‌م���ان تاوه‌ك���و كاره‌كان به‌باش���ی ب���ڕۆن‌و ئه‌نجامبدرێن ،چونكه ئه‌م���ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی گشتیدایه". ده‌وترێت په‌رله‌مان له‌وكاته‌دا به‌هێزو گه‌رموگوڕه كه ناكۆكی له‌نێ���وان الیه‌نه‌كان‌و فراكس���یۆنه‌كاندا هه‌بێ���ت ،په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی یه‌كگرت���و لهو باره‌یه‌وه وتی "سروش���تی په‌رله‌مان وایه‌و ناكۆكی‌‌و جیاوازی بیروبۆچون���ی تێده‌كه‌وێت ،یه‌كێك له‌نیش���انه‌كانی په‌رله‌مان كه به‌هێزییان ده‌س���ه‌لمێنێت ،ئه‌وه‌یه كه بۆ ئه‌م خوله نوێی���ه زیندوبونه‌وه‌یه‌كی پێوه دیاره له‌بیروبۆچونه‌كاندا". شێركۆ وتیشی"له‌سه‌ره‌تای خولی نوێی په‌رله‌مان كار بۆ ئهوه ده‌كرێت وه‌زیری سامانه سروشتییه‌كان بانگهێشت بكرێت بۆ لێپرسنه‌وه". به‌وت���هی ئ���هو په‌رله‌مانتاره له‌خول���ی نوێدا كار له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژه یاسایانه ده‌كرێت كه خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌میان بۆ ك���راوهو هه‌ندێكی تریان خوێندنه‌وه‌ی بۆ نه‌كراوه. پێش پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،فراكسیۆنه زۆرینه‌كان���ی ن���او په‌رله‌م���ان له‌س���ه‌ر زۆر بابه‌ت‌و پرس‌و پرۆژه‌یاس���ا هاوڕاو هاوبیر بون‌و هیچ كێشه‌و ناكۆكیییه‌ك له‌نێوانیاندا دروست نه‌بوبو وه‌ك ئه‌وه‌ی ئێستا له‌ئارادایه. له‌وباره‌یه‌وه قادر ره‌زگه‌یی په‌رله‌مانتارله‌فراكسیۆنی سه‌وز ڕایگه‌یاند به‌ره‌كانی ناو په‌رله‌مان كاریگه‌رییه‌كی نه‌رێنی هه‌بوه له‌سه‌ر متمانه‌ی نێوان فراكسیۆنه‌كان، وتی"ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ی پێش���تر هه‌بون تاڕاده‌یه‌ك له‌نێ���وان دو په‌رله‌مانت���ار یاخ���ود په‌رله‌مانت���اران به‌گشتی كاڵبوه‌ته‌وه".
له‌سه‌ره‌تا ی خولی نوێی په‌رله‌مان كار بۆ ئهوه ده‌كرێت وه‌زیری سامان ه سروشتییه‌كان بانگهێشت بكرێت بۆ لێپرسنه‌وه
س���ه‌باره‌ت به‌ده‌س���تپێكی كاری په‌رله‌م���ان ك ه باس���ده‌كرێت ،گوایه بانگهێش���تكردنی س���ه‌رۆكی حكومه‌ت‌و وه‌زیری س���امانه سروشتییه‌كان ده‌بێت، ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی فراكسیۆنی سه‌وز وتی "ده‌رباره‌ی نێچیرڤان بارزانی‌س���ه‌رۆكی حكوم���ه‌ت كه له‌م كاته قه‌یراناویی���ه‌دا ماوه‌ی دو مانگ���ه ده‌وامی نه‌كردوه، ئه‌م���ه به‌ته‌نها پرس���یاری په‌رله‌مان نیی���ه ،به‌ڵكو ئهوه پرسیاری خه‌ڵكیش���ه ،چونكه كاری سه‌رۆكی حكومه‌ت زیات���ر پێشكه‌ش���كردنی خزمه‌تگوزارییه به‌هاواڵتیان ،نه‌ك كاری حزبیو ده‌وام نه‌كردن".
پارتی پێیوای ه پرۆژه یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم كۆتایی هاتوه‌و گۆڕانیش ده‌ڵێت پرۆژه‌ك ه وه‌كو خۆی ماوه‌ته‌وه ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و پرۆژه یاساكانی، په‌رله‌مان‌و گۆڕه‌پانی سیاسی كرد به‌دو به‌ره‌وه‌و به‌ره‌ی پارتیو به‌ره‌ی گۆڕان‌و یهكێتیو كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو ،كه ههرچهنده كۆبونه‌وه‌ی نائاسایی بۆ خوێندنه‌وه‌ی دوه‌می له‌سه‌ر ئه‌نجامدرا ،به‌اڵم نیسابی یاسایی دانیشته‌كه ته‌واو نه‌بو ،بۆیه كۆبونه‌وه‌كه دواخرا ،به‌و هۆیه‌وه ئێستا پارتی پێیوایه چیتر ئه‌و پرۆژه‌یاسایه كۆتایی پێهاتوه‌و مردوه‌و ده‌بێت پرۆژه‌ی دیكه‌ی له‌سه‌ر ئاماده بكرێت‌و بخرێته به‌رنامه‌ی كاره‌وه. له‌وباره‌ی���هوه ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دن���ی س���ه‌رۆكی فراكس���یۆنی یه‌كگرت���و له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان رایگه‌یاند كه پرۆژه‌ی هه‌مواری یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم خوێندن���ه‌وه‌ی دوه‌می بۆ نه‌كراوه ،بۆیه وه‌ك خۆی ماوه‌ت���ه‌وه‌و هه‌ر كاتێ���ك په‌رله‌مانتاران داوا له‌س���ه‌رۆكایه‌تی بكه‌ن ،ئه‌وا په‌رله‌م���ان ده‌رباره‌ی ئه‌و پرس���ه كۆده‌بێته‌وه‌و خوێندن���ه‌وه‌ی دوه‌می بۆ ده‌كات. ئ���هو په‌رله‌مانت���اره‌ی یه‌كگرتو پێیوایه ئێس���تا په‌رله‌م���ان چاوه‌ڕوانی الیه‌نه‌كانه بگه‌ن به‌س���ازان‌و رێككه‌وتن ،ئه‌گه‌ر گه‌یش���تنه رێككه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌و پرس���ه ،ئه‌وا ده‌ینێرنه په‌رله‌مان‌و خوێندنه‌وه‌ی بۆ ده‌كرێت‌و ده‌كرێت به‌یاسا. ئه‌وه‌ی ده‌بینرێت ئێس���تا په‌رله‌مانی كوردس���تان بێده‌نگی نواندوه‌و تۆپه‌كه‌ی خس���توه‌ته گۆڕه‌پانی الیه‌نه سیاس���ییه‌كانه‌وه ،چاره‌س���ه‌رێك بۆ پرسی
س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بدۆزنه‌وه‌و بگه‌ن به‌سازان ،بۆ ئه‌وه‌ی دواتر پرس���ه‌كه بهێنرێته په‌رله‌مان‌و رێكاره یاساییه‌كانی بۆ ئه‌نجام بدرێت. له‌به‌رامب���ه‌ردا فه‌رح���ان جه‌وه���ه‌ر په‌رله‌مانتاری فراكس���یۆنی پارتی راپی پێچه‌وانه‌ی ههیهو پێیوایه كه به‌پێ���ی په‌یڕه‌وی ناوخۆ دوای ئه‌وه‌ی نیس���ابی یاس���ایی ته‌واو نه‌بو بۆ خوێندنه‌وه‌ی دوه‌م له‌س���ه‌ر پرۆژه‌ی هه‌مواری یاس���ای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،ئه‌وا كۆتایی پێهاتوه‌و پرۆژه‌كه مردوه. فه‌رح���ان جه‌وهه‌ر وتی "ئه‌م پرۆژه‌یه‌ی ئێس���تای هه‌مواری یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م ته‌واو بو كۆتای���ی ه���ات ،ده‌چێته ئه‌رش���یفه‌وه ،هه‌ر كاتێك الیه‌ن���ه‌كان گه‌یش���تنه رێككه‌وتنی سیاس���ی ،ئه‌وا پرۆژه‌یه‌ك���ی دیكه‌ی هاوبه‌ش له‌س���ه‌ر هه‌مان پرس ئاماده ده‌كرێت‌و ده‌درێته س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‌و ده‌یخات���ه به‌رنامه‌ی كاره‌وه بۆ خوێندنه‌وه‌ی یه‌ك هم‌و دواتر ره‌وانه‌ی لیژنه‌ی یاس���ایی ده‌كرێت بۆ كردنی به‌ڕاپۆرت ،ئینجا ده‌درێته‌وه به‌سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان ب���ۆ ئاماده‌كاریكردن بۆ خوێندنه‌وه‌ی دوه‌م ،ئه‌مه‌ش به‌پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆ له‌چۆنێتی پێشكه‌ش���كردنی پرۆژه‌یاسا". پرۆژه‌یاساكانی پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم له‌گه‌ڵ راپۆرتی كۆتایی هه‌م���ان پرس ،له‌ماوه‌ی دو مانگی رابردودا زۆرترین مشتومڕو ناكۆكی له‌سه‌ر دروستبوه‌و گه‌رمترین بابه‌تی نێو گۆڕه‌پانی سیاسیو راگه‌یاندن‌و پرۆژه‌كه وه‌كو خ���ۆی ماوه‌ته‌وه‌و له‌هه‌ركاتێكدا بێت الیه‌نه‌كان بوه. هاوكات به‌هار مه‌حمود ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاس���ایی‌و داوا له‌س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان ده‌ك���ه‌ن كۆبونه‌وه‌و په‌رله‌مانت���ار له‌فراكس���یۆنی گ���ۆڕان به‌پێچه‌وانه‌ی خوێندنه‌وه‌ی دوه‌می بۆ بكرێت. ل���ه‌دوای كۆبونه‌وه‌ی نائاس���ایی په‌رله‌مان له19ی په‌رله‌مانتاره‌ك���هی پارت���ی ئاماژه ب���ه‌وه‌ده‌كات كه
خوێندنه‌وه‌ی دوه‌م بۆ پرۆژه‌یاساكه ته‌نها دواخراوه ،به‌هۆی ئه‌وه‌ی نیسابی یاسایی په‌رله‌مانتاران ته‌واو نه‌بو ،بۆیه هه‌ر كاتێكی تر ده‌توانرێت دانیشتنی له‌سه‌ر بكرێت
ئاب ،س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان یوسف محه‌مه‌د رایگه‌یاند كه "كۆبونه‌وه‌كه به‌كراوه‌یی ماوه‌ته‌وه‌و پرۆژه یاسای هه‌مواری س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م له‌هه‌ر كاتێكی تردا بێ���ت ده‌رباره‌ی كۆده‌بن���ه‌وه‌و تێیده‌په‌ڕێنن" ،به‌اڵم تائێستا به‌هۆی مشومڕه‌كان له‌سه‌ری هێشتا كۆتایی پێنه‌هاتوه‌و پرۆژه‌كه وه‌ك خۆی ماوه‌ته‌وه. ئ���هو په‌رله‌مانتاره‌ی گۆڕان نه‌یش���ارده‌وه كه ئه‌و پرسه په‌یوه‌س���ته به‌په‌رله‌مانه‌وه ،به‌اڵم الیه‌نه‌كان پێیانباش���بوه بزانن س���ه‌ره‌تا ده‌گه‌ن به‌ڕێككه‌وتن له‌سه‌ری ،ئه‌گه‌ر نا ئه‌وا په‌رله‌مان پرسه‌كه یه‌كالیی ده‌كاته‌وه‌و ده‌یكات به‌یاسا. به‌ه���ار مه‌حمود ده‌ڵێ���ت "من پێموای���ه ئه‌مه‌ی الیه‌ن���ه‌كان ده‌یك���ه‌ن جۆرێك���ه له‌یاری سیاس���ی كه‌له‌نێوان یه‌كتردا ده‌یكه‌ن‌و ئیراده‌یه‌كی سیاس���ی نییه بۆ كۆتاییهاتن به‌م قه‌یرانه‌ی دروستیان كردوه بۆ هه‌رێمی كوردس���تان‌و خه‌ڵكیان پێوه س���ه‌رقاڵ كردوه". په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی یه‌كگرتو ئه‌و وته‌یه ره‌تده‌كاته‌وه كه به‌پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان ئه‌و پرۆژه‌یاسایه كۆتایی پێهاتبێت‌و ده‌ڵێ���ت "خوێندنه‌وه‌ی دوه‌م بۆ پرۆژه‌یاساكه ته‌نها دواخراوه ،به‌هۆی ئه‌وه‌ی نیسابی یاسایی په‌رله‌مانتاران ته‌واو نه‌بو ،بۆیه هه‌ر كاتێكی تر ده‌توانرێت دانیشتنی له‌سه‌ر بكرێت". له‌ئێستاداو پاش دانیش���تنی نائاسایی په‌رله‌مان له‌سه‌ر ئه‌و پرسه له19ی ئاب ،الیه‌نه سیاسییه‌كانی به‌شدار له‌ده‌سه‌اڵت به‌ناوبژیوانی ئهمریكاو بهریتانیاو نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان ش���ه‌ش كۆبونه‌وه‌یان له‌س���ه‌ر پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ئه‌نجامداوه‌و تائێستا نه‌گه‌یشتونه‌ته چاره‌سه‌ری كۆتایی.
پرسی س����ەرۆکایەتی هه‌رێم ،هەرێمی کوردستانی بەرەو قەیران ب����رد ،لەئەنجامی ملمالنێی حزبەکان‌و ڕێککنەکەوتنیان بەمەبەس����تی چارەسەرکردنی ئەو قەیرانە ،کۆبون����ەوەی ٦/٢٣ی پەرلەمان کە هەندێ الیەن بەشۆرش����یان دەزان����یو میحوەرەکەی تریش بەکودەت����ا ،ئێم����ەش الی خۆمان����ەوە چەندین جار دوپاتمان کردەوە کە ئەوە نەکودەتایەو نەشۆڕشیشە، بەڵک����و کۆبونەوەیەک����ی ئاس����ایی پەرلەم����ان بوە، خوێندنەوەی یەکەم بۆ پرۆژەکانیش لەکۆبونەوەکەدا هاندەرو یارمەتیدەر بو بۆ ئەوەی کۆبونەوەی حزب‌و الیەن����ە سیاس����ییەکان ئەنجامبدرێت ،بەمەبەس����تی قورتاربون لەو کێش����ەیە ،واتە ٢٣حوزیران کە ئێمە بوینە هەوێنی س����ەرکەوتنی کاریگەری باشی کردە سەر ئەوەی الیەنەکان بەگوڕوتینەوە کاری هاوبەش ئەنجام بدەن. کاتێک نزیکبوینەوە لەکۆبونەوەی ٨/١٩هەوڵەکان چڕت����ر بونەوەو مەترس����یەکان‌و دڵەڕاوکێی جەماوەر زیاتر بو ،تا کار گەیشتە ئەوەی د.برهم صالح پرۆژە پێشکەش بکات‌و مەکتەبی سیاسی یەکێتی نیشتمانی ڕەزامەن����د بێت لەس����ەری‌و دواتری����ش ڕای جیاوازی دروست کرد ،هەروەها بارودۆخەکە وای فەرزکرد کە پارتی دیموکراتی کوردس����تان پرۆژەیەک پێشکەش بکات‌و بەشێکی پرۆژەکەش جێی ڕەزامەندی الیەنەکان بێ����ت ،رۆژی ٨/١٨کۆبون����ەوەی فراوانی حزبەکان بەئامادەبونی بەرپرس����انی ئەمریکاو بەرتیانیاو UN بەڕێوە چ����و بەبێ بەش����داری بزوتن����ەوەی گۆڕان، گفتوگۆی فراوان کرا لەس����ەر ئەو پرس����ە ،دواتریش پێنج الیەنەکە بەهەمان شێوەو تاکو شەشی بەیانی ٨/١٩گفتوگۆیان کردو ڕێکەوتن لەسەر ئەوەی داوا لەپەرلەم����ان بکرێت کۆبونەوەک����ە دوابخات تا ڕۆژی یەکشەممە. جێ����ی ئاماژەپێکردنە دەس����تەی س����ەرۆکایەتی پەرلەمان کۆبونەوە لەسەر چۆنێتی دواخستنی بەاڵم لەسەر شێوازی دواخستنەکە ڕیکنەکەوتن ،دواتریش سەرۆکی فراکس����یۆنەکان کۆبونەوە بەهەمان شێوە کە هەموان لەگەڵ دواخس����تنیدا بون دیسان ناکۆک بون لەس����ەر شێوازی دواخس����تنەکە،دواتر لەڕێگەی کۆکردنەوەی ٣٧واژو کە تەنها فراکس����یۆنی پارتی ب����ەس بو بۆ ئەو دواخس����تنە بەاڵم لەس����ەر ئەوەی واژوەک����ە ببرێتە ناو هۆڵ����ی پەرلەمانەوە بۆ ئەوەی دەنگی لەسەر بدرێت ڕێکنەکەوتن. لێرەدا ڕونتر دەڵێم چەندین بژار هەبو بۆ چۆنێتی دواخستنی ئەو کۆبونەوەیە لەسەر ڕۆشنایی بڕیاری کۆبونەوەی ٥حزبەکە یان دەس����تەی سەرۆکایەتی پەرلەمان یان یاداش����تی سەرۆکی فراسیۆنەکان یان کۆکردن����ەوەی واژوی ٣٧پەرلەمانت����ار لەدەرەوەی کۆبونەوەکە .بەاڵم پەنا برا بۆ خراپترین بژار ئەویش چون بۆ ناو هۆڵی پەرلەمان بەبێ ئەوەی ڕێککەوتنی لەسەر بکرێت ،ئایا باشتر نەبو دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان لەبەیاننامەیەکدا بڕیاری دواخس����تنەکەی بدایەو تیێدا ئاماژە بەبارودۆخی کوردس����تان بکرایە و هۆکاری ئ����ەم قەیرانەی ڕونبکردایەتەوەو فش����ار بۆسەر حزبەکان‌و هەڕەشە لەپەرلەمانتاران‌و چەندین ش����ێوازی نەگونجاوو هەڕەشەی دو ئیدارەیی‌و شەڕی ناوخۆو ب����واردان بەپارت����ی بۆ ئ����ەوەی زیاتر بێتە پێشەوەو مانەوەی پرۆژەکە وەک کارتی فشار باشتر نەبو ،دیسان دەڵێم ئەو کارەی ئەنجام درا خراپترین بژاردەو ئەنجامی هەبو لەوانە، کێش����ەی بۆ یەکگرتو دروس����ت کرد کە .1 فراکسیۆنەکەیان بون بەدو بەشەوە. ئ����ەو کۆبونەوەیە ڕای جی����اوازی لەناو .2 یەکێتی دروس����ت کردو دواتری����ش لەنێوان یەکێتی‌و گۆڕان ساردبونەوەو درزێک دروست بو تا ڕادەیەک. هێرش����ی ئیعالم����ی لەنێوان گ����ۆڕان‌و .3 یەکگرتو بەرپابو. هێرش����ی ئیعالمی لەنێ����وان یەکگرتو و .4 کۆمەڵی ئیسالمی بەهەمان شێوە. لەباربردن����ی پ����رۆژەکان بەه����ۆی ئەو .5 کۆبونەوەیەوە. ئ����ەو کۆبونەوەی����ە بەڕێکەوتن����ی .6 س����ەرجەم فراکس����یۆنەکان بوایە براوەو دۆڕانی لێ نەدەکەوتەوە. لەکۆتایی����دا دەڵێم رێ����گا راس����تەكە ئەوەیە ""5 حزبەكە بگەنە ئەو بڕوایە ،دەس����تبەرداری سیاسەتە هەڵەكانی����ان ب����ن ،تێك����ڕاو بەهەمو ح����زب‌و الیەنە سیاس����یەكان‌و پێكهاتەكان ،كار لەسەر نەخشەرێگا راستەكە بكەن ،ئەویش تێپەڕاندنی ملمالنێی ناراست‌و زیانبەخش����ەكانە ،لەجێگایدا چەسپاندنی بنەماكانی كۆدەنگی نیش����تمانی‌و یەكڕیزی‌و ی����ەك دەنگیە ،بۆ ڕوبەڕوبونەوەی هەمو پرس‌و بابەتە گرنگ‌و هەستیارو نیشتمانیەكان ،لەسەرویانەوە پرسی هەمواركردنەوەی یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان.
عێراق
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
7
مه‌ترس ی چاكسازیه‌كان ی عه‌بادی ..تاكڕه‌وان ه بڕیار ده‌دات ئا :شاهۆ ئه‌حمه‌د نوێنه‌رانی كورد له‌به‌غدا پێیانوایه بڕیارو چاكسازیه‌كانی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق سه‌ركه‌وتو نابێـت ،له‌به‌رئه‌وه‌ی پێشێلكاری ده‌ستوری كردوهو ئامانجی سیاسی له‌پشت ئه‌و بڕیارانه‌وه هه‌ن. ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌فراكسیۆنی یه‌كێتی ،محه‌مه‌د عوسمان له‌ب���اره‌ی چاكس���ازیه‌كانی عه‌ب���ادی به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د "كه‌مكردنه‌وه‌ی وه‌زاره‌ته‌كان‌و جێگره‌كان‌و بریكاره‌كان‌و كۆمه‌ڵێك چاكس���ازی تر شتێكی باشه به‌وه‌ی ئه‌و پاره‌یه ده‌چێته‌وه خه‌زێنه‌ی ده‌وڵه‌ت ،به‌اڵم هه‌م���و ئه‌و بڕیارانه له‌م كاته‌دا‌و په‌له‌كردنی لێیان زۆر به‌ئاسانی ناچێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه ،چونكه له‌دونیا نه‌بوه حكومه‌تێك له 33وه‌زیره‌وه بیكه‌یت���ه 22وه‌زیر هه‌م���و جێگره‌كان البه‌ری���ت هه‌روه‌ها چه‌ندی���ن بهڕێوبهرو راوێژكار‌و بریكار البه‌ریت ئه‌گه‌ر كارێكی له‌وش���ێوه‌یه به‌یه‌كجار بكرێ���ت په‌رچه كرداره‌كه‌ی به‌هێزتر ده‌بێت ،جگه‌له‌وه‌ش تاك���و ئێس���تا له‌زۆرب���هی ناوچه‌كانی عێراق خۆپیش���اندان به‌رده‌وامه ئه‌وه‌ش نیش���انه‌ی ئه‌وه‌یه بڕی���اره‌كان نه‌چۆته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه". ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه‌وا "هه‌ر كاتێ���ك بڕیار ده‌رچ���و ده‌بێت جێبه‌جێ بكرێت ئه‌گه‌ر وانه‌بو كێش���ه دروس���ت ده‌كات ،بۆی���ه ئه‌و بڕیاران���هی عه‌بادی ده‌ریكردوه كۆمه‌ڵێك ناڕه‌زایی دروس���ت بوه به‌وه‌ی ئهمریكاو بهریتانیاو به‌شێك له‌حزبه سیاسیه‌كانی عێراق ناڕازین به‌و بڕیارانه ،هه‌روه‌ه���ا كوردیش له‌هه‌ندێك لهو بڕیارانه ناڕازیه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌ناوی چاكس���ازیه‌وه كۆمه‌ڵێك پۆست ی له‌كورد س���ه‌ندوه‌ته‌وه "،ئ���هو وتی"كۆمه‌ڵێ���ك ئامانج له‌چاكس���ازیه‌كانی عه‌بادی هه‌یه له‌وانه به‌ناوی چاكس���ازیه‌وه كۆمه‌ڵێك پۆس���تی له‌ك���ورد وه‌رگرته‌وه‌ت���هوه، هه‌روه‌ها ته‌س���فیه‌كردنی سیاسی له‌ناو ش���یعه‌دا به‌تایبه‌تی مالیكی ،هه‌ر بۆیه ئه‌نجامی چاكسازیه‌كانی عه‌بادی كه‌وتنی حكومه‌ته‌كه‌یه‌تی ". په‌رله‌مانت���اری ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌فراكسۆنی زه‌رد عه‌ره‌فات ئه‌كرم له‌باره‌ی س���ه‌ركه‌وتنی چاكس���ازیه‌كانی عه‌ب���ادی بۆ ئاوێنه وتی"هه‌رگیز عه‌بادی له‌چاكس���ازیه‌كانی س���ه‌ركه‌وتو نابێت، له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی پێش���ێلكاری ده‌س���توری ك���ردوه هه‌روه‌ها س���ازانی نیش���تیمانی تێكداوه ،جگه‌له‌وه‌ش بڕیاره‌كانی دیراسه
خۆپیشاندانه‌کانی به‌غدا نه‌كردوه‌‌و زۆر په‌له‌ی تێدا كردوه ئێمه‌ش وه‌ك���و ك���ورد هه‌ندێك لهو چاكس���ازیه پشتگیری ده‌كه‌ین‌و هه‌ندێكی تری دژی ده‌وه‌س���تینه‌وه .ئه‌گه‌ر چاكس���ازی بۆ نه‌هێش���تی گه‌نده‌ڵی بێت‌و به‌رپرسه‌كه كوردی���ش بێت ئ���ه‌وا ئێمه پش���تگیری ده‌كه‌ی���ن ،ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر بۆ ته‌همیش���ی ك���وردو هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان‌و گۆڕینی ده‌س���تور بێت ئێمه دژی ده‌بین ". ناوبراو ئاماژه‌ی بهوه كرد كه وا "به‌پێی ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی عه‌بادی هاویش���تویه‌تی هه‌م���و ده‌رهاویش���ته‌كان ئه‌وه‌م���ان پێده‌ڵێن كه‌وا چاكس���ازیه‌كانی عه‌بادی بۆ به‌هێزكردنی ش���یعه‌گه‌رایه له‌عێراق، چونكه ب���هو بڕیارانه كورد زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌كه‌م بوهو سونه‌كانیش به‌هه‌مان شێوه، هه‌ربۆیه له‌ماوه‌ی رابردوش خۆپیشاندان هه‌ر هه‌بو داواكاری بۆ چاكس���ازی هه‌ر ی نه‌یكرد ،ب���ه‌اڵم كاتێك هه‌بو عه‌ب���اد مه‌رجه‌عی ش���یعه هاته‌س���ه‌ر خه‌ت ئه‌وا هێڵی س���وره‌و ده‌بێت به‌قس���هی بكرێت ئێمه‌ش پێمانوایه هه‌ركاتێك مه‌رجه‌عی دین���ی ته‌داخولی سیاس���ه‌ت بكات ئه‌وا واڵت ب���ه‌ره‌و ئاراس���ته‌یه‌كی ئایدولۆژی ده‌چێت ئه‌وه‌ش مه‌ترسێكی گهوره له‌سه‌ر پاش���ه‌ڕۆژی عێراق ،هه‌ربۆی���ه به‌رده‌وام بونی عه‌بادی له‌س���ه‌ر ئه‌و چاكسازیانه واڵت به‌ره‌و دابه‌ش بون ده‌بات".
په‌رله‌مانت���اری گ���ۆڕان له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق تاڤگه ئه‌حمه‌د له‌باره ی چاكسازیه‌كانی عه‌بادی ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه رونكرده‌وه كه‌وا "ئه‌و بڕیارانه‌ی عه‌بادی ده‌ریكردوه به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك چاكسازی نی���ه ،به‌ڵك���و ته‌نها به‌ڕێكردن���ی كاتهو كه‌مكردنه‌وه‌ی یه‌كێك له‌وه‌رقه‌كانیه‌تی، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌گ���ه‌ر بمانه‌وێت له‌واڵتێك كه پڕ بێت له‌فه‌س���ادو گه‌نده‌ڵی ده‌بێت له‌رێگای پالنی ستراتیژی‌‌و دیبلۆماسیانه بێینه پێش���هوه یه‌كێك لهو چاكسازیانه ده‌بێت بكرێت بواری ئابوری به‌ره‌و پێش بڕوات هه‌روه‌ها ش���ه‌فایه‌ت له‌دۆس���یه‌ی ن���ه‌وت هه‌روه‌ها خاڵێكی ت���ر هه‌یه زۆر گرینگه ئه‌وی���ش له‌ئێس���تا ده‌یانه‌وێت میلیشیا به‌جۆرێكی تر دروست بكه‌ن بۆ نمونه كۆمه‌ڵێك ناوی ده‌نێن حه‌ش���دی ش���ه‌عبی دواتر ناوی ده‌نێن حه‌ش���دی نیشتیمانی هه‌مو ئه‌وانه له‌چاكسازیه‌كانی عه‌بادی نیه ". ناوب���راو ره‌خن���هی ئ���هوه له‌عه‌بادی ده‌گرێت ب���ه‌وه‌ی ماوه‌ی���ه‌ك راوێژكاری مالیكی بوهو بۆ ماوه‌ی چوار س���اڵیش س���ه‌رۆكی لیژن���هی دارایی ب���وه بۆچی لهو ماوه‌یه نه‌یتوانیوه ئه‌و چاكس���ازیانه بكات ئێس���تاش ده‌یه‌وێت ده‌سه‌اڵتێكی دیكتاتۆری له‌واڵت په‌یڕه‌و بكات ،وتیشی "عه‌بادی زۆر جار ده‌یویس���ت ته‌داخول له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا بكات‌و زۆرجار
ده‌ی���وت ده‌بێ���ت كوردیش چاكس���ازی لێكردوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌ر مه‌قه‌س���ته‌كه بك���ه‌ن ،به‌اڵم ئێم���ه قبوڵ���ی ئه‌وه‌مان نه‌كه‌وتوی���ن به‌وه‌ی كه وام���ان نه‌زانیو‌ه نه‌كردوه خۆمان چاكس���ازی له‌ناو ماڵی عه‌بادی ده‌یه‌وێ���ت كورد په‌راوێز بخات، خۆمان ده‌كه‌ین ،ره‌نگه س���ه‌رقاڵ بونی به‌ڵكو هه‌مو گورزه‌كه به‌ر شیعه‌‌و مالیكی ك���ورد به‌كێش���هی س���ه‌رۆكایه‌تیه‌وه‌ش كه‌وتوه". جی���اواز له‌بۆچون���ی به‌ش���ێك به‌هه‌ل بزانێت". په‌رله‌مانتارێكی یه‌كگرتو له‌ئه‌نجومه‌نی له‌په‌رله‌مانتاران���ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی نوێنه‌ران���ی عێ���راق پێیوای���ه ئ���هو عێراق سه‌رۆكی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵ زانا چاكس���ازیانه‌ی عه‌بادی شه‌قام دروستی رۆس���تایی پێیوایه عه‌بادی له‌به‌ش���ێك كردوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی چه‌ند ساڵه مه‌رجه‌عی له‌چاكس���ازیه‌كانی س���ه‌ركه‌وتو ده‌بێت، شیعه‌كان ههیهو عه‌بادیش خۆی له‌ساڵی به‌اڵم له‌به‌ش���ێكی ت���ری چاكس���ازییه 2003هوه پۆس���تی هه‌بوه بۆچی ئه‌وكات بنه‌ڕه‌تی���ه‌كان پێویس���تی به‌ه���اوكاری نه‌یكردوه،ع���ادل ن���وری په‌رله‌مانتاری كوتله سیاس���یه‌كان هه‌یه ئه‌وه‌ی ئێستا یه‌كگرتو وتی"ئه‌گ���ه‌ر مالیكی گه‌نده‌ڵی عه‌بادی ده‌یكات تاكڕه‌وانه بڕیار ده‌دات، ژم���اره ی���ه‌ك بێ���ت كه‌وات���ا عه‌بادیش هه‌ر بۆیه ره‌نگ���ه له‌داهاتودا گرفتی بۆ گه‌نده‌ڵی ژماره دوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی خۆی دروست ببێت. ناوب���راو ئاماژه‌ی ب���ه‌وه‌ش كرد كه‌وا له‌هه‌مو ده‌وره‌كانی تر به‌شدار بوهو هه‌ر گه‌نده‌ڵیه‌كیش بوبێت ئه‌ویش به‌ش���دار‌و "چاكسازییه‌كانی عه‌بادی كۆمه‌ڵێك كه‌س ئێستاش ئه‌و چاكسازیه‌ی ئه‌و راگه‌یاندوه ده‌گرێت���هوه به‌تایبه‌ت���ی ئه‌وانه‌ی پێش زیاتر له‌وتارێك ده‌چێت تا له‌وه‌ره‌قه‌یه‌كی حكومه‌ته‌كه‌ی به‌شدار بون وه‌كو مالیكی‌‌و یاساییو ده‌ستوری هه‌روه‌ها بڕیاره‌كانی داروده‌س���ته‌كه‌ی ،له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ئه‌وان عه‌بادی به‌ش���ێكی ب���ۆ به‌تاڵكردنه‌وه‌ی س���ودمه‌ندی یه‌كه‌م ب���ون له‌داهاته‌كانی جه‌ماوه‌ره ،هه‌روه‌ها به‌ش���ێكی تری بۆ عێراق‌و هۆكاری گش���ت نه‌هامه‌تیه‌كانی عێراق بون ،هه‌روه‌ها هه‌وڵده‌ده‌ن گرفت جێبه‌جێ كردنه". ناوبراو ئام���اژه‌ی بهوه كرد كه‌وا ئێمه بۆ چاكسازیه‌كانی دروست بكه‌ن ،به‌اڵم پش���تگیری عه‌بادیمان كرد به‌بێ ئه‌وه‌ی عه‌بادی پش���تیوانێكی باشی مه‌رجه‌عی هی���چ تێبینیم���ان هه‌بێ���ت له‌كاتێك���دا بااڵو ش���ه‌قام ی هه‌یه ئه‌گه‌ر له‌ئێس���تادا ده‌مانزان���ی زۆرب���هی جێبه‌جێ ناكرێت ،ئه‌نجامی نه‌دات ئ���ه‌وا بارودۆخێكی تری ده‌ش���ڵێت"ئێمه بۆی���ه پش���تیوانیمان بۆ ناڕه‌خسێت".
عه‌بادی زۆر جار ده‌یویست ده‌ستوه‌ربدات له‌هه‌رێمی كوردستاندا بكات‌و زۆرجار ده‌یوت ده‌بێت كوردیش چاكسازی بكه‌ن ،به‌اڵم ئێمه قبوڵی ئه‌وه‌مان نه‌كردوه خۆمان چاكسازی له‌ناو ماڵی خۆمان ده‌كه‌ین ،ره‌نگه سه‌رقاڵ بونی كورد به‌كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تیه‌وه‌ش به‌هه‌ل بزانێت
ی سلێمانی.. قاسم
له‌كارمه‌ندی فه‌رمانگه‌ی ئاوه‌وه بۆ فه‌رمانده‌ی سوپای پاسداران
پرۆفایل قاسمی سلێمانی ،حاجی قاسم ،ژه‌نرال قاسمی س���لێمانی ،فه‌رمانده‌ی فه‌یله‌ق ی قودس���ی س���ه‌ر به‌س���وپای پاس���داران، ن���اوی جه‌نگاوه‌رێكه كه ل���ه‌الی خه‌ڵكی عێ���راق‌و كوردس���تان‌و س���وریاو لوبنان هێنده‌ی س���ه‌ركرده‌كانی خۆی���ان ناودارو ناس���راوه ،برایه‌ك���ی ژیان���ی تایبه‌تی بۆ ئاژانس���ی "فارس"ی ئێرانی ده‌گێڕێته‌وه‌‌و ده‌ڵێت "حاجی قاس���م پیاوێكی به‌سۆزو میهره‌بانه". سوهرابی سلێمانی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی زیندانه‌كانی تاران‌و برای قاسمی سلێمان ی ئاماژه ب���هوه ده‌كات كه "حاجی قاس���م ته‌نها ك���وڕی خێزانه‌ك���هی ئێمه‌یه نییه، به‌ڵكو كوڕی هه‌م���و واڵته‌كه‌مان‌و رۆڵه‌ی هه‌مو شیعه‌كانه". س���وهراب ك���ه س���ه‌باره‌ت به‌رابردوی قاسمی س���لێمانی ده‌دوێت ،ئاماژه بهوه ده‌كات كه "خێزانه‌كه‌یان له 5خوش���ك‌و برا پێكهاتون ،گه‌وره‌كه‌یان خوشكێكیانه ك���ه ته‌مه‌نی 60س���اڵه‌‌و حاجی قاس���م ناوه‌نجیانه". ئ���هو ده‌ڵێت "ئێمه خه‌ڵكی ئوس���تانی كرمانین ،باوكم خه‌ریكی كشتوكاڵكردن‌و
جوتیاریی ب���و ،خێ���زان‌و بنه‌ماڵه‌كه‌مان عه‌ش���ائیریی بو ،هه‌ڵبه‌ته م���نو حاج ی سلێمان له‌شاری كرمان كۆچمان كرد". ده‌ش���ڵێت "كه من چومه پۆلی پێنجی س���ه‌ره‌تایی ،چومه الی ئه‌و كه كارمه‌ندی فه‌رمانگه‌ی ئاو ب���و ،له‌بیرم دێ من‌و دو كوڕی پورم‌و قاس���می س���لێمانی پێكه‌وه له‌ژورێكی كرێدا ده‌ژیاین". ناوبراو باس لهوه ده‌كات كه قاس���می سلێمانی ئه‌و كاته كاری بۆ فه‌رمانگه‌یه‌كی ئاو دهكردو پاشان سه‌ریكرده وه‌رزشكردن‌و یاری كاراتی‌‌و راهێنه‌ری له‌شجوانیش بو. له‌كاتی س���ه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی ئێرانیشدا یه‌كێك بو له‌رێكخه‌رانی خۆپیشاندانه‌كان. س���وهراب كه حه‌وت س���اڵ له‌قاسمی ب���رای بچوكت���ره ،ده‌ڵێ���ت "كاتێ���ك سوپای پاس���داران دامه‌زرا حاجی قاسم فه‌رمانگه‌ی ئاوی به‌جێهێشت‌و په‌یوه‌ندی كرد به‌س���وپای پاس���دارانه‌وه ،یه‌كه‌مجار س���ه‌ر به‌لیوای (تۆڵه‌ی خ���وا) بو ،دوای مه‌ش���قكردنی له‌خولێكدا چوه به‌ره‌كانی شه‌ڕی ئه‌هواز له‌دژی سوپای عێراق ،وه‌ك جێگری فه‌رمانده‌ی گ���وردان جه‌نگا ،كه فه‌رمانده‌ی گوردانه‌كه بریندار بو ،قاسمی س���لێمانی به‌رپرس���یاریه‌تی گوردانه‌كه‌ی
له‌ئه‌س���تۆ گ���رت‌و دواتری���ش به‌فه‌رمانی عه‌لی خامه‌نه‌ئی رابه‌ری كۆماری ئیسالم ی ئێران ،فه‌رمانده‌ی���ی فه‌یله‌قی "قودس"ی پێبسپێردرا". به‌پێی گێڕانه‌وه‌ی س���وهراب ،قاس���می س���لێمانی به‌رپرس���یاریه‌تی زۆری پێس���پێردراوه‌و رۆڵێكی گرنگ���ی هه‌بوه له‌دامركاندن���ه‌وه‌ی نائه‌منیه‌كان���ی ئێران دوای كۆتایهاتنی جه‌نگی هه‌شت ساڵه‌ی عێراق‌و ئێران. قاس���می س���لێمانی ك���ه به‌مدوایی���ه گۆڤاری نیوزی���وك وێنه‌یه‌ك���ی گه‌وره‌ی له‌به‌رگه‌كه‌یدا داناوه‌و له‌س���ه‌ری نوسیوه "قاس���می س���لێمانی له‌عێراقدا به‌جه‌نگ له‌دژی ئه‌مه‌ریكا ده‌س���تیپێكردو ئێس���تا داع���ش تێكده‌ش���كێنێت" ،س���وهرابی ده‌ڵێ���ت "ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وب���ه‌ر پارێزگاری پێشووی كرمان س���ه‌ردانی باوكمی كردو پێی���وت :ده‌زانی���ت كوڕه‌كه‌ت���ان چه‌ند ناوی ده‌رك���ردوهو (ئیس���تیكبار) چه‌ند لێی ده‌ترس���ێت؟ باوكم وتی :من س���ه‌رم له‌ئێوه س���وڕده‌مێنێت قسه‌ی وا ده‌كه‌ن! پارێزگاری كرمانیش وتی :بۆچی؟ باوكم پێیوت :كوڕه‌كه‌م س���ه‌ربازێكی ویالیه‌ته‌و ئه‌وان له‌ئیسالم ده‌ترسن نه‌ك له‌كوڕه‌كه‌ی
من ،حاجی سلێمان هێماو سه‌ربه‌رزییه بۆ كۆماری ئیسالمیو شیعه". س���ه‌باره‌ت به‌ژیانی تایبه‌ت���یو خێزانی قاس���می س���لێمانیش ،ده‌ڵێ���ت "حاجی س���لێمان دو ك���چ‌و دو ك���وڕی هه‌یه كه س���یانیان خه‌ریك���ی خوێندن���ن ،یه‌كێك له‌كچه‌كان���ی هاوس���ه‌رگیریی ك���ردوهو كوڕێكیشی هاوس���ه‌رگیری له‌گه‌ڵ كچێكی مندا كردوهو مانگێك له‌مه‌وبه‌ر دوانه‌یه‌كیان بوه .زاواكه‌م كه كوڕی قاسمی سلێمانیه كاری ئ���ازاد ده‌كات‌و بازرگانه‌‌و خه‌ریكی فرۆشتنی به‌روبومی كشتوكاڵییه". سه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ندی قاسمی سلێمانی له‌گ���هڵ مندااڵن���ی ش���ه‌هیدان ،ده‌ڵێ���ت "ئه‌وه‌نده حاجی س���لێمان له‌گه‌ڵ منداڵی شه‌هیدان میهره‌بانه كه منداڵه‌كانی خۆی حه‌سودییان پێده‌به‌ن". هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "حاجی قاسم سلێمانی كاتێك���ی كه‌م���ی له‌گ���هڵ خێزانه‌كه‌ماندا به‌سه‌ربردوه ،به‌اڵم به‌وپه‌ڕی دڵسۆزییه‌وه چاودێ���ری هه‌مومانی ك���ردوه تا خۆمان پێگه‌یاندوه". ده‌شڵێت "تا كه‌سێك له‌نزیكه‌وه حاجی قاسم نه‌بینێت باوه‌ڕ ناكات چه‌ند به‌سۆزو میهره‌بانه".
قاسمی سلێمانی رۆمانێکی مارکیز ده‌خوێنێته‌وه
8
ئابوری
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ه ب ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه
"به‌دابه‌زینی نرخی نه‌وت له‌هه‌رێمی كوردستان كاره‌سات روده‌دات" په‌رله‌مانتارێك :كاتێك حكومه‌ت سه‌ربه‌خۆیی ئابوری راگه‌یاند بیری له‌دابه‌زینی نرخی نه‌وت نه‌كرده‌وه ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد وه‌ك پێشبینی ده‌كرێت تاكۆتایی ئه‌مساڵ نرخی نه‌وت بگاته 20دۆالر، ئه‌مه له‌كاتێدایه هه‌رێمی كوردستان له‌مانگی حه‌وته‌وه سه‌ربه‌خۆیی فرۆشتنی نه‌وتی راگه‌یاندوه‌و ئێستا ته‌نها پشتی به‌و داهاته به‌ستوه ،به‌بێ ئه‌وه‌ی پێشبینی دابه‌زینی نرخی نه‌وتی كردبێت، په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت "له‌دابه‌زینی نرخی نه‌وت بۆ 20دۆالر ،له‌هه‌رێمی كوردستان به‌دڵنیاییه‌وه كاره‌سات روده‌دات". له‌ئێس����تادا هه‌رێمی كوردس����تان ته‌نها پش����تی به‌داهات����ی ن����ه‌وت به‌س����توه بۆ بژێوی ناوخۆ ،به‌اڵم ب����ه‌ڕای ئابوریناس‌و س����ه‌رۆكی مونت����ه‌دای ئاب����وری هه‌رێ����م فه‌یس����هڵ عه‌لی دابه‌زینی نرخی نه‌وت بۆ 20دۆالر ئه‌گه‌رێكی به‌هێزه‌و له‌س����ه‌ره‌تای قه‌یرانه‌كه‌وه پێش����بینیمان ك����ردوه ،بۆیه له‌م ئه‌گ����ه‌ره‌دا كه هه‌رێمی كوردس����تان ته‌نها پشتی به‌نه‌وت به‌ستوه ،توشی زۆر نه‌هامه‌تی ده‌بێت. س����ه‌رۆكی مونت����ه‌دای ئاب����وری رونیده‌كاته‌وه كه هه‌ر واڵتێك سه‌رچاوه‌ی داهاته‌كان����ی هه‌مه‌ڕه‌نگ نه‌كات‌و پش����ت به‌یه‌ك سه‌رچاوه‌ی داهات ببه‌ستێت‌و ئه‌و سه‌رچاوه‌ی داهاته‌شی كۆنترۆڵه‌كه‌ی له‌ژێر ده‌س����تی خۆیدا نه‌بێت‌و له‌ژێر كۆنترۆڵی
په‌رله‌م����ان ،هی����چ په‌رله‌مانتارێ����ك ئه‌و پرسیاره‌یان نه‌كرد كه ئه‌گه‌ر نرخی نه‌وت دابه‌زی چی ده‌كه‌ن". ئه‌و ئابوریناس����ه باس له‌وه‌ش����ده‌كات كه هه‌رێمی كوردس����تان له‌كێشمه‌كێش����ی له‌گه‌ڵ به‌غداو له‌كاتی بڕینی بودجه‌كه‌ی، دڵی بهوه خ����ۆش بو نرخی نه‌وت به‌رزه‌و پێویس����تی به‌عێراق نابێت ،بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و بۆشاییه پڕبكاته‌وه كه عێراق لێی بڕیوه، ب����ه‌اڵم هه‌رێم توش����ی ئه‌وه‌ب����و كه %50 نرخی ن����ه‌وت هاته خواره‌وه ،به‌مه‌ش ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ی ك����ه داینابو كه ئه‌گه‌ر رۆژانه 500ه����ه‌زار به‌رمیل نه‌وت هه‌نارده بكات، ئینجا بۆش����اییه‌كه پڕده‌كاته‌وه ،به‌اڵم كه ده‌ستی به‌سه‌ردا ده‌گرێت". په‌رله‌مانتارێك����ی نرخ گه‌یش����ته خوار 50دۆالر ده‌بێت یه‌ك به‌هه‌مانش����ێوه فراكس����یۆنی پارت����ی له‌لیژن����هی وزهو ملیۆن به‌رمیل ده‌رهێنێت‌و هه‌نارده بكات، س����ه‌رچاوه سروش����تییه‌كان به‌ی����ار تاهر بۆیه پشتبه‌ستن به‌یه‌ك سه‌رچاوه‌ی داهات ئاماژه به‌وه‌ده‌كات كه به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر ئه‌و كێشانه دروستده‌كات. په‌رله‌مانتاره‌ك����هی گۆڕان رونیده‌كاته‌وه نرخی نه‌وت بگات����ه 20دۆالر ،كاریگه‌ری خراپی له‌سه‌ر ئابوری هه‌رێم ده‌بێت ،بۆیه كه پالنی وه‌زاره‌تی سامانه سروشتییه‌كان ده‌بێ����ت حكومه‌ت پش����ت به‌داهاتی تری ئه‌وه‌بو تاوه‌كو كۆتایی 2014هه‌نارده‌كردن وه‌كو گه‌ش����توگوزارو كش����توكاڵ‌و كه‌رتی ده‌گاته نزیك����هی 800-750هه‌زار به‌رمیل له‌رۆژێكداو بۆ 2015ش بگاته یه‌ك ملیۆن، دیكه ببه‌ستێت نه‌ك به‌ته‌نها نه‌وت. به‌یار ده‌ش����ڵێت "پێش����تر پێش����بینی بۆی����ه ئه‌گه‌ر هه‌نارده‌كردن����ی یه‌ك ملیۆن ئ����هوه نه‌كرابو نرخی نه‌وت به‌وش����ێوه‌یه به‌رمیل جێبه‌جێ بكرایه ،ئه‌وا له‌دابه‌زینی دابه‌زین به‌خۆیه‌وه ببینێت ،شرۆڤه‌كاران‌و نرخه‌كه‌ی بۆ 20دۆالریش قوراس����اییه‌كی په‌رله‌مانتارانی لیژنه‌ی وزهو حكومه‌تیش ئه‌وتۆ دروس����ت نه‌ده‌ب����و ،ئه‌مه‌ش نه‌كراو ئه‌و پێشبینییانه‌ی نه‌كردبو كه نرخی نه‌وت كه‌وته ژێ����ر ته‌مومژی ملمالنێی پرس����ی دێته خواره‌وه ،كاتێك سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه‌وه. به‌وت����هی فه‌یس����هڵ عه‌ل����ی ملمالن����ێ وه‌زیری س����امانه سروشتییه‌كانیش هاتنه
كاتێك سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و وه‌زیری سامانه سروشتییه‌كان هاتنه په‌رله‌مان ،هیچ په‌رله‌مانتارێك ئه‌و پرسیاره‌یان نه‌كرد كه ئه‌گه‌ر نرخی نه‌وت دابه‌زی چی ده‌كه‌ن؟ بازاڕی نێوده‌وڵه‌تی����دا بێت ،به‌دڵنیاییه‌وه ه����ه‌ر هه‌ڵب����ه‌زو دابه‌زێ����ك ل����هو نرخه‌دا كاره‌ساتی بۆ دروستده‌كات. كاتێك حكومه‌تی هه‌رێم به‌سه‌رۆكایه‌تی نێچیرڤ����ان بارزانی س����ه‌ربه‌خۆیی ئابوری هه‌رێمی كوردس����تان‌و فرۆش����تنی نه‌وتی راگه‌یاند نرخی نه‌وت زیاتر بو له 80دۆالر، به‌اڵم بی����ری له‌وه‌نه‌كرده‌وه كه له‌ئه‌گه‌ری دابه‌زینی نرخی نه‌وت بۆ كه‌مترین ژماره، به‌دیلی هه‌یه یان نا. له‌وباره‌ی����هوه ئ����هو ئابوریناس����ه باس له‌وه‌ش����ده‌كات ك����ه نه‌وت پێ����ش ئه‌وه‌ی كااڵیه‌ك����ی ئاب����وری بێ����ت ،كااڵیه‌ك����ی سیاسیشه‌‌و واڵتانی زلهێز یاری پێده‌كه‌ن، وتیش����ی "ره‌نگ����ه زۆر سروش����تیش بێت نرخی ن����ه‌وت بگاته خوار 20دۆالر ،به‌اڵم ئایا له‌به‌رامب����ه‌ر ئه‌وه‌دا چیت پێده‌كرێت‌و
پێموانیی����ه هه‌رێم����ی كوردس����تان هیچی پێبكرێت‌و هه‌نگاوێك بنێت كه كاریگه‌ری ئهوه له‌سه‌ر خۆی كه‌م بكاته‌وه". الی خۆیه‌وه به‌هه‌مانشێوه په‌رله‌مانتاری لیژنه‌ی وزهو س����ه‌رچاوه سروش����تییه‌كان فایه‌ق مس����ته‌فا ده‌ڵێت "حكومه‌تی هه‌رێم نه‌ك پێشبینی ئه‌وه‌ی نه‌كردوه نرخی نه‌وت دابه‌زێ����ت چی ده‌كات ،به‌ڵكو پێش����بینی هیچی نه‌كردوه ،ته‌نان����ه‌ت نه‌وت به‌نرخه گرانه‌كه‌شی داهاته‌كه‌ی دیار نییه". ئه‌و وتیش����ی "نرخی نه‌وت به 45دۆالره گوزه‌ران����ی خه‌ڵك به‌مش����ێوه‌یه‌یه ،ئه‌ی ئه‌گه‌ر دابه‌زێت بۆ 20دۆالر به‌دڵنیاییه‌وه كاره‌س����ات روده‌دات ،چونك����ه له‌الی����ه‌ك داهاتی تاك داده‌به‌زێت بۆ نیوه‌و له‌الیه‌كی تره‌وه به‌هانه‌یه‌كی تره ب����ۆ ئه‌و الیه‌نه‌ی ده‌ستیگرتوه به‌سه‌ر نه‌وتداو ئه‌وه‌نده‌ی تر
ناوخۆیی����ه‌كان رۆڵی هه‌ی����ه كه حكومه‌ت وه‌كو خ����ۆی هه‌ڵنه‌س����تێت به‌كاره‌كانی، هه‌رچه‌ن����ده حكوم����ه‌ت ئێس����تاش هیچ به‌رنامه‌یه‌ك����ی نییه ،ئه‌گ����ه‌ر هاتو نرخی نه‌وت داب����ه‌زی‌و بتوانێت روب����ه‌ڕوی ئه‌و قه‌یرانه ببێته‌وه. رونیش����یده‌كاته‌وه كێش����ه‌كه ئه‌وه‌ی����ه له‌ن����او په‌رله‌مان‌و حكوم����هتو وه‌زاره‌تی پالندان����ان‌و س����امانه سروش����تییه‌كانیش ناوه‌ندی توێژینه‌وه‌ی زانستی بونی نییه، كه توێژینه‌وه‌ی ئابوری‌‌و ستراتیژی ئه‌نجام بدات ،به‌وه‌ی كێشه‌كان چییه‌و ئه‌گه‌ره‌كان چۆنه ،به‌اڵم حكومه‌ت نه گوێ ده‌گرێت نه خۆیشی ئه‌و كارانه ده‌كات. له 23ساڵی رابردودا حكومه‌ت نه‌یتوانیوه گرنگ����ی به‌بواره‌كان����ی پیشه‌س����ازی‌و كشتوكاڵ‌و گه‌شتوگوزار بدات ،وه‌ك فایه‌ق مسته‌فا وتی "له‌ماوه‌ی ئه‌و چه‌ند ساڵه‌دا ژێرخانی ئاب����وری له‌ڕوی پیشه‌س����ازی‌و كش����توكاڵ‌و گه‌ش����توگوزاره‌وه هیچ كاری له‌س����ه‌ر نه‌كراوه ،بۆیه به‌یه‌ك دو س����اڵو له‌م قه‌یرانه‌دا كه بونی ههیهو به‌شێكیشی ده‌ستكرده ،هیچی له‌سه‌ر ناكرێت ،چونكه هه‌مو ئه‌و بوارانه پێویس����تی به‌بودجه‌یه‌و بودجه‌ش بونی نییه. له‌كۆتایی وته‌كه‌یدا ئ����هو په‌رله‌مانتاره وت����ی "ئه‌گه‌ر نرخی ن����ه‌وت دو ئه‌وه‌نده‌ی ئێس����تاش بێت ،به‌اڵم داهات له‌ده‌ره‌وه‌ی یاس����ا مامه‌ڵه‌ی پێوه بكرێ����ت ،هیچكات بارودۆخ له‌مه‌ی ئێستا باشتر نابێت".
قه‌یرانی داراییو پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم كاریگه‌ری كردوه‌ت ه سه‌ر مه‌رزه‌كانیش
بازرگانێك :كێش ه ناوخۆییه‌كانی هه‌رێم زۆر كێشه‌ی بۆ دروستكردوین ئا :ئاراز محه‌مه‌د له‌ئێستادا به‌هۆی پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و قه‌یرانی داراییو نه‌بونی موچه‌وه، ترس كه‌وتوه‌ته دڵی بازرگانانه‌وه‌و نایانه‌وێت سه‌رمایه‌كانیان بخه‌نه بازاڕه‌وه، بازرگانێكیش باس له‌وه‌ده‌كات كه كێشه ناوخۆییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان كێشه‌ی بۆ دروستكردون ،بۆیه بازرگانه‌كان ده‌ترسن ،ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی بازرگانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیش ده‌ڵێت " سه‌رمایه عاقڵه له‌هه‌ركوێ شه‌ڕ هه‌بێت هه‌ڵدێت ،له‌هه‌رێمی كوردستانیش سه‌رمایه‌دارو بزنسمانه‌كان بیر لهوه ده‌كه‌نه‌وه پرۆژه‌كانیان له‌شوێنێكی ئارامدا بێت". حاجی شێرزاد قادر محه‌مه‌د بازرگانێكه زیاتر له‌مه‌رز په‌رویزخ���ان كاری بازرگانی ده‌كات ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌كات ك���ه كێش���ه ناوخۆییه‌كانی هه‌رێم وه‌ك ش���ه‌ڕی داعش‌و قه‌یرانی داراییو پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم، زۆر كێشه‌ی بۆیان دروستكردوه ،ئه‌و نمونه ده‌هێنێت���ه‌وه‌و ده‌ڵێت "بچوكترین كێش���ه ئه‌وه‌یه كه كاتێك ئێم���ه بارێك ده‌هێنین، به‌ه���ۆی كێش���ه‌یه‌كی لهو ش���ێوه‌یه چه‌ند رۆژێك له‌مه‌رز ده‌مێنێته‌وه‌و نافرۆش���رێت، ی���ان ناتوانین ش���تومه‌كی زیات���ر بهێنین، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نه‌وه‌ك ره‌وشه‌كه زیاتر خراپ بێت ،چونكه بازرگانان ده‌ترس���ن ،ئه‌مه‌ش واده‌كات شمه‌ك له‌بازاڕه‌كاندا گرانترببێت". ئه‌و بازرگانه وتیشی "پێش ئه‌م قه‌یرانه رۆژانه نزیكه‌ی 1000بارهه‌ڵگری ش���تومه‌ك له‌جۆری خۆراك‌و كه‌ره‌س���ته‌ی بیناسازی‌و جلوبه‌رگ له‌م���ه‌رزی په‌روێزخانه‌و‌ه ده‌هاته ن���اوه‌وه‌ی هه‌رێم ،به‌اڵم ئێس���تا ته‌نها 300 بارهه‌ڵگر دێت". هاوكات حس���ێن ئه‌حم���ه‌د به‌ڕێوبه‌ری گومرگی م���ه‌رزی نێوده‌وڵه‌تی په‌رویزخان له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه ده‌ڵێت "قه‌باره‌ی بازرگانی به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو و یه‌كجار زۆر له‌هه‌رێمی كوردستان‌و له‌رێگه‌ی مه‌رزه‌كه‌ی ئێمه‌وه كه‌میكردوه". به‌ڕێوه‌به‌ری گومرگی مه‌رزی نێوده‌وڵه‌تی
كێشه ناوخۆییه‌كانی هه‌رێم وه‌ك شه‌ڕی داعش‌و قه‌یرانی داراییو پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم، كێشه‌ی بۆ بازرگانان دروستكردوه مه‌رزی په‌روێزخان په‌روێزخ���ان ب���ه‌راوردی هاتوچۆكردن���ی ئۆتۆمبێل���ی بازرگان���یو بارهه‌ڵگر ده‌كات‌و نمونه‌ی ئ���هوه ده‌هێنێته‌وه ك���ه له‌مانگی شه‌شی ئه‌مساڵدا بڕی 14هه‌زار ئۆتۆمبێلی بازرگانی‌و بارهه‌ڵگر له‌رێگه‌ی ئه‌م مه‌رزه‌وه هاتوچۆیان كردوه ،به‌اڵم بۆ مانگی حه‌وت كه‌میك���ردوه بۆ هه‌ش���ت ه���ه‌زار ،ئه‌وه‌ش پێمان ده‌ڵێت كه قه‌ب���اره‌ی بازرگانی زۆر كه‌میكردوه". به‌ڕێوبه‌ری گومرگی مه‌رزی نێوده‌وڵه‌تی په‌رویزخ���ان ئاماژه به‌وه‌ش���ده‌كات كه ئه‌و ئاماران���ه ته‌نه���ا ئاماری مانگی ش���هشو حه‌وته ،ده‌ڵێت "دڵنیام بۆ مانگی هه‌ش���ت كه‌متر بوهو زیاتر دێته خواره‌وه ،هه‌موشی په‌یوه‌ن���دی به‌قه‌یران���ی داراییو ره‌وش���ی سیاسی هه‌رێمی كوردستانه‌وه هه‌یه" . قه‌یران���ه سیاس���یو ئابورییه‌كانی هه‌رێم به‌ته‌نها كاریگه‌ری نه‌بوه له‌سه‌ر بازرگانی، به‌ڵكو كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر گه‌ش���تیارانیش هه‌ب���وه ،وه‌ك حس���ێن ئه‌حم���ه‌د وت���ی
ه���اوكات ش���ێخ عه‌ب���دواڵ جێگ���ری "بۆنمون���ه له‌مانگ���ی شه‌ش���دا 147هه‌زار پێویس���ت نین بۆ ژیان���ی كۆمه‌ڵگا ،به‌اڵم هاواڵتی به‌مه‌به‌ستی گه‌شتوگوزار له‌رێگه‌ی زۆرینه‌ی ئه‌و ش���تانه‌ی ك���ه بازرگانه‌كان سه‌رپه‌رش���تیاری ئی���داره‌ی گه‌رمی���ان ئه‌م مه‌رزه‌وه رۆیشتونه‌ته ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم ،ده‌یهێنن بۆ هه‌رێ���م له‌رێگه‌ی مه‌رزه‌كانه‌وه له‌لێدوانێدا بۆ ئاوێنه وتی "ئه‌و قه‌یرانانه‌ی كه باس���ده‌كرێن وه‌ك پرسی سه‌رۆكایه‌تی، كه‌چی له‌مانگی حه‌وت كه‌مبوه‌ته‌وه بۆ 120شمه‌كی خواردنن . له‌ب���اره‌ی كاریگ���ه‌ری س���ه‌رهه‌ڵدانی ئ���هوه قه‌یرانێكی كاتیی���هو زۆر كاریگه‌ری ه���ه‌زار هاواڵتی ،ئۆتۆمبێل���ی بارهه‌ڵگریش له‌مانگ���ی شه‌ش���دا 13هه‌زار ب���وه ،به‌اڵم قه‌یرانه‌كان���ی ش���ه‌ڕی داع���ش‌و دارای���یو له‌سه‌ر ئاڵوگۆری بازرگانی نه‌كردوه ،به‌ڵكو له‌مانگ���ی حه‌وتدا كه‌مبوه‌ت���هوه بۆ حه‌وت پرۆس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی زۆر كاریگه‌ری له‌س���ه‌ر ره‌وش���ی هه‌زار ،به‌گشتی به‌هۆی قه‌یرانی سیاسیو ب���واری بازرگانی‌و خودی بازرگانه‌كان ،ئه‌و بازرگانی هه‌بوه شه‌ڕی داعش بوه ،چونكه ئابوریی���هوه ب���ازاڕ وه‌س���تاوه‌و بازرگانی ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای س���لێمانی بڕێ���ك له‌ئاڵوگ���ۆری م���ه‌رزی په‌روێزخان وتی "جاران ده‌یانوت س���ه‌رمایه ترسنۆكه له‌سنوری ئێمه له‌گه‌ڵ ناوچه‌كانی خواروی كه‌میكردوه". له‌به‌رامب���ه‌ردا رێكه‌وت زه‌ك���ی ئه‌ندامی له‌هه‌ر شوێنێك دڵنیا نه‌بێت هه‌ڵدێت ،به‌اڵم عێراق ب���وه‌و ئێس���تا به‌هۆی ره‌وش���ه‌كه لیژن���هی بازرگان���یو پیشه‌س���ازی‌و وزهو ئێستا ده‌ڵێن سه‌رمایه عاقڵه له‌هه‌ركوێ شه‌ڕ كه‌مبوه‌ته‌وه". الی خۆیه‌وه ماجد عوس���مان س���ه‌رۆكی س���ه‌رچاوه سروش���تییه‌كان له‌ئه‌نجومه‌نی هه‌بێت هه‌ڵدێت ،له‌هه‌رێمی كوردس���تانیش پارێزگایی سلێمانی بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت "ئه‌م س���ه‌رمایه‌دارو بزنس���مانه‌كان بی���ر ل���هوه لیژنه‌ی بازركانی‌و پاراستنی ماف به‌كاربه‌ر قه‌یرانان���ه كاریگه‌ری هه‌بوه له‌س���ه‌ر بڕی ده‌كه‌نه‌وه پرۆژه‌كانیان له‌شوێنێكی ئارامدا له‌په‌رله‌مانی كوردستان ده‌ڵێت "قه‌یرانه‌كان ه���اورده‌ی بازرگانه‌كان ب���ۆ هه‌رێم ،به‌اڵم بێ���ت‌و ب���ۆ ماوه‌یه‌كی زۆرت���ر به‌رده‌وامبن كاریگه‌ریان به‌س���ه‌ر هه‌مو پرۆس���ه‌كانه‌وه له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ئێمه ته‌نها هاورده‌مان ههیهو له‌كارك���ردن ،به‌اڵم قه‌یرانه‌كانی ئێس���تای هه‌بوه ،به‌اڵم به‌هۆی كێشه‌ی سه‌رۆكایه‌تیه‌وه هه‌نارده‌مان كه‌مه ئهوه كاریگه‌ریه‌كه‌ی زۆر هه‌رێ���م كاریگه‌ری خراپی هه‌بوه ،له‌س���ه‌ر ناتوانم هیچ ئامارێك ئاشكرا بكه‌م ،چونكه ده‌رنه‌كه‌وتوه ،ته‌نها له‌س���ه‌ر ئه‌و ش���تانه پرسی بازرگانی‌و كاری بازرگانی له‌هه‌رێمی ماوه‌یه‌كه لیژنه‌كه‌ی ئێمه هه‌ر كۆنه‌بوه‌ته‌وه، به‌اڵم ب���ۆ نمونه كاتێك ناوچه كوردییه‌كان ده‌ركه‌وت���وه ك���ه ش���تومه‌كی جوانكارین‌و كورستان .
له‌سنوری توركیا كێش���ه‌یان هه‌یه له‌نێوان په‌كه‌كه‌و توركیا ،ئهوه بازرگانه‌كان ناتوانن ئیش���ی خۆیان وه‌ك خۆی بك هنو قه‌باره‌ی بارزگانی كه‌مده‌بێته‌وه". ئ���هو په‌رله‌مانتاره ده‌ش���ڵێت "پرس���ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م كاریگه‌ریه‌كی زۆری له‌س���ه‌ر ب���ازاڕ دروس���تكردوه ،چونك���ه بازرگان���ه‌كان ده‌س���تیان س���اردبوه‌ته‌وه له‌كاك���ردن‌و وه‌ك���و ج���اران كار ناك��� هنو به‌ترس���هوه ش���تومه‌ك ئاڵوگ���ۆڕ ده‌ك هنو س���یقه‌یان به‌ڕه‌وش���ه‌كه نییهو ده‌ترس���ن ره‌وش���ه‌كه به‌ره‌و خراپتر ب���ڕوات ،ئه‌گه‌ر ره‌وشه‌كه‌ش به‌و ش���ێوه‌یه به‌رده‌وام بێت، ئ���ه‌وا خراپتری���ش ده‌بێت‌و ئ���ه‌وكات جگه له‌قه‌یران���ی سیاس���یو دارای���یو قه‌یرانی ئابوری���ش زی���اد ده‌بێت بۆ س���ه‌ر هه‌رێم، چونكه ش���مه‌ك كه‌مده‌بێت له‌ب���ازاڕه‌كان‌و قۆرخ���كاری دروس���تده‌بێت ،بۆی���ه ره‌نگه بازرگانه‌كان شمه‌ك بش���ارنه‌وه ،ئه‌وانه‌ش ده‌بنه‌وه به‌قه‌یران به‌سه‌رمانه‌وه.
کۆمه‌اڵیه‌تی
) )493سێشه‌مم ه 2015/9/1
کچان‌و ژنان خۆشحاڵن به‌کارکردن‌و نیگه‌رانن له‌توانجی پیاوان
9
ئا :سروە جەمال له‌زۆربه‌ی مۆڵ‌و سوپه‌رمارکێته‌کان ژنان‌و کچان کارده‌که‌ن‌و دوکانه‌کان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن ،ئه‌وان خۆشحاڵن ک ه له‌ده‌ره‌وه‌ی ماڵ کاربکه‌ن‌و ئابورییه‌کی سه‌ربه‌خۆیان هه‌بێت ،به‌اڵم نیگه‌رانن له‌وه‌ی پیاوان‌و کوڕان توانجیان تێ ده‌گرن‌و بێزاریان ده‌که‌ن. ئەو كاتەی ئێم���ە چوینە دوكانەكەی، ئەو لەبەر بێ ب���ازاڕی بە موبایلەكەیەوە خەریك بو .بارین له‌دوكانێكدا كاردەكات كە پێداویس���تەكانی ژنان‌و كچانی هەیەو هەمیش���ە هەوڵدەدات دوكانەكەی ڕێك‌و پێ���ك‌و خاوێن بێ���ت‌و هەمو ش���تەكان له‌شوێنی خۆیان بن .ههرچهنده ئه‌و کچ ه دەرچوی کۆلێژی زمان ،بەشی ئینگلیزییە بەاڵم لەبەر ئ���ەوەی دانەمەزراوە ماوەی س���اڵێکه كاردەكات "زۆر حەزم له‌ئیشە، هەرچەندە پارەك���ەم هێندەی ماندوبونم نییە ،بەاڵم چونكە پێشتر دەوامی زانكۆم كردوە بۆیە ئیتر ناتوانم لەماڵەوە ب ێ كار دانیشم". هه‌روه‌ها ئه‌و کچ��� ه ده‌ڵێت "كاركردن فێری زۆر ش���تت دەكات ،باوەڕو متمانە بەخۆبون���ت زیات���ردەكات‌و یارمەتیدەرە تا ئاسانتر كێش���ەكان چارەسەربكەیت‌و ئەو كە م���اوەی 5س���اڵە بەبەردەوامی كەمتر هەڵەبكەیت". زۆر كات كچ���ان‌و ژن���ان حەزدەك���ەن كاردەكات ب���اوەڕی وای���ە كاركردن���ی هاوڕەگەزەكەی خۆی���ان خاوەن دوكان‌و ژن���ان ل���ەدەرەوە كاریگ���ەری دەبێ���ت فرۆش���یار بێ���ت ،بارین ل���ەو بارەیەوە لەس���ەر فراونبون���ی بیركردنەوەكانیان‌و ڕایگەیاند "كچان‌و ژنان زۆر خۆش���حاڵن بەدەس���تهێنانی ئابورییەكی سەربەخۆ‌و كاتێك دێنە دوكانەكەوە‌و دەبینن كچێك بەهێزبون���ی پەیوەندیە كۆمەاڵیەتییەكا ن سەرپەرش���تی دوكانەكە دەكات ،كڕیاری "هەتا زۆربەی ئەوانەی كە توشی نەخۆشی تایبەتی خۆمان هەیەو بەتایبەت له‌شوێنە دەرون���ی دەب���ن له‌خ���زم‌و دەوروبەرمان دورەكان���ەوە له‌دەرەوەی ش���ارەوە دێن‌و ئەوان���ەن كە له‌ماڵەوە بەردەوام خەریكی ئیش���ی دوب���ارەن كە ئ���ەوەش بێزاریان سەردانمان دەكەن". له‌هەندێ م���ۆڵ‌و ماركێتدا بەڕێژەیەكی دەكات". هەن���دێ كات ژنان ڕوب���ەڕوی گلەیی‌و بەرچاو كچان‌و ژنان لەن���او دوكانەكاندا دەبینرێن كە خەریك���ی مامەڵەی كڕین‌و ڕەخن���ە دەبنەوە ک ه گوایه ئه‌وان ناتوانن فرۆش���تنن ،كەلس���ومی تەمەن 30ساڵ لەیەك كات���دا ئەركی ماڵ���ەوەو دەرەوە زۆر خۆش���حاڵ ه كە له‌بازاڕێكدا كاردەكات جێبەج���ێ بك���ەن ،كەلس���وم دەڵێ���ت زۆربەی دراوسێ دوكانەكانی كچان‌و ژنان" ،هەرچەن���دە نیگەران���م ل���ەزۆری كاتی
بێزارم له‌تانە‌و توانج ،هەروەها لەو كوڕانەش كە بەبەردەم دوكاندا دەڕۆن‌و ژمارەی تەلەفون فڕێدەدەن
کچێکی دوکاندار له‌یه‌کێک له‌مارکێته‌کانی کوردستان مان���ەوەم له‌دوكاندا بەتایب���ەت بەهۆی قەیران���ی دارای���یو ب���ێ ب���ازاڕی بەاڵم هەڵمداوە هاوس���ەنگی ڕابگ���رم ،دەرەوە كاریگەری نەبێت لەسەر پەیوەندیەكانم‌و هاوسەرەكەش���م لەسەرەتاوە پێی خۆش نەب���و كاربكەم ب���ەاڵم دواتر ه���اوكاری كردم". ئ���هو ژنه ك���ە پەیمان���گای ژمێریاری تەواوك���ردوە به‌ئه‌ن���دازه‌ی ح���ەزی بۆ کارک���ردن ،پێویستیش���ی به‌کارک���ردن هه‌یه ،ئه‌و ده‌ڵێت "ئێس���تا بژێوی ژیان بەیەك كەس دابین ناكرێت چونكە ژیان قورسترە". هاتن���ە دەرەوەی کچ���ان‌و ژن���ان له‌ماڵەكانی���ان بەتایب���ەت ب���ۆ كاركردن بەتەنه���ا له‌دوكانێكدا ،ئ���ه‌وان ڕوبەڕوی
گرف���ت دەكات���ەوە ،بارین���ی تەمەن 22 س���اڵ بە نیگەرانیی���ەوە دەڵێت "بێزارم له‌تان���ەو توانج ،هەروەه���ا لەو كوڕانەش ك���ە بەبەردەم دوكان���دا دەڕۆن‌و ژمارەی تەلەف���ون فڕێدەدەن ل���ەو پیاوانەش كە دێنە ناو دوكان‌و پێداویستی بۆ ژنەكانیان دەكڕن بەاڵم هەن���دێ ڕەفتار دەكەن كە بابەتەكە بەالیەكی تردا دەبەن". که‌لسوم بەشێوازێكی تر ڕوبەڕوی گرفت بۆتەوە دەڵێت "هەندێ كات هەندێ پیاو دەس���وڕێنەوە له‌دەوری ئ���ەم دوكانانە‌و دەڵێی���ن (ئۆۆ ئێرە كچ���ی جوانی لێییە وەاڵ بمانزانیایە لێ���رە ژنمان ئەده‌هێنا) چەندین قسەی برینداركاری تر". هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "هەرچەن���دە ئەگەر ڕەفتارێك یان‌وتەیەكی ناشرین بەرامبەر
بەخۆش���م نەكرێت ڕوبەڕوی���ان دەبمەوە تا بیس���ەلمێنین كە ئێمە جەس���تەیەكی الوازنین‌و خاوەنی ئیرادەیەكی بەهێزین". هه‌ندێك ل���هو کچ‌و ژنانه‌ی له‌مۆڵه‌کاندا کارده‌ک���هنو له‌الیه‌ن ک���وڕان‌و پیاوانه‌و‌ه بێزار ده‌کرێن ،په‌ن���ا بۆ پۆلیس ده‌ب هنو سکااڵ له‌سه‌ر ئه‌و که‌سانه تۆمارده‌که‌ن. وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی ،سەركەوت ئەحمەد له‌وباره‌یه‌وه بەئاوێنەی ڕاگەیاند "ئ���هو ک���چ‌و ژنان���هی ك���ە له‌مۆڵەكاندا ئیش���دەكەن هەندێ���ك ك���ەس دەچێت تەحەروش���ییان پێدەکه‌ن یان قس���ەیان پێدەڵێ���ن ی���ان داوای پەیوەندیی���ان لێدەكەن بەاڵم حاڵەتەكە نەگەیش���تۆتە ئەوەی دەستدرێژی سێكسییان بەرامبەر بكرێت".
گه‌نجان به‌لێشاو په‌نا بۆ نه‌شته‌رگه‌ریی جوانکاریی ده‌به‌ن
هەروەه���ا ئاشكراش���یكرد "هەن���د ێ سكااڵ هەیە ،كاتێك ئافرەتێك دوكانێك بەڕێوەبەرێت ڕەنگە له‌الیەن گەنجێكەوە ی���ان لەالیەن كەس���ێكەوە ك���ە له‌خۆی گەورەترب���وە داوای پەیوەندی لێكردبێت ی���ان تەلەفونی بۆ كردبێ���ت ،هەرچەندە ئ���ەوە حاڵەت���ەو ئافرەتیش���مان هەیە له‌دوكان���ەكان‌و ڕێگەی ب���ەوەش نەداوە، بەاڵم كاتێ���ك وازی���ان لێنەهێنن دێن‌و له‌بنكەكانی پۆلیس سكااڵ تۆماردەكەن، هەرچەندە ئەوە حاڵەتە نەبوە بەدیاردە، دەتوان���م بڵێم له‌مانگ���ی کانونی دوه‌می 2015ت���ا ئ���ەم مانگ���ە ،دو ب���ۆ س���ێ حاڵەتمان هەبوە ،كە ڕێكاری یاس���اییان ب���ۆ دەگرینەب���ەر ،هەر كەس���ەو بەپێی تاوانەكەی بەمادەیەك بەند دەكرێت".
پزیشکێک :له‌ئه‌نجامی تانه‌و ته‌شه‌ره‌وه گه‌نجان په‌ناده‌به‌نه به‌ر نه‌شته‌رگه‌ریی جوانکاریی ئا :باخان جەمال
رۆژبه‌رۆژ ئه‌و گه‌نجانه‌ی له‌هه‌رێمی کوردستاندا په‌نا ده‌به‌نه به‌ر نه‌شته‌رگه‌ریی جوانکاریی له‌زیادبوندایه ،کچێک ئاشکرای ده‌کات که له‌دوای چونی بۆ ئێران‌و بینینی کچانی ئه‌و واڵته بڕیاریداوه نه‌شته‌رگه‌ریی جوانکاریی ئه‌نجامبدات، پزیشکێکیش ئاماژه بۆ ئهوه ده‌کات که هه‌ردو ڕه‌گه‌زه‌که په‌نا بۆ ئه‌و نه‌شته‌رگه‌رییه ده‌به‌ن" ،به‌اڵم زۆرینه‌یان کچانن". ئ���ەو كات���ەی ئێم���ە س���ەردانی نەخۆش���خانەیەكی ئەهلیم���ان ك���رد ژماره‌یه‌ک���ی زۆر له‌گەنج���ان له‌ڕاڕەوی نەخۆشخانەكە چاوەڕێی ئەوەیان دەكرد ت���ا ناویان بخوێنرێت���ەوەو بچنە هۆڵی نەشتەرگەری ،كەنار که کچێکی ته‌مه‌ن 25ساڵه یەكێك بو لەو كچانە هەرچەندە زۆر دودڵبو ،ئه‌و که پیشه‌ی فه‌رمانبه‌ره، بەئاشكرا ترس‌و دڵەڕاوكێ له‌ڕوخساریدا دەبین���را ك���ە ئایا نەش���تەرگەریەكەی بەدڵی خۆی دەبێت ی���ان نا ،لەبارەی هۆكاری ئەنجامدانی نەشتەرگەرییەكەوە بۆ ئاوێنه دواو وتی "ئەو كاتەی گەشتم كرد بۆ ئێران كچەكانیان زۆرجوانبون‌و جوانكاریی ئەنج���ام دەدەین بەبەراورد 20بۆ 35س���اڵیدایە ،هەروەها جۆری نەش���تەرگەری بۆ بكەین ئەوكات بڕیار س���ەیرم ئەكردن لێویان بەرزبو ،بۆیە بوە". ئ���ەو نەش���تەرگەرییەی ئه‌نجام���ی الی خۆیانە ،هەتا ئەگەر كەسێك ڕازی ڕێ���ژوان ك���ە تەمەن���ی 21س���اڵەو بەنەشتەرگەرییەكانی تر". بڕیارم دا لێوم بەرزكەمەوە كە ش���ێوەو پزیشكی نەشتەرگەری جوانكاری ،د .ده‌ده‌ن جی���اوازە وەك بچوكردن���ەوەو نەبێت له‌شێوەكەی دوبارە نەشتەرگەری جوانیەكی تایبەتی دەبەخشێت‌و زیاتر خوێندكاری پەیمانگایە ،بەپێكەنیینەوە دەردەكەوی���ت ،جگە لەوەش ئێس���تا وتی "چەندین كچی هاوڕێم بەهۆی ئەوەی ژیان لەبارەی هۆكاری بەرزبونەوەی ئەو ڕێككردن���ەوەی ل���وت‌و بەرزكردنەوەی بۆ ئەنجام دەدەینەوە". ئەو پزیش���كە ب���اوەڕی وایە زۆرێك ش���ێوەی منیان پاش نەشتەرگەرییەكە ژماره‌ی ئه‌و که‌س���انه‌ی نه‌شته‌رگه‌ریی لێوو گەورە كردنی هەندێ شوێنی تری نه‌شته‌رگه‌ریی جوانکاریی مۆدێله". ڕێژوانیش کچێکی دیکه‌یه‌و زۆرحەزی پ���ێ جوان بوە ،ئەوانی���ش په‌نایان بۆ جوانکاریی ئه‌نجامده‌ده‌ن وتی "ئێس���تا جەس���تە هەروەها بۆ ك���ەم كردنەوەی له‌گەنج���ان لەئەنجامی تانە‌و تەش���ەرو قس���ەی خەڵكییەوە وای���ان لێدێت كە ئەنجامدان���ی نەش���تەرگەری جوانكاری كێشی لەش". كردوە كە ڕوخسارێكی جوانی هەبێت ،ئه‌نجامدانی نەشتەرگەریی بردوه". ئەوپس���پۆڕەی ب���واری جوان���كاری بێن‌و نەشتەرگەری ئەنجام بدەن. نی���از یەكێك���ە له‌كارمەندان���ی زۆرب�ڵ�اوەو خەڵك زۆرئەنجامی دەدەن، بۆیە بەردەوام بەدوای هەلێكدا گەڕاوە لەگ���ەل باس���كردنی نەش���تەرگەری تا نەشتەرگەری جوانكاری ئەنجامبدات ،نەخۆش���خانەیەكی ئەهل���ی ب���ەدەم بەتایبەت���ی ئەوانەی ئاس���تی بژێوییان ڕونیك���ردەوە "كاتێ���ك كەس���ێك كاتێك پزیش���ك پێی دەڵێت بۆئەوەی كاركردنەوە به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "ببینە ب���ەرزە‌و جگ���ە لەوەش بۆ ڕاكێش���انی س���ەردانمان دەكات دەس���تبەجێ جوانكاری هاوكات باسیش لەوە دەكرێت هەناس���ە بەباش���ی بدەیت پێویس���تە لێرە چەند گەنجی لێیە زۆربەی ئەوانەی سەرنجی دەوروبەر‌و زیاتر دەركەوتن" .نەشتەرگەری بۆ ئەنجام نادەین ،ئەگەر كە ئایا له‌ئاینی ئیسالمدا ڕێگەپێدراوە ئەو پزیش���كە وتیش���ی "هەرچەندە كێشەی نەبێت هەوڵ دەدەین لەالیەنی یان نا ،مامۆستا فوئاد که مامۆستایەكی نەش���تەرگەری جی���وب بكەی���ت ئەوە دێن���ە الم���ان ئ���ەو خوێندكارانەن كە بەهەلێك دەزانێ���ت‌و بڕیار دەدات‌و ئەو دەرچ���ون له‌پۆلی دوان���زه‌‌و دەیانەوێت ه���ەردو ڕەگەزەك���ە نەش���تەرگەری دەرونییەوە یارمەتی بدەین‌و ئامۆژگاری ئاینییه لەوبارەیەوە به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند نەش���تەرگەرییە ئەنجام بدات "ئێس���تا بەس���تایلێكی نوێ���وە بچن���ە زانك���ۆ .جوان���كاری ئەنج���ام دەدەن بەاڵم له 5بكەین ت���ا باوەڕ بكات ،ب���ەاڵم ئەگەر "ڕێگە بەو كەس���انە دراوە كە توش���ی زۆر له‌ڕوخسارم ڕازیم لوتم ڕێك‌و جوان ئێم���ە لێ���رە زۆرترین نەش���تەرگەری ك���ەس 4یان كچ���نو تەمەنیان لەنیوان ه���ەر جەختیك���ردەوە لەس���ەر ئەوەی ڕوداوێ���ك بون‌و بەهۆی���ەوە ئەندامێكی
ئەو كاتەی گەشتم كرد بۆ ئێران كچەكانیان زۆرجوانبون‌و سەیرم ئەكردن لێویان بەرزبو ،بۆیە بڕیارم دا لێوم بەرزكەمەوە كە شێوەو جوانیەكی تایبەتی دەبەخشێت‌و زیاتر دەردەكەویت جەس���تەیان ش���ێواوە یان ئەوانەی كە هەر لەلەدایك بونەوە كێشەیەكیان هەیە كە بۆتە هۆی ش���ێواندنی ڕوخساریان یان هەر ش���وینێكی تری لەشیان یان دروستبونی ئازار بۆیان ،بەاڵم گەر هەر بۆ جوانكاری بێت‌و هیچ كێشەی نەبێت ئەوا گوناه���ەو ڕێگەپێنەدراوە ،چونكە دەس���تكاریكردنی كاری خوایە‌و توشی سزای خوا دەبێت". ڕێژەی ئەو گەنجانەی لەكوردس���تان بەنەشتەرگەری جوانكارییەوە خەریكن ڕۆژب���ەڕۆژ ڕوله‌زیادبون���ە ،زۆربەی���ان تەمەنیان لەنێوان 20بۆ 35ساڵیدایەو، %80ی ئەوان���ەی نەش���تەرگەری جوانكاریش دەكەن كچ‌و ژنن.
ره‌نگاڵه
rangalayawene@gmail.com
ئەرمینیا شیعرەكانی باباتاهیر لە كتێبێكی دەنگیدا باڵودەكاتەوە
ئەرسەالن كامكار: عه‌باسی که‌مه‌ندی زۆر بێوه‌فا بو به‌رامبه‌رمان ئا :ئازاد بایز -تاران له‌گفتوگۆیه‌کی ئاوێنه‌دا ،ئه‌رسه‌الن کامکار باس له‌سه‌ره‌تاکانی دامه‌زراندنی گروپه‌که‌یان ده‌کات، هاوکات باس له‌تێکچونی په‌یوه‌ندییه‌کانیان له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ند عه‌باسی که‌مه‌ندی ده‌کات‌و هاوکات ئاماژه به‌وه‌ش ده‌کات که چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک پێش مه‌رگی ئه‌و هونه‌رمه‌نده رێکه‌وتون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی کارێکی نوێ پێکه‌وه ئه‌نجامبده‌ن.
لەواڵتی ئەرمینیا كتێبێكی دەنگی شیعرەكانی باباتاهی���ر بەزمان���ی ئەرمەن���ی باڵوكرایەوە، ئەمەش وەك درێژەدان بەو هەڵمەتەی كە ئەو واڵتە گرتویەتیەبەر ب���ۆ بایەخدان بەكولتور‌و شارستانییەتی ڕۆژهەاڵت. لەچوارچێوەی ئ���ەو بایەخدانەی كە واڵتی ئەرمینیا بەخستنەڕوی كولتور‌و شارستانیەتی ڕۆژهەاڵت دەدات ،كتێبێكی دەنگی شیعرەكانی باباتاهیری هەمەدانی شاعیری كالسیكی كورد بەزمانی ئەرمەنی لەو واڵتە باڵوكرایەوە. شیعرەكان بەدەنگی كچە بێژەری بەناوبانگی ئەرمەن���ی ئی���دا ئس���اتوریان دەخوێنرێتەوە‌و پێش���تر ه���ەر لەئەرمینیا چەن���د بەرهەمێكی هاوشێوە بۆ فیردەوس���یو نیزامی‌و مەولەوی‌و سەعدی‌و حافیز‌و خەیام ئەنجامدرا. باباتاهیر خاوەن كەسێتییەكی سۆفیگەربو، یەكێكە لەش���اعیرە بەناوبانگە كالسیكییەكانی ك���وردو بە(باباتاهی���ری هەمەدان���ی) ی���ان (باباتاهی���ری لوڕی) بەناوبانگە‌و لەس���ەدەی یانزدەی زاینیدا ژیاوە. بەپێی سەرچاوەكانی مێژو ،لەساڵی 1000ی زاینی لەشاری هەمەدان لەواڵتی ئێران لەدایك بوە.
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
11
لەڕۆژێكی گەرم����ی هاوینداو لەنێو قەرەباڵغ����ی ژی����ان‌و كێشمەكێش����ی پڕهەیەجان����ی تاراندا تیم����ی ئاوێنە پەیجور پەیجور ڕێدەكات بۆ بینین‌و دی����دار لەگ����ەڵ گروپ����ی موزیک����ی كامكاران����دا ،س����ەرئەنجام گروپ����ی كامكاران دەدۆزێتەوه. ئه‌رس����ه‌الن کام����کار بەوت����ەی خۆی����ان هەرچەندە چەند س����اڵێك دەبێ����ت لەدیمان����ەی ڕۆژنامەوان����ی دوركەوتونەتەوە ،ب����ەاڵم كە زانیان دیداره‌که بۆ رۆژنامه‌ی ئاوێنەیە ڕازی
بونی خۆی����ان دەرب����ڕی‌و ئاوێنەیان به‌یه‌کێ����ک ل����ه‌ده‌زگا گه‌وره‌کان����ی ڕۆژنامەگەری ئازادو بەپێزترین خاڵی مەعریفی تەعریف كرد لەكوردستانی باشور. هونەرمەن����دی دی����اری نێو گروپی كامكاران ،ئەرسەالن كامكار له‌باره‌ی مێ����ژوی گروپه‌که‌یان����هوه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "مێژوی دروستبونی گروپی كام����كاران ب����ۆ 46س����اڵ لەمەوبەر دەگەڕێت����ەوە ،س����ەرەتا كۆچكردوی باوکم (حەس����ەن كامكار) دروستی كردوە ،ب����ەاڵم دوای كۆچیی دوایی باوک����م 28 ،س����اڵ بەر لەئێس����تا، ش����ه‌ش براو خوش����كێكم دیسانەوە دامانمەزرانەوە". ئێس����تا گروپی کام����کاران یه‌کێکه له‌گروپ����ه موزیکه‌یی����ه پ����ڕ کارو ناوداره‌کانی ئێران که به‌شداری چه‌ند فیستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی‌و جیهانیان ک����ردوهو به‌هه‌ردو زمانی فارس����یو کوردیی گۆرانی ده‌ڵێن. ئه‌رس����ه‌الن کامکار ب����اس له‌وه‌ش ده‌کات که ئ����ه‌وان له‌ڕێی موزیکه‌وه خزمه‌تی دۆزی کوردیان کردوه" ،ئەم گروپە لەژینگەیەكی تەواو هونەرییەوە
هەڵقواڵون ،هەربۆیە كارەكانمان زۆر دەچێتە ناوخەڵكەوەو س����نورەكانی كوردس����تان دەبڕێ����ت‌و دەتوانم بڵێم هەر لەڕێگەی هونەرەوە گروپەكەمان كاریگەرییەك����ی توانیویەت����ی ڕاس����تەوخۆی لەس����ەر پتەوكردن����ی ش����وناس‌و نەتەوەو زم����ان هه‌بێت. بەنمونەش بەگەشتی هونەری هەمو واڵتانی ئەمری����كاو كەنەدا گەڕاوین‌و خەاڵتی باش����ترین گروپی هونەریمان هێناوە لەسەر ئاستی جیهان". ئه‌رس����ه‌الن کام����کار ب����اس ل����هو ناکۆک����یو کێش����انه ده‌کات ک����ه که‌وتونه‌ته نێوان گروپه‌که‌ی ئه‌وان‌و هونه‌رمه‌ن����دی کۆچکردو عه‌باس����ی
که‌مه‌ندی دوای ئه‌وه‌ی چه‌ند کارێکی هونه‌رییان پێکه‌وه ئه‌نجامداوه. ئ����هو ده‌ڵێ����ت "عەباس����ی كەمەن����دی هاوڕێیەك����ی زۆر نزیكی كۆچكردو(حەسەن كامكار)ی باوكم بو ،ئەوس����ەردەمەی ماڵمان لەسنە بو بەردەوام ماڵی ئێمە داڵدەدەرێك بوە بۆ که‌مه‌ندی ،ئێمه هەمیش����ە بۆ ش����یعرە كوردییەكان کۆمه‌کمان لهو وه‌رده‌گرت". ئه‌رس����ه‌الن ب����اس ل����هوه ده‌کات که 34س����اڵ له‌مه‌وب����ه‌ر به‌رهه‌می "هه‌ورام����ان"و دواتر "گه‌الوێژ"یان بۆ تۆمارکردوه ،به‌اڵم دواتر بۆ به‌رهه‌می "پرشنگ" ناکۆکی‌و گرفت که‌وتوه‌ته نێوان عه‌باس����ی که‌مه‌ن����دیو گروپی کامکارانه‌وه. هه‌رچه‌ن����ده ئ����هو ناکۆکیان����ه بوه ه����ۆی پچڕان����ی په‌یوه‌ندی نێوان ئ����هو گروپ����ه موزیکییه‌و ئ����هو هونه‌رمه‌ن����ده ،ب����ه‌اڵم له‌کۆتاییدا زویربونه‌کانیان وه‌ال ن����اوهو بڕیاری����ان داوه پێکه‌وه کاربکه‌ن����هوه ،ب����ه‌اڵم کۆچ����ی عه‌باس����ی که‌مه‌ندی به‌س����ه‌ردا هاتوه.
ئه‌رس����ه‌الن کام����کار له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێ����ت "س����ەفەرێكمان هەب����و بۆ هەولێر 20ڕۆژ پێش ئەوەی عەباسی که‌مه‌ن����دی كۆچ����ی دوای����ی بكات، كورتەنامەیەك����م بۆ ن����اردو هەواڵیم پرس����ی ،ئەویش ه����ەر بەكورتەنامە وه‌اڵم����ی دامەوەو وتی "ئەرس����ەالنی ب����رام من زۆر باش����م ،نیگەران نەبی لەو كێش����ەیەی لەنێوانم����ان ڕویدا" منی����ش وتم ن����ا نا ئێمە ئێس����تەش خۆشماندەوێی. هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "دوای چەند ڕۆژێك بە س���لەیمانیدا گەڕاینەوە عەباس���ی که‌مه‌ندی زەنگی دا وتی چەند گۆرانیەكم هەی���ە كاری موزی���ك‌و تۆماركردنم بۆ بكەنەوە بەیادی جارانەوە تخوا پێش ئ���ەوەی بمرم ،منی���ش وتم نا عەباس گیان ئینشائەاڵ زیندو دەمێنی بیهێنە بەچاوان بۆت دەكەین". دواتر به‌ه����ۆی مه‌رگی عه‌باس����ی که‌مه‌ندیی����هوه نه‌یانتوانیوه پێکه‌وه کاربک����ه‌ن" ،بەڕاس����تی ئەوهەواڵ����ە هه‌ژاندمی ،با هەمو خەڵك بیزانێ كە ئێمە بێوەفا نەبوین بەرانبەر عەباس بگ����رە عەباس زۆر بێوەفابو بەرانبەر ئێمە".
فۆتۆ :رێبه‌ر نه‌جم
چۆن باسی (مام جەالل) دەكات یه‌ڵامز گۆنای : ی كورد دڵی لەدڵی مناڵ ئەچێ كورد دێوه‌زمه‌نین‌و ده‌توانن لێبورده‌بن
ئاوەژێ) ،كە ماڵی (م���ام جەالل)یش لەوێ بو، ادەرانی مەكتەبی عەس���كەری لەوێ بون ،منیش وێ ژورێكم وەرگرتبو .لەو ماوەیەدا هەر كەسێك اتبێت بۆ الی (مام جەالل) ،سیاس���ەتمەدار ،یان گان���ەكان ،هەت���ا عەرەبەكان ،ی���ان كوردەكانی ەودیو ،ئەینارد بەش���وێن منیش���دا ،تێكەاڵویمان ۆر بو ،قس���ەمان زۆر بو ،لەو ماوەیەدا من زۆرتر كەس���ایەتی ئەو گەیش���تم .پیاوێكی سیاس���یو نونی‌و نوس���ەرو ڕۆژنامەوانی���ش بوە .تەمەنێكی ورودرێژی لەخەبات‌و تێكۆش���اندا چ لەش���اخ و چ �ەدەرەوەی واڵت به‌س���ه‌ربردوە .ئەوەن���دەی من
لەنزیكەوە ناسیبێتم .هەناس���ەی درێژە‌و بێتاقەت نابێت .دبلۆماتە .ئەزانێ چۆن پارسەنگی سیاسیو كۆمەاڵیەتی ڕائەگ���رێ .بۆ بزوتن���ەوەی ئەدەبی‌و هون���ەری‌و یارمەتی نوس���ەران دەوری لەبەرچاوی هەب���وە .درەن���گ درەن���گ توڕەبونێك���ی هەیە. لەڕەشەبای سلێمانی ئەچێت! لێبوردنی زۆرە‌و بەاڵم لێپرسینەوە‌و موحاسەبەی كەمت���رە .دڵی لەدڵی منداڵ ئەچ���ێ‌‌و ڕق‌و كینەی تێدا نییە .قس���ە خۆش‌و دەستڕەنگینە .بەردەوام گەش���بینە وەك وت���راوە لەچلەی زس���تان بەهار ئەهێنێتە چۆكەوە".
ته‌‌رازوو راوبۆچونی خه‌ڵكی پس���پۆر بۆ ئه‌م ی تۆ زۆر گرنگه ،سه‌ركه‌وتن ماوه‌یه به‌ده‌س���ت ده‌هێنی���ت له‌به‌س���تنی په‌یوه‌ندییه‌كانت.
دوپشک دۆخێكی ناخۆشت توش ده‌بێت‌و هۆكاره‌ك���هی زۆر رون نی���ه، ماوه‌یه‌كی زۆر هه‌ست به‌بێتاقه‌تی ئه‌كه‌یت.
یه‌ڵم����از گۆنای ناوی ت����ه‌واوی (یه‌ڵماز حه‌می����د ئۆغڵ����ۆ بیوت����ون)ه ده‌رهێنه‌ر‌و ئه‌كت����هرو نوس����ه‌ری ك����ورد ،یه‌كێك����ه له‌سینه‌ماكاره به‌ناوبانگه‌كانی كوردستان‌و توركیا. ل����ه‌ڕۆژی 1ی نیس����انی 1937له‌گوندی ئینجه س����ه‌ر به‌ش����اری ئه‌ده‌نه له‌باوك‌و دایكێكی كورد ،له‌دایكبوه .س����اڵی 1957 وه‌ك یاری����ده‌ده‌ری ده‌رهێن����ه‌ر له‌فیلم����ی (منااڵنی ئه‌م نیشتمانه) ده‌ستیكرد به‌كاری هون����ه‌ری س����ینه‌ما .له‌كاروان����ی هونه‌ری خۆیدا 17خه‌اڵتی سینه‌مایی نێونه‌ته‌وه‌یی به‌ده‌س����تهێناوه ك����ه به‌ناوبانگترینی����ان وه‌رگرتنی خه‌اڵت����ی چڵه‌خورمای ئاڵتونی فێستیڤاڵی س����ینه‌مایی كان بو كه ساڵی 1982به‌رامبه‌ر فیلمی (ڕێگا) پێیبه‌خشرا، فیلمه‌كه ب����اس له‌ژیانی س����ه‌ختی كورد ده‌كات له‌باك����وری كوردس����تان‌و نیوه‌ی فیلمه‌كه‌شی له‌زیندان به‌رهه‌مهێنا. گۆن����ای به‌ه����ۆی هه‌ڵوێس����ته سیاس����ییه‌كانیه‌وه چه‌ندینج����ار زیندانی ك����راوهو زۆرێ����ك له‌فیلمه‌كانیش����ی له‌نێو زین����دان نوس����یوه‌‌و ده‌رهێن����اوهو له‌كاتی س����ه‌ردانیكردنی هاوڕێكان����ی ب����ۆ زیندان ڕێنمایی ده‌كردن له‌سه‌ر شێوه‌ی ده‌رهێنانی فیلمه‌كان. ساڵی 1981له‌زیندان هه‌ڵهاتوه‌‌و ڕویكرده واڵتی فه‌ڕه‌نس����او له 9ی س����ێپته‌مبه‌ری 1984له‌پاریس كۆچی دوایی كرد. یه‌ڵماز گۆنای 47س����اڵ ژیا11 ،ساڵی ته‌مه‌نی له زیندان برده‌س����ه‌ر ،ماوه‌یه‌كی زۆری����ش له‌تاراوگه‌‌و ده‌رب����ه‌ده‌ری .قه‌ده‌ر كاتێكی كه‌می پێبه‌خش����ی ب����ۆ داهێنان،
که‌‌وان زۆر چاالك���ی ئه‌نج���ام ده‌ده‌ی���ت له‌رێكخ���راوه خێرخوازیی���ه‌كان، ی ده‌كه‌یت هه‌س���ت به‌ئارامی ده‌رون لهو كارانه‌ت.
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا 53س����یناریۆی فیلمی نوس����یو له 110فیلم����دا نواندن����ی كردو 17فیلمیش����ی ده‌رهێنا‌و 4ڕۆمان‌و سه‌دان چیرۆكی باڵوكرده‌وه. به‌هۆی ئه‌و گرژیی‌‌و ملمالنێ ناوخۆییانه‌ی توركی����ا ڕوداوه‌كان كاریگ����ه‌ری زۆری له‌سه‌ر جێهێشت‌و له‌به‌رهه‌مه سینه‌مایی‌و ئه‌ده‌بییه‌كانیدا ڕه‌نگیدایه‌وه. گۆنای له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ده‌یتوانی ژیانێكی ئاس����ایی ب����ژی ،ب����ه‌اڵم وه‌ك نوس����هرو س����ینه‌ماكارێك دژ به‌هێ����زه دواكه‌وتو و سته‌مكاره‌كان خه‌باتی كرد، له‌واڵتی فه‌ڕه‌نس����ا دواهه‌می����ن خه‌ونی به‌دیهێن����ا ك����ه ماوه‌یه‌ك����ی زۆر خه‌ونی پێوه‌ده‌بین����یو فیلمی (دیوار)ی ده‌رهێنا، له‌گه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی دیمه‌نه‌كانی ئ����ه‌م فیلمه له‌فه‌ڕه‌نسا وێنه‌ی گیراوه به‌اڵم توانیبوی دۆخ����ی ئ����هو كات����هی نێوخ����ۆی توركیا به‌رجه‌سته‌بكات. گۆنای پڕا‌و پڕ بو له هه‌ڵوێستی مرۆیی‌‌و نیش����تیمانی‌‌و ئ����ه‌م به‌س����ه‌رهاته‌ی ژیانی خۆیشی باشترین ش����اهیده":ئه‌و ده‌مه‌ی له‌توركیا ده‌مخوێند مامۆستایه‌كمان هه‌بو ده‌یزانی م����ن كوردم ئه‌گ����ه‌ر بمزانیبایه‌‌و نه‌مزانیبا هه‌ر لێی ده‌دام ,ئه‌وه‌بو خوێندنم ته‌واوكرد .بیستم ئه‌م مامۆستایه‌م توشی ش����ێرپه‌نجه بوه ,داهاتی فیلمێكی خۆمم دایه بۆ ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری نه‌خۆشیه‌كه‌ی پ����ێ ب����كات ,هاوڕێكانم س����ه‌ركۆنه‌یان ده‌كردم‌و ده‌یانگوت ئاخر بۆ؟ وتم :نه مه‌سه‌له ویژدانه‌‌و نه ئینسانیه‌ت, ته‌نها ویس����تم بزانێت كورد دێوه‌زمه‌نین‌و ده‌توانن لێبورده‌بن".
گیسک هه‌ندێ جار هه‌ست به‌ناره‌حه‌تی ئه‌كه‌یت ی تۆ ناچێت ،په‌ل ه ك����ه كاره‌كه‌ت به‌دڵ مه‌ك����ه دڵنیابه ك����ه رۆژه‌كانی داهاتو به‌خت یاوه‌رت ده‌بێت.
سه‌‌تڵ به‌ه����ۆی كێش����هی ته‌ندروس����ت ی كه‌س����ێكی نزیكت����هوه تۆزێ����ك كاره‌كانت كه‌ڵه‌كه ده‌بن ،هه‌واڵێكی نوێ ده‌بیستی.
نه‌‌هه‌‌نگ ی هه‌فته‌یه‌كی باش���ه بۆ راپه‌راندن ی نوێی كاره‌كان���ت‌و ده‌توانیت كار ی تێدا بكه‌ی���ت ،دوش���ه‌مه به‌خت تۆیه.
10
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
س ی ح ر ی
بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كێشه‌ی قژ ئاڵۆسكانیان هه‌یه
rangalayawene@gmail.com
ج و ا ن ی
ره‌نگاڵه
شەمسی تەبرێزی لەفیلمێكی نوێی هۆلیۆددا
ی ئه‌وه‌یان هه‌یه كه قژیان ی زۆری خانمان كێشه به‌ش���ێك ده‌ئالۆسكێت به‌وه‌ش قژیان ده‌پچرێت‌و ناشیرین ده‌بێت ،بۆ ئه‌وه‌ی له‌م كێشه‌یه رزگارت بێت: قژت بك ه به‌پرچ .توێژین���هوه نوێیه‌كان ئاماژه‌یان به‌وه‌ی قژت له‌ئاڵۆسكان‌و پاشان كردوه باش���ترین رێگه بۆ ئهوه له‌پچڕان بپارێزیت ئه‌وه‌ی ه كه قژه‌ك ه بكه‌یت به‌پرچ. ی شۆردن قژت كۆمه‌كه‌ره‌وه له‌سه‌ر سه‌رت .كاتێك له‌كات قژت ئه‌ش���ۆیت قژت كۆمه‌كه‌ره‌وه له‌س���ه‌ر س���ه‌رت ،به‌ڵكو به‌سه‌ر ش���انتا بیهێنه‌ره خواره‌وه‌و هێواش هێواش به‌شان ه له‌خواره‌و‌ه ده‌ست پێبكه‌و قژت شان ه بكه. ی ئالۆسكان‌و موجه‌فیف ه به‌كار مه‌هێنه.چونك ه ئه‌بێت ه هۆ پچڕانی قژ ،بۆیه ته‌نها له‌كاتی پێویست به‌كاری بێنه. ی وش���كی قژئاڵۆسكان دروس���ت ده‌كات ,بۆی ه بۆئه‌وه ی گه‌رماو چون ه قژت له‌وش���كبون بپارێزیت ده‌توانیت له‌كات به‌رهه‌تاو كاڵو یاخود له‌چك له‌سه‌ر بكه‌یت.
س����ینەمای هۆلی����ۆد لەئامادەكاریدای����ە ب����ۆ بەرهەمهێنانی فیلمێك لەبارەی كەسێتی شەمسی تەبرێزی هاوڕێ‌‌و یاوەری دڵس����ۆزی مامۆس����تای سۆفیگەریی جەاللەدینی ڕۆمی. س����ینەمای هۆلی����ۆد دو كەس����ایەتی گرنگی ڕۆژهەاڵت دەكاتە هەوێنی فیلمێكی س����ینەمایی‌و یەكێك لەڕۆڵە س����ەرەكییەكانیش دەبەخش����ێتە ئەكتەرێكی سوری. لەو فیلمەدا غەس����ان مەسعود ئەكتەری سوری ڕۆڵی شەمس����ی تەبرێ����زی بەرجەس����تەدەكات‌و ئەس����تێرەی س����ینەمای جیهانی ئال پاچینۆ-ش ڕۆڵی جەاللەدینی ڕۆمی بەرجەستەدەكات. پێش����تر غەس����ان مەس����عود لەفیلمێكدا ڕۆڵی رەمسیس����ی دوەمی بەرجەس����تەكرد لەفیلمێكدا ك����ە باس لەچیرۆكی دەرچونی موس����او نەتەوەی
ش���انه‌ی ده‌نك گ���ه‌ور‌ه به‌كاربهێن ه بۆ قژت‌و باش���ترینجۆریان شانه‌ی داره. ی نوس���تن قژت به‌ره س���ه‌ره‌وه‌و مه‌هێڵ ه بكه‌وێت ه له‌كات ی ی سه‌رینه‌كه‌ته‌وه دایبنێ ،باشتروای ه به‌رگ ژێرته‌وه‌و له‌سه‌رو سه‌رینه‌كه‌ت له‌وجۆره نه‌بێت ك ه قژ بگرێته خۆی.
ئازاد بەرزنجی شاكارێكی دەوڵەتئابادی دەكاتە كوردی "هێشتا لەئێران ڕێگەی باڵوكردنەوەی نەدراوە" ئ���ازاد بەرزنجی وەرگێڕی بەناوبانگی ك���ورد لەنوێترین پ���ڕۆژەی وەرگێڕانی خۆیدا ،ڕۆمانی (كۆڵۆنێڵ)ی نوسەری بەناوبانگی ئێران مەحمود دەوڵەتئابادی دەكاتە كوردی. س���ەبارەت بەوەرگێڕان���ی ئ���ەو ڕۆمانە بۆ س���ەر زمانی ك���وردی ئازاد بەرزنج���ی لەلێدوانێكی���دا به‌ئاوێن���ەی ڕایگەیاند":ڕەنگ���ە زێدەڕۆی���ی نەبێت گ���ەر بڵێین س���ەربوردەی نوس���ین و باڵوكردن���ەوەی ڕۆمان���ی كۆڵۆنێ���ل، خۆی لەخۆی���دا بابەتێكە بۆ ڕۆمانێكی تر گەر كەس���ێك بەنیاز بێت لەبارەی نو و س���ە ر ە كە ی ، وات���ە مەحم���وود د ە و ڵە تئا ب���ا د ی و چارەنوس���ی ڕ ۆ ما نە كە ی���ە و ە ، واتە ئ���ەم ڕۆمانە "كۆڵۆنێل"،
کاوڕ مه‌هێڵ���ه هی���چ كه‌س���ێك تۆ بۆ مه‌رامه‌كان���ی خۆی به‌كار بهێنێت‌و ڕویه‌كی ناشیرینت پێبدات به‌رامبه‌ر خه‌ڵكی.
بنوسێت". س���ەبارەت ب���ە مێ���ژوی نوس���ینی ڕۆمانەكە ،بەرزنجی وتی":لەڕاس���تیدا مێ���ژوی نوس���ینی ئ���ەم ڕۆمانە الی نوس���ەرەكەی ،دەگەڕێتەوە بۆ نزیكەی بیس���ت‌و ن���ۆ س���اڵێك لەمەوب���ەر، ب���ەاڵم دەوڵەتئابادی ه���ەر الی خۆی پاراستی ،گەرچی ناوبەناو دەسكاریی كردووە‌و چەند س���اڵێك لەمەوبەر دای بە باڵڤكارێكی ئێران���ی تا مۆڵەتی بۆ وەربگرێت‌و لەچاپی ب���دات .وەلێ لەو كاتەوە تا ئێس���تاو پاش ئەوەی چەند جارێك بۆ نوسەرەكەی گەڕێنراوەتەوە تا دەسكاریی تیا بكات بە جۆرێك كە قابیلی باڵوكردنەوە بێت ،لەالیەن ئیرش���اد و تەبلیغاتی ئێرانەوە مۆڵەتی چاپی پێ نەدراوە‌و بە فارس���ی باڵونەبووەتەوە .هەر ئەمەش نووس���ەرەكەی ناچار كرد چەند س���اڵێك لەمەوبەر بیدات بە وەرگێڕی بەتوانا "بەهم���ەن نیرومەند" تا بیكات ب���ە ئەڵمانی. ئەوە بوو لەس���اڵی ب���ە 2009دا زمانی ئەڵمانی باڵوب���ۆو ەو پ���ا ش
گا
ئەوی���ش لەالیەن "ت���ۆم پاتردەیڵ"ەوە ك���را ب���ە ئینگلی���زی و س���اڵی 2011 چ���اپ و باڵوكرای���ەوە .هەروەه���ا لە ساڵی 2012یش���دا بۆ زمانی فەڕەنسی وەرگێڕرا". ئازاد بەرزنجی هێما بۆ ئەوە دەكات كە ڕۆمانەكە باس لەدو زەمەن دەكات‌و ل���ەو بارەی���ەوە وتی":ڕوداوەكانی ئەم ڕۆمانە بەسەر دو زەمەندا دابەش دەبن: زەمەنێكیان ڕابردوە كە لەڕێی مۆنۆلۆگ‌و فالش���باك‌و هەندێ لەس���یمبوڵەكانی ڕۆمانەكەوە پێی ئاشنا دەبینەوە‌وسەر ب���ەڕۆژگاری محەمەد ڕەزا ش���او بگرە ڕەزا شای باوكیش���ین .زەمەنی دوەم كە "ئێستا"ی ڕوداوەكانی ڕۆمانەكەیە، س���ەرەتای هەشتاكان‌وسااڵنی جەنگی عێراق – ئێرانە‌و س���ەردەمی كۆماری ئیسالمییە .كەواتە زەمینەی ڕۆمانەكە مێ���ژوی هاوچەرخی ئێ���ران‌و هەروەها شۆڕشی ئیسالمیو سااڵنی دواتریەتی‌و ل���ەم سەروبەندەش���دا ،هەن���دێ ل���ە س���یمبوڵەكانی ئەو مێ���ژوە لەڕەوتی ڕوداوەكاندا دەردەكەون .لەوانەش چەند كەس���ێتییەكی وەكو كۆڵۆنیڵ محەمەد تەقی پەس���یان‌وئەمیر كەبیر‌ومحەمەد موسەددەق‌وچەندینی تر". بەرزنج���ی ئەوەش ناش���ارێتەوە كە حەزی ب���ەوە بوە ڕۆمانەك���ە لەزمانی
دوانه
ی گرنگترت له‌به‌رده‌ستدایه‌و پێویس���ت ه بایه‌خ���ی زیات���ر زۆر كار ب���ده‌ی، پێویس���ته ئه‌نجام���ی ب���ده‌ی ،خۆت به‌خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت ی ئه‌وێ���ت ی ئه‌مالو ئه‌وال ته‌ندروس���تیت چاودێ���ر سه‌رقاڵی كاری الوه‌ك پشتگوێی مه‌خه. مه‌كه.
دایك���ەوە بكاتە ك���وردی بەاڵم بەهۆی ئ���ەوەی تائێس���تا باڵوكردن���ەوەی ڕۆمانەك���ە بەزمان���ی فارس���ی ڕێگەی پێنەدراوە بۆی���ە بەناچاری ڕۆمانەكەی لەزمانی ئینگلیزییەوە كردوە بەكوردی، ل���ەو بارەیەش���ەوە وتی":لەڕاس���تیدا م���ن زۆر مەبەس���تم ب���و ك���ە ئ���ەم ڕۆمانە لەزمانە ئەسڵییەكەی خۆی���ەوە ،ك���ە فارس���ییە، تەرجەم���ە بك���ەم .ب���ەاڵم لەبەرئ���ەوەی تائێس���تا بە فارس���ی لەچاپ نەدراوە‌و مۆڵەت���ی ن���ەدراوە ،دەقە فارسییە‌كەیم لەبەردەستدا نەب���و .هەرچەندە لەڕێی وەرگێڕە ئەڵمانییەكەوە، وات���ە دكت���ۆر بەهمەن نیرومەند‌و باڵڤكارەكەی‌و لەڕێ���ی تەنان���ەت مەحمود دەوڵەتئابادی خۆیش���ییەوە هەوڵ‌و تەقەلالم دا كە دەقە فارسییەكەم بۆ بنێرن، بەاڵم لەب���ەر هەندێ هۆ ك���ە پەیوەندیی بە الیەن���ی ئەمنیی ژیانی نوس���ەرەوە ب���و ،عوزرخواییان
قرژاڵ
ئیس����رائیل دەكات لەواڵتی میسڕ‌و لەفیلمەكەشدا بەن����ی ئیس����رائیل بەدامەزرێنەران����ی هەرەمەكان نیشاندەدرێن. غەسان مەس����عود ئەكتەرێكی سورییە‌و خاوەن ناوبانگییەكی جیهانییە ،لە20ی سێپتەمبەری 1958 لەگوندی فجلیت لەش����اری تەڕتوس ،لەدایكبوە. بۆ ماوەی 10س����اڵ مامۆستای پەیمانگەی بااڵی هونەرەكانی شانۆ بوە لەسوریا. ئەكت����ەری ش����انۆ‌و س����ینەما‌و تەلەفزیۆن����ەو ژمارەیەك بەرهەمی س����ەركەوتوی لەبواری شانۆ‌و تەلەفزیۆن‌و سینەمای سوری‌و سینەمای جیهانی پێشكەش����كردوە ،بەتوانایەكی باشەوە ڕۆڵەكانی بەرجەستەكردوە ،گرنگترین ڕۆڵی ئەو لەسینەمای جیهانیدا بەرجەس����تەكردنی ڕۆڵی سەاڵحەدین بو لەفیلمی (مەملەكەتی ئاسمان).
شێركۆ بێكەس چ چ سەركردەیەكی
هێنایەوە كە ناتوانن دەقە فارسییەكەم بۆ بنێرن ،بۆیە منیش دوای چەند ساڵێك چاوەڕوانی ،ناچار لەئینگلیزییەوە كردم بەكوردی". بڕی���اره ئ���ه‌م کتێب���ه رۆژی 12ی ئه‌یلول له‌ناوه‌ندی رۆشنبیری ئه‌ندێشه له‌سلێمانی باڵوبکرێته‌وه.
لەكتێبی ( 955دەقیقە لەگەڵ ش���ێركۆ بێكەس- دا) كە (ش���ێرزاد هەینی) نوسەر ئامادەی كردوەو دەزگای ڕۆش���نبیری جەم���ال عیرفان لە ش���اری س���لێمانی چاپی كردوە ،چەن���د الیەنێكی پەنهانی ژیانی ئەو شاعیرە بەناوبانگەی كورد ئاشكرادەكرێ‌و لەیەكێ���ك لەو پرس���یارانەی كە لەب���ارەی (مام جەالل) س���كرتێری گش���تی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردس���تان ئاڕاس���تەی بێكەس دەكرێ ،شێركۆ بێكەس بەمجۆرە باس لەمام دەكات ":س���ەبارەت پەیوەندییم بە (مام جەالل)ەوە ،پێش (بەرگەڵو)و (س���ەرگەڵو) ،لەناوچەی (مەرگە)و (س���یروان)و
شێر
نییه‌ت����ی ئ����ه‌وه‌ت هه‌ی����ه ناوبانگ ده‌س���توبردێك بك ه له‌كاره‌كانت‌و په‌ی����دا بكه‌یت ده‌كرێت ئه‌و ه روبدات ه���ه‌وڵ ب���د ه په‌یوه‌ندی���ه پته‌وت���ر ب����ه‌اڵم له‌وانه‌ی����ه ماوه‌یه‌كی كورت كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان���ت بكه‌یته‌وه. بخایه‌نێت.
فه‌‌ریک روبه‌ڕوبونه‌وه‌یه‌ك���ت توش ده‌بێت به‌ه���ۆی دركاندن���ی نهێنیه‌كه‌وه، ی ی ناره‌حه‌تیه‌ك ئه‌وه‌ش ئه‌بێت ه هۆ زۆر بۆت.
(ئ برا لەو ها بێگ ئە زۆ لەك قان دو ل���
12
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
birura.awene@gmail.com
چی مێژوی ئێمە دەجوڵێنێت؟ ()2 _1 مەس���ەلەی چۆنیەت���ی دروس���تبونی گۆڕانکاری���ی مێژوی���یو چییەتی ئ���ەو ھێزو بکەرانەی کە مێژو دروس���تدەکەن‌و دەگۆڕن، بەش���ێکی گرنگ���ی زانس���تە کۆمەاڵیەتیی‌و ئینسانییەکان‌و بەش���ێکی گرنگی فەلسەفەو تی���ۆرەی سیاس���ییە .کەس���انێک ه���ه‌ن پێیانوایە ئەوەی مێژو دەجوڵێنێت ملمالنێی چینایەتییەو ئەم ملمالنێیەش بەپلەی یەکەم ملمالنێیەکی ئابوریی���ە .چین‌و توێژو گروپ‌و تاکەکەسەکان تەماح‌و قازانجە ئابورییەکانیان دەیانجوڵێنێ���ت .کەس���انێکی دیک���ە ب���اس لەوەدەک���ەن مێ���ژوی مرۆڤ مەس���ڵەحەت‌و تەماحی مادیی‌و ئابوریی نایجوڵینێت ،بەڵکو بیرو بۆچون‌و ئایدیاکان دەجوڵێنێت .نوسەرو زاناو ش���ارەزایان ئایدیاکان بەرھه‌مدەھێنن‌و دواتر ھێزی کۆمەاڵیەتی تایبەت ئەو بۆچونانە وەردەگ���رن‌و دەیانکەنە پاڵنەری س���ەرەکیی چاالکییەکانی���ان لەمێژودا .کەس���انێکی تر هه‌ن پێیانوایە ئ���ەوەی مێژو دەجوڵێنێت نە ئابوریەو ن���ە ئایدیا ،بەڵکو سیاس���ەت یان بڕیاری سیاس���ییە کە لۆژیکی تایبەتی خۆی هه‌یە نە کورتدەکرێتەوە بۆ لۆژیکی ئابوریی‌و نە بۆ فش���ا و هه‌یمەنەی ئ���ەم یان ئەو بیرو بۆچون‌و ئایدیا. بەبۆچونی من ھیچ یەکێ���ک لەم ڕوانینانە بەته‌نها ڕاست نین ،مێژو نە ئابوریی بەته‌نها، ن���ە بیروبۆچ���ون‌و ئایدی���اکان بەته‌نهاو نە سیاسەتیش بەته‌نها دەیجوڵێنێت ،زۆربەیجار هه‌مویان پێک���ەوە ئام���ادەن‌و پێکەوە مێژو دروس���تدەکەن‌و دەگۆڕن .بەاڵم ئەو ھۆکارانە هه‌میش���ە بەهه‌م���ان قورس���ایی‌و بەهه‌مان توانای پاڵنانی مێژویی���ەوە ئامادەن .ڕەنگە لەهه‌ندێ���ک ڕۆژگاردا بیرۆکەو ئایدیاکان مێژو بجوڵێنن ،بەاڵم لەڕۆژگارێکی دیکەدا لۆژیکی ئابوری���یو لەکاتێکی تردا لۆژیکی سیاس���یی ئەم کارە ئەنجامبدەن .بۆ نمونە "سەردەمی ڕۆشنگەریی" لەس���ەدەی هه‌ژدەهه‌مدا لەزۆر ڕوەوە س���ەردەمێکە ئایدی���اکان زۆرێ���ک ل���ەڕوداوەکان دەجوڵێن���نو کاریگەرییەک���ی گەورە لەس���ەر مێ���ژو بەجێدەھێڵ���ن .بەاڵم لە"س���ەردەمی دونی���ای نیولیب���رال"دا ،کە لەهه‌شتاکانی سەدەی بیسته‌مەوە تا ئەمڕۆکە بااڵدەس���تە ،ئەوەی ڕوداوەکان دەجوڵێنێت لۆژیکی ئابوریی نیولیبراالنەیە کە بازاڕ ھێزە سەرەکییەکەیەتی نەک ئایدیا .هه‌ندێکجاریش بڕی���ارە سیاس���ییەکان جوڵێنەری���ی مێژو و س���ەرچاوەی گۆڕانکارییەکانن ،وەک بڕیاردان لەس���ەر هه‌ڵگیرسان‌و بەشداریکردن لەجەنگە گەورەکان���ی دونیادا ،ک���ە بێگومان ھۆکاریی ئابوریی‌و سایکۆلۆژیی‌و ئایدیایی جیاوازیشیان لەپش���تەوەیە ،بەاڵم ئەوەی ک���ە جەنگەکان دەکات بەواقیعێک���ی بەرجەس���تە ئەو بڕیارە سیاس���ییانەیە ک���ە س���ەرکردەو پەرلەمان‌و پارتە سیاسییەکان دەیدەن .بەکورتی گۆڕانە گەورەکانی ن���او مێژو نە ویس���ت‌و تەماحی ئابوریی بەته‌نها ،نە فیکرو ئایدیاکان بەته‌نهاو نە بڕیارو س���ایکۆلۆژیای سیاس���یی بەته‌نها بەڕێوەیان نابەن ،بەاڵم دەش���ێت لەس���اتێک لەساتەکاندا یەکێک لەمانە بااڵدەست بێت. ئێس���تا ئەگەر س���ەرنجێکی خێرا لەدۆخی دونیای دوای ڕاپەڕینی هه‌رێمی کوردس���تان بدەین ،دەش���ێت ب���ەچ دەرەنجامێک بگەین؟ چ���ی مێژوی ئێمەی لەدونیای دوای ڕاپەڕیندا جواڵندەوە؟ ھێزی دروستبون‌و ئاراستەکردنی ڕوداوەکان چی بوە؟ لێ���رەدا چەند ھێڵێکی گش���تیی ش���یتەڵکردنەوەی ئ���ەو مێ���ژوە پێش���نیار دەکەم کە بێگومان پێویس���تیان بەکارلەسەرکردنی زیاتر هه‌یە. یەکەم :ئ���ەوەی ڕوداوە س���ەرەکییەکانی دروس���تکرد حەماقەت‌و گەمژەیی‌و سەرچڵیی سەدام حوسەین‌و ڕۆحی حیزبی بەعس وەک ھێزێک���ی بەڵتەجی دەس���ەاڵتگەرو موغامیر. دروس���تبونی دونیای دوای ڕاپەڕین مەحاڵبو بەبێ ک���ردەی داگیرکردن���ی کوەیت لەالیەن عێ���راق‌و دەرەنجامەکان���ی ئ���ەو داگیرکردنە لەس���ەر دەس���ەاڵتەکانی دەوڵەت لەعێراقدا. بڕێکی زۆری کردەی لەبەریەکهه‌ڵوەشاندنەوەی دەوڵەت لەعێراقدا ،پابەس���تی سیاس���ەت‌و بڕیارو سایکۆلۆژیای سەدام حوسەین‌و پارتە سیاس���ییەکەی بو .دروس���تبونی چوارچێوە س���ەرەکییەکانی دونیای���ەک ک���ە ڕاپەڕینی بەرهه‌مھێن���ا ،پابەس���تی بڕیارە سیاس���ییە هه‌ڵەکان���ی س���ەدام حوس���ەین ب���و وەک دیکتاتۆرێکی گەمژە ،بەاڵم موغامیر. دوه���ەم :عەقڵی���ەت‌و تەم���اح‌و خ���ەون‌و سایکۆلۆژیای سیاسیی دو ھێزە بااڵدەستەکەی کوردستان‌و فشارو قورسایی ئەو مێژوەی ئەم دو ھێزەی بەدرێژایی س���ااڵنی هه‌فتاو هه‌شتا بەیەکەوە گرێداب���و .ئەم مێژوەش مێژویەکی پڕ شەڕوشۆڕو ملمالنێ‌و ملشکانی سیاسیی‌و
ئەو لۆژیکە سیاسییە داخراوەی لەهه‌رێمدا دروستدەبێت لەگەڵ خۆیدا لۆژیکێکی ئابوریی‌و سەربازیی‌و ئەمنی داخراویی وەکخۆی دێنێتەکایەوە ئەمانەش جارێکی تر لۆژیکە سیاسییەکە داخراوترو ترسناکتر دەکەن س���ەربازیی‌و ڕەمزیی یەکتربوە .بونی ئەم دو ھێزە بەحوکمڕانی کوردستان بوە ھۆی ئەوەی سەرجەمی دەرکەوتە وێرانکەرو ناشیرنیەکانی ئەم ملمالنێیە دابەزێتە ناو بەشی هه‌رەزۆری کایەکان���ی کۆمەڵ���گای ئێم���ەوەو لەناوەوە دەس���کاری لۆژیکی ئیش���کردنی ئەم کایانە بکات‌و ب���ەو ش���ێوەیەش دایانبڕێژێتەوە کە لەگەڵ تەماح‌و خواس���تەکانی ئ���ەو ملمالنێ وێرانک���ەردا بگونجێ���ن .هه‌ڵگیرس���اندنی ش���ەڕی ناوخۆو دابەش���کردنی هه‌رێم بۆ دو میرنش���ینی حیزبی دەبێتە ئەو چوارچێوەیە کە ھێڵ���ە گش���تییەکانی ئ���ەم حوکمڕانییە دەستنیشاندەکات .بەرپابونی جەنگی ناوخۆ ئەگەرچی درێژکراوەی فەرهه‌نگ‌و عەقڵیەتی سیاس���یی ئەم دو ھێزە بو ،ب���ەاڵم ڕوداوی ٣١ئ���اب ڕوداوێک���ی تازەبو ،ئ���ەم ڕوداوە کۆتای���ی بەهه‌م���و حەرامێک���ی نەتەوەیی‌و نیش���تمانیی‌و ئەخالقیی ھێناو دەسکارییەکی ڕیشەیی ماناکانی سیاس���ەتکردنی لەدونیای ئێمەدا کرد ٣١ .ئاب کۆمەڵێک هاوکێش���ەی س���ەربازیی‌و سیاس���یی‌و ئەمنی���یو ئابوریی نوێی دروس���تکرد ،کە تا ئەمڕۆکە هاوکێشە بااڵدەستەکانن‌و بەشێکی گرنگیی دیاردەکانی دونیای ئێمە ئاراستە دەکەن .بەم مانایە ٣١ ئاب ته‌نها ڕوداوێکی سیاس���یی نەبو ،بەڵکو لۆژیکی دروستکردنی دونیای دوای ٣١ئاب‌و ڕێکخستنەوەی کوردستان بو لەسێبەری ئەو ڕوداوەدا. س���ێهه‌م :ئەو لۆژیکە سیاسییە داخراوەی لەهه‌رێم���دا دروس���تدەبێت لەگ���ەڵ خۆی���دا لۆژیکێک���ی ئابوری���یو س���ەربازیی‌و ئەمنی داخراویی وەکخ���ۆی دێنێتەکایەوە ،ئەمانەش جارێک���ی تر لۆژیکە سیاس���ییەکە داخراوترو ترس���ناکتر دەکەن .ئ���ەوەی لەدونیای دوای ڕاپەڕیندا ڕوداوەکان ئاراستە دەکات تێکەڵبونی ترسناکی لۆژیکی سیاسیی‌و لۆژیکی ئابوریی‌و لۆژیکی س���ەربازییە بەیەکتری .سیاس���ەت دەبێت بەبازرگانیی‌و بازرگانییش بەسیاسەت، بەش���ێوەیەک نە لۆژیکی سیاسەت دەتوانێت وەک لۆژیکی سیاس���یی کاربکات‌و نە لۆژیکی ئابوریش وەک لۆژیکێکی ئابوریی سەربەخۆ. تێکەڵکبون���ی ئ���ەم دو لۆژیک���ە داخ���راوە بەیەکتری دەبێتە س���ەرچاوەی دروس���تبونی نوخبەیەکی کۆمەاڵیەتی نوێ کە بەفیرعەون‌و ب���ارۆن‌و ملیۆنێرە تازەکان���ی دوای ڕاپەڕین ناودەبرێن .ئەم ملیۆنێرە تازانەش سەرجەمی ئەو پەیوەندییان���ە وێراندەکەن کە لەدونیای ئێم���ەدا دیاردەی دەوڵەمەندب���ون‌و دیاردەی هه‌ژاریی ئاراس���تەدەکەن‌و بەتایبەتی کردەی دەوڵەمەند لەهه‌م���و ڕەهه‌ندێکی ئەخالقیی‌و یاسایی دادەبڕن. چوارەم :ئەو دۆخەی س���ەرەوە نەک ته‌نها دۆخێک���ی کۆمەاڵیەتیی تەواو ناهاوس���ەنگ دروستدەکات ،بەڵکو ژیانی نوخبە فیرعەونییە تازەک���ەش بەت���ەواوی لەژیانی س���ەرجەمی کۆمەڵگای ئێمە دادەبڕێت‌و بەدەیان ش���ێوە دەکەون���ە دەرەوەی کۆمەڵگای ئێمەوە .ئەم دابڕانە لەئاستە فیزیاییەکەیدا لەدروستکردنی ئ���ەو کۆش���ک‌و ق���ەاڵو ش���ارە داخراوانەدا بەرجەس���ته‌دەبێت کە پاراستنیان پێوستیان بەژمارەیەک���ی گ���ەورەی پاس���ەوان هه‌یەو ھێشتنەوەش���یان پێویس���تی بەدروستکردنی لەشکری ئاشکراو نھێنی‌و یەکەی سەربازیی‌و ئەمنیی تایبەت هه‌یە.
بیروڕا
پرۆژەکانی سازان‌و خەساندنی حوکمی قانون سەربەست کەرکوکی باش���وری کوردس���تان؛ بەهەرێ���م‌و دەرەوەی هەرێمەکەش���یەوە ،توش���ی کۆمەڵ���ێ دەردو ڕەوێ قەیران بۆتەوە، کە چ یەکیەک‌و چ بەگشت ،بونەتە هۆی تاڵ���ی ژیان‌و گ���رژی گوزەرانی خەڵک‌و هەڕەش���ەکردن لەهەر نیازو بۆچونێکی گەشەس���ەندنی دوارۆژی نیش���تیمان‌و هاواڵتی���ان .یەکێ���ک ل���ەو پەتایانە کە هۆکاری دروستبون‌و دەردو دەرمانەکەی لەگیرفان���ە عەقڵ���ی سیاس���ییەکانی خۆماندای���ە؛ تێگەیش���تنیانە لەجۆری بەرێوەبردنی دەسەاڵت‌و مامەڵەکردنیانە لەگەڵ کۆڵەگەکانی پرۆسەی سیستەمی دیموکراتیەت .ئەو کۆڵەگە بنەڕەتیانەی ک���ە هەڵگری بنیاتی ئ���ەو حوکمڕانیەن کە لەناو جەرگەی کایەی دیموکراس���یدا لەدایکدەبێت: کۆڵەگەی بواری ئاش���تیانەی فرەحیزب���یو رێکخراوەیی؛ وات���ە هەبونی ئ���ازادی بەقان���ون رەنگرێژک���راو ،ب���ۆ دامەزراندنی حیزبی سیاس���ی ،سازدانی رێکخ���راوەی فیکریو دین���یو چێکردنی رێکخراوەی کۆمەاڵیەتی . کۆڵەگەی هەبونی دەوڵەتی یاسایی؛کە تیایدا دەسەاڵت‌و دەوڵەت بەیەکسانی ماف‌و بەرپرس���یارێتی هاواڵتیانی خۆی دەپارێزیت‌و مسۆگەر دەکات. کۆڵەگ���ەی جی���اوازی ئ���ەرکودەس���ەاڵتەکانی دەس���ەاڵتەکان؛ پەرلەمان،ئەنجومەن���ی جێبەجێ���کارو دەزگاکانی دادوەریی. کۆڵەگەی گواس���تنەوەی دەسەاڵتبەش���ێوازی یاس���ایی‌و قانون���ی؛ واتە هەبونی نەخش���ەرێگایەکی چوارچێوەی یاساییو قانونی بۆ دەستاودەستکردنی حوک���م‌و دەس���ەاڵت لەحیزبێک���ەوە بۆ ئەویترو لە کەسێکەوە بۆ کەسێكی تر. هەڵبەتە بەپێی رێنمایی یاساییو ئاکامی هەڵبژاردن‌و ڕادانی هاواڵتیان. مخاب���ن ،لەهەرێم���ی بەن���او نیمچە س���ەربەخۆی کوردس���تاندا ،لە س���اڵی ١٩٩١ەوە تاوەک���و ئێس���تا ،لەب���ەر
س���یکاریزمی حیزب���ی ،هیچ ی���ەك لەو کۆڵەگانە ،نە بەباشی رێزیان لێگیراوەو نە حیس���ابێکی قانون���ی ئەوتۆیان لەبۆ کراوە؛ تا ئێس���تاش قانونێکی دروست‌و شیاومان نییە بۆ بواری ئاشتیانەی فرە حیزبی‌و رێکخراوەیی .تائێستاش لەبری دەوڵەتی یاسایی ،دەستێوەردانی حیزبی دەس���تەبااڵو بڕی���اردەرە .تائێس���تاش گواس���تنەوەو دەستاودەس���تکردنی دەسەاڵت‌و حوکم بەش���ێوازی یاساییو قانون���ی ،ن���ە جێبەجێک���راوەو نە رێز گی���راوە لەئیرادەی جەم���اوەرو دەنگی خەڵک .دوا نمونەش ،ل���ەم کارو کردە ئەنتی دیموکراتیانە ،س���وربونی پارتی بەناو دیموکراتی کوردستانە ،لەمانەوەی ناقانونی‌و درێژکردنەوەی نایاسایی بەڕێز کاک مەس���عود بارزان���ی ،لەپلەوپایەی سەرۆکی هەرێمی کوردستانی عیراق! هەڵبەت���ە هەرهەمو حی���زب‌و کۆمەڵە سیاس���ییەکانی کوردس���تان ،لەسەروی هەموش���یانەوە پارتی ،ئەگ���ەر باوەڕی نەگ���ۆڕو ب���ڕوای تەواوی���ان هەبوای���ە بەسیستەمی دیمواکراتیانەی حوکمڕانی، دەبو هەر خۆیان ببونایە بەپێش���ەنگی هەڵکشانی سیستەمی دیموکراسی ،ببونایە بەپارێزەری جێگیرکردنی چوار کۆڵەگەی سیس���تەمی دیموکراتیەت‌و بەهاندەری بەرەوپێش���ەوەبردنی حوکمڕانیەک���ەی. ئەگ���ەر پارتی���ش لەباوەڕنەک���ردن، لەرێزنەگرتن لەو پرنس���یپ‌و کۆڵەگانە، لەس���ەروی هەمویانەوە بێت – کە بەڵێ لەس���ەرویانەوەیە ،ئاخۆ حیزبەکانی تر هەڕەشەی کردە ئەرمەغانی دیموکراتیەتی ( گ���ۆڕان ،یەکێتی ،یەکگرتو و کۆمەڵ) شل‌و سەقەت‌و شەڕەنگێزیی ئەم هەرێمە ب���ەچ مافێ ،ب���ەچ تێگەیش���تنێ ،بەچ داماوە؟ ئەسڵەن بۆچی (گۆڕان) بۆ ئەم رەوایەتییەک،ش���ێلگیرانە ئەمدەس���ت‌و مەس���ەلە بەقانون کۆتاهاتوە ،پرۆژەی ئەودەس���ت ،هەوڵ���دەدەن پ���رۆژەی سازانی پێشکەش کردوە؟ بۆچی دەبێت بەناو(سازان‌و چارەسەری) ئەو قەیرانە (یەکێتی +د .بەره���ەم) پرۆژەی تازە دروس���تکراوەی س���ەرۆک ،پێش���کەش پێشکەش بکەن بۆ کێشەیەک کە خۆیان دەکەن! بۆچی لەو دو س���اڵەی رابردودا دو س���اڵ لەمەوپێش وەک���و رێککەوتن لەژێ���ر س���ەقفی پەرلەمان���ی خەڵکی لەگ���ەڵ پارتی���دا بڕاندبویانەوە؟ یەعنی کوردس���تاندا ئەو کارەو دەستوری نوێ چ���ی ،مەکتەب���ی سیاس���ی (یەکێتی) یا هەموارکراوی کوردستانیان نەگەیاندە خ���ۆی پرۆژەیەکی س���ازان پێش���کەش پوختان���دن؟ بۆچ���یو ک���ێ ب���و لەناو بکات‌و کەچ���ی وەک���و (دو قاڕنەیش) حەرەمی پەرلەماندا ،بۆ بەربەستکردنی کاک د .بەره���ەم پ���رۆژەی س���ازانی ئەو هەموارکردنە ،ش���ەقازللەو بۆکس‌و زیاتری خۆی پێشکەش بکات یا بیخاتە
کۆڵەگەی گواستنەوەی دەسەاڵت بەشێوازی یاسایی واتە هەبونی نەخشەڕێگایەکی یاساییو قانونی بۆ دەستاودەستکردنی حوکم‌و دەسەاڵت لەحیزبێکەوە بۆ ئەویترو لەکەسێکەوە بۆ کەسێكی تر هەڵبەتە بەپێی ئاکامی هەڵبژاردن‌و ڕادانی هاواڵتیان
ئ���اراوە!؟ ئای���ا ئەمە خ���ۆی لەخۆیدا بەڵگ���ەی حاش���اهەڵنەگری منمنۆکێی‌و دەستەدەس���تەیی ن���او یەکێت���یو هتد ....نییە؟ بۆچی یەکگرتوی ئیس�ل�امی سیاس���ەت‌و هەڵویستی "خورمش"یانەی هەڵب���ژارد ب���ۆ مەس���ەلەیەکی وا چارەسەرس���ازی گۆڕانکاری‌و بەرامبەر بەمیللەتێکی ژیردەس���تەو چەوساوەی زوڵمی مێژو ! الیەنەکان لەس���ەروی هەموش���یانەوە (پارتی) ئەگەر بڕوایان بەپرنسیپەکانی سیستەمی دیموکراس���ی هەبایە ،دەبو پرس���ی س���ەرۆکی هەرێمی کوردستانی عیراقیان ،بەپێ���ی قانونی ژمارە ١٩ی س���اڵی ٢٠١٣چارەسەر بکردایە .لێرەدا پرس���یارگەلێک دێنە ئ���اراوەو کوردانە لێمان دەپرسن: ئای���ا حوکمڕان���ی عیراق���ی فیدراڵس���ەرۆکایەتییە یاخود پەرلەمانی؟ ئایا س���ەرۆک لەعیراق���دا ،پڕدەس���ەاڵتە یا تەش���ریفاتییە؟ لەدەوڵەت���ی مەرکەزیدا دەسەاڵتی سەرەکی الی سەرۆک کۆمارە ی���ا الی س���ەرۆکوەزیرانە؟ باش���ە ئایا کوردس���تانی عێراق ،هەرێمێکی س���ەر بەعێراقە یا دەوڵەتی سەربەخۆ؟ ئەگەر بەشێکە لەعێراق ،ئەی نابێت سیستەمی حوکمڕانییەکەی هەمان سیستەمی بەغدا بێ���ت؟ دەی ئەگەر ب���ەزۆر ،بەئارەزو، لەبەر خاتری خاتران ،بەپاڵەپەس���تۆ، بەسیاس���ەتی هەڵمبگ���رە هەڵتدەگرم، لەب���ەر تەوزیعاتی پلەو دابەش���کردنی پایەی حوکم‌و خزمخزمێنەی دەسەاڵت، ئ���ەم پل���ە نازەروریەی کوردس���تان بۆ بااڵی کاک مەس���عود ب���ڕراوەو دوراوەو جوغزێن���راوە ،ئەی بۆ ه���ەوڵ نادرێت ن���اوی هەرێمەک���ەش بگ���ۆڕن‌و بیکەنە (میرنیشینی کوردستانی بارزانی؟) دەی جورئەت بکەن ،ئ���ەو بڕیارە مێژوییەش بدەن‌و ....چش لەدیموکراسیەت ،چش لەیەکس���انی ،چش لەحوکم���ی قانون، چ���ش لەنەبونی موچ���ەو خزمەت‌و کار، چش لەتۆران���ی الوان بەرەو هەندەران، چش لەخەباتی سەدان ساڵەی رۆڵەکانی کوردی س���تەمدیدەی دەستی دەرەکی‌و ناوەکی نیشتیمان!
كۆمه‌ڵگای ته‌ماشاكار
ناچاالكێتی فۆرمی ژیانی هاوچه‌رخه لهو بۆشگه‌شانۆییه‌ی به‌رهه‌مهێنانی هاوچه‌رخ ئه‌فراندویه‌تی
ئومێد حه‌مه‌عه‌لی لهو كۆمه‌ڵگایانه‌ی ئاس���تی هاوچه‌رخی گه‌شه‌كردنی به‌رهه‌مهێنانیان به‌ده‌ستهێناوه، هه‌مو ژیان وه‌ك كۆمه‌ڵێكی گه‌وره‌ی ش���انۆ ده‌رده‌كه‌وێ .هه‌مو شتێ كه‌پێشتر راسته‌وخۆ‌و ب���ێ نێوه‌ن���د ئه‌زمونك���راوه ،له‌ئێس���تادا ته‌سكبوه‌ته‌وه له‌پێوابونه‌كانا(ته‌سه‌وره‌كانا). ئێرنس���ت دیبۆر لێره‌یا راس���ت ب���ۆی چوه، س���ه‌رده‌می هاوچه‌رخ���ی به‌رهه‌مهێنان ئه‌و جیهانه‌گیانی ،س���ایكۆلۆژی‌و كۆمه‌الیه‌تیه‌ی پێكیهێن���اوه ده‌رچونێك���ی بنچینه‌ی��� ه له‌راسته‌قینه‌ی ناخه‌كیانه‌ی ژیان .له‌ناوه‌وه‌و له‌س���ه‌ره‌تادا ،ژیان ئاوێزانبونی بێ نێوه‌ند‌و راس���ته‌وخۆیه‌له‌ته‌ك هه‌م���ودا ،له‌ته‌ك ژیان خۆی كه‌پێناس���ه‌نه‌كراوه ،تاورده‌كاریه‌كان‌و دیارده‌كان���یو ،ئه‌زمونكردنیان���ه‌له‌ڕێگ���هی به‌ریه‌ككه‌وتن‌و تێكگیریه‌كانی مرۆڤ خۆیه‌وه، هه‌م له‌ئاس���تی گیانی‌و هه‌م له‌س���ه‌ر ئاستی فیزیكی .ئه‌مه‌ی��� ه ئه‌زمونكردن ،گوزه‌ركردنه ن���ه‌ك بۆ ده‌رچ���ون ل���ه‌وه‌ی ئه‌زمونده‌كرێ، تێپه‌ربون���ه به‌به‌رده‌وام���ی تاده‌گاته‌كۆتای، كه‌بۆ ژیان كۆتای بریتیه‌له‌مردن .گه‌شه‌كردنی به‌رهه‌مهێنانی هاوچه‌رخ به‌دیوێكیدا پاڵدانه‌وه‌و به‌پاش���داهێنانی ئه‌زمونك���ردن‌و ژیانكردن���ه له‌داكه‌وت‌و له‌راسته‌قینه‌داو ،گواستنه‌وه‌یه‌تی بۆ نێو جیهانی پێوابونه‌كان‌و ته‌س���ه‌وره‌كانی
ژیان‌و شانۆ له‌بنه‌ڕه‌تدا یه‌كن ،چونكه ژیان خۆی خه‌سڵه‌تی ئۆنتۆلۆژیانه‌ی بنه‌ڕه‌تی ئه‌وه‌یه ،شانۆیه ،به‌اڵم شانۆیه‌كی داكه‌وتیانه‌و راسته‌قینه‌ی مرۆڤ له‌جیهان مرۆڤ خۆی .تایبه‌تێتی پێوابونه‌كانی مرۆڤ ترازانێكی ت���ه‌واوه‌له‌داكه‌وت ،دۆخێكه‌مرۆڤ پێش گه‌یشتنی یان ئاماده‌بونی له‌سه‌ر زه‌مینی واقی���ع به‌رهه‌می ده‌هێنێ ،ی���ان لهو دۆخه‌ی دیبۆر باس���ی ده‌كا ،ئه‌م ره‌وش���ه‌له‌هه‌ناوی به‌رهه‌مهێنان���ی هاوچه‌رخ���هوه له‌دایكده‌بێ. ئ���هو ته‌وژم���ه په‌الم���ارده‌ره پاره‌ویس���ته‌ی پرۆس���هی به‌رهه‌مهێنانی س���ه‌رمایه‌داری پێ ده‌ناسرێته‌وه ،ئیش له‌س���ه‌ر دورخستنه‌وه‌ی مرۆڤ‌و ژیانی راس���ته‌وخۆ‌و داكه‌وتیانه‌ده‌كا، له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌ش���ێكی گه‌وره‌ی به‌رهه‌مهێنان
كه‌بونیاد‌و پێكهاته‌ی شانۆن له‌دۆخی ئاماده‌ی مرۆڤ له‌پێوابونه‌كانا ،ده‌توانێ پێشبكه‌وێ‌و ره‌هه‌ندی هه‌ڵپه‌خوازانه‌ی س���ه‌رمایه‌بۆ قازانج تێربكا. ژیان‌و شانۆ له‌بنه‌ڕه‌تا یه‌كن ،چونكه‌ژیان خۆی خه‌س���ڵه‌تی ئۆنتۆلۆژیان���هی بنه‌ڕه‌تی ئه‌وه‌یه ،شانۆیه ،به‌اڵم شانۆیه‌كی داكه‌وتیانه‌و راس���ته‌قینه‌ی مرۆڤ له‌جیه���ان .دیاره‌ئه‌گه‌ر ش���انۆ ڕۆڵگێڕان بێ ،ئه‌وا هیچ كاتێك مرۆڤ لهو ڕۆڵگێڕان‌و ناسنامه‌یه‌ی شانۆ به‌وی ده‌دا جوداناكریته‌وه .ش���انۆ له‌جیه���ان‌و له‌ژیانا، واتای ئه‌زمونكردنی ئه‌و ڕۆڵ‌و تایبه‌تێتیانه‌ی ه كه‌هی مرۆڤ خۆی نین‌و ،گوزارش���ت له‌بونی راس���ته‌قینه‌ی م���رۆڤ ناك���ه‌ن ،ئه‌وه‌نده‌ی گواس���تنه‌وه‌ی مرۆڤه‌ب���ۆ بێ ڕۆڵ���یو دۆخی پابه‌ندبون���ی به‌و ڕۆڵ ه تایبه‌ت یان گش���تیه حه‌شاماتیه‌ی بۆی بژارده‌و دیاریده‌كرێ. ش���انۆ ،دیاره‌كه‌مت���ر له‌س���ه‌ر ئاس���ت ه هونه‌ریه‌كه‌ی ،به‌اڵم دیوه هێمایه‌كه‌ی وه‌ربگرین له‌دایكبونی ره‌وش���ی پاسیڤبون‌و ناچاالكێتی مرۆی���ه ،به‌چه‌ش���نێك ئی���دی ئه‌زمونكردنی دونیا ،ش���ادی ،غه‌مگینی ،ی���اری ،ئاره‌زو، پێكه‌نین‌و گری���ان ،ئه‌زمونكردنی هاورێیه‌تی، عیش���ق ،ئه‌زمونكردنی ئه‌ویتر‌و هه‌رش���تێكی دیكه ،له‌راس���ته‌وخۆی بێ نێوه‌نده‌وه‌ده‌بێته ئه‌زمونكردنێك���ی ئه‌زموننه‌ك���راو ،ژیانێك���ی تاقینه‌ك���راوه .ش���انۆ به‌وات���ا دیبۆریه‌كه‌ی داب���ران‌و نامۆبون���ه ،بچڕان���ی په‌یوه‌ن���دی راسته‌وخۆی مرۆڤه به‌داكه‌وتێتی‌و راستینه‌ی ژیانی خۆیه‌وه. هه‌م���و ش���ێوه‌و ئایكۆنه‌كان���ی ده‌وروبه‌ر له‌جیهانی س���ه‌ربه‌خۆی ش���ێوه ئایكۆنه‌كاندا كۆبونه‌ت���هوه ،ك���ه له‌ن���اوه‌وه‌درۆی گهوره خواردنی پێده‌به‌خش���ێ .ش���انۆ به‌گش���تی، وه‌ك ره‌تكردنه‌وه‌یه‌ك���ی كۆنكرێت���ی ژی���ان، جوله‌ی خۆبه‌خۆی ش���ته‌نازیندوه‌كانه .شانۆ
له‌هه‌مانكاتا له‌خودی خۆیا هه‌لگری كۆمه‌ڵگه‌و به‌شێكی كۆمه‌ڵگه‌و ،ئامرازی یه‌كخستنه .وه‌ك به‌ش���ێكی كۆمه‌ڵگه‌ئه‌و به‌رونی وه‌ك كه‌رت‌و س���ێكته‌رێك ده‌رده‌ك���ه‌وی ،كه‌هه‌مو روانین‌و هۆش���یاریه‌كان له‌س���ه‌ر خۆی چڕده‌كاته‌وه. به‌هۆی ئ���ه‌وه‌ی ،كه‌ئه‌م س���ێكته‌ره داب هشو پارچه‌پارچه‌یه ،ش���انۆ ده‌بێت���ه كۆبونه‌وه‌و چڕبونه‌وه‌ی روانینی درۆ‌و هۆشیاری درۆ. ئه‌م تێگه‌یشتنانه‌ی دیبۆر بۆ ده‌ركه‌وتنی جیهانی ده‌وروبه‌ر له‌شێوه‌كانا ،به‌رۆشنی ئه‌و بۆشگه هاوچه‌رخه‌ی ئێس���تامان نیشانده‌دا، كه‌تیایدا جیه���ان ناتوانێ وه‌ك ئه‌وه‌ی ههیهو ئاماده‌یه‌خ���ۆی ده‌ربخ���ات ،ده‌ركه‌وتنه‌كانی له‌وێناكردنه‌وه‌كانیدای���ه ،ئه‌م���ه‌ش ئ���هو چه‌ش���نه دابران���هی بونیادناو‌ه ك���ه‌له‌نێوان مرۆڤ‌و ده‌وروبه‌ری خۆی���ا هه‌یه .كۆبونه‌وه‌و چربونه‌وه‌ی جیهان���ی واقیعی له‌چوارچێوه‌ی ئایكۆن‌و ش���ێوه‌كانا ره‌هه‌ندی ره‌تكه‌ره‌وه‌ی ژیان‌و داكه‌وتی هه‌ڵگرتوه .ره‌تكردنه‌وه‌لێره‌دا هێمایه‌ك���ی رۆشنه‌به‌خه‌س���ڵه‌تی بنچین���هی ش���انۆ به‌وات���ا دیبۆریه‌ك���هی ،له‌به‌رئه‌وه‌ی البردنی دیوه‌راسته‌قینه‌و ره‌سه‌نه‌كه‌ی ژیان‌و ب���ون له‌رێگه‌ی ش���انۆوه ،كه‌وێنا‌و ش���ێوه‌ی ئ���هو ژی���ان‌و بونه‌ده‌گوازێت���هوه ،دواج���ار ده‌بێته‌س���ڕینه‌وه‌ی ژیان وه‌ك ئه‌وه‌ی ههیهو پێویس���ته‌درك‌و ئه‌زمونبكرێ ،بۆ چه‌شنێك له‌ژیان���ی ناراس���ته‌وخۆی ئه‌زموننه‌كراو .ئه‌م ره‌تكردنه‌وه‌یه‌ده‌توانێ پۆزه‌تیڤانه‌خۆی نمایش بكا ،هه‌ر ئه‌مه‌شه‌وایكردوه‌مرۆڤی هاوچه‌رخ لهو بۆشگه‌وفه‌زایه‌دا به‌ئاستێك غه‌رقببێ له‌توانای ناسینه‌وه‌ی ژیان‌و بونی ره‌سه‌ندا نه‌بێ .نه‌ك توانای ناس���ینه‌وه‌و ئاگامه‌ندبونه‌وه‌بزرده‌كا، ئه‌سڵه‌ن ئه‌و دۆخه‌ناره‌س���هنو شێوه‌یه‌وه‌ك ڕه‌سه‌نێتی‌و بنه‌ره‌تی قه‌بولده‌كا.
»» 19
بیروڕا
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
birura.awene@gmail.com
دو هۆكاره بنه‌ڕه‌تیه‌كه‌ی قه‌یران ه سیاسیه‌كه‌ی هه‌رێم د .هادی عه‌لی له‌ماوه‌ی چه‌ند س���اڵی ڕابوردوداو تائه‌م چركه‌ساته‌ش��� ی له‌گه‌ڵدابێ���ت ،ڕه‌نگه هیچ پرس���ێك ی تر ی سیاس���ی ئه‌وه‌نده‌ی پرس ی س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ،تێك���ڕا ی جه‌ماوه‌رو میدیاو ڕۆش���نبیران‌و الیه‌نه سیاس���یه‌كان ی به‌خۆوه س���ه‌رقاڵ نه‌كردبێت‌و مش���تومڕو دیالۆگ‌و ج���ه‌ده‌ل‌و دانوس���تانی له‌باره‌و‌ه نه‌كرابێ ،تاگه‌یش���ت ه ئهوه ی كه‌پرۆس���ه ی سیاس��� ی به‌گش���تیو ته‌نانه‌ت په‌رله‌مان‌و حكومه‌تیش���ی ڕوب���ه‌ڕوی ته‌نگژه‌یه‌ك��� ی ئاڵۆزكردو قه‌یرانێكی تری خس���ته س���ه‌ر لیس���تی قه‌یران���ه زۆرو جیاجیاكان���ی ئه‌م هه‌رێمه. ئه‌گه‌ر خوێندنه‌وه‌یه‌ك���ی وردو بابه‌تیان ه بۆكێش���هو هۆكاروپاڵن���ه‌ره جیاوازه‌كان ی ته‌نگژه‌ك���هو ئامانج���ه دی���ارو نادیاره‌كان ی بكه‌ی���نو هه‌ڵوێس���ت‌و بۆچون‌و پ���رۆژه ی الیه‌ن ه سیاس���یه نه‌یاره‌كان شیبكه‌ینه‌وه، ئه‌وڕاس���تیه‌مان الڕون ده‌بێته‌وه كه‌پرس��� ی سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم ته‌نها ڕواڵه‌تی ده‌ره‌وه ی كێش���ه‌كه‌یه‌و له‌ئێس���تادا بوه‌ته‌عینوانێك ی گه‌وره‌و سه‌رنجڕاكێش ،الیه‌نه سیاسیه‌كان له‌ژێر ئ���ه‌م عینوانه‌دا پ���رۆژه‌و ئه‌جێندا ی خۆی���ان ب���ۆ مامه‌ڵه‌ك���ردن له‌گ���هڵ كۆ ی كێش���هو گیروگرفته‌كانی تری سیس���ته‌م ی حوكمڕانی هه‌رێمدا خس���تۆته‌گه‌ڕ .ئه‌گینا جهوههرو سه‌رچاوه‌ی ڕاسته‌قینه‌ی قه‌یران ه سیاس���یه‌كه‌ی هه‌رێم‌و دیو ی ناوه‌وه ی ئه‌م قه‌یرانه‌ی ئێستا دهگهڕێتهوه بۆ دو هۆكار ی تر ی سه‌ره‌كی: یه‌كه‌میان :نه‌بونی هاوس���ه‌نگ ی پێویست له‌دابه‌ش���كردن ی ده‌س���ه‌اڵت له‌نێ���وان هێ���زه سیاس���یه‌كاندا ،كه‌خۆی ل���ه‌الواز ی دامه‌زراوه‌ی ی بون���ی ده‌زگاكان ی حكومه‌ت‌و زاڵبون���ی حیزبی���ه‌ت له‌الی���ه‌ن دو حیزب ی ده‌سه‌اڵتداره‌وه به‌سه‌ر تێكڕا ی جومگه‌كان ی ده‌س���ه‌اڵت ی سیاس��� ی هه‌رێمدا ده‌نوێنێت، به‌وش���ێوه‌یه ی ك ه هه‌رله‌سه‌ره‌تاو‌ه له‌نێوان دو پارت��� ه حوكمڕانه‌ك���هی هه‌رێمداو دواتر له‌سه‌ر بنه‌مای ڕێكه‌وتنی ستراتیژی دوقۆڵ ی نێوانیان دابه‌شكراوه‌و موماره‌سه‌ده‌كرێت.
به‌اڵم له‌ئێس���تادا دیاره چه‌ن���د هێزێك ی تری سیاس���ی نوێ هاتونه‌ته ناو هاوكێش ه سیاس���یه‌كه‌وه‌و بونه‌ت���ه به‌ش���ێك ی زیندو و ئه‌كتی���ڤ له‌په‌رله‌م���ان‌و حكوم��� هتو زیات���ر هه‌س���ت به‌الس���ه‌نگ ی ده‌س���ه‌اڵت ده‌كه‌ن‌و داواده‌كه‌ن جارێكی تر ده‌س���ه‌اڵت به‌شێوه‌یه‌كی هاوس���ه‌نگ دابه‌شبكرێته‌وه. هه‌مو الیه‌نه‌كان ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ به‌ده‌ربڕین���ی جیاجی���ا ئ���ه‌م داخ���وازی‌‌و ئامانجه‌ی���ان هه‌ی���هو تاڕاده‌یه‌ك���ی زۆریش ئامان���ج‌و داخوازیه‌كی ڕه‌وایه‌و پێویس���ت ه له‌سه‌ر دوالیه‌ن ه ده‌سه‌اڵتداره سه‌ره‌كییه‌كه ی هه‌رێم ،ڕێزی لێبگ���رن‌و مرون هتو ئاماده‌ی ی بنوێنن بۆڕاستكردنه‌وه‌ی السه‌نگیه‌كان. هۆكاری دوه‌می���ان :نه‌بونی دادپه‌روه‌ر ی له‌دابه‌ش���كردنی ماڵ‌و س���امانی گش���تیدا، كه خ���ۆی له‌ته‌ش���ه‌نه‌كردنی گه‌نده‌ڵیه‌ك ی بێس���نوردا ده‌نوێنێ���ت‌و بوه‌ته ه���ۆكار ی ده‌وڵه‌مه‌ندبونی ناش���ه‌رعی‌و له‌ڕاده‌به‌ده‌ر ی كه‌مینه‌یه‌كی زۆركه‌م له‌به‌رپرس���ه بااڵكان ی حیزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كان‌و ده‌وروبه‌ره‌كانیان‌و ئه‌و بازرگان‌و س���ه‌رمایه‌دارانه ی كه‌هاوكارو هاوبه‌ش���ن له‌گه‌ڵی���ان ..له‌به‌رامب���ه‌ردا زۆرین���هی زۆری میلل���ه‌ت له‌بارودۆخێك ی زۆردژوارو ناهه‌م���واردا ده‌ژی���ن ،به‌تایبه‌ت ی دوای س���ه‌رهه‌ڵدان ی قه‌یرانی بڕینی بودجه‌و موچ���ه له‌الیه‌ن به‌غ���داوه‌و دابه‌زینی نرخ ی نه‌وت‌و چه‌ندین قه‌یران ی تر كه ئاس���ه‌وار‌ه نه‌خوازراوه‌كان���ی هه‌م���و ئ���هو قه‌یرانان ه به‌پل���ه ی یه‌ك���ه‌م ڕوده‌كات���ه توێژه‌كان��� ی جه‌م���اوه‌رو چینه‌ه���ه‌ژارو كه‌مده‌رامه‌ته‌كان به‌گش���تیو توێ���ژی الوان‌و ده‌رچوان���ی كۆلێژو په‌یمان���گاكان به‌تایبه‌تی .هه‌روه‌ها ته‌ش���ه‌نه‌كردنی دیارده‌ی بێكاری‌‌و هه‌ژار ی ده‌س���ه‌اڵته‌كان‌و گه‌یش���تن به‌هاوس���ه‌نگ ی كه له‌ئێس���تادا بوه‌ته هۆكاری كۆچكردن ی له‌وب���واره‌دا ،هه‌رچیی���ه‌ك ده‌ك���ر ێ به‌لێشاو به‌ره‌و هه‌نده‌ران‌و گرتنه‌به‌ری ڕێگا ی پێویس���ته له‌خزمه‌ت���ی به‌دامه‌زراوه‌یكردن‌و هاتونه‌هات‌و پڕمه‌رگه‌س���ات .له‌هه‌مانكاتدا به‌نیش���تیمانیكردنی تێك���ڕا ی ده‌زگاكان ی بێزاری‌‌و نیگه‌رانیه‌كانی توێژه‌كانی جه‌ماوه‌ر سیس���ته‌می ده‌س���ه‌اڵتدا بێت .نه‌ك هه‌ڵ ه به‌وهۆیه‌وه گه‌یشتۆت ه چڵه‌پۆپه‌و به‌شێواز ی به‌هه‌ڵه چاره‌سه‌ر بكرێت‌و جارێكی تر هه‌ڵه ی نێوان دو حیزبه‌كه فراوان بكرێت بۆ نێوان جیاجیا ته‌عبیری لێده‌كه‌ن. ئێس���تا كه دیالۆگ‌و دانوس���تان ی نێوان پێنج حیزب‌و هه‌مان شێوازی(موحاسه‌سه) الیه‌نه سیاس���یه‌كان به‌رده‌وام���هو هه‌ندێ وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ك��� ه له‌حكومه‌ت��� ی ناوه‌ند ی به‌ره‌وپێشچونیش���ی پێوه‌دی���اره ،گرنگ��� ه موماره‌س���ه ده‌ك���رێ دوپ���ات بكرێته‌وه. هه‌م���و الیه‌نه‌كان دیدو بۆچ���ون‌و ئامانج ی چونكه(موحاسه‌س���ه) سه‌رده‌كێش���ێت ڕۆشنیان لهمبارهیهوه هه‌بێت‌و مه‌به‌ستیان بۆ پش���ێوی ده‌س���ه‌اڵت‌و پاش���اگه‌ردانی‌‌و بێ چاكس���ازی ڕیش���ه‌یی ئ���هو دو هۆكاره ته‌شه‌نه‌كردنی زیاتری گه‌نده‌ڵی‌‌و فروانبون ی بنه‌ڕه‌تییه‌ی س���ه‌ره‌وه بك���ه‌ن ،نه‌ك ته‌نها ڕوبه‌ره‌كه‌ی‌‌و هیچ چاكس���ازیه‌كی ل ێ نایه‌ت ه به‌هه‌ن���دێ چاره‌س���ه‌ر ی ڕواڵه‌ت���یو یه‌كتر دی. ئه‌وه‌ش���ی ك��� ه په‌یوه‌س���ته به‌نه‌بون��� ی هێوركردنه‌وه ڕاز ی ببن‌و كێش ه ڕاسته‌قینه‌ك ه په‌رده‌پۆش���بكه‌ن‌و قه‌یران��� ه بنه‌ڕه‌تیه‌ك��� ه دادپ���ه‌وره‌ر ی له‌دابه‌ش���كردنی س���امان ی گشتیدا ،دیاره ك ه پێویستی به‌به‌هێزكردن‌و تێپه‌ڕێنن. ئهوه ی كه په‌یوه‌سته به‌دابه‌شكردنه‌وه ی خستنه‌گه‌ڕی ده‌زگاكانی چاودێری داراییو
له‌م هه‌لومه‌رج ه قه‌یراناویه‌دا ،هه‌قوایه هه‌موالیه‌ك به‌تایبه‌تی الیه‌نه ده‌سه‌اڵتداره‌كان له‌هه‌ركاتێكی تر زیاتر به‌وپه‌ڕی گیانی به‌رپرسیارێتیه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ڕوداو و پێشهاته‌كاندابكه‌ن
ده‌زگا ی نه‌زاهه‌و س���ه‌ربه‌خۆیی ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ر ی هه‌ی���ه ،بۆئه‌وه‌ی بتوانن ئاس���ت ی پێویس���ت له‌ش���ه‌فافیه‌ت‌و لێپێچین���هوه له‌گه‌نده‌ڵیه‌كان بهێننه‌دی‌‌و سنورێك دابنێن بۆ دیارده ی به‌هه‌ده‌ردان‌و ده‌ستبه‌سه‌راگرتن ی له‌ڕاده‌به‌ده‌ری ماڵ‌و سامانی گشتی. له‌م هه‌لومه‌رج���ه قه‌یراناویه‌دا ،هه‌قوای ه هه‌موالیه‌ك به‌تایبه‌ت ی الیه‌نه ده‌سه‌اڵتداره‌كان له‌هه‌ركاتێك��� ی تر زیاتر به‌وپ���ه‌ڕ ی گیان ی به‌رپرس���یارێتیه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ڕوداو و پێشهاته‌كاندابكه‌ن‌و ئه‌م ته‌نگژه‌یه‌ی ك ه له‌م ماوه‌یه‌دا دروست بوه ،بیكه‌نه ده‌رفه‌تێك‌و وێستگه‌یه‌ك بۆبه‌خۆداچونه‌وه‌و ئه‌نجامدان ی چاكسازی ڕاسته‌قینه‌و پێشگرتن له‌ئاڵۆزبون ی زیاتر ی قه‌یرانه‌كان‌و ئه‌گه‌ری په‌ره‌سه‌ندن ی بۆئاژاوه‌وپشێوی‌‌و ته‌قینه‌وه ی جه‌ماوه‌ری‌‌و له‌ده‌س���تدانی كۆنت���رۆڵ له‌هه‌مو الیه‌كه‌وه. چونكه ش���ۆڕش‌و ڕاپه‌ڕینه‌كان���ی واڵتان ی عه‌ره‌ب���یو به‌رده‌وامبون���ی ده‌رهاویش���ته‌و ئاس���ه‌وار‌ه نه‌خوازراوه‌كان���ی له‌ئێس���تادا، دهگهڕێتهوه بۆهه‌مان ئه‌و دو هۆكاره ی ك ه له‌سه‌ره‌وه ئاماژه‌مان پێكردن .واته نه‌بون ی هاوس���ه‌نگی له‌دابه‌ش���كردنی ده‌س���ه‌اڵت‌و نه‌بون���ی دادپ���ه‌روه‌ری له‌دابه‌ش���كردن ی س���امانی گش���تیداو ئاماده‌نه‌بون���ی الیه‌ن ه ده‌س���ه‌اڵتداره‌كان بۆ ئه‌نجامدانی چاكساز ی ڕاسته‌قینه‌و چاره‌سه‌ركردنی ده‌رهاویشته‌و ئاسه‌وار‌ه نه‌خوازراوه‌كان ی له‌سه‌ر توێژه‌كان ی جه‌م���اوه‌رو له‌ئاكامدا حاڵ و گوزه‌رانی ئه‌و واڵتان ه به‌م س���ه‌ره‌نجامه دژوار و ناهه‌موار‌ه گه‌یشت. لێ���ره‌دا جێ���گای خۆیه‌تی ك���ه ئاماژه به‌قسه‌یه‌كی زانا ی كۆمه‌ڵناس‌و فه‌یله‌سوف ی ناودار ی فه‌ره‌نس���ایی (گۆس���تاف لۆبۆن) بكه‌ی���ن ك��� ه له‌ده‌ره‌نجام���ی توێژین���ه‌وه‌و شیكردنه‌وه‌كانیدا بۆ شۆڕش‌و ڕاپه‌ڕینه‌كان به‌گشتی‌‌و شۆڕشی فه‌ره‌نسا به‌تایبه‌تی پێ ی گه‌یشتوه كه ده‌ڵێت" :له‌جیهان ی سیاسه‌تدا پێویس���ت ه پێشتر پێشبینی س���ه‌ره‌نجام ی كاروب���اره‌كان بك���رێ‌‌و به‌ش���ێوه‌یه‌ك ی ئاره‌زومه‌ندانه داخوازیه‌كان ی جه‌ماوه‌ر ج ێ به‌جێبكرێت ،پێش ئه‌وه‌ی كارله‌كار بترازێ‌و بگات ه ئاستێك كه به‌زۆر بسه‌نرێت". ئه‌مه یاس���ایه‌كی گش���تیه بۆ زه‌روره‌ت ی ئه‌نجامدان���ی چاكس���ازی ڕاس���ته‌قین ه به‌مه‌به‌س���تی خۆپارێزی‌‌و ده‌سته‌به‌ركردن ی دادپ���ه‌وره‌ری كۆمه‌اڵیه‌ت���یو گه‌یش���تن به‌سه‌قامگیری سیاسیو ڕێگرتن له‌ته‌قینه‌و‌ه جه‌ماوه‌ری���ه‌كان .ئ���ه‌وه‌ی ل���ه‌م ڕۆژانه‌دا له‌به‌غداو ش���اره‌كانی تری باشوری عێراقدا ڕوده‌دات،نمونه‌یه‌ك���ی زین���دوه‌و به‌ڵگه‌ی ه له‌سه‌رڕاستی ئه‌و ده‌ره‌نجامه ی سه‌ره‌وه.
هێمنی له‌نێوان حه‌قیقه‌ت‌و وه‌همدا هه‌میش���ه پێی خۆش���ه له‌چوارچێوه‌ی محه‌مه‌د حاته‌م ی���ه‌ك گۆتاری���یو ی���ه‌ك ئایدۆلۆژی���ادا بمێنیته‌وه ،ئه‌م كۆمه‌لگایانه‌ش هه‌میشه له‌كۆمه‌لگای چه‌قبه‌ستوه‌كان ده‌مێننه‌وه هێمنی یاخ���ود ئارامی ئ���هو دۆخه‌یه چونك���ه توانای ملمالنێ���ی نۆڕماڵی نێو كه هه‌م���و تاكێك خوازیارێت���ی له‌ڕوی جیاوازیه‌كانی���ان نیی���هو هه‌میش���ه ئه‌و س���ایكۆلۆژی‌و ژینگه‌یی���هوه پێی بگات‌و جیاوازیانه وه‌ك تارماییه‌كی شوم ده‌بینن هه‌میشه كارده‌كات بۆ گه‌یشتن به‌و دۆخه به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاوه. ك���ه پێی وایه قۆناغێك���ی زێڕینه ئه‌گه‌ر كۆی ئه‌و گروپانه‌ی كه له‌سه‌ر بنه‌مای بگات پێی ،بۆیه هه‌میشه تاك خوازیاری ی���ه‌ك ئایدۆلۆژیاو یه‌ك ئای���ن ده‌ڕواننه ژیانێكی الدییانه‌ی���ه به‌ئامانجی دوربون كۆمه‌لگا به‌شێكی پاڵنه‌ره‌كانیان ترسانه له‌ژاوه‌ژاوی نیۆ شارو جه‌نجاڵی‌و قورسی‌و له‌روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی ملمالن���ێ فره‌ی���یو كێشمه‌كێشه‌كانی ژیان‌و پێی وایه ژیانێكی به‌ئامان���ج گرتنی هێمن���ی وه‌ك قۆناغی س���اده‌و هێمن له‌كۆی ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه كۆت���او دروس���تكردنی دۆخێكی هێمنی گرنگتره كه مرۆڤ له‌ئه‌نجامی ملمالنێوه چه‌قبه‌ستو ،كه له‌م نێوه‌نده‌دا ئه‌م دۆخه به‌ده‌ستی ده‌هێنێت. له‌گه‌ڵ تیۆری كۆمه‌ڵگای نمونه‌یی تێكه‌ڵ مرۆڤ هه‌ر له‌سه‌ره‌تای دروستبونیه‌وه ده‌بێ���ت به‌جۆرێك هه‌ردوكی���ان قۆناغی ئاش���نا ده‌بێت به‌ملمالنێ به‌مه‌به‌س���تی كۆتا داده‌نێن بۆ رێڕه‌وی ئه‌زمونی مرۆڤ كارلێككردن���ی له‌گه‌ڵ نائارامیداو فێربون و كۆمه‌ڵگاكان‌و له‌هه‌ردوكیاندا كۆمه‌لگای له‌وه‌ی كه رێڕه‌وه‌ی ژیان بریتیه له‌ملمالنێ نمونه‌یی‌و كۆمه‌ڵگاو تاكی ئارام ئامانج‌و له‌گه‌ڵ كۆی به‌ربه‌س���ت‌و ناخۆشییه‌كان‌و قۆناغی كۆتایه. قورس���ییه‌كانی ژیان .ئه‌م خوازیاربونه‌ی ئه‌م هێمنیه له‌كایه سیاسیه‌كه‌ش به‌ده‌ر مرۆڤیش به‌كه‌شێكی ئارامی هه‌ندێ جار نییه به‌جۆرێك هه‌میشه رژیمه تۆتالیتارو ترس���انه له‌گۆڕانگاری‌و روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی دیكتاتۆره‌كان كه‌ش���ی هێم���نو ئارامی سه‌ختییه‌كانی ژیان‌و ترسان له‌هه‌ڵكشان ده‌نه‌خشێنن به‌س���ه‌ر كۆمه‌لگادا له‌پێناو به‌س���ه‌ر پایه‌كان���ی پلێكان���هی ژی���ان‌و خامۆش كردن���ی ده‌نگ���ی ناڕه‌زایه‌تی‌و هه‌میشه ترسی له(مجازفه)كردن ههیهو دروستكردنی سایكۆلۆژیه‌تێكی خامۆش پێی وایه خۆ توش���كردنی سه‌رئێشه‌یه‌و له‌ناخی تاكه‌كان‌و بنیادنانی شارێكی پڕ توش���بونه به‌كێشمه‌كێشمێكی نا هێمن‌و له‌ترس له‌ده‌ره‌ونی هاواڵتیان به‌ئامانجی ن���ا ئارام ،ئه‌م خوازی���اری بونه‌ی مرۆڤ به‌دۆخێك���ی ئارامیی له‌س���ه‌رجه‌م كای ه جیاوازی ههیهو هه‌میش���ه پێی خۆش���ه دروس���ت نه‌بون���ی هیچ ج���ۆره فره‌یی‌و یه‌ك گوتارو یه‌ك ره‌فتار بێت‌و ترس���ی ره‌وتێكی ناره‌زایی‌و هێزی ئۆپۆزسیۆن. جۆربه‌جۆره‌كاندایه. ئه‌گ���ه‌ر ملمالن���ێ سیاس���یه‌كانی ئه‌م دكت���ور عه‌ل���ی وه‌ردی ل���ه كتێبی( له‌كێش���مه‌كێش‌و ملمالنێكان���ی نێ���و گاڵته‌ج���اری عه‌ق���ل)دا ده‌ڵێ���ت ئ���هو جیهان���ی فره‌ی���ی هه‌یه زۆر ئه‌س���ته‌م ه دوایی���هی هه‌رێمی كوردس���تان له‌نێوان كۆمه‌ڵگای���هی ك���ه ترس���ی له‌فره‌یی‌و ده‌رفه‌ت���ی پێش���كه‌وتنی هه‌بێت چونكه الیه‌نه‌كاندا له‌س���ه‌ر پرسی سه‌رۆكایه‌تی
هه‌میشه رژیم ه تۆتالیتارو دیكتاتۆره‌كان كه‌شی هێمن‌و ئارامی ده‌نه‌خشێنن به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگادا له‌پێناو خامۆش كردنی ده‌نگی ناڕه‌زایه‌تی‌و دروستكردنی سایكۆلۆژیه‌تێكی خامۆش له‌ناخی تاكه‌كان‌و بنیادنانی شارێكی پڕ له‌ترس
هه‌رێ���م به‌نمونه وه‌ربگرین له‌س���ه‌ر ئه‌م بابه‌ته ده‌بینین به‌ش���ێك له‌رۆشنبیران‌و ده‌س���ته‌بژێر(نخبه)ی كۆمه‌ڵگا جۆرێگ له‌بێزاریی���ان پێ���وه دیاره ل���ه‌م دۆخه ناهێمن‌و نائارامه‌ی كه كوردس���تانی پێدا تێپه‌ڕده‌بێت ،له‌كاتێكا كۆی ئه‌م ملمالنێ‌و كێشمه‌كێشانه ئه‌گه‌ر به فۆڕمێكی مه‌ده‌نی بێت دواتر وه‌ك نمونه‌ی ژانی هاتنه‌دنیای منداڵێكه ك���ه به‌هه‌مان ش���یوه‌ش ئه‌م ملمالنێیانه ژان���ی هاتنه كایه‌ی جیهانی دیموكراسیس‌و فره‌ییه له‌كۆمه‌ڵگادا ،كه ئ���ه‌م جۆره ملمالنیان���ه وه‌رچه‌رخانیكی پۆزه‌تیڤه له‌كایه سیاسییه‌كه‌ی هه‌رێمدا به‌جۆرێ���ك ملمالنێی چه‌ك���داری نێوان هێزه‌كان گ���ۆڕاوه بۆ ملمالنێی مه‌ده‌نی‌و دیموكراسی ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی گرنگه كه نابێت ئه‌م ملمالنێیانه كاریگه‌ری راس���ته‌وخۆی نه‌گه‌تیڤ له‌سه‌ر ژیان‌و دۆخی هاوالتیان دروست بكات‌و بژێوی ژیانی تاك نه‌بێته به‌شێك له‌ملمالنێ سیاسییه‌كان. بۆیه گه‌ڕان ب���ه‌دوای ئارامی‌و هێمنیدا له‌دروس���تكردنی وه‌ك ئامانجێك له‌ناخی تاكدا ده‌بێته هۆی بردنی تاك‌و كۆمه‌لگا به‌ره‌و خاڵی چه‌قبه‌ستویی‌و دروستبونی تاكی الواز به‌رامبه‌ر كێشه‌و ملمالنێكانی ژیان له‌كاتێك���دا كارادان���هوه به‌رامبه‌ر ژینگ���هی ده‌ره‌وه په‌یوه‌ن���دی به‌جۆری بیركردنه‌وه‌ی تاكه‌كانه‌وه ههیهو پێوسته له‌كۆمه‌لگه‌ی كوردی تاكی بوێرو نائارام دروس���ت بكه‌ین (وه‌ك دكتور محمودی موعه‌زه‌می ده‌ڵێت پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگا له‌نائارامی تاكه‌كانیه‌وه دروس���ت ده‌بێت چونك���ه نائارامی داهێنان‌و پێش���كه‌وتن دروست ده‌كات له‌كایه جیاوازه‌كاندا).
13
پڕۆژەی بەفرانکنشتاینکردنی جەستەی سیاسیی ئاراس فه‌تاح نەشتەرگەری نۆیرۆلۆگی ئیتاڵی ،سێرجیۆ کاناڤێرۆ ،بانگەشەی ئەوەدەکات کە تاوەکو ساڵی ٢٠١٧زەمینەی پیادەکردنی پرۆژەی لکان����دن یان چاندنی س����ەر بەجەس����تەوە فەراھەمدەکات .ئەم ھەواڵە وەکو بریس����کە بەناو میدیاکان����دا باڵوبوەوەو بو بەجێگای مش����تومڕی نێو زانست‌و فەلسەفەو ئێتیک. کورت����ەی پڕۆژەک����ەی کاناڤێ����رۆ بریتییە لەدۆزینەوەی چارەس����ەرێکی بنەڕەتیی بۆ ئەو کەس����انەی عەقڵیان کاردەکات ،بەاڵم جەس����تەیان لەکارکەوت����وە .بیرۆکەکەش پێکدێ����ت لەلکاندن����ی کەللەس����ەری ئ����ەو کەسانەی توشی نەخۆشیی شەلەلی گشتیی بون ،لەسەر جەستەیەکی ترو گۆڕینیانە بۆ "مرۆڤێکی ئاس����ایی" .ئەمەش لەگەڵ ئەو کەس����انەدا دەکرێت کە رەزامەندیی خۆیان نیش����انداوە ،جەس����تەو ئۆرگانەکانیان بۆ تاقیکردنەوەی زانس����تیی بەکاربھێنرێت‌و لەخەستەخانەکاندا لەکۆمای بەردەوامدان‌و ھی����وای چاکبونەوەیان نیی����ە ،واتە تەنھا لەڕێگای ئامێرەکانەوە ژیانیان بەردەوامیی پێدەدرێت .کاناڤێرۆ دەیەوێت س����ەری ئەم کەسانە لێبکاتەوەو جەستەیان بۆ کەسێکی ت����ر بەکاربھێنێت کە عەقڵی����ان بەکامڵی ئیشدەکات ،بەاڵم کۆی جەستەیان شەلەلەو لەکارکەوت����وەو بەم ش����ێوەیەش ژیانێکی نوێیان بۆدروس����تبکات .ئ����ەم پڕۆژەیەش لەژێ����ر ناودێڕی "پڕۆژەی لکاندنی س����ەر" «»Head Anastomosis Venture ناوی دەرکردوە. پرس����ی من لەس����ەر ئەم مەس����ەلەیە، پرس����ێکی تەکنیک����ی نییە .واتە پرس����ی ئەوە نیی����ە ،ئای����ا چەندە ئ����ەم پڕۆژەیە ل����ەڕوی عەمەلییەوە س����ەرکەوتو دەبێت‌و ئاڵۆزییەکان����ی ئەم نەش����تەرگەرییە چین؟ دی����ارە ھەندێ����ک لەزانای����ان ڕایانوایە گەر ئ����ەم پ����ڕۆژە فرانکنش����تاینییە بچێت����ە قۆناغی پیادەکردنەوە ،س����ەرەڕای ئەوەی موغامەرەیەک����ی نەش����تەرگەریی مەزن����ە، موغامەرەیەک����ی ئێتیک����ی گەورەش����ە کە دەرئەنجامەکانی لەزۆر روەوە نادیارن .نەک تەنھا لەبەرئەوەی لەحاڵەتی سەرکەوتنیدا، س����ەروکارمان لەگەڵ س����ەرێک دەبێت کە فەرم����ان بەجەس����تەیەکی نام����ۆ دەکات، نانبخوات ،پیاس����ەبکات ،س����ێکس بکات‌و لەوانەیە منداڵیش����ی ببێ����ت ،گەر رەگەزی مێیینە بێت ،بەڵکو پێشتر چەندین پرسی گ����ەورەو ئاڵۆزی ت����ر ھەیە ،ک����ە دەبێت وەاڵمدرابنەوە .یەکێک لەزانا ئەڵمانییەکان لەگۆڤاری "دێر ش����بیگل"دا دەربارەی ئەم پڕۆژەی����ە دەڵێت ،ئ����ەم پڕۆژەی����ە تەنھا پێویستی بەنەشتەرگەرو بەنجکەری پسپۆڕ نییە ،بەڵکو پێویس����تی بەتیمێکی گەورەی سەرش����ێتیش ھەیە بۆئەوەی پیادەیبکات. وات����ە تیمێ����ک ک����ە ت����ەنھا لەپس����پۆڕ پێکنەھاتبێ����ت ،بەڵکو لەچەند کەس����ێکی عەقڵ مەخلولیش .پرس����ی سەرەکیی ئەم بابەت����ەی منی����ش بریتیی����ە لەبەدواچونی ئەم پرس����یارە :گەر ئ����ەم پرۆژەیە بکەین بەپرۆژەیەکی سیاس����یی‌و لەسەر جەستەی سیاسیی تاقیبکەینەوە ،چ دەرئەنجامێکی سیاسیی‌و یاساییو ئێتیکیی دەبێت؟ س����ەرەتا با لەو خاڵەوە دەستپێبکەین کە جیاوازی نێوان جەس����تەی سیاس����یی‌و جەستەی مرۆیی لەکوێدایە. جەس����تەی سیاس����یی ،وەک����و ھەم����و جەس����تەیەکی ت����ر ،خ����اوەن چەندی����ن ئۆرگان����ە کە ھەریەکەی����ان رۆڵێکی گرنگ‌و وەزیفەیەک����ی تایب����ەت لەئیش����کردن‌و رێکخس����تن‌و ئاراس����تەکردنی ئەندامەکانی جەس����تەکەدا دەگێڕێ����ت .جیاوازیی نێوان جەس����تەی ئاس����ایی مرۆڤ‌و جەس����تەی سیاس����یی دەوڵەت تەنھا ئ����ەوە نییە کە جەس����تەی مرۆی����ی یەک س����ەنتەری ھەیە کە س����ەری مرۆڤە ،بەبێ ئ����ەم ئەندامەش جەس����تە نابێت بەبک����ەرو لەکاردەکەوێت، بەڵک����و جەس����تەی سیاس����یی لەدونیای زانس����تی دەوڵەتداریی دیموکراسیدا ھێندە ماشێنێکی ئاڵۆزە کە تەمەنی سیاسیی ئەم دەزگایە بەژیان‌و مردنی یەک کەسەوە بەند نییە .واتە بونی س����ەر یان سەروەر بەسەر جەستەی سیاس����ییەوە ،وەکو لەپێکھاتی مرۆڤ����دا دەیبینی����ن ،قەدەرێ����ک نییە کە بەلەکارکەوتنی س����ەر ،کۆی جەس����تەش توش����ی ش����ەلەل بێ����ت ،بەڵکو س����ەروەر وەزیفەیەکی دیاریک����راوی زەمەنیی ھەیەو جێگۆڕکێی پێدەکرێت .بەمانایەکی تر گەر "ھاردوێر" لە جەستەی سیاسییدا بریتی بێت لەدەزگای دەوڵەت ،ئەوا ”سۆفتوێر“ەکەی بریتییە لەدەستووری دەوڵەت کە بەمردن‌و
ژیانی یەک س����ەرۆکەوە بەند نییە .ئەمەش رێک بەپێچەوانەی سیستەمی دیکتاتۆرییە، چونک����ە دیکتاتۆرییەت وەکو جەس����تەی ئاسایی مرۆڤ ،لەسەر بناغەی "یەک سەر بۆ یەک جەس����تە“ رێکخراوە کە بەنەمانی سەری س����ەروەر بەجەستەی سیاسییەوە، ک����ۆی سیس����تەمەکەش لەکاردەکەوێ����ت‌و دەمرێت .ئەم حاڵەتەش رێک ئەو دۆخەیە کە جەس����تەی سیاس����یی لەکوردس����تاندا ش����ەلەلکردوە؛ وات����ە س����ەرۆکێکمان ھەیە کە مردنی سیاس����یی خۆی بەلێکردنەوەی سەری لەجەستەی سیاس����ییدا دەبینێت‌و حیزبێکیش����مان ھەی����ە ک����ە بەردەوامیی دەس����ەاڵتی خۆی بەلەحیمکردنی س����ەری س����ەرۆکەکەی بەجەس����تەی سیاسیییەوە دەبینێت. کوردس����تان لەبەردەم نەشتەرگەرییەکی قەیس����ەری سیاس����ییدایە .سیس����تەمێکی سیاس����ییمان ھەی����ە ک����ە کەوتۆت����ە ژێر نەش����تەرگەرییەکی فرانکنش����تاینی .واتە جەستەیەک کە لەڕوی سیاسیی‌و یاساییەوە پێویس����تی بەس����ەرێکی تر ھەی����ە ،بەاڵم ھێزێکی سیاسیی ھەیە کە ھەمو ھێزەکانی تر ناچ����اردەکات س����ەرێکی پەڕیو بۆ ئەم جەس����تەیە بھێنێتەوەو بەم جەستەیەوە بیلکێنێتەوە .بۆئەم مەبەس����تەش تیمێکی گەورەیان لەسیاس����ەتمەدارو یاس����اناس‌و ئەکادیمی����یو ئەدی����بو ھونەرمەن����د ،ل����ە ناوەوه‌و دەرەوەی کوردستاندا کۆکردۆتەوە ک����ە ھەموی����ان ئاکیڤانە یان پاس����یڤانە، بەدەنگی بەرز ی����ان بەبێدەنگیی ،خەریکی جوانکاریی سیاسیین بۆ ئەم نەشتەرگەرییە فرانکنشتاینییە. روخساری دیکتاتۆرییەت جوان ناکرێت، با باشترین‌و زۆرترین نەشتەرگەری دونیاش، وەکو تیمێ����ک ،لەدەوری خۆی کۆبکاتەوە. گەر ئ����ەم ھەن����گاوە فرانکنش����تاینییەش لەکوردس����تاندا س����ەربگرێت ،ئەم س����ەرە ب����ەم جەس����تە سیاس����ییەوە بەنامۆی����ی دەمێنێت����ەوە ،چونک����ە بەش����ێوەیەکی قەیسەریی لکێنراوەتەوە بەم جەستەیەوه. ماوەی دوس����اڵە ئەم جەس����تە سیاسییەی کوردستان لەدۆخی کۆمابونێکی سیاسییدا دەژی ،چونکە س����ەرێکی نامۆی یاس����ایی بەسەرەوەیە .لەمڕۆش����دا پرۆژەیەک ھەیە بەناوی سازانی نیش����تیمانییەوە ،پاساوی یاساییو ئەمنیی‌و فەلسەفیی‌و ھونەریی بۆ لێنەکردنەوەی ئەم س����ەرە لەم جەستەیە دەھێنێت����ەوە .گ����ەر پڕۆژەک����ەی کاناڤێرۆ دۆزینەوەی جەستەیەکی لەکارکەوتو بێت بۆ کەللەسەرێک ،ئەوا لەکوردستاندا پڕۆژەکە تەواو پێچەوانەیە ،وات����ە لەحیمکردنەوەی سەرێکی لەکارکەوتوە بەسەر جەستەیەکەوە ک����ە ل����ەروی سیاس����یی و یاس����اییەوە ش����ەرعییەتی نەماوە .کاناڤێ����رۆ دەیەوێت س����ازانێک لەنێوان دو ئەندامدا دروستبکات ک����ە ھەر یەکێکی����ان وەزیفەیەکی گرنگیی نەماوە .یەکێکیان جەس����تەی ئیشناکات‌و ئەوی تریش����یان س����ەری .لەلکاندنی ئەم دو ئەندام����ەش بەیەکت����رەوە ،دەیەوێ����ت س����یمبیۆزەیەک دروس����تبکات ،بۆئەوەی ژیانێکی ن����وێ بەرھەمبھێنێ����ت .پڕۆژەی س����ازانیش لەکوردس����تاندا پێکەوەلکاندنی فرانکنش����تاینیانەی دو ئەندام����ی گرنگ����ی جەستەی کۆمەڵگایە کە مردنێکی سیاسیی بەرھەمدەھێنێت. ئ����ەم س����ەرە سیاس����ییە س����ااڵنێکە بەش����ێوەیەکی ناتەندروس����ت بەجەستەی سیاس����ییەوە لکێندراوەو کۆمەڵگای ئێمەی توش����ی چەندی����ن نەخۆش����یی موزمن����ی سیاسیی‌و ئیداریی سایکۆلۆژیی کردوە .گەر ھێزە سیاسیی‌و یاساناس‌و رۆشنبیرانی ئەم پرۆژەیەش ،بەپاس����اوی یاساییو ئەمنیی‌و س����ایکۆلۆژیی ،خەریکی دوبارەچاندنەوەی سەری س����ەرۆک بن بەس����ەر ئەم جەستە سیاس����ییە مان����دوەوە ،ئ����ەوا ھەم����ان رۆڵ����ی ئەو تیم����ە سەرش����ێتە دەگێڕن کە کاناڤێرۆ دەیەوێت بۆ ئەو نەش����تەرگەرییە فرانکنشتاینییەی کۆبکاتەوە. پ����ڕۆژەی لەحیمکردنی س����ەری بارزانی بەجەس����تەی سیاس����ی لەکوردس����تاندا، پ����رۆژەی بەپرۆمیسیۆس����کردنی مۆدێرنی دیکتاتۆرییەت����ە .جەس����تەی سیاس����یی دابەش����ناکرێت ب����ۆ س����ەرێکی دیکتاتۆرو جەس����تەیەکی دیموک����راس .ئەزمون����ی سیاسی دیکتاتۆریی لەناو دیموکراسییەتدا تاقیناکرێتەوە .ئەم پرنسیپەش پێماندەڵێت: ھیچ کەس‌و ھێزێکی سیاسیی ناتوانێت بەناوی پاراستنی ئاساییشی جەستەی سیاسییەوە، سەرێکی نامۆ بەجەستەیەکەوە بنوسێنێت‌و خۆی لەبەرپرس����یارێتیی نەش����تەرگەریی پ����ڕۆژەی جوانکاریی فرانکنش����تاینییانەی دیکتاتۆرییەت بدزێتەوە.
14
بیرورا
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
كێشه‌ی بونیادی له‌حزبه‌كاندا هه‌ندرێن شێخ راغب قه‌یران����ی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم����ی كوردس����تان ،پاش����ا گه‌ردانی فكری‌و وش����یاری سیاسیو یاس����ایی له‌نێو كادی����رو جه‌م����اوه‌ری س����ه‌رجه‌م حزبه‌كانی كوردس����تاندا ده‌رخس����ت. ئه‌وه‌ی ب����ه‌وردی س����ه‌یری كۆمێنت‌و لێدوان‌و ڕای ئ����ه‌م كادیرو جه‌ماوه‌ری ئه‌م حزبانه له‌ئه‌نته‌رنێت‌و ته‌له‌فزیۆن‌و فه‌یس����بوك بكات ،ئه‌م راستیه‌ی بۆ ده‌رده‌كه‌وێت كه كادیران‌و جه‌ماوه‌ری حزبه‌كان خاوه‌نی وشیاریه‌كی كه‌می دیموكراسی‌و جه‌نگی دیموكراسیانه‌ن، توانایه‌ك����ی زۆر كه‌می����ان هه‌ی����ه بۆ دیالۆگ‌و قبوڵكردن����ی ڕای به‌رامبه‌ر. زمانێكی توندوتیژ ،جنێو ،هێرشكردنی دووركه‌وتن����هوه نائه‌خالق����ی،
له‌به‌رپرسیاریه‌تی كۆمه‌اڵیه‌تی...هتد، روبه‌رێكی گه‌وره‌ی ئیش����كردنی ئه‌م كادی����رو جه‌ماوه‌ره‌یه ك����ه حزبه‌كانی كوردستان هه‌یانه. روداوه‌ك����هی دێگه‌ڵه ك����ه رێگری كرا له‌گه‌ڕان����ه‌وه‌ی په‌رله‌مانتاران بۆ هه‌ولێ����ر ،مانای به‌رده‌وامی ش����ه‌ڕی ناوخۆی����ه له‌عه‌قڵیه‌ت����ی سیاس����یو سه‌ركردایه‌تی ئه‌م واڵته ،كوردستان ش����ه‌ڕی ناوخ����ۆی تێنه‌په‌ڕان����دوه، ئه‌گه‌رێك����ه ب����ۆ داهات����وش ئاماده‌ی دوباره‌بون����ه‌وه‌ی هه‌ی����ه .له‌قه‌یرانی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان جارێكی دیكه كێش����ه بونیادیه‌كانی حزب����ی ك����وردی ده‌ركه‌وتن����هوه ،كه خاوه‌ن����ی كاركردنێك����ی ته‌قلی����دی سیاسه‌ت كردنن ،كادیره‌كانیان زمانی یاس����ایی‌و سیاس����یان بۆ قه‌یرانه‌كان زۆر الوازه ،بۆیه دوای ئه‌وه‌ی هێمنی
دهگهڕێتهوه بۆ دۆخی كوردس����تان‌و حزب����ه‌كان ل����ه‌م قه‌یرانه پش����ویه‌ك ده‌ده‌ن ،پێویس����ته جارێك����ی دیكه پێناسه‌ی حزب‌و حزبایه‌تی بكه‌ینه‌وه، رۆڵ‌و گرنگ����ی ح����زب له‌پرۆس����هی سیاسیو ده‌سه‌اڵتداریه‌تی به‌وشیاری‌و یاساییو ئه‌خالقی هاوچه‌رخ موتوربه بكرێت‌و ئه‌م بونیاده نه‌خۆشه‌ی حزبی كوردی له‌ڕیشه‌وه هه‌ڵته‌كێنرێت. قه‌یران����ی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ����م‌و ملمالنێ سه‌خته‌كه‌ی نێوان حزبه‌كان، ده‌ریخست كه حزبه كوردیه‌كان ،حزبی ئێستا نین ،له‌ناو حكایه‌ته‌كانی رابردو ده‌ژین ،به‌كه‌ره‌سته‌ی دوێنێ ده‌یانه‌وێت سیاس����ه‌تی تازه بكه‌ن .نه‌خۆش����ی ده‌رون����ی نێو كێش����ه س����ه‌خته‌كانی نێوان الیه‌نه سیاسیه‌كان ،كاریگه‌ری زۆری كردۆت����ه س����ه‌ر راده‌ی ده‌رونی هاواڵتیانی كوردس����تان .جه‌ماوه‌ری
حزبه‌كان له‌بری ملمالنێی سیاس����یو یاسایی ،خه‌ریكی به‌شینه‌وه‌ی تۆمه‌ت‌و ڕق‌و كین����ه‌ن ،ئه‌مه‌ش په‌كخس����تنی پێشكه‌وتنی سیاسی لێ ده‌كه‌وێته‌وه، هاوكات راده‌ی بێ متمانه‌یی هاواڵتیان به‌سیاسه‌ت كه‌م ده‌كاته‌وه .بۆ ئه‌وه‌ی هاواڵتی����ان له‌سیاس����ه‌ت هه‌ڵنه‌یه‌ن، قه‌یرانی سیاس����ی كاری راس����ته‌وخۆ له‌بازاڕو ژیان‌و ده‌رونی خه‌ڵك نه‌كات، پێویس����ته حزبه‌كان خاوه‌نی كادیری وش����یارو خاوه‌ن زانیاری سیاس����یو كولتوری دیالۆگ‌و رۆشنبیری یاسایی بن .ئه‌وكات����هی كادی����ره حزبیه‌كان ده‌كه‌ونه وێزه‌ی كه‌سایه‌تی یه‌كتری، راس����ته‌وخۆ كاریگه‌ری له‌س����ه‌ر رای گش����تی دروس����ت ده‌كات .كێش����ه بونیادیه‌كانی حزبی كوردی ،كێشه‌ی بونی����ادی حكوم����هتو حوكمڕانی����ن له‌كوردس����تان ،ئه‌م����ه‌ش ه����ۆكاری
لەمارکسیزمەوە بۆ سەلەفیزم: شکستی حیزبی ناسیۆنالیستی لەباشور سواڵی دەنگی هەڵبژاردن لەگەڵ حیزبە دینیەکان پش���بڕکێیانە لەکاندیدکردنی پیاوی دینی.
دڵشاد حەمە زۆربەی حیزبە کوردیەکانی باش���ور لەس���ەردەمێکدا دامەزراون کە هەڕەتی مارکسیزم‌و دروستبون‌و گەشەسەندنی بلۆکی سۆشیالیستی بووە (لەسیەکانی س���ەدەی ڕاب���ردو بەس���ەرەوە) .بۆیە مارکسیزم وەکو مۆدیلێکی ئایدۆلۆژی‌و سیاسی ئەگەر وەکو پەیڕەویش تەبەننی نەکرابێت لەالی زۆربەی ئەو حیزبانەوە النیکەم گوتاری فەلس���ەفی‌و سیاسی مارکسیزم لەمانیفێستۆی ئەو حیزبانە ڕەنگیداوەت���ەوە .ئەم حاڵەتە تەنانەت تەقلیدیترین حیزبیش���ی گرتۆتەوە کە سەرکردەو کادیرە دەستڕۆیشتوەکانیان لەدیوەخان���ی ئاغ���اکان‌و تەکی���ەی ش���ێخەکانەوە بەهەم���ان سیس���تمی خێڵەک���ی دەس���تبەکاربون .لێ���رەوە مارکس���یزم وەک���و مۆدیلێ���ک چوه‌تە ناو پەی���ڕەوو پرۆگرام���ی حیزبەکان‌و لەئەدەبیاتیان���دا ڕەنگیداوەتەوە .ناوی حیزبەکان ڕەنگە بەڵگەیەکی سادە بێت بۆ ئەو حاڵەتە< .کۆمەڵەی دارکەران، حیزبی سۆشیالیس���تی کوردس���تان، کۆمەڵ���ەی مارکسیس���تی-لینینی، بزوتنەوەی سوشیالیستی ،پارتی کار، حیزبی زەحمەتکێش���انی کوردستان.. ش���تی ت���ر >.دیارترین س���یمای ئەو حیزبانە ناڕونی ئایدۆل���ۆژی‌و گوتاری سیاس���یان ب���وە .زۆربەی ج���ارەکان تێکەڵەیەکی ناتەبایان دروس���تکردوە لەمارکس���یزم‌و ناس���یۆنالیزم .چونکە ئەوان لەبناغەدا حیزبی ناسیۆنالیستی بون‌و بەهانەی ناسیۆنالیستیان هەبوە بۆ کارو خەباتیان هەمیشە لەهەوڵێکی شکس���تخواردودا ب���ون ب���ۆ پێکەوە گونجاندن���ی ئەو دو گوت���ارە ناتەبایە (گوت���اری نێونەتەوەی���یو چینایەتی مارکس���یزم‌و گوت���اری نەتەوەی���ی ناسیۆنالیزم) .لەم نێوەدا ئەو حیزبانە نە توانیویانە مارکس���یەکی تەواو بن‌و نە توانیویش���یانە ناسیۆنالیس���تێکی ڕاستەقینە بن .لەڕاستیدا تەبەننیکردنی مارکسیزم لەو سەردەمەدا دو هۆکاری س���ەرەکی لەپشت بو :یەکەم ،ڕۆیشتن لەگ���ەڵ ڕەوت���ی ئایدۆلۆژی ب���او لەو س���ەردەمەدا کە مارکسیزم بو؛ دوەم، خۆدانەپ���اڵ بلۆک���ی سۆشیالیس���تی بەس���ەرکردایەتی یەکێتی س���ۆڤیەتی جاران‌و بەدەستخس���تنی ه���اوکاری‌و پش���تیوانی م���ادی‌و مەعن���ەوی ک���ە هەندێ���ک ج���ار زۆر ک���ەم‌و ناچیزەش بوە .هەربۆیە ،لەدوای ڕوخانی دیواری بەرلینەوە لەس���اڵی ١٩٨٩وردە وردە حیزبەکانی باش���ور بەخشکەیی خۆیان لەمارکسیزم دزیەوەو پەیڕەوو پرۆگرام‌و ئەدەبیات���ی خۆیان ل���ێ خاڵیکردەوە. هۆکاری س���ەرەکیش لێ���رەدا ئەوەبو ک���ە چیدی س���ۆڤیەت جەمس���ەرێکی سیاسەتی دنیا نەماو وەرزی هەڵوەرینی بلۆک���ی سۆشیالیس���تیو حکومەت���ە سۆشیالیس���تیەکان دەس���تیپێکردو
بەئیسالمیبونی کۆمەڵگەی کوردی هەموی ناکەوێتە ئەستۆی حیزبە ئیسالمیەکان بەڵکو حیزبە بەناو عەلمانیەکانیش بەشێک بون لەم پرۆسەیە
ئەم گۆڕانە لەمارکسیزمەوە بۆ سەلەفیزم ڕەنگە یەکێک بێت لەگەورەترین شکستەکانی گوتاری ناسیۆنالیزم‌و خودی حیزبە ناسیۆنالیستەکان
بەهانەیەک���ی ئەوتۆ نەما ب���ۆ حیزبە کوردی���ە ناسیۆنالیس���تیەکان خۆیان وەکو مارکسیست دەربخەن.
لەنێوان س���اڵی ١٩٩٢و ئێس���تادا ئەو گۆڕان���ە جەوهەریەمان بۆ دەردەخات. لەکاتێکدا لەس���اڵی ١٩٩٢کوردستان کەمترین سیمای ئیس�ل�امی کولتوری بەمۆدیلی تورکیاو س���عودیەو واڵتانی عەرەب���ی ت���رەوە پێوەدیاربو ئێس���تا هەمان کۆمەڵگ���ە وەکو کۆپیەکی ئەو کۆمەڵگایانە دەردەکەوێت.
گۆڕین���ی قیبلە ل���ەالی حیزبەکانی باشور لەمارکس���یزمەوە بۆ ئیسالمیزم ک���ە دیارترینیان س���ەلەفیزمە دەکرێ بڵیین لەدوای ڕاپەڕینەوە دەستیپێکرد. ئەمەش بەش���ێکی پیویستی قۆناغەکە بو ک���ە قۆناغ���ی ش���ارو حوکمداری‌و بەرخ���وردی ڕاس���تەوخۆ ب���و لەگەڵ خەڵک���یو بەش���ێکیش پەیوەندی بەو گۆڕانەوە هەبو کە لەدنیای دەوروبەردا ڕویداب���و ڕەوتی ئیس�ل�امی بەرەبەرە پەرەی دەس���ەند بەتایبەتی لەتورکیاو میسر .هەژمونی گوتاری دینی بەسەر کۆمەڵ���گا موس���ڵمانەکانی ناوچەک���ە مەرج نییە هاوشانی هەژمونی سیاسی گوت���اری ئیس�ل�امی بوبێ���ت .ئەگەر دیقەت بدەی���ن لە یەکەم هەڵبژاردنەوە لەهەرێمی کوردس���تان لەساڵی ١٩٩٢ هەتا دوایین هەڵبژاردن لەساڵی ٢٠١٣ قورسایی سیاسی حیزبە ئیسالمیەکان گۆڕانێکی گەورەی بەخۆیەوە نەدیتوە، ب���ەاڵم هەژمون���ی گوت���اری کولتوری ئیس�ل�امی لەکۆمەڵگەی کوردس���تاندا گۆڕانی جەوهەری دیت���وە .لەکاتێکدا لەهەڵبژاردنی ساڵی ١٩٩٢دا بزوتنەوەی ئیس�ل�امی ک���ە نوێنەرایەت���ی ڕەوتی ئیسالمی دەکرد لەکوردستاندا نەیتوانی بەربەستی لەسەدا %٥ببڕێت بۆ چونە ناو پەرلەمان ،لەدوایین هەڵبژاردنیشدا دەنگی هەم���و حیزبە ئیس�ل�امیەکان نەگەیشتە .%١٥س���ەرەڕای ئەوەش، بەراوردێکی سادەی کۆمەڵگەی کوردی
کەواتە بەئیس�ل�امیبونی کۆمەڵگەی کوردی هەم���وی ناکەوێتە ئەس���تۆی حیزبە ئیس�ل�امیەکان بەڵک���و حیزبە بەن���او عەلمانیەکانیش بەش���ێک بون لەم پرۆس���ەیە .ل���ەدوای ڕاپەڕینەوە هەتا ئێس���تا حیزبە ناسیۆنالیستەکان بەتایبەت���ی پارت���یو یەکێت���ی نەک نەیانتوان���ی مۆدیلێک���ی کولت���وری مەدەنی لەناو کۆمەڵگەی کوردس���تاندا پەرەپێب���دەن بەڵک���و خۆش���یان بەر ش���ەپۆلی ڕەوت���ی ب���اوی ناوچەکەو کوردس���تان کەوتون‌و هێواش هێواش تەبەنن���ی ئیس�ل�امی کولتوریی���ان ک���ردوەو لەئەدەبیات���ی سیاس���یو ڕاگەیاندنەکانیاندا جێگەی خۆی گرتوە. ئێس���تا حیزبە ناسیۆنالیس���تەکان کە ئیسالمیەکان بوختانی عەلمانی-بونیان بۆ هەڵدەبەس���تن ،لە(پاپا کاسۆلیکی ترن)و پێشبڕکێی حیزبە ئیسالمیەکان دەک���ەن لەنمایش���کردنی ئیس�ل�ام‌و جێگیرکردن���ی کولت���وری ئیس�ل�امی لەکۆمەڵگەی کوردس���تاندا .لەجیاتی ئ���ەوەی پێش���ڕەویی کۆمەڵ���گا بکەن ب���ەرەو کۆمەڵگەیەکی مەدەنی‌و فرەیی ئەوان خۆیان ڕیش���ی خۆی���ان داوەتە دەس���ت کۆمەڵێک کاهین���ی دینی‌و بۆ
دیاردەیەک���ی مەترس���یداری ت���ر ک���ە پەیوەس���تە ب���ەم گۆڕانکاریەوە دروس���تکردنی کۆمەڵگایەکی دوڕوییە. بەشێکی زۆری خەڵکی لەالیەن حیزبە دەس���ەاڵتدارەکانەوە ناچارک���راون کە وەالئ���ی حیزبی ب���ۆ یەکێ���ک لەو دو حیزبە دەرببڕن لەپێناو وەزیفەو قوتی ژیانی���ان ب���ەاڵم وەالئ���ی ئایدۆلۆژی‌و بیرکردنەوەی���ان هەرچ���ی زیاتر ڕوی لەئیسالمی سەلەفیە ،ئیسالمی سەلەفی نەک بەمانا کۆنکرێتیەکەی لەفۆڕمێکی ڕێخراودا بەڵکو وەکو کولتوری ئیسالمی س���ەلەفی .بۆیە س���ەیرنییە کە پارتی سەلەفی‌و یەکێتی س���ەلەفی‌و گۆڕانی سەلەفی هەبن .پش���تیوانی‌و هاوکاری مادی‌و سیاسی دو حیزبە تەقلیدیەکەی کوردس���تان بۆ ڕەوتی س���ەلەفی ئەو ڕەوتەی لەکۆمەڵێک کەس���ی نەناسەوە ک���رده ڕەوتێک���ی کاریگ���ەرو بەنفوز لەناو کۆمەڵگەی کوردس���تان .حیزبە ناسیۆنالیس���تە بەن���او عەلمانی���ەکان ش���ەڕێکی فاش���یالنە دەک���ەن لەگەڵ حیزبە ئیس�ل�امیەکان بەپشتیوانیکردن یان النیک���ەم خۆلێنەبانکردنی ڕەوتی س���ەلەفی‌و ئەو کۆمەڵە م���ەالو پیاوە دینی���ە س���ەلەفیەی ک���ە س���ودێکی گەورەیان دیتوە لەدژایەتیکردنی حیزبە ئیسالمیەکان ،لەکاتێکدا نفوزی ئیسالمی سیاس���ی هێن���دە نیی���ە لەگۆڕەپانی سیاس���یدا بەاڵم لەبواری کۆمەاڵیەتیدا ئیسالمی کولتوری ،بەتایبەتی بەفۆرمە س���ەلەفیەکەی بەڕادەیەکی مەترسیدار تەشەنەی کردوە .س���ادەترین نمونە، لەگ���ەڵ ئەوەش���دا کە ئیس�ل�امیەکان ڕێژەیەک���ی گەلێ���ک کەمتری���ان هەیە لەپەرلەماندا ب���ەاڵم ئەو دەنگانەی کە لەگەڵ ئ���ەوەدان ک���ە فۆرمێکی دینی بدەن بە دەستوری داهاتوی کوردستان گەلێ���ک زیاترو بەهێزترن لەدەنگەکانی دژی ئەو هەوڵە .سەیرنییە کە دەبینین حیزبە غەیرە دینیەکان بەگۆڕانیشەوە ی���ان ه���ەر بێدەنگ���ن لەئاس���ت ئەو هەواڵنەی کە دەخوازن دەستور بەدینی بکەن یان خۆش���یان بەشێکن لەڕەوتی ئیسالمی لەناو گفتوگۆکانی دەستوری کوردستاندا. ئ���ەم گۆڕان���ە لەمارکس���یزمەوە بۆ س���ەلەفیزم ڕەنگ���ە یەکێ���ک بێ���ت لەگەورەتری���ن شکس���تەکانی گوتاری ناس���یۆنالیزم‌و خ���ودی حیزب���ە ناسیۆنالیس���تەکان .ئەمە نیش���انەی لەرزۆکی پێگ���ەی ئایدۆلۆژی‌و فیکری ئەو حیزبانەیە کە نەک خاوەنی گوتاری سیاس���یو کۆمەاڵیەتی خۆیان نەبون‌و نی���ن بەڵکو خۆش���یان کەوتونەتە بەر گۆڕانکاریە فیک���ریو کۆمەاڵیەتیەکانی تر ب���ەاڵم بەئاراس���تەیەکی پێچەوانەو بەرەو سەلەفیزم.
په‌كخستنی گه‌شه‌كردنی دیموكراسی‌و به‌دامه‌زراوه‌بونی ئه‌م هه‌رێمه‌یه. پێویسته حزبه‌كان هه‌مویان جارێكی دیك����ه به‌فۆرمی كاركردن����ی خۆیاندا بچنه‌وه‌و وانه‌ی باش فێربوبن له‌قه‌یرانی س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس����تان. وه‌ك چ����ۆن ئاس����ت‌و تێگه‌یش����تن‌و رۆش����نبیری ناوخۆی خۆیان باش بۆ ده‌ركه‌وتوه .هێش����تنه‌وه‌ی ئه‌م دۆخه بارگاوی����ه به‌به‌خش����ینه‌وه‌ی تۆمه‌ت‌و جنێو له‌نێو حزبه‌كانی كوردس����تان، هێش����تنه‌وه‌ی زه‌مین����هی تێكچون����ی هه‌رێم����ی كوردس����تان‌و له‌یه‌كترازانی گه‌وره‌ی����ه .به‌دیوه‌ك����هی دیكه‌ش����دا چه‌نده ملمالنێیه‌كی به‌رپرس����یارانه‌ی سیاسی وش����یارو یاس����ایی سه‌خت هه‌بێت ،ئه‌وه‌نده گه‌ش����هی سیاسیو دیموكراس����یو به‌هێزبون����ی كولتوری سیاسه‌تكردنی لێده‌كه‌وێته‌وه.
پێویست ه حزبه‌كان هه‌مویان جارێكی دیك ه به‌فۆرمی كاركردنی خۆیاندا بچنه‌وه‌و وانه‌ی باش فێربوبن له‌قه‌یرانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان
ئەگەر پێت بڵێین کاکە چۆلەکەمان بۆ ئەگری؟ دالوەر سۆفی ئ���ەز وا حەز ئەکا پێ���ش ئەوەی بڵێ کاکە خۆی بناس���ێنێ .بەندە نە چاودێری سیاس���یم نە ئەندامی هیچ حیزب‌و پارتێکم نە مامۆستای زانکۆ نە سیاس���ەتمەدارم ن���ە هەڵگری دوکت���ۆراو ماجس���تێری فەلم ،تەنها بەندەیەکی موخلیسم‌و بەس. دی���ارە ئەگ���ەر ک���ورد نەبومایەو خەڵکی ئەم خەرابات���ەش نەبومایە توشی ئەم دەردیسەریەش نەئەبوم. ماوەیەکە پرسی سەرۆکایەتی هەرێم بوە بەنانو ئاومان جگە لەسەریەشەو دەردی س���ەر هەم���و دنی���ای تاکی ک���وردی داگیرکردوەو ق���وڕی داوە بەبازاڕاو ژیانی مەردمەکەدا ،بەجۆرێ کایەکانی ژیانی ئاڵ���ۆز کردوە نان‌و ئاوی لێ ح���ەرام کردوین ،تەنانەت ب���وە بەهۆی زویربون���ی خانمانیش، م���ەدام گەرەکیە س���ەیری حەریم ئەلس���وڵتان بکا ئەفەنیش ئەیخاتە س���ەر ئەخب���ار ،بمب���ورن بەزمانی س���ادەو بازاڕو سەرتەنور قسەی دڵم ئەخەمەڕو ،خۆالسە کوردستان‌و کورد بونەتە دو بەرەو بەفەلسەفەی (نێرە بیدۆش���ە) ه���ەر کۆبونەوەیە ئەدرێ لەیەخەی کۆبونەوە نیوەی میلەت بو بەسیاس���ەتمەدار ،مندااڵن چاودێری سیاسین کەناڵەکانی میدیا کردویانە ب���ەو ڕۆژەی قەرەویس���ی تیاکوژرا، حیزب���ێ هەڕەش���ە ئ���ەکا ،حیزبێ نەرمی ئەنوێن���ێ ،حیزبێ بێدەنگی هەڵئەبژێ���رێ ،حیزبێ ه���ەرڕۆژەی لەس���ەر تەنافێ یاری ئەکا ،حیزبێ چۆت���ە س���ەر دارێ‌و نایەتە خوارێ، هەرچ���ی پ���رۆژەی وەبەرهێن���ان‌و بنیاتنان هەیە وەستاوە بەاڵم پرۆژەی سیاس���ی بۆ قەیرانی س���ەرۆکایەتی پاڵپاڵێنیانە ،ئەمانەو گەلێکی تریش لەنەهامەت���ی ،برا لەب���را زویر ،مام لەبرازا نیگ���ەران ،پەیوەندی باوک‌و ک���وڕ ،ئەبێ بڵێن ئاخ���ری خێربێ، پێئەچ���ێ کەس نەتوان���ێ کتێب بۆ ئاخری بگرێتەوە ،بەڕێزان حیزبەکان، خ���اوەن دوکت���ۆراکان ،سیاس���ەت م���ەداران ،ئۆپۆزس���یۆن،چاودێرانی سیاسیو خەمخۆران ،ئاساییە ئەگەر ئێم���ەی کورد لەکەس نەچین‌و کەس لەئێمە نەچێت ،یا کەس لەڕەنگمان نەبێت ،لەگەڵ ڕیزو سوپاسی زۆرمان ب���ۆ س���ەرۆکی هەرێ���م ،بمانەوێ‌و نەمان���ەوێ بەش���ێکە لەمێژوم���ان بەچاک‌و خراپی���ەوە باڕێز لەخەباتی بگرین‌وچاویش لەهەڵه‌کانی بپۆشین‌و بیخەین���ە س���ەرچاوان بیکەین���ەوە بەس���ەرۆک ن���ەک بۆ دوس���اڵی تر، بەڵکو ت���ا جەنابیان تاقەتیان لێمان ئەچ���ێ ،ب���ەاڵم بابەڵێنم���ان بداتێ ئەم چوار س���اڵە چیمان بۆ ئەکات، باکۆدەنگی���ەک دروس���ت ببێت بڵێ جەنابی سەرۆک بەڵێنمان ئەدەیتێ؟
فەرمو بەڕێزتان هەر سەرۆک بن‌و کورسی هەر لەئێوە جوانە بەاڵم ئەگەر لەم خولەدا بەڵێنەکانت جێەجێنەکرد؟ خوێنی زەردەش���ت عوسمان‌و کاوە گەرمیانی‌و هاوڕێکان���ی ون نەبێت؟ بەڵێنم���ان ب���دەرێ ک���ە لیژنەکان هەڵوەش���ێنیتەوە ،دەزگای دەوڵەت کارا بکەی���ت ،بەڵێنم���ان ئەدەیتێ بیرە نەوتە قاچ���اغ‌و قۆرغکراوەکان بگەڕێن���ەوە بۆ خەڵ���ک؟ بەڵێنمان ئەدەیتێ موچە دوانەکەوێت؟ بەڵێنمان ئەدەیتێ کارەبا چاک ئەبێت‌و تاریکی بنەبڕ ئەکرێت؟ بەڵێنمان ئەدەیتێ؟ بەڵێنمان ئەدەیتێ شەفافیەت ببێتە بەرنام���ەو ڕۆژی ڕون���اک؟ بەڵێنمان ئەدەیت���ێ ژوری تاری���ک نەمێنێ؟ زەویە داگیرکراوەکان ئەگەڕێتەوە بۆ خەڵک ،بەڵێنمان ئەدەیتێ بەبەرپرسە ملیاردێرەکان بڵێی ئەمەتان لەکوێ ب���و ،عەدالەت���ی ئیجتماعیم���ان بۆ فەراهەم ئەکەیت ،بەڵێنە کۆنەکانمان بۆ بەجێ ئەهێنی ،گه‌ندەڵەکانمان بۆ ئەهێنیتە پای هەق‌و حساب‌و دەیان بەڵێن���ی ت���رو خۆالس���ە چیمان بۆ ئەکەیت ،چ بەڵێنێکمان ئەدەیتێ وە چۆنمان بۆ جێبەجێ ئەکەیت؟ فەرمو بەڕێزتان هەر س���ەرۆک بن‌و کورسی هەر لەئێ���وە جوانە بەاڵم ئەگەر لەم خولەدا بەڵێنەکانت جێەجێنەکرد؟ بەکوردی‌و کرمانجی ،بەندە ئەگەر ئ���ەو ماف���ەی پێب���درێ ڕوی دەمی بکاتە هەموان‌و بڵێ باهەمومان کاک مەسعود بکەینە س���ەرۆکی خۆمان، ب���ەاڵم پاش ئەم خولە پێویس���تمان بەفیقه���ی قانون���ی نەبێ ،ب���ا پەنا نەبەینە بەر دەروجیران ،با نیوەمان شایەتمان بەشانی ئەنجومەنی شورا نەهێنین‌و نیوەمان ئیمانمان لەقبێ، فەرمو جەنابی س���ەرۆک تۆ کاکمان بە ،بەاڵم لەی���ادت نەچێ بۆیە پێت ئەڵێی���ن کاکە چۆلەکەمان بۆ بگری، ئەی ئەگەر بۆت نەگرتین؟
ته‌ندروستی tandrostyawene@gmail.com
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
نه‌خواردن ی ده‌رمانی په‌ستانی خوێن مه‌ترسیداره به‌پێ���ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك���ی ن���وێ نه‌خواردن���ی ده‌رم���ان په‌س���تانی خوێن له‌الیه‌ن ئه‌و كه‌س���انه‌ی نه‌خۆشییه‌كه‌یان هه‌یه مه‌ترس���یداره‌و ئه‌گه‌ری توشبونیان به‌جه‌ڵده‌ی دڵ زیاتره. توێژینه‌وه‌ك���ه ك���ه له‌واڵت���ی ئیتاڵیا ك���راوه ئاماژه‌ی به‌وه‌ك���ردوه ده‌ركه‌وتوه ئه‌وكه‌سانه‌ی نه‌خۆشی په‌ستانی خوێنیان هه‌ی���هو رۆژان���ه به‌پێی ئه‌و خش���ته‌یه‌ی پزیشك بۆی دیاری كردون ده‌رمانه‌كانیان نه‌خۆن ،ئهوه ئه‌گه‌ری زیاتر هه‌یه تۆشی جه‌ڵ���ده‌ی دڵ ببن‌و داخڵی نه‌خۆش���خانه بكرێ���ن .ش���اره‌زایانی ئام���اده‌كاری توێژینه‌وه‌ك���ه رایانگه‌یان���دوه هه‌ن���دێ له‌وكه‌س���انه‌ی نه‌خۆش���ییه‌كه‌یان هه‌ی���ه زۆرج���ار بیریان ده‌چێ���ت ده‌رمانه‌كانیان بخ���ۆن یاخ���ود هه‌ندێكی���ان بڕوای���ان وایه‌كه ته‌نها ده‌بێ���ت له‌وكاتانه بخورێت كه‌په‌ستانیان به‌رز ده‌بێته‌وه ،كه ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌و پێویس���ته ئه‌و كه‌سانه‌ی توشی نه‌خۆش���ییه‌كه بوون رۆژانه به‌به‌رده‌وامی ده‌رمانه‌كانیان بخۆن. به‌پێی ئه‌نجامی كۆتایی توێژینه‌وه‌كه‌ش ئه‌و كه‌س���انه‌ی به‌به‌رده‌وام���یو به‌ڕێكیی ده‌رمانی نه‌خۆش���ییه‌كه‌یان( په‌س���تانی خوێ���ن) ده‌خ���ۆن ئه‌گه‌ری توش���بونیان به‌جه‌ڵ���ده‌ی دڵ %34كه‌مت���ره له‌وانه‌ی حه‌به‌كه ناخۆن.
4ئامۆژگاری بۆ ئه‌وانه‌ی نه‌خۆشی شه‌كره‌یان هه‌یه
ی ی نه‌خۆش پێویس���ت ه ئه‌و كه‌س���انه ی هه‌ر ش���ه‌كره‌یان هه‌ی ه زۆر ئ���اگادار برینێك بن ك ه له‌جه‌سته‌یان ده‌رئه‌چێت ی به‌تایبه‌ت���ی پێیه‌كانی���ان ،ئه‌مان���ه خواره‌وه هه‌ندێكن لهو رێنماییانه: .1بایه‌خدان به‌پاكوته‌میزی پێیه‌كان‌و ی ی به‌رده‌وام‌و وشككردنه‌وه پش���كنین ی شۆردنی. دوا .2هه‌ركات هه‌ستت به‌برینێكی بچوك ك���رد له‌پێیه‌كانت هه‌وڵب���ده به‌زوترین ی بكه‌یت‌و پش���تگوێی كات چاره‌س���ه‌ر نه‌خه‌یت. ی .3به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك به‌پێی په‌ت مه‌گه‌ڕێ چونك ه به‌و شێوه‌یه میكرۆب‌و به‌كتریا له‌پێیه‌كانت كۆئه‌بێته‌وه. .4ئه‌گ��� ه بالۆك��� ه یاخ���ود مێخێك له‌پێیه‌كان���ت ده‌رچ���و هی���چ كاتێ���ك هه‌وڵم���ه‌ده له‌زگ ه یان ده‌رمانێكی جگ ه ی پزیش���كی به‌كاربهێنیت بۆ له‌ده‌رمان ی له‌ناوبردنی ،به‌ڵكو پێویسته سه‌ردان ی پزیش���ك بكه‌یت‌و چاره‌سه‌ری پزیشك وه‌ربگریت.
سوده‌کانی سیر
1
ی خانه شێرپه‌نجه‌یه‌كان خاو ده‌كاته‌وه گه‌شه
2
ی ی كه‌مكردنه‌وه‌ی په‌ستان ده‌رمان خوێن‌و په‌ستان ه ده‌رونییه‌كان‌و قه‌له‌قیه
3
ێ ناهێڵێت زه‌یتی سیر هه‌وكردنی گو
4
ی عازه‌ب ه ده‌كات چاره‌سه‌ری زیپكه
5
ی دڵ‌و پارێزگاری ده‌تپارێزێت له‌نه‌خۆشییه‌كان ی سودبه‌خش ده‌كات له‌رێژه‌ی كۆڵیسرتۆڵ
6
ی باشه‌و به‌سوده دژه میكرۆبێك ی قورگ بۆ كۆكه‌و هه‌وكردن
7
له‌ش رزگار ده‌كات له‌ژه‌هره‌كان
ئامۆژگاریی هه‌فته
پێویس���ته ئهوه بزانیتك���ه نێرگه‌له زیان���ی زیاتره له‌جگ���ه‌ره .له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ته‌واوكردن���ی نێرگه‌له‌ی���ه‌ك وه‌ك ئ���هوه وایه دو پاكه‌ت جگه‌ره بكێشیت ،ئه‌مه جگه له‌وه‌ی كه توتن��� ی نێرگه‌له تام���داره به‌ش���ه‌كرو هه‌ندێ گیراوه كه ئه‌مانه‌ش له‌كاتی سوتاندا ده‌بێت به‌ماده‌یه‌كی مه‌ترس���یدار بۆ شێرپه‌نجه، ئ���هو ئ���اوه‌ش به‌كاردێ���ت بۆئاماده‌كردن���ی نیرگه‌ل���ه شوێنی كۆبونه‌وه‌ی چه‌ندین میكرۆب‌و به‌كتریایه.
15 ئاژار
8
ی رێژه‌ی ی رێكخستن یارمه‌ت شه‌كر ده‌كات له‌خوێن
له‌كات���ی ددان ش���تن ئه‌مان���ه له‌بی���ر مه‌كه.ی ی فڵچه‌ك ه نه‌رم ێت ،هه‌ركاتێك ده‌م پێویسته ده‌م ی نه‌مایه‌و‌ه ئهوه پێویست ه فڵچه‌ك ه باڵوبوه‌وه به‌رێك ی بیگۆڕی���ت ،رۆژانه دو جار ددانت بش���ۆ به‌تایبه‌ت ی په‌تا ی نانخ���واردن به‌نیو كاتژمێر ،گه‌ر توش��� دوا ی چاكبون���ه‌وه‌ت فڵچه‌كه‌ت بگۆڕه، بوی���ت ئهوه دوا ی ی دێنیت ماده ی ب���ه‌كار پێویس���ت ه ئه‌و مه‌عجونه فلوریدای تێدابێت.
ی توێژینه‌وه‌كان ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه‌مخه‌وی ی یاخود تێكچونی خ���هو ،ئه‌بێته هۆی تێكچون ی ئه‌رك‌و چاالكییه‌كانی جه‌ست ه به‌گشتی‌‌و توشبون كه‌س���ه‌ك ه به‌چه‌ندین گرفتی ته‌ندروس���تی ،ك ه ی زاكی���ر‌هی مێش���ك‌و گرنگترینی���ان الوازبون��� كه‌مبونه‌وه‌ی توانای فێربون‌و توڕه‌بون.
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
وه‌زاره‌ت ی دكتۆره‌كان
وه‌زاره‌ت���ی ته‌ندروس���تی یه‌كێك���ه ل���هو وه‌زاره‌تان���هی ك���ه په‌یوه‌ندیه‌ك ی راس���ته‌وخۆی به‌كۆمه‌ڵگ���هوه هه‌یه ،هه‌ر ئ���ه‌وه‌ش وایك���ردوه كه ئه‌م س���ێكته‌ره په‌یوه‌ندی���ی به‌جومگ���ه ئه‌ساس���یه‌كانی كۆمه‌ڵ���گاوه هه‌بێ���ت‌و چاره‌س���ه‌ری ته‌ندروستی‌و پێویس���تی سه‌رجه‌م یه‌كه‌و پێكهاته كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانیش له‌رێگای ئه‌م سێكته‌ره‌وه بێت. به‌اڵم وه‌ك میدیاكارێكی ته‌ندروس���تی سه‌روكارم له‌گه‌ڵ ئه‌م وه‌زاره‌ته‌دا كردبێت، هێن���ده رۆژان���ه ته‌كلیفی ف�ڵ�ان دكتۆرو ته‌له‌فۆنی فیس���ار دكتۆرو نوسراوی فاڵن دكتۆری حزبیو راسپاردنه‌ی فاڵن دكتۆر جێبه‌جێ ده‌كات ،هێنده كاری هاواڵتیان جێبه‌جێ ناكات ،ئه‌گه‌ر بیشیكات هێنده به‌بیرۆكراس���یه‌ت‌و په‌ی���ژه‌ی ئیداری���دا تێده‌په‌رێت مرۆڤه‌كان بێزار ده‌كات. ئاخ���ر ئ���ه‌م وه‌زاره‌ته بۆ ب���هو جۆره مامه‌ڵ���ه له‌گ���هڵ دكتۆرو به‌رپرس���ێكی سیاس���یو به‌وجۆره‌ش مامه‌ڵ���ه له‌گه‌ڵ هاواڵتیاندا ده‌كات؟! پێده‌چێت به‌شێكی ئه‌م كاره په‌یوه‌ندی به‌و نه‌فه‌س���ه حزبیه خراپه‌وه هه‌بێت كه ماوه‌ی چه‌ندین ساڵه رۆحی ئه‌م میلله‌ته‌ی سیخناخ كردوه ،یان په‌یوه‌ندی به‌رۆحی ئه‌م میلله‌ته‌وه هه‌بێت ك���ه كاره(یاس���اییه‌كانیش) به‌جۆرێ���ك جێبه‌ج���ێ ده‌بن كه ده‌بێت دكتۆرێك یان به‌رپرس���ێك بناس���یت بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌ویش نه‌كه‌وێت���ه ناو پله‌ی په‌ی���ژه‌ی رۆتیناتی ئی���داری و هامش���یو ئیم���زای نائیمزای لێپرسراوه‌كان... له‌م���اوه‌ی پێش���ودا س���ه‌ردانی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ندروستی سلێمانیم كرد بۆ به‌رێكردنی یه‌كێك له‌كاره ئیدارییه‌كانی زانكۆی س���لێمانی ،به‌اڵم دوای مانه‌وه‌ی زیات���ر ل���ه‌دو كاتژمێرونیو له‌نوس���یگه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ر ،دواتر توانیمان من‌و ژماره‌یه‌ك له‌هاواڵتیان خودی به‌ڕێوه‌به‌ر ببینین. ئه‌وه‌ی له‌وێ بینیم زۆر س���ه‌یربو! ئه‌و چیرۆكان���هی ل���ه‌وێ رویان���دا فزولیه‌تی رۆژنامه‌نوسیم وایكرد كه بۆ ئێوه‌و به‌رچاوی به‌رپرس���انی ئه‌م واڵته‌ی بگێڕمه‌وه ،یان بۆ جه‌نابی خ���ودی به‌رێوه‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ی ئاگاداری دۆخی ده‌رون���ی ئه‌و هاواڵتیانه بێت كه رۆژان���ه روده‌كه‌نه الی ئه‌و و تا ئ���اگاداری دۆخی ئی���داری‌‌و ده‌رونی ئه‌و هاواڵتیان بێت. م���ن له‌ب���ه‌رده‌م مێ���زی نوس���ینگه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ردا به‌خۆم‌و جانتا هه‌میشه‌ییه‌كه‌ی ده‌س���تمه‌وه دانیش���تبوم ،لهو ماوه‌یه‌دا ی���ه‌ك یه‌ك س���ه‌یری ده‌موچ���اوی هه‌مو ئه‌و كه‌س���انه‌م ده‌كرد كه له‌چاوه‌ڕوانیدا ب���ون وه‌ك من ،ژماره‌ی���ه‌ك هاواڵتیانیش له‌بێزاری���دا ب���ه‌رده‌وام بۆڵه‌بۆڵێكی���ان له‌به‌رده‌م خۆیانه‌وه دهكردو ئه‌وانیش وه‌ك من زو زو سه‌یری كاتژمێره‌كه‌ی ده‌ستیان ده‌كرد ،جار ناجارێكیش دكتۆرێك ده‌هاته نوس���ینگه‌ی جه‌نابی به‌ڕێوه‌به‌رو له‌گه‌ڵ به‌رپرسی نوسینگه‌كه‌دا قسه‌ی ده‌كرد یان ده‌چوه ژوه‌ره‌وه یان به‌ته‌له‌فۆن كاره‌كانی به‌ڕێده‌كرد. له‌وه‌ش س���ه‌یرتر ئه‌وه‌ب���و كه كچێك ش���یكپۆش به‌خۆی‌‌و جانته‌كه‌یه‌وه هاته ب���ه‌رده‌م مێزه‌ك���هو به‌ده‌نگێكی هێواش به‌س���كرتێری به‌رێوه‌به‌ره‌ك���هی وت" من خوش���كی فاڵن دكت���ۆرم ( )...ناتوانم زۆر چ���اوه‌ڕێ بكه‌م بی���ری به‌ڕێوه‌به‌ری بێن���ه‌ره‌وه ك���ه كاره‌كه‌م ب���ۆ جێبه‌جێ بكات "..سوپاسێكی كردو رۆیشت. ی له‌هۆڵی دكتۆرێكی تر هات ،له‌بری ئهوه چاوه‌روانی���دا بێت وه‌ك ئ���هو هاواڵتیانه، فه‌رموی لێكرا ب���ۆ ژوری به‌رێوه‌به‌رو ئاو و چاش���ی بۆ ب���را ،دكتۆرێكی دیكه هات وتی ده‌ڕۆمه الی بهڕێوبهرو دێمه ده‌ره‌وه، به‌یناوبه‌ینیش سكرتێری به‌ڕێوه‌به‌ر فایل‌و نوسراوه‌كانی هاواڵتیانی ده‌برده ژوره‌وه‌و ئیمزای دهكردو ده‌یهێنایه ده‌ره‌وه هه‌ندێك هاواڵتی به‌و ج���ۆره به‌ڕێده‌كرد .ئێمه‌ش هه‌ر له‌چاوه‌روانیدا بوین. دوات���ر منیش رۆش���تمه ژوره‌وه پاش هه‌واڵ پرس���ین‌و پێك���هوه هاتنه ده‌ره‌وه ه���ۆكاری ئ���هو چاوه‌ڕوان���ی هاواڵتیان‌و س���كااڵی خه‌ڵكیم پێراگه‌یان���د ،ئه‌ویش له‌وه‌اڵم���دا ،وت���ی" خه‌ریك���ی كۆبونه‌وه بوم له‌گ���هڵ دكتۆره‌كانی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی خۆپاراستنی ته‌ندورس���تی "...به‌اڵم من وتم ئاخ���ر جه‌نابی دكت���ۆر هاواڵتیه‌كان لێ���ره‌دا ده‌مێكه چاوه‌ڕێ ب���ون ،ئه‌ویش وتی" ئیشی ئه‌وان گرنگتر بوه!...؟" ئه‌م���ه دۆخی ئی���داری ته‌ندروس���تی واڵتان���ی ئێمه‌یه ،ئ���ه‌وه‌ی نرخی نه‌بێت له‌م واڵته كاتهو ئه‌وه‌ش���ی حس���ابی بۆ نه‌كرێ���ت هاواڵتیه‌كه كه خزمێكی دكتۆرو به‌رپرس���ێكی سیاسی نه‌بێت ،بۆ جه‌نابی په‌رله‌مان‌و جیهه‌ی ته‌نفیزی واڵت باش���تر وایه وه‌زاره‌ت���ی دكت���ۆره‌كان بێت نه‌ك وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی.
16
xwendn.awene@gmail.com
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
خوێندن
په‌یوه‌ندی خراپی نێوان سه‌رپه‌رشتیارو مامۆستایان کۆتایی نایه‌ت
شێوازێکی نوێ بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی مامۆستایان په‌یڕه‌و ده‌کرێت ئا :سروه جه‌مال هەرچەندە له‌ساڵی خوێندنی 2015-2014بەپێی بڕیارێكی وەزارەتی پەروەردە هیچ مامۆستایەك هەڵسەنگاندنی بۆ نەكرا بەاڵم مامۆستایان له‌شێوازی هەڵسەنگاندنی سەرپەرشتیاران نیگەرانن‌و مامۆستایەك دەڵێت "هاتنی سەرپەرشتیار هیچ له‌دۆخەكە ناگۆڕێت". مس���تەفا ئاوات ،كە 18ساڵە وانە كۆمەاڵتیی���ەكان دەڵێت���ەوە پێیوایە هەڵسەنگاندن نەكرێت باشترە "چونكە مامۆستا به‌پلەبەندی متمانە بەخۆبونی زیاتر دەبێت‌و دەبێتە مامۆس���تایەكی چاك‌و س���ەركەوتو" ،وتیشی "تێناگەم به‌هاتنی سەرپەرشتیار بۆالی مامۆستا له‌س���اڵێكدا دوج���ار چ���ی له‌دۆخەكە دەگۆڕێ���ت ،پێموایە زی���ادەن نەیەن باشترە ،چونكە ئەوان لەسەر بنەمای حیزبایەتی دانراون‌و بنەمای زانستییان كەم���ە ی���ان ه���ەر نیان���ە نەبونیان باشترە". ئه‌و مامۆس���تایه پێشنیار ده‌کات که ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی ئێس���تا سه‌په‌رشتیار هه‌یه‌ت���ی ،بدرێت���ه به‌ڕێوه‌به‌ره‌کان���ی خوێندنگاکان. زۆرجار پەیوەندی نێوان مامۆس���تاو سەرپەرش���تیار ب���اش نیی���ە ،ئومێد عەل���ی محەمەد ،که سه‌رپه‌رش���تیاره لهو باره‌یه‌وه ده‌ڵێ���ت "زۆر جار وەك سه‌رپه‌رش���تیاران وه‌ک چاودێر كاری كردوە ،به‌جۆرێك مامۆس���تا هەستی كردوە سەرپەرشتیار خۆی بەگەورەتر دان���اوە بەداخ���ەوە هەندێكیی���ان بەوش���ێوەیە بون نەك هەم���و لێرەدا سەرپەرش���تیار س���ود ناگەیەنێ���ت ئەگەرچی ڕێنماییەكانی ڕاست بن". سەرپەرش���تیارێك ئەوكات���ەی ڕو له‌قوتابخان���ە دەكات بەش���ێكی زۆری مامۆس���تایان دەپرس���ن ئ���ەوە سەرپەرش���تیاری كێیە هات���وە ،هەتا هەندێ مامۆس���تا دەشڵەژێت‌و توشی
بڕیاردراوە سەردانی ناوپۆلی مامۆستایان به‌پێی خزمەت بێت هەتا خزمەتی كەمتر بێت سەردان زیاتربكرێت چونكە ێ مامۆستای نو زیاتر پێویستی به‌ڕێنماییە قوتابخانه‌یه‌ک له‌هه‌رێمی کوردستان دڵەڕاوك���ێ دەبێ���ت ،لەوباره‌یه‌وه ئه‌و سه‌رپه‌رش���تیاره ده‌ڵێت "هۆكارەكەی ئەوەیە كە مامۆس���تاوەك پێویس���ت خۆی ئامادە نەكردبێ���ت‌و زاڵ نەبێت بەس���ەر بابەتەك���ەدا ،بەتایب���ەت بزانێ���ت سەرپەرش���تیار بەتوانای���ەو كەموكوڕییەكان���ی دەزانێ���ت ،ی���ان كاتێك سەرپەرش���تیار ڕەخنەی توند بێت‌و چ���اوی تەنه���ا كەموكورییەكان ببینێت وەك چاودێر ئەوەش مامۆستا ناچ���اردەكات وان���ەی پێش���و دوبارە بكاتەوە". هه‌روه‌ها ده‌شڵێت "سەرپەرشتیاریی هاوڕێیەتی���ە ،هاوكارییە ،تەواوكارییە، ئامانجی مامۆس���تاو سەرپەرش���تیار یەك ئامانجە له‌پێشكەشكردنی وانەی
سەردەمیانە‌و پەروەردەكردنی دروستدا‌و چارەسەركردنی كەموكوڕییەكانە بۆیە چەند پەیوەن���دی نێوانیان بەهێزبێت كاریگەری���ی سەرپەرش���تیاری زیاتر دەبێت لەسەر مامۆستا". مامۆس���تا مس���ته‌فا به‌وتەی خۆی چەندین جار ڕەخنەی هەبوە لەس���ەر س���تافی كارگێ���ڕی قوتابخانەك���ەی كردویەت���ی بەخ���اڵو پێشكەش���ی سەرپەرشتیاری كردوە "بەاڵم بەداخەوە لەب���ەر زاڵبون���ی ڕۆڵ���ی حیزبایەتی ڕەخنەكانم���ان كاری پێنەك���راوە هەر (حیبر علی‌ورق) بوە". هەروەه���ا وتیش���ی "سیس���تەمی پ���ەروەردە به‌دەس���ت كۆمەڵێ���ك عەقڵیەتی كۆنەوەیە كە پەروەردەیان
توشی داڕزان‌و ئیفلیجی‌و شێرپەنجەی درێژخایەن كردوە". ئەو نمونە بۆ قسەكانی دەهێنێتەوە دەڵێت "مامۆس���تا بۆی نی���ە رەخنە بگرێت له‌بەڕێوبەری س���تافی كارگێڕی كە ئەم���ە مافێكی س���ەرەتایی هەمو مرۆڤێكە له‌جیهاندا ،ناكرێت مامۆس���تا به‌هەمو ڕەخنەیەكی سەرپەرش���تیارو بەڕێوبەر بڵێت سەرچاو". له‌به‌رامب���ه‌ردا سه‌رپه‌رش���تیاره‌که ده‌ڵێت"بەداخەوە پەیوەندی که‌س���یی له‌كۆمەڵ���گای ئێم���ەدا لەن���او هەموو دامودەزگا كان���دا ڕەنگدانەوەی هەیەو سەرپەرش���تیارانیش بەش���ێكن ل���ەم كۆمەڵگەی���ە ،بەاڵم ناكرێت بەگش���تی بڵێن هەموی وایە چونكە سەرپەرشتیار
هەیە زۆر دڵسۆزانە‌و هیچ كاریگەرییەكی لەسەر نیە". سەرپەرشتیاری یەكەمی پەروەردەی ڕۆژه���ەاڵت ،بەك���ر محەم���ەد محمود ڕایگەیان���د ك���ە ش���ێوازو میكانیزمی هەڵسەنگاندنی مامۆس���تایان گۆڕاوەو ش���ێوازی (بریتش كانس���ڵ) پەیڕەو دەكەن كە ئەویش لەسەر سێ پێوەرە "بواری زانیاری ،بواری تواناكان ،بواری كارامەیی"ی مامۆستا. مامۆس���تا به‌کر له‌وباره‌ی���هوه زیاتر ده‌ڵێت "لەس���ەر بنەمای ئ���ەم بوارانە كۆمەڵێ س���تاندارد داڕێژراوە هەروەها لەس���ەر بنەم���ای س���تانداردەكانیش ئاماژەی ترهەی���ە فۆڕمەكە له 50خاڵ پێكهات���وەو وردەكاری زۆرە ،هەت���ا
مامۆستایەكیش واقیعی بێت ئەتوانێت هەڵس���ەنگاندن بۆ خۆی بكات ،ئێمە تاكە بەڕێوه‌بەرایەتین ئەوە دو س���اڵە ئەو شێوازە بەكاردەهێنین. هه‌روه‌ه���ا ئاشكراش���یكرد ک���ه تا مامۆس���تایان خول نەبینن به‌پێی ئەو فۆڕمە هەڵس���ەنگاندنیان بۆ ناكرێت‌و بڕیاروایە ئەمس���اڵ خولەكان دەس���ت پێبكەنەوە. سەرپەرشتیاری یەكەمی پەروەردەی ڕۆژه���ەاڵت نیگەران���ە ل���ەو بڕیارەی وەزارەتی پەروەردە كە هەڵسەنگاندن بۆ مامۆس���تایان نەكرا" ،پ���ەروەردە زۆر ئەمانەت���ە ناكرێت بڵێیت دۆخێكی نائاساییە ،چونكە ئەگەر هەڵسەنگاندن ب���ۆ مامۆس���تایەك نەكەی���ت گ���ەر هەڵەیەكی هەبێت دەگونجێت بەردەوام بێت لەس���ەری ،یان ئەگ���ەر بەتوانایە دەستخۆش���ی لێدەكەیت بۆیە ناحەقی بو كە نەكرا". ئومێد عەلی محەمەد باسی لەوەكرد كە له‌كۆنگرەی پەروەردەیی 9تا -5-11 2015بڕیاردرا كە یەكەی سەرپەرشتیاری وەك بەڕێوبەرایەتیی���ەك س���ەربەخۆ بێ���ت‌و له‌بەڕێوه‌بەرایەت���ی پەروەردە جیابێت���ەوە تا ڕۆڵێك���ی كاریگەرتری هەبێ���ت‌و هەروەه���ا ئ���ەو كەس���ەی دەیەوێت ببێت به‌سەرپەرشتیار دەبێت هەڵگ���ری بڕوانام���ەی بەكالۆریوس‌و زیاتربێ���ت هەروەه���ا مەرج���ی زمانی ئینگلی���زی‌و كۆمپیتەری���ش دانراوە، هەروەها بڕیاردراوە سەردانی ناوپۆلی مامۆس���تایان به‌پێ���ی خزم���ەت بێت هەت���ا خزمەتی كەمتر بێت س���ەردان زیاتربكرێت چونكە مامۆس���تای نوێ زیاتر پێویستی به‌ڕێنماییە ،جگەلەوەش بۆ هەڵسەنگاندن پێوەری زۆر گونجاو كە س���تانداردی نێودەڵەتییە دانراوە ئەگەر سەرپەرش���تیار ب���ه‌وردی كاری پێ ب���كات هەڵس���ەنگاندنێكی بابەتی دەكات. بریتش كانس���ڵ پڕۆژەیەكی هەیە بۆ باشتركردنی كوالێتی خوێندن له‌عێراق‌و هەرێم له‌چەند بوارێكدا ،یەكێك لەوانە بۆ بواری سەرپەرشتیارییە.
ریکالم
کتێب
) )493سێشه‌مم ه 2015/9/1
به‌کر عه‌لی به‌فیشه‌کی سانسۆر شه‌هید ده‌کرێته‌وه
17
ئه‌و کتێبه‌ی وردو درشتی شه‌هیدکردنی ئه‌و شاعیره باس ده‌کات ئا :رێنوار نه‌جم
له‌سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یه‌وه نه‌دانی ژماره‌ی سپاردن به‌چاپی دوه‌می کتێبێک له‌باره‌ی شاعیری شه‌هید "به‌کر عه‌لی" له‌ناوه‌ندی رۆشنبیرییدا باڵوبوه‌وه ،ئه‌و هه‌واڵه له‌کاتێکدایه که ئه‌مڕۆ 21ساڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر شه‌هیدکردنی ئه‌و شاعیره له‌خۆپیشاندانێکی سلێمانیدا. "کاسکێته‌که‌م بسپێرن به‌پاییز" کتێبێکه له‌ئاماده‌کردنی "فه‌ره‌یدون عارف" که باس له‌ژیان‌و به‌رهه‌مه‌کانی شاعیری شه‌هید ئه‌بوبه‌کر عه‌لی ده‌کات. کتێبه‌که له‌چه‌ند به‌شێک پێکهاتوه، باس���کردن له‌ژی���ان‌و چۆنیه‌ت���ی هه‌ڕه‌ش���ه‌کردن لهو شاعیره تا ده‌گات به‌و ر د ه‌کا ر ی���ی
تیرۆرکردنه‌ک���هی له‌س���اڵی ،1994 هه‌روه‌ها تاکه دیوانی باڵوکراوه‌ی ئه‌و ش���اعیره" ،ئه‌و شه‌وانه‌ی له‌پرچه‌کانت ره‌ش���ترن" ،هه‌روه‌ه���ا کۆمه‌ڵێک لهو یاداش���ت‌و ش���یعره ته‌واونه‌کراوانه‌ی که له‌دوای خ���ۆی جێمابون ،هه‌روه‌ها له‌به‌ش���ێکی دیک���هی کتێبه‌که‌ش���دا به‌شێکی زۆر لهو به‌یاننامه‌و یاداشت‌و دۆکیومێنت‌و نوسینانه وه‌ک کاردانه‌وه‌ی تیرۆرکردنی ئه‌و ش���اعیره نوسرابون، باڵوکراوته‌وه.
14رۆژ به‌ر له‌شه‌هیدکردنی له‌الیه‌ن ئاسایشی سلێمانیه‌و‌ه ده‌ستگیرده‌کرێت پاش 6رۆژ له‌ئازارو ئه‌شکه‌نجه‌دان ،ئازاد ده‌کرێت‌و 8رۆژ به‌سه‌ر ئازادکردنیدا تێناپه‌ڕێت که زۆر نامه‌ردان ه تیرۆری ده‌که‌ن
چاره‌سه‌کردنی کێشه‌کانیان. به‌بڕی���اری پارێ���زگاری ئه‌وکات���ی س���لێمانی ده‌بوایه رۆژی 1ی ئه‌یلولی " 1994خان���وه قوڕه‌کان���ی حامی���ه" بڕوخێندرێ���ت ،بۆی���ه ل���هو رۆژه‌دا دانیش���توانی ئه‌و خانوان���ه ،له‌به‌رده‌م پارێزگای س���لێمانیدا خۆپیشاندانێک سازده‌که‌ن‌و به‌کر عه‌لیش پێشوازی لێ ده‌کات. یه‌کێ���ک له‌ه���اوڕێ نزیکه‌کانی به‌کر عه‌لی لهو کتێبه‌دا ورده‌کاری ڕوداوه‌کانی ئه‌و رۆژه‌و چۆنیه‌تی شه‌هیدکردنی ئه‌و ش���اعیره ده‌گێڕێته‌وه ،ک���ه چۆن لهو خۆپیشاندانه‌دا چه‌کدارو پاسه‌وانه‌کانی پارێزگاری س���لێمانی (س���االر عه‌زیز پارێ���زگار بو) ویس���تویانه به‌کر عه‌لی به‌زۆره‌ملێ ببنه ن���او بینای پارێزگاوه به‌اڵم خۆپیشانده‌ران رێگه‌یان نه‌داوه، دواتر پاس���ه‌وانه‌کان سورده‌بن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی "ش���تێک" له‌به‌کر عه‌لی بکه‌ن‌و خۆیش���ی هه‌س���ت بهوه ده‌کات ،بۆیه ته‌ق���هی ل���ێ ده‌کرێت‌و فیش���ه‌کێک به‌رپشتی ده‌که‌وێت ،ههرچهنده دواتر چه‌ند خۆپیشانده‌رێک ده‌یانه‌وێت به‌کر عه‌ل���ی به‌برینداری ڕزگاربکه‌ن‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ده‌یبه‌نه باخی گشتییه‌وه" ، به‌اڵم یه‌کێک له‌چه‌کداره‌کان که پله‌ی له‌وانی دیکه به‌رزتر ده‌بێت ،زو ده‌گاته س���ه‌ری‌و په‌الماری ده‌دات‌و فیشه‌کێک ده‌نێ���ت به‌ن���او ده‌میی���هوه" .به‌پێی زانیارییه‌کان���ی ناو کتێبه‌ک���ه( ،ئه‌و چه‌کداره به‌رپرس���ی پاس���ه‌وانه‌کانی پارێزگارده‌بێت‌و دواتر له‌شه‌ڕی ناوخۆدا ده‌کوژرێت". پێده‌چێ���ت هه‌ر ئ���هو ورده‌کارییانه بوبێته ه���ۆی ئ���ه‌وه‌ی جارێکی دیکه ژماره‌ی سپاردن به‌و کتێبه نه‌درێت.
مه‌سیحێکی شاعیر " 14رۆژ ب���ه‌ر له‌ش���ه‌هیدکردنی له‌الی���ه‌ن ئاسایش���ی س���لێمانیه‌وه ده‌ستگیرده‌کرێت .پاش 6رۆژ له‌ئازارو ئه‌شکه‌نجه‌دان ،ئازاد ده‌کرێت‌و 8رۆژ به‌س���ه‌ر ئازادکردنیدا تێناپه‌ڕێت ،که زۆر نامه‌ردان���ه تیرۆری ده‌که‌ن" .ئه‌مه س���ه‌ره‌تای کتێبه‌که‌یه ،که تێیدا باس له‌س���ه‌ره‌تاکانی ژیان���ی به‌کر عه‌لی‌و شێوازی هه‌ژارانه‌ی ژیانی ده‌کات. ئ���هو ش���اعیره به‌ه���ۆی ئه‌وه‌ی له‌ماڵه‌کان���ی حامی���هی ک���ۆن "پارکی ئازادی ئێستا" له‌گه‌ڵ چه‌ن���د خێزانێک���ی دیکه‌دا به‌که‌ره‌سته‌ی زۆر سه‌ره‌تایی چه‌ند چۆڵکه‌ن‌و بیده‌نه‌وه به‌حکومه‌تی هه‌رێم، لقی چواریش باچۆڵی بکات‌و بیداته‌وه به‌ده‌وڵه‌ت ،ئیزاعه‌که‌ی کاکه حه‌مه‌ش با چۆڵی ب���کات ببێته‌وه به‌زراعه‌که‌ی ج���اران‌و زۆر جێی تری���ش ،ئه‌وکاته خانۆچکه‌یه‌کیان ئێمه‌ش حامیه چۆڵ ده‌که‌ین". دروستکردبو هه‌میشه له‌گه‌ڵ به‌کر عه‌لی چۆن تیرۆر کرا؟ شاره‌وانی‌و حکومه‌تدا له‌کێشه‌دابون، له‌دوای پێشکه‌شکردنی ئه‌و وتانه‌ی به‌و بیان���وه‌ی خانوه‌کانی ئه‌وان تاپۆ نییهو له‌موڵکی حکومه‌تدا ده‌ژین ،به‌کر له‌مه‌راس���یمی 1ی ئای���ار له‌ب���ه‌رده‌م عه‌لی له‌وتاره ناوداره‌که‌ی مه‌راس���یمی هه‌زاره‌ه���ا هاواڵت���یو که‌ناڵه‌کان���ی شیعره‌کانی به‌کر عه‌لی 1ی ئایاری 1996له‌یاریگای سلێمانی راگه‌یان���دن ،به‌ک���ر عه‌ل���ی ده‌بێت���ه به‌کر عه‌لی ههرچهنده له‌به‌هاری 31ی وتب���وی "ئه‌گ���ه‌ر ب���اس له‌گێڕانه‌وه‌ی ده‌موچاوێک���ی دی���ارو دواتریش وه‌ک مومته‌له‌کاته‌کان���ی ده‌وڵه‌ته ،ئێوه‌ش نوێن���ه‌ری ماڵه‌کانی حامی���ه ده‌چێته ته‌مه‌نیدا تیرۆرکراو ته‌مه‌نێکی کورتی مه‌ڵبه‌ن���دی رێکخس���تنی س���لێمانی الی الیه‌ن���ه په‌یوه‌ندی���داره‌کان ب���ۆ ژیان‌و شیعرنوس���ینی هه‌ب���وه ،به‌اڵم
ده‌کرێ���ت بگوترێت ده‌نگێکی جیاوازی گۆزه‌ی���ه‌ک چێ ده‌کات ،ه���ه‌ر ده‌ڵیی شیعر بوه له‌سه‌رده‌می خۆیدا ،نوسه‌ر گۆزه‌ی ش���ه‌رابی خه‌یام ،یان گۆزه‌ی حه‌مه‌س���ه‌عید حه‌س���ه‌ن له‌وباره‌یه‌وه سه‌رشانی کچی ش���یعری (گۆران)ه. ده‌ڵێ���ت "ش���یعری ئه‌بوبه‌ک���ر عه‌لی ده‌زانێت خه‌یاڵ بڕبڕه‌ی پشتی شیعره ئاوێنه‌یه‌کی ڕونه ،شاعیری به‌زیندویی نه‌ک واقیع ،هه‌ر بۆیه به‌جۆرێک واقیع تێدا ده‌بینرێت" .هه‌روه‌ها ئه‌و نوسه‌ره له‌خه‌یاڵ���ی هونه‌ریدا ده‌توێنێته‌وه ،که ده‌ڵێ���ت "راس���تگۆییه‌کی ده‌گم���ه‌ن ش���یعرێکی ده‌بینیت ،هه‌ست ناکه‌یت به‌ئاس���مانی ش���یعری ئه‌بوبه‌ک���ره‌وه ل���ه‌ده‌ره‌وه ده‌یخوێنیت���هوه ،پێتوایه ده‌دره‌وشێته‌وه ،ئه‌و له‌گڵی واقیع جۆره به‌شێکی له‌شیعره‌که‌و له‌ناویدایت".
پەروەردەو فێركردن الی ژان پیاژێ
کتێبێک که دوای خوێندنه‌وه‌ی شێوازی هه‌ڵسوکه‌وتت له‌گه‌ڵ مندااڵندا ده‌گۆڕێت ئا :بەڕێز عەباس
منداڵ بۆ بەگوێمان ناكات؟ مامۆستای پەروەردەیی‌و دروست كێیە؟ پرسیاری كراوەو داخراو كامەیە؟ سیستەمی پەروەردەی كراوەو داخراو چییەو باشوری كوردستان داخراوە یان كراوە؟ ماتماتیك ئەوەیە خوێندكاری ئێمە دەیخوێنێت؟ چۆن خوێندكار فێری بیركردنەوەی لۆژیكی دەبێت؟ ئەمانە ئەو پرسیارانەن كە لەو کتێبه‌دا بەشێوەیەكی زانستی‌و پەروەردەیی‌وەاڵمەكانیمان دەست دەكەوێت. "ستره‌کتوری بیرکردنه‌وه‌و گه‌شه‌سه‌ندنی مه‌عریف���ی من���دااڵن ،ش���رۆڤه‌کردنی تیۆرییه‌کان���ی پی���اژێ" کتێبێک���ی فایه‌ق س���ه‌عیده‌و پێش چه‌ن���د مانگێک به‌زمانی کوردی باڵوکرایه‌وه. خوێندن���ەوەی ئێم���ە بۆ ئ���ەم كتێبەو قس���ەكردن لەسەری لەم كاتەدا لەڕاستیدا بەمەبەس���تەوە ب���و ،بەه���ۆی ئ���ەوەی كەمترین نوس���ین‌و باب���ەت ،یان دەتوانین بڵێین لەحاڵەتی نەبونە نوس���ین لەبواری پەروەردەو فێركردن‌و بەتایبەتی كتێبێكی زانستی ئاواش! هه‌روه‌ها وەك هاندانێكیش بێت بۆ مامۆس���تایان‌و پ���ەروەردەكاران‌و دای���كان‌و ب���اوكان ك���ە دەس���تی بخەن‌و بیخوێننەوە ،چونكە‌وەك نوسەر ئاماژەی پێك���ردوە "هەم���و ئەوان���ەی پیاژێی���ان خوێندۆت���ەوە ،ئاماژەی���ان بۆئەوە كردوە كە دوای شارەزابون لەپیاژێ ،گۆڕانكاری گەورەی���ان له‌هەڵس���وكەوتەكانی خۆیاندا بەرامبەر بەمندااڵن‌و خوێندكاران كردوە". کاتێک ئه‌م کتێبه دەخوێنێتەوە راستی بۆچونەكانی نوسەر دەردەكەوێت‌و ئەگەر پیشەت مامۆستاو پەروەردەكار بێت لەزۆر ش���وێندا دەوەس���تیت‌و هەس���ت دەكەیت (ئەگەر تەعبیرەكەم ڕاس���ت بێت) لەزۆر
كاتدا تاوانت بەرانبەر خوێندكاران‌و مندااڵن ئەنجام داوە! ب���ۆ نمونە یەكێ���ك لەو پ���ەروەردەو مامەڵ���ە هەاڵن���ەی بەرانب���ەر خوێندكارو من���داڵ كردومان���ە وەك الی ئێمە باوەو بەحەقیقەتێك���ی نەگ���ۆڕ‌وەرم���ان گرتوە ئەوەی���ە كە من���داڵ پەڕەیەكی س���پییەو چۆنمان بوێت دەتوانین بەئارەزوی خۆمان وێنەی بكێش���ین! كە لەڕاس���تیدا بەپێی بۆچون‌و تاقیكردنەوەكانی پیاژێ ڕاس���ت نییەو منداڵ پەرەیەكی س���پی نییە بەڵكو بەپێچەوانەوە كائینێك���ە خاوەن بۆچون‌و بیركردنەوەی خۆیەتی‌و دەتوانێت گفتوگۆ بكات لەگەڵ شتەكانی دەوروبەری‌و تەنها بونەوەرێكی گوێڕایەڵ نییە. بەداخ���ەوە یەكێ���ك لەكێش���ە هەرە دیارەكانی دونیای پ���ەروەردەو فێركردنی ئێم���ە ئەوەیە‌و ڕۆژانە گوێم���ان لێدەبێت‌و دەیبینین ئەوتێڕوانینەیە الی مامۆس���تاو پ���ەروەردەكار بەوەی خوێن���دكار‌و منداڵ هیچ نازان���ن وەك بونەوەرێكی بێ زمان‌و بیركردن���ەوە ڕفتاری���ان لەگەڵدا دەكرێت، ئەم جۆرە بیركردنەوەیه بەش���ێكی زۆری ئەو پێكدادان‌و گرفتانە دروست دەكات كە ئێم���ە لەخوێندنگاكاندا دەیبینین‌و ئاڵۆزی لێدەكەوێتەوە. یەكێك لەو خاڵە گرنگانەی كە نوس���ەر باس���ی دەكات هەردو چەمكی خودبینی‌و لەوانی تربگرێت‌و دانیان پێ بنێت‌و لەڕێگەی كۆمەڵبین���ی منداڵ���ە الی ژان پی���اژێ ،بیركردنەوەی گەورەكان‌و ئەوانیتریش���ەوە خودبینی ئەوەیە كە منداڵ لەس���ەرەتای شتەكان هەڵبسەنگێنێت. ئەگ���ەر تێبین���ی بكەی���ن لەدونی���ای تەمەنی���دا هەم���و ش���تەكان لەڕوانگەی خۆی���ەوە دەبینێ���ت‌و هەم���و ش���تەكانی پ���ەروەردەو فێركردن���ی كوردی���دا ئەوە دەوروبەری بەپێی بیركردنەوەو عەقڵیەتی دەبینین كە ئەو مندااڵنەی كارێك دەكەن خۆی هەڵدەسەنگێنێت‌و ناتوانێت لەڕێگەی بەبیركردن���ەوەی خۆیان‌و گ���وێ لەوانیتر گەورەكان‌و ئەوانیترەوە شتەكان ببینێت‌و ناگرن لەقۆناغێ���ك لەقۆناغەكانی تەمەنی هەڵیسەنگێنێت ،كۆمەڵبینی بەپێچەوانەی منداڵی س���زای مادی‌و مەعنەویش دەدرێن خودبینیەوە ئەوەیە بەهەڵكش���انی تەمەن تەنان���ەت وەك منداڵ���ی الس���ارو خراپ مەعریف���ەی منداڵ‌وای لێدێت منداڵ تەنها دەناس���رێن! بەبێ ئ���ەوەی بزانرێت ئەوە بەگوێی بیركردنەوەی خۆی نەكات‌و گوێ شتێكی سروش���تیەو منداڵ تاوانی لەوەدا
یەكێك لەو پەروەردەو مامەڵە هەاڵنەی بەرانبەر خوێندكارو منداڵ كردومان ە وەك الی ئێمە باوەو بەحەقیقەتێكی نەگۆڕ وەرمان گرتوە ئەوەیە كە منداڵ پەڕەیەكی سپییەو چۆنمان بوێت دەتوانین بەئارەزوی خۆما ن وێنەی بكێشین!
نییەو بەبێ مەبەس���ت گوێ ناگرێت‌و ئەو تەمەنەی س���ەرەتای منداڵی ئاوایە تەنها شتەكان لەڕوانگەی خۆیەوە دەبینێت. ئەوەی بەالی ئێمەوە سەرنج ڕاكێش بو لەخوێندنەوەی كتێبەكەدا .بواری پەروەردەو فێركردن���ی ئێمە چ لەخوێندن���گاكان‌و چ لەخێزانەكاندا ئ���اگاداری نیین‌و پێكدادان‌و ملمالنێی دروس���تكردوە لەنێوان دایباب‌و منداڵەكانی‌و مامۆس���تاو خوێندكارەكانی نەبونی ش���ارەزایی‌و ناس���ینی مامۆستاو دایبابە لەخوێندكارومنداڵەكانیان ،نوسەر ئام���اژە بەدو چەمك���ی زۆر گرنگ دەكات ئەویش چەمكەكانی "دەبەنگی مەعریفی"و" غروری مەعریفی" یە. "دەبەنگ���ی مەعریفی" ئەوەیە كە منداڵ لەتەمەنێكی س���ەرەتایی‌و دیاریكراودا پێی وایە‌وادەزانێت كە گەورەكان جا مامۆستا بێت ی���ان دایباب هەموش���تێك دەزانێت‌و خۆش���ی هی���چ نازانێ���ت! بۆی���ە زۆرجار لەتەمەنێك���ی دیاریك���راودا گ���ەر منداڵ‌و خوێندكار پرس���یار دەكات‌و ئەجوڵێتەوەو پشت بەخۆی نابەستێت ئەبێت بەشێوەیەكی ئاس���ایی‌وەربگیرێت‌و ناكرێت بەتێڕوانینی گەورەكان سەیرو وێنای خوێندكار بكرێت‌و كۆمەڵێك ناوناتۆرەیان بۆ دروست بكرێت كە لەبنەمادا پەروەردەیی‌و ڕاس���ت نیین، وەك گێل‌و ئیزعاج‌و السارو...هتد. "غ���روری مەعریفی" ك���ە دوای قۆناغی دەبەنگ���ی مەعریف���ی دێ���ت‌و پێچەوانی قۆناغی دەبەنگ���ی مەعریفەیە ئەوەیە ،كە من���داڵ‌وادەزانێت دایب���اب یان گەورەكان هیچ ش���تێك نازانن‌و خۆی هەمو ش���تێك دەزانێ���ت ،ئەمەش قۆناغێكی سروش���تی تەمەنی هەمو مرۆڤێك���ەو دەبێت بزانرێت بەش���ێوەیەكی زانس���تیو پەروەردەی���ی رێنوێن���ی بكرێت تاوەك���و قۆناغی غروری مەعریفە تێدەپەڕێنێت ،ن���ەوەك وا‌وێنای قۆناغی غروری مەعریفی منداڵ بكرێت وەك ئەوەی ئێستا دەیبینین‌و هەستی پێدەكەین
لەخێزان‌و ناوەندە پەروەردەییەكانی ئێمە لەمەیدانەكاندا سەركەوتن بەدەست بهێنن، بەوەی واپێناس���ەیان دەكەین‌وەس���فیان هێن���دەش‌وێنەی قوتابخان���ە لەجوانترین دەكەین كە گ���وێ ناگرن‌و خۆیان بەهەمو ش���ێوەدا خۆی دەنوێنێت ،هەروەها چەند شت لەقەڵەم دەدەن‌و بەئەنیشتاین خۆیان نەوەكان شكست بێنن ،هێندەش قوتابخانە ناگۆڕنەوەو چەندین نازناوو تۆمەتی تر كە بەرپرسیار دەكرێت!". لەكۆتاییدا پێویستە ئاماژە بەوەبكەم كە ئەگەر ش���ارەزای ئەو تەمەنەو تێورەكانی ئەمە تەواوی وردو درش���تی خوێندنەوەی پەروەردەو فێركردن بین نایكەین! كۆمەڵناس���ی دیاری كورد ،دكتۆر عادل كتێبەك���ە نیی���ە ،چونك���ە لەڕاس���تیدا باخەوان لەكتێبی"سۆسیۆلۆژیای بزوتنەوە خوێندنەوە بۆ كتێبێكی زیاد له‌سێس���ەد كۆمەاڵیەتییەكان"دەرب���ارەی گرنگ���ی الپەڕەی���یو لەنوس���ینێكی ئ���اوا كورتدا‌و پەروەردەو قوتابخانە دەنوسێت "لەواڵتێكی بەو هەمو بابەت���ه جیاوازانەی كەكتێبەكە وەك فەرەنس���ادا ،ت���ەواوی كاتیگۆرییە باسیان دەكات ئاسان نییە. كۆمەاڵیەتیی���ەكان ،ه���ەر لەس���ەرۆكی كۆم���ارەوە ت���ا دەگات���ە وەزیرێك، بەڕێوەبەرێكی گش���تیو تەنانەت ف���ەڕاش‌و ئەو كەس���ەش ك���ە ناوماڵ پ���اك دەكاتەوەو قاپ دەش���وات ،تەنانەت چێشتلێنەرەكانیش، هەموی���ان لەنێ���و حە ر ە م���ی قوتابخانەكان���دا بین���ا دەكرێ���نو بە كۆ مە ڵ���گا دەبەخش���رێن، وات���ە چەن���د ن���ە و ە كا ن لەمەیدانێك
18
تایبه‌ت
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
٣١ی ئاب لەزاکیرەی مندا ئەم ساتەیە
دڵپاك تاهیر ه����ەر چەندە چەند رۆژێک پێش ٣١ی ئاب خەڵك هەس����تیان بەجموجۆڵێکی نائاسایی هێزەکانی عیراق دەکرد لەناوچەی مەخمورو دیبەگ����ەو چەند ش����وێنێکی تر ،ب����ەاڵم ئەو جموجۆڵ����ە لەبڕواو قەناعەتی کەس����دا نەبو کە دەستکێش����ێکی کورد لەپش����تیەوە بێت، بۆیە ژیان زۆر بەسادەیی دەڕۆیشت‌و خەڵك بەرنام����ەی ژیانی خۆی لێ تێ����ک نەچوبو، بەتایبەتی لەوماوەی����ەدا جارجارە حکومەتی عی����راق خۆنواندنێکی دۆڕاوان����ەی بەرامبەر بەپێش����مەرگە دەکرد ،بۆیە هەمو ئەو شتانە بوبون بەرۆتینی رۆژانە. بەیانی رۆژی ٣١ی ئاب لەنزیکی سەعات ٥ی بەیانیدا ،گوێم����ان لەدەنگی تۆپ دەبو بەاڵم دور ب����و وردە وردە دەنگەکە نزیک دەبۆوە، کەریم عوس����مان لەقواڵیی خەوێکی خۆشدا ب����و چونکە ئەو ماوەیە لەتەلەفزیۆن مۆڵەتی کاری وەرگرتبو بەنیاز بو سەردانێکی دەرەوە بکات بۆ ئیس����راحەت ،م����ن لەنزیکبونەوەی دەنگی تۆپ����ەکان زۆر ئ����ارام نەبوم چونکە ئەزمونی چەندین س����اڵەی شەڕی بەعسمان هەب����و بەتایبەتی دەنگ����ەکان کە لەخوارەوە دەهات ،بۆیە هەوڵم����دا چەند جارێک کەریم لەخەو هەس����تێنم بەاڵم ئەو هەمیش����ە پێی ئەوتم تۆ زیاد لەپێویس����ت هەستیاری ،هیچ نی����ە ،چەند تۆپێکی ترس����نۆکانەیە ،بخەوی باشترە .بەاڵم من هەس����تام‌و بەچواردەوری ماڵەک����ەدا دەخوالمەوە چونک����ە ماڵی ئێمە بەرامب����ەر بەپەرلەمان ب����وو زیاتر لەخەڵکی هەولێر هەس����تمان بەو جموجۆڵ����ە دەکرد، چونکە نزیک بوین لەناوچەی عەسکەریەوە. هەتا بوە سەعات ٦ی بەیانی من هەر نائارام بوم تا لەبەر دەرگا چەند پێش����مەرگەیەکی یەکێتی����م بینی لەحاڵەتێکی ش����پرزەدا بون پرس����یارم لێکردن وتیان :سوپای عیراق وا نزیک دەبێتەوە بۆیە ئێمەش پاشەکش����ەمان کردوە چونکە هێزێک����ی زۆریان هێناوە ،ئەو ئام����اژەی بەپارتی نەدا چونک����ە نەیدەزانی، ناحەقیشی نەبو چونکە خیانەتێکی بەوڕادەیە لەعەق����ڵ‌و مەنتیقدا نەبو .هەڵویس����تی ئەو پێشمەرگانە زیاتر منی شپرزە کردو ئەمجارە بەناچ����اری کەریمم لەخەو هەس����تان ،پاش کێش����انی جگەرەیەک وتی :من سەیارەکەم ش����ەو بەنزینی تیا نەماوە الی مەڵبەند جێم هێشتوە ئەیهێنم‌و دێمەوە ،پاش نیو سەعات گەڕایەوە ،هەر بەکراسێکی سپی‌و پانتۆڵیکی خۆڵەمێش����یەوە هات����ە ژورەوە بەپەل����ە کاڵش����ینکۆفەکەی کردە ش����انی‌و لەدورەوە سویچی س����ەیارەکەی بۆ هەڵدام وتی ئەگەر ش����تێک بو ئێوە خۆتان دەرب����از بکەن .وتم ئەی تۆ ب����ۆ کوێ ئەچیت؟ وت����ی ئەچم بۆ هەواڵێک بۆ مەڵبەند بزانم چی ڕویداوە؟ ئەو رۆیش����ت دوای ئەو ئیتر ئەو خانوانەی دەوروب����ەری ئێمە درانە ب����ەر تۆپی قورس چەند ماڵێک لەنزیکی ئێمە تۆپیان بەرکەوت، ئەمە وای کرد مناڵەکان زۆر بترس����ن ،تەنها یەک رۆژ پێش ٣١ی ئاب خوشکێکی بچوکم هاتبوە الی من بۆ مناڵبون ،ئەو کوڕێکی بوبو زۆر س����اوا بو زۆریش ئەترسا کە مناڵەکەی ش����تێکی لێ بێت ،ناچار تەلەفۆنم بۆ چەند بارەگایەک����ی خۆمان ک����رد وەاڵم نەبو ناچار ڕادیۆکەم خستە سەر مەڵبەندی هەولێر زۆر حەپەسام کە گوێم لەدەنگی کەریم عوسمان
ب����و هانی خەڵکی ئەدا کە بەرگری بکەن لەو دەس����تدرێژییە ،بۆیە دڵنیابوم کە ئەو چۆتە ڕادیۆ ،تەلەفۆنم ب����ۆ کرد کە هاوکاریم بکات من چۆن ئەو منااڵنە دەرباز بکەم؟ لەوەاڵمدا وتی خۆت بڕیار بدە من مەشغوڵم ،بێ ئومێد بوم هەندێ شتم خستە ناو سەیارەکەوە بەو ئومێدەی هەندێ لەشار دورکەوینەوەو پاشان بگەڕێینەوە ،ت����ا لەناکاو زەنگ����ی تەلەفۆن لێیدا کەریم بو وتی :کارەکە زۆر قورس����ە وا پارتیو حکومەت پێکەوە هێرش����یان هێناوە ئینجا تێگەیش����تم کە چی خیانەتێکی گەورە رویداوە. م����ن دڵم نەه����ات کەری����م بەج����ێ بهێڵم بەناچاری چاوەروانی رەحمەتی تۆپمان ئەکرد تا لەن����اکاو خۆی کرد ب����ەژوراو وتی ڕاکەن ماڵ بەجێبێڵ����ن وا تانک����ەکان نزیکبونەوە، ئیتر تەنها هێندەم����ان پێکرا نەعلێک لە پێ بکەین‌و بەجل����ی خەوەوە ڕامانکردە ئەوبەری شەقامەکە کە س����ەرمان هەڵبڕی تانکەکانی عیراق ملیان ناوە بەرەو پەرلەمان ،دیمەنێکی زۆر ترس����ناک بو ،لەو ساتەدا تەنانەت بیری مەرگیشمان نەبو ،تەنها بیرم لەوە ئەکردەوە چ����ۆن؟ بۆ؟ لە پێناوی چ����ی ئەمە ئەکرێ؟ ئاخ����ر پەرلەمان روبارێ����ک خوێنی بۆ ڕژا بۆ دەبێ تەس����لیم بەبەعس بکرێ؟ من بەدوای وەاڵمی پرسیارەکانی خۆم بوم لەناکاو یەکەم تانک ملی نا بەڕوی ئەو وێنەیەی مەال مستەفا کە لەدەروازەی پەرلەمان دانرا بو ،بەسەریدا رۆیشت‌و چوە ناوپەرلەمانەوە ئیتر تانکەکان وەستان لەناو حەوشی پەرلەمان هەر تانکێك ئااڵیەکی پێوە بوو ئیتر وەک شارە زەردەواڵە سەرس����ور لەناو تانکەکان هاتن����ە دەرەوەو چون����ە ناوپارلەمان‌و دەس����تیان کرد بەتااڵن کردن ،س����ەربازێکی عێراقیش چوە سەربانی پەرلەم����ان‌و ئااڵی کوردس����تانی داگرت‌و ئااڵ خوێناوییەک����ەی عیراقی چەقان����د ،ئای لەو س����وێیەی چوە دڵم����ەوە .لەناو ئ����ەو دونیا تاساوەدا بوم لەپڕ تۆپێك دای بەبەردەمماو لەو خەیاڵ‌و بیرکردنەوانە پچڕاندمی ئیتر لەناو تۆزو خۆڵی تۆپەکە ماوەی چەند دەقیقەیەك لەیەک دابڕاین .لەوساتەدا بینیم خوشکەکەم وا خەریک����ە مناڵ����ە ی����ەک رۆژییەکەی فڕێ دەداتە ناو زێراب����ی ئاوەوە تا فریای کەوتم‌و لەدەس����تم س����ەند .ئەو مناڵە ئێستا قۆناغی دوی زانکۆیە ،بەاڵم وەک خۆی لەوێ بوبێت شتەکان دەزانێ. دوای ئەوەی کە هەمو شتمان بۆ ڕونبۆوە ئیتر بەناچاری لەبەر گرتن‌و سەالمەتی خۆمان بڕیارماندا لێکجیابینەوە دایکم‌و خوشکەکەم‌و کچ����ی خاڵێکم کە میوانی ئێم����ە بون بەرەو الیەك رۆش����تن بۆ خۆشاردنەوە ،من‌و هەردو کچەکەم‌و کەریمیش بۆ الیەکی تر ،بەاڵم پاش چەند س����ەعاتێک بەناچاری مناڵەکانیشمان رەوانە کرد بۆ الی خوشکەکەم چونکە مناڵ ب����ون‌و بەرگەی خۆش����اردنەوەیان نەدەگرت. بەتایبەتی ئەو شوێنەی ئێمەی تێدا بوین زۆر مەترسی لەسەر بو. ئێمە چەن����د رۆژێك لەگەڵ کاک حس����ین عارفی نوس����ەرو ئەفس����ەرێکی ئاسایش کە ک����وڕی کاک کەمال محمدی بێژەر بو لەماڵی هاوڕێیەکمان ماین����ەوە ،بەاڵم بۆ بەدبەختی ئێمە ئەو هاوڕێیەمان هەندێ کێشەی لەگەڵ سەرکردەیەکی یەکێتیدا هەبو زۆر جنێوی پێ دەدا ،بۆیە من‌و کەریم‌و کاک حسین هەستمان زۆر بریندار بو تا شەوێک کەریم پێی وت تۆ ئەزانی ئێمە مەبدەئمان هەڵبژاردوەو الی تۆش
کەریم عوسمان لەشەڕی ناوخۆدا یەکەم دەنگی راگەیاندنە کە بەدەستی پارتی شوێنبزر کرا ،ئەو بوو بەرنامەی بەگژاچونەوەی بنەماڵەی داهێنا ،ئەو بو خیانەتی قبوڵ نەکرد ،بەداخەوە تا ئێستا نە هونەرمەندان نە راگەیاندنە سەربەخۆکان بایەخ بەم کەیسە نادەن روبەروی مەرگ بوینەت����ەوە ،بەاڵم ئامادەین مەرگ هەڵبژێرین نەک بیس����تنی ئەو قس����ە ناخۆشانەی تۆ .بۆیە ئەو هاوڕێیەمان ئێمەی الی پارتی کەش����ف کرد ،کاک حسین عارف بە ناسنامەی پارێزەری کە ئەو کاتە ئەندامی پەرلەم����ان بوو چ����وە نه‌قڵیاتی س����لێمانیو گەڕایەوە سلێمانی ،ئەو ئەفسەرەشی لەگەڵ خۆی����ا برد ،بەاڵم لەبەر ئاش����نایی ئێمە الی خەڵ����ك نەمانتوان����ی لەگەڵی����ان بڕۆین .من هەرگیز هەڵویس����تی کاک ئیسماعیل گەیالنی بێژەرم بیر ناچێتەوە ئەو هات بەسەیارەکەی خۆی ئێمەی لەماڵی ئ����ەو هاوڕێ خراپەمان رزگار ک����ردو بردینی بۆ الیەک����ی تر چونکە سەیارەکەی ئیس����ماعیل الی پارتی گومانی لەس����ەر نەبو .ئەوەی ئەو هاورێیەمان داوای ل����ێ دەکردین ئەوە بو کە ب����ۆ ئێمە پارتیو یەکێت����ی جیاوازی نیە بچی����ن بۆ راگەیاندنی پارت����ی کار بکەین ،بەاڵم کەریم پێی وت من وەك کارمەند الی یەکێتی نیم من مەبدەئێکی پیرۆز پەیوەس����تی کردوم بەیەکێتیەوە چۆن ئەوە ئەک����ەم ،پێئەچو پارتی داوای ئەوەیان لێ کردبێت .من پێم خ����ۆش نیە ناوی بێنم چونکە کەس����ێکی دیارو ناسراوەو ئێستاش لەژیان����دا نەماوە لەبەر رێزی خێزانەکەی ئەو نهێنیە نادركێنم. پاش ئ����ەوەی کە چوین����ە جێگایەکی تر لەوێش چەند ش����ەوێک ماینەوە ئیتر لەهێزی یەکێتی دڵنیا بوین کە لەڕوی عەس����کەریەوە شکس����تی خواردوەو ئومێ����دی گەڕانەوە بۆ هەولێر زۆر کەم����ە ،بڕیارماندا هەولێر بەجی بێڵین ،ئەو لەگەڵ ٥پێش����مەرگەی یەکێتیدا رۆشت‌و منیان جێهێشت ،سەرەتا بڕیار وابو
منیش بڕۆم لەگەڵی����ان بەاڵم چونکە یەکێک لەپێشمەرگەکان ش����ارەزای رێگاکە بو ڕازی نەبو م����ن هاورێیان بم ،بۆیە م����ن مامەوەو کەوتم����ە بەیان����ی واتا ١٢س����ەعات لەدوای ئەوان لەرێگای چەند کەس����ێکی خەمخۆرەوە دەرچوم بەرەو ئەو رێگایەی الی ئەوان .بەاڵم کاتێك من گەیش����تمە کۆیە بەس����ەر شەهید بونی پێش����مەرگەی قارەمان شەهید فاروق جەباردا چوم کە ئیتر ئەژنۆم ش����کاو زۆر بێ تاقەت����ی کردم ،من لەگ����ەڵ کەریم بڕیارمان دابو لەکۆی����ە یەک بگرینەوە ،دوای ش����ەوو رۆژێک گەڕان نە که‌ریمم بینی‌و نە هەواڵیشم زانی ،پارتیش بەهیمەت����ی هێزەکانی عیراق هەر پێشرەوی دەکرد بۆ ناوچەکانی یەکێتی ناچار من بەرەو ڕانیە رۆیش����تم ،س����ەردانی ماڵی کاک ئازاد جوندیانی‌و کاک موستەفای س����ەید قادرم کرد بەو ئومێ����دەی کەریمیان دیبێ ،بەاڵم هەردوکیان لەش����ەڕ بون تەنها شنۆ خان‌و ناهیدە خانم بینی‌و ئەوانیش هیچ هەواڵێکیان ال نەبوو ،ش����اری ڕانیەش وردە وردە شڵەژاو خەڵک بەرەو سنور دەڕۆیشتن، من بڕیارم دا الی ناهی����دە واتا لەماڵی کاک ئازاد بمێنمەوە ،شار چۆڵ بو کەسی تیا نەما نه‌قیب مڤفر کە لەئاس����ایش بو هات وتی بۆ نەڕۆش����تون دەبابە وا دەگاتە ڕانیە؟ ناهیدە وتی تا ئ����ازاد هەواڵم ب����ۆ نەنێرێت ناڕۆین، کاک مڤف����ر چەن����د جارێك ه����ات‌و ئاگاداری کردین کە بڕۆین دواجار هاتەوە وتی ناچارم خۆم بتانکوژم دەنا دەکەونە بەردەستی ئەو جاشانە ،ناچار لەگەڵ ناهیدە مناڵەکانی کاک ئازادمان پێچایەوەو بەرەو س����نور رۆش����تین بەاڵم مناڵەکانی خ����ۆم لێ ون بوبو ،چونکە ئیتر ئاگام لەچارەنوسی نە دایکم نە خوشکم نە مناڵەکانم‌و نە کەری����م نەما .دەمەوبەیان گەیش����تینە مەرزی کێلێ لەپش����دەر ،پاش نەهامەتیەک����ی زۆر ئێران دەروازەی کردەوەو چوینە کەمپەکانەوە کە بۆیان ئامادە کردین، من هەر چاوەڕوانی هاتنی کەریم بوم چونکە بەڵێنمان داب����و یەک بگرینەوە ئەو هەر دیار نەب����و ،بەیانییەک لەکێلێ لەپڕ ئۆتۆمۆبیلێک لەبەردەمما وەس����تا وتی ئ����ەوە چی ئەکەی لێرە؟ سەرم هەڵبڕی کاک جەبار فەرمان بو، وتم نازانم کاک جەبار چۆن گەیش����تمە ئێرە، وتی ئیعالم هەمو لەقاسمە رەشن بۆ ناچیت بۆ الیان ؟ وتم :نازانم هیچ شوێنێک شارەزا نیم .وتی ئێس����تا لەدارش����مانە هێزەکانمان کەوتونەتە نێو شەڕی ئیسالمیەکانەوە ئەچم بۆ الیان دێمەوە ئەگەر ویس����تت ئەتگەیەنم، وتم زۆر مەمنون ئەبم. لەبەیانی س����ەعات ٩ەوە هەتا ٤ی ئێوارە لەب����ەر هەتاوەکە چاوەڕوان بوم هەر نەهات، تا لەدوای ٤ەوە پەیدابو خێزان‌و خوشکەکەی کاک موس����تەفای سەید قادریش����ی هێنابو ئەوانیش����ی دەبرد بۆ سەردەش����ت ،کاتێک کاک جەب����ار هات من پێ پەت����ی بوم هیچم لەپێدا نەبو چونکە پێاڵوەکانم لەرێگا دڕان، کاک جەبار جوتێك کالەی پیاوانەی بۆ پەیا ک����ردم تا گەیش����تمە قاس����مە رەش‌و چومە الی هاوڕێکان����م (فریاد رەوان����دوزی -کەژاڵ ئەحمەد -نەوزاد ئەحمەد -س����تران عبدالله- عباس بەدری -ش����ەپۆل فاخی����ر) هەمومان لەی����ەک دوکان دەژیاین ژیانێکی س����ەخت، بەاڵم م����ن هەمو رۆژێك چ����اوم دەبڕیە ئەو دەرازەیەی کە دەچو ب����ۆ زەڵێ ئومێدم زۆر بو کەری����م لەوێوە دەرکەوێ ،ئەمە بەرنامەی رۆژانەی من بو ،تا بەیانیەکی کادرێکی حزبی
زەحمەتکێش����انی ئەوکاتە لەس����ەر ئاوەکەی قاس����مەرەش وتی ئ����ەرێ نازان����ی کێ کاک کەریمی گرت؟ پرسیاری ئەو کوڕە تاساندمی وتم نەخێر نازانم بۆ کەریم گیراوە؟ وتی ئەی تۆ نازانی؟ ئیتر ئەویش زۆر ش����ڵەژا کە ئەو هەواڵە ناخۆشەی پێدام ،بەاڵم وای لەمن کرد ئیتر بگەڕێم بەدوای هۆکاری گرتنەکەی ،ئەو کادیرە پێی وتم ( ) کاک کەریمی گرتوە .من ئیتر لەوە دڵنیا بوم کە ئەو خەڵکی هەولێرەو هەواڵەکانی لەمن باش����تر دەزانی ،ئیتر وازم لەروانین بۆ دەروازەکەی زەڵێ هێنا. کەریم چۆن گیرا؟ ل����ەدوای رێکەوتن����ی لەگ����ەڵ ئ����ەو ٥ پێشمەرگەیە ئەوان کەوتنە رێ بەرەو رێگای دێگەڵە ،لەسەعات ٦ی بەیانی نزیک جێگاکە بوبونەوە کەریم پالنی دانابو بگاتە الی کاک ئەرس����ەالن بایز کە لەنێوان دێگەڵەو هەولێر رادیۆی مەڵبەندی پەخش دەکرد ،بەداخەوە ئەو ش����وێنە پێ����ش گەیش����تنی کەریم چۆڵ کرا بو پارتی چوب����وە ناوی ،ئیتر کەمینیان بۆ یەکێت����ی دانابوو چونکە ئاش����کرا بو کە پێش����مەرگەو کادری یەکێتی ل����ەو رێگایەوە دەرباز دەبن چەند کەسێك کەوتنە کەمینەوە لەوان����ە کاک وەیس����ەی ئاس����ایش‌و عەل����ی دۆڵەمەڕی‌و چەند کەس����ێکی ت����ر بۆیە هەر لەگەڵ گەیش����تنی کەریم‌و هاوڕێکانی کەوتنە کەمینی هێزەکانی جەمال مورتکەو پاش����ان بردیان بۆ پاراس����تن‌و لەوێشەوە بۆ بارەگای کۆنی کاک جەبار فەرمان کە پارتی کردبوی بەب����ارەگای خ����ۆی‌و لەوێش����ەوە بردیان بۆ پاراستن لەمەسیف سەالحەدین‌و دواجاریش بەدەستی ئه‌وان تیرۆر کراوە. کەری����م عوس����مان ئ����ەوە ج����اری یەکەم نەب����و کە پارتی پالنی کوش����تنی بۆ دابنێ، لە ١٩٩٤/٩/٤لەالیەن پاراستنی پارتی لەگەڵ من����دا بو بە ٣کەس هەوڵ����ی تیرۆرکردنیان داو هەردوکیش����مان بریندار بوین ،پاشان ١٠ کیلۆ TNTیان بۆ ن����ارد کە ئۆتۆمبیلەکەی بتەقێنن����ەوەو ئەویش هەر پوچەڵ بو ،ئینجا چەند جارێک فیشەکیان هەڵدەدایە ماڵەوە، هەنگاوی زۆریان نا تا دواجار ش����وێنبزریان کردو تەنانەت حاش����ا لەگرتنەکەشی دەکەن لەکاتێکدا ٥پێشمەرگە لەگەڵیا بەدیل گیران هەمویان ئازاد کراون‌و حەقیقەتی گرتنەکەیان الیە. کەری����م عوس����مان لەش����ەڕی ناوخ����ۆدا یەک����ەم دەنگ����ی راگەیاندنە کە بەدەس����تی پارتی ش����وێنبزر ک����را ،ئەو ب����وو بەرنامەی بەگژاچون����ەوەی بنەماڵ����ەی داهێنا ،ئەو بو خیانەتی قبوڵ نەکرد ،بەداخەوە تا ئێس����تا نە هونەرمەندان نە راگەیاندنە سەربەخۆکان بای����ەخ بەم کەیس����ە نادەن هەمیش����ە وەك کەیس����ی حزبی تەماش����ای دەک����ەن ،ئەگەر کاتی خۆی لەس����ەر ئەم تاوان����ە راگەیاندن‌و هونەرمەندو نوس����ەران هەڵوێستیان هەبوایە نە سەردەشت ،نە کاوە ،نە سۆران نە هەمو تیرۆرەکانی تر دوبارە نەدەبونەوە. ئێستا وا یادی ١٩س����اڵەی ئەو خیانەتە دەکرێت����ەوە تا ئێس����تا پارتی ن����ە ئامادەیە الش����ەکەی نە ئامادەیە وش����ەیەک لەس����ەر چارەنوس����ی بڵێ تەنها داوای لێبوردنەکەی مەس����عود بارزان����ی نەب����ێ کە ک����ەس لێی قبوڵ ن����اکاو ئیعتب����اری ب����ۆ دانانێ٣١ .ی ئاب خیانەتەو هەم����و روکنەکانی خیانەتی نیش����تیمانی تێدایە ب����ەاڵم زاکیرەی خەڵک
که‌ریم عوسمان س����اڵی ١٩٥٩لەشاری س����لێمانی لەدایک بوە. دەرچ����وی په‌یمانگای هون����ەرە جوانەکانی بەغدایە بەشی دەرهێنان‌و نواندن. س����اڵی ١٩٧٧پەیوەن����دی بەکۆمەڵ����ەی رەنجدەرانەوە کرد. ئەندامی یەکێتی هونەرمەندانی شاخ بو. ماوەی ٣٠س����اڵ خزمەتی شانۆی کوردی ک����رد .خاوەنی ئەرش����یفێکی دەوڵەمه‌ندی شانۆیە. لەکاتی بێ سەروش����وێن کردن����ی بێژەری کەناڵی هەولێری یەکێتی بو. الوازە مەس����ەلە چارەنوسسازەکان زوو لەبیر ئەکەن. لەپاداش����تی خیانەتەکەیان����دا ئێس����تاش ماڵێک����ی بارزان����ی لەخانوەک����ەی ئێمەدان لەهەولێ����رو جلەکانیش����یان ل����ەو کانتۆرەدا هەڵدەگ����رن کە ئێمە بەکارمان هێناوە ،ئەمە خەاڵتی حزبەکەی سەرۆکی سەپاوەیە.
خانه‌نشینی له‌م واڵته‌دا ره‌نجێکی به‌باچوه سەردار عزیز کریم* رێ���ڕه‌وی ژی���ان وایه دوای ئ���ه‌وه‌ی مرۆڤ قۆناغه‌کان���ی منداڵ���یو ه���ه‌رزه‌کاری به‌جێ ده‌هێڵێت‌و ده‌چێته قۆناغی کامڵبونه‌وه ،له‌ژیانی خوێندندا س���ه‌رکه‌وتوبوبێت یان نا ،وه ئه‌گه‌ر ش���ێوازی ژیانی خانه‌واده‌که‌ی وایلێنه‌کردبێت س���ه‌رقاڵی پیش���ه‌وکاره‌کانی ئ���ه‌وان بێت، خۆی هه‌وڵده‌دا وه‌ک ده‌ڵێن سه‌ره‌گوریس���ێک بگرێ���ت‌و کارێ���ک په‌یداب���کات ،خ���ۆ ئه‌گه‌ر ئه‌وکاره به‌ش���ێوه‌یه‌ک له‌ش���ێوه‌کان له‌ئاست خوێنده‌وارییه‌که‌ی���دا بێت ئه‌وا ئیتر ورده‌ورده به‌پله‌کانی په‌یژه‌ی ئه‌وکاره‌دا سه‌رده‌که‌وێت. چه‌ند ئه‌م تام‌و چێژو تاقیکردنه‌وه‌ی تفتوتاڵ‌و زانس���تی رۆژان���ه وه‌رئه‌گرێ���ت ،زه‌مانه‌یش به‌به‌ردی زبری به‌رداش���ی رۆژانه‌ی له‌ژیانیدا ده‌ڕنێ‌و قژو س���هرو س���مێڵی ئه‌گ���ه‌ر نێرینه بێت وه قژو سه‌روس���یمای ئه‌گه‌ر مێینه‌بێت، سپی‌و چرچولۆچ ده‌کات ،واته زه‌مانه په‌ندێک ی���ان وانه‌یه‌ک ناداته م���رۆڤ ئه‌گه‌ر هێنده‌ی سه‌نگه‌که‌ی جێگه‌ی خۆی له‌ژیانی ئه‌وکه‌سه‌دا چاڵ نه‌کات .ب���ه‌اڵم ده‌بێت ئ���ه‌وه‌ش بڵێین مرۆڤ هه‌ت���ا له‌وکارانه‌یدا که ده‌یکات‌و رۆژانه بۆته به‌ش���ێک له‌ژیان‌و هه‌ڵس���وکه‌وتی بچێته پێش پتر شاره‌زا ده‌بێ له‌وبواره‌دا ،به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌و ش���وێنه فه‌رمانگه‌ی���ه‌ک بێت ،وه
هه‌رک���ه‌س کارێکی بکه‌وێته ئ���هو فه‌رمانگه‌و ده‌زگایان���ه روده‌که‌نه مرۆڤه پس���پۆڕه‌کانی، ئه‌مه له‌هه‌م���و ژیاندا هه‌روایه‌و به‌سروش���تی کار ئ���هو مرۆڤانه چه‌ند له‌وانه‌ی پێش خۆیان فێرب���ون‌و ش���اره‌زابون وه وه‌ک قوتابیی���ه‌ک وانه‌ی���ان لێوه‌رگرتب���ن ئاوایش که‌س���انیتری ت���ازه وانه له‌مان فێرده‌ب���ن واته ئه‌مان ده‌بن به‌مامۆستاو تازه‌کانیش ده‌بن به‌قوتابی ،ئاوا ژی���ان ورده‌ورده به‌ره‌وپێش ده‌چێت‌و له‌هه‌مو دونیاش���داو لەو‌واڵتانه‌ی ک���ه ماندوبون هه‌تا بون به‌واڵتی یاس���او حوکمی سیستەمایه‌تی‌و هه‌مو ش���تێکیان به‌یاس���ا رێکخست ،مرۆڤی خزمه‌تگ���وزار تیایاندا ئ���اوا به‌ژیاندا گوزه‌ری کردوه .کار لێره‌دا ناوه‌س���تێ کاتێک مرۆڤانی به‌س���ااڵچو و قاڵبوی ژیان���ی خزمه‌تگوزاری واڵت ده‌گه‌ن���ه ئاس���تێک ک���ه یاس���ا رێزیان لێده‌نێ���ت‌و چیتر فه‌رمانیان نادات به‌س���ه‌ردا به‌ڵکو فه‌رمانی حه‌سانه‌وه‌و ماندوده‌رچونیان بۆ ده‌رده‌کات‌و له‌مرۆڤێک���ی خزمه‌تگوزاره‌وه ده‌یانکاته س���یمبۆلی خزمه‌تگ���وزاری ،واته خانه‌نشینیان ده‌کات. ب���ه‌اڵم ئایا خانه‌نش���ینی به‌مان���ای چی؟ ئایا ئه‌مان���ه توانای هیچکارێکی���ان نه‌ماوه‌و ده‌بێ���ت ده‌س���تیان لێبش���ۆن‌و وه‌ک مردوی به‌شی زیندوخۆر ته‌ماش���ایان بکه‌ن؟ نه‌خێر خانه‌نش���ینی له‌س���ه‌رزه‌مینی ئه‌و واڵتانه وا ته‌ماش���اناکرێن به‌ڵکو وا ته‌ماش���اده‌کرێن که
خه‌زێنه‌یه‌کی گه‌وه���ه‌ری پڕ به‌هان‌و کانییه‌ک یان س���ه‌رچاوه‌یه‌کی ئ���اوی روناک���ی ژیانی رابردون‌و له‌بواره‌که‌ی خۆیاندا قاموس���ێکن بۆ ئه‌و کارانه‌ی چه‌ندین س���اڵ به‌س���ه‌رکه‌وتوانه ئه‌نجامیان���داوه .هه‌روه‌ه���ا رۆژانێ���ک ئه‌مانه قوتابی مامۆس���تاگه‌لێکی به‌ڕێزبون ئێس���تا ئه‌مان‌و لوتکه‌ی مامۆس���تای کاروانی قوتابی ئێس���تاو ئاین���ده‌ن هه‌گبه‌که‌ی���ان پڕپ���ڕه له‌ش���اره‌زایی ،لێوانلێ���وه له‌چاره‌س���ه‌ری کێشه‌کان ،بیروهۆشیان ره‌نگاڵه‌یه به‌بۆچونی ج���وان‌و راوبی���ری دره‌وش���اوه له‌ئاس���ت به‌ره‌وپێش���چون‌و دابینکردن���ی دادپه‌روه‌ری کۆمه‌اڵیه‌ت���ی ،به‌ڵێ ئه‌مانه لهو واڵتانه نایه‌ڵن خانه‌نشینان به‌چاوی پڕفرمێسک‌و په‌شیمانی بۆ رابوردو بڕوانن ،نایه‌ڵن ئه‌مانه په‌شیمانبن له‌وخزمه‌ت���هی کردیان وای���ان رێزده‌گرن که شکۆو شانازیان به‌خۆیان‌و ژیانیانه‌وه هه‌میشه پرش���نگ بداته‌وه‌و وه‌ک گوڵی هه‌میشه به‌هار چرۆی ت���ازه ده‌ربکه‌ن‌و له‌گه‌ش���اندنه‌وه‌دابن هه‌روه‌ها گ���وێ له‌راوبۆچونه‌کانیان ده‌گیرێت‌و به‌ش���ێوه‌یه‌ک مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌کرێت که ئه‌وان���ه به‌ش���ێکی گرنگ‌و زیندو ش���کۆدارن له‌مێ���ژوی خزمه‌تگ���وزاری واڵته‌که‌یان ئه‌مانه له‌ڕوی ژیانیش���هوه چاویان له‌ده‌س���تی که‌س نییه الیه‌کیان لێبکاته‌وه جگه لهو پاداش���ته زۆروزه‌وه‌ن���ده نه‌بێ���ت که ده‌وڵه‌ت به‌یاس���ا بۆیانی دابینکردوه له‌بری ئه‌وخه‌رمانه گه‌وره‌یه
به‌داخه‌وه له‌واڵتی کوردنشینی ئێمه‌دا کاتێک موچه‌خۆره‌کانمان خانه‌نشین ده‌بن حسابی مردویان بۆ ده‌کرێت که‌به‌شی زیندو ده‌خوات
له‌خزمه‌تیان یان له‌بری ئه‌وخزمه‌ته‌ی ئێستایش تیای���دا به‌رده‌وام���ن واته دوای خانه‌نش���ینی له‌به‌ره���ۆکاری یاس���ایی له‌هه‌م���ان ب���واردا کارێکیتری پڕله‌س���ه‌روه‌ری ئه‌نجام ده‌ده‌ن که بریتییه له‌ره‌نگدانه‌وه‌ی تاقیکردنه‌وه‌کانی ژیانی پێشویان لهو بواره‌داو درێژه‌دان به‌پێگه‌یاندنی
قوتابیان .به‌ڵێ ئه‌مانه خانه‌نش���ینی واڵتانن. به‌اڵم به‌داخه‌وه له‌واڵتی کوردنش���ینی ئێمه‌دا کاتێ���ک موچه‌خۆره‌کانمان خانه‌نش���ین ده‌بن حسابی مردویان بۆ ده‌کرێت که‌به‌شی زیندو ده‌خوات .له‌هیچ ش���وێنێک مه‌گه‌ر به‌ده‌گمه‌ن له‌الی که‌سانی خاوه‌ن هه‌ڵوێست ئه‌گینا رێزیان لێناگیرێت .ده‌وڵه‌ت دوای ئه‌وه‌ی موچه‌یه‌کی که‌می���ان بۆ دابینده‌کات له‌بیری���ان ده‌باته‌وه ته‌نانه‌ت لەکاتی‌موچه وه‌رگرتنیش���دا له‌دوای هه‌موان ده‌یاندرێتێ ،هه‌رئه‌وه‌نده رۆژو ساڵ‌و مانگ���ی خزمه‌تی یاس���ایی تێپه‌ڕاند فه‌رمانی خانه‌نش���ینی ب���ۆ ده‌رده‌کرێت‌و ش���وێنه‌که‌ی ده‌درێته که‌س���ێکیتر دواتر ئه‌وه‌نده پشتگوێ ده‌خرێت که خانه‌نش���ینه‌که خۆش���ی له‌بیری ده‌چێت���هوه که‌چی بوه ،به‌تایب���ه‌ت ئه‌وانه‌ی گەیش���تنه لوتک���هی پله‌کانی���ان‌و بروانامه‌ی باشیان به‌ده‌س���تهێنا ئه‌وا له‌که‌سانیتر زیاتر له‌ب���واری کاری خۆیان دورده‌خرێنه‌وه چونکه پێیانوای���ه چونکه ئه‌م که‌س���ه خانه‌نش���ین ب���و ئیت���ر که‌ڵک���ی نه‌م���او ده‌ب���ێ له‌ژیانی خزمه‌تگ���وزاری په‌راوێزبخرێت به‌چاوپۆش���ی لهو ئۆقیانوسه له‌خزمه‌ت‌و فێربون‌و قاڵبونه‌ی ژیان ،پێیانوایه خزمه‌ت‌و ش���اره‌زایی ئه‌مانه بون به‌راب���وردوو له‌داهاتودا هی���چ که‌ڵکێک ناگه‌یه‌نن ،ئه‌م���ه له‌کاتێکدایه که واڵته‌که‌مان له‌روی سیس���ته‌می ئیداریی���هوه به‌تایبه‌تی‌و له‌هه‌مو بواره‌کانیتردا به‌گش���تی به‌ئیجتیهادی
که‌سی ده‌چێت به‌ڕێوه به‌ومانایه هه‌رکه‌سێک دێته سه‌رکورس���ی خۆی چۆنی لێبزانێت وه چۆنی ب���وێ وا کاره‌کان���ی جێبه‌جێ ده‌کات وه ئ���هوه پش���تگوێخراوه ک���ه به‌ڕێوه‌بردن له‌هه‌م���و ئاس���ته‌کانی حوکم���دا ئه‌ڵقەیه‌کی نه‌پساوه‌یه له‌زنجیره به‌ڕێوه‌بردنه‌کانی پێشتر به‌چاککردنی هه‌ڵه‌و به‌هێزکردنی الوازییه‌کان‌و پێشخس���تنی ئاستوئاقاری کاره‌کان .هه‌ربۆیه کاتێ���ک ئه‌م���ه ره‌چاوناکرێ���ت رۆژانه ده‌یان گرێکوێ���ره له‌کاره‌کان���داو ده‌یان ئاس���ته‌نگ له‌به‌ڕێوه‌بردنه‌کاندا دروس���تده‌بێت ،که‌سانی بێئه‌زمون جاری واهه‌یه به‌بیروبۆچونی خۆیان هه‌ندێ���ک هه‌نگاوده‌نێن که ئیتر بۆپێش���هوه چون جارێکیتر لهو ب���واره‌دا مه‌حاڵ ده‌بێت‌و گه‌ڕان���ه‌وه‌ش کاره‌س���اتێک ده‌خوڵقێنێ���ت چونک���ه به‌ت���ه‌واوی رێ���ڕه‌وی کارگێ���ڕی ده‌شێوێت ،هه‌رئه‌م به‌ڕێوه‌چونه له‌م واڵته‌داو ده‌س���تبه‌رداربونی کۆمه‌ڵگای���ه‌ک له‌خ���اوه‌ن ئه‌زمونان له‌خانه‌نش���ینانی ش���اره‌زای بواره گرنگه‌کانی به‌ڕێوه‌بردن له‌الیه‌ک که هه‌مو ئه‌و مێ���ژوه‌پڕ له‌تاقیکردنه‌وه‌و وان���ه پڕمانایانه‌و ئه‌و هه‌مو هه‌وڵه بۆ به‌ده‌ستهێنانی بڕوانامه‌و ماندوبونه به‌خۆڕای���ی ده‌ڕوات ،له‌الیه‌کیتره‌وه ره‌نجی ده‌یان س���اڵه‌ی که‌س���ه‌کانیش وه‌کو تۆزێک ده‌درێت به‌ده‌م باوه. *ماسته‌ر له‌یاسای گشتیدا
تایبه‌ت
) )493سێشه‌ممه 2015/9/1
ی داد ی فه‌رمانگ‌ه ی گشت به‌رێوبه‌رایه‌ت ی 2/ ی سلێمان ی دادنوس فه‌رمانگ‌ه ی و /ئامێره‌كان ی و خۆی‌ه ت كارگێر ژماره / 1264 2015 /8/25
كۆمه‌ڵگای ته‌ماشاكار ...پاشماوه ئاگاداری
ی ی ( چیاو _ بۆ دروست كردن ی كارگ‌ه ی كه‌له‌الیه‌ن (جمال ابراهیم فه‌ره‌ج) پێشكه‌ش به‌فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه خاوه‌ن ی ئه‌و داوای‌ه به‌پێ ی كردوه كه له ی ئه‌و ئامێران‌ه ی تۆمار كردن ی ( ) 2015/8/11دوا ی خۆراك له‌س������اردیدا له‌به‌روار به‌س������ته‌نی‌و گه‌نجین‌ه بۆ پاراستن ی به‌كار ی ( )1998 ی ساڵ ی ژماره ( )33 ی یاسایی دادنوسان ی كراوه به‌پێ (ن پ ) 1 /دانراوه كه ئامێره‌كانیان له‌خواره‌و‌ه دیار ی 15پانز‌ه ی هه‌ریه‌ك لهو ئامێران‌ه داده‌نێ له‌ماو‌ه ی به‌په‌یوه‌ندیدار یان خاوه‌ن ی كوردستان باڵو ده‌كه‌ینه‌و‌ه .جا هه‌ركه‌سێ خۆ له‌هه‌رێم ی ی ئامێره‌كان ی تۆمار ی ده‌كه‌ین و بڕوانامه ی داواكاره‌و‌ه تۆمار ی ئه‌م فهرمانگهیه بكات ،به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ناچارین كه‌به‌ناو ڕۆژدا سه‌ردان پێ ده‌درێت ... له‌گه‌ڵ ڕێزدا.... سۆران یادگار ره‌شید دادنوسی یه‌که‌می دادنوسی سلێمانی2/ 2015/8/25 ی ئامێر ئامێره‌كان _ زیادكردن
1010769C10ZH ی ژماره ی پێچانه‌و‌ه و كۆنڤایه‌ر _ امریك ی بروار له‌سه‌ر سیلڤون و ده‌زگا ی لێدان _1ده‌زگا ی ژماره 1100984C10ZH ی بروار سلیڤون Vidiodet1z10پێچانه‌و‌ه _ كۆنڤایر امریك _2ده‌زگای لیدان ی كۆنڤایه‌ر ژماره 3141جۆر P2128كندی. ی بڕاد بۆ قاپ له‌گه‌ڵ ده‌زگای پێچانه‌و‌ه ی لێدان _3ده‌زگا ی ژماره 13110111Trتایپ 28335A ی به‌روار بۆ قاپ له‌گه‌ڵ ده‌زگای پێچانه‌و‌ه +كۆنڤایه‌ر فرنس _4ده‌زگای لێدان ی ژماره 10200016Frفره‌نسی ی ئێران ی بڕاد بۆ قاپ له‌گه‌ڵ ده‌زگای پێچانه‌و‌ه _5ده‌زگای لێدان ی ی _ گاز _6مۆلید‌ه STamafordبێ ژماره _ بریتان ی ی توفان 3 +كۆمپێسه‌ر .بی ژماره ئێران ی مارك‌ه ی ساردكردنه‌و‌ه ئامێر ی ی خێرا Jetcoolingژماره _ 027ئه‌ڵمان ی سارد كردنه‌و‌ه _8ئامێر ی _9بڕاد پێك هاتوه له 2كۆمپێسه‌ر _ بێ ژماره ئه‌ڵمان ی پێك هاتوه له 2كۆمپێسه‌لر ی ئایس بانك IceBankبێ ژماره _ ئه‌ڵمان _10ئامێر ی ی ساردكردنه‌و‌ه ( به‌راد ماست ) یه‌ك كۆمپێسه‌ر ژماره _ 864383فره‌نس _11ئامێر ی ی ( بڕاد ماست ) یه‌ك كۆمپێسه‌ر ژماره 864383فره‌نس ی ساردكردنه‌و‌ه _12ئامێر
ی ی ساردكردنه‌و‌ه ( بڕاد ماست) پێك هاتوه له 3كۆمپێسه‌ر _13ئامێر ی ا .ژماره 08030122فره‌نس ی ب .ژماره 08030126 /فره‌نس ی ج.ژماره 01030123 /فره‌نس ی ی ساردكردنه‌و‌ه ( بڕاد ماست ) Day coolژماره __ 080120194ئه‌ڵمان _ 14ئامێر ی استیل ژماره _ 140016 ی شكوالت‌ه 11 +خزان ی شیر و تئ كه‌ڵكردن ی ئاماده‌كردن _15ژور ی ئاو _ Tower coolingپێك هاتوه له سێ به‌ش _ بێ ژماره به‌سێ سپلێت ی سارد كردنه‌و‌ه _16یه‌ك‌ه ی ی _ دوو دان‌ه _ ژماره 1704 /و 366ئێران ی ئێران _17بۆیله‌ر ی ی هه‌وا ژماره _ 611188 , 1011536تورك _18كۆمپێسه‌ر ی ی هه‌وا ( درایه‌ر ) دوو دان‌ه ا .بێ ژماره ب .بێ ژماره _ تورك _19ده‌زگای وشكردنه‌و‌ه ی ئاو بۆ ئایس نیك دوو دان‌ه ژماره 1354 ی ساردكردنه‌و‌ه _20كۆمپرێسه‌ر ی ی ( 2قلب ) ژماره Chil 01تجمیع ئێران ی چلور‌ه ی دروست كردن -|21كۆمپرێسه‌ر بۆ ده‌زگا ی به‌ستن و پێچانه‌و‌ه – ژماره _2013.2.03ئیران ی مگنۆم پێك هاتوه له ی چلور‌ه -22ده‌زگای مگنۆم _دروستكردن دوو دان‌ه _ فرێزه‌ر _ ژماره _ 2013 . 04 2013 . 05 چوار دان‌ه ی ی _ ئه‌ڵمان ی كۆمپرێسه‌ره‌كان و یه‌ك‌ه .ا ژماره _ 1682612852 ب .ژماره _1682613792 ج .ژماره_ 1682613798 د .ژماره_ 1682613230 ی ی پێ������ك هات������وه ل������ه :أ .دوو فرێ������زه‌ر .ژم������اره CHYAW06ئێران ی موش������ه‌ك ی چل������ور‌ه ی دروس������تكردن _23یه‌ك������ه CHYAW70
ژماره_ RW03
ی چلوره‌و به‌سته‌نی _ ی دروست كردن ب .ئامێر ی استیل ی ( 5پێنج ) ته‌ن ج_ ته‌نك ی ئایس كریم ( تاپ ) پێك هاتوه له _24دروست كردن ی ی _ بێ ژماره _ ایتال أ .ده‌زگای پڕكردن و كه‌پس كردن ی استیل CHYAW03 ب .دوو فرێزه‌ر _ بێ ژماره سێ ته‌نك ی دوو قلو ) پێك هاتوو‌ه . ی چلور‌ه ی دروست كردن _25یه‌ك‌ه ی ی پڕكردن و پێچانه‌و‌ه .ژماره WRRp03ئێران أ.ئامێر ب .دوو فرێزه‌ر _ ژماره CHYAW05
.
مرۆڤی هاوچه‌رخ له‌پای كاریگه‌ربونه‌كانیه‌وه‌و، ئه‌و ئاكامانه‌ی ژیانی ته‌كنه‌لۆژی‌و سه‌رمایه‌داری پێیگه‌یش����توه ،توش����ی له‌خۆترازان‌و له‌جیهانی راس����ته‌قینه‌ترازان هاتوه ،ئه‌و چیدی شیاوێتی گه‌ڕانه‌وه‌بۆ س����ه‌ر بنه‌ره‌ت‌و ره‌س����ه‌نێتی به‌بیری خۆیا ناهێنێ ،یان له‌ته‌س����ه‌وری ژیانێكی دیكه‌ی جیاوازدانیه‌له‌و ژیانه‌ی ته‌كنه‌لۆژیا‌و سه‌رمایه‌داری بونیادیانناوه .ره‌نگه‌یه‌كێك له‌فێڵ‌و ،له‌هه‌مانكاتا كێش����ه‌كانی به‌ش����انۆكردنی دونیا كوشتنی ئه‌و خه‌یاڵ‌و پێوابونانه‌بێ ،كه‌به‌رده‌وام مۆتیڤی بیرو كاری مرۆڤ بون له‌ج����واڵن‌و به‌ره‌وپیره‌وه‌چونی چه‌ش����نێكی ت����ری ئه‌زمونكردن����ی ژی����ان .ئه‌و كاته‌ی مرۆڤ ده‌گاته‌ب����ڕوای نه‌توانین له‌گۆڕین‌و ئاراس����ته‌كردنه‌وه‌ی خ����ۆی به‌ئاقارێكی جیاواز له‌وه‌ی ت����ا هه‌نوكه‌پیایدا هات����وه ،ئه‌وه‌نده‌ی به‌سه‌تێبگا سه‌باره‌ت به‌مرۆڤ هه‌ڵه‌بیریكردۆته‌وه. ئه‌م����ه‌ش ده‌ره‌ئه‌نجامی ئه‌وه‌یه كه سیس����ته‌مه ئایدۆل����ۆژی ،ته‌نان����ه‌ت فه‌لس����ه‌فی‌و هزریه‌كان له‌توانای دروس����تكردنی داخرانی گیانی ،هزری‌و بونه‌ویدان. دیبۆر ش����انۆ به‌جوڵه‌ی خۆبه‌خۆی بێ گیان پێناس����ه‌ده‌كا .ئه‌مه ئه‌و روانینه‌ماركس����یه‌مان بیرده‌هێنێت����ه‌وه‌س����ه‌باره‌ت به‌كااڵیب����ون‌و ،ئه‌و رۆڵه‌ی كااڵ له‌ژیان����ی مرۆڤایه‌تیا وازیده‌كا .كااڵ به‌هه‌مو چه‌ش����نه‌كانیه‌وه قواڵی كاریگه‌ریه‌كانی تائاستی دابڕاندنی مرۆڤ ده‌چێ له‌ئه‌زمونكردنی راس����ته‌وخۆی ژیان‌و بونی خ����ۆی .كااڵ هۆیه‌كه ئام����اده‌ی م����رۆڤ له‌جیه����ان ب����ۆ ن����او خۆی ده‌گوازێت����هوه .كااڵ له‌بری جیهان ته‌به‌نی خۆی ده‌كا بۆ ژیانی مرۆڤی هاوچه‌رخ .هێزی كااڵ توانای ئ����ه‌وه‌ی هه‌بوه‌حه‌قیقه‌تی جیه����ان به‌حه‌قیقه‌تی خ����ۆی بگۆڕێ ،وابكات نه‌ناس����رێته‌وه‌و ،كتومت به‌جیهانێكی راسته‌قینه‌ی خۆلێالنه‌دراو ببینرێ‌و بخوێنرێت����هوه .فێڵ����ی ژیانی كه‌پیتالیس����تیانه له‌ڕێگه‌ی كااڵوه به‌رجه‌س����ته‌ده‌بێ ،به‌ئاس����تێ، كه‌جگه‌ل����هو هی����چ بونێك����ی گیرۆده‌ب����وی ئه‌م س����ه‌رده‌مه له‌توانای به‌پێوابونكردنی ده‌رفه‌ت‌و ئاس����ۆی ده‌ربازبون‌و تاقیكردن����ه‌وه‌ی ژیانێكی جیاوازدا نیه. ئ����ه‌م جیهانه‌ش����انۆیه‌ی دیبۆر باس����ی ده‌كا بوه‌ته‌نێوه‌ن����دێ كه‌ته‌واوی روانین‌و هۆش����یاری مرۆڤی بۆخۆی بردوه .ره‌نگه‌جیاوازیه‌كی بچوك له‌تێگه‌یش����تنی دیب����ۆردا به‌دیبكه‌م س����ه‌باره‌ت ب����ه‌وه‌ی ش����انۆ كه‌رتێكه‌هه‌م����و هوش����یاری‌و روانینه‌كان له‌سه‌رخۆی چڕده‌كاته‌وه ،چونكه‌به‌م پێیه‌بێ مرۆڤ له‌ده‌ره‌وه‌ی ش����انۆكه‌وه روانین‌و هوشیاری خۆی ئاراسته‌ی خودی شانۆكه‌ده‌كا، ئه‌مه‌به‌ب����ڕوای م����ن زۆر وردنی����ه ،چونكه‌بونی هاوچه‌رخ����ی م����رۆی كێش����ه‌یه‌كی گ����هورهی ئه‌وه‌یه‌خۆی بوه‌ته‌به‌ش����ێك‌و ته‌نانه‌ت ماتێریاڵی خاوی وزه‌به‌خشی پرۆسێسی شانۆ گه‌ردونیه‌كه‌و ئه‌مه‌ش خه‌س����ڵه‌تی نه‌ڕوانین‌و هوش����یارنه‌بونی به‌س����ه‌ردا چه‌س����پاندوه له‌ب����ه‌رده‌م بونی ئه‌م شانۆیه‌دا .ئه‌گه‌ر مرۆڤ روانین‌و هوشیاری خۆی له‌سه‌ر ئه‌م ش����انۆیه‌چربكاته‌وه ،واتای ئه‌وه‌یه، كه‌له‌توانای بینی����نو ئاگامه‌ندبوندایه به‌و دۆخه نێگه‌تیڤه‌ی تیای����دا ده‌ژی ،ئه‌مه ناڕێكه له‌ته‌ك ئه‌و داكه‌وته‌مرۆیه‌ی له‌م شانۆیه‌دا مانیفێستبوه‌و ده‌بێ .دۆخ����ی م����رۆڤ ،دۆخ����ی بارگاویبون‌و نوقمبونه ،نه‌ك روانین‌و هوش����یاربون .ش����انۆی
جیهانی هاوچه‌رخ ده‌كرێ یه‌كێك له‌خه‌س����ڵه‌ت ه ئۆنتۆل����ۆژی‌و پێش����مه‌رجه ئۆنتۆلۆژیه‌كان����ی بون����ی بریتیب����ێ له‌خامۆش����كردنه‌وه‌ی روانین‌و هوش����یاری ،ئه‌مه‌یه‌پایه‌ی جیهان����ی كااڵ‌و ژیانی كه‌پیتالیستیانه‌ی به‌رده‌وام ڕاگرتوه. ب����ه‌اڵم ڕویه‌ك����ی دیك����هی قس����ه‌كه‌ی دیبۆر ئ����هو مرۆڤان����ه‌ن ،س����ه‌رباری گیرۆده‌كردنیان، فش����اربۆهێنان‌و هه‌وڵ����ی ده‌س����ته‌مۆكردنیان ب����ه‌رده‌وام روانین‌و هوش����یاری خۆی����ان به‌چڕی له‌بنكۆڵكردن‌و تێگه‌یشتنی ره‌وشی واقیعی بونیان به‌خه‌رجده‌ده‌ن .ئه‌گه‌ر ئاسۆ‌و په‌ناگه‌یه‌ك مابێ و ،كااڵ‌و هه‌ڵپه‌ی كه‌پیتالیس����تیانه‌ی كااڵگه‌رای نه‌خزابێتن����ه ن����اوی‌و یان هێش����تا نه‌یانتوانیبێ خامۆش����ی ته‌واوه‌ت����ی ب����ۆ بهێن����ن ،ئه‌وه‌ئ����هو دۆخ‌و س����ه‌رزه‌مینه‌یه ،كه‌روانی����نو هوش����یاری دڕ‌و ڕاده‌س����تنه‌بوی م����رۆڤ پاراس����تویه‌تی. لێ����ره‌دا س����ه‌رباری گه‌مارۆدانی م����رۆڤ ،به‌اڵم ڕاده‌س����تنه‌بونی وایكردوه تائه‌ندازه‌یه‌ك بكارێ له‌ده‌ره‌وه‌ی جیهانه‌ش����انۆیه ش����ێوه‌كراوه‌كه‌وه، ڕوانین‌و تێگه‌یشتنی خۆی سه‌باره‌ت به‌جه‌وهه‌ری ش����انۆ‌و كاركرده‌كانی له‌س����ه‌ر ژیان����ی مرۆڤ‌و جه‌وهه‌ره‌مرۆیه‌كه‌ی بونیادبنێ. دیبۆر له‌باره‌ی شانۆوه‌ده‌نوسێ :شانۆ كۆكراوه‌و كه‌ڵه‌كه‌بوی ش����ێوه‌و ئایكۆن����ه‌كان نیه ،به‌ڵكو په‌یوه‌ندیه‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كانی نێوان خه‌ڵكه‌له‌ڕێگه‌ی ئایكۆن‌و شێوه‌كانه‌وه .لێره‌وه‌تێده‌گه‌ین ،یه‌كێك له‌كاركرده مه‌ترس����یداره‌كانی سه‌ر ژیان‌و بونی م����رۆی به‌گش����تیو ،په‌یوه‌ندی����ه‌كان به‌تایبه‌تی ئه‌وه‌ی����ه‌كه دیب����ۆر هێمای پێك����ردوه .كاتێك په‌یوه‌ندیه‌كان ده‌بنه په‌یوه‌ندی ته‌نك‌و ناس����از لێرهوه س����ه‌رچاوه‌یانگرتوه .په‌یوه‌ندی ساخته‌و دروستكراوی رواڵه‌تی به‌ئاستێك بێ ڕه‌گوڕیشه‌یه به‌هه‌م����و ش����نه‌بایه‌ك پایه‌دارێتی‌و ڕاوه‌س����تانی خۆیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن. خاڵیبونه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كان له‌ڕه‌سه‌ناێتی‌و بنچینه ئۆنتۆلۆژیه‌كان ،مرۆڤ به‌قوڵی ئالوده‌ی ڕوه وێناك����راوه ئه‌زموننه‌كراوه‌كه‌ی ژیان ده‌كا. په‌یوه‌ندی����ه‌كان چیدی ناتوانن ئه‌و پێش����مه‌رجه بونه‌ویه پێكبهێنن كه‌یاس����پێرس جه‌ختی له‌سه‌ر كردۆته‌وه‌له‌ناو بیری فه‌لسه‌فی خۆیا .په‌یوه‌ندی پانتای ده‌ركه‌وتنی بونی ئازادو ڕه‌س����ه‌ن نابێ، چونكه‌له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌خودی په‌یوه‌ندی ڕه‌سه‌ناێتی له‌ده‌ستداوه. په‌یوه‌ندی����ه‌كان له‌س����ه‌رده‌می ژیان����ی ته‌كنه‌ل����ۆژی هاوچه‌رخ����دا چی����دی ناتوانن ئه‌و قواڵی‌و سنورانه‌ببڕن ،كه‌گرێدانه‌وه‌و پێكبه‌ستی نێوان مرۆڤه‌كان تۆكمه‌و سه‌نگینده‌كا .سه‌نگینی ئه‌و دۆخه‌یه په‌یوه‌ندی له‌ئاس����تی راس����ته‌وخۆ‌و به‌ریه‌ككه‌وتنی واقیعیان����ه‌دا ده‌هێڵێته‌وه ،به‌اڵم ش����انۆی ژیانی هاوچه‌رخ له‌بنچینه‌وه ئه‌و دۆخه هه‌ڵده‌وه‌ش����ێنێ تاك����و بتوانێ س����ه‌راپای بونی مرۆڤ داگیربكا .ش����انۆی دیبۆر له‌ژیانی تازه‌دا به‌بێ م����رۆڤ‌و كۆمه‌ڵگه‌ی ته‌ماش����اكار ناتوانێ پاس����او به‌بونی خ����ۆی ب����دات و ،ناتوانێ وه‌ك ڕاس����ته‌قینه‌ی ژیان ،خۆی به‌یانبكا .ش����انۆ ئه‌و س����ه‌رزه‌مینه ژیانی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سایكۆلۆژی‌و گیانیه‌یه‌كه‌م����رۆڤ تیای����دا راس����ته‌قینه‌ی بونی خۆی ده‌ش����ارێته‌وه .مرۆڤ له‌ڕێگه‌ی شانۆوه‌به‌و ره‌وش����انه‌دا گوزه‌رده‌كا ،كه‌بارێكی ساخته‌ی بۆ دروستده‌كه‌ن .به‌رهه‌مهێنانی شێوه‌و ئایكۆنه‌كانی
19
په‌یوه‌ن����دیو ژیانی هاوچه‌رخ ئیش����ی بنه‌ره‌تی ته‌كنه‌لۆژیا به‌گش����تیو له‌ناوی����دا ته‌كنه‌لۆژیای په‌یوه‌ن����دیو میدیای����ه به‌ئاس����تێك دابڕانێكی گ����ه‌وره‌و درزێك����ی قوڵ له‌نێ����وان بونی مرۆڤ‌و داكه‌وت����ی ژیان‌و ،جه‌وهه‌ری مرۆڤ‌و مرۆڤ خۆیا دروستده‌كا .جه‌وهه‌ری مرۆی ناتوانێ له‌چه‌شن‌و ده‌ركه‌وته‌یه‌ك����ی جیاوازدا خ����ۆی ده‌ربخا جگه له‌بنه‌ڕه‌ته‌مرۆیه‌كه‌ی خۆی ،ئه‌گه‌ر به‌چه‌شنێكی دیكه‌خ����ۆی به‌یانكرد ناتوان����ێ جه‌وهه‌ری مرۆی بێ‌و ،ئه‌و ترازانه بنه‌ڕه‌تیه‌ڕوده‌دات كه‌جه‌وهه‌ری مرۆڤ بۆشگه‌یه‌كی ره‌هایه‌و ،جهوههرو ناوه‌رۆكه نام����ۆو ده‌ره‌كیه‌كان پڕی ده‌كه‌ن����ه‌وه‌و ،خۆیانی له‌ناودا ده‌چه‌س����پێنن .جه‌وه����ه‌ری ته‌كنه‌لۆژیا‌و ژیان����ی ش����انۆیانه‌ی هاوچه‌رخ لێره‌ی����ا پاڵده‌نێ به‌ڕاسته‌قینه‌ی جه‌وهه‌ری مرۆیه‌وه. ئێرنس����ت دیب����ۆر ،ش����انۆ به‌بژارده‌یه‌ك����ی له‌پێش����ینه‌دیاریكراو له‌پێنوس����ده‌دا‌و ده‌نوسێ: ش����انۆ جه‌ختكردنه‌وه‌یه‌كی هه‌مه‌شوێنیه‌له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنێك ،كه‌له‌پێش����تردا‌و له‌به‌رهه‌مهێناندا دیاریك����راوه .ف����ۆرم‌و ناوه‌رۆك����ی ش����انۆ ده‌چێته‌خزمه‌تی پاساوی ته‌واوی دۆخ‌و ئامانجی سیسته‌می باوی ئاماده‌بو. كێشه‌ی بونه‌ویانه‌ی شانۆ له‌په‌یوه‌ند به‌بون‌و كه‌س����ێتی مرۆڤ����هوه له‌ده‌ركه‌وتنیدای����ه وه‌ك هه‌ڵبژارده‌یه‌كی له‌پێش����ینه .پرس����ی هه‌ڵبژاردن له‌ژیان����ی مرۆڤ����ا بنه‌ڕه‌ت����یو چاره‌نوسس����ازه، ئه‌وه‌ی جی����ای‌و دابڕانی قوڵ له‌نێ����وان مرۆڤ‌و ڕه‌سه‌ناێتی مرۆیا دروستده‌كا ،جیای‌و دابڕانێتی له‌ئازادی هه‌ڵبژاردنی ناوه‌رۆك‌و گه‌وهه‌ری بون‌و كه‌سێتی .له‌پێشینه دیاریكراوێتی هه‌ڵبژاردنێك، دیاریكردنی پێداویس����تیه‌كان‌و ڕێگه‌و ئاسۆكانی روانین����ه ژی����ان ئ����هو ڕه‌وش‌و ئامانجه‌ی����ه، كه‌سیسته‌می سیاسیو ئابوری زاڵ ئاوایكردوه‌و به‌رده‌وام له‌چه‌سپاندنیدا له‌كاردایه .ئه‌وه‌ی مرۆڤ له‌م ره‌وش����ه‌دا له‌كیس����یده‌دا ،سه‌ربه‌ستبونێتی له‌هه‌ڵبژاردنی جه‌وهه‌ری بون‌و كه‌س����ێتی خۆی، كه پێشمه‌رجێكی بنچینه‌ی ره‌سه‌نبون‌و ،هێمای یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی بونی ئازادیه‌تی .ئه‌گه‌ر له‌ڕوانگه‌ی به‌رپرس����یارێتی هایدیگ����ه‌ری‌و س����ارته‌ریه‌وه بنواڕین ،ئه‌وه‌رۆش����نه كه‌ره‌وش����ی شانۆیانه‌ی ئاماژه‌پێدراوی دیبۆر ،به‌رپرس����یارێتی بنه‌ڕه‌تی مرۆڤ فه‌رامۆش ده‌كا ،به‌رپرس����یارێتی له‌ئاست ره‌سه‌نبون ،پرۆژه‌ی بون‌و ئازادی بونی مرۆیدا، ئه‌و تاكه ئاسۆیه‌یه‌هایدیگه‌ر بۆ خۆقوتاركردنی مرۆڤ له‌ئه‌وانیتر(مان) وه‌ك چه‌ش����نێك له‌رێگه ته‌به‌نیك����ردوه .به‌رهه‌مهێنان����ی هاوچ����ه‌رخ له‌م ش����انۆیه‌ی بونیادی ناوه ملیۆنه‌ها ته‌ماشاكاری گوێڕایه‌ڵی واقیع په‌رس����تی بارهێناوه ،بۆشگه‌و كه‌ش����ێكی ئه‌وت����ۆی خوڵقان����دوه ،كه‌مرۆڤ����ی ئ����ه‌م س����ه‌رده‌مه‌بتوانێ ئاس����وده له‌هه‌ن����اوی سیسته‌م‌و س����ێبه‌ری سیسته‌مدا ش����وێنبگرێ‌و سه‌ربنێته‌وه .ئه‌وه‌ی كێش����هی بنه‌ڕه‌تی مرۆڤی هاوچه‌رخه‌خه‌یاڵك����ردن به‌ژیانێك����ی جیاوازتری رامیاری ،كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئابوریه‌وه‌به‌شیاو نابینێ. ئه‌وه‌ی له‌تێزی كۆتای مێژودا هاتوه‌تائه‌ندازه‌یه‌كی قوڵ گه‌وهه‌ری بون‌و كه‌سێتی مرۆڤی سه‌رده‌می ته‌كنه‌لۆژیای سیخناخكردوه .ئه‌م مرۆڤه‌بونێكی پڕكراوه‌له‌كااڵ و ،ئه‌وه‌ی فه‌رمانڕه‌وای جه‌وهه‌ری ئه‌و ده‌كا ئه‌و ش����انۆیه‌یه ،ك����ه‌كااڵ بونیادیناوه‌و ئاوایكردوه.
CHYAW04
ی ستیل سێ ته‌نی دوو ته‌نك ی ) پێك هاتوه له أ .خگ پێچان������هوه و پڕكردن .ژماره . ی ئایس كرێم ( مۆتا و حصی������ر ی دروس������ت كردن������ _26یه‌ك������ه ژماره CHYAW011 ب .دوو دان‌ه فرێز‌ه _ ژماره CHYAW010 ی CHYAW020ئێران ی _ بێ ژماره ی و بێ ژماره پێنج ته‌ن ی ستیل سێ ته‌ن ی ودوو ته‌نك ج _ كۆمپرێسه‌ر سێ دان‌ه ی ی _ ئێران ی استیل سێ ته‌ن ی ئایس كرێم قاپ .ژماره 2 + 4779301عدد فرێزه‌ر 2 +ته‌نك _27دروست كردن ی ئایس كریم قاپ ( مدور ) ژماره 2000160 . ی دروست كردن _28یه‌ك‌ه 2 +فرێزه‌ر ژماره CHYAW090
ریکالم
CHYAW080
ی ی استیل _ ئێران ی سێ ته‌ن دووته‌نك ی ی _ یه‌ك فرێزه‌ر ژماره AK111375و یه‌ك ته‌نك ی كرێم قاپ مدور كوپ .بێ ژماره _ ئێران _29یه‌كه‌ی دروس������ت كردن ی سێ ته‌ن ی سێ ی یه‌ك فرێزه‌ر AK111378و یه‌ك ته‌نك ی ئایس كرێم قاپ مربه‌ع _ بێ ژماره _ ئێران ی دروست كردن _ 30یه‌ك‌ه ی استیل ته‌ن ی دوو دان‌ه فرێزه‌ر ,. ی ) بێ ژماره ئێران ی ئایس كرێم قاپ ( عائل ی دروست كردن _31یه‌ك‌ه ژماره AK111376 أ . ی ئیستیل ی سێ ته‌ن بێ ژماره و یه‌ك ته‌نك ب . _32رافیع‌ه CATERPLLLAR .ژماره ETB4A26871امریكی HYSTER -33ژماره E114A01910C
ونبون * بروانامه‌یه‌كی پۆلی دوانزه‌ی ئاماده‌یی به‌ناوی (نیاز ئه‌حمه‌د محه‌مه‌د ئه‌مین) ،كه‌ده‌رچویی ساڵی ( 2012بۆ )2013یه ،له‌قه‌زایی كه‌الر ونبوو‌ه ،هه‌ركه‌س دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ كتێبخانه‌ی خاك له ناوبازاری قه‌زایی كه‌الر .
www.awene.com به‌ش ی یه‌ك ی شه‌ن -نهۆم ی یه‌ك شه‌قام ی سالم -ته‌الر 07705009939
0533201525
به‌ش ی دوو ی چ���رۆ -كۆاڵن ی ش���ه‌قام ی ئیبراهیم پاش���ا -به‌رامبه‌ر ته‌الر ی بانو ده‌رمانخان ه 07703513123
07480191911
Awene
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
شاعیرێک بەکوژراویی به‌کۆاڵنه‌کانی پاییزدا ڕا ده‌کا!
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی ،سەردەشت عوسمان ،سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر
ئه‌گه‌ر 78ساڵ بژین
لە‌یادی به‌کر عه‌لی دا
دالوەر قەرەداغی س���پێدەی یەکەم ڕۆژی س���ێپتێمبه‌ری بیستویه‌ک س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر؛ به‌کر عه‌لی ش���اعیر خه‌ونێک ده‌بینێ :خ���هون به‌کوژرانی خۆیەوە ن���ا ،به‌ڵکو خه‌ون به‌وه‌وه دەبین���ێ کە ڕا دەکاو ب���ەدەم ڕاکردنەوە ورده ورده ڕه‌ق ده‌بێت���هوه .له‌خه‌ونیدا دەبینێ دونیا سەراپا بوەتە زوقم‌و کڕێوه هه‌ڵیکردوه ،باڕێزە ڕاوی دەنێ‌و ئه‌میش به‌هه‌م���و هێزی خۆی به‌کۆاڵنه‌کاندا ڕادەکا .هاوکاتیش بەلێش���او لەرزێکی س���ارد ڕۆدەچێتە گیانییەوەو پەیتا پەیت���ا تەنیاییەکی چڕ گەمارۆی دەدا .لەدەوروبەری خۆی دەنۆڕێ‌و دەبینێ ،وا درەخت‌و هەواو بارانیش ڕەق دەبنەوەو دەبنە سەهۆڵ، لەئاس���مان دەنۆڕێ‌و ده‌بینێ پۆلێک باڵنده‌ی باڵ شوش���ه‌یی به‌ژور س���ه‌رییه‌وه ده‌فڕن ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌نگیان به‌س���تویه‌تی ،ناتوانن بچریکێنن .بەکر عەلی دەنۆڕێ‌و دەیەوێ ش���تێک بڵێ ،بەاڵم ئەمیش لەسه‌رماو تەنیاییدا ده‌نگی ده‌رنایه. بەدەم ڕاکردنەوە خەیاڵی س���ەمایەک دایدەگرێ ،کە هەم گەرمی دابێنێ‌و هەمیش وەسوەسەی کوژرانی لەخۆی پێ بتەکێنێ. خەونی ئەو سپێدە ئەیلولییە بۆ به‌کر عه‌لی به‌رله‌وه‌ی نوقاڵنه‌ی کوژران بوبێ، خورپه‌ی ترس‌و زه‌نده‌قچون بوه له‌ڕه‌قبونه‌وه .کوژران دوایین شتێک ده‌بێ که ئه‌و شاعیره لەو تافی گڕوگاڵی ڕاپەڕینەدا بیری لێبکاته‌وه .ئه‌و ته‌نها دڵی ختوره دەکا که زستانێکی سه‌ختتر لەدو زستانه‌که‌ی پێشوی دوای ڕاپه‌ڕین به‌ڕێوه‌یه .دەزانێ ده‌بێ ده‌س���توبردێک بکا ...دەزانێ ده‌بێ هه‌رچۆنێ���ک هه‌یه کولیتێک بۆ دایک‌و "کوێس���تان" ی خوشکی‌و "ده‌ریا" ی خوش���که‌زای چێ بکا ...لەخۆوەڕا ترسێک دایدەگرێ له‌وه‌ی که دونیا زس���تان دوای زس���تان ساردتر ده‌بێ‌و نیشتمانیش رۆژ دوای ڕۆژ دڵڕه‌قتر .هەمو ئەو کەسانەی کە لەو بەیانییەدا ئەو شاعیره‌یان بینیوە، سوێند دەخۆن کە ئه‌و کوڕە به‌رله‌وه‌ی تارمایی مه‌رگ دڵی داخورپاندبێ ،زەندەقی لەنزیکبونه‌وه‌ی ته‌په‌ی پێی زستان چوه. بەکر عەلی لەو سپێدە پاییزییەی خەونەکەیدا ،ئەوەشی بۆ یەکال دەبێتەوە ،کە ئیدی لەدوای ڕاپەڕینەوە هێدی هێدی ڕوخسارێکی نوێی هەژاریی وەدیاردەکەوێ، هەژارییەکی غەریب‌و هەمیش���ە بەدەرەوەو بێ ماڵ‌وحاڵ ،کە س���ەری نیش���تمانی ب���ۆ کولیتێک خۆی تێدا حەش���ار بدا ،نەک تیایدا بحەوێت���ەوە ،لێ دێتەوە یەک. هاوکاتیش مۆدێلێکی نوێی دەوڵەمەندیی باوی دێ ،کە القێکی لە ناو سیاس���ەت‌و میراتی شۆڕش���گێڕیدایەو القێکی تریشی لەناو بازاڕو پارەو وەکالەتی گەنم‌و شه‌ڕو بازرگانییدا .لەو نێوانەشدا ڕوخسارێکی نوێی "ئەدیب" و "هونەرمەند" یش وەدیار دەکەوێ ،کە جیاوازە لەڕوخساری غەمگینی بۆ نمونە ڕەوانشادان عوسمان شەیداو دڵش���اد مەریوانی‌و حه‌مه‌ی نێرگزو سەاڵح محەممەد لەفۆتۆ ڕەش‌و سپییەکانیاندا. ڕوخس���ارێکی نوێ���ی ش���ادو ش���ەنگوڵ‌و بەهرەمەند لەدەس���کەوت‌و کەیفس���از بەسەخاوەتمه‌ندییەکانی ڕاپەڕین‌و شوکرانەبژێر بەبەخشیشەکانی نیشتمان. دونی���ا تا دێ ل���ەو خەونە پاییزانەیەی بەکر عەلی دا س���اردو س���اردتر دەکاو خۆیش���ی تا دێ تەنیاو تەنیات���رو دەوری چۆڵ‌و چۆڵتر دەب���ێ ،بەدەم ڕاکردن‌و س���ەماوە ڕوانینی دەیبەستێ ،پاشان دەنگیی و ئینجا دەستەکانی لەگۆ دەکەون‌و پەنجەکان���ی دەوەرن .کەس بەدەورییەوە نامێنێ ،تەنیای تەنیا لەڕیواقە س���اردو چۆڵەکانی زس���تاندا وەک کەسێک کە دەمێک بێ بەڕێوەبێ ،دەکەوێ .لەوساتەدا هێند تەنیاو س���ەرمازەدەیه کە هەر هەمو ئەو قەرەباڵخیی‌و هاتوهاوارانەی دواتر دەوری کوژرانەک���ەی دەدەن‌و نوتقی بەدی���ارەوە دەدەن‌و دەیانەوێ کوتێکی وەک موفەڕک بۆ بەرژەوەندیی خۆیان لێ بپچڕن ،ناتوانن هێندەی دێڕێک شیعری جوان ڕۆحی گەرم دابێنن‌و بەئەندازەی تاقە فرمێس���کێکی دایکە حەلیمە ،دڵی بدەنەوەو سەبوریی پێ ببەخشن.
9ساڵ ته‌له‌فزیۆن ،یاریی ڤیدیۆیی
6ساڵ کاروباری ناوماڵ
تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان
3.5ساڵ فێربون
10.5ساڵ کارکردن
چه‌ند کامتان به‌ده‌سته‌وه ماوه؟ 28.3ساڵ 3/1ی ته‌مه‌ن خه‌وتن
4ساڵ خواردن‌و خواردنه‌وه
2.5ساڵ پاک‌و خاوێنی 2.5ساڵ بازارکردن 1.5ساڵ
سه‌رپه‌رشتی کردنی منداڵ
1.5ساڵ هاتوچۆ
9 ساڵ د همێن ێ ت ه و ه.
.
چۆ دا ن پالن د ه بۆ نێیت به‌س ه ر ب ر دنی؟
ریکالم