ژماره‌ 498

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)498‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/10/13‬‬

‫نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا‬ ‫مرۆڤێکی یاخی‬

‫پشده‌رو بتوێن‬ ‫ی روداوه‌‬ ‫ده‌روازه‌ ‌‬ ‫هه‌ژێنه‌ره‌کان‬

‫‪3‬‬

‫بێکاریی‪..‬‬ ‫مۆته‌که‌ی ژیانی گه‌نجان‬

‫‪8‬‬

‫رێكخەرێکی‬ ‫روسییه‌كی‌‬ ‫خۆپیشاندانەكانی‬ ‫به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك عێراقی‌‬ ‫(طلعت ریحتکم)‌ی‬ ‫لوبنان بۆ ئاوێنه‬ ‫‪ 7‬ده‌دوێت‬ ‫‪18‬‬

‫‪4‬‬

‫ئه‌و قوربانییه‌ی‬ ‫به‌ڕێککه‌وت که‌وت ‌ه ناو‬ ‫خۆپیشاندانه‌کانه‌وه‌‬

‫‪2‬‬

‫پارتی‌ كابینه‌یه‌كی‌ نوێی‌ حكومه‌ت پێكده‌هێنێت‬

‫حزب ‌ه بچوكه‌كان به‌شدارده‌بن‌و یه‌كێتی‌‌و كۆمه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو ئه‌مڕۆ یه‌كالده‌بنه‌وه‌‬

‫دوای ئه‌وه‌ی‌ پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی گۆڕان���ی له‌حكومه‌ت���ی‬ ‫هه‌رێ���م بێبه‌ش كرد‪ ،‬كار ب���ۆ پێكهێنانی‌‬ ‫كابینه‌یه‌كی‌ نوێی‌ حكومه‌ت ده‌كات‪ ،‬پارته‌‬ ‫بچوكه‌كان‌و توركومان‌و كلدۆ ئاشوریه‌كان‬ ‫به‌ش���دار ده‌بن‌و هه‌ڵوێس���تی‌ سێ‌ الیه‌نی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و كۆم���ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتویش ئه‌مڕۆ‬

‫له‌هه‌ولێر یه‌كالده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ ئه‌گه‌ری‌ ئه‌وه‌ به‌هێزه‌‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی داهاتودا‪ ،‬نێچیرڤان بارزانی‬ ‫س���ه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ی‌ خۆی پێشكه‌ش‬ ‫به‌مه‌سعود بارزانی‌ بكات‪ ،‬هاوكات بارزانی‬

‫ده‌س���ت له‌كاركێش���انه‌وه‌كه‌ی‌ نێچیرڤان له‌پارتی دیموكراتی كوردس���تان‌و یه‌كێتی‬ ‫بارزانی قب���وڵ ده‌كا‌و پاش چه‌ند رۆژێك نیش���تیمانی كوردس���تان‌و یه‌كگرت���وی‬ ‫رایده‌سپێرێته‌وه‌ بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت‪ ،‬ئیس�ل�امی‌و حزب���ی ش���یوعی‌و حزب���ی‬ ‫ناوی ئ���ه‌م حكومه‌ته‌ش له‌بنكه‌ فراوانه‌وه‌ زه‌حمه‌تكێشان‌و كلدۆئاشوریه‌كان‌و حزبی‬ ‫ده‌گۆڕدرێت بۆ (كابینه‌ی نۆهه‌م) یاخود سۆسیالس���ت‪ ،‬به‌ش���داری ئه‌و حكومه‌ته‌‬ ‫نوێی���ه‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا گۆڕانكاری‬ ‫(كابینه‌ی‌ كاتیی تا هه‌ڵبژاردن)‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كان���ی ئاوێنه‌ هه‌ریه‌ك له‌وه‌زاره‌ته‌كان‌و پێكهاته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬

‫په‌رله‌ماندا ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ كۆبون���ه‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و كۆمه‌ڵ‌‌و‬ ‫یه‌كگرت���و ك���ه‌ به‌ئاماده‌بونی‌ كه‌س���انی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ ئه‌و س���ێ‌ الیه‌نه‌ ئه‌نجامده‌درێت‪،‬‬ ‫دوا هه‌ڵوێستی‌ ئه‌و سێ‌ الیه‌نه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌دوا پێش���هاته‌كانی‌ كوردستان یه‌كالیی‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫به‌پێ���ی‌ س���ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌ك���ه‌‪،‬‬ ‫"هه‌ڵوێس���تی‌ ئه‌م���ڕۆی‌ ئه‌و س���ێ‌ الیه‌نه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش رون ده‌كاته‌وه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫به‌ته‌نهاو ب���ێ هاوپه‌یمانێتی ده‌هێڵێته‌وه‌‬ ‫یان نا"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ل ‌ه ‪ 3‬رۆژی خۆپیشاندانه‌کاندا ‪ 5‬که‌س شه‌هیدو ‪ 172‬که‌س بریندار بون‬

‫خۆپیشاندانه‌کانی گه‌رمیان‬ ‫له‌س���ێ رۆژی‌خۆپیشاندانه‌کانی سنوری‬ ‫پارێزگای سلێمانی‌و هه‌ڵه‌بجه‌و پشده‌رو‬ ‫گه‌رمیان���دا ک���ه‌ له‌هه‌ین���ی‌و ش���ه‌ممه‌و‬ ‫یه‌کش���ه‌ممه‌دا به‌رده‌وامب���و‪ 5 ،‬ک���ه‌س‬ ‫شه‌هیدو ‪172‬ی دیکه‌ برینداربون‪ ،‬زۆربه‌ی‬

‫دواییه‌ی س���نوری پارێزگای س���لێمانی‬ ‫برینداره‌کانیش به‌به‌رد پێکراون‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‪ :‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند که‌ به‌هه‌مو سنوری‬ ‫فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروس���تی سلێمانی‪ ،‬د‪ .‬ش���اری س���لێمانی‌و گه‌رمیان‌و پشدەرو‬ ‫میران محه‌مه‌د له‌ب���اره‌ی کۆی ژماره‌ی بتوێن‌و ش���اره‌زور ‪ 172‬بریندار هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫برینداره‌کان���ی خۆپیش���اندانه‌کانی ئه‌م ئ���ه‌و وتی "برینداره‌کان زۆرینه‌ی به‌به‌رد‬

‫بوه‌و چاره‌سه‌ریان بۆ کراوه‌و چونه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ ماڵه‌وه‌‪ ،‬ته‌نها له‌پشده‌رو بتوێن نه‌بێت‬ ‫که‌ هه‌ندێک حاڵه‌تی فیشه‌کی تێدابوه"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پزیش���كی نەش���تەرگەری‌و‬ ‫فریاكەوتن لەبەڕێوەبەری نەخۆشخانەی‬

‫فریاكەت���ن لەس���لێمانی‪ ،‬د‪.‬ئومید عه‌لی‬ ‫حەمەس���اڵح بەئاوێن���ەی ڕاگەیان���د که‌‬ ‫لەخۆپیشاندانەكانی چەند ڕۆژی ڕابردوی‬ ‫ش���اری س���لێمانی ‪ 70‬حالەت هاتونەتە‬ ‫نەخۆشخانەی فریاكەوتنی سلێمانی ‪23‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئاراز محه‌مه‌د‬

‫حاڵەتیان چاالكیە مەدەنیەكان بون‌و ‪47‬‬ ‫حاڵەتیان هاواڵتی خۆپیشاندەر بون‪.‬‬

‫به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی پێشمه‌رگه‌‪ :‬به‌یاننامه‌ی وەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرە‪:‬‬

‫‪2‬‬

‫هێزه‌کانی ‪ 70‬مه‌کته‌ب سیاسییه‌ک نوسیویه‌تی پەیوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ پارتی خراپه‌‬ ‫ئه‌ندام���ی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت���ی‌و‬ ‫به‌رپرس���ی مه‌ڵبه‌ن���دی پێش���مه‌رگه‌‪،‬‬ ‫مسته‌فا چاوڕه‌ش ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫به‌یاننامه‌ی هێزه‌كانی‌ حه‌فتا به‌قه‌ڵه‌می‬ ‫یه‌كێ���ك له‌مه‌كت���ه‌ب سیاس���ییه‌كانی‬ ‫یه‌كێتی نوس���راوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێت "من‬ ‫نه‌بوم به‌پاشكۆی پارتی"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬مسته‌فا چاوڕه‌ش‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یان���د ك ‌ه ئه‌و به‌ردب���اران‌و باره‌گا‬ ‫ی كه‌ مناڵه‌ورتك ‌ه ئه‌یكات له‌هیچ‬ ‫سوتانه‌ ‌‬ ‫قاموسێكدا نیه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "دو ساڵ به‌ر‬

‫له‌ئێس���تا (‪17‬ی شوبات) زه‌مینه‌یه‌كی‬ ‫خراپی هێنای ‌ه ئ���اراوه‌و خه‌ڵكی فێری‬ ‫به‌ردباران كردن كرد"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫نكوڵی‌ له‌وه‌ش كرد ك ‌ه ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێزه‌كان ‌‬ ‫فه‌رمان���د‌ه س���ه‌ربازییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫حه‌فتا س���ه‌باره‌ت به‌خۆپیشاندانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناڕه‌زای ‌‬ ‫ئه‌مدوایی���ه‌ ده‌ریانكرد جێ��� ‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێت���ی‌ بوبێت‪،‬‬ ‫ی "ئ���ه‌و به‌یاننامه‌یه‌ له‌مه‌كته‌بی‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫ی نوسراوه‌و هه‌ركه‌سیش‬ ‫سیاسی یه‌كێت ‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت ئاگام لێی نی��� ‌ه بۆ خۆی وت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌یاننامه‌ی ‌ه به‌قه‌ڵه‌م���ی یه‌كێك‬

‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫له‌مه‌كت���ه‌ب سیاس���ییه‌كانی یه‌كێت���ی‬ ‫نوس���راوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌كته‌بی سیاس���ی‬ ‫دژی ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌یه‌‪ ،‬بۆچی‌ بانگمان‬ ‫ناكات لێپرسینه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ بكه‌ن؟"‬ ‫ی " نه‌خێر من نه‌بوم به‌پاشكۆی‬ ‫وتیش ‌‬ ‫پارتی‌و ئه‌وه‌ش دوره‌ له‌راستییه‌وه‌‪ ،‬هه‌تا‬ ‫ی له‌یه‌كێتیدا بم یه‌كێتیم‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وكاته‌ ‌‬ ‫له‌یه‌كێتیش نه‌مام‪ ،‬له‌ژیانمدا په‌یوه‌ست‬ ‫نابم به‌هیچ حزبێكی سیاسییه‌وه‌"‪.‬‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫‪4‬‬

‫وەزی����ری دەرەوەی کانتۆن����ی جەزیرە‪،‬‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری����م عومەر ئام����اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌کات ک����ه‌ په‌رلەمان����ی کوردس����تان‬ ‫دان����ی بەکانتۆنەکانی رۆژئ����اوادا ناوه‌‪،‬‬ ‫بەاڵم حکومەتی هەرێم تا ئێس����تا دانی‬ ‫پێدا نەن����اوە‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ����ت "به‌داخه‌وه‌‬ ‫په‌وه‌ندیمان له‌گه‌ڵ پارتی خراپه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ ،‬برۆکس����ل‪ :‬د‪.‬عەبدولکەریم‬ ‫له‌چاوپێکه‌وتنێک����ی‬ ‫عوم����ەر‬ ‫تایب����ه‌ت به‌ئاوێن����ه‌دا رایگه‌یان����د ک����ه‌‬ ‫بەخۆرێکخستنەوەو دروستکردنی هێزی‬ ‫گەل توانییان داعش بشکێنین‪ ،‬ئه‌و وتی‬

‫"لەکاتێکدا هەلی زێرین بۆ کورد هاتۆتە‬ ‫ئاراوەو لەئێس����تادا کورد زۆر پێویستی‬ ‫بەیەکدەنگ����ی‌و یەکڕیزی����ی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پارتی تا ئێس����تاش دان بەکانتۆنەکانی‬ ‫رۆژئ����اوادا نانێ����ت‪ ،‬لە کاتێک����دا هەمو‬ ‫دنیا هی����وای بەکانتۆنەکان����ی رۆژئاواو‬ ‫هەوڵەکانی ئێمە هەیە"‪.‬‬ ‫وتیشی "ئێمە هەمیشە دەستمان درێژ‬ ‫دەکەین بۆ پارتی‌و ه����ەر هێزێکی تری‬ ‫کوردو هەتا بۆ تورکیاش بۆ ئاش����تی‌و‬ ‫دانوس����تان‪ ،‬بەاڵم پارت����ی نایەوێت‌و تا‬ ‫ئێس����تا هەنگاویان نەناوە بۆ یەکبونی‬

‫دەنگمان وەک کورد‪ ،‬جگە لەوە نەبێت‬ ‫ک����ە بەش����داری کۆنگ����رەی پەیەدەیان‬ ‫کرد ل����ەم دوایی����ەدا‪ ،‬بەهیواین پارتی‬ ‫هەڵوێستی خۆی بگۆڕێت‌"‪.‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪5‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫له‌سێ رۆژی خۆپیشاندانه‌کاندا ‪ 5‬شه‌هیدو ‪ 172‬که‌س بریندار هه‌بون‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫له‌خۆپیشاندانه‌کانی سنوری پارێزگای‬ ‫سلێمانی‌و هه‌ڵه‌بجه‌دا‪ 5 ،‬که‌س شه‌هیدو‬ ‫‪172‬ی دیکه‌ برینداربون‪ ،‬زۆربه‌ی‬ ‫برینداره‌کانیش به‌به‌رد پێکراون‌و‬ ‫ره‌وانه‌ی ماڵه‌وه‌ کراونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫دکت���ۆر میران محه‌م���ه‌د‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌ی ته‌ندروس���تی س���لێمانی‬ ‫له‌ب���اره‌ی ک���ۆی ژم���اره‌ی برینداره‌کانی‬ ‫خۆپیش���اندانه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی سنوری‬ ‫پارێزگای س���لێمانی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"به‌هه‌مو س���نوری ش���اری س���لێمانی‌و‬ ‫گه‌رمیان‌و پشدەرو بتوێن‌و شاره‌زور ‪172‬‬ ‫برین���دار هه‌بوه‌‪ ،‬برین���داره‌کان زۆرینه‌ی‬ ‫به‌به‌رد بوه‌و چاره‌س���ه‌ریان ب���ۆ کراوه‌و‬ ‫چونه‌ته‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌‪ ،‬ته‌نها له‌پش���ده‌رو‬ ‫بتوێ���ن نه‌بێ���ت ک���ه‌ هه‌ندێ���ک حاڵه‌تی‬ ‫فیشه‌کی تێدابوه‪ .‬برینداره‌کانیش تێکه‌ڵه‌‬ ‫بوه‌ له‌نێوان هاواڵتی���ان‌و هێزه‌ ئه‌منیی‌و‬ ‫چاالکه‌ مه‌ده‌نییه‌کان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها باس���ی ل���ه‌وه‌ش کرد که‌ هه‌ر‬ ‫له‌ئه‌نجام���ی توندوتیژییه‌کان���دا ‪ 5‬که‌س‬ ‫ش���ه‌هیدبون‪ ،‬که‌ س���یانیان له‌قه‌اڵدزێ‌و‬ ‫دوانیان له‌که‌الربوه‌‪.‬‬ ‫دکت���ۆر می���ران به‌داخه‌ ب���ۆ بریندارو‬ ‫ش���ه‌هیده‌کان‌و هی���واداره‌ حاڵه‌ت���ی له‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ دوباره‌ نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دكتۆر ئومید عه‌لی حەمەساڵح پزیشكی‬ ‫نەشتەرگەری‌و فریاكەوتن لەبەڕێوەبەری‬ ‫نەخۆش���خانەی فریاكەت���ن لەس���لێمانی‬ ‫بەئاوێنەی ڕاگەیاند" لەخۆپیشاندانەكانی‬ ‫چەند ڕۆژی ڕابردوی ش���اری س���لێمانی‬ ‫‪ 70‬حال���ەت هاتونەت���ە نەخۆش���خانەی‬ ‫فریاكەوتن���ی س���لێمانی ‪ 23‬حاڵەتی���ان‬ ‫چاالكیە مەدەنیەكان بون‌و ‪ 47‬حاڵەتیان‬ ‫هاواڵتی خۆپیشاندەربون "‪.‬‬

‫ئەو وتی "هەموحاڵەت���ەكان هاتونەتە‬ ‫الی ئێمە وەك نەخۆشخانەی فریاكەتنی‬ ‫س���لێمانی ڕۆش���تونەتەوە بۆماڵ���ەوەو‬ ‫لەنەخۆش���خانە نەماونەتەوە تەنها دوان‬ ‫لەبریندارەكان���ی ق���ەاڵدزێ‌ نەبێ���ت كە‬ ‫نەش���تەرگەریان بۆ ك���راوە‌و برینەكانیان‬ ‫سەخت بوە لەنەخۆشخانەی فریاكەوتنی‬ ‫س���لێمانی هێڵراونەت���ەوە بەمەبەس���تی‬ ‫چاودێری كردن"‬ ‫ئاماژەش���ی بەوەكرد ئەو هاواڵتیانەی‬ ‫لەچەند ڕۆژی خۆپیشاندانەكاندا هاتونەتە‬ ‫نەخۆش���خانەی فریاكەوتن���ی س���لێمانی‬ ‫زۆربەیان مێردمنداڵ‌و گەنج بون تەمەنیان‬ ‫لەنێوان ‪ 15‬بۆ ‪ 25‬ساڵدابوە"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا دكت���ور عوس���مان محم���د‬ ‫جێگری نەخۆش���خانەی گشتی قەاڵدزی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "لەكۆی توندوتیژیی‌و‬ ‫خۆپیش���اندانەكانی چەند ڕۆژی ڕابردوی‬ ‫ق���ەزای ڕانی���ە‌و پش���دەر ‪ 18‬برین���دار‌و‬ ‫‪ 3‬ش���ەهید لەنەخۆش���خانەكەی ئێم���ە‬ ‫تۆمارك���راوە كە یەكیك لەش���ەهیدەكان‬ ‫مامۆس���تای قوتابخانە ب���وە‌و دوانەكەی‬ ‫دیکه‌ش مێردمنداڵ‌و قوتابی بون"‪.‬‬ ‫هەڵگورد محمد جێگ���ری بەڕێوەبەری‬ ‫نەخۆش���خانەی فریاكەوتن���ی ك���ەالر‬ ‫له‌باره‌ی قوربانییه‌کان���ی ئه‌و ناوچه‌یه‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "لەماوەی چەند ڕۆژی‬ ‫توندوتیژی‌و خۆپیشاندەكانی قەزای كەالر‬ ‫‪ 31‬حالەت ڕویداوە كە دوان لەبرینارەكان‬ ‫ش���ەهیدبون‌و ‪ 29‬ش���یان چارەس���ەریان‬ ‫بۆكراوە‌و گەڕاونەتەوە بۆ ماڵەوە"‪.‬‬ ‫له‌رۆژی هه‌ینی‪9 ،‬ی تش���رینی یه‌که‌م‪،‬‬ ‫خۆپیش���اندان له‌قه‌اڵدزێ ده‌ستیپێکردو‬ ‫کرژی‌و ئاڵۆزی لێکه‌وته‌وه‌‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ش‬ ‫خۆپیشاندانه‌کان بۆ شارو شارۆچکه‌کانی‬ ‫دیک���ه‌ی س���نوری پارێزگای س���لێمانی‬ ‫ته‌ش���ه‌نه‌ی س���ه‌ندو له‌زۆربه‌ی ناوچه‌کان‬ ‫قوربانی له‌شه‌هیدو بریندار لێکه‌وته‌وه‌‪.‬‬

‫زۆربه‌ی برینداره‌کان به‌به‌رد پێکراون‬

‫پارتی‌ هه‌وڵێك ‌ی زۆر ده‌دات ئارام‪ ..‬ئه‌و قوربانیه‌ی‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان به‌ره‌و به‌رێکه‌وت که‌وت ‌ه ناو خۆپیشانده‌رانه‌وه‌‬ ‫هه‌ولێر نه‌چێت‬

‫له‌خۆشه‌ویستی شه‌هید ئارام ئه‌و ناوه‌یان لێنابو‬ ‫ئا‪ :‬ئاراز محه‌مه‌د‬

‫که‌سێکی نزیکی یه‌کێک له‌شه‌هیده‌کانی‬ ‫خۆپیشاندانه‌کانی ئه‌م چه‌ند رۆژه‌ی‬ ‫رابردوی که‌الر‪ ،‬باس له‌ژیانی‬ ‫قوربانییه‌که‌ ده‌کات‌و رایده‌گه‌یه‌نێت که‌‬ ‫هیواداره‌ شه‌هیدکردنی ئارام‪ ،‬ئارامیی‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا بهێنێت‪.‬‬

‫د‪ .‬یوسف محه‌مه‌د‬ ‫له‌دو رۆژی‌ رابردودا‪ ،‬پارتی‌ دیموكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستان له‌ڕێگه‌ی‌ یه‌كێتیه‌وه‌ هه‌وڵ‌‬ ‫ده‌دات د‪.‬یوس���ف محه‌مه‌د س���ه‌رۆكی‌‬ ‫پارله‌مان دوێنێ به‌ره‌و هه‌ولێر نه‌چێت‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت پێیده‌ڵێ���ن بچی���ت ژیانت‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ مه‌ترسیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مان س���ور ده‌بێت له‌سه‌ر بڕیاری‌‬ ‫چونی‌ به‌ره‌و هه‌ولێر‪.‬‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌پێ���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫زانیاریانه‌ی‌ ده‌س���ت ئاوێنه‌ كه‌وتون‪،‬‬ ‫ف���ازڵ‌ میران���ی‌ ش���ه‌وی یه‌كش���ه‌ممه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌مه‌ال به‌ختی���ار كارگێڕی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتیه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ به‌ د‪.‬یوس���ف محه‌م���ه‌د رابگه‌یه‌نن‬ ‫به‌ره‌و هه‌ولێر نه‌چێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ ژیانی‌‬ ‫نه‌كه‌وێته‌ مه‌ترسیه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوێن���ێ‌ به‌یانی���ش له‌كات���ی‌ چونی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌م���ان له‌كه‌ركوك���ه‌وه‌‬ ‫بۆ هه‌ولێر‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ لیس���تی‌ سه‌وز‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‪ ،‬بێگ���ه‌رد‬ ‫تاڵه‌بان���ی‌ په‌یوه‌ندی‌ پێ���وه‌ ده‌كات‌و‬ ‫پێیده‌ڵێت كه‌ "كه‌مێك پێش تۆ رزگار‬

‫عه‌ل���ی‌ ئه‌ندام���ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌‬ ‫به‌بازگه‌ك���ه‌دا تێپه‌ڕی���وه‌‌و وتویه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پێیبڵێ���ن به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك نه‌یه‌ت‪،‬‬ ‫چونكه‌ هێزێكی‌ ئه‌وه‌نده‌ زۆرو گه‌وره‌یان‬ ‫هێناوه‌ت���ه‌ س���ه‌ر ئه‌و رێگه‌ی���ه‌ ره‌نگه‌‬ ‫قه‌ت هێ���زی‌ وایان بۆ ش���ه‌ڕی‌ داعش‬ ‫نه‌بردبێ���ت‪ .‬رزگار عه‌لی‌ وتویه‌تی‌ من‬ ‫كه‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتیم‬ ‫هه‌ت���ا به‌چاوی‌ خۆی���ان منیان نه‌دیوه‌‬ ‫نه‌یانهێشتوه‌ تێپه‌ڕم"‪.‬‬ ‫بێگ���ه‌رد تاڵه‌بان���ی‌ به‌د‪ .‬یوس���ف‬ ‫محه‌مه‌دی‌ وتوه‌ "ئه‌گ���ه‌ر بگه‌ڕێیته‌وه‌‬ ‫ره‌نگه‌ باش بێت"‪.‬‬ ‫به‌اڵم س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان سور بوه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ ب���ه‌ره‌و هه‌ولێر بچێت‬ ‫به‌مه‌به‌س���تی‌ ئاماده‌بون له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیاریه‌كانی‌ ئاوێنه‌‪ ،‬دوێنێ‌‬ ‫پارتی‌ هێزێكی‌ گه‌وره‌ی‌ به‌هه‌مه‌رو ئێس‬ ‫پیجی‌‌و دۆشكه‌وه‌ له‌مبه‌رو ئه‌وبه‌ری‌ ئه‌و‬ ‫رێگه‌یه‌دا راگرتوه‌ كه‌ ب���ه‌ره‌و بازگه‌ی‌‬ ‫هه‌ولێر ده‌چن‪.‬‬

‫ئ���ارام بای���ز ک���ه‌ له‌ئێواره‌یه‌ک���ی‬ ‫دره‌نگ���ی رۆژی ‪10‬ی ئۆکتۆب���ه‌ر‬ ‫له‌کاتێکدا له‌خانه‌قینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ته‌رمی‬ ‫خزمێکیان���دا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ب���ۆ که‌الر‪،‬‬ ‫به‌ئوتومبێله‌که‌یه‌وه‌ ده‌که‌وێته‌ ناو چه‌ند‬ ‫هێزێکی ئه‌منیی‌و خۆپیش���انده‌رانه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ناچ���ار ئوتومبێله‌که‌ی جێدێڵێت‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت به‌پێ له‌و شوێنه‌ دوربکه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌و کاته‌دا هه‌رچه‌ن���ده‌ چه‌ند کۆاڵنێک‬ ‫ئه‌ودیو باره‌گاکه‌ی پارتی ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫فیش���ه‌ک به‌ر س���نگی ده‌که‌وێت‌و گیان‬ ‫له‌ده‌ستده‌دات‪.‬‬ ‫عەدال���ەت لەتیف ئامۆزای ئارام باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌کات که‌ ئه‌و هێ���زه‌ ته‌قه‌کانی‬ ‫کردوه‌ راس���ته‌وخۆ بۆ ن���او خه‌ڵکه‌که‌‬ ‫بوه‌و به‌ئاس���ماندا نه‌بوه‌‪" ،‬به‌ڵگه‌ش���م‬ ‫بۆ قس���ه‌که‌م ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و دو که‌س���ه‌ی‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪ ،‬فیشه‌که‌کان به‌ر‬ ‫سه‌رو سنگیان که‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ب���اس ل���ه‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫ک���ه‌ ئامۆزاک���ه‌ی په‌یوه‌ن���دی‬ ‫به‌خۆپیش���اندانه‌کانه‌و‌ه نه‌بوه‌و س���ه‌ر‬ ‫به‌هی���چ حزبێکی سیاس���ییش نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫"ب���ه‌اڵم له‌هه‌ڵبژاردنه‌کان���دا ده‌نگده‌ری‬ ‫یه‌کێتی بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ ناکاته‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫بڵێین یه‌کێتی بوه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ارام بای���ز له‌دایکبون���ی س���اڵی‬ ‫‪1980‬ی���ه‌و خێزانداره‌و دو کوڕی ته‌مه‌ن‬ ‫شه‌ش س���اڵ‌و دو ساڵی هه‌یه‌‪ .‬پیشه‌ی‬ ‫کاس���ب ب���وه‌و دانیش���تونی ناحیه‌ی‬ ‫گۆزین���ه‌ن ب���وه‌‪ .‬خاوه‌نی چ���وار براو‬ ‫پێنج خوش���که‌‪ .‬به‌وت���ه‌ی ئامۆزاکه‌ی‬ ‫له‌خۆشه‌ویس���تی ش���ه‌هید ئ���ارام ئه‌و‬ ‫ناوه‌یان لێ ناوه‌و له‌ناو هاوڕێکانیش���یدا‬ ‫به‌"حه‌مه‌ره‌ش" بانگیانکردوه‌‪" ،‬ئه‌ویش‬

‫شه‌هید ئارام بایز‬ ‫هه‌ر له‌خۆشه‌ویستی شه‌هید حه‌مه‌ره‌ش‬ ‫بوه‌"‪.‬‬ ‫عه‌داله‌ت له‌تی���ف رایده‌گه‌یه‌نێت که‌‬ ‫ئ���ه‌وان وه‌ک خێزان‪ ،‬له‌دوای ته‌واوبونی‬ ‫پرس���ه‌که‌ی له‌دادگا س���کااڵی یاسایی‬ ‫تۆمارده‌ک���ه‌ن‪" ،‬س���کااڵمان له‌س���ه‌ر‬ ‫به‌رپرسی ئه‌و ناوچه‌یه‌و پاسه‌وانه‌کانی‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌وان ته‌قه‌یان‬ ‫کردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌وه‌ی به‌رپرس���ی لقی‬ ‫گه‌رمیان���ی پارتی ده‌ڵێت که‌ ئه‌وان ئه‌و‬ ‫شه‌هیده‌ به‌ش���ه‌هیدی خۆیان ده‌زانن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت "نه‌خێر ش���ه‌هیدی ئه‌وان‬ ‫نیی���ه‌و ئه‌وه‌ قس���ه‌ی خۆیان���ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫شه‌هیدی ئه‌وانه‌ با بکوژه‌که‌ی یان ئه‌و‬ ‫که‌س���ه‌ی ته‌قه‌ی کردوه‌ بدرێته‌ دادگا‪،‬‬

‫راس���ته‌ له‌وانه‌یه‌ پارتی مه‌به‌ستی ئه‌وه‌‬ ‫نه‌بوبێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم تۆ ک���ه‌ ته‌قه‌تکرد‪،‬‬ ‫یه‌کێکی هه‌ر پێوه‌ ده‌بێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌کات که‌‬ ‫به‌رپرس���ی به‌ش���ی کۆمه‌اڵیه‌تی پارتی‬ ‫داوای ل���ێ ک���ردوه‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی بێنه‌‬ ‫پرسه‌که‌وه‌‪" ،‬به‌اڵم به‌هۆی ئه‌وه‌ی خزم‌و‬ ‫که‌س���ه‌ نزیکه‌کان���ی زۆر نیگه‌ران بون‪،‬‬ ‫قبوڵیان نه‌بو ئه‌وان بێنه‌ پرسه‌که‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌کۆتاییدا ئامۆزاکه‌ی ئارام داواده‌کات‬ ‫خوێنی ئ���ارام "ئارامیی" له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫بهێنێت‌و جه‌رگی که‌سی دیکه‌ نه‌سوتێت‪،‬‬ ‫"به‌اڵم ئێمه‌ له‌هه‌مو حاڵه‌تێکدا پڕ به‌دڵ‬ ‫پاڵپشتی داواکارییه‌کانی خۆپیشانده‌ران‬ ‫ده‌که‌ین که‌ به‌شێوه‌یه‌کی هێمنانه‌ داوای‬ ‫مافی خۆیان بکه‌ن"‪.‬‬

‫گۆڕان‪ :‬ئه‌وه‌ی‬ ‫پارتی کردی توشی‬ ‫شۆکی کردین‌و‬ ‫له‌چاوه‌ڕوانی‬ ‫به‌ده‌ربو‬

‫محەم���ەد حاجی‪ ،‬بەرپرس���ی ژوری‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ه‌ دیپلۆماس���یەكانی‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان له‌باره‌ی ده‌رکردنی‬ ‫وه‌زیره‌کان���ی گ���ۆڕان‌و رێگریکردنی‬ ‫له‌س���ه‌رۆکی په‌رله‌م���ان بۆچون���ه‌‬ ‫هه‌ولێ���ر ده‌ڵێ���ت "هیوادارین پارتی‬ ‫بەش���ێوەیەكی عەقاڵن���ی‌و مەنتقی‬ ‫مامەڵ���ە لەگ���ەڵ ئ���ەم بارودۆخەدا‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫زانک���ۆ س���ه‌ردار‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪:‬‬ ‫له‌چاوپێکه‌وتنێکی���دا له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌‬ ‫ک���ه‌ ده‌قه‌که‌ی له‌وێبس���ایتی ئاوێنه‌‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌‪ ،‬محه‌مه‌د حاجی ده‌ڵێت‬ ‫"هەڵسوكەوتەكانی پارتی‌و مامەڵەكان‬ ‫لەگەڵ قەیرانەكانی ئێستا هەندێكی‬ ‫لەپێشبینیەكانی ئێمە دەرچو‪ ،‬پێمان‬ ‫وانەبو له‌زەمەنی ئێس���تادا مۆدێلی‬ ‫ئەوە مابێت رێگری بكرێت لەوەزیری‬ ‫كابینەی حكوم���ەت بۆئەوەی بچێتە‬ ‫سەر كارەكەی‪ ،‬پێمان وانەبو رێگری‬ ‫بكرێت لەس���ەرۆكی پەرلەمان‌ بێتە‬ ‫هەولێر‪ ،‬لەراس���تیدا هەندێك ش���ت‬ ‫وەکو شۆكێك بو"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌به‌شێکی دیکه‌یدا ده‌ڵێت‬ ‫"پارتی ب���ەم كارانەی دەیەوێت زۆر‬ ‫بەئاشكرا بەخەڵكی كوردستان‌و هەمو‬ ‫دنیا بڵێت كە هەرێمی كوردستان دو‬ ‫بەشە‪ ،‬بەش���ێكی بەتەواوی موڵكی‬ ‫ئێمەیە وەك���و پارت���ی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان‌و هەركەس���ێك بەدڵی‬ ‫ئێم���ە نەبێت لەم بەش���ەداو لەگەڵ‬ ‫سیاسەتەكانی ئێمەدا نەبێت‌و رەخنە‬ ‫بگرێ���ت لەئێمە‌و كۆك نەبێت لەگەڵ‬ ‫ئێمەدا‪ ،‬ئێمە ناهێڵین لەم سنورەدا‬ ‫نه‌چاالكی سیاس���ی خۆی بكات‪ ،‬نە‬ ‫وج���ودی هەبێت‌و ن���ە لەپەرلەمان‌و‬ ‫حكومەتدا بێت نە بتوانێت جوڵەش‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫ب���ۆ خوێندن���ه‌وه‌ی ت���ه‌واوی‬ ‫چاوپێکه‌وتنکه‌ س���ه‌ردانی وێباستی‬ ‫ئاوێنه‌ بکه‌ن‬ ‫‪www.awene.com‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫ئه‌گه‌ره‌كانی پێكهێنانی حكومه‌ت بێ به‌شداری بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی‌ پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانی‬ ‫له‌حكومه‌تی هه‌رێم بێبه‌ش كرد‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كانی پێكهێنانی حكومه‌ت‬ ‫له‌چه‌ند رێگایه‌ك بۆ پێكهێنانی‬ ‫حكومه‌تی ئایینده‌ ده‌گرێته‌ به‌رو‬ ‫سه‌رۆكی حكومه‌تی ئێستا له‌چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫رۆژی ئایینده‌ ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ ‌‬ ‫خۆی پێشكه‌ش ده‌كات‪.‬‬ ‫حكومه‌ت هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه‌‬ ‫به‌پێ���ی س���ه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌ت ك ‌ه‬ ‫ی راگه‌یان���د‪ ،‬له‌چه‌ند رۆژی‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫داهاتودا‪ ،‬نێچیرڤان بارزانی س���ه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان ده‌ست‬ ‫له‌كاركێش���انه‌وه‌ی‌ خ���ۆی پێش���كه‌ش‬ ‫به‌مه‌س���عود بارزان���ی ده‌کات‪ ،‬هاوكات‬ ‫ی‬ ‫بارزانی ده‌س���ت له‌كاركێش���انه‌وه‌كه‌ ‌‬ ‫نێچیرڤ���ان بارزان���ی قب���وڵ ده‌كات‌و‬ ‫پ���اش چه‌ند رۆژێك رایده‌س���پێرێته‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ پێكهێنان���ی حكومه‌تێکی نوێ ک ‌ه‬ ‫کاری س���ه‌ره‌کی ئاماده‌کاری ده‌بێت بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنێکی نوێ‪.‬‬

‫پێكهێنانی حكومه‌تی نوێ‬ ‫نێچیرڤان بارزانی له‌الیه‌ن مه‌س���عود‬ ‫بارزانییه‌وه‌ راده‌سپێرێت بۆ پێكهێنانی‬ ‫حكومه‌تی نوێ‪ ،‬هاوكات چه‌ند الیه‌نێكی‬ ‫به‌شدار بو و به‌شدار نه‌بوی حكومه‌تی‬ ‫پێشو بانگهێشت ده‌كاته‌ ناو حكومه‌ت ‌ه‬ ‫نوێیه‌ك���ه‌ی‪ ،‬ن���اوی ئه‌وحكومه‌ت���ه‌ش‬ ‫له‌بنك��� ‌ه فراوان���ه‌وه‌ ده‌گۆڕدرێ���ت بۆ‬ ‫ناوه‌كانی(حكومه‌تی نوێ)‪ ( ،‬كابینه‌ی‬ ‫نۆه���ه‌م)‪ ،‬یاخود (كابین���ه‌ی‌ كاتی تا‬ ‫هه‌ڵبژاردن)‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌ به‌شداربوه‌كان‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێن ‌ه هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یه‌كێتی‬ ‫نیش���تیمانی كوردس���تان‌و یه‌كگرتوی‬ ‫ئیس�ل�امی‌و حزب���ی ش���یوعی‌و حزبی‬ ‫زه‌حمه‌تكێش���ان‌و كلدۆئاش���وریه‌كان‌و‬ ‫حزبی سۆسیالس���ت‪ ،‬به‌ش���داری ئه‌و‬ ‫حكومه‌ت���ه‌ نوێی ‌ه ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫گۆڕانكاری له‌وه‌زاره‌ته‌كان‌و وه‌زیره‌كاندا‬ ‫ده‌كرێت‌و له‌په‌رله‌مانی كوردس���تانیش‬ ‫به‌ئاماده‌بونی په‌رله‌مانتاران س���وێندی‬ ‫یاسایی ده‌خۆن‌و په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ه‌رۆكایه‌تی یه‌كێت���ی متمان���ه‌ ‌‬ ‫پێده‌به‌خشێت‪.‬‬

‫به‌رپرسی لقی ‪22‬ی گه‌رمیانی پارتی‪:‬‬

‫لەبارەگاكانی ئێمەو‌ه هیچ‬ ‫تەقەیەك لەخەڵك نەكراوە‬ ‫ئا‪ :‬ئاراز محه‌مه‌د‬ ‫بەرپرسی لقی ‪22‬ی گەرمیانی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‪ ،‬ئەكرەم ساڵح‬ ‫له‌دیدارێکی ئاوێنه‌دا باس له‌هۆکاره‌کانی‬ ‫هێرشی خۆپیشانده‌ران بۆ سه‌ر‬ ‫باره‌گاکانی پارتی ده‌کات‌و رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫" كاتێک تێگەشتین هەندێك الیەن‬ ‫دەیانەوێت برینەكان قوڵبكەنەوە‬ ‫بەبڕیارێكی سیاسی بارەگاكانی خۆمان‬ ‫لەگەرمیان‌و سلێمانی داخست‌و تەسلیمی‬ ‫هێزە ئەمنیەكانمان كردن"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچ���ی له‌م خۆپیش���اندانانه‌دا‬ ‫باره‌گاکانی پارتی دیموکراتی کوردس���تان‬ ‫ده‌کرێنه‌ ئامانج؟‬ ‫ئەك���رەم س���اڵح‪ :‬قەیران���ی سیاس���ی‌و‬ ‫ئاب���وری هەرێم���ی كوردس���تان‌و هەندێك‬ ‫الیەن ماوەیەكە كارلەس���ەردەرونی خەڵكی‬ ‫هەرێمی كوردستان دەكەن‌و وه‌ها پیشانی‬ ‫خه‌ڵ���ی ده‌ده‌نک���ه‌ پارتی بەرپرس���ە لەو‬ ‫قەیرانانه‌ی لەكوردس���تان هەیە‪ .‬لەراستیدا‬ ‫ئەم ناوچانەی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫هیچ بەرپرس���یارێتیەكی لێینیە‪ ،‬لە ساڵی‬ ‫‪ ١٩٩٤‬وە هی���چ قەیرانێكی ئ���ەم ناوچانە‬ ‫لەبەرپرس���یارێتی پارتی���دا نیی���ە‪ ،‬بۆیە‬ ‫هه‌ندێ���ک الیه‌ن هەوڵدەدەن بەش���ێوەیكی‬ ‫ناراس���تەوخۆ هانی خەڵك بدەن بۆ ئەوەی‬ ‫بچنە س���ەر بارەگاكانی پارتی لەم ناوچانە‬ ‫بۆئ���ەوەی وەك كارتێكی فش���ار بەكاری‬ ‫بهێن���ن لەبەرامب���ەر پارتی ب���ۆ هەندێك‬ ‫مەرامی سیاس���ی ك���ە ئامانجێكی نادیاری‬ ‫هه‌یه‌ لەداهاتوودا خۆیان‌و خەڵك بزانن بەچ‬ ‫مەبەستێك ئەو كارە ئەنجام دەدەن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬مەبەست لەو الیه‌نان ‌ه كێیە؟‬ ‫ئەكرەم ساڵح‪ :‬بەپلەی یەك بزوتنەوەی‬ ‫گۆران زۆرترین رۆڵی هەیە لەجواڵندنی ئەو‬ ‫خەڵکه‌و ئاراس���تە كردنیان بۆ بارەگاكانی‬ ‫پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان‪ ،‬خەڵكی‬ ‫تری���ش هەی���ە كەرۆڵیان وەك پێویس���ت‬ ‫نییەو ناكرێت باسیان بكەین هەر ئەوەندە‬ ‫كافیە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بۆچی لەبارەگاكانی ئێوەوە تەقە‬ ‫لەخۆپیشاندەران دەكرێت؟‬ ‫ئەكرەم س���اڵح‪ :‬لەبارەگاكانی ئێمە هیچ‬ ‫تەقەی���ەك لەخەڵ���ك نەكراوە لەس���نوری‬ ‫گەرمی���ان‪ ،‬چەند جارێك پەالماری لقی ‪٢٢‬‬ ‫گەرمی���ان درا زۆر هێم���ن بوین لەگەڵیان‪،‬‬ ‫دوای ئەوە ئاراس���تەی خۆپیش���اندانەكە‬ ‫گۆڕا بۆ لیژنەی ناوچەی كەالر لەبەرئەوەی‬ ‫بینایەكی ئاس���انی هەیەو دەست ئەدات بۆ‬ ‫خۆپیش���اندەران بچنە سەری‪ .‬له‌وێ هێزە‬ ‫ئەمنیەكان تەقەیان كرد بۆ باڵوەپێكردنی‬ ‫خەڵكەكە دوای ئەوەی كە فشارەكە زیاد بو‬ ‫بۆ ئ���ەوەی زیان نه‌گات بەخەڵك‌وهەڤااڵنی‬ ‫ئێمە‪.‬ئێم���ه‌ ب���ارەگای لیژن���ەی ناوچەی‬ ‫كەالرمان راده‌س���تی دەزگا ئەمنەییه‌كانی‬ ‫ق���ەزای ك���ەالر ك���رد‪ ،‬ب���ەاڵم بەداخەوە‬ ‫نەیان توان���ی بیپارێزن‌و دایان بەدەس���ت‬ ‫خۆپیشاندەرەكانەوەو سوتاندیان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬وات���ە ئ���ەوەی ك���ە ئەوترێت‬ ‫دو خۆپیش���اندەر كوژراون‪ ،‬بەفیش���ەكی‬

‫پارتی مه‌رجی به‌شداربون‬ ‫بۆ كۆمه‌ڵی ئیسالمی داده‌نێت‬ ‫به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێن ‌ه‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫مه‌رج���ی به‌ش���داربون ب���ۆ كۆمه‌ڵ���ی‬ ‫ئیسالمی كوردستان له‌و كابین ‌ه نوێیه‌دا‬ ‫داده‌نێ���ت‪ ،‬ئه‌وی���ش ده‌س���تهه‌ڵگرتن ‌ه‬ ‫له‌دژایه‌تی كردنی حكومه‌تێك كه‌ پارتی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی بكات‪ ،‬تا ئێستا كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیس�ل�امی هه‌ڵوێس���تی خۆی له‌باره‌ی‬ ‫به‌شداری كردن‌و نه‌كردن له‌و كابینه‌یه‌دا‬ ‫نه‌خس���تۆت ‌ه ڕو‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی بااڵو‬ ‫ی‬ ‫ئاگادار له‌گۆڕانكاریی���ه‌كان به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫وت (له‌سه‌دا هه‌شتا كۆمه‌ڵ به‌شداری‬ ‫ناكات)‪.‬‬ ‫دابه‌شكردنی پۆسته‌كان‬ ‫به‌پێی ئ���ه‌وه‌ی‌ پارت���ی پیكهێنه‌ری‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌یه‌‪ ،‬س���ه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫وه‌زی���ران ب���ۆ پارت���ی دیموكرات���ی‬ ‫كوردس���تانه‌و جێگره‌ك���ه‌ی یه‌كێت���ی‬ ‫نیش���تیمانی كوردس���تانه‌‪ ،‬هه‌رچ���ی‬ ‫س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان��� ‌ه ب���ۆ یه‌كێتییه‌و‬ ‫جێگره‌ك���ه‌ی‌ له‌س���ێ ئه‌گ���ه‌ردا خۆی‬ ‫ده‌بینێت���ه‌وه‌ یا ده‌درێت به‌كه‌س���ێكی‬ ‫بێالیه‌ن‪ ،‬یاخود له‌ئه‌گه‌ری به‌ش���داری‬

‫دابه‌شكردنی ئه‌و‬ ‫پۆستانه‌ ره‌نگ ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫به‌ته‌نهاو بێ‬ ‫هاوپه‌یمانێتی‬ ‫بهێڵێته‌وه‌‬ ‫كرن���ی كۆمه‌ڵ���ی ئیس�ل�امی ده‌درێت‬ ‫به‌ئ���ه‌وان‪ ،‬یاخود ده‌درێ���ت به‌پارتی‌و‬ ‫س���كرتێری په‌رله‌مانیش بۆ یه‌كگرتوی‬ ‫ئیسالمی كوردستانه‌‪ ،‬پۆستی وه‌زیری‬ ‫دارای���ی ب���ۆ یه‌كێتیی���ه‌و كاره‌باش بۆ‬ ‫یه‌كگرت���وه‌‪ ،‬وه‌زاره‌ت���ی بازرگان���ی بۆ‬ ‫یه‌كێك له‌كل���دان‌و ئاش���وری ده‌بێت‪،‬‬

‫وه‌زاره‌تی س���امان ‌ه سروش���تییه‌كان بۆ‬ ‫پارتییه‌‪ ،‬حزبی سۆسیالست وه‌زاره‌تی‬ ‫ی به‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬به‌پێی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ ‌‬ ‫ی ك ‌ه له‌چه‌ن���د رۆژی‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌گه‌ران���ه‌ ‌‬ ‫ئایین���ده‌ روده‌دات‪ ،‬حزبی ش���یوعی‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێش���ان ی���ه‌ك وه‌زاره‌تی���ان‬ ‫پێده‌درێت‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیسالمیش له‌و‬ ‫حكومه‌ت ‌ه بێبه‌ری كراوه‌‪.‬‬ ‫گۆڕان به‌ته‌نها ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫دابه‌ش���كردنی ئه‌و پۆس���تانه‌ ره‌نگ ‌ه‬ ‫بزوتن���ه‌و‌هی‌ گ���ۆڕان به‌ته‌نه���او ب���ێ‬ ‫هاوپه‌یمانێت���ی بهێڵێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫بارگرانیی ‌ه بۆ گۆڕان‪ ،‬ده‌بێت له‌كاتێكدا‬ ‫ش���ه‌ڕی پارت���ی‌و بارزان���ی ب���كات‪،‬‬ ‫له‌كاتێكیشدا تاك ‌ه ئۆپۆزسیۆن ده‌بێت‬ ‫به‌س���ه‌ر حكومه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌رخس���تنی‬ ‫گه‌نده‌ڵی حكومه‌ت به‌بێ پش���تیوانی‌و‬ ‫هاوپه‌یمانی ئه‌ركێكی قورس���ه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌ته‌نها ده‌بێت ش���ه‌ڕی چه‌ند الیه‌نێكی‬ ‫دیكه‌ش جگه‌ له‌پارتی بكات‪.‬‬ ‫یه‌كێتی به‌شدار ده‌بێت‌و‬ ‫كێشه‌كان قوڵتر ده‌بنه‌وه‌‬ ‫به‌به‌ش���داری یه‌كێت���ی نیش���تیمانی‬ ‫كوردس���تان له‌و حكومه‌ت��� ‌ه نوێیه‌دا‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ری دروس���تبونی چه‌ند ده‌نگێكی‬

‫‪3‬‬

‫ناڕازی به‌رز ده‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه دوای‬ ‫رێگریكردن���ی یوس���ف محه‌م���ه‌د ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر له‌الیه‌ن پارتیی���ه‌وه‌‪ ،‬زۆرینه‌ ‌‬ ‫په‌رله‌مانتارانی یه‌كێتی ناڕه‌زایی خۆیان‬ ‫ده‌رب���ڕی‪ ،‬هاوكات دوێن���ی ئه‌ندامێكی‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت���ی‪ ،‬حزبه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫ئ���اگادار كرده‌و‌ه ك��� ‌ه به‌هاوپه‌یمانێتی‬ ‫له‌گه‌ڵ پارتی‌و چون ‌ه ناو حكومه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ست له‌كار ده‌كێشێته‌وه‌‪.‬‬ ‫براوه‌ی‌ یه‌كه‌م كێیه‌؟‬ ‫تا ئێس���تا ك���ه‌س نازانێ���ت تۆپی‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن له‌یاری���گای كام الیه‌نه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك پارتی به‌س���ه‌ركه‌وتو ده‌زانن‌و‬ ‫هه‌ندێكی���ش بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان‬ ‫به‌س���ه‌ركه‌توی ئ���ه‌م گۆڕانكاریی��� ‌ه‬ ‫سیاس���یی ‌ه ده‌زان���ن ك��� ‌ه به‌ته‌نها له‌م‬ ‫ی‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌دا ئه‌گه‌ر ئه‌م س���یناریۆیه‌ ‌‬ ‫ی روبدات ده‌بێت ‌ه ئۆپۆزیس���یۆن‪،‬‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی نوێدا‬ ‫به‌اڵم هه‌مو ئه‌گه‌ره‌كان له‌كابینه‌ ‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬كه‌ ك���ێ زه‌ره‌رمه‌ندی‬ ‫یه‌كه‌م���ه‌و ك���ێ ب���راوه‌ی‌ یه‌كه‌می ئه‌و‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ی ‌ه كه‌ له‌س���ه‌ر گۆڕه‌پانی‬ ‫سیاسیی كوردس���تان له‌ماوه‌یه‌كی زۆر‬ ‫كه‌م���دا رویدا‪ ،‬ئایین���ده‌ش وه‌اڵمی زۆر‬ ‫پرسیاری وه‌اڵم نه‌دراوه‌ ده‌داته‌وه‌‪.‬‬

‫بۆچی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا الی‌ پارت ‌ی پیالنگێڕو تێكده‌ره‌؟‬

‫"نه‌وشیروان مرۆڤێك ‌ی یاخییه‌"‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫زۆربەی بارەگاكانی‬ ‫خۆمان لەگەرمیان‌و‬ ‫سلێمانی داخست‌و‬ ‫تەسلیمی هێزە‬ ‫ئەمنیەكانمان كردن‬

‫رۆژانی‌ رابردو له‌دو به‌یاننامه‌ی‌ جیاوازی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ پارتیدا هێرشێكی‌‬ ‫توند كرایه‌ سه‌ر "نه‌وشیروان مسته‌فا"‌و‬ ‫به‌پیالنداڕێژه‌ری‌ خۆپیشاندانه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مدواییه‌و به‌"به‌رپرسیاری‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫كاره‌ تێكده‌رانه‌كان" ناوبرا‪ ،‬كه‌سێكی‌‬ ‫نزیكی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌ڵێت‬ ‫"پارتی‌ له‌بایه‌خی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫باش تێده‌گاو پێشیوایه‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫ئه‌م چوار الیه‌نه‌ی‌ ئێستا دروستبوه‌‬ ‫به‌كاریگه‌ریی‌ گۆڕانه‌‌و نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا سه‌ركردایه‌تی‌ ده‌كات"‪.‬‬

‫ئێ���وە نەب���وە به‌ڵک���و هێ���زە ئەمنەیكان‬ ‫كوشتونیان؟‬ ‫ئەك���رەم س���اڵح‪ :‬ئێم���ە ناتوانین ئەوە‬ ‫یەكالی���ی بكەین���ەوە‪ ،‬هێ���زە ئەمنیەكانی‬ ‫ئێمەش تەقەی���ان كردوە به‌ئاس���ماندا بۆ‬ ‫باڵوە پێكردنی خەڵ���ك‌و چەندین گوللەش‬ ‫ب���ەر بارەگایئێمه‌ کوتوه‌‪.‬ئه‌و دو هاواڵتیەی‬ ‫كە شەهید بون‪ ،‬یەكێكیان كادری خۆمانەو‬ ‫برای شۆفێرەكەی منە‪ ،‬لەپشتەوە لێی دراوە‬ ‫لەنزیك بارەگای ناوچە‪ .‬ئەوەی تریش���یان‬ ‫هاواڵتیەو پەیوەندی بە خۆپیشاندانەكەوە‬ ‫نیی���ەو ك���ەس نازانێت لەكوێ���وە گوللەی‬ ‫‌ت���ه جێگەی داخەو‬ ‫لێ���دراوە‪ ،‬ئه‌و دو حاڵه ‌‌‬ ‫پرسەو سەرەخۆشیش لەهەردو خانەوادەكە‬ ‫دەكەی���ن‌و هەردوكیش���یان بەش���ەهیدی‬ ‫خۆمان دەزانی���ن‌و زۆریش نیگەرانین‌و هیچ‬ ‫جیاوازیەكیان بۆ ئێمە نییە ‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئێو‌ه ده‌ڵێ���ن خوێنی گەنجێك‬ ‫لەبارەگاكانی ئێمە پیرۆزترە‪ ،‬که‌وات ‌ه بۆچی‬ ‫باره‌گاکانتان چۆڵ نه‌کرد بۆ ئەوەی خەڵك‬ ‫شەهید نەبێت؟‬ ‫ئەكرەم س���اڵح‪ :‬پاراس���تنی بارەگاكانی‬ ‫ئێم���ەو هەم���و الیەنێكی سیاس���ی ئەركی‬ ‫دەزگا ئەمنیەكانی س���نورەكەیە‪ ،‬هەركەم‌و‬ ‫كورتیەكیش لەپاراستنیدا بێتە ئاراوە ئەوە‬ ‫دام‌و دەزگای ئیداریی ئەو سنورە بەرپرسە‬ ‫چ لەگەرمیان بێت یان س���لێمانی‌و هەولێرو‬ ‫دهۆك‪.‬ئه‌م���ه‌ هیچ نەبوەت���ە عورف لەهیچ‬ ‫شوێنێكی دونیا لەنەتیجەی خۆپیشاندانێك‬ ‫الیەن���ەكان بارەگاكان���ی خۆی���ان داخه‌ن‌و‬ ‫بچن���ەوە ماڵی خۆیان‪ .‬ب���ەاڵم كاتێک كە‬ ‫كێش���ەكان قوڵبونەوەو تێگەشتین لەوەی‬ ‫هەندێ���ك الی���ەن دەیانەوێ���ت برین���ەكان‬ ‫قوڵبكەنەوەو كێشەكان ئاڵۆزتربكەن‪ ،‬ئێمە‬ ‫بەبڕیارێكی سیاس���ی زۆربەی دام‌و دەزگاو‬ ‫بارەگاكانی خۆمان لەگەرمیان‌و س���لێمانی‬ ‫داخس���ت‌و تەس���لیمی هێزە ئەمنیەكانمان‬ ‫كردن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬لەدوای دەركردن���ی وه‌زیره‌کان‬ ‫یبزوتنەوەی گۆڕان لەحكومەت مەترس���ی‬ ‫لەس���ەر ژیانی ئێ���وه‌ وه‌ک کادری پارتی‬ ‫له‌س���نوری س���لێمانی‌و گه‌رمیان دروست‬ ‫نەبوە؟‬ ‫ئەكرەم ساڵح‪ :‬ئەوە بابەتێكی سیاسیەو‬ ‫ئێمە مامەڵە لەگەڵ روداو دەكەین‪.‬‬

‫مه‌حم���ود ره‌زا په‌رله‌مانتاری‌ س���ه‌ر‬ ‫به‌فراكس���یۆنی‌ گ���ۆڕان له‌ئه‌نجومه‌ن���ی‌‬ ‫نوێنه‌رانی‌ عێراق‌و ئامۆزای‌ نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فا‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ دژایه‌تی‌‌و‬ ‫رك‌و كینه‌ی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‌و‬ ‫ماڵ���ی‌ بارزانی‌ به‌رامبه‌ر به‌نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فا زاده‌ی‌ ئه‌م ساته‌وه‌خته‌ نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو "ره‌گ‌و ریشه‌یه‌كی‌ مێژویی‌ دوری‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌یاده‌وه‌ریی‌ ئه‌واندا"‪ ،‬كه‌ كه‌رتبونی‌‬ ‫پارتی‌‌و له‌سه‌رده‌می‌ ده‌ركردنی‌ گۆڤاری‌‬ ‫رزگاریی���ه‌وه‌ درێژ ده‌بێت���ه‌وه‌ تا ده‌گات‬ ‫به‌س���ه‌رده‌می‌ ش���اخی‌ ده‌ی���ه‌ی‌ ‪1980‬و‬ ‫پاشان كتێب‌و نوسینه‌كانی‌ ناوبراو‪.‬‬ ‫مه‌حم���ود ره‌زا به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"دژایه‌ت���ی‌ پارت���ی‌ ب���ۆ نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فا‪ ،‬ش���تێكی‌ تازه‌ نیه‌‪ ،‬وه‌ختی‌‬ ‫خ���ۆی‌ دوای‌ به‌یاننام���ه‌ی‌ ‪11‬ی‌ ئازاری‌‬ ‫‪ ،1970‬س���ه‌ڕه‌رای‌ ب���ۆ ماوه‌یه‌ك وه‌ك‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌ر بردیان بۆ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫ئه‌وكاتی‌ پارتی‌‪ ،‬پاش ئه‌وه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫زه‌ف���ه‌ری‌ پێبه‌رن‪ ،‬س���یناریۆیه‌كیان بۆ‬ ‫داڕشت هاوش���ێوه‌ی‌ ئه‌و سیناریۆیانه‌ی‌‬ ‫ئێس���تا ده‌یك���ه‌ن‪ ،‬كابرایه‌كی���ان نارد‬ ‫قومبه‌له‌كی فڕێدایه‌ ئاماده‌ییه‌كی‌ كچانی‌‬ ‫س���لێمانییه‌‌و ئۆباڵه‌كه‌ش���یان خس���ته‌‬ ‫ئه‌ستۆی‌ نه‌وش���یروان‪ ،‬ئه‌وه‌ بو به‌ناچار‬ ‫كوردستانی‌ به‌جێهێشت"‪.‬‬ ‫ره‌زا جه‌غ���ت ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا له‌گه‌نجییه‌وه‌ بڕوای‌‬ ‫وایه‌ ملمالنێ‌ له‌گ���ه‌ڵ‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانی‌‬ ‫به‌چه‌ك ناكرێت به‌فكر ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"له‌گه‌نجییه‌وه‌ پێیوای���ه‌ ته‌نها له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫فكره‌وه‌ بنه‌مای‌ فكری‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ بارزانی‌‬ ‫هه‌ڵده‌ته‌كێنرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ماڵی‌ بارزانی‌ ل���ه‌م گۆڕانه‌‬ ‫گه‌وران���ه‌ی‌ دونیا تێناگه‌ن‌و له‌خه‌یاڵدانی‌‬ ‫خۆیان���دا وێنه‌یه‌كی���ان ب���ۆ خۆی���ان‬ ‫دروس���تكردوه‌ كه‌ نیمچه‌ خودای‌ هه‌مو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كورده‌واریین‪ .‬نه‌وش���یروان‬ ‫ده‌یه‌وێت ل���ه‌و خه‌یاڵدانه‌ ده‌ریانبهێنێت‬ ‫كه‌ ئه‌وان مرۆڤن‌و بێنه‌وه‌ سه‌ر زه‌وی‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ هه‌مو‬ ‫ئه‌و سه‌ردانانه‌ی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا بۆ‬ ‫الی‌ كاك مه‌س���عود بۆ ئه‌وه‌ بوه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫وێنه‌یه‌ له‌یاده‌وری‌ ئه‌واندا بڕه‌وێته‌وه‌ كه‌‬

‫له‌سلێمان ‌ی‬ ‫هه‌رچی‌ پارت ‌ی‬ ‫له‌دژی‌ بێت‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ تر‬ ‫مه‌زن ده‌بێت‬ ‫ئه‌م دوژمنی‌ شه‌خسی‌ ئه‌وانه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌و قسانه‌ كه‌سایه‌تی‌ ده‌شكێنن‪ ،‬نازانن‬ ‫كات���ی حكومه‌تی���ش پێیوت���ون ئه‌گه‌ر النیكه‌م له‌سلێمانی‌ هه‌رچی‌ پارتی‌ له‌دژی‌‬ ‫چاكس���ازی‌ ئه‌نجامبده‌ن‪" ،‬چوار ساڵی‌ بێت ئه‌وه‌نده‌ی‌ تر مه‌زن ده‌بێت"‪.‬‬ ‫نكوڵی‌ ل���ه‌وه‌ش كرد ك���ه‌ تێكچونی‌‬ ‫ئارام" بۆ كوردستان به‌دیدێت‪.‬‬ ‫ره‌زا وتی‌ "نه‌وش���یروان مسته‌فا بڕوای‌ په‌یوه‌ندی‌ نه‌وشیروان مسته‌فا‌و بارزانی‌‬ ‫به‌وه‌ بو ك���ه‌ هه‌لومه‌رجی‌ كوردس���تان له‌به‌ه���اری‌ راب���ردودا په‌یوه‌ندی‌ به‌وه‌وه‌‬ ‫به‌جۆرێكه‌ هی���چ هێزێكی‌ كوردس���تان بوبێت ك���ه‌ بارزانی‌ هات بۆ س���لێمانی‌‬ ‫به‌ته‌نها ناتوانێت ده‌ست بداته‌ چاكسازیی‌ س���ه‌ردانی‌ تاڵه‌بانی‌ ك���ردو نه‌چوه‌ الی‌‬ ‫ریش���ه‌یی‌‪ ،‬ده‌بێ���ت كاری‌ پێكه‌وه‌ی���ی‌ نه‌وشیروان مس���ته‌فا‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "پارتی‌‬ ‫ئه‌م ج���ۆره‌ چیرۆكان���ه‌ به‌كارده‌هێنێت‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌اڵم پارتی‌ به‌جۆرێكی‌ تر ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ ملمالنێكه‌ بخات���ه‌ قاڵبی‌‬ ‫بیری���ان ده‌ك���رده‌وه‌‪ ،‬پێیانوابو گۆڕان شه‌خسییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌راس���تیدا تێكچونی‌ ئه‌و‬ ‫رام ئه‌كه‌ن به‌هه‌ندێ���ك پاره‌و ئیمتیازی‌‬ ‫تایبه‌تی‌‌و بیره‌ن���ه‌وت‌و وه‌زاره‌ت راپێچی‌ په‌یوه‌ندی���ه‌ زیات���ر به‌ه���ۆی‌ هه‌ندێ���ك‬ ‫جموجۆڵه‌وه‌ بو كه‌ ل���ه‌و كاته‌دا گۆڕان‬ ‫گه‌نده‌ڵییه‌كه‌مان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ناوبراو باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ نه‌وشیروان ئه‌نجام���ی‌ داو به‌دڵی‌ مه‌س���عود بارزانی‌‬ ‫ی نه‌بو‪ ،‬وه‌ك راگه‌یاندنی‌ پڕۆژه‌ی‌ چاكسازی‌‬ ‫مس���ته‌فا هه‌مو ئه‌و سه‌ردانانه‌ی‌ بۆ ال ‌‬ ‫بارزانی‌ بۆ ئه‌وه‌ ك���ردوه‌ كه‌ پێیانبڵێ‌‌و وه‌زاره‌ت���ی‌ دارای���ی‌ كه‌ پارتی‌ به‌قس���ه‌‬ ‫به‌شه‌خسی‌ مه‌س���عود بارزانیشی‌ وتوه‌ پشتگیریان لێكردو له‌پشته‌وه‌ رێگرییان‬ ‫كه‌ "هه‌مو پش���تیوانییه‌كت لێده‌كه‌م بۆ لێكرد‪ ،‬مه‌س���ه‌له‌ی‌ زانیاری‌ باڵوكردنه‌وه‌‬ ‫چاكسازی‌ ریشه‌یی‌‌و گۆڕینی‌ سیسته‌می‌ له‌سه‌ر فرۆش‌و داهاتی‌ نه‌وت‪ ،‬له‌وانه‌ش‬ ‫حوكمڕانی‌‪ ،‬چونكه‌ واڵت به‌م ش���ێوه‌یه‌ گرنگتر پێیانوابو هاوپه‌یمانی‌ ئه‌م چوار‬ ‫به‌ڕێوه‌ناچێ���ت‪ ،‬ئێم���ه‌ به‌ته‌نها نین له‌م الیه‌نه‌ی‌ ئێستا دروستبوه‌ به‌كاریگه‌ریی‌‬ ‫ناوچه‌ی���ه‌داو ده‌وروبه‌رم���ان گۆڕانكاریی‌ گۆڕان‌و به‌س���ه‌ركردایه‌تی‌ نه‌وش���یروان‬ ‫گه‌وره‌ی‌ تێ���دا روده‌دات‌و كاریگه‌ریمان مس���ته‌فایه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ بارزانی‌ نه‌بێته‌وه‌‬ ‫تێده‌كه‌ن‌و با ناو ماڵ ‌ی خۆمان قایم بكه‌ین به‌س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێ���م به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ی هه‌مو وه‌یشومه‌كانی‌ نایاس���ایی‌‪ ،‬ئه‌وه‌ كاراكته‌ری‌ نه‌وشیروان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌رگه‌ ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ خۆمان بگری���ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ماڵی‌ مسته‌فایه‌ كه‌ وایكرد ئه‌م خه‌ونه‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫خۆم���ان قای���م نه‌كه‌ین به‌رگ���ه‌ی‌ هیچ جارێكیتر نه‌یه‌ته‌دی‌"‪.‬‬ ‫ره‌زا جه‌خت���ی‌ ل���ه‌وه‌ ك���رده‌وه‌ ك���ه‌‬ ‫ناگرین"‪ ،‬نه‌وشیروان ئه‌مانه‌ی‌ به‌بارزانی‌‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا رك‌و كین���ه‌ی‌‬ ‫وتوه‌‪.‬‬ ‫تایبه‌ت���ی‌ به‌رامبه‌ر به‌ك���ه‌س نیه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌ك مه‌حم���ود ره‌زا ئاماژه‌ی‌ چه‌ند س���اڵه‌ی‌ دوایش���دا ده‌ركه‌وت كه‌‬ ‫پێده‌كات‪ ،‬پارتی‌ ته‌نه���ا به‌ڵێنی‌ زه‌ردو ئ���ه‌و ته‌نها سیاس���ه‌تزان نیی���ه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫سوری داوه‌و ده‌ستی‌ ده‌ستیان به‌گۆڕان شاره‌زای‌ ئه‌ده‌ب‌و كۆمه‌ڵناسی‌‌و مێژوشه‌‌و‬ ‫ك���ردوه‌ به‌نی���ازی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌خش���ته‌یان كتێبه‌كانی‌ ش���اهیدی‌ بۆ ئه‌ده‌ن‌و ته‌نها‬ ‫به‌رن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "س���ه‌ره‌نجام له‌خش���ته‌ س���ه‌ركرده‌یه‌كه‌ له‌باش���وری‌ كوردستان‬ ‫نه‌براین‪ ،‬ئێس���تا ده‌زانن كاریگه‌ری‌ ئه‌م توانای‌ خوێندنه‌وه‌ی‌ ئاینده‌ی‌ هه‌یه‌‌و كار‬ ‫پیاوه‌ واته‌ نه‌وش���یروان مسته‌فا چه‌نده‌ بۆ داڕشتنی‌ پالنی‌ ستراتیژی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "نه‌وشیروان ده‌زانێت گۆڕان‬ ‫ده‌یانه‌وێت به‌م رێگای���ه‌ به‌خه‌ڵك بڵێن‬ ‫به‌ته‌نها ئ���ه‌و توانایه‌ی‌ نیه‌ ئامانجه‌كانی‌‬ ‫پیالنمان له‌دژ ده‌گێڕێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌وه‌ تێناگه‌ن وا ده‌زانن كه‌ بێنێته‌دی‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ به‌رده‌وام ده‌گه‌ڕێت‬

‫ب���ۆ هاوپه‌یمان بۆ ئه‌وه‌ی‌ به‌یه‌كه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫باره‌ هه‌ڵگرن"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "سه‌ره‌تا ئێمه‌ هه‌وڵماندا له‌گه‌ڵ‌‬ ‫یه‌كێتی‌ س���ه‌ڕه‌رای‌ ئه‌و ناخۆش���ییانه‌ی‌‬ ‫كه‌وته‌ نێوانمان���ه‌وه‌‪ ،‬له‌دوای‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ئه‌م هاوپه‌یمانییه‌ دروس���تبكه‌ین پێش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م كابینه‌ی‌ حكومه‌ته‌ دروس���ت‬ ‫بكرێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم س���ه‌رنه‌كه‌وتین‌و چوین‬ ‫ب���ۆ الی‌ پارتی‌ ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫هاوپه‌یمانی���ه‌ك دروس���ت بكه‌ی���ن‌و‬ ‫به‌یه‌كه‌وه‌ ئه‌ركی‌ تێپه‌ڕاندنی‌ ئه‌م قۆناغه‌‬ ‫به‌سه‌المه‌تی‌‌و سه‌ركه‌وتویی‌ هه‌ڵگرین"‪.‬‬ ‫ره‌زا جه‌غت له‌وه‌ ده‌كات كه‌ نه‌وشیروان‬ ‫مس���ته‌فا پیاوێكه‌ له‌گه‌نجییه‌وه‌ یاخییه‌و‬ ‫هیچ هێزێ���ك ناتوانێت به‌كاریبهێنێت بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ خۆی‌‪ ،‬ئێس���تا كه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫مه‌س���عود بارزانی‌ دو ئه‌كته‌ری‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫شانۆی‌ سیاسی‌ كوردس���تانن‌و نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 50‬س���اڵ‌ ملمالنێی‌ سیاس���ی‌ ل���ه‌دوای‌‬ ‫خۆیان���ه‌وه‌ به‌جێده‌هێڵن‪ ،‬به‌م ته‌مه‌نه‌ی‌‬ ‫ئێس���تایانه‌وه‌ دروس���تكردنی‌ متمان���ه‌‬ ‫له‌نێوانیاندا ئه‌گه‌رچی‌ كارێكی‌ ئاس���ان‬ ‫نیه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم مه‌حاڵیش نی���ه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"هه‌میش���ه‌ نه‌وشیروان مسته‌فا ئاماده‌یه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ مه‌س���عود بارزانی‌ گفتوگۆ بكات‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌كه‌لی‌ ش���ه‌یتان بێته‌ خوارێ‌‌و‬ ‫دان به‌یاس���او قانونێك���دا بنێ���ت ك���ه‌‬ ‫خۆی‌ ئیم���زای‌ ك���ردوه‌‪ ،‬له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫گۆڕینی‌ سیسته‌می‌ حوكمڕانیدا ده‌كرێت‬ ‫په‌یوه‌ندیان ئاسایی‌ بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "نه‌ك به‌ناقانونی‌ دو س���اڵه‌‬ ‫حوكم ده‌كات‌و ده‌یه‌وێت بیكه‌ن به‌عورف‌و‬ ‫ب���ۆ هه‌تاهه‌تای���ی‌ پاش���ایه‌تی‌ ره‌هایان‬ ‫هه‌بێت‌و به‌پاش���ایه‌تی‌ ده‌ستوریش رازی‌‬ ‫نین"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئه‌وه‌ش���ی‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌درێژایی‌ ن���ۆ كۆبونه‌وه‌ی‌ پێنج قۆڵی‌‪،‬‬ ‫"پارتی‌ به‌قه‌د مس���قاڵه‌ زه‌ڕه‌یه‌ك بیری‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ نه‌كردوه‌ته‌وه‌ چۆن ئ���ه‌م قه‌یرانه‌‬ ‫تێپه‌ڕێن���ن"‪ ،‬به‌ڵكو "ته‌نه���ا بیری‌ له‌وه‌‬ ‫كردوه‌ت���ه‌وه‌ چۆن یه‌كێت���ی‌ له‌ت بكات‌و‬ ‫رێژه‌ی‌ یاسایی‌ دانیشتنه‌كانی‌ په‌رله‌مان‬ ‫نه‌هێڵێت‌و چ���ۆن كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتو له‌ت‬ ‫ب���كا‌و رێژه‌ی‌ یاس���ایی‌ دانیش���تنه‌كانی‌‬ ‫په‌رله‌مان نه‌هێڵێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌كات���ی‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فاش بۆ كوردستان كه‌‬ ‫ئێس���تا له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵته‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "من‬ ‫پێمباش���ه‌ جارێ‌ نه‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌م‬ ‫كاته‌دا لێره‌ نه‌ب���و كۆمه‌ڵێك ئیجابیاتی‌‬ ‫باش���ی‌ هه‌بو‪ ،‬یه‌كێك له‌وانه‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌م���و ك���ه‌س ده‌زانێ���ت به‌پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ پارت���ی‌ ده‌یڵێت نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فا ئاش���وبی‌ نه‌ناوه‌ته‌وه‌‌و ئاگاداری‌‬ ‫ل���ه‌م خۆپیش���اندانانه‌ نی���ه‌‪ ،‬دوه‌میش‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ پاگه‌نده‌ ده‌كه‌ن‬ ‫به‌بێ‌ نه‌وشیروان ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ هیچی‌‬ ‫بۆ ناكرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫لێره‌ نییه‌‌و كاروباره‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئاسایی‌ ده‌ڕۆن به‌ڕێوه‌"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫پشده‌رو بتوێن‪ ،‬ده‌روازه‌ ‌ی روداوه‌ هه‌ژێنه‌ره‌کان‬ ‫ئا‪ :‬په‌رێز ناسر‬ ‫خۆپیشاندانه‌كه‌ی‌ قه‌اڵدزێ‌ ك ‌ه چه‌ند‬ ‫كوژراوو بریندارێك ‌ی لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پریسكی‌ ئاگر‌ه بو روبه‌رێكی‌ فراوان ‌ی گڕ‬ ‫تێبه‌ردا‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪1991‬ه‌و‌ه تا ئه‌مڕۆ ده‌ڤه‌ر ‌ی‬ ‫پش���ده‌رو بتوێن‪ ،‬ده‌روازه‌ی‌ زنجیره‌یه‌ك‬ ‫گۆڕان���كار ‌ی هه‌ژێن���ه‌رو گه‌وره‌ی���ه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫روبه‌ره‌دا كه‌ هاوس���نوری‌ ئێ���ران‌و له‌پا ‌ڵ‬ ‫قه‌ندیل���ی‌ ب���ن ده‌س���ه‌اڵت ‌ی په‌كه‌ك���ه‌دا‬ ‫هه‌ڵكه‌وت���وه‌‪ ،‬زنجیره‌ی���ه‌ك روداوو‬ ‫گۆڕانكاری���ی‌ ده‌س���تیانپێكردوه‌‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫هه‌ن���گاوی‌ راپه‌ڕین��� ‌ی به‌ه���ار ‌ی ‪‌ 1991‬ی‬ ‫كوردس���تان له‌م ده‌ڤه‌ره‌و‌ه ده‌ستیپێكرد‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م شه‌ڕی‌ نێوان بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیسالمی‌‌و‬ ‫یه‌كێت���ی‌ له‌س���اڵ ‌ی ‪1993‬دا لێ���ره‌و‌ه‬ ‫هه‌ڵگیرسا‪ ،‬یه‌كه‌م ته‌قه‌ی‌ شه‌ڕ ‌ی ناوخۆش‬ ‫له‌‪1994‬دا هه‌ر له‌م ده‌ڤ���ه‌ره‌وه‌ ته‌قێنرا‪،‬‬ ‫ئێستاش خۆپیشاندانه‌كه‌ی‌ قه‌اڵدزێ‌‌و ئه‌و‬ ‫زنجیره‌ روداوانه‌ ‌ی به‌دوایدا هاتن‪ ،‬خه‌ریك ‌ه‬ ‫كوردستان به‌ره‌و قۆناغ‌و وه‌چه‌رخانێك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ی‌ دیكه‌ ده‌گوازێته‌وه‌‪.‬‬ ‫رائی���د جه‌الل مام برایم كه‌ یه‌كێك بو‌ه‬ ‫له‌رێكخه‌ران��� ‌ی راپه‌ڕینی‌ س���اڵی ‪،1991‬‬ ‫پێیوایه‌ كه‌ راپه‌ڕین زه‌مینه‌س���ازی‌ زیاتر‬ ‫له‌م ناوچه‌ی���ه‌وه‌ بۆ كرابو ك���ه‌ زۆربه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌ندازی���ار‌و بكه‌ره‌كان���ی‌ له‌رۆژهه‌اڵت��� ‌ی‬ ‫كوردستانه‌وه‌ ئاودیوی‌ ئه‌م ده‌ڤه‌ر‌ه بون‌و‬ ‫له‌ساته‌وه‌ختێكی‌ چاره‌نوسسازدا له‌رانی ‌ه‬ ‫جاڕی‌ راپه‌ڕینیان دا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وت��� ‌ی "دوای ئه‌وه‌ش له‌س���اڵی‬ ‫‪ 1993‬ش���ه‌ڕی "ی‪.‬ن‪.‬ك"و بزوتن���ه‌وه‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی ك ‌ه هه‌ڵگیرس���ا‪ ،‬هۆكاره‌كه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ ب���و یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئیسالمی كوژرا له‌كه‌الر به‌ده‌ستی یه‌كێك‬ ‫له‌الیه‌نگران���ی ی‪.‬ن‪.‬ك‪ ،‬ئه‌وانیش له‌ڕانی ‌ه‬ ‫په‌الم���اری كۆمیته‌یان���داو گرتیان‪ ،‬چه‌ند‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌كیان شه‌هید كرد‪ .‬دواتر ئه‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی ‌ه به‌وه‌ش نه‌وه‌ستان بانگه‌وازی‬ ‫جیهادی���ان ڕگه‌یان���دو توانی���ان ڕانیه‌و‬ ‫چوارقوڕن ‌ه بگرن‪ ،‬ئه‌مه‌ش ش���ه‌ڕی‌ نێوان‬ ‫یه‌كێتی‌‌و ئیس�ل�امییه‌كانی‌ هه‌رچ ‌ی زیاتر‬ ‫فراوان‌و گه‌رمتر كرد"‪.‬‬

‫ئه‌م ده‌ڤه‌ر‌ه‬ ‫كاریگه‌ر ‌ی زیاد‬ ‫له‌هێزێكی‌ له‌سه‌ر‌ه‬ ‫په‌كه‌كه‌‪ ،‬یه‌كێت ‌ی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬پارتی‌‌و‬ ‫ئیسالمیه‌كانیش‬ ‫كردویان ‌ه‬ ‫به‌گۆڕه‌پان ‌ی‬ ‫زۆرانبازی‌ خۆیان‬ ‫سوتانی باره‌گایه‌کی ناوچه‌ی پارتی له‌ده‌ڤه‌ری پشده‌رو بتوێن‬ ‫ناوبراو ئاماژ‌ه به‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه ساڵی‬ ‫‪1994‬ش ك ‌ه به‌رپرس���ێكی‌ دیار ‌ی پارت ‌ی‬ ‫به‌ناو ‌ی "حه‌سۆ میرخان"‪ ،‬هات ‌ه قه‌اڵدزێ‌‌و‬ ‫ویس���ت ‌ی چه‌ند دوكانێك بڕوخێنێت‪ ،‬به‌و‬ ‫بیانوه‌ ‌ی ك ‌ه ه ‌ی باوكیه‌تی‌‪ ،‬شه‌ڕ له‌نێوان‬ ‫خه‌ڵك‌و حه‌س���ۆ ڕویدا‪ ،‬له‌وكاته‌دا عه‌لی‬ ‫نه‌بی‌و مسته‌فای سید قادرو تۆفیق كانی‬ ‫وه‌تمانی‌و مام جوتیار چون بۆ ناوبژیی‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌وێ مام جوتیار شه‌هید كرا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ئاگر ‌ی ئه‌م ش���ه‌ڕه‌ی‌ ئ���ه‌و رۆژه‌ ‌ی‬ ‫مانگی‌ مایس��� ‌ی ‪ 1994‬له‌قه‌اڵدزێ‌ رویدا‪،‬‬ ‫زۆری نه‌برد هه‌مو كوردس���تان ‌ی گرته‌و‌ه‬ ‫هه‌ر له‌سلێمانیه‌وه‌ تا بادینان"‪.‬‬ ‫پش���ده‌رو بتوێن به‌درێژای ‌ی ‪ 50‬س���اڵ ‌ی‬ ‫راب���ردو هه‌میش���ه‌ كوان���وی‌ ش���ۆڕش‌و‬

‫محه‌مه‌د حس���ێن عه‌لی‌ ك��� ‌ه ئه‌و رۆژ‌ه‬ ‫گۆڕه‌پان���ی‌ ملمالن��� ‌ێ بوه‌‪ ،‬س���ه‌رباری‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی چه‌ند رۆژێك ب���و ك ‌ه هاواڵتیان ‌ی له‌نزیكه‌وه‌ ئاگاداری‌ روداوه‌كه‌ بو‌ه ئاماژ‌ه‬ ‫كوردستان له‌پێناو دابینكردنی‌ موچه‌یاندا به‌و‌ه ده‌كات كه‌ س���ه‌ره‌تا ل���ه‌ده‌روازه‌ی‬ ‫خۆپیش���اندانی‌ ئاش���تیانه‌یان ئه‌نج���ام شاره‌وه‌ ده‌س���تیپێكردو له‌وێ هاتوچۆی‬ ‫ده‌دا‪ ،‬ب���ه‌اڵم خۆپیش���اندانه‌كه‌ ‌ی رۆژ ‌ی ڕێ���گای رانیه‌ ‪ -‬قه‌اڵدزێ داخ���را‪ ،‬دواتر‬ ‫هه‌ین���ی‌ رابردوی‌ ق���ه‌اڵدز ‌ێ توندوتیژی‌‌و خۆپیشاندانه‌كه‌ چوه‌ به‌رده‌م قایمقامیه‌ت‌و‬ ‫بینای قایممقامیه‌ت به‌ردباران كرا‪ ،‬دواتر‬ ‫خوێنڕشتن ‌ی لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژ ‌ی هه‌ین���ی راب���ردوش به‌هۆی‌ ب ‌ێ خۆپیشانده‌ران چونه‌ ناو بازاڕی قه‌اڵدزێ‌و‬ ‫موچه‌ی���ی‌‌و گ���رژی‌و ئاڵۆزی سیاس���ی‌‌و ئینج���ا خۆپیش���اندانه‌كه‌ گوازرایه‌و‌ه بۆ‬ ‫پش���تگوێ‌ خس���تنی‌ ئه‌م ده‌ڤ���ه‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌رده‌م ناوچ���ه‌ی پارتی له‌قه‌اڵدزێ‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بێ���زاری‌‌و رق��� ‌ی خه‌ڵك���ی‌ ئاڕاس���ته‌ ‌ی وتی‌ "خۆپیش���اندان تادره‌نگانی ش���ه‌و‬ ‫باره‌گایه‌ك���ی‌ پارت ‌ی كرا له‌ق���ه‌اڵدز ‌ێ ك ‌ه له‌وێ ب���ه‌رده‌وام ب���و‪ ،‬له‌كۆنتڕۆڵی هێز‌ه‬ ‫له‌ئه‌نجامدا ته‌قه‌كردن‌و شه‌هیدو بریندار ‌ی ئه‌منیه‌كان ده‌رچو‪ ،‬خۆپیش���انده‌ران ب ‌ه‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌و س���ه‌ره‌نجامیش باره‌گاك ‌ه ‌ی به‌ردو پێش���مه‌رگه‌و پاس���ه‌وان‌و كادرانی‬ ‫پارتی���ش به‌گولل���ه‌ ب���و به‌ش���ه‌ڕیان‪،‬‬ ‫پارتی‌ سوتێندرا‪.‬‬

‫له‌كۆتاییدا خۆپیش���انده‌ران ده‌س���تیان‬ ‫گرت به‌سه‌ر باره‌گای پارتی‌و سوتاندیان‪،‬‬ ‫ته‌قه‌كه‌رانیش به‌ڕێكران"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "روداوه‌ك ‌ه دو شه‌هیدو نۆزد‌ه‬ ‫برین���داری‌ لێكه‌وت���ه‌وه‌‪ ،‬ڕۆژی دواتریش‬ ‫كاتژمێ���ر دو خۆپیش���اندان ده‌س���تی‬ ‫پێكرده‌وه‌‌و باره‌گایه‌ك���ی تر ‌ی پارتی ك ‌ه‬ ‫له‌قه‌اڵدزێ‌ مابو‪ ،‬خۆپیش���انده‌ران چون ‌ه‬ ‫سه‌ر ئه‌و باره‌گایه‌‌و ئه‌ویشیان سوتاند"‪.‬‬ ‫ته‌قه‌و ش���ه‌ڕ‌و س���وتاندن‪ ،‬له‌س���اڵ ‌ی‬ ‫‪1991‬ه‌وه‌ تا ئێستا سه‌ره‌تای‌ ئه‌و روداو‌ه‬ ‫گه‌وران ‌ه بوه‌ ك ‌ه له‌كوردستاندا رویانداوه‌‌و‬ ‫به‌شێك ‌ی سه‌ره‌كیشیان له‌ده‌ڤه‌ری‌ پشده‌رو‬ ‫بتوێنه‌وه‌ ده‌ستیانپێكردوه‌‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د عوس���مان نوس���ه‌رو روناكبیر‬

‫ه���ۆكاری‌ ئ���ه‌و زنجی���ره‌ توندوتیژیی��� ‌ه‬ ‫هه‌ژێنه‌رانه‌ ‌ی له‌م ناوچه‌یه‌وه‌ ده‌س���تیان‬ ‫پێكردوه‌و هه‌مو كوردس���تان ‌ی گرتوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ ب���ۆ زیاد له‌هۆكارێك‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پێیوایه‌ هۆكارێكی‌ س���ه‌ره‌ك ‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌ڤه‌ری‌ پش���ده‌رو بتوێ���ن‪ ،‬ناوچه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫عه‌ش���ائیرییه‌‪ ،‬له‌روی‌ س���ایكۆلۆجییه‌و‌ه‬ ‫رق‌و كی���ن تیایاندا به‌هێ���زو لێبورده‌ییان‬ ‫الوازه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جگه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ ك ‌ه زۆرجار‬ ‫قس���ه‌ ‌ی مه‌الیه‌ك كاریان تێده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت ‌ی "له‌ڕوی‌ سیاسیش���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ده‌ڤه‌ر‌ه‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌ زی���اد له‌هێزێك ‌ی له‌س���ه‌ره‌‪،‬‬ ‫په‌كه‌ك���ه‌‪ ،‬یه‌كێت���ی‌‪ ،‬گ���ۆڕان‪ ،‬پارتی‌‌و‬ ‫ئیس�ل�امیه‌كانیش كردویانه‌ به‌گۆڕه‌پان ‌ی‬ ‫زۆرانباز ‌ی خۆیان"‪.‬‬

‫به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی پێشمه‌رگه‌‪ :‬به‌یاننامه‌ی هێزه‌كان ‌ی حه‌فتا به‌قه‌ڵه‌می یه‌كێك له‌مه‌كته‌ب سیاسییه‌كان نوسراو‌ه‬

‫"ئه‌م به‌ردباران‌و باره‌گا سوتانه‌ ‌ی كه‌ مناڵه‌ورتكه‌ ئه‌یكات له‌هیچ قاموسێكدا نیه‌"‬ ‫دیمانه‌‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫مسته‌فا چاوڕه‌ش ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫یه‌كێتی‌و به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫پێشمه‌رگه‌‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ی‌ كه‌ مناڵه‌ورتكه‌ ئه‌یكات‌و‬ ‫به‌ردبارانی خه‌ڵك ده‌كات‌و باره‌گا‬ ‫ئه‌سوتێنێت له‌هیچ قاموسێكدا نیه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كاتی خۆی ئێوه‌ به‌رپرس���ی‬ ‫مه‌ڵبه‌ند بون له‌و ده‌ڤه‌ره‌ی‌ كه‌ سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫توندوتیژییه‌كان���ی‌ ئ���ه‌م چه‌ن���د رۆژه‌ی‌‬ ‫لێوه‌ ده‌س���تیپێكرد‪ ،‬ب���ۆ زۆربه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫روداوانه‌ له‌ده‌ڤه‌ری بتوێن‌و پش���ده‌ره‌وه‌‬ ‫سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن؟‬ ‫مسته‌فا چاوڕه‌ش‪ :‬قۆناغ له‌گه‌ڵ قۆناغ‬ ‫جی���اوازی هه‌ی���ه‌‪ ،‬پێش���وتر زه‌مینه‌ بۆ‬ ‫هه‌ڵگیرسانی شه‌ڕ له‌باربو‪ ،‬ئێسته‌ش دوای‬ ‫‪ 23‬ساڵ له‌وكاته‌ خراپتره‌‪ ،‬من كه‌سێكی‬ ‫سیاسیم دژی ش���ه‌ڕم‪ ،‬پێشتر به‌رپرسی‬ ‫مه‌ڵبه‌ند بوم له‌وێ‪ ،‬پێش���تر پارێزگاری‬ ‫كه‌ركوك ب���وم‪ ،‬ئه‌وكاته‌ زه‌مینه‌كه‌ له‌بار‬ ‫بو‪ ،‬فیشه‌كێك ش���ه‌ڕی هه‌ڵده‌گیرساند‪،‬‬ ‫ئه‌و شه‌ڕه‌ش له‌قه‌اڵدزێ نه‌بوایه‌ له‌كه‌الر‬ ‫ده‌ب���و‪ ،‬له‌هه‌ولێر ده‌بو‪ ،‬كه‌س كه‌س���ی‬ ‫نه‌ده‌خوێنده‌وه‌‪ ،‬حزبه‌كان نامه‌ی یه‌كتریان‬ ‫نه‌ده‌خوێنده‌وه‌‪،‬به‌تایبه‌ت���ی یه‌كێت���ی‌و‬ ‫پارتی‪ ،‬هه‌ردوال خۆیان به‌كوێخا ده‌زانی‪،‬‬ ‫كه‌ ش���ه‌ڕیش كرا پێمان كۆنتڕۆڵ نه‌كراو‬ ‫خه‌ڵك���ی تیا كوژرا‪ ،‬قه‌اڵدزێ ش���ارێكی‬ ‫زین���دوه‌و ش���اری خه‌بات‌و تێكۆش���انه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك له‌ئێس���تادا به‌ڵك���و له‌زه‌مان���ی‬ ‫نوری س���ه‌عیده‌وه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ ئێستاش‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ روی���دا جێی داخ���ه‌و دڵگرانین‪،‬‬ ‫ئێمه‌ پش���تگیری مافی ره‌وای هاواڵتیان‬ ‫ئه‌كه‌ی���ن كه‌ موچه‌ نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ی‌ كه‌‬ ‫مناڵه‌ورتك���ه‌ ئه‌یكات‌و به‌ردبارانی خه‌ڵك‬ ‫ده‌كات‌و باره‌گا ئه‌سوتێنێت ئه‌مه‌ له‌هیچ‬ ‫قاموسێكدا نیه‌‪ ،‬ئه‌و قۆناغه‌ به‌سه‌رچو‪،‬‬ ‫ئیتفاقیه‌ی‌ واش���نتۆن له‌نێ���وان جه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانی‌و مه‌س���عود بارزانی كرا كه‌ ئیتر‬ ‫ش���ه‌ڕی ناوخۆ نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ چه‌ندین‬ ‫كوڕی خه‌ڵكی تیا كوژرا‪ ،‬ئێستا خه‌ریكه‌‬

‫زه‌نگی شه‌ڕی ناوخۆ لێده‌درێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ هاوسنوره‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێراندا ئه‌مه‌ رۆڵی‌ نییه‌؟‬ ‫مس���ته‌فا چاوڕه‌ش‪ :‬من ناتوانم كه‌س‬ ‫تاوانب���ار بكه‌م‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر بێته‌ س���ه‌ر‬ ‫س���نور‪ ،‬كه‌الر سنوره‌‪ ،‬ته‌وێڵه‌و هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫س���نورن‪ ،‬ئێمه‌ ده‌بێ���ت خۆمان ئاگامان‬ ‫له‌ده‌وری خۆمان بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی له‌رابردودا‬ ‫روی���دا هه‌وڵبده‌ی���ن دوب���اره‌ نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫چونكه‌ جه‌رگی دایك‌و باوكان سوتاوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوایه‌ جارێكی تر ش���ه‌ڕی‬ ‫ناوخۆ دروستبێته‌وه‌؟‬ ‫مس���ته‌فا چاوڕه‌ش‪ :‬ته‌مه‌ن���ا ده‌كه‌ین‬ ‫نه‌بێت هه‌وڵبده‌ین كه‌ ئه‌وش���ته‌ نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئێس���تا خه‌ڵك دڵی گه‌رمه‌و داوای موچه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم غه‌دره‌ باره‌گا س���وتاندن‬ ‫مان���ای چییه‌؟ ئه‌م���ڕۆ له‌س���اڵیادێكدا‬ ‫به‌چه‌ند مامۆستایه‌كم وت مافی خۆتانه‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌م شه‌ڕو ده‌نگه‌ده‌نگه‌ كاتی نیه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌مو داواكانی مامۆس���تایانداین‪،‬‬ ‫وه‌رن به‌هێمنی داواكانت���ان داوا بكه‌ن‪،‬‬ ‫پاشان ئه‌وه‌ی‌ كه‌ خۆپیشاندان ده‌كات‌و‬ ‫به‌ردباران ده‌كات دو مامۆستای تێدا نیه‌‪،‬‬ ‫هه‌مویان مێرمن���داڵ‌و گه‌نجن‪ ،‬جا چۆن‬ ‫پش���تگیری ده‌كرێن‌و چۆن ده‌جوڵێندرێن‬ ‫ئه‌وه‌ كارێكی خراپه‌‪ ،‬هه‌مومان به‌رپرسین‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌م دۆخ���ه‌‪ ،‬ئه‌بوایه‌ ئێمه‌ له‌م‬ ‫(‪ )20‬س���اڵه‌ی‌ رابردو كارمان له‌س���ه‌ر‬ ‫په‌روه‌رده‌كردن بكردایه‌‪ ،‬خه‌ڵكمان به‌ره‌و‬ ‫رۆش���نبیری ببردایه‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌و گه‌نجانه‌‬ ‫ئێستا شه‌ڕه‌به‌رد بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌وانه‌ كێن كه‌ گه‌نج هانده‌ده‌ن‌و‬ ‫خه‌ڵك به‌ره‌و ئه‌و ئاقاره‌ ده‌به‌ن؟‬ ‫مسته‌فا چاوڕه‌ش‪ :‬دو ساڵ به‌ر له‌ئێستا‬ ‫(‪ )17‬ی شوبات زه‌مینه‌یه‌كی خراپ هاته‌‬ ‫ئاراوه‌و خه‌ڵكی فێ���ری به‌ردباران كردن‬ ‫كرد‪ ،‬ئه‌وكاته‌ش هه‌ر باره‌گا س���وتاندن‌و‬ ‫به‌رد بارانكردن بو ئه‌وه‌ی‌ ئێس���تا به‌رد‬ ‫ده‌گرێت���ه‌ خه‌ڵ���ك نازانێ���ت داوای چی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬منی���ش ده‌ڵێم ب���ۆ موچه‌ نیه‌‪،‬‬ ‫رۆژان���ه‌ (‪ )150‬ته‌نكه‌ر ب���ه‌ به‌رده‌ماندا‬ ‫دێت‌و له‌والوه‌ به‌بۆری ده‌ڕوات‪ ،‬خه‌ڵكیش‬

‫ده‌ڵێت ك���وا پاره‌ك���ه‌ی‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ مافی‬ ‫خۆیانه‌‪ ،‬به‌اڵم گوناحی لیژنه‌یه‌كی ناوچه‌‪،‬‬ ‫باره‌گایه‌كی بچوك چییه‌ ده‌چیت ‌ه سه‌ری‌و‬ ‫ب���ه‌و ده‌رده‌ی‌ ده‌به‌یت‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌‬ ‫شه‌ڕه‌به‌رد ده‌كه‌ن‌و به‌رد ده‌هاوێژن هاتون‬ ‫بڵێن ئه‌مه‌ داواكارییه‌كانمانه‌و له‌گه‌ڵ دو‬ ‫كه‌س دابنیش���ێت‌و گله‌یی له‌دواخستنی‬ ‫داواكارییه‌كانی بكات‪ ،‬س���ه‌رجه‌م چین‌و‬ ‫توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگاو موچه‌خۆران مافی‬ ‫خۆیانه‌ داوای مافه‌ ره‌واكانیان بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كێ پ���اره‌ی‌ ئ���ه‌و ته‌نكه‌ره‌‬ ‫نه‌وتانه‌ ده‌بات؟‬ ‫مس���ته‌فا چ���اوڕه‌ش‪ :‬م���ن نازانم كێ‬ ‫ده‌یبات‪ ،‬كی به‌رپرس���یارییه‌تی ده‌خاته‌‬ ‫ئه‌ستۆی خۆی؟ پێویسته‌ هه‌مومان داوا‬ ‫بكه‌ین‌و بڵێی���ن كێ ئه‌و پاره‌یه‌ ده‌بات‪،‬‬ ‫به‌الیه‌ن���ی كه‌م���ه‌وه‌ وه‌اڵم���ی هاواڵتیان‬ ‫بدرێته‌وه‌‪ ،‬وت���م خه‌ڵك ماف���ی خۆیانه‌‬ ‫خۆپیش���اندانی هێمنانه‌ بك���ه‌ن‌و داوای‬ ‫مافه‌كانیان بكه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ باره‌گا‬ ‫س���وتاندندا نین‪ ،‬ئێمه‌ به‌یاننامه‌یه‌كمان‬ ‫ده‌رك���رد‪ ،‬وه‌ك هێ���زی پێش���مه‌رگه‌و‬ ‫كه‌مئه‌ندامان‌و پێش���مه‌رگه‌ی‌ خانه‌نشین‌و‬ ‫هت���د‪ ،‬وتومان���ه‌ له‌گه‌ڵ ماف���ی ره‌وای‬ ‫هاواڵتیانداین‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ش���ه‌ڕه‌به‌ردو‬ ‫باره‌گا سوتاندندا نین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌نگۆیه‌ك هه‌یه‌ كه‌ مه‌كته‌بی‬ ‫سیاس���ی یه‌كێت���ی ناڕه‌زای���ی هه‌ب���وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و به‌یاننامه‌ی���ه‌ی‌ فه‌رمانده‌‬ ‫س���ه‌ربازییه‌كانی‌ هێزه‌كان���ی‌ حه‌فت���ا‬ ‫ده‌ریكرد‪ ،‬ئایا وایه‌؟‬ ‫مس���ته‌فا چاوڕه‌ش‪ :‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬ئه‌و‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌ له‌مه‌كته‌بی سیاسی نوسراوه‌و‬ ‫هه‌ركه‌س���یش ده‌ڵێت ئاگام لێی نیه‌ بۆ‬ ‫خۆی وت‪ ،‬ئێس���تا له‌مه‌كته‌بی سیاسیی‬ ‫هاتومه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ به‌قه‌ڵه‌می‬ ‫یه‌كێك له‌مه‌كته‌ب سیاسییه‌كانی یه‌كێتی‬ ‫نوسراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌كته‌بی سیاسی دژی‬ ‫ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌یه‌‪ ،‬بۆچی‌ بانگمان ناكات‬ ‫لێپرسینه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ بكات؟‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی دیموكراتی كوردس���تان‬ ‫ده‌ركردنی بزووتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانی له‌حكومه‌ت‬

‫ئێستا خه‌ریك ‌ه‬ ‫زه‌نگی شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆ لێده‌درێته‌و‌ه‬ ‫ئه‌بوای ‌ه ئێمه‌ له‌م‬ ‫(‪ )20‬ساڵه‌ی‌ رابردو‬ ‫كارمان له‌سه‌ر‬ ‫په‌روه‌رده‌كردن‬ ‫بكردایه‌‪ ،‬خه‌ڵكمان‬ ‫به‌ره‌و رۆشنبیری‬ ‫ببردایه‌‪ ،‬نه‌ك ئه‌و‬ ‫گه‌نجان ‌ه ئێستا‬ ‫شه‌ڕه‌به‌رد بكه‌ن‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬یه‌كێتی هه‌ڵوێستی چی ده‌بێت‪،‬‬ ‫پاڵپشتی كام الیه‌نی‌ سیاسی ده‌كات؟‬ ‫مسته‌فا چاوڕه‌ش‪ :‬ئه‌وه‌ به‌ته‌نها بڕیاری‬ ‫من نیه‌‪ ،‬بڕی���اری مه‌كته‌بی سیاس���ییه‌‬ ‫پش���تگیری كام الی���ه‌ن ده‌كات‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫پێموایه‌ ده‌بێت چاره‌سه‌ر بكرێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ دروس���ت بوه‌ شتی تری به‌دوادا‬ ‫دێت‪ ،‬ده‌ركردن له‌حكومه‌ت چاره‌س���ه‌ر‬ ‫نیه‌‪ ،‬چاره‌س���ه‌ر دانیش���تن‌و گفتوگۆیه‌‪،‬‬ ‫بڕیاره‌ كۆبونه‌وه‌یه‌ك له‌هه‌ولێر بكرێت به‌‬ ‫به‌شداری هه‌مو الیه‌نه‌كان بۆ چاره‌سه‌ری‬

‫ئه‌و پرسه‌‪ ،‬بۆ دۆزینه‌وه‌ی‌ رێگاچاره‌یه‌ك‬ ‫بۆ ده‌رچون له‌م دۆخه‌ی‌ ئێستا بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫چیتر كوڕی خه‌ڵكی نه‌كوژرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دروس���تبونی ئ���ه‌م بارگرژییه‌‬ ‫ده‌ستی ده‌ره‌كی تێدایه‌؟‬ ‫مس���ته‌فا چ���اوڕه‌ش‪ :‬ئه‌وه‌ن���ده‌‬ ‫دۆخه‌كه‌ تێكچوه‌‪ ،‬هیچ ش���تێك به‌ڕونی‬ ‫نه‌ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌شه‌ڕێكی گه‌وره‌داین‬ ‫ب���ه‌دوری ه���ه‌زاران كیلۆمه‌ت���ر‪ ،‬ئه‌وه‌تا‬ ‫عه‌بادی‌و عه‌الوی چه‌ند س���ه‌ركرده‌یه‌كی‬ ‫دیكه‌ په‌یوه‌ندیان به‌مه‌سعود بارزانییه‌وه‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ بۆ دڵس���ۆزی ئێمه‌ نیه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ندێكیان پێش���یان خۆش بێت‬ ‫كه‌ ئه‌م بارودۆخه‌ هاتۆته‌ ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هاتۆته‌ پێش���ه‌وه‌ هه‌ریه‌كه‌و له‌الیه‌كه‌وه‌‬ ‫ده‌ستی تێوه‌رده‌دات‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت پێكه‌وه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ری ئه‌و بارودۆخ��� ‌ه بكرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ رێگ���ری بكرێت ل���ه‌وه‌ی خه‌ڵك‬ ‫بێت‌و به‌رد بهاویژێت‌و باره‌گا بسوتێنێت‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ په‌رله‌مان‌و حكوم��� ‌هت‌و باره‌گای‬ ‫حزبه‌كان له‌ئاس���تی ب���ه‌رزدا هه‌یه‌‪ ،‬كێ‬ ‫داواكاری هه‌ی���ه‌ با بچێت داواكارییه‌كه‌ی‬ ‫باس ب���كات‪ ،‬چونكه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ روده‌دات‬ ‫ئازاری دڵی هه‌مومان ده‌دات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ندێك به‌رپرس���ی سه‌ربازی‬ ‫یه‌كێت���ی به‌پاش���كۆی پارت���ی‌و خودی‬ ‫بارزانی تۆمه‌تبار ده‌كرێن‪ ،‬له‌ناویش���اندا‬ ‫به‌رێزت‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ ده‌ڵێی‌ چی‌؟‬ ‫مس���ته‌فا چ���اوڕه‌ش‪ :‬م���ن ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیم‪ ،‬ئه‌گه‌ر شتێكی وا‬ ‫هه‌بێت بۆ حزبه‌ك���ه‌م لێم قبوڵ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ ساڵه‌ به‌رپرسی گه‌وره‌ترین مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫یه‌كێتیم كه‌ مه‌ڵبه‌ندی پێشمه‌رگه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫قس���انه‌ی كه‌ ده‌یكه‌م بۆ ببێت به‌مایه‌ی‬ ‫تۆمه‌ت هه‌ڵبه‌ستنم‪ ،‬هه‌ر دو قسه‌ی باش‬ ‫بكه‌ی ده‌كه‌ویته‌ ب���ه‌ر تۆمه‌ت‌و بوختان‬ ‫هه‌ڵبه‌ستن له‌الیه‌ن كه‌سانێكه‌وه‌‪ ،‬نه‌خێر‬ ‫من نه‌بوم به‌پاشكۆی پارتی‌و ئه‌وه‌ش دوره‌‬ ‫له‌راستییه‌وه‌‪ ،‬هه‌تا ئه‌وكاته‌ی‌ له‌یه‌كێتیدا‬ ‫بم یه‌كێتیم‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر له‌یه‌كێتیش نه‌مام‪،‬‬ ‫له‌ژیانمدا په‌یوه‌ست نابم به‌هیچ حزبێكی‬ ‫سیاسییه‌وه‌‪.‬‬

‫مسته‌فا چاوڕه‌ش‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫‪5‬‬

‫وەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرە‪ :‬پارتی دەیەوێت لەرۆژئاوا وەک نەوەدەکانی باشور شەڕی ناوخۆ دروست بکات‬

‫بەخۆرێکخستنەوەو دروستکردنی هێزی گەل توانیمان داعش بشکێنین‬ ‫ئا‪ :‬فەرمان خێاڵنی – برۆکسل‬ ‫وەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرە‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"بەخۆرێکخستنەوەو دروستکردنی هێزی‬ ‫گەل توانیمان داعش بشکێنین"‪.‬‬

‫پارتی ئێستا‬ ‫لەتەنگژەدایەو ئەگەر‬ ‫هەڵوێستی خۆیشی‬ ‫نەگۆڕێت ئەوا‬ ‫لەداهاتویەکی نزیکدا‬ ‫دەکەوێتە تەنگژەی‬ ‫زیاترەوە‬

‫ئاوێنە‪ :‬چۆن دەستتان بەڕاپەرین کرد؟‬ ‫د‪ .‬عەبدولکەریم عومەر‪ :‬هەر لەسەرەتاوە‬ ‫ئێم���ە دەمانزانی کە س���وریا وەک میس���رو‬ ‫تونس نابێ���ت‌و بەهاری عەرەبی لەس���وریا‬ ‫درێژە دەکێشێت‪ ،‬بۆیە ئێمەش وەک تەڤدەم‬ ‫بەس���ودبینین لەبارودۆخەکە دو بڕیارماندا‪،‬‬ ‫یەک���ەم‪ :‬دەس���ت بەئاواکردن���ی دامودەزگا‬ ‫بۆ خۆبەڕێوەب���ردن‌و دامەزراندنی رێکخراوە‬ ‫دیموکراتی���ەکان‌و دامەزراندن���ی یەکینەکانی‬ ‫پاراس���تنی گ���ەل یەپەگ���ە‪ ،‬دوەم بڕیاریش‬ ‫بریت���ی بو لەوەی کە ئێمە نەبینە بەش���ێک‬ ‫لەملمالن���ێ تایەفی‌و ئیقلیمیەکانی س���وریاو‬ ‫رژێمی سوریا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬چۆن س���وریا لەمیس���رو تونس‬ ‫جیاوازترە‪ ،‬مەبەستت چیە؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬لەبەرئ���ەوەی‬ ‫سروش���تی دەسەاڵتی بەشار ئەسەد جیاوازە‬ ‫لەدەس���ەاڵتدارانی میس���رو تونس‪ ،‬هەروەها‬ ‫رژێمی سوریا پەیوەندی بەهێزی هەیە لەگەڵ‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئارام کەریم‬ ‫روس���یاو ئیقلیمەکانی چواردەوری س���وریا‪ ،‬د‪ .‬عەبدولکەریم عومەر‬ ‫بەرژەوەندی ئابوری گ���ەورەی هەیە لەگەڵ‬ ‫روسیا‪.‬‬ ‫سەرۆکی دیوانی پەرلەمان عەرەبە‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٦١‬لەشاری جەزیرە هاتۆتە دنیاوە‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ژن چۆن جێگ���ەی خۆی گرتوە‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬چۆن دەتوانیت نەبیتە بەش���ێک خێزاندارەو‪ ٣‬کوڕی هەیە‬ ‫لەدەسەاڵتی کانتۆنەکانی رۆژئاوا؟‬ ‫لەملمالنێ تایەفیەکان‌و ئیقلیمیەکان؟‬ ‫‪ ١٩٨٦‬لەزانکۆی دیمەشق بەکالیۆریۆسی لەپزیشکی دەرمانخانە بەدەستهێناوە‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عومەر‪ :‬لەهەمو دەزگاکانی‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬ئێم���ە ه���ەر ساڵی ‪ ٢٠١٢‬دەستەی دامەزرێنەرانی تەڤدەم (تەڤگەرا جڤاکا دیموکراتیک) بوە‬ ‫بەرێوەب���ەری‌و یاس���ادانان‌و دادوەری���ی‌و‬ ‫لەسەرەتاوە ئااڵی ئاش���تیمان بەرزکردەوە‪ ،‬ساڵی ‪ ٢٠١٤‬بەرپرسی پەیوەندی دەرەوەی پەرلەمانی کانتۆنی جەزیرە بوەو لەهەمان‬ ‫س���وپادا ژن زۆرتری���ن جێگەی���ان گرتوە‪،‬‬ ‫دوای سەردانی س���اڵی ‪ ٢٠٠٤‬ی تەڤگەرمان کاتدا بەرپرسی پەیوەندی دیپلۆماسی تەڤدەم بوە‬ ‫زۆرج���ار حکومەتەکەم���ان بەحکومەتی ژن‬ ‫بۆ الی رژێمی سوریا داوامان کرد لەرژێم کە ساڵی ‪ ٢٠١٥‬بوە بەوەزیری دەرەوەی کانتۆنی جەزیرە لەرۆژئاوا‬ ‫ناودەبرێت‪ %٤٠،‬سوپاو بەرپرسانی حکومەت‬ ‫‪ ١٥٠٠‬ئەندامی ئێمە ئازاد بکات کە لەزیندان‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬نەخێ���ر‪ ،‬ئێمە پیاون‌و‪ %٤٠‬یش ژن���ەو‪ %٢٠‬ی دەمێنێتەوەو‬ ‫بون‪ ،‬ئێمەش لەبەرامبەردا رژێمی سوریامان واڵتان���ی دنیا وەزیری دەرەوەی یەک کانتۆن‬ ‫لەئێستادا پرۆژەی سوریایەکی دیموکراتیمان بەهەڵبژاردن دادەنرێن کە لەوەشدا ژن پشکی‬ ‫دڵنیاک���ردەوە کە ئێمە نابینە الیەنگری هیچ دەچێت بەناوی هەرسێ کانتۆنەکانەوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬چ ئااڵیەکتان هەڵکردوە وەک ئااڵی هەیەو سەرقاڵی راوێژوگفتوگۆین لەنێو خۆماندا ش���ێری بەردەکەوێت‪ ،‬بۆیە رێژەی ژن ئەگەر‬ ‫هێزێکی ئیقلیم���ی‌و تایەفی ناوخۆیی چونکە‬ ‫بۆئەوەی کۆمیتەیەک چێ بکەین بەمەبەستی لەنیوە زیاتر نەبێت لەنیوە کەمتر نیە‪.‬‬ ‫ئێمە کێشەی ناس���نامەو خۆبەڕێوەبەرییمان حکومەت؟‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەم قس���انەی تۆ بێت لەئێستادا‬ ‫هەی���ە نەک کێش���ەی تایەف���ی‌و مەزهەبی‪،‬‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬ئێم���ە ئااڵمان گەیاندنی پرۆژەی ئێم���ە بەالیەنەکانی تری‬ ‫بۆی���ە دوای پێنج س���اڵ لەقەیرانی س���وریا نی���ە بەڵکو لۆگۆمان هەی���ە‪ ،‬هەر کانتۆنێک سوریا بۆ دروستکردنی سوریایەکی نوێ کە ئێوە مەترسیتان لەسەر نیە؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عومەر‪ :‬بەپێکەنینەوە‪ ،‬ئێمە‬ ‫ئێمە بەئاش���کرا دەس���تمان کرد بەشۆڕشی لۆگۆی خۆی هەیەو هەڵی���دەکات‪ ،‬هەروەها مافی هەمو نەتەوەو کەمەنەتەوەو ئاینیەکان‬ ‫خۆم���ان‌و دواتریش لەس���اڵی‪ ٢٠١٢‬توانیمان ه���ەر وەزارەتێکی���ش لۆگۆی خ���ۆی هەیە‪ ،‬بپارێزێت‌و پێکەوە ژیانی ئاش���تیانە لەسوریا زۆرترین مەترسیمان لەسەرە‪ ،‬لەالیەن رژێمی‬ ‫کۆبان���ێ رزگار بکەی���ن‌و دوای ئ���ەوەش لەبەرامبەریشدا پارتە سیاسیەکانیش ئااڵیان بهێنینە دی‪ ،‬پرۆژەکەش���مان دەس���تورێکی سوریاو تورکیاو هەردو رێکخراوی تیرۆریستی‬ ‫دەس���تمان کرد بەهەڵبژاردن‌و نوس���ینەوەی هەی���ە‪ ،‬بەاڵم لەس���ەر بینای دام���ودەزگای مەدەن���ی‌و دیموکراتیە‪ ،‬هەروەها هاوپەیمانی داعش‌و بەرەی نوسراوە هێرشی بەردەواممان‬ ‫دەس���تورو دامەزراندنی حکومەتی هەرێمیی حکوم���ی تەنها لۆگ���ۆی کانتۆنەکەو لۆگۆی جڤاک���ی دروس���تبکرێت‌و حوکم���ی گەالنی لەسەرە‪ ،‬ئەگەر ئێمە ئەو هەمو مەترسیەمان‬ ‫جیاوازی س���وریای پێ بکرێ���ت‪ ،‬بەاڵم ئێمە لەس���ەر نەبوایە دەمانتوان���ی هەتا ئەو‪٥٠٠٠‬‬ ‫بۆ خۆبەڕێوەبردن‪.‬‬ ‫دەزگاکە هەڵدەکرێت‪.‬‬ ‫بەهیچ ش���ێوەیەک سازش ناکەین لەبەرامبەر هەزار دیلەی الی داعش���یش ئ���ازاد بکەین‌و‬ ‫ئاوێنە‪ :‬سەرکەوتنی ئێوە لەرۆژئاوا بە چی‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئەی ئااڵی کوردستان؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬گەل���ی کورد هەرس���ێ کانتۆنەکان���ی خۆمان‌و ب���ەردەوام سەرکەوتنی زیاتریش بەدەست بهێنین‪ ،‬ئێمە‬ ‫بوو؟‬ ‫لەالیەک���ەوە روبەڕوی ئ���ەو دەوڵەت‌و هێزانە‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عومەر‪ :‬بەخۆڕێکخستنەوەو ئااڵی نی���ە‪ ،‬چونکە هێش���تا دەوڵەتی نیە‪ ،‬دەبین لەخۆبەڕێوەبردن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬واتە ئێوە پرۆژەیەکتان نیە بەناوی دەبینەوەو لەالیەکی تریش���ەوە س���ەرقاڵی‬ ‫دروس���تکردنی هێزی گ���ەل توانیمان داعش ئەو ئااڵیەش تۆ باس���ی دەکەیت ئەوە ئااڵی‬ ‫بش���کێنین‪ ،‬داعش���ێک کە توان���ی لەماوەی‬ ‫دروس���تکردنی دەوڵەت یان داوای دەوڵەتی‬ ‫کەمت���ر لە ‪ ٤٨‬کاتژمێردا دەس���ت بەس���ەر‬ ‫کوردی؟‬ ‫موس���ڵی دوەم گەورەترین ش���اری عێراقدا‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عومەر‪ :‬پ���رۆژەی ئێمە‬ ‫بگرێت‪ ،‬داعش���ێک کە مەترس���یە لەس���ەر‬ ‫پرۆژەی ئاش���تی نێوان گەالن‌و پێکەوەژیانی‬ ‫ئەمنیەتی هەمو دنیاو لەئێستاشدا لەسەدا‪٣٠‬‬ ‫ئاش���تیانەیەو بۆ بەدەس���تهێنانی مافەکانی‬ ‫ی س���وریای بەدەس���تەوەیە‪ .‬ئێس���تا ئێمە‬ ‫کوردو مافی نەتەوەکانی تریش لەناو سوریا‬ ‫بوینەتە ژمارەیەکی گەورەو دیار لەس���وریاو‬ ‫نەک داوای دەوڵەت‪ ،‬چونکە ئێمە پێمانوایە‬ ‫لەهەمو دنیاش���دا‪ .‬لەهەمان کاتیش���دا ئێمە‬ ‫لەئێس���تادا زەمینەی داوای دەوڵەتی کوردی‬ ‫تاکە هێزین لەسوریا کە پرۆژەی دیموکراتی‬ ‫نەڕەخس���اوەو ناش���مانەوێت دەست بدەینە‬ ‫راس���تەقینەمان پێیە بۆ پاشەرۆژی سوریاو‬ ‫بەردێ���ک کە بۆم���ان هەڵنەگیرێت‪ .‬هەروەها‬ ‫بنیاتنانەوەی سوریایەکی نوێ‪.‬‬ ‫ئێمە باوەڕمان بەدەوڵەتی نەتەوە نیە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬دەنگ���ۆی ئەوە هەب���و کە ئێوە‬ ‫باوەڕمان بەکۆنفیدراڵیە ب���ۆ کوردان لەهەر‬ ‫پەیوەندیەکی باشتان لەگەڵ رژێمی سوریادا‬ ‫چوارپارچەو پێش���مانوایە ک���ە کۆنفیدراڵی‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆیە توانیوتانە جێی خۆتان بکەنەوە‪،‬‬ ‫لەفیدراڵیش باش���ترەو چارەسەری کێشەی‬ ‫ئەوە راستە؟‬ ‫ک���ورد بەکۆنفیدراڵیە ن���ەک بەدامەزراندنی‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬س���اڵی ‪٢٠١٢‬‬ ‫دەوڵەتی نەتەوە‪.‬‬ ‫لەش���اری رۆم���ا لەیەکێ���ک لەهۆتێل���ەکان‬ ‫ئاوێنە‪ :‬لەهەر س���ێ کانتۆن���ی کۆبانێ‌و‬ ‫دانیش���تنێکمان لەگ���ەڵ مەس���عود بارزانی‬ ‫جەزیرەو عەفرین عەرەب و ئاس���وری هەن‪،‬‬ ‫کردو ئەو پێی وتین کە نابێ ببینە بەش���ێک‬ ‫ئایا ئێوە توانیوتانە ئەوانیش بەش���داری پێ‬ ‫لەملمالنێ تایەفیەکانی س���وریا‪ ،‬هەرکەس‌و‬ ‫بکەن؟‬ ‫الیەنێک لەبەرژەوەندی کورد بو لەگەڵیدابن‪.‬‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬بەدڵنیاییەوە‬ ‫ئێم���ەش هەروامان ک���ردو لەگ���ەڵ رژێمی‬ ‫بەش���دارن لەحوکمی خۆس���ەری هەرس���ێ‬ ‫س���وریا دانیش���تنمان کرد ب���ۆ بەرژەوەندی‬ ‫کانتۆن‪ .‬کانتۆنی عەفرین‌و کۆبانێ ئاس���وری‬ ‫گەل���ی خۆم���ان‪ ،‬چونک���ە لەوکات���ەدا رژێم‬ ‫تێدا نیەو عەرەبیش رێژەیان زۆر کەمە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫الواز بوبو‪ ،‬هەروەها ئەس���ەد کەوتە شەڕی‬ ‫لەکانتۆنی جەزیرە هەر سێ نەتەوەی کوردو‬ ‫عەرەبی سونەو نەیدەویست کوردو سریانیش‬ ‫عەرەب‌و ئاس���وری تێدا دەژی���ن‪ ،‬لەکاتێکدا‬ ‫دژایەتی بکەن‌و لەیەککاتدا کوردو س���ریان‌و‬ ‫کە لەتەواوی ناوچەکانی تری س���وریا شەڕی‬ ‫عەرەبیش لەدژی بجەنگن‪ .‬بەم سیاسەتەمان‬ ‫براکوژی‌و تایەفی هەیە‪ ،‬ئێمە توانیومانە لەم‬ ‫توانیمان‪ ١٥٠٠‬ئەندامی خۆیش���مان لەزیندان‬ ‫کانتۆنەی خۆماندا بەئاش���تی پێکەوە بژین‪.‬‬ ‫ئ���ازاد بکەی���ن‌و خۆیش���مان رێکبخەینەوەو‬ ‫هەرس���ێ زمانی کوردی‌و عەرەبی‌و س���ریانی‬ ‫هەرێمی کوردستانی عێراقە‪ ،‬ئێمە دەمانەوێت زمانی فەرمین‪ ،‬هەروەها حوکمی ئەم کانتۆنە دامەزراندنی حکومەت���ی خۆماڵین بۆئەوەی‬ ‫دەسەاڵتی خۆبەڕێوەبەریی دابمەزرێنین‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬کانتۆنەکانی رۆژئاوا چۆن خۆیان کورد ئااڵی هەبێت‪ ،‬بەاڵم بۆ ئەو مەبەس���تە بەهاوپەیمانی دەکرێت‪ ،‬بۆ نمونە رێژەی‪ %٣٠‬بتوانین خۆمان خۆمان بەڕێوەبەرین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬لەئاس���تی نێودەوڵەتی ئێس���تا‬ ‫بەڕێوەدەبەن؟‬ ‫پێویس���تمان بەکۆنگرەیەکی نەتەوەیی هەیە یەکینەکان���ی پاراس���تنی گ���ەل س���ریانی‌و‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عوم���ەر‪ :‬هەر کانتۆنێک کە هەمو الیەنە کوردیەکانی هەرچوار پارچە عەرەبن‪ ،‬بەش���ێوەیەکی گشتیش رێژەی‪ %٣٠‬مامەڵە لەگەڵ ک���ێ دەکرێت وەکو دەوڵەتی‬ ‫ئەنجومەن���ی وەزی���ران‌و پەرلەم���ان‌و هێزو تێیدا بەش���داربن‌و لەوێدا لەسەر ئااڵیەک بۆ ئاسایشی رۆژئاوا لەهەردو نەتەوەی ئاسوری‌و س���وریا؟ پەیوەندیە نێودەوڵەتیەکانی ئێوە‬ ‫سوپای خۆی هەیە‪ ،‬بەاڵم پەیوەستبونێکیش گەلی کورد رێکبکەوین‪ ،‬هەر لەبەر ئەوەش���ە عەرەب���ن‪ ،‬هاوس���ەرۆکی کانتۆنەکە یەکێک چۆنە؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عومەر‪ :‬دوای سەرکەوتنی‬ ‫هەیە لەنێ���وان ئێمە‪ ،‬بۆ نمونە ئێس���تا من ک���ە ئێمەش نامانەوێت ئااڵی���ەک بۆ رۆژئاوا کوردە (هادی یوسف)و یەکێکی تر عەرەبە‬ ‫بەنوێنەرایەتی وەزیرانی دەرەوەی هەر س���ێ دروست بکەین‌و دواتر گەلی ئێمە نەزانن ئەم (حومێدی ئەلهادی) س���ەرۆکی عەشیرەتی ئێم���ە لەرۆژئ���اواو رزگارکردن���ی کۆبان���ێ‌و‬ ‫ش���ەمەرە‪ ،‬هەروەها س���ەرۆکی ئەنجومەنی ش���کاندنی داعش‪ ،‬هەمو واڵتان���ی ئەوروپاو‬ ‫کانتۆن���ەکان هاتوم بۆ بەش���داری کۆنگرەی هەمو ئااڵیە چیە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئێس���تاش هەر سەرقاڵی ئەو سێ وەزیران کوردەو جێگرەکانی یەکێک عەرەبەو ئەمری���کا مامەڵە لەگ���ەڵ ئێمە دەکەن وەک‬ ‫نەتەوەی���ی لەکاتێک���دا من تەنه���ا وەزیری‬ ‫کاروب���اری دەرەوەی کانتۆن���ی جەزی���رەم‪ ،‬کانتۆن���ەی رۆژئ���اوان‌و ناتانەوێت تەداخولی ئەویتریان ئاس���وریە‪ ،‬س���ەرۆکی پەرلەمان هێزێکی ناوخۆیی‌و بەرگریکار لەمافی گەالنی‬ ‫کوردەو هاوس���ەرۆکی ئەو ژنێکە ئاس���وریەو س���وریاو هێزی روبەڕوبونەوەی داعش‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەن���دێ جار بۆ دانیش���تن لەگ���ەڵ وەفدی سوریا بکەن؟‬

‫شەڕی ناوخۆو‬ ‫براکوژی لەرۆژئاوا‬ ‫هێڵی سورە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئێوەش دەبینن کە‬ ‫دوای نزیکەی ‪٢٠‬‬ ‫ساڵ لەتەواوبونی‬ ‫هێشتا ئاسەواری هەر‬ ‫ماوە‪ ،‬بۆیە ئێمە رێگە‬ ‫بەهێزی پێشمه‌رگه‌‬ ‫نادەین بێنە ناو‬ ‫رۆژئاواوە‬

‫ئۆردۆغان پرۆژەیەکی‬ ‫ئیخوانیی هەبو بۆ‬ ‫سوریاو دەیزانی‬ ‫کە سەرکەوتنی‬ ‫کورد لەرۆژئاوا‬ ‫سەرکەوتنی گەلی‬ ‫کوردە لەباکوریش‪،‬‬ ‫بۆیە هەر لەسەرەتاوە‬ ‫کەوتە دژایەتی‬ ‫بەرخۆدانی گەلی‬ ‫ئێمە لەرۆژئاوا‬

‫تا ئێستاش رژێمی ئەسەد رژێمێکی رەسمیە‬ ‫الی نەت���ەوە یەکگرتوەکان‪ ،‬ب���ەاڵم هەندێ‬ ‫دەوڵەتی ئەوروپی مامەڵە لەگەڵ رژێم ناکەن‬ ‫ئەگینا وەک دەوڵەت تا ئێستاش هەر رژێمی‬ ‫ئەسەد فەرمیە لەسوریا‪ .‬هەتا رژێم بەتەواوی‬ ‫نەڕوخێ���ت ئێمە وەک دەوڵ���ەت یان هەرێم‬ ‫مامەڵەمان لەگەڵ ناکرێ���ت لەالیەن والتانی‬ ‫دنی���اوە‪ .‬بەاڵم ئێس���تا ئەمری���کا هاریکاری‬ ‫ئێم���ەش دەکات بەچ���ەک‌و بەفڕۆکەکانی بۆ‬ ‫روبەڕوبونەوەی داعش‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دوای ئەوەی داعش دەس���تی گرت‬ ‫بەس���ەر ش���ەنگالدا ئێوە تەداخولتان کردو‬ ‫هێزتان نارد بۆ شەنگال‪ ،‬ئەوە لەسەر داوای‬ ‫کێ بو؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عومەر‪ :‬ئێمە نامەیەکمان‬ ‫لە س���ەرۆک ئاپۆوە پێگەش���ت کە هەرچی‬ ‫زوە فریای ش���ەنگال بکەوین‌و گەلی یەزیدی‬ ‫خۆم���ان لەدەس���تی داع���ش رزگار بکەین‪،‬‬ ‫ئێم���ەش بەهێزێک���ی زۆرەوە بەرێککەوتین‬ ‫لەگەڵ هێزەکانی گەریال گەیشتینە شەنگال‌و‬ ‫ش���ارەکەمان لەداع���ش پاکک���ردەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەراس���تیدا ئێمە هەرگیز نەماندەتوانی باوەڕ‬ ‫ب���ەوە بکەین کە لەش���ەنگال بینیمان‪ ،‬یانی‬ ‫ش���ارێک زۆر بەئاس���انی تەس���لیمی دەست‬ ‫داع���ش کرابو بەداخەوە‪ ،‬بەاڵم باش بو ئێمە‬ ‫توانیمان بەسەدان هەزار کوردی یەزیدی ئازاد‬ ‫بکەین‌و شارەکەش لەداعش پاک بکەینەوە‪.‬‬ ‫هەروەها ئێمە کەمپیشمان کردەوە لەرۆژئاوا‬ ‫بۆ ‪ ٢٠٠٠‬ه���ەزار پەناب���ەری یەزیدی‌و هەمو‬ ‫پێداویستیەکانیان بۆ دابین دەکەین‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بۆچی تا ئێس���تاش لەش���ەنگال‬ ‫ماونەتەوە؟ ئایا بەنیازن کانتۆنی ش���ەنگال‬ ‫دروست بکەن؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عومەر‪ :‬ئێم���ە هێزیکی‬ ‫بچوکمان لەشەنگال هێش���تۆتەوە بۆئەوەی‬ ‫راهێنان بکەن بەگەنجان���ی یەزیدی خەڵکی‬ ‫ش���ەنگال بۆئەوەی خۆی���ان بتوانن خۆیان‬ ‫بپارێزن‌و هۆش���یاریەکی نەتەوەیی وایشیان‬ ‫ال دروس���ت بکەن کە لەفرسەتی ریفراندۆمدا‬ ‫داوای گەڕان���ەوە بک���ەن بۆس���ەر هەرێمی‬ ‫کوردس���تان‪ .‬ی���ان النیکەم خۆی���ان بتوانن‬ ‫خۆیان بەڕێوەبەرن‪ ،‬ن���ەک وەک ئەوەی کە‬ ‫پارتی پروپاگەندەی باڵوکردبوەوە کە گوایە‬ ‫ئێمە بەنیازین دەستبگرین بەسەر شەنگالدا‪،‬‬ ‫ئەم ترس���ە یان بیرکردنەوە لەم شتە بڕێک‬ ‫منااڵنەیە‪ ،‬چونکە ش���ەنگال لەئێستادا سەر‬ ‫بەپارێزگای موس���ڵە ک���ە دوەم گەورەترین‬ ‫ش���اری عێراقە‪ ،‬چۆن دەتوانی بیخەیتە سەر‬ ‫سوریا کە دەوڵەتێکی ترە!‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬پەیوەندیت���ان لەگ���ەڵ پارت���ی‬ ‫دیموکراتی کوردستانی عێراق چۆنە؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬بەداخەوە باش‬ ‫نیە‪ ،‬لەکاتێکدا هەلی زێرین بۆ کورد هاتۆتە‬ ‫ئ���اراوەو لەئێس���تادا کورد زۆر پێویس���تی‬ ‫بەیەکدەنگ���ی‌و یەکڕیزیی هەیە‪ ،‬بەاڵم پارتی‬ ‫تا ئێس���تاش دان بەکانتۆنەکان���ی رۆژئاوادا‬ ‫نانێ���ت‪ ،‬ل���ە کاتێک���دا هەمو دنی���ا هیوای‬ ‫بەکانتۆنەکان���ی رۆژئ���اواو هەوڵەکانی ئێمە‬ ‫هەیە‪ .‬ئێمە هەمیشە دەستمان درێژ دەکەین‬ ‫ب���ۆ پارتی‌و هەر هێزێکی ت���ری کوردو هەتا‬ ‫بۆ تورکیاش بۆ ئاش���تی‌و دانوستان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پارتی نایەوێت‌و تا ئێستا هەنگاویان نەناوە‬ ‫بۆ یەکبونی دەنگمان وەک کورد‪ ،‬جگە لەوە‬ ‫نەبێت کە بەشداری کۆنگرەی پەیەدەیان کرد‬ ‫لەم دواییەدا‪ ،‬بەهیواین پارتی هەڵوێس���تی‬ ‫خۆی بگۆڕێت‌و دەس���تی خ���ۆی درێژ بکات‬ ‫وەک چۆن ئێمە بەردەوام دەس���تی خۆمان‬ ‫درێ���ژ کردوەو دریژ دەکەی���ن‪ .‬جگە لەوەش‬ ‫لەئێس���تادا دەنگۆی ئەوە هەیە کە هێزێکی‬ ‫چەند هەزار چەک���داری پارتی بێنە رۆژئاوا‪،‬‬ ‫بەمەش پارتی دەیەوێ���ت لەرۆژئاواش وەک‬ ‫نەوەدەکانی باش���ور ش���ەڕی ناوخۆ دروست‬ ‫بکات‪ ،‬بەاڵم ئەوە مەحاڵە‪ ،‬چونکە ش���ەڕی‬ ‫ناوخۆو براک���وژی لەرۆژئاوا هێڵی س���ورە‪،‬‬ ‫چونکە ئێوەش دەبینن کە دوای نزیکەی ‪٢٠‬‬ ‫ساڵ لەتەواوبونی هێشتا ئاسەواری هەر ماوە‬ ‫کە خۆی لەدو ئیدارەیی‌و چەندین جۆری تری‬ ‫کێش���ەدا دەبینێتەوە‪ ،‬بۆی���ە ئێمە رێگە بەو‬ ‫هێزە نادەین بێنە ناو رۆژئاواوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬لەم���اوەی رابردودا رەخنەی ئه‌وه‬ ‫‌لەئەمریکا گی���را کە بۆچی چەک���ی نەداوە‬ ‫بەپێش���مەرگە لەکاتێک���دا چ���ەک دەدات‬ ‫بەیەکینەکانی پاراستنی گەل‪ ،‬رای ئێوە چیە‬ ‫لەسەر ئەو لێدوانە؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عومەر‪ :‬ئێمە دەستخۆشی‬ ‫لەئەمری���کا دەکەی���ن ئەگ���ەر چ���ەک بدات‬ ‫بەپێشمەرگە‪ ،‬خۆ ئەمریکا رێکخراوی خێری‬ ‫نیە ت���ا خێری پێکردبێتین‪ ،‬ئ���ەوان دەزانن‬ ‫کە لەئێس���تادا ئێمە تاکە هێ���زی ناوخۆیین‬ ‫لەس���وریا کە دژ بەداع���ش دەجەنگین‪ ،‬بۆ‬ ‫زانیاری هەمو الیەک ئێمە پێش���مەرگەکانی‬ ‫پارتیشمان پاراست کە شەنگالیان جێهێشت‪،‬‬ ‫پاراس���تمان‌و لەفیش���خابورەوە دەربازم���ان‬ ‫کردن‪.‬‬

‫ئاوێنە‪ :‬مەس���ەلەی خەندەق‌و داخس���تنی‬ ‫سنور تا ئێستاش ماوە یان چارەسەر بوە؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عومەر‪ :‬هەتا هێش���تاش‬ ‫پارتی س���نوری داخس���توەو خەندەق وەک‬ ‫خۆی م���اوە‪ ،‬پارتی ئێس���تا لەتەنگژەدایەو‬ ‫ئەگەر هەڵوێس���تی خۆیش���ی نەگۆڕێت ئەوا‬ ‫لەداهاتویەک���ی نزیک���دا دەکەوێتە تەنگژەی‬ ‫زیاترەوە‪ .‬هەرچەندە الیەنە کوردستانیەکانی‬ ‫تری باش���ور پش���تگیری لەشۆڕشی رۆژئاوا‬ ‫دەک���ەن‌و یارمەتی ش���ۆرش دەدەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێم���ە رەخن���ەی توندیش ئاراس���تەی ئەو‬ ‫الیەنانەش دەکەین کە فش���ار ناخەنە س���ەر‬ ‫پارت���ی بۆئەوەی هەڵوێس���تی خراپی خۆی‬ ‫لەس���ەر پرس���ە نەتەوەییەکان‌و لەبەرامبەر‬ ‫شۆڕش���ی رۆژئاوا بگۆڕێت لەکاتێکدا کە ئەو‬ ‫الیەنانە لەگەڵ پارتی حکومەت پێکدەهێنن‌و‬ ‫دانوس���تانی لەگەڵ دەکەن‪ ،‬چونکە خەندەق‬ ‫لێدان‌و سنورداخس���تن بەن���اوی حکومەتی‬ ‫هەرێم���ەوە کراوە‪ ،‬ب���ۆ نمون���ە پەرلەمانی‬ ‫کوردس���تانی باش���ور دان���ی بەکانتۆنەکانی‬ ‫رۆژئاوادا نا‪ ،‬بەاڵم حکومەتی هەرێم تا ئێستا‬ ‫دانی پێدا نەناوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ب���ا بگەڕێینەوە س���ەر ناوخۆی‬ ‫رۆژئ���اوا‪ ،‬چیت���ان کردوە بۆ تەندروس���تی‌و‬ ‫پەروەردە؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەری���م عوم���ەر‪ :‬ناتوانین بڵێین‬ ‫س���ەد لەس���ەد تەندروس���تی‌و پ���ەروەردە‬ ‫لەرەوشێکی باشدان ئەوەش بەهۆی مەترسی‬ ‫لەسەر رۆژئاوا‪ ،‬چونکە هێشتا ئێمە لەحاڵەتی‬ ‫بەرگریداین‌و لەجەنگداین‪ ،‬بەاڵم بەپێی توانای‬ ‫خۆم���ان هەنگاوی گەورەمان ناوە بۆ ئەو دو‬ ‫بوارە گرنگە‪ .‬لەئێس���تادا لەکانتۆنی جەزیرە‬ ‫بۆ پەروەردە پۆلەکانی ‪ ١،٢،٣‬ی سەرەتایی‬ ‫بەتەواوی بەزمان���ی کوردیەو پرۆگراممان بۆ‬ ‫دان���اوە‪ ،‬لەعەفرین‌و کۆبانێ���ش پۆلەکانی ‪١‬‬ ‫تا ‪ ٦‬ی س���ەرەتایی کراوە بەکوردی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەتەوەکان���ی ع���ەرەب‌و ئاس���وری بەزمانی‬ ‫خۆیان دەخوێنن‌و تەنان���ەت بەڵگەکانی ناو‬ ‫دامودەزگا فەرمیەکانیش بەهەر سێ زمانە‪.‬‬ ‫پرۆگرامی خوێندن هێش���تا ه���ەر پرۆگرامی‬ ‫کۆن���ە‪ ،‬بەاڵم هەمو ش���تێکی ش���ۆڤێنی کە‬ ‫تێیدابوە لێیمان دەرهێناوە‪ .‬هێشتا زانکۆمان‬ ‫نی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم لەهەوڵدای���ن دایبمەزرێنی���ن‪،‬‬ ‫لەئێستاش���دا چەند پەیمانگامان کردۆتەوەو‬ ‫دەوامی تێدا دەکرێت‪ .‬هەرچی تەندروستیشە‬ ‫نەخۆش���خانەمان هەیە لە هەرسێ کانتۆن‌و‬ ‫چارەسەری پزیش���کی بۆ نەخۆش دەکرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەوڵ���ی ئەوەداین کە خزمەتگوزاری‬ ‫تەندروستیش باشترو فراوانتر بکەین‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬چارەنوسی رژێم چۆن دەبینن؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عومەر‪ :‬لەئێستای سوریادا‬ ‫س���ێ هێز ه���ەن‪ ،‬هێ���زی یەک���ەم ئێمەین‌و‬ ‫هێ���زی دوەم هێ���زی رژێمی س���وریایە کە‬ ‫زۆر لەرزۆک���ەو ئەگەر چین‌و روس���یاو ئێران‬ ‫پش���تگیرییان نەکردایە دەمێک بو روخابو‪،‬‬ ‫هێزی س���ێیەم هێزی تیرۆریستی کە خۆیان‬ ‫لەچەند گروپێکدا دەبیننەوە (داعش‌و بەرەی‬ ‫نوس���رەو ئەحرارولش���ام)‪ ،‬بۆی���ە دەڵێم کە‬ ‫ئایندەی سوریا بەدەس���ت ئێمە دەبێت یان‬ ‫النیکەم ئێمە پشکی ش���ێرمان بەردەکەوێت‬ ‫لەبڕیاردان‌و دیاریکردنی سوریای نوێ‪ .‬رەنگە‬ ‫بڕێ���ک درێژە بکێش���ێت‪ ،‬بەاڵم دەس���ەاڵتی‬ ‫ئەسەد هەر دەڕوخێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬تورکی���ا چ رۆڵێک���ی بینی���وە‬ ‫لەهاوکێشە سیاسیەکانی ناو سوریا؟‬ ‫د‪.‬عەبدولکەریم عوم���ەر‪ :‬تورکیا رۆڵێکی‬ ‫زۆر خراپی گێڕاوە‪ ،‬ب���ەاڵم بەقازانجی کورد‬ ‫شکایەوە‪ .‬لەسەرەتادا ئۆردۆغان پرۆژەیەکی‬ ‫ئیخوانی���ی هەبو ب���ۆ س���وریاو دەیزانی کە‬ ‫س���ەرکەوتنی کورد لەرۆژئاوا س���ەرکەوتنی‬ ‫گەل���ی ک���وردە لەباکوری���ش‪ ،‬بۆی���ە هەر‬ ‫لەس���ەرەتاوە کەوتە دژایەت���ی بەرخۆدانی‬ ‫گەلی ئێمە لەرۆژئاوا‪ ،‬بۆ نمونە هێزی تورکیا‬ ‫بەناوی ئەرتەشی ئازاد هێرشیان کردە سەر‬ ‫س���ەری کانی‌و گرێی س���پی‪ ،‬بەاڵم تێکمان‬ ‫شکاندن‪ ،‬دوای ئەوەش سەرکەوتنی هەدەپە‬ ‫لەهەڵبژاردنەکانی تورکیا کە بۆ یەکەم جارە‬ ‫کورد بەناوی خۆی‌و بەناوی پارتێکی سیاسی‬ ‫کوردی بڕۆنە پەرلەمانی تورکیا‪ ،‬هەمو ئەوانە‬ ‫س���ەرکەوتنی کوردو تێکشکاندنی دەسەاڵتی‬ ‫تورکیای���ە‪ .‬تەنها چارەیەک بۆئەوەی تورکیا‬ ‫پێگ���ەی خۆی لەدەس���ت نەدات پێویس���تە‬ ‫کێش���ەی کورد لەباکور چارەبکات بەڕێگای‬ ‫ئاش���تی‪ .‬ئەگەر ئۆردۆگان کێش���ەی کوردی‬ ‫باک���ور چارە بکات ی���ان هەنگاوی بۆ بنێت‪،‬‬ ‫ئەوکات یەکێتی کوردانیش دروست دەبێت‪،‬‬ ‫چونکە پارتی‌و بارزانیش هەڵوێستی خۆیان‬ ‫دەگۆڕن‌و دەس���تی یەکدەنگبون���ی کوردان‬ ‫درێ���ژ دەکات ب���ۆ کوردانی ت���ری هەرچوار‬ ‫پارچ���ە‪ .‬پێش���موایە ئەگ���ەر هەدەپە لەم‬ ‫دوبارەکردنەوەی���ەی هەڵبژاردنەکانی تورکیا‬ ‫سەربکەون‪ ،‬ئەوکات دەوڵەتی تورکیا ناچار‬ ‫دەبێت هەنگاوی چارەسەری بنێت بۆ چارەی‬ ‫کێشەی کورد لەباکور‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫په‌رله‌مانتاران له‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کان چی ده‌ڵێن؟‬

‫هه‌ندێک به‌خواستی جه‌ماوه‌ری‌و ئه‌وانی دی به‌ده‌ستی حزبی ده‌زانن‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫له‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کانی هه‌رێم‬ ‫بۆچونی جیاوازیان هه‌یه‌‪ ،‬زۆرینه‌ی‬ ‫فراکسیۆنه‌کان جگه‌ له‌پارتی‬ ‫به‌خواستی جه‌ماوه‌ریی‌و توڕه‌یی‬ ‫هاواڵتیانی ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم پارتی پێی‬ ‫وایه‌ "ملمالنێی حیزبییه‌"‪.‬‬ ‫گۆڕان‪ :‬كلیلی چارەسەر الی پارتییه‌‬ ‫ڕابون مەعروف سەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گ���ۆڕان لەپەرلەمان���ی كوردس���تان‬ ‫ئ���ەوەی بەئاوێنە ڕاگەیان���د "داخوازی‬ ‫خۆپیشاندەران ڕەوایه‌و خۆپیشاندانەكان‬ ‫ئاماژەیەكی ترن بۆ شكستی حوكمڕانی‬ ‫لەهەرێمی كوردستان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "بەرپرسی سەرەكی‬ ‫ل���ەم بارودۆخ���ە پارت���ی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تانە‪ ،‬پێویس���تە پارتی وەك‬ ‫نوخب���ه‌ی دەس���ەاڵتدار لەهەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان لەئاس���تی بەرپرسیارتی‌و‬ ‫هەس���تیاری ئێس���تادابێت‌و وەاڵم���ی‬ ‫خۆپیش���اندانه‌کان بداتەوەو ئامادەیی‬ ‫پیشان بدات بۆ چاكسازی لەسیستەمی‬ ‫حكومڕانی لەهەرێمدا"‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی فراکسیۆنی گۆڕان پێی وایه‌‬ ‫که‌ "ئەگەر پارتی لەئاس���تی بارودۆخی‬ ‫ئێس���تادا وەاڵمی هێزە سیاس���یەكانی‬ ‫تر نەدات���ەوە ئەوە هی���چ گومانم نیە‬ ‫بارودۆخەك���ە ئاڵۆزت���ر دەبێت‌و كلیلی‬ ‫چارەس���ەر الی چوارالیەنەكە نەماوە‌و‬ ‫كلیلی چارەسەر الی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستانە"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی بۆچی له‌س���لێمانی‬ ‫خۆپیش���اندان ده‌کرێ���ت‌و له‌هه‌ولێ���ر‬ ‫ناکرێ���ت‪ ،‬راب���ون مه‌ع���روف ده‌ڵێت‬ ‫"لەسلێمانی ئازادی زیاترە بۆیە خەڵكی‬ ‫دێنەدەرەوەو خۆپیشاندان دەكەن وەك‬ ‫لەناوچەی پارتی"‪.‬‬ ‫ئەو وتیشی "شانازی بەوەوە دەكەم‬ ‫ك���ە داخوازییەكانی خۆپیش���اندەران‬ ‫هەم���ان داخوازیەكان���ی گۆڕانە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بزوتن���ەوەی گۆڕان هان���ی توندوتیژی‬ ‫ن���ادات‌و پش���تیوانی خۆپیش���اندانی‬ ‫مەدەنیان���ەی خەڵك���ی كوردس���تان‬ ‫دەكات"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئه‌رک���ی په‌رله‌م���ان‌و‬ ‫په‌رله‌مانتارانی���ش له‌دۆخی ئێس���تادا‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆکی فراکس���یۆنی گۆڕان ده‌ڵێت‬ ‫"ئێم���ە پەرلەمانتاری���ن‌و ئەركی ئێمە‬ ‫لەپەرلەمانی كوردس���تانە‪ ،‬فراكسیۆنی‬ ‫ئێم���ە داوای لەپەرلەمانتاران نەكردوە‬ ‫بەش���داربین لەوخۆپیشادانە‌و هیوادارم‬ ‫دۆخەك���ە لەوەزیات���ر ب���ەرەو ئاڵۆزی‬ ‫نەڕوات ئەگینا پەرلەمانی كوردس���تان‬ ‫بەیەكج���اری پەكی دەكەوێت‪ ،‬ئێس���ا‬ ‫ئومێدێك ماوە ئ���ەو ئومێدەش ئەوەیە‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردس���تان نەرمی‬ ‫بنوێنێ���ت لەگەڵ هێزە سیاس���یەكان‌و‬

‫ئەگەر پارتی‬ ‫لەئاستی بارودۆخی‬ ‫ئێستادا وەاڵمی‬ ‫هێزە سیاسیەكانی‬ ‫تر نەداتەوە ئەوە‬ ‫هیچ گومانم نیە‬ ‫بارودۆخەكە ئاڵۆزتر‬ ‫دەبێت‌و كلیلی‬ ‫چارەسەر الی‬ ‫چوارالیەنەكە نەماوە‌و‬ ‫كلیلی چارەسەر الی‬ ‫پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستانە‬ ‫پەرلەمان بچێتەوە دۆخی ئاسایی خۆی‌و‬ ‫هیوادارم پارتی نەرمی بنوێنێت"‪.‬‬ ‫شیوعی‪ :‬ئه‌گه‌ری دو ئیداره‌یی هه‌یه‌‬ ‫ئەبوكاروان س���ەرۆكی فراكس���یۆنی‬ ‫حزبی شیوعی له‌په‌رله‌مانی کوردستان‬ ‫له‌ب���اره‌ی خۆپیش���اندانه‌کان پێی وایه‌‬ ‫ک���ه‌ پەیوەن���دی بەڕاگەیاندن���ی پێنج‬ ‫حیزبەكەوە هەیە‌و خۆپیشاندان ئه‌گه‌ر‬ ‫بۆ موچەو دژی‌ گەندەڵی بێت كارێكی‬ ‫ڕەواو باش���ە‌‪ ،‬بەاڵم هێرش���كردنە سەر‬ ‫باره‌گاکان لەجێگەی خۆیدا نییە "تەنها‬ ‫هێرش���بردن بۆ سەر بارەگاكانی پارتی‬ ‫ئەوەم���ان پێده‌ڵێت جۆرێك لەته‌حریک‬ ‫هه‌بێت ب���ە بەرنام���ەی حیزبەكان‪ ،‬بە‬ ‫بەرنامەیەكی تەوا‌و بێت یان نا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ئ���ەو پێنج حیزبە‬ ‫بەرپرسیاریەتی گەورەیان لەسەر شانە‬ ‫بەتایبەتی پارتی‪ .‬ئەو چوار حیزبە ‪15‬‬ ‫وەزیریان لەئەنجومەنی وەزیراندا هەیە‪،‬‬ ‫لەرێگای ئەنجومەنی وەزیرانەوە لەرێگای‬ ‫حكومەتە هاوبەشەكەیانەوە‌و پێویستی‬ ‫بەگفتوگۆ‌و هەڵوێس���ت وەرگرتن هەیە‬ ‫باوەڕناكەم سوتاندنی بارەگایەیەك هیچ‬ ‫سودێكی هەبێت"‪.‬‬ ‫ئەب���وكاروان ئاماژەی بەوەكرد ئەوان‬ ‫الیەنەكانی���ان ئاگاداركردۆتەوە كە بەو‬ ‫ئه‌قڵ���ە كارنەك���ەن ك���ێ‌ دۆڕاوەو كێ‌‬ ‫براوەیە‌و "به‌ڵکو به‌و عه‌قڵیه‌ته‌ کاربکه‌ن‬

‫دیمه‌نێک له‌خۆپیشاندانه‌کانی شاری‌سلێمانی‬

‫ک���ه‌ دۆخه‌که‌ ب���ەرەو خ���راپ دەڕوات‬ ‫داوامان لێك���ردن بەرژەوەندی میللەت‬ ‫بخەنە پێش هەم���و بەرژەوەندیەكەوە‬ ‫بەاڵم گوێیان لێنەگرتین"‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی فراکسیۆنی شیوعی پێشی‬ ‫وایه‌ که‌ له‌م دۆخه‌دا ڕاستە هەمو كورد‬ ‫زیانی لێدەكەوێ���ت‪ ،‬به‌اڵم "حیزبەكانی‬ ‫س���لێمانی‌و خەڵكی ناوچەی سلێمانی‬ ‫زیانی زیاتریان لێدەكەوێت"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئه‌گ���ه‌ری به‌رده‌وامبون���ی‬ ‫ئه‌و ئاڵۆزیان���ه‌ش‪ ،‬ئه‌بو کاروان ده‌ڵێت‬ ‫"گەرئەم دۆخە چارەسەرنەبێت ئەگەری‬ ‫دروست بونی دوئیدارەیی هەیە‪ ،‬هیوادارم‬ ‫لەدو ئیدارەی���ی خراپتر نەبێت ناكرێت‬ ‫ئەحزابی سیاس���ی كورد شەڕی داعش‬ ‫لەبەر چاونەگیرێت هێزی پێش���مەرگە‬ ‫بیری لەسەنگەرەكەی دەكردەوە بیری‬ ‫لەمنداڵەكانی دەكردەوە موچەی نەبێت‬ ‫بەاڵم هێشتا مەترس���ی شەهیدكردنی‬ ‫مناڵەكانی هەیە"‪.‬‬ ‫پارتی‪ :‬ئه‌و خۆپیشاندانانەی دەكرێت‬ ‫ملمالنێیه‌ک���ی حزبیە نەك خواس���تی‬ ‫جەماوەری‬ ‫ش���وان ئه‌حمه‌د ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫كوردس���تان لەفراكس���یۆنی پارت���ی‬ ‫ئاماژەی بەوەك���رد ئێمە لە‌و ناوچانەی‬ ‫لەژێر كۆنتڕۆڵی ئه‌واندایه‌ "بەحەزەرەوە‬

‫داوامانكردوە كە هیچ شتێكی نەخوازراو‬ ‫ڕونەدات‪ ،‬بەاڵم ناش���كرێت بەوشێوەیە‬ ‫بارەگاكان���ی پارت���ی بكرێت���ە ئامانج‌و‬ ‫خەڵكانێك هێرش بكرێتە سەریان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتیشی "بزوتنەوەی گۆران‬ ‫به‌پله‌ی یەك لەپشت ئەو بارو دۆخەوەیەو‬ ‫خۆش���ی تەحەمول���ی مەس���ئولیەت‬ ‫دەكات‪ ،‬ئه‌و خۆپیشاندانانەی دەكرێت‬ ‫ملمالنێیه‌ک���ی حزبیە نەك خواس���تی‬ ‫جەماوەری‪ ،‬چونكە دیارە ئەوانەی كە‬ ‫داوای داخوازیەكان���ی خۆی���ان دەكەن‬ ‫نە مامۆس���تا‌و نە فەرمانبەرن ئەوانەی‬ ‫دەبینرێ���ن لەڕاگەیاندن���ەكان هەمویان‬ ‫مێردمنداڵن"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌ی پارتی ئاماژە‬ ‫به‌وه‌ش ده‌کات ک���ه‌ بزوتنەوەی گۆران‬ ‫چوه‌ حكوم���ەت‌و ب���ه‌اڵم "تەحەمولی‬ ‫به‌رپرسیارێتی خۆیان نەكرد‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫هان���ی خەڵكانێك دەدەن كە هیش���تا‬ ‫مێردمنداڵن‪ ،‬ئایا كە بارەگایەك س���وتا‬ ‫موچەكە دابیندەكرێت ئایا ئەو بەرنامەی‬ ‫ئەوان دەیانەوێت جێبەجێ دەكرێت؟"‬ ‫کۆمه‌ڵ‪ :‬خۆپیشاندانه‌کان خۆڕسکن‬ ‫هەورام���ان عبدوڕەم���ان ئەندام���ی‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان لەفراكسیۆنی‬ ‫كۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت "خۆپیش���اندانەكان خۆڕسكن‌و‬

‫دەرئەنجام���ی ئەو هەم���و گه‌نده‌ڵیه‌ن‬ ‫لەكوردستان دەكرێت‪ ،‬زۆر ڕونه‌ خەڵك‬ ‫موچ���ەی نیە‪ ،‬كێش���ەی هەیە‪ ،‬قەیران‬ ‫هەی���ە‪ ،‬خۆپیش���اندانه‌کان پەیوەندی‬ ‫به‌ملمالنێی حیزبیەوە نیە"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت "دەبێ���ت هەمو‬ ‫كێش���ەكان لەناو پەرلەم���ان یەكالیی‬ ‫بكرێتەوە چونك���ە پەرلەمان نوێنه‌ری‬ ‫ڕاس���تەقینەی ئەو جەماوەرەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پەرلەمانیان پەك خس���ت بۆیە خەڵك‬ ‫ناچاربو پەنای بۆشتی تربرد"‪.‬‬ ‫یه‌کێتی‪:‬ده‌بێ���ت پێن���ج حزبه‌ک���ه‌‬ ‫بڕیارێکی بوێرانه‌ بده‌ن‬ ‫زانا عبدوڕەحمان ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫كوردس���تان له‌فراکس���یۆنی یه‌کێت���ی‬ ‫نیش���مانی له‌باره‌ی خۆپیشانده‌کانه‌وه‌‬ ‫رایگه‌یان���د "ئەوەی كە دروس���ت بوە‬ ‫خەڵكە ب���ۆ ژیان‌و بژێوی دێتە س���ه‌ر‬ ‫شه‌قام‪ ،‬پێویس���تە ڕێزی ئیرادەكەیان‬ ‫بگیرێ���ت‪ ،‬ئەبێت خەڵكی لەوە تێبگات‬ ‫كە بەس���وتاندنی ب���ارەگا‌و هەڵكوتانە‬ ‫س���ەرخەڵك چارەس���ەرنابێت‪ .‬دەبێت‬ ‫حیزبە كوردستانیەكان بەجدی كاربكەن‬ ‫لەسەر چارەس���ەركردنی داخوازیەكانی‬ ‫خۆپش���اندەران گەر دەیانەوێت‪ ،‬پێنج‬ ‫حیزبەكە دەبێ���ت بڕیارێک���ی بوێرانه‌‬ ‫بده‌ن"‪.‬‬

‫هه‌روه���ا وتیش���ی "ئه‌گ���ه‌ر بڕیار‌ه‬ ‫ئێمه‌ له‌ن���او حکومه‌تدا بمێنین‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بڕیاربده‌ی���ن هاواڵتی���ان به‌م ش���ێوه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ ڕازی نین‪ ،‬یان ئه‌وه‌تا ده‌بێت‬ ‫هه‌ڵبوه‌ش���ێته‌وه‌و حکومه‌تێک���ی نوێ‬ ‫دروستبکرێت‪ ،‬یان ده‌بێت چاره‌سه‌رێک‬ ‫بۆ ئه‌و دۆخه‌ بدۆزرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫یه‌کگرتو‪ :‬هه‌موی ماندوه‌ به‌ده‌س���ت‬ ‫ئه‌م دۆخه‌وه‌‬ ‫غەریب مس���تەفا حەمەخان ئەندامی‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان لەفراكسیۆنی‬ ‫یەكگرتو ئاماژە به‌وه‌ ده‌کات كە ئەوەی‬ ‫ڕودەدات دەرهاویش���تەی ئەو قەیرانە‬ ‫چڕو ئاڵۆزانه‌یه‌ كە لەساڵەكانی پێشتردا‬ ‫هەبوە‌و "قەیرانی سەرۆكی هەرێمیشی‬ ‫هاتەسەر‪ ،‬ملمالنێی سیاسییش بەشێكی‬ ‫زۆر كەم���ە به‌ب���ڕوای م���ن هەمو ئەو‬ ‫حاڵەتە په‌نگخواردوەیە ئەو گوشارەیە‬ ‫كە دروس���ت بوە لەدەرونی هاواڵتیانی‬ ‫ئەم نیشتمانە"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "دەچی گوێ لەپیرێژنێک‬ ‫دەگریت هاوار دەكات‪ ،‬گوێ‌ له‌منداڵێک‬ ‫دەگریت هاوار دەكات‪ ،‬هەموی ماندوه‌‬ ‫بەدەس���ت ئەم دۆخەوە‪ ،‬کرێکار ئیشی‬ ‫دەس���ت ناكەوێت كۆمپانیاكان كاریان‬ ‫وەس���تاوە‪ ،‬موچەخ���ۆران موچەی���ان‬ ‫نادرێتێ‌"‪.‬‬

‫وەزارەتی دارایی ناتوانێت سێ موچە بەیەكەوە دابین بكات‬ ‫گۆڕان‪ :‬له‌هه‌رێمدا دو وه‌زاره‌تی دارایی‌و دو قاسه‌ هه‌یه‌‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئەحمەد‬ ‫فەرمانبەران‌و مامۆستایان لەیەكەم‬ ‫رۆژی خۆپیشاندانەكانەوە داوادەكەن‬ ‫حكومەتی هەرێم موچەی سێ مانگی‬ ‫رابردویان پێبدات‪ ،‬بەاڵم بەپێی‬ ‫زانیاریەكانی ئاوێنە هەرگیز حكومەت‬ ‫ناتوانێت سێ موچە بەیەكەوە بدات‪،‬‬ ‫پەرلەمانتارێكی پارتی ئاماژە بەوە‬ ‫دەكات ئەوان چەندین جار بۆ خەڵكیان‬ ‫رونكردوەتەوە نەوت چۆن دەفرۆشرێت‌و‬ ‫داهاتەكەی چۆنە‌و چەند موچەی‬ ‫پێی دابین دەكرێت‪" ،‬بەاڵم چەند‬ ‫پەرلەمانتارێك دەیانەوێت ئاژاوە بنێنەوە‬ ‫بەلێدوانی درۆ‌و وتنی ژمارەی هەڵە"‪.‬‬ ‫ئەندامی لیژنەی دارایی‌و پەرلەمانتاری‬ ‫پارتی لەپەرلەمانی كوردس���تان دلش���اد‬ ‫شەعبان لەبارەی دابین كردنی موچە بۆ‬ ‫فەرمانبەران بۆ ئاوێنە وتی "با نەوشیروان‬ ‫مس���تەفا گردەكەی خۆی بفرۆش���ێت كە‬ ‫نزیك���ی ‪ 100‬ملیۆن دۆالر دەكات موچەی‬ ‫ن���ەك س���ێ دە مانگ���ی مامۆس���تایان‌و‬

‫فەرمانبەران���ی پێدابی���ن دەكرێت‪ ،‬یان‬ ‫ه���ەر بەو پارەیەش دەتوانێت بەردەوامی‬ ‫بەپالنەكەی بدات بۆ ئاژاوەگێری‌و هێرش‬ ‫كردنە سەر بارەگاكانی پارتی"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "نەوش���یروان مستەفا‬ ‫بەرپرسیاری یەكەمە لەدواكەوتنی موچە‬ ‫بەوەی ئ���ەو لێدوانە چەواش���ەكاریانەی‬ ‫پەرلەمانتارەكان���ی داویان���ە‌و دەڵێـ���ن‬ ‫لەحكومەت پ���ارە هەیە‌و ئ���ەو نەوتەی‬ ‫رەوان���ە دەكرێ���ت دەتوانرێ���ت تەواوی‬ ‫پێداویستیەكان دابین بكات كە لەبنەڕەتدا‬ ‫ئەس���ڵ‌و ئەساس���ی نی���ە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫وەزیری دارایی كە لەس���ەر پشكی گۆڕان‬ ‫هاتوەتە پەرلەمان هەموی رونكردەوەتەوە‬ ‫كە چۆن���ە‌و چەند دەفرۆش���رێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوانە هەر بەردەوامن لەچەواشە كردنی‬ ‫خەڵك"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژەی بەوەش كرد كەوا چەند‬ ‫پەرلەمانتارێكی ئەو چوار حزبە دەیانەوێت‬ ‫كودەتا بەس���ەر دەسەاڵت‌و پارتیدا بکەن‬ ‫"ئەگ���ەر ئ���ازان با ئەوان بچ���ن موچەی‬ ‫فەرمانب���ەران دابین بكەن‪ ،‬ئێمە لەالیەن‬ ‫خۆمانەوە هەزار جار رونكردنەوەمان داوە‬

‫چەند ن���ەوت دەفرۆش���رێت‌و داهاتەكەی‬ ‫چه‌نده‌و چۆن موچە دابین دەكرێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "حكوم���ەت وەاڵمی‬ ‫گێرەش���ێوێنانی نەوش���یروان مس���تەفا‬ ‫ناداتەوە ك���ە خۆی لەواڵتان���ی دەرەوە‬ ‫رۆژان���ە بەچەندین دەفت���ەر دۆالر خەرج‬ ‫دەكات لەگ���ەڵ كوڕەكانی لێرەش كوڕی‬ ‫خەڵك بەكوشتن دەدات"‪.‬‬ ‫پەرلەمانت���اری فراكس���ۆنی گ���ۆڕان‌و‬ ‫ئەندامی لیژنەی س���امانە سروشتیەكان‬ ‫فای���ه‌ق مس���تەفا ئ���ەوەی ب���ۆ ئاوێنە‬ ‫رونك���ردەوە که‌ لەكابینەی حكومەتدا دو‬ ‫وەزارەتی دارایی هەیە دو قاسەش هەیە‬ ‫"یەكیان پەیوەندی بەوەزارەتی داراییەوە‬ ‫هەیە ئەویتری���ان پەیوەندی بەوەزارەتی‬ ‫سامانە سروشتیەكانەوە هەیە هەردوالیان‬ ‫مامەڵ���ە بەداهاتی نەوتەوە دەكەن‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەپەرلەم���ان داوامان كرد هەردو وەزیری‬ ‫دارایی‌و سامانە سروشتیەكان بانگهێشتی‬ ‫پەرلەمان بكەین‪ ،‬بۆ ئەو مەبەستە وەزیری‬ ‫دارای���ی لەگەڵ هەردو لیژن���ەی دارایی‌و‬ ‫س���امانە سروش���تیەكان كۆبوەوە‌و ئێمە‬ ‫قاسەكەی وەزارەتی داراییمان هەڵتەكاند‬

‫بەتاڵ بو دو جۆرە پارەی تێدایە بەشێكی‬ ‫داهاتی نەوتە كە بۆ موچەیە‌و بەشەكەی‬ ‫ت���ری داهاتی ناوخۆیە ك���ە بۆ بودجەی‬ ‫تەشغیلیە"‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارەك���ەی فراكس���ۆنی گۆڕان‬ ‫ئەوەشی خس���تەڕو "ئەوەی دەمێنێتەوە‬ ‫بەبۆری دەفرۆش���رێت بەش���ێكی تریشی‬ ‫بەتەنك���ەر دەفرۆش���رێت هەروەها ‪150‬‬ ‫ه���ەزار بەرمیلیش دەدرێت بەدو پااڵوتگە‬ ‫ناوخۆیەكە‌و موشتەقاتەكانی دەفرۆشنەوە‬ ‫بەدەر لەوەش بڕێكی تری نەوت دەدرێت‬ ‫بەپااڵوگ���ە نایاس���ایەكان ك���ە بڕەكەی‬ ‫نادیارە"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "بەپێ���ی ئەو پالن‌و‬ ‫بەرنامەیەی وەزیری سامانە سروشتیەكان‬ ‫س���ەبارەت بەفرۆش���تنی نەوت بەئێمەی‬ ‫راگەیاندوە‌‪ ،‬قاسەكەی وەزارەتی سامانە‬ ‫سروش���تیەكان دەتوانێت موچەی س���ێ‬ ‫مانگی فەرمانبەران دابین بكات"‪.‬‬ ‫س���ۆران عومەر ئەندام���ی پەرلەمانی‬ ‫كوردس���تان لەلیژنەی دارای���ی لەبارەی‬ ‫ئەوەی حكومەت دەتوانێت س���ێ موچە‬ ‫بەیەكەوە دابین بكات بە ئاوێنەی راگەیاند‬

‫"هیچ ش���تێك نەماوە بەن���اوی حكومەت‬ ‫تاكو سێ موچە دابین بكات‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫بەش���ەهید بونی پێنج خۆپیشاندەر دەبو‬ ‫حكوم���ەت دەستیلەكاربكێش���ایەتەوە‌و‬ ‫وەاڵم���ی داخ���وازی خۆپیش���اندەرانی‬ ‫بدایەتەوە‪ ،‬بەاڵم ئ���ەو ئاڵۆزیە ئەنجامی‬ ‫شكستخواردوی حكومەتە كە ئەركەكانی‬ ‫خ���ۆی جێبەج���ێ‌ نەك���ردوەو مافەكانی‬ ‫خەڵك���ی دابی���ن نەك���ردوە‪ ،‬هەروەه���ا‬ ‫مان���ەوەی ئەو چوار حزب���ە لەحكومەت‬ ‫توڕەیی خەڵك زیاتر دەكات"‪.‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ەوەی پەرلەمانتارێك���ی‬ ‫پارتی ئ���ەوەی راگەیاندبو ك���ەوا چەند‬ ‫پەرلەمانتارێك���ی ئەو چوار حزبە بونەتە‬ ‫ه���ۆكاری ئ���ەو ئاڵۆزیەی ئێس���تا‪ ،‬ئەو‬ ‫پەرلەمانت���ارەی فراكس���ۆنی كۆم���ەڵ‬ ‫وتی "ئێمە پاس���ەوانی هی���چ بارەگایەك‬ ‫نین تاوەك���و تەقەمان لەك���وڕی خەڵك‬ ‫كردبێت ئێمە نوێنەری خەڵكین‌و بەرگری‬ ‫لەمافەكانیان دەكەین‪ ،‬هاواڵتیان دو ساڵە‬ ‫تەحەمولیان كردوە‪ ،‬بەاڵم ئیتر زۆر بێزار‬ ‫بون ئەو دۆخەی لێكەوتەوەو پەرلەمانی‬ ‫كوردستانیش نوزەی تێدا نەماوە"‪.‬‬

‫ئێمە نوێنەری خەڵكین‌و‬ ‫بەرگری لەمافەكانیان‬ ‫دەكەین‪ ،‬هاواڵتیان‬ ‫دو ساڵە تەحەمولیان‬ ‫كردوە‪ ،‬بەاڵم ئیتر زۆر‬ ‫بێزار بون ئەو دۆخەی‬ ‫لێكەوتەوەو پەرلەمانی‬ ‫كوردستانیش نوزەی‬ ‫تێدا نەماوە‬

‫عێراق‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫هاتنی‌ روسه‌كان زیان یان سود به‌كورد ده‌گه‌یه‌نێت؟‬

‫‪7‬‬

‫هه‌رێم ‌ی كوردستان ناتوانێت هیچ مه‌رجێك بۆ هێرشه‌كان ‌ی روسیا دابنێت‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئه‌حمه‌د‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ دو ساڵی‌ رابردودا‌و دوای‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫پێكهێنانی‌ هاوپه‌یمانی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌ی‌ گروپه‌ چه‌كداره‌كانی‌‬ ‫داعش تا ئێستا نه‌توانراوه‌ ئه‌و هێزه‌‬ ‫چه‌كداره‌ توندڕه‌وه‌ له‌ناو خاكی‌ عێراق‬ ‫ده‌ربكرێت‪ ،‬ئایا هاتنی‌ روسه‌كان بۆ‬ ‫نێو هاوكێشه‌ی‌ روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ داعش‬ ‫ده‌توانێت ئه‌و ئامانجه‌ به‌دیبهێنێت؟‬ ‫ئه‌ندامی‌ لیژنه‌ی‌ ئاس���ایش‌و به‌رگری‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق كامه‌ران‬ ‫مه‌ال حه‌س���ه‌ن له‌ب���اره‌ی‌ هاوپه‌یمانیه‌‬ ‫چوارقۆڵیه‌ك���ه‌‌و به‌ش���داری‌ روس���یا‬ ‫له‌روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ داع���ش به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان���د "بێگومان روس���یا واڵتێكی‌‬ ‫مح���وه‌ری‌ گه‌وره‌ی���ه‌ له‌ملمالنێ���كان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مریكاو رۆژئ���اوا رۆڵی‌ خۆی‬ ‫هه‌یه‌ له‌ناوچه‌ك���ه‌دا‌و هه‌روه‌ها به‌دوای‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان���ی‌ خۆی���دا ده‌گه‌ڕێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئێس���تادا دۆس���تی‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫روس���یا ئێ���ران‌و س���وریایه‌ به‌پل���ه‌ی‌‬ ‫یه‌كه‌م ئێس���تاش عێراقیش به‌ش���دار‬ ‫ده‌بێ���ت له‌و هاوپه‌یمانی���ه‌ چوارقۆڵیه‌‬ ‫دژ به‌هێ���زه‌ چه‌كداره‌كان���ی‌ داع���ش‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش پێویس���تمان ب���ه‌و هاوكاریه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆ عێراق به‌گش���تی‌‬ ‫به‌كوردیش���ه‌وه‌ گرینگ���ه‌ روس���یاش كرد كه‌ واپێویسته‌ كوردیش له‌و ژوره‌دا‬ ‫به‌ش���دار بێ���ت له‌روبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ به‌شدار بێت ئێمه‌ وه‌كو په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫تیرۆرس���تانی‌ داع���ش ه���ه‌م ل���ه‌روی‌ كورد داوام���ان كردوه‌ كه‌ به‌ش���داری‌‬ ‫زانی���اری‌ هه‌واڵگریه‌وه‌‌و ه���ه‌م له‌روی‌ پێبكرێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌هی‌ ئه‌و ژوره‌ تایبه‌ته‌‬ ‫ئاسمانیش���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ وا چاوه‌ڕوان به‌كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ زانی���اری‌ هه‌وڵگری‌‬ ‫ده‌كرێ���ت ده‌وری‌ كاریگ���ه‌ر ببینێ���ت ده‌رباره‌ی‌ هێ���زه‌ چه‌كداره‌كانی‌ داعش‬ ‫له‌داهاتو له‌دژایه‌تی‌ كردن‌و له‌ناوبردنی‌ له‌سه‌ر خاكی‌ عێراق‌و چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫له‌رێگای‌ هێرشه‌ ئاسمانیه‌كانی‌ روسیا‪،‬‬ ‫داعش له‌ناو خاكی‌ عێراق"‪.‬‬ ‫هاوپه‌یمان���ی‌ چوارقوڵ���ی‌ له‌به‌غدای‌ هێزی‌ پێش���مه‌رگه‌ش له‌دوری‌ ‪ 1500‬كم‬ ‫پایته‌ختی‌ عێ���راق ژورێك���ی‌ زانیاری‌ له‌داع���ش زۆر به‌بوێ���ری‌‌و خوڕاگریه‌وه‌‬ ‫هه‌واڵگ���ری‌ پێكهێنراوه‌ به‌به‌ش���داری‌ به‌رگری‌ ده‌كات‌و روب���ه‌روی‌ ئه‌و هێزه‌‬ ‫هه‌ر چوار ده‌وڵه‌ته‌ك ‌ه بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‌ چه‌ك���داره‌ بۆت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌ مافی‌‬ ‫زانیاری‌ له‌سه‌ر گروپی‌ چه‌كداری‌ داعش‪ ،‬خۆیه‌تی‌ زانیاری‌ له‌باره‌ی‌ ئه‌و هێزه‌وه‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ به‌شداری‌ كورد له‌و ژوره‌دا ئه‌و بزانێ���ت بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ باش���تر بتوانێت‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌ی‌ عێ���راق ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ روبه‌روی‌ بێته‌وه‌"‪.‬‬

‫واپێویسته‌ كوردیش‬ ‫له‌و ژوره‌دا به‌شدار‬ ‫بێت له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌و ژوره‌ تایبه‌ته‌‬ ‫به‌كۆكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫زانیاری‌ هه‌وڵگری‌‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ هێزه‌‬ ‫چه‌كداره‌كانی‌ داعش‬ ‫به‌شداری فڕۆکه‌کانی روسیا له‌جه‌نگی سوریادا‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ كورد له‌به‌غداو ئه‌ندامی‌ كۆتایی‌ هێنانه‌ به‌داعش له‌سه‌ر خاك ‌‬ ‫ی‬ ‫لیژنه‌ی‌ ئاس���ایش‌و به‌رگری‌ هۆش���یار عێراق ئه‌و هاوپه‌یمانیه‌ هه‌ر ده‌وڵه‌تێك‬ ‫عه‌بدواڵ پێیوایه‌ هاوپه‌یمانی‌ چوارقۆڵی‌ به‌شه‌ش راوێژكار به‌شداری‌ كردوه‌ سێ‬ ‫ئامانجیان له‌ناوبردنی‌ هێزی‌ تیرۆرستی‌ مانگ ده‌وڵه‌تێك سه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌كات‬ ‫داعشه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ هیچ زیانێكی‌ نابێت‌و ج���اری‌ یه‌ك���ه‌م عێراق س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫بۆ كوردو عێراقیش باشه‌‪ ،‬له‌مباره‌یه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌و هاوپه‌یمانیه‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "له‌دو ساڵی‌ مه‌سه‌له‌ی‌ زیاتر بۆ كۆكردنه‌وه‌ی‌ زانیاریه‌ له‌سه‌ر‬ ‫تی���رۆر هاتوه‌ته‌ پێش���ه‌وه‌ به‌تایبه‌تی‌ داعش"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش ك���رد‬ ‫گروپ���ی‌ داعش‪ ،‬به‌ش���داری‌ ئه‌مریكاو‬ ‫پێكهێنانی‌ هاوپه‌یمان���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ كه‌ باش���ی‌ ئه‌و هاوپه‌یمانی���ه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ب���ۆ له‌ناوبردنی‌ داع���ش ده‌ركه‌وت كه‌ ئامانجیان هاوبه‌ش���ه‌ ب���ۆ له‌ناوبردنی‌‬ ‫شکس���تێكی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ هێن���اوه‌‪ ،‬ئه‌و داعش‪ ،‬س���ه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراقیش‬ ‫شکس���ته‌ وای‌ ك���رد هاوپه‌یمانێك���ی‌ راگه‌یاندوه‌ ك���ه‌وا هیچ رێگرێك نیه‌ بۆ‬ ‫نوێ‌ بێته‌ ئاراوه‌ به‌به‌ش���داری‌ روسیا‌و هێرشی‌ چه‌كداری‌ روسیا بۆ له‌ناوبردنی‌‬ ‫س���وریا‌و ئێران‌و عێراق كه‌ ئامانج لێی‌ داعش له‌ن���او خاكی‌ عێراقدا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬

‫ڤالدیمیر پوتین‬

‫ئ���ه‌و هاوپه‌یمانی���ه‌ هی���چ زیانێك���ی‌‬ ‫نیه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئامانجی���ان ته‌نها‬ ‫له‌ناوبردنی‌ هێزه‌ چه‌كداره‌كانی‌ داعشه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش بۆ ك���ورد‌و عێراقیش گرینگه‌‬ ‫به‌مه‌رجێ���ك عێ���راق نه‌بێته‌ ش���وێنی‌‬ ‫دابه‌ش كردن له‌الیه‌ن هێزه‌ زلهێزه‌كان‪،‬‬ ‫وتیشی‌"هه‌رێمی‌ كوردستانیش ناتوانێت‬ ‫هیچ مه‌رجێك بۆ هێرش���ه‌كانی‌ روسیا‬ ‫دابنێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌راگه‌یه‌نراوێك���دا ئ���ه‌وه‌ی‌ خس���ته‌رو‬ ‫كه‌وا ئه‌وان پێش���وازی‌ له‌واڵتی‌ روسیا‬ ‫ده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ داعش‬ ‫هاوكاری‌ پێش���مه‌رگه‌ بكات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر هه‌ماهه‌نگ���ی‌‌و كاری‌ هاوبه‌ش‬

‫روسییه‌كی‌ به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك عێراقی‌‬ ‫پرۆفایل‬ ‫به‌ش���داری‌ هێرش���ی‌ راس���ته‌وخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫فڕۆكه‌كانی‌ روس���یا بۆ س���ه‌ر داعش‪،‬‬ ‫پوتین���ی‌ له‌نێ���و‌ ش���یعه‌كانی‌ عێراقدا‬ ‫هه‌رچی‌ زیاتر به‌قه‌د‌رو خۆشه‌ویس���ت‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت نوكته‌یه‌ك به‌س���ه‌ر‬ ‫زاری‌ زۆرب���ه‌ی‌ ئه‌وانه‌وه‌ی���ه‌ كه‌ گوایه‌‬ ‫باب���ی‌ پوتی���ن به‌ڕه‌چه‌ڵ���ه‌ك خه‌ڵكی‌‬ ‫ناسریه‌یه‌‪.‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی ش���یعه‌كان پێش���وازیان‬ ‫له‌ده‌س���تێوه‌ردانی س���ه‌ربازی روسیا‬ ‫كرد ب���ه‌و پێیه‌ی رێس���اكانی گه‌مه‌كه‌‬ ‫ده‌گۆڕێت‬ ‫پوتی���ن له‌تۆڕه‌كان���ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫فه‌یسبوك‌و تویته‌ری‌ شیعه‌كانی‌ عێراقدا‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌ی���ه‌ك س���تایش ده‌كرێت كه‌‬ ‫نازناوی "هاواڵتی شه‌ره‌فی عێراقیان"‬ ‫پێبه‌خش���یوه‌‪ ،‬به‌ش���ێك له‌شیعه‌كان‬ ‫وێن���ه‌ی تایبه‌ت���ی‌ په‌یج���ی‌ خۆی���ان‬ ‫ده‌گۆڕن به‌وێنه‌ی‌ پوتین‌و داوا ده‌كه‌ن‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ی عێراق���ی بدرێتێ‌‌و ده‌ڵێن‬ ‫"تازه‌ زانیومانه‌ پوتین شیعه‌یه‌"!‬ ‫ئێس���تا له‌نێ���و ئه‌وان���دا نوكته‌یه‌ك‬ ‫زۆر ب�ڵ�اوه‌ ك���ه‌ گوای���ه‌ ڤالدیمی���ر‬ ‫پوتین به‌ڕه‌چه‌ڵ���ه‌ك عێراقییه‌‌و ناوی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ی "عه‌بدولئه‌می���ر ئه‌ب���و‬ ‫تین"ه‌‪.‬‬ ‫نوكته‌ك���ه‌ ده‌ڵێت‪ :‬باوك���ی پوتین‬ ‫به‌قاڵ‌‌و خه‌ڵكی ناس���ریه‌ بو‪ ،‬هه‌نجیر‬ ‫(تین)ی ده‌فرۆشت‌و پێیانده‌وت "ئه‌بو‬ ‫تی���ن"‪ .‬دوای جه‌نگی دوه‌می‌ جیهانی‪،‬‬ ‫ئه‌بوتین ده‌ڕوا بۆ روسیا‌و له‌وێ‌ ده‌ژی‌و‬

‫كچێكی شۆخ‌و ش���ه‌نگی‌ روسی سورو‬ ‫سپی ده‌هێنێت‌و كوڕێكی ده‌بێت ناوی‬ ‫ده‌نێت "عه‌بدول ئه‌میر"‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫روس���ه‌كان ناوه‌كه‌ی���ان به‌باش���ی‌ بۆ‬ ‫ناهێنرێته‌ سه‌ر زار‪ ،‬به‌"ڤالدیمیر" بانگی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬به‌"ئه‌بو تین"ی‌ باوكیش���ی‬ ‫ده‌ڵێن "پوتین"‪.‬‬ ‫ڤالدیمی���ر پوتین ك���ه‌ دوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫مانگ���ی‌ رابردو گه‌وره‌تری���ن مزگه‌وتی‬ ‫جیهانیی‌ له‌مۆس���كۆ كرده‌وه‌‪ ،‬دونیای‌‬ ‫به‌هێرش���ی فڕۆكه‌كانی روسیا بۆ سه‌ر‬ ‫نه‌یارانی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د غافلگیر‬ ‫كرد‪ ،‬هه‌فته‌ی‌ رابردو پێینایه‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫‪ 63‬ساڵییه‌وه‌‪.‬‬ ‫باپیری ئه‌م س���ه‌رۆكه‌ ن���اوداره‌ كه‌‬ ‫پێیخۆش نیه‌ به‌قه‌یس���ه‌ر یان سزاری‬ ‫روس���یا ن���او ببرێت‪ ،‬چێش���تلێنه‌ری‬ ‫تایبه‌تی لینین‌و س���تالین بوه‌و دایك‌و‬ ‫باوكیشی كرێكاری كارگه‌ بون‪.‬‬ ‫پوتی���ن له‌تافی الوێتیدا ش���ه‌یدای‬ ‫كه‌س���ایه‌تییه‌ هه‌واڵگرییه‌كانی روسیا‬ ‫بوه‌‪ ،‬له‌لیننیگراد بڕوانامه‌ی‌ له‌یاس���ادا‬ ‫به‌ده‌س���تهێناوه‌و به‌ئه‌ندام���ی پارتی‬ ‫كۆمۆنیس���ت‌و تا ئێس���تاش به‌فه‌رمی‬ ‫ده‌ستی له‌و پارته‌ نه‌كێشاوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ته‌مه‌نی ‪ 21‬ساڵیدا له‌گ ‌هڵ‌ "لۆدمیال"‬ ‫هاوسه‌رگیریی كردوه‌و دو كچیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫دوای ‪ 30‬س���اڵ‌ پێكه‌وه‌ ژیان پوتین‌و‬ ‫لۆدمیال له‌كۆش���كی كرملی���ن له‌یه‌ك‬ ‫جیابونه‌وه‌یان به‌شێوه‌یه‌كی‌ مه‌ده‌نیانه‌‬ ‫راگه‌یاند‪.‬‬ ‫له‌ته‌مه‌ن���ی ‪ 24‬س���اڵییه‌وه‌ كاری‌‬

‫له‌ده‌زگای‌ هه‌واڵگری‌ س���ۆڤیه‌ت ‪KGB‬‬ ‫كردوه‌‪ .‬ئه‌فسه‌ری ‪ KGB‬بوه‌ له‌ئه‌ڵمانیا‬ ‫له‌نێوان سااڵنی‌ ‪ 1985‬تا ‪.1990‬‬ ‫رۆژی ‪9‬ی ئاب���ی‌ ‪ ،1999‬رۆژێك���ی‌‬ ‫جیاوازی ژیانی‌ پوتینه‌‪ ،‬له‌سه‌رله‌به‌یانی‌‬ ‫ئه‌و رۆژه‌دا به‌سه‌رۆكی ده‌زگای‌ هه‌واڵگری‌‬ ‫روسیا ‪FSB‬ی‌ بو (ده‌زگای‌ جێنشینی‌‬ ‫‪ )KGB‬له‌الیه‌ن "بۆریس یه‌لتس���ین"ی‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ روس���یاوه‌ به‌یاری���ده‌ده‌ری‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زیری ئه‌وكات "س���ێرگی‬ ‫سپاس���تین" دیاریكرا‪ ،‬هێش���تا چه‌ند‬ ‫كاتژمێرێك به‌س���ه‌ر ئه‌م دیاریكردنه‌دا‬ ‫تێنه‌پ���ه‌ڕی‌ ب���و ك���ه‌ كابینه‌ك���ه‌ی‬ ‫"سپاس���تین" متمانه‌ی‌ لێسه‌ندرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌نیوه‌ڕۆی‌ ئه‌و رۆژه‌دا ئه‌ركی سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانی پێسپێردرا‌و ئێواره‌ی هه‌مان‬ ‫رۆژیش كه‌ یه‌لتسین باری ته‌ندروستی‬ ‫تێكچو‪ ،‬ناوبراو رایسپارد كه‌ "پوتین"‬ ‫ببێته‌ جێنشینی‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی ‪200‬یش���دا له‌ركه‌به‌ره‌‬ ‫به‌هێزه‌كان���ی‌ ب���رده‌وه‌و به‌س���ه‌رۆك‬ ‫كۆم���اری‌ روس���یا هه‌ڵبژێ���ردرا‪ ،‬ئه‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ س���ه‌ركرده‌كانی رۆژئاوای‬ ‫سه‌رسام كرد‪.‬‬ ‫دوه‌می���ن‌و چواره‌می���ن‬ ‫ئ���ه‌و‬ ‫س���ه‌رۆككۆماری روس���یایه‌ دوای‬ ‫هه‌ره‌س���هێنانی یه‌كێت���ی س���ۆڤیه‌ت‌و‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪1999‬ه‌وه‌ تا ئێستا به‌رده‌وام‬ ‫له‌پۆس���تی س���ه‌رۆك كۆمارو سه‌رۆك‬ ‫وه‌زی���ری روس���یادا ب���وه‌‪ .‬دو خولی‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ل���ه‌‪2000‬ه‌وه‌ ت���ا ‪2008‬‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ ئ���ه‌و واڵته‌ بوه‌و پاش���ان‬

‫له‌‪2008‬ه‌وه‌ بوه‌ به‌س���ه‌رۆك وه‌زیر تا‬ ‫‪ ،2012‬پاش ئه‌مه‌ش بۆ سێهه‌مین جار‬ ‫بوه‌وه‌ به‌سه‌رۆك كۆماری روسیا‪.‬‬ ‫زۆرێك پێیانوایه‌ پوتین ئه‌ندازیاری‌‬ ‫بوژان���ه‌وه‌ی‌ روس���یا‌و ده‌رهێنان���ی‌‬ ‫ئ���ه‌و واڵته‌ ب���وه‌ له‌و دۆزه‌خ���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ یه‌لتس���یندا تێیكه‌وتبو‪،‬‬ ‫ئابوری‌ روس���یای‌ به‌هێز ك���رد‌و رۆڵی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ هه‌رچی‌ زیاتر كارا كرد‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریش���دا تۆمه‌تب���ار ده‌كرێت‬ ‫ب���ه‌وه‌ی‌ روب���ه‌ری ئ���ازادی نه‌یاران‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوس���انی‌ س���ه‌ربه‌خۆی‌ ل���ه‌و‬ ‫واڵته‌دا ته‌نگت���ر كردوه‌ته‌وه‌‪ .‬هاوكات‬ ‫روسیای‌ سه‌رده‌می‌ پوتین تاكه‌ واڵتی‌‬ ‫ئه‌وروپایه‌ كه‌ به‌یاسا هۆمۆسێكسوالی‌‬ ‫قه‌ده‌غه‌ كردوه‌‪.‬‬ ‫پوتی���ن ك���ه‌ زمانه‌كان���ی ئه‌ڵمانی‌و‬ ‫ئینگلی���زی به‌باش���ی‌ ده‌زانێ���ت‪،‬‬ ‫به‌وه‌رزش���كارترین س���ه‌رۆكی جیهان‬ ‫ده‌ناسرێت‪ ،‬ئه‌و یاریزانێكی ئاستبه‌رزی‌‬ ‫جۆدۆو بۆكسێنه‌و رۆژانه‌ش كاتژمێرێك‬ ‫خه‌ریكی مه‌له‌كردنه‌‌و خولیای‌ لێخۆڕینی‌‬ ‫ژێر ده‌ریای���ی‌و فڕۆكه‌ی���ه‌‌و باكی‌ نیه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ی‌ به‌نیوه‌روت���ی‌ وێن���ه‌ بگرێ‌‌و‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كانیش���دا باڵوبێت���ه‌وه‌‌و‬ ‫زۆر حه‌زیشی‌ به‌پۆش���ینی‌ جلوبه‌رگی‌‬ ‫ره‌سمی‌‌و بۆینباخ به‌ستن نییه‌‪.‬‬ ‫پوتین ك���ه‌ به‌یه‌كێك له‌كاریگه‌رترین‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌دارانی جیهان داده‌نرێت‪،‬‬ ‫رۆڵێك���ی‌ كاراو گرن���گ له‌روداوه‌كانی‌‬ ‫ئه‌م���ڕۆی‌ ئۆكرانیا‌و س���وریا‌و عێراقدا‬ ‫ده‌بینێت‪.‬‬

‫له‌نێوان هاوپه‌یمانێت���ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‌و‬ ‫واڵتی‌ روس���یا ل���ه‌دژی‌ داعش هه‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌ ئه‌نجامی‌ باش���ی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی‌ جه‌بار ی���اوه‌ر ئه‌مینداری‌‬ ‫گشتی‌ وه‌زاره‌تی‌ پێش���مه‌رگه‌ له‌چه‌ند‬ ‫لێدوانێكی‌ پێشوتردا ئه‌وه‌ی‌ راگه‌یاندبو‬ ‫كه‌وا به‌هیچ شێوه‌یه‌ك كورد ئاگاداری‌‬ ‫پێكهێنانی‌ ئه‌و هاوپه‌یمانیه‌ چوارقۆڵیه‌‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌ به‌ش���ێك نابێت له‌و‬ ‫هاوپه‌یمانی���ه‌ ب���ۆ روبه‌روبون���ه‌وه‌ی‌‬ ‫تیرۆرس���تانی‌ داع���ش‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌و بۆ‬ ‫ئاوێنه‌ ئه‌وه‌ی‌ خس���ته‌رو كه‌ پشتگیری‌‬ ‫راگه‌یه‌نراوه‌كه‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ده‌كات‌و هه‌مان بۆچونی‌ هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫بێکاریی‪ ..‬مۆته‌که‌ی ژیانی گه‌نجانی هه‌رێم‬

‫وه‌زاره‌تی کاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی به‌دو پالن روبه‌روی بێکاری ده‌بێته‌وه‌‬

‫له‌چاوه‌ڕوانی کاردا‬ ‫ئا‪ :‬ئیمان زەندی‬ ‫بێکاریی وه‌ک مۆته‌که‌یه‌ک به‌ناو‬ ‫گه‌نجاندا باڵوبوه‌ته‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌ک‬ ‫جیاوازی ناکات له‌نێوان خاوه‌ن‬ ‫بڕوانامه‌و بێ بڕوانامه‌دا‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی‬ ‫کاروباری کۆمه‌اڵیه‌تی باس له‌دو‬ ‫پالنی وه‌زاره‌ته‌که‌ی ده‌کات بۆ‬ ‫ڕوبه‌ڕوبه‌نه‌وه‌ی بێکاری‪ ،‬گه‌نجێکی‬ ‫بێکاریش ده‌ڵێت "ده‌رچوانی کۆلێژی‬ ‫کشتوکاڵ که‌ کاریان ده‌ستنه‌که‌وێت‪،‬‬ ‫وه‌زاره‌ت ئه‌و کۆلێژه‌ دابخات باشتره‌"‪.‬‬ ‫محه‌م���ه‌د کان���ی‪ ،‬بەڕێوەب���ەری‬ ‫ڕاگەیاندن���ی وه‌زاره‌ت���ی كاروكاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی له‌ب���اره‌ی ه���ۆکاری‬ ‫بێکاریی���ه‌وه‌ ده‌ڵێت "هۆكاری گەورەی‬ ‫بێ���کاری دیارە كە قەیران���ی داراییە‪,‬‬ ‫لەگەڵ ئەو بارودۆخەی كە كوردستانی‬

‫تێکەوتوە‪ ،‬هەروەه���ا بڕینی موچەش‬ ‫لەالیەن بەغداوە ك���ە ئەمەش یەكێكە‬ ‫لەتایبەتترین هۆكاره‌کان لەبەرزبونەوەی‬ ‫ڕێژەی بێكاری‪".‬‬ ‫تائێس���تا له‌هه‌رێم���ی کوردس���تان‬ ‫ئامارێک���ی ورد له‌به‌رده‌س���ت نییه‌ که‌‬ ‫رێ���ژه‌ی بێکاریی ده‌ربخ���ات‪ ،‬محه‌مه‌د‬ ‫کانی له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت "راس���ته‌ تا‬ ‫ئێس���تا هیچ ئامارێكمان لەبەردەست‬ ‫نی���ە بۆ دیاریكردنی ڕێ���ژەی بێكاری‪،‬‬ ‫لێ���رەدا وەزارەت���ی پالندان���ان ئ���ەم‬ ‫ئەركەیان لەسەر شانە نەك کاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتی"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئه‌وه‌ی بۆچی تا ئێس���تا‬ ‫نه‌یانتوانی���وه‌ ئام���اری بێ���کاری‬ ‫ده‌ستبخه‌ن‪ ،‬ده‌ڵێت "لەبارودۆخێكی وا‬ ‫ناهەمواردا كە هەرێمی گرتۆتەوە دیاری‬ ‫ناكرێت‪ ،‬دەی���ان كۆمپانی���ا هەیە كە‬ ‫كارمەندان���ی ناردۆتەوە بۆ ماڵەكانیان‬ ‫بەه���ۆی بێكاری���ی‌و بێبازاڕییان‪ ،‬بۆیە‬

‫ناتوانین لەماوەیەكی كورتدا ئامارێكی‬ ‫ورد ده‌ربکه‌ین"‪.‬‬ ‫کاوان محه‌م���ه‌د‪ ،‬گه‌نجێکی ده‌رچوی‬ ‫زانکۆیه‌ که‌ س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ماوه‌ی‬ ‫‪ 3‬س���اڵه‌ زانکۆی ته‌واوک���ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ت���ا ئێس���تا کاری ده‌س���تنه‌که‌وتوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت "من کۆلێژی کش���توکاڵم‬ ‫ته‌واوک���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌رچوان���ی‬ ‫کۆلێژه‌که‌ی من که‌مترین که‌سیان تێدا‬ ‫داده‌مه‌زرێت‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ له‌که‌رتی‬ ‫تایبه‌تیش���دا هه‌لی کارمان زۆر که‌مه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ به‌رده‌وام بێت‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی ب���ااڵ ئه‌و کۆلێژه‌‬ ‫دابخات زۆر باشتره‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و گه‌نجه‌ ئام���اژه‌ به‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫چه‌ن���د جارێ���ک له‌هه‌ندێ���ک ش���وێن‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی کاتی کاری کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دواتر له‌گه‌ڵ س���ه‌ره‌تای ئه‌م قه‌یرانه‌دا‬ ‫کاره‌که‌ی له‌ده‌ستداوه‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی وه‌زاره‌تی کاروباری‬

‫کۆمه‌اڵیه‌ت���ی ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌کات که‌‬ ‫لەئێس���تادا وەزارەته‌که‌ی���ان دو پالنی‬ ‫داناوە ب���ۆ که‌مکردن���ه‌وه‌ی بێکاریی‪،‬‬ ‫ئەویش لەماوەیەكی دیاریكراو جێبەجێ‌‬ ‫دەكرێ���ت‪" ،‬ئەگەر بین���ەری هەمو ئەو‬ ‫باڵوكراوان���ە ب���ن ك���ە باڵودەكرێنەوە‬ ‫ب���ەوردی باس���مان لێوەك���ردوە ك���ە‬ ‫سیاس���ەتی بەكارخس���تن چیەو چۆن‬ ‫دانیش���تن دەكەین‌و چی دەكەین‌و چی‬ ‫ناكەین"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "دوەمیش لەم ماوەیەدا ‪14‬‬ ‫وەزارەت لیژنەیەكی بااڵیان پێكهێناوە‬ ‫كە لەالی���ەن ئەنجومەن���ی وەزیرانەوە‬ ‫ئەوی���ش وەزی���ری كار سەرپەرش���تی‬ ‫دەكات ڕاس���تەوخۆ‪ ,‬كە نوێنەری ‪14‬‬ ‫وەزارەتەكەی تێدای���ەو كۆبونەوەیەك‬ ‫بڕیار دەدات بۆ ئەوەی هەمو که‌سانی‬ ‫بیان���ی ك���ە هاتونەت���ە كوردس���تان‬ ‫س���نورداش بكەنەوە ت���ا خزمەتێكی‬ ‫زیات���ر بەكرێكاری خۆماڵ���ی بكرێت‪،‬‬

‫لەداهاتوشدا چی دەكەین‌و چی ناكەین‬ ‫ئاشكرای دەكەین"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی بێکاری���ی زۆری گه‌نجان‬ ‫به‌تایبه‌تی ده‌رچوان���ی په‌یمانگاکان‌و‬ ‫زانک���ۆکان‪ ،‬محه‌م���ه‌د کان���ی ده‌ڵێت‬ ‫"بۆ ئەوەی گەنج بێكار نەبێ‌ پێش���تر‬ ‫ڕامانگەیاندوە كە هەوڵ دەدەین پشكی‬ ‫دامەزران���دن ڕابگەیەنی���ن‪ ،‬وەزارەتی‬ ‫كار بۆ داهاتو بەپێی ئەو ڕاپرس���یەی‬ ‫ك���ە كردویان���ە چەندی���ن هەل���ی كار‬ ‫دۆزراونەتەوە"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "لێ���رەدا گەنجان‬ ‫دەتوانن ن���اوی خۆیان تۆم���ار بكەن‬ ‫هەركات هەل���ی كار هەبو پەیوەندیان‬ ‫پێوە دەكەین‪ ،‬ئەوەش دەكەوێتە سەر‬ ‫خۆی���ان بڕیاربدەن كاربكەن یاخود نا‪،‬‬ ‫بەنسبەت خەڵكی بیانی ئاماژەم پێكرد‬ ‫كە بڕیارە هەمو ئەو كەسانە سنورداش‬ ‫بكرێنەوە بۆ واڵتی خۆیان تا هەلی كار‬ ‫زیاتر بێت بۆ خەڵكی خۆماڵی"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم‬

‫بڕیارە هەمو‬ ‫كەسه‌ بیانییه‌کان‬ ‫سنورداش‬ ‫بكرێنەوە بۆ واڵتی‬ ‫خۆیان تا هەلی‬ ‫كار زیاتر بێت بۆ‬ ‫خەڵكی خۆماڵی‬

‫قەیرانی موچە‪ ،‬قیستی مامۆستایان‌و فەرمانبەران رادەگرێت‬ ‫ئا‪ :‬زانكۆ سەردار‬

‫نەوزاد حەسەن خاوەنی پێشانگەی‬ ‫(ش����ارب) له‌س����لێمانی ب����ۆ ئاوێنە‬ ‫رایگەیاند "كە بەهۆی ئەم قەیرانانەوە‬ ‫‪ %80‬كارەكانمان وەستاوە‪ ،‬خۆشتان‬ ‫ئەزانن دواكەوتن����ی موچە كاردەكاتە‬ ‫سەر هەمومان لەبەرئەوەی ئیشەكەی‬ ‫ئێمە كۆمەڵێ����ك زنجیره‌ی پەیوەندیە‬ ‫له‌نێ����وان ئێم����ە‌و كڕی����ار‌و ئێم����ە‌و‬ ‫فرۆشیار"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ده‌ڵێ����ت "دی����ارە ئەگەر‬ ‫موچەخ����ۆر له‌کات����ی خۆی����دا موچە‬ ‫وەربگرێ����ت بێمن����ەت پارەكەی خۆی‬ ‫دەهێنێ����ت‪ ،‬ب����ەاڵم كە موچ����ە نەبو ناتوان����م قیس����تەكانم وەربگرم����ەوە‬ ‫ئەوكاتە منیش ناتوانم قیست بدەمە لەكاتێكدا من ئێستا (‪ )560‬ناوم الیە‬ ‫كڕیارەكان����م كە زۆربەی هەرە زۆریان كە پارەی قیستیان الیە"‪.‬‬ ‫ئ����ەو فرۆش����یارە دەڵێت "‪ %80‬ی‬ ‫موچەخ����ۆرن‪ ،‬ئەوەت����ا من‌ ئێس����تا‬ ‫پارەیەك����ی زۆرم الی موچەخۆرانەو كارەكانمان وەستاوە‪ ،‬ئەو كەسەشی‬ ‫ناتوانم لێی����ان وەربگرمەوە‪ ،‬چونكە ك����ە دێت ش����تێك بكڕێ����ت زۆر زۆر‬ ‫ه����ەركات پەیوەندی����ان پێوەدەكەم زەرورە ئەگین����ا ئەو پارەیەی پێیەتی‬ ‫نایەوێت سەرفی بكات‪‌،‬ئێستا داهاتی‬ ‫دەڵێن موچەمان وەرنەگرتوە"‪.‬‬ ‫ئ����ەو خ����اوەن پێش����انگەیە ئاماژە مانگانەم����ان (س����فرە)‌و رەنگە ‪%10‬‬ ‫ب����ەوەش دەدات ك����ە هەوڵی ئەوەی پارەمان بۆ بگەڕێتەوە"‪.‬‬ ‫هاوژی����ن زەینەدی����ن ف����ەرەج‪ ،‬كە‬ ‫داوە له‌رێگ����ەی یاس����اوە پارەكان����ی‬ ‫وەربگرێتەوە بەاڵم بەش����ی یاس����ایی پیش����ەی كڕین‌و فرۆشتنی ئۆتۆمبێله‬ ‫كۆمپانیاكەیان ئەوەیان پێ‌ راگەیاندوە ‌بۆ ئاوێنە ئەوەی خستە ڕو كە بەهۆی‬ ‫كە ناتوانێت لەئێستادا هیچ پارەیەك دواكەوتنی موچەو قەیرانی داراییەوە‬ ‫وەربگرێت����ەوە لەبەرئەوەی موچەیان به‌دومان����گ ناتوان����ن ئۆتۆمبێلێ����ك‬ ‫وەرنەگرتوە بۆیە ئەوانەی قیس����تیان بفرۆشن‪ ،‬ئەو وتی "ئه‌و دۆخه‌ی ئەمڕۆ‬ ‫الیە نەیانتوانیوە قیستەكانیان بهێنن‪ ،‬هەرێمی گرتۆت����ەوە ‪ %100‬كاریگەری‬ ‫كەواتە دیارە كە لەروی یاساییشەوە خراپی لەس����ەر بارودۆخی هاواڵتیان‬

‫دواكەوتنی موچەی مامۆستایان‌و‬ ‫فەرمانبەران‌و نەبونی پارە‬ ‫لەخەزێنەی حكومەت‪ ،‬كاریگەری‬ ‫لەسەر كۆی گشتی كایەكانی‬ ‫ژیان دروست كردوە‌و هاواڵتیانیش‬ ‫پێیانوایە ئەم قەیرانانە بۆتە هۆی‬ ‫لەدەستدانی متمانە‌و رێز‌و كەسایەتی‬ ‫تاكەكانی كۆمەڵگە‪.‬‬

‫‪ %80‬ی كارەكانمان وەستاوە‪ ،‬ئەو كەسەشی كە دێت شتێك‬ ‫بكڕێت زۆر زۆر زەرورە ئەگینا ئەو پارەیەی پێیەتی نایەوێت‬ ‫سەرفی بكات‬

‫بەر لەدروس����تبونی ئەم قەیرانانە‪،‬‬ ‫زۆرین����ەی كۆمپانیاكانی فرۆش����تنی‬ ‫ئامێرە كارەباییەكان‌و پێداویستیەكانی‬ ‫ناوماڵ‪ ،‬قیستی درێژخایەنیان دەدایە‬ ‫موچەخۆران‌و ئەو قیس����تەش سودی‬ ‫ب����ۆ هەردوالیەنی فرۆش����یار‌و كڕیار‬ ‫دەب����و‪ ،‬بەتایبەت بۆ ئەو كەس����انەی‬ ‫ك����ە بەنی����ازی هاوس����ەرگیری بون‌و‬ ‫دەیانتوانی باش����تر‌و ئاسانتر ماڵێك‬ ‫پێكەوەبنێن‪ ،‬بەاڵم له‌ئێستادا بەهۆی‬ ‫قەیرانی دارای����ی‌و وەرنەگرتنی موچە‬ ‫لەالیەن موچەخۆرانەوە بۆ ماوەی (‪)4‬‬ ‫مانگ‪ ،‬ئەو پێشانگایانە قیستەكانیان‬ ‫راگرتوە‌و خاوەنی پێش����ەنگایەكیش‬ ‫ئام����اژە بەوە دەكات ك����ە (‪)20-18‬‬ ‫دەفت����ەر دۆالری الی هاواڵتیان����ە‌و‬ ‫دەڵێت" تەنها الی من ‪ 560‬موچەخۆر‬ ‫قەرزی����ان الیە‌و ناتوان����م پارەكانیان‬ ‫لێوەربگرمەوە"‪.‬‬

‫جگە لەوەی بازاڕ وەس����تاوە‪ ،‬نرخی‬ ‫ئۆتۆمبێ����ل به‌رێژەیەك����ی بەرچ����او‬ ‫دابەزیوە‪" ،‬بەداخەوە ئەم بارودۆخەیان‬ ‫والێكردوە‪ ،‬ئێمە لەسەرخاكێك دەژین‬ ‫كە هەموی نەوتە‪ ،‬من زۆرجار گومانی‬ ‫ئەوە ئەكەم كە ژێر ماڵەكەمان نەوتی‬ ‫تێدابێت‪ ،‬كەچی ئەوە ژیان‌و گوزەرانی‬ ‫ئێمەی����ە‌و دوای ئ����ەم هەمو س����اڵە‬ ‫لەحكومڕانی‪ ،‬تازە بەتازە كەس����مان‬ ‫دینارێ����ك له‌گیرفانمان����دا نیە‪ ،‬تازە‬ ‫بەتازە خوێنی گەنج����ی ئەم هەرێمە‬ ‫لەپێناو داواكردنی مافی س����ەرەتایی‬ ‫خۆیدا ده‌ڕێژرێت"‪.‬‬ ‫ئەندامێكی ئەنجومەن����ی پارێزگای‬ ‫س����لێمانی له‌لیژنه‌ی دارایی‌و ئابوری‬ ‫ئام����اژە ب����ەوە دەكات ك����ە له‌ه����ەر‬ ‫دۆخێكی ناجێگیری سیاسیدا جوڵەی‬ ‫ئابوری پێی مەحكوم دەبێت‪" ،‬رەنگە‬

‫دروس����تكردوە‪ ،‬دەتوانم بڵێم بازاڕی‬ ‫ئۆتۆمبێلی زۆر ق����ورس كردوە تەنها‬ ‫شتێك كە ماوە لەبازاڕەكەدا ئاڵوگۆڕی‬ ‫ئۆتۆمبێل����ه‌ ئەویش كاتێك كەس����ێك‬ ‫ئۆتۆمبێ����ل دەهێنێ����ت بیگۆڕێت����ەوە‬ ‫بۆ ئەوەیە ك����ە ئۆتۆمبێلێكی مۆدێل‬ ‫نزمت����ر بگرێت‌و ش����تێك پ����ارەی بۆ‬ ‫بمێنێت����ەوە‪ ،‬هەرچەندە هەندێك جار‬ ‫ئەو پارەیەش����ی بۆنامێنێتەوە چونكە‬ ‫پارە لەبازاڕدا نەماوە"‪.‬‬ ‫هاوژین باسی لەوەشكرد كە پێشتر‬ ‫ئۆتۆمبێلمان به‌قەرز‌و قیس����ت دەدایە‬ ‫موچەخۆران‪" ،‬بەاڵم لەئێستادا بەهیچ‬ ‫ش����ێوەیەك ناتوانی����ن ئ����ەوە بكەین‬ ‫لەبەرئەوەی خۆتان ئەزانن كە كەس‬ ‫ناوێرێت ئەو كەم����ە پارەیەی ئەگەر‬ ‫پێی بێت سەرفی بكات"‪.‬‬ ‫هاوژین ئەوەش����ی نەش����اردەوە كە‬

‫كاریگ����ەری بكات����ە س����ەر متمانەی‬ ‫كڕیار‌و فرۆش����یار ئەم����ەش دۆخێكی‬ ‫سروشتیە له‌دنیای ئابوریدا‪ ،‬ئەوەشی‬ ‫كە رودەدات دەرئەنجامی كەڵەكەبوی‬ ‫كۆمەڵێك قەیرانی سیاسیە"‪.‬‬ ‫رێكەوت زەكی‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫"بنەمایەك����ی ئابوری هەب����و جاران‬ ‫دەوترا لەهەر ش����وێنێك فەوزا هەبو‬ ‫س����ەرمایە ترس����نۆكە‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫دەڵێت سەرمایە ئاقڵە لەهەر شوێنێك‬ ‫ئارامی نەبو رائەكات‪ ،‬ئێستا لێرە نەك‬ ‫سەرمایە نیە بەڵكو موچەش لەكاتی‬ ‫خۆیدا نادرێت"‪.‬‬ ‫زەك����ی هەروەه����ا وتیش����ی "جگە‬ ‫ناس����ەقامگیریەكان‬ ‫لەموچ����ە‪،‬‬ ‫كاریگەریەك����ی تری ك����ردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەنس����بەتی بودجەوە ك����ە هەندێكی‬ ‫بۆ پەرەپێدان‌و گەش����ەپێدان ئەمەش‬ ‫ئێستا نیە‪ ،‬له‌س����اڵی ‪ 2013‬بودجەی‬ ‫پەرەپێدان����ی پارێ����زگای س����لێمانی‬ ‫‪ 378‬میلی����ار دینار ب����ەرەو ژور بوە‬ ‫بەاڵم له‌‪2014‬دا ئەم ژمارەیە س����فرە‌و‬ ‫هەرنیە‪ ،‬له‌‪ 2015‬دا ‪ 9‬میلیار دینارە‪،‬‬ ‫ئەمە لەكورتیدا پێت بڵێم پەیوەندی‬ ‫بەسیاسەتی هەڵەی نەوتی حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە هەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئ����ەوە وای ك����رد لەگ����ەڵ كۆمەڵێك‬ ‫سیاسی هەڵەی تردا كە بەغدا بودجە‬ ‫ببڕێت‪ ،‬كە بودجەش����ی ب����ڕی هەمو‬ ‫بودجەكانی پێكەوە بڕی"‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫مندااڵن له‌ڕیزی پێشه‌وه‌ی خۆپیشانده‌رانن‬

‫‪9‬‬

‫"مندااڵن لەژێر كاریگەری هەڵچون‌و داچونەكانی دەوروبەریان بەشداردەبن"‬ ‫ئا‪ :‬سروە جەمال‬

‫له‌خۆپیشاندانه‌کانی ئه‌مجاره‌ی‬ ‫هه‌رێمدا ژماره‌یه‌کی به‌رچاو له‌مندااڵن‬ ‫ده‌بینرێن‪ ،‬ئه‌وان هه‌رچه‌نده‌ زۆر‬ ‫ئاگاداری دۆخی سیاسیی نین‌و‬ ‫ته‌مه‌نی یاساییان ته‌واو نه‌کردوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌شدارییه‌کی به‌رچاویان‬ ‫له‌روداوه‌ سیاسییه‌کاندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌خۆپیش����اندانەكاندا من����دااڵن‬ ‫بەڕێژەیەك����ی بەرچ����او دەبینرێ����ن‪،‬‬ ‫ه����ەروەك كات����ی بانگەش����ەی‬ ‫هەڵبژاردن����ەكان پەرلەمانتارێ����ك‬ ‫دەڵێت "بەشداریكردنیان نایاساییە"‬ ‫بەڕێوەب����ەری ڕێكخراوێكی مندااڵنیش‬ ‫دەڵێ "نەمانتوانیوە وەك پێویس����ت‬ ‫فشاردروس����ت بكەی����ن ت����ا مندااڵن‬ ‫بەكارنەهێنرێن"‪.‬‬ ‫س����ەرۆكی لیژن����ەی كاروب����اری‬ ‫كۆمەاڵیەت����ی‌و من����داڵ‌و خێ����زان‬ ‫لەپەرلەمانی كوردس����تان‪ ،‬گەشە دارا‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "هەر‬ ‫كارێك به‌شێوەیەكی نایاسایی بەڕێوە‬ ‫بڕوات دەبێت به‌پێی یاس����ا بگۆڕێت‪،‬‬ ‫ئێمە یاس����امان هەیە ب����ەاڵم خەڵك‬ ‫خۆی جێبەجێی ن����اكات‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫ئێس����تا خەڵك س����ەری لێش����ێواوەو‬ ‫له‌توڕەیی خۆیان مندااڵنیش هاتونەتە‬ ‫سەر شەقام له‌كاتێكدا ئەگەر یەكێك‬ ‫هۆش����یاری ت����ەواوی نەبێ����ت نابێت‬ ‫ئەوكارە بكات"‪.‬‬ ‫به‌بڕوای بەڕێز عەلی‪ ،‬که‌ دەرچوی‬ ‫زانكۆی����ە؛‌ ناش����ێت‌و نابێ����ت منداڵ‬ ‫بخرێتە كایەیەكی لەو جۆرە كە دورە‬ ‫له‌دونیای خۆی‌‪" ،‬چونكە منداڵ توانای‬ ‫تێگەیش����تنی لەم تەنگەژە سیاسی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتیانە نییە‪ ،‬لەژێر كاریگەری‬ ‫هەڵچ����ون‌و داچونەكانی دەوروبەریان‬ ‫بەش����داردەبن‪ ،‬جگە ل����ەوەش تۆڕە‬ ‫كۆمەاڵیەتی����ەكان‌و تێكچون����ی باری‬ ‫ئابوری هەرێم بەتایبەت خێزانەكانیش‬ ‫به‌هاندەرو پاڵنەر دەزانێت"‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری ڕێكخراوی بەهرەمەند‬ ‫بۆ هۆشیاری مندااڵن‪ ،‬بەكر ڕەحمان‬ ‫ئیدان����ەی بەش����داریكردنی من����ااڵن‬ ‫دەكات له‌ه����ەر كارێكدا كە پەیوەندی‬ ‫به‌مندااڵنەوە نەبێت جا له‌خۆپیشاندان‬ ‫بێت یان بۆ بانگەش����ەی هەڵبژاردن‬ ‫چونكە‪" ،‬ئەوان هێشتا نەگەیشتونەتە‬ ‫تەمەنێكی یاسایی"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی کێ به‌رپرس����یاره‌‬ ‫له‌به‌ش����داری کردنی مندااڵن له‌روداوه‌‬

‫ده‌بێت دایکان‌و‬ ‫باوکان رێگه‌نه‌ده‌ن‬ ‫منداڵه‌کانیان‬ ‫به‌شداری‬ ‫خۆپیشاندانه‌کان‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬چونكە‬ ‫توندوتیژی‬ ‫لێدەكەوێتەوە‌و‬ ‫منداڵیش ناتوانێت‬ ‫بەرگری له‌خۆی‬ ‫بكات‬ ‫سیاس����ییه‌کاندا‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری ئه‌و‬ ‫رێکخراوه‌ ده‌ڵێت "بەڕاستی دۆخەكە‬ ‫هێندە ناس����ەقامگیرە كەس خۆی بە‬ ‫بەرپرس����یار نازانێت لەبەرامبەر ئەم‬ ‫دیاردەیەدا"‪.‬‬ ‫به‌کر ره‌حمان ڕاگەیاندنەكان‌و تۆڕە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان‌و خ����ودی خێزانیش‬ ‫بەبەرپرس����یار دادەنێ����ت‌‪ ،‬هەروەها‬ ‫به‌ئەرك����ی خێ����زان‌و قوتابخانەكانی‬ ‫دەزانێت كە هان����ی مندااڵن بدەن تا‬ ‫س����ەرقاڵی ش����تگەلێكی تربن "بەاڵم‬ ‫كاتێك مامۆستا‌و فەرمانبەران خۆیان‬ ‫بەشداربن ئەستەمە ڕۆڵێكی وابگێڕن‬ ‫له‌هێوركردنەوەی����ان بەتایب����ەت كە‬ ‫قەیرانەكان تا ناو ماڵەكان ڕۆیشتون‌و‬ ‫ئاس����تەنگی ئاب����وری‌و كۆمەاڵیەت����ی‬ ‫دروستكردوە"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا به‌ب����ڕوای گه‌ش����ه‌ دارا‬ ‫بەرپرس����ی یەك����ەم ل����ه‌و دۆخ����ه‌‬ ‫"حكومەتە چونکه‌ بێباكە له‌داواکاریی‬ ‫خەڵ����ك‌و هەروەها ئەركی س����ەرەكی‬ ‫ڕێكخراوەكان����ی كۆمەڵگەی مەدەنی‬

‫دیمه‌نێک له‌خۆپیشاندانه‌کانی چه‌ند رۆژی رابردو‬ ‫دەبێ����ت ڕێكخس����تنی كۆمەڵگا بێت‬ ‫لەهەر بارودۆخێكدا‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەم‬ ‫خۆپیش����اندانانە خۆڕس����كن دەستی‬ ‫كەسی له‌پش����ت نییە ئەبوایە ئەوان‬ ‫باش����تر بیانتوانیایە ڕابەرایەتی بكەن‬ ‫هۆش����یاری باشتر باڵوبكەنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەداخ����ەوە دەبینی����ن توندوتی����ژی‬ ‫لێدەكەوێت����ەوەو ك����وڕی خەڵ����ك‬ ‫دەكوژرێ����ت له‌ئەنجام����دا من����داڵ‬ ‫زەرەرمەند دەبێت"‪.‬‬ ‫له‌ش����ه‌پۆلی خۆپیش����اندانه‌کانی‬ ‫ئێس����تای کوردس����تان له‌دیمه‌نه‌کاندا‬ ‫ژماره‌یه‌ک����ی به‌رچاو من����داڵ به‌رچاو‬ ‫ده‌که‌وێ����ت‪ ،‬له‌ئاکام����ی ئه‌وه‌ش����دا‬ ‫منداڵێک����ی ته‌مه‌ن ‪ 13‬س����اڵ له‌کاتی‬ ‫س����وتانیدا‪ ،‬له‌ناو باره‌گایه‌کی پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردس����تاندا له‌قه‌اڵدزێ‬ ‫گیریخواردو گیانی له‌ده‌ست دا‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆکی لیژنه‌ک����ه‌ی په‌رله‌م����ان‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ ده‌ڵێت "ئ����ەو مندااڵنە‬ ‫خۆی����ان دەچ����ن‌و بەش����داریكردنیان‬ ‫نه‌گونجاوه‌‪ ،‬داوا له‌خێزانەكان ده‌که‌م‬

‫منداڵەكانی����ان نەنێرن‪ ،‬ت����ا دەتوانن‬ ‫تێكەاڵوی ئەو كێش����ە سیاسیانەیان‬ ‫نه‌بن‪ ،‬ڕاستە كێشەی هاواڵتیانە بەاڵم‬ ‫خەڵكی تر هەی����ە نوێنەرایەتی بكات‬ ‫ئەوەتا له‌ش����ەقامەكاندا داوای مافی‬ ‫هەموان دەكرێت"‪.‬‬ ‫بەڕێوب����ەری بەه����رەداران داوا‬ ‫له‌دای����كان‌و ب����اوكان دەكات به‌هیچ‬ ‫شێوەیەك ڕێگە بەمنداڵەكانیان نەدەن‬ ‫به‌شداری ئه‌و جۆره‌ چاالکییانه‌ بکه‌ن‬ ‫"چونكە خۆپیشاندانەكان توندوتیژی‬ ‫لێدەكەوێتەوە‌و منداڵی����ش ناتوانێت‬ ‫بەرگری له‌خۆی بكات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ڕونیش����كردەوە ك����ە‬ ‫به‌ش����ێکی قوربانی����ەكان منداڵن لەم‬ ‫خۆپیش����اندانانەو له‌‪ 17‬ش����وباتیش‬ ‫بۆیە به‌پێویس����تی دەزانێ����ت "تەنها‬ ‫لەو خۆپیش����اندانانه‌دا بەشداربن كە‬ ‫ب����ۆ داواكردنی مافەكان����ی مندااڵنە"‪.‬‬ ‫جگەلەوەش ئەوانەی سەرپەرش����تی‬ ‫خۆپیشاندانەكان دەكەن‌و حكومەت‌و‬ ‫دەزگا ئەمنی����ەكان دەبێ����ت ڕێگربن‬

‫له‌بەشداركردنی منداڵ‌و بپارێزێن‪.‬‬ ‫بەڕێز عەلی بەپێویس����تی دەزانێت‬ ‫ڕاگەیاندن هاواڵتیان هۆشیار بكەنەوە‬ ‫ب����ۆ ڕێگریك����ردن له‌بەش����داریكردنی‬ ‫منداڵ����ەكان له‌خۆپیش����اندانەكاندا‬ ‫هەروەها دوب����ارە س����ەرقاڵكردنیان‬ ‫به‌خوێندن‌و كردنەوەی قوتابخانەكان‪،‬‬ ‫"من����داڵ مافی خۆیەتی له‌ئاش����تی‌و‬ ‫ئارام����ی‌و دڵنیای����دا ب����ژی‌و ب����اری‬ ‫جەس����تەیی‌و بیری‌و دەرونی بۆ وەها‬ ‫دۆخێك شیاوە"‪.‬‬ ‫بەپێ����ی یاس����اكانی یونس����ێف‌و‬ ‫جاڕنامەی جیهانی مافەكانی مندااڵن‪،‬‬ ‫بەكارهێنان‌و بەشدارپێكردنی مندااڵن‬ ‫له‌خۆپیش����اندانەكان قەدەغەی����ە‌و‬ ‫پێشلكردنی یاساو مافەكانی مندااڵنە‪،‬‬ ‫بەكر ڕەحم����ان باس����ی لەوەكرد كە‬ ‫یونس����ێف لیس����تی ڕەش����ی هەیەو‬ ‫سااڵنە ڕاپۆرت باڵو دەكاتەوەو هەمو‬ ‫ئەو پێش����لكارییانە تۆماردەكات كە‬ ‫بەرامبەر مندااڵن دەكرێت "هەرچەندە‬ ‫له‌واڵتی ئێمە زۆر چاالك نییە"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫بەڕێوه‌بەری ڕێكخراوی بەهرەمەند‪،‬‬ ‫لەگ����ەڵ ئ����ەوەی بەئەرك����ی خۆیان‬ ‫دەزانێ����ت وەك ڕێكخراوێكی مندااڵن‪،‬‬ ‫باسی لەوەشكرد چەندین باڵوكراوەیان‬ ‫هەبوە بۆ هۆش����یاركردنەوەی مندااڵن‬ ‫"ئێمەش دنیایەک ئاستەنگمان هەیە‬ ‫كە نەمانتوانیوە وەك پێویست بین‌و‬ ‫فش����ارێكی وا دروس����ت بكەی����ن كە‬ ‫جارێكی تر من����دااڵن نەبنە قوربانی‬ ‫سیاس����ەت‌و جگە له‌ئاستی هۆشیاری‬ ‫كۆمەڵگای كوردی‌و خێزانەكانیش كە‬ ‫وەك پێویست نییە"‪.‬‬ ‫بەك����ر ڕەحمان گلەی����ی له‌میدیای‬ ‫بین����راو هەی����ە‌و دەڵێت "راس����تەخۆ‬ ‫گواستنەوەی خۆپیشاندانەكان ڕۆڵێكی‬ ‫خراپی بینیوە‪ ،‬بەداخەوە هەندێ‌ جار‬ ‫له‌نەشارەزاییەوە دەیكەن"‪.‬‬ ‫س����ەرۆكی لیژن����ەی كاروب����اری‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و منداڵ‌و خێزان هیوادارە‬ ‫ئ����ەو دیاردەی����ە نەمێنێ����ت‌و داوا‬ ‫دەكات میدی����ا‌و ڕێكخ����راوەكان ڕۆڵی‬ ‫هۆشیاركردنەوە ببینن‪.‬‬

‫"هەندێك له‌ڕێكخراوەكانی ژنان به‌لۆژیکی ‪ 20‬ساڵ پێش ئێستا‬ ‫بیر له‌كێشەی ژن دەكەنەوە"‬ ‫ئا‪ :‬سروە‬ ‫هەركات ژنێك دەكوژرێت یان‬ ‫توندوتیژی بەرامبەر دەكرێت‌و‬ ‫له‌مافەكانی بێ‌ بەش دەكرێت‬ ‫باسی ڕۆڵی ڕێكخراوەكانی ژنانە‬ ‫دێتەوە كایە‪ ،‬بەبڕوای چاالكێكی‬ ‫بواری مافەكانی ژنان كۆبونەوەی‬ ‫ناو ئوتێله‌پێنج ئەستێرەییەكان‬ ‫"زەڕەیەك كاریگەری لەسەر‬ ‫باشكردنی ڕەوشی ژنان دانانێت"‪،‬‬ ‫ئەندامی ڕێكخراوێكیش ده‌ڵێت‬ ‫"هەندێك له‌ڕێكخراوەكان لەسەر ناوی‬ ‫ژنان كار بۆ حزب دەكەن"‪.‬‬ ‫زۆرجار دەوترێت ڕێكخراوەكانی ژنان‬ ‫نەیانتوانیوە هیچ شتێکی کرداریی بۆ‬ ‫وەرگرتن���ەوەی مافەكان���ی ژنان زیاد‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬گوڵس���تان س���ەعید‪ ,‬چاالكی‬ ‫بواری مافەكان���ی ژنان هەمواركردنی‬ ‫یاس���ای باری كەس���ێتی‌و یاس���ای‬ ‫توندوتیژی خێزان بەتەنها دەسكەوتی‬ ‫ڕێكخراوەكان���ی ژن���ان دەزانێت پاش‬ ‫س���اڵی ‪" ,1991‬هەرچەن���دە بەجدی‬ ‫جێبەجێنەكراون"‪.‬‬

‫ئەو نمونە بۆ وتەكانی دەهێنێتەوەو‬ ‫ده‌ڵێ���ت "له‌بابەت���ی فرەژنی���دا‬ ‫پێش���ێلكاریی زۆر دەبینی���ن ك���ە‬ ‫له‌دەرەوەی هەرێم پڕۆس���ەكە له‌ڕوی‬ ‫یاس���اییەوە ئەنجامدەدرێ���ت‌و هی���چ‬ ‫ڕێگرییەك نیی���ە‪ ،‬جگە لەوەی ئەوان‬ ‫له‌هۆشیاركردنەوەی هاواڵتیاندا سستن‬ ‫هەر بۆیە كۆمەڵگایەكی توندوتیژمان‬ ‫هەی���ە كە تاك���ی توندوتی���ژ بەرهەم‬ ‫دەهێنن"‪.‬‬ ‫بێریڤ���ان محەم���ەد‪ ،‬ئەندام���ی‬ ‫ئەنجومەنی بەڕێوبەرایەتی ڕێكخراوی‬ ‫ژنان���ی ئازادی كوردس���تان پێی وایە‬ ‫ناكرێت بڵێین ڕێكخراوەكان هیچییان‬ ‫نەكردوە "ئ���ەو كەمە ماف���ەی ژنان‬ ‫گەر بەدەست هاتبێ‌ بەهۆی خەباتی‬ ‫ژن���ان‌و ڕێكخراوەكان���ەوە بوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەندە كەمە لەبەرامبەر هەمو ئەو‬ ‫توندوتیژیانەی كە لەسەر ژنان هەیە‬ ‫چ لەسەر ئاستی حكومەت‌و چ لەسەر‬ ‫ئاس���تی خێزانەكان‪ ,‬كە هێرش���ێكی‬ ‫پیاوس���االری بەرفراوان لەسەر ژنان‬ ‫هەیە‌و ژنان كۆمەڵكوژی دەكات"‪.‬‬ ‫زۆرج���ار دەوترێ���ت ژنان���ی ن���او‬ ‫ڕێكخ���راوەكان لەئوتێل���ی پێن���ج‬

‫ئەستێرەدا باس���ی خەمەكانی ژنانی‬ ‫بێبەش له‌هەمو ش���ت دەكەن‌و ناچنە‬ ‫ناو الدێ‌‌و ش���وێنە دورەدەستەكان تا‬ ‫بزانن خەمەكانیان چییە‪ ،‬لەوبارەیەوە‬ ‫گوڵستان سەعید بەئاوێنەی ڕاگەیاند‬ ‫"ئەوانەی له‌ئوتێله ‌پێنج ئەستێرەكان‬ ‫چاالكی ته‌ش���ریفاتی ئەنجام دەدەن‬ ‫دڵنیای���ان دەكەم���ەوە ك���ە هی���چ‬ ‫سودێكی نییە بۆ خەڵكی‌و بەتایبەت‬ ‫بۆ ژن���ان چونك���ە ئ���ەو چاالكییانە‬ ‫ب���ۆ دەس���تەبژێرێكە ك���ە ئەوانیش‬ ‫پێویس���تییان بەوە نیی���ە‌و له‌هەمان‬ ‫كاتدا پارەیەكی زۆر خەرج دەكرێت‌و‬ ‫زەڕەیەك كاریگەری لەسەر باشكردنی‬ ‫ڕەوش���ی ژنان دانانێت بەئاڕاس���تەی‬ ‫بەدەستهێنانی مافەكانیان"‪.‬‬ ‫چارەس���ەركردنی كێشەكانی ژنان‬ ‫لەدیدی بەش���ێك له‌چاالكانەوە بۆیە‬ ‫بەرەو پێشچونێكی بەرچاو بەخۆەوە‬ ‫نابینێت چونكە ش���ێواز‌و میكانیزمی‬ ‫كاركردنیان نەگۆڕاوە‪ ،‬بێریڤان محەمەد‬ ‫لەوبارەی���ەوە دەڵێ���ت "لەبەرامب���ەر‬ ‫هەندێ���ك ڕێكخراودا ك���ە ئیمكانیاتی‬ ‫خراوەت���ە بەردەس���ت‌و ه���اوكاری‬ ‫دەكرێت‪ ،‬هێشتا بەلۆژیکی ‪ 20‬بۆ ‪30‬‬

‫ساڵ پێش ئێس���تا بیر له‌كێشەی ژن‬ ‫دەكەنەوەو لەس���ەر ناوی ژنان كار بۆ‬ ‫حزب دەكەن‌و لەس���ەر قوربانیەكانی‬ ‫ژن���ان دەژی���ن‪ ،‬ڕێكخ���راوی ژن���ان‬ ‫بەئاس���تێک‌ ناشرین كراوە له‌كۆمەڵگا‬ ‫كە ئەو تێكۆشانەی دەیكا كاریگەری‬ ‫نیی���ە بۆیە نەك ه���ەر ڕێكخراوەكان‬ ‫نەیانتوانی���وە ڕێ‌ له‌كۆمەڵكوژی ژنان‬ ‫بگرن بەڵكو كوشتن‌و توندوتیژییەكان‬ ‫زیاتر دەبێت"‪.‬‬ ‫بۆئ���ەوەی ژن‌و كێش���ەكانی‬ ‫له‌چوارچێ���وەی مرۆڤبوندا ببینرێت‌و‬ ‫پێش���ێلكارییان بەرامب���ەر نەكرێ���ت‬ ‫گوڵس���تان س���ەعید بەپێویس���تی‬ ‫دەزانێت ئەوان���ەی له‌ڕێكخراوو دەزگا‬ ‫پەیوەندیدارەكاندا كار بۆ مەسەلەكانی‬ ‫ژنان دەك���ەن میكانیزمی كارەكانیان‬ ‫بگوێزنەوە بۆ ناو ماڵەكان‌و هەروەها‬ ‫بەرنام���ەی هۆش���یاری بەرف���راوان‬ ‫ئەنج���ام بدرێ���ت له‌گون���د‌و گەڕەكە‬ ‫هەژارنیش���ینەكان چی���ن‌و توێژەكان‬ ‫ئاشنا بكەن بەیاساو سزا‌و مافەكانیان‬ ‫ت���ا هەمو كەس بزانێ���ت كە تاوانێك‬ ‫ئەكات س���زاكەی چییە "هەركەسیش‬ ‫زوڵم���ی لێدەكرێت دادگاو یاس���ایەك‬

‫هەی���ە مافی ب���ۆ وەربگرێتەوە‪ ،‬جگە‬ ‫ل���ەوەش تاكەكانی ن���او خێزان درك‬ ‫بەبون���ی خۆیان‌و ڕەهەن���دە جیاواز‌و‬ ‫پەیوەس���تەكانی ژیانی خۆیان بكەن‌و‬ ‫هەم���و ڕەفتارێكی مرۆڤان���ە لەگەڵ‬ ‫یەكتر بكەن‌و هیچ ك���ەس مافەكانی‬ ‫بەرامبەری پێشل نەكات هەمو هەست‬ ‫بەیەكسانی نێوان نێرو مێ‌ بكەن‌و ئەو‬ ‫عەقڵەی ڕێخۆش���كەرە بۆ ئەنجامدانی‬ ‫توندوتی���ژی‌و جی���اكاری ڕەگ���ەزی‪،‬‬ ‫دەستبەرداری بن"‬ ‫بێریڤان محەمەدیش پێشنیاردەكات‬ ‫ژن���ان پێش هەر ش���تێك ریزەكانیان‬ ‫یەكبخ���ەن‌و كۆتای���ی بەپەرتەوازەیی‬ ‫بهێنرێ���ت‌و تێكۆش���انی فك���ری‌و‬ ‫هۆشیاركردنەوە بەرامبەر بەزهنییەتی‬ ‫پیاوس���االری بنچینەی���ی بێ���ت ب���ۆ‬ ‫كۆتاییهێن���ان بەكوش���تن "هەروەها‬ ‫هەوڵی دروستكردنی هێزی پاراستنی‬ ‫ژنان بدەن‪ ،‬جگە لەوەش دەبێت سود‬ ‫له‌ئەزمونی ژنانی ڕۆژئاوای كوردستان‬ ‫ببین���ن ك���ە هەم���و دونیا ئێس���تا‬ ‫بەهەوڵەكانیان سەرسامن كە له‌بواری‬ ‫سیاس���ی‌و ڕێكخراوەی���ی‌و یاس���ایی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی گەیشتونەتە لوتكە"‪.‬‬

‫ئەو كەمە مافەی‬ ‫ژنان گەر بەدەست‬ ‫ت بەهۆی‬ ‫هاتبێ ‌‬ ‫خەباتی ژنان‌و‬ ‫ڕێكخراوەكانەوە‬ ‫بوە‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫جەاللی مەلەكشا‪:‬‬ ‫زۆرجار بێزم لەشیعری ڕابردوم هاتوەتەوە‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‪ -‬سنه‌‬ ‫جه‌ال‌لی مه‌لەکشا له‌م دیداره‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫باس له‌سه‌ره‌تاکانی تێکه‌ڵبونی‬ ‫به‌دنیای شیعر ده‌کات‪ ،‬هه‌روه‌ها باس‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌گه‌ڵ شێرکۆ بێکه‌س‬ ‫ده‌کات‌و ده‌ڵێت "شێرکۆ خۆی کتێبه‌کانی‬ ‫له‌سویده‌وه‌ بۆ ناردوم"‪.‬‬ ‫جه‌الل���ی مه‌لەکش���ا ئێس���تا لەماڵێك���ی‬ ‫ساردوسڕدا لەشاری س���نه‌ی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردس���تاندا ده‌ژی‌و دكتۆری���ش ماوەی‬ ‫دوساڵی تری بۆ داناوە كە بژی‪.‬‬ ‫جەاللی مەلەكشا لەساڵی‪ ١٩٥١‬لەگوندی‬ ‫(مەلەكشا) لەدایكبوه‌‪ ،‬قۆناغی خوێندنی‬ ‫سەرەتایی‌و ناوەندی لەشاری سنە تەواو‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئه‌و له‌باره‌ی بون به‌ش���اعیریه‌وه‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت "بەڕاستی خۆشم نازانم‬ ‫چ���ۆن بوم بەش���اعیر س���ەرەتا بەزمانی‬ ‫فارس���ی ش���یعرم دەنوس���ی لەڕۆژنامەو‬ ‫گۆڤارەكانی ئێران���دا‌و بەهۆی مامێكمەوە‬ ‫كە كتێبخانەی هەب���و لەماڵەوەدا دیوانە‬ ‫ش���یعریەكانم دەخوێن���دەوە بەتایبەت���ی‬ ‫نالی‪ ،‬مەولەوی‪ ،‬مەحوی كە كاریگەربون‬ ‫لەس���ەرم وردە وردە بەردەوام بوم تابوم‬ ‫بەئەندامی (ئەنجومەنی نوسەرانی ئێران)‬ ‫ك���ە كەس���انی وەكو (ئەحمەد ش���املۆ‪،‬‬ ‫ئەخەوان‪ ،‬سوهراب)ی تێدابو"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "لەكۆتایی س���اڵەكانی‬ ‫شه‌س���ته‌کاندا بەهۆكاری چاالكی سیاسی‬ ‫كەوتم���ە زیندانی (شاهنش���اهی) یەوە‬ ‫چەندین س���اڵ لەزیندان ب���وم كە هاتمە‬ ‫دەرەوە دەس���تم كرد بەنوسینی شیعری‬ ‫ك���وردی‪ .‬س���ەرەتای ش���ۆڕش لەگ���ەڵ‬ ‫ئەدەبیات���ی نوێی كوردی ئاش���نابوم كە‬ ‫دۆستێكی خەڵكی س���لێمانی دیوانەكانی‬ ‫(ش���ێركۆ بێك���ەس‪ ،‬لەتی���ف هەڵمەت‪،‬‬ ‫عەبدواڵ پەشێو)ی بۆهێنابوم دەتوانم بڵێم تاڕادەیەك بەوبیرەوە وابەستەم"‪.‬‬ ‫ئەو ش���اعیرانە كاریگەری ڕاستەوخۆیان وتیش���ی "خەڵ���ك ش���یعرێكی دەوێ كە‬ ‫هەبو لەو س���ەردەمەدا لەس���ەر خەڵكی دەاللەت لەزیندەگیان بكات گەر وانەبێت‬ ‫ئێرە بەهۆی ئەوەی من لەناو مەس���ەلەی مەگەر ه���ەر بۆخۆی هاوارب���كا بڵێ من‬ ‫ش���ۆڕش‌و سیاسەتدا بوم زیاتر تالبی ئەو شاعیرم"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی نەبون���ی زمانێكی س���تاندارد‌و‬ ‫شیعرانە بوم"‪.‬‬ ‫جەالل مەلەكشا س���ەبارەت بەسەرەتای یەكگرتوش‪ ،‬جەالل مەلەكشا وتی "كورد‬ ‫شیعرنوس���ینی دەڵێت‌"من لەس���ەرەتادا پارچ���ە پارچەیەو هەر پارچەیەكیش���ی‬ ‫پێش ئەوەی بەتەواوی دەست بەنوسینی لەواڵتێك���دا بوە‌و كوردی ئ���ەو واڵتانەش‬ ‫شیعر بكەم ناسیۆنالیس���تێكی تۆخ بوم مەجبورب���ون بەزمانی ئ���ەو واڵتە بدوێن‬ ‫هەر بەو بۆنەیەشەوە كەوتمە زیندان دواتر زمان���ی ك���وردی زمانی خوێن���دن نەبوە‬ ‫بابه‌تی نەتەوایەتی ڕاكێشی كردم‌و جۆره‌ زمانێك دەتوانێ ببێتە ستاندار كە زمانی‬ ‫ناسیۆنالیس���تێكم قبوڵ بو تائێس���تاش خوێن���دن بێت پۆلی���س‌و دەوڵەت زمانی‬

‫ی ئیرباهیم یونسی‌‬ ‫خه‌اڵت ‌‬ ‫ده‌به‌خرشێت‬

‫له‌ش���اری‌ بانه‌ خه‌اڵتێكی‌ ئه‌ده‌بی‌ بۆ‬ ‫كتێبی‌ ك���ورد له‌ژێر ناوی‌ د‪.‬ئیبراهیم‬ ‫یونسی‌ ده‌به‌خشرێت‪.‬‬ ‫یه‌كه‌مین خه‌اڵتی ئه‌ده‌بی كتێبی كورد‬ ‫له‌ژێر ناوی د‪.‬ئیبراهیم یونسی له‌شاری‬ ‫بانه‌و به‌هاوكاری ش���وراو شاره‌داری‬ ‫بانه‌‪ ،‬به‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تی خاتو شه‌وبۆ‬ ‫محه‌مه‌دیانی ده‌ستبه‌كاربو‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫پێویس���ت ‌ی به‌و‌ه نه‌ده‌كرد كه‌ كێش��� ‌ه‬ ‫ئاساییه‌كه‌ت به‌و شێوه‌ توند‌ه چاره‌سه‌ر‬ ‫بكردای ‌ه چونك ‌ه زه‌ره‌رمه‌ند بویت تێیدا‪.‬‬

‫شورا و ش���اره‌داری بانه‌ به‌هاوكاری‬ ‫نوس���ه‌ران‌و روناكبیران���ی ك���ورد‬ ‫له‌مانگ���ی رێبه‌ندان���ی ئه‌مس���اڵدا‪،‬‬ ‫یه‌كه‌می���ن خه‌اڵتی كتێب���ی كوردی‬ ‫له‌بواره‌كانی‪ :‬رۆمان‪ ،‬چیرۆك (درێژو‬ ‫كورت)‪ ،‬ش���یعری مودێرن‪ ،‬ره‌خنه‌و‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌رگێ���ڕان له‌زمان���ی‬ ‫كوردییه‌وه‌ بۆ سه‌ر زمانه‌كانی دیكه‌و‬ ‫له‌دیكه‌ی زمانه‌كانه‌وه‌ بۆ سه‌ر زمانی‬ ‫ك���وردی‪ ،‬به‌ ش���ێوه‌زاری س���ۆرانی‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌بات‪.‬‬ ‫له‌راگه‌یه‌ندراوێكی‌ خه‌اڵته‌كه‌دا هاتوه‌ "‬ ‫داوا له‌هه‌ر نوسه‌رێكی كورد ده‌كرێت‬ ‫كه‌ به‌شێوه‌زاری سۆرانی ده‌نوسن‪ ،‬ال‬ ‫له‌م خه‌اڵت���ه‌ بكه‌نه‌وه‌و یارمه‌تیده‌ری‬ ‫به‌رێوه‌به‌ران���ی ب���ن"‪ .‬نوس���ه‌ران بۆ‬ ‫به‌شداریكردن ده‌توانن ئه‌م ئه‌دره‌سانه‌‬ ‫به‌كاربهێن���ن "ماڵپ���ه‌ڕی خ���ه‌اڵت‪:‬‬ ‫‪ ، www.xellat.com‬ژم���اره‌ی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‪،٠٠٩٨٨٧٣٤٢٣٦٥٩٩ :‬‬ ‫ناونیش���انی ناردنی كتێبه‌كان‪ :‬بانه‌‪.‬‬

‫یەكگرتو دروست دەكەن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "بۆنمونە زەمانێ���ك ئەمارەتی‬ ‫ئ���ەردەاڵن لێرە دەس���ەاڵتی هەبو زمانی‬ ‫هەورامی بااڵبو یان زەمانێكیش بابانەكان‬ ‫لەس���لێمانی لەگەڵ نالی‌و سالم‌و كوردی‬ ‫بەبۆچونی م���ن شۆڕش���ی زمانەوانییان‬ ‫بەرپاكرد بەپەنای شیعرەوە"‪.‬‬ ‫جەالل مەلەكش���ا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات‬ ‫كە "خەڵكی باشور ئازاتربون لەپاراستن‌و‬ ‫هێش���تنەوەی زمان���ی ك���وردی‌و دوەم‬ ‫نەتەوەی���ن لەجیهان���دا توانیومانە بەبێ‬ ‫بونی دەوڵەت زمانی خۆمان پاراس���تبێ‬ ‫ئەوەش ڕەنگە بەهۆی شۆڕشی هونەری‌و‬

‫سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست ده‌هێنیت له‌زۆربه‌ ‌ی‬ ‫ب���وار‌ه كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و خێزانیی���ه‌كان‪،‬‬ ‫شه‌مم ‌ه به‌ختی‌ ئێوه‌ی ‌ه ده‌توانیت سود ‌ی‬ ‫لێوه‌رگریت‪.‬‬

‫سبه‌ینێ‬

‫ئەو هەمو داس���تان‌و بەی���ت‌و باوانەی كە‬ ‫لەدێرزەمانەوە هەمانەو س���ینە بەس���ینە‬ ‫هاتوە"‪.‬‬ ‫مەلەكش���ا ئەوە رەتدەكاتەوە كە هۆكاری‬ ‫نەبون���ی زمانی یەكگرتو ب���ۆ دوبەرەكی‬ ‫نێوان گروپی روانگ���ە‌و هاوڕێیانی كفری‬ ‫بێ���ت‌و ئەو لەو بارەی���ەوە دەڵێ‌ "گروپی‬ ‫ڕوانگەو برادەرانی كفری تەنها ئیختیالفی‬ ‫شیعرییان هەبوە ئەوەش سودێك بوە بۆ‬ ‫بەرەو پێشبردنی رەوتی ئەو سەردەمەی‬ ‫ش���یعری كوردی‌و دەرچونی���ان لەقاڵبی‬ ‫كالس���یك‌و چونیان بۆ ناو دنیای شیعری‬ ‫هاوچەرخ ئەمەش پێموابێ كارێكی باشەو‬ ‫مەسەلەی ئەدەبیات دەوڵەمەندتر دەكات‬ ‫بریا چەندین گروپی تری بەوشێوەیە كارا‬ ‫هەبوایەو ئاوەها شیعریان بنوسیایە"‪.‬‬ ‫هەروەه���ا لەبارەی روانگەییەكانیش���ەوە‬ ‫وتی "بەڕاستی خۆ ڕوانگەش ئەوە نەبوە‬ ‫بڵێن ش���تێكی غەریبیان هێن���اوە تەنها‬ ‫درێژەپێ���دەری قوتابخانەك���ەی عەبدواڵ‬ ‫گۆران بون كێش���ی عروزییان لێ البردوە‬ ‫ئینجا كفرییان لێ جیابوەتەوە من پێموایە‬ ‫هەر ش���اعیرێك پێشتر بنەڕەتێكی نەبێت‬ ‫ناتوانێت پیتێك بنوسێت"‪.‬‬ ‫ج���ەالل مەلەكش���ا لەب���ارەی هەندێ���ك‬ ‫لەش���یعرەكانی خۆیەوە دەڵ���ێ‌ "زۆرجار‬ ‫بێزم لەش���یعری ڕاب���ردوم هاتوەتەوە كە‬ ‫لەسەردەمانێكدا نوسیومە"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی په‌یوه‌ندی خۆیش���یان له‌گه‌ڵ‬ ‫ش���اعیری کۆچک���ردو ش���ێرکۆ بێکه‌س‪،‬‬ ‫مه‌له‌کش���ا ده‌ڵێت "لەمێژەوە ئا‌ش���نایه‌تم‬ ‫هەبوە‪ ،‬تاوای لێهات���وە خۆی كتێبەكانی‬ ‫بۆ ناردوم ئەو وەختەی كە كاك ش���ێركۆ‬ ‫لەس���وید بو هه‌روه‌ها ئەو‌ وەختەشی كە‬ ‫شیعری بەناوی جوامێرەوە باڵودەكردەوە‬ ‫س���ەرەتا نەماندەزان���ی ك���ە ش���ێركۆیە‬ ‫بەاڵم دوایی وتم من ئەم خەتە دەناس���م‬ ‫ناسكییەكەی دیارە كە شێركۆیە"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "دواتر چەند نامەیەكمان‬ ‫گۆڕیی���ەوە لەوس���ەردەمەدا كاتی خۆی‬ ‫ه���ات ئەونامان���ەش باڵودەكەمەوە بیرمە‬ ‫لەدەربەندی پەپولەدا شیعرەكانی شێركۆم‬ ‫تەرجەمە دەكردە س���ەرزمانی فارس���ی‌و‬ ‫ئەمنارد ب���ۆ ش���اعیری گەورە(ئەحمەد‬ ‫شاملۆ) هەرلەوڕێگەیەوە ئەحمەد شاملۆو‬ ‫شێركۆ بێكەس ئاش���نایەتییەكی باشیان‬ ‫دروست كرد‪ ،‬بەم دواییانەش لە دەزگای‬ ‫سەردەم س���ەرم لەش���ێركۆ دەداو چەند‬ ‫پێكێكیش���مان بەیەكەوە دەخ���واردەوە‬ ‫(بەپێكەنینەوە)"‪.‬‬

‫دالوه‌ر قه‌ره‌داغی‌‬

‫ئۆكۆردیۆن ده‌ژه‌نێ‌‬

‫ی‬ ‫سبه‌ینێ‌ (چوارش���ه‌ممه‌) ‪‌ 14‬‬ ‫ی ‪ 2015‬سه‌عات‬ ‫تشرینی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫‪7‬ی‌ ئێوار‌ه گه‌له‌ری‌ ئارام له‌ژێر‬ ‫ناوی‌ (رۆژانێك من ئۆكۆردیۆنم‬ ‫ی‬ ‫ده‌ژه‌ن���د‪ )!..‬ئێ���واره‌ كۆڕێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���یعری‌ ب���ۆ دالوه‌ر قه‌ره‌داغ ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���اعیر به‌ده‌م ورد‌ه یاییزانه‌ ‌‬ ‫پیانۆك ‌هی‌ ش���ه‌هرام جه‌س���یم‪،‬‬ ‫ئه‌نجامده‌دات‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئێواره‌كۆڕه‌ك���ه‌‌و‬ ‫ی ب���ۆ ئاوێنه‌‪ ،‬دالوه‌ر‬ ‫له‌لێدوانێك ‌‬ ‫قه‌ره‌داغی‌ ش���اعیر رایگه‌یاند "‬ ‫ئێ���وار‌ه كۆڕه‌ك��� ‌ه وه‌ك زوربه‌ی‬ ‫ئێوار‌ه كۆڕه‌كانی من كه‌ سااڵنه‌و‬ ‫زیاتریش ل���ه‌م وه‌رزه‌دا ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێ���ن‪ ،‬له‌گه‌ل���ه‌ری ئارامه‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی چه‌ند تێكس���تێك‬ ‫له‌خ���ۆ ده‌گ���رێ ك��� ‌ه له‌ماوه‌ی‬ ‫ڕابردودا نوس���راون‌و هونه‌رمه‌ند‬

‫شه‌هرام جه‌سیم ب ‌ه ئامێری پیانۆ‬ ‫هاوه‌ڵی خوێندنه‌وه‌ی شیعره‌كان‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی له‌م‬ ‫ی بۆچ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت ب���ه‌وه‌ ‌‬ ‫دۆخه‌ نائاس���اییه‌دا ئێواره‌كۆڕی‬ ‫ش���یعر ئه‌نجامده‌درێت‪ ،‬دالوه‌ر‬ ‫ی وتی‌"ڕه‌نگ ‌ه وه‌اڵمی‬ ‫قه‌ره‌داغ��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و پرس���یاره‌ش ئه‌وه‌بێ ئه‌ی‬ ‫بۆچی له‌ناو ئ���ه‌و هه‌مو ئێوار‌ه‬ ‫نائاسایی‌و ناشرین‌و نائه‌ده‌بییه‌دا‪،‬‬ ‫ئێواره‌یه‌ك���ی ئاس���ایی‌و جوان‌و‬ ‫ئه‌ده‌بیم���ان نه‌ب���ێ؟ به‌دیوێكی‬ ‫تریش���دا ده‌كرێ بگوت���رێ ك ‌ه‬ ‫ئه‌م جۆر‌ه چاالكیی���ه‌ ئه‌ده‌بی‌و‬ ‫هونه‌رییانه‌‪ ،‬له‌م جۆره‌ دۆخانه‌دا‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆ یان ناڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫ده‌ڕژێنه‌و‌ه ن���او جوانی‌و هه‌ق‌و‬ ‫پش���تگیری كردن له‌داد‌و ده‌نگی‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی خه‌ڵك"‪.‬‬

‫سه‌هۆاڵو له‌ئه‌لبانیا به‌شداره‌‬

‫ئا‪ :‬شۆرش‬ ‫كۆمپانیا ‌ی ستاك فیلم ‌ی سن ‌ه‬ ‫به‌كورت ‌ه فیلم ‌ی سه‌هۆاڵو به‌شدار ‌ی‬ ‫له‌فێستیڤاڵێكی‌ سینه‌مایی‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫له‌واڵتی‌ ئه‌لبانیا ئه‌نجامده‌درێت‪.‬‬

‫س���ه‌تار چه‌مه‌ن���ی‌ گ���وڵ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌ی‬ ‫كۆمپانیای‌ ستاك فیلمی‌ سن ‌ه ك ‌ه ئه‌رك ‌ی‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ ‌ی نێونه‌ته‌وه‌ی ‌ی ئه‌و فیلمه‌ ‌ی‬ ‫له‌ئه‌س���تۆدای ‌ه له‌لێدوانێكی���دا به‌ئاوێنه‌ ‌ی‬ ‫راگه‌یان���د" به‌كورت ‌ه فیلمی‌ (س���ه‌هۆاڵو)‬ ‫صن����دوق پس����تی ‪ ،١٥١‬ده‌بیرخان����ه‌ی له‌ده‌رهێنان ‌ی جه‌الل ساعیدپه‌نا ده‌رهێنه‌ر ‌ی‬ ‫س���ینه‌ما ‌ی ك���ورد به‌ش���داری‌ له‌خولی‌‬ ‫جایزه‌ی ئه‌ده‌بی ئیبراهیم یونسی"‪.‬‬

‫دوپشک‬

‫‪11‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫كاتێك بڕیار له‌سه‌ر هه‌ركارێك ده‌ده‌یت‬ ‫پێویسته‌ تۆزێك به‌خۆدا بچیته‌و‌ه چونك ‌ه‬ ‫له‌وانه‌یه‌ بڕیاری‌ به‌په‌له‌ت دابێت‪.‬‬

‫‪13‬هه‌مین فێستیڤاڵی‌ نێونه‌ته‌وه‌یی‌ تیرانا‬ ‫له‌واڵتی‌ ئه‌لبانیا ده‌كات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌"فێس���تیڤاڵه‌كه‌ له‌رۆژان��� ‌ی ‪‌ 28‬ی‬ ‫تش���رینی‌ یه‌كه‌م ‪ 2015‬ده‌س���تپێده‌كات‌و‬ ‫‪ 320‬فیل���م به‌ش���داری‌ تێ���دا ده‌كات ك ‌ه‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت��� ‌ی چه‌ن���د واڵتێك���ی‌ جیهان‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫پێش���تر فیلمێكی‌ دیكه‌ی‌ ئه‌م ده‌رهێنه‌ر‌ه‬ ‫به‌ناو ‌ی (ڕه‌ش‌و سپی‌) ك ‌ه له‌به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫به‌ش���ی س���ینه‌مای دهۆك��� ‌ه له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان له‌خول ‌ی ‪30‬هه‌مینی‌ فێستیڤاڵ ‌ی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ی���ی‌ ب�ل�اك ك���ه‌ له‌ئه‌ڵمانی���ا‬ ‫به‌ڕێوه‌چو خه‌اڵتی‌ باشترین كورت ‌ه فیلم ‌ی‬ ‫فێستیڤاڵه‌كه‌ی‌ به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫ئه‌و سه‌فه‌ره‌ دوره‌ی‌ كه‌ ده‌یكه‌یت تۆزێك‬ ‫سه‌رقاڵی‌ كردوی‌ مێشكتی‌ ئاڵۆز كردو‌ه‬ ‫تۆزێك ئارام به‌وه‌و كاره‌كان ئاسایین‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫پێویس���ته‌ تۆزێك به‌وریای��� ‌ی مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌‌و دۆخه‌ی‌ ئێس���تات بكه‌یت با‬ ‫له‌وه‌زیاتر كێش���ه‌ت بۆدروست نه‌بێت‌و‬ ‫ته‌ندروستیت تێكنه‌چێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫به‌دۆخێك���ی‌ دارای���ی‌ ناخۆش���دا‬ ‫تێده‌په‌ڕیت‌و ره‌نگ ‌ه ئه‌م دۆخه‌ كێشه‌ ‌ی‬ ‫خێزانیش ‌ی به‌دوا ‌ی خۆیدا بهێنێت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫خۆپیشاندانه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫به‌لیمۆ جوانی‌‬ ‫ی ئه‌م ده‌رهێنه‌ره‌یان راگرتوه‌‬ ‫ی كار ‌‬

‫خۆت جوان که‌‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬ ‫بورهان قه‌ره‌داغی‌‪ :‬پێیان وتم‬ ‫شانۆیمان له‌سه‌ر ده‌كه‌یت؟‬ ‫ده‌تتۆپێنین‪ ،‬بۆیه‌ ده‌سه‌اڵت به‌رپرس ‌ه‬ ‫له‌پاراستنی‌ گیان‌و ژیانم‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی شانۆی ‌‬ ‫بورهان قه‌ره‌داغی‌ ده‌رهێنه‌ر ‌‬ ‫(ماڵه‌ك ‌ه پیس ‌ه ئه‌حۆل) له‌الیه‌ن ژمار‌ه‬ ‫مۆبایلێك���ه‌و‌ه هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ لێده‌كرێت‌و‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك خۆش���ی‌ ده‌ڵێت له‌نامه‌یه‌كدا پێ ‌‬ ‫وتراو‌ه "شانۆیمان له‌سه‌ر ده‌رده‌كه‌یت‪،‬‬ ‫ده‌تتۆپێنین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ب���ۆ ئاوێن��� ‌ه وت��� ‌‬ ‫قه‌ره‌داغ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫"ش���انۆگه‌ریه‌كه‌مان به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بردوه‌ ب���ۆ گروپ ‌ه‬ ‫ته‌نزئامێز ده‌س���ت ‌‬ ‫جیهادیه‌كان‪ ،‬ده‌ستی‌ بردو‌ه بۆ كێشه‌و‬ ‫ی هه‌رێمی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫ی ئه‌مڕۆ ‌‬ ‫گرفته‌كان ‌‬ ‫ئه‌مه‌ وایكردو‌ه ك ‌ه دڵ���ی‌ هه‌ندێك له‌و‬ ‫الی���ه‌ن‌و هه‌ندێك له‌و كه‌س���ان ‌ه ته‌نگ‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وتیشی‌ "من هاتبوم ئه‌مه‌م به‌شێوازێك ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌شدا‬ ‫ته‌نزئامێز ده‌ربڕیوه‌‌و له‌په‌نا ‌‬ ‫كارم له‌س���ه‌ر جیهادی���ه‌كان كردوه‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌م ماڵه‌دا ئیش ده‌كه‌ن‌و به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی هه‌رێمه‌كه‌مان پیس بوه‌"‪.‬‬ ‫گشت ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‬ ‫ئ���ه‌و ده‌رهێن���ه‌ر‌ه له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كراونه‌ت���ه‌ س���ه‌ری‌ وت ‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ان ‌ه ‌‬ ‫"‪6‬ی‌ مانگ كاتژمێ���ر ‪ 6‬و ‪ 15‬ده‌قیق ‌ه‬ ‫نامه‌یه‌كم بۆهات ك ‌ه نوس���رابو بورهان‬ ‫ی‬ ‫قه‌ره‌داغ���ی‌ ت���ۆ بویت به‌و كه‌س��� ‌ه ‌‬ ‫ش���انۆییمان له‌س���ه‌ر ده‌ربكه‌یت‪ ،‬بۆی ‌ه‬

‫ره‌نگه‌ چه‌ندین رێگه‌ ‌ی سروشت ‌ی‬ ‫هه‌بێ���ت ب���ۆ س���پیكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌موچاو‪ .‬یه‌كێك له‌و رێگایانه‌ش‬ ‫ك ‌ه به‌س���وده‌ ئاوی‌ لیمۆیه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫میوه‌ی��� ‌ه ده‌توانرێ���ت به‌چه‌ندین‬ ‫ش���ێوه‌ س���ودی‌ لێوه‌گری���ن بۆ‬ ‫سپیكردنه‌وه‌ی‌ ده‌موچاو‪:‬‬ ‫• ئ���اوی‌ لیمۆ بپرژێن ‌ه به‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌موچاوتدا‬ ‫كه‌وچكێ���ك ئاوی‌ لیم���ۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌وچكێ���ك ئاو تێك���ه‌ڵ به‌یه‌ك‬ ‫بكه‌و بیپرژێن ‌ه به‌سه‌ر ده‌موچاوتدا‬ ‫به‌اڵم با دوربێ���ت له‌چاوه‌كانت‪،‬‬ ‫دواتر به‌ئاو بیشۆ‪.‬‬ ‫• ده‌موچاوت به‌لیمۆ بشۆ‬ ‫چه‌ند پارچه‌ لۆكه‌یه‌ك به‌شێوه‌ ‌ی‬ ‫تۆپ خڕ بكه‌و به‌ئاوی‌ لیمۆ ته‌ڕ ‌ی‬ ‫بك��� ‌ه بیخه‌ره‌ س���ه‌ر ده‌موچاوت‬ ‫بۆماوه‌ ‌ی ‪ 20‬خوله‌ك‪ ،‬دواتر به‌ئاو‬ ‫بیشۆ‪.‬‬ ‫• ئاو ‌ی لیمۆ‌و هه‌نگوین‬ ‫كه‌وچكێ���ك ئاوی‌ لیم���ۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫تۆزێك هه‌نگوی���ن تێكه‌ڵ به‌یه‌ك‬ ‫بكه‌و بید‌ه له‌ده‌موچاوت بۆماوه‌ی‌‬ ‫‪ 15‬خوله‌ك دوات���ر به‌ئاو ‌ی گۆڵ‬ ‫یاخود ئاو ‌ی ئاسای ‌ی بیشۆ‪.‬‬

‫ڕازو موراز‌ی ژنان‬ ‫ی شێخه‌كاندا‬ ‫له‌مه‌رقه‌د ‌‬

‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كریم‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ كۆمه‌ڵگ���ه‌كان به‌ره‌و پێش���ه‌وه‌ بچن به‌اڵم‬ ‫كه‌س���انێك هه‌ن كه‌ ده‌س���تبه‌رداری‌ كلتورو دابونه‌ریتی‌‬ ‫باوباپیرانیان نابن‪.‬‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كوردی‌ زیاره‌تكردنی‌ شه‌خس‌و‬ ‫مه‌رقه‌ده‌كان یه‌كێكه‌ له‌و نه‌ریتانه‌ی‌ كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌می‌ كردوه‌ به‌اڵم هه‌ر ماوه‌‌و دیارده‌یه‌كه‌‬ ‫به‌رچاوده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫بێگومان ئه‌م نه‌ریته‌ زۆرتر له‌الی‌ ژنان به‌دی‌ ده‌كرێت‌و بۆ‬ ‫هێنانه‌دی‌ ڕازو نیازیان سه‌ردانی‌ شه‌خس‌و مه‌رقه‌ده‌كان‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و ژنانه‌ له‌و بڕوایه‌دان ئه‌و پیاوچاكانه‌ له‌خوداوه‌ نزیكن‌و‬ ‫خۆشه‌ویس���تی‌ خودان‌و خوای گه‌وره‌ دڵیان ناشكێنێت‌و‬ ‫داوای‌ چاره‌سه‌ری‌ نه‌خۆش���ی‌‌و كردنه‌وه‌ی‌ گرێی‌ به‌خت‌و‬ ‫چ���اوه‌زار‌و چاكبون���ه‌وه‌ له‌نه‌خۆش���یه‌ ده‌رونیه‌كانی���ان‬ ‫لێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ژنێكی‌ ته‌مه‌ن ‪ 35‬ساڵ كه‌ دراوسێی‌ شه‌خسی‌ پیرمه‌نسوره‌‬ ‫باس���ی‌ ئه‌و هاواڵتیانه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ دێنه‌ س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫شه‌خسه‌و ده‌ڵێ‌ "پیرمه‌نس���ور شه‌خسێكی‌ به‌ناوبانگه‌‌و‬ ‫ژنان بۆ ڕازو نیاز‌و نه‌خۆشی‌ دێنه‌ زیاره‌تی‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "سااڵنی‌ پێشو ژنان له‌شوێنه‌ دوره‌كانه‌وه‌ به‌پاس‬ ‫ده‌هاتن‪ ،‬به‌اڵم ئێستا چوار كه‌س‌و پێنج كه‌س دێن"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتیش���ی‌ "باجی‌ فاتمی‌ دراوسێمان سه‌رپه‌رشتی‌ ئه‌و‬ ‫مه‌رق���ه‌ده‌ ده‌كات‌و پاره‌ی‌ بۆ كۆده‌كرێته‌وه‌‌و هه‌ر ئه‌ویش‬ ‫خزمه‌تی‌ مه‌رقه‌ده‌كه‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫یه‌كێكی‌ تر له‌و ژنانه‌ی‌ س���ه‌ردانی‌ پیرمه‌نس���ور ده‌كات‬ ‫ده‌ڵێت "ئێس���تا خه‌ڵكی‌ له‌ش���وێنه‌ دوره‌كانه‌وه‌ نایه‌نه‌‬ ‫س���ه‌ر مه‌رقه‌دی‌ پیرمه‌نسور ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ دێن له‌ڕزگاری‌‌و‬ ‫به‌ختیاری‌‌و ڕاپه‌رینه‌وه‌ دێن‪ ،‬به‌اڵم پێش���تر له‌ناوچه‌كانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ سلێمانیش ده‌هاتن"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ش���ی‌ به‌وه‌كرد "ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ ده‌هاتنه‌ سه‌ر مه‌رقه‌د‬ ‫چایان لێده‌ناو یاپراخی���ان ده‌هێنا‌و نانیان ده‌خوارد‌و تا‬ ‫نیوه‌ڕۆ له‌سه‌ر مه‌رقه‌ده‌كه‌ ده‌مانه‌وه‌"‪.‬‬

‫کاوڕ‬ ‫ت���ۆ به‌و‌ه ناوبانگت هه‌ی ‌ه كه‌ زۆربایه‌خ‬ ‫به‌كاره‌كه‌ت ئه‌ده‌ی���ت‌و كه‌متر الیه‌ن ‌ی‬ ‫سۆزداریت ره‌چاو ئه‌كه‌یت كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫زیانت پێده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫بیر له‌وه‌بكه‌وه‌ كه‌ گه‌شتێك ‌ی ئارام بكه‌ ‌ی ره‌نگ ‌ه خۆشه‌ویستیه‌ك ‌ی نوێ‌ چاوه‌ڕێت‬ ‫له‌گه‌ڵ خێ���زان‌و منداڵه‌كانت‪ ،‬ره‌نگه‌ ئه‌م بكات تۆش هه‌وڵ بده‌ زیاتر س���ه‌رنج ‌ی‬ ‫به‌الی‌ خۆتدا رابكێشه‌‪.‬‬ ‫ئارامكه‌ره‌وه‌یه‌ك ‌ی باش بێت بۆ تۆ‪.‬‬

‫ی‬ ‫ئێمه‌ ده‌تتۆپێنی���ن‪ ،‬بۆیه‌ منیش داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫یاساییم له‌س���ه‌ر ئه‌و ژماره‌ی ‌ه له‌كه‌رت ‌‬ ‫پۆلیسی‌ سه‌را تۆماركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم دیار‌ه‬ ‫به‌داخه‌و‌ه به‌هۆی‌ ئ���ه‌م دۆخه‌ی‌ ئه‌مرۆ‬ ‫كه‌ دروس���تبو‌ه داواك ‌ه وه‌ك پێویس���ت‬ ‫نه‌جوڵێنراوه‌"‪.‬‬ ‫ی "ژماره‌ك��� ‌ه كۆڕه‌ك���ه‌و چه‌ند‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫جارێكیش په‌یوه‌ندیم پێوه‌كرد به‌اڵم ئه‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ به‌رده‌س���ت نه‌بو‪ ،‬وه‌ك وتراش‬ ‫ی‬ ‫ژماره‌كه‌ علوجه‌‌و به‌تێلیش هه‌ڕه‌ش��� ‌ه ‌‬

‫لێكردم به‌شێوه‌زاری‌ هه‌ولێری‌"‪.‬‬ ‫ی رایگه‌یاند "ئێس���تا‬ ‫بوره���ان قه‌ره‌داغ ‌‬ ‫ی نادیار‬ ‫ژیانم له‌مه‌ترسیدایه‌‌و هه‌ڕه‌شه‌ ‌‬ ‫قورس���ه‌ چونك ‌ه تۆ الیه‌ن���ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م واڵت ‌ه ئه‌زمون ‌‬ ‫ناناسیت‪ ،‬به‌راست ‌‬ ‫ی فراندن‌و‬ ‫ناش���رینی‌ تیای���ه‌ ئه‌زمون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نوس���ان‌و نوێنه‌ران ‌‬ ‫كوش���تن ‌‬ ‫تیایه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پێویس���ته‌ الیه‌ن ‌ه ئه‌منی‌‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان ژیان‌و گیانم بپارێزن‌و‬ ‫پاراستنم له‌ئه‌ستۆی‌ ئه‌وانه‌"‪.‬‬

‫سه‌ما ‌‬ ‫ی‬ ‫چیرۆكه‌كانی‌ ژنێك‬ ‫منایشده‌كرێ‌‬ ‫ی س���ه‌ماكاری‌ ك���ورد كاروان عوم���ه‌ر‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوێ���ی‌ هون���ه‌ری‌ خۆی���دا س���ه‌ما ‌‬ ‫له‌پڕۆژه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‌و‬ ‫ی ژنێك‪..‬س���ه‌مایه‌ك) له‌شار ‌‬ ‫(چیرۆكه‌كان ‌‬ ‫له‌نێو پاركی‌ دایك نمایشده‌كات‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د كاروان عومه‌ر س���ه‌باره‌ت به‌م چاالكیه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی دایك سه‌ما ‌‬ ‫ی "له‌نێو پارك ‌‬ ‫ی بۆ ئاوێنه‌ وت ‌‬ ‫له‌لێدوانێك ‌‬ ‫ی ژنێك‪..‬س���ه‌مایه‌ك)مان پێشكه‌شكرد‪.‬‬ ‫(چیرۆكه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پڕۆژ‌ه هونه‌رییه‌ كاركردن بو له‌سه‌ر ئه‌و چیرۆكان ‌ه ‌‬ ‫كۆ ‌‬ ‫ك ‌ه روبه‌ره‌كانی‌ ژیان‌و هه‌ناسه‌دانیان به‌رده‌وام ته‌سك‬ ‫ده‌بنه‌وه‌‌و هه‌میشه‌ له‌بچوكبونه‌وه‌دان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كاركردنی‌ هونه‌ریش كارێك ‌‬ ‫ی "وه‌ك ئاس���ت ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی‬ ‫پڕۆفیش���یۆنااڵنه‌ی‌ نێ���وان دو موزیككار‌و جه‌س���ته‌ ‌‬ ‫سه‌ماكه‌رێكه‌"‪.‬‬ ‫ی كاروان عوم ‌هر‌و‬ ‫ئ���ه‌م پڕۆژه‌ی ‌ه بیرۆك���ه‌ی‌ س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی موزیك‌و به‌رێوه‌بردن ‌‬ ‫ی به‌ریه‌ككه‌وتن ‌‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫داڕشتن ‌‬ ‫ی به‌توانا ش���یالن عوم��� ‌هر‌و كه‌نار‬ ‫له‌الی���ه‌ن چه‌لۆژه‌ن ‌‬ ‫فه‌رهاده‌"‪.‬‬ ‫كاروان عومه‌ر سه‌باره‌ت به‌كۆبونه‌وه‌یان له‌و پڕۆژه‌یه‌دا‬ ‫ی پڕ له‌داهێنان پێكه‌و‌ه له‌م‬ ‫رایگه‌یاند "خۆشه‌ویستیه‌ك ‌‬ ‫سۆڵۆ سه‌مایه‌دا كۆی‌ كردوینه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌زانم لێره‌و‌ه سوپاسی‌ هاوڕێ ‌‬ ‫وتیشی‌ "زۆر به‌گرنگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئازیزم ره‌حمان غه‌ریب بكه‌م ك ‌ه بواری‌ پێداین له‌هۆڵێك ‌‬ ‫ناو سه‌نته‌ری‌ میترۆدا پڕۆڤه‌‌و كاری‌ خۆئاماده‌كردنمان‬ ‫بۆ ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ ئه‌نجام بده‌ین"‪.‬‬ ‫سۆڵۆس���ه‌مای‌ (چیرۆكه‌كان���ی‌ ژنێك‪..‬س���ه‌مایه‌ك)‬ ‫ی ‪ )2015‬له‌پاركی‌ دایك‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی تشرین ‌‬ ‫دوێنێ‌ (‪‌ 12‬‬ ‫نمایشكرا‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫هه‌وڵب���د‌ه زیاتر له‌گ���ه‌ڵ كاره‌كه‌ت خۆت تۆ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ باش كارده‌كه‌یت ك ‌ه‬ ‫بگونجێنیت چونكه‌ هیچ هه‌ڵبژارده‌ ‌ی ترت له‌گه‌ڵ هاورێكانت ده‌بیت‪ ،‬تۆ هه‌میش ‌ه‬ ‫پشتت به‌كه‌سانی‌ تر به‌ستوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رده‌ست نیه‌‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ بارودۆخی‌ خێزانیت له‌بارنی ‌ه‬ ‫بۆ كاری‌ نوێ‪ ،‬به‌اڵم توانیوته‌ كاره‌كان ‌ی‬ ‫ئێستات به‌باش ‌ی بڕوات‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫ڕەتکردنەوەی ئەلتەرناتیڤ‌و سیستەم گۆڕین لەژێرناوی بەرژەوەندی گەلدا‬ ‫شاخەوان شۆڕش‬ ‫س���ەبارەت بەباش���وری کوردستان‬ ‫لەماوەی رابردوداو لەئێس���تادا زۆرجار‬ ‫ئەوە گوتراوە‪ ،‬ک���ەوا ئەلتەرناتیڤ بۆ‬ ‫دەسەاڵتی پارتی‌و یەکێتی یا بارزانی‌و‬ ‫تاڵەبان���ی نییە‪ .‬گوتنەکان س���ۆزدارو‬ ‫الیەنگیرانەن‌و بەشێوەیەک لەشێوەکان‬ ‫بریتی���ن لەپێداهەڵ���دان بەئەزم���ون‌و‬ ‫ش���ارەزایی‌و گرنگ���ی ئ���ەو پ���ارت‌و‬ ‫کەس���ایەتیانە‪ .‬گوتن‌و پش���تگیریەکان‬ ‫خۆی���ان ل���ەو فاکت���ە نێگەتی���ڤ‌و‬ ‫نەهامەتیان���ە الدەدەن کە لەس���ایەی‬ ‫ئەو دو پارت‌و س���ەرۆکەوە لەڕابردو و‬ ‫ئێستادا هاتونەتەدی‌و توشی کۆمەڵگەو‬ ‫واڵت بوە‪.‬‬ ‫ئاش���کرایە لەکۆمەڵگەو واڵتە بەهێزو‬ ‫دیموکراس���یەکاندا ئاڵوگۆری سەرۆک‌و‬ ‫دەس���ەاڵت سیس���تەماتیکیانە هەیە‪،‬‬ ‫سەرۆک هەرچەندی بەتواناو لێهاتوبێ‪،‬‬ ‫دەبێ دوای تەواوبوونی ماوەکەی بڕوا‪،‬‬ ‫یا پارتی دەس���ەاڵتدار دوای دۆڕاندنی‬ ‫لەهەڵبژاردن���دا دەب���ێ دەس���ەاڵتی‬ ‫بەڕێوەب���ردن جێبهێڵێت‪ .‬ب���ەاڵم ئایا‬ ‫هۆکارەکانی پێداگرتن لەسەر مانەوەی‬ ‫سەرۆک‌و خۆس���ەپاندنی پارت بەسەر‬ ‫دەس���ەاڵتدا چین‪ ،‬دیاردەو هەڵوێستی‬ ‫لەمش���ێوەیە لەک���وێ‌و ل���ەچ ج���ۆرە‬ ‫سیستەم‌و واڵتێکدا باون؟‬ ‫س���ەرەکی‬ ‫بەش���ێوەیەکی‬ ‫خۆدورخستەنەوە لەگۆڕان‌و نوێکردنەوەی‬ ‫دەس���ەاڵت‪،‬‬ ‫سیس���تەماتیکیانەی‬ ‫بەڵگەهێنانەوە بۆ رەواکردنی مانەوەی‬ ‫پارت‌و سەرۆک‌و دەسەاڵتی نەگۆڕیان‪،‬‬ ‫لەش���وێن‌و بارێکدایە کە سیس���تەمی‬ ‫دیموکراس���ی زۆر الوازە یا بونی نییە‪،‬‬ ‫وە دەس���ەاڵت لەژێر ناوی بەرژەوەندی‬ ‫ناسیونالیستی‌و نیشتیمانیەوە لەڕێگەی‬ ‫زەبروزەنگ‌و هێزەوە خۆی سەپاندوە‪.‬‬ ‫لەوج���ۆرە کۆمەڵگەو واڵتانەدا پیادەی‬ ‫ئاڵوگۆری دەس���ەاڵت دیموکراس���یانە‬

‫ناکرێ���ت‌و س���ەرۆک‌و پ���ارت خاوەنی‬ ‫دەس���ەاڵتی ڕەهان‪ .‬نە س���ەرۆک‌و نە‬ ‫پارتی فەرمانڕەوا هەڵگری بیرو ئایدیای‬ ‫کراوەو دیموکراس���یانە نی���ن‌و پیادەی‬ ‫ناکەن‪ ،‬ئەگەرچی دەک���رێ بەڕواڵەت‌و‬ ‫گوتن ڕیکالم���ی بەردەوامی بۆ بکەن‌و‬ ‫سیناریۆی هەڵبژاردنی رواڵەتی هەبن‪.‬‬ ‫هەروەه���ا دەکرێ لەباری سیس���تەمی‬ ‫دیکتات���ۆرو تۆتالیتارانەی یەک پارت‌و‬ ‫ڕێکخ���راودا هەڵبژاردن���ی مەرجئامێز‬ ‫بکرێ‌و س���ەرۆکیش بگۆڕدرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سیستەم‌و ئایدۆلۆژیا نەگۆڕەو دەسەاڵت‬ ‫دیموکراس���ی نییە‪ ،‬بۆنمونە سیستەمی‬ ‫کۆمۆنیس���تی چی���ن‪ ،‬یا سیس���تەمی‬ ‫ئیسالمی ئێران‪.‬‬ ‫ل���ەو ش���وێنانەی س���ەرۆک خ���ۆی‬ ‫س���ەپاندوە‪ ،‬س���ەبارەت بەگۆڕین���ی‬ ‫س���ەرۆک‌و گۆڕانکاری لەسیس���تەمدا‬ ‫بەڵگ���ەو ڕونکردنەوەکان���ی الیەن���ی‬ ‫دەس���ەاڵتدار لەڕوانگەی پێویستبونی‬ ‫مانەوەی سەرۆک‌و پارتی دەسەاڵتداردا‬ ‫بنچینە دەگرن‪ ،‬گوتن لەئەلتەرناتیڤەکان‬ ‫بەالوە دەنرێ���ن‌و دەک���رێ وەکو تابو‬ ‫سەیر بکرێن‪ .‬هەروەکو سەرۆک‌و پارتی‬ ‫خۆس���ەپێنەر لەماوەی ڕابردودا کاری‬ ‫سیس���تەماتیکیانەیان بۆ ئەوە کردوە‪،‬‬ ‫کە وا ئازادی ڕامیاری س���نورداربێت‪،‬‬ ‫پ���ارت‌و رێکخ���راوی دیک���ە ئەگ���ەر‬ ‫رێگەش���یان بدرێت لەژێ���ر کۆنترۆڵ‌و‬ ‫سانس���ۆری دەس���ەاڵتدا بن‪ ،‬ڕەچاوی‬ ‫بەرژەوەندیەکانی پارتی سەرۆک بکەن‌و‬ ‫س���نور ب���ۆ گەش���ەکردنیان دابنرێت‪،‬‬ ‫هەروەها سنور بۆ هەوڵەکانی کرانەوەو‬ ‫چون بەرەو دیموکراسی دابنێن‌و ڕێگری‬ ‫لەدروستبونی پارت‌و رێکخراوی ڕکابەر‬ ‫بکەن‪ ،‬یا سەرکوتی ئەو هەواڵنە بکەن‬ ‫کە مەترسی لەس���ەر بەرژەوەندیەکانی‬ ‫س���ەرۆک‌و پارت���ی دەس���ەاڵتداردا‬ ‫دروس���ت دەک���ەن‪ .‬لەهەمانکات���دا‬ ‫دەس���ەاڵتی نادیموکراس���ی لەڕێگەی‬ ‫کەناڵەکانی راگەیاندن‌و میدیاکانیەوەو‬ ‫لەرێگەی کەناڵە ڕامیاری‪ ،‬س���ەربازی‪،‬‬

‫هیچ سەرۆک‌و‬ ‫پارتێک لەجیهاندا‬ ‫نییە ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫نەبێت‪ ،‬ئەو گوتن‌و‬ ‫ڕەوتە تەنها‬ ‫الی سەرۆکی‬ ‫خۆسەپێنەرو‬ ‫لەسیستەمە‬ ‫نادیموکراسیەکاندا‬ ‫باویان هەیە‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و ئابوریەکان���ەوە کاری‬ ‫ڕێکخراوانەی بۆ بەرزکردنەوەی سەرۆک‬ ‫کردوەو وەکو کەس���ایەتیەکی بێهاوتاو‬ ‫م���ەزن ناس���اندویەتی‪ ،‬پروپاگەندەی‬ ‫بۆ گرنگی پارتی دەس���ەاڵتدار لەبونی‬ ‫پێش���کەوتن‪ ،‬ئارامی‌و ئاسایشی واڵتدا‬ ‫کردوە‪ ،‬هەروەکو ئارامی‌و گەشەکردن‌و‬ ‫پێش���کەوتن راس���تەوخۆ وەکو چاکەو‬ ‫ه���ەوڵ‌و کردارەکانی س���ەرۆک‌و پارتی‬ ‫دەس���ەاڵتدار دەبینێت‌و پروپاگەندەیان‬ ‫بۆ دەکات‪.‬‬ ‫لەماوەی بونیدا پارتی دەسەاڵتداری‬ ‫خۆس���ەپێنەر ڕێکخراوان���ە کاری ب���ۆ‬

‫ئەوە کردوە‪ ،‬ئ���ازادی رامیاری نەبێت‬ ‫یا س���نورداربێت‌و ئەلتەرناتیڤی خۆی‬ ‫دروست نەبێت‪ ،‬هەروەها کاری بۆ ئەوە‬ ‫کردوە کەرەس���تەو فاکتەرو دامەزراوی‬ ‫پێویس���ت بۆ گۆرانکاری لەسیستەمی‬ ‫رامیاریدا الوازبکرێن‌و تێکبش���کێندرێن‪.‬‬ ‫چونکە هەر ئاراستەو دیاردەیەک لەگەڵ‬ ‫ئاراستەی سەپێندراودا ناتەبابن‪ ،‬وەکو‬ ‫مەترسی لەسەر بەرژەوەندی نیشتیمانی‌و‬ ‫واڵت س���ەیردەکرێت‪ .‬لەکۆمەڵگەیەکدا‬ ‫کە بەڕوی گۆڕانی رامی���اری‌و ئازادیدا‬ ‫داخ���راوە‪ ،‬لەڕێگ���ەی رونکردن���ەوەی‬ ‫الیەنگیرانەوە هەوڵ دەدەرێت پێویستی‬ ‫بونی درێژەی دەس���ەاڵتی س���ەرۆک‌و‬ ‫پ���ارت بس���ەلمێندرێت‪ .‬بانگەش���ەی‬ ‫نەبون���ی ئەڵتەرناتی���ڤ‌و مەترس���ی‬ ‫لێکت���رازان‌و لەبەریەکچونی کۆمەڵگەو‬ ‫واڵت‪ ،‬مەترس���ی نەهەماتییە ئابوری‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکان بەزەقی دەگوترێنەوەو‬ ‫وەک���و میت���ۆدی تۆقاندن���ی خەڵک‌و‬ ‫دەوروب���ەر بەکاردەهێندرێن‪ .‬بەکورتی‬ ‫وا لەخەڵک دەگەیەنرێت‪ ،‬کە کۆمەڵگە‬ ‫بەهۆی ئەو سەرۆک‌و پارتەوە ئارامی‌و‬ ‫س���ەقامگیری بەدەس���تهێناوەو بگرە‬ ‫بونی م���اوەو لەئەگەری نەمانی ئەواندا‬ ‫واڵت لەبەری���ەک هەڵدەوەش���ێتەوەو‬ ‫وێران دەبێ���ت‪ .‬لەو ج���ۆرە واڵتانەدا‬ ‫گوتن‌و هەڵویس���تی دژی دیموکراسی‌و‬ ‫پرۆسەی ئاڵوگۆڕی سیستەماتیکیانەی‬ ‫دەس���ەاڵت ئاس���ایی زاڵ���ن‪ .‬وەک���و‬ ‫بۆنمونە رژێمی ئیران دژی پرۆس���ەی‬ ‫دیموکراس���ییەو دەڵێ دیموکراسی بۆ‬ ‫ئێمە ناگونجێ���ت‪ ،‬هەروەکو ئایدۆلۆژیا‬ ‫ئیس�ل�امیەکەی‌و سیس���تەمەکەی دژی‬ ‫کرانەوەو ئازادی‌و دیموکراسییە‪ .‬رژێمی‬ ‫ئەس���ەدی س���وریا بەر لە‪ ٢٠١١‬هەمان‬ ‫هەڵوێس���تی هەب���و‪ ،‬لەواڵتانی دیکەی‬ ‫نادیموکراس���ی‌و دیکتاتۆردا بەتایبەتی‬ ‫ئەوانەی لەژێردەستی سەرۆک‌و پارتی‬ ‫دەس���ەاڵتداری خ���اوەن ئایدلۆژی���او‬ ‫بیروباوەڕی نادیموکراسیانەن‪ ،‬سەرۆک‌و‬ ‫پ���ارت خۆیان وەکو س���ەرۆک‌و پارتی‬

‫ڕزگارکەرو شۆڕشگێڕی واڵت‌و کۆمەڵگە‬ ‫دەبینن‪ ،‬ئەو جۆرە گوتنانە زۆرن‪.‬‬ ‫لەو جۆرە سیستەمە خۆسەپێنەرانەدا‬ ‫هێ���زە چەکدارەکان���ی بەرگ���ری‌و‬ ‫ئاس���ایش بێالی���ەن نی���ن‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫بەپ���ارت بەس���تراونەتەوەو لەخزمەتی‬ ‫بەرژەوەندیەکانی س���ەرۆک‌و پارتدان‪.‬‬ ‫گوم���ان ل���ەوەدا نیی���ە ل���ەو ج���ۆرە‬ ‫کۆمەڵگایان���ەی ک���ە مۆنۆپۆلی پارتی‬ ‫دەس���ەاڵتدار بەس���ەر بوارە رامیاری‌و‬ ‫ئاب���وری‌و س���ەربازیەکاندا هەی���ە‪،‬‬ ‫لەئەگەری داڕمانی دەس���ەاڵتدا ئەوجا‬ ‫لەب���ەر هەرهۆی���ەک بێ���ت‪ ،‬لەئەگەری‬ ‫نەبونی ئۆپۆزیسیۆنی بەهێزدا بۆشایی‬ ‫گەورەی رامیاری‌و ئابوری‌و ئاس���ایش‬ ‫دروس���ت دەبن‌و دەکرێ واڵت توش���ی‬ ‫قەیرانی گەورە ببێت‪ .‬بەاڵم دروستبونی‬ ‫ناکۆکی ناوخۆی���ی‌و لەبەریەکدەرهاتنی‬ ‫کۆمەڵگ���ەو هەڵوەش���انەوەی دەزگاو‬ ‫دامەزراوەکان���ی کۆمەڵگە هۆکارەکەی‬ ‫بەش���ێوەیەکی س���ەرەکی پۆلیتیک���ی‬ ‫داخراو و داس���ەپێنەرانەی دەسەاڵتی‬ ‫نادیموکراس���ی رابردوە ک���ە وایکردوە‬ ‫کۆمەڵگە ئام���ادەی گۆڕنکاری ڕامیاری‬ ‫نەبێت‌و نەتواندرێ س���ەرەداوی کێشە‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‌و ئاب���وری‌و رامیاریەکان‬ ‫بەئاس���انی کۆبکرێن���ەوە‪ ،‬بەمج���ۆرە‬ ‫بەر بەداڕمان���ی خێرای س���ترەکتورو‬ ‫ئۆرگانەکان���ی واڵت بگیرێت‪ .‬هەروەکو‬ ‫ئەو دەس���ەاڵتە نادیموکراسیە لەماوەی‬ ‫بونی���دا تەنها کاری لەس���ەر مانەوەی‬ ‫تاهەتایی خۆی‌و بەرژەوەندیەکانی خۆی‬ ‫ک���ردوە‪ ،‬خۆی وەکو پارت���ی بێهاوتا‪،‬‬ ‫شۆڕش���گێڕو ڕزگارکەری هەمیش���ەیی‬ ‫گەل بینیوەو پێناسە کردوە‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەه���ەردو پارت���ی‬ ‫دەسەاڵتداری باش���ور یەکێتی‌و پارتی‬ ‫کۆمەڵێ لەو تایبەتمەندی‌و نیشانانەی‬ ‫دەستبەس���ەرداگرتنی کۆمەڵگ���ەو‬ ‫دەس���ەاڵت ک���ە ئاماژەم���ان بۆکردن‬ ‫دەناس���ینەوە‪ .‬دیارە دوای دروستبونی‬ ‫بزوتن���ەوەی گۆڕان یەکێتی بەش���ێکی‬

‫قورساییەکەی پیش���وی لەدەستداوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێس���تاش هێزەکانی ئاس���ایش‌و‬ ‫چەکدارەکان لەدەڤەری س���ەوزدا لەژێر‬ ‫چنگ���ی یەکێتیدان‪ ،‬بۆیە ئێستاش���ی‬ ‫لەگەڵداب���ێ یەکێتی لەرێگ���ەی هێزە‬ ‫چەکدارەکانیەوە لەو دەڤەرەدا دەسەاڵتی‬ ‫سەرەکییە‪ .‬ئەگەر نەخۆشی نەبوایە مام‬ ‫جەالل هەر سەرۆک دەبو و لەڕوانگەی‬ ‫یەکێتی���ەوە ئەلتەرناتیڤی نەبو و کەس‬ ‫لەو بەتواناترو لێهاتوتر نەبو‪ ،‬تەنانەت‬ ‫دوای نەخۆش���کەوتنی‌و دورکەوتنەوەی‬ ‫لەگۆڕەپانی ڕامیاریدا تائێس���تا کەس‬ ‫لەش���وێنی ئەودا دانەندراوە‪ .‬هەرچی‬ ‫پارتییە وەکو پێش���و لەدەڤەری زەردا‬ ‫خاوەنی دەسەاڵتی ڕەهایەو هێزەکانی‬ ‫ئاسایش‌و چەکدارەکان سەر بەپارتین‪،‬‬ ‫لەدیدی پارتیش���ەوە مەسعود بارزانی‬ ‫تاکە س���ەرۆکی لێهات���و و بەتوانایەو‬ ‫ئەلتەرناتیڤی نییە‪ .‬دیارە پارتی لەژێر‬ ‫کاریگ���ەری راس���تەوخۆی بنەماڵ���ەی‬ ‫بارزانیدای���ە ک���ە بەن���ۆرم‌و نەریت���ی‬ ‫خێڵەکیانەوە بەندن‌و دەسەاڵتی رەهایان‬ ‫بەسەر پارتیەوە هەیە‪ ،‬ئەوە وایکردوە‬ ‫جۆرێ���ک لەدەس���ەاڵتی خێڵەکیان���ەو‬ ‫میرنش���ینی لەبەرەی زەردا فەرمانڕەوا‬ ‫بێت‪ .‬بەمجۆرە ئاستی داخراوی بەڕوی‬ ‫کرانەوەدا بەهێزترەو گۆڕینی سەرۆک‌و‬ ‫سیستەم سەختترو ئاڵۆزترە‪.‬‬ ‫لەکۆتاییدا پێویس���تە جەخت لەسەر‬ ‫ئ���ەوە بکەینەوە کەوا هیچ س���ەرۆک‌و‬ ‫پارتێک لەجیهان���دا نییە ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫نەبێ���ت‪ ،‬ئەو گوت���ن‌و ڕەوتە تەنها الی‬ ‫س���ەرۆکی خۆس���ەپێنەرو لەسیستەمە‬ ‫نادیموکراسیەکاندا باویان هەیە‪ .‬ئەوان‬ ‫لەرێگەی سیستەمی داپڵۆسێنەرانەیاندا‬ ‫وایانک���ردوە دەس���ەاڵت نەگ���ۆڕ بێت‪،‬‬ ‫دەرگەکانی گۆڕانکاری داخرێن‪ ،‬سیستەم‬ ‫داخراو بێ���ت‪ ،‬قۆرغی دەس���ەاڵتەکان‬ ‫بکەن‪ ،‬چارەنوس���ی رامیاری‌و ئابوری‬ ‫واڵت بەخۆیانەوە ببەستنەوە‪ ،‬بەجۆرێک‬ ‫خەڵ���ک‌و واڵت بکەنە بارمتەی ئەگەری‬ ‫بون‌و مانەوەی خۆیان‪.‬‬

‫تەرمی گەنجان‌و روخساری سیاسیەکان‬

‫زانا تۆفیق‬ ‫کاتژمێر‪ ٢:٣٠‬نیوەڕۆ بو هەروەک هەمو‬ ‫کاتێک تەماش���ایەکی بەپەلەی گروپی‬ ‫رۆژنامەنوس���انم کرد لەڤایبەر‪ ،‬یەکێک‬ ‫لەهاوڕیان نوس���یبوی‪ ":‬تکایە کاتژمێر‬ ‫‪ ٢‬لەفڕۆکەخان���ەی هەولێ���ر ئامادەبن‬ ‫تەرمی ‪ ٤‬گەنجەک���ەی لەناو لۆریەکەی‬ ‫نەمس���ا خنکان دەگات���ە فڕۆکەخانە‪".‬‬ ‫هەرچەندە‪ ٣٠‬خولەک دواکەوتبوم بەاڵم‬ ‫دڵنیابوم لەو کاتەدا ناگەن‪ ،‬هەمیش���ە‬ ‫کە ب���ۆ کارێ���ک دوادەک���ەوم بەخۆم‬ ‫دەڵێم "کورد کەی مەوعیدی ڕاس���ت‌و‬ ‫دروس���تی هەیە"‪ ،‬بۆیە بەپەلە دەستم‬ ‫دای���ە کامێراک���ەم‌و خ���ۆم فڕێدایە ناو‬ ‫سەیارەکەم‪ ،‬بەرەو فڕۆکەخانە کەوتمە‬ ‫ڕێ‪ .‬کاتێ���ک گەش���تمە فرۆکەخان���ە‬ ‫قەرەباڵغیەکی زۆرم بەدی کرد‪ ،‬بەهەر‬ ‫پۆلیسێک گەشتم وتم من رۆژنامەنوسم‌و‬ ‫بۆ ڕوماڵی تەرم���ی گەنجەکان هاتوم‪،‬‬ ‫تکای���ە بەپەلە دواکەوت���وم‪ ،‬زو ڕێگەم‬ ‫بدەن‪ .‬پاش ئ���ەوەی چەند خولەکێک‬ ‫ماتڵیانک���ردم س���ەرەتا وتیان نابێت‪،‬‬ ‫دواتر رێیان���دام بڕۆمە ژورەوە‪ .‬کاتێک‬ ‫گەیشتمە شوێنی مەبەست لەهاوڕێکانم‬ ‫پرس���ی نەهاتون؟ لە وەاڵم���دا وتیان‬ ‫خەمت نەبێت تا‪ ٤‬ناگەن! منیش لەدڵی‬ ‫خۆمدا وت���م بەخوا ئەم ک���وردە هەتا‬ ‫مەوعیدو وەعدی لەکاتی خۆیا جێبەجێ‬ ‫نەکات قەت نابێت بەهیچ‪.‬‬ ‫ئیدی کامێرام هەڵکردو دەس���تم کرد‬ ‫بەوەرگرتنی ئینس���ێت بۆ ئامادەکردنی‬ ‫هەواڵە ڤیدیۆییەکەم‪ .‬سەرەتا کۆمەڵێک‬ ‫ژنی ڕەشپۆش���م بینی کە شێوەزاریان‬ ‫گەرمیانیانە بو‪ ،‬ئەو ش���ێوەزارە هەمو‬ ‫کاتێ���ک یادی ئەنفالم بی���ر دێنێتەوە‪،‬‬

‫بیرم���ە زۆر مناڵب���وم لەتەلەڤیزی���ۆن‬ ‫کاتێك پیش���اندەدران باوکم پێچێکی‬ ‫پش���توێنەکەی دەکردەوەو فرمێسکی‬ ‫پێ دەس���ڕی‪ ،‬بەهەمان ش���ێوە دایکم‬ ‫چمکێکی لەچکەک���ەی دەگرت‌و چاوی‬ ‫دەسڕی‪ .‬بە گریانی ئەوان زۆر دڵتەنگ‬ ‫دەبوم‌و کاتێک لێمدەپرسین بۆ دەگرین‬ ‫دەیانوت" کوڕم تۆ تێناگەیت با گەورە‬ ‫بیت ئینجا تێدەگەیت!"‬ ‫دوات���ر زوم���ی کامێراک���ەم گرت���ە‬ ‫کۆمەڵێک پیاو لەڕیزی یەک وەستابون‌و‬ ‫جلی کوردی���ان لەبەرابو تەنانەت یەک‬ ‫پیاوی���ان کابۆو پانتۆڵ‌و ش���تی وایان‬ ‫لەب���ەر نەبو‪ .‬دیارب���و چاوەڕێی هاتنی‬ ‫ئەمبوالنس���ەکانیان دەکرد کە تەرمی‬ ‫کوڕو ب���راو ئامۆزاو خاڵ���ۆزای تێدابو‪.‬‬ ‫یەک تۆز لەوالترەوە کۆمەڵیک کەس���م‬ ‫بینی کە بۆینب���اخ‌و چاکەت‌و پانتۆڵی‬ ‫قش���تیان لەب���ەرا بو کە زوم���م کردە‬ ‫س���ەریان تێگەش���تم ئەوان���ە ئەندامی‬ ‫پەرلەمانی کوردستانن‪.‬‬ ‫بینیم نوێنەری‪ ٧‬حیزبی لێبو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫شیک پۆش���ی‌و ڕێکوپێکی جلەکانیان‬ ‫لەگ���ەڵ س���ەرو س���یمایان لەبایەخی‬ ‫هەواڵەک���ەی کەمدەک���ردەوە! چونکە‬ ‫وێن���ەی یەکەم‌و دوەم ک���ە پێکهاتبون‬ ‫لەژنە ڕەشپۆش���ەکان لەگەڵ پیاوەکان‬ ‫بەجل���ی کوردیەوە لەگ���ەڵ ئەو قات‌و‬ ‫ڕیب���ات‌و شیکپۆش���یەدا نەدەهاتەوە‪.‬‬ ‫کامێرام���ان کاتێک وێن���ەی ئاهەنگێک‬ ‫دەگرێ���ت دەبێ���ت هەم���و فرەیمێکی‬ ‫ئاماژەبێت بۆ خۆش���یی‪ ،‬بەهەمانشێوە‬ ‫کاتێک وێنەی شیوەن دەگریت دەبێت‬ ‫هەم���و ئاماژە بێت بۆ ئ���ەو خەفەتەی‬ ‫دەتەوێت بیگەیەنیتە بینەر‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫ق���ات‌و ڕیبات‌و شیکپۆش���یە وێنەکەی‬ ‫تێ���ک دەدا لەبەرئ���ەوەی فرەیمی دو‬ ‫هەواڵی جیاوازن!‬ ‫نازان���م بەس���وتفە بو ی���ان نا بەاڵم‬ ‫لەسەر سەری سیاس���یەکان ئااڵیەکی‬ ‫کوردس���تان دانرابو ک���ە چرچ بەچری‬ ‫دەوت ب���ڕۆ ب���ەوالوە‪ ،‬هەروەها ڕەنگی‬ ‫زەرد هەڵگەڕاب���و بەخۆڵبارین���ی‬ ‫دوێنێش���ەو‪ ،‬زیاتر لەو فانیلەیەم دەچو‬ ‫ک���ە بەمناڵی ب���ۆ یاریک���ردن لەبەرم‬

‫دەکردو ل���ەزۆری ئارەق���ە کردنەمەوە‬ ‫پێ���وەی زەرد هەڵگەڕاب���و‪ .‬بیرمە ئەو‬ ‫فانیلەیەم زۆر خۆش دەویس���ت بەاڵم‬ ‫چونک���ە زۆر کۆن بو ب���و‪ ،‬هەمو کات‬ ‫دایکم داوای لێدەک���ردم کە بیدەمێ و‬ ‫بیکات بەپ���ەڕۆی م���اڵ پاککردنەوە‪،‬‬ ‫ڕۆژێک ب���ەزۆر لەبەری داکەندم‌و کردی‬ ‫بەدەمی ماسیحەکەوەو کاشیەکانی ماڵی‬ ‫خۆمانی پێسڕی‪ .‬دڵنیام نیشتیمان‌و ئااڵ‬ ‫چرچ‌ولۆچەکەی کوردستانیش الی ئەو‬ ‫گەنجانە خۆشەویست بوە بەاڵم زۆرجار‬ ‫مرۆڤ ناچ���ار دەکرێت بەماڵئاوایی لەو‬ ‫شتانەی‪ ،‬لەو کەسانەی خۆشی دەوێن‪.‬‬ ‫س���ەرەتا‪ ٤‬ئەمبوالنسی بەتاڵ هاتن کە‬ ‫بەهەر یەکێکیان���ەوە وێنەی گەنجێکی‬ ‫خنکاوی ناو کامیۆنەکەی نەمس���ا پێدا‬ ‫هەڵواسرابو‪ .‬وێنەی یەکێک لەگەنجەکان‬ ‫کە تەمەنی تەنیا‪١٩‬ساڵ بو زۆر واتادار‬ ‫ب���و‪ ،‬چاکەتێکی لەبەرداب���و کە ئااڵی‬ ‫ئەمەریکای لەس���ەر بو‪ ،‬دیاربو خەونی‬ ‫بەوەوە بینیبو بگاتە ئەمریکا یان هەر‬ ‫شوێنێک کە لەئەمریکا بچێت‪ ،‬دڵنیابوم‬ ‫هی���چ ڕۆژێک بیری ل���ەوە نەکردبوەوە‬ ‫کە تەرمەکەی بێنن ب���ۆ فڕۆکەخانەی‬ ‫هەولێر‪ ،‬ئاخر گەرمیان لەکوێ‌و نەمسا‬ ‫لەکوێ‪ ،‬نەمس���ا لەکوێ‌و فڕۆکەخانەی‬ ‫هەولێر لەک���وێ‪ ،‬ئ���ەو بەتەمابو هەر‬ ‫نەیەتەوە هەتا پەساپۆرت وەرنەگرێت‪.‬‬ ‫بەاڵم ئااڵی ئەمریکا کە زۆر ئازاریدام‪،‬‬ ‫حەزم دەکرد ئااڵی کوردستانی لەبەرا‬ ‫بوای���ە‪ ،‬ب���ەاڵم چ���ی دەڵێ���ی لەگەڵ‬ ‫بێساحێبی لەبێ واڵتی لەبێ نیشتیمانی‪ .‬قەت بڕۆش���تایە‪ ،‬بەاڵم دڵنیابو لەوەی‬ ‫بێچاری م���رۆڤ وا لێدەکات عاش���قی گ���ەر نەمرێت ک���ەس هەر باسیش���ی‬ ‫جەالدەک���ەی خۆش���ی دەبێت‪ .‬گەنجی ناکات‪ ،‬هەربۆیە سەری هەڵگرت‌و لەناو‬ ‫دوەمیان تەمەنی‪ ٢٥‬س���اڵ بو‪ ،‬وتیان کامیۆنێکی ساردوس���ڕ دوا هەناس���ە‬ ‫پێش���مەرگە بوە‪ ،‬هەناسەیەکی ساردم ساردەکانی هەڵکێش���او مرد‪ .‬پێموایە‬ ‫هەڵکێشا‪ ،‬ڕۆشتنی پێشمەرگەیەک زۆر مردن بەفیش���ەک خۆشتر بێت چونکە‬ ‫مەترس���یدارە‪ ،‬زۆر خەمناک���ە‪ ،‬دڵنیام کەم ئازارەو یەک سەر دەتکوژێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەترس���ی مەرگ نەڕۆشتوە بەاڵم پێی لەناو سەالجە مردن زۆر بەئازارە‪ ،‬هەتا‬ ‫گوناح بوە بمرێت لەپێناو کەس���انێک ڕەقدەبیتەوەو وشک دەبیت ئازاری زۆر‬ ‫کە ڕێزی پێویس���تی لێناگرن‪ .‬کە هەر دەکێش���یت‪ .‬ئەمە قەدەری گەنجی ئەم‬ ‫بەمرۆڤیش���ی نازانن‪ ،‬ئیدی بۆ س���نگ واڵتەیە دەبێت لەنێوان جۆری مردنەکان‬ ‫بنێت بەگوللەوە؟ گەر هەس���تی بەوە ئاس���انترین‌و خۆشترینیان هەڵبژێرێت‪.‬‬ ‫بکردایە ڕێزی ل���ێ دەگیرێت لەم واڵتە دو گەنجەکەی تر دیاربو کە خوێندبویان‬ ‫پ���اش تەواوبونی جەن���گ‪ ،‬باوەڕناکەم لەپەیمانگا یان زانکۆ چونکە گوێم لێبو‬

‫وەاڵ ئەم سیاسیانە‬ ‫تەنیا بۆ ئەوە باشن‬ ‫نوکتەو قسەی خۆشت‬ ‫بۆ بکەن‪ .‬بەڕاستی لەو‬ ‫بوارەدا خوا هەڵناگرێت‬ ‫شارەزان‪ ،‬بەڕای‬ ‫من کەس بەقەدەر‬ ‫سیاسیەکان نوکتەو‬ ‫قسەی حەلەق‌و بەلەق‌و‬ ‫فشقیات نازانێت‬

‫دایک���ە ڕەشپۆش���ەکەی لەبەرخۆیەوە‬ ‫دەیوت "ڕۆڵ���ە خۆنەوارەک���ەم‪ ،‬ڕۆڵە‬ ‫بێتاعینەک���ەم‪ ،‬رۆڵ���ە بێئیش���ەکەم‪،‬‬ ‫سەرخۆتت لەپای چی هەڵگرت؟"‬ ‫دوات���ر کارمەندان���ی فڕۆکەخان���ە‬ ‫ئیش���ارەتیان بۆ کوڕو کاڵ���ەکان کرد‬ ‫ک���ە ئامادەب���ن‪ ،‬چونکە ل���ەدورەوە‪٤‬‬ ‫ئەمبوالنس دەرکەوت کە دیاربو تەرمی‬ ‫‪ ٤‬گەنجەک���ەی تێداب���و‪ ،‬دەبو تەرمی‪٤‬‬ ‫گەنجەک���ە لەئەمبوالنس���ی فڕۆکەخانە‬ ‫دەربێنن‌و بیگوازنەوە بۆ‪ ٤‬ئەمبوالنسە‬ ‫بەتاڵەکە‪.‬‬ ‫س���ەرەتا گوێم لەزریک���ەی ژنەکان‬ ‫بو س���وێند بەخودا عەرشی ڕەحمانی‬ ‫لەتوپ���ەت دەکرد‪ ،‬خ���ودای بێتاقەت‬ ‫دەک���رد‪ ،‬ئەوەندە جەرگبڕ بو‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫ناخهەژێن بو مەپرس���ە‪ .‬دواتر وێنەی‬ ‫باوکەکان���م گرت کە فرمێس���کەکانیان‬ ‫بەپشتوێنەکانیان دەشاردەوە‪ ،‬پێدەچێت‬ ‫پێیان عەیب بوبێ���ت لەبەرچاو کامێرا‬ ‫بگری���ن‪ ،‬گوێم لێبو پیاوێ���ک بەباوکی‬ ‫شەهیدێکی دەوت مەگری با گوناحبار‬ ‫نەبیت! ئا لەوکاتەدا رقم لەخۆم بو کە‬ ‫کوردم کە خەڵک���ی ئەم واڵتەم‪ ،‬ئاخر‬ ‫کوا گری���ان گوناحە تا گوناحبار بیت‪،‬‬ ‫ئەم کوردە نەگبەتە نە خۆش���ی وەک‬ ‫خۆشی خەڵکە نە ناخۆشی‪ ،‬لەخۆشی‬ ‫توشی گوناح دەبیت لەناخۆشیشا هەر‬ ‫توشی حەرام‌و گوناح دەبیت‪ ،‬ئاخر ئەم‬ ‫دینە کەی وایە کە ئێوە باسی دەکەن؟‬ ‫کوا گریان گوناح���ە؟! خوا لەقورئاندا‬ ‫ناڵێ���ت زۆر بگرین‌و کەم پێبکەنن؟ ئێ‬ ‫ئەوە پڕ بەپێس���تی گەل���ی کورد نیە‬ ‫گەلۆ؟!!‬ ‫ب���ەردەوام زوم دەکەم���ە س���ەر‬ ‫فرمێسکەکان‪ ،‬خۆشم نازانم بۆ؟ بەاڵم‬ ‫یەکەم جارم بو وێنەی فرمێسک بگرم‬ ‫لەپێش���ەوە‪ ،‬هێندە هەژاندمی دەستم‬ ‫دەل���ەرزی‪ ،‬دواتر بەرچ���اوم ڵێڵ بو‪،‬‬ ‫وامزانی فۆکس���ی کامێراکەم تێکچو کە‬ ‫سەیرم کرد لەئۆتۆ دامناوە واتە خۆی‬ ‫ئۆتۆماتیکی وێنەکە رون دەکات‪ ،‬ئەی‬ ‫بۆ ڵێڵە خودایە؟ دواتر تێگەشتم چاوم‬ ‫پڕ بوە لەفرمێسک‪.‬‬ ‫ج���ا خۆ یەکێ���ک یەک ت���ۆز مرۆڤ‬

‫بێت لەب���ەردەم ئەو کارەس���اتە خۆی‬ ‫پێناگیرێت‪ ،‬دوبارە ویستم زوم بکەمەوە‬ ‫س���ەر دەموچاوی ژنە ڕەشپۆش���ەکان‬ ‫بەاڵم هێن���دە بێتاقەتب���وم نەمتوانی‪،‬‬ ‫حەزم کرد بەهەمو هێزم کامێراکە بدەم‬ ‫بەعەرزاو ئیش���ەکە جێبێڵم‪ ،‬هەزار تفم‬ ‫لەخۆم کرد کە کاری خۆمم جێهێشت‌و‬ ‫دەس���تمدایە ئ���ەم کارە‪ ،‬ئاخر منێک‬ ‫ک���ە ئەندازیاری شارس���تانیم چیمداوە‬ ‫ل���ەم کارە بێتامە‪ ،‬خودا گرتومی خۆم‬ ‫توشی شتی وادەکەم‪ ،‬من هەر بۆ ئەوە‬ ‫باش���م لەگەڵ دارو بەردو خۆڵ‌و بلۆک‬ ‫هەڵک���ەم‪ ،‬لەوکارەی پێش���وم هەرگیز‬ ‫توشی دیمەنی ئاوەها نابم‪.‬‬ ‫دوات���ر زوم���م خس���تە س���ەر‬ ‫پەڕلەمانتارەکان‪ ،‬شتێک لەدەموچاویاندا‬ ‫بو کە پێدەچ���و نیگەرانی بێت! دواتر‬ ‫وتم نا ئ���ەوە عەزابی ویژدانە بەخۆیان‬ ‫دەڵێ���ن خەت���ای ئێمە بو ئ���ەم واڵتە‬ ‫ئاوای لێهات! دواتر بەخۆمم وت گەمژە‬ ‫عەزابی ویژدانی چی کەس���ێک سیاسی‬ ‫بو کوا ویژدانی هەیە؟‬ ‫دواتر فکرەیەکی جوانترم بۆ هات وتم‬ ‫ئێستا لەدڵی خۆیاندا پارتە سیاسیەکانی‬ ‫تر تاوانبار دەک���ەن‪ ،‬هەریەکەو ئەوی‬ ‫ت���ر بەتاوانبارتر دەزانێت لەخۆی! هەر‬ ‫یەک���ەو لەدڵی خۆیدا دەڵێت گەر ئێمە‬ ‫تەنیا خۆمان لەدەس���ەاڵت بوینایە ئەم‬ ‫واڵتە وای لێنەدەهات‪ ،‬ئاخر گەر مرۆڤ‬ ‫کارەساتێکی وەها بخاتە ئەستۆی خۆی‬ ‫دەبێت بمرێت یان خۆی بکوژێت ئەگینا‬ ‫بەردیش بیت بەردە ناگریت‪ ،‬الیەنیکەم‬ ‫دەست لەکاری سیاسی هەڵدەگریت!‬ ‫دواتر بینی���م هەریەک���ەو مایکێکی‬ ‫لەبەردەمدایە‪ ،‬باس���ی ئەوەیان دەکرد‬ ‫کە زۆر هەوڵیان داوە هەتا تەرمەکانیان‬ ‫هێناوەت���ەوە! هههههه‪ ،‬ئاخر ئەو رۆژە‬ ‫ناخۆش���ە دەبو ش���تێکی خۆشی تێدا‬ ‫ببیس���تم‪ ،‬وەاڵ ئەم سیاس���یانە تەنیا‬ ‫بۆ ئەوە باش���ن نوکتەو قسەی خۆشت‬ ‫بۆ بکەن‪ .‬بەڕاس���تی ل���ەو بوارەدا خوا‬ ‫هەڵناگرێت شارەزان‪ ،‬بەڕای من کەس‬ ‫بەقەدەر سیاس���یەکان نوکتەو قسەی‬ ‫حەلەق‌و بەلەق‌و فشقیات نازانێت!‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫سەربەخۆیی چارەسەری تەنگژەکانە‬ ‫عارف روشدی‌‬ ‫لەچەندی���ن جاڕنام���ه‌‪ ،‬بڕی���ارو‬ ‫پرینسیبی یاسایی جیهانیدا‪ ،‬خەباتی‬ ‫گەالنی دونیا لەپێن���اوی بەدیهێنانی‬ ‫ماف���ی چارەنوس���یان دانپێدانراو و‬ ‫پەس���ندكراوە‪ ،‬گەلی كوردس���تان بۆ‬ ‫گەیش���تن بەو مافە رەوای���ە هەر لە‬ ‫دوای یەكەم دابەشكردنی واڵتەكەیدا‪،‬‬ ‫كە لێكەوت���ەی ش���ەڕی چاڵدیرانی‬ ‫ساڵی ‪1514‬ی نێوان عوسمانییەكان‌و‬ ‫س���ەفەوییەكاندا ب���و‪ ،‬لەخەب���ات‌و‬ ‫تێكۆشانێكی بەردەوامدایە ‪.‬‬ ‫دوای كۆتاییهاتنی ش���ەڕی جیهانی‬ ‫یەکەم‪ ،‬كوردستان بەفەرمی دابەشكرا‬ ‫بەسەر چوار واڵتدا‪ ،‬هەرێمی كوردستان‬ ‫بە(بێ رەزامەندیی دانیشتوانەكەی)‪،‬‬ ‫لكێنرایەوە بەدەوڵەتی دروستكراوی‬ ‫ناسروشتی عێراقەوە‪ ،‬هەر لەوكاتەوە‬ ‫بەپێی دەرفەت‌و رەخسانی زەمینەی‬ ‫لەبار‪ ،‬كوردس���تانیان ڕوبەڕوی ڕژێمە‬ ‫نەتەوەپەرس���ت‌و دواكەوتوەكان���ی‬ ‫بوه‌تەوە‪ ،‬لەس���ەردەمی حوكمڕانیی‬ ‫بەعس���داو لەس���ایەی بێدەنگ���ی‬ ‫كومەڵگای نێودەوڵه‌تیدا‪ ،‬تا راپەرینی‬ ‫س���اڵی ‪ ،1991‬چەوس���اندنەوەو‬ ‫پێش���ێلكارییەكان‪ ،‬گەیش���تە ئاستی‬ ‫جینۆس���ایدی گش���تگیری (خ���اك‌و‬ ‫مرۆڤ)‪.‬‬ ‫بزاڤ���ی نیش���تمانی كوردس���تان‪،‬‬ ‫لەپرۆس���ەی ڕوخاندن���ی ڕژێم���ی‬ ‫خۆسەپێنەری عەرەبسازی بەعسدا‪،‬‬ ‫لەس���اڵی ‪ 2003‬بەهاوكاری ئەمریكا‪،‬‬ ‫بەرەیەكی گرنگی ملمالنێ‌و فاكتەرێكی‬ ‫كردەی���ی روخاندنەكە ب���و‪ ،‬چونكە‪:‬‬ ‫لەچاو هەمو هێزو بزاڤەكانی دیكەی‬ ‫عێراقی���دا رێكخراوت���ر‪ ،‬خۆڕاگرت���رو‬ ‫جەم���اوەری تر ب���و‪ ،‬لەهەمان كاتدا‬ ‫پێش پرۆس���ەكە هەرێمی كوردستان‬ ‫ش���وێنی مان���ەوەو ئەنجامدانی كارو‬ ‫چاالكییەكانی زۆربەی الیەنە ركابەرە‬ ‫جیاوازەكانی عێراقی بو‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم دوای تێپەڕبونی ‪ 12‬س���اڵ‬ ‫بەس���ەر پێكهێنانی حكومەتی نوێی‬

‫عێراق‪ ،‬ك���ە هێزە كوردس���تانیەكان‬ ‫ڕۆڵ���ی س���ەرەكی‌و بەرچاویان هەبو‬ ‫لەدامەزراندنیدا‪ ،‬جارێكی دیكە مافە‬ ‫رەواكانم���ان (دەس���توری‪ ،‬دارایی‌و‬ ‫ئاب���وری) بەهەم���ان بیركردن���ەوە‬ ‫ش���ۆڤێنییەكەی جاران‌و بەهەستێكی‬ ‫(تائیف���ی) ش���ەوە پێش���ێلدەكرێن‪،‬‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان ڕوب���ەڕوی‬ ‫پشتگوێخس���تن‌و چەندین تەنگژەیان‬ ‫كردوە‪ ،‬ئ���ەوە لەكاتێكدایە هێزەكانی‬ ‫پێشمەرگە بەخوێنی ‪ 1300‬شەهید تا‬ ‫ئێستا لەبەرگرییەكی بێ وێنەدان دژ‬ ‫بەهێرشەكانی داعش‪ .‬ئەم سیاسەتە‬ ‫چەوتە ه���ی هێزگەلێكە كە لە(كاتی‬ ‫دەس���تكورتی‌و پێویس���تی بونیاندا)‬ ‫وەك هاوهەڵوێس���ت‌و هاوس���ۆزی‬ ‫بزاڤی سیاس���ی كوردستان نمایشیان‬ ‫دەكرد‪.‬‬ ‫كەوات���ە‪ :‬هەم���و ئەو هەڵوێس���تە‬ ‫مروڤدۆس���تانەو هاوخەباتیی���ەی‬ ‫گەلەكەمان كاریگەرییان نەبوە‪ ،‬هێزە‬ ‫سیاس���ییە نوێكانی دەس���ەاڵتداری‬ ‫عیراق‪ ،‬ناتوانن لەبیرتەسكی نەتەوەیی‬ ‫– تائیف���ی‪ ،‬رزگاری���ان بێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫لەسەرەتای پێكهێنانی دەسەاڵتداریدا‬ ‫جورێك لەعەقاڵنیەتی���ان نواندبێت‪،‬‬ ‫هەڵوێستێكی كاتی بوە‪ ،‬پێویستیان‬ ‫بەهێمن���ی‌و دەرفەتی لەب���ار هەبو‪،‬‬ ‫لەپێناوی خوڕێكخستنەوەدا‪.‬‬ ‫لەبەر رۆشنایی ئەو شیكردنەوەیە‪،‬‬ ‫چەند پرس���یارێك دروس���ت دەبن‪:‬‬ ‫ئای���ا دەكرێ كوردس���تانییان لەخەم‬ ‫بڕەخس���ێن‪ ،‬كە ڕوب���ەڕوی ئەنفال‌و‬ ‫لەناوبردن نابنەوە؟ ئایا دیموكراسی هەڵمەتێكی گش���تگیری چاكسازی‌و‬ ‫لەعێراقێك���ی لێوانلێ���و لەه���زری ڕوبەڕوبونەوەی گەندەڵی‪ ،‬گەڕانەوەیە‬ ‫دواكەوتوی���ی نەتەوەی���ی‌و تائیف���ی بۆ جێبەجێكردنی بڕیاری (پێكهێنانی‬ ‫توندوتیژدا رەگەزەكانی دادەمەزرێن؟ ژوری پرۆس���ەی س���ەربەخۆیی) كە‬ ‫ئایا زەمین���ەی پیادەكردن‌و رێزگرتن لەبەرواری ‪ 2015-5-18‬دا‪ ،‬لەكۆبونەوە‬ ‫لەمافەكانی مروڤ لەبارە؟ بەبۆچونی فراوانەكەی جەنابی سەرۆكی هەرێم‌و‬ ‫من؛ وەاڵمی ئەو پرسیارانە بە(نایەكی الیەنە سیاس���ییەكانی كوردس���تاندا‬ ‫نەرێنی) كوتایی���ی دێت‪ .‬بەبەڵگەی‪ :‬پەسندكراوە‪.‬‬ ‫لەب���ارەی ئ���ەو بۆچونان���ەوە‪ ،‬كە‬ ‫‪ 12‬س���اڵی تاقیكردنەوە‪ ،‬لەهەوڵدان‬ ‫بۆ لێبوردەیی‌و پێك���ەوە هەڵكردن‪ ،‬دەب���ێ‪ :‬هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬هەمو‬ ‫هێشتا عەقڵیەتی حوكمڕانانی عێراقی پێداویستییەكی دەوڵەتبون دابینبكات‬ ‫ن���وێ لە (چوارچێوەی نەخۆش���ییە پێ���ش ڕاگەیاندن���ی س���ەربەخۆیی‪،‬‬ ‫بۆماوه‌ییەكان���دا دەخولێت���ەوە)‪ :‬پێموایە ئەوەندەمان بەدەس���تەوەیە‬ ‫زاڵبونی بیری تەسكی ڕەگەزپەرستی‪ ،‬لە‪(:‬دامودەزگا‪ ،‬توانای سیاس���یی‌و‬ ‫ئیداری‪ ،‬مرۆیی‌و ئابوری (كە بتوانێت‬ ‫خۆسەپاندن‪ ،‬دیموكراسی روكەش‪.‬‬ ‫بۆی���ە ل���ەو ب���اوەڕەدام‪ :‬تەنه���ا بمانخاتە ب���ەردەم بەرپرس���یارەتی‬ ‫ڕێ���گا ب���ۆ چارەس���ەركردنی ئ���ەو بڕیاردان لەچارەی خۆنوس���ین‪ ،‬لەو‬ ‫تەنگژانەی بەرۆك���ی هەرێمەكەمانی جیهان���ەدا نمون���ەی واڵتێ���ك نەبوە‬ ‫گرت���وە‪ ،‬هەروەها دورخس���تنەوەی بەهەمو ئامادەباشییەوە دەوڵەتبونی‬ ‫ئەنجامدان���ی ڕاگەیاندبێت‪.‬‬ ‫مەترس���ییەكان‌و‬

‫دڵنیام‬ ‫(بەهیممەتی‬ ‫كۆمەاڵنی خەڵك‌و‬ ‫خۆڕاگریی هێزی‬ ‫پێشمەرگە‪،‬‬ ‫یەكهەڵوێستیی‬ ‫الیەنە‬ ‫سیاسییەكان)‬ ‫ئااڵی‬ ‫نیشتمانەكەمان‬ ‫بەرزدەبێتەوە‬

‫دڵنی���ام (بەهیممەت���ی كۆمەاڵنی‬ ‫خەڵك‌و خۆڕاگریی هێزی پێشمەرگە‪،‬‬ ‫یەكهەڵوێستیی الیەنە سیاسییەكان)‪،‬‬ ‫ئااڵی نیشتمانەكەمان بەرزدەبێتەوە‪،‬‬ ‫وەك (مافێ���ك‌و دیفاكت���ۆ) چەندین‬ ‫واڵتێش دانی پێدادەنێن‪ ،‬لەو كاتەدا‬ ‫گەلەكەم���ان دەتوانێ���ت ئازادان���ەو‬ ‫ش���ێلگیرانەتر‪ ،‬بی���ر لەچارەس���ەری‬ ‫بنەڕەتی���ی كێش���ەكانی بكات���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫كوردس���تان دەبێت���ە نمون���ەی‬ ‫واڵت���ی پێكەوەژی���ان‌و دیموك���رات‌و‬ ‫خوش���گوزەرانی‪ ،‬دور لەهەر چەشنە‬ ‫جیاكارییەك ‪.‬‬ ‫لێرەدا بەپێویس���تم زان���ی ئاماژە‬ ‫بەهەندێ لەو بڕیارو پرینسیپانە بکەم‪،‬‬ ‫ك���ە لەبارەی ماف���ی گەالنەوە دراون‬ ‫لەپێناوی س���ەربەخۆیی نیشتمانی‌و‬ ‫نەتەوایەتیدا‪:‬‬ ‫‪ .1‬ڕاگەێن���دراوی س���ەربەخۆیی‬ ‫ئەمریــــــــــكا ‪1776‬‬ ‫‪ .2‬جاڕنام���ه‌ی مافەكان���ی مرۆڤی‬ ‫شۆڕشی فەرەنسا ‪1789‬‬ ‫‪ .3‬پرینسیبی س���ەرۆكی ئەمریكی‬ ‫(جیمس مونرۆ) ‪1830‬‬ ‫‪ .4‬بڕیاری كۆنگرەی نێونەتەوەیی‬ ‫سوسیالیستەكان لەساڵی ‪1896‬‬ ‫‪ .5‬بانگەوازی شۆڕشی ئوكتوبەری‬ ‫سوشیالیستی سۆڤیــــەت ‪1917‬‬ ‫‪ .6‬چواردە پرینسیپەكەی سەرۆكی‬ ‫ئەمریكا (وودرو ویلسن) ‪1918‬‬ ‫‪ .7‬ه���ەردو بڕی���اری (كۆمەڵ���ەی‬ ‫گش���تیی نەت���ەوە یەكگرت���وەكان)‬ ‫بەژم���ارە‪ 2787 :‬لەس���اڵی ‪،1972‬‬ ‫ژمارە‪ 3970 :‬لەساڵی ‪. 1973‬‬ ‫بەپێ���ی هەم���و ئ���ەو ڕاگەیه‌ندراو‬ ‫و پرینس���یپ‌و بڕی���ارە جیهانییانە‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ هەڵسەنگاندنێكی بابەتییانەی‬ ‫بارودۆخی ناهەموارو السەنگی ئه‌وڕۆی‬ ‫عێراق لە(ئاس���ت تێكچونی بەاڵنس‌و‬ ‫پێوەرەكانی پێكەوە ژیانی ئاشتیانەو‬ ‫یەك���دی قەبوڵك���ردن)‪ ،‬رەوایەت���ی‬ ‫دەبەخشێت بەكوردس���تانییان مافی‬ ‫چارەنووس���یان پیادەبكەن‪ ،‬باشترو‬ ‫تەندروستتریش���ە‪ ،‬ه���ەر وەك چۆن‬ ‫لەهەرێمەكان���ی چیكۆس���لۆڤاكیاو‬ ‫كۆمارەكان���ی س���وڤیەتی پێش���و‪،‬‬ ‫بەئاش���تەوایی‌و دور لەتوندوتی���ژی‬ ‫پرۆسەی جیابونەوە کرا‪ ،‬لەعێراقیشدا‬ ‫پێویس���تە بەش���ێوازی دیال���وگ‌و‬ ‫لێكتێگەیشتن‌و لەسەر بنەمای ڕێزی‬ ‫هاوب���ەش‌و هاوس���ێیەتیی ئەرێنی‪،‬‬ ‫دان بەماف���ی جیابون���ەوەی هەرێمی‬ ‫كوردستاندا بنرێت‪.‬‬

‫جیاوازی‌نێوان ئه‌ندامی ژیرو جاهیل‬ ‫زانا توفیق به‌گ‬ ‫پێ����م خ����ۆش ب����و ئه‌مجاره‌ی����ا‌ن‬ ‫بابه‌ته‌ک����ه‌م دور بێت له‌به‌کارهێنانی‬ ‫کۆمه‌ڵ����ێ موفره‌داتی(سیاس����ی‬ ‫به‌حت)و (زانستی تۆخ) که‌ هه‌ندێ‬ ‫خوێنه‌ر که‌ ئه‌هلی سیاس����ەت نه‌بن‬ ‫تاقه‌ت‌و حه‌وسه‌ڵەی ئه‌وه‌یان نه‌بێت‬ ‫ب����ه‌رده‌وام ب����ن له‌خوێندن����ه‌وه‌ی‪.‬‬ ‫هه‌وڵمداوه‌ به‌زمانێکی زۆر س����اده‌و‬ ‫س����انا ته‌عبی����ر له‌جیاوازیه‌ك بکه‌م‬ ‫له‌نێ����و کای����ه‌ی مه‌عریف����ی‌و هزری‬ ‫سیاس����ی‌و حیزبی سیاسی کوردیدا‪،‬‬ ‫‌ئه‌وانیش بریتی����ن ‌له‌جیاوازی نێوان‬ ‫ئه‌ندامێک����ی زی����ره‌ک‌و ئه‌ندامێک����ی‬ ‫جاهی����ل‌و هه‌وڵ ئ����ه‌ده‌م بابه‌ته‌که‌م‬ ‫لەدیدی خۆم����ه‌وه‌ بخه‌مه‌ڕو‌ له‌دنیای‬ ‫کاری سیاسی کوردستانداو ‌بیکه‌مه‌‬ ‫‌به‌ش����ێك له‌م بابه‌ته‌‪ .‬له‌سه‌ره‌تادا با‬ ‫له‌ئه‌ندامی ژیره‌وه‌ ‌ده‌س����تپێبکه‌ین‪.‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیه‌کانی وه‌ک خاوه‌ن فکر‪،‬‬ ‫خاوه‌ن مه‌ه����ارات‌و توانای تێڕامان‌و‬ ‫تێفکرینی مه‌زن‌و هه‌میش����ه‌چاالك‌و‬ ‫کارا له‌بواره‌کان����ی کاری مه‌ده‌ن����ی‌و‬ ‫هه‌میش����ه‌ بیرتیژو پ����ڕ له‌زانیاری‌و‬ ‫خاوه‌ن����ی س����ه‌لیقه‌ک����ه‌هه‌وڵی بۆ‬ ‫به‌دامه‌زراوه‌ی����ی کردن����ی ناوه‌ندی‬

‫حیزبه‌ له‌س����ه‌ر بنه‌مای ڕه‌خنه‌گرتن‬ ‫جه‌رائ����ه‌ت جورێ����ك له‌زه‌بتوره‌بتی‬ ‫رێکخس����تن دروس����ت بکات‪ ،‬هه‌وڵی‬ ‫دامه‌زراندنی کۆمه‌ڵگایه‌کی مه‌ده‌نی‬ ‫ده‌دات ک����ه‌له‌چاوی ئ����ه‌ودا تاکێك‬ ‫بخوڵقێ����ت‪ ،‬ک����ه‌ چاکه‌ی گش����تی‌و‬ ‫به‌خت����ه‌وەری هاونیش����تمانیان تێدا‬ ‫به‌رجه‌س����ته‌بێت‪ .‬ب����ا بزانی����ن ئه‌م‬ ‫ئه‌ندام����ه‌زیره‌ک����ه‌ به‌رئه‌نجامی ئه‌م‬ ‫هه‌مو تواناو باگراونده‌ پڕه‌ توش����ی‬ ‫چ ده‌رده‌س����ه‌ریه‌ک‌و نه‌هامه‌تیه‌ک����ی‬ ‫سیاسی ده‌بێت له‌نێو کایه‌ی سیاسی‌و‬ ‫حیزبیدا‪،‬هه‌میش����ه‌ ئ����ه‌م ئه‌ندام����ه‌‬ ‫چاره‌گ����ران ده‌بێ����ت الی خاوه‌ن����ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬که‌س����ێکی بێزراو ده‌بێت‬ ‫له‌الی عه‌قڵی سیاس����ی پاش����که‌وتو‬ ‫پێویس����ته‌دور بخرێت����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێ‬ ‫جاریش ڕوبه‌ڕوی توهمه‌یه‌کی حازرو‬ ‫ئاماده‌کراو ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬یان ده‌کرێته‬ ‫‌خائین‌و پیاوی واڵتانی ئیقلیم‪ .‬بۆیه‬ ‫‌پێیانوایه‌ پێویسته‌ کۆنترۆڵ بکرێت‬ ‫ئه‌مه‌ زیاده‌ڕۆی����ی ده‌کات‪ ،‬له‌ئاکامدا‬ ‫له‌گه‌ڵ حیکمه‌ته‌کان س����ه‌رکردایه‌تی‬ ‫ی����ه‌ك ناگرێت����ه‌وه‌بۆی����ه‌هه‌وڵ����ی‬ ‫س����ڕینه‌وه‌ی ده‌ده‌ن الیانوایه‌ ئه‌مه‬ ‫‌خه‌ته‌ریك����ی گه‌وره‌ی����ه‌ له‌داهاتوداو‬ ‫‌کاریگه‌ری له‌سه‌ر هوشیاری سیاسی‬ ‫حیزبی‌و‌ ئه‌ن����دام‌و کادرانی ده‌بێت‌و‬ ‫‌نابێ����ت هیچ ده‌س����ه‌اڵتێکی هه‌بێت‪،‬‬ ‫ه����ه‌وڵ بدرێ����ت برس����ی بکرێت بۆ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ببێت����ه‌مێگه‌لێکی حیزبی‌و‬ ‫به‌رده‌وام له‌ژێر فش����اری هه‌ڕه‌شه‌دا‬ ‫ده‌بێ����ت‪ ،‬ئه‌مان����ه‌و کۆمه‌ڵێ ش����تی‬ ‫تر ک����ه‌وای لێده‌کات س����ه‌رئه‌نجام‬ ‫ببێته‌ئه‌ندامێکی س����ه‌رکێش هه‌وڵی‬ ‫تێكشکاندنی ئه‌و فشاره‌بدات ‪.‬‬

‫تایبه‌تمه‌ندیه‌کان����ی‬ ‫بابزانی����ن‬ ‫ئه‌ندامی جاهیل چیه‌‪ ،‬نه‌خوینده‌وار‪،‬‬ ‫بێ ئه‌ته‌کێت‪ ،‬ماستاوچی‪ ،‬گه‌نده‌ڵ‪،‬‬ ‫درۆزن‪ ،‬توجاری سیاسی‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫گوێڕایه‌ڵ هه‌رچیه‌ک به‌رپرس����ه‌که‌ی‬ ‫ده‌یڵێت به‌رده‌وام دەڵێت وایه‌ قوربان‪،‬‬ ‫قس����ه‌ی به‌ڕێزته‌‪ ،‬تۆ حكیمه‌تت لێ‬ ‫ده‌بارێت تۆ زاناو داناو تۆ که‌سێکی‬ ‫به‌ریئ����ی ت����و خۆشه‌ویس����تی هه‌مو‬ ‫که‌سێکی‪ ،‬تۆ سه‌رکرده‌و حه‌کیمیت‪.‬‬ ‫ب����ۆ نمون����ه‌ چاوپێکه‌وتنه‌ک����ه‌ی‬ ‫دوێنێشه‌وت ده‌نگی دایه‌وه ‌چه‌ندین‬ ‫ته‌له‌فونم بۆ هات وتیان ده‌ستخۆشی‬ ‫لێ بک����ه‌ قوربان تۆ دروس����تکه‌ری‬ ‫منیت تۆ داهێنه‌ریت تۆ ئه‌ندازیارت‬ ‫تۆ شه‌ره‌یفیت تۆ نه‌زیهیت خۆزگه‌‬ ‫هه‌م����و به‌رپرس����ان وه‌ک����و به‌ڕێزت‬ ‫بونایه‌‪ .‬هه‌میش����ه‌ له‌س����ه‌ر خوانی‬ ‫به‌رپرس����ه‌کان‌و حیزب����ی سیاس����ی‬ ‫له‌کوردس����تاندا ئه‌م جۆره‌ ئه‌ندامانه‌‬ ‫له‌س����ه‌ره‌وه‌ی ئ����ه‌و خوان����ه‌ن‪ ،‬بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی سه‌روەت‌و پله‌وپایه‌و‬ ‫ده‌سکه‌وتی شه‌خس����ی‌ بۆ خۆیان‌و‬ ‫داروده‌س����ته‌که‌یان که‌هه‌میشه‌ئه‌م‬ ‫ئه‌ندامه ‌له‌به‌هه‌ش����تێکی خوداوه‌ندا‬ ‫ده‌ژی که‌ هه‌مو حۆریه‌کان‌و خێربێری‬ ‫واڵتی الیه‌بۆ ئه‌م سیاسه‌تە ده‌بێته‌‬ ‫گۆچانه‌که‌ی موس����او موعجیزه‌کانی‬ ‫عیس����او ه����ه‌ر ڕاوه‌ش����اندنێکی‬ ‫ئ����ه‌و گۆچان����ه‌ ده‌بێت����ه‌ له‌تکردن‌و‬ ‫دروستکردنی غیره‌یه‌کی نائه‌خالقی‬ ‫له‌نێو حیزبی کوردیدا س����ه‌رئه‌نجام‬ ‫ده‌بێت����ه ‌ه����ۆکاری کاڵبون����ه‌وه‌ی‬ ‫ئینتیم����ای حیزب����ی‌و دروس����تبونی‬ ‫بێهیوای����ی‌و‌نه‌مانی متمانه‌به‌حیزبی‬ ‫سیاسی له‌کوردستان‪.‬‬

‫تایبه‌تمه‌ندیه‌کانی‬ ‫ئه‌ندامی جاهیل‬ ‫چیه‌‪ ،‬نه‌خوینده‌وار‬ ‫بێ ئه‌ته‌کێت‪،‬‬ ‫ماستاوچی‪ ،‬گه‌نده‌ڵ‬ ‫درۆزن‪ ،‬توجاری‬ ‫سیاسی‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫گوێڕایه‌ڵ هه‌رچیه‌ک‬ ‫به‌رپرسه‌که‌ی‬ ‫ده‌یڵێت به‌رده‌وام‬ ‫دەڵێت وایه‌ قوربان‬ ‫قسه‌ی به‌ڕێزته‌‪،‬‬ ‫تۆ حكیمه‌تت لێ‬ ‫ده‌بارێت‬

‫‪13‬‬

‫دیالۆگی کەڕەکان‬ ‫رێبین هەردی‬ ‫ج���اک الکان لەوەاڵم���ی پرس���یارێکدا‬ ‫بەیەکێ���ک لەخوێندکارەکان���ی گوتب���و‬ ‫(لەنێ���وان دو بونەوەردا تەنیا دو ش���ت‬ ‫هەیە‪ :‬یان قسەکردن یان مردن‪ ).‬مستەفا‬ ‫س���ەفوان خوێندکارەکەی الکان ئەم رستە‬ ‫راچڵەکێنەرەی هەڵگرت‌و دواجار کتێبێکی‬ ‫بەهەم���ان ناونیش���انی مامۆس���تاکەیەوە‬ ‫نوسی (قس���ەکردن یان مردن‪ ).‬سەفوان‬ ‫فەس���ڵی دوهەمی کتێبەکەی بەم رستانە‬ ‫دەس���تپێئەکات‪(:‬لەنێوان دو کەسدا یان‬ ‫قسەکردن هەیە یان مردن‪ ،‬یان ساڵوکردن‬ ‫ی���ان بەرد تێگرتن‪ .‬کە قس���ەکردن هەبو‪،‬‬ ‫کە دیالۆگ‌و پیکەوەدانیش���تن هەبو‪ ،‬هیچ‬ ‫توندوتیژیەک رونادات‪ .‬توندوتیژی ئەوکاتە‬ ‫دەس���ت پێ ئەکات کە قسەکردن‌و دیالۆگ‬ ‫ئەوەستێت‪ .‬ئەوکاتەی ساڵو لەیەک ناکەین‪،‬‬ ‫بەرد لەیەکتر ئەگرین‪ .‬لەنێوان قسەکردن‌و‬ ‫نەکردندا یاریکردنێک هەیە لەنێوان ژیان‌و‬ ‫مردندا‪.‬‬ ‫مرۆڤ لەب���ەردەم دوڕیاندایە یان ئەوەتا‬ ‫دیالۆگ بەیەکەوە ئەکات لەژێر سیستەمێکی‬ ‫قسەکردندا کە تیایدا الیەنەکان دان بەبونی‬ ‫یەکدا ئەنێ���ن‪ ،‬ی���ان لەتوندوتیژیەکی دژ‬ ‫بەیەکدا رائەوەستن کە هەرالیەک ئەیەوێت‬ ‫الیەکەی دی بس���ڕێتەوە یان فەرامۆش���ی‬ ‫بکات‪ .‬کە قس���ەکردن نەبو‪ ،‬کە دانپیانان‬ ‫بەیەک نەبو‪ ،‬توندوتی���ژی‌و جەنگ هەیە‪.‬‬ ‫بێهودە نی���ە هیچ رژێمێکی س���تەمکاری‬ ‫ناتوانێت دروست ببێت گەر لەسەر بناغەی‬ ‫س���ەرکوتکردنی دەنگ‌و قسەی ئەوانی دی‬ ‫رانەوەستابێت‪ .‬ستەمکاری چیە جگە لەو‬ ‫رژێم���ەی ناتوانێت جگە لەقس���ەی خۆی‬ ‫گوێی لەهیچ قسەیەکی تر بێت‪ .‬رژێمێکی‬ ‫سیاس���ی کە بۆ ئەوە دروس���ت بوە خۆی‬ ‫قس���ەبکات‌و ئەوان���ی دی گ���وێ بگ���رن‪.‬‬ ‫لەستەمکاریدا یەک هێز‪ ،‬یەک گروپ‌و دواجار‬ ‫یەک کەس قس���ە ئەکات‪ .‬لەسیس���تەمی‬ ‫دیکتاتۆری���دا دیال���ۆگ‌و پەیوەندی نێوان‬ ‫کەس‌و الیەنەکان بونی نیە‪ ،‬یان بەجۆریک‬ ‫س���ەرکوتکراوە کە رێگە بەهیچ قسەیەک‬ ‫نادرێ���ت لەدەرەوەی خواس���ت‌و ویس���تی‬ ‫دیکتاتۆر بێت‪ .‬بەپێچەوانەی سیس���تەمی‬ ‫دیموکراس���یەوە کە وەک بیریارێک ئەڵێت‬ ‫کۆمەڵگای دیموکراس���ی ئەو کۆمەڵگایەیە‬ ‫کە قس���ە ئەکات‪ .‬قسەکردن نەک قەدەغە‬ ‫ناکرێت بەڵکو بەیاسا لەهەمو دەستدرێژی‌و‬ ‫سەرکوتکردنێک ئەپاریزرێت‌و رێگە بەکەس‬ ‫نادرێت بەهیچ بیانویەک پێش���ێلی بکات‪.‬‬ ‫وەک لەش���وێنیکی تردا نوس���یومە رەنگە‬ ‫هی���چ ش���تێک هێن���دەی‌ قس���ەکردن بۆ‬ ‫دروس���تکردنی‌ کۆمەڵگایەکی‌ تەندروست‌و‬ ‫دور لەتەنگ���ژە گرنگ نەبێ���ت‪ .‬گرنگترین‬ ‫رەگەزی‌ س���ەقامگیری‌ کۆمەاڵیەتی‌ هەمو‬ ‫کۆمەڵگایەک ئەوەیە هێزو گروپ‌و تاکەکانی‌‬ ‫توانای‌ قس���ەکردن‌و رادەربڕینیان هەبێت‪.‬‬ ‫توانای‌ ئەوەیان هەبێت ویس���ت‌و ئارەزو‌و‬ ‫خەونەکانی���ان بەدەنگی‌ بەرزو بیس���تراو‬ ‫رابگەیەنن‪ ،‬بەبێ ئەوەی‌ لەوە بترس���ن کە‬ ‫دەشێت ئەم رادەربڕین‌و قسەکردنە توشی‌‬ ‫کێش���ەو گیروگرفتیان دەکات‪ .‬ئەوکاتەی‌‬ ‫بەهەر بیانویەک بوە مرۆڤەکان لەقسەکردن‬ ‫بترسن‪ ،‬لەوە بترسن رای‌ خۆیان بەئاشکرا‬ ‫دەربب���ڕن‪ ،‬رێگەی���ان خۆش���کردوە ب���ۆ‬ ‫دروس���تبونی‌ کۆمەڵگایەکی‌ س���ەرکوتکەر‬ ‫ک���ە درەن���گ یان زو توش���ی‌ پەش���ێوی‌‬ ‫کۆمەاڵیەتی‌‌و توندوتی���ژی‌ دەبێتەوە‪ .‬ئەو‬ ‫وانە گرنگەی‌ لەفرۆیدەوە فێری‌ بوین ئەوەیە‬ ‫س���ەرکوتکردن‪ ،‬ئارەزوەکان لەناو نابات‪،‬‬ ‫بەڵکو دەیانش���ارێتەوەو دواتر لەش���ێوەی‌‬ ‫ناعەقاڵنی‌‌و بیرلێنەکراوەدا‪ ،‬خۆیان ئاشکرا‬ ‫دەکەن‪ .‬ه���ەر کۆمەڵگایەکیش دڵی‌ خۆی‌‬ ‫بەم ش���اردنەوەو بێدەنگبونە خۆشبکات‪،‬‬ ‫خۆی‌ دوچ���اری‌ قەیران���ی‌ چاوەڕوانکراوی‌‬ ‫توندوتیژ دەکات‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەم قس���انە بەمان���ای ئەوەنین‬ ‫هەمیشە قس���ەکردن دژ بەکوشتن‌و مردن‬ ‫بێت‪ .‬مەرج نیە کە قس���ە هەبو کوش���تن‬ ‫نەبێ���ت‪ .‬کە س�ڵ�او هەبو‪ ،‬ب���ەرد تێگرتن‬ ‫نەبێت‪ .‬قس���ەکردن بۆئەوەی ببێتە کلیلی‬ ‫کردن���ەوەی دەرگای ژی���ان بەس���ەر دو‬ ‫بونەوەردا‪ ،‬ئەبێت بێدەنگی بەشداری تێدا‬ ‫بکات‪ .‬بێدەنگی بەش���ێکی گرنگی گەمەی‬ ‫قس���ەکردنەو دیالۆگە‪ .‬مس���تەفا سەفوان‬ ‫جارێک لەجاک الکان ئەپرسێت (مامۆستا‬ ‫ئەوە چەند رۆژە ئ���ەو گەنجە هەفتەی دو‬ ‫یان س���ێجار دێت���ە الم‌و دنیایەک چیرۆکم‬ ‫بۆ ئەگێڕیتەوەو پ���ارەم ئەداتێ‌و ئەڕوات‪،‬‬ ‫ئەبێ���ت م���ن لەبەرامبەردا چ���ی بدەمێ)‬ ‫ج���اک الکان لەوەاڵمی���دا وتبوی‪(:‬چۆن؟‬ ‫تۆ بێدەنگیەکەت���ی ئەدەیتێ‪ ).‬بەبێ بونی‬

‫یەکێک لەهەرە کێشە‬ ‫سیاسیە گەورەکانی‬ ‫هەرێمی کوردستان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ هێزە‬ ‫سیاسیەکان توانای‬ ‫قسەکردنیان یەکجار‬ ‫زۆرە‪ ،‬بەردەوام قسە‬ ‫ئەکەن‪ ،‬ئەنوسن‬ ‫ئەڵێن‪ ،‬بەاڵم توانای‬ ‫بیدەنگییان بۆ یەک‬ ‫ساتیش نیە‬ ‫بێدەنگی‪ ،‬قس���ەکردنیش نی���ە‪ .‬بۆئەوەی‬ ‫قس���ەکردن ببێت بەدیالۆگ‌و دو کەس یان‬ ‫دو گروپ یان دو هێز بەیەکەوە کۆبکاتەوە‪،‬‬ ‫ئەبێ���ت بێدەنگ���ی هەبێ���ت‪ .‬دیالۆگ لەو‬ ‫ش���وێنانەدا نیە کە هەموان قسە ئەکەن‌و‬ ‫ک���ەس بۆ ماوەی���ەک بێدەن���گ نابێت بۆ‬ ‫ئەوەی گوێ ل���ەوی دی بگرێت‪ .‬بێدەنگی‬ ‫مەرجی س���ەرەکی ئامادەبونی قسەکردنە‪.‬‬ ‫هیچ قس���ەکردنێک نیە گەر بەر بێدەنگی‬ ‫کەس���ێکی تر نەکەویت کە ئامادەیە گوێ‬ ‫بگرێ���ت‪ .‬قس���ەکردن تا ئ���ەو کاتە مانای‬ ‫هەی���ە کە لەنێوان کەس���ان‌و هێزێگەلێکدا‬ ‫بن ئامادەی���ی‌و توانای بێدەنگیان هەبێت‪.‬‬ ‫بەخش���ینی بێدەنگ���ی بەش���ێکی گرنگی‬ ‫پرۆس���ەی قس���ەکردنەو بگرە پێشمەرجی‬ ‫بونێتی‪ .‬گەر بێدەنگی نەبێت قس���ەکردن‬ ‫نابێتە بەشێک لەپرۆس���ەی دیالۆگێک کە‬ ‫تیای���دا بکەرەکان���ی وەک دو بون���ەوەری‬ ‫س���ەربەخۆو خاوەن ڕا یەکتری بدۆزنەوە‪،‬‬ ‫بەڵک���و ئەبێت بەمەنەلۆگی کەس���ێک کە‬ ‫ناتوانێت بیدەنگ بێ���ت‪ ،‬چونکە ناتوانێت‬ ‫جگ���ە لەدەنگی خۆی‪ ،‬هی���چ دەنگێکی تر‬ ‫ببیس���تێت‪ .‬بەبێ ئامادەبون���ی بێدەنگی‪،‬‬ ‫س���تەمکاریەک هەیە کە توانای بیس���تنی‬ ‫قسەی کەسی ترو دەنگی تری نیە‪.‬‬ ‫رەنگە یەکێک لەهەرە کێش���ە سیاسیە‬ ‫گەورەکان���ی هەرێم���ی کوردس���تانیش‬ ‫بگەڕێتەوە بۆ ئەم خاڵە‪ .‬هێزە سیاسیەکان‬ ‫توانای قسەکردنیان یەکجار زۆرە‪ ،‬بەردەوام‬ ‫قس���ە ئەکەن‪ ،‬ئەنوس���ن‪ ،‬ئەڵێ���ن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫توانای بیدەنگییان بۆ یەک س���اتیش نیە‪.‬‬ ‫ک���ەس ئامادە نیە بێدەن���گ بێت‪ ،‬چونکە‬ ‫هەمو ئەیانەوێت ب���ەس گوێیان لەدەنگی‬ ‫خۆی���ان بێت‪ .‬کەس توان���ای بێدەنگی بۆ‬ ‫ماوەیەکی کەمیش نیە‪ .‬مێژوی دانوستانی‬ ‫هێزە سیاس���یەکان نمونەی لەم چەشنەی‬ ‫زۆر تێدایە‪ .‬کۆبونەوە ماراسۆنیەکانی دوای‬ ‫شەڕی ناوخۆ کە لە‪ ٣٠‬کۆبونەوە تێپەڕین‬ ‫بەبێ ئ���ەوەی بەهی���چ بگەن‪ ،‬باش���ترین‬ ‫نمونەیە‪ .‬کۆبونەوەکانی ئێس���تاش کە بۆ‬ ‫نۆهەمج���ارە س���از ئەکرێ���ت‌و وەک رۆژی‬ ‫یەکەم چۆن دەستی پێکردوە‪ ،‬هەروا تەواو‬ ‫بوە‪ ،‬نمونەیەکی ترە‪ .‬هێزە سیاس���یەکان‬ ‫قس���ە ئەکەن‌و کەسیش بێدەنگ نابێت بۆ‬ ‫ئەوەی گوێی لەوی دی بێت‪ .‬هەموان دێنە‬ ‫کۆبونەوەک���ە بۆئەوەی س���وربونی خۆیان‬ ‫لەسەر هەمو ئەو ش���تانە دوبارە بکەنەوە‬ ‫ک���ە لەکۆبونەوەی یەکەم���دا درکاندویانە‪.‬‬ ‫لەدۆخێکی وادا بێگومان هێزەکان هەرگیز‬ ‫بەهیچ چارەس���ەرێک ناگەن‪ .‬هەموان قسە‬ ‫ئەک���ەن‌و نایانەوێت گوێی���ان لەهیچ ببێت‬ ‫جگ���ە لەوەی کە لەس���ەرەتاوە گوتویانە‪.‬‬ ‫وەک سیاس���یەکی دیار جارێک گوتی پتر‬ ‫لەدیالۆگی کەڕەکان ئەچێت کە هیچ الیەک‬ ‫گوێی لەالکەی دی نیە‪ .‬کە قس���ەکردنیش‬ ‫نەم���ا‪ ،‬ک���ە توان���ای دیالۆگ راوەس���تا‪،‬‬ ‫بێگومان مردن دێتە پێشێ‪ .‬ئەوەی ئەمرۆ‬ ‫لەناوچەکانی هەرێمی کوردستان روئەدات‬ ‫قسەکەی الکان ئەسەلمێنێت‪ ،‬لەنێوان دو‬ ‫الیەندا یان قسەکردن هەیە‪ ،‬یان مردن‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫جوله‌که‌و ناسنامه‌ی ئایینی‌و نه‌ته‌وه‌ییان‬ ‫پێشڕه‌و ئیسماعیل عارف*‬

‫هه‌یه‌س���ه‌باره‌ت به‌ناسنامه‌ی جوله‌کە که‬ ‫‌هه‌ریه‌که‌ی���ان له‌دونیابینینێک���ی تایبه‌تی‬ ‫خۆیه‌وه ‌ده‌ستنیش���انی ئه‌و ناس���نامه‌یه‌‬ ‫ده‌کات‌و پێوانه‌یه‌کی بۆ داده‌نێت‪:‬‬ ‫یه‌ک���ه‌م؛ تێڕوانین���ی ئۆرتۆدۆکس���ی‬ ‫جوله‌که‌یه‌که‌ له‌س���ه‌ر بنچینه‌ی هه‌ڵەخایە‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌س���ه‌ر بنەمای حه‌اڵڵ‌و حه‌رام‌و‬ ‫نوێ���ژو ڕۆژو ‪...‬هتد بنیات نراوه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌خا‬ ‫به‌مانای یاس���اکان دێ���ت‪ ،‬هه‌ندێ جاریش‬ ‫به‌یاس���ای ڕابین���ه‌کان ناوده‌هێنرێ���ت‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌خا ده‌کرێت بەش���ەریعەی ئیس�ل�امی‬ ‫‌به‌راوردبکرێت‪ .‬بهتێڕوانینی ئۆرتۆدۆکسی‬ ‫جوله‌که‌ئه‌و که‌سه‌یه‌که‌دایکی جوله‌که‌یه‌و‬ ‫په‌ی���ڕه‌وی هه‌ڵه‌خ���ا ده‌کات‌و ئه‌رک���ه‌‬ ‫ئاینییه‌کان به‌جێدێنێ���ت‪ ،‬به‌پێی هه‌ڵه‌خا‬ ‫که‌س ناتوانێت ببێ���ت به‌جوله‌که‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫پێویس���ته‌ به‌جوله‌که‌یی له‌دایكبوبێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش مه‌رج���ی س���ه‌ره‌کی دایکە نه‌ك‬ ‫باوك‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا چونه‌سه‌ر ئایینی‬ ‫جوله‌که‌ له‌سه‌ر بنه‌ماکانی هه‌ڵه‌خا مه‌حاڵ‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س���ه‌ر ڕابینه‌کان پێویس���ته‌‬ ‫به‌الیه‌نی‌که‌مه‌وه س���ێ جار داخوازی بونه‌‬ ‫جوله‌که‌ ره‌تبکه‌نه‌وه‌و په‌س���ه‌ندی نه‌که‌ن‪،‬‬ ‫تاکو دڵنیابن له‌سه‌ر سوربونی ئه‌و که‌سه‬ ‫‌بۆ بونه‌جوله‌که‌‪.‬‬ ‫دوه���ه‌م؛ یاس���اکانی نیورنبێ���رگ‪،‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می ئه‌ڵمانیای نازیدا‪ ،‬له‌نیورنبێرگ‬ ‫که‌شارێکی باشوری ئه‌ڵمانیایه‌‪ ،‬کۆمه‌ڵێك‬ ‫یاس���ا له‌س���ه‌ر بنچینه‌ی ڕه‌گه‌ز بنیاتنرا‪،‬‬ ‫به‌پێی ئه‌و یاس���ایانه‌ ئه‌و که‌س���ه‌ی چوار‬ ‫نه‌نك‌و باپیری واته‌ هه‌ردو نه‌نك‌و باپیری‬ ‫له‌دایك‌و باوک���ه‌وه ‌جوله‌ک���ه ‌بونایه ئه‌وا‬ ‫ئه‌و که‌س���ه‌ش جوله‌که‌ بو‪ ،‬که‌سێك سێ‬ ‫نه‌نك‌و باپی���ری جوله‌که‌بوایه‌ ئه‌وا ده‌بوه‬ ‫‌سێ چاره‌که‌‌ جوله‌که‌‪ ،‬به‌نه‌نك‌و باپیرێکی‬ ‫جوله‌که‌ده‌ب���وه‌نیوه‌جوله‌که‌‪ ،‬تاقه نه‌نك‬ ‫یان تاقە باپیرێك‌ مرۆڤی دەکردە چاره‌که‌‬ ‫جوله‌که‌‪....‬هتد‌‬ ‫سێهه‌م؛ یاسای گه‌ڕانه‌وه ‌بۆ ئیسرائیل‪،‬‬ ‫به‌پێی ئه‌م یاس���ایه‌ هه‌ر که‌سێك بتوانێت‬ ‫بیس���ه‌لمێنێت ک���ه‌ یه‌کێ���ك له‌نه‌نك یان‬ ‫باپیره‌کانی جوله‌که بون مافی گه‌ڕانه‌وه‌ی‬ ‫بۆ ئیس���رائیل‌و مافی بونه‌هاواڵتی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫جێگه‌ی س���ه‌رنجه‌ که‌ئه‌م یاس���ایه‌ته‌نها‬ ‫له‌ئیس���رائیل‌و ئه‌ڵمانیادا هه‌یه‌و په‌یڕه‌وی‬ ‫ده‌کرێ���ت‪( ،‬ه���ه‌ر که‌س���ێکی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌ڵمانیا بتوانێت بیس���ه‌لمێنێت که‌ نه‌نکی‬ ‫یان باپیرێک���ی ئه‌ڵمانی بوه ‌ناس���نامه‌ی‬ ‫ئه‌ڵمان���ی پێده‌درێ���ت) یاس���ای گه‌ڕانه‌وه‬ ‫‌بۆ ئیس���رائیل له‌الی���ه‌ن هه‌ڵه‌خاوه ‌به‌س‬ ‫نییه‌و په‌س���ه‌ند ناکرێت هه‌ربۆیه ‌زۆربه‌ی‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی ب���ۆ ئیس���رائیل ده‌گه‌ڕێن���ه‌وه‬ ‫‌له‌به‌رامبه‌ر یاس���او الی ده‌وڵه‌تی ئیسڕائیل‬ ‫هاواڵتیه‌کی جوله‌ک���ه‌ن به‌اڵم الی جولەکە‬ ‫ئۆرتۆدۆکس���ه‌کان جوله‌ک���ه‌ نی���ن‌و وه‌کو‬ ‫جوله‌که‌مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ناکرێت‪.‬‬

‫مێژوی جولەک���ە مێژویەکی پێنج هەزار‬ ‫س���اڵیە‪ ،‬سێ هەزار س���اڵی پێش زایین‌و‬ ‫دو ه���ەزاری دوای زایی���ن‪ .‬ناوی جوله‌که‌‪،‬‬ ‫جوی���ش‪ ،‬جویف‪ ،‬یوده‌‪ ،‬یۆد‪ ،‬یەهودات‪...‬‬ ‫هتد لەوشه‌ی عیبری یه‌هودیەوه‌هاتوه‌و بۆ‬ ‫یەکەمین جار لەسەدەکانی ناوەندا سەری‬ ‫هەڵداوەو وەکو ناسنامەیان بەکارهێنراوە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەش ناوی یه‌کێك له‌و دوانزه هۆزانه‌ی‬ ‫ئیسرائیل بو که‌‌له‌ده‌وروبه‌ری یه‌روشه‌لیم‌و‬ ‫هیبرۆندا ده‌ژیان‌و پێیانده‌وترا یه‌هودا‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ناوه‌ له‌الی���ه‌ن ڕۆمان���ی‌و گریکه‌کانه‌وه‌بۆ‬ ‫ناس���اندنی جوله‌که به‌کارده‌هێنرا‪ ،‬وشەی‬ ‫یه‌هودا له‌تۆرا(ت���ه‌ورات) دا هاتوه‌و ناوی‬ ‫یه‌کێك���ه ‌له‌کوڕه‌کان���ی یاکۆب(یعقوب)‪.‬‬ ‫به‌پێی سه‌رگوزش���ته‌کانی ن���او تۆڕا پاش‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی له‌گ���ه‌ڵ په‌یامبه‌رێک���ی خ���وادا‬ ‫زۆرانبازی یان ملمالنێی کردبو ناوی لێنرا‬ ‫یس���رائیل‪ ،‬واته‌ئه‌و که‌سه‌ی که‌ زۆرانبازی‬ ‫له‌گه‌ڵ خوادا کرد‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ 3000‬تاکو ‪ 1500‬پێ���ش زاینی‬ ‫له‌عیبری کۆندا وشه‌ی ئیفریت بۆ هۆزه‌کانی‬ ‫جوله‌که به‌کارده‌هێنرا که‌له‌ناوه‌ڕۆکدا هه‌مان‬ ‫مانای هێبریه‌ر یان هێبریۆس ده‌به‌خشێت‪،‬‬ ‫له‌کاتێکدا له‌عبری هاوچه‌رخدا یسرائیلیت‬ ‫بەکارده‌هێنرێت بۆ ئه‌و که‌س���ه‌ی‌که‌سه‌ر‬ ‫به‌گه‌لی ئیس���رائیله‌‪ ،‬بۆ ناس���اندنی گه‌لی‬ ‫ئیس���رائیلیان هه‌ر ‪ 12‬هۆزه‌کانی جوله‌که‬ ‫‌له‌ته‌وراتدا گه‌لێك جار مندااڵنی ئیسرائیل‬ ‫(بێن یس���رائیل) ی���ان گه‌لی ئیس���رائیل‬ ‫(عام یسرائیل) به‌کارهاتوه‌‪ ،‬له‌دوا کتێبی‬ ‫تەورات���دا یه‌ه���ودی به‌کارده‌هێنرێ���ت بۆ‬ ‫ناساندنی گه‌لی ئیسرائیل‪.‬‬ ‫له‌‪ 1500‬وه‌تاکو‪ 1900‬وشه‌ی ئیسرائیلیت‬ ‫له‌ئه‌وروپادا بۆ جوله‌که‌کان به‌کارده‌هێنرا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناوه‌کانی جویش‪ ،‬جویف‪ ،‬یوده‌‪ ،‬یۆد‪..‬‬ ‫هتد‪ .‬له‌سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌مه‌وه ‌له‌ئه‌وروپادا‬ ‫له‌الی���ه‌ن ناحه‌زه‌کانیان���ه‌وه‌به‌کارده‌هێنرا‬ ‫وه‌ک���و نازناوێك ب���ۆ دواکه‌وتویی‌و نزمی‬ ‫جوله‌که‌کان‪ ،‬گه‌رچی ئێس���تا ئه‌و مانایه‌ی‬ ‫جاران���ی نه‌م���اوه‌و ب���ۆ بێڕێ���زی کردن‬ ‫به‌کارناهێنرێ���ت‪ .‬ئه‌م���ڕۆ ئیس���رائیلیت‬ ‫به‌ته‌واوی دانیشتوانی ئیسرائیل ده‌گوترێت‬ ‫که‌ له‌س���ه‌دا بیس���تی عه‌ره‌ب���ن‌و هه‌ڵگری‬ ‫ناسنامه‌ی ئیسرائیلین‪.‬‬ ‫کات���ێ له‌زمانی ئینگلیزی���دا له‌جودایزم‬ ‫قسه‌ده‌کرێت مه‌به‌‌ست له‌ئایین‌و الیه‌نه‌کانی‬ ‫په‌یوه‌ست به‌ئایینی جوله‌که‌‌یه‌‪ ،‬بۆ ناساندنی‬ ‫کۆمه‌ڵگا یان گه‌لی جوله‌که‪ ،‬وشه‌ی جوری‬ ‫به‌کارده‌هێنرێت که‌ ته‌واوی الیه‌نه‌ ئێتنی‌و‬ ‫کولتوریه‌کانی ئه‌و گه‌ل���ه ‌له‌خۆ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌‌زمانەکانی فه‌ڕه‌نس���ی‌و ئه‌ڵمانی‌و‬ ‫هۆڵه‌ندیدا(یودای���زم‪ ،‬یودنتوم‪،‬یۆدن���دۆم)‬ ‫له‌ب���ری ه���ه‌ردو زاراوه‌ی جودایزم‌و جوری‬ ‫به‌کارده‌هێنرێ���ن‌و س���ه‌رجه‌م الیه‌نه‌کانی‬ ‫جوله‌که‌ناسی ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬هه‌ندێ جاریش ئایا جوله‌که‌بون په‌یوه‌ستەی ئایینی‌ یان‬ ‫گه‌لی جوله‌که به‌هێبریه‌ر ناوده‌هێنرێن که‌‬ ‫ڕەگەزی‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌؟‬ ‫له‌(ئیڤه‌ریم) وه‌دێ���ت‌و به‌مانای( مانگ)‪‌،‬‬ ‫ئه‌مه‌پرس���یارێکه‌هه‌روه‌کو ناس���نامه‌ی‬ ‫ئیڤه‌ر له‌ناوی یه‌کێك له باپیره‌گه‌وره‌کانی جوله‌که‌به‌گه‌لێك ش���ێوازی جیاواز وه‌اڵم‬ ‫گه‌لی جوله‌کەوه‌وه‌رگیردراوه‌‪.‬‬ ‫دراوه‌ته‌وه‌و ناته‌باییه‌کی زۆری له‌س���ه‌ره‌‪.‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ندێتی‌و ناسنامه‌ی تایبه‌تی جوله‌که‌‬ ‫جوله‌که‌کێیه‌؟ یان کێ جوله‌که‌یه‌‌؟‬ ‫ه���ۆکاری بنچینه‌ی���ی بون ب���ۆ تێڕوانینی‬ ‫کاتێ ئه‌م پرس���یاره ‌ئاراس���ته‌ی جاك جیاواز لێیان‌و هه‌ربۆیه له‌س���ه‌رده‌مانێکدا‬ ‫پرێزن ده‌که‌ن ده‌ڵێت‪ :‬گه‌ر لێم نه‌پرس���ن جوله‌که‌کانی ئه‌وروپاو واڵتانی ئیس�ل�امی‬ ‫ده‌زان���م کێ جوله‌که‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم نازانم چی ب���ۆ زۆر ب���واری تایب���ه‌ت به‌خۆیان���ه‌وه‬ ‫وه‌اڵم بده‌مه‌وه‌!‬ ‫‌جۆره ‌ئۆتۆنۆمیه‌کی س���نورداریان هه‌بو‪،‬‬ ‫س���ێ تێڕوانین���ی به‌ناوبانگ���ی جیاواز به‌تایبه‌تی له‌بواره‌کانی کاروباری ناوخۆی‬

‫‌زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی‬ ‫بۆ ئیسرائیل‬ ‫ده‌گه‌ڕێنه‌وه‬ ‫‌له‌به‌رامبه‌ر یاساو الی‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیسڕائیل‬ ‫هاواڵتیه‌کی جوله‌که‌ن‬ ‫به‌اڵم الی جولەکە‬ ‫ئۆرتۆدۆکسه‌کان‬ ‫جوله‌که‌ نین‌و وه‌کو‬ ‫جوله‌که‌مامه‌ڵه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵدا ناکرێت‬

‫وه‌کو ژنهێنان‌و جیابونه‌وه‌و میرات‌و کێشه‌‌‬ ‫تایبه‌تیه‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‌و دادگاو کاروباری‬ ‫ئایینی‌و ب���اج کۆکردنه‌وه ‌که ‌له‌س���نوری‌‬ ‫خودی کۆمه‌ڵگاکه‌یاندا جێبه‌جێ‌و چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌ک���ران‪ .‬عوس���مانیه‌کان ل���ه‌و ب���واره‌دا‬ ‫هه‌نگاوێك له‌پێ���ش ئه‌وروپیه‌کانه‌وه‌بون‌و‬ ‫هه‌رزوتر سیس���ته‌مێکی تایبه‌تیان بۆ ئه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگایانه‌ دیاریکردب���و که ‌له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵ���گای موس���وڵمانانه‌وه ‌ب���ون‪،‬‬ ‫له‌سه‌ره‌تادا بۆ جوله‌که‌کان‌و ئه‌رمه‌نیه‌کان‌و‬ ‫پاشان ئه‌رتۆدۆکسه‌کانی واڵتانی باڵکان‪.‬‬ ‫به‌و چوارچێ���وه‌ ئۆتۆنۆمیان���ه‌ش ده‌وترا‬ ‫(میللەت) (میلله‌ت���ی ئه‌رمه‌نی‪ ،‬میلله‌تی‬ ‫جوله‌که‌‪..‬هت���د)‪ ،‬گه‌رچی وش���ه‌ی میلله‌ت‬ ‫به‌کارده‌هێنرا به‌اڵم هه‌میش���ه ‌مه‌به‌س���ت‬ ‫له‌ئایین بو نه‌ك نه‌ته‌وه‌ یان گه‌ل‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئ���ه‌وه‌پێش���ان ده‌دات ک���ه له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫گه‌الن���ی موس���وڵمانیان ده‌ڕوان���ی وه‌ك‬ ‫‌میلله‌تێك یان نه‌ته‌وه‌ی���ه‌ك‌و له‌میلله‌تانی‬ ‫تری���ان جیاده‌کردن���ه‌وه‌‪ ،‬ی���ان میلله‌تانی‬ ‫تری���ان ل���ێ جیاده‌کردن���ه‌وه‌‪ .‬به‌هه‌م���ان‬ ‫ش���ێوه‌ له‌س���ه‌ره‌تادا له‌واڵتانی ئه‌وروپادا‬ ‫جوله‌ک���ه‌کان جیاده‌کرانه‌وه‌گه‌رچی وه‌کو‬ ‫عوسمانیه‌کان ناوی میلله‌تیان لێ نه‌ده‌نان‬ ‫له‌‌پاش س���ه‌رهه‌ڵدان‌و به‌هێزبونی هه‌ستی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌ت���ی لهئه‌وروپ���ا له‌‌جوله‌که‌‌کانیان‬ ‫ده‌ڕوان���ی وه‌کو نه‌ته‌وه‌یه‌کی ترو له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و بنچینه‌یه‌ له‌خۆیان دورده‌خس���تنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌کاتێک���دا پێ���ش جیاکردنه‌وه‌یان وه‌کو‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ه‌ك هه‌میش���ه‌له‌دنیابینی ئاینی‬

‫جیاوازه‌وه ‌جیاکرابونه‌وه‌و چوارچێوه‌یه‌کی‬ ‫ئۆتۆنۆمی خۆیان هه‌بو‪.‬‬ ‫پڕۆسه‌ی تواندنه‌وه‌ی جوله‌که‌کان له‌ناو‬ ‫گه‌النی تردا چ ل���ه‌ڕوی ئایینی‌و چ له‌ڕوی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌وه وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌و پرس���یاره‌‬ ‫ئاڵۆزت���ر ده‌کات به‌تایبه‌ت���ی له‌کۆتای���ی‬ ‫س���ه‌ده‌ی هه‌ژده‌و س���ه‌ره‌تای س���ه‌ده‌ی‬ ‫ن���ۆزده‌دا بزوتنه‌وه‌یه‌کی بەهێزی توانه‌وه‌و‬ ‫له‌ده‌س���تدان‌و هه‌ن���دێ ج���ار وازهێنانی‬ ‫خۆویس���ت له‌ناسنامه‌ی ئایینی‌و نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫له‌ناو کۆمه‌ڵگای جوله‌که‌دا دروستدەبێت‌و‬ ‫زۆر ل���ه‌و جوله‌کانە به‌پێ���ی ئه‌و واڵتانه‌ی‬ ‫تیای���دا ده‌ژی���ان خۆی���ان به‌ئه‌ڵمان���ی‪،‬‬ ‫فه‌ڕه‌نس���ی‪ ،‬ڕوس���ی‌و‪..‬هتد ده‌زانی‪ ،‬له‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌وه‌جوله‌که‌بون یان جوله‌که‌نه‌بون‬ ‫په‌یوه‌ست بو به‌ویس���ت‌و ئاره‌زوی خودی‬ ‫تاکه‌که‌س���ه‌کانه‌وه‌‪ .‬ل���ه‌و کۆمه‌ڵگایه‌ی‌که‌‬ ‫تیایدا ده‌ژیان خۆی���ان به‌جوله‌که‌بزانیایه‬ ‫یان نا له‌الیه‌ن زۆربه‌وە هێش���تا هه‌روه‌کو‬ ‫جوله‌ک���ه‌س���ه‌یریان ده‌ک���راو مامه‌ڵ���ه‌ی‬ ‫هاواڵتیان له‌گه‌ڵدا نه‌ده‌کرا‪ ،‬گه‌رچی له‌ڕوی‬ ‫یاساییه‌وه جیاوازیه‌ك له‌نێوان هاواڵتیاندا‬ ‫نه‌بو‪ .‬ته‌نانه‌ت ئ���ه‌و جوله‌کانه‌ی که‌نه‌ك‬ ‫هه‌ر به‌شێوه‌ی فه‌ڕمی هاواڵتی بون ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی زمان���ی خۆی���ان له‌بیرچوبۆوه‌و‬ ‫چوبونه‌س���ه‌ر ئایین���ی کریس���تیانی یان‬ ‫ئه‌تییست بون هێشتا هه‌روه‌کو توخمێکی‬ ‫نامۆی ن���او ئه‌و کۆمه‌ڵگایان���ه‌‌مامه‌ڵه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵدا ده‌کرا‪ .‬هه‌ر بۆیه‌له‌سه‌ر پێناسه‌ی‬ ‫جوله‌که‌بون گه‌لێ���ك ڕاوبۆچونی جیاوازو‬ ‫له‌یه‌کت���ر دور هه‌ی���ه‪ .‬ئی���دۆ ئه‌ب���رام که‬ ‫‌پڕۆفیس���ۆرێکی جوله‌که‌ی نه‌مساییه پێنج‬ ‫په‌یوه‌س���ت ده‌خاته ڕو وه‌ک���و مه‌رجێك‬ ‫که هه‌رکه‌س���ێك به‌یه‌کێ���ك ل ‌هو‌خااڵنه‌وه‬ ‫په‌یوه‌س���ت بێت ئه‌وا ئه‌و که‌سە ده‌کرێت‬ ‫وه‌کو جوله‌کە تێی بڕوانرێ‌‪:‬‬ ‫یەکەم؛ په‌یوه‌ستی خێزانی‪ ،‬که‌سێك که‌‬ ‫په‌یوه‌ندی خێزانی‌و خزمایه‌تی به‌جوله‌کەوه‬ ‫‌مابێت‌و خۆی به‌به‌ش���ێك ل���ه‌وان بزانێت‌و‬ ‫به‌هۆی ئ���ه‌و خزمایه‌تیه‌وه‌مێژوی جوله‌که‬ ‫به‌مێژوی خۆی بزانێت‪.‬‬ ‫دوه���ەم؛ په‌یوه‌س���تی ئایین���ی‪ ،‬لێره‌دا‬ ‫گرنگ نییه‌‌ س���ه‌ر به‌چ ئاراس���ته‌یه‌کی ناو‬ ‫ئاینی جوله‌کە بێت هه‌ر له‌میانەڕۆوە تاکو‬ ‫ئه‌رتۆدۆک���س‪ ،‬به‌ڵکو ته‌نها به‌ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌ش���ێوه‌کان په‌یوه‌ندیه‌ک���ی الیه‌نیکه‌می‬ ‫به‌تۆراو هه‌ڵه‌خاوه‌هه‌بێت‪.‬‬ ‫سێهەم؛ په‌یوه‌ستی واڵتی‪ ،‬په‌یوه‌ستیه‌کی‬ ‫ده‌رونی‌و ڕۆحی به‌ئیس���رائیله‌وه ‌هەبێت‌و‬ ‫له‌س���ه‌رده‌مانی خۆش���یدا خۆشحاڵ بێت‌و‬ ‫له‌سه‌رده‌مانی ناخۆش���ی‌و لێقه‌ومانه‌کانیدا‬ ‫بێزار و غه‌مگین بێت‪ .‬ئه‌م هه‌سته‌ش���ی بۆ‬ ‫ئیس���رائیل زیاتر بێت له‌چاو واڵتانی تردا‬ ‫که‌به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌ش���ێوه‌کان په‌یوه‌ست‬ ‫بێت پێیانه‌وه‌و خۆشی بوێن‪.‬‬ ‫چوارهەم؛ په‌یوه‌س���تی هۆڵۆکۆس���تی‪،‬‬ ‫ئه‌و هه‌ست‌و مه‌ترسیه‌ی له‌دڵدا هه‌بێت که‬ ‫‌ڕۆژێ له‌ڕۆژان هۆڵۆکۆس���ت‌و کۆمه‌ڵکوژی‬ ‫جوله‌ک���ەکان ڕوبدات���ه‌وه‌و ئه‌ویش ببێته‬ ‫‌قوربانی هۆڵۆکۆستێکی نوێ‪.‬‬ ‫پێنجەم؛ په‌یوه‌ستی کولتوری‪ ،‬ئاره‌زوی‬ ‫مۆس���یقاو گۆران���ی‌و س���ه‌ماو خ���واردن‌و‬ ‫جه‌ژنه‌کانی جوله‌که بکات‌و کاتێ مۆڵه‌تی‬ ‫بۆ ڕێکه‌وت به‌شداریان تیابکات‪.‬‬ ‫هه‌ندێ جار که‌س���انێك هه‌بون که‌ هیچ‬ ‫یه‌کێك ل���ه‌و په‌یوه‌س���تانه‌یان نه‌بو به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌بنه‌چه‌دا جوله‌که بون گەرچی‬ ‫خۆشیان به‌جوله‌که‌نه‌ده‌زانی بەاڵم هێشتا‬ ‫هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌و وه‌کو جوله‌که‌ مامه‌ڵه‌یان‬

‫له‌گه‌ڵ ده‌کرا‪ ،‬هەربۆیە تێڕوانینی ده‌ره‌کی‬ ‫دوباره‌ ناسنامه‌ی جوله‌که‌ی زیاتر ئاڵۆزتر‬ ‫کردوە‪ ،‬واده‌کات که‌ جوله‌کەبون په‌یوه‌ست‬ ‫بێت ‌به‌‌‌شوێن‌و س���ه‌رده‌م‌و هەلومەرجەوەو‬ ‫به‌پێ���ی ئاراس���ته‌ی ئایین���ی‌و ئایدۆلۆژی‬ ‫جیاواز بێت‌‪ .‬ژان پۆڵ س���ارته‌ر سه‌باره‌ت‬ ‫به‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌ده‌ڵێت ئه‌نتی سامی مرۆڤ‬ ‫ده‌کات به‌جوله‌ک���ه‪ ،‬زۆرک���ەس جوله‌کەن‬ ‫تەنها‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی خۆیانه‌وه‌‬ ‫وە‌کو جوله‌که سه‌یریان ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م تێڕوانینه‌جیاوازانه‌له‌پێناس���ه‌ی‬ ‫جوله‌که‌وە هه‌ستی په‌یوه‌ستی به‌کۆمه‌ڵگاو‬ ‫خاکی جوله‌کەوه‌ پرسیارێکی نوێ دێنێته‬ ‫‌پێشه‌وه‌که‌ئایا چی جوله‌کەکان به‌درێژایی‬ ‫مێژوی سێ هه‌زار ساڵه‌ی پێش زایین‌و دو‬ ‫هه‌زار س���اڵه‌ی دوای زایین به‌یه‌که‌وه‌گرێ‬ ‫ده‌دات یان له‌یه‌کتریان جیاده‌کاته‌وه‌؟‬ ‫له‌مێ���ژوی گه‌ل���ی جوله‌کەدا هه‌میش���ه‬ ‫‌جه‌مس���ه‌رگیربونی دی���اردەو الیەن���ە‬ ‫پێچه‌وانه‌کان‌و دژ به‌یه‌ک���ه‌کان مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫بون‌و له‌هه‌مانکات���دا به‌یه‌که‌وه‌ته‌واوکه‌ری‬ ‫مێ���ژوی جوله‌ک���ە بون‌و جه‌مس���ه‌رگیری‬ ‫به‌رده‌وامب���ون‌و له‌یه‌کداب���ڕان له‌ت���ه‌واوی‬ ‫مێ���ژوی ئه‌و گه‌له‌دا به‌ئاش���کراو به‌رده‌وام‬ ‫دێته‌به‌رچ���او‪ .‬به‌رده‌وام���ی له‌په‌یوه‌س���ت‬ ‫به‌کۆمه‌ڵ���گای خۆیانه‌وه‌و به‌بنه‌ما ئایینی‌و‬ ‫کتێبه‌پیرۆزه‌کانیان‌و زمانی عیبریه‌وه وه‌ك‬ ‫زمانی ئایی���ن‌و ئه‌رکه‌ئاینیه‌کان‪ ،‬له‌هه‌مان‬ ‫کاتدا زمانی مامه‌ڵه‌ی ڕۆژانه‌له‌هه‌ر واڵت‌و‬ ‫ناوچه‌یه‌ك���دا مۆركێکی جی���اوازو تایبه‌ت‬ ‫به‌ده‌وروبه‌ره‌که‌ی���ه‌وه ‌به‌خ���ۆوه‌ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫جوله‌که‌کانی ده‌وڵه‌تانی سالڤی‌و جه‌رمانی‬ ‫که‌ به‌ئه‌شکه‌ناز ناسرابون به‌یدیش ده‌دوان‬ ‫له‌کاتێک���دا له‌هه‌ر ناوچه‌یه‌ک���دا کاریگه‌ری‬ ‫زمان���ه‌ جه‌رمانی���ه‌کان یان س�ل�اڤیه‌کانی‬ ‫به‌س���ه‌ره‌وه بو‪ .‬جوله‌که‌کانی ئیسپانیا که‬ ‫‌پێیان ده‌وترا سه‌فاردیم‌و له‌ئیسپانیاوه ‌بۆ‬ ‫واڵتانی ئیسالمی‌کۆچیان کردبو به‌زمانێکی‬ ‫تێکه‌ڵ���ه‌ی عیبری‌و ئیس���پانی ده‌دوان که‬ ‫‌به‌الدینۆ ناس���رابو‪ .‬هه‌ندێ له‌جوله‌که‌کانی‬ ‫واڵتانی عه‌رەبی ته‌نها به‌عه‌ره‌بی ده‌دوان‌و‬ ‫عیب���ری ته‌نه���ا زمان���ی ناو س���یناگۆگ‌و‬ ‫نوسین‌و خوێندنه‌وه‌یان بو‪ .‬له‌قۆناغه‌کانی‬ ‫دوایی���دا ته‌نانه‌ت له‌و بوارانه‌ش���دا یدیش‬ ‫به‌کار ده‌هێنرا‪.‬‬ ‫به‌ش���ێکی ت���ر له‌ودیاردان���ە دابڕان لەو‬ ‫کۆمەڵگایانەی تیادەژیان‌و پەیوەست بون‬ ‫بەسه‌رجه‌م مۆرکێکی تایبه‌ت به‌ناسنامه‌ی‬ ‫جوله‌ک���ەو ‌گۆش���ه‌گیری خۆویس���تی بۆ‬ ‫خۆپاراس���تن له‌س���ه‌رجه‌م کاریگه‌ریه‌کی‬ ‫ده‌ره‌کی بۆ س���ه‌ر ناسنامه‌یان له‌سه‌رجه‌م‬ ‫قۆناغه‌کانی مێژوی ئه‌و گه‌له‌دا روبه‌ڕومان‬ ‫ده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬لەهەمانکات���دا به‌پێچه‌وانه‌وه‬ ‫تێکه‌ڵبونی به‌ش���ێکی تری���ان تائه‌ندازه‌ی‬ ‫توان���ه‌وه‌له‌ن���او گ���ه‌الن‌و ئاینه‌کانی تردا‬ ‫دیارده‌یه‌ک���ی زۆر باو و له‌به‌رچاوی مێژوی‬ ‫ئ���ه‌و گه‌له‌ی���ه‌‪‌‌،‬ڕای هه‌ندێ���ك له‌زانایانی‬ ‫مێ���ژوی جوله‌که‌وایه‌ ک���ە ئه‌گه‌ر به‌هۆی‬ ‫توانه‌وه‌ له‌ن���او گه‌النی تردا نه‌بوایه‌ئه‌مڕۆ‬ ‫جوله‌کەکان���ی ت���ه‌واوی جیه���ان له‌ب���ری‬ ‫نزیکه‌ی چوارده‌‌ملیۆن له‌نێوانی س���ه‌د تا‬ ‫سه‌دوبیست ملیۆندا ده‌بون‪.‬‬ ‫جه‌مسه‌رگیری زایۆن‌و دیاسپۆرا‬ ‫به‌ش���ێك له‌جوله‌که‌ س���ه‌رباری مێژوی‬ ‫پێنج هه‌زار س���اڵی مه‌ینه‌تی‌و داگیرکردن‌و‬ ‫کوشتن‌و تۆقاندنی داگیرکه‌رانی ئاشوری‌و‬ ‫بابل���ی‌و ڕۆمان���ی‌و گریک���ی‌و فارس���ی‌و‬ ‫ئیس�ل�امی‌و کریس���تیانی‌و ئیمپریالیزم���ی‬

‫ڕۆژئاوای���ی له‌خاک���ی خۆیان���دا مانه‌وه‌و‬ ‫ئاماده‌ نه‌بون خاکه‌که‌ی���ان به‌جێ بهێڵن‪.‬‬ ‫له‌هه‌مانکاتدابه‌ش���ێکیان هه‌ڵهاتن‌و وازیان‬ ‫‌له‌بی���ری گه‌ڕان���ه‌وه هێنا بۆ هه‌میش���ه‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وان���ه‌وه ‌به‌ش���ێکی زۆری ک���ۆچ‬ ‫کردوه‌کان هه‌میش���ه ‌له‌گه‌ڵ ئه‌و هیوایه‌دا‬ ‫ده‌ژیان ک���ه‌ ڕۆژێك له‌ڕۆژان‌بگه‌ڕێنه‌وه‌بۆ‬ ‫خاکی ئیسرائیل ‪.‬‬ ‫به‌ه���ۆی له‌یه‌کدابڕان���ی جوگرافی���ه‌وه‬ ‫‌گه‌لێ���ك جی���اوازی کولت���وری‌و زمان���ی‌و‬ ‫ئایین���ی له‌به‌رچاو له‌نێوان جوله‌کەی واڵته‬ ‫‌جیاکان���ه‌وه ‌هاتۆته‌‌دی‪ ،‬لۆژی���ك نیه‌ که‬ ‫پاش س���ه‌دان‌و هه‌زاران ساڵ‌جیاوازیه‌کی‬ ‫بێش���ومار له‌نێوانی جوله‌کەکانی یەمەن‌و‬ ‫ئێراق‌و مه‌غریب لەالیەکەوەو جولەکەکانی‬ ‫ئه‌مه‌ری���کاو ئه‌وروپ���او ڕوس���یادا نه‌بێت‪،‬‬ ‫جیاوازی ئایدۆلۆژی‌و دونیابینی‌و ئاراس���ته‌‬ ‫جی���اوازه‌ ئایینیه‌کان���ی ناو خۆش���یان با‬ ‫له‌والوه‌بوه‌ستێت ‪.‬‬ ‫س���ه‌رباری ته‌واوی ئه‌و جیاوازیانە هه‌ر‬ ‫له‌جوله‌کەکان���ی باکوری ڕوس���یاوه ‌تاکو‬ ‫جوله‌کەکان���ی ئه‌تیوپی���ا هه‌رهه‌موی���ان‬ ‫تۆرایان هه‌بوه‌و که‌م تازۆر زمانی عیبریان‬ ‫به‌کارهێناوه‌‪ ،‬کۆمه‌ڵگای جوله‌که ده‌کرێت‬ ‫وه‌کو کۆمه‌ڵگایه‌کی زوبانی تێی بڕوانرێت‪،‬‬ ‫ته‌نها گه‌لێک���ه ‌که ‌به‌و زوبان���ه ‌ده‌دوێن‌و‬ ‫به‌درێژایی مێژو س���ه‌رباری گۆڕان‌و گه‌شه‌‬ ‫له‌زوبانه‌که‌یان���دا له‌چ���او زوبانه‌کانی تردا‬ ‫وه‌کو خۆی ماوه‌ته‌وه‌و نه‌وه‌ی نوێی ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌ئیسڕائیل گه‌رچی به‌ئیڤریت ده‌دوێن به‌اڵم‬ ‫ده‌توانن عیبری‌و عیبری کۆن بخوێننه‌وه‌و‬ ‫لێ���ی تێبگه‌ن‪ ،‬مێ���ژوی گه‌ل���ی جوله‌که‬ ‫مێژوی به‌رده‌وام بون و مانه‌وه‌یه‌له‌هه‌مان‬ ‫کات���دا ده‌وروبه‌رو کولت���وری واڵتانی کۆچ‬ ‫بۆکراوو گه‌الن���ی داگیرکه‌رو کۆمه‌ڵگاکانی‬ ‫ده‌وروبه‌ری���ان کاریگ���ه‌ری هه‌مه‌جۆره‌یان‬ ‫له‌سه‌ر سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کانی ژیانیان کردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه ‌ته‌نانه‌ت الیه‌نه ‌فیزیکیه‌کانیش���یانی‬ ‫گرتۆته‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێ له‌نوس���ه‌رانی جوله‌که‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن ئه‌و ڕاس���تیه‌گه‌وره‌یه‌نکۆڵی‬ ‫لێبکه‌ن‌و وا پێشان بده‌ن که‌ ئه‌و گه‌له‌ته‌نها‬ ‫له‌خۆیداو به‌خۆیه‌وه‌ گه‌ش���ه‌ی کردوه‌و له‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌دان که‌به‌وه‌ڕه‌سه‌نی گه‌لی جوله‌که‬ ‫ده‌سه‌لمێنن‪ ،‬ئاخۆ هیچ گه‌ل‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ك‬ ‫هه‌یه‌به‌درێژایی مێژو س���ەرباری مانەوەی‬ ‫لەخاك‌و نیشتیمانی خۆیدا توانیبێتی خۆی‬ ‫له‌کاریگه‌ری هه‌مه‌الیه‌نه‌ی گه‌الن‌و کۆمه‌ڵگا‬ ‫دورونزیکه‌کانی تر پاراس���تبێت‌و بەمانای‬ ‫ڕەگەزی ڕەس���ەن مابێت���ەوە‪ ،‬نەخوازەاڵ‬ ‫جولەکەکان کە ت���ەواوی مێژویان تێکەڵ‬ ‫بون بەگ���ەالن بوە لەخاک���ی خۆیان یان‬ ‫دیاسپۆرا بوە‪.‬‬ ‫*ماس���تەر لەڕۆژهەاڵتناس���ی ـ بەشی‬ ‫عەرەبی‌و ئیسالمناسی ـ زانکۆی کاتۆلیکی‬ ‫لۆڤ���ن ـ بەلجی���کا ـ ‪http://www. 2007‬‬ ‫‪kuleuven.be/english‬‬

‫*ماستەر لەپەیوەندیە نێودەوڵەتیەکان‌و‬ ‫دبلۆماسیەت ـ زانکۆی ئەنتوێرپن ـ بەلجیکا‬ ‫ـ ‪https://www.uantwerpen.be/ 2009‬‬

‫‪en‬‬

‫سه‌رچاوه‌کان‬

‫ ‪uEncyclopaedia Judaica,...Jer -‬‬ ‫‪salem 1971- 1972Vol.I‬‬ ‫ ‪den Hartogh J, De joodse weg,‬‬‫‪een inleiding in de godsdienst van‬‬ ‫‪hetJodendom, Zoetermeer 1993‬‬ ‫ ‪nL. Evers, Jodendom voor begi -‬‬ ‫‪ners, Amsterdam ,1999‬‬

‫چیترتان ده‌وێت به‌میلله‌تی‌ بكه‌ن؟ هه‌موشتێكتان سوك كرد‬ ‫زانكۆ سه‌ردار‬ ‫بێ‌ هیچ ئه‌م الوالیه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆكه‌‬ ‫له‌ش����ه‌قامه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تاندا‬ ‫روده‌دات‌و ده‌ی����ان بینین‪ ،‬هیچ نین جگه‌‬ ‫ل����ه‌داواكاری‌ س����ه‌ره‌تایترین مافه‌كان����ی‌‬ ‫هاواڵتیان خۆی����ان‌و قوڵترین خه‌مه‌كانی‌‬ ‫هاونیش����تیمانیان‪ ،‬له‌راس����تیدا بێ‌ هیچ‬ ‫ئ����ه‌م الوالیه‌كی����ش به‌رپرس����ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫ل����ه‌م دۆخ����ه‌ پڕقه‌یرانان����ه‌ی‌ ك����ه‌ هیچ‬ ‫چێژێكی����ان له‌ژیانكردن����ی‌ هاواڵتیان����دا‬ ‫نه‌هێشتۆته‌وه‌ هه‌ر پێنچ حیزب ‌ه سیاسیه‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌واكه‌ی‌ كوردس����تانن به‌جیاوازی‌‬ ‫هه‌بون����ی‌ ده‌س����ه‌اڵته‌كانیانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌مڕۆ ده‌گوزه‌رێت‌و تێیداو وه‌ك هه‌میشه‌‬ ‫منداڵ����ی‌ هه‌ژار ده‌كات����ه‌ قوربانی‌‌و ماڵی‌‬ ‫هه‌ژاری‌ تێدا به‌قوڕ ده‌گیرێت له‌مسه‌ره‌وه‌‬ ‫تاوه‌كو ئه‌وس����ه‌ر له‌ئه‌س����تۆی‌ ئه‌و پێنچ‬ ‫الیه‌نه‌ی����ه‌ كه‌ پێكه‌وه‌ ده‌س����تیان ناوه‌ته‌‬ ‫بیناقاقای‌ هاواڵتیانی‌ ئه‌م نیشتیمانه‌‪.‬‬

‫پارتی‌ ده‌ڵێت‪ :‬ئ����ه‌وه‌ نه‌یاره‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫به‌داخ����ه‌وه‌ ملمالن����ێ‌ سیاس����یه‌‬ ‫ناش����ه‌ریفه‌كانی‌ ئ����ه‌وان له‌پێن����او بون حیزبه‌ن‌و ده‌یانه‌وێت حیزبه‌كه‌یان له‌الی‌‬ ‫به‌س����پایده‌رمانی‌ خۆیاندا وه‌های‌ كردوه‌‪ ،‬هاواڵتیان ناشرین بكه‌ن‪ ،‬به‌ بۆچونی‌ من‬ ‫ش����ار خاڵ����ی‌ بێت����ه‌وه‌ له‌گه‌نج‌و ش����ار ئه‌مه‌ وه‌اڵمێكی‌ مه‌نتیقی‌ نیه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫یه‌كپارچه‌ ببێته‌ كه‌الوه‌یه‌كی‌ ده‌ستكردی‌ پارت����ی‌ دو رۆژ نی����ه‌ دروس����ت بوبێت‌و‬ ‫ئ����ه‌وان‪ ،‬ئه‌وانێك كه‌ هه‌ر له‌س����ه‌ره‌تاوه‌ هه‌موالیه‌ك ده‌زانین پارتی‌ چیه‌و كێیه‌‪.‬‬ ‫گ����ۆڕان ده‌ڵێ����ت‪ :‬پارت����ی‌ خاوه‌ن����ی‌‬ ‫ش����ه‌راكه‌تیان هه‌ڵبژارد ب����ۆ خۆڵكردنه‌‬ ‫چاوی‌ هاواڵتیان‌و بۆ داماڵینی‌ هاواڵتیان جومگه‌كانی‌ ده‌سه‌اڵته‌ له‌م هه‌رێمه‌ بۆیه‌‬ ‫له‌جوانیه‌كان‌و خۆشیه‌كان‌و كۆی‌ گشتی‌ چاوه‌كان له‌س����ه‌ر پارتی����ن‌و ناڕازیه‌كان‬ ‫ژیانكردن له‌م نیشتمانه‌‪ ،‬ئاخر تۆ ببینه‌ روه‌و باره‌گاكانی‌ ئه‌وان ده‌جوڵێن‪ ،‬منیش‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌كت نه‌بێت كه‌مێك خوێنه‌واری‌ له‌مه‌دا به‌هه‌مان به‌هانه‌كه‌ی‌ پارتی‌ ده‌ڵێم‬ ‫هه‌بێ����ت‌و دێڕێ����ك له‌ئازاره‌كانی‌ خه‌ڵكی‌ نامه‌تیقه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ چ یه‌كێتی‌‌و چ پارتی‌‬ ‫بخوێنێت����ه‌وه‌‪ ،‬ت����ۆ ببینه‌ سیاس����یه‌كت به‌خۆیان‌و مێژوه‌كه‌یانه‌وه‌ نه‌یانتوانی‌ له‌م‬ ‫نه‌بێت خاوه‌ن����ی‌ چاوێك بێت بۆ بینینی‌ چه‌ند ساڵه‌ی‌ رابردودا كاریگه‌ریان هه‌بێت‬ ‫ئ����ه‌م هه‌مو قه‌ی����ران‌و نه‌هامه‌تیانه‌ی‌ كه‌ له‌سه‌ر ده‌نگی‌ ش����ه‌قام‌و خاوه‌نی‌ نفوس‬ ‫ه����ه‌ر رۆژه‌ی‌ به‌مۆدێلێك����ی‌ نوێوه‌ دێت ‌ه بن‪ ،‬ئه‌ی‌ بۆ خۆی����ان نه‌یانده‌زانی‌ پارتی‌‬ ‫له‌جومگه‌ هه‌س����تیاره‌كانی‌ ده‌سه‌اڵتدایه‌و‬ ‫ژیانمانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چ����اوه‌كان بۆ له‌س����ه‌ر پارتین؟ ئه‌مه‌ سیاس����ه‌تمه‌داره‌كانی‌ گۆڕان پێشینه‌یان‬ ‫ئه‌و پرس����یاره‌یه‌ كه‌ هه‌موم����ان به‌دوایدا نه‌ب����وه‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ پارت����ی‌‌و مێژوه‌كه‌یدا؟‬ ‫ده‌گه‌ڕێین‌و هه‌ر حیزبه‌ش����ی‌ به‌ئه‌جندای‌ بۆ له‌رابردودا ده‌س����تبه‌رداری‌ كورسی‌‌و‬ ‫ئیمتیازه‌كانی����ان نه‌ب����ون‌و حكوم����ه‌ت‌و‬ ‫خۆی‌ لێكدانه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌كات‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتان بۆ پارتی‌‌و دۆسته‌كانی‌ چۆڵ‬ ‫نه‌كردو راس����تگۆیانه‌ بهاتنایه‌ته‌ به‌ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌قامه‌وه‌؟‬ ‫یه‌كێت����ی‌ ده‌ڵێ����ت‪ :‬خه‌ڵك����ی‌ پارتی‌‬ ‫به‌هۆكاری‌ نه‌هامه‌تیه‌كانی‌ كوردس����تان‬ ‫ده‌زانێت بۆیه‌ ئاراسته‌ی‌ ناڕه‌زایه‌تیه‌كانیان‬ ‫روه‌و ئه‌وێی����ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش هیچ جیاوازیه‌كی‌‬ ‫نیه‌ له‌گه‌ڵ بۆچونه‌كانی‌ پارتی‌‌و گۆڕان‪،‬‬ ‫چونكه‌ الم وایه‌ ئه‌وه‌ش نامه‌نتقیه‌‪ ،‬ئاخر‬ ‫ئیمانتان بێت (یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‌و پارتی‌)‪،‬‬ ‫س����ێ‌ هێزن كه‌ بونه‌ته‌ خاوه‌نی‌ به‌شێك‬ ‫له‌بڕیاره‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ كوردس����تانیش‪،‬‬ ‫ئیتر ئه‌م هه‌مو به‌هانه‌ بێ‌ مانایانه‌ چیه‌‬ ‫بۆ هاواڵتیانی‌ ده‌هۆننه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵ����ێ‌ هه‌مومان ده‌زانین‪ ،‬س����ه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‪ ،‬هێزی‌ ئه‌منی‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ دبلۆماسی‌‪ ،‬فرۆشتن‌و داهاتی‌‬ ‫ن����ه‌وت‪ ....‬زۆر جومگه‌ی‌ هه‌س����تیاری‌‬ ‫ت����ر له‌ده‌س����تی‌ پارت����ی‌ دیموكرات����ی‌‬ ‫كوردستاندایه‌‪ ،‬به‌اڵم خۆ ئه‌و دابه‌شكردنه‌‬ ‫دابه‌ش����كردنێكی‌ ش����ه‌راكه‌تی‌ پڕ رازی‌‬

‫كردنی‌ هه‌موتان بو‪ ،‬له‌هه‌ر پۆس����تێكدا‬ ‫جێگرێكی‌ هی‌ یه‌كێتی‌ یان گۆڕانه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫پێویسته‌ شه‌ره‌فمه‌ندانه‌ ئۆباڵه‌كان بگرنه‌‬ ‫ئه‌س����تۆ‪ ،‬گه‌نجێك‌و دوان‌و سیان شه‌هید‬ ‫ده‌بن‪ ،‬گه‌نجێك‌و دوان‌و ده‌ بریندار ده‌بن‪،‬‬ ‫ی پێ‌ نیه‌‪،‬‬ ‫خوێ����ن ده‌ڕژێت‪ ،‬خه‌ڵك پاره‌ ‌‬ ‫بێڕێزیت����ان له‌م واڵته‌دا دروس����ت كرد‪،‬‬ ‫جوانیتان نه‌هێش����ت‪ ،‬ده‌ستان خستۆته‌‬ ‫نێ����و ئه‌خالقی‌ تاكه‌كان‌و ئ����ه‌وه‌ی‌ ناوی‌‬ ‫ئینس����انیه‌ت بێت نه‌تانهێشت‪ ،‬چیترتان‬ ‫ده‌وێت به‌میلله‌تی‌ بكه‌ن‪ ،‬هه‌مو شتێكتان‬ ‫س����وك كرد‪ ،‬كارێكتان ك����ردوه‌ خه‌ریكه‌‬ ‫مێ����ژوی‌ خۆتان‌و مێ����ژوی‌ حیزبتان به‌ر‬ ‫نه‌فره‌ت ده‌كه‌وێت‪ ،‬چیت����ر ماوه‌ بیكه‌ن‬ ‫ب����ه‌م میلله‌ته‌؟ تكای����ه‌ لێگه‌ڕێن باوه‌ك‬ ‫ئینس����ان بژین‪ ،‬ئه‌گه‌ر سیاسه‌ت وه‌هایه‌‬ ‫هه‌زار نه‌ف����ره‌ت له‌سیاس����ه‌ت‪ .‬لێگه‌ڕێن‬ ‫خوای‌ میلله‌ت بتان گرێت‪ ،‬هه‌موتان وه‌ك‬ ‫یه‌ك بیرده‌كه‌نه‌وه‌و وه‌ك یه‌ك له‌میلله‌ت‬ ‫ده‌ڕوانن‪ ،‬چیترتان ده‌وێت بیكه‌ن؟ هه‌مو‬ ‫شتێكتان سوك كرد‪.‬‬

‫كارێكتان كردو‌ه‬ ‫خه‌ریكه‌ مێژوی‌‬ ‫خۆتان‌و مێژوی‌‬ ‫حیزبتان به‌ر نه‌فره‌ت‬ ‫ده‌كه‌وێت‪ ،‬چیتر ماوه‌‬ ‫بیكه‌ن به‌م میلله‌ته‌؟‬ ‫تكایه‌ لێگه‌ڕێن باوه‌ك‬ ‫ئینسان بژین‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫‪15‬‬

‫به‌چه‌ند خوله‌كێك خۆت‬ ‫ی مه‌مك رزگاربكه‌‬ ‫له‌شێرپه‌نجه‌ ‌‬ ‫پشكنینی‌ مه‌مكه‌كان هه‌نگاوێكی‌ باش ‌ه‬ ‫بۆخۆپاراستنی‌ كه‌سه‌كان له‌نه‌خۆشیه‌كانی‌‬ ‫مه‌مك به‌گش����تی‌‌و شێریه‌نجه‌ به‌تایبه‌تی‌‪.‬‬ ‫ئه‌م پش����كنینه‌ گه‌رچی‌ چه‌ند خوله‌كێك‬ ‫ده‌خایه‌نێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ری‌ زۆره‌ كه‌سه‌كه‌‬ ‫له‌مردن رزگاربكات‪ .‬پشكنینه‌كه‌ش به‌م‬ ‫رێگایانه‌ ده‌بێت‪.‬‬

‫س����ه‌ره‌تا پێویس����ته‌ س����ه‌یری‌ ئه‌مانه‌‬ ‫بكه‌یت‪:‬‬ ‫• بون����ی‌ هه‌ر گرێی����ه‌ك له‌مه‌مكه‌كان‬ ‫یاخود له‌ژێرباڵ‪.‬‬ ‫• گۆڕان����كاری‌ له‌ش����ێوه‌و قه‌ب����اره‌ی‌‬ ‫مه‌مكه‌كان‪.‬‬ ‫• بونی‌ ئ����ازار له‌مه‌مك����ه‌كان یاخود‬ ‫له‌یه‌كێكیان یان له‌ژێر باڵ‪.‬‬ ‫• چونه‌ ن����اوه‌وه‌ی‌ ك����ۆی‌ مه‌مك كه‌‬ ‫پێشتر وانه‌بوبێت‪.‬‬ ‫ی ده‌ردراوی‌ نائاس����ایی‌‬ ‫• بون���� ‌‬ ‫له‌مه‌مكه‌كان‪.‬‬ ‫چۆن پشكنینی‌ مه‌مكه‌كان بكه‌ین؟‬ ‫‪ .1‬له‌پێ����ش ئاوێنه‌ی����ه‌ك بوه‌س����ته‌و‬

‫‪ 150‬ملیۆن پیاو له‌جیهاندا‬ ‫ی سێكسیان هه‌یه‌‬ ‫الواز ‌‬

‫س����ه‌یری‌ مه‌مكه‌كان بكه‌ له‌ڕوی‌ قه‌باره‌و‬ ‫شێوه‌و ره‌نگه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬ده‌س����تت بخه‌ره‌ پش����تی‌ سه‌رت‌و‬ ‫به‌جوانی‌ س����ه‌یری‌ هه‌رگۆڕانكاریه‌ك بك ‌ه‬ ‫له‌مه‌مكه‌كان‪.‬‬

‫‪ .3‬گۆی‌ مه‌مكه‌كه‌ بگوش����ه‌ بزانه‌ هیچ‬ ‫شله‌یه‌ك یان ده‌ردراوێك یان هه‌رشتێكی‌‬ ‫نامۆی لێ‌ دێته‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .4‬به‌په‌نجه‌كانت به‌شێوه‌یه‌كی‌ بازنه‌یی‌‬ ‫به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌س����ت له‌س����ه‌ر مه‌مكت‬ ‫هه‌ڵبگ����ری‌ پش����كنین ب����ۆ مه‌مكه‌كانت‌و‬ ‫بنباڵ����ت بك����ه‌ بزان����ه‌ هی����چ گرێی����ه‌ك‬ ‫به‌رده‌س����تت ده‌كه‌وێت‌و دواتر سه‌رگۆی‌‬ ‫مه‌مكت بگوش����ه‌ بزانه‌ هیچ ده‌ردراوێك‬ ‫دێته‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .5‬له‌كات����ی‌ بونی‌ هه‌ر گرێیه‌ك یاخود‬ ‫هه‌ر ش����له‌یه‌ك له‌مه‌مكه‌كان ئه‌گه‌ر چی‌‬ ‫ئازاریش����ی‌ نه‌بو به‌زوترین كات سه‌ردانی‌‬ ‫پزیشك بكه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬پێویس����ته‌ ژنانی‌ س����ه‌رو چل ساڵ‬ ‫هه‌ردو س����اڵ جارێك تیشكی‌ مامۆگرافی‌‬ ‫بكه‌ن بۆ مه‌مكه‌كانیان‪.‬‬

‫به‌م ‪ 5‬هه‌نگاو ‌ه‬ ‫خۆت له‌سه‌رئێشه‌ بپارێزه‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پێ���ی ئامار‌ه پزیش���كییه‌كان ‪%90‬ی‌ خه‌ڵك توش��� ‌‬ ‫سه‌رئێش���ه‌ ده‌بن‪ ،‬زۆرترین جۆری‌ سه‌رئێش ‌ه ئه‌و جۆره‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ماسولكه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌رونی‌‌و گرژبون ‌‬ ‫ی په‌ستان ‌‬ ‫ك ‌ه له‌ئه‌نجام ‌‬ ‫مل‌و سه‌ر روئه‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ی ده‌ده‌ن له‌توش���بونت‬ ‫ئ���ه‌م ئامۆژگاریان��� ‌ه یارمه‌ت��� ‌‬ ‫به‌سه‌رئێشه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬پشو وه‌رگره‌‬ ‫هه‌ندێ‌ جار س���ه‌ر ئێش���ه‌ له‌ئه‌نجام���ی‌ هیالكییه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ كاتێك هیالك ده‌بیت هه‌وڵبده‌ پشو وه‌ربگریت‪.‬‬ ‫‪ .2‬كه‌مخۆری‌ دایمخۆر به‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێژ‌ه ‌‬ ‫ێ جار سه‌رئێش��� ‌ه له‌ئه‌نجام���ی‌ دابه‌زین ‌‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫ش���ه‌كره‌ی ‌ه له‌خوێندا‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ هه‌وڵب���ده‌ كه‌م كه‌م بخۆ‬ ‫ی شه‌كر دانه‌به‌زێ‌‪.‬‬ ‫ی ئاست ‌‬ ‫به‌رده‌وام بخۆ بۆ ئه‌و‌ه ‌‬

‫الوازی‌ سێكس���ی‌ یه‌كێكه‌ له‌گرفته‌كان ‌ی‬ ‫پی���اوان‌و به‌هۆی���ه‌وه‌ ناره‌حه‌ت���ی‌ زۆری‌‬ ‫بۆدروس���ت ده‌كات‪ ،‬به‌پێی‌ ئاماره‌كانیش‬ ‫نزیكه‌ی ‪ 150‬ملیۆن پیاو له‌جیهاندا كێشه‌ی‌‬ ‫الوازی‌ سێكسیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هۆكاره‌كانی‌ الوازی‌ سێكسی‌ چین؟‬ ‫چه‌ن���د هۆكارێ���ك هه‌ن ك���ه‌ واده‌كه‌ن‬ ‫پیاوان توش���ی‌ الوازی‌ سێكسی‌ بن له‌وانه‌‬ ‫چون���ه‌ ته‌مه‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها نه‌خۆش���ی‌‬ ‫درێژخایه‌ن وه‌ك ش���ه‌كره‌و نه‌خۆشیه‌كانی‌‬ ‫مولول���ه‌ خوێنه‌كان‌و نه‌خۆش���ی‌ ده‌رونی‌‌و‬ ‫نه‌خۆش���ییه‌كانی‌ گورچیل���ه‌‪ .‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌ی‌ كه‌ به‌كارهێنان���ی‌ هه‌ندێ‌ ده‌رمان‬

‫وه‌ك ده‌رمان���ی‌ دژه‌ خه‌مۆك���ی‌‌و ئ���ه‌و‬ ‫ده‌رمانان���ه‌ی‌ ك���ه‌ می���زت پێده‌كه‌ن وه‌ك‬ ‫ده‌رمان���ی‌ په‌س���تانی‌ خوێ���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫جگه‌ره‌كێش���ان‌و خواردنه‌وه‌ كهولییه‌كان‌و‬ ‫نه‌كردن���ی‌ وه‌رزش هۆكارێكی‌ تری‌ الوازی‌‬ ‫سێكسین‪.‬‬ ‫كام ته‌مه‌نه‌ زیات���ر ناڕه‌حه‌تن به‌الوازی‌‬ ‫سێكسی‌؟‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ ته‌مه‌نیان له‌ نێوان ‪32‬‬ ‫بۆ ‪ 36‬دایه‌ له‌ڕوی‌ ده‌رونیه‌وه‌ زۆر هه‌ست‬ ‫به‌ناڕه‌حه‌تی‌ ده‌كه‌ن‌و په‌س���تانی‌ ده‌رونی‌‬ ‫زۆری���ان له‌س���ه‌ره‌ به‌هۆی‌ ئ���ه‌و الوازیه‌ی‌‬ ‫توش���ی‌ ده‌بن‪.‬هه‌روه‌ه���ا ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌‬

‫ته‌مه‌نیان له‌نێوان ‪ 60‬بۆ‪ 69‬ساڵه‌ ئه‌وانیش‬ ‫په‌ستانی‌ ده‌رونی‌ زۆریان له‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئایا الوازی‌ سێكسی‌ ئاماژه‌ نیه‌ بۆ بونی‌‬ ‫نه‌خۆشی‌ تر؟‬ ‫زۆرج���ار الوازی‌ سێكس���ی‌ هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫بونی‌ نه‌خۆشی‌ دڵ یان مولوله‌ خوێنه‌كان‬ ‫كه‌ خوێن به‌باش���ی‌ ناچێت بۆ كۆئه‌ندامی‌‬ ‫نێرین���ه‌ی‌ پیاو كه‌ ئه‌م���ه‌ش ئه‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫الوازی‌ سێكسی‌‪ .‬هه‌روه‌ها نه‌خۆشییه‌كانی‌‬ ‫كۆئه‌ندام���ی‌ میزه‌ڕۆو كێش���ه‌ی‌ ئاس���تی‌‬ ‫هۆرمۆن���ی‌ تیستۆس���تیرۆن ه���ۆكارن بۆ‬ ‫دروستبونی‌ ئه‌م الوازیه‌‪ ،‬كێشه‌ی‌ خێزانی‌‬ ‫نائارام���ی‌ ده‌رونی‌‌و ب���اری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫هۆكارێكی‌ تری‌ ئه‌م حاڵه‌ته‌ن‪.‬‬

‫ی سارد‬ ‫‪ .3‬ئاو ‌‬ ‫ی س���ارد بكه‌یت به‌سه‌رتدا ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌توانیت ئاو ‌‬ ‫ی سه‌رئێشه‌كه‌ت‪.‬‬ ‫زۆر باشه‌ بۆ نه‌هێشتن ‌‬ ‫‪ .4‬شێالن‬ ‫ش���ێالنیش به‌یه‌كێك له‌رێگه‌ باش���ه‌كان‬ ‫دائه‌نرێ���ت ب���ۆ نه‌هێش���تنی‌ سه‌رئێش��� ‌ه‬ ‫ی ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی‌ ته‌ندروست‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫‪ .5‬خواردنه‌و‌هی‌ شله‌مه‌نی‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك هه‌مو جارێك‌و له‌هه‌مو بارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌ندروس���تی‌ خواردنه‌وه‌ی‌ شله‌مه‌ن ‌‬ ‫به‌یه‌كێك له‌رێگ ‌ه باش���ه‌كان دائه‌نرێت‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ كاتێ س���ه‌ر ئێشه‌ت هه‌بو ئاو‬ ‫زۆر بخۆره‌وه‌‪.‬‬

‫ی ڤیتامین ‪A‬‬ ‫‌سوده‌كان ‌‬

‫ئامۆژگاریی‌‬ ‫هه‌فته‌‬

‫ی‬ ‫ی بینین ده‌دات‪ ،‬یارمه‌ت ‌‬ ‫ی قژ ئه‌دات‪ ،‬یارمه‌ت ‌‬ ‫ یارمه‌تی‌ گه‌ش���ه‌ ‌‬‫له‌ش ده‌دات بۆ به‌ڕه‌نگاربونه‌و‌هی‌ هه‌وكردن‪ ،‬له‌س���ه‌رچاوه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫ڤیتامین ‌ه ش���یرو به‌رهه‌مه‌كانی‌‌و میوه‌و س���ه‌وزه‌و سپیناغ‌و كه‌ره‌وزو‬ ‫گێزه‌رو قه‌یسییه‌‪.‬‬

‫خۆپاراسنت له‌قه‌بزی‬

‫ی‬ ‫بۆخۆپاراس���تنت له‌قه‌ب���ز ‌‬‫پێویس���ته‌‪ ،‬وه‌رزش بك���ه‌ی‌‪ ،‬رۆژان ‌ه‬ ‫‪ 8‬په‌رداخ ئاو بخۆره‌وه‌‪ ،‬س���ه‌وزه‌و‬ ‫ی‬ ‫میوه‌و دانه‌وێڵه‌و ئ���ه‌و خۆراكانه‌ ‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌ریشاڵ بخۆ‪ ،‬هه‌ركات‬ ‫ی‬ ‫پیس���ایت ه���ات پێویس���ته‌ بچ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پیسای ‌‬ ‫بۆسه‌رئاو چونك ‌ه راگرتن ‌‬ ‫ئه‌بێته‌ هۆی‌ قه‌بزی‌‪.‬‬

‫شێرپه‌نجه‌ی‌ كۆڵۆن‬ ‫ی كۆڵۆن هه‌یه‌ سااڵنه‌ پشكنین بكا‪ ،‬هه‌وه‌ها‬ ‫ پێویست ‌ه ئه‌و كه‌سه‌ی‌ له‌خێزانه‌كه‌یاندا شێرپه‌نج ‌ه ‌‬‫ی‬ ‫ئه‌و خواردنانه‌ بخوا ك ‌ه ریشاڵی‌ تێدایه‌ نابێت قه‌بز ببن چونك ‌ه مانه‌وه‌ی‌ پیسای‌ زۆر ئه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی گه‌د‌ه بكرێت‪.‬‬ ‫ی جۆره‌ به‌كتریایه‌ك ‌‬ ‫گۆرانكاری‌ له‌خانه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها پێویسته‌ پشكنین ‌‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫خوێندن‬

‫جارێکی دیک ‌ه یه‌کێتی مامۆستایان‪ ،‬مامۆستایانی نائومێد کرده‌وه‌‬ ‫مامۆستایان داوای زۆر ده‌که‌ن‌و حکومه‌ت که‌میشی بۆ دابینناکرێت‬ ‫ئا‪ :‬رێنوار نه‌جم‬ ‫له‌خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زاییه‌کانی ئه‌م‬ ‫دواییه‌دا مامۆستایان به‌ر له‌هه‌مو چین‌و‬ ‫توێژه‌کانی دیکه‌ هاتنه‌ سه‌ر شه‌قام بۆ‬ ‫داواکردنی موچه‌کانیان‪ .‬ئه‌مجاره‌یان‬ ‫نه‌ک ته‌نها مامۆستایانی سنوری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬به‌ڵکو به‌شێک له‌مامۆستایانی‬ ‫سنوری هه‌ولێرو دهۆکیش هاتنه‌ ڕیزی‬ ‫هاوپیشه‌کانیان‌و جگه‌ له‌بایکۆتکردنی‬ ‫پۆله‌کانی خوێندن‪ ،‬خۆپیشاندانی‬ ‫هێمنانه‌شیان له‌به‌رده‌م په‌روه‌رده‌کاندا‬ ‫ئه‌نجامدا‪.‬‬ ‫له‌دوای ئه‌و خۆپیشاندانانه‌ش حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم بڕیاری دابینکردنی موچه‌ی مانگی‬ ‫ته‌موزی مامۆس����تایانی دا‪ ،‬به‌اڵم به‌شێکی‬ ‫زۆری مامۆس����تایان وه‌رگرتنی ته‌نیا یه‌ک‬ ‫موچه‌ ره‌ت ده‌که‌نه‌وه‌و داوای موچه‌ی هه‌ر‬ ‫سێ مانگی پێشو (ته‌موز‪ ،‬ئاب‪ ،‬ئه‌یلول)‬ ‫ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای ئ����ه‌وه‌ی حکومه‌ت����ی هه‌رێ����م‬ ‫بڕی����اری پێدانی موچه‌ی مانگی ته‌موزیدا‪،‬‬ ‫لق����ی س����لێمانی یه‌کێت����ی مامۆس����تایان‬ ‫کۆبونه‌وه‌یه‌کیان سازکرد بۆ گه‌اڵڵه‌کردنی‬ ‫هه‌ڵوێستێکی نوێ بۆ مامۆستایان‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان حه‌مه‌غه‌ریب‪ ،‬کارگێڕی لقی‬ ‫سلێمانی یه‌کێتی مامۆستایان له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند که‌ جێگری س����ه‌رۆکی‬ ‫حکومه‌ت قوب����اد تاڵه‌بان����ی‪ ،‬به‌ته‌له‌فۆن‬ ‫به‌شداری له‌کۆبونه‌وه‌که‌دا کردوه‌و "ئه‌وه‌ی‬ ‫دوپ����ات ک����رده‌وه‌ ک����ه‌ هه‌رچۆنێک بێت‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێم ده‌توانێت موچه‌ی مانگی‬ ‫ته‌موز بدات به‌مامۆستایان"‪.‬‬ ‫تاڵه‌بانی ل����ه‌و کۆبونه‌وه‌ی����ه‌دا به‌ڵێنی‬ ‫به‌مامۆس����تایانیش داوه‌ که‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ن‬ ‫ت����ا کۆتای����ی س����اڵی ‪ 2015‬موچ����ه‌کان‬ ‫رێکبخه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای ئ����ه‌و به‌ڵێنان����ه‌ی جێگ����ری‬ ‫سه‌رۆکی حکومه‌ت‪ ،‬لقی سلێمانی یه‌کێتی‬ ‫مامۆس����تایان بڕیاریاندا که‌ تا وه‌رگرتنی‬ ‫موچه‌ی مانگی ته‌م����وز بایکۆت به‌رده‌وام‬ ‫بێت‌و دوای ئه‌وه‌ مامۆستاکان بچنه‌وه‌ ناو‬ ‫پۆله‌کانی خوێندن‪.‬‬

‫مامۆستا ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌گه‌ر موچه‌ی ئه‌م‬ ‫مانگه‌ وه‌ربگرم‬ ‫ده‌بێت بیده‌مه‌وه‌‬ ‫به‌قه‌رز‪ ،‬سێ کرێ‬ ‫خانو قه‌رزارم‪،‬‬ ‫سێ قیستم له‌الیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م موچه‌یه‌ی‬ ‫وه‌ریده‌گرێت هیچ‬ ‫سودی لێ نابینێت‬ ‫خۆپیشاندانی مامۆستایان ک ‌ه داوای موچه‌ی سێ مانگ ده‌که‌ن ‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای ئ����ه‌و بڕی����اره‌ی یه‌کێت����ی‬ ‫مامۆس����تایان به‌اڵم به‌ش����ێکی به‌رچاوی‬ ‫مامۆستایان رایده‌گه‌یه‌نن که‌ به‌دابه‌شکردنی‬ ‫ی����ه‌ک موچه‌ ناچنه‌وه‌ هۆڵه‌کانی خوێندن‌و‬ ‫شه‌قام چۆڵ ناکه‌ن‪.‬‬ ‫ئارام س����ه‌الم که‌ مامۆستای ئاماده‌ییه‌و‬ ‫یه‌کێک����ه‌ ل����ه‌و مامۆس����تایانه‌ ب����ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌چێت����ه‌ خۆپیش����اندانی مامۆس����تایان‌و‬ ‫له‌ناڕه‌زایه‌تییه‌کان����دا به‌ش����داری ده‌کات‪،‬‬ ‫ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی لقی س����لێمانی یه‌کێتی‬ ‫مامۆس����تایان به‌ش����ه‌رمنانه‌ وه‌سفده‌کات‌و‬ ‫پێی وایه‌ که‌ جارێک����ی دیکه‌ یه‌کێتییه‌که‌‬ ‫مامۆس����تایانی نائومێ����د کردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ مامۆستا به‌پێدانی یه‌ک‬

‫موچه‌ ناگه‌ڕێته‌وه‌ پۆله‌کانی خوێندن‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و مامۆس����تایه‌ ده‌ڵێ����ت "وه‌ک‬ ‫باڵوده‌کرێت����ه‌وه‌ حکوم����ه‌ت ده‌توانێ����ت‬ ‫موچه‌ی س����ێ مانگمان بداتێ به‌اڵم خۆی‬ ‫نایدات‪ ،‬ئ����ه‌وان ئاگایان له‌دۆخ‌و گوزه‌رانی‬ ‫ئێمه‌ نییه‌‪ ،‬مامۆس����تا به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ک‬ ‫نابێت به‌سێ موچه‌ که‌متر رازیبێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆس����تایه‌ پێی وای����ه‌ که‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌هه‌فته‌ی پێشوه‌وه‌ بایکۆت‌و خۆپیشاندانی‬ ‫مامۆس����تایان نه‌بوایه‌‪ ،‬ئه‌وا وازو موچه‌ی‬ ‫مانگ����ی ته‌م����وزی مامۆس����تایان دابه‌ش‬ ‫نه‌ده‌کرا‪" ،‬ئه‌گه‌ر مامۆس����تایان به‌رده‌وامن‬ ‫له‌دروس����تکردنی فش����ار ده‌توانن به‌مافی‬ ‫ڕه‌وای دابینکردن����ی موچ����ه‌ قه‌رزه‌کانیان‬

‫بگه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا کارگێڕه‌که‌ی لقی سلێمانی‬ ‫یه‌کێت����ی مامۆس����تایان رایده‌گه‌یه‌نێت که‌‬ ‫کۆمه‌ڵێک گ����روپ پێ����ش باڵوکردنه‌وه‌ی‬ ‫به‌یاننامه‌ک����ه‌ی ئێم����ه‌ ئ����ه‌وان خۆی����ان‬ ‫بانگه‌ش����ه‌ی خۆپیش����اندانیان کردب����و‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و ده‌ڵێت "وه‌ک یه‌کێتی مامۆس����تایان‬ ‫ناتوانی����ن بڵێی����ن نوێنه‌رایه‌ت����ی ته‌واوی‬ ‫مامۆس����تایان ده‌که‌ین چونکه‌ ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆری مامۆستایان له‌یه‌کێتییه‌که‌دا ئه‌ندام‬ ‫نین‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕوی یاساییه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫تاکه‌ رێکخراوی شه‌رعین"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ده‌ڵێ����ت "ئه‌وانه‌ی له‌س����ه‌ر‬ ‫ش����ه‌قامن به‌بێ بۆچونی ئێمه‌و گوێگرتن‬

‫فۆتۆ‪ :‬زریان محه‌مه‌د‬

‫له‌بڕیاره‌کانی ئێمه‌ خۆپیشاندان ده‌که‌ن"‪.‬‬ ‫نه‌وش����یروان حه‌مه‌غه‌ری����ب خۆیش����ی‬ ‫ناڕازیی����ه‌ له‌بڕی����اری لقه‌که‌ی����ان له‌باره‌ی‬ ‫شکاندنی بایکۆت‪" ،‬ئه‌وه‌ ده‌رفه‌تێکی باش‬ ‫بو که‌ ئێمه‌ بتوانین دڵی مامۆس����تای تێدا‬ ‫ئاشتبکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬مامۆستایان بایکۆته‌که‌یان‬ ‫پێ خۆش����بو‪ ،‬به‌اڵم یه‌کێتی مامۆستایان‬ ‫زیاتر بارودۆخی حکومه‌تی له‌به‌رچاو گرت‬ ‫وه‌ک له‌ بارودۆخی مامۆستایان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌کات "مامۆستا‬ ‫ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر موچه‌ی ئه‌م مانگه‌ وه‌ربگرم‬ ‫ده‌بێت بیده‌مه‌وه‌ به‌قه‌رز‪ ،‬سێ کرێ خانو‬ ‫قه‌رزارم‪ ،‬سێ قیستم له‌الیه‌‪ ،‬ئه‌م موچه‌یه‌ی‬ ‫وه‌ریده‌گرێت هیچ سودی لێ نابینێت"‪.‬‬

‫ئه‌و پێی وایه‌ ئه‌گه‌ر "له‌مڕۆدا حکومه‌ت‬ ‫نه‌یه‌ته‌ ژێر باری داواکاری مامۆس����تایان‪،‬‬ ‫له‌بارودۆخی ئاس����اییدا هه‌ر فه‌رامۆش����ت‬ ‫ده‌کات"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ئه‌و داوایه‌ی مامۆستایان‬ ‫تا چه‌ند واقعییه‌ که‌ داوای موچه‌ی س����ێ‬ ‫مانگ ده‌که‌ن به‌سه‌ر یه‌که‌وه‌‪ ،‬کارگێڕه‌که‌ی‬ ‫لقی سلێمانی یه‌کێتی مامۆستایان ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌رچه‌نده‌ من وه‌ک خۆم زۆر پێم واقعی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌کرا له‌گه‌ڵ پێدانی موچه‌ی‬ ‫ئه‌م مانگه‌دا حکومه‌ت واده‌ی دابه‌شکردنی‬ ‫موچه‌ی مانگی داهاتویشی دیاریبکردایه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵیش����یدا کاتێک دابنرای����ه‌ که‌ موچه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ مانگه‌کاندا رێکده‌خرێته‌وه‌"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫‪17‬‬

‫باوكی ئەو‪ ...‬ڕۆمانێك لەسەر ڕۆڵی باوكایەتی‬ ‫ئا‪ :‬بەڕێز عەباس‬ ‫"باوكی ئەو"ڕۆمانێكی سایكۆلۆجی‌و‬ ‫پەروەردەیی گرنگە‪ ،‬باس لەدیاردەو‬ ‫واقعێكی خێزانێكی ئێرانی دەكات كە‬ ‫باوكێك لەپەروەردەكردنی منداڵەكانیدا‬ ‫جیاوازی دەكات بەوەی فەزڵی یەكێكیان‬ ‫بەسەر ئەویتریاندا دەدات‪ ،‬كە هەمان‬ ‫دیاردەو واقیع كەم تا زۆر لەخێزانی‬ ‫كوردی‌و ڕۆژهەاڵتدا بەشێوەیەكی گشتی‬ ‫دەبینرێت‌و هەیە‪.‬‬

‫شەهاب زۆر بەباشی‬ ‫هەست دەكات باوكی‬ ‫پەراوێزی خستوەو هەمو‬ ‫جار دەیشكێنێتەوەو‬ ‫گرنگی پێ نادات‌و‬ ‫بەپێچەوانەشەوە تەنها‬ ‫گرنگی‌و بایەخ بەئارشی‬ ‫برای دەدات لەگێڕانەوەی‬ ‫چیرۆكەكاندا شەهاب‬ ‫ناڵێت باوكم بەڵكو دەڵێت‬ ‫باوكی ئارش!‬

‫رۆمانه‌ک��� ‌ه له‌نوس���ینی (په‌رین���وش‬ ‫س���ه‌نیعی)یه‌و روناک ش���وانی کردویه‌تی‬ ‫به‌کوردی‪ ،‬ناوه‌ندی ئه‌ندێش���ه‌ ئه‌مس���اڵ‬ ‫باڵوی کردوه‌ته‌وه‌‪ .‬تێماو پاڵەوانی سەرەكی‬ ‫ڕۆمانەكە منداڵێكە بەناوی "شەهاب"‪ .‬ئەم‬ ‫منداڵە تەمەنی چوار ساڵە تاوانی ئەوەیە‬ ‫هێشتا فێری قسەكردن نەبوەو زمانی گۆ‬ ‫ناكات‌و دەربڕینی نییە‪ ،‬لێرەوە ژیانی ئاڵۆز‬ ‫دەبێت‌و ناو نات���ۆرەی دەخرێتە پاڵ‌و بە"‬ ‫ش���ەهابە گێل" دەناسرێت‌و بانگ دەكرێت‬ ‫لەالیەن ناسری باوكی‌و دەوروبەرەكەیەوە!‬ ‫ئ���ەم ن���او نات���ۆرە رەنگدانەوەیەك���ی‬ ‫خ���راپ تەنها بەس���ەر ش���ەهابەوە بەجێ‬ ‫ناهێڵێت‪ ،‬بەڵكو كاریگەری خراپ بەس���ەر‬ ‫خێزانەكەش���ییەوە بەج���ێ دەهێڵێ���ت‪،‬‬ ‫بۆنمونە برایەكی شەهاب بەناوی "ئارش"‬ ‫هەمیشە ئازار دراوە بەوەی لەناو خەڵكدا‬ ‫بیس���تویەتییەوەو باس���یان ك���ردوە كە پزیش���ك‪ ،‬دایك‌و باوكی ش���ەهاب دەڵێن‬ ‫ش���ەهابی برای گێلە‪ ،‬تەنانەت ش���ەهاب بردومانە هیچ كێش���ە نییە‌و سروش���تییە‪،‬‬ ‫جارێكیان گوێی لەئارشی برای دەبێت كە هەندێ���ك من���داڵ زو زم���ان دەگرێ���ت‌و‬ ‫دەڵێت" پێم شەرمە لەتەك ئەمدا بۆ كۆاڵن هەندێكیش تر درەنگ‪ ،‬كەچی ئەم قسانە‬ ‫وەر ناگیرێ���ت‌و هەردەڵێن ش���ەهاب گێل‌و‬ ‫بڕۆم‪ ،‬هەمو ئێژن براكەت گێلە"‪.‬‬ ‫ناخۆشترین كات بۆ شەهاب ئەو كاتەیە نەخۆش���ە چونكە ناكرێت منداڵ تەمەنی‬ ‫كە باوكیش���ی دەگاتە ئەو ب���اوەڕەی كە چوار ساڵ بێت‌و قسە نەكات!‬ ‫ئ���ەم بارودۆخ���ەی دەرەوەی خێ���زان‬ ‫خەڵك ڕاست دەكەن كوڕەكەی گێلەو هەر‬ ‫بۆیە قسە ناكات! نزیكترین كەسێك دڵی كاریگەری لەسەر خێزانی شەهاب دروست‬ ‫شەهاب بداتەوەو هاوكاری بكات‌و دەزانێت دەكات‪ ،‬دواتر ش���ەهاب زۆر نامۆ دەبێت‌و‬ ‫ش���ەهاب گێل نیی���ە دایكییەت���ی بەناوی جیاواز س���ەیر دەكرێت‌و ڕەفتاری لەگەڵدا‬ ‫مریەم‪ .‬بەاڵم ئەوەی زیاتر خێزانی شەهابی دەكرێت لەالی���ەن خێزانەك���ەی خۆیەوە‬ ‫نیگ���ەران كردوە كەس‌و كارو خزمەكانیانە بەتایبەتی باوكی‪.‬‬ ‫شەهاب هیچ كات ناسری باوكی بەباوكی‬ ‫ك���ە وازیان لێ ناهێنن‌و ش���ەهاب بەگێل‌و‬ ‫نەخ���ۆش دەزانن‌و هەردەڵێن بیبەن بۆالی خ���ۆی نەزانیوە بەڵك���و بەباوكی براكەی‬

‫ت���ری زانیوە‪ ،‬چونكە ئ���ارش عاقڵ بوەو‬ ‫هەمو س���اڵ بەیەكەم دەردەچێت‌و قسەش‬ ‫دەكات‪ ،‬بەاڵم بەپێچەوان���ەوە ئەم باوكی‬ ‫پەراوێزی خستوەو بەگێلی زانیوەو ئازاری‬ ‫داوە تەنه���ا بەهۆی ئەوەی قس���ەناكات‪،‬‬ ‫هەر لێرەش���ەوەیە ن���اوی ڕۆمانەكە هاتوە‬ ‫بەناوی"باوكی ئەو"‪.‬‬ ‫ش���ەهاب زۆر بەباش���ی هەست دەكات‬ ‫باوك���ی پەراوێ���زی خس���توەو هەمو جار‬ ‫دەیش���كێنێتەوەو گرنگ���ی پێ ن���ادات‌و‬ ‫بەپێچەوانەش���ەوە تەنه���ا گرنگی‌و بایەخ‬ ‫بەئارش���ی ب���رای دەدات لەگێڕان���ەوەی‬ ‫چیرۆكەكاندا ش���ەهاب ناڵێت باوكم بەڵكو‬ ‫دەڵێ���ت باوكی ئارش! تەنانەت ناس���ری‬ ‫باوكی ئەوەندە شەهابی پەراوێز خستوەو‬

‫گوێی پێ نەداوە لەوێنەگرتنیشدا كەمترین‬ ‫وێنەی ش���ەهابی گرتوە بە بەراورد لەگەڵ‬ ‫منداڵەكانی تریدا‪.‬‬ ‫هون���ەرو وریایی‌و ئاگای���ی پەروەردەو‬ ‫فێركردن گرنگییەكەی لێرەوە دەردەكەوێت‬ ‫كە تایبەتمەندی منداڵ بپارێزین‌و هەستیار‬ ‫بی���ن لەوەی جی���اوازی دروس���ت نەكەین‬ ‫لەنێ���وان مندااڵندا ل���ەڕوی گرنگی‌و بایەخ‬ ‫پێدانەوە چونكە منداڵ بەوە تێكدەشكێت‌و‬ ‫دونیایەك گومان‌و پرسیار لەمێشكی خۆیدا‬ ‫دروس���ت دەكات‌و ڕەنگدان���ەوەی خراپی‬ ‫دەبێت لەداهاتودا‪ ،‬دەبێت تێبگەین لەوەی‬ ‫گەر باوك‌و دایك جیاوازی دروس���ت كرد‬ ‫لەروی گرنگی‌و بایەخپێدان���ەوە ئەوا زۆر‬ ‫بەئاس���انی منداڵەكانی هەستی پێدەكەن‌و‬

‫كاریگەری خراپی دەبێت‪.‬‬ ‫ناسری باوك هەمیش���ە لەبیانو گەڕاوە‬ ‫بۆئەوەی ئازاری شەهاب بدات‌و لێی بدات‌و‬ ‫بیشكێنێتەوە بەهۆی ئەوەی قسە نازانێت‌و‬ ‫ئابڕوی چوەو گێلە! كاتێك شەهاب لەگەڵ‬ ‫مندااڵنی هاوڕێی یارییان دەكرد كێشەیەك‬ ‫روی بدایە دەیانخستە ملی شەهاب چونكە‬ ‫زمان���ی نەب���و بەڕونی بەرگ���ری لەخۆی‬ ‫بكات لەكاتێكدا شەهاب پەیوەندی نەبوە‬ ‫بەكێشەكەوە‪ ،‬باوكیشی بێ لێپرسینەوەو‬ ‫وردبونەوە شەهابی داركاری دەكرد‪.‬‬ ‫جارێكیان دایك‌و باوكی شەهاب دەبەن‬ ‫بۆالی پزیش���ك‪ ،‬ش���ەهاب لەدەس���تیان‬ ‫ون دەبێ���ت‌و نایدۆزن���ەوە بۆماوەی چەند‬ ‫ڕۆژێك‪ ،‬شەهاب دەكەوێتە بازاڕ بەڕێكەوت‬ ‫ژنێ���ك دەبینێ���ت‌و دەیبات���ەوە ماڵەوە‪،‬‬ ‫شەهاب لەوماڵەدا هەس���ت بەبونی خۆی‬ ‫دەكات بەوەی گوێی لێدەگیرێت‌و دەیبەن‬ ‫بۆش���اری یاری‌و ماڵێك بوە ئارام‌و هێمن‌و‬ ‫خۆش���گوزەران ژن‌و پیاوێكی لێییە گوێ‬ ‫لەمنداڵەكانی���ان دەگرن هەس���ت دەكات‬ ‫ماڵی ڕاس���تی‌و ژیانی دروس���تی ئەو لەو‬ ‫ماڵەی���ە ن���ەوەك باوك���ە بایولوژییەكەی‬ ‫پێشوی كە رەفتاری بریتی بوە لەتوڕەیی‌و‬ ‫ئیهانەكردن���ی ئ���ەو‪ ،‬ب���ەوەی گێلەو هیچ‬ ‫نازانێت! كاتێكیش ش���ەهاب دەدۆزرێتەوە‬ ‫هەست بەهیچ خۆشییەك ناكات بەبینینی‬ ‫باوكی‌و تەنانەت ناش���چێتە الی! شەهاب‬ ‫دەكەوێتە تێڕامان‌و بیركردنەوە لەو دوجۆرە‬ ‫ژیان���ە ئ���ەوەی دایك‌و باوك���ی بایولۆژی‬ ‫لەگەڵ ئەو ژن‌و پی���اوەی دۆزیویانەتەوەو‬ ‫بۆ ماوەی چەند رۆژێك بەخێویان كردوە‪،‬‬ ‫دەڵێ" ئەگەر دایك‌و باوكم وەك ئەم ژن‌و‬ ‫پیاوە بونایە دەمتوانی قس���ەبكەم‌و زمانم‬ ‫بكەوێتە جوڵە"‪.‬‬ ‫كەسێكی نزیكی شەهاب بەناوی "بیبی"‬ ‫لەكێشەكانی شەهاب تێدەگات‌و بڕیار دەدات‬ ‫بیبات���ە قوتابخانە بۆ ئ���ەوەی بخوێنێت‪،‬‬ ‫ش���ەهاب لەخوێندن���گا زم���ان دەگرێت‌و‬ ‫دەكەوێتە قس���ەكردن‪ ،‬چونك���ە ئازادەو‬ ‫مومارەسەی ژیانی منداڵی خۆی دەكات‌و‬ ‫لەباوك���ە دڵڕەقەك���ەی دور دەكەوێتەوە‪،‬‬ ‫دوات���ر ش���ەهاب بەه���رەكان‌و حەزەكانی‬ ‫لەخوێندن���گا دەردەكەون‌و دەبێتە یەكێك‬

‫لەخوێندكارە دی���ارو بەتواناو لێهاتوەكان‬ ‫لەب���واری خۆشنوس���ی‌و نیگاركێش���ان‌و‬ ‫مامۆستاكانی سەرسام دەكات‪.‬‬ ‫مریەم���ی دایكی ش���ەهاب ب���ەردەوام‬ ‫ئامۆژگاری شەهابی كوڕی دەكات‪ ،‬كە باوكی‬ ‫خۆشبوێت لەبەر ئەوەی نان پەیدا دەكات‌و‬ ‫كار بۆ منداڵەكانی دەكات‌و گەر ئه‌و نەبوای ‌ه‬ ‫"دەمردین لەبرسان‌و پارەمان نەدەبو بچین‬ ‫بۆ پزیش���ك‌"‪ .‬بەاڵم شەهاب باوكایەتی وا‬ ‫نابینێ���ت‌و ئامۆژگارییەكانی دایكی خراپی‬ ‫هەڵس‌و كەوتە ناپەروەردەییەكانی باوكی‬ ‫بیر ناباتەوە نمونەیەك دێنێتەوەو دەڵێت‬ ‫"بارام���ی هاوڕێم باوكی نییەو لەبرس���اش‬ ‫نامرن‌و هەروەك منە!"‬ ‫ڕوداوی ڕۆمانەك���ە ب���ەوە كۆتایی دێت‬ ‫كە ش���ەهاب بەهۆی ئ���ەوەی دوای حەزو‬ ‫ئارەزوەكان���ی خۆی كەوت ب���و بەیەكێك‬ ‫لەهونەرمەن���دە بەناوبانگ���ەكان لەبواری‬ ‫شێوەكاری‌و خۆشنوسیدا‌و چەندین خەاڵت‬ ‫وەردەگرێت‪ ،‬ئارش���ی براش���ی كە ناسری‬ ‫باوك���ی پێ���وه‌ی ده‌نازاو هەمو س���اڵێك‬ ‫دەبوایە بەیەك���ەم دەرچوایە هەرچۆنێك‬ ‫بێ���ت دەبێت ح���ەزی باوك���ی جێبەجێ‬ ‫بكات‪ ،‬بەاڵم لەكۆتاییدا كۆلێژی پزیش���كی‬ ‫ناهێنێت‌و بەو هۆیەوە نەخۆش دەكەوێت‌و‬ ‫سێ‌ س���اڵ لەنەخۆش���خانە دەمێنێتەوە!‬ ‫ئەمەش دەرئەنجامی ئەوەبو شەهاب خۆی‬ ‫بو‪ ،‬بەاڵم ئارش خۆی نەبو‪.‬‬ ‫ئەوەی ماوەت���ەوە بیڵێین ئەوەیە‪ ،‬ئەو‬ ‫مامەڵ���ە نادروس���ت‌و ناپەروەردەییەی كە‬ ‫ش���ەهابی منداڵی تێدا ژیا‪ ،‬ڕه‌نگدانەوەی‬ ‫لەس���ەر كۆی ژیانی بەجێهێش���ت‌و كاتێك‬ ‫گەورە دەبێت‌و تەمەنی دەبێتە بیست ساڵ‬ ‫ش���ەهاب هەست دەكات ئەو هەڵسوكەوتە‬ ‫ناپەروەردەییانەی كە بەمنداڵی بەرانبەری‬ ‫كراوە كاریگەرییەكەی لەئێستاش���دا ماوە‪،‬‬ ‫هەس���ت دەكات كاتێك قسەدەكات ڕەنگی‬ ‫تێكدەچێت‪ ،‬ناتوانێت بڕیاری تەواو بدات‪،‬‬ ‫شەرم دەكات‪ ،‬بڕوای بەخۆی نییە‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫بەئاسانی پەیوەندی لەگەڵ خەڵك دروست‬ ‫بكات‪ .‬ئەمەش تیۆرەكانی سایكۆلۆجیامان‬ ‫بیردەخەنەوە ك���ە زۆربەیان جەخت لەوە‬ ‫دەكەنەوە بەوەی ژیان‌و پەروەردەی منداڵ‬ ‫كەسێتی‌و داهاتوی مرۆڤ دیاری دەكەن‪.‬‬

‫تیمساحی لیبراڵ‬

‫خوێندنەوەیەک بۆ رۆمانی "تیمساح"ی دۆستۆیڤسکی‬ ‫سەالح مەحمود‬

‫رۆمانەکە ب���اس لەچیرۆک���ی پیاوێک‬ ‫دەکات کە بۆ نمایش���ی تیمس���اح لەگەڵ‬ ‫هاوڕێ‌و هاوس���ەری چۆت���ە گەلەرییەک‪،‬‬ ‫بەاڵم لەالیەن تیمساحەکە قوت دەدرێت‪.‬‬ ‫"لەب���ەرواری س���یازدەی مانگی یەکی‬ ‫ئەمساڵدا کە س���اڵی ‪١٨٦٥‬ە‪ ،‬لەکاتژمێر‬ ‫دوازدەونیوی ئەو رۆژەدا‪ ،‬ئیلینا ئیڤانۆڤیا‬ ‫خێزان���ی ئیڤ���ان ماتڤیتیچ���ی هاوڕێ���ی‬ ‫رۆشنبیرم مەیلی سەیری تێگەڕابو‪ ،‬کە‬ ‫هەر ئێستا بۆ بینینی ئەو تیمساحە بچن‬ ‫کە لەگەلەرێیەک بۆ نمایشکردن دانرابو؛‬ ‫ئەمە لەکاتێکدا بو ک���ە ئیڤان ماتڤیتیچ‬ ‫بلیت���ی دەرەوەی واڵتی لەگیرفاندا بو کە‬ ‫نیازی گەشتکردن بو"‪ .‬تیمۆڤی سیمیۆنیچ‬ ‫ئەم دێڕانەمان ب���ۆ دەگێڕێتەوەو لەگەڵ‬ ‫خاوەنی تیمساحەکەدا دانوستان دەکات‬ ‫کە ئیڤان ماتڤیتیچ کە لەزگی تیمساحەکە‬ ‫بەزیندویی ماوەتەوە‪ ،‬رزگار بکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پارەپەرستی خاوەنی تیمساح رێگەیەک‬ ‫بۆ چارەسەری ناهێڵێتەوە‪.‬‬ ‫دۆستۆیۆفسکی جیهانی سەرمایەداری‬ ‫بە"تیمساح" چواندوەو لەرێگەی تەکنیکەوە‬ ‫ک���ۆدی تیمس���احی کردۆتەوە‪":‬وش���ەی‬ ‫تیمس���اح لەبنەڕەتدا ناوێکی ئیتاڵییە کە‬ ‫لە(‪ )Corocodaillo‬وەرگیراوە‪ ،‬بەمانای‬ ‫چڵێس���ی دێت‪ .‬ئەم وشەیە لەسەردەمی‬ ‫فیرعەونییەکانی میسریش بونی هەبوەو‬ ‫داڕێژراوە لەوشەی فەڕەنسی(‪)Croquer‬‬ ‫ک���ە بەواتای خواردن‪ ،‬قوت���دان‌و مژینی‬ ‫خۆراک دێت‪ .‬ئەگەر سەیری رۆمانەکەش‬ ‫بکەین ئەوە نوس���ەر لەرێگەی کەسایەتی‬ ‫ناو زگی تیمس���اح‪ ،‬وەس���فی ن���او زگی‬ ‫تیمس���احەکە دەکات ک���ە زۆر فرەی���ەو‬ ‫جێگ���ەی هاوڕێکەی‌و هاوسەرەکەیش���ی‬ ‫دەبێتەوە‪ .‬دڵی نییەو لەش���ێوەی بۆشی‬ ‫ناو الستێک دەچێت‪ .‬بەاڵم بۆنی الستیک‬ ‫بێزاری ک���ردوەو ل���ەوەش نیگەرانە کە‬ ‫پۆتین‌و جلەکانی دروستکراوی روسیان‌و‬

‫ئەمەش رێگا بۆ ئەگەری هەزم بون‌و مردنی‬ ‫دەکات���ەوە‪ .‬ئاواتەخوازە پۆش���اکەکەی‬ ‫بریتان���ی بوبا ک���ە بەدرێژای���ی تەمەنی‬ ‫تیمس���اح کە سێ هەزار س���اڵ مەزەندە‬ ‫کراوە لەناو س���کیدا ژیابا‪ .‬رۆش���نبیرانی‬ ‫روس���یا هێنانی تیمس���اح بۆ واڵتەکەیان‬ ‫وەک گەشەس���ەندنی ئابوری دەبینن کە‬ ‫موڵکێکی تایبەتییەو ئیشتیراکی نییە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر س���ەیر بکەین ئ���ەوە جیهانی‬ ‫س���ەرمایەداریش هەم���ان تایبەتمەندی‬ ‫تیمس���احی هەیە؛ فیرعەو‌نئاسا چڵێس‌و‬ ‫چاوچنۆک���ەو هی���چ بەه���ای ئەخالقی‌و‬ ‫ویژدانی نییە‪ ،‬ژینگەی تێداوەو بەشێوەی‬ ‫بەرجەس���تە دی���ارە بەهیچ ش���ێوەیەک‬ ‫تێ���ر نابێت‪ .‬پی���اوی ئەڵمان���ی لەپێناو‬ ‫بەدەس���تهێنانی پ���ارەو نمایش���کردنی‬ ‫تیمس���احەکە بەهیچ ش���ێوەیەک ئامادە‬ ‫نابێ زگی تیمساحەکەی هەڵدڕن‌و ئیڤان‬ ‫ماتڤیتیچ���ی بێننە دەرەوە‪ ،‬تەنانەت گەر‬ ‫تیمس���احەکەش ش���تێکی بەس���ەر بێت‬ ‫دەبێ خەسارەکەی بدەن‪ .‬چونکە رۆژانە‬ ‫پارەیەکی لەرادەبەدەر لەرێگەی هاواڵتیانی‬ ‫روس���یا بەدەس���ت دێنێت‪ ،‬رۆشنبیران‌و‬ ‫رۆژنامەکان ئەمە بەدیاردەیەکی دەگمەن‌و‬ ‫سەرەتایەکی باش بۆ بوژانەوەی ئابوری‬ ‫واڵتەکەی���ان دەزانن‪ ،‬بەاڵم هیچ کات بیر‬ ‫ل���ەوە ناکەن���ەوە کە پ���ارەی هەمو ئەم‬ ‫نمایش���ە پیاوێکی ئەڵمانی دەیباتەوە بۆ‬ ‫واڵتەکەی خ���ۆی‌و هیچ بەه���ای مرۆڤی‬ ‫الی گرن���گ نیی���ە‪ .‬چینێک رۆش���نبیر‬ ‫لەئابوری ئیش���تراکی روسیا بێزارن‌و بیر‬ ‫لەئاب���وری ئازاد دەکەنەوە‪ .‬بیر لەهێنانی‬ ‫تیمس���احەکان یاخ���ود کۆمپانیاکان���ی‬ ‫س���ەرمایەداری کە لەپێناو دەوڵەمەندی‬ ‫تاکێکدایە‪ ،‬دەکەنەوە‪.‬‬ ‫ئیڤ���ان ماتڤیتیچی کە لەکاتی قوتدانی‬ ‫چاویلکەکان���ی دەک���ەون‪ ،‬کەوتنی ئەم‬ ‫چاویلکەی���ە پەیامێک���ە ب���ۆ توانەوەی‬ ‫فکری ئەم پیاوە رۆش���نبیرە‪ .‬بەکەوتنی‬ ‫چاویلکەک���ە پەنجەرەیەک بەرەو جیهانی‬

‫دۆستۆیڤسکی بەچەند دێڕێک‬ ‫هاوکێشەکانی جیهانی فیزیاو‬ ‫ماتماتیک دەباتە ژێر پرسیارو‬ ‫بانگەوازی دەکات کە کێشە‬ ‫مرۆییەکان بەزانستی دۆگم‬ ‫چارەسەر نابن‬ ‫وەهم���ی دەکرێت���ەوە‪ .‬ژیان���ی ئیڤ���ان‬ ‫ماتڤیتیچ���ی لەناو زگی تیمس���اح جگە‬ ‫لەخەی���اڵ‌و وەهم هیچ ش���تێکیتر نییەو‬ ‫بەدیلی سیستمی ئیشتراکیش نییە‪ ،‬ئەم‬ ‫کەسایەتییە ئامادەیە وەک کۆیلەیەک کە‬ ‫بەکۆیالیەت���ی خۆی رازییەو ئازادی ناوێ‬ ‫لەناو سکی تیمساحێکدا بژی‪.‬‬ ‫لە دیدی دۆستۆیوس���کی هەم جیهانی‬ ‫ناو تیمساح‌و هەم جیهانە ریالیستییەکەی‬ ‫هاوڕێک���ەی‌و هاوس���ەرەکەی دو جیهانی‬ ‫مادیپەرستن لەشێوەی تیمساحی دوسەر‬ ‫کە تیای���دا بەهای مەعن���ەوی‪ ،‬ئازادی‌و‬ ‫ئەخالق بونی نییە‪ ،‬بۆیەش نوس���ەر هەر‬ ‫دو جیهانەکە رەخنە دەکات‪.‬‬ ‫"ئاب���وری بنچین���ەی هەمو ش���تێکە"‬ ‫لەس���ەر زمانی کەس���ایەتیەکان دوبارە‬ ‫دەبێتەوە‪ .‬دۆستۆیۆفس���کی هەم بازاڕی‬

‫ئ���ازاد کە تیمساحئاس���ا هەمو ش���تێک‬ ‫لەپێناو بەرژەوەندی‌و چاوچنۆکی تاکێکی‬ ‫هارە‪ ،‬رەخن���ە دەکات؛ هەمیش ئابوری‬ ‫ئیشتراکی کە تەنها بەدیدی مادی سەیری‬ ‫جیهان دەکات‌و تاک دەتوێنێتەوە‪ ،‬دەباتە‬ ‫ژێر پرسیار‪.‬‬ ‫دۆستۆیوفس���کی جیهان���ی دڕن���دەو‬ ‫چاوچنۆک���ی س���ەرمایەداری ک���ە ئەمڕۆ‬ ‫بەدەمامک���ی لیبراڵ���ی واڵت���ان داگی���ر‬ ‫دەکات بەتیمس���احێکی ئەڵمان���ی‬ ‫دەچوێنت‌و رۆژنامەکان‌و رۆش���نبیرەکان‬ ‫بەچەواشەکار دەزانێت کە رۆڵی سەرەکی‬ ‫لەگەوجاندنی خەڵکدا هەیەو راستییەکان‬ ‫لەپێناو بەدەس���تهێنانی پارەدا چەواشە‬ ‫دەکەن‪ .‬نوس���ەر باس لەدۆخی دەرونی‬ ‫مرۆڤێک لەناو زگی تیمس���احدا دەکات‌و‬ ‫بەش���ەوێلەکانیەوە رۆڵی رۆش���نبیرێکی‬

‫خەیاڵ���ی پێ���دەدات‌و بەدنی���ای وەهم‌و‬ ‫ناسەقامگیری دەرونیدا تێپەڕی دەکات‪،‬‬ ‫ئ���ەوەش لێهاتوی���ی‌و بلیمەتی نوس���ەر‬ ‫لەدەرونشیکاریدا دەردەخات‪.‬‬ ‫بەم پێی���ە وادەردەکەوێ کە نوس���ەر‬ ‫گرنگی بەژیانێ���ک دەدات کە تیایدا هەم‬ ‫ئ���ازادی ت���اک پارێزراو بێ���ت‌و هەمیش‬ ‫ئ���ەو مەیل���ە چاوچنۆکی���ە پێش���ی پێ‬ ‫بگیرێت‪ .‬نوس���ەر جیهانی پێش���کەوتنی‬ ‫زانس���تی‌و پیشەس���ازی ئەڵمانیا لەگەڵ‬ ‫چاوچنۆکی سیس���تمەکە تێكەڵ کردوە‪،‬‬ ‫کە پێویس���تە پێش لەچاوچنۆکی تاکی‬ ‫هارو لیب���راڵ بگیرێت‌و زانس���ت بخرێتە‬ ‫خزمەت بەها مەعنەوییەکانی ژیان یاخود‬ ‫هاوس���ەنگییەک لەنێوان مرۆڤ‌و ژینگەدا‬ ‫پارێزراو بێت‪.‬‬ ‫کوردس���تان ب���ەم دوایان���ە پ���ڕ بوە‬

‫لەتیمساحی ئەمریکی‪ ،‬ئەڵمانی‪ ،‬بریتانی‌و‬ ‫فەڕەنس���ی‌و تورکی‪ ...‬ئەو تیمساحانەی‬ ‫ناوی خۆیان لە"کارڵش"ەوە بۆ "لیبراڵ"‬ ‫گۆڕی‪ .‬ئاڵۆزیەکانی ئەمڕۆی کوردستانیش‬ ‫بەرهەم���ی ملمالنێی ئەم دو جیهانەیە کە‬ ‫هەرکامیان بەشێوەیەک تاک لەناو دەبەن‌و‬ ‫رۆڵی رۆش���نبیران‌و رۆژنامەکان لەپێناو‬ ‫پارەدا تەنها گەوجاندنی خەڵکە‪.‬‬ ‫دۆستۆیڤس���کی بەچەن���د دێڕێ���ک‬ ‫هاوکێش���ەکانی جیهانی فیزیاو ماتماتیک‬ ‫دەباتە ژێر پرس���یارو بانگەوازی دەکات‬ ‫کە کێش���ە مرۆییەکان بەزانس���تی دۆگم‬ ‫چارەس���ەر نابن‪ .‬لەدێڕەکانیدا پەیامێکی‬ ‫وا ش���اراوەیە کە جیهان���ی مرۆڤاییەتی‬ ‫دڵ‌و ئەق���ڵ‌و ویژدانی هەی���ە‪ ،‬جیهانێکی‬ ‫وش���ک نییە‪ .‬جیهانی ناو تیمس���اح نییە‬ ‫ک���ە ئیڤ���ان ماتڤیتیچی قوت���داوەو دڵی‬ ‫نییە‪ .‬ئەڵمانییەکی لیبراڵ‪ ،‬بێ ئەخالق‌و‬ ‫چاوچنۆکیشی پێویست نییە‪ .‬لەقەفەس‌و‬ ‫قاڵبەک���ە دەوڵ���ەت س���ەرمایەداری‌و‬ ‫ئیش���تراکیش جێگەی نابێت���ەوە‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫جیهانی ئەفسوناوی دڵی‌و کراوەی دەوێت‪.‬‬ ‫ئەو مرۆڤەی لەچاوچنۆکی داماڵراوە‪.‬‬ ‫"زۆر لەمێژە لەالیەن فیزیکناس���انەوە‬ ‫ئ���ەوە س���ەڵمێنراوە کە سروش���ت رقی‬ ‫لەخاڵیبونە‪ .‬لەم روەوە ناوەوەی الشەی‬ ‫تیمساح پێویستە خاڵی بێت‪ ،‬تیمساحیش‬ ‫بۆ ئەوەی بتوانێت خۆی لەخاڵیبون رزگار‬ ‫بکات‪ ،‬ئەوەیە کە شتێک بێتە سەر رێی‪،‬‬ ‫بێ‌دواکەوتن‌و بەخێرایی هەڵیدەلوش���ێ‪.‬‬ ‫ئەم���ە بەڵگەیەکی لۆژیکیی���ە کە رونی‬ ‫دەکاتەوە بۆچی هەر تیمس���احێک حەز‬ ‫بەقوتدانی مرۆڤ دەکات‪ ،‬بەاڵم جەستەی‬ ‫مرۆڤ بەم شێوەیە دروست نەکراوە؛ بۆ‬ ‫نمونە هەتا مێش���کی مرۆڤ خاڵیتر بێت‬ ‫ئ���ەوە ح���ەزی زۆر کەمت���ری دەبێت بۆ‬ ‫پڕکردنەوەی‪ ،‬ئەمەش جگە لەجیاکارییەک‬ ‫لەیاس���ا گش���تییەکان‪ ،‬هیچی دی نییە‪،‬‬ ‫ئێس���تا هەمو ش���تێک بۆ من رونە وەک‬ ‫روناکی خۆر‪".‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫سامی عەتالاڵ یەكێك لەرێكخەرەكانی خۆپیشاندانەكانی(طلعت ریحتکم)ی لوبنان بۆ ئاوێنه‌‪:‬‬

‫دیكتاتۆریه‌تی‌ مێدیایی!‬ ‫د‪.‬یه‌حیا عومه‌ر رێشاوی *‬ ‫له‌نێ���و كایه‌ی‌ مێدیاییدا ش���ێوازێك له‌ش���ێوازه‌كانی‌ قۆرخكاری���ی‌‌و داگیركردنی‌‬ ‫مه‌یدانه‌كه‌ هه‌ست پێده‌كه‌یت‪ ،‬كه‌ هه‌ندێجار سه‌رده‌كێشێت بۆ خودپه‌رستی‌‌و ته‌نها‬ ‫خۆبه‌ڕاستزانین تا ڕاده‌ی‌ دیكتاتۆریه‌ت! هه‌ندێك پێیانوایه‌ كه‌ كایه‌ی‌ مێدیایی ته‌نها‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وان تاپۆ كراوه‌و كه‌س���انی دی بۆیان نیه‌ قس���ه‌ له‌سه‌ر كایه‌ی‌ مێدیایی‬ ‫بكه‌ن‌و هه‌ندێ‌جار ئه‌گه‌ر بۆیان بلوێت ره‌نگه‌ رێگه‌ نه‌ده‌ن به‌كه‌س���انی‌ دی ته‌نانه‌ت‬ ‫كاری‌ میدیاییش ئه‌نجامبده‌ن‌و به‌زمانه‌ عه‌ره‌بیه‌كه‌ (ئیعتراف)یان پێناكه‌ن!‬ ‫هه‌ندێ‌جار كه‌س���ێك كه‌ هه‌ڵگری‌ بڕوانامه‌یه‌كی‌ ئه‌كادیمیه‌و پسپۆڕێتی‌ له‌بواری‌‬ ‫مێدیادا هه‌یه‌‪ ،‬پێیوایه‌ ته‌نها ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و ئه‌نجامی‌ ده‌دات كاری‌ مێدیاییه‌و رۆحی‌ كاری‌‬ ‫مێدیایی له‌توێژینه‌وه‌ی‌ ئه‌كادیمیی‌‌و قوڵبونه‌وه‌ له‌نێو س���ه‌رچاوه‌كان‌و ئه‌نجامدانی‌‬ ‫كاری‌ زانستیدا خۆی‌ ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬پێیوایه‌ شێوازه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كاری‌ مێدیایی كاری‌‬ ‫په‌راوێزین‌و ته‌نها حه‌زو ئ���اره‌زون‌و هیچی‌ دیكه‌و ئه‌گه‌ر به‌فلته‌ری‌ ئه‌كادیمی بون‌و‬ ‫بڕوانامه‌ی‌ زانستیدا پێناسه‌ی‌ كارێكی‌ مێدیایی كامڵ وه‌رناگرێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا مێدیاكارێكی‌ سه‌ر شاشه‌و رۆژنامه‌نوسێكی‌ سه‌ر الپه‌ڕه‌ی‌ گۆڤارێك‌و‬ ‫كامێره‌مانێك ره‌نگه‌ پێیانوابێت مێدیا ته‌نها ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌پراكتیكی‌ ئه‌نجامده‌درێت‌و‬ ‫رۆژانه‌ ئه‌وانی‌ سه‌رقاڵ كردوه‌‪ ،‬ئیدی‌ ئه‌كادیمیه‌ك له‌بواری‌ مێدیادا بۆی‌ نیه‌ به‌خۆی‌‬ ‫بڵێت كاری‌ مێدیایی‌ ده‌كه‌م‌و به‌شێك له‌گۆڕه‌پانه‌كه‌ش بۆ منه‌!‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ته‌ هه‌ندێج���ار له‌كۆنفراس‌و كۆبونه‌وه‌كانی‌ تایب���ه‌ت به‌كاری‌ مێدیایی‌و‬ ‫ره‌وش���ی رۆژنامه‌گه‌ریی به‌رونی هه‌س���تی‌ پێده‌كه‌ین‪ ،‬ده‌بینی‌ ه���ه‌ر الیه‌نه‌و به‌جیا‬ ‫باس له‌پرس���ه‌كانی‌ تایب���ه‌ت به‌مێدیا ده‌كات‌و ئه‌و خه‌م���ه‌ مێدیاییانه‌ی‌ كه‌ بڕیاره‌‬ ‫خه‌می هاوبه‌ش بن‌و هه‌موان قس���ه‌ی له‌س���ه‌ر بكه‌ن‌و ئه‌و چاالكی‌و ڤێستیڤااڵنه‌ی‌‬ ‫بۆنه‌ی‌ مێدیایی هاوبه‌ش���ن‪ ،‬ده‌بێته‌ جێ باس‌و قسه‌ی‌ الیه‌نێكی‌ دیاریكراو و دواجار‬ ‫ئامانجه‌كه‌ی‌ خۆی‌ به‌باشی ناپێكێت‪.‬‬ ‫زۆرجار ئه‌م قۆرخكاریه‌ له‌نێو خودی‌ مێدیاكارو رۆژنامه‌نوسه‌كانیش���دا هه‌س���ت‬ ‫پێده‌كه‌ی���ت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌بواری‌ مێدیای‌ بین���راودا ده‌رده‌كه‌وێت ره‌نگ���ه‌ به‌چاوێكی‌‬ ‫كه‌مت���ر بڕوانێت���ه‌ كاری‌ مێدیایی نوس���راوو پێیوایه‌ ب���واری‌ كاركردنی ئه‌م زرق‌و‬ ‫باق���ی زیاترو كاریگه‌ریی فراوانتره‌‪ ،‬ه���ه‌ر بۆیه‌ (ئه‌م) له‌(ئه‌و) (موهیم)تره‌ ! ئه‌م‬ ‫تێگه‌یش���تنه‌ زۆرجار خۆی‌ ده‌گه‌یه‌نێته‌ خوێندنه‌ ئه‌كادیمیه‌كه‌و ده‌بینیت خوێندكار‬ ‫بۆ جیاكردنه‌وه‌و دابه‌ش���كردنیان به‌سه‌ر لقه‌كانی‌ (ته‌له‌فزیۆن)و (رۆژنامه‌)دا‪ ،‬شه‌ڕ‬ ‫له‌س���ه‌ر بژارده‌ی‌ (یه‌كه‌م) دروس���تده‌بێت‌و (دوه‌م) ده‌بێته‌ بژارده‌یه‌كی‌ ناچاریی‌و‬ ‫نائاره‌زومه‌ندانه‌‪.‬‬ ‫پێموای���ه‌ ئ���ه‌م ج���ۆره‌ تێڕوانینانه‌ بێماناییه‌ك���ی‌ زۆری‌ له‌خۆگرت���وه‌و جۆرێكه‌‬ ‫له‌(دیكتاتۆریه‌ت���ی‌ مێدیایی)‪ ،‬چون بواری‌ مێدیا زۆر له‌وه‌ فراوانتره‌ كه‌ كه‌س���ێك‬ ‫به‌موڵكی‌ خۆی‌ بزانێت‌و له‌س���ه‌ر توێژو كه‌س���انێكی‌ دیاریكراو تاپۆ بكرێت‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬ ‫مێدی���ا پانتاییه‌كی‌ به‌رفراوان���ی‌ داگیركردوه‌و په‌یدابونی‌ رۆژنامه‌نوس���ی هاواڵتی‌و‬ ‫سۆشیالمێدیا زۆرێك له‌تێگه‌شتنه‌ كۆن‌و باوه‌كانی‌ ئاوه‌ژو كردۆته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ ئه‌وه‌‬ ‫گفتوگۆیه‌كی‌ بێهوده‌یه‌ كه‌ هه‌ندێجار له‌ناوه‌نده‌ جیاجیاكاندا دروستده‌بێت‌و ده‌وترێت‬ ‫داخۆ مێدیاكار پێویسته‌ خاوه‌نی‌ بڕوانامه‌یه‌كی‌ ئه‌كادیمی بێت یان نا؟!‬ ‫كاری‌ مێدیایی هه‌م توێژینه‌وه‌و راپرسی مه‌یدانیی‌و شیكردنه‌وه‌ی‌ ناوه‌رۆكی‌ ده‌زگا‬ ‫مێدیاییه‌كانه‌‪ ،‬هه‌م كاری‌ پراكتیكی‌‌و بێژه‌ری‌ به‌رنامه‌و سه‌رنوس���ه‌ری‌ گۆڤارو كاری‌‬ ‫مۆنت���اژو ده‌رهێنانه‌‪ ،‬ه���ه‌م كاركردنه‌ له‌بواری‌ كاریگه‌ری‌ سۆش���یالمێدیاو بلۆگه‌ره‌‬ ‫كه‌س���یه‌كان‪ ،‬بگره‌ ته‌نها ئه‌مانه‌ش نیه‌و زۆر ب���واری‌ دیكه‌ له‌خۆده‌گرێت‌و پێكه‌وه‌‬ ‫دیمه‌ن���ه‌ مێدیاییه‌كه‌ ته‌واو ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ مافی هیچ كه‌س���ێك نیه‌ خۆی‌ بكاته‌‬ ‫میراتگریی‌ كاری‌ مێدیایی‌و بێویژدانانه‌ له‌وانی‌ دی زه‌وت بكات‪.‬‬ ‫ ‬

‫* مامۆستای‌ زانكۆ‬

‫بۆچی خۆپیشاندەران‬ ‫روبەڕوی توندوتیژی دەبنەوە‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محەمەد‬ ‫به‌کارهێنانی توندوتیژی له‌خۆپیشاندانه‌کانی‬ ‫هه‌رێمدا بۆته‌ دیارده‌یه‌کی باوو به‌هۆیه‌شه‌و‌ه‬ ‫زیانێکی زۆری گیانی‌و ماڵی به‌هاواڵتیان‬ ‫ده‌گات‪ ،‬پرسیاره‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ بۆچی‬ ‫خۆپیشانده‌ران روبه‌ڕوی توندوتیژی‬ ‫ده‌بنه‌وه‌؟‬ ‫س���ەالم نەس���رەدین مامۆس���تای بەش���ی‬ ‫راگەیان���دن لەزانكۆی س���لێمانی له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی رایگەیان���د "كۆمەڵێ���ك هۆكار‬ ‫لەئارادای���ە ب���ۆ نواندن���ی توندوتی���ژی دژی‬ ‫خۆپیش���اندەران‌و بەش���ێكی دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫باكگراوەن���دی تاك���ەكان خۆیان‌و بەش���ێكی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ بونی دیاردەی چەكداری‌و بونی‬ ‫چەك بەدەستی كۆمەڵێك كەسانێك جا حزبی‬ ‫بێت یان ئەهلی بێت‌و بەش���ێكی دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ نەبونی پالن‌و نەبونی ستراتیژێك لەكاتی‬ ‫خۆپیشاندانەكاندا"‪.‬‬ ‫بەخۆپیش���اندانەكان‌و‬ ‫پەیوەس���ت‬ ‫چاودێریكردن���ی ئ���ەو توندوتیژیان���ەی‬ ‫لەخۆپیش���اندانەكان روی���دا‪ ،‬ئەندامێك���ی‬ ‫دەستپێش���خەری مەدەن���ی رایده‌گه‌یه‌نێ���ت‬ ‫"لەبەرئەوەی خۆپیش���اندانەكان بو بەشەڕە‬ ‫بەرد‌و توندوتیژی ئێمە لێی كشاینەوە‌و لە‪17‬ی‬ ‫شوباتدا ئەزمونێكمان وەرگرت‌و ویستمان بۆ‬ ‫ئه‌مجاره‌ شەڕە بەرد نەكرێت"‪.‬‬ ‫ئەو ل���ەو بڕوایەدای���ە خۆپیش���اندانەكان‬ ‫بەئاراستە‌و ئاقارێكی خراپدا برا‌وە‌‪" ،‬بێگومان‬ ‫هەقی خۆشیانە كە كاردانەوەكانیان بەو جۆرە‬ ‫بوە بەرامبەر بەبارودۆخێكی زۆر نائاسایی كە‬ ‫ئەم حكومەت‌و دەسەاڵتە دروستی كردوە"‪.‬‬ ‫ئەمی���ن نمون���ە بەروداوەكانی فەڕەنس���ا‬ ‫دەهێنێتەوە‌و ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە "خەڵك‬ ‫بەهەزاران س���ەیارەی س���وتاند فیشەكێكیان‬ ‫نەنا بەی���ەك هاواڵتیەوە لەكاتێكدا لێرە باس‬ ‫لەوە دەكرێ‌ كە جامی ش���كاوە ئەبێ‌ خەڵك‬ ‫بكوژرێت"‪.‬‬ ‫ئومێ���د حەم���ە عەل���ی ئەندام���ی لیژنەی‬

‫مافی م���رۆڤ لەپەرلەمانی كوردس���تان له‌و‬ ‫باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێ���ت "بەداخ���ەوە لەبەرئەوەی‬ ‫دام���ودەزگای ئەمن���ی‌و هەندێ���ك هێ���زی‬ ‫س���ەربازی زۆرج���ار ل���ەدەرەوەی تەنانەت‬ ‫حكومەت‌و دەزگا یاساییەكانی ئەم هەرێمەن‬ ‫بەشێوەیەكی نایاسایی هەڵسوكەوت دەكەن‌و‬ ‫هەڵس���وكەوتەكان زیات���ر هەڵس���وكەوتی‬ ‫حزبین"‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەوەی ت���ا چەند پارێزگاریكردنی‬ ‫ب���ارەگاكان لەالی���ەن هێ���زە ئەمنی���ەكان‌و‬ ‫حكومەتەوە دەتوانێ‌ بەر بەدیاردەی توندوتیژی‬ ‫بگرێت‪ ،‬سەالم نەسرەدین وتی "پێموایە كە تا‬ ‫بارەگا حزبیەكان بەهەمویانەوە بەبێ‌ جیاوازی‬ ‫خاوەنی هێزی چەكداربن ئەم جۆرە روداوانە‬ ‫هەر رودەدات‌و بەبێ‌ رەچاوكردنی هیچ شتێك‌و‬ ‫بەب���ێ‌ خوێندنەوەی بەرامب���ەر بەبێ‌ ئەوەی‬ ‫حس���اب بۆ خەڵك بكرێت"‪ .‬وتیشی "باشترە‬ ‫هێزی ئەمن���ی‌و پۆلیس‌ ب���ارەگاكان بپارێزن‬ ‫چونكە ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی ئەم روداوانە‬ ‫كەمتر بببێتەوە‌و دەتوانرێ‌ باش���تر مامەڵەی‬ ‫لەگەڵدا بكرێت بەاڵم كاتێك هێزێكی چەكدار‬ ‫ك���ە تایبەت بێ‌ بەب���ارەگا حزبیەكان‌و پارتە‬ ‫سیاسیەكان بۆ خۆیان بێگومان مامەڵەكردن‬ ‫لەگەڵیدا‌و تێگەیش���تن لەگەڵیدا پێویس���تی‬ ‫بەكاتی زۆر‌و هەوڵی زیاتر دەبێت"‪.‬‬ ‫پەیوەس���ت بەم باس���ە ئەندامێكی لیژنەی‬ ‫مافی مرۆڤ لەپەرلەمانی كوردس���تان دەڵێ‌‬ ‫"ئێم���ە لەگفتوگۆی یاس���ای هەڵبژاردندا كە‬ ‫هەموارم���ان كردەوە ئەوەم���ان یەكالكردەوە‬ ‫ك���ە تەنه���ا هێ���زی چاالكیی���ە مەدەنیەكان‬ ‫خۆپیشاندەران بپارێزن"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ئەندام���ەی لیژن���ەی ماف���ی مرۆڤ‬ ‫لەپەرلەمانی كوردس���تان ئام���اژەی بۆ ئەوە‬ ‫كرد كە " تاكو ئێس���تا ئێمە سیس���تمێكمان‬ ‫نییە كە هەم ژیانی سیاس���ی‌و هەم ئیداری‌و‬ ‫چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو دیاردانەی‬ ‫لەكۆمەڵگەی ئێمە رودەدەن دابڕێژێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی"مەزاجی حیزب���ی‌و كەس���یی زۆر‬ ‫لەدەزگاكان���ی ئ���ەم واڵت���ە بەڕێوەدەب���ات‬ ‫بەداخەوە"‪.‬‬

‫هاواڵتیان متمانەیان بەحكومەت نەماوە‬ ‫كە بتوانێت دۆخەكە بەرەو باشتر ببات‬ ‫ئا‪ :‬نزار گزالی‪ ،‬بەیروت‬ ‫"سامی عەتالاڵ"ی ته‌مه‌ن ‪ 43‬ساڵ‪،‬‬ ‫یەكێكه‌ لەرێكخەرەكانی خۆپیشاندانەكانی‬ ‫(تەلعەت ریحەتكم)و خاوه‌نی بڕوانامەی‬ ‫بكالۆریۆسه‌ لەزانكۆی (نۆرزئایستن)ی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا‪ ،‬هه‌ڵگری بڕوانامه‌ی ماستەره‌‬ ‫لەئابوری لەزانكۆی (دیل)ی ئەمریكا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها خاوه‌نی ماستەره‌ لەشیكاری‬ ‫كوانتیتی لەزانكۆی كۆلۆمبیا‪ ،‬بۆ‬ ‫ماوەیەك لەبانكی نێودەوڵەتی‌و پاشان‬ ‫یەكێتی ئەوروپا راوێژكاری دارایی‌و‬ ‫پیشەسازی بوە‌و لەساڵی ‪2011‬ه‌وه‌‬ ‫ناوەندی لوبنانی بۆ لێکۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫ستراتیژی بەڕێوەدەبات‪ .‬سامی عەتالاڵ‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "دۆخەكە‬ ‫چ لەهەرێمی كوردستان‌و چ لەلوبنان‪،‬‬ ‫بەقۆناغێكی زۆر مەترسیدار تێدەپەڕێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬س���ەرەتا لەناوەندی لوبنانی بۆ‬ ‫لێكۆڵینەوە دەس���ت پێدەكەین‌و دەپرسم‪،‬‬ ‫دیارتری���ن كاری ئەو نێوەندە چی بوەو تا‬ ‫چەند كاریگەری هەبوە لەس���ەر ناوەندی‬ ‫بڕیار ل ەلوبناندا؟‬ ‫س���امی عەتالاڵ‪ :‬نێوەندەكەمان لەساڵی‬ ‫‪ 1989‬دام���ەزراوە‪ ،‬ئامانج���ی س���ەرەكی‬ ‫گوشار دروستكردن‌و كاریگەری كردنە سەر‬ ‫خ���اوەن بڕیار‌و الیەن���ە پەیوەندیدارەكانی‬ ‫واڵت���ە لەرێگ���ەی توێژین���ەوەی ئابوری‌و‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی‌و رامی���اری‪ ،‬بۆ باش���كردنی‬ ‫دۆخی ئاب���وری‌و رامی���اری‌و كۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫هەروەها نێوەندەكەمان جگە لەئەنجامدانی‬ ‫توێژین���ەوەی ورد‌و كاریگ���ەر‪ ،‬بنیاتنانی‬ ‫جۆرێ���ك لەهاریكاریە لەگ���ەڵ كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی لەالی���ەك‌و لەالیەكی دیكە لەگەڵ‬ ‫الیەنە خاوەن بڕیارەكان ئەمیش لەرێگەی‬ ‫ۆركشۆپ‌و كۆنگرەو كۆبونەوە‪ ،‬دەمانەوێت‬ ‫لەم رێگەیەوە ئەوە بگەیەنین كە هەمیشە‬ ‫بەدیلی سیاس���ی هەیە دەبێت حكومەتی‬ ‫لوبنانی بیگیرێتەبەر بۆ باشكردنی دۆخی‬ ‫گشتی‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا ئەو خۆپیشاندانانەی بەناوی‬ ‫تەلعەت ریحەتكم كرا چ هێزێكی لەپشتەوە‬ ‫بو؟ ئامانجی سیاسی چی بو؟‬ ‫سامی عەتالاڵ‪ :‬وەك خۆت بینیت زیاتر‬ ‫لەمانگ‌و نیوێك���ە‪ ،‬هەڵمەتێك هەیە‪ .‬لێرە‬ ‫ئەوە گرنگ نیە كە كێ لەپشتیەتی هێندەی‬ ‫ئەوە گرنگە كە بزانین هۆكاری ئەم هەڵمەتە‬ ‫چیە‪ ،‬كە وەاڵمەكەش���ی زۆر ڕونەو لەوەدا‬ ‫خۆی دەدۆزێتەوە كە واڵت هەرەسی هێناوە‬ ‫لەپێشكەشكردنی خزمەتگوزاری گۆنجاو چ‬ ‫لەڕوی كۆككردنەوەی پاشماوەكان(زبڵ)‌و‬ ‫كارەباو ئ���او ‌و رێگەوب���ان بەهاواڵتیانی‪،‬‬ ‫ئەوەش گۆزارشتێك لەهاواڵتیانەوە‌و درك‬ ‫پێكردن���ی هاواڵتیانە بەوەی كە متمانەیان‬ ‫بەحكومەت نەماوە لەوەی بتوانێت دۆخەكە‬ ‫بەرەو باشتر ببات یان چارەسەری بكات‪.‬‬ ‫لێرەو لەوێ پرس���یاری ئەوە بەشێوەیەكی‬ ‫بەرباڵو دەوروژێنرێ كە كێ لەپش���ت ئەم‬ ‫گەنجانەیە‪ ،‬م���ن دەڵێم هێن���دەی گەڕان‬ ‫ب���ەدوای چارەس���ەری ئ���ەم هەرەس���ەی‬ ‫حكومەتی لوبنانی گرنگە هێندە ئەوە گرنگ‬ ‫نیە كە لەپش���ت ئەم خۆپیش���اندانانەیە‪.‬‬ ‫چونكە هۆكاری ناڕەزای���ی هاواڵتیان زۆر‬ ‫ئاشكرایە وەك پێشتر خستمەڕو‪ ،‬هەروەها‬ ‫هۆكارێكی دیكە هەرەس���هێنانی حكومەتە‬ ‫لەدروس���تكردنی هەماهەنگ���ی لەنێ���وان‬ ‫الیەنە پەیوەندی���دارو الیەنە جیاوازەكان‪،‬‬ ‫هەروەها كەمتەرخەمی لەپێشكەش���كردنی‬ ‫خزمەتگوزاری���ە س���ەرەتاییەكان ی���ان‬ ‫پێشكەشكردنیان بەشێوەیەكی كرچوكاڵ‌و‬ ‫زۆر گرانبەها‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬بەش���ێوەیەكی دیاریكراو كێ‌بە‬ ‫بەرپ���رس دەزانن لەكەڵەك���ە بونی زبڵ‌و‬ ‫نەبونی خزمەتگوزاریەكانی لوبناندا؟‬ ‫سامی عەتالاڵ‪ :‬بەش���ێوەیەكی دیاركراو‬ ‫بەرپرس���ی س���ەرەكی لەهەمو كێشەكاندا‬ ‫حكومەت���ی لوبنانی���ە‪ ،‬لەگ���ەڵ هەم���و‬ ‫ئەندامەكانی‪ ،‬بەهەمو ئەو حزب‌و تایفانەی‬ ‫ك���ە نوێنەرایەتی ئ���ەم حكومەتە دەكەن‪.‬‬ ‫دەبێت راس���تگۆ بین لەوەی كە كێشەكە‬ ‫تەنه���ا لەگەڵ یەك الیەن‌و ی���ەك تایفەی‬ ‫دیاریك���راو نیە‪ ،‬بەڵكو تێك���ڕای ئەوانەی‬ ‫ئێس���تا لەحكومڕانیدان هەرەسیان هێناوە‬ ‫لەبەڕێوەبردنی واڵت‪ .‬دوای ش���ەڕی ناوخۆ‬ ‫لەس���ەرەتای ‪1990‬دا هەوڵێ���ك بینرا بۆ‬ ‫بنیاتن���ان‌و پڕكردنەوەی ئەم هەمو زیانەی‬ ‫بەر واڵت كەوتبو‪ ،‬لەكاتی شەڕی ناوخۆدا‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم دوای س���اڵی ‪ 1999‬دەركەوت كە‬ ‫خزمەتگوزاریەكان كێش���ەیەكی گەورەیان‬ ‫هەیە لەڕوی ژێرخان‌و بنیاتەوە‪ ،‬دەركەوت‬

‫توانای بزاڤی‬ ‫مەدەنی لەلوبنان‌و‬ ‫لەجیهانیش بەگشتی‬ ‫كە كاربكاتە سەر‬ ‫سیاسەتەكانی واڵت‬ ‫ئەمە تاڕادەیەك زۆر‬ ‫الوازە‪ ،‬یان دەرفەتی‬ ‫دەگمەن هەن‬ ‫بۆ ئەمە‬ ‫سامی عەتالاڵ‬ ‫كە كاربكاتە س���ەر سیاس���ەتەكانی واڵت‬ ‫ئەمە تاڕادەیەك زۆر الوازە‪ ،‬یان دەرفەتی‬ ‫دەگمەن هەن بۆ ئەمە‪ .‬بەتایبەت لەواڵتانی‬ ‫عەرەبی‪ .‬زەحمەتە ت���ۆ بتوانی كاربكەیتە‬ ‫سەر بڕیاربەدەستەكانی واڵتانی عەرەبی‌و‬ ‫لوبنانیش‪ .‬بەاڵم گرنگە باس لەقۆناغەكانی‬ ‫گۆشار دروس���تكردنی فشاری كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەن���ی لەلوبن���ان بكەین كە ش���تێكی‬ ‫ئەرێنییان نیش���انداوە‪ ،‬بەنمونە گوشاری‬ ‫كۆمەڵگ���ەی مەدەنی لەس���اڵی ‪ 1997‬كە‬ ‫وایكرد حكومەتی لوبنانی چاوخشاندنێك‬ ‫ب���كات بەبڕیاری درێژكردن���ەوەی ماوەی‬ ‫ئەنجومەن���ی لۆكاڵ���ی ی���ان ئەنجومەنی‬ ‫ش���ارەوانیەكان‪ ،‬ئەوەب���و نزیك���ەی ‪100‬‬ ‫رێكخراوی قازانجنەویست گوشاری دروست‬ ‫كرد‌و س���ەركەوتو بون‪ ،‬ب���ەاڵم هەڵمەتی‬ ‫دیكەهەن ك���ە كۆمەڵگەی مەدەنی هەوڵی‬ ‫دیك���ەی داو گوێی بۆ نەگیرا‌و هەرەس���ی‬ ‫هێنا‪ .‬بەاڵم بۆ ئەوەی كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫لەهەر شوێنێكی واڵتانی عەرەبی‌و لوبنان‬ ‫بەتایبەتی بتوانێت س���ەركەوتوانە دو خاڵ‬ ‫هەن دەبێت كاری پێبكرێت‪ ،‬یەكەم دەبێت‬ ‫رێكخس���تن‌و هەماهەنگ���ی ب���اش لەنێوان‬ ‫پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی هەبێت‪،‬‬ ‫لەگەڵ هەبونی داواكاری دیاریكراو و رون‪.‬‬ ‫هەروەه���ا ئەگەر خاڵی یەك���ەم بەدیكراو‬ ‫هاتەدی ئەوە خاڵی دوەم هەبونی كێشەو‬ ‫نەگونجاویە لەنێوان الیەن‌و حزبە سیاسیە‬ ‫حكومڕانەكان‪ .‬چونكە ناكۆكی نێوان حزبە‬ ‫حكومڕانەكان هەلی سەركەوتنی كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی زیات���ر دەكات كە ئاماژەمان بۆی‬ ‫كرد ئەگ���ەر هەماهەنگی لەنێوان رێكخراو‌و‬ ‫الیەنەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیدا هەبێت‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬پێشبینی دەكەن لوبنان بەهۆی‬ ‫كواڵیتیان نیە‪ ،‬دەركەوت گەندەڵی گەورە روداوەكان���ی س���وریاوە زیات���ر ئاڵۆزی‌و‬ ‫هەی���ە لەتەن���دەرەكان‌و پارەخەرجكردن‪ .‬ملمالنێی تێبكەوێت؟‬ ‫س���امی عەتالاڵ‪ :‬بێگوم���ان‪ ...‬چونكە‬ ‫س���ەبارەت بەمەسەلەی پاش���ماوەو زبڵ‪،‬‬ ‫ئەوە دەكەوێتە ئەستۆی وەزارەت‌و وەزیری لوبنان ناتوانێت س���ەربەخۆ‌و س���ەقامگیر‬ ‫ژینگە‪ ،‬بەاڵم كێشەكە دوالیەنەیە‪ ،‬وەزیر‌و بێ���ت لەكاتێك���دا شەڕوش���ۆڕ لەس���وریا‬ ‫وەزارەتەك���ەی لەالیەك���ەوە بەرپرس���ن‌و بەردەوام���ی هەبێت‪ .‬ئێمە زۆر بەداخین بۆ‬ ‫لەالیەكی دیكەوە هیچیان بەدەس���ت نیە‪ .‬ئەو ش���ەڕە خوێناویەی سوریا‌و غەمبارین‬ ‫بەاڵم كە لەڕوی كردەییەوە هەرەس���یهێنا بۆ میللەتی س���وریا‪ .‬هەرچەندە ئەو شەڕە‬ ‫لەدۆزینەوەی چارەس���ەر‪ ،‬ئیت���ر وەزیری درێژە بكێش���ێت مەترس���ی زیاتر هەیە بۆ‬ ‫ژینگ���ە ب���و ب���ە بەربەس���ت‌و چەت���ر بۆ سەقامگیری‌و ئاسایش���ی لوبنان‪ .‬تائێستا‬ ‫گەندەڵكارەكان‪ .‬بۆیە لێرە وەزیری ژینگە لوبن���ان بەڕادەیەكی زۆر توانیویەتی خۆی‬ ‫وێڕای بێ دەس���ەالتی لەچارەس���ەركردنی لەو مەسەلەیە بپارێزیت‪ ،‬بەاڵم مەترسیشی‬ ‫كێش���ەكە‪ ،‬دوب���ارە ب���ێ دەس���ەاڵتی‌و ه���ەر هەیە‪ .‬ش���ەڕی س���وریا كاریگەری‬ ‫هەرەسی خۆی نیشاندا لەوەی كە دەست نەرێیانەی بۆ هەمو هاوس���ێكانی هەیە‪ ،‬چ‬ ‫لەكاربكێش���ێتەوەو بڵێت چارەسەركردنی لوبنان بێت‪ ،‬چ ئوردن‌و چ عێراق‪ .‬ئێوە زیاتر‬ ‫ئەم كێش���ەیە لەتوانای من���دا نیە‪ .‬دواتر كاریگەری س���ەر عێراق‌و هەرێمەكەشتان‬ ‫دوای گوش���ارەكانی ش���ەقام دەستیشی دەبین‌و دركی پێوە دەكەن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئەو بۆش���ایی سه‌رۆکایه‌تییه‌ی‬ ‫لەو لیژنەیە كێش���ایەوە كە پەیوەندیدارە‬ ‫بەچارەس���ەركردنی مەس���ەلەی زب���ڵ‌و لوبنانی تێكەوتوە ت���ا چەند رۆڵی هەبوە‬ ‫پاشماوەكان‪ ،‬تەنها خۆی بەكورسیەكەیدا لەپەكخس���تنی كاروبارە ئیدارییەكانی ئەم‬ ‫هەڵواس���یوە‪ ،‬ئەمەش لەتێڕوانینی ئێمەی واڵتەدا؟‬ ‫سامی عەتالاڵ‪ :‬رەنگەی رای من جیاوازتر‬ ‫خۆپیشاندەر كاری نەگونجاو و نەشیاوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا بزاڤ���ی مەدەنی لەلوبناندا بێت لەالیەنە سیاسی‌و رەخنەگرانی دیكەی‬ ‫ئەوەندە بەهێزە كاریگەری لەسەر پرۆسەی لوبنان‪ ،‬من پێموایە كێشەی سەرۆكایەتی‬ ‫كێش���ەیەكی ئەوتۆ نیە كە بتوانیت رۆڵی‬ ‫دروستكردنی بڕیاری سیاسی هەبێت؟‬ ‫س���امی عەتالاڵ‪ :‬بەراستی توانای بزاڤی گرنگ بگێرێت لەچوارچێوەی ئەم یاس���او‬ ‫مەدەنی لەلوبنان‌و لەجیهانیش بەگش���تی‪ ،‬رێسایانەی ئێستای لوبنان‌و دەسەاڵتەكانی‌و‬

‫الی ئێوەش‬ ‫لەكوردستان دۆخەكە‬ ‫بەدەرنیە لەكێشەی‬ ‫ناوخۆ‌و گەندەڵی‬ ‫وەك ئەوەی باسی‬ ‫دەكرێ‪ .‬بۆیە‬ ‫دەبێت هەمومان‬ ‫بیر لەسیستمێكی‬ ‫دیموكراتی‬ ‫بكەینەوە‪ ،‬بیر‬ ‫لەالمەركەزیەت‬ ‫بكەینەوە‪ ،‬دەبێت‬ ‫یەكتر قبوڵ بكەین‬

‫دۆخ���ی ئێس���تای لوبنان‪ .‬وات���ا رۆڵێكی‬ ‫ئەوتۆی نابێت لەبەرەو باش���بردنی الیەنی‬ ‫خزمەتگوزاری‌و بەرەو باشتر بردنی دۆخی‬ ‫گوزەران���ی هاواڵتی���ان‪ .‬هەروەه���ا ئەگەر‬ ‫هەڵبژاردنێكی دیكە بكرێت لەچوارچێوەی‬ ‫ئەم یاساو رێسایانەی ئێستا‪ ،‬یان حكومەت‬ ‫بەتەواوەت���ی البدرێت لەژێر س���ایەی ئەم‬ ‫یاساو رێسایانەی ئێستای لوبنان‪ ،‬كردارەكە‬ ‫تەنها دەبێت���ە گۆڕینی ناوەكان‌و چیتر نا‪.‬‬ ‫ئێمە پێویس���تمان بەگۆڕانكاری ریش���ەیی‬ ‫هەی���ە‪ ،‬كە بتوانێت لەس���ەر چوارچێوەی‬ ‫بنیاتنانەوە بێت‪ ،‬نەك تەنها پڕكردنەوەی‬ ‫بۆش���ایی وەك لەزۆربەی واڵتانی دیكەی‬ ‫عەرەبی‌و دەوروبەر دەبینین‪ .‬كە سااڵنێكە‬ ‫هەم���ان‌ الیەنی سیاس���ی‌و هەمان حزب‌و‬ ‫تەنه���ا گۆڕینی ن���اوەكان دەكەن‪ ،‬هەندێ‬ ‫جار بەوەش ناوەس���تن تەنه���ا جێگۆڕكێ‬ ‫بەپۆستی كەس���ەكان دەكەن‪ .‬بۆیە ئیمە‬ ‫پێویس���تمان بەقۆناغێك���ی راگ���وزەرە‪،‬‬ ‫پێویس���تمان بەیاس���ایەكی تازە هەیە كە‬ ‫رێگە بەكەسی تازەو حزبی تازە بدات بێنە‬ ‫پێشەوە‪ ،‬ئەمەش لەئێستادا بەدور دەبینین‪،‬‬ ‫چونكە ئەمانە پێویس���تیان بەدەس���ەالتی‬ ‫دادوەری س���ەربەخۆ هەیە‪ ،‬پێویس���تمان‬ ‫بەسیستمی المەركەزی زیاترە‪ ،‬پێویستمان‬ ‫بەبەرزبون���ەوەی الیەنی لێپێچینەوە هەیە‪.‬‬ ‫هەروەها لەگەڵ گۆڕینی یاسای هەڵبژاردن‌و‬ ‫باش���تكردن‌و بەرەو پێشبردنی كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی هەیە لەلوبن���ان‪ .‬هەمو ئەمانەش‬ ‫تائێستا بونیان نیە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬چ���ۆن لەروداوەكان���ی عێراق‬ ‫بەگش���تی‌و هەرێمی كوردستان بەتایبەتی‬ ‫دەڕوانن‪ ،‬هەس���تدەكەن روداوەكانی عێراق‬ ‫كاریگەری لەسەر لوبنان هەبوە؟‬ ‫س���امی عەتالاڵ‪ :‬دۆخەكە چ لەهەرێمی‬ ‫كوردس���تان بێت‌و چ لەلوبن���ان‌و جیهانی‬ ‫عەرەب���ی بێ���ت‪ ،‬ئیم���ە بەقۆناغێكی زۆر‬ ‫مەترس���یداردا تێدەپەڕین‪ .‬لەس���اڵی‪2011‬‬ ‫دەس���تی پێكرد‌و لەعێراق پێش���تریش كە‬ ‫مەبەست لێی گۆڕانی سیستمی سیاسی بو‬ ‫لەسیس���تمێكی دیكتاتۆری بۆ سیستمێكی‬ ‫دیموكراتی‪ .‬ب���ەاڵم بەداخەوە ئەم قۆناغە‬ ‫پەككەوتن���ی بەخۆوە بینی‌و گەیش���تینە‬ ‫دۆخێكی زۆر مەترس���یدار‪ ،‬ك���ە دەبینین‬ ‫كێشەی زۆر هەیە لەسوریاو لیبیاو یەمەن‌و‬ ‫عێراقیش‪ .‬بەش���ێك لە‌واڵتانە ئەگەر تەواو‬ ‫(فاش���ل) نەبووبن نیمچە هەرەسیان پێوە‬ ‫دیارە‪ .‬بەش���ێك لەو بەرنامەیە مەبەستی‬ ‫نانەوەی ئاژاوەو دابەشكاری ئەو شوێنانەیە‪،‬‬ ‫الی ئێوەش لەكوردستان دۆخەكە بەدەرنیە‬ ‫لەكێش���ەی ناوخۆ‌و گەندەڵی وەك ئەوەی‬ ‫باس���ی دەكرێ‪ .‬بۆیە دەبێت هەمومان بیر‬ ‫لەسیس���تمێكی دیموكراتی بكەینەوە‪ ،‬بیر‬ ‫لەالمەركەزیەت بكەین���ەوە‪ ،‬دەبێت یەكتر‬ ‫قب���وڵ بكەی���ن‪ ،‬دەبێ���ت وەك ئەڵمانیاو‬ ‫ئەمریكا لەچوارچێوەی پێدانی سەربەخۆیی‬ ‫بەهەندێ���ك لەهەرێمەكان روب���ەڕوی ئەم‬ ‫مەترسیانە ببینەوەو هۆشیاری هەبێت بۆ‬ ‫ئەوەی زاڵبین بەس���ەر ئەوەی كە ئێس���تا‬ ‫لەعێ���راق‌و س���وریاو تەنان���ەت لوبنانیش‬ ‫دەگوزەرێت‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )498‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/13‬‬

‫‪19‬‬

‫چه‌ند دیمه‌نێک له‌خۆپیشاندا‌نه‌کانی کوردستان‬

‫فۆتۆکان‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‪ ،‬ئاراز محه‌مه‌د‬

‫ڕونکردنەوەیەک لەوەزارەتی‌ خوێندن ‌ی بااڵو توێژینەوە ‌ی زانستی‌‬ ‫وەزارەتی‌ خوێندنی‌ بااڵ‪ :‬د‪.‬شێرزاد‬ ‫تاڵەبان���ی‌ بەناچ���اری‌ کوردس���تان ‌‬ ‫ی‬ ‫جێنەهێش���توە‪ ،‬بەڵک���و زیاتر لەچل‬ ‫ساڵە کوردستانی‌ بەجێهێشتوە‬ ‫لەژم���ارە(‪)٤٩٧‬ی‌ هەفتەنام���ەی‌‬ ‫ئاوێنە ڕاپۆرتەهەواڵێک بەناونیشانی‌‬ ‫(س���ەرۆکی‌ زانکۆی���ەک بەناچ���اری‌‬ ‫جێدەهێڵێ���ت)‬ ‫کوردس���تان‬ ‫باڵوکراوەت���ەوە‪ ،‬بۆی���ە وەزارەت���ی‌‬ ‫خوێندنی‌ بااڵو توێژینەوەی‌ زانس���تی‌‬ ‫لەس���ەر مانش���ێت‌و ناوەڕۆک���ی‌ ئەو‬ ‫ڕاپۆرتەهەواڵ���ە بەپێویس���تی‌ زانی‌‬ ‫ئ���ەم ڕونکردنەوەیە بۆ ڕای‌ گش���تی‌‬ ‫باڵوبکاتەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم بابەت���ە جاری‌ یەک���ەم نیە‬ ‫باڵودەکرێت���ەوە‪ ،‬بەڵک���و لەڕابردودا‬ ‫لەچەند کەن���اڵ‌و دەزگایەکی‌ دیکەی‌‬ ‫باڵوکراوەت���ەوەو‬ ‫ڕۆژنامەوان���ی‌‬ ‫لەکاتی‌ خۆش���یدا وەاڵمی‌ پێویس���ت‬

‫دراوەتەوە‪.‬‬ ‫سەبارەت بەدۆس���یەی‌ خوێندکارە‬ ‫فەسڵ بوەکە‪ ،‬کە لەڕاپۆرتەهەواڵەکەدا‬ ‫باسی‌ کراوە ئێمە وەک پێشتر ڕامان‬ ‫گەیاندوە‪ :‬لەسەرەتای‌ دەستپێکردنی‌‬ ‫ساڵی‌ نوێی‌ خوێندنی‌ پار‪ ،‬پارلەمانی‌‬ ‫کوردستان پێشنیازێکیان بۆ کردین تا‬ ‫هاوکاری‌ ئەو خوێندکارانە بکەین‪ ،‬کە‬ ‫لەهەمانکاتدا پێشمەرگەن‌و لەشەڕی‌‬ ‫بەرگری‌ دژی‌ داعش���ن‪ ،‬بۆیە لەسەر‬ ‫ئەو بنەمایەو بەپشتگیری‌ وەزارەتی‌‬ ‫پێشمەرگە ئێمە نوسراومان ئاڕاستەی‌‬ ‫س���ەرجەم زانکۆ تایبەت���ەکان کرد‬ ‫هاریکاری‌ ئ���ەو خوێندکارانە بکرێت‪،‬‬ ‫کە لەهەم���ان کاتدا پێش���مەرگەن‪،‬‬ ‫ل���ەو چوارچێوەیەش���دا لەس���اڵی‌‬ ‫خوێندنی‌(‪ )٢٠١٥-٢٠١٤‬ئێمە بەدەیان‬ ‫نوسراومان ئاڕاستەی‌ زانکۆکان کردو‬ ‫لەوانە زانکۆی‌ نەورۆز لەدهۆک‪ ،‬بەبێ‬

‫لەڕاپۆرتەهەواڵەک���ەدا ئاماژە بەوە‬ ‫هیچ کێش���ەو گرفتێک هاوکاری‌ ئەو‬ ‫کراوە کە جەنابی‌ وەزیری‌ خوێندن ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێندکارانەیان کردوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو خوێندکارەیش���ی‌ ک���ە بااڵو توێژینەوەی‌ زانستی‌ سەبارەت‬ ‫لەڕاپۆرتەهەواڵێک���دا ن���اوی‌ هاتوە‪ ،‬بەبابەتە بانگهێشتی‌ پارلەمان کراوە‪،‬‬ ‫یەکێک ب���وە لەو حاڵەتان���ەو دوای‌ ئێم���ە ئ���ەوە ڕادەگەیەنی���ن بەهیچ‬ ‫ئ���ەوەی‌ پش���تگیری‌ وەزارەت���ی‌ ش���ێوەیەک پارلەمانی‌ کوردس���تان‬ ‫پێش���مەرگەی‌ هێن���اوە‪ ،‬وەک ه���ەر بۆ ئەو بابەتە بانگهێش���تی‌ وەزیری‌‬ ‫خوێندکارێکی‌ دیکە ئێمە داواکەیمان نەکردوە‪ ،‬بەڵکو دوای‌ ئەوەی‌ لەالیەن‬ ‫ئاڕاستەی‌ زانکۆی‌ جیهان لەسلێمانی‌ لیژنەی‌ پ���ەروەردەو خوێندنی‌ بااڵو‬ ‫ک���رد‪ ،‬بەاڵم زانکۆی‌ ناوبراو هاوکاری‌ توێژین���ەوەی‌ زانس���تی‌ لەپارلەمانی‌‬ ‫کوردستان لێکۆڵینەوەو بەدواداچونی‌‬ ‫ئەو خوێندکارەی‌ نەکرد‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەوەی‌ ئەو خوێندکارە خۆیان ک���رد‪ ،‬بۆی���ان دەرکەوت کە‬ ‫پێشمەرگە نیە‪ ،‬ئێمە وەک وەزارەت ڕاس���تیەکان لەکوێیە‪ ،‬بۆیە دەکرێ‬ ‫مامەڵە لەگەڵ نوس���راوی‌ ڕەس���می‌ لەس���ەرۆکی‌ لێژن���ەی‌ پ���ەروەردەو‬ ‫ی خوێندنی‌ بااڵو توێژینەوەی‌ زانس���تی‌‬ ‫دەکەی���ن‪ ،‬ک���ە لەالی���ەن وەزارەت ‌‬ ‫پێشمەرگەوە پشت ڕاستکراوەتەوە‪ ،‬لەپارلەم���ان وەاڵمی‌ ئەو پرس���یارە‬ ‫بۆیە ئەگەر س���ەرۆکی‌ ئ���ەو زانکۆیە بەدەست بهێنرێ‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەوەرگرتن���ی‌ (‪)٣٠٠‬‬ ‫گومان���ی ل���ەو نوس���راوە هەی���ە‪،‬‬ ‫خوێن���دکاری‌ کەرک���وک‌و ناوچ���ە‬ ‫دەیانتوانی‌ بەدواداچونی‌ بۆ بکات‪.‬‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫کوردستانیەکانی‌ دەرەوەی‌ ئیدارەی‌ بۆتە مامۆستا لەوەزارەتی‌ خوێندن ‌‬ ‫ی‬ ‫هەرێمی‌ کوردس���تان‪ ،‬وەک پێش���تر بااڵو تویژینەوەی‌ زانس���تی‌ هەرێمی‌‬ ‫باس���مان ک���رد‪ ،‬وەرگرتن���ی‌ ئ���ەو کوردس���تان‌و لەس���اڵی‌ (‪)٢٠١٢‬ش‬ ‫خوێندکارانە لەکەناڵەکانی‌ ڕاگەیاندن خانەنشین کراوەو دواتریش لەکەرتی‌‬ ‫بانگەوازی‌ ب���ۆ کرا‪ ،‬بەاڵم ئاس���تی‌ خوێن���دن تایب���ەت کاری‌ ک���ردوە‪،‬‬ ‫بەدەنگەوەهاتن���ی‌ خوێندکاران تەنها بۆی���ە ئەگ���ەر د‪.‬ش���ێرزاد تاڵەبانی‌‬ ‫مافێک���ی‌ الی‌ وەزارەت���ی‌ خوێندنی‌‬ ‫ئەو ژمارەیەیە کە ڕامانگەیاندوە‪.‬‬ ‫لەمانش���ێتەکەدا هات���وە کە گوایە بااڵو وەزارەتی‌ پێش���مەرگە هەبوایە‬ ‫ئەو بەڕێزە (بەناچاری‌ کوردس���تانی‌ دەیتوانی‌ ڕو بکاتە دادگاو مافەکەی‌‬ ‫جێهێش���توە)‪ ،‬ڕاس���تیەکەی‌ ئەوەیە خۆی‌ وەربگرتایەتەوە‪.‬‬ ‫لەکۆتاییش���دا جەخ���ت لەس���ەر‬ ‫کە د‪.‬ش���ێرزاد تاڵەبان���ی‌ بەناچاری‌‬ ‫کوردستانی‌ جێنەهێش���توە‪ ،‬بەڵکو ئ���ەوە دەکەین���ەوە‪ ،‬کە پێویس���تە‬ ‫زیات���ر لەچل س���اڵە کوردس���تانی‌ هەفتان���ەی‌ ئاوێن���ە لەئامادەکردنی‌‬ ‫بەجێهێش���توەو ماڵ���ی‌ س���ەرەکی‌ ئ���ەو ڕاپۆرتەهەواڵەدا هاوس���ەنگی‌‬ ‫لەبەریتانیای���ەو لەم���اوەی‌ س���ااڵنی‌ ڕابگرتایەو بۆچونی‌ وەزارەتەکەمانی‌‬ ‫(‪١٩٩١‬ت���ا ‪ )٢٠٠٦‬لەهی���چ دەزگاو س���ەبارەت بەو بابەت���ە وەربگرتایە‬ ‫دامەزراوەیەک���ی‌ وەزارەتی‌ خوێندنی‌ بەتایبەت ئێمە پێشتر بەفەرمی‌ لەسەر‬ ‫بااڵو توێژینەوەی‌ زانس���تی‌ خزمەتی‌ زاری‌ وتەبێژی‌ فەرمی‌ وەزارەتەکەمان‬ ‫نەک���ردوە‪ ،‬تەنها لەس���اڵی‌ (‪ )٢٠٠٦‬باڵومان کردبوەوە‪.‬‬

‫ونبون‬ ‫*وه‌سڵێکی شاره‌وانی که‌الر ک ‌ه بڕه‌که‌ی (‪ )300‬سێ سه‌د هه‌زار دیناری عێراقیی ‌ه به‌ناوی (جلیل عباس رشید) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س‬ ‫ی خــاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنیته‌و‌ه بۆ كتێبخان ‌ه ‌‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫‪Awene‬‬ ‫ریکالم‬