ژماره‌ 499

‫ریکالم‬

‫مامۆستایان‬ ‫ده‌که‌ون ‌ه فرۆشتنی‬ ‫که‌لوپه‌له‌کانیان‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)499‬‬ ‫سێشەممە ‪2015/10/20‬‬

‫دوازدە تێز لەسەر‬ ‫دۆخی ئەمڕۆکەی‬ ‫کوردستان‬

‫بێدەنگی هەولێر‪:‬‬ ‫تەنگژەی شوناسی‬ ‫هەولێریی‬

‫‪12‬‬

‫‪16‬‬

‫مافیایه‌ک هه‌ی ‌ه‌‬ ‫زۆر به‌ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫به‌ناوی‬ ‫مافیای نه‌وت‬

‫تارمای ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژێک له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌سااڵچوانی خانه‌کاندا سه‌له‌فیه‌كان‬ ‫له‌سلێامنی‌‬

‫‪9‬‬

‫‪14‬‬

‫‪18‬‬

‫ی حكومه‌ت‬ ‫یه‌كێتی‌‌و كۆمه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو داوا ده‌كه‌ن كابینه‌ ‌‬ ‫تا ساڵی ‪ 2017‬به‌م پێكهاته‌یه‌ی ئێستای‌ بمێنێته‌و ‌ه‬

‫‪5‬‬

‫ك باسی سه‌رۆكایه‌ت ‌ی بارزان ‌ی نه‌كرێ‌‬ ‫پارتی‌‪ :‬به‌مه‌رجێ ‌‬

‫یه‌كێت���ی‌‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌‬ ‫داوا له‌پارتی‌ ده‌ك���ه‌ن كابینه‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫ت���ا س���اڵی ‪ 2017‬ب���ه‌م پێكهاته‌ی���ه‌ی‬ ‫ئێس���تای‌ بمێنێته‌وه‌ كه‌ گۆڕانیشی‌ تیایه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا مه‌رجی‌ پارت���ی‌ ئه‌وه‌یه‌ تا‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ داهاتو مه‌سه‌له‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬

‫بارزانی‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك باس نه‌كرێ‌‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬به‌پێی‌ ئه‌و زانیاریانه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ست ئاوێنه‌ كه‌وتون هه‌ر یه‌ك له‌یه‌كێتی‌‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوی‌ ئیس�ل�امی‌ له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌‌و ئاڕاسته‌كردنی‌ نامه‌وه‌ به‌پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تانیان راگه‌یاندو‌ه كه‌‬

‫كابینه‌ی‌ حكومه‌تی‌ ئێس���تای‌ كوردستان‬ ‫كابینه‌یه‌ك���ی ش���ه‌رعییه‌‌و ش���ه‌رعیه‌تی‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی كوردس���تان وه‌رگرت���وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ س���ورن له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌ تا‬ ‫ساڵی‌ ‪2017‬و كاتی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ كوردستان‬ ‫ئ���ه‌م پێكهاته‌یه‌ی‌ ئێس���تای‌ وه‌كو خۆی‌‬

‫بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م س���ێ‌ الیه‌نه‌ به‌پارتیان راگه‌یاندو‌ه‬ ‫كه‌ له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌ نین ده‌ستكاری‌ پێكهاته‌ی‌‬ ‫حكوم ‌هت‌و په‌رله‌مان بكرێت‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌‬ ‫پێنج الیه‌نی‌ سه‌ره‌كی‌ كوردستان له‌سه‌ری‌‬ ‫رێككه‌وتون‪.‬‬

‫ئه‌م سێ‌ الیه‌نه‌ به‌پارتییان راگه‌یاندوه‌‬ ‫ك���ه‌ ن���ه‌ ئام���اده‌ن پۆس���ته‌كانی‌ گۆڕان‬ ‫وه‌ربگرن‪ ،‬نه‌ پش���تگیری‌ ئه‌وه‌ش ده‌كه‌ن‬ ‫بدرێن به‌هێزو الیه‌نی‌ تر‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ زانیاریه‌كانی‌ ئاوێن���ه‌‪ ،‬پارتی‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م داواكاریانه‌دا‪ ،‬به‌مه‌رجێك‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا‪ :‬به‌هیچ جۆرێك ده‌ستبه‌ردار ‌ی‬ ‫پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‌و د‪.‬یوسف نابین‬ ‫نه‌وش���یروان مسته‌فا پش���تگیری‌ ته‌واو ‌ی‬ ‫خ���ۆی‌ بۆ د‪.‬یوس���ف محه‌مه‌د س���ه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مان راده‌گه‌یه‌نێ���ت‌و ده‌ڵێت "به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك ده‌ستبه‌رداری‌ پۆستی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مان‌و د‪.‬یوسف محه‌مه‌د نابین"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار‬ ‫به‌رۆژنام���ه‌ی‌ ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ رۆژی‌‬ ‫یه‌كش���ه‌ممه‌ی‌ رابردو‪ ،‬نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫رێكخه‌ری‌ گش���تی‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌‬ ‫له‌نده‌ن���ه‌وه‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌ك���ی‌ ته‌له‌فونیدا‬ ‫پش���تیوانی‌ ت���ه‌واوی‌ خۆی‌ بۆ د‪.‬یوس���ف‬ ‫محه‌مه‌د س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫راگه‌یاندوه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئه‌وه‌ی‌ ره‌تك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان به‌م���ه‌رج ئاماده‌ بێت‬ ‫د‪.‬یوسف محه‌مه‌د له‌س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‬ ‫الب���دات‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬

‫به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ئاماده‌ نییه‌ د‪.‬یوس���ف‬ ‫له‌و پۆسته‌ البدات‪ ،‬نه‌وشیروان مسته‌فاش‬ ‫ل���ه‌ له‌نده‌ن���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌د‪.‬یوس���ف‬ ‫محه‌م���ه‌ده‌وه‌ كردوه‌و ئه‌م پش���تیوانییه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ به‌سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان راگه‌یاندوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "نه‌وش���یروان مسته‌فا د‪.‬یوسفی‌‬ ‫دڵنی���ا كردوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌ به‌هی���چ مه‌رجێك‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان ئام���اده‌ نابێت ئه‌و‬ ‫له‌پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان الببرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ ڕۆژی‌ ‪12‬ی‌‬ ‫تشرینی‌ یه‌كه‌م‪ ،‬له‌بازگه‌ی‌ پردێ‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫پارت���ی‌ رێگه‌یان نه‌دا د‪.‬یوس���ف محه‌مه‌د‬ ‫به‌ره‌و هه‌ولێر بچێت‌و پێداگری‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ ناوبراو چیتر سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‬ ‫نییه‌‌و ده‌بێت بگۆڕدرێت‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ژنه‌ کاندیدێکی‬ ‫پێشوی په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق دوکانی‬ ‫له‌فه‌ داده‌نێت‬ ‫‪9‬‬

‫د‪ .‬یوسف محه‌مه‌د‬

‫حاجی ئەحمەدی‪:‬‬ ‫مەسەلەی‬ ‫سەرۆکایەتی‬ ‫هەرێم چارەسەر‬ ‫نەکرێ‪ ،‬تەواوی‬ ‫دەستکەوتەکانی‬ ‫باشوری کوردستان‬ ‫دەکەونە مەترسیەوە‬ ‫‪4‬‬

‫ئه‌سه‌سه‌رد‪ :‬له‌ساڵی ‪2013‬ه‌و‌ه هه‌رێمی كوردستان‬ ‫سه‌رۆكێكی هه‌ڵبژێردراوی نیه‌‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد ئام���اژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك���ه‌ بیركردنه‌وه‌ی���ه‌ك الی پارت���ی هه‌یه‌‬ ‫بۆ زیادكردن���ی قه‌یرانه‌كان ‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"له‌ساڵی (‪)2013‬ه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێمی كوردستان‬ ‫سه‌رۆكێكی هه‌ڵبژێردراوی نیه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌‬

‫ده‌رچون له‌قه‌یران بژارده‌ ‌ی ناچار ‌ی ده‌خوازێ‌!‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬بڕیار نامیق‬

‫ئاماده‌یه‌ پێكهاته‌ی‌ حكومه‌ت وه‌ك خۆی‌‬ ‫بمێنێت���ه‌وه‌ ك���ه‌ ت���ا ‪‌2017‬و ئه‌نجامدان ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬چوار‬ ‫الیه‌نه‌كه‌ به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك باسی‌ پرسی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌‌و مه‌سه‌له‌ی‌ مانه‌وه‌ی‌ بارزانی‌‬ ‫له‌و پۆسته‌دا نه‌كه‌ن‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫یه‌كێت���ی‌ له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایب���ه‌ت گه‌ل���ه‌وه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬نه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند كه‌ پێویس���ته‌ هێزی په‌رله‌مانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ هه‌لومه‌رجێكی تایبه‌ت‬ ‫یه‌ك ‌هم‌و دوهه‌م‌و س���ێهه‌می كوردس���تان دێنێت���ه‌ ئ���اراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ له‌قۆناغی‬ ‫له‌م حكومه‌ت���ه‌دا بمێننه‌وه‌ واته‌ یه‌كێتی‌و بۆشایی یاساییدا ده‌ژین‌و ئه‌مه‌ دانپێدانانه‌‬ ‫پارت���ی‌و گ���ۆڕان‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "ئه‌گه‌ر به‌ناشه‌رعیه‌تی سه‌رۆكی هه‌رێم‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ته‌ماش���ا بكه‌ی���ن بارزانی پ���اش كۆتایی‌ ئه‌و بۆشاییه‌ یاساییه‌ كۆتایی پێبێنین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌م هه‌لومه‌رجه‌ی‌ ئێس���تای‬ ‫هاتنی ماوه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی‪ ،‬نه‌ له‌الیه‌ن‬

‫هه‌رێمی كوردس���تان دو دامه‌زراوه‌ په‌كی‬ ‫كه‌وت���وه‌‪ ،‬یه‌كێكیان په‌رله‌م���ان‌و ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫تریش سه‌رۆكایه‌تییه‌‪ ،‬بیركردنه‌وه‌یه‌ك الی‬ ‫پارتی هه‌یه‌ بۆ زیادكردنی قه‌یرانه‌كان"‪.‬‬

‫قه‌یران تا سه‌ر بڕبڕه‌ی پشتی هه‌رێم رۆیشتوه‌‬ ‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫پارتی دو موچە بەسەر یەكەوە ده‌داته‌ سەرجەم لق‌و ناوچه‌کانی سنوری سلێمانی‬ ‫س����ه‌رجه‌م ئه‌ن����دام‌و کارمه‌ندان����ی‬ ‫ل����ق‌و ناوچه‌کانی پارت����ی دیموکراتی‬ ‫کوردس����تان له‌س����نوری س����لێمانی‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای ئ����ه‌م هه‌فته‌ی����ه‌دا دو‬ ‫موچه‌یان پێکه‌وه‌ وه‌رگرتوه‌و وتەبێژی‬ ‫ئەنجومەنی س����ەركردایەتی پارتیش‬ ‫لەس����لێمانی ره‌تی ده‌کاته‌وه‌ ئه‌وه‌ بۆ‬ ‫مه‌کره‌مه‌و پاداشت بێت‪.‬‬

‫گۆڕان مه‌رج داده‌نێت‬ ‫بۆ گفتوگۆكردن‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ پارتی‌‬ ‫هه‌ڵس����وڕاوێكی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ����ت‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر پارت����ی‬ ‫دیموكرات����ی كوردس����تان دۆخ����ی‬ ‫سیاسیی ئاسایی بكاته‌وه‌ دانیشتن‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌كان به‌رده‌وام ده‌بن‪.‬‬ ‫بن����ار هیدایه‌ت‪ ،‬ئاوێن����ه‌‪ :‬جه‌الل‬ ‫جه‌وه����ه‌ر هه‌ڵس����وڕاوی دی����اری‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گ����ۆڕان به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس����تان دۆخ����ی په‌رله‌م����ان‌و‬ ‫حكوم����ه‌ت ئاس����ایی بكات����ه‌وه‌ به‌و‬ ‫مانایه‌ی سه‌رۆكی په‌رله‌مان بچێته‌وه‌‬ ‫په‌رله‌مان‌و وه‌زیره‌كان بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كانیان‪ ،‬ئه‌وا ده‌رگای گفتوگۆ‬ ‫دانه‌خراوه‌و كۆبونه‌وه‌و دانیشتنه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر كێشه‌كانی نێوانیان به‌رده‌وام‬ ‫ده‌بێت بۆ چاره‌سه‌ری پێویست‪.‬‬ ‫جه‌وهه‌ر وتیش����ی‪ ،‬ئه‌گ����ه‌ر ئه‌وانه‌‬ ‫نه‌كرێ����ت به‌هی����چ جۆرێ����ك ناچینه‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ پێنج قۆڵیه‌وه‌‪.‬‬

‫ئ����اراز محه‌م����ه‌د‪ ،‬ئاوێن����ه‌‪ :‬بەپێ����ی‬ ‫زانیاریەكانی ئاوێنە رۆژی یەكش����ەمە‬ ‫‪ ١٨‬تش����رینی یه‌ک����ه‌م‪ ،‬س����ه‌رجه‌م‬ ‫کارمه‌ندان‌و ئه‌ندامانی لق‌و ناوچه‌کانی‬ ‫پارت����ی دیموكرات����ی كوردس����تان‬ ‫له‌سنوری پارێزگای سلێمانی به‌سه‌ر‬ ‫یه‌که‌وه‌ دو موچه‌یان پێدراوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫دوای ئه‌و گ����رژی‌و ئاڵۆزیانه‌ دێت که‌‬

‫روبه‌ڕوی باره‌گاکانی پارتی بوه‌وه‌ له‌و‬ ‫ناوچانه‌دا‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی وت����ه‌ی یه‌کێ����ک له‌ئه‌ندام‬ ‫لقه‌کان����ی پارت����ی ب����ۆ ئاوێن����ه‌‪،‬‬ ‫ئاگادارکراونه‌ت����ه‌و‌ه که‌ بێن دو موچه‌‬ ‫وه‌ربگرن‪" ،‬له‌موچه‌ی هه‌ر مانگێکیش‬ ‫‪ 25‬هه‌زار دیناریان لێ بڕیوین"‪.‬‬ ‫وتەبێژی ئەنجومەنی سەركردایەتی‬

‫پارتی لەس����لێمانی‪ ،‬فارس نەوڕۆڵی‬ ‫س����ەبارەت بەوەرگرتن����ی دو موچە‬ ‫لەالیەن كادیرەكانی ئەو حیزبەوە بۆ‬ ‫ئاوێنە رایگەیاند "كادیرەكانی پارتیش‬ ‫خەڵكی ئ����ەم واڵتەن‪ ،‬ئەگەر خەڵكی‬ ‫چوار مانگە موچەی وەرنەگرتوە ئەوا‬ ‫كادیرەكانی پارتی پێنچ یان ش����ەش‬ ‫مانگە موچەیان وەرنەگرتوە"‪.‬‬

‫له‌ب����اره‌ی ئ����ه‌وه‌ی ده‌وترێ����ت ئه‌و‬ ‫کاره‌ وه‌ک پاداش����ت دراوه‌ پێی����ان‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ر ئ����ه‌و روداوان����ه‌ی به‌م‬ ‫دواییه‌ رویدا‪ ،‬نه‌ورۆڵی ده‌ڵێت "ئەوە‬ ‫قه‌ره‌ب����وی ئەوە غەدرەی����ە كە لێیان‬ ‫كراوە نەك مەكرەمەو پاداش����ت بێت‪،‬‬ ‫ئەوەش پەیوەندی بەهیچ دۆخێكەوە‬ ‫نی����ە لەدهۆك‌و هەولێری����ش دۆخەكە‬

‫وەهاب����وەو كادرەكانی پارتی قوربانی‬ ‫بون"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫"ئێمە خۆم����ان دەمانەوێت كە غەدر‬ ‫لەخۆم����ان بكەین تاوەك����و بتوانرێت‬ ‫موچەی خەڵكی بدرێت‪ ،‬ئێمە ئەوەش‬ ‫بەغەدر نازانی����ن و ئامادەین قوربانی‬ ‫بدەین"‪.‬‬

‫نێچیرڤان بارزانی به‌ئومێدی رێکه‌وتنێکی نوێ ده‌چێته‌ به‌غدا‬ ‫ئا‪ :‬عه‌لی عومه‌ر‬ ‫له‌دوای تێپه‌ڕینی نزیکه‌ی ‪ 10‬مانگ‬ ‫به‌سه‌ر رێکه‌وتنی نێوان هه‌رێم‌و‬ ‫به‌غداو شکستهێنانی ئه‌و رێکه‌وتنه‌‪،‬‬ ‫جارێکی دیکه‌ نێچیرڤان بارزانی‬ ‫سه‌رکردایه‌تی وه‌فدێک ده‌کات به‌ره‌و‬ ‫به‌غدا به‌ئومێدی رێکه‌وتنێکی دیکه‌‬ ‫که‌ هه‌رێم له‌و قه‌یرانه‌ قوڵه‌ داراییه‌‬ ‫ده‌ربهێنێت که‌ تێیکه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫سه‌فین دزه‌یی‪ ،‬وته‌بێژی حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند‬ ‫که‌ له‌به‌رنامه‌دا هه‌یه‌ س���ه‌ردانی به‌غدا‬ ‫بکرێ���ت‪" ،‬به‌اڵم هێش���تا به‌رواره‌که‌ی‬ ‫دیارینه‌کراوه‌"‪.‬‬ ‫دزه‌یی ئاش���کرای کرد که‌ مه‌به‌ستی‬ ‫س���ه‌ردانه‌که‌ کۆمه‌ڵێک بابه‌ته‌‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫"گفتوگۆ له‌باره‌ی ئ���ه‌و هاوپه‌یمانییه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌ی پێکهات���وه‌ له‌ئێران‌و‬ ‫سوریاو ڕوسیاو عێراق‌و باسکردنی ئه‌و‬ ‫دوا پێش���هاتانه‌و هه‌ماهه‌نگی زیاتر بۆ‬ ‫شه‌ڕی داعش"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا مه‌به‌س���تێکی دیک���ه‌ی‬

‫س���ه‌ردانه‌که‌ تاوتوێکردنی په‌یوه‌ندی‬ ‫نێ���وان هه‌ولێ���رو به‌غدایه‌‪ ،‬له‌س���ه‌رو‬ ‫هه‌موش���یانه‌وه‌ باس���کردنی پش���کی‬ ‫ک���ورد له‌بودجه‌ی عێراق که‌ به‌مدواییه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران ‪%17‬ه‌ک���ه‌ی‬ ‫په‌سه‌ندکردو ناردی بۆ په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫كاوە محەمەد ئەندامی لیژنەی نەوت‌و‬ ‫س���امانە سروش���تیەكان لەپەرلەمانی‬ ‫عێراق بەئاوێن���ەی ڕاگەیاند که‌ پێش‬ ‫ئەوەی پرۆژەیاس���ای بودجەی ساڵی‬ ‫‪ 2016‬بچێت���ە پەرلەم���ان‪ ،‬پێویس���تە‬ ‫حكومەت���ی هەرێم لەگ���ەڵ حكومەتی‬ ‫ناوەن���د رێكبك���ەون بۆ ئ���ەوەی ئەو‬ ‫رێكەوتنامەیە لەپرۆژەیاس���اكەدا جێی‬ ‫بكرێتەوە‪.‬‬ ‫كاوە محەم���ەد وتیش���ی "وەزی���ری‬ ‫نەوت���ی عێراق‪ ،‬ع���ادل عه‌بدولمه‌هدی‬ ‫پێی وتین که‌ قسه‌یان لەگەڵ مەسعود‬ ‫بارزانی ك���ردوەو بڕیاره‌ لەچەند رۆژی‬ ‫داهاتودا وەفدێكی هه‌رێم بێته‌ بەغدا بۆ‬ ‫گفتوگۆکردن له‌باره‌ی به‌ش���ه‌ بودجه‌ی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان"‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای مانگی کانونی یه‌که‌می‬ ‫‌ساڵی رابردودا به‌غدا رێکه‌وتنی له‌گه‌ڵ‬

‫هه‌رێم کردو دواتر بوە به‌شێک له‌یاسای‬ ‫بودجه‌ی ئه‌و س���اڵه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌وته‌ی‬ ‫وته‌بێژه‌ک���ه‌ی حکومه‌ت���ی هه‌رێم ئه‌و‬ ‫رێکه‌وتنه‌ "جێبه‌جێ نه‌کرا‪ ،‬له‌و کاته‌شدا‬ ‫هه‌رێم بڕیاریدا خۆی راسته‌وخۆ نه‌وت‬ ‫بفرۆشێت وه‌ک سه‌رچاوەی‌ داهات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت "به‌غ���دا نه‌یتوان���ی‬ ‫رێکه‌وتنه‌که‌ جێبه‌جێ بکات‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫کۆتایی مانگی ده‌یه‌‪ ،‬ده‌بوایه‌ تا ئێستا‬ ‫‪ 10‬ملیار دۆالر بۆ هه‌رێم بنێرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ته‌نها ‪ 2‬ملیار هاتوه‌"‪.‬‬ ‫دزه‌ی���ی ئه‌وه‌یش���ی راگه‌یان���د که‌‬ ‫گفتوگۆکانی ئه‌مجاره‌ی هه‌رێم‌و ناوه‌ند‬ ‫جی���اوازی ده‌بێ���ت‌و له‌روانگ���ه‌ی ئه‌و‬ ‫واقع���ه‌وه‌ ده‌بێت که‌ ئێس���تا هه‌یه‌‪" ،‬‬ ‫شاندی هه‌رێم که‌ ده‌ڕوات به‌مه‌به‌ستی‬ ‫رێکه‌وتن ده‌چێت‪ ،‬رێکه‌وتنێک هه‌ردوال‬ ‫س���ودمه‌ندبن‌و به‌رژه‌وه‌ن���دی هه‌ردوال‬ ‫پارێزراوبێ���ت‌و بتوان���ن جێبه‌جێ���ی‬ ‫بکه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ه‌ کورده‌ک���ه‌ی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌رانی عێراق پێیوایە سیاس���ەتی‬ ‫فرۆشتی نەوت بەس���ەربەخۆ لەالیەن‬ ‫حكومەت���ی هەرێم شكس���تی هێناوه‌‪،‬‬

‫"چونكە لەناوه‌ڕاس���تی مانگی ‪ 6‬ئەو‬ ‫بریارە دراو سەرۆكی حكومەتی هەرێم‌و‬ ‫وەزیری سامانە سروشتیەكان بەڵێنی‬ ‫ئەوه‌یاندا ئەگەر بێت‌و نەوت سەربەخۆ‬ ‫بفرۆشن‪ ،‬تاوەكو مانگی ‪ 9‬كە مانگێك‬ ‫پێش ئێس���تا دەكات‪ ،‬كێشەی موچەی‬ ‫فەرامانبەران چارەس���ەر بكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێش راگەیاندنی سیاسەتی فرۆشتنی‬ ‫نەوت بەسەربەخۆیی دو مانگ موچەی‬ ‫فەرمانبەران دواكەتبو‪ ،‬به‌اڵم ئێستا ‪4‬‬ ‫مانگ دواكەوتوە"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ئه‌وه‌ی ئای���ا گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌غ���دا مانای پاشه‌کش���ه‌ نییه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫ئابوریی���ه‌ س���ه‌ربه‌خۆیه‌ی حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌کات؟‬ ‫س���ه‌فین دزه‌ی���ی ده‌ڵێ���ت "نه‌خێر‪،‬‬ ‫سیاسه‌تی ئابوری سه‌ربه‌خۆ له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫پێناسەیه‌کی هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت واڵتانی‬ ‫س���ه‌رمایه‌داریش ئابوری سه‌ربه‌خۆیان‬ ‫نیی���ه‌‪ ،‬بونی ئ���ه‌و ش���ێوازه‌ ئابورییه‌‬ ‫وه‌ک کۆریای باشورو کوبات لێ دێت‪،‬‬ ‫ده‌بێت خ���ۆت داببڕیت له‌دنیا‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌ هه‌یه‌ داهاتی س���ه‌ربه‌خۆیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌غدا له‌باش���ترین حاڵه‌ت���دا بیناردایه‌‬

‫‪ 400‬ملی���ۆن دۆالر زیاتر نه‌بو‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌ هه‌رێم راس���ته‌وخۆ له‌نرخی نه‌وتی‬ ‫فرۆش���راو ده‌س���تی ده‌که‌وێت‪ ،‬خۆی‬ ‫ده‌دات ل���ه‌‪ 600‬ت���ا ‪ 700‬ملیۆن دۆالر‬ ‫له‌مانگێکدا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ئه‌و بڕیاره‌ی کاتی‬ ‫خۆیش���ی درا‪ ،‬هه‌ڵبژاردن بو له‌نێوان‬ ‫خراپ‌و خراپترین‪ ،‬چاوه‌ڕێی ره‌حمه‌تی‬ ‫به‌غدا بین بودجه‌ بنێرن یان نه‌ینێرن‪،‬‬ ‫یاخود ئه‌وه‌ی���ه‌ هه‌وڵی خۆت بده‌یت‌و‬ ‫شتێکت بێته‌ ده‌ست"‪.‬‬ ‫کاوه‌ محه‌م���ه‌د رایده‌گه‌یه‌نی���ت‬ ‫ک���ه‌ جێ���ی خۆیەتی هەم���و خەڵكی‬ ‫كوردستان گومان لەسیاسەتی نەوتی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان بك���ەن "چونكە‬ ‫رۆژان���ە لەهەرێمی كوردس���تان ‪650‬‬ ‫ه���ەزار بەرمیل نەوت رەوانەی دەرەوە‬ ‫دەكرێت كە ژمارەی دانیش���توانەكەی‬ ‫كەمترە ل���ە‪ 5‬ملیۆن‪ ،‬بەاڵم حكومەتی‬ ‫بەغ���دا رۆژانە ‪ 2‬ملی���ۆن‌و ‪750‬هەزار‬ ‫بەرمیل نەوت دەفرۆشێت كە ژمارەی‬ ‫دانیش���توانەكەی ‪ 30‬ملیۆن كەس���ە‪،‬‬ ‫به‌غدا ده‌توانێ���ت موچه‌ دابین بکات‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆ هه‌رێم ناتوانێت؟"‬

‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق ‪17%‬ی بودجەی هه‌رێمی په‌سه‌ندکرد‬ ‫به‌غدا به‌مه‌رج به‌شه‌بودجه‌ی هه‌رێم ڕه‌وانه‌ده‌کات‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق بودجه‌ی‬ ‫ساڵی ‪2016‬ی عێراقی په‌سه‌ندکردو‬ ‫تێیدا پشکی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫به‌‪ %17‬جێگیرکراوه‌‪ ،‬ئه‌ندامێکی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیش رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫که‌به‌غدا به‌مه‌رجی راده‌ستکردنی‬ ‫داهاته‌ناوخۆییه‌کانی هه‌رێم‬ ‫به‌حکومه‌تی ناوه‌ندی بودج ‌ه ڕه‌وان ‌ه‬ ‫ده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌ندام���ی لیژنه‌ی دارای���ی‌و ئابوری‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌ن���ی نوێن���ه‌ران‪ ،‬ئه‌حمه‌دی‬ ‫حاجی ره‌ش���ید به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند‬ ‫که‌تائێستا كورد ڕەزامەندی دەرنەبریوە‬ ‫بە ناردنی بڕی ‪ 550‬هەزار بەرمیل نەوت‬ ‫لەڕۆژێکدا‌و ڕه‌وانەكردنی بۆ بازارەكانی‬ ‫جیهان‌و خستنه‌س���ەر حس���ابی بانكی‬ ‫حكومەتی عێراقی‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه ده‌پرسێت ئایا ئێمه‬ ‫‌بگه‌ڕێین���ه‌و‌ه بۆ حکومه‌ت���ی عێراقی‪،‬‬ ‫یاخود به‌و دۆخه‌ی ئێس���تا رازی ببین‬ ‫ک���ه‌موچه‌ نییه‌له‌کوردس���تان‪" ،‬ئێمە‬ ‫بەدوای خۆش���گوزەرانی بۆ هاواڵتیانی‬ ‫كوردس���تاندا دەگەڕێی���ن‪ ،‬م���ن داوای‬ ‫س���ەربەخۆیی ئابوری بۆ كوردس���تان‬

‫دەك���ەم بەگ���ەڕان ب���ۆ كۆمپانی���ا‌و‬ ‫به‌ده‌س���تهێنانی داه���ات به‌ئەن���دازەی‬ ‫بوجەك���ەی بەدەس���تی دەهێنین ئەوە‬ ‫باش���ترە بۆ هەرێمی كوردستان بەاڵم‬ ‫بەمەرجێ���ك كۆمەڵێ���ك ش���ه‌فافیه‌ت‬ ‫پارێزراوبێت"‪.‬‬ ‫ئەشواق جاف‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانتاری‬ ‫عێراق لەفراكس���یۆنی پارتی دەربارەی‬ ‫بوج���ەی لە‪ %17‬هەرێمی كوردس���تان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "لە ‪ %17‬بوجەی‬ ‫هەرێم لەالیەن حکومه‌ت���ی بەغدادەوە‬ ‫دیاریك���راوەو پێویس���تە حكومەت���ی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان لەگەڵ حكومەتی‬ ‫عێراق���ی گفتوگ���ۆی له‌باره‌وه‌ب���كات‬ ‫حكومەت���ی عێراق���ی داوای لیژنەیەك‬ ‫دەكات ه���ەردوال قەرزەكانی���ان الی‬ ‫كێیەو كام الی���ان قەرزارن‌و حكومەتی‬ ‫هەرێم ڕۆژانە ‪ 550‬هەزار بەرمیل نەوت‬ ‫لەڕۆژێکدا ڕوانەبكات"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌پێیوای���ه‌ک���ه‬ ‫‌حكومەت���ی عێراقی بیان���و دەگرێت‌و‬ ‫"پێویستە وەفدێكی هەرێم له‌و باره‌یه‌وه‬ ‫‌بچێته‌ بەغدا"‪.‬‬ ‫ئەشواق جاف جەختیشی لەسەرئەوە‬ ‫كردەوە پێویس���تە هەرپێنج الیەنەكەی‬ ‫هه‌رێ���م بریاری ئەوە بدەن كە بچینەوە‬ ‫س���ەر حكومەتی عێراقی یان لەهەرێم‬

‫کێڵگه‌یه‌کی نه‌وت له‌کوردستان‬ ‫بمێننه‌وه‌"م���ن ناتوانم بڕیاری مانەوەی‬ ‫هەرێ���م ب���دەم بەس���ەربەخۆیی ی���ان‬ ‫بەگەڕان���ەوە بۆ حكومەت���ی ناوەندی‪،‬‬ ‫ئەوە دەبێت حیزبەكان بڕیاربدەن‪ .‬ئەو‬ ‫حیزبانەی دەڵێن ئاگامان لە ش���ەفافی‬ ‫نەوت نیە ڕاست ناكەن‪ ،‬گەر پرۆسەی‬ ‫هەناردەكردنی نەوت س���ەربەخۆ بوایە‬

‫وایان نەدەوت گەرئاگایان لە شەفافیی‬ ‫نەوت نیە بانەچنە سەر ڕاگەیاندنەكان‬ ‫ب���ا وازبێن���ن بابچن لەڕێگەی یاس���او‬ ‫دادگادا یەكالیی بكەنەوە"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌دی حاجی ڕەشید رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫که‌"ئێستایش���ی لەگەڵدابێ���ت ك���ەس‬ ‫نازانێت ئەو گریبه‌ستانه‌ی له‌كوردستان‬

‫دەربارەی ن���ەوت ده‌کرێن چۆن كراوەو‬ ‫چۆن دەفرۆشرێت‌و بەكێ‌دەفرۆشرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئه‌ندام���ه‌ی لیژن���ه‌ی دارای���ی‬ ‫ئاش���کرای ده‌کات که‌ئاگاداره‌له‌ته‌واوی‬ ‫فرۆش���تنی نه‌وتی حکومه‌تی عێراقیی‬ ‫به‌هه‌م���و ورده‌کارییه‌کانیی���ه‌وه‌‪" ،‬ئه‌و‬ ‫كۆمپانیایان���ه‌ی نه‌وته‌که‌ی���ان کڕیوه‌‪،‬‬

‫هه‌روه‌ها بڕه‌ک ‌هی‌و پاره‌که‌شی"‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم "هی���چ که‌س���ێک لەهەرێ���م‬ ‫نازانێت ن���ەوت بەكێ دەفرۆش���رێت‌و‬ ‫بەچەند دەفرۆش���رێت‌و كێ كریویەتی‪،‬‬ ‫لەقەرزا دراوەتەوە یاخود پارەی حازر‬ ‫وەرگیراوە؟ كەس ئەمانە نازانێت بۆیە‬ ‫هەرێمی كوردستان‌و خەڵكی گلەیی هەیە‬ ‫لە پارتی دیموكراتی كوردستان"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "لە ئێستادا مەجالی‬ ‫ئەوەمان نییە بڕیاربدەین لەسەر ئابوری‬ ‫س���ەربەخۆ لەهەرێم���ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ئەو الیەنانەی دەڵێ���ن بابگەڕێنەوە بۆ‬ ‫حكومەتی عێراقی واپێش���بینی دەكەن‬ ‫كە سەركەوتو نەبوین لەفرۆشتی نەوت‬ ‫بەشێوەیەكی شەفاف لەكوردستان"‪.‬‬ ‫ئەحم���ەدی حاج���ی ڕەش���ید‬ ‫ئاماژه‌به‌وه‌ش ده‌کات که‌نەوتی هەرێمی‬ ‫كوردس���تان بەكارهێنراوە بۆ "بابه‌تی‬ ‫سیاسیی‌و دادپەروەر نەبوین لەشەفافی‬ ‫داهات���ی ن���ەوت‪ ،‬پێداگ���ری پارت���ی‬ ‫دیموكراتی كوردستان هەر لەسەرەتای‬ ‫حكومەتەوە ڕون ب���و ئەوان وەزارەتی‬ ‫س���امانە سروش���تەكانیان دەوێت كە‬ ‫بریتییە لەقۆرخكردن���ی ئەو وەزارەتە‬ ‫بۆ پارتی‌و بۆ ئه‌وه‌ی ش���ەفافیەت لەم‬ ‫وەزارەت���دا دەرنەكەوێت دەس���تبگرن‬ ‫بەسەر سامانی هەرێمی كوردستاندا"‪.‬‬

‫حكومەتی ناوەند به‌بڕی ملیارێک دۆالر دەرمانی هەرێمی راگرتوە‬ ‫ئەندامێك���ی لیژن���ەی تەندروس���تی‬ ‫لەئەنجومەن���ی نوێنەران���ی عێ���راق‬ ‫ئاش���كرای دەكات بەه���ۆی كێش���ە‬ ‫سیاسیەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداوە‬ ‫وەزارەت���ی تەندروس���تی حكومەتی‬ ‫عێراق به‌بڕی ملیارێک دۆالر ده‌رمانی‬ ‫هه‌رێمی راگرتوه‌‪.‬‬ ‫زانك���ۆ س���ەردار‪ ،‬ئاوێنە‪:‬بەختی���ار‬ ‫ش���اوەیس پەرلەمانت���اری یەكێتی‬

‫لەئەنجومەن���ی نوێنەران���ی عێ���راق‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی رایگەیان���د "بڕی���ار بو‬ ‫وەزارەتی تەندروستی عێراق دەرمان‬ ‫بنێرێت بۆ هەرێمی كوردستان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تائێستا ئەم بڕیارە نەخراوەتە بواری‬ ‫جێبەجێ‌ كردنەوە‪ ،‬ئەمە پەیوەندی‬ ‫بەكێش���ەكانی نێ���وان هەولێ���رو‬ ‫بەغدادەوە هه‌یە"‪.‬‬ ‫شاوه‌یس ده‌ش���ڵێت "له‌وباره‌یه‌وه‌‬

‫لەوەزی���ری تەندروس���تی عێراق���م‬ ‫پرسیوە‪ ،‬دەڵێت ئێمە لەچوارچێوەی‬ ‫بەرنامەی خۆماندا بەشی هەرێممان‬ ‫ناردوە‪ ،‬بەاڵم لێرە كەسەیر دەكەیت‬ ‫ش���تەكە وانی���ەو بەپێچەوانەوەیە‪،‬‬ ‫دكت���ۆر رێك���ەوت‌و ئەوانیش دەڵێن‬ ‫وانیە‪ ،‬لەبەرئەوە هەس���ت دەكەیت‬ ‫ئەوانی���ش دەیانەوێ���ت موماتەڵەی‬ ‫پێوەبک���ه‌ن‌و دەیانەوێت كاتی پێوە‬

‫بكوژن"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌رمانانه‌ هی ماوه‌یه‌کی زۆره‌و‬ ‫تا ئێس���تا ره‌وانه‌ی هه‌رێم نه‌کراوه‌و‬ ‫نرخه‌که‌ی به‌ملیارێک دۆالر مه‌زه‌نده‌‬ ‫ده‌کرێت‪.‬‬ ‫وتەبێژی تەندروس���تی حكومەتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬د‪ .‬خالس ب���ۆ ئاوێنە رەتی‬ ‫كردەوە كە بەش���ە دەرمانی هەرێم‬ ‫راگیرابێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌ڵێ���ت "وەكو‬

‫پێش���تر دەرم���ان دەنێردرێت بەاڵم‬ ‫بەش بەشەو تا ئێستاش بەردەوامە‪،‬‬ ‫هەمیش���ە ئەو بەشەی كە دادەنرێت‬ ‫لەكۆتای���ی س���اڵدا كاری خۆم���ان‬ ‫دەكەی���ن بۆئ���ەوەی بزانی���ن چەند‬ ‫نێردراوە لەوەی كە پێویستە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو بڕەی كە دێت وەك پێویست نیە‬ ‫بەتایبەت لەئێستادا بەهۆی ئەو رێژە‬ ‫زۆرەی كە ئ���اوارە رویان لەهەرێمی‬

‫كوردس���تان ك���ردوە‪ ،‬دەب���و لەوە‬ ‫زیاترمان بۆبنێرن هەرچەندە تاوەكو‬ ‫ئێس���تا ئەو بڕە زیات���رە نەنێردراوە‬ ‫لەگەڵ بەش���ی پێویستی خۆمان كە‬ ‫بڕیارە س���ااڵنە دەرمان‌و پێداویستی‬ ‫پزیش���كی بنێردرێ���ت‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫دەتوانم بڵێم وەك سااڵنی پێشوترەو‬ ‫دەرمان دەنێرن‪ ،‬بەاڵم ئەو بڕە نییە‬ ‫كە پێویستە"‪.‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫پارتی له‌"یوسف محه‌مه‌د" خۆش نابێت‬

‫‪3‬‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا‪ :‬به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئاماده‌نین د‪.‬یوسف له‌سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان البده‌ین‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫پارتی رك‌و كینی ئاشكراو‬ ‫شاراوه‌ی خۆی به‌سه‌ر "د‪.‬یوسف‬ ‫محه‌مه‌د"دا ده‌ڕژێت‪ ،‬مه‌سعود بارزانی‬ ‫له‌په‌یامه‌كانیداو نێچیرڤان بارزانیش‬ ‫له‌وتاره‌ ته‌له‌فزیۆنه‌كانیدا‪ ،‬وه‌ك‬ ‫"سه‌رپێچیكار" له‌سه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫ده‌ڕوانن‪ ،‬پارتی له‌"د‪.‬یوسف محه‌مه‌د"‬ ‫خۆش نابێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی سوربو له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌نجامدانی كۆبونه‌وه‌ی‌ ‪23‬ی حوزه‌یران‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ زیاتر له‌ش���ه‌ش مانگ به‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌و س���ه‌رله‌به‌یانییه‌ی‌ به‌ه���اری‌ رابردودا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬كه‌ وه‌فدێكی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌م���ان له‌هه‌ولێره‌وه‌ به‌ره‌و مه‌س���یف‬ ‫به‌ڕێككه‌وتن تا له‌گه‌ڵ‌ بارزانی كۆببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژانه‌ش سه‌ڕه‌رای سه‌رقاڵی زۆربه‌ی‬ ‫خه‌ڵكی كوردستان به‌قه‌یرانی دارایی‌و بێ‬ ‫موچه‌یی‌و شه‌ڕی داعشه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫مه‌سه‌له‌ی كۆتایهاتنی ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫بارزانی له‌ریزی پێش���ه‌وه‌ی بایه‌خی هێزه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی هه‌رێم‌دا بو‪.‬‬ ‫كاتێك وه‌فدی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ بارزانی‌ داده‌نیش���ن‪ ،‬د‪.‬یوس���ف‬ ‫روده‌كات���ه‌ بارزان���ی‌‌و پێیده‌ڵێ���ت "كاك‬ ‫مه‌س���عود ب���ا ئێم���ه‌ نه‌ریتێ���ك بێنینه‌‬ ‫ئاراوه‌ كه‌ ئه‌ویش ده‌ستاوده‌س���ت كردنی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ هه‌مومان ده‌ڕۆین‌و‬ ‫به‌جێیده‌هێڵین پێویسته‌ به‌م نه‌ریته‌ كار‬ ‫بۆ نه‌وه‌كانی داهاتومان ئاسانتر بكه‌ین"‪.‬‬ ‫بارزان���ی‌ ك���ه‌ له‌كرۆك���ی‌ په‌یامه‌ك���ه‌‬ ‫تێده‌گات‪ ،‬به‌ب ‌ێ ئه‌وه‌ی‌ هه‌ڵوێستی‌ خۆی‌‬ ‫له‌و باره‌وه‌ یه‌كالیی‌ بكاته‌وه‌ كه‌ جارێكیتر‬ ‫خۆی‌ بۆ پۆس���تی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫كاندید ده‌كاته‌وه‌ یاخود نا‪ ،‬ده‌ڵێت "یاسا‬ ‫چی دانا من پابه‌ند ده‌بم پێوه‌ی"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "من هه‌ندێ���ك ئیعتباراتی‬ ‫حیزبی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ته‌وازونات هه‌یه‌‬ ‫ده‌بێت بیپارێزم"‪.‬‬

‫شه‌وێک به‌ر له‌‪23‬ی‬ ‫حوزه‌یران به‌رپرسان ‌ی‬ ‫پارتی‌ په‌نا ده‌به‌ن ‌ه‬ ‫به‌ر زمانی‌ هه‌ڕه‌شه‌‌و‬ ‫پێیده‌ڵێن "خوێنی خۆت‬ ‫له‌سه‌ر خۆت"‬ ‫به‌پێ���ی‌ س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئ���اگادار بۆ‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬پارت���ی‌ له‌مانگی‌ نیس���انه‌وه‌ تا‬ ‫مانگی‌ حوزه‌ی���ران خوازی���اری‌ ئه‌وه‌ بو‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ یاس���اییه‌وه‌ كارئاس���انی‌ ئه‌وه‌‬ ‫بكرێ���ت كه‌ بارزان���ی‌ جارێكیتر ده‌رفه‌تی‌‬ ‫بونه‌وه‌ به‌سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی‌ بۆ بڕه‌خسێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ناوه‌ڕاستی‌ حوزه‌یرانه‌وه‌ ده‌ركه‌وت‬ ‫سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان ئه‌م خواسته‌ی‌ ئه‌وان‬ ‫ناهێنێته‌دی‌‪.‬‬ ‫كات له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ پارت���ی‌ نه‌ب���و‪،‬‬ ‫رۆژ ب���ه‌ڕۆژ واده‌ی‌ كۆتایهاتن���ی‌ ماوه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‌ بارزانی‌ نزیك‌و نزیكتر‬ ‫ده‌ب���ۆوه‌‪ ،‬بارزان���ی‌ نیگه‌ران���ی‌‌و توڕه‌یی‌‬ ‫خ���ۆی‌ به‌رامبه‌ر به‌و‌ه نه‌ده‌ش���ارده‌وه‌ كه‌‬ ‫فراكسیۆنه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌‌و‬ ‫یه‌كگرت���و له‌په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫له‌به‌غ���داش به‌ب���ێ‌ پارت���ی‌ خه‌ریك���ی‌‬ ‫به‌یاننامه‌ ده‌ركردنن‌و به‌یاننامه‌كانیشیان‬ ‫ناكۆكه‌ له‌گه‌ڵ‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و هه‌ڵوێس���تی‌‬ ‫پارتیدا‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كه‌ سه‌باره‌ت به‌پرسی‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌ستور كۆده‌نگییه‌كیان‬ ‫له‌نێواندا دروس���تببو‪ ،‬له‌دی���دی‌ پارتی‌‌و‬

‫یه‌لتسن‌و حه‌سبوالتۆف‬

‫زۆرانباز ‌ی دو سه‌رۆكی‌ جێبه‌جێكردن‌و یاسادانان‬

‫یه‌ڵتسن‌و حه‌سبواڵتۆف‬

‫بارزانیه‌وه‌ ئه‌م یه‌كڕیزی‌‌و هاوهه‌ڵوێستیه‌ی‌ په‌رله‌مان���ه‌وه‌ (وات���ه‌ ‪23‬ی‌ حوزه‌یران)‪،‬‬ ‫یه‌كێت���ی‌‌و گ���ۆڕان‌و كۆم���ه‌ڵ‌‌و یه‌كگرتو به‌ب���ێ‌ ئه‌وه‌ی‌ جه‌عف���ه‌ر ئیمنكی‌ جێگری‌‬ ‫به‌جۆرێ���ك له‌"گه‌له‌كۆمه‌ك���ی‌و كوده‌تا" س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان ئیمزای‌ خۆی‌ بخاته‌‬ ‫سه‌ر ئه‌و پڕۆژه‌یاسایه‌‪.‬‬ ‫لێكده‌درایه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ جه‌غت له‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌ك���ه‌ پێیوایه‌ ئه‌م‬ ‫روانینه‌ی‌ پارتی‌ بۆ ئه‌م هاوهه‌وڵوێستییه‌ به‌درێژایی‌ ئه‌و رۆژه‌و تا به‌ره‌به‌یانی‌ ‪23‬ی‌‬ ‫كاتێك گه‌یش���ته‌ "خاڵی‌ مه‌ترس���ی‌"‪ ،‬كه‌ حوزه‌یران‪ ،‬په‌یتا په‌یتا زیاد له‌به‌رپرسێكی‌‬ ‫زانینیان د‪.‬یوسف له‌وه‌ سركتره‌ له‌الیه‌ن پارتی‌‌و الیه‌نه‌كانی‌ تریش له‌س���ه‌ر خه‌ت‬ ‫پارتییه‌وه‌ ده‌س���ته‌مۆ بكرێت‌و بچێته‌ ژێر ده‌بن بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ك���ه‌ی‌ ‪23‬ی‌‬ ‫باری‌ درێژكردنه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ حوزه‌یران دوابخرێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزانی���ه‌وه‌‪ ،‬به‌مه‌رجێ���ك باس���كردنی‌ بارزانی‌‌و فوئاد حس���ێن‌و ف���ازڵ‌ میرانی‌‌و‬ ‫كۆتایهاتنی‌ ماوه‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ بارزانی‌‪ ،‬چه‌ندین ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫ئه‌وسا‌و ئێس���تاش له‌ناو به‌شێكی‌ زۆری‌ پارتی‌‪ ،‬چه‌ند ئه‌مالو ئه‌وال ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ‌‬ ‫پارتیدا وه‌ك "هێڵی‌ سور" لێیده‌ڕوانرێت‪ .‬د‪.‬یوسفدا‪ ،‬هه‌ر له‌خه‌ڵك ناردنه‌وه‌ بۆ ماڵ‌و‬ ‫له‌حوزه‌یراندا‪ ،‬ئ���ه‌م قۆڵبادانه‌ی‌ نێوان ئۆفیسه‌كه‌ی‌ تا ده‌گات به‌پێشنیاری‌ پاره‌‬ ‫پارتی‌‌و چوار الیه‌نه‌كه‌ گه‌یش���ته‌ ترۆپك‪ .‬پێبه‌خشین‌و هه‌ڕه‌شه‌و چاو سوركردنه‌وه‌‬ ‫كاتێك له‌‪22‬ی‌ حوزه‌یراندا‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ نه‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫په‌رله‌مان به‌ئیمزای‌ د‪.‬یوس���ف محه‌مه‌دو هه‌وڵه‌كانیان بێس���ود ده‌بێت‪ ،‬سه‌ڕه‌رای‌‬ ‫فه‌خره‌دین قادر بڕیار درا هه‌ر سێ‌ پڕۆژه‌ هه‌مو ئه‌وانه‌ش س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان سور‬ ‫یاس���ای‌ هه‌مواری‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم ده‌بێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ له‌‪23‬ی‌ حوزه‌یراندا‬ ‫"گۆڕان‌و یه‌كێتی‌‌و ئیسالمیه‌كان" بخرێت ‌ه كۆبونه‌وه‌ ئه‌نجام بدرێت‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌پێی‌ سه‌رچاوه‌كه‌ كار ده‌گاته‌‬ ‫خش���ته‌ی‌ كاری‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ س���به‌ینێی‌‬

‫‪4‬ی‌ تشرینی‌ یه‌كه‌می‌ ‪ ،1993‬رۆژێك ‌ه‬ ‫له‌یاده‌وه‌ریی‌ روسه‌كاندا وه‌ك زرمه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫تۆپانه‌ ده‌زرنگێته‌وه‌ كه‌ ئه‌و به‌ره‌به‌یانیه‌‬ ‫به‌په‌رله‌مانی‌ روسیاوه‌ نران‪.‬‬ ‫بۆریس یه‌لتس���ن‪ ،‬س���ه‌رۆكی‌ روسیا‬ ‫له‌زۆرانبازییه‌ك���ی‌ گ���ه‌وره‌دا بو له‌گه‌ڵ‌‬ ‫رۆس�ل�ان حه‌س���بوالتۆفی‌ س���ه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌ماندا سه‌باره‌ت به‌پرسی‌ ده‌ستور‪.‬‬ ‫حه‌س���بوالتۆف‌و هه‌وادارانی‌ خوازیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ ب���ون كه‌ سیس���ته‌می‌ حوكمڕانی‌‬ ‫واڵت هاوشێوه‌ی‌ واڵتانی‌ ئه‌سكه‌نده‌ناڤیا‬ ‫په‌رله‌مان���ی‌ بێ���ت‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریش���دا‬ ‫یه‌لتس���ن‌و الیه‌نگران���ی‌ ده‌یانویس���ت‬ ‫سیس���ته‌می‌ حكومڕان���ی‌ هاوش���ێوه‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا سه‌رۆكایه‌تی‌ بێت‪.‬‬ ‫یه‌لتس���ن ب���ۆ یه‌كالكردن���ه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫پرس���ه‌‪ ،‬به‌فه‌رمانێك���ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫حه‌سبوالتۆفی‌ س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مانیش‬

‫ئه‌وه‌ی‌ هێنده‌ی‌ تر قینی‌ پارتی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌د‪.‬یوس���ف ئه‌س���تور كرد‪ ،‬س���ه‌رباری‌‬ ‫بڕیاری‌ پێنج الیه‌نه‌كه‌ له‌سه‌ر دواخستنی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ك���ه‌ی‌ ‪ 8/19‬ب���ۆ خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫پرۆژه‌یاس���اكانی‌ هه‌مواری‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬د‪.‬یوس���ف دیسان سور بو له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌نجامدانی‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌هۆی‌ كشانه‌وه‌ی‌‬ ‫چه‌ند په‌رله‌مانتارێكه‌وه‌ رێژه‌ی‌ یاسایشی‌‬ ‫ته‌واو نه‌كرد‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫كه‌ "د‪.‬یوس���ف وه‌ك به‌رهه‌ڵس���تكارێكی‌‬ ‫بونه‌وه‌ی‌ بارزانی‌ به‌سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌ڕوی‌‬ ‫یاساییه‌وه‌ به‌رجه‌سته‌ بو"‪.‬‬ ‫پێش خۆپیش���اندانه‌كانی‌ ئه‌مدواییه‌ی‌‬ ‫كوردستانیش‪ ،‬پارتی‌ له‌بیانو بو بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان ناچار بكات ئه‌و له‌و پۆس���ته‌ دور‬ ‫بخاته‌وه‌‪ ،‬خۆپیش���اندانه‌كان ئه‌و بیانوه‌ی‌‬ ‫یوسف محه‌مه‌د‬ ‫بۆ پارتی‌ ره‌خس���اند كه‌ ل���ه‌ڕۆژی‌ ‪12‬ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌ش���ێك له‌به‌رپرسانی‌ پایه‌به‌رزی‌ تش���رینی یه‌که‌مدا له‌پردێ‌ رێگه‌ له‌چونی‌‬ ‫پارتی‌ په‌نا ببه‌نه‌ به‌ر زمانی‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌‌و د‪.‬یوس���ف بۆ هه‌ولێر بگرن‌و به‌ڕاشكاوی‌‬ ‫پێیده‌ڵێن "ئه‌م���ه‌ بكه‌یت‪ ،‬خوێنی خۆت بڵێن "د‪.‬یوسف چیتر سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان‬ ‫نییه‌"‌و له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانیشیاندا به‌"سه‌رۆكی‌‬ ‫له‌سه‌ر خۆت"‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌نجام ‪23‬ی‌ حوزه‌ی���ران‪ ،‬پێشوی‌ په‌رله‌مان"ی‌ ناوببه‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌رباری‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ راگه‌یاندنه‌كان���ی‌‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ خواس���تی‌ پارت���ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ ب���ۆ پرۆژه‌كان���ی‌ هه‌م���وار پارتی���ش باس له‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن كه‌ "گۆڕان‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ یاسای‌ س���ه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێم‪ ،‬به‌مه‌رج ئاماده‌یه‌ د‪.‬یوس���ف له‌سه‌رۆكی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان به‌سه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌م���ان الب���دات‪ ،‬ب���ه‌اڵم س���ه‌رچاوه‌‬ ‫ئاگاداره‌ك���ه‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د كه‌‬ ‫د‪.‬یوسف محه‌مه‌د ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م كۆبونه‌وه‌ی���ه‌ ب���ه‌الی‌ پارتییه‌وه‌ "بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان به‌هیچ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫هێن���ده‌ هه‌ژێنه‌ر ده‌بێت ك���ه‌ هه‌فته‌یه‌ك ئاماده‌ نییه‌ د‪.‬یوسف له‌و پۆسته‌ البدات‪،‬‬ ‫ناخایه‌نێ���ت‪ ،‬مه‌س���عود بارزان���ی‌ ته‌نان���ه‌ت رۆژی‌ یه‌كش���ه‌ممه‌ی‌ رابردوش‬ ‫راگه‌یه‌ندراوێ���ك باڵوده‌كات���ه‌وه‌و ده‌ڵێت نه‌وشیروان مسته‌فا له‌له‌نده‌نه‌وه‌ له‌ڕێگه‌ی‬ ‫"ئ���ه‌وه‌ی‌ رۆژی‌ ‪ 2015/6/23‬له‌په‌رله‌مان ته‌له‌فون���ه‌وه‌ په‌یوه‌ن���دی‌ به‌د‪.‬یوس���ف‬ ‫رویدا‪ ،‬مه‌ترسییه‌ له‌سه‌ر بنه‌ماو پره‌نسیپی‌ محه‌مه‌ده‌وه‌ كردوه‌و ئه‌م پش���تیوانییه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ به‌سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان راگه‌یاندوه‌"‪.‬‬ ‫ته‌وافوق‌و سازان"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ س���ه‌رچاوه‌كه‌ "نه‌وش���یروان‬ ‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئه‌وه‌ی‌ رونك���رده‌وه‌ كه‌‬ ‫"ئیتر ل���ه‌م س���اته‌وه‌خته‌وه‌ الی‌ پارتی‌‪ ،‬مس���ته‌فا رێكخه‌ری‌ گش���تی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫د‪.‬یوس���ف گوناهێكی‌ ئه‌وه‌ن���ده‌ گه‌وره‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬د‪.‬یوس���فی‌ دڵنیا كردوه‌ته‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌هیچ شێوه‌و مه‌رجێك ئاماده‌ نابێت ئه‌و‬ ‫كردوه‌ لێخۆشبونی‌ بۆ نییه‌"‪.‬‬ ‫دوای‌ یه‌كه‌م كۆبونه‌وه‌ی‌ پێنج قۆڵییش له‌پۆستی‌ سه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان الببرێت"‪.‬‬

‫به‌بیان���وی‌ پێش���یلكردنی‌ ده‌س���تورو‬ ‫یاساوه‌‪ ،‬یه‌لتس���نی‌ له‌كارخست‌و خۆی‌‬ ‫وه‌ك تاكه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ ش���ه‌رعی‌ واڵت‬ ‫ناساند‪.‬‬ ‫خۆپیش���اندان‌و ئاڕاسته‌ی‌ روداوه‌كان‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ دو هه‌فته‌دا هه‌رچی‌ زیاتر توند‬ ‫بونه‌وه‌و س���ه‌ره‌نجام به‌ره‌و توندوتیژی‌‬ ‫په‌لیان كێشا‪ ،‬به‌ره‌به‌یانی‌ ‪3‬ی‌ تشرینی‌‬ ‫یه‌كه‌م‪ ،‬هه‌مو دونیا له‌ڕێگه‌ی‌ په‌خش���ی‌‬ ‫راسته‌وخۆی‌ كه‌ناڵی‌ ‪CNN‬ه‌وه‌ سه‌یری‌‬ ‫تۆپ ته‌قاندنی‌ ئ���ه‌و تانكانه‌یان ده‌كرد‬ ‫كه‌ لوله‌كانیان ئاڕاسته‌ی‌ بینا سپیه‌كه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ روس���یا كرد بو‪ ،‬بڵێس���ه‌ی‌‬ ‫ئاگرو دوكه‌ڵی‌ لێبه‌رز ده‌بۆوه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێ���واره‌ی‌ ئ���ه‌و رۆژه‌دا س���ه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و ئ���ه‌و په‌رله‌مانتاران���ه‌ی‌‬ ‫له‌په‌رله‌ماندا خۆیان حه‌شاردا بو خۆیان‬ ‫راده‌س���ت كرد‪ ،‬له‌و رۆژه‌وه‌ سیس���تمی‌‬ ‫حوكمڕانی‌ روسیا بو به‌سه‌رۆكایه‌تی‌‪.‬‬

‫په‌رله‌مانی روسیا ‪1993‬‬

‫پارتی‪ :‬یەكێتی لەهاوپەیمانێتی پارتی بكشێتەوە واتا لەبەرەكانی شەڕ كشاوەتەوە‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محەمەد‬ ‫ئەندامێكی سەركردایەتی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان رایدەگەیەنێت‬ ‫که‌ دانوستاندنەكان بۆ پێكهێنانی‬ ‫كابینەیەكی نوێی حكومەتی هەرێم‬ ‫زۆر جدییەتی پێدەدرێت بەاڵم "زۆر‬ ‫بەپەلەیی ناكرێت"‪ .‬هه‌روه‌ها ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ش ده‌کات که‌ یه‌کێتی ناتوانێت‬ ‫ده‌ستبه‌رداری هاوپه‌یمانیه‌تی پارتی‬ ‫ببێت‪.‬‬ ‫ف���ازڵ بەش���ارەتی‪ ،‬ئەندام���ی‬ ‫س���ەركردایەتی پارت���ی دیموكرات���ی‬ ‫كوردس���تان س���ەبارەت بەب���ژاردەی‬ ‫پارت���ی ب���ۆ دروس���تكردنی كابینەی‬ ‫نوێ���ی حكومەت به‌ئاوێن���ەی راگه‌یاند‬ ‫"بەرنامەی نوێی پارت���ی بۆ حكومەت‬ ‫یەكەم ش���ت بەرنامەی چاكس���ازییەو‬ ‫ئەم چاكس���ازییەش پێویستی بەهەمو‬ ‫الیەن���ە كوردس���تانیەكان‌و خەڵك���ی‬ ‫كوردس���تان‌و بەتاكی كوردس���تانیش‬

‫وەرگرتنی پۆستەكە بەاڵم ئامادەنەبون‬ ‫بۆ وەرگرتنی بەرپرسیارێتیەكەی"‪.‬‬ ‫بەدەس���تپێكردنی‬ ‫س���ەبارەت‬ ‫دانوس���تاندنەكانیش بۆ دروستكردنی‬ ‫كابین���ەی نوێ���ی حكوم���ەت‪ ،‬فازی���ڵ‬ ‫بەشارەتی وتی "بێگومان دانوستانەكان‬ ‫زۆر جدییەت���ی پێدەدرێ���ت ب���ەاڵم‬ ‫دانوستاندنەكانیش زۆر بەپەلە ناكرێت‬ ‫چونك���ە دەبێ���ت هەم���و الیەن���ەكان‬ ‫بگەڕێن���ەوە ب���ۆ رای س���ەركردایەتی‬ ‫خۆیان"‪.‬‬

‫هەیە چونكە دەبێت هەمومان كە باس‬ ‫لەچاكسازی‌و كەموكوڕی‌و گەندەڵیەكان‬ ‫دەكەین دەبێت هەمومان هاوكاربین بۆ‬ ‫پشتیوانی حكومەت بۆ ئەوەی بتوانێت‬ ‫چاكسازییەكانی بكات"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ل���ەم دۆخەدا س���ەلمێنرا‬ ‫ك���ە حكومەتی بنكەف���راوان نەیتوانی‬ ‫سەركەوتوبێت بەهۆی ئەو ئاژاوەگێڕییەی‬ ‫كە لەناو حكومەت‌و لەناو خەڵك‌و لەناو‬ ‫شەقام دروستكرا بەپلەی یەك لەالیەنی‬ ‫بەشێك لەبزوتنەوەی گۆڕانەوە"‪.‬‬ ‫لەبارەی ئ���ەوەی پارت���ی هەنگاوی‬ ‫سەبارەت بەوەی كە ئایا لەالی پارتی‬ ‫ب���ۆ دروس���تكردنی حكومەتێكی نوێ‬ ‫ناوە‪ ،‬فازیڵ بەش���ارەتی وتی "بێگومان ئەوە یەكالی���ی بۆتەوە كە لەحكومەتی‬ ‫بەپێی لێدوانەكانی س���ەرۆك وەزیران داهات���ودا گ���ۆڕان بەش���داری ناكات‪،‬‬ ‫پێداچونەوەی���ەك ب���ەو رێككەوتنانه‌ی بەش���ارەتی وت���ی "ئەو بڕی���ارە لەالی‬ ‫پێش���و دەكرێ���ت چونك���ە الیەنەكان پارتی یەكالبۆتەوە كە چیتر یوس���ف‬ ‫پابەندنەب���ون پێ���ی‌و هیچ كەس���ێك محەمەد س���ەرۆكی پەرلەم���ان نابێت‬ ‫ئامادەنەبو بەپێ���ی بەركەوتەی خۆی‌و بەاڵم هەتا ئێستا پارتی بڕیاری كۆتایی‬ ‫بەپێی ئەو بەركەوتەیەی كەپێی دراوە نەداوە كە گۆڕان لەحكومەت بەشداری‬ ‫پێنەكات"‪.‬‬ ‫كار لەحكومەتدا بكات"‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەوەی كە لەدانوستاندنەكاندا‬ ‫وتیشی "الیەنەكان هەڵپەیان دەكرد بۆ‬

‫پارتی دەچێت���ە الی گۆڕانیش‪ ،‬فازیڵ‬ ‫بەش���ارەتی وت���ی "پێموای���ە پارت���ی‬ ‫بەرنام���ەی ئ���ەوەی هەی���ە كەپێ���ش‬ ‫ئەوەی لەگەڵ گۆڕان دابنیشێت لەگەڵ‬ ‫الیەنەكانی دیكە دادەنیش���ێت‌و ئەگەر‬ ‫لەگەڵ ئەوان گەیش���تە ئەنجام ئەوكات‬ ‫دیارنییە كە لەگەڵ گۆڕان دانوستاندن‬ ‫دەكات یان نا"‪.‬‬ ‫سەبارەت بەروانینیان بۆ هەڵوێستی‬ ‫یەكێت���ی نیش���تیمانی كوردس���تان‌و‬ ‫گریمانەی ئەوەی یەكێتی دەستبەرداری‬ ‫هاوپەیمانێت���ی پارت���ی بێ���ت‪ ،‬فازیڵ‬ ‫بەش���ارەتی وتی "یەكێتی بەدەس���ت‬ ‫خۆی نیی���ە‌و ناتوانێ‌ دەس���تبەرداری‬ ‫هاوپەیمانێت���ی پارت���ی بێ���ت چونكە‬ ‫پارت���ی‌و یەكێتی بەرپرس���یارێتییەكی‬ ‫مێژویی‌و نەتەوەیی‌و نیش���تیمانی ئەم‬ ‫واڵتەیان لەسەرە"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "یەكێت���ی لەهاوپەیمانێتی‬ ‫پارتی بكش���ێتەوە وات���ه‌ لەبەرەكانی‬ ‫شەڕ كش���اوەتەوە‪ ،‬لەحكومەتی هەرێم‬ ‫كشاوەتەوە‌‪ ،‬لەپڕۆسەی سیاسی هەرێم‬

‫كشاوەتەوە‌و هەرەس بەسەر حكومەت‬ ‫دەهێنێت"‪.‬‬ ‫بەشارەتی لەو بڕوایەدایە كە "فیكرێكی‬ ‫دەوڵەمەندی قوڵی بەرپرسیارانە لەناو‬ ‫خەڵكی یەكێتی هەیە ئەگەرچی دەنگی‬ ‫ناڕەزایەتیشیان هەبێت بەاڵم ئەو فیكرە‬ ‫بەرپرسیارانەیە لەناو یەكێتیدا هەیە رێ‌‬ ‫بەوە نەدات كە باڵێك یان خەڵكێك لەناو‬ ‫یەكێتیدا بیەوێت خەڵكی كوردس���تان‬ ‫یان یەكێتیش توشی ئیحراجیەك بكات‬ ‫كە دواتر ببێتە هەرەس���ێكی گەورەی‬ ‫سیاسی لەسەریان"‪.‬‬ ‫سەبارەت بەهەڵوێست‌و وەاڵمدانەوەی‬ ‫الیەنە ئیس�ل�امیەكان بۆ بەشداریكردن‬ ‫لەحكومەتی داهاتو‪ ،‬فازیڵ بەش���ارەتی‬ ‫وت���ی " یەكێ���ك ل���ەو الیەنان���ەی كە‬ ‫بەجدییەت لەن���او حكومەتی داهاتوی‬ ‫هەرێم بەشدار دەبێت‌و بەشداری دەكات‬ ‫یەكگرتوی ئیسالمی كوردستانە لەگەڵ‬ ‫الیەنەكانی ت���ر پارتی لەكۆبونەوەدایە‌و‬ ‫ج���ارێ‌ نازان���م ئەنجامەك���ەی چ���ۆن‬ ‫دەبێت"‪.‬‬

‫یەكێتی بەدەست‬ ‫خۆی نییە‌و ناتوانێ‌‬ ‫دەستبەرداری‬ ‫هاوپەیمانێتی پارتی بێت‬ ‫چونكە پارتی‌و یەكێتی‬ ‫بەرپرسیارێتییەكی‬ ‫مێژویی‌و نەتەوەیی‌و‬ ‫نیشتیمانی ئەم‬ ‫واڵتەیان لەسەرە‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‪ :‬بارزانی سه‌رۆكێكی ماوه‌ به‌سه‌رچوه‌‬ ‫دیمانه‌‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ له‌م گفتوگۆیه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "بارزانی سه‌رۆكێكی ماوه‌‬ ‫به‌سه‌رچوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێتی نیش���تمانی كوردستان‬ ‫چۆن هه‌ڵسوكه‌وت له‌گه‌ڵ ئه‌م بارودۆخه‌دا‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬ئێمه‌ لێكدانه‌وه‌مان‬ ‫به‌وجۆره‌ی���ه‌ ك���ه‌ هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫پێویس���تی به‌گێڕان���ه‌وه‌ی‌ متمانه‌ی���ه‌ بۆ‬ ‫نێوان الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی ڕابردو‪ ،‬متمان���ه‌ له‌نێوان الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌كان توش���ی كێشه‌ بو‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌رێمی كوردستان پێویستی به‌گێرانه‌وه‌ی‌‬ ‫متمانه‌یه‌‪ ،‬پێویس���تی به‌وه‌ هه‌یه‌ تا ساڵی‬ ‫(‪ )2017‬بناغه‌یه‌ك���ی ن���وێ دابنرێت بۆ‬ ‫كاركردن ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر پارتی له‌ئێستادا كابینه‌ی‌‬ ‫نوێ���ی حكوم���ه‌ت پێكبهێنێ���ت یه‌كێتی‬ ‫به‌شداری تێدا ده‌كات؟‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‪ :‬هه‌رێمی كوردستان‬ ‫پێویس���تی به‌كابین���ه‌ی نوێ نی���ه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫كابینه‌ی���ه‌ی ئێس���تا هه‌ی���ه‌ كابینه‌یه‌كی‬ ‫ش���ه‌رعییه‌‪ ،‬ش���ه‌رعیه‌تی له‌په‌رله‌مان���ی‬ ‫كوردستان وه‌رگرتوه‌‪ ،‬پێویسته‌ به‌رده‌وام‬ ‫بێت تا س���اڵی (‪ )2017‬به‌و پێكهاته‌یه‌ی‬ ‫ئێستا پێكیهێناوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌ناو یه‌كێتییدا دو ئاڕاس���ته‌‬ ‫به‌دیده‌كرێ���ت مه‌كته‌ب���ی سیاس���یی‌و‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی كه‌ بڕیاره‌كان���ی یه‌كتری‬ ‫ناخوێننه‌وه‌ تا چه‌ند ڕاسته‌؟‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬دوركه‌وتنه‌وه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بان���ی له‌گۆڕه‌پانی سیاس���ی كارێكی‬ ‫خراپی له‌سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌كانی ناو یه‌كێتی‬ ‫هه‌بو‪ ،‬به‌شێكی زۆری ئه‌و كێشانه‌ی‌ ئێستا‬ ‫له‌ن���او یه‌كێتییدا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر تاڵه‌بانی‬ ‫بیتوانیایه‌ به‌رده‌وام بێت له‌سه‌ر كاركردن‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ كێش���ه‌كانی ناو یه‌كێتی به‌م‬ ‫جۆره‌ نه‌ده‌بو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬یه‌كێتی به‌رژه‌وه‌ن���دی زۆری‬

‫له‌گه‌ڵ پارتی هه‌یه‌و خاڵی هاوبه‌شیش���ی‬ ‫زۆره‌ له‌گ���ه‌ڵ گۆڕان‪ ،‬ل���ه‌م گۆڕانكارییان ‌ه‬ ‫پشتگیری كام الیه‌ن ده‌كه‌ن؟‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬له‌هه‌نگاوه‌كانی‬ ‫پێكهێنان���ی حكوم���ه‌ت له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬بۆچونمان ئه‌وه‌یه‌ پێویست‬ ‫ن���اكات قه‌یرانێك���ی دیك���ه‌ له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان دروستبكه‌ین‪ ،‬چونكه‌ چه‌ندین‬ ‫قه‌یرانمان هه‌یه‌‪ ،‬دروستكردنی هه‌ر كابینه‌‬ ‫ی���ا حكومه‌تێك���ی ت���ر‪ ،‬قه‌یرانێكی تر بۆ‬ ‫هه‌رێم دروس���تده‌كات‪ ،‬یه‌كێتی په‌یوندی‬ ‫گونج���اوی له‌گه‌ڵ پارتی‌و گۆڕانیش هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان كاتدا بۆچونی جیاوازیشی له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ردوكیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویس���ته‌ هێزی‬ ‫یه‌ك��� ‌هم‌و دوهه‌م‌و س���ێهه‌می كوردس���تان‬ ‫له‌م حكومه‌ت���ه‌دا بمێننه‌وه‌ واته‌ یه‌كێتی‌و‬ ‫پارت���ی‌و گ���ۆڕان پێویس���ته‌ له‌حكومه‌تی‬ ‫ئێستا بمێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌ك نزیكی له‌كام الیه‌ن نزیكترن‬ ‫له‌بیرو بۆچون‌و خاڵی هاوبه‌شدا؟‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬له‌مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ یاس���ای ژم���اره‌ یه‌كی‬ ‫س���اڵی (‪ ،)2005‬بۆ ش���ێوه‌ی ده‌ربازبون‬ ‫له‌م قه‌یرانه‌ی‌ ئێستا هه‌رێمی كوردستانی‬ ‫تێكه‌وت���وه‌‪ ،‬یه‌كێت���ی له‌س���ێ حزبه‌كه‌‬ ‫(گۆڕان‌و یه‌كگرت���وو كۆمه‌ڵ) نزیكه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫روانگه‌یه‌وه‌ هاوپه‌یمانێت���ی چوارقۆڵیمان‬ ‫پێكهێناوه‌‪ ،‬له‌مه‌سه‌له‌ی سیاسه‌تی گشتی‬ ‫هه‌رێم���دا بۆچون���ی هاوبه‌ش���مان له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی���دا هه‌بێ���ت‪ ،‬به‌ڕه‌چاوكردنی ئه‌وه‌ی‌‬ ‫خاڵ���ی جیاوازیش���مان له‌زۆر مه‌س���ه‌له‌دا‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێتوایه‌ جارێكی تر كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫پێنج قۆڵی ئه‌نجام بدرێت‌و گۆڕان‌و پارتی‬ ‫له‌سه‌ر مێزێك به‌یه‌كه‌وه‌ دابنیشن؟‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬له‌نۆهه‌می���ن‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ پێنج قۆڵی���دا چوار الیه‌نه‌كه‌‬ ‫هه‌ڵپه‌س���اردنی كۆبونه‌وه‌ی پێنج قۆڵیان‬ ‫راگه‌یان���د‪ ،‬چون���ه‌ س���ه‌ر ئه‌و ب���اوه‌ڕه‌ی‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌كان هی���چ ئه‌نجامێكی ئه‌رێنی‬ ‫لێناكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌‬ ‫نی���ه‌ كه‌ هی���چ ده‌رفه‌تێك بۆ دانیش���تنی‬ ‫ئه‌و پێن���ج الیه‌نه‌ نه‌مابێ���ت‪ ،‬هه‌ركاتێك‬

‫له‌ساڵی ‪2013‬ه‌وه‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‬ ‫سه‌رۆكێكی‬ ‫هه‌ڵبژێردراوی نیه‌‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‬ ‫ده‌رفه‌تێك���ی گونج���او هاته‌ پێش���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫الیه‌ن���ه‌كان ده‌توانن پێكه‌وه‌ دابنیش���ن‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پارت���ی به‌ده‌ركردن���ی گۆڕان‬ ‫له‌حكومه‌تدا‪ ،‬كارێكی باش���ی كرد یاخود‬ ‫خراپ؟‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‪ :‬ئه‌وه‌ی پارتی كردی‬ ‫كارێكی گونجاو نه‌بو بۆ هه‌رێمی كوردستان‪،‬‬ ‫گیانی پاراستنی ئاشتی كۆمه‌اڵیه‌تی نیه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وه‌ په‌یوه‌سته‌ به‌پارتییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ من ئاگاداربم له‌س���ه‌ر‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی‌ قه‌یرانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‌و شێوه‌ی به‌ڕێكردنی واڵت‪ ،‬كه‌‬ ‫تێڕوانینی پارتی‌و گۆڕان له‌یه‌ك دوره‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دو س���اڵه‌ی كه‌ پێكه‌وه‌بون له‌حكومه‌ت‪،‬‬ ‫نه‌یانتوان���ی ب���ه‌رده‌وام ب���ن له‌س���ه‌ری‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ بوه‌ هۆی ئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و دوالیه‌نه‌‬ ‫كێش���ه‌ له‌نێوانیان دروس���تبێت‪ ،‬هه‌وڵی‬ ‫ئێم���ه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌و دوالیه‌نه‌ هه‌رچۆنێك‬ ‫بێ���ت درێ���ژه‌ به‌په‌یوه‌ندییه‌كانیان بده‌ن‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی حكومه‌تێكی یه‌كگرتودا‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پارتی یه‌كێت���ی تۆمه‌تباركرد‬ ‫به‌وه‌ی له‌به‌یاننامه‌كه‌ی‌ مه‌كته‌بی سیاسی‪،‬‬ ‫پشتگیری بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیان كردوه‌؟‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬تاك���ه‌ رێكه‌وتن‬ ‫ك���ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كان���ی یه‌كێت���ی‌و پارتی‬ ‫رێكخس���توه‌‪ ،‬رێكه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیژییه‌‪،‬‬ ‫به‌دڵنیایی���ه‌وه‌ به‌ش���ێكی زۆری ئ���ه‌م‬ ‫رێكه‌وتننامه‌ی���ه‌ به‌درێژای���ی س���اڵه‌كانی‬ ‫راب���ردو جێبه‌جێنه‌ك���راوه‌‪ ،‬له‌ئێستاش���دا‬ ‫رێكه‌وتننامه‌ی‌ ستراتیژی نێوان یه‌كێتی‌و‬ ‫پارت���ی له‌هه‌لومه‌رجێك���ی تایبه‌تدای���ه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ن���دی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ گ���ۆڕان‌و دو‬ ‫پارته‌ ئیس�ل�امیه‌كه‌ی‌ ت���ر‪ ،‬هاوبۆچونیه‌‬ ‫له‌سه‌ر ش���ێوه‌ی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ یاسای‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم���ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ یاس���ای س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫كۆكه‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌وچ���وار حزبه‌یه‌(یه‌كێتی‌و‬ ‫گ���ۆڕان‌و یه‌كگرتو و كۆم���ه‌ڵ)‪ ،‬به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌پارتی دیموكراتی كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان‬ ‫مه‌س���عود بارزانی وه‌ك سه‌رۆكی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ده‌زانێت؟‬

‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬به‌دڵنیایی���ه‌و‌ه‬ ‫بۆچونمان جیاوازه‌ له‌گه‌ڵ بۆچونی پارتی‪،‬‬ ‫له‌ساڵی (‪)2013‬ه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێمی كوردستان‬ ‫س���ه‌رۆكێكی هه‌ڵبژێ���ردراوی نیه‌‪ ،‬له‌ڕوی‬ ‫یاس���اییه‌وه‌ ئه‌گه‌ر ته‌ماشا بكه‌ین بارزانی‬ ‫پاش كۆتایی‌ هاتنی ماوه‌ی س���ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫نه‌ له‌الیه‌ن گه‌له‌وه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬نه‌‬ ‫له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫پراگماتیك���ی كارم���ان ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌‬ ‫نكوڵی له‌وه‌ ن���اكات كه‌ ویالیه‌تی بارزانی‬ ‫له‌(‪)8/19‬ه‌وه‌ كۆتایی هاتوه‌و ماوه‌كه‌ی‌‬ ‫بۆدرێژكراوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ هه‌لومه‌رجێكی‬ ‫تایبه‌ت دێنێته‌ ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌قۆناغی‬ ‫بۆشایی یاساییدا ده‌ژین‪ ،‬ره‌نگه‌ به‌مجۆره‌‬ ‫گوزارشتی لێبكرێت كه‌ ئه‌مه‌ دان پێدانانه‌‬ ‫به‌ناشه‌رعیه‌تی سه‌رۆكی هه‌رێم‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ئه‌و بۆش���ایی یاس���اییه‌ كۆتایی پێبێنین‪،‬‬ ‫رونتریش بڵێم لێدوانێكی ره‌فعه‌ت عه‌بدواڵ‬ ‫ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتی هه‌یه‌‬ ‫كه‌ ده‌ڵێت مانه‌وه‌ی‌ بارزانی له‌پۆسته‌كه‌ی‌‬ ‫نایاس���ییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا ئه‌گ���ه‌ر مانه‌وه‌ی‌‬ ‫بارزانی له‌ده‌س���ه‌اڵتدا جێی پرسیار بێت‪،‬‬ ‫كه‌واته‌ ئه‌و حكومه‌ته‌ی‌ ئه‌و رایده‌سپێرێت‌و‬ ‫پێكده‌هێنرێت ئه‌ویش جێگه‌ی‌ پرسیاره‌‪ ،‬له‌م‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌ی‌ ئێستای هه‌رێمی كوردستان‬ ‫دو دامه‌زراوه‌ په‌ك���ی كه‌وتوه‌‪ ،‬یه‌كێكیان‬ ‫په‌رله‌مان‌و ئه‌وه‌ی‌ تریش س���ه‌رۆكایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی���ه‌ك الی پارت���ی هه‌ی���ه‌ بۆ‬ ‫زیادكردنی قه‌یرانه‌كان‪ ،‬له‌ئێستادا بارزانی‬ ‫سه‌رۆكێكی ناهه‌ڵبژێردراوه‌‪ ،‬نه‌ په‌رله‌مان‬ ‫هه‌ڵیبژاردوه‌و له‌هه‌مان كاتدا ماوه‌كه‌شی بۆ‬ ‫درێژ نه‌كردۆته‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫راسته‌وخۆو له‌هه‌ڵبژاردنێكی ئازادا‪ ،‬له‌پاش‬ ‫هه‌ڵبژاردنی(‪ )2009‬هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌واته‌ بارزانی س���ه‌رۆكێكی ماوه‌ كۆتایی‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬هۆكاره‌كه‌شی بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫به‌پێی یاسای ژماره‌یه‌كی ساڵی (‪،)2009‬‬ ‫دو ویالیه‌تی خۆی ته‌واو كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬بڕیار وا ب���و یه‌كێتی كۆنگره‌‬ ‫ئه‌نجامبدات به‌اڵم نه‌كراو بڕیارێك هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و بابه‌ته‌؟‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬هی���چ كاتێك���ی‬ ‫دیاریكراو نیه‌ بۆ به‌س���تنی كۆنگره‌‪ ،‬به‌اڵم‬

‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ ده‌بێت كۆنگره‌ ببه‌س���تین‪،‬‬ ‫پێویستمان به‌ده‌رفه‌تێكی گونجاوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ك كه‌س كێ له‌ناو مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسی بڕیارده‌ره‌؟‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬له‌س���ه‌رده‌می‬ ‫مام ج���ه‌الل‪ ،‬به‌پێ���ی په‌ی���ڕه‌وی ناوخۆ‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتێكی زۆر دراب���و به‌س���كرتێری‬ ‫گش���تی ده‌یتوانی خ���ۆی بڕیار له‌س���ه‌ر‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ چاره‌نوسس���ازه‌كان ب���دات‌و‬ ‫پاش���ان له‌مه‌كته‌بی سیاسی باسی بكات‌و‬ ‫بكرێ���ت به‌بڕی���اری مه‌كته‌ب سیاس���ی‪،‬‬ ‫ئێس���تا تاكه‌كه‌س له‌ناو یه‌كێتی ناتوانێت‬ ‫بڕیار له‌سه‌ر مه‌س���ه‌له‌كان بدات‪ ،‬یه‌كێتی‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌ك���ی هه‌ی���ه‌‪ ،‬پێ���ی ده‌وترێت‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسی‪ ،‬بڕیاره‌كان له‌وێ گه‌اڵڵه‌‬ ‫ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌وه‌ی كه‌ په‌یوه‌ندی به‌پرسێكی‬ ‫چاره‌نوسسازه‌وه‌ هه‌بێت ده‌بێت بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ناو مه‌كته‌بی سیاسیی دو باڵی‬ ‫جی���اواز هه‌یه‌ كه‌ به‌باڵی هێ���رۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌دو باڵی كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و به‌رهه‌م‬ ‫ساڵح ناسراون‪ ،‬ناكۆكیه‌كانی ئه‌و دو باڵه‌‬ ‫گه‌یشتۆته‌ كوێ؟‬ ‫فه‌ری���د ئه‌سه‌س���ه‌رد‪ :‬ده‌مێكه‌ توش���ی‬ ‫په‌یدابونی باڵ���ه‌كان بوین له‌ناو یه‌كێتیدا‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می مام جه‌اللیش چه‌ند باڵێك‬ ‫هه‌ب���و‪ ،‬له‌هه‌ندێ���ك قۆناغ���دا به‌ش���ێك‬ ‫له‌باڵ���ه‌كان چون���ه‌ ده‌ره‌وه‌و هه‌ندێكیان‬ ‫له‌ناو یه‌كێتیدا مان���ه‌وه‌‪ ،‬خه‌ریكه‌ خۆمان‬ ‫ده‌گونجێنی���ن له‌س���ه‌ر مه‌س���ه‌له‌ی بونی‬ ‫باڵه‌كان‪ ،‬كارێكی واده‌كه‌ین بونی باڵه‌كان‬ ‫نه‌بێته‌ هۆی تێكچونی شیرازه‌ی‌ یه‌كێتی‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نه‌توانین كۆتایی به‌بابه‌تی باڵباڵێن‬ ‫بێنین‪ ،‬ئ���ه‌وا تاكه‌ ده‌رف���ه‌ت ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫خۆمان بگونجێنین‪ ،‬هه‌مو ملمالنێكان له‌ناو‬ ‫حزبدا به‌شێكی په‌یوه‌ندی به‌بیروبۆچونی‬ ‫سیاس���ییه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌ش���ێكی په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و پاره‌وه‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬زۆرجاریش‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌هه‌ردوكیانه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬نكوڵیش‬ ‫له‌بونی ئه‌و بااڵنه‌ ناكه‌م‪ ،‬چونكه‌ ده‌مێكه‌‬ ‫هه‌س���تی پێكراوه‌و خه‌ڵ���ك هه‌موی به‌وه‌‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر بڵێم یه‌كێتی هیچ باڵێكی‬ ‫تیا نیه‌ دوره‌ له‌راستیه‌وه‌‪.‬‬

‫حاجی ئەحمەدی‪ :‬هەرچی زوتر مەسەلەی سەرۆکایەتی هەرێم چارەسەر‬ ‫نەکرێ‪ ،‬تەواوی دەستکەوتەکانی باشوری کوردستان دەکەونە مەترسیەوە‬ ‫ئا‪ :‬فەرمان خێاڵنی ـ برۆکسل‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ئارام کەریم‬ ‫حاجی ئەحمەدی هاوسەرۆکی پارتی‬ ‫ژیانی ئازادی کوردستان‪ -‬پژاک‪ ،‬پیاوێک‬ ‫کە تاڵەکانی موی سەری لەخەباتی‬ ‫نەتەوەیی سپیکردوە‪ .‬کاتێک لەگەڵ‬ ‫ئەو ئاخاوتن دەکەیت هەست بەئومێد‬ ‫دەکەیت‪ ،‬ئەو پیاوێکی واقیعبین‌و‬ ‫کراوەو لەڕوە‌و یەکێکە لەو نوخبە‬ ‫سیاسیانەی کورد کە رەخنەی خۆیشی‬ ‫دەکات‪ ،‬ئەو له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "پێویستە دادگایی بکرێم‬ ‫لەسەر شکستەکانی کورد بەتایبەت‬ ‫لەکوردستانی رۆژهەاڵت‪ ،‬چونکە منیش‬ ‫یەکێک بوم لەسەرکردەکانی شۆڕش لەو‬ ‫پارچەیەی کوردستان"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬رەوش���ی کورد لەئێستادا چۆن‬ ‫دەبینیت؟‬ ‫حاجی ئەحمەدی‪ :‬گەلی کورد س���ەدەی‬ ‫نۆزدەهەم‌و بیس���تەمی بەناو ئاگرو ئاسن‌و‬ ‫فرمێس���کدا‪ ،‬بەنێو ژێنۆسایدی ئەتاتۆرک‪،‬‬ ‫بەملیۆن���ان ک���ۆڕەو و ئ���اوارەی واڵتان‪،‬‬ ‫ئەنفال‪ ،‬هەڵەبجە‪ ،‬بەسەدان هەزار شەهید‬ ‫دەربازک���رد‪ ،‬کۆڵ���ی ن���ەداو بەرخۆدانی‬ ‫کردو خۆی گەیاندە س���ەدەی بیستویەک‪.‬‬ ‫زۆرجار بەزی‪ ،‬بەاڵم دانەبەزی‌و تەس���لیم‬ ‫نەبو‪ ،‬لەئاکام���دا فێربو کاتێک دەکەوێت‪،‬‬ ‫هەستێتەوە‪ ،‬هەر نەکسەو شکستێک کوردی‬ ‫هەنگاوێک هێناوەتە پێشەوە‪ ،‬ئیتر کورد تا‬ ‫رادەیەک هۆش���یاربۆتەوە‪ ،‬کە لەهەڵەکانی‬ ‫دەرس وەربگرێ‪ ،‬ئەوەش بۆتە هۆی ئەوەی‬ ‫ئیت���ر دەرەبەگ‌و ش���ێخ‌و مەالو س���ەرۆک‬ ‫عەش���یرەت‪ ،‬یان ماڵباتێک ناتوانن خۆیان‬ ‫بەسەر چارەنوسی گەلی کوردا بسەپێنن‪.‬‬ ‫ئیتر کورد خەبات���ی ڕزگاریخوازی بەپێی‬ ‫زانستی سیاسی مۆدێرن بەڕێوەدەبات‪ ،‬کە‬ ‫نمونەکەی لەباکورو ڕۆژئاوای کوردس���تان‬ ‫لەبەرچ���اوە‪ ،‬دەس���تکەوتی گ���ەورەی‬ ‫بەدەس���تهێناوە‪ .‬گەورەترین دەستکەوتی‬ ‫مێژوی���ی ک���ورد دامەزراندنی ‪Med Tv‬‬ ‫تەلەڤیزیۆن‌و مێدی���ای کوردی‪ ،‬پارلەمانی‬

‫ک���ورد ل���ەدەرەوەی واڵت‪ ،‬پێکهێنان���ی‬ ‫کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫هێزێکی پاراس���تنی ئەوتۆ کە زلهێزەکانی‬ ‫جیهان حیس���ابی لەس���ەر دەکەن‪ ،‬هێزی‬ ‫پاراستنی ژنانی کورد لەجیهاندا یەکەمە‪.‬‬ ‫ئەو دەستکەوتانە بونە هەوێنی هۆشیاری‬ ‫نەتەوەیی گەالنی کوردستان‪ .‬فەلسەفەی‬ ‫خەبات���ی رزگاریخ���وازی ئۆج���ەالن ک���ە‬ ‫س���ەرچاوەی ئیدیۆلۆگ���ی‌و س���تراتیژی‌و‬ ‫پ���رۆژەی برایەتی گەالن���ە‪ ،‬بۆتە مۆتۆڕی‬ ‫دێموکراتیزەکردنی رۆژهەاڵتی ناوین‌و هیوای‬ ‫ئ���ازادی هەمو گەالنی ئەو ناوچەیە‪ .‬هێزی‬ ‫کۆنەپەرستی کورد بەهەمو تواناو ئیمکانی‬ ‫خۆی هەوڵدەدات بەهاوکاری داگیرکەرانی‬ ‫کوردستان پێش بەو پرۆسەیە بگرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هۆش���یاری نەتەوەیی گەالنی کوردس���تان‬ ‫ڕۆژ بەڕۆژ ئەو هەواڵن���ە الوازترو مایەپوچ‬ ‫دەکەن���ەوە‪ .‬ئیتر س���ەدەی بیس���تویەک‪،‬‬ ‫س���ەدەی دێموکراتیزەکردن���ی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوینە بەپێشڕەوی‌و پێشەنگایەتی گەالنی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لەراستیدا سەدەی بیستویەک‪،‬‬ ‫سەدەی گەالنی کوردستانە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئەوەی ئێستا پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستانی عێراق دەیکات چۆن دەبینیت‌و‬ ‫چ کاریگەریەکی دەبێت لەس���ەر پرس���ی‬ ‫کورد‪ ،‬بۆچی پارتی بەش���داری کۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی نەکرد؟‬ ‫حاج���ی ئەحم���ەدی‪ :‬زۆرێ���ک‬ ‫لەکاروکردەوەکان���ی پارت���ی دیموکرات نە‬ ‫لەخزم���ەت گەالن���ی کوردس���تاندایەو نە‬ ‫لەخزمەت خ���ودی پارتی‪ .‬بۆ نمونە کاتی‬ ‫خۆی گەمارۆی ئابوری لەس���ەر رۆژئاوای‬ ‫کوردس���تان دانا‪ ،‬لێدانی ئ���ەو خەندەقی‬ ‫مێژوییە‪ ،‬تەسلیمکردنی شەنگاڵ بەداعش‪،‬‬ ‫پش���تگیری ئاکەپ���ە دژی گەل���ی کورد‪.‬‬ ‫بەتایبەتی تەس���لیم نەکردنەوەی پۆستی‬ ‫س���ەرۆکایەتی هەمو ئەوان���ە بونەتە هۆی‬ ‫قەیرانگەلێک���ی سیاس���ی‪ ،‬کۆمەاڵیەت���ی‌و‬ ‫ئابوری لەباش���وری کوردس���تان‪ ،‬هەرچی‬ ‫زوت���ر مەس���ەلەی س���ەرۆکایەتی هەرێم‬ ‫چارەسەر نەکرێ‪ ،‬تەواوی دەستکەوتەکانی‬ ‫باشوری کوردستان دەکەونە مەترسیەوەو‬ ‫کاریگەری نەرێنی دەبێ لەسەر پارچەکانی‬

‫سه‌رکرد‌ه ئه‌گه‌ر دزو‬ ‫خائین بو‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫دادگایی بکرێت‬ ‫حاجی ئەحمەدی‬ ‫دیکەی کوردس���تان‪ ،‬کە لەهەموان زیاتر‬ ‫بەزەرەری خ���ودی پارتی ت���ەواو دەبێ‪.‬‬ ‫لەگۆڕەپانی نێونەتەوەییدا کێشەی پۆستی‬ ‫سەرۆکایەتی هەرێم زەربەی گرانی لەرۆحی‬ ‫دێموکراس���یخوازی کوردیی داوە‪ .‬ئێس���تا‬ ‫ئیتر واڵتانی دێموکراتیکی جیهان باوەڕیان‬ ‫بەپرۆس���ەی دێموکراس���ی لەباش���وری‬ ‫کوردس���تان نیە‪ ،‬هەم���و دەڵێن کوردیش‬ ‫ه���ەر وەکو گەالن���ی دیک���ەی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین���ن‪ ،‬دورن لەکولتوری دێموکراس���ی‪،‬‬ ‫کە ئ���ەوە زەربەیەکی گەورە بو‪ ،‬بۆ گەلی‬ ‫کورد بەگش���تی‌و بەتایبەت���ی بۆ هەرێمی‬ ‫کوردس���تان‪ .‬هیوادارم ت���ا درەنگ نەبوە‬ ‫پارتی سیاسەتەکانی خۆی بگۆڕێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬بۆچ���ی ک���ورد رەخن���ەی‬ ‫سەرهەڵدانەکانی خۆی ناکات؟‬ ‫حاجی ئەحمەدی‪ :‬تا ئاخرو ئۆخرەکانی‬ ‫سەدەی بیس���تەم لەکوردستان فەرهەنگی‬ ‫سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی خێڵەکی‌و عەشیرەتی‬ ‫زاڵب���و‪ .‬لەفەرهەنگی عەش���یرەتیدا کەس‬ ‫ناتوانێ رەخنە لەسەرۆک عەشیرەت بگرێ‪.‬‬ ‫تەواوی س���ەرهەڵدان‌و شۆڕشەکانی کورد‬

‫لەس���ەدەی نۆزدەو بیس���ت زۆربەی هەرە‬ ‫زۆریان ئەگ���ەر بەرێبەرایەتی حیزبێکیش‬ ‫بەڕێوە چوبن هەر بەفەرهەنگی عەشیرەتی‬ ‫بەڕێوەچ���ون‪ ،‬هەربۆی���ە هی���چ کامی���ان‬ ‫سەرکەوتو نەبون‪ ،‬هیچ کامیان نە سەردەمی‬ ‫خۆی‌و نە پاشان‌و نە تائێستاشی لەگەڵ بێ‬ ‫لەڕوی زانستی مێژویی‌و سیاسی‪ ،‬تەجزیەو‬ ‫تەحلیل نەکراون‪ ،‬بەچ���اوی رەخنەگرانەو‬ ‫خەسارناس���ی لێکۆڵینەوەی���ان لەس���ەر‬ ‫نەکراوە‪ .‬بۆ یەکەمجار عەبدولرەحمان پاشا‬ ‫ساڵی ‪ 1806‬یانی دو سەدەو نۆ ساڵ بەر‬ ‫لەئێستا س���ەرهەڵدانی کردوە‪ ،‬بەپێی ئەو‬ ‫س���ەرهەڵدان‌و شۆڕش���انەی کە لەدیرۆکدا‬ ‫تۆمارکراون گەلی کورد تا ئێس���تا نزیکەی‬ ‫بیست‌و هەش���ت س���ەرهەڵدان‌و شۆڕشی‬ ‫کردوە‪ ،‬هیچیشیان سەرنەکەوتون‪ ،‬لەسەر‬ ‫هیچیشیان لێکۆڵینەوە نەکراوەو هۆیەکانی‬ ‫س���ەرنەکەوتنیان‬ ‫دەس���تپێکردنیان‌و‬ ‫شینەکراوەتەوە‪ .‬بۆچی؟ هۆیەکانی هەمو‬ ‫ئەو فەرهەنگ‌و دابونەریتەی عەش���یرەتیی‬ ‫بوە‪ .‬چونکە ئەگەر بەچاوی رەخنەگرانەو‬ ‫خەسارناس���ی لێکۆڵینەوەی���ان لەس���ەر‬

‫کراب���ا‪ ،‬مەجب���ور دەبون قامک لەس���ەر‬ ‫کەموکوڕی���ەکان‌و هەڵەو خەتاکان دابنێن‪،‬‬ ‫کە ئەوەش مایەی پەسەندی بەڕێوەبەرانی‬ ‫ئ���ەو س���ەرهەڵدانانە نەدەبو‪ .‬ه���ەر بۆیە‬ ‫کورد ت���ا هەنوکە نەیتوانی���وە بەتەواوی‬ ‫لەدیرۆک���ی خ���ۆی دەرس وەربگ���رێ‪،‬‬ ‫کارەس���اتەکان یەک لەدوای یەک دووبارە‬ ‫دەبنەوە‪ .‬هەر شۆڕش���ێک کە کراوە پاش‬ ‫ش���کان‌و س���ەرنەکەوتنی هەوڵدراوە هۆی‬ ‫س���ەرنەکەوتنەکەی بخرێت���ە ئەس���تۆی‬ ‫الیەنێک‪ .‬بۆ نمونە کۆماری کوردس���تان‪،‬‬ ‫شۆڕش���ی ئەیلول‪ ،‬شۆڕشی گەالنی ئێران‌و‬ ‫س���ەرهەڵدانی گەلی ک���ورد لەرۆژهەاڵتی‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬کە هەمویان لەس���ەردەمی‬ ‫بی���ری خۆمانداب���ون‪ .‬ئەوە حەفتا س���اڵ‬ ‫بەس���ەر روخان���ی کۆماری کوردس���تاندا‬ ‫تێدەپەڕێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم تا ئێس���تاش هۆی‬ ‫پێکهات���ن‌و روخانی بەچاوێکی زانس���تی‬ ‫سیاس���ی ئەنالی���ز نەکراوە‪ ،‬ئ���ەوەی کە‬ ‫نەس���لەکانی دوای کۆمار بیستویانە تەنیا‬ ‫ئەوەیە کە س���ۆڤیەت خیانەتی لێکردین‌و‬ ‫ستالین لەپشتەوە خەنجەری لێداین‪ .‬ئێمە‬ ‫بەبێوەیی پەیم���ان‌و قەراردادەکانی نێوان‬ ‫واڵتان موتەفیقین بۆ دوای شکانی فاشیزمی‬ ‫ئاڵم���ان لەبەرچاوبگرین‪ ،‬یان سیس���تەمی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬لەب���واری دەرەبەگایەتی‌و‬ ‫عەشیرەتی‪ ،‬هەروەها رۆڵی دەرەبەگەکان‌و‬ ‫سەرۆک عەشیرەکانی ئەوکاتەی کۆمەڵگای‬ ‫کوردەواری‪ ،‬دەرس���ەدی نەخوێندەواری‪،‬‬ ‫بارودۆخ‌و سەرچاوەکانی ئابوری‌و بەتایبەتی‬ ‫هێ���زی پاراس���تن لەب���واری چەندیەتی‌و‬ ‫چۆنیەتی‪ ،‬کەموکوڕیەکانی خۆمان تاوتوێ‬ ‫بکەین‪ ،‬هەوڵدەدەین الیەنێک بدۆزینەوە کە‬ ‫کەموکوڕیەکان‌و خەتاکانی خۆمان بخەینە‬ ‫ئه‌ستۆی ئەو‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬شۆڕش���ی گەالن���ی ئێ���ران‌و‬ ‫سەرهەڵدانی رۆژهەاڵتی کوردستان چی؟‬ ‫حاجی ئەحمەدی‪ :‬ساڵی‪١٩٧٩‬شۆڕش���ی‬ ‫گەالن���ی ئێران هەل‌و شانس���ێکی گەورەی‬ ‫بۆ رۆژهەاڵتی کوردستان رەخساند‪ ،‬ئێران‬ ‫حکومەتێکی هەرکەس هەرکەسیی هەبو‪،‬‬ ‫نە ئەرتەش���ی هەبو‪ ،‬نە سوپای پاسداران‬ ‫پێکهاتبو‪ ،‬نە بەس���یج دروس���تکرابو‪ ،‬نە‬

‫جاش هەبو‪ ،‬نە سازمانی ئیتالعات هەبو‪.‬‬ ‫زۆرب���ەی ه���ەرەزۆری خاک���ی رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردس���تان لەبەردەس���تی ک���ورد ب���و‪،‬‬ ‫گەلی ک���ورد بەدڵ‌و س���ەروماڵ ئامادەبو‪،‬‬ ‫لەماوەیەکی زۆر کەمدا هێزێکی شۆڕشگێڕو‬ ‫گەورەی پێش���مەرگە پێکهات‪ ،‬لەراستیدا‬ ‫هەر کوردێک پێش���مەرگەیەک بوو‪ ،‬چەند‬ ‫شەڕی قارەمانانە کرا‪ ،‬چەند شەهیدماندا‪،‬‬ ‫ئەوە س���ی ساڵی بەس���ەرداچو ئێستاش‬ ‫نازانین ئەو س���ەرهەڵدانە سەرکەوتوە یان‬ ‫شکس���تخواردو‪ .‬ئەگەر سەرکەوتو نەبوە؟‬ ‫ب���ۆ هۆیەکان���ی بەگەلی ک���ورد ناڵێین تا‬ ‫نەوەکانی ئێمە بتوانن دەرسی لێوەرگرن‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەو س���ەرهەڵدانەش س���ەرکەوتوو‬ ‫بووە‪ ،‬ئەی کەواتە ئێمە لەکۆیەو لەزڕگوێز‬ ‫چ دەکەی���ن؟ وادیارە هێش���تا الیەنێکمان‬ ‫نەدۆزیوەت���ەوە ک���ە خەتاکان���ی خۆمانی‬ ‫بخەینە ئەستۆ‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئایا تۆیش پێویس���تە دادگایی‬ ‫بکرێیت‪ ،‬پێتوایە هەڵەی وا گەورەت کردوە‬ ‫کە پێویست بێ دادگایی بکرێیت؟‬ ‫حاجی ئەحمەدی‪ :‬هەر س���ەرکردەیەک‬ ‫یان بەرپرس���ێک خیانەت ی���ان دزی یان‬ ‫کەمتەرخەمی لەئاس���ت ئەرکەکانی خۆی‬ ‫یان دابینکردنی پێداویس���تیەکانی میللەت‬ ‫بکات‪ ،‬پێویستە دادگایی بکرێت‪ .‬ئەوەی من‬ ‫لەسەر خۆم دەیڵێم‪ ،‬مەبەستم ئەوەیە کە‬ ‫ئەوە نیو سەدەیە خەبات دەکەین‌و زۆرجار‬ ‫س���ەرهەڵدانەکانمان شکس���تی هێن���اوەو‬ ‫نەش���متوانیوە لێکۆڵینەوەی���ەک لەس���ەر‬ ‫هۆیەکانی شکستەکان بکەم‪ ،‬یان هەرئەوەی‬ ‫کە منیش یەکێک بوم لەسەرکردەکانی ئەو‬ ‫شۆڕش‌و سەرهەرڵدانانەو شکستی هێناوە‪،‬‬ ‫پێویستە دادگایی بکرێم بۆئەوەی میللەت‬ ‫بزانێت هۆیەکانی شکس���تەکان چی بون‪،‬‬ ‫هەروەه���ا بۆئەوەی نەوەی نوێ دەرس���ی‬ ‫لێوەربگرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ به‌ش���ێکه‌ له‌گفتۆگۆک���ه‌ ب���ۆ‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی کۆی گفتۆگۆک���ه‌ی ئاوێنه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ حاجی ئه‌حمه‌دی‪ ،‬سه‌ردانی سایتی‬ ‫ئاوێنه‌ بکه‌‪:‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )499‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/20‬‬

‫‪5‬‬

‫گه‌وره‌به‌رپرسی‌ په‌یمانگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی به‌ڕێوه‌بردنی سه‌رچاو‌ه سروشتیه‌كان‪:‬‬

‫كه‌رتی نه‌وت له‌وه‌ گرنگتر‌ه كه‌ ته‌نها بۆ سیاسه‌تمه‌داره‌كان‌و‬ ‫كۆمپانیاكان به‌جێبهێڵرێت‬ ‫ ئا‪ :‬نزار گزالی‪ -‬به‌یروت‬ ‫لۆری هایتان‪ ،‬گه‌وره‌ به‌رپرس‬ ‫له‌په‌یمانگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫سه‌رچاوه‌ سروشتیه‌كان (ئین‬ ‫ئارجی ئای) له‌ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و باكوری ئه‌فریقیا له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "كاتێك‬ ‫كه‌ تۆ حكومه‌ت به‌ته‌نیا به‌جێده‌هێڵی‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی به‌ته‌نیا مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمپانیاكان بكات‪ ،‬واتا ژماره‌یه‌كی‬ ‫بچوك یاریه‌كه‌ ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���ه‌ره‌تا ب���ا به‌ج���ۆری‬ ‫چاالكیه‌كان‌و كاره‌كانی په‌یمانگه‌كه‌تان‬ ‫ده‌س���ت پێبكه‌ین‪ ،‬ئایا كاری سه‌ره‌كی‬ ‫ئه‌م په‌یمانگه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌ چیه‌؟‬ ‫ل���ۆری هایت���ان‪ :‬ئێن ئارج���ی ئای‬ ‫په‌یمانگه‌یه‌ك���ه‌ كار ده‌كات له‌س���ه‌ر‬ ‫پته‌وكردن���ی ئیداره‌یه‌كی ب���اش‌و كارا‬ ‫ب���ۆ كه‌رتی نه‌وت‌و غ���از‪ .‬به‌و مانایه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی تێڕوانین‌و به‌رچاوڕونیه‌كی باش‬ ‫هه‌بێت بۆ ئه‌و واڵتانه‌ی كه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندن‬ ‫به‌س���ه‌رچاوه‌ سروش���تیه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی گرێبه‌س���تی رون‌و باش‬ ‫له‌نێوانی���ان‌و كۆمپانیاكان‪ .‬هه‌روه‌ها بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ئیداره‌یه‌كی ب���اش هه‌بێت بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی هاواڵتیانی ئه‌و واڵته‌ س���ودی‬ ‫لێوه‌ربگرن‌و س���ه‌رچاوه‌ سروش���تیه‌كان‬ ‫ببن به‌نیعمه‌تێك بۆ میلله‌ته‌كانیان نه‌ك‬ ‫ببێت به‌ به‌اڵیه‌ك بۆ میلله‌ت‌و واڵته‌كه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌مان كات���دا پاره‌كان ب���ۆ میلله‌ت‬ ‫بن ن���ه‌ك گیرفانی چه‌ند به‌رپرس���ێك‪.‬‬ ‫به‌كورت���ی ئه‌م���ه‌ی س���ه‌ره‌وه‌ كاری‬ ‫س���ه‌ره‌كی په‌یمانگه‌كه‌مان���ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌رێگه‌ی گه‌یاندنی هاریكاری ته‌كنیكی‬ ‫ب���ۆ حكومه‌ت���ه‌كان‌و په‌رله‌مانی واڵتان‬ ‫ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ڕێگه‌ی مه‌ش���ق‌و‬ ‫راهێنان ب���ۆ رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫مه‌ده‌ن���ی بۆئه‌وه‌ی زانیاری باش���تریان‬ ‫هه‌بێت س���ه‌باره‌ت به‌كه‌رتی نه‌وت‌و غاز‬ ‫تائه‌وانیش له‌ڕێگه‌ی خۆیانه‌وه‌ هه‌ڵس���ن‬ ‫به‌هۆش���یاری هاواڵتی���ان ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫چاودێ���ر بن به‌س���ه‌ر حكومه‌ته‌كانیان‌و‬ ‫لێپیچینه‌وه‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌ته‌كان بكه‌ن‬ ‫سه‌باره‌ت به‌چۆنیه‌تی ئیداره‌كردنی ئه‌م‬ ‫كه‌رته‌‪ ،‬تا ببێته‌ هۆكار بۆ سودگه‌یاندن‬ ‫به‌هاواڵتی���ان‌و هاونیش���تمانیانی ئ���ه‌و‬ ‫واڵتانه‌ی كه‌ خاوه‌ن س���ه‌رمایه‌ن له‌ڕوی‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ سروش���تیه‌كان‪ .‬به‌نمون���ه‌‬ ‫له‌ش���وێنێكی وه‌ك عێ���راق‌و هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان وێڕای هه‌بون���ی داهاتێكی‬ ‫زۆرو چه‌ندین س���ه‌رچاوه‌ی سروشتی‪،‬‬ ‫هاواڵتی���ان كێش���ه‌ی نه‌بون���ی ئ���او‌و‬ ‫كاره‌بای���ان هه‌بێ‪ ،‬هاواڵتیان كێش���ه‌ی‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌ سه‌ره‌تاییه‌كانیان هه‌بێت‪،‬‬ ‫لێ���ره‌وه‌ ئێمه‌ ه���ه‌وڵ ده‌ده‌ین له‌رێگه‌ی‬ ‫به‌رنام���ه‌ی ب���ه‌ره‌و پێش���بردنی رۆڵی‬ ‫راگه‌یاندن‌و كۆمه‌ڵگ���ه‌ی مه‌ده‌نی هانی‬ ‫هاواڵتیان بده‌ین بێنه‌ ده‌نگ‌و پرس���یار‬ ‫له‌حكومه‌ته‌كه‌یان بكه‌ن‪ ،‬بپرس���ن ئه‌و‬ ‫داهاته‌مان بۆ كوێ ده‌ڕوات؟ واڵته‌كه‌مان‬ ‫له‌ده‌وڵه‌مه‌ندترینه‌كان���ه‌‪ ،‬داهاته‌كه‌ی بۆ‬ ‫وه‌ك پێویست س���ودی لێوه‌رناگیرێت‪.‬‬ ‫ده‌بێ���ت بگوترێت ئیم���ه‌ بۆچی واڵتی‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندی���ن ل���ه‌ڕوی س���ه‌رچاوه‌‬ ‫سروش���تیه‌كان به‌اڵم بۆچ���ی هه‌ژارین‬ ‫له‌ڕوی پێشكه‌ش���كردنی خزمه‌تگوزاری‬ ‫به‌هاواڵتی���ان‪ .‬من ل���ه‌م په‌یمانگه‌یه‌دا‬ ‫به‌رپرس���ی به‌رنامه‌ی به‌ره‌وپێشبردنی‬ ‫په‌رله‌مانی‌و په‌ره‌پێدانی راگه‌یاندنم‪ ،‬به‌و‬ ‫مانایه‌ی كه‌ هه‌ڵده‌س���تم به‌هه‌ماهه‌نگی‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌په‌رله‌مان���ه‌كان به‌تایبه‌تی‬ ‫په‌رله‌مانی واڵته‌ عه‌ره‌بیه‌كان‪ ،‬ئه‌میش بۆ‬ ‫راهێنانی ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كان‌و هۆشیار‬ ‫كردنه‌وه‌و بنیاتنانی كارامه‌یی بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڵسن به‌رۆڵی چاودێری وردتر به‌سه‌ر‬ ‫حكومه‌ته‌كانیانه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها بۆئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌مواری یاس���ای گونج���او‌و بێالیه‌نانه‌‬ ‫ب���ده‌ن له‌پێناو به‌ره‌و پێش���بردنی ئه‌م‬ ‫كه‌رت���ه‌‪ .‬به‌هه‌مان ش���ێوه‌ كارده‌كه‌ین‬ ‫له‌گه‌ڵ راگه‌یاندن���كاران بۆئه‌وه‌ی رۆڵی‬ ‫به‌رچاویان هه‌بێ���ت له‌چاودێری جۆری‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كان‌و چاودێ���ری داه���ات‌و‬ ‫حكومه‌ته‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی ئه‌رێیانه‌و‬ ‫بێ الیه‌نانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كرێت كه‌‬

‫عێراق‌و هه‌رێمی‬ ‫كوردستان نه‌وت‌و‬ ‫داهات نه‌بێت‬ ‫نه‌ ژیان گوزه‌ر ده‌كات‌و‬ ‫نه‌ فه‌رمانبه‌ر‬ ‫موچه‌ی ده‌بێت‬ ‫نه‌ خزمه‌تگوزاری‬ ‫كوا رۆڵی وه‌به‌رهێنان‌و‬ ‫پاشه‌كه‌وت‌و تاد‪..‬كه‌‬ ‫نرخی نه‌وت داده‌به‌زێت‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی ئێستا ‬ ‫خه‌ریكه‌ حكومه‌ت‬ ‫ئیفالسی خۆی‬ ‫راده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫لۆری هایتان‬ ‫گ���ه‌ران ب���ه‌دوای ئ���ه‌م پرس���یارانه‌ش‬ ‫له‌ ماوه‌ی (‪ )15‬س���اڵی راب���ردو بۆت ‌ه‬ ‫ته‌وژم‌و هاواڵتیانی ئه‌م واڵتانه‌ به‌دوایدا‬ ‫ده‌گه‌ڕێی���ن‪ .‬وه‌ك وتم ه���ۆكاری هه‌ره‌‬ ‫سه‌ره‌كیشی وێرای ده‌وڵه‌مه‌ندی‌و هه‌بونی‬ ‫داه���ات‪ ،‬چه‌وس���اندنه‌وه‌ی هاواڵتیانه‌‪،‬‬ ‫گوزه‌ری هاواڵتیانه‌ له‌بێ خزمه‌تگوزاری‌و‬ ‫هه‌ژاریدا‪ .‬ئێستا واڵته‌ ئه‌وروپیه‌كانیش‬ ‫به‌دوای ش���ه‌فافیه‌ت له‌ب���واری نه‌وتدا‬ ‫ده‌گه‌ڕێ���ن‪ ،‬چونكه‌ ڕاكردن له‌باج هه‌بو‪،‬‬ ‫كاتێك ك���ه‌ ده‌هاتنه‌ س���ه‌ر داواكردنی‬ ‫ب���اج له‌كۆمپانی���اكان ده‌رده‌ك���ه‌وت‬ ‫سه‌رجه‌م كۆمپانیاكان زه‌ره‌ریان كردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش دۆخه‌ راس���ته‌كه‌ نه‌بو‪ .‬ئێستا‬ ‫ئه‌وروپ���اش داوای ش���ه‌فافیه‌ت ده‌كات‬ ‫بۆ به‌ده‌س���تهێنانی باج له‌كۆمپانیاكان‪،‬‬ ‫له‌واڵتان���ی عه‌ره‌بیش به‌ه���ۆی هه‌بونی‬ ‫گه‌نده‌ڵ���ی‌و پرس���یاری ئ���ه‌وه‌ی پاره‌و‬

‫دۆس���یه‌ی نه‌وت دۆس���یه‌یه‌كی شه‌فاف‬ ‫نیه‌و پڕ له‌نهێنیه‌؟‬ ‫لۆری هایتان‪ :‬ئه‌و پرس���یاره‌ ده‌كرێت‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌بكرێت‌و بگوترێت كه‌ بۆچی‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌ وێرای سه‌رچاوه‌ی سروشتی‌و‬ ‫نه‌وتی زۆر میلله‌ته‌كانیان له‌نه‌هه‌ماتیدا‬ ‫ده‌ژین‪ .‬ئه‌و واڵتانه‌ ده‌كه‌ونه‌ ئه‌و خانه‌یه‌ی‬ ‫كه‌ پێی ده‌گوترێت (له‌عنه‌تی سه‌رچاوه‌‬ ‫سروشتیه‌كان) لێره‌وه‌ پرسیارو نیشانه‌ی‬ ‫پرسیار دێته‌ ئاراوه‌‪ ،‬لێره‌وه‌ ده‌گوترێت‬ ‫بۆ؟ كێشه‌كه‌ له‌كوێدایه‌؟ چی روده‌دات؟‬ ‫سااڵنێكی زۆر ده‌گوترا كه‌رتی نه‌وت‌و غاز‬ ‫له‌نێوان حكومه‌ته‌كان‌و كۆمپانیاكاندایه‌‪،‬‬ ‫ده‌ی���ان گوت حكومه‌ت ده‌زانێ‌و میلله‌ت‬ ‫نازانێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت ده‌زگاكانی چاودێریش‬ ‫وه‌ك په‌رله‌م���ان‌و ڕاگه‌یاندن ته‌داخولی‬ ‫نه‌ده‌ك���رد‪ .‬ئه‌وه‌ب���و ك���ه‌ حكوم���ه‌ت‬ ‫رێكه‌وت���ن‌و گرێبه‌س���تی له‌كۆمپانیاكان‬ ‫ده‌كرد‌و پاره‌كه‌ هه‌ر له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌كارده‌هێنرا‌و به‌ئ���اره‌زوی خۆی كاری‬ ‫پێوه‌ ده‌كرد‪ .‬له‌واڵته‌ ئه‌وروپیه‌كان وێرای‬ ‫ئه‌وه‌ی سه‌رچاوه‌ی سروشتیشیان هه‌بو‪،‬‬ ‫هاواڵتی پرس���یاری له‌داهات نه‌ده‌كرد‪،‬‬ ‫چونكه‌ هاواڵتی سه‌رجه‌م خزمه‌تگوزاری‌و‬ ‫مافه‌كانی بۆ فه‌راهه‌م كراوه‌‪ .‬پرسیاری‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان نه‌ده‌كرد ئایا گرێبه‌س���ته‌كان‬ ‫باڵوكراونه‌ت���ه‌وه‌ ی���ان ن���ا؟ ته‌نان���ه‌ت‬ ‫هاواڵتی واڵتان���ی ئه‌وروپی نه‌یانده‌زانی‬ ‫تائێستاش���ی له‌گه‌ڵدابێ���ت‪ ،‬چونك���ه‌‬ ‫ئه‌وروپ���ی متمان���ه‌ی به‌حكومه‌ته‌كه‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬وه‌ك گوت���م هاواڵتی مافه‌كانی‌و‬ ‫خزمه‌تگه‌زاریه‌كان���ی بۆ فه‌راهام كراون‪.‬‬ ‫كه‌چی پرسیاره‌كه‌ له‌واڵتانی رۆژهه‌اڵتی داهات���ه‌كان چ���ی به‌س���ه‌رهات‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ناوه‌راس���ت ده‌س���تی پێك���رد‪ .‬چونكه‌ فه‌س���ادیش نه‌بێت پرس���یاری ئه‌وه‌ی‬ ‫وێ���ڕای هه‌بونی داهات���ی زۆر‪ ،‬هاواڵتی بۆچی ئه‌و پاره‌یه‌ به‌ه���ه‌ده‌ر ده‌درێت‪،‬‬ ‫س���ه‌ره‌تاییترین خزمه‌تگ���وزاری ب���ۆ بۆچی هه‌م���وی بۆ فه‌رمانبه‌رانه‌‪ .‬بۆچی‬ ‫فه‌راهه‌م نه‌كراوه‌‪ .‬لێره‌ هه‌س���ت ده‌كات وه‌به‌رهێن���ان ب���ه‌و داهات���ه‌ ناكرێت؟‬ ‫ناش���ه‌فافیه‌ت هه‌یه‌‪ ،‬هه‌س���ت ده‌كه‌ن به‌نمون���ه‌ عێراق‌و هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫سه‌رچاوه‌ سروشتیه‌كانی وه‌ك پێویست نه‌وت‌و داهات نه‌بێ���ت‪ ،‬نه‌ ژیان گوزه‌ر‬ ‫به‌كارناهێنرێ���ت‪ .‬لێره‌ به‌ش���ێوه‌یه‌كی ده‌كات‌و ن���ه‌ فه‌رمانب���ه‌ر موچ���ه‌ی‬ ‫ئۆتۆماتیكی ك���ه‌ حكومه‌ته‌كان له‌گه‌ڵ ده‌بێت‪ ،‬نه‌ خزمه‌تگ���وزاری‪ .‬كوا رۆڵی‬ ‫هاواڵتیان راس���تگۆبن بۆچی له‌و دۆخه‌ وه‌به‌رهێنان‌و پاشه‌كه‌وت‌و تاد‪..‬كه‌ نرخی‬ ‫ناله‌باره‌ گوزه‌ر ده‌كه‌ن؟ بۆچی هاواڵتی نه‌وت داده‌به‌زێت وه‌ك ئه‌وه‌ی ئێس���تا‬ ‫كێشه‌ی خزمه‌تگوزاری هه‌یه‌ له‌واڵتێكی حكومه‌تی عێ���راق‪ ،‬خه‌ریكه‌ حكومه‌ت‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ند به‌سه‌رچاوه‌ سروشتیه‌كان؟ ئیفالس���ی خۆی راده‌گه‌یه‌نێت‪ .‬دۆخه‌كه‌‬ ‫ئی���دی كه‌ تۆ ره‌تی ده‌كه‌یه‌وه‌ ش���تێك الی ئێوه‌ له‌هه‌رێمیش زۆر باش���تر نیه‌‪،‬‬ ‫میلله‌ته‌ك���ه‌ت ده‌ڵێن پاره‌مان نیه‌و موچه‌ نیه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫له‌هاونیش���تمانیان‌و‬ ‫بش���ارییته‌وه‌ دیاره‌ تۆ ش���ه‌فاف نیت‌و بۆ؟ چونكه‌ رۆژانیش كه‌ پاره‌تان ده‌هاته‌‬ ‫ش���تێكی نه‌گونج���او له‌ئارادایه‌‪ .‬ناڕونی ده‌ست كارتان بۆ دۆخێكی هاوشێوه‌ی‬ ‫له‌گرێبه‌س���ت‌و داهاتدا هه‌یه‌‪ .‬ئیدی ئه‌و ئێستا نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬تۆ ب���اس له‌دابه‌زینی نرخی‬ ‫پرس���یارانه‌ كه‌ وه‌اڵمیان بۆ دۆزرایه‌وه‌‬ ‫ده‌ردوئ���ازاری میلله‌تان كه‌م ده‌بێته‌وه‌‪ .‬ن���ه‌وت ده‌ك���ه‌ی‪ ،‬ب���ه‌اڵم هاواڵتی���ان‬

‫له‌هه‌رێمی كوردستان هۆكاره‌كه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گێڕنه‌وه‌‪ ،‬كه‌ حكوم���ه‌ت‌و وه‌زاره‌تی‬ ‫سامانه‌ سروشتیه‌كان سه‌ركه‌وتو نه‌بوه‌‬ ‫له‌ئیداره‌دانی ئه‌م كه‌رته‌؟‬ ‫لۆری هایتان‪ :‬به‌ڵی منیش ئه‌و رایه‌م‬ ‫پێ راسته‌‪ ،‬چونكه‌ كاتێك كه‌ تۆ حكومه‌ت‬ ‫به‌ته‌نیا به‌جێده‌هێڵی‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی به‌ته‌نیا‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ كۆمپانیاكان بكات‪ ،‬واتا‬ ‫ژماره‌یه‌ك���ی بچوك یاریه‌ك���ه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���د ژماره‌ی ئه‌وانه‌ی كه‌ له‌بواری‬ ‫گرێبه‌س���ت‌و ئیداره‌كردنی نه‌وتی واڵت‬ ‫كه‌متربوه‌وه‌‪ ،‬رێگه‌ی زیاتر به‌گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫ده‌ستگرتن به‌سه‌ر ئه‌و داهاته‌ ده‌درێت‌و‬ ‫رێگه‌ی بۆ خۆش ده‌كات‪ ،‬پێچه‌وانه‌كه‌شی‬ ‫چه‌ن���د ژماره‌كه‌ زیات���ر‌و زیاتر بێت‪ ،‬تۆ‬ ‫به‌ر له‌گه‌نده‌ڵی‌و قۆرخكاری ئه‌و الیه‌نه‌‬ ‫ده‌گریت‪ .‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌ب���ڕوای تۆ چ���ۆن‌و به‌چ‬

‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫سروشتی وه‌ك‬ ‫نه‌وت‪ ،‬ئه‌م هه‌مو‬ ‫پاره‌یه‌ی به‌دواوه‌‬ ‫بێت‌و هێنده‌‬ ‫گرنگ بێت وه‌ك‬ ‫شاده‌مارێكی‬ ‫جیهان سه‌یری‬ ‫بكرێت بێگومان‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاستدا‬ ‫مافیایه‌ک هه‌ی ‌ه که‌‬ ‫زۆر به‌ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫به‌ناوی‬ ‫مافیای نه‌وت‬ ‫له‌حكوم���ه‌ت‪ .‬به‌اڵم چ���ۆن ئه‌مه‌ی بۆ‬ ‫ده‌كرێت كه‌ مافی ئه‌وه‌ی نه‌بێت زانیاری‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ده‌س���ت بهێنێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫یاس���ایه‌ك نه‌بێت مافی به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫زانیاری بكات بۆ هاواڵتی ده‌بێت یه‌كه‌م‬ ‫شت كار بۆ ئه‌وه‌ بكرێت‪ .‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫زانیاری نه‌بێت ناتوانێ���ت به‌رگری له‌و‬ ‫ماف���ه‌ی خۆی ب���كات‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌بێت‬ ‫هاواڵتی بون���ی هه‌بێت له‌س���ه‌ر مێزی‬ ‫گفتۆگۆی نێوان حكومه‌ت‌و كۆمپانیاكان‪.‬‬ ‫ئه‌می���ش له‌رێگه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی‌و‬ ‫راگه‌یاندنه‌وه‌‪.‬كاتێكی���ش عێراق واژوی‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستپێشخه‌ری شه‌فافیه‌ت كرد‪،‬‬ ‫هه‌لێك بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ره‌خساوه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی به‌ش���ێوه‌یه‌كی شه‌رعی له‌سه‌ر‬ ‫مێزی گریبه‌سته‌كان ئاماده‌یی هه‌بێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویسته‌ عێراقیه‌كانیش سود‬ ‫له‌م ده‌رفه‌ته‌ وه‌ربگرن كه‌ پێی ده‌گوترێت‬

‫هه‌رچه‌ند ژماره‌ی ئه‌وانه‌ی كه‌ له‌بواری گرێبه‌ست‌و‬ ‫ئیداره‌كردنی نه‌وتی واڵت كه‌متربوه‌وه‌‪ ،‬رێگه‌ی زیاتر‬ ‫به‌گه‌نده‌ڵی‌و ده‌ستگرتن به‌سه‌ر ئه‌و داهاته‌ ده‌درێت‌و رێگه‌ی‬ ‫بۆ خۆش ده‌كات‪ ،‬پێچه‌وانه‌كه‌شی چه‌ند ژماره‌كه‌ زیاتر‌و زیاتر‬ ‫بێت‪ ،‬تۆ به‌ر له‌گه‌نده‌ڵی‌و قۆرخكاری ئه‌و الیه‌نه‌ ده‌گریت‬ ‫میكانیزمێ���ك ده‌توانرێ���ت چاودێ���ری‬ ‫حكومه‌ته‌كان بكرێت له‌وه‌ی له‌گرێبه‌ست‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كۆمپانیاكان���دا ش���ه‌فاف بن؟‬ ‫له‌ده‌رهێن���ان‌و فرۆش���تنی نه‌وتدا گزی‬ ‫نه‌كه‌ن؟‬ ‫ل���ۆری هایت���ان‪ :‬دو پره‌نس���یپ‬ ‫ه���ه‌ن‪ ،‬یه‌كه‌می���ان ده‌ڵێ���ت كه‌رت���ی‬ ‫نه‌وت���ی له‌وه‌گرنگت���ره‌ ك���ه‌ ته‌نها بۆ‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌داره‌كان‌و كۆمپانیاكان���ی‬ ‫جێبهێڵیت‪ ،‬ده‌بێ���ت هاواڵتیان رۆڵیان‬ ‫هه‌بێت له‌م نێوانه‌دا‪ .‬پره‌نس���یپی دوه‌م‬ ‫ده‌ڵێ���ت‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌ سروش���تیه‌كان‬ ‫موڵك���ی هاواڵتیانن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی دوه‌میان‬ ‫له‌ده‌س���توری عێراقی���ش خراوه‌ته‌ ڕو‪،‬‬ ‫ئیت���ر كه‌ ت���ۆ خاوه‌نداریه‌تی ش���تێكت‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ده‌بێت وه‌ك هاواڵتی پارێزگاری‬ ‫لێبكه‌ی‌و چاودێری بكه‌ی بزانیت بۆكوێ‬ ‫ده‌ڕوات‪ .‬له‌و دو پره‌نس���یپه‌وه‌ ده‌بینین‬ ‫پ���اڵ به‌هاواڵتیه‌وه‌ ده‌نرێ���ت بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫رۆڵی باش���تری هه‌بێت بۆ لێپێچینه‌وه‌‬

‫ده‌ست پێشخه‌ری شه‌فافیه‌ت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫گرنگ���ه‌ په‌رله‌مان رۆڵی خۆی هه‌بێت‌و‬ ‫نابێت له‌گ���ه‌ڵ حكومه‌تدا چاوپۆش���ی‬ ‫بكات‪ ،‬راس���ته‌ په‌رله‌م���ان ده‌زگایه‌كی‬ ‫سیاس���یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم نابێت ئ���ه‌م الیه‌نه‌‬ ‫به‌سیاس���ی وه‌ربگرێ���ت‌و ده‌بێت پێش‬ ‫ئه‌وه‌ی س���ه‌رپێبونی بۆ ده‌سه‌اڵتداران‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ده‌بێت س���ه‌رپێبونی بۆ میلله‌ت‬ ‫له‌ده‌ست نه‌دات‌و بیخاته‌ خانه‌ی پێشه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌ركاتێ���ك په‌یوه‌ندی نێوان‬ ‫په‌رله‌مان‌و هاواڵتی له‌س���ه‌ر ئه‌ساس���ی‬ ‫لێپێچینه‌وه‌و هه‌ڵسه‌نگاندن بو‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫په‌رله‌مانت���ار زیات���ر كار ب���ۆ هاواڵتی‬ ‫ده‌كات‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌داخ���ه‌وه‌ له‌واڵتان���ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راست‪ ،‬په‌رله‌مانتاره‌كان‬ ‫هێنده‌ی سه‌رپێبونیان بۆ ده‌سه‌اڵتدارو‬ ‫الیه‌نه‌سیاسیه‌كانی خۆیانه‌‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫میلله‌تی���ان هێنده‌ ب���ه‌الوه‌ گرنگ نیه‌‪.‬‬ ‫ئیدی له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس���ت به‌ته‌نیا‬ ‫كێشه‌ی ش���ه‌فافیه‌ت‌و زانیاریمان نیه‌‪،‬‬

‫كێش���ه‌ی هه‌ڵس���انی دام���وده‌زگاكان‬ ‫به‌ئه‌ركی خۆیانمان هه‌یه‌‪ .‬په‌رله‌مانه‌كان‬ ‫وه‌ك پێویس���ت نین‪ .‬تاك���ڕه‌وی هه‌یه‌‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵت‌و به‌ڕێوه‌بردنی كه‌رتی نه‌وت‌و‬ ‫غاز‪ .‬به‌اڵم هۆشیاركردنه‌وه‌ی به‌رده‌وامی‬ ‫گ���ه‌ل كارێكی هه‌ره‌ گرنگه‌و پێویس���ته‌‬ ‫به‌رده‌وام كاری بۆبكرێت‪ .‬چونكه‌ رۆژێك‬ ‫دێت میلله‌ت گه‌وره‌ترین كارتی فش���ار‬ ‫ده‌بێت به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتدارانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا رایه‌ڵه‌ی���ه‌ك هه‌ی���ه‌‬ ‫له‌نێ���وان نه‌بونی دیموكراس���ی‌و بونی‬ ‫ن���ه‌وت له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���تدا‪ ،‬كه‌‬ ‫وه‌ك ده‌گوترێ���ت ئاس���ته‌نگی به‌رده‌م‬ ‫دیموكراسیه‌؟ تۆ ئه‌مه‌ چۆن ده‌بینی؟‬ ‫لۆری هایتان‪ :‬من پێشتریش ئاماژه‌م‬ ‫بۆكرد‪ ،‬كێش���ه‌كان له‌زۆرب���ه‌ی واڵتانی‬ ‫رۆژهه‌اڵت���ی ناوه‌راس���ت له‌مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫ئیداره‌دان���ی ئه‌و كه‌رته‌ س���ه‌رچاوه‌یان‬ ‫گرت���وه‌‪ ،‬وێڕای داهات���ی زۆر میلله‌تان‬ ‫له‌نه‌هامه‌ت���ی نه‌بون���ی خزمه‌تگوزاریدا‬ ‫گوزه‌ر ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها چه‌ند كه‌سێك‬ ‫یان چه‌ند ده‌س���ه‌اڵتدارێك له‌به‌ش���ێكی‬ ‫زۆری واڵتان���ی رۆژهه‌اڵتدا ده‌س���تیان‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌و كه‌رته‌دا گرتوه‌و قۆرخكاری‬ ‫ده‌كرێ‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌س���ه‌ر هه‌ردو ئاس���ت‪،‬‬ ‫تاكه‌كه‌س���ی به‌ده‌س���ه‌اڵت‌و زۆرجاریش‬ ‫حكومه‌تی چه‌وسێنه‌ره‌وه‌‪ .‬بێگومان هه‌ر‬ ‫تاكڕه‌ویه‌كیش له‌ئیداره‌دان‌و قۆرخكاری‬ ‫ك���ردن بۆ ده‌س���ه‌اڵت‌و ته‌نانه‌ت كه‌رتی‬ ‫ن���ه‌وت‌و غازیش ئ���ه‌وه‌ ده‌چێته‌ قاڵبی‬ ‫نادیموكراسیه‌ت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ك ب���اس ده‌كرێ���ت‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا مافیایه‌ك هه‌یه‌‬ ‫زۆر به‌ده‌سه‌اڵته‌ كه‌ پێده‌گوترێت مافیای‬ ‫نه‌وت‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌ راسته‌؟‬ ‫ل���ۆری هایت���ان‪ :‬س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫سروش���تی وه‌ك ن���ه‌وت‪ ،‬ئ���ه‌م هه‌مو‬ ‫پاره‌ی���ه‌ی به‌دواوه‌ بێ���ت‌و هێنده‌ گرنگ‬ ‫بێت وه‌ك شاده‌مارێكی جیهان سه‌یری‬ ‫بكرێت‪ ،‬بێگوم���ان ئه‌و جۆره‌ مافیایه‌ی‬ ‫تۆ باس���ی ده‌كه‌ی ده‌بێ���ت‪ .‬كرداره‌كه‌‬ ‫به‌ده‌ر نابێت له‌و جۆره‌ مافیایانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌ك كه‌س���ێكی پس���پۆر‬ ‫له‌ب���واری نه‌وت‌و غ���از‪ ،‬هه‌روه‌ها وه‌ك‬ ‫چاودێرێكی بواری داهات‌و هۆش���یاری‪،‬‬ ‫دیارترین تێبینیت له‌س���ه‌ر سیاس���ه‌تی‬ ‫نه‌وتی هه‌رێمی كوردس���تان‌و هه‌روه‌ها‬ ‫عێراقیش چیه‌؟‬ ‫ل���ۆری هایتان‪ :‬تێبین���ی زۆر هه‌یه‌‪،‬‬ ‫دیارترینی���ان خ���ۆی ل���ه‌و قه‌یرانه‌ی‬ ‫ئێستای عێراق‌و هه‌رێم نیشان ده‌دات‪،‬‬ ‫وه‌ك پێش���تریش ئام���اژه‌م ب���ۆ كرد‬ ‫له‌مه‌س���ه‌له‌ی دابه‌زین���ی نرخی نه‌وت‪،‬‬ ‫جگ��� ‌ه له‌م ‌ه ئ���ه‌و قه‌یرانه‌ی ئێس���تای‬ ‫عێراق‌و هه‌رێمی كوردستان هۆكاره‌كه‌ی‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی به‌ڕێوه‌بردنه‌‪ .‬هه‌ره‌سهێنان‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردن‪ .‬ئێس���تا كاتی خۆیه‌تی‬ ‫قس ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و‌ه بكرێت ك ‌ه له‌عێراق‌و‬ ‫له‌هه‌رێ���م نه‌تواندراو‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌كی‬ ‫دروست داهاتی سه‌رچاو‌ه سروشتیه‌كان‬ ‫به‌ڕێوه‌ببردرێ���ت‪ .‬ك���وا بیركردن���ه‌و‌ه‬ ‫له‌داه���ات؟ چۆن ده‌بێت خزمه‌تگوزاری ‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌تاییه‌كان له‌ش���وێنێكی وه‌ك‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان نه‌بێ���ت؟ چۆن‬ ‫ده‌بێ���ت له‌عێراقدا نه‌بێت؟ ئیتر تا به‌م‬ ‫شێوه‌ی ‌ه بێت‌و حكومه‌ته‌كان حكومه‌تی‬ ‫قه‌ی���ران بن‪ ،‬له‌هه‌مانكات���دا په‌یوه‌ندی‬ ‫هاونیش���تمانیان به‌حكومه‌ته‌كه‌یان به‌و‬ ‫ش���ێو‌ه بێت‌و ئه‌و جۆر‌ه بێ متمانه‌یی ‌ه‬ ‫هه‌بێت‪ .‬به‌ڵێ خۆپیش���اندان‌و كێش��� ‌ه‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێ���ت‪ ،‬خه‌ڵكانێك ده‌بێت‬ ‫حه‌ز به‌هاتنی داع���ش ده‌كات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هه‌بون���ی ئه‌م هه‌مو س���امان ‌ه‬ ‫زۆره‌‪ ،‬ئ���ه‌م له‌لوتك���ه‌ی ه���ه‌ژاری‌و‬ ‫نه‌بونیدای���ه‌‪ .‬نه‌وت ل���ه‌و كاته‌دا رۆڵی‬ ‫چیه‌؟ ئ���ه‌و‌ه نه‌ب���و داعش ده‌س���تی‬ ‫به‌س���ه‌ر چه‌ند بیرێكی نه‌وتیشدا گرت‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه له‌هه‌م���ان كاتدا ده‌رفه‌تێكیش��� ‌ه‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی حكومه‌تی عێراق‌و هه‌رێمی‬ ‫پێداچونه‌وه‌ی���ه‌ك‬ ‫كوردس���تانیش‬ ‫به‌شێوازی به‌ڕێوه‌بردن‌و مامه‌ڵه‌كردنی‬ ‫خۆی ب���كات‪ .‬لێ���ر‌ه ب���ه‌دواوه‌و‌ه بیر‬ ‫له‌داهاتوی نه‌وه‌كان‌و خه‌ڵكی بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌بێ���ت هه‌مه‌جۆری له‌ئابوریدا بكرێت‪.‬‬ ‫نه‌ك به‌ته‌نه���ا پشتبه‌س���تن به‌نه‌وت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر دۆخه‌ك ‌ه به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫بێت حكوم���ه‌ت متمان���ه‌ی هاواڵتیانی‬ ‫به‌ته‌واوی له‌ده‌ست ده‌دات‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫‪parlaman.awene@gmail.com‬‬

‫له‌م دۆخه‌ی ئێستادا‬ ‫ئه‌سته‌م ‌ه په‌رله‌مان بتوانێت دانیشتن بکات‬ ‫ئەو پرسە چارەسەر بكرێت ئەوسا كۆبونەوەی تر‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئەحمەد‬ ‫بكرێت بۆ پرسیتر"‪.‬‬ ‫جگ ‌ه له‌دانیشتنی په‌رله‌مان له‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌ولێر‪،‬‬ ‫لەناو ئەندامانی پەرلەمانی كوردستان لەبارەی‬ ‫ب���اس له‌دانیش���تنی په‌رله‌مانی���ش ده‌کرێت به‌بێ‬ ‫ئەنجامدانی كۆبونەوەی پەرلەمان لەدەرەوەی‬ ‫سه‌رۆکی په‌رله‌مان‌و به‌س���ه‌رۆکایه‌تی جێگره‌که‌ی‬ ‫هەولێر بۆچونی جیاواز دروست بوە‪ ،‬بەشێك‬ ‫له‌شاری هه‌ولێر‪.‬‬ ‫پێیانوایە دەبێت لەناو هۆڵی پەرلەمان‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه به‌هار مه‌حم���ود ده‌ڵێت "بەهیچ‬ ‫رەزامەندی له‌په‌رله‌مانتارا ‌ن وەربگیرێت‪ ،‬بەشێكی‬ ‫ش���ێوەیەك ناتوانرێت بەبێ ئامادەبونی سەرۆك‪،‬‬ ‫دیکه‌ش پێیان وایه‌ هەر كاتێك سەرۆكی‬ ‫پەرلەم���ان هی���چ كۆبونەوەی���ەك ئەنجامب���دات‪،‬‬ ‫پەرلەمان بیەوێت دەتوانێت دانیشتنی ئاسایی‬ ‫لەبەرئەوەی د‪.‬یوسف غایب نیە لەكاتی مۆڵەتیشدا‬ ‫پەرلەمان بكات له‌هه‌ر شوێنێک بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌ردو حاڵه‌ته‌که‌دا ئه‌سته‌مه‌ په‌رله‌مان بتوانێت نی���ە‪ ،‬بەڵك���و ئەو دەویس���ت بچێت���ەوە هەولێر‌و‬ ‫لەپەرلەمان دانیش���تن بكات‪ ،‬بەاڵم بەكودەتایەكی‬ ‫دانیشتن ئه‌نجامبدات‪.‬‬ ‫چەكداری رێگری لێكرا س���ەرەڕای ئەوەش ئێستا‬ ‫ل���ه‌دوای ئ���ه‌وه‌ی له‌هه‌فته‌ی راب���ردودا رێگریی د‪.‬یوسف لەسلێمانیەوە بەردەوام كارەكانی خۆی‬ ‫له‌سه‌رۆکی په‌رله‌مان‪ ،‬یوسف محه‌مه‌د کرا بچێته‌و‌ه جێبەج ‌ێ دەكات"‪.‬‬ ‫ئەندام���ی فراكس���ۆنی یەكێت���ی لەپەرلەمانی‬ ‫بۆ شاری هه‌ولێر بۆ ده‌وامی ئاسایی له‌په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫ناوبراو ئێس���تا له‌نوسینگه‌ی س���لێمانی په‌رله‌مان كوردس���تان‪ ،‬گۆران ئازاد پێ���ی وایه‌ هەر كاتێك‬ ‫ده‌وام ده‌کات‌و باس له‌دانیشتنی په‌رله‌مان ده‌کرێت س���ەرۆكی پەرلەمان رەزامەندی نیشاندا دەتوانێت‬ ‫لەهەر ش���وێنكی كوردس���تان دانیش���تن بكات‪،‬‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی شاری هه‌ولێر‪.‬‬ ‫پەرلەمانتاری فراكس���ۆنی گ���ۆڕان لەپەرلەمانی "هەرچەندە لەپەیڕەوی ناوخۆدا باس لەوە دەكات‬ ‫كوردس���تان بەهار مەحمود لەب���ارەی ئەنجامدانی پێویس���تە لەناو هۆڵی پەرلەمان دەنگدانی لەسەر‬ ‫كۆبونەوەی پەرلەمان لەدەرەوەی هەولێر بەئاوێنەی بكرێ���ت لەبارودۆخێكی ئاس���ایی‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگەر‬ ‫راگەیان���د "پەرلەمانی كوردس���تان په‌یوه‌س���ت ‌ه پەرلەم���ان نەیتوان���ی خۆی كۆبێت���ەوە دەتوان ‌ێ‬ ‫بەپەیڕەوی ناوخ���ۆوە‪ ،‬واتا ش���ێوازی كاركردنی لەدەرەو‌ه دانیشتن بكات"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ نمونەی س���ەردەمی ش���ەڕی‬ ‫پەرلەمان پەیرەوی ناوخ���ۆ دیاری دەكات بەپێی‬ ‫مادەی دوی پەرلەمانی كوردستان دانیشتنەكانی ناوخۆ ده‌هێنێته‌وه‌ ک���ه‌ پەرلەمانتارەكانی پارتی‬ ‫لەهەولێر دەبێت هەروەها لەكاتی پێویستیدا بۆی نەیاندەتوان���ی لەهەولێ���ر كۆببن���ەوە لەداره‌بەن‬ ‫هەیە لەهەر ش���وێنكی تری كوردس���تان دانیشتن دانیش���تنیان ئەنجام���دەدا‪" ،‬ئێس���تاش بەهەمان‬ ‫ئەنجامبدات بەوەش هیچ رێگرییه‌کی یاسایی نیە‌و شێوە سەرۆكی پەرلەمان ناتوانێت بچێتە هەولێر‪،‬‬ ‫دەتوانێ���ت ل���ەدەرەوە كۆببێت���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم ئایا‬ ‫پێویستی بەرەزامەندی پەرلەمانتارانیش نیە"‪.‬‬ ‫ناوب���راو ئاماژەی ب���ەوەش كرد "ه���ەر كاتێك دەتوانرێت رێژەی یاس���ایی ت���ەواو بێت؟ ئەوەش‬ ‫پێویست بكات كۆبونەوە ده‌که‌ین‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا دەگەڕێتەوە سەر فراكسۆنەكانی ناو پەرلەمان"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی ب���ژارده‌ی دوه‌م که‌ دانیش���تن ‌ه به‌بێ‬ ‫كێشەیەك هەیە لەوە گەورەترە پەرلەمان لەدەرەوە‬ ‫دانیشتن بكات ئەویش پرسی سەرۆكایەتی هەرێمە سه‌رۆکی په‌رله‌مان‪ ،‬گۆران ئازاد رایده‌گه‌یه‌نێت ک ‌ه‬ ‫ه���ەر كاتێكیش پەرلەمان كۆبێتەوە دەبێت یەكەم پارتی ناتوانێ���ت لەهەولێرو لەناو هۆڵی پەرلەمان‬ ‫دانیشتنی بۆ چارەسەر كردنی پرسی سەرۆكایەتی دانیش���تن ئەنجامبدەن‪" ،‬لەبەرئ���ەوەی كارنامەی‬ ‫دانیش���تن س���ەرۆكایەتی دیاری دەكات ئەوانیش‬ ‫هەرێم بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی گۆڕان پێش���ی وایه‌ ک ‌ه ئەو تەنه���ا جێگ���ری س���ەرۆكی پەرلەمانی���ان هەیەو‬ ‫پرس���ە ناكرێـت لەدەرەوەی هەولێ���ر بێت‪" ،‬هەر س���ەرۆك‌و س���كرتێر لەگۆڕان‌و كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫دانیش���تنێكی تریش بكرێت س���ەركەوتو نابێت‪ ،‬كوردستانە"‪.‬‬ ‫پەرلەمانتاری یەكگرتو لەپەرلەمانی كوردستان‬ ‫لەبەرئ���ەوەی كاتێ���ك بڕیارێ���ك یان یاس���ایەك‬ ‫دەردەكەیت پێویست س���ەرۆكی هەرێم پەسەندی بەه���ار عەبدولرەحمان لەبارەی ئەوەی لەئێس���تا‬ ‫بكات‪ ،‬بەاڵم لەئێس���تادا كەس���ێك نی���ە بەناوی پێویس���ت دەكات كۆبونەوە ل���ەدەرەوەی هەولێر‬ ‫س���ەرۆكی هەرێمەوە‪ ،‬هەر بۆیە س���ەرەتا دەبێت بكرێت بەئاوێنەی راگه‌یاند "ئەگەرچی بارودۆخەكە‬

‫سەرۆكی پەرلەمان‬ ‫ناتوانێت بچێتە هەولێر‬ ‫دەتوانێت لەدەرەوە‬ ‫كۆببێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئایا‬ ‫دەتوانرێت رێژەی‬ ‫یاسایی تەواو بێت؟‬ ‫ئەوەش دەگەڕێتەوە‬ ‫سەر فراكسۆنەكانی‬ ‫ناو پەرلەمان‬ ‫نەخ���وازراوە‌و ل���ەدەرەوەی رێكارە یاس���ایەكانە‪،‬‬ ‫دەكرێت پەرلەمان لەدەرەوەی هەولێریش كۆبونەوە‬ ‫بكات بەپێی ئەو پەیرەوەی دانراوە‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا‬ ‫هیچ بیانویەك نیە بۆ ئەوەی دانیشتن لەدەرەوەی‬ ‫هۆڵ���ی پەرلەم���ان ئەنجامبدرێ���ت‪ ،‬بەڵكو دەبێت‬ ‫بەئامادەبونی س���ەرۆكی پەرلەمان كۆبونەوە لەناو‬ ‫هۆڵی س���ەرەكی پەرلەمان بكرێـت‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫دەزگایەكی شەرعی هەرێمی كوردستانە‌و هیچ كەس‬ ‫ناتوانێت ئیرادەی خۆی بسەپێنێت بەسەریدا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا وتیش���ی "ئەگەر پەرلەمان ویس���تی‬ ‫كۆبونەوەكە بەرێـتە دەرەوەی هەولێر پێویس���تە‬ ‫بەدەنگی پەرلەمانتاران‌و رەزامەندی ئەوانی لەسەر‬ ‫بێ���ت‪ ،‬لەئێس���تادا ناتوانرێت ئ���ەو كارە بكرێت‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی سەرۆكی پەرلەمان رێگەی پێنادرێت‬ ‫بێت���ە ناو هۆڵ���ی پەرلەمان ئەو رێكارە یاس���ایە‬

‫ئەنجامب���دات‌‪ ،‬لەهەولێریش نە جێگری س���ه‌رۆکی‬ ‫په‌رله‌مان دەتوانێت بەتەنها كۆبونەوەكە بكات نە‬ ‫بەبێ س���ەرۆكی پەرلەمانیش دەتوانرێت دانیشتن‬ ‫بكرێ���ت‪ ،‬كەوات���ه‌ ن���ە لەهەولێر نە لەس���لێمانی‬ ‫ناتوانرێت هیچ كۆبونەوەیەكی پەرلەمان بكرێت"‪.‬‬ ‫س���ەرۆكی فراكس���ۆنی كۆم���ەڵ لەپەرلەمانی‬ ‫كوردستان مەڕوان گەاڵڵەیی لەبارەی رێكارەكانی‬ ‫ئەنجامدان���ی دانیش���تنی پەرلەمان ل���ەدەرەوەی‬ ‫هەولێر بۆ ئاوێنە وتی "كاتێك سەرۆكی پەرلەمان‬ ‫یان ژمارەی یاس���ایی پەرلەمانت���اران داوا دەكەن‬ ‫پەرلەمان لەدەرەوەی هەولێر كۆببێتەوە‪ ،‬دەخرێتە‬ ‫بەر گفتوگۆو دەنگدانی لەسەر دەكرێت لەناو هۆڵی‬ ‫پەرلەمان هەر كاتێكیش پەرلەمانتاران رەزامەندیان‬ ‫دەربڕی زۆر شتێكی ئاس���ایە كۆبونەوەكە بچێتە‬ ‫هەر ش���وێنێكی كوردس���تان‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگەر لەو‬ ‫بارودۆخە دانیش���تن لەدەرەوەی پەرلەمان بكرێت‬ ‫هەم رێژەی یاسایی تەواو نابێت هەم كاردانەوەی‬ ‫زیاتری لێدەكەوێت���ەوە‪ ،‬هەر بۆیە من داوا دەكەم‬ ‫پەرلەمان حاڵەتی ئاسایی خۆی وەربگرێتەوە"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی ئ���ەوەی هەركاتێ���ك لەپەرلەمان���دا‬ ‫كۆبونەوە ئەنجامبدرێت ئەوان بەشدار دەبن ناوبراو‬ ‫وتی "بەبێ د‪.‬یوسف هەرگیز دانیشتنی پەرلەمان‬ ‫ناكرێت‌و دەبێت ئ���ەو ئامادەیی هەبێت‪ ،‬بەنەبونی‬ ‫ئەو نیشانەی پرسیار لەس���ەر پەرلەمان دروست‬ ‫دەبێت‪ ،‬هەر دانیشتنێكیش د‪.‬یوسفی تێدا بەشدار‬ ‫نەبێت نە ئێمەو نە فراكسیۆنەكانی تریش بەشدار‬ ‫نابن"‪.‬‬ ‫ئەندامێكی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمان ئاماژە‬ ‫بەوە دەكات دەبێت پەرلەمان بڕیار بدەن دانیشتن‬ ‫لەكوێ‌ ئەنجامدەدرێـت نەك س���ەرۆكی پەرلەمان‪،‬‬ ‫فرسەت سۆفی پەرلەمانتاری فراكسیۆنی پارتی بۆ‬ ‫ئاوێنە وتی "كاتێك ئێمە كۆبونەوەی پەرلەمانمان‬ ‫گواستەوە بۆ هەڵەبجە پێشتر لەناو هۆڵی پەرلەمان‬ ‫دانیش���تن كرا‌و خرایە كارنامەوەو دواتر دەنگدانی‬ ‫لەسەر كرا‌و زۆرینەی بەدەستهێنا ئەوسا بڕیاردرا‬ ‫كۆبونەوەكە لەهەڵەبجە ئەنجامبدرێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتیش���ی "ئەگەر دو كەس لەدەستەی‬ ‫س���ەرۆكایەتی ئامادەبن دەتوانین بەبێ سەرۆكی‬ ‫پەرلەمانیش دانیش���تن ئەنجامبدەی���ن لەحاڵەتی‬ ‫ئاسایدا‪ ،‬هەروەها ئەگەر سەرۆكی پەرلەمان پێنج‬ ‫دەق���ەش بچێت���ە دەرەوەی پەرلەمان جێگرەكەی‬ ‫ش���وێنی دەگرێت���ەوە‌و ئێمە پێی دەڵێ���ن بەرێز‬ ‫س���ەرۆكی پەرلەمان‪ ،‬بەاڵم لەو بارودۆخەی ئێستا‬ ‫نازانم بەچی شێوازێك دەبێت"‪.‬‬

‫تەنها فراكسیۆنی پارتی‬ ‫یوسف محەمەد بەسەرۆكی پەرلەمان نازانێت‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ‬ ‫زۆربەی فراكسیۆنەكانی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫تائێستاش یوسف محەمەد بەسەرۆكی‬ ‫پەرلەمان دەزانن‪ ،‬بەاڵم فراكسیۆنی پارتی‬ ‫وەكو سەرۆكی پەرلەمان مامەڵە لەگەڵ‬ ‫یوسف محەمەد ناكەن‌‪ ،‬پەرلەمانتارێكیش‬ ‫دەڵێت "د‪.‬یوسف تا ئێستاش سەرۆكی‬ ‫شەرعی پەرلەمانە‪ ،‬لەبەرئەوەی نە مردوەو‬ ‫نە دەستیلەكاركێشاوەتەوەو نە متمانەی‬ ‫لێوەرگیراوەتەوە"‪.‬‬ ‫له‌دوای گرژیی‌و خۆپیش���اندانه‌کانی قه‌اڵدزێ‌و‬ ‫ناوچه‌کانی دیکه‌‪ ،‬رۆژی ‪12‬ی تش���رینی یه‌که‌م‪،‬‬ ‫له‌بازگه‌ی پردێ رێگریی له‌سه‌رۆکی په‌رله‌مانی‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬یوس���ف محه‌مه‌د کرا بچێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ش���اری هه‌ولێ���رو له‌وکاته‌دا پارت���ی رایگه‌یاند‬ ‫ک ‌ه ئه‌و وه‌ک س���ه‌رۆکی په‌رله‌مان ش���ه‌رعیه‌تی‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫پەرلەمانتاری فراكسیۆنی یەكێتی لەپەرلەمانی‬ ‫كوردس���تان زانا عەبدولڕەحم���ان له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیاند "هەرچەن���دە ئێمە وەكو‬ ‫فراكسۆنی یەكێتی كاتی خۆی دەنگمان نه‌داو‌ه‬ ‫بەو دەستەی سەرۆكایەتیەی ئێستا هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەڕوی یاس���اییەوە تائێستا د‪ .‬یوسف محەمەد‬ ‫س���ەرۆكی پەرلەمانە‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی ئەو لەناو‬ ‫هۆڵی پەرلەمان دەنگی لەسەر دراوە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫بۆ ئەوەی ئەو لەو پۆستە الچێت پێویستە لەناو‬ ‫پەرلەمان دەنگی لەس���ەر بدرێت هەروەكو چۆن‬ ‫بەدەنگدانیش بوە بەسەرۆكی پەرلەمان"‪.‬‬ ‫ێ سەرۆكی‬ ‫هەر سەبارەت بەوەی لەئێستادا ك ‌‬ ‫پەرلەمان���ە پەرلەمانتاری فراكس���ۆنی یەكگرتو‬ ‫ش���ێركۆ جەودەت بۆ ئاوێنە وتی "لەئێس���تادا‬ ‫س���ەرۆكی ش���ەرعی پەرلەمان���ی كوردس���تان‬

‫پەرلەمانی كوردستان‬ ‫د‪.‬یوسفە‪ ،‬هەر كەس���ێكیش دەیەوێت متمانەی‬ ‫لێوەربگرێت���ەوە دەبێت لەرێ���گای پەرلەمان‌و‬ ‫پەرلەمانتاران���ەوە بێ���ت‌و بەدەنگدان���ی ئەوان‬ ‫بێت‪ ،‬یان هەر كاتێك سەرۆكی پەرلەمان خۆی‬ ‫دەستی لەكاركێش���ایەوە ئەو كاتە ئەو پۆستە‬ ‫چۆڵ دەبێت"‪.‬‬ ‫هەورامان گەچێنەیی پەرلەمانتاری فراكسیۆنی‬ ‫كۆم���ەڵ لەپەرلەمان���ی كوردس���تان ئەوەی بۆ‬ ‫ئاوێن���ە رونك���ردەوە ك���ەوا ب���ەدەر لەرێكارە‬ ‫یاس���ایەكان بەهیچ ش���ێوەیەك هیچ كەسێك‌و‬ ‫الیەنێك ناتوانن یوسف محەمەد لەسەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەم���ان البەرێت‪" ،‬لەبەرئ���ەوەی یەكەمجار‬ ‫وەكو ئەن���دام پەرلەمانێك متمانەی لەجەماوەر‬ ‫وەرگرت���وە دوات���ر لەالی���ەن پەرلەمانتارانەوە‬ ‫متمانەی وەرگرتوە‌و بوە بەسەرۆكی پەرلەمان‪،‬‬

‫ئێس���تاش ئەگەر دەیانەوێت الیبەرن پێویستە‬ ‫هەمان رێكار دوبارە بكرێتەوە‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا‬ ‫بەشێوەیەكی یاسایی یوسف محەمەد سەرۆكی‬ ‫شەرعی پەرلەمانی كوردستانە"‪.‬‬ ‫ئەندام���ی فراكس���یۆنی گردبون���ەوەی گەلی‬ ‫كلدانی سریانی ئاش���وری لەپەرلەمان وەحیدە‬ ‫یاقۆ له‌وباره‌یه‌وه‌ بەئاوێنەی راگه‌یاند "لەئێستادا‬ ‫لەروی یاس���اییەوە یوس���ف محەمەد سەرۆكی‬ ‫پەرلەمانە‪ ،‬بەاڵم بەهۆی ئەو قەیرانە سیاسیەوەی‬ ‫دروست بوە ئێمە لەهەولێر‌و لەپەرلەماندا نازانین‬ ‫س���ەرۆكی پەرلەمان كێی���ە‪ ،‬هەربۆیە هەرگیز‬ ‫بەو ش���ێوەیە ناكرێت ئەو لەسلێمانی سەرۆكی‬ ‫پەرلەمان بێت‌و له‌هه‌ولێر سەرۆك نەبێت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پێویس���تە جارێكی تر پارتی‌و گۆڕان دانوستان‬ ‫لەنێوان یەكت���ری ئەنجامبدەن بۆ ئەوەی بگەنە‬

‫رێكەوتنێك"‪.‬‬ ‫س���ەرۆكی فراكس���یۆنی ب���ەرەی توركمانی‬ ‫لەپەرلەمان ئایدن مەع���روف ئەوەی بۆ ئاوێنە‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌مان پرس ده‌ڵێت "راس���تە ئێس���تا‬ ‫بەهۆی ئەو ملمالنێیە سیاس���یەی دروست بوە‬ ‫الیەنێك لەبەرامبەر گۆڕان‌و سەرۆكی پەرلەمان‬ ‫حەزەر وەردەگرێت‪ ،‬بەاڵم لەالی ئێمە د‪.‬یوسف‬ ‫تا ئێستاش���ی لەگەڵ بێت سەرۆكی پەرلەمانی‬ ‫كوردس���تانه‌‪ ،‬جگە لەوەش بەسازانی الیەنەكان‬ ‫ئەو پۆستەی وەرگرتوە‪ ،‬ئەوەندی من بیزانم ئەو‬ ‫س���ازانە لەنێوان پارتی‌و گۆڕان نەماوەو ئەوان‬ ‫داوای البردن���ی دەكەن‪ ،‬ب���ەاڵم دەبێت بەپێی‬ ‫یاسا‌و لەپەرلەمان ئەو رێكارانە ئەنجامبدرێت‪.‬‬ ‫لەبەرامبەر هەمو ئەو بۆچونانەشدا فراكسیۆنی‬ ‫پارتی لەپەرلەمانی كوردستان ئاماژە بەوە دەكەن‬ ‫ئێستا یوس���ف محەمەد لەپۆستەكەی نەماوە‌و‬ ‫ئەوان وەكو سەرۆكی پەرلەمان مامەڵەی لەگەڵ‬ ‫ناكەن‪ ،‬وتەبیژی فراكس���ۆنی پارتی لەپەرلەمان‬ ‫محەم���ەد عەلی بەئاوێن���ەی راگەیان���د "ئێمە‬ ‫پێش���تریش هەڵوێستمان رونبو ئەو بارودۆخەی‬ ‫ئێس���تا هاتوەتەپێش لەبەرئەنجامی كۆمەڵێك‬ ‫هەن���گاوی نابەرپرس���انی گ���ۆڕان‌و تاقمەكەی‬ ‫نەوش���یروان مستەفا بو‪ ،‬هەر ئەوەش وایكردوە‬ ‫كە وا ئێمە پێداچونەوە بەرێكەوتنی سیاس���ی‬ ‫بكەینەوە‪ ،‬هەر بۆیە ناچ���ار بوین وەزیرەكانی‬ ‫ئ���ەوان بنێرین���ەوە ماڵەوە‪ ،‬هەروەه���ا بەهیچ‬ ‫شێوەیەكیش ناتوانین تەعامول لەگەڵ د‪.‬یوسف‬ ‫بكەین وەكو سەرۆكی پەرلەمان "‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژەی بەوەش كرد كەوا رێكەوتنێكی‬ ‫سیاس���ی لەنێوان پارتی‌و گۆڕان هەبو لەبارەی‬ ‫چۆنیەت���ی پێكهێنان���ی حكوم���ەت‌و پەرلەمان‬ ‫ئێستا ئەو رێكەوتنە نەماوە هەروەها لەقۆناغی‬ ‫داهاتوش���دا لەروی یاس���اییەوە ئەو كێش���ەیە‬ ‫چارەسەر دەكەین‪.‬‬

‫په‌رله‌مان‬

‫له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬

‫گۆشه‌یه‌کی تایبه‌ت ‌ه په‌رله‌مانتاران ده‌ینوسن‬

‫له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌ پارله‌مان‬ ‫بۆ هه‌ولێر چ ‌ی رویدا؟!‬ ‫ئه‌ندازیار عومه‌ر ‌ی حاجی‌ عنایت هه‌ڵه‌بجه‌یی‬ ‫رۆژی‌ ‪ 2014-10-12‬كاژێ����ر ‪ 7:45‬ی‌ به‌یانی‌‬ ‫هاوڕێ له‌گه‌ڵ ‪ 5‬ئه‌ندام پارله‌مان له‌فراكسیۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫گ����ۆڕان هاوڕێ له‌گه‌ڵ سس����ه‌رۆكی‌ پارله‌مانی‌‬ ‫كوردستان(یوسف محمد سادق)‪ ،‬به‌ مه‌به‌ستی‌‬ ‫به‌جێگه‌یاندنی‌ كاروباری‌ پارله‌مان له‌سلێمانیه‌وه‌‬ ‫گه‌ڕاین����ه‌وه‌ ب����ۆ هه‌ولێ����ر‪ ،‬ئێم����ه‌ هه‌وڵماندا‬ ‫به‌كه‌متری����ن پارێزوان(حمای����ه‌)و به‌ كه‌مترین‬ ‫ژماره‌ی‌ ئۆتۆمبێله‌وه‌ بچینه‌وه‌ هه‌ولێر‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫داوای‌ سه‌رۆكی‌ پارله‌مان من له‌ئۆتۆمبێله‌كه‌ی‌‬ ‫ئه‌ودا سوار بوم‪ ،‬پێش ده‌رچونمان‌و به‌پێی ئه‌و‬ ‫زانیاریانه‌ی‌ هه‌مانب����و چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌مانده‌كرد‬ ‫كه‌ كۆسپ بێته‌ س����ه‌رڕێمان‌و نه‌توانین بچینه‌‬ ‫هه‌ولێ����ر‪ ،‬بۆیه‌ س����ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان فه‌رمانیدا‬ ‫به‌س����ه‌رۆكی‌ ده‌س����ته‌ی‌ پارێزوانه‌كان����ی‌ ك����ه‌‬ ‫له‌بازگه‌كان����دا یان له‌هه‌ر ش����وێنێك رێگه‌مان‬ ‫لێگی����را به‌هی����چ جۆرێ����ك له‌ئۆتۆمبێله‌كانیان‬ ‫دانه‌به‌زن‌و هیچ هه‌ڵس����وكه‌وتێكی‌ ئیستیفزازی‌‬ ‫نه‌كه‌ن‪ ،‬كاتێك كه‌ركوكمان به‌جێهێشت له‌چه‌ند‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كه‌وه‌ زانیاریان پێداین كه‌ هێزێكی‌‬ ‫زۆر له‌بازگ����ه‌ی‌ (ش����ێراوا)ی‌ نزی����ك (پردێ)‬ ‫له‌ئاماده‌باش����یدایه‌ بۆ رێگه‌گرتن له‌س����ه‌رۆكی‌‬ ‫پارله‌م����ان‌و پارله‌مانتاره‌كانی‌ هاوڕێی‌و به‌هیچ‬ ‫جۆرێك رێگه‌ناده‌ن بچینه‌ هه‌ولێر‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئێمه‌‬ ‫پێداگری‌ بكه‌ین ته‌قه‌مان لێده‌كه‌ن‪ ،‬ویس����تمان‬ ‫رێگه‌ بگۆڕین بۆ رێگای‌ كۆیه‌ یان كه‌لكه‌سماق‬ ‫یان رێ����گای‌ مه‌س����یف‪ ،‬به‌اڵم س����ه‌رچاوه‌كه‌‬ ‫پێیراگه‌یاندی����ن كه‌ ئ����ه‌و ئاماده‌كاریه‌ له‌هه‌مو‬ ‫بازگه‌كان����ی‌ نێوان س����لێمانی‌ هه‌ولێ����ر كراوه‌‪،‬‬ ‫بڕیارمان����دا كه‌ به‌رده‌وامبین‌و چ����ی‌ ئه‌بێت با‬ ‫ببێ����ت‪ ،‬یه‌كێ����ك له‌ئۆتۆمبێله‌كانی‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫پارله‌مانمان پێشخس����ت بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ ئاگاداری‌‬ ‫بازگه‌كه‌ ب����كات كه‌ كاروان����ی‌ ئۆتۆمبێله‌كانی‌‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ پارله‌مان‌و پارله‌مانتاران به‌ڕێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌نزیكبونه‌وه‌مان له‌بازگه‌ی‌ پردێ هه‌ستمانكرد‬ ‫كه‌وتینه‌ ناو بۆسه‌یه‌كی‌ سه‌ربازی‌‪ ،‬زیاتر له‌‪300‬‬ ‫چه‌كدار به‌چه‌ك����ی‌ جۆراوجۆر(قه‌ناس����ه‌‪ ،‬بی‬ ‫كه‌ی‌ سی‪ ،‬كاڵش����ینكۆف‪ ،‬چه‌كی‌ ئه‌مریكی‌ )‬ ‫له‌هه‌ردو به‌ری‌ جاده‌ به‌س����ێ ریز دامه‌زرابون‪،‬‬ ‫چه‌ندین ئۆتۆمبێلی‌ س����ه‌ربازی‌ جۆری‌ هه‌مه‌ر‬ ‫له‌ده‌وروب����ه‌ری‌ بازگه‌ك����ه‌ هه‌ب����و‪ ،‬زیاتر له‌ ‪50‬‬ ‫چه‌كدار له‌ناو بازگه‌كه‌دا ب����ون‪ ،‬هه‌ر كه‌ ئێمه‌‬ ‫گه‌یش����تین هه‌ردو ئاراسته‌ی جوڵه‌یان به‌ست‌و‬ ‫به‌چه‌ك����داره‌كان(‪ )U-Turn‬یوتێرنێكی����ان‬ ‫دروستكرد‪ ،‬سێ ئه‌فسه‌ر به‌پله‌ی‌ نه‌قیب لێمان‬ ‫هاتنه‌ پێش����ه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ به‌رپرسیی‌ ده‌سته‌ی‌‬ ‫پارێزوانی‌ سه‌رۆكی‌ پارله‌مان كه‌وتنه‌ گفتوگۆو‬ ‫به‌بێ س��ڵ�او به‌بێ هیچ پێشه‌كیه‌ك یه‌كێكیان‬ ‫وتی‌‪-:‬‬ ‫ ئ����ا لێ����ره‌وه‌ بگه‌ڕێن����ه‌وه‌ (ئاماژه‌ی����ان‬‫بۆ ئ����ه‌و رێ����ره‌وه‌ كرد ك����ه‌ به‌چه‌ك����داره‌كان‬ ‫دروستیانكردبو)‬ ‫به‌رپرسیی‌ پارێزوانه‌كانی‌ سه‌رۆكی‌ پارله‌مان‬ ‫وتی‌‪:‬‬ ‫ چیه‌ كاك كه‌یفی‌ هیچ هه‌یه‌؟!‬‫ ئ����ا بێره‌دا بگه‌ڕێن����ه‌وه‌ رێگه‌ ناده‌ین بچنه‌‬‫ناو هه‌ولێر‪.‬‬ ‫ به‌ فه‌رمانی‌ كێ؟‬‫ له‌ سه‌رو خۆمانه‌وه‌ فه‌رمانمان پێكراوه‌‪.‬‬‫سه‌رۆكی‌ پارله‌مان فه‌رمانی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی دا‪.‬‬ ‫پ����اش ئ����ه‌وه‌ی‌ كیلۆمه‌ترێ����ك له‌بازگه‌ك����ه‌‬ ‫دوركه‌وتینه‌وه‌‪ ،‬گوێمان له‌ده‌نگی‌ ده‌س����ڕێژی‌‬ ‫گولله‌ بو‪ ،‬یه‌كێك له‌پارله‌مانتاره‌كان په‌یوه‌ندی‌‬ ‫پێوه‌كردی����ن كه‌ ته‌ق����ه‌ له‌ئۆتۆمبێل����ی‌ تۆڕی‌‬ ‫میدیایی كوردسات كراوه‌و رایانگرتوه‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌ئۆتۆمبێل����ه‌كان گه‌ڕای����ه‌وه‌ به‌دوایدا‪ ،‬پاش‬ ‫كه‌مێ����ك ئۆتۆمبێله‌كه‌ی‌ كوردس����ات به‌جامی‌‬ ‫شكاو و چامه‌له‌غی‌ قوپاو گه‌یشته‌ المان‌و بۆیان‬ ‫رونكردینه‌وه‌ كه‌ رایانگرتون‌و ته‌قه‌یان لێكردون‌و‬ ‫جامی‌ ئۆتۆمبێله‌كه‌یان شكاندون‪ ،‬كامێراكه‌یان‬ ‫شكاندون‌و مۆبایله‌كانیان لێسه‌ندون‪.‬‬ ‫به‌ڵێ‌ له‌هه‌رێمێكدا كه‌ حیزب قسه‌ی‌ یه‌كه‌م‌و‬ ‫دوا قس����ه‌ ب����كات‪ ،‬حیزب تێی����دا له‌حكومه‌ت‬ ‫پاره‌دارتربێ����ت‪ ،‬یاس����ا وه‌ك ت����ۆڕی‌ ماس����ی‌‬ ‫بێ����ت بچوكه‌كان بگرێت‌و گ����ه‌وره‌كان تۆڕه‌كه‌‬ ‫بدڕێن����ن‌و ده‌ربازبن‪ ،‬به‌ڵێ‌ ل����ه‌و واڵته‌دا ئه‌بێ‬ ‫وه‌زیر به‌هاوڕێكه‌ی‌ بڵێ ب����ڕۆ ماڵه‌وه‌و به‌یانی‌‬ ‫مه‌ی����ه‌ره‌وه‌و جێگر به‌س����ه‌رۆك پارله‌مان بڵێ‬ ‫سبه‌ینێ مه‌یه‌ره‌وه‌و دواتر له‌بازگه‌كاندا له‌بری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ چه‌كدارانی‌ هه‌رێم حه‌ره‌س ش����ه‌ره‌فی‌‬ ‫بۆ ده‌ربك����ه‌ن‪ ،‬رێگری‌ لێده‌كه‌ن‌و س����وكایه‌تی‌‬ ‫به‌س����ه‌رۆكی‌ بااڵترین دامه‌زراوه‌ی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌‬ ‫كوردستان‌و نوێنه‌ره‌كانی‌ خه‌ڵك ده‌كرێت‪.‬‬

‫عێراق‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫لەكۆنترۆڵكردنەوەی موسڵدا‪ :‬كورد بەشدار دەبێت یان نابێت؟‬

‫‪7‬‬

‫ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە‪ :‬هیچ پالن‌و بەرنامەیەك نییە بۆ گرتنەوەی موسڵ‬ ‫ئا‪ :‬شاهۆ ئەحمەد‬

‫ئەگەرچی ماوەی چەند رۆژێكە فرۆكە‬ ‫جەنگەیەكانی عێراق‌و هاوپەیمانی‬ ‫نێودەوڵەتی بەیاننامە بەسەر خەڵكی‬ ‫شاری موسڵدا باڵو دەكەنەوەو داوایان‬ ‫لێدەكەن خۆیان بەدور بگرن لەهێزە‬ ‫چەكدارەكانی داعش وەكو ئاماژەیەك‬ ‫بۆ كۆنترۆڵ كردنەوەی ئەو شارە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە ئاماژە‬ ‫بەوە دەكات تاكو ئێستا هیچ بەرنامە‌و‬ ‫پالنێك دانەڕێژراوە بۆ گرتنەوەی موسڵ‪،‬‬ ‫پەرلەمانتارێكی كوردیش لەبەغدا دەڵێت‬ ‫"بەهۆی دروستبونی هاوپەیمانی چوار‬ ‫قۆڵی گرتنەوەی موسڵ نزیك بوەتەوە‬ ‫بەوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەیەوێت‬ ‫لەسەر دەستی ئەو داعش لەعێراق‬ ‫نەمینێت"‪.‬‬ ‫ئەمین���داری وەزارەت���ی پێش���مەرگەی‬ ‫حكومەت���ی هەرێم جەبار ی���اوەر لەبارەی‬ ‫ئەنجامدانی پرۆس���ەی گرتنەوەی موس���ڵ‬ ‫بەئاوێن���ەی راگەیان���د "ئەگەرچی زو زو‬ ‫فڕۆكەكانی عێراق‌و هاوپەیمانان بەیاننامە‬ ‫بەسەر دانیشتوانی موسڵدا باڵودەكەنەوە‬ ‫بەوەی خۆیان ب���ەدور بگرن لەچەكدارانی‬ ‫داع���ش‪ ،‬ب���ەاڵم ئێم���ە وەك���و وەزارەتی‬ ‫پێشمەرگە هیچ جۆرێك ئاگادار نین لەهەر‬ ‫پالن‌و بەرنامەیەك لەالی���ەن ئەوانەوە بۆ‬ ‫گرتنەوەی موس���ڵ‪ ،‬بەاڵم لەئێستا ژورێك‬ ‫بەناوی ئۆپه‌راس���یۆنی رزگاركردنی موسڵ‬ ‫لەمەخمور دامەزراوە هەروەها لەهەولێریش‬ ‫ژورێك دام���ەزراوە بەن���اوی هەماهەنگی‬ ‫هێزەكانی پێش���مەرگە‌و هێزەكانی عێراق‬ ‫هەر بەهەمان ش���ێوەیەش ژورێكی تریش‬ ‫هەی���ە بەن���اوی هەماهەنگ���ی هێزەكانی‬ ‫پێشمەرگە‌و هێزەكانی عێراق‌و هاوپەیمانی‬ ‫نێودەوڵەتی"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئام���اژەی بەوەش ك���رد "تاكو‬ ‫ئێستا هیچ پالن‌و بەرنامەیەك دانەڕێژراوە‌و‬ ‫هێزەكان ئامادە نەك���راوە بۆ ئەنجامدانی‬ ‫پرۆس���ەی رزگاركردنی ش���اری موس���ڵ‪،‬‬ ‫هەرچەن���دە لەبەرنامەدا هەی���ە بەزوترین‬ ‫كات ئەو ش���ارە كۆنترۆڵ بكرێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تاكو ئێس���تا هیچ گفتۆگۆیەك لەسەر ئەو‬

‫موسڵ شوێنێكە‬ ‫ئاراستەیە بۆ‬ ‫هەرێمی كوردستان‬ ‫لەهەمانكاتدا‬ ‫شوێنێكی بەهێزی‬ ‫داعشە لەعێراق‬ ‫ئه‌گه‌ر كۆنترۆڵ‬ ‫بكرێتەوە ئەمنیەت‌و‬ ‫ئاسایش زیاتر بۆ‬ ‫هەرێم دابین دەكرێت‌‬ ‫شاری موسڵ‬ ‫مەس���ەلەیە لەنێوان ئەو هێزانە نەكراوە‌و‬ ‫هیچ ئامادەكاریەك نەكراوە"‪.‬‬ ‫سەبارەت بەبەشداری كردنی هاوپەیمانی‬ ‫چ���وار قۆڵ���ی بەس���ەرۆكایەتی روس���یا‬ ‫لەپرۆسەی گرتنەوەی موسڵ‪ ،‬جەبار یاوەر‬ ‫وتی "ئێم���ە هیچ ئ���اگاداری هاوپەیمانی‬ ‫چوار قۆڵی نین لەوەی بەش���دار دەبن یان‬ ‫نا‪ ،‬لەبەرئەوەی ئێمە وەكو كورد بەش���ێك‬ ‫نین ل���ەو هاوپەیمانیە‌و ئ���اگاداری ئیش‌و‬ ‫كارەكان���ی ئەوان نین چ���ی دەكەن‌و چی‬ ‫ناكەن‌و پرۆسەكانی ئەوان چۆنە"‪.‬‬ ‫ئەمین���داری وەزارەت���ی پێش���مەرگە‬ ‫ئەوەشی خس���تەڕو که‌ رزگاركردنی شاری‬ ‫موسڵ ئەمنیەتی ئێجگار گەورەی هەیە بۆ‬ ‫هەرێمی كوردستان‪" ،‬بۆ ئاسایشی هەرێمی‬ ‫كوردس���تان واباش���ترە تا رۆژێ���ك زوتر‬ ‫موس���ڵ كۆنترۆڵ بكرێ���ت ئەوەندە هەرێم‬ ‫لەروی ئەمنیەت���ەوە دەپارێزرێت‪ ،‬چونكە‬

‫موسڵ دڵی داعش���ە ئەگەر لەناوچو ئەوا‬ ‫داعش لەهەمو عێ���راق لەناودەچێت‌و هیچ‬ ‫هەڕەشەیەكیش لەس���ەر هەرێم نامینێت‪،‬‬ ‫هەر بۆیە ئێم���ە لەحكومەتی عێراق زیاتر‬ ‫پەلەمانە ئەو شارە كۆنترۆڵ بكرێتەوە"‪.‬‬ ‫پەرلەمانت���اری فراكس���یۆنی گ���ۆڕان‬ ‫لەئەنجومەن���ی نوێنەرانی عێ���راق‪ ،‬ئەمین‬ ‫بەكر لەبارەی گرتنەوەی موس���ڵ ئەوەی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "لەئێس���تادا هەوڵێكی‬ ‫زۆر هەی���ە بۆ ئ���ەوەی داع���ش لەعێراق‬ ‫نەمینێ���ت‪ ،‬ئ���ەوەش دوای ئ���ەوە ه���ات‬ ‫كەوا هاوپەیمانی چوارقۆڵی دروس���ت بو‬ ‫بەسەرۆكایەتی روسیا بۆ ئەو مەبەستەش‬ ‫هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەس���ەرۆكایەتی‬ ‫ئەمری���كا دەیەوێت رۆڵ���ی خۆی بگێڕێت‌و‬ ‫لەسەر دەس���تی ئەوان ئەو كارە بكرێت‪،‬‬ ‫هەر بۆ ئەو مەبەس���تەش گریمانێكی زۆر‬ ‫هەی���ە گرتنەوەی ش���اری موس���ڵ نزیك‬

‫ببێت���ەوە‪ ،‬بەتایبەتی لەئێس���تادا بەرەو‬ ‫پێش���ەوەچونی باش هەی���ە لەناوچەكانی‬ ‫س���ەالحەدین‌و حەمرین‪ ،‬ئەوەشی گرینگە‬ ‫شاری موس���ڵە كە دەیانەوێت لەپشتەوە‬ ‫لێیبدەن‌و بچنە پێشەوە"‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەڕۆڵی ك���ورد لەگرتنەوەی‬ ‫موس���ڵ ئەو پەرلەمانتارەی كورد لەبەغدا‬ ‫وت���ی "كورد پێویس���تە ل���ەو ناوچەیه‌ی‬ ‫پێكهاتەی كوردی تێدایه‌ بەشداری كارای‬ ‫هەبێت لەگرتنەوەی‌و پێشمەرگە راستەوخۆ‬ ‫ئەو شوێنانە كۆنترۆڵ بكەنەوە بەهاوكاری‬ ‫هاوپەیمان���ی نێودەوڵەت���ی‪ ،‬س���ەبارەت‬ ‫بەناوچەكانی تریش واتا ناو موسڵ‌و خوار‬ ‫حەمرین دەبێ���ت حەزەرێكی زۆر بكرێت‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی عەش���ایەرێكی زۆری عەرەب‬ ‫لەگ���ەڵ داعش تێ���وەگالون‪ ،‬ه���ەر بۆیە‬ ‫پێویستە وریا بین ئەو پرۆسەیە لەشەڕی‬ ‫تیرۆرس���تانەوە نەبێتە شەڕی نەتەوەیی‌و‬

‫سه‌ردار ئیره‌جی‌ مه‌سجدی‌‬

‫هەروەه���ا ل���ەو ش���وێنانەی پێكهات���ەی‬ ‫عەرەبی تێدایە بەپێی داواكاری پێشمەرگە‬ ‫بەشداری بكات‌و لەریزی پێشەوەش نەبێت‪،‬‬ ‫جگە لەوەش پێویستە بۆ ئەو مەبەستەش‬ ‫كۆمەڵێك مەرجی هەبێت بەتایبەتی لەروی‬ ‫ه���اوكاری س���ەربازی‌و بەڕێوەبردنی ئەو‬ ‫شوێنانەی كوردی تێدا نیشتەجێیە"‪.‬‬ ‫هەر س���ەبارەت بەپرۆس���ەی كۆنترۆڵ‬ ‫كردنەوەی موس���ڵ فەرماندەی پێشمەرگە‬ ‫لەمیح���وەری گوێر_مەخم���ور جەم���ال‬ ‫مورتكە كە ه���اوكات ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫كوردس���تانە لەبارەی گرنگ���ی گرتنەوەی‬ ‫ئەو شارە بۆ كورد بۆ ئاوێنە وتی "موسڵ‬ ‫شوێنێكە ئاراستەیە بۆ هەرێمی كوردستان‬ ‫لەهەمانكاتدا ش���وێنێكی بەهێزی داعشە‬ ‫لەعێراق‪ ،‬هەر بۆیە گرتنەوەی راس���تەوخۆ‬ ‫كاریگەری هەیە لەس���ەر ده���ۆك‌و هەولێر‬ ‫هەروەها كاریگەری هەیە لەسەر حەویجە‌و‬

‫كەركوكی���ش‌و ب���ۆ ئەو مەبەس���تە ئەگەر‬ ‫موس���ڵ كۆنت���رۆڵ بكرێت���ەوە ئەمنیەت‌و‬ ‫ئاس���ایش زیاتر بۆ هەرێم دابین دەكرێت‌و‬ ‫هەم لەروی ئابوریشەوە سودی دەبێت"‪.‬‬ ‫لەبارەی بەش���داری كردنی پێش���مەرگە‬ ‫لەپرۆس���ەی كۆنترۆڵ كردنەوەی ش���اری‬ ‫موس���ڵ ناوبراو ئاماژەی ب���ەوە كرد "دو‬ ‫رەهەند ل���ەو بابەتە هەی���ە یەكەم ئەگەر‬ ‫بەشداری بكات ئەركی سەرشانی خۆیەتی‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی بەش���ێكی موسڵ پێكهاتەی‬ ‫ك���ورد‌و س���ریانی‌و توركمان���ی تێدایە كە‬ ‫لەگەلی كوردستانن‪ ،‬بەاڵم لەالیەكی ترەوە‬ ‫بۆ داهاتوی ئەو ناوچانەش پێویستە مەرج‬ ‫هەبێت بەوەی لەدوای كۆنترۆڵ كردنەوەی‬ ‫موس���ڵ‌و نەمان���ی تیرۆرس���تانی داعش‬ ‫حكومەتی عێراق كێش���ەمان بۆ دروس���ت‬ ‫نەكات ب���ۆ ئەوەی كێش���ەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫نەیەتە ئاراوە"‪.‬‬

‫ئه‌و پاسداره‌ی‌ له‌تاران پێشوازی‌ له‌نێچیرڤان بارزانی‌ كرد‬ ‫پرۆفایل‬ ‫ش����ه‌ممه‌ی‌ راب����ردو‪ ،‬كاتێ����ك ك����ه‌‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ س����ه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان به‌داوه‌تێكی‌ فه‌رمی‌‬ ‫گه‌یشته‌ پایته‌ختی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌‬ ‫ئێ����ران‪ ،‬له‌الیه‌ن نوێن����ه‌رو راوێژكاری‌‬ ‫هه‌ره‌ نزیكی‌ "قاس����می‌ سلێمانی‌"یه‌وه‌‬ ‫له‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌ تاران پێشوازی‌ لێكرا‪.‬‬ ‫"س����ه‌ردار ئیره‌ج����ی‌ مه‌س����جدی‌"‪،‬‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌فه‌رمان����ده‌ كاراكانی‌ هێزی‌‬ ‫قودسی‌ سوپای‌ پاسدارانی‌ ئێران‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هێزه‌ی‌ قاسمی‌ سلێمانی‌ به‌رپرسیه‌تی‌‌و‬ ‫كار‌و چاالكییه‌ س����ه‌ربازییه‌كانی‌ ئێران‬ ‫له‌واڵتان����ی‌ ده‌ره‌وه‌ سه‌رپه‌رش����تی‌‌و‬ ‫رێكده‌خ����ات‪ .‬به‌وت����ه‌ی‌ رۆژنام����ه‌ی‌‬ ‫نیوی����ۆرك تایم����زی‌ ئه‌مه‌ریكی‌‪ ،‬دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ جه‌نراڵ حسێنی‌ هه‌مه‌دانی‌‌و دو‬ ‫فه‌رمانده‌ی‌ دیكه‌ی‌ سوپای‌ پاسداران‬ ‫له‌سوریا كوژران‪ ،‬به‌فه‌رمانی‌ خامه‌نه‌ئی‌‬ ‫رابه‌ری‌ كۆم����اری‌ ئیس��ل�امی‌ ئێران‪،‬‬ ‫قاسمی‌ س����لێمانی‌ راس����پێردراوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ فه‌رمانده‌یی‌ ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی‌‬ ‫سوریا بكات‪ ،‬هاوكات سه‌ردار "ئیره‌جی‌‬ ‫مه‌س����جدی‌"ش وه‌ك به‌رپرسی‌ ژوری‌‬ ‫عه‌مه‌لیاتی‌ عێراق دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫مه‌س����جدی‌ كه‌ ته‌مه‌نی‌ ‪ 61‬س����اڵه‌و‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌دامه‌زرێنه‌رانی‌ هێزی‌ قودسی‌‬ ‫س����وپای‌ پاس����داران‪ ،‬په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫دێری����ن‌و نزیك����ی‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ الیه‌ن����ه‌‬ ‫سیاس����یه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‬ ‫به‌گش����تی‌‌و ماڵی‌ بارزان����ی‌ به‌تایبه‌تی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌ك باس له‌وه‌‬

‫ده‌كه‌ن كه‌ ساڵی‌ ‪ 1991‬له‌سه‌روه‌خت ‌‬ ‫ی‬ ‫راپه‌ڕین����دا‪ ،‬ئ����ه‌م فه‌رمانده‌ی����ه‌ی‌‬ ‫س����وپای‌ پاس����داران‌و راوێ����ژكاره‌ی‌‬ ‫قاس����می‌ س����لێمانی‌ یارمه‌تیده‌رێكی‌‬ ‫گرنگ بوه‌ له‌گه‌یاندنه‌وه‌ی‌ مه‌س����عود‬ ‫بارزان����ی‌ له‌ئێرانه‌وه‌ بۆ ن����او هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫له‌م س����ااڵنه‌ی‌ دواییشدا په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێوان مه‌س����جدی‌‌و نێچیرڤان بارزانی‌‬ ‫هه‌رچی‌ زیات����ر به‌هێز بوه‌‪ ،‬به‌حوكمی‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ نێچیرڤان به‌رپرس����ی‌‬ ‫دۆس����یه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ نێ����وان‬ ‫ئێ����ران‌و پارتیی����ه‌‌و ل����ه‌الی‌ ئێرانیش‬ ‫س����یمایه‌كی‌ ك����راوه‌و میانه‌ڕه‌وت����ر‬ ‫ده‌ركه‌وت����وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگ����ه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئیدریس����ی‌ بابیش����ی‌ به‌هه‌مانش����ێوه‌‬ ‫رێكخ����ه‌ری‌ په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ نێوان‬ ‫پارتی‌‌و كۆماری‌ ئیسالمی‌ ئێران بوه‌‪.‬‬ ‫مه‌س����جدی‌ كه‌ كه‌س����ێكی‌ شاره‌زای‌‬ ‫وردی‌ عێراق‌و هه‌رێمی‌ كوردس����تانه‌‪،‬‬ ‫له‌م سااڵنه‌ی‌ دواییدا له‌چه‌ندین وتارو‬ ‫چاوپێكه‌وتنی‌ ئه‌م س����ااڵنه‌ی‌ دواییدا‪،‬‬ ‫ی له‌گرنگی‌ عێراق‌و‬ ‫ب����ه‌رده‌وام جه‌غت���� ‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان كردوه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئێران‌و وه‌ك قواڵیی‌ ستراتیژی‌ كۆماری‌‬ ‫ئیسالمی‌ ئێران لێیانده‌ڕوانێت‪.‬‬ ‫ناوب����راو ب����ه‌رده‌وام كاری‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫بااڵده‌س����ت كردنی‌ ش����یعه‌ له‌عێراق‌و‬ ‫لێكنزیكخس����تنه‌وه‌ی‌ كوردو ش����یعه‌و‬ ‫رێكخس����تنی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان����ی‌ نێوان‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێتی‌ كردوه‌‪ .‬له‌ئێستاش����دا‬ ‫كه‌ سه‌رپه‌رشتی‌ بارودۆخی‌ مه‌یدانی‌‌و‬

‫سیاس����ی‌ عێراق ده‌كات‪ ،‬تێكشكاندنی‌‬ ‫هێزو توان����ای‌ داع����ش‌و رزگاركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫رژێمی‌ ئه‌س����ه‌د له‌تیاچون‌و مانه‌وه‌ی‌‬ ‫حزبواڵ به‌م هێزو توانایه‌ی‌ ئێستایه‌وه‌‬ ‫له‌ری����زی‌ پێش����ه‌وه‌ی‌ خش����ته‌ی‌ كارو‬ ‫چاالكییه‌كانیدایه‌‪.‬‬ ‫له‌دی����دی‌ "س����ه‌ردار ئیره‌ج����ی‌‬ ‫مه‌س����جدی‌"یه‌وه‌‪ ،‬روبه‌رێكی‌ فراوانی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست كه‌ كوردستان‌و‬ ‫عێراق‌و س����وریاو لوبنان‌و فه‌له‌ستین‌و‬ ‫به‌حرێن‌و یه‌مه‌ن ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬گۆڕه‌پانی‌‬ ‫ملمالنێی‌ نێوان ئێران‌و ئه‌مه‌ریكایه‌‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ ئه‌و هه‌ر هێزێك مه‌ترسی‌ بۆ‬ ‫ئێران‌و بۆ شیعه‌ دروستبكات‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫كار بۆ تێكشكاندن‌و له‌ناوبردنی‌ بكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌و له‌یه‌كێ����ك له‌چاوپێكه‌وتنه‌كانیدا‬ ‫ده‌ڵێ����ت "كارێكی‌ گرنگ����ی‌ ئه‌مڕۆمان‬ ‫تێكش����كاندنی‌ تیرۆریس����تانی‌ داعش‌و‬ ‫هاوش����ێوه‌كانیه‌تی‌‪ ،‬ئه‌رك����ی‌ ئێمه‌یه‌‬ ‫كه‌ ده‌س����تی‌ ئه‌وان����ه‌ش ببڕی����ن كه‌‬ ‫له‌پشتیانه‌وه‌ن"‪.‬‬ ‫وه‌ك س����تایش كردنێكی‌ س����وپای‌‬ ‫پاسدارانیش‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "كاتێك كه‌‬ ‫چه‌كدارانی‌ داعش تا نزیكی‌ س����امه‌ڕاو‬ ‫هه‌ولێر‌و كه‌ركوك هاتن‪ ،‬هه‌لومه‌رجه‌كه‌‬ ‫زۆر خراپ‌و دژوار ب����و‪ ،‬ئه‌و ده‌مه‌ كه‌‬ ‫په‌یوه‌ندییمان به‌سه‌ركرده‌كانی‌ عێراق‬ ‫مالكی‌‌و بارزانی����ه‌وه‌ كرد زۆر نیگه‌ران‬ ‫ی قودس‌و‬ ‫بون‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌وه‌ س����وپا ‌‬ ‫قاس����می‌ س����لێمانی‌ بون كه‌ مه‌ترسی‌‬ ‫داعش����ی‌ له‌سه‌ر ئه‌و شوێنانه‌‌و به‌غدا‌و‬ ‫هه‌مو عێراقیش دورخسته‌وه‌"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌ی ‌ه ب ‌ه سپۆنسه‌ری گروپی کۆمپانیاکانی قه‌یوان چاپ‌و باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫قه‌یرانی دارایی تا سه‌ر بڕبڕه‌ی پشتی هه‌رێم رۆیشتوه‌‬

‫"تا ‪ 6‬مانگی تر قه‌یرانه‌که‌ به‌رده‌وامبێت‪ ،‬پێشهاتی مه‌ترسیدار چاوه‌ڕێمان ده‌کات"‬ ‫ئا‪ :‬زانكۆ سەردار‬

‫رۆژ به‌رۆژ هه‌رێمی کوردستان پتر‬ ‫له‌قه‌یرانی ئابوریدا رۆده‌چێت‪،‬‬ ‫مامۆستایه‌کی زانکۆ ئاشکرای‬ ‫ده‌کات که‌ له‌ئه‌گه‌ری به‌رده‌وامبونی‬ ‫قه‌یرانه‌که‌دا پێشهاتی مه‌ترسیدار‬ ‫روده‌دات‪ ،‬ئه‌ندامێکی لیژنه‌ی دارایی‌و‬ ‫ئابوری په‌رله‌مانیش رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫"ئەم قەیرانە ئابوریە ئەوەندەی‬ ‫پەیوەندی بەناشەفافیەت لەفرۆشتنی‬ ‫نەوتدا هەیە نیو ئەوەندە پەیوەندی بە‬ ‫دابەزینی نرخی نەوتەوە نیە"‪.‬‬ ‫قه‌یرانی ئابوری هه‌رێمی کوردس���تان‬ ‫درێژه‌ی هه‌یه‌و له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامبونیشیدا‬ ‫لێکه‌وتی زیاتری لێده‌که‌وێته‌وه‌‪ ،‬دكتۆر‬ ‫ئەرس���ەالن مەنهوجەرس���ان ئەحمەد‪،‬‬ ‫مامۆس���تای به‌ش���ی ئابوری له‌زانكۆی‬ ‫سلێمانی له‌باره‌ی ئه‌و قه‌یرانه‌ داراییه‌ی‬ ‫ئێس���تا کوردس���تانی پێدا تێپه‌ڕده‌بێت‬ ‫به‌ئاوێنەیراگه‌یاند‪" ،‬ئەمەی كە ئێس���تا‬ ‫هەیە جگە لەوەی كە قەیرانێكی سیاسیە‬ ‫قەیرانێك���ی ئابوری گەورەیه‌ كە رەنگی‬ ‫داوەتەوە لەبەرزترین ئاس���تەوە تاوەكو‬ ‫نزمترین ئاستی الیەنە ئابوریەكانەوە"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێ���ی وایه‌ ک���ه‌ ئ���ەم قەیرانە‬ ‫قەیرانێكی نائاساییە‪" ،‬بەتایبەت ئەگەر‬ ‫ئێم���ە س���ەیرێكی واڵتانی ت���ر بكەین‪،‬‬ ‫لەهەم���و دنی���ادا دەبینین ك���ەس نیە‬ ‫ئیش بكات‌و پ���ارەی مافی پێنه‌درێت‪،‬‬ ‫ئێس���تا واڵتانی ئەوروپا كار بەكاتژمێر‬ ‫دەك���ەن ن���ەك بەڕۆژی���ش‪ ،‬ئەوەتا بۆ‬ ‫بەغ���دا هه‌ب���و‪ ،‬هه‌روه‌ها ئ���ه‌وه‌ی که‌‬ ‫نمونە لەبەریتانی���ا بەهەفتانە موچەی كاریگەری درێژخایەنن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت "كاریگەریی���ە باس له‌ئابوری س���ه‌ربه‌خۆ ده‌کرا‪ ،‬به‌بێ‬ ‫كارەكانیان وەردەگ���رن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫كە ل���ەالی ئێمە دەگوزەرێ���ت لەواڵتە كتوپڕی���ەكان ئەوەیە كە بینیمان چۆن ئه‌وه‌ی هیچ مانایه‌کی ئابوری سه‌ربه‌خۆ‬ ‫خراپەكان���ی چ���واردەوری خۆش���ماندا بازاڕی كڕین‌و فرۆش���تن پەكی كەوتوە‪ ،‬بگه‌یه‌نێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "لەراس���تیدا ئێمە‬ ‫ناگوزەرێ���ت‪ ،‬تەنه���ا لەفەڵەس���تین جۆری دوەمیان كاریگەری گەشتیاریی‌و‬ ‫نەبێت‪ ،‬ل���ەوێ‌ هەندێك جار دومانگێك سەفەركردن‪ ،‬ئەوپالنانەی كە خێزانەكان ویستمان پرس���ی نەوت شەفاف بكەین‬ ‫موچە دوادەكەوێ���ت‪ ،‬هەمومان دۆخی دایان نابو‪ ،‬بەهۆی ناجێگیری دۆخەكەوە بەدەركردنی هەمو ئەو یاس���ایانەی كە‬ ‫ئ���ەو واڵت���ە دەزانین كە كێش���ەكەیان خەڵكی پالنیش���ی تێكچ���و‪ .‬كاریگەری تایبەتە بەنەوت‌و دواتریش چەسپاندنی‬ ‫كێشەی س���ەرزەویە‪ ،‬بەاڵم قەیرانەكانی س���ێهەم ئەوەی���ە وای لێكردی���ن ئەو ئەو یاس���ایانە‪ .‬النیكەم بەش���ەفافیەت‬ ‫ئێم���ە لەقەیرانەکان���ی فەلەستنیش���ی وه‌به‌رهێنانه‌ی لەواڵتدا كراون وردەوردە لەنەوتدا زۆر بەئاس���انی دەتوانین لەم‬ ‫قەیرانانە دەرباز ببین"‪.‬‬ ‫رابکێشرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫تێپەڕاندوە"‪.‬‬ ‫مامۆس���تاکه‌ی به‌شی ئابوری زانکۆی‬ ‫ئەندامێكی لیژن���ەی دارایی‌و ئابوری‬ ‫س���ەبارەت بەكاریگەریەكان���ی ئ���ەم‬ ‫قەیران���ە نائاس���اییە ئەو مامۆس���تای لەپەرلەمانی كوردس���تان‪ ،‬ساڵح فه‌قێ سلێمانی باس له‌پێشهاتێکی مه‌ترسیدار‬ ‫زانکۆی���ه‌ كاریگەریەكان بۆ س���ێ جۆر له‌باره‌ی قه‌یرانی ئێس���تای ئابورییه‌وه‌ ده‌کات له‌ئه‌گ���ه‌ری به‌رده‌وامبون���ی‬ ‫پۆلێ���ن ده‌کات‪" ،‬هەندێكی���ان زۆر به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "قەی���ران لەدوای قه‌یرانی دارایی له‌هه‌رێمی کوردس���تاندا‬ ‫بەكتوپڕی دەردەكەون‪ ،‬هەندێكیش���یان قەیران س���ەرچاوەكەی ئ���ەو پچڕاندنی به‌مشێوه‌یه‌ی ئێستا‪" ،‬وای لێدێت وەكو‬ ‫مامناوەند دەردەكەون‪ ،‬هەندێكیش���یان پەیوەندیەی���ه‌ ك���ە لەنێ���وان هەولێرو نەوەدەكان چۆن خەڵك كەوتبوە سەر‬

‫ئەوەی كە لەالی‬ ‫ئێمە دەگوزەرێت‬ ‫لەواڵتە خراپەكانی‬ ‫چواردەوری‬ ‫خۆشماندا‬ ‫ناگوزەرێت‪ ،‬تەنها‬ ‫لەفەڵەستین‬ ‫ێ‬ ‫نەبێت‪ ،‬لەو ‌‬ ‫هەندێك جار‬ ‫دومانگێك موچە‬ ‫دوادەكەوێت‬ ‫خۆپیشاندانی مامۆستایان له‌سلێمانی‬ ‫پلێ���ت‌و بینام���ان دەڕوخاندو شیش���ی‬ ‫س���ەقفەكەیمان دەفرۆش���ت‪ ،‬بۆی���ە‬ ‫ئەگەر كار وا ب���ڕوات دۆخەكە زۆر زۆر‬ ‫خراپ دەبێت بەتایب���ەت لە كاریگەری‬ ‫درێژخایەندا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "لەو بڕوایه‌دام تاوەكو‬ ‫ش���ەش مانگی تر ئەم دۆخە بەردەوام‬ ‫بێت كاریگەری زۆر خراپی دەبێت تا ئەو‬ ‫ئاستەی بۆنمونە لە قوتابخانەكان كتێب‬ ‫نامێنێت‪ ،‬لەنەخۆشخانەكان چارەسەری‬ ‫پێویس���ت‌و دەرم���ان‌و خزمەتگ���وزاری‬ ‫نامێنێ���ت‪ ،‬ئەوخەڵك���ەی لەئاس���تی‬ ‫هەژاری���دان بەئاش���كرا لەبازاڕەكان���دا‬ ‫دەردەكەون‪ ،‬وردە وردە دیاردە نامۆكان‬ ‫دەگەڕێت���ەوە ب���ۆ ناو خەڵك‌و كێش���ە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان زی���اد دەبن‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫كێشەی ئارامی دروست دەبێت"‪.‬‬

‫زۆرجار به‌رپرسانی حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫هۆکاری گه‌یش���تنی قه‌یرانی دارایی به‌م‬ ‫رۆژه‌ی ئێستا بۆ دابه‌زینی نرخی نه‌وت‬ ‫له‌بازاڕه‌کانی جیهاندا ده‌گێڕنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر نرخی ن���ه‌وت به‌رزبوایه‌‪،‬‬ ‫هه‌رێم���ی کوردس���تان ده‌یتوان���ی به‌و‬ ‫بڕه‌ نه‌وت���ه‌ی به‌س���ه‌ربه‌خۆ ده‌ینێرێته‌‬ ‫بازاڕه‌کان���ی جیه���ان‪ ،‬پ���اره‌ی موچه‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنانیش دابینبکات‪.‬‬ ‫به‌بڕوای ئه‌ندامه‌که‌ی لیژنه‌ی دارایی‌و‬ ‫ئاب���وری په‌رله‌مانی کوردس���تان‪ ،‬ئەم‬ ‫قەیرانە ئابوری���ە ئەوەندەی پەیوەندی‬ ‫بەناشەفافیەت لەفرۆشتنی نەوتدا هەیە‬ ‫نیو ئەوەندە پەیوەندی بەدابەزینی نرخی‬ ‫نەوت���ەوە نیە‪" ،‬وەك ئ���ەوەی زۆرجار‬ ‫بەرپرسەكان باسی لێوەدەكەن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها دکتۆر ئه‌رس���ه‌الن پێی وایه‌‬

‫ک���ه‌ ده‌بێت واڵت���ان پالنی���ان هه‌بێت‬ ‫له‌کاتی به‌رزبون���ه‌وه‌و دابه‌زینی نرخی‬ ‫نه‌وت���دا‪" ،‬من لەوب���اوەڕەدا نیم كە ئەم‬ ‫قەیرانە ئابوریە هۆكارەس���ەرەكیەكەی‬ ‫دابەزین���ی نرخ���ی نەوت بێ���ت چونكە‬ ‫ئەگەر ئ���ەوەش بێت ئەوا كارگێڕییەكی‬ ‫باش���ی واڵت ناهێڵێت ش���وێنه‌واره‌که‌ی‬ ‫وەها دەربكەوێت‌و كاریگەریەكەی بگاتە‬ ‫سەر بڕبڕەو بناغەی ئابوری واڵت"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "بۆیە ئەمە بونی كارگێڕیەكی‬ ‫خراپە لەئیدارەدانی ئەم واڵتەداو نەبونی‬ ‫ش���ەفافیەت‌و نەبون���ی پالن���ە‪ ،‬ئەوەتا‬ ‫بەرپرسە بااڵكانی خۆشیان ئاماژە بەوە‬ ‫ئەكەن‌و باس���ی ئەم هۆكارانە دەكەن‪،‬‬ ‫هەمویان كۆكن لەسەر ئەوەی پارەیەكی‬ ‫زۆر هاتۆت���ە ئ���ەم واڵت���ەو بەه���ەدەر‬ ‫رۆیشتوە‪".‬‬

‫لەم ساڵدا بەرهەمی دانەوێڵەی جوتیارانی سلێمانی ‪ 261‬هەزار تەن گەنم بوە‬ ‫ئا‪ :‬مەزهەر كریم‬ ‫لێپرسراوێکی کشتوکاڵی سلێمانی باس‬ ‫له‌پالنه‌ نوێیه‌کانیان‌و سایلۆ نوێیه‌کان‬ ‫ده‌کات‌و ئاشکرای ده‌کات که‌ "لەم‬ ‫ساڵدا بەرهەمی دانەوێڵەی جوتیارانی‬ ‫سلێمانی ‪ 261‬هەزار تەن گەنم بوە" ‪.‬‬ ‫ڕزگار حەمە خدر جێگری بەڕێوەبەری‬ ‫فەرمانگ���ەی کش���توکاڵی س���لێمانی‬ ‫بەئاوێن���ەی ڕاگەیان���د "نرخ���ی گەنم‬ ‫وەرگی���راو لەجوتی���اران لەنێوان ‪792‬‬ ‫دینار ب���ۆ ‪ 692‬بوە‪ ،‬ل���ەدوای ئەوەی‬ ‫لەسایلۆكان س���امپلی لێوەردەگیرێت‌و‬ ‫پش���كنین دەكرێت بۆ پاكی‌و پیس���ی‌و‬ ‫به‌رگریی گەنمەكە‌و وەرگرتنی پلەكانی‬ ‫گەنمەك���ە‌‪ ،‬بەپێ���ی ئەو س���تانداردانە‬ ‫گەنمەكە وەردەگیرێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتیشی "وەزارەتی بازرگانی‌و‬ ‫وەزارەتی كشتوكاڵیش لەچەند ڕویەكەوە‬ ‫ه���اوكاری وەزارەت���ی بازرگانی دەكەن‬ ‫بۆئەوەی ئەم پڕۆسەیە بەسەركەوتویی‬ ‫جێبەجی بكات"‪.‬‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 2013‬دا بڕی���اری گۆڕینی‬ ‫بنكەكانی س���ایلۆ درا بەبنكەكانی گەنم‬ ‫وەرگرت���ن‌‪ ،‬ب���ۆ ئه‌م مە‌به‌س���ته‌ش ‪80‬‬ ‫دۆنم زەوی بۆ سایلۆكانی پیرەمەگرون‬ ‫ته‌رخانک���را كە توان���ای ‪ 80‬هەزار ته‌ن‬ ‫پاش���ەكەوتی دانەوێڵەی گەنمی هەیە‌و‬ ‫س���ایلۆی ڕانیە توان���ای ‪ 40‬هەزارتەن‬

‫وەزارەتی بازرگانی‬ ‫عێراقی پارەی‬ ‫ساڵی پاریان‬ ‫الماوە‌‬ ‫سایلۆی سلێمانی‬ ‫به‌وت���ه‌ی جێگ���ری به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‬ ‫پاش���ەكەوتی دانەوێڵەی گەنمی هەیە‌و‬ ‫س���ایلۆی سەیدس���ادق ‪ 40‬هەزار تەن فه‌رمانگه‌ی کشتوکاڵ ئه‌مساڵ لە ‪%95‬‬ ‫پاش���ەكەوت دەكات كە ‪ 40‬دۆنم زەوی ئەو گەنمەی وەرگیراوەتەوە گەنمی پلە‬ ‫یەكە‌و سیاسەتی وەزارەتی كشتوكاڵی‬ ‫بۆ تەرخان كراوە‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی زانیارییه‌کان���ی رزگار حه‌م ‌ه هەرێم كارلەسەر ئەوە دەكات كە گەنمی‬ ‫خ���در بەرهەمی دانەوێڵ���ەی جوتیاران ئارد بچێنن‌‪" ،‬خۆش���بەختانە سلێمانی‬ ‫لەم ساڵدا لەسنوری پارێزگای سلێمانی پلە یەكی بەدەس���ت هێناوە لەگەنمی‬ ‫ئ���ارد لەهەرێم‪ ،‬ئ���ەوە دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫‪ 261‬هەزار تەن گەنم بوە‪.‬‬

‫ئەو پالنەی حكومەتی هەرێم لەپێدانی‬ ‫گەنمی بنە تۆوی ئاراس بەجوتیاران"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌کات‬ ‫"لەئێس���تادا ‪ 4‬هەزار ت���ەن گەنمی بنە‬ ‫تۆوی ئاراس ئامادەكراوە بەنرخی ‪400‬‬ ‫دینار دەدرێ���ت بەجوتیاران‪ ،‬جوتیاران‬ ‫دەتوان���ن س���ودمەندبن لەبنەت���ۆوی‬ ‫وەزارەت���ی كش���توكاڵ ب���ۆ چاندن���ی‬

‫جۆری باشی گەنمی بنەتۆ‌و لەهەرێمدا‬ ‫ك���ە دەرمانك���راوە‌و پاككراوەت���ەوە‌و‬ ‫دابەشدەكرێت بەسەرجوتیاراندا"‪.‬‬ ‫بنەتۆوی ئاراس لەسنوری بەرزنجەو‬ ‫عەرب���ەت تاقیكراوەت���ەوە‌و دراوە‬ ‫بەجوتیاران لە‌و سنورە‪" ،‬خۆشبەختانە‬ ‫ئ���ەم بنەت���ۆوەی ئێم���ە بەكارم���ان‬ ‫هێن���اوە پل���ەی جیهانیان بەدەس���ت‬

‫هێناوە‌و بەش���ێوەیەكی زۆر زانستیانە‬ ‫بەكارهێنراوە"‪.‬‬ ‫ڕزگار حەمە خدر ئاشکرای ده‌کات که‌‬ ‫لەسنوری پارێزگای سلێمانی پێویستیان‬ ‫بە ‪ 18‬بۆ ‪ 20‬هەزار تەن هەیە‪" ،‬هەر ئەو‬ ‫گەنمەیە لەس���نوری پارێزگای سلێمانی‬ ‫دابەشدەكرێتەوە بەس���ەر هاوڵتایاندا‌و‬ ‫خۆش���بەختانە لەڕێگەی ئ���ەو حەوت‬ ‫ئاشەی لەسنورکه‌دا هەیە دابەشدەكرێت‬ ‫بەسەر هاواڵتیاندا"‪.‬‬ ‫هه‌رچ���ی له‌ب���اره‌ی پ���اره‌ی‬ ‫جوتیارانه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و لێپرس���راوه‌ی‬ ‫کشتوکاڵی سلێمانی رایده‌گه‌یه‌نێت كە‬ ‫پ���ارەی جوتیاران لەڕێگەی ئەنجومەنی‬ ‫وەزیرانەوە ڕەوانەی وەزارەتی بازرگانی‬ ‫دەكرێ���ت‪" ،‬وەزارەتی بازرگانی عێراقی‬ ‫پارەی ساڵی پاریان الماوە‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی چاره‌س���ه‌ری ئ���ه‌و گرفته‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌مس���اڵدا ده‌ڵێ���ت "لەمس���اڵدا‬ ‫چارەسەری ئەو كێشەیەمان كردوە كە‬ ‫س���ەرەی وەرگرتنی گەنم لەجوتیاران‬ ‫لەس���ایلۆكان زۆر بخایەنێ���ت‌و چەن���د‬ ‫ڕۆژێك لەس���ەرەدا بوەس���تن‪ ,‬لەگەڵ‬ ‫پارێزگاری س���لێمانی كارمان لەس���ەر‬ ‫ئەوە كردوە كۆبونەوە بكرێت بۆڕێگرتن‬ ‫لەئاستەنگی س���ەرەو مانەوەی هاواڵتی‬ ‫لەس���ەرەی وەرگرتنی گەن���م‌و بەرنامە‬ ‫هەی���ە لەداهاتودا س���ەرەگرتن بكرێت‬ ‫بەبەرنام���ەی ئەلیكترۆن���ی‌و جوتیاران‬ ‫هەقیان نەفەوتێت"‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫کاندیدێکی پێشوی په‌رله‌مانی عێراق دوکانی له‌ف ‌ه داده‌نێت‬

‫‪9‬‬

‫"زۆر ئاسوده‌م له‌گه‌ڵ کاره‌که‌م"‬ ‫ئا‪ :‬هاوڕاز سەلیم‬

‫کاندیدێکی پێشوی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌رانی عێراق له‌لیستی هاوپه‌یمانی‬ ‫کوردستان دوکانی له‌فه‌و خوارده‌مه‌نی‬ ‫داده‌نێت‌و رایده‌گه‌یه‌نێت که‌ ئاسوده‌یه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ کاره‌که‌یداو هانی ژنانی دیکه‌ش‬ ‫ده‌دات بۆ کارکردن له‌ده‌ره‌وەی‌ ماڵ‪.‬‬ ‫ئ���ەو كات���ەی چوین���ه‌ دوكانەكەی‪،‬‬ ‫ش���وكریە خەریك���ی ئامادەكردنی لەفە‬ ‫بو ب���ۆ ئ���ەو كڕیارانەی ك���ە چاوەڕێی‬ ‫خواردنەكانی���ان دەكرد‪ ،‬ئەو هەمیش���ە‬ ‫ش���انازی بەكارەكەی���ەوە ده‌کات‌و زۆر‬ ‫دڵی پێی خۆش���ه‌‪ ،‬له‌ب���اره‌ی هۆکاری‬ ‫هه‌ڵبژاردنی ئه‌وکاره‌شه‌وه‌ وتی "بەهۆی‬ ‫قەیرانی سیاسی‌و دارایی‌و بێ‌ موچەییەوە‬ ‫پەنام بۆ ئەم كارە بردوە‪ ،‬وەك دەوترێت‬ ‫دەس���تی ماندو لەسەر سكی تێرە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەو ه���ەزار دینارەی كە لێرە دەس���تم‬ ‫دەكەوێت زۆر زۆرم پێخۆش���ترە لەوەی‬ ‫فەرمانبەرب���م‌و لەحكومەتەوە چاوەڕێی‬ ‫موچە بکه‌م"‪.‬‬ ‫شوكریە سه‌عید كە دەرچوی ئامادەیی‬ ‫پیشەس���ازییە‪ ،‬باسی لە كاركردنی ژنان‬ ‫لەدەرەوەی م���اڵ‌و كاریگەری لەس���ەر‬ ‫بیركردنەوەكانی���ان دەكات‌و ده‌ڵێ���ت‬ ‫"بێگومان پێویس���تە هەموو كەس���ێك‬ ‫سەربەخۆیی مادی خۆی هەبێت بەتایبەت‬ ‫ئافرەتان كە بەڕێوەبەری خێزانن‪ ،‬هەتا‬ ‫ئەگەر پێویستیش���ی نەبێ���ت‪ ،‬چونکه‌‬ ‫كاركردن هێزێكی تری دەداتێ‌‪ ،‬ئەگەر لە‬ ‫شوێنێك ڕێگریی هەبو نابێت واز بهێنین‪ ،‬كە شەرم نەكەن‌و باوەڕیان بەكارەكەیان‬ ‫یاخود ئەگەر كەسێك بەهرەیەكی هەبێت هەبێ����ت‪ ،‬هەم لەماڵ����ەوەو لەدەرەوەش‬ ‫یان شارەزایی هەبێت لەكارێكدا ئەوا با چونكە ئافرەت ك����ە هەر لەماڵەوە بێت‬ ‫چاوەڕێی دەستی كەس نەكات‌و دەست وه‌ک ئەوەیە بكوژرێت"‪.‬‬ ‫ب���كات بە كارك���ردن‪ ،‬ئەگ���ەر هەموان‬ ‫ئه‌و ژن����ه‌ داوا لەئافرەتان دەكات كە‬ ‫خاوەنی بڕوانام���ە بوینایە ئەی كێ‌ ئەم كاربكەن‌و یارمەت����ی مێردەكانیان بدەن‬ ‫كارانەی تر ئەنجامبدات"‪.‬‬ ‫لەخەرج����ی ماڵداو ت����ەواوكاری ماڵەوە‬ ‫هه‌روه‌ه����ا باس����ی لەوەش����كرد ك����ە بن‪.‬‬ ‫شوكریە س����ه‌عید پێشترس����كرتێری‬ ‫كچان ڕۆژان����ە داوا دەكەن كە كاربكەن‬ ‫لەدوكانەكەیدا‪" ،‬منیش داوایان لێدەكەم لقی كەركوك����ی كۆمەڵ����ەی ئافرەتانی‬

‫ئەو هەزار دینارەی‬ ‫كە لێرە دەستم‬ ‫دەكەوێت زۆر زۆرم‬ ‫پێخۆشترە لەوەی‬ ‫فەرمانبەربم‌و‬ ‫لەحكومەتەوە‬ ‫چاوەڕێی موچە‬ ‫بکه‌م‬ ‫شوكریە سه‌عید‬ ‫كوردستان‌و بەرپرسی ڕێكخراوی پەپولە‬ ‫بوه‌ بۆ بەرگری لەمافەكانی منداڵ‪ ،‬بەر‬ ‫ل����ەدو مانگ لەبەر خراپ����ی بارودۆخی‬ ‫سیاس����ی‌و دارایی بڕیاردەدات كەركوك‬ ‫بەجێ‌ بهێڵێت‌و ڕو لەس����لێمانی دەكات‪،‬‬ ‫"هەرچەن����دە ژنان����ی كەرك����وك هەتا‬ ‫سەر ئێسقان پێویس����تییان بەمن بوەو‬ ‫ئێس����تاش پەیوەندیم پێوەدەكەن بەاڵم‬ ‫دەستبەرداری پۆس����تەكەم بوم‪ ،‬ئێستا‬ ‫بەهۆی ئ����ەوەی كە ئ����ەم كارە دەكەم‬

‫ناتوان����م‪ ،‬ب����ەاڵم هاوكاریی����ان دەكەم‌و‬ ‫لەڕێی تەلەفون����ەوە زیاتر پەیوەندییان‬ ‫پێوەدەگرم"‪.‬‬ ‫شوكریە كە پێشتر خۆی كاندید كردبو‬ ‫لەسەر لیس����تی هاوپەیمانی نیشتمانی‬ ‫كوردس����تانی بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی‬ ‫عێراق‪ ،‬به‌اڵم ده‌نگی پێویستی بۆچونه‌‬ ‫په‌رله‌مان����ی عێراق به‌ده‌س����ت نه‌هێنا‪،‬‬ ‫به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ کاره‌که‌ی‬ ‫ئێستایدا خۆشحاڵه‌‪.‬‬

‫شوكرییە هاوسەرەكەی ڕۆژنامەنوسەو‬ ‫خاوەن���ی دو منداڵ���ە رایده‌گه‌یه‌نێت که‌‬ ‫بژێ���وی ژیانی خ���ۆی‌و خێزانه‌که‌ی به‌و‬ ‫کاره‌ دابینده‌کات‪.‬‬ ‫له‌کاتی سه‌ردانیکردنی ئه‌و دوکانه‌دا‪،‬‬ ‫کچێک���ی لێبو ک���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ وردبونه‌وه‌‬ ‫له‌دوکانه‌که‌‪ ،‬سه‌رقاڵی نان خواردن بو‪.‬‬ ‫ژی���ان ک���ه‌ ن���اوی ئ���ه‌و کچه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫كاتێ���ك دەبیس���تێت ژنێ���ك دوكان���ی‬ ‫خواردەمەن���ی دان���اوە بڕی���اردەدات‬

‫ژەمەخواردن���ی ئ���ەو ڕۆژەی ببات���ە‬ ‫خواردنگەكەی ئ���ه‌و‪" ،‬كاتێك كە چومە‬ ‫ژورەوە زۆر سەرس���ام ب���وم ب���ەو ژنە‬ ‫لەكاتێكدا ئ���ەو پێش���تركاندید بوە بۆ‬ ‫پەرلەمان بەاڵم ئێستا ئەو كارە دەكات‌و‬ ‫وەك ژنێ���ك پش���ت بەتواناكانی خۆی‬ ‫دەبەستێت ‪".‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێ���ت "خواردنەكان���ی‬ ‫زۆربەتامن‌و ڕۆژان���ە بەبەردەوامی لەوێ‌‬ ‫نان ده‌خۆم"‪.‬‬

‫رۆژێک له‌گه‌ڵ به‌سااڵچوانی خانه‌کاندا‬

‫"هەرچەندە خزمەتیشمان بكەن وەك ماڵی خۆت نییە"‬ ‫ئا‪:‬دالیا جەمال‬

‫له‌خانه‌ی به‌سااڵچوانی شاری‬ ‫سلێمانی چه‌ندین ژن‌و پیاو هه‌ن که‌‬ ‫دوایین ساڵه‌کانی ته‌مه‌نی خۆیان‬ ‫له‌وێ له‌گه‌ڵ هاوته‌مه‌نه‌کانی خۆیاندا‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌ن‪ ،‬ئه‌وان گله‌ییان‬ ‫له‌کارمه‌ندانی خانه‌که‌ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناشی شارنه‌وه‌ که‌ "هیچ شوێنێک‬ ‫ناگات به‌ماڵی خۆیان"‪.‬‬

‫ناتوانم ئه‌و‌ه بکه‌م ک ‌ه‬ ‫ده‌مه‌وێت‪ ،‬كە قسەم‬ ‫لەگەڵ دەكرێت تێناگەم‬ ‫لێیان‪ ،‬ئاخر گوێیەكانم‬ ‫باش نابیستێت‪ ،‬كە‬ ‫هاواریشم بەسەرابكەن‬ ‫تا گوێم لەدەنگییان‬ ‫بێت پێم ناخۆشە بۆیە‬ ‫پیری زەحمەتە‬

‫ئامین���ە ك���ە نیش���انەی پی���ری‬ ‫لەڕوخس���اریدا بەئاش���كرا دیارب���و‬ ‫دەس���تەكانی دەل���ەرزی‌و خۆزگ���ەی‬ ‫بەڕۆژانی گەنجی دەخواس���ت‌‪" ،‬ئاخر‬ ‫لێرە كەس بەدڵی خۆی ژیان ناكات بۆیە‬ ‫هەمیشە خۆزگە بەگەنجی دەخوازین"‪،‬‬ ‫ئه‌و به‌وش���ێوه‌یه‌ گوزارش���ت له‌دۆخی‬ ‫خۆی ده‌کات‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "چەند‬ ‫ناخۆشە زۆرجار ناتوانم ئه‌وه‌ بکه‌م که‌‬ ‫ده‌مه‌وێت‪ ،‬كە قس���ەم لەگەڵ دەكرێت‬ ‫تێناگەم لێیان‪ ،‬ئاخر گوێیەكانم باش‬ ‫نابیستێت‪ ،‬كە هاواریشم بەسەرابكەن‬ ‫تا گوێم لەدەنگییان بێت پێم ناخۆشە‬ ‫بۆیە پیری زەحمەتە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ک���ه‌ له‌ئێس���تادا له‌یه‌کێ���ک چۆنبێ���ت هەرچەندە خزمەتیش���مان‬ ‫له‌خانه‌کان���ی به‌س���ااڵچوانی ش���اری بكەن هەروەك ماڵی خۆمان نییه‌"‪.‬‬ ‫ئەو ب���اس له‌ژیان���ی ته‌نهایی‌و دور‬ ‫س���لێمانییه‌و له‌گ���ه‌ڵ هاوته‌مه‌نه‌کانی‬ ‫خۆیدا دواین ساڵه‌کانی ته‌مه‌نی به‌ڕێ له‌که‌سوکاره‌ نزیکه‌کانی ده‌کات‪" ،‬ژیان‬ ‫ده‌کات لەڕەفت���اری كارمەندەكان���ی بەتەنها گەلێك زەحمەت���ە لەكاتێكدا‬ ‫خانەكە ڕازییەو ده‌ڵێ���ت "هەرچەندە كەس���انی دەوروب���ەرت خێزانی خۆت‬ ‫لێرە ژیانمان باش���ە‌و م���ن لەگەڵ دو نەبن‪ ،‬بەاڵم بڵێم چی خێزانه‌که‌م كەم‬ ‫كەس���ی تر له‌ژورێک���دا دەژیم‪ ،‬بەاڵم دێنە سەردانم ئاخر ئەوان منیان جێگە‬ ‫هەمیش���ە بێتاقەتم تەنها منیش وانیم نەكردەوە لەماڵەكەیاندا ئیتر چاوه‌ڕێی‬ ‫بەڵك���و ئەوان���ەی لێ���رە دەژین بەو چی بکه‌م"‪.‬‬ ‫بردن���ی که‌س���انی به‌ته‌م���ه‌ن ب���ۆ‬ ‫ش���ێوەیەن‪ ،‬ئیتر ئەبێت ژیان لەخانە‬

‫خانه‌ی به‌س���ااڵچوان زۆرجار بۆچونی که‌س���انه‌ش بەتێپەڕینی تەمەن زیاد‬ ‫جیاوازی له‌باره‌وه‌ ده‌وترێت‪ ،‬هه‌ندێک دەكەن‪ ،‬توێ���ژەری كۆمەاڵیەتی‪ ،‬كامل‬ ‫به‌باش���ی ده‌زانن که‌ ئه‌و که‌سانه‌ ئه‌و غەفور لەخانەی بەسااڵچوانی سلێمانی‬ ‫ماوه‌ له‌ژیانیان���دا له‌گه‌ڵ هاوته‌مه‌نانی بەئاوێنەی ڕاگەیاند"مرۆڤ كە پیردەبێت‬ ‫خۆیاندا به‌س���ه‌ری بب���ه‌ن به‌تایبه‌ت توشی چەندین كێشەو گرفت دەبێت‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌گ���ه‌ڵ ماڵ���ی وه‌چه‌کانیاندا یەكێك ل���ەو گرفتانەی كە زۆر رەنگی‬ ‫نه‌گونجێن‪ ،‬به‌شێکی دیکه‌ش بۆچونیان داوەتەوە لەناو بەس���ااڵچواندا گرفتی‬ ‫وایه‌ که‌ به‌هه‌رش���ێوه‌یه‌ک بوه‌ ده‌بێت دەرونی‌و لەبیرچون���ەوەو نەگونجانە‪،‬‬ ‫ئه‌و که‌س���انه‌ دور نه‌خرێنه‌وه‌ له‌ژیانی تەنانەت نەگونجانی بەسااڵچوان لەگەڵ‬ ‫یەكترو كارمەندانی خانەكە"‪.‬‬ ‫ئاسایی ناو خێزانه‌کانیان‪.‬‬ ‫ئه‌و که‌سه‌ به‌ته‌مه‌نانه‌ لەدادگاكانەوە‬ ‫كێشەوگرفتە تەندروستییەكانی ئه‌و‬

‫ڕەوانە دەكرێن بۆ خانه‌ی به‌سااڵچوان‬ ‫بەپێی یاس���ای ژمارە(‪ )2‬ساڵی ‪2013‬‬ ‫كە لەپەرلەمانی كوردستان دەرچوە‪.‬‬ ‫ئەوتوێ���ژەرە باس���ی لەمەرج���ی‬ ‫وەرگرتن���ی بەس���ااڵچوان ك���رد‪ ،‬که‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌که‌ بۆ ڕەگەزی نێر دەبێت‬ ‫تەمەنی لە‪ 60‬س���اڵ كەمتر نەبێت‌و بۆ‬ ‫ڕەگ���ەزی مێ‌ لە ‪ 54‬ب���ۆ ‪ 55‬هەروەها‬ ‫نابێت هیچ نەخۆشییەكی گواستراوەیان‬ ‫هەبێ���ت‌و حاڵەت���ی دەرونییان خراپ‬ ‫نەبێت‪.‬‬

‫سەیفەدین كە یەكێكە لەچاودێرانی‬ ‫بەش���ی ئێواران لەخانەی بەسااڵچوان‬ ‫له‌باره‌ی شێوازی هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌و به‌س���ااڵچوانه‌ی له‌خانه‌ک���ه‌دان‬ ‫ده‌ڵێت‪" ،‬هەڵسوكەتمان وەك چاودێر‬ ‫نییە لەگەڵ بەسااڵچواندا بەڵكو وەكو‬ ‫ك���وڕو باوكە‪ ،‬ه���ەروەك چۆن كوڕێك‬ ‫باوكی خزمەت دەكات"‪.‬‬ ‫ئەو چاودێرە ڕونیشیكردەوە رۆژانە‬ ‫كاتێك بەس���ااڵچوەكان ب���ێ‌ تاقەت‌و‬ ‫بێزار دەب���ن ئەمانی���ش وەك ئەركی‬ ‫خۆیان دادەنیشین لەگەڵیان تا كەمێك‬ ‫ئارامیان بكەنەوە پێكەوە گفتوگۆبكەن‪،‬‬ ‫"بەاڵم هەندێكیان نایانەوێت دانیشین‬ ‫لەگەڵیاندا چونکە هەس���ت بەهیالكی‬ ‫دەكەن‌و هەمیشە دەخەون‪ ،‬بەاڵم ئێمە‬ ‫یارمەتییەكی زۆریان دەدەین بەتایبەت‬ ‫لەكاتی خواردنی ژەمەكانیان بۆ ئەوەی‬ ‫كێشەیان بۆ دروست نەبێت"‪.‬‬ ‫كاتێك خ���واردن ئامادە دەكەیت بۆ‬ ‫بەسااڵچوان پێویس���تە ڕەچاوی باری‬ ‫تەندروس���تییان بكەیت بۆیە ئەركی‬ ‫ش���ەونم مەحمود كە چێش���تلێنەری‬ ‫خانەی بەسااڵچوانی سلێمانییە گرانە‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "بە پێی بەرنامە خواردنیان‬ ‫بۆ ئامادە دەكەین‪ ،‬رەچاوی خواردنی‬ ‫نەخۆش���ەكانمان كردوە ئەو كەسانەی‬ ‫نەخۆشی دریژخایەنیان هەیە خواردنی‬ ‫تایبەتیان بۆ ئامادە دەكەین"‪.‬‬ ‫شەونم باس���ی لەوەكرد كە ئەوانەی‬ ‫لەخانەكەن خواردنەكەیان پێخۆش���ەو‬ ‫گلەیی���ان نییە‪" ،‬لیژن���ەی تایبەتمان‬ ‫هەیە پێش پێدانی خواردن پش���كنین‬ ‫بۆ خواردنەكە دەكەن بۆئەوەی زیاتر‬ ‫دڵنیابین‌و باشتر ئاگامان لەتەندروستی‬ ‫بەسااڵچوان بێت"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫برایەكی حەسەن زیرەك باس له‌دوایین ساته‌کانی‬ ‫ژیانی ئه‌و هونه‌رمه‌ند ‌ه ده‌کات‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬ ‫برایه‌کی هونه‌رمه‌ندی کۆچکردو‬ ‫حه‌سه‌ن زیره‌ک‪ ،‬باس له‌دواین‬ ‫ساته‌کانی ژیانی ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ بۆ‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌و هاوکات باس‬ ‫له‌چه‌ند وێستگه‌یه‌کی ژیانی ئه‌وو‬ ‫زیره‌ک ده‌کات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ ڕاسته‌وخۆ ده‌چێته‌ ماڵه‌كه‌ی‬ ‫حاجی حس����ه‌ینی بۆكانه‌وه‌ ك ‌ه تاقه‌‬ ‫برای به‌جێماوی كۆچكردو(حه‌س����ه‌ن‬ ‫زی����ره‌ك)ه‌‪ .‬كه‌ له‌ك����ۆی (‪)٣‬برا له‌م‬ ‫په‌راوێزه‌دا به‌ڕاست‌و دروستی حاجی‬ ‫هه‌ندێ����ك له‌په‌ڕه‌ی ژیانی حه‌س����ه‌ن‬ ‫زیره‌ك‌و هۆكاری مردنه‌كه‌ی بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ده‌خاته‌ ڕو‪ ،‬له‌م س����ه‌ردانه‌دا هاوڕێم‬ ‫(ئیحس����ان زیره‌ك) هاوه‌ڵ����ی‌ كرد‌و‬ ‫له‌پاش س��ڵ�اوكردنمان الوانه‌وه‌یه‌كی‬ ‫له‌س����وێی حه‌س����ه‌ن گ����وت له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫به‌سته‌ی(شاییه‌ ده‌گه‌ڕێ) دواتر حاجی‬ ‫حسه‌ینیش به‌ چاوی پڕ فرمێسكه‌وه‌‬ ‫له‌ب����ه‌ر س����ۆزی ده‌نگه‌ك����ه‌ی زیره‌ك نانه‌س����كێكه‌ی بكردایه‌ پێی ش����كور محه‌مه‌دی) كورد بو له‌بۆكان بو وتی‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ دوا "له‌ڕاستیدا حه‌سه‌نی بو ژیانی به‌وێس����تگه‌یه‌كی زۆر تاڵدا زیره‌ك بهێنن هه‌رنه‌خۆشییه‌كی بێت‬ ‫من چاره‌ی ده‌كه‌م هه‌ڵساین‌و چوین بۆ‬ ‫برام ئه‌وه‌نده‌ باس‌و به‌سه‌رهاتی هه‌یه‌ ڕۆیی"‪.‬‬ ‫حاجی‌ حسێن باس له‌نه‌خۆشكه‌وتنی‌ شنۆ شه‌وه‌كه‌ی ماینه‌وه‌ به‌فرێكی زۆر‬ ‫نازانم له‌كوێوه‌ باس����ی بكه‌م‌و عه‌رزی‬ ‫ئاغای خۆم بك����ه‌م زه‌مانێك ماڵمان حه‌س����ه‌ن زیره‌ك ده‌كات‌و ده‌ڵێ‌ "برا باریبو به‌یانی چوین بۆ بۆكان بردمان‬ ‫له‌مه‌راغه‌ بو په‌ڕاگه‌نده‌ بوین جا كاكه‌ گه‌وره‌كه‌م ناردی به‌ش����وێنما منیش بۆ الی دوكتور (یار محه‌مه‌دی) وتی‬ ‫حه‌سه‌نیش����م قاوه‌خانه‌ی هه‌بو ڕۆژانه‌ ڕۆیشتم بۆ الی وتی حه‌سه‌ن نه‌خۆشه‌ ئاغا حسه‌ین بیبه‌نه‌وه‌ ماڵ‪ .‬من پێتان‬ ‫خه‌ڵكێكی زۆر س����ه‌ردانی ده‌كرد نه‌ك له‌شنۆیه‌ وتم باشه‌ س����به‌ینێ ده‌چم ده‌ڵێمه‌وه‌ ك����ه‌ی بیهێنن����ه‌وه‌‪ ،‬پاش‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی قاوه‌یه‌ك بخۆنه‌وه‌ به‌ڵكو بیرمه‌ زستانیش بو دوای سۆراغكردنم ماوه‌یه‌ك وتی دیس����ان بیهێننه‌و‌ه كه‌‬ ‫سه‌یرم كرد له‌مه‌هاباد له‌ماڵی(عه‌لی بردمان زۆری ته‌ماشا كرد وتی ده‌بێت‬ ‫له‌به‌ر ده‌نگه‌ به‌سۆزه‌كه‌ی"‬ ‫وتیش����ی‌ "ئه‌وه‌نده‌ ده‌ست‌و دڵیشی ش����ا)یه‌‪ ،‬عه‌لی ش����ا وتی حه‌س����ه‌ن بیبه‌ن بۆ ته‌ورێز ئه‌ش����یعه‌ی بۆ بكه‌ن‬ ‫باش����بو ئه‌و داهاته‌ی له‌و قاوه‌خانه‌یه‌ نه‌خۆش����ه‌ ده‌یه‌وێت بچێت بۆ ڕه‌زای ‌ه هه‌ڵمانگرت‌و بردمان بۆ ته‌ورێز له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌س����تی ده‌ك����ه‌وت ته‌نه����ا به‌ش����ی وتم ئێمه‌ هاتوین به‌دوایدا دوكتور (یار (ڕابه‌ خان)ی خێزانی كاكه‌ حه‌سه‌نم‌و‬

‫كراوه‌‌و ل����ه‌و باره‌یه‌وه‌ وت����ی‌ "دكتۆر‬ ‫مش����تێ‌ گۆشتی له‌س����ه‌ر دڵی البردو‬ ‫هاته‌وه‌ هۆش وتم كاكه‌ گیان وه‌زعت‬ ‫چۆنه‌ وتی چاكم حس����ه‌ین‪ .‬دو ڕۆژی‬ ‫پێچ����و دكتور وتی بیبه‌ن����ه‌وه‌ ماڵێ‪،‬‬ ‫ئه‌وكات����ه‌ دكت����ۆری گ����ه‌ڕۆك هه‌بو‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كه‌كاندا ده‌سوڕایه‌وه‌ دكتۆرمان‬ ‫هێن����ا داوای ده‌رزی (مورفین)ی كرد‬ ‫وت����م له‌كوێ ده‌بێ وتی بچۆ س����ه‌قز‬ ‫له‌وێ په‌یدا ده‌بێ یان بچۆ میاندواوێ‬ ‫دوای چوم����ه‌ له‌و ش����وێنانه‌وه‌ چومه‌‬ ‫ڕه‌زاییه‌ له‌وێ چومه‌ ده‌واخانه‌یه‌ وتی‬ ‫ئ����ه‌و ده‌رزیه‌ قاچاخه‌و من یه‌ك دانه‌م‬ ‫هه‌یه‌ ده‌تده‌مێ به‌(‪)٢٥٠٠٠‬هه‌زار تمه‌ن‬ ‫به‌اڵم دوانیوه‌ڕۆ وه‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫حاجی‌ ئام����اژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫دواتر له‌مه‌یخانه‌یه‌ك الیداوه‌‌و گه‌نجێك‬ ‫هاوكاری‌ كردوه‌‌و وتی‌ "چومه‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫له‌مه‌یخانه‌یه‌ك الم����دا گه‌نجێك هات‌و‬ ‫وتی كاكه‌ بۆ وا بێتاقه‌تی وتم عه‌وداڵم‬ ‫ب����ه‌دوای ف��ڵ�ان ده‌رزی وتی من بۆت‬ ‫عیالج ده‌كه‌م منیش پاكه‌تێ جگه‌ره‌م‬ ‫بۆ كڕی‌و ده‌رزییه‌كی بۆ هێنام پاشان‬ ‫ئه‌شیعه‌مان بۆ گرت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "كه‌ ئه‌شیعه‌كه‌مان بۆ دكتۆر چومه‌وه‌ ده‌رمانخانه‌ك����ه‌ ده‌رزییه‌كی‬ ‫هێنایه‌وه‌ وتی باشه‌ نه‌شته‌رگه‌ری‌ بۆ ترم هێناو س����واری ماشێن بوم هاتم‬ ‫ده‌كه‌م‌و پ����اش چه‌ند ڕۆژێك چومه‌وه‌ بۆ مه‌هاباد له‌وێوه‌ چوم بۆ بۆكان ئه‌و‬ ‫الی وتم دوكتور كاكه‌ حه‌سه‌نم وه‌زعی ده‌رزیانه‌ یه‌ك دانه‌ی به‌كار هات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌ڵێ‌ "له‌بۆكان س����ه‌ره‌تا‬ ‫ناڕه‌حه‌ته‌‪ ..‬هه‌ڵبه‌ته‌ قس����ه‌ ده‌كات‌و‬ ‫داده‌نیش����ێت نانده‌خ����وات به‌اڵم زۆر له‌مه‌یخانه‌ی����ه‌ك الم����دا به‌رامب����ه‌رم‬ ‫بێحاڵ����ه‌ ئه‌ویش وت����ی وه‌اڵهی فاڵنی پزیش����كه‌كه‌ دانیش����تبو به‌رانب����ه‌ر‬ ‫جێ����گام نییه‌ گه‌ر جێ����گام بو پێتان هه‌ردوكمان دارێكی پوكاوه‌و گه‌نده‌ڵ‬ ‫ده‌بینرا دكتۆر وتی به‌و قورئانه‌ی له‌و‬ ‫ده‌ڵێم"‪.‬‬ ‫حاج����ی‌ حس����ێن ئاماژه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌ مزگه‌وته‌دای����ه‌ چۆنت ب����ۆ ده‌ڵێم به‌و‬ ‫ده‌كات كه‌ پاش گێرمه‌و كێش����ه‌یه‌كی‌ شێوه‌یه‌یه‌ جه‌رگی حه‌سه‌ن به‌نه‌وعی‬ ‫زۆر نه‌شته‌رگه‌ری‌ بۆ حه‌سه‌ن زیره‌ك ئه‌و داره‌ پوكاوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫نه‌وت‬ ‫عه‌بدولی حه‌مه‌ جوان‪:‬‬ ‫ێكی‌ هه‌ڵپه‌ركێی‌ كوردییه‌ پیاوێكی جدیم له‌ئیشكردندا‬

‫ه‌ڵێ‌ " ماین زه‌رد له‌ناوی چیایه‌كی ناوچه‌ی‬ ‫سن ‌ه وه‌رگیراوه‌‌و هه‌روه‌ها به‌ جۆرێك ئه‌سپی‬ ‫ه‌ردی‌ ئ���ه‌و ناوچه‌ی ‌ه ده‌ڵێن كه‌ جوانییه‌كی‬ ‫ێ وێنه‌ی هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ی گروپه‌كه‌‌و‬ ‫مس���ته‌فا نوس���ره‌تی له‌باره‌ ‌‬ ‫ه‌لێدوانێك���ی‌ ب���ۆ ئاوێنه‌ وت���ی‌ "گروپه‌ك ‌ه‬ ‫ی كه‌نه‌دا‬ ‫ه‌س���اڵی ‪ 2010‬له‌ش���اری تۆرینتۆ ‌‬ ‫مه‌زراو‌ه به‌تایبه‌ت بۆ پیشاندانی كه‌لتوری‬ ‫وردی‌و جوانی هه‌ڵپه‌ڕكێی كوردی‌و هه‌وره‌ها‬ ‫ۆ فێركردنی گه‌نجان‌و هه‌مو ئه‌و كه‌س���انه‌ی‬ ‫‌ه هه‌ڵپه‌ڕكێ���ی كوردییان پێ جوانه‌‌و حه‌ز‬ ‫ه‌كه‌ن فێری بن"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و به‌رنامانه‌ی‌ ك ‌ه به‌شدارییان‬ ‫ێ���دا ك���ردوه‌‌و پێگ���ه‌ی‌ ئ���ه‌وان له‌كه‌نه‌دا‬

‫ی ده‌ڵێ‌" له‌زیاتر ل���ه‌‪ 22‬به‌رنامه‌ی‬ ‫نوس���ره‌ت ‌‬ ‫تایبه‌ت له‌واڵتی كه‌نه‌دا نمایش���ی تایبه‌تمان‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی دواهه‌مین چاالكیان‪ ،‬مس���ته‌فا‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫نوس���ره‌تی وتی‌ "له‌فێس���تیاڵی‌ تیرگان ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫گه‌وره‌ترین فێستیڤاڵی‌ ئێرانیه‌كانه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی تۆرنتۆ‬ ‫واڵت‌و هه‌ر دو س���اڵ جارێك له‌شار ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ئه‌نجامده‌درێ���ت به‌پێشكه‌ش���كردن ‌‬ ‫ی هه‌ڵپه‌ركێی‌ كوردی‌ به‌ش���داریمان‬ ‫تابلۆیه‌ك ‌‬ ‫كرد"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌م فێستیڤاڵ ‌ه زۆر به‌ناوبانگه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 150‬هه‌زار كه‌س ل���ه‌ده‌وری‌ خۆ ‌‬ ‫نزیك���ه‌ ‌‬ ‫كۆده‌كاته‌وه‌‌و بێگوم���ان بینه‌ره‌كانیش فر‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ن"‪.‬‬

‫ته‌‌رازوو‬ ‫ی‬ ‫ره‌نگه‌ نه‌خه‌وت����ن‌و بیركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫زۆرو هیالكی‌ كێش����ه‌ت بۆدروست‬ ‫بكات‪ ،‬س����ه‌یری‌ رۆژان����ی‌ داهاتو‬ ‫بكه‌‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫مه‌هێڵ����ه‌ هی����چ كێش����ه‌یه‌ك ببێت ‌ه‬ ‫رێگه‌ر له‌پێش هه‌نگاوه‌كانی‌ ژیانت‪،‬‬ ‫ده‌توانی����ت چاره‌س����ه‌ر بۆهه‌مویان‬ ‫بدۆزیته‌وه‌‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌ن���دی‌ ش���انۆ‌و درامای‌ كوردی‌‬ ‫عه‌بدولی‌ حه‌مه‌ ج���وان (عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق) رایده‌گه‌یه‌نێت" له‌هه‌ر‬ ‫بوارێك���دا كارم كردبێت به‌جددی كارم‬ ‫تێدا ك���ردوه‌ من پیاوێك���ی زۆر جدیم‬ ‫له‌ئیشكردندا"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌مێژوی‌ له‌دایكبونی‌ خۆشی‌‬ ‫ی سلێمانی‌‌و‬ ‫ێ "‪ 1948/12/1‬له‌شار ‌‬ ‫ده‌ڵ ‌‬ ‫له‌گه‌ڕه‌كی‌ سابونكه‌ران كه‌به‌شێك بوه‌‬ ‫له‌گه‌ڕه‌ك���ی‌ گۆیژه‌‪ ،‬له‌ ماڵ���ی‌ باپیرم‬ ‫له‌دایكبوم"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "خوێندنی سه‌ره‌تایی‌و ناوه‌ندی‌و‬ ‫ئاماده‌یی‌و په‌یمانگای مامۆستایانم هه‌ر‬ ‫له‌شاری سلێمانی ته‌واو كردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ یه‌كه‌مین پیش���ه‌ی‌ خۆش���ی‌‬ ‫مامۆس���تا عه‌بدول وتی‌ "ساڵی ‪1970‬‬ ‫به‌پیشه‌ی مامۆستا دامه‌زراوم تاساڵی‬ ‫‪ 1992‬له‌قوتابخان���ه‌و خوێندگاكان���ی‬ ‫شاری س���لێمانی وانه‌ بێژبوم له‌هه‌مو‬ ‫وان���ه‌كان به‌تایبه‌ت ب���واری وه‌رزش‌و‬ ‫توانیوم���ه‌ تاراده‌ی���ه‌ك مامۆس���تاو‬ ‫كادیرێكی وه‌رزشی ئه‌كتیڤ بم"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌دوای دروستبون‌و دامه‌زراندنی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان پۆستی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری رۆش���نبیری سلێمانیم پێ‬ ‫به‌خش���را‌و له‌ ‪ 2011/12/1‬خانه‌نشین‬ ‫كرام"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ پێكهێنانی‌ ژیانی‌ هاوسه‌ریشه‌وه‌‬ ‫مامۆس���تا وتی‌ "س���اڵی ‪ 1970‬ژیانی‬ ‫هاوس���ه‌ریم پێكهێناوه‌ خاوه‌نی س���ێ‬ ‫كوڕو كچێك���م به‌ناوه‌كانی دانا‪ ،‬توانا‪،‬‬ ‫س���ۆزی‪ ،‬ژوان‪ .‬ناوی هاوسه‌ره‌كه‌ش���م‬ ‫روناك‪-‬ه‌"‪.‬‬ ‫حه‌مه‌ج���وان ئاماژه‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك���ه‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌ س���اڵی‌ ‪1969‬ه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تیداوه‌ته‌ كاری‌ هون���ه‌ری‌‌و‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌ "له‌‪1969/1/14‬كاری‌‬

‫که‌‌وان‬ ‫توانیت سود له‌و بۆچونانه‌ وه‌ربگریت‬ ‫ك����ه‌ خرایه‌ به‌رده‌س����تت له‌هه‌نگاوه‌‬ ‫نوێیه‌ك����ه‌ت چاوه‌ڕێی كاری‌ باش����تر‬ ‫بكه‌‪.‬‬

‫هونه‌ریم ده‌ستپێكرد‌و وه‌ك شانۆكارێك‬ ‫له‌ش���انۆیی بڕیارو ئه‌نجامدا به‌شداریم‬ ‫كرد‌و له‌چه‌ندین كاری هونه‌ری له‌بواری‬ ‫شانۆ دراماو سینه‌مادا كارم كردوه‌و جگه‌‬ ‫له‌دروس���تكردنی چه‌نده‌ها فێستیڤاڵی‬ ‫ش���انۆیی‌و مۆزیك‌و شێوه‌كاری‌و كورته‌‬ ‫فیلم"‪.‬‬ ‫مامۆس���تا ن���اوی‌ هه‌ندێ���ك ل���ه‌و‬ ‫به‌رهه‌مان���ه‌ ده‌هێنێت كه‌ به‌ش���داری‌‬ ‫تێدا ك���ردوه‌ ئه‌وانیش "بڕیارو ئه‌نجام‪،‬‬ ‫فه‌ره���ادی شۆڕش���گێڕ‪ ،‬چه‌تۆخ���ان‪،‬‬ ‫كاوه‌ی ئاس���نگه‌ر‪ ،‬كێ���چ‪ ،‬پێنج كه‌س‬ ‫له‌ئوتێلێكدا‪ ،‬كچی خۆمه‌و ئه‌یفرۆش���م‪،‬‬ ‫جه‌نابی موفه‌تیش‪ ،‬شێخی ته‌پله‌ڕه‌ش‪،‬‬ ‫بازرگانی ڤنیس���یا‪ ،‬كاوه‌ی ئاسنگه‌ر‪،‬‬ ‫س���اراخان‪ ،‬تاوانێك له‌ئاسمان‪ ،‬بلیت‌و‬ ‫زاوا‪ ،‬ئایار سه‌ركه‌وتنه‌‪ ،‬چاوی ڤێتنام‪،‬‬ ‫پژمین‪ ،‬په‌یكه‌ر‪ ،‬دیوار‪ ،‬مامۆستا شێر‪،‬‬ ‫كاوه‌ی ئاسنگه‌ر‪ ،‬راوه‌ جنۆكه‌‪ ،‬گریان‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌ی دكت���ۆر‪ ،‬چیرۆك���ی برایه‌تی‪،‬‬ ‫دیوار‪ ،‬دكتۆری تێاڵ‪ ،‬فایالبون‪ ،‬ئۆدیب‬ ‫پاش���ا‪ ،‬ژیان‪ ،‬ش���ه‌وكه‌ت ناگه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی كتوپڕ‪ ،‬ته‌نه‌كه‌‪ ،‬سه‌له‌ی‬ ‫نانكه‌ر‪ ،‬گواڵڵه‌‪ ،‬گالیلۆ گالیلی‪ ،‬باڵنده‌ی‬ ‫ده‌ریا‪ ،‬س���مكۆاڵنی ئه‌سپه‌ش���ێ‌‪ ،‬ژانی‬ ‫گ���ه‌ل‪ ،‬كه‌واته‌ چاوه‌ڕوانبه‌‪ ،‬گه‌رده‌لول‪،‬‬ ‫رۆژمێری ش���ارێك‌و چه‌ندین به‌رهه‌می‌‬ ‫دیكه‌"‪.‬‬ ‫عه‌بدولی‌ حه‌مه‌ج���وان ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ له‌گ���ه‌ڵ زۆر له‌ده‌رهێنه‌ره‌‬ ‫ب���ه‌ ئه‌زمون‌و گه‌وره‌كانی‌ كوردس���تان‬ ‫كاری‌ ك���ردوه‌‌و وتی‌ "خودی‌ خۆش���م‬ ‫وه‌ك ئه‌زم���ون حه‌وت كاری‌ ده‌رهێنانم‬ ‫ئه‌نجام���داوه‌‪ ،‬به‌اڵم ب���ه‌الی‌ منه‌وه‌ تا‬ ‫ئه‌مڕۆش من ئه‌كته‌رم‌و خۆشم له‌بواری‌‬ ‫نواندن���دا ده‌بینمه‌وه‌ وه‌ك له‌بواره‌كانی‌‬ ‫دیكه‌"‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫هه‌وڵب����ده‌ هه‌رم����اوه‌ی‌ جارێ����ك‬ ‫گۆڕانكاری‌ له‌رۆتین����ی‌ ژیانی‌ خۆت‬ ‫بكه‌ی����ت‌و له‌گ����ه‌ڵ ئه‌و كه‌س����انه‌ی‌‬ ‫خۆشت ده‌وێن كۆبه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫وتیش����ی‌ "دكتۆر پێی‌ وتم حه‌سه‌ن‬ ‫(‪ )١٤‬بۆ (‪ )١٥‬ڕۆژی تر میوانته‌‪ .‬وتم‬ ‫یه‌عنی چاك ده‌بێت����ه‌وه‌ وتی نه‌خێر‬ ‫(‪ )١٥‬ڕۆژی تر ده‌مێنێت و كاره‌كه‌ی‬ ‫گوزه‌راوه‌ ته‌نها هه‌رچییه‌كی ویست تو‬ ‫خودا بیده‌ن����ێ وه‌اڵ دوای (‪ )٩‬ڕۆژی‬ ‫به‌سه‌رداچو ئێوه‌ س����ه‌المه‌ت و كاكه‌‬ ‫حه‌سه‌نم ئۆغری كرد"‪.‬‬ ‫حاجی‌ حس����ێن نهێنیه‌ك بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ئاش����كرا ده‌كات‌و ده‌ڵێ‌ "خوا شیفای‬ ‫ب����دات مام جه‌الل و كاكه‌ حه‌س����ه‌نم‬ ‫په‌یوه‌ندیی����ان زۆر خ����ۆش ب����و ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌ی كه‌ كاكم قاوه‌خانه‌ی هه‌بو‬ ‫مام جه‌اللیش هاموشۆی ڕۆژهه‌اڵت و‬ ‫تارانی ده‌كرد شه‌وێكیان له‌ گه‌رده‌نه‌ی‬ ‫بانه‌ كه‌ زۆر س����ارد ب����و له‌گه‌ڵ كاكه‌‬ ‫حه‌سه‌نم بوم له‌قاوه‌خانه‌كه‌ كه‌سێك‬ ‫هات و به‌ كاكه‌ حه‌سه‌نمی وت هه‌سته‌‬ ‫پیاوێ����ك به‌ناوی مام ج����ه‌الل هاتوه‌‬ ‫بانگ����ت ده‌كات چوینه‌ خ����واره‌وه‌ بۆ‬ ‫الی‪ ،‬ڕاس����تی ئێمه‌ نه‌مانده‌ناسی ئه‌و‬ ‫كات"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "یه‌كێكیش����ی له‌گه‌ڵ بو‬ ‫پێموابێ ن����اوی‌ (عومه‌ر ده‌بابه‌) بو‪،‬‬ ‫كه‌ گه‌یشتینه‌ یه‌ك من مام جه‌اللم ماچ‬ ‫كردو وتی تۆش وه‌ك حه‌سه‌ن ده‌زانی‬ ‫گۆرانی بڵێ����ی وتم قوربان نه‌وه‌اڵ من‬ ‫نازانم من شۆفێرم ئه‌وشه‌وه‌ش چه‌ند‬ ‫گۆرانییه‌كی بۆیان وت"‪.‬‬ ‫حاج����ی‌ حس����ێن ئاماژه‌ ب����ۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك����ه‌ ماوه‌یه‌كی‌ ك����ه‌م نێوانی‌‬ ‫حه‌سه‌ن زیره‌ك‌و خالقی‌ تێكچو به‌اڵم‬ ‫زۆری‌ نه‌خایاند‌و وتیشی‌ "به‌اڵم كاكم‬ ‫له‌گه‌ڵ ش����وكرواڵی بابان‌و مامۆس����تا‬ ‫عه‌لی مه‌ردان زۆر به‌ینیان خۆشبو"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬سالم سه‌ڵواتی‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫ئه‌و تێكه‌ڵیه‌ی‌ دروست بوه‌ له‌ژیانت‬ ‫پێویس����تی‌ به‌جیاكاری‌ زۆر هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ گرفتی‌ داراییت بۆ دروست‬ ‫بێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫توانیت به‌رامبه‌ره‌كه‌ت رازی‌ بكه‌یت‬ ‫به‌و بۆچون‌و گفتوگۆیانه‌ی‌ كه‌ پێشتر‬ ‫له‌نێوان تۆو خۆشه‌ویسته‌كه‌ت رویدا‬ ‫له‌ ناو كاره‌كه‌ت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ی سێو‬ ‫رسكه‌ ‌‬

‫بۆ ئه‌مانه‌ به‌كار بێنه‌‬

‫ئه‌و فۆتۆگرافه‌ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫باوه‌ڕی‌ به‌فۆتۆشۆپ نییه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫"تاكه‌ وه‌سیه‌تم بۆ منداڵه‌كانم له‌دوای‌‬ ‫مردنم پاراستنی‌ ئه‌و وێنانه‌یه‌ چه‌ند ساڵ‬ ‫وه‌ك مێژوی‌ كاره‌كه‌م پاراستومه‌"‪.‬‬

‫سركه‌ی‌ س���ێو ‌یه‌كێك ‌ه له‌و مادده‌ سروشتیانه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌س���وده‌ هه‌م له‌روی‌ ته‌ندروس���تیه‌وه‌ هه‌م له‌روی‌‬ ‫جوانكاری���ه‌و هه‌ربۆیه‌ ده‌كرێت ل���ه‌زۆر بواری‌ ئه‌م‬ ‫دوالیه‌نه‌ به‌كار بهێنرێت‪.‬‬

‫قادر عه‌بدولڕه‌حم����ان ئه‌و فۆتۆگرافه‌ره‌ ‌ی‬ ‫زۆرترین وێنه‌ ده‌گمه‌ن‌و ناوازه‌كانی‌ ش����اری‌‬ ‫س����لێمانی‌ به‌كامێراكه‌ی‌ وێنه‌ده‌گرێت‌و وه‌ك‬ ‫ئه‌رش����یفێك ده‌یپارێزێت بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت "‬ ‫ئێستاش كار له‌سه‌ر وێنه‌ ڕ‌هش‌و سپیه‌كانی‌‬ ‫سااڵنی‌ په‌نجاو شه‌سته‌كان ده‌كه‌م‌و كاره‌كانم‬ ‫به‌توانا‌و س����ه‌لیقه‌ی‌ خۆم ده‌ك����ه‌م‌و كار به‌‬ ‫فۆتۆشۆپ ناكه‌م"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێستا من خاوه‌نی‌ پرینته‌رێك‌و‬ ‫كامێره‌یه‌كم ب����ۆ كاركردن فیلمی‌ وێنه‌گرتنی‌‬ ‫ساڵی‌ ‪‌50‬و ‪ 60‬كانم ماوه‌‌و باوه‌ڕم به‌گۆڕانكاری‌‬ ‫فۆتۆشۆپ نییه‌"‪.‬‬ ‫قادر عه‌بدولڕه‌حمان ل����ه‌و بڕوایه‌دایه‌ كه‌‬

‫‪ .1‬زیپكه‌ی‌ عازه‌به‌و خاڵه‌ ره‌شه‌كان ناهێڵت‪.‬‬ ‫سركه‌ی‌ س���ێو به‌وه‌ ناسراوه‌ كه‌ دژ‌ه به‌كتریایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫باش���ه‌و ناهێڵێت ئه‌و زیپكه‌و خااڵنه‌ ده‌ربكه‌وێت‌و‬ ‫یارمه‌تی‌ رێكخستنی‌ ترشی‌ پێست ده‌دات‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫تۆزێك س���ركه‌و تۆزێك ئاو تێك���ه‌ڵ به‌یه‌ك بكه‌و‬ ‫بیده‌ له‌ده‌موچاوت بۆماوه‌ی‌ ‪ 10‬خوله‌ك دواتر به‌ئاو‬ ‫بیشۆ‪.‬‬ ‫‪ .2‬بۆ پێستی‌ چه‌ور‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر پێس���تت چه‌وره‌ ئه‌وا به‌سركه‌ی‌ سێو پاش‬ ‫تێك���ه‌ڵ كردنی‌ له‌گه‌ڵ ئ���او به‌جوانی‌ لێیده‌و دواتر‬ ‫به‌ئاو بیشۆ‪ ،‬هه‌ست به‌ جوان بونی‌ پێستت ئه‌كه‌یت‬ ‫له‌ پاش چه‌ند جار به‌كار هێنانی‌‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫"ئه‌و كه‌ره‌س����تانه‌ی‌ له‌وێنه‌ی‌ فۆتۆش����ۆپدا‬ ‫به‌كاردێت زۆر به‌خێرایی‌ گۆڕانكاری‌ به‌سه‌ردا‬ ‫دێت وه‌ك وێنه‌ی‌ سااڵنی‌ تر نییه‌‪ ،‬وێنه‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪ 1972‬وێنه‌م گرتوه‌ ئه‌ڵێیت ئێستا‬ ‫وێنه‌ی‌ گیراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئاماژه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و‬ ‫له‌منداڵیی����ه‌وه‌ ح����ه‌زی‌ له‌بینین����ی‌ فیلم����ی‌‬ ‫سینه‌مایی‌ بوه‌‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌ "له‌منداڵیه‌وه‌‬ ‫حه‌زم له‌فلیمی‌ سینه‌مابوه‌ له‌ساڵی‌ ‪ 1956‬كه‌‬ ‫دیعایه‌كانیان ده‌گێرا به‌ناو شاردا من دوایان‬ ‫ده‌كه‌وت����م‌و ك����ۆم ده‌كرده‌وه‌‌و ش����ریته‌كانی‌‬ ‫س����ینه‌ما كه‌ ده‌پچڕا كۆمده‌كرده‌وه‌‌و ده‌مكرد‬ ‫به‌كارتۆنێكه‌وه‌‌و ب����ه‌ هاوڕێكانم ده‌وت وه‌رن‬ ‫سینه‌مام بۆ دروستكردون"‪.‬‬ ‫ق����ادر عه‌بدولڕه‌حمان باس له‌س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫ده‌ستكردن به‌كاری‌ وێنه‌گری‌ خۆی‌ ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێ‌ "له‌س����اڵی‌ ‪ 1958‬بومه‌ شاگردی‌ كاك‬ ‫ره‌فیق����ی‌ فۆتۆگرافه‌ر له‌ش����ه‌قامی‌ پیره‌مێرد‬ ‫ڕۆژی‌ به‌‪25‬فلس‪ .‬ماوه‌ی‌ ‪ 10‬س����اڵ الی‌ كاك‬

‫ره‌فیق به‌رده‌وام بوم دواتر له‌س����اڵی‌ ‪1972‬‬ ‫دوكان����م داناوه‌و به‌رده‌وام بوم له‌كاره‌كه‌م تا‬ ‫ئێستا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "وێنه‌گرانی‌ ئێس����تا به‌شێوازی‌‬ ‫ت����ازه‌ وێنه‌ده‌گ����رن‌و فۆتۆش����ۆپ‌و دیجیتاڵ‬ ‫به‌كارده‌هێنن كه‌ من هه‌ر به‌كاری‌ نازانم"‪.‬‬ ‫ئام����اژه‌ش ب����ه‌وه‌ ده‌كات ئ����ه‌و كارێكی‌‬ ‫كردوه‌ وه‌ستاكه‌ش����ی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ نه‌كردوه‌ كه‌‬ ‫وێنه‌ی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌شیعه‌ ته‌بع كردوه‌‌و یه‌كه‌م‬ ‫ئامێری‌ فۆتۆگرافی‌ له‌ساڵی‌ ‪ 1982‬هێناوه‌ته‌‬ ‫س����لێمانی‌‌و چه‌ندین كامێرای‌ سااڵنی‌ په‌نجاو‬ ‫شه‌س����ته‌كانی‌ وه‌ك یادگاری‌ له‌دوكانه‌كه‌یدا‬ ‫هێش����تۆته‌وه‌ له‌نمونه‌ی‌ كۆداك����و‌و ئه‌كف‌و‬ ‫بوكس كه‌ دروستكراوی‌ ئه‌ڵمانیا‌و به‌ریتانیان‌و‬ ‫له‌كاتی‌ خۆیدا به‌كاریهێناون‪.‬‬ ‫ق����ادر عه‌بدولڕه‌حم����ان له‌س����اڵی‌ ‪1952‬‬ ‫له‌سلێمانی‌ له‌دایكبوه‌‌و هه‌ر له‌سلێمانی‌ ژیانی‌‬ ‫هاوس����ه‌رێتی‌ پێكهێناوه‌‌و خاوه‌نی‌ سێ كوڕ‌و‬ ‫دو كچه‌‪.‬‬

‫‪ .3‬كرێشی‌ سه‌ر‪.‬‬ ‫سركه‌ی‌ سێو له‌گه‌ڵ ئاو تێكه‌ڵ بكه‌و بیده‌ له‌بێخ ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌رت ئه‌گه‌ر كرێشت هه‌بو چونكه‌ سركه‌ دژه‌كه‌ڕوی‬ ‫تێدای���ه‌و كونه‌ داخراوه‌كان پاك ئه‌كاته‌وه‌ ناهێڵیت‬ ‫كرێش دروست بێت‪ .‬سركه‌ له‌گه‌ڵ ئاو تێكه‌ڵ بكه‌و‬ ‫بیده‌ له‌بێخی‌ س���ه‌رت بۆم���اوه‌ی‌ ‪ 5‬خوله‌ك دواتر‬ ‫به‌شامپۆ بیشۆ‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬

‫ی‬ ‫ئه‌ندازیارێك ‌‬ ‫ی گروپێ‬ ‫خاوه‌ن ‌‬

‫ی كورد‪:‬‬ ‫فه‌رهاد به‌زل ‌ه بۆ گه‌نجان ‌‬ ‫تكایه‌ كوردستان به‌جێ مه‌هێڵن‬ ‫ب���ۆ دواكه‌وتن���ی هون���ه‌ری ك���وری ‌و‬ ‫ئا‪:‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫پێشوه‌نه‌چونی هونه‌ری كوردی"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "كورد خاوه‌ن ره‌سه‌نایه‌تیه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ گۆرانیبێژی‌ كورد فه‌رهاد‬ ‫دڵنیاشم هه‌روا ده‌مێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌زله‌ له‌م دیمانه‌ تایبه‌ته‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ بایه‌خدانی���ان به‌فۆلكلۆری‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵوه‌ست ‌ه ده‌كات ‌ه سه‌ر ئاستی‌ ئه‌مڕۆ ‌‬ ‫ك���وردی‌و ئ���ه‌و گۆرانییان���ه‌ی ریتمیان‬ ‫هونه‌ر‌و گۆرانی‌ كوردی‌‌و رایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ی "هونه‌ری كوردی‬ ‫خێرای���ه‌‪ ،‬به‌زله‌ وت��� ‌‬ ‫"پێم وای ‌ه ده‌بێت ئێمه‌ی هونه‌رمه‌ندان‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌‌و ده‌بێ���ت زیات���ر بای���ه‌خ‬ ‫رێگری له‌و كه‌سان ‌ه بكه‌ین ك ‌ه‬ ‫به‌كه‌لت���ورو به‌رهه‌م���ه‌ فۆلكلۆری���ه‌كان‬ ‫ده‌یانه‌وێت ببنه‌ ئاسته‌نگ‬ ‫بدرێت چونك ‌ه نابێت ئێمه‌ی هونه‌رمه‌ند‬ ‫بۆ دواكه‌وتنی هونه‌ری‬ ‫بهێڵێ���ن ئه‌م كه‌لت���وره‌ له‌ن���او بچێت‌و‬ ‫كوری"‪.‬‬ ‫دڵنیاشم له‌ئێستادا هونه‌رمه‌ندانێكی زۆر‬ ‫ی كار له‌س���ه‌ر به‌رهه‌مه‌ كه‌لتوریه‌ خێراكان‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ئاست ‌‬ ‫ئه‌م���ڕۆی هون���ه‌ری ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ی ئه‌و پێگ ‌ه‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫موزی���ك‌و گۆران���ی‬ ‫ی "بۆ من‬ ‫ی فه‌ره���اد به‌زل ‌ه وت ‌‬ ‫كوردی‪ ،‬فه‌رهاد به‌زل ‌ه هونه‌رییه‌ ‌‬ ‫ی شانازی ‌ه وه‌ك هونه‌رمه‌ندێكی كورد‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ گۆران ‌‬ ‫ی بتوانم له‌پاڵ چه‌ندین كه‌سایه‌تی جیهانی‬ ‫بێ���ژی‌ ك���ورد وت ‌‬ ‫"هون���ه‌ری كوردی گۆرانی به‌زمانی ش���یرینی كوردی بڵێم‪،‬‬ ‫هه‌میش��� ‌ه له‌به‌ره‌و جگ ‌ه له‌وه‌ش من ویستومه‌ هه‌مو جیهان‬ ‫پێش���چونه‌ به‌اڵم بزانێت كوردێك هه‌یه‌ ك ‌ه مرۆڤ دۆست‌و‬ ‫هه‌ن���دێ ج���ار هونه‌ردۆستن"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌م پێگه‌یه‌ش ته‌نها هی من‬ ‫هۆكار ده‌بن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی رێگری نییه‌ كه‌ به‌ده‌س���تم هێناو‌ه به‌پاڵپشتی‬ ‫بك���ه‌ن ل���ه‌و خه‌ڵكی كورد به‌ده‌ستم هێناوه‌ به‌پاڵپشتی‬ ‫پێش���چو نه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ كارم له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن من‬ ‫م���ن پێم وای ‌ه شانازی به‌هه‌مو تاكێكی كورد ده‌كه‌م ك ‌ه‬ ‫ده‌بێت ئێمه‌ی خزمه‌ت به‌هونه‌رمه‌ند ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی خه‌اڵتی‌ "بیگ‬ ‫ی وه‌رگرتن��� ‌‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندان‬ ‫رێگ���ری ل���ه‌و ئه‌پ���ڵ میوزی���ك" له‌ش���اری هامبۆڕگی‬ ‫ی "ئه‌م‬ ‫كه‌سان ‌ه بكه‌ین ئه‌ڵمانی���ا‪ ،‬فه‌ره���اد به‌زله‌ وت��� ‌‬ ‫ك��� ‌ه ده‌یانه‌وێت خه‌اڵته‌م پێشكه‌ش���ی هه‌م���و كوردێكم‬ ‫ببن���ه‌ ئاس���ته‌نگ كرد‪ ،‬پێشكه‌ش���ی هه‌مو ئه‌و كه‌س���انه‌م‬

‫کاوڕ‬ ‫ی‬ ‫به‌هه‌ڵچون‌و كردارو رفتاره‌كان ‌‬ ‫چه‌ن���د رۆژی‌ رابردوت بچۆره‌و ‌ه‬ ‫با زیاتر كێش���ه‌ت بۆدروس���ت‬ ‫نه‌كات‪.‬‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫پێویس����تت به‌جوڵه‌و وه‌رزشی‌ زیاتر ره‌نگه‌ واپێویس����ت بكات س����ه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ی����ه‌ ب����ۆ كه‌مكردن����ه‌وه‌ی‌ كێش����ه‌ پزیشك بكه‌یت چونكه‌ ته‌ندروستیت‬ ‫ته‌ندروس����تیه‌كانت‪ ،‬گۆش����ه‌گیری‌و به‌دۆخێك����ی‌ ناله‌ب����اردا ئه‌چێ����ت‌و‬ ‫ناڕه‌حه‌تت ده‌كات‪.‬‬ ‫بێتاقه‌تی‌ سودی‌ نیه‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ك���رد كه‌ گ���وێ له‌به‌رهه‌مه‌كانی فه‌رهاد‬ ‫به‌زل���ه‌ ده‌گرن‪ ،‬وه‌رگرتن���ی خه‌اڵتی له‌و‬ ‫جۆره‌ هانده‌رێكی س���ه‌ره‌كی ده‌بێت بۆ‬ ‫كاری باشتر و پێشوه‌چونێكی باشتر"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌م خه‌اڵت ‌ه موڵكی من نیی ‌ه‬ ‫به‌ڵكو موڵكی هه‌مو تاكێكی كورده‌و بۆ‬ ‫هونه‌ری كوردی���ش بێگومان زۆر گرنگ ‌ه‬ ‫چونك��� ‌ه ئه‌م جۆر‌ه خه‌اڵتان��� ‌ه له‌مێژودا‬ ‫ده‌مێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی پڕۆژه‌یه‌كی‌ هاوبه‌ش‬ ‫سه‌باره‌ت به‌بون ‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ گۆرانیبێ���ژی‌ ع���ه‌ره‌ب هه‌یف���ا‬ ‫ی‬ ‫وه‌هب���ی‌‌و ئه‌ح�ل�ام ك��� ‌ه له‌ئاهه‌نگه‌كه‌ ‌‬ ‫ئه‌ڵمانی���ا ئاماده‌بونی���ان هه‌ب���و‪ ،‬به‌زل ‌ه‬ ‫وت���ی‌ "ئه‌و هونه‌رمه‌ندان���ه‌ زۆر دڵخۆش‬ ‫بون به‌ به‌رهه‌مه‌ك���ه‌ی ئێم ‌ه هه‌تا هه‌یفا‬ ‫وه‌هبی هات وێنه‌ی یادگاری له‌گه‌ڵ من‌و‬ ‫گروپه‌ك���ه‌دا گ���رت‌و زۆر دڵخۆش بون‪،‬‬ ‫وه‌ك پ���ڕۆژه‌ش جارێ هیچ ش���تێك له‌و‬ ‫بابه‌ته‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ روانینی���ان ب���ۆ كۆچ��� ‌‬ ‫ی واڵت‪،‬‬ ‫ی گه‌نجان بۆ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫به‌لێش���او ‌‬ ‫ی "من له‌گه‌ڵ كۆچكردن‬ ‫فه‌رهاد به‌زل ‌ه وت ‌‬ ‫نیم‪ .‬ئێمه‌ ده‌بێ كار له‌سه‌ر ئه‌و‌ه بكه‌ین‬ ‫كه‌ ده‌نگی خۆمان به‌جیهان بناس���ێنین‪،‬‬ ‫به‌رهه‌مێكم له‌م چه‌ن���د هه‌فته‌ی رابردو‬ ‫باڵوكرده‌و‌ه له‌س���ه‌ر ك���ۆچ‌و كۆچبه‌ران‬ ‫به‌اڵم به‌شێوازیكی سۆزداری ك ‌ه هه‌ندێ‬ ‫جار مرۆڤ له‌پێناو عه‌شق كۆچده‌كات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك په‌یامێكی���ش ب���ۆ گه‌نجان��� ‌‬ ‫ی "داوا‬ ‫كوردس���تان فه‌رهاد به‌زله‌ وت��� ‌‬ ‫له‌هه‌مو گه‌نجێ���ك‌و هه‌مو تاكێكی كورد‬ ‫ده‌كه‌م له‌باش���وری كوردس���تان تكای ‌ه‬ ‫كوردستان به‌جێ مه‌هێڵن"‪.‬‬

‫شێر‬

‫پێویس����تت به‌وه‌ هه‌یه‌ ك����ه‌ به‌زوترین زۆر ده‌ترس����یت له‌وه‌ی‌ كه‌ توش����ی‌‬ ‫كات پشویه‌كی‌ چه‌ند رۆژی‌ وه‌رگریت‪ ،‬گرفتێك ببی����ت‌و نه‌توانی‌ خۆتی‌ لێ‬ ‫چونك����ه‌ هه‌ندێ‌ بواری‌ رۆش����نبیریت رزگار بكه‌یت‪ ،‬ته‌ندروس����تیت باش‬ ‫نیه‌‪.‬‬ ‫پێویستی‌ به‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬شۆڕش‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌نه‌دا گروپێك ‌‬ ‫له‌شاری‌ تۆرینتۆی‌ واڵت ‌‬ ‫هه‌ڵپه‌ڕكێی‌ كوردی‌ به‌ناوی‌ (ماین زه‌رد)‬ ‫ی‬ ‫هه‌یه‌ ك ‌ه به‌هۆی‌ چاالكییه‌ به‌رده‌وامه‌كان ‌‬ ‫له‌سه‌رتاسه‌ری‌ كه‌نه‌دا ناسراون‪ .‬ئه‌م گروپ ‌ه‬ ‫ی كورد‬ ‫ی سه‌ماكار ‌‬ ‫له‌كۆمه‌ڵێك كوڕ‌و كچ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێكدێت‌و سه‌رپه‌رشتیاره‌كه‌یان ئه‌ندازیارێك ‌‬ ‫ی مسته‌فا نوسره‌تی‪.‬‬ ‫بواری‌ نه‌وته‌ به‌ناو ‌‬ ‫مسته‌فا نوس���ره‌تی خاوه‌ن دو بڕوانامه‌ی‬ ‫ماس���ته‌ر‌ه له‌ئه‌ندازیاری نه‌وتدا‌و له‌دایكبوی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی كوردس���تانه‌‌و ئێس���تا له‌كه‌نه‌دا‬ ‫نیشته‌جێیه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ناوی‌ گروپه‌كه‌شیان‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫هاوڕێیه‌كت نهێنیه‌كت بۆ ده‌دركێنێت‬ ‫كه‌ ره‌نگه‌ كاریگه‌ری‌ له‌س����ه‌ر ژیان ‌‬ ‫ی‬ ‫تاكه‌كه‌سیت هه‌بێت گۆڕانكاری‌ تێدا‬ ‫بكات‪.‬‬

‫د‌ه‬ ‫س‬ ‫زه‌‬ ‫بێ‬

‫له‌‬ ‫له‌‬ ‫دام‬ ‫كو‬ ‫بۆ‬ ‫ك ‌ه‬ ‫د‌ه‬

‫تێ‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫ده‌رچون له‌قه‌یران بژارده‌ی‌ ناچاری‌ ده‌خوازێ‌!‬ ‫لەداڕمان‌و دابەشبونی زیاتری کۆمەڵگای ئێمەو‬ ‫ئاراس���تەکردنی واڵتمان ب���ەرەو توندوتیژیی‬ ‫زیاترو وێرانکاریی گەورەتر‪.‬‬ ‫ئ���ەم قۆناغ���ە‪ ،‬قۆناغ���ی گوێنەگرتنە لەو‬ ‫سیاسیی‌و ڕۆشنبیرانەش کە گاڵتەیان بەهه‌مو‬ ‫ش���ێوازەکانی خەبات دێت‪ .‬ھۆشیاریی‌و فیکرو‬ ‫ڕۆش���نبیریی ناو کتێب���ەکان بەته‌نها ھیچیان‬ ‫بۆ ناکرێت‪ ،‬کتێب‌و تێکس���ت هه‌رگیز بەته‌نها‬ ‫دەرەقەتی دونی���ا نەهاتونو نایەن‪ .‬فیکر وەک‬ ‫مارک���س دەڵێت ته‌نها کاتێ���ک دەبێت بەھێزو‬ ‫دەتوانێت ببێت بەبەش���ێک لەکردەی مێژویی‪،‬‬ ‫کە بکەوێتە ناو خەڵ���ک‌و کۆمەڵگاوە‪ ،‬کاتێک‬ ‫دادەبەزێتە ناو ڕیزەکانی ئەوانەوە کە ئامادەن‬ ‫ک���ردەی مێژوی���ی ئەنجامب���دەن‪ ،‬ئام���ادەن‬ ‫بەش���ێوەیەکی کردەگیی دەرگی���ری پڕۆژەی‬ ‫دەس���ەاڵتخوازیی ببن���ەوەو بەگژیدابچن���ەوە‪.‬‬ ‫هه‌مو ئەمانەش لەدونیای مۆدێرندا میکانیزمی‬ ‫دیاریکراویان هه‌یە‪ ،‬لەهه‌رە گرنگەکانیش���یان‬ ‫دروس���تکردنی بزوتن���ەوەی کۆمەاڵیەتی���ی‌و‬ ‫مەدەنیی���ە‪ ،‬بونیادنان���ی پ���ارت‌و ڕێکخراوی‬ ‫سیاس���ییە‪ ،‬س���ەرهه‌ڵدانی گروپ���ی فش���ارو‬ ‫وەگەڕخس���تنی میدیای مۆدێرن���ە‪ ،‬تا دەگات‬ ‫بەچونە س���ەرجادەو خۆپیش���اندان‌و مانگرتن‬ ‫دژ بەهه‌مو ش���ێوەکانی بێگوێیی سیاس���یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی‌و فەرهه‌نگی���ی‪ .‬پەناب���ردن بۆ‬ ‫شێوازە جیاوازەکانی ملمالنێی مەدەنیی مافە‪،‬‬ ‫توندوتیژبونەوەی ئەم ملمالنێیانەش ش���تێک‬ ‫نیی���ە پێش���وەخت کرابێت���ە دەرەوەی هه‌مو‬ ‫حیساباتێکی سیاسییەوە‪.‬‬ ‫ھۆش���یاریی وەک ھۆشیاریی ش���تێک نییە‬ ‫دەس���تکاریی ھیچ ش���تێکی بۆ بکرێت‪ ،‬ئەمە‬ ‫تێزێک���ی تەواو کاڵفام‌و بێمانایە‪ ،‬ھۆش���یاریی‬ ‫هه‌میش���ە پێویس���تی بەھێزی مادی���ی هه‌یە‬ ‫بۆ کارک���ردن‪ ،‬ب���ۆ تێکەڵبون���ی بەمێژو‪ ،‬بۆ‬ ‫بەرهه‌مھێنانی دونیا نوێ‌و ئاس���ۆی سیاسیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و شارس���تانیی نوێ‪ .‬ئەوەی الی‬ ‫هه‌ندێک ڕۆش���نبیری ئێمە ئامادەیە‪ ،‬جۆرێکە‬ ‫لەبیرکردن���ەوەی ئایدیالیس���تیی‌و خەیاڵیی‌و‬ ‫نارسیس���تیی ترس���ناک کە وەک بێھودەیی‌و‬ ‫بەدکارییەک تەماشای ڕوە مادیی‌و ڕێکخراوەیی‌و‬ ‫سیاس���ییەکەی ک���ردەی مێژوی���ی دەکات‪.‬‬ ‫وێنەیەک بۆ فیکرو ھۆش���یاریی سەروەردەکات‬ ‫بەبێ ھیچ بکەرێک���ی کۆمەاڵیەتی‌و کردەیەکی‬ ‫مێژویی کۆنکریت‪ ،‬ھۆش���یاریی کورتدەکاتەوە‬ ‫ب���ۆ خوێندن���ەوەی ش���یعرو ڕۆم���ان‌و کتێب‬ ‫بەته‌نه���ا‪ .‬ئەمەش وەک هان���ا ئارێنت دەڵێت‬ ‫باڵوبونەوەی ئ���ەو ئەفالتونییەتە فیکریییە کە‬ ‫وەک نەخۆش���ییەکی گەورە لەن���او زۆر تێزی‬ ‫فیکری���ی دونیای ئەمڕۆدا ئامادەیە‪ .‬جگە لەمە‬ ‫بانگەش���ەی ئەوەی کە گوایە ھۆش���یاریی الی‬ ‫گەنج���ان‌و کەرتە کۆمەاڵیەتیی���ە ناڕازییەکانی‬ ‫ت���ری کۆمەڵگای ئێم���ە‪ ،‬بونی نیی���ە‪ ،‬بۆیە‬ ‫خۆپیش���اندانەکان جگە لەتوندوتیژیی ھیچی‬ ‫تر بەرهه‌مناھێنێ���ت‪ ،‬ته‌نها یەک مانای هه‌یە‪:‬‬ ‫مانای ئ���ەوەی ئەوانەی دەچنە س���ەرجادەو‬ ‫داوای مافەکانی���ان دەک���ەن گەم���ژەو نەزان‌و‬ ‫گێرەش���ێوێنن‪ ،‬یان بەزمانی س���ەدام حسەین‬ ‫غەوغائین‪ .‬وێناکردن���ی ئەم ھێزە توڕانە وەک‬ ‫ھێزێ���ک کە گوای���ە ھۆش���یارییان نییەو ھێزە‬ ‫سیاس���ییەکان وەک داش���ی دامەو بۆ گەمەی‬ ‫سیاس���یی خۆیان دەیانجوڵێنن‪ ،‬بەشێکن لەو‬ ‫ڕوانینە س���ەدامییەو لەو زمانە س���ەدامییەی‬ ‫کۆمەڵگای ئێمە لەنزیکەوە دەیناسێت‪ .‬ئەمەش‬ ‫نەک ته‌نها ئاوکردنە بەئاشی سیستەمە سیاسییە‬ ‫چەقبەس���توەکەو تیوریزەکردن���ی ڕوداوەکانە‬ ‫بەقازانجی خێزانە سیاس���ییەکانی کوردستان‪،‬‬ ‫بەڵکو لەجەوهه‌ری خۆشیدا بێڕێزییەکی تەواو‬ ‫گەورەیە بەرامب���ەر بەهه‌مو ئەو بکەرانەی کە‬ ‫ئەو دونیا ناشیرین‌و پڕنادادییەیان قبوڵ نییە‪.‬‬ ‫ئ���ەم ج���ۆرە بیرکردنەوەی���ە وێنەیەکی تەواو‬ ‫خورافیی‌و وەھمیشی لەسەر ڕوداوە گەورەکانی‬ ‫مێ���ژو هه‌ی���ە‪ ،‬پێیوای���ە ئەوان���ەی لەپاریس‬ ‫پەالماری باستیلیان داو شۆڕشی فەرەنسییان‬ ‫دەس���تپێکرد‪ ،‬هه‌مویان خوێنەرانی ڕۆس���ۆو‬ ‫ڤۆڵتێ���رو لۆک بون‪ ،‬مێش���کیان پڕبو لەتیورە‬ ‫جیاوازەکان���ی گۆڕانکاری���ی کۆمەاڵیەتی���ی‪،‬‬ ‫لەکاتێک���دا ئەوانەی پەالماری باس���تیلیان دا‪،‬‬ ‫خەڵکانی نەخوێندەوارو ه���ه‌ژارو بێکار بون‌و‬ ‫ھیچشتێک نەیدەبردنەوە ناو تێزە فیکرییەکانی‬ ‫ئەو نوسەرانە‪.‬‬ ‫‪ -١٢‬چ لە سیاس���ەت‌و چ لەناو رۆشنبیریی‬ ‫ئێم���ەدا گوتارێک ب���وە بە گوت���اری باو کە‬ ‫دەڵێ���ت قس���ەکردن لەس���ەر ئ���ەم دۆخ���ە‪،‬‬ ‫کردەیەک���ی بێمانایە‌و تەنانەت نوس���ین نەک‬ ‫ناتوانێ���ت تەعبی���ر لەم دۆخە ب���کات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئ���ەوەی دەنوس���رێت‌و دەگوترێ���ت دەبێت بە‬ ‫مەترس���ییەکی زیاتر بۆ ئارامیی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫سیاس���یی‪ .‬ئەوەی ئەم دو دیدەی ناو کایەی‬ ‫سیاسەت‌و رۆشنبیریی بەیەکەوە کۆدەکاتەوە‬ ‫بریتییە لە پڕوپاگەندەک���ردن بۆ بێدەنگبون‌و‬ ‫ھیچنەوتن‌و چاوەڕوانکردن‪ .‬بێگومان بێدەنگیی‬ ‫بارزانی‌و بێدەنگیی نوس���ەران‌و ڕۆش���نبیران‪،‬‬ ‫مان���ای بێزمانی���ی نییە‪ ،‬مان���ای ھیچنەگوتن‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵک���و مانای ئەوەیە ک���ە نەک ته‌نها‬ ‫قسەکردن‌و نوس���ین کردەیەکی عەبەسییانەی‬ ‫بێمانایە‪ ،‬بەڵکو مانای ئەوەش���ە هه‌مو شتێک‬ ‫گوتراوە‌و پێویست بە دوبارە‌و سەدبارەکردنەوە‬ ‫ناکاتەوە‪ .‬ئەم وەھمە جگە لەوەی کە لەسەدان‬ ‫سەرەوە ناڕاستە‪ ،‬هاوکات ئەو خاڵە سادەیەی‬ ‫سۆسیۆلۆژیای زمان‌و قسەکردنی لەبیردەچێت‬ ‫کە قسەیەک دوێنێ کرابێت‪ ،‬دوبارەکردنەوەی‬

‫ئەم قۆناغە قۆناغی‬ ‫گوێنەگرتنە‬ ‫لەو سیاسیی‌و‬ ‫ڕۆشنبیرانەش کە‬ ‫گاڵتەیان بەهه‌مو‬ ‫شێوازەکانی خەبات‬ ‫دێت‪ .‬ھۆشیاریی‌و‬ ‫فیکرو ڕۆشنبیریی‬ ‫ناو کتێبەکان بەته‌نها‬ ‫ھیچیان بۆ ناکرێت‬ ‫کتێب‌و تێکست‬ ‫هه‌رگیز بەته‌نها‬ ‫دەرەقەتی دونیا‬ ‫نەهاتونو نایەن‬ ‫لەم���ڕۆدا مانایەکی دیک���ەی دەبێت‌و ڕۆڵێکی‬ ‫دیکە‌و ئەرکێکی دیکە جێبەجێدەکات‪ .‬چەندین‬ ‫س���ەدەیە ھێزە چەپەکان‌و بیریارەکانیان باس‬ ‫لەوەدەکەن کە سیس���تەمی س���ەرمایەداریی‬ ‫چ بەاڵیەک���ە ب���ۆ مرۆڤایەتیی‪ ،‬دەی���ان تێز‌و‬ ‫تیۆریان لەس���ەر ئەم سیستەمە‌و دەرهاویشتە‬ ‫جیاوازەکان���ی بەرهه‌مھێناوە‪ ،‬کەچی هه‌ر ئەم‬ ‫تێرمە لەمڕۆدا لە هه‌مو س���ەردەمەکانی پێش‬ ‫خۆی هه‌نوکەییتر‌و گرنگترە‌و ھێزی کۆمەاڵیەتی‬ ‫ن���وێ دروس���تبون ک���ە نوێنەرایەتییدەکەن‪.‬‬ ‫پرس���یارەکە ب���ۆ دونیای ئێمەش ئ���ەوە نییە‬ ‫ک���ە ئێمە هه‌م���و ش���تێک دەزانی���ن‌و تەواو‬ ‫پێویس���ت ناکات وتراوەکان دوبارەبکەینەوە‪،‬‬ ‫بەڵک���و ئەوەیە کە چ میکانی���زم‌و چ ھێزێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ی‌و سیاس���یی هه‌ی���ە‌و دەش���ێت‬ ‫هه‌بێت کە سیس���تەمی بەرگرییەکەی لە بەها‬ ‫ئینسانییەکانمان تێکنەشکابێت‌و ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫ب���ۆ رێگرتن ل���ە دیکتاتۆریی���ەت پێبێت‪ .‬یان‬ ‫النیکەم لەهه‌وڵی سەرلەنوێ داڕشتنەوەی ئەو‬ ‫دونیای���ەدا بێت کە بەهه‌مو مانایەک لە دۆخی‬ ‫ئەمڕۆیدا بۆگەنیکردوە‌و قابیلی تەحەمولکردن‬ ‫نیی���ە‪ .‬ئەم ئەرکە ب���ەوە ناکرێت لە ژورەکەی‬ ‫خۆتدا دانیش���ت‌و بڵێیت من هه‌مو قس���ەیەکم‬ ‫ک���ردوە‌و فیکر لەمندا خەتمک���راوە‪ ،‬لەناو ئەو‬ ‫هه‌مو کارەس���ات‌و دڕدۆنگیی‌و ناش���یرینیانەدا‬ ‫بێدەنگببیت‪ ،‬بەاڵم کە ناچاربویت دەم بکەیتەوە‬ ‫لەباتی قسەکردن لەسەر ئەو دونیا ترسناکە‪،‬‬ ‫پەالم���اری ئەوان���ە بدەیت کە ل���ە جەنگێکی‬ ‫دەستەویەخەدان لەگەڵ ناشیرینییەکانیدا‪.‬‬ ‫ئەم قۆناغە ب���ەڕای ئێمە‪ ،‬قۆناغی ئامێزانی‬ ‫بێزمانی���ی‌و بێدەنگی���ی نێ���وان سیاس���ەت‌و‬ ‫رۆش���نبیرە ک���ە هه‌ردوکیان ب���ە دو فۆرمی‬ ‫جیاواز‪ ،‬پەیامی کوشتنی زمان‌و ملمالنێکانیان‬ ‫هه‌ڵگرتوە‪ ،‬خنکاندن���ی بیرکردنەوە‌و کپکردنی‬ ‫کردەی کۆمەاڵیەتییان پێکەوەگرێداوە؛ جارێک‬ ‫لەڕێگای بەیعەی ئاش���کرای ڕۆشنبیرانەوە بۆ‬ ‫بارزانی‪ ،‬جارێکی دی لە ڕێگای تیوریزەکردنی‬ ‫بێدەنگیی‌و بێھودەییەوە‌و فرۆشتنیشیان وەک‬ ‫تاقە کردەیەکی تیوریی‌و مێژویی ڕاس���تەقینە‪.‬‬ ‫ئێم���ە وایدەبینی���ن ک���ە چەن���دە بێدەنگیی‌و‬ ‫بێزمانی���ی بارزان���ی‌ جەوه���ه‌ری سیاس���ەتی‬ ‫کوردیمان پیشاندەدات‪ ،‬واتە ڕوە تۆتالیتاریی‌و‬ ‫دیکتاتۆرییەتەک���ەی ئ���ەم سیاس���ەتەمان‬ ‫نیشانئەدات‪ ،‬ئەوەندەش بێدەنگیی‌و مانگرتنی‬ ‫رۆش���نبیران لە بیرکردنەوە‌و داواکردنی ئەوەی‬ ‫بابوەس���تین تا فیکر‌و ھۆش���یاریی پێدەگات‪،‬‬ ‫هه‌م���و کردەیەک���ی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس���یی‬ ‫تەئجیلبکەی���ن‪ ،‬لەپ���اڵ ڕس���تەی ش���یعریی‌و‬ ‫ریتۆریک���ی بەتاڵدا وەنەوزبدەین‪ ،‬چونکە جگە‬ ‫لەبێھودەیی‌و توندوتیژیی ھیچی تر لە دونیای‬ ‫ئێم���ەدا بەرهه‌منای���ەت‪ .‬بەبۆچونی ئێمە ئەم‬ ‫بەرخوردە فیکریی���ە تەواوکەری ئەم پرۆژەی‬ ‫بەتۆتاڵکردنی دەس���ەاڵتەیە لە کوردس���تاندا‪.‬‬ ‫لەنێوان بێدەنگیی‌و ترسنۆکیدا خەتێکی باریک‬ ‫هه‌یە‪ ،‬ئەم خەتە باریکەش دەکرێت بەشێوازی‬ ‫جیاواز‌و لەدیدی جیاوازەوە یاریی‌و پەتپەتێنی‬ ‫لەسەربکرێت‪ .‬ئەوەی مایەی پێکەنینە ئەوەیە‬ ‫رۆش���نبیرانمان س���ااڵنێکە‪ ،‬وەکو سیاس���ییە‬ ‫پیرۆزەکان‪ ،‬بێدەنگن‌و ھیچ لەس���ەر ئەو هه‌مو‬ ‫کارەس���اتانەی واڵت ناڵێن کە ڕودەدەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هه‌ر کە دەمیانک���ردەوە پەالماری ئەو کەس‌و‬ ‫گروپانە ئەدەن کە قس���ەدەکەن‌و بێدەنگنین‪.‬‬ ‫ش���ەڕی ئ���ەم ڕۆش���نبیرانە لە ش���ەڕ لەگەڵ‬ ‫دەسەاڵتدا گواستراوەتەوە بۆ شەڕ لەگەڵ ئەو‬ ‫بەشەی کۆمەڵگادا کە تەسلیمنابێت‪.‬‬

‫د‪.‬هادی‌ عه‌لی‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ك���ی‌ خێ���را ب���ۆ واقیع��� ‌ی‬ ‫مێژوی���ی‌ گه‌له‌كه‌مان‌و چاو پیاخش���انێك ‌ی‬ ‫گش���تی‌ به‌جوگرافیای‌ سیاس ‌ی كوردستان ‌ی‬ ‫گه‌وره‌و باش���وری‌ كوردس���تان به‌تایبه‌تی‌‪،‬‬ ‫ئه‌وڕاستیه‌مان بۆده‌خاته‌ڕو كه‌گه‌له‌كه‌مان‌و‬ ‫نیش���تیمانه‌كه‌مان له‌دێر زه‌مان���ه‌وه‌ تائه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌شی‌ له‌گه‌ڵدابێت‪ ،‬ئه‌وهه‌ل‌ومه‌رجه‌ ‌ی‬ ‫بۆنه‌ڕه‌خس���اوه‌ بۆئ���ه‌وه‌ ‌ی له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫قه‌واره‌یه‌كی‌ سیاس ‌ی گشتگیر یان ده‌وڵه‌تێك ‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی‌ مه‌ركه‌زی‌‌و خاوه‌ن سنورو درێژ‬ ‫خایه‌ندا خ���ۆ ‌ی ببینێته‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی‌ كورد‬ ‫هه‌یبوه‌ له‌بواری‌ حوكمڕانیدا له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫چه‌ندین ئیمار‌هت‌و میرنشین ‌ی جیاجیا زیاتر‬ ‫تێپه‌ڕی‌ نه‌كردوه‌‪ ،‬چ ئه‌وبه‌ش���ه‌ ‌ی كه‌له‌ژێر‬ ‫قه‌ڵه‌مڕه‌و ‌ی ده‌وڵه‌تی‌ عوس���مانیدا بوه‌‪ ،‬یان‬ ‫ئه‌وبه‌شه‌ی‌ ك ‌ه س���ه‌ربه‌ده‌وڵه‌ت ‌ی سه‌فه‌وی‌‌و‬ ‫قاج���اری‌ بوبێ���ت‪ .‬ته‌نانه‌ت ئه‌م به‌ش���ه‌ ‌ی‬ ‫كه‌ ئێس���تا به‌باش���وری‌ كوردس���تان یان‬ ‫به‌هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌ناسرێت‪ ،‬له‌ڕابردو ‌ی‬ ‫دور‌ونزیكدا له‌ژێر سایه‌ی‌ یه‌ك ئیماره‌ت یان‬ ‫كیانێكی‌ ئی���دار ‌ی یه‌كگرتودا نه‌بوه‌‪ .‬به‌ڵكو‬ ‫چه‌ند ئیماره‌تێك ب���و‌ه وه‌ك ئیماره‌ته‌كان ‌ی‬ ‫بابان‌و س���ۆران‌و بادینان كه‌س���ه‌ر به‌وال ‌ی‬ ‫به‌غدا یان والی‌ موسڵ بون‪.‬‬ ‫بێگومان نه‌بون���ی‌ قه‌واره‌یه‌كی‌ ئیداری‌‌و‬ ‫سیاس ‌ی گشتگیرو درێژخایه‌ن بۆهه‌ر گه‌ل‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ه‌ك له‌ناوچه‌یه‌ك���ی‌ جوگرافی���دا‪،‬‬ ‫هۆكارێك���ی‌ س���ه‌ره‌كی‌‌و كاریگ���ه‌ر ده‌بێت‬ ‫بۆدروست نه‌بونی‌ هۆكاره‌كان ‌ی پێكه‌وه‌بون ‌ی‬ ‫تۆكم���ه‌‌و به‌هێز‪ ،‬بۆئ���ه‌وه‌ی‌ له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫یه‌ك سیسته‌می‌ ئیداری‌‌و سیاسی مه‌ركه‌زیدا‬ ‫به‌ڕێوه‌ببرێت یان سه‌ركردایه‌ت ‌ی بكرێت‪.‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ نوێدا دوای‌ جه‌نگ ‌ی جیهان ‌ی‬ ‫یه‌ك���ه‌م‌و دابه‌ش���بون ‌ی به‌شه‌كوردس���تان ‌ی‬ ‫س���ه‌ر به‌ده‌وڵه‌تی‌ عوس���مان ‌ی بۆس ‌ێ به‌ش‬ ‫له‌نێ���وان ده‌وڵه‌ته‌كان���ی‌ توركی���او عێراق‌و‬ ‫سوریادا‪ ،‬باشور ‌ی كوردستان به‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫پارێزگایه‌كدا دابه‌شكراوه‌‌و هه‌رپارێزگایه‌ك‬ ‫ڕاسته‌وخۆ س���ه‌رب ‌ه به‌غدای‌ پایته‌خت بوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی‌ ك ‌ه له‌ساڵ ‌ی ‪ 1974‬به‌دواوه‌ ناونرا‬ ‫ناوچ���ه‌ی‌ حوكمی‌ زاتی‌‪ ،‬جگ��� ‌ه له‌ڕواڵه‌ت‌و‬ ‫ناوێكی‌ ڕه‌ق‌و ته‌ق‪ ،‬حه‌قیق ‌هت‌و ناوه‌ڕۆكێك ‌ی‬ ‫جی���دد ‌ی نه‌ب���وه‌‪ .‬ئیت���ر بابوه‌س���ت ‌ێ ك ‌ه‬ ‫له‌الی���ه‌ن ڕژێمی‌ به‌عس���ه‌و‌ه چه‌ندین پالن‌و‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ ترس���ناك به‌شێوه‌یه‌كی‌ به‌رده‌وام‬ ‫له‌جێبه‌جێكردن���دا بو‌ه ب���ۆ به‌عه‌ره‌بكردن‌و‬ ‫لێكدابڕان ‌ی ناوچه‌ كوردستانیه‌كان‌و گۆڕین ‌ی‬ ‫دیموگرافیا ‌ی ئه‌م ناوچانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ ئاماژه‌مان پێكرد ئه‌و واقیع ‌ه‬ ‫زاڵمانه‌ی���ه‌ ك��� ‌ه له‌الیه‌ن ده‌وڵ��� ‌هت‌و ڕژێم ‌ه‬ ‫سه‌رده‌س���ته‌كانه‌و‌ه دژ به‌گه‌ل���ی‌ ك���وردو‬

‫مێ���ژو ‌ی كۆن‌و نو ‌ێ وه‌ربگ���رن‪ .‬وه‌ك چۆن‬ ‫كوردستان ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬ئێستا باتیشكێك‬ ‫به‌رپرس��� ‌ه بااڵكان ‌ی ئه‌م ڕۆژگاره‌ ك ‌ه هێشتا‬ ‫بخه‌ینه‌ س���ه‌ر ئ���ه‌و واقیعه‌ی‌ ك���ه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫له‌ژیاندا ماون‪ ،‬له‌زۆر بۆنه‌دا ڕاسته‌وخۆ یان‬ ‫هێزه‌ سیاس���یه‌كان ‌ی گه‌له‌كه‌مان خۆیانه‌و‌ه‬ ‫ناڕاسته‌وخۆ ئاماژه‌ به‌هه‌ڵه‌ پشتشكێنه‌كان ‌ی‬ ‫له‌ڕابوردو ئێستادا موماره‌سه‌كراوه‌و ده‌كرێ‌‪.‬‬ ‫ڕابردوی‌ خه‌بات ‌ی خۆیان ده‌كه‌ن‌و به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌س���ه‌رده‌می‌ شۆڕش��� ‌ی ئه‌یلول ‌ی ‪1961‬دا‬ ‫له‌شێوه‌كان په‌شیمانی‌ ده‌رده‌بڕن به‌رامبه‌ر‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان ‌ی‬ ‫ڕوداوه‌كانی‌ ش���ه‌ڕی‌ ناوخۆو دو ئیداره‌یی‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ڕۆژگاره‌و‌ه ڕێبه‌رایه‌ت���ی‌ ده‌ك���را‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ ‌ی هێشتا له‌ئاس���ت پێویستدا نیه‌‪،‬‬ ‫تاڕاده‌یه‌ك���ی‌ به‌رچاو ش���ۆڕش‌و خه‌باتێك ‌ی‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ س���ه‌ركرد‌ه كۆچكردوه‌كانیش‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی ‌ی سه‌رتاس���ه‌ری‌ ب���وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێس���تا له‌ژیاندا بونای���ه‌‪ ،‬بێگومان‬ ‫له‌سه‌ره‌تاوه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌ویش زۆر ‌ی نه‌خایاند‪،‬‬ ‫گوێبیستی‌ په‌شیمانی‌‌و حه‌سره‌ت ده‌ربڕینیان‬ ‫ئه‌وه‌بو له‌س���اڵ ‌ی ‪ 1964‬به‌دواوه‌‪ ،‬له‌ئاكام ‌ی‬ ‫ده‌بوین ك ‌ه نه‌یانتوانیو‌ه له‌كاتی‌ خۆیدا ڕ ‌ێ‬ ‫قوڵبون���ه‌وه‌ی‌ ناكۆكیه‌كان ‌ی نێوان مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫له‌ته‌قینه‌وه‌ ‌ی ڕوداوه‌كان بگرن‌و ناكۆكیه‌كان‬ ‫سیاس���ی‌ حی���زب به‌ڕێبه‌رایه‌ت��� ‌ی به‌ڕێزان‬ ‫چاره‌سه‌ربكه‌ن‌و به‌الی‌ كه‌م له‌سه‌ر بژارده‌ ‌ی‬ ‫ئیبراهی���م ئه‌حمه‌دو مام جالل‪ ،‬له‌گه‌ڵ باڵ ‌ی‬ ‫ناچ���اری‌‌و پێویس���ت ب���ۆ قۆناغه‌ك ‌ه ڕێك‬ ‫به‌ڕێ���ز مه‌المس���ته‌فا بارزانی‌‪ ،‬ك��� ‌ه ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫بكه‌ون‪.‬‬ ‫زیاتر له‌سه‌ر ش���ێواز ‌ی سه‌ركردایه‌تیكردن‌و‬ ‫هه‌ر ل���ه‌و س���ۆنگه‌یه‌وه‌ ده‌توانین بڵێین‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن بوبێت‪ ،‬گه‌یش���ت ‌ه بنبه‌س���ت‌و‬ ‫ك���ه‌ هۆكاره‌كانی‌ دروس���تنه‌بون ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌نجام له‌هه‌لومه‌رجێكی‌ زۆر ناس���ك‌و‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆ له‌ڕاب���ردودا ب���ۆ گه‌له‌كه‌مان‪،‬‬ ‫هه‌س���تیاردا‪ ،‬سه‌ركردایه‌تی‌ شۆڕش‌و حیزب‬ ‫ته‌نه���ا نه‌گونجان���ی‌ ه���ۆكار‌ه بابه‌تیه‌كان‬ ‫دوكه‌رت بون‌و ش���ه‌ڕ ‌ی نه‌گریسی‌ براكوژ ‌ی‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ .‬به‌ڵكو به‌ش��� ‌ی زۆری‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫لێكه‌وته‌و‌ه كه‌ تاڕاگه‌یاندن ‌ی به‌یاننامه‌ ‌ی ‪‌ 11‬ی‬ ‫بۆهۆكار‌ه زاتیه‌كان ‌ی په‌یوه‌س���ت به‌خود ‌ی‬ ‫ئ���ازار ‌ی ‪ 1970‬به‌رده‌وام بو‪ .‬پاش���ان دوا ‌ی‬ ‫س���ه‌ركرده‌كان ك��� ‌ه به‌داخ���ه‌وه‌ زۆرج���ار‬ ‫هه‌ره‌س���هێنانی‌ شۆڕش��� ‌ی ئه‌یلول له‌ئازار ‌ی‬ ‫له‌ئاست به‌رپرسیارێتیدا نه‌بون‌و چاره‌نوس ‌ی‬ ‫‪1975‬دا‪ ،‬دوباره‌ ش���ۆڕش به‌دو ئاراسته‌ ‌ی‬ ‫گه‌له‌كه‌ی���ان كردو‌ه به‌قوربانی‌ ناكۆكیه‌كان‌و‬ ‫لێك جیاواز هه‌ڵگیرسایه‌وه‌ كه‌ درێژكراوه‌ ‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌ تایبه‌تیه‌كان‪.‬‬ ‫دوكه‌رتبونه‌كه‌ی‌ س���اڵ ‌ی ‪1964‬بو‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫ڕاس���تیه‌كانی‌ واقیعی سیاس���ی ئێستاو‬ ‫پارت���ی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫ڕاب���ردوی‌ گه‌له‌كه‌م���ان‌و كوردس���تان‬ ‫نیشتیمانی‌ كوردستان‌و چه‌ند هێزێكی‌ تر ‌ی‬ ‫به‌گشتی‌‪ ،‬باش���ور ‌ی كوردستان به‌تایبه‌تی‌‪،‬‬ ‫سیاسیه‌و‌ه به‌ناو و دروشمی‌ جیاجیاوه‌‪ .‬له‌م‬ ‫ئه‌وڕاس���تیه‌مان بۆته‌ئكی���د ده‌كه‌نه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫قۆناغه‌شدا دیسان ش���ه‌ڕی‌ براكوژی‌ نێوان‬ ‫الیه‌ن ‌ه شۆڕشگێڕه‌كان به‌تایبه‌ت ‌ی نێوان دو ئه‌وه‌ب���و هه‌لوم���ه‌رج‌و ه���ۆكار‌ه ناوخۆیی‌‌و ناوچه‌كان‌و ده‌ڤ���ه‌ره‌كان‪ ،‬هه‌ركام بۆخۆیان‬ ‫هێزه‌ س���ه‌ره‌كیه‌كه‌ لێره‌وله‌وێ‌ به‌رده‌وام بو ده‌ره‌كیه‌كان پاڵنه‌ربون بۆ لێكنزیكبونه‌وه‌‌و تایبه‌تمه‌ندی‌ كولتوری‌‌و واقیعی‌ سیاس���ی‌‌و‬ ‫تاساڵ ‌ی ‪1988‬و دوای‌ پرۆسه‌كانی‌ ئه‌نفال‌و یه‌كخس���تنه‌وه‌ ‌ی هه‌ردو ئیداره‌ك���ه‌و دواتر ئی���داری‌ خۆی���ان هه‌یه‌‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر بمانه‌وێت‬ ‫كیمیاب���اران‌و وێرانبون���ی‌ به‌ش���ێكی‌ زۆر له‌چوارچێوه‌ ‌ی ڕێكه‌وتنی‌ س���تراتیژی‌ نێوان هه‌مو ئه‌وناوچانه‌ پێك���ه‌وه‌ له‌چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫له‌ناوچه‌ كوردس���تانیه‌كان به‌هۆ ‌ی جه‌نگ ‌ی پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌ یان ڕاس���تتر وای ‌ه بڵێین هه‌رێمێ���ك ی���ان قه‌واره‌یه‌ك���ی‌ سیاس��� ‌ی‬ ‫نێوان ئێران‌و عێراقه‌وه‌‪ .‬ل���ه‌و هه‌لومه‌رج ‌ه نێ���وان ه���ه‌ردو به‌ڕێزان مام ج�ل�ال‌و كاك یه‌كگرتودابن‪ ،‬ئه‌وا پێویست ‌ه هه‌مو پێكه‌و‌ه‬ ‫دژوارو ناهه‌مواره‌دا هێزه‌ كوردس���تانیه‌كان مسعود وه‌ك بژارده‌یه‌ك ‌ی ناچاری‌‌و پێویست له‌سایه‌ی‌ سیس���ته‌مێك ‌ی وه‌هادا كۆببنه‌و‌ه‬ ‫توانیان له‌چوارچێوه‌ی‌ به‌ره‌ی‌ كوردستانیدا ب���ۆ پێك���ه‌وه‌ س���ازان‌و كاری‌ هاوب���ه‌ش‌و كه‌ په‌س���ه‌ندكراوبێت له‌الیه‌ن تێكڕای‌ هێز‌ه‬ ‫وه‌ك بژارده‌یه‌ك���ی‌ ناچ���اری‌‌و پێویس���ت‌و سودوه‌رگرتن له‌ده‌رفه‌ته‌كانی‌ دوا ‌ی ڕوخان ‌ی كاریگه‌ره‌كان���ه‌وه‌‪ ،‬هاوكات ئه‌وسیس���ته‌م ‌ه‬ ‫ئیداری ‌ه بتوانێت ئاستێك ‌ی باش ‌ی هاوسه‌نگ ‌ی‬ ‫نمونه‌یه‌ك ‌ی خه‌باتی‌ هاوب ‌هش‌و پێكه‌وه‌سازان ڕژێم‪.‬‬ ‫ڕاس���ته‌ كه‌ چه‌ندین ڕه‌خن���ه‌ ‌ی جیدد ‌ی له‌دابه‌شكردنی‌ ده‌سه‌اڵته‌كان به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫خۆیان ڕێكبخه‌ن‪ .‬ئه‌وه‌بو له‌ئاكامی‌ ش���ه‌ڕ ‌ی‬ ‫ڕزگاركردنی‌ كوه‌یت كه‌ به‌ش���ه‌ڕی‌ كه‌نداو ‌ی ڕوب���ه‌ڕوی‌ ڕێكه‌وتنه‌ك���ه‌ بوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌رده‌میانه‌ بهێنێت���ه‌دی‌‌و دادپ���ه‌روه‌ر ‌ی‬ ‫یه‌ك���ه‌م ده‌ناس���رێ‌‪ ،‬به‌ره‌ی‌ كوردس���تان ‌ی له‌هه‌م���و حاڵه‌تێكدا هه‌نگاوێكی‌ پێویس���ت له‌دابه‌ش���كردن ‌ی سامانی‌ گش���ت ‌ی بۆ هه‌مو‬ ‫توان��� ‌ی ڕێبه‌رایه‌ت��� ‌ی ڕاپه‌ڕینه‌كه‌ ‌ی به‌هار ‌ی ب���و له‌كات���ی‌ خۆی���دا ب���ۆ جێگیركردن��� ‌ی هاواڵتیان ده‌سته‌به‌ربكات‪.‬‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌وئامانج ‌ه ئه‌و‌ه ده‌خوازێت‬ ‫‪ 1991‬بكات‌و پاش���ان بارودۆخی‌ ناوخۆیی‌‌و ماف��� ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‌و یه‌كخس���تنه‌وه‌ ‌ی دو‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی‌ ڕێگا ‌ی خۆشكرد بۆئه‌نجامدان ‌ی حكومه‌ته‌كه‌و ساڕێژكردن ‌ی به‌شێك له‌برین‌و ك��� ‌ه هه‌م���و الی���ه‌ك به‌عه‌قڵێكی‌ ك���راوه‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك ‌ی گشتی‌ له‌ساڵ ‌ی ‪1992‬دا‪ ،‬ك ‌ه ئاس���ه‌وار‌ه نه‌خوازراوه‌كانی‌ س���ه‌رده‌م ‌ی دو ڕۆحیه‌ت��� ‌ی یه‌كت���ر قبوڵكردن���ه‌وه‌ درێژ‌ه‬ ‫به‌دیالۆگ ب���د‌هن‌و هه‌وڵ ب���ده‌ن بۆئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫دامه‌زراندن ‌ی په‌رله‌مان‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌ی ئیداره‌یی‌‌و شه‌ڕ ‌ی ناوخۆ‪.‬‬ ‫ئێس���تا وه‌ك ده‌وت���رێ‌ مێ���ژو زۆرج���ار له‌سه‌رچه‌ند بنه‌مایه‌ك ‌ی تۆكمه‌و درێژخایه‌ن‬ ‫كوردس���تانی‌ به‌دواداهات‪ .‬ب���ه‌اڵم مه‌خابن‬ ‫ئه‌مجاره‌ش ئه‌م پێكه‌وه‌ س���ازانه‌ ناچاریه‌ ‌ی خ���ۆی‌ دوباره‌ ده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا جارێك ‌ی ڕێك بك���ه‌ون وه‌ك بژارده‌یه‌ك��� ‌ی ناچاری‌‌و‬ ‫دوا ‌ی به‌ره‌ی‌ كوردس���تانی‌ زۆر ‌ی نه‌خایاند‪ ،‬ت���ر ئاماژه‌كان���ی‌ لێكترازان���ی‌ ترس���ناك چاره‌نوسساز له‌نێوان س���ازان‌و لێكترازاندا‬ ‫جارێك��� ‌ی تر لێكهه‌ڵوه‌ش���ایه‌وه‌و ش���ه‌ڕ ‌ی ڕوی‌ كردۆت���ه‌وه‌ هه‌رێمه‌كه‌م���ان‪ .‬الیه‌ن��� ‌ه بۆ ده‌رچون له‌م قه‌یرانه‌سیاس���یه‌ ئاڵۆزه‌ ‌ی‬ ‫ماڵكاولك���ه‌ری‌ ناوخۆ س���ه‌ر ‌ی هه‌ڵدایه‌وه‌و سیاسیه‌كان‌و س���ه‌ركرده‌ بڕیاربه‌ده‌سته‌كان ئێس���تاو خۆئاماده‌كردن بۆڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫زه‌مینه‌ س���ازبو بۆ ده‌س���تێوه‌ردانی‌ هێز‌ه ده‌سته‌وس���انن له‌گه‌یش���تن به‌ڕێكه‌وت���ن‌و مه‌ترس���یه‌كان‌و به‌رگرت���ن له‌گه‌ڕان���ه‌و‌ه بۆ‬ ‫هه‌رێمایه‌تی���ه‌كان‌و دوكه‌رتبون��� ‌ی هه‌رێم‌و پێكه‌وه‌س���ازانێك كه‌ڕێگربێت له‌ته‌قینه‌وه‌ ‌ی دواوه‌و دوباره‌كردنه‌وه‌ ‌ی هه‌ڵه‌ كوشنده‌كان ‌ی‬ ‫الوازبون���ی‌ پێگ���ه‌ی‌ سیاس���ی‌‌و ئی���داری‌‌و زیاتری‌ بارودۆخه‌كه‌‌و له‌ده‌ستدان ‌ی كۆنترۆڵ ‌ی ڕابردو‪ .‬له‌وپێناوه‌دا هه‌ركام له‌الیه‌ن خۆیه‌و‌ه‬ ‫پێویس���ت ‌ه هه‌نگاوێك یان زیات���ر له‌وانیتر‬ ‫ئابوری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی ئه‌زمون ‌ه سیاسیه‌كه‌ ‌ی ڕوداوه‌كان‪.‬‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێك��� ‌ی ئ���اوا هه‌س���تیار‌و بچێت���ه‌ پێش���ه‌وه‌‪ ،‬بێگومان ل���ه‌م بواره‌دا‬ ‫گه‌له‌كه‌مان‪ .‬به‌م ش���ێوه‌ی ‌ه حاڵه‌ت ‌ی شه‌ڕ ‌ی‬ ‫گه‌رم‌و پاشان ش���ه‌ڕی‌ سارد درێژه‌ی‌ كێشا چاره‌نوسس���ازدا‪ ،‬ه���ه‌ق وای���ه‌ هه‌موالیه‌ك پێوه‌ر ‌ی دانایی‌‌و گه‌وره‌یی‌ بۆئه‌و سه‌ركرده‌و‬ ‫تاڕوخانی‌ ڕژێم ‌ی به‌عس له‌به‌هاری‌ س���اڵ ‌ی به‌تایبه‌ت���ی‌ س���ه‌ركرده‌ ب���ااڵكان زۆر الیه‌نه‌ ده‌بێت ك ‌ه له‌پێگ���ه‌ی‌ متمانه‌به‌خۆو‬ ‫‪2003‬داو دروس���تبونی‌ بارودۆخێكی‌ نوێ‌ بۆ به‌رپرس���یارانه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ڕوداوه‌كاندا به‌رپرس���یارێتیه‌وه‌ بتوانێ���ت نه‌رمی‌ زیاتر‌و‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان له‌سه‌ر ئاستی‌ عێراق‪ .‬بكه‌ن‌و په‌ند‌و وانه‌ له‌ڕوداوه‌ كاره‌ساتباره‌كان ‌ی مرونه‌ت ‌ی باشتر بنوێنێت‪.‬‬

‫بۆ ده‌رچون له‌قه‌یران‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌خوازێت‬ ‫كه‌ هه‌مو الیه‌ك‬ ‫به‌عه‌قڵێكی‌ كراوه‌و‬ ‫ڕۆحیه‌تی‌ یه‌كتر‬ ‫قبوڵكردنه‌و‌ه‬ ‫درێژه‌ به‌دیالۆگ‬ ‫بد‌هن‌و هه‌وڵ بده‌ن‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ له‌سه‌رچه‌ند‬ ‫بنه‌مایه‌كی‌ تۆكمه‌و‬ ‫درێژخایه‌ن ڕێك‬ ‫بكه‌ون‬

‫قوتابی ‌ه گوێڕایه‌ڵه‌كانی میكاڤێلی‬ ‫محه‌مه‌د حاته‌م‬ ‫میكاڤێل���ی ئ���ه‌و بیرمه‌ندو فه‌یله‌س���وف ‌ه‬ ‫ئیتاڵیه‌ی كه‌ له‌نێوان سه‌ده‌كانی ‪15‬و ‪16‬دا‬ ‫ژیاو ته‌كانێكی به‌جیهانی سیاسی به‌خشی‌و‬ ‫تێدا له‌دوتوێ���ی كتێبی ئه‌می���ردا كۆمه‌ڵێ‬ ‫ئام���ۆژگاری ئاراس���ته‌ی فه‌رمان���ڕه‌واكان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬كه‌ من لێره‌دا مه‌به‌س���تم نییه‌ باس‬ ‫له‌میكاڤێل���ی‌و رابۆچونه‌كانی بكه‌م هێنده‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی مه‌به‌س���تمه‌ باس له‌كۆمه‌ڵێ قوتابی‬ ‫گوێڕایه‌ڵی میكاڤێلی بكه‌م له‌ئێستادا‪.‬‬ ‫له‌جیهانی عه‌ره‌بی‌و ئیس�ل�امیدا به‌تایبه‌ت‬ ‫كه‌ زۆرینه‌ی ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوڕاس���ت‬ ‫پێكده‌هێنن زۆربه‌ی���ان جۆریكن له‌ده‌وڵه‌ت‬ ‫مه‌ش���ره‌ب ئاینی‌و ته‌وژمێكی ئاینی ته‌مویل‬ ‫ده‌ك���ه‌ن له‌نێو واڵت���داو ده‌س���ه‌اڵته‌كانیان‬ ‫شه‌رعیه‌ت له‌و ته‌وژمه‌ ئاینیانه‌وه‌ وه‌رده‌گرن‬ ‫كه‌ زۆربه‌ی���ان جۆریك له‌ئاینی مه‌ش���ره‌ب‬ ‫س���ه‌له‌فی پیاده‌ ده‌كه‌ن كه‌ به‌هه‌مو جۆرێك‬ ‫هه‌وڵی داخرانی ته‌واوه‌تی كۆمه‌ڵگا ده‌ده‌ن‌و‬ ‫جۆرێك له‌دابڕان دروس���ت ده‌كه‌ن له‌نێوان‬ ‫خۆی���ان‌و فه‌زای خارجیان���دا به‌تایبه‌ت دور‬ ‫بون له‌شارستانیه‌تی رۆژئاوایی وه‌ك جۆرێك‬ ‫له‌باوه‌ڕبونیان به‌ش���ه‌ڕی شارستانیه‌ته‌كان‌و‬ ‫دروستكردنی ملمالنێیه‌كی روكه‌شی له‌گه‌ڵ‬ ‫رۆژئ���اوادا به‌فۆڕمێكی ئاینی‪ ،‬ئه‌م قوتابیانه‌‬ ‫له‌كۆی ئامۆژگارییه‌كان���ی میكاڤێلیدا ته‌نها‬ ‫له‌ئامۆژگاریه‌ نێگه‌تیڤه‌كانیدا قوتابیگه‌لێكن‬

‫ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫كه‌ ‪ %100‬ده‌هێنن له‌وانه‌كانیدا‪.‬‬ ‫‪ .2‬ده‌س���ه‌اڵتێكی ئاینی توتالیتار‪ :‬له‌پاڵ‬ ‫ئه‌م ته‌وژمانه‌ كه‌ پاڵپشتی فه‌رمانڕه‌واكانی‬ ‫(حكام)ی ناوچه‌كه‌ ده‌كه‌ن به‌ش���ه‌رعیه‌تی بونی سیس���ته‌میكی سیاس���ی پاوه‌نخوازدا‬ ‫ئاین���ی‌و ئامۆژگارییه‌كانی میكاڤێلی ته‌به‌نی فۆڕمێكی ئاینی توتالیتار دروست ده‌بێت كه‌‬ ‫ده‌ك���ه‌ن به‌فۆڕمێك���ی ئاین���ی‌و ده‌س���تی كۆی ژیانی تاك به‌ئاین‌و مه‌زهه‌ب داده‌پۆشێت‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداران ده‌كه‌نه‌وه‌و فراوانی ده‌كه‌ن مرۆڤ له‌چوارچێوه‌یه‌كی ئایدۆلۆژی ته‌سكدا‬ ‫له‌س���ه‌ر بنه‌مای (الغایه‌ تبرر الوسیله‌) كه‌ قه‌تیس ده‌كات به‌مه‌به‌ستی جڵه‌وگیركردنیان‬ ‫وه‌ك قاعیده‌یه‌كی ئاینی نمایش���ی ده‌كه‌ن‌و له‌به‌رامبه‌ر ده‌س���ه‌اڵتی سیاس���ی هه‌روه‌ك‬ ‫له‌و چوارچێوه‌ی���ه‌دا فه‌رمانڕه‌واكان ده‌بنه‌وه‌ میكاڤێل���ی له‌ئامۆژگاریه‌كانیدا بۆ (ئه‌میر)‬ ‫به‌قوتابیه‌ك���ی گوێڕایه‌ڵ���ی قوتابخانه‌كه‌ی ده‌ڵیت ده‌بێت ئه‌میر خاوه‌ن هێزێك بێت بۆ‬ ‫میكاڤیل���ی له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی ئه‌مان���ه‌ هه‌مو پاراستنی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ی كه‌ ئه‌و پێی وایه‌‬ ‫جۆره‌ فه‌رهه‌نگێ���ك‌و كه‌لتورێكی رۆژئاوایی ئه‌و پێغه‌مبه‌رانه‌ی كه‌ هاتون به‌بێ بونی هێز‬ ‫ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌ به‌اڵم ل���ه‌و روه‌وه‌ قوتابیه‌كی فرسه‌تی مانه‌وه‌یان به‌ به‌راورد به‌پێغه‌مبه‌ره‌‬ ‫گوێڕایه‌ڵ���ن‪ ،‬ئ���ه‌م ج���ۆره‌ له‌حكوم���داری خاوه‌ن هێزه‌كان كه‌متره‌‪ ،‬ئه‌م ده‌سه‌اڵتانه‌ش‬ ‫به‌مه‌شره‌بی ئاینی‌و ئامۆژگاری میكاڤیلیانه‌ له‌پاڵ بونی هێزێكی ئه‌منی هێزیكی ئاینیان‬ ‫چه‌ندی���ن ده‌رهاویش���ته‌ی نه‌گه‌تیڤ���ی لێ كردۆته‌ پاڵپش���تی مانه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كه‌یان‬ ‫كه‌ وه‌ك میكانزمێك بۆ ترساندنی تاكه‌كانی‬ ‫ده‌كه‌وێته‌وه‌ له‌وانه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬ده‌س���ه‌اڵتێكی پاوانخ���واز‪ :‬ك���ۆی كۆمه‌ڵ���گا ب���ه‌كاری ده‌هێن���ن‌و مرۆڤه‌كان‬ ‫سیسته‌مه‌ سیاس���یاكانی ناوچه‌كه‌ فۆڕمێكن بێ ئی���راده‌ ده‌كات له‌به‌رامب���ه‌ر یاخی بون‬ ‫له‌سیس���ته‌می پاوانخ���وازی‌و توتالیت���اری له‌ده‌س���ه‌اڵت چونكه‌ له‌روانگه‌ی ئه‌و ته‌وژمه‌‬ ‫مه‌ش���ره‌ب ئاینی كه‌ ك���ۆی میكانیزمه‌كان ئاینیانه‌وه‌ فه‌رمانڕه‌واو كورسیه‌كه‌ی جۆریك‬ ‫به‌كارده‌هێنیت‌و ده‌یگرێته‌به‌ر بۆ گه‌یش���تن له‌موقه‌ده‌سی ئاینیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫میكاڤێل���ی له‌ژینگه‌و س���ه‌رده‌می خۆیدا‬ ‫به‌ئامانجێ���ك‌و به‌كارهێنان���ی تاكه‌كان وه‌ك‬ ‫ئام���ڕازو مان���ه‌وه‌ی ڕژێمه‌كانیش���یان وه‌كو ئامۆژگاریه‌كان���ی به‌ش���ێكی زۆر واقیعبینی‬ ‫ئامانج كه‌ ل���ه‌م چوارچێوه‌یه‌دا ژینگه‌یه‌كی تێدا بو به‌اڵم كۆپی په‌یستكردنی بۆ ئێستا‬ ‫ناته‌ندروس���ت ده‌هێننه‌ كای���ه‌وه‌ كه‌ تێیدا جۆرێكه‌ له‌كاره‌س���ات ك ‌ه ده‌س���ه‌اڵتدارانی‬ ‫تاكه‌كان���ی نێۆ كۆمه‌ڵگا ناچ���ار به‌ژیانیكی رۆژهه‌اڵتی ناوڕاس���ت كردویان���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫ناهه‌موار ده‌كه‌ن به‌ئامانجی هێش���تنه‌وه‌یان چۆن دادگایی كردنی میكاڤێلیش به‌ئاس���تی‬ ‫وه‌ك میكانیزم���ی مان���ه‌وه‌ی كورس���ی مه‌عریفی ئیستا كارێكی نالۆژیكیه‌‪.‬‬

‫له‌پاڵ بونی‬ ‫سیسته‌مێكی سیاسی‬ ‫پاوه‌نخوازدا فۆڕمێكی‬ ‫ئاینی توتالیتار دروست‬ ‫ده‌بێت كه‌ كۆی ژیانی‬ ‫تاك به‌ئاین‌و مه‌زهه‌ب‬ ‫داده‌پۆشێت‌و مرۆڤ‬ ‫له‌چوارچێوه‌یه‌كی‬ ‫ئایدۆلۆژی ته‌سكدا‬ ‫قه‌تیس ده‌كات‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫دوازدە تێز لەسەر دۆخی ئەمڕۆکەی کوردستان‬

‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫‪ -١‬ئێم���ە س���ااڵنێکە باس لەبااڵدەس���تیی‬ ‫"باری نائاسایی‌"‪ ،‬یان "دۆخی‌ ناکاو" دەکەین‬ ‫لەسیاس���ەتی کوردیدا‪ .‬بۆچونم���ان وابوە کە‬ ‫سیاس���ەتی کوردی بەبێ بەرهه‌مھێنانی باری‬ ‫نائاس���ایی یان دۆخی ن���اکاو ناتوانێت بژی‌و‬ ‫بەبێ شەڕی دەستەویەخەش لەگەڵ کۆمەڵگادا‬ ‫ناتوانێ���ت بەردەوامی���ی بەدەس���ەاڵتدارێتی‬ ‫خۆی بدات‪ .‬هه‌ر ئەمەش���ە وایک���ردوە هه‌مو‬ ‫ناڕەزاییەکی کۆمەاڵیەتی���ی ببێت بەھۆکارێک‬ ‫بۆ دروس���تبونی باری نائاسایی ڕانەگەیەندراو‬ ‫بەرجەس���تەبونە س���ەربازییەکانی ئەو شەڕی‬ ‫دەس���تەویەخەیە‪ .‬فەلس���ەفەی حوکمڕانی���ی‬ ‫حیزبی ک���وردی بەرجەس���تەکەری ئەم بارە‬ ‫نائاساییەیە کە هه‌مو تەمەنی دەسەاڵتدارێتی‬ ‫خ���ۆی ل���ەوەدا س���ەرفکردوە بەش���ێوەی‬ ‫ج���وداو پاس���اوی جۆراوج���ۆرو بەمیکانیزمی‬ ‫هه‌مەچەش���ن‪ ،‬کار لەس���ەر ش���ەرعییەتدان‬ ‫بەم دۆخە ن���اکاوە ب���کات‌و کۆمەڵگا لەهه‌مو‬ ‫ئارامییەک بەتاڵبکات���ەوە‪ .‬ئەم ھێزانە گاھێک‬ ‫بەناوی پاراس���تنی یەکڕیزیی نیشتیمانییەوەو‬ ‫گاھێک بەناوی دوژمنی دەرەکییەوەو گاھێکی‬ ‫تر بەناوی دەس���تتێوەردانی بێگانەوە‪ ،‬دوژمن‬ ‫بەرهه‌مدەھێنن‌و بەکردەوەش هه‌مو کردەیەکی‬ ‫ملمالنێ���ی مەدەنیی���ان لەکۆمەڵ���گای ئێمەدا‬ ‫یان کوش���توە‪ ،‬یان بەت���ەواوی گۆڕیویانە بۆ‬ ‫کردەیەکی توندوتیژ‪ .‬یەکێک لەمیکانیزمەکانی‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتی دیکتاتۆری���ی بریتیی���ە‬ ‫لەدروس���تکردنی کۆمەڵگایەک���ی بێملمالنێ‪،‬‬ ‫یان کۆمەڵگایەک هه‌م���و ملمالنێکانی پڕببێت‬ ‫لەئەگ���ەرو واقیعی بەرهه‌مھێنانی توندوتیژیی‪.‬‬ ‫هه‌ر ئ���ەم پێ���دراوە سیاسییەش���ە وادەکات‬ ‫هه‌ر ملمالنێی���ەک ببێت���ە ھۆکاری لەقکردنی‬ ‫ئەم سیس���تەمە‪ ،‬یان پرس���یار لەگەندەڵیی‌و‬ ‫نەهامەتییەکانی بکات‪ ،‬بەرەو ئەو بڕوات ببێتە‬ ‫ملمالنێیەکی جەنگاوەرانەو توندوتیژ‪ .‬کوشتنی‬ ‫ت���ەواوی پرۆس���ەی سیاس���یی‌و دامەزراندنی‬ ‫دیکتاتۆرییەتێکی بێپەردە لەئێس���تای واڵتی‬ ‫ئێمەدا‪ ،‬بەبڕیاری خانەنش���یینکردنی سەرۆک‌و‬ ‫دەزگای پەرلەمان دەستپێدەکات‌و بەئیمالکردنی‬ ‫سیاس���یی حیزبی قائید بۆ س���ەرجەم پرۆسە‬ ‫سیاس���ییەکان کۆتاییپێدێت‪ .‬ئەو وەھمەی کە‬ ‫پێیدەگوترێت نەتەوەسازیی‪ ،‬سااڵنێکە لەسەر‬ ‫دەس���تی حیزبە بااڵدەستەکان بوە بەپرۆسەی‬ ‫بنیاتنان‌و پتەوکردنی ئیمارەتی حیزبیی‪ .‬ئەم‬ ‫ئیمارەتەش یەک ئامانجی هه‌یە‪ ،‬بەس���تنەوەی‬ ‫ک���ۆی جومگەکانی دەس���ەاڵت بەمەرکەزێکی‬ ‫بڕیارەوە کە تیایدا سەرۆک‌و حیزبەکەی ته‌نها‬ ‫کاتێ���ک ئەوانی تریان قبوڵە کە ش���ەرعییەت‬ ‫بەم مەرکەزییەتە بدەن‌و بەردەوام سەریان بۆ‬ ‫بلەقێنن‪ .‬رێکەوت نییە کە هه‌ر ئەم دۆخەش���ە‬ ‫وادەکات لەدێگەڵە بەوالوە س���نورێکی‌ پیرۆزو‬ ‫بێدەنگکراو بۆ ئەم چڕبونەوەیەی دەس���ەاڵت‬ ‫دەستنیش���انبکات‪ ،‬س���نورێک کە هه‌ر کاتێک‬ ‫مەترس���یی لەس���ەر دەس���ەاڵتدارێتییەکەی‬ ‫دروس���تبێت‪ ،‬تۆخ���ی دەکات���ەوەو دەی���کات‬ ‫بەخاڵی پش���کنینی جەس���تەو عەقڵ‌و توانای‬ ‫ئەو ئینس���انانەی کە وەکو ئەو بیرناکەنەوەو‬ ‫کۆیلەی دەسەاڵتدارێتییەکەی نین‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ئێم���ە لەمێژە ڕاڤ���ەی ئەوەمان کردوە‬ ‫کە دەسەاڵت لەکوردس���تاندا هه‌مو توانایەکی‬ ‫"هه‌یمەن���ە"ی فەرهه‌نگی���ی‌و ئایدیۆلۆژی���ی‌و‬ ‫سیاسیی خۆی لەدەستداوەو کەوتۆتە پەالمارو‬ ‫"شەڕێکی دەستەویەخە"ەوە لەگەڵ کۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫چەمکی "هه‌یمەنە"و "ش���ەڕی دەستەویەخە"‬ ‫لێرەدا بەمانا گرامش���ییەکەی بەکاردەھێنین‪.‬‬ ‫کە دەڵێین دەس���ەاڵتی ک���وردی "هه‌یمەنە"ی‬ ‫لەدەس���تداوە‪ ،‬مەبەس���تمان ئەوەیە کە ھیچ‬ ‫گوتارێک لەگوتارە سیاس���یی‌و ئایدیۆلۆژیی‌و‬ ‫فەرهه‌نگییەکان���ی ئ���ەم دەس���ەاڵتە قابیلی‬ ‫باوەڕپێکردن نییەو ئەوەی دەسەاڵت دەیڵێت‬ ‫خەڵک بەدرۆیەکی ڕوت‌و شاخداریی دەزانێت‪.‬‬ ‫هه‌یمەنە الی گرامشی س���ەرکردایەتیکردنێکی‬ ‫ئەخالقی���ی‌و مەعنەویی کۆمەڵگای���ە لەالیەن‬ ‫دەس���ەاڵتدارانەوە‪ ،‬ئەم���ەش لەڕێ���گای‬ ‫باوەڕبون���ی کۆمەڵ���گا بەدەس���ەاڵتدارانەوە‪،‬‬ ‫باوەڕبون ب���ەو لێکدانەوەو تەفیس���رانەی کە‬ ‫ئەوان بۆ ڕوداوەکانی دەکەن‪ .‬لەکوردس���تاندا‬ ‫بەدەگمەن نەبێت کەس���انێک نەم���اون باوەڕ‬ ‫بەھیچ شتێکی ئەم دەس���ەاڵتدارێتییە بکەن‪،‬‬ ‫باوەڕ بەقسەوباس���ەکانیان لەب���ارەی پارەی‬ ‫نەوت‪ ،‬موچ���ە‪ ،‬پەیوەندییەکانیان بەدونیاوە‪،‬‬ ‫پەیوەندییەکانی���ان بەیەکتریی���ەوە بک���ەن‪.‬‬ ‫ئ���ەم دۆخی نەمان���ی متمان���ەو دڕدۆنگییەی‬ ‫کۆمەڵگا بەرامب���ەر بەدەس���ەاڵتداران‪ ،‬ته‌نها‬ ‫یەک سیاس���ەتی بۆ ھێش���تنەوەی دەسەاڵت‬ ‫ھێش���تۆتەوە‪ ،‬سیاس���ەتی ترس���اندن‌و‬ ‫هه‌ڕەشەکردن‌و پەنابردن بۆ توندوتیژیی‪ ،‬واتە‬ ‫ته‌نها ئەو ستراتیژەی ھێشتۆتەوە کە گرامشی‬ ‫ن���اوی "ش���ەڕی دەس���تەویەخە"ی لێدەنێت‪.‬‬ ‫دەس���ەاڵتدارێتیی کوردییش لەدۆخی شەڕێکی‬

‫ئاراس فه‌تاح‬

‫لەم دۆخەشدا‬ ‫بێڕێزیی گەورە‬ ‫ئەوەیە کەسانێک‬ ‫بێن‌و تیۆریزەی‬ ‫بێئومێدیی‬ ‫بکەن‌و بەدەنگی‬ ‫بەرز هاواربکەن‬ ‫ئەم یاخیبون‌و‬ ‫توندوتیژییە ھیچی‬ ‫لێسەوزنابێت‌و‬ ‫توندوتیژیی ته‌نها‬ ‫توندوتیژیی‬ ‫بەرهه‌مدەھێنێت‬ ‫ڕاستەوخۆو دەستەویەخەدایە لەگەڵ کۆمەڵگا‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە وادەکات هه‌مو ناڕەزاییدەربڕینێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‪ ،‬گەر کەمەکێک شێلگیرو خاوەن‬ ‫قورس���ایی بێت‪ ،‬بەپێویس���ت بەش���ێوەیەکی‬ ‫توندوتیژ بەرەنگاری ببێتەوە‪.‬‬ ‫‪ -٣‬لەدونی���ای دوای ڕاپەڕین���دا مێژوی���ەک‬ ‫لەدایکدەبێ���ت ت���ەواو جی���اواز لەمێ���ژوی‬ ‫پێ���ش خۆی‪ .‬ل���ەم مێژوەدا پارت���ەکان دەبن‬ ‫بە"پارتی جەماوەر"یی‪ ،‬شێوازو مۆدێلی نوێی‬ ‫"گەش���ەکردن‌و پێش���کەوتنی کۆمەاڵیەتی���ی"‬ ‫دێتەکای���ەوە‪" ،‬فەزایەکی گش���تیی" لەدونیای‬ ‫ئێمەدا دروستدەبێت تەواو جیاواز لەفەزاکانی‬ ‫جاران‪ ،‬جۆرێکی تر لەئابوریی‌و بازرگانیی جیاواز‬ ‫لەپێش خۆی سەرهه‌ڵدەدات‪ ،‬بازرگانانی کورد‬ ‫دەچن���ە ناو تۆڕی دونیای ئابوریی گلۆباڵەوە‪،‬‬ ‫میدیای ترو ڕۆژنامەنوس���ی ترو ڕۆش���نبیری‬ ‫تر دروس���تدەبێت‪ .‬گروپی کۆمەاڵیەتی نوێ‌و‬ ‫توێ���ژی ئابوریی نوێ دێنەکای���ەوە‪ ،‬جۆرێکی‬ ‫تر لە"کۆمەڵ���گای مەدەن���ی"ی لەدایکدەبێت‬ ‫کە لەوانی پێش���تر جیاوازن‪" .‬پەیوەندییەکی‬ ‫نوێ" لەنێوان سیاس���ەت‌و ئابوریی‌و ئابوریی‌و‬ ‫سیاس���ەتدا دروس���تدەبێت‪ .‬مۆدێل���ی نوێی‬ ‫دەوڵەمەندبون‌و هه‌ژارکەوتن دروس���تدەبێت‪،‬‬ ‫دی���اردەی خۆکوش���تن‌و هه‌اڵت���ن‌و نائومێدیی‬ ‫ن���وێ دێتەکایەوە‪ ،‬جۆری ن���وێ لەپیاوەتیی‌و‬ ‫ژنبون‌و س���ایکۆلۆژیا لەدایکدەبێت‪ ،‬ش���ێوازی‬ ‫تری ئامادەگیی توندوتیژیی لەفەزای گش���تیدا‬ ‫دێتەکایەوە‪ ،‬پەیوەندییەک���ی تر بەڕابردوەوە‬ ‫دێتە کایەوەو خەون‌و وەھمی نوێ دروستدەبن‪،‬‬ ‫لەوەھمی بەدوبەیکردنی کوردس���تانەوە بیگرە‬ ‫تا دەگات���ە خ���ەون‌و وەھمی دروس���تکردنی‬ ‫دەوڵەت‪ .‬جگ���ە لەمان���ەش میکانیزمی نوێی‬ ‫دیس���پلیکردنی کۆمەڵگاو کڕین‌و ترس���اندن‌و‬ ‫نانبڕی���ن‌و بێدەنگک���ردن‌و چەپاندن���ی ن���وێ‬ ‫دروس���تدەبن‪ .‬دونیای ئێمە لەهه‌مو ئاستێکدا‬ ‫توشی "شڵەژانێکی پێوانەیی" فراوان دەبێت‌و‬ ‫بەهایەک نامێنێتەوە بریندارنەکرێت‪ .‬ئەمە جگە‬ ‫لەگۆڕانی پەیوەندییە ئیقلیمیی‌و جیهانییەکان‌و‬ ‫بەیەکداچونی بەش‌و پارچە جیاوازەکانی دونیا‬ ‫بەشێوەیەکی هه‌مەالیەن‌و کەموێنە بەناویەکدا‪.‬‬ ‫ئەم هه‌م���و گۆڕان���ە لەبونی���ادی کۆمەڵگای‬ ‫ئێم���ەدا وادەکات بڵێی���ن هه‌رکەس���ێک باس‬ ‫لەخۆدوبارەبونەوەو بونیادی نەگۆڕو سیستمی‬ ‫خۆرهه‌اڵتی زەبەالح ب���کات کە گوایە چەندان‬ ‫سەدەیە وەک خۆی ماوەتەوەو نەگۆڕاوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئەو کەسە نەک ته‌نها خۆی‌و ئەوانیتر بەهه‌ڵەدا‬ ‫دەبات‪ ،‬بەڵکو تەواو بێبەرییە لەسەرەتا هه‌رە‬ ‫سەرەتاییەکانی بیرکردنەوەی زانستیی‌و لەزۆر‬ ‫ڕوش���ەوە ئیس���تیقالەیەکی تەواوی بەعەقڵی‬ ‫خۆی کردوە‪.‬‬ ‫‪ -٤‬لەم دونیا تازەی���ەدا ئەو توندوتیژییەی‬ ‫ئەمڕۆ دەیبینین بەش���ێکە لەڕێکخس���تنەوەی‬ ‫پەیوەندی ئ���ەم ھێزو کەس���انەوە بەخۆیان‌و‬ ‫بەیەکترییەوە‪ .‬ن���ەوەی نوێ‌و زۆرێک لەگروپە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکانی تر لەدونیایەکدا دەژین ئیهانە‬ ‫بەدوای ئیهانەو سوکایەتی دوای سوکایەتییان‬ ‫پێدەکرێت‪ .‬ئەو هه‌س���ت بەئیهانەکردنەی کە‬ ‫نەوەی ئێمە هه‌مانبو‪ ،‬کاتێک کوڕەکانی سەدام‬

‫حوسەینمان دەبینی بەناوی گەنجی عێراقییەوە‬ ‫دەچون بۆ ڤیس���تیڤاڵە جیهانییەکان‪ ،‬هه‌مان‬ ‫ئەو هه‌ستەیە کە گەنجێکی ئێستای کوردستان‬ ‫هه‌س���تیپێدەکات کاتێ���ک دەبینێت کوڕەکەی‬ ‫نێچی���روان بارزانی بەن���اوی گەنجی کوردەوە‬ ‫دەچێتە ن���او نێوەن���دە نێودەوڵەتییەکانەوەو‬ ‫بەشێوەیەکی هه‌ڕەمەکیی پلەوپایەی سیاسیی‌و‬ ‫ئابوری‌و س���ەربازیی بەسەر خزم‌و کەسوکاری‬ ‫نوخبەی دەس���ەاڵتداراندا دابەشدەکرێت‪ .‬ئەمە‬ ‫جگە لەچەندان ش���ێوازی ت���ری ئیهانەکردن‌و‬ ‫بێڕێزییک���ردن ک���ە بەدەیان ش���ێوە لەژیانی‬ ‫ڕۆژانەی بەش���ێکی گەورەی کۆمەڵگای ئێمەدا‬ ‫بەرجەس���تەیە‪ .‬بۆ نمونە ن���ەدان‌و دواکەوتنی‬ ‫موچ���ە بەهه‌م���و کەرت���ە کۆمەاڵیەتیی���ەکان‬ ‫لەئەنجام���ی داڕمانی ئابوریی کوردس���تانەوە‬ ‫گۆڕاوە بۆ س���زادانێکی دەس���تەجەمعیی کۆی‬ ‫کۆمەڵگا‪ .‬گەر ئەو ئیهانانەی لەالیەن بەعسەوە‬ ‫بەرامبەر بەئینسانی ئێمە دەکرا‪ ،‬ھۆکاری ئەوە‬ ‫بوب���ن خەڵکانێکی زۆر ببن بە پێش���مەرگە‌و‬ ‫بەگژ ڕژێمەکەی س���ەدام حوسەیندا بچینەوە‪،‬‬ ‫هه‌م���ان ئەو ھۆکارانە پاڵ بەگەنجانی ئەمڕۆوە‬ ‫دەنێن بچنە سەر شەقامەکان‌و بەرد بهاوێژن‪.‬‬ ‫توندوتیژیی بەشێکە لەهه‌مو دابەشکردنەکان‌و‬ ‫سنورکێشانەکان‌و خانەبەندییەکانی ناو دونیای‬ ‫ئێمە‪ .‬ئەم نەوەیە هه‌س���تدەکات کە نەوەیەکی‬ ‫دۆڕاوەو تا ئەو دونیایەش بەو شێوەیە بمێنێتەوە‬ ‫دۆڕانەکانی گەورەترو فراوانتر دەبێت‪ .‬ئەوەی‬ ‫ئێستا دەیبینین نەوەیەکە کۆی ئەو بێڕێزیی‌و‬ ‫دۆڕان‌و ونبونانەی هه‌ڵگرتوەو بردویەتییە سەر‬ ‫ش���ەقامەکان‪ .‬لەم دۆخەش���دا بێڕێزیی گەورە‬ ‫ئەوەیە کەس���انێک بێن‌و تیۆریزەی بێئومێدیی‬ ‫بکەن‌و بەدەنگی بەرز هاواربکەن ئەم یاخیبون‌و‬ ‫توندوتیژییە ھیچی لێسەوزنابێت‌و توندوتیژیی‬ ‫ته‌نه���ا توندوتیژی���ی بەرهه‌مدەھێنێ���ت‪ .‬یان‬ ‫بیبەس���تنەوە بەتوندوتیژییەکی گریمانکراوی‬ ‫نەگۆڕەوە کە گوایە لەچاخە هه‌رە دێرینەکانی‬ ‫"خۆره���ه‌اڵت" ێک���ی خورافییەوە س���ەرچاوە‬ ‫دەگرێ���ت‪ .‬ئێمە س���ااڵنێکە بەرگریی لەو تێزە‬ ‫دەکەی���ن کە کاری رۆش���نبیر بەیانکردنی ئەو‬ ‫رەهه‌ندانەیە ک���ە توندوتیژیی بەرهه‌مدەھێنن‌و‬ ‫ش���ەرعییەتی جیاوازی پێدەبەخشن‪ .‬جێگای‬ ‫س���ەمەرەیە کە لەمڕۆدا دەسەاڵتدارانی ئێمەو‬ ‫بڕێک لەرۆش���نبیرانەکانی لەی���ەک بەرەدا بن‌و‬ ‫بەیەک نەفەس خۆی���ان لێ کردبین بەغاندی‌و‬ ‫دژ بەتوندوتیژیی گەنجان قسەبکەن‌و بنوسن‪،‬‬ ‫لەکاتێک���دا رۆژانە ئینس���انی ئێم���ە بێڕێزیی‬ ‫بەرامبەر دەکرێت‌و بەفۆرمی جیاواز کەرامەتی‬ ‫دەش���کێندرێت‌و بەش���ێوازی جیاواز روبەڕوی‬ ‫توندوتیژیی دەبێتەوە‪ .‬س���ەیرە کە پەرلەمان‬ ‫بەهه‌مو دەس���تەمۆییە سیاسییەکەی خۆیەوە‬ ‫ئەتکدەکرێت‌و سەرۆکەکەشی لەالیەن "حیزبی‬ ‫قائید"ەوە لەدێگەڵە پاسەپۆرتی شەرعییەتی‬ ‫سیاسیی لێدەسەنرێت‪ ،‬یەکێک لەو رۆشنبیرانە‬ ‫وەک���و توندوتیژییەک���ی رەمزیی‌و سیاس���یی‬ ‫لەس���ەری نایەتە دەنگ‪ ،‬کەچی توندوتیژیی‌و‬ ‫بەردهاویش���تنی گەنجان بەکوشتنی "عەشقی‬ ‫ژیان" وێنادەکەن‪.‬‬ ‫ئێمە رامان وایە کە سیس���تەمی سیاس���یی‬ ‫لەهه‌رێمدا‪ ،‬سیس���تمێکە بەبێ النی هه‌رەکەمی‬ ‫"ڕێکەوتنی سیاس���یی"و "متمانەی سیاسیی"و‬ ‫"ئیجماعی سیاس���یی"و زۆر لەوەش داماوترە‬ ‫بتوانێت النی هه‌رەکەمی "جێگیریی سیاسیی"‬ ‫دەس���تەبەربکات‪ .‬دۆخی هه‌رێم تەواو فشەڵ‌و‬ ‫بێبناغەو الوازە‪ .‬گەر ھێزی سەربازیی‌و ئەمنیی‬ ‫زۆرو بەکارھێنان یان هه‌ڕەش���ەی بەکارھێنانی‬ ‫بەرفراوان���ی توندوتیژی���ی نەبێ���ت‪ ،‬ئ���ەوەی‬ ‫دروستکراوە بەئاس���انی دەڕوخێت‪ .‬ئەوەشی‬ ‫تائێس���تا ملمالنێکان‌و گەمە سیاس���ییەکانی‬ ‫بەبارێکدا خستوە‪ ،‬ته‌نها ھێزی ڕوتە‪ ،‬ژمارەی‬ ‫ئەو س���ەربازو چەکدارو پاس���ەوان‌و لەشکرە‬ ‫تایبەتانەیە کە ھێزەکان دەتوانن لەخاڵەکانی‬ ‫تەفتیش‌و لەناو فەزای گش���تیی ش���ارەکاندا‬ ‫باڵویان بکەنەوە‪ .‬ھێزی ڕوت‌و س���ڵنەکردنەوە‬ ‫لەبەکارھێنان���ی توندوتیژی���ی ڕوت لەملمالنێ‬ ‫سیاس���ییەکاندا رێسای سەرەکیی ئەو دۆخەی‬ ‫ئەمڕۆیە کە لەکوردس���تاندا دروستبوەو تاکە‬ ‫یاس���ایەکە کە لەالیەن دەسەاڵتدارانەوە رێزی‬ ‫لێ دەگیردرێت‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ئەو دۆخەی سەرەوە پێماندەڵێت شتێک‬ ‫لەهه‌رێمدا‪ ،‬بەتایبەتی لەئاس���تی سیاس���ییدا‪،‬‬ ‫بەناوی "قازانجی گشتیی"و "ویستی گشتیی"و‬ ‫"خەونی گشتیی"ەوە بونی نییە‪ .‬ئەوەی هه‌یە‬ ‫کۆبون���ەوەی نوخبەیەکی مافیای���ی داخراوە‬ ‫لەدەوری "ئابوریی تااڵنیی"‪ .‬ئێمە لەش���وێنی‬ ‫تردا بەزمانی ماکس ڤێبەرەوە ئەم سیستەمە‬ ‫ئابوری���ی سیاس���ییەمان ناون���اوە "ئاب���وری‬ ‫چەتەگەریی"‪ .‬لەئێستاشدا بەبێ ئەوەی بچینەوە‬ ‫ناو تێزە مارکس���ییە س���ونەتییەکە‪ ،‬دەکرێت‬ ‫بڵێین بەشداربون لەم "ئابوریی تااڵنیی"ەدا ئەو‬ ‫ژێرخانە کۆمەاڵیەتیی‌و سیاسیی‌و مادییەیە کە‬ ‫ئەم نوخبە دەسەاڵتدارە بەیەکەوە گرێدەدات‪.‬‬ ‫ئەمان���ەش ئەرکی���ان بەرامب���ەر بە"خۆیان"و‬ ‫"بنەماڵە"و خێ���زان"و "هه‌ڵق���ە داخراوەکەی‬ ‫خۆی���ان" لەئەرکیان بەرامبەر بەهه‌ر ش���تێکی‬ ‫دیکە گەورەترو گرنگترە‪ ،‬لەپێش هه‌موانیشەوە‬ ‫لەئەرکی���ان بەرامبەر بەدەوڵ���ەت‌و حکومەت‌و‬ ‫نیش���تیمان‌و مێژو‪ .‬ئەمانە "خێڵێکی مۆدێرنن"‬ ‫کە بەمانا خەلدونییەک���ەی لەیەک بەرەبابەوە‬ ‫نەهاتون؛ ڕاس���تە بڕێکیان پەیوەندیی خوێن‌و‬ ‫خزمخواھی���ی بەیەک���ەوە کۆینەکردونەتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆرینەیان تەناتەت ڕەمزێکی س���ادەش‬

‫کۆیانناکاتەوە‪ .‬ئەمانە پرۆس���ەی تێکەڵبونی‬ ‫قازانج‌و بەرژەوەندیی ناش���ەرعیی‌و ش���ێوازی‬ ‫کارکردن���ی نایاس���ایی‌و نائەخالقیی بەیەکەوە‬ ‫کۆیکردونەت���ەوە‪ .‬ئەگ���ەر خێڵ���ی تەقلیدیی‬ ‫هه‌ندێکجار ب���اوک ی���ان باپیرەیەکی رەمزیی‬ ‫ی���ان وەھمی‪ ،‬ی���ان گۆڕو م���ەزاری چاکەکارو‬ ‫وەلیی���ەک کۆیانبکات���ەوە‪ ،‬ئەوا ئ���ەم خێڵە‬ ‫حوکمڕانە لەکوردس���تاندا ئەوەش���یان نییە‪.‬‬ ‫بەکورت���ی‌و بەکوردی ئ���ەوەی کۆیاندەکاتەوە‬ ‫نوقومبونی سەرتاسەرییانە لەناو ئەم ئابوریی‬ ‫تااڵنیی���ەدا کە پ���ارەی زۆری نەوت���ی دزراو‬ ‫بڕبڕەپشتەکەیەتی‪ .‬لەسەرێکی دیکەوە ئەوەی‬ ‫گەمەکەرە سیاسییە سەرەکییەکان بەیەکەوە‬ ‫کۆدەکاتەوە ڕوانین‌و تێگەیشتنی هاوبەش نییە‬ ‫بۆ کێشە س���ەرەکییەکانی کۆمەڵگا‪ ،‬دین یان‬ ‫کولتورێکی هابەش نییە‪ ،‬دیدگایەکی چونیەک‬ ‫نیی���ە بۆ ئێس���تاو ئایندەو ڕاب���ردو‪ ،‬تەنانەت‬ ‫وێنایەکیشیان نییە بۆ کێ دۆست‌و کێ دوژمنە‪،‬‬ ‫هه‌روەه���ا ئایدیۆلۆژیایەکیش نیی���ە؛ ئەوەی‬ ‫ئەم ھێزانە بەیەکەوە کۆدەکاتەوە بەش���داریی‬ ‫گەورەو بەرفراوان‌و چاالکییەکانیانە لەسەرجەم‬ ‫تەفاس���یلە مافیاییەکان���ی بەڕێوەب���ردن‌و‬ ‫دابەش���کردنی "ئابوری���ی تااڵنی���ی"دا‪ .‬خاڵی‬ ‫هاوبەش���ی نێوانیان "جەردەیی هاوبەش���ە"‪،‬‬ ‫"مێژوی تاوانکارییەکی هاوبەشە" لەگەندەڵیی‌و‬ ‫دزیک���ردن‌و تاوان���ی گ���ەورەو هه‌مەالیەن���دا‪.‬‬ ‫ئەوەشی زیاتر دەیانخزێنێتە باوەشی یەکترەوە‬ ‫وردەکارییەکانی ئەو مێژوە هاوبەشەیە‪ ،‬چونکە‬ ‫هه‌ریەکێکی���ان تاوانەکانی ئەویتر بەباش���ی‬ ‫دەزانێت‌و کامیش���یان کەی بیەوێت‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫ئەو وردەکارییانە بخاتە خزمەتیی وێرانکردنی‬ ‫ئەویتریانەوە‪ .‬گۆڕینی سیس���تەمی دەسەاڵت‬ ‫لەکوردستاندا بۆ سیستەمێکی ویراسیی‪ ،‬بەبڕو‬ ‫ڕادەی جیاواز‪ ،‬ش���انیداداوەتە سەر ئەم مێژوە‬ ‫هاوبەشە لەتاوان‌و سەر ئەم شێوازە تایبەتەی‬ ‫بەڕێوەبردنی ئابوریی تااڵنیی‪.‬‬

‫لەنێوان بێدەنگیی‌و‬ ‫ترسنۆکیدا خەتێکی‬ ‫باریک هه‌یە‪ ،‬ئەم خەتە‬ ‫باریکەش دەکرێت‬ ‫بەشێوازی جیاواز‌و‬ ‫لەدیدی جیاوازەوە‬ ‫یاریی‌و پەتپەتێنی‬ ‫لەسەربکرێت‪ .‬ئەوەی‬ ‫مایەی پێکەنینە ئەوەیە‬ ‫رۆشنبیرانمان سااڵنێکە‬ ‫وەکو سیاسییە‬ ‫پیرۆزەکان‪ ،‬بێدەنگن‌و‬ ‫ھیچ لەسەر ئەو هه‌مو‬ ‫کارەساتانەی واڵت‬ ‫ناڵێن کە ڕودەدەن‬ ‫‪ -٦‬سیاس���ەتی کوردی���ی ئ���ەو ڕۆحییەتە‬ ‫پراگماتیکیی���ەی لەدەس���تداوە کە بەش���ێکی‬ ‫گرنگ‌و س���ەرەکیی ئاکاریی سیاس���ییە‪ .‬ترس‬ ‫لەگۆڕان���ی "ئابوری تااڵنی���ی" بە"ئابورییەکی‬ ‫ئاس���ایی"و دەرکەوتنی ژم���ارە فەلەکییەکانی‬ ‫فرۆشی نەوت‌و ئاش���کرابونی نھێنییە گەورەو‬ ‫ش���اراوەکانی‌و برس���ییکردنی کۆمەڵگاو ترس‬ ‫لەناڕەزایی دەربڕین���ی کۆمەڵگا بەرامبەر بەم‬ ‫تااڵنیی‌و نادادییە گەورەیە‪ ،‬وایکردوە نوخبەی‬ ‫بااڵدەست هه‌مو شتێک بکات بۆ پارێزگاریکردن‬ ‫لەو دونیایەی دروستیکردوە‪ .‬ئەمە نەک ته‌نها‬ ‫لەڕێگای دروس���تکردنی قەیران���ی بەردەوام‌و‬ ‫گەورەوەو س���ەرقاڵکردنی خەڵک بەکێش���ەی‬ ‫ژیان���ی رۆژان���ەوە‪ ،‬بەڵک���و بەلەدەس���تدان‌و‬ ‫سڕینەوەی هه‌مو پراگماتیزمێکی سیاسییش‪.‬‬ ‫پەالماردان���ی ئەو ھێ���زو خان���ە ناڕازییانەی‬ ‫لەکۆمەڵ���گادا ئامادەی���ەو س���ڕینەوەی هه‌مو‬ ‫ئەو تواناو وزانەی ک���ە دەتوانن نھێنییەکانی‬ ‫ئەم ئابوریی تااڵنییە زیات���رو زیاتر بخەنەڕو‪،‬‬ ‫داخستنی بازگەکان‌و بێئیشکردنی پەرلەمان‌و‬ ‫تەرخانکردنی میدیاکان بۆ جەنگێکی ڕەمزیی‬ ‫س���ەخت‌و ب���ەردەوام‪ ،‬بەش���ێکی بەرچ���اوی‬ ‫لەدەستدانی ئەم پراگماتیزمە سیاسییەیە‪.‬‬ ‫‪ -٧‬ئابوریی تااڵنیی لەکوردس���تانی دونیای‬ ‫دوای ڕاپەڕین���دا لەش���کرێک ئەمیرو ئەمیرەی‬ ‫گەنجی دروس���تکردوە کە بەپێی س���تانداری‬ ‫ئەمی���رو ئەمیرەکان���ی خەلی���ج دەژین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ه���اوکات ش���ێوازێکی نوێ���ی هه‌ژاریی‌و ھێزی‬

‫کۆمەاڵیەتیی هه‌ژاری نوێش���ی بەرهه‌مھێناوە‪،‬‬ ‫کە پێش���تر لەدونی���ای ئێمەدا بون���ی نەبوە‪.‬‬ ‫ئەم گروپە گەنج���ە ئەرۆس���تۆکراتییە نوێیە‬ ‫لەڕێگای میدی���ای ئەوروپییەوە نەبێت‪ ،‬کەس‬ ‫نایانبینێت‌و نایاناسێت‪ ،‬چونکە ئامادەن ته‌نها‬ ‫الی ئەوان خۆیان نماییش���بکەن‌و کوردستان‬ ‫وەکو بەهه‌ش���تی نوێی ئەم نوخبە میرزادەیە‬ ‫بەدەرەوە نیشانبدەن‪ .‬سەرەکیترین شوناسی‬ ‫گروپە هه‌ژارە تازەکەش بریتییە لەگەنجبون‌و‬ ‫خوێندەواربونی‪ .‬ئەمڕۆ کۆمەڵگای ئێمە خاوەنی‬ ‫لەش���کرێک هه‌ژارە کە زۆرین���ەی هه‌رەزۆریان‬ ‫خوێندەوارو هه‌ڵگ���ری بڕوانام���ەن‪ .‬ئەوانەی‬ ‫لەهه‌م���وان ناڕازییترن‪ ،‬ئەم ھێ���زە تازەیەیە‪،‬‬ ‫بەتایبەت���ی لەکۆمەڵگایەکدا ک���ە بەرخۆریی‬ ‫تیای���دا ک���راوە بەبەهای ژمارە یەک‌و بەش���ی‬ ‫هه‌رەس���ەرەکیی شوناسی مرۆڤەکانیش لەپاڵ‬ ‫ئەم بەرخۆرییەدا دروس���تدەکرێت‪ .‬ئامادەگیی‬ ‫بێکاریی لەپ���اڵ ئایدیۆلۆژی���ای بەرخۆریزمدا‬ ‫مان���ای بون���ی بۆمبێکی کاتیی���ە لەژێر هه‌مو‬ ‫خانە کۆمەاڵیەتییەکاندا‪ ،‬بەکایەکانی دەسەاڵت‬ ‫خۆشیانەوە‪ .‬دونیای کۆمەاڵیەتیی ئێمە لەدوای‬ ‫ڕاپەڕین���ەوە نەوەیەکی نوێ���ی بەرهه‌مھێناوە‬ ‫کە لەنەوەکان���ی بەر لەخۆی زیاتر شانس���ی‬ ‫خوێن���دن‌و خۆپەروەردەکردنی هه‌بوە‪ ،‬توانای‬ ‫فێربون���ی زم���ان‌و بینینی دونی���ای دەرەوەو‬ ‫ئاشنابون بەئەزمونە سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫فەرهه‌نگییەکان���ی تری هه‌بوە‪ .‬ئ���ەم نەوەیە‬ ‫ئەمڕۆکە نەک ته‌نها بێکارو بێئاسۆو بێئانیدەیە‪،‬‬ ‫بەڵکو نەوەیەکە داواکاریی زۆرو گرنگیشی لەو‬ ‫حوکمڕانیی���ە هه‌یە کە لەس���ەر ئابوری رێنتی‬ ‫نەوت دروس���تبوە‪ .‬ئەمان���ە لەکۆمەڵگایەکدا‬ ‫دەژی���ن سیس���تمە بەهای���ی‌و پێوانەییەکەی‬ ‫ش���ڵەژانێکی گ���ەورەی بەس���ەرداهاتوە‪ .‬ھیچ‬ ‫بەهایەک لەم واڵتەدا نەماوەتەوە نەشڵەژابێت‌و‬ ‫پێشێلنەکرابێت‌و ھیچ درۆیەک نەماوە نەکرێت‌و‬ ‫ھیچ تاوانێکیش نەم���اوە ئەنجامنەدرێت‪ .‬گەر‬ ‫ئەم نەوەیە لەئەمڕۆش���دا بەش���ێوازی جیاواز‬ ‫بێدەنگبکرێت‪ ،‬سبەینێ ناکرێت بێدەنگبکرێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ئ���ەم دۆخەش���ە دەمانگەیەنێت���ە ئەو‬ ‫دەرئەنجام���ە سۆس���یۆلۆگییەی ک���ە بڵێین‪:‬‬ ‫پێکەوەگرێدان���ی ئایدیۆلۆژی���ای بەرخۆریی‌و‬ ‫توندوتیژیی خەس���ڵەتی س���ەرەکیی پێکهاتی‬ ‫دونی���ای کۆمەاڵیەت���ی‌و سیاس���یی ئەمڕۆی‬ ‫کوردس���تان پێکدەھێنێ���ت‪ .‬بەمانایەکی تر‪،‬‬ ‫چەن���دە واڵت دەوڵەمەند بێ���ت‪ ،‬ئەوەندەش‬ ‫خەڵک داوای بەشهه‌بون دەکات لەدابەشکردنی‬ ‫س���امانی نەتەوەی���ی‪ .‬چەن���دە س���امان زۆر‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ئەوەن���دەش چاوەڕوانییەکانی خەڵک‬ ‫لەدەسەاڵتداران گەورەتر دەبێت‪.‬‬ ‫‪ -٨‬ھیچ کۆمەڵگای���ەک ناتوانێت النیکەمی‬ ‫هاوخەمیی‌و هاودەردیی‌و هاریکاریی ڕاستەقینە‬ ‫دروس���تبکات ئەگەر ئەو کۆمەڵگایە "چاالکی‬ ‫سیاس���یی هاوب���ەش"ی تێدانەبێ���ت‪ .‬ئەوەی‬ ‫کۆمەڵ���گا ڕێکدەخ���ات‌و بەش���ە جیاوازەکانی‬ ‫بەیەکەوە گرێدەدات ن���ە ئایینە‪ ،‬نە کولتورە‪،‬‬ ‫نە ئابورییەو نە مێژوە‪ ،‬بەڵکو بەپلەی یەکەم‬ ‫سیاسەتە؛ سیاسەت بەمانای کردەو چاالکیی‬ ‫دروس���تکردنی ژیانی گش���تیی‪ .‬دروستکردنی‬ ‫دەزگای سیاسیی هاوبەش‌و ئەنجامدانی کردەی‬ ‫سیاس���یی هاوبەش‌و بینینی خەونی سیاسیی‬ ‫هاوب���ەش‪ ،‬ڕەگەزە س���ەرەکییەکانی گرێدانی‬ ‫بەشە جیاوازەکانی کۆمەڵگایە بەیەکەوە‪ .‬بەبێ‬ ‫بونی دەزگای سیاس���یی هاوبەش‪ ،‬کۆمەڵگا‬ ‫ھیچ ئامرازێکی ڕاس���تەقینەی لەبەردەس���تدا‬ ‫نابێت بۆ دروستکردن‌و وەدیھێنانی "قازانجە‬ ‫گشتیی"ەکان‪ .‬هه‌رخودی توانای دروستکردنی‬ ‫ئەم جۆرە دەزگایانە هه‌مان ئەو توانایەیە کە‬ ‫دەتوانێت "بەرژەوەندیی‌و قازانجی گش���تیی"‬ ‫دروس���تبکات‪ .‬دی���ارە دەزگا سیاس���ییەکان‬ ‫بەته‌نه���ا کۆمەڵێک بونیادنین بۆ ڕێکخس���تنی‬ ‫پەیوەندییەکان‪ ،‬بەڵکو کۆمەڵێک بەهاو نۆرم‌و‬ ‫ئەخالقیاتی تایبەتیش���ن کە دەتوانن سنورێک‬ ‫بۆ ویس���ت‌و حەزو زەوق‌و تەماح���ی تایبەتی‬ ‫ئەوانە دابنێن‪ ،‬ک���ە دەزگاکان بەڕێوەدەبەن‪.‬‬ ‫ئیش���ی دەزگا ئەوەیە س���نورێک ب���ۆ حەزو‬ ‫ئارەزوە ئەنانییەکانی حوکمڕانان‌و بەڕێوەبەری‬ ‫دەزگاکان دابنێت‪ ،‬دروس���تکردنی دەزگا بەبێ‬ ‫ھیچ ڕەهه‌ندێکی ئەخالقیی مانای دروستکردنی‬ ‫دونیایەکە لەسەر بنەمای حەزو ویست‌و تەماحی‬ ‫ئەنانی نوخبەیەک���ی حوکمڕان‪ .‬ئەوەی ئەمڕۆ‬ ‫ئێمە بەچاوی خۆمان دەیبینین‪ ،‬ئیش���کردنی‬ ‫دەزگا س���ەرەکییەکانی دونیای ئێمەیە بەپێی‬ ‫ویس���ت‌و حەزو تەماحی بەرتەس���کی بنەماڵە‬ ‫سیاس���ییە بااڵدەس���تەکان‪ .‬هه‌رئەمەش���ە‬ ‫وادەکات ک���ە سیس���تەمی پەرلەمانتاری���زم‌و‬ ‫چاودێریکردن���ی دەس���ەاڵت‌و عەقاڵنییەت���ی‬ ‫دەزگای���ی‌و جیاکردن���ەوەی دەس���ەاڵتەکان‬ ‫لەیەکتر ببن���ە دوژمنی هه‌رەس���ەرەکیی ئەم‬ ‫مۆدێل���ە لەحوکمڕانیی‪ .‬هه‌رکاتێکیش ئەگەری‬ ‫چاودێریکردنی دەس���ەاڵت‌و ریفۆرمی سیاسیی‬ ‫نزیکبێتەوە‪ ،‬پەرلەمان‌و وەزیفەی چاودێریکردنی‬ ‫دەسەاڵت بەعەقڵییەتی چەتەگەرێکی سیاسیی‬ ‫لەبەری���ەک هه‌ڵوەش���ێنێتەوە‪ .‬بێبەهاکردنی‬ ‫سیس���تەمی پەرلەمانتاریی کێش���ەی خودی‬ ‫سیس���تەمەکە نیی���ە‪ ،‬وەک���و هه‌ندێ���ک ل���ە‬ ‫"لێنین"یی���ە نوێکان���ی کورد بانگەش���ەی بۆ‬ ‫دەکەن‪ ،‬بەڵکو کێش���ەی ئەو نوخبەو ئەکتەرە‬ ‫سیاس���ییانەیە کە ئەم دەزگایانە بەکارتۆنیی‬ ‫دەکەن‪ .‬ئەوانەی ئەمجۆرە بانگەشەیە دەکەن‌و‬ ‫دژایەت���ی مۆدێل���ی پەرلەمانتاری���زم دەکەن‪،‬‬ ‫دەبێت دژایەتی دیموکراس���یی‌و مافی مرۆڤ‌و‬

‫چەمکی یەکسانییش بکەن‪ ،‬چونکە بەرهه‌می‬ ‫ئەم مۆدێلەن لەسیستەمی سیاسیی‪.‬‬ ‫‪ -٩‬پەیوەندییەکانی دەسەاڵت لەکۆمەڵگای‬ ‫ئێمەدا پەیوەندییەک نین پابەس���تی گەشەی‬ ‫ناوەکیی‌و هاوس���ەنگیی ھێزب���ن لەناو خودی‬ ‫هه‌رێ���م خۆیدا‪ .‬دەس���ەاڵتی پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردس���تان‪ ،‬ک���ە ئەم���ڕۆ زۆرب���ەی جومگە‬ ‫سەرەکیی‌و گرنگەکانی دەسەاڵتی لەژێردەستە‪،‬‬ ‫پەیوەندیی بەگەش���ەی سروشتیی ئەم ھێزەوە‬ ‫نیی���ە‪ ،‬پەیوەندی���ی بەپێگ���ەی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫ئەم ھێ���زەو زۆری���ی ژم���ارەی هه‌وادارەکانی‬ ‫لەن���او کۆمەڵ���گای ئێم���ەدا نیی���ە‪ ،‬هه‌روەها‬ ‫پەیوەندیش���ی بەئاکارێکی گریمانکراوەوە نییە‬ ‫بۆ کۆمەڵگای ئێمە‪ .‬دو ڕوداو ئەم دەس���ەاڵتە‬ ‫زۆرو فوتێکراوەی بەپارتی بەخش���یی‌و کردی‬ ‫ب���ەو ھێ���زەی ئەمڕۆ دەس���تی لەن���او هه‌مو‬ ‫جومگ���ەو پنتە س���ەرەکییەکانی دەس���ەاڵتدا‬ ‫بێت‪ .‬یەکەمی���ان هاریکاریکردن���ی بەعس بۆ‬ ‫پارت���ی لە‪ ٣١‬ئاب���دا بۆ داگیرکردن���ی هه‌ولێر‬ ‫ک���ە ل���ەڕوی کردەییەوە ڕوبەرێک���ی گەورەی‬ ‫کوردس���تانی خس���تە ژێر ڕکێفی ئەم حیزبە‪.‬‬ ‫دوهه‌می���ان ویس���تی تاکەکەس���یی تاڵەبانی‌و‬ ‫خواس���تی یەکێتیی نیش���تیمانی کوردستان‬ ‫ب���و‪ ،‬بۆئ���ەوەی تاڵەبانی ببێت بەس���ەرۆکی‬ ‫عێراق‌و لەم پێناوەشدا جومگە سەرەکییەکانی‬ ‫دەس���ەاڵتی لەکوردستاندا تەس���لیم بەپارتی‬ ‫کرد‪ .‬ئاش���کرایە ئەم سەروسەودا سیاسییەش‬ ‫واقیعێکی مەترس���یداریی بەرهه‌مھێنا کە ناوی‬ ‫"ڕێکەوتن���ی س���تراتیژیی" لێنراو لەمڕۆش���دا‬ ‫یەکێتییەک���ەی دوای م���ام ج���ەالل باجەکەی‬ ‫دەدات‪ .‬ئ���ەم دۆخ���ەش ی���ەک دەرئەنجامی‬ ‫هه‌یە‪ :‬ئامادەگ���ی پارتی بۆ ئەنجامدانی هه‌مو‬ ‫موفاجەئ���ەو تاوانێکی سیاس���یی‪ ،‬لەپێناوی‬ ‫ھێشتنەوەی دەس���ەاڵتێک کە لەگەڵ قەبارەی‬ ‫سیاسیی‌و جەماوەریی ئەودا ناگونجێت‌و لەناو‬ ‫گۆڕانی هاوکێشە سیاسییەکانهو گۆڕانی دۆخی‬ ‫ئەمڕۆکەی کوردستادا جێینابێتەوە‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬ئێم���ە لەچەندین وتاردا باس���مان لەوە‬ ‫کردوە کە ئەم سیس���تمە سوڵتانییەی هه‌رێم‬ ‫هه‌ندێک پەراوێزی دیموکراسیی‌و کراوەی هه‌بو‬ ‫کە هه‌م بەشێک بو لەجوانکردن‌و شاردنەوەی‬ ‫دەموچاوە سوڵتانییە دەسەاڵتگەرەکەی خۆی‪،‬‬ ‫هه‌م بەش���ێکیش بو لەبەرئەنجامی فش���اری‬ ‫خەڵ���ک‌و کۆمەڵگاو ھێزە چاالکەکان لەس���ەر‬ ‫ئەو سیستمە‪ .‬واتە پەراوێزەکانی ناو سیستمە‬ ‫سیاسییەکە دیاری دەسەاڵتداران نەبون‌و نیین‬ ‫ب���ۆ خەڵک‌و کۆمەڵ���گا‪ ،‬بەڵکو ب���ەری ڕەنج‌و‬ ‫بەرگری���ی بەردەوام���ی کۆمەڵ���گای ئێمە بوە‬ ‫لەخۆی‌و بەشێک بوە لەهه‌وڵی ئەو کۆمەڵگایە‬ ‫بۆ دروستکردنی کۆمەڵێک ڕوبەری سەربەخۆو‬ ‫تایب���ەت بۆ ک���ردەی مێژویی‪ .‬لەس���ەردەمی‬ ‫دوای س���ەدامدا ئ���ەم پەراوێ���زە شوناس���ی‬ ‫"ئەزمونی گەنج"و "عێراقەکەی تر"و "پرۆسەی‬ ‫بەدیموکراس���یبون"ی بەم دەس���ەاڵتدارێتییە‬ ‫بەخش���یبو‪ .‬لەهه‌ندێک س���اتی تایبەتدا ئەم‬ ‫سیس���تەمە س���وڵتانییە گیری بەدەست ئەم‬ ‫پەراوێزان���ەوە دەخ���واردو ناچاردەب���و فێڵی‬ ‫ئاش���کراو بەرچ���او ب���کات بۆئ���ەوەی خۆی‬ ‫لەیاس���او بەهاکانی ئەو پەراوێزانە ڕزگاربکات‬ ‫کە خۆی دایناون‪ ،‬وەک دو س���اڵ لەمەوپێش‬ ‫یەکێتی نیش���تیمانی لەگەمەیەکی پەرلەمانی‬ ‫ناش���یریندا‪ ،‬ماوەی دو س���اڵی نایاس���ایی بۆ‬ ‫سەرۆکایەتی بارزانی درێژکردەوەو دواجاریش‬ ‫س���زاکەی لەالیەن هه‌وادارەکانیی���ەوە بینی‪.‬‬ ‫لەمڕۆشدا مەسەلەکە لەگیرخواردن‌و فێڵکردن‬ ‫ل���ەو پەراوێزانە تێپەڕیوەو پارتی بەئاش���کرا‪،‬‬ ‫وەک���و داش���ەهارە‪ ،‬لەس���ەر وێرانکردنێک���ی‬ ‫تەواوی ئەو پەراوێزانە کاردەکات‪ ،‬چونکە ئەو‬ ‫دەسەاڵتدارێتییە بەشێوەیەک ناچیزو ناشیرین‬ ‫بوە ک���ە پەراوێزەکانی بون بەمەترس���ییەکی‬ ‫کۆنکرێت‌و گەورە بۆسەر دەسەاڵتەکەی خۆی‪.‬‬ ‫پەکخستنی پەرلەمان‌و قسەکردن لە"کودەتای‬ ‫پەرلەم���ان"‪ ،‬کۆمیدیترین دەس���تەواژەیە کە‬ ‫بەدرێژایی مێژوی سیاسیی ئێمە دروستکرابێت‪،‬‬ ‫شەڕفرۆشتن بەس���ەرۆکی پەرلەمان‪ ،‬بەشێکە‬ ‫لەم س���تراتیژییەتی وێرانکردن���ە‪ .‬وێرانکردنی‬ ‫پەراوێزەکان مانای وێرانکردنی سەرجەمی ئەو‬ ‫میکانیزمانەش���ە کە بۆ ئەگەری دەستگۆڕکێی‬ ‫دەسەاڵت لەئارادان‪ .‬لەسلێمانیدا یەکێتی چۆن‬ ‫ئامادەنەبو هه‌ندێ هه‌ڵقەی دەسەاڵت بۆ گۆڕان‬ ‫چۆڵبکات‌و فەزایەکی س���ەربازیی پڕ لەترس‌و‬ ‫تۆقانی دروس���تکرد‪ ،‬پارتیش بەهه‌مانش���ێوە‬ ‫ئامادە نییە دەسەاڵتی بارزانی تەسلیمبکات‌و‬ ‫ه���ه‌ر ش���تێکیش کە بۆن���ی دەس���تگۆڕکێی‬ ‫دەسەاڵتی لێبێت‪ ،‬بەتەواوی پەکدەخات‪.‬‬ ‫‪ -١١‬بەبۆچون���ی ئێمە قۆناغ���ی ئەمڕۆمان‬ ‫ته‌نها قۆناغی بەرگری���ی نییە‪ ،‬بەڵکو قۆناغی‬ ‫فشاری کۆمەڵگاو تەسلیمنەبونی ئەو ھێزانەیە‬ ‫کە باوەڕیان بەملنەدان هه‌یە بەرامبەر پرۆژەی‬ ‫دیکتاتۆرییەت���ی پارتی‪ .‬ئێمە لەس���ەردەمی‬ ‫ش���ەڕی ناوخ���ۆوە دەڵێین کوردس���تان لەوە‬ ‫بچوکترە لەنێ���وان چەند ھێزێکی سیاس���یی‬ ‫لۆکاڵ���دا دابەش���بکرێت‌و ل���ەوەش گەورەترە‬ ‫ک���ە جێگەی زیاتر لەھێزێک���ی تێدا نەبێتەوە‪.‬‬ ‫ب���ە بەرگرییک���ردن لە پلورالیزمی ساس���یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‪ ،‬سااڵنێکە کار لەسەر مەترسیی‬ ‫بنبەستکردنی پڕۆژەی س���وڵتانیزم دەکەین‪.‬‬ ‫لەمڕۆش���دا کاتێک کە پارتی دەیەوێت بەته‌نها‬ ‫ب���ەری ئەم پڕۆژەیە بچنێت���ەوە‪ ،‬هه‌ر ھێزێکی‬ ‫سیاس���یی بەه���ه‌ر بیانوی���ەک‪ ،‬بەش���داربێت‬ ‫لەسەرخس���تنی ئ���ەم پڕۆژەی���ە‪ ،‬بەش���دارە‬

‫‪14‬‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫که‌سک‌و سۆر‬ ‫گۆشه‌یه‌که دو هه‌فته‌ جارێک "شێرکۆ کرمانج" ده‌ینوسێت‬

‫بێدەنگی هەولێر‪:‬‬ ‫تەنگژەی شوناسی هەولێریی‬

‫بیرورا‬

‫بۆ (قوباد تاڵه‌بانی) له‌هه‌ركوێیه‌ك بێ!‬ ‫كارزان محه‌مه‌د*‬ ‫نازناوی‌ مامی‌ بچكۆله‌ بۆ قوباد تاڵه‌بانی‪،‬‬ ‫زیاتر له‌وه‌ی‌ ستایش بێ‪ ،‬سپاردن ‌ی ئه‌ركێك ‌ی‬ ‫گه‌وره‌ی��� ‌ه به‌گه‌نجێك كه‌ یه‌كه‌مین ئه‌زمون ‌ی‬ ‫حكومڕانییه‌ت ‌ی له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‌و هێشتا‬ ‫له‌ژێر بۆته‌ی‌ تاقیكردنه‌وه‌دایه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌نێو‬ ‫ئه‌و گرفتانه‌ی له‌م هه‌رێمه‌و به‌تایبه‌ت له‌زۆن ‌ی‬ ‫سه‌وز خوڵقاوه‌‪ ،‬پێویستمان به‌فریادڕه‌سێك ‌ه‬ ‫له‌ناو ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن كه‌ هه‌ق ‌ی‬ ‫خوراوی‌ پارێزگاكانی س���لێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫وه‌ربگرێته‌وه‌‪ ،‬واتا ئه‌و دو پارێزگایه‌ی‌ له‌دوا ‌ی‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌ی‌ هه‌ردو ئیداره‌كه‌‪ ،‬بارودۆخ ‌ی‬ ‫خزمه‌تگوزاریی له‌وپ���ه‌ڕی‌ خراپیدایه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫حیزبێك��� ‌ی ده‌س���ه‌اڵتداریش ده‌یه‌وێ خۆ ‌ی‬ ‫له‌و ده‌ریای غوبنه‌ ده‌رباز بكات ك ‌ه ئه‌م دو‬ ‫پارێزگایه‌ی‌ تێدا خن���كاوه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت له‌زۆر‬ ‫كادیری‌ بااڵی‌ پارتیم بیستوه‌ ده‌ڵێن‪ :‬پاره‌ ‌ی‬ ‫خزمه‌تگوزاریی وه‌ك سه‌رده‌می‌ دو ئیداره‌ی ‌ی‬ ‫بۆ هه‌ردوو شاره‌ك ‌ه دێت‌و ده‌سه‌اڵتداره‌كانی‬ ‫س���ه‌رفی‌ ناكه‌ن! به‌اڵم زۆنی‌ زه‌رد خاوه‌ن ‌ی‬ ‫هه‌یه‌ بۆی ‌ه خزمه‌تگوزارییان تێدایه‌!‬ ‫بۆ یه‌كالكردن���ه‌وه‌ی‌ پرس���یارو گومانی‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬ئێس���تا ده‌رفه‌تێكی‌ زێڕین بۆ كاك‬ ‫(قوب���اد تاڵه‌بان���ی‌) ڕه‌خس���اوه‌ ك ‌ه وه‌ك‬ ‫جێگ���ری‌ س���ه‌رۆكی‌ حكوم��� ‌هت‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫كه‌س���ێكی‌ ده‌سه‌اڵتداری‌ ناو یه‌كێتی‪ ،‬مافی‬ ‫هه‌ردو پارێزگاك ‌ه بگێڕێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و كار‌ه جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ ‌ی ده‌بێت���ه‌ مایه‌ی‌ پته‌وبون ‌ی پێگه‌كه‌ ‌ی‬ ‫له‌ن���او یه‌كێتی‌‌و به‌تایب���ه‌ت گه‌نجان‪ ،‬له‌نێو‬ ‫جه‌ماوه‌ریشدا خۆشه‌ویستی بۆ ده‌خوڵقێنێ‌و‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ هه‌ر ڕاسته‌!‬ ‫لێره‌دا كۆمه‌ڵێك گرفت ده‌خه‌مه‌ به‌رده‌م‬ ‫كاك (قوب���اد تاڵه‌بان���ی) ك��� ‌ه به‌ئومێدم‬ ‫به‌دڵس���ۆزییه‌و‌ه له‌پێناو خه‌ڵ���ك‌و هه‌م بۆ‬ ‫خزمه‌ت ‌ی مێژوی‌ خۆی‪ ،‬له‌سنوری‌ پارێزگان ‌ی‬ ‫سلێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بجه‌ چاره‌سه‌ریان بكات‪:‬‬ ‫ گرفتێك���ی‌ گ���ه‌وره‌ی هاواڵتی���ان‬‫"نیشته‌جێبون"ه‌‪ ،‬ئێس���تا به‌هۆی‌ لێشاو ‌ی‬ ‫ئ���اواره‌ی‌ عه‌ره‌ب‪ ،‬كرێی خانو به‌چه‌ش���نێ‬ ‫به‌رزبۆته‌وه‌ ك ‌ه له‌توانای‌ هاواڵتیان به‌ده‌ره‌‪،‬‬ ‫كۆمپانیاكانی‌ دروستكردن ‌ی شوقه‌و خانوش‪،‬‬ ‫هیچ حسابێ بۆ (ماف ‌ی به‌كاربه‌ر) ناكه‌ن‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونه‌ شوقه‌یه‌ك ك ‌ه ته‌نها (‪ )25.000‬هه‌زار‬ ‫دۆالری‌ تێده‌چێ‪ ،‬به‌الیه‌نی‌ كه‌م به‌(‪)50.000‬‬ ‫دۆالرو زیاتر ده‌یفرۆشن!‬ ‫شاره‌وانی‌ س���لێمانی‌ س���ااڵنێكی‌ زۆر‌ه‬‫زه‌وی‌ داب���ه‌ش ن���اكات‪ ،‬ه���ه‌زاران دۆنم ‌ی‬

‫دوابەدوای خۆپیشاندان‌و پێکدادانەکانی‬ ‫‪ ١٧‬ی ش����وباتی ‪ ٢٠١١‬لەگەڵ مانگرتن‌و‬ ‫ناڕەزایی‌و خۆپیش����اندانەکانی ئەم چەند‬ ‫هەفتەی����ەی ڕابردو قس����ەو باس����ی زۆر‬ ‫لەس����ەر ئەوە کراوە کە بۆچی لەهەولێر‬ ‫خۆپیشاندان ناکرێت‪ .‬وەک هەولێرییەک‬ ‫چەندین کەس پرسیاری ئەوەیان لێکردوم‬ ‫کە بۆچی هەولێرییەکان بێدەنگن؟ ئەوان‬ ‫دەڵێ����ن هەولێریی����ەکان وەک خەڵک����ی‬ ‫ناوچەکان����ی دیک����ە خ����راپ مامەڵەیان‬ ‫لەگەڵدا دەکرێت‌و س����امانی سەرزەویی‌و‬ ‫ژێرزەوییان لەس����ەر بەرپرس����انی حزب‬ ‫تاپۆدەکرێ����ت‌و دەنگەئازادەکانی����ان‬ ‫کپدەکرێت‌و مەعاشیان دەخورێت‪ ،‬ئەدی‬ ‫ئەم بێدەنگی‌و سستییە لەپای چی؟ ئەم‬ ‫نوس����ینە هەوڵێکە بۆ وەاڵمدانەوەی ئەم‬ ‫پرسیارە‪.‬‬ ‫لەمیدیاکان ب����اس لەکۆمەڵێک هۆکار‬ ‫دەکرێن‪ ،‬لەوانە بەرتەسکردنەوەی فەزای‬ ‫سیاسی‌و بەکارهێنانی زەبروزەنگ‌و ترس‌و‬ ‫تۆقاندن لەالی����ەن پارت����ی‌و دامودەزگا‬ ‫ئەمنییەکان����ی‪ ،‬هەروەها نزمی ئاس����تی‬ ‫بێئاگای����ی سیاس����ی‌و چاوەڕوانییەکانی‬ ‫هەولێریی����ەکان‪ ،‬لەگ����ەڵ فرەکەلتوریی‌و‬ ‫فرەئایین����ی‌و فرەنەتەوەیی لەهەولێر کە‬ ‫گوایە تەباییەکی کۆمەاڵیەتیی‪-‬سیاسیی‬ ‫لێنەکەوتۆتەوە کە ببێتە مایەی دەربڕینی‬ ‫ناڕەزاییەکان‪ .‬کەم تازۆر ڕاستیی لەهەمو‬ ‫ئەو هۆکارانەدا هەیە‪.‬‬ ‫س����ەرەڕای ئەمە‪ ،‬من پێموایە هۆکاری‬ ‫س����ەرەکی لەپش����ت بێدەنگی‌و سستیی‬ ‫هەولێرییەکان غیابی یان دروس����تنەبونی‬ ‫یەکڕیزییەکە لەنێو نوخبەی ڕۆشنبیریی‪-‬‬ ‫کۆمەاڵیەتیی شارەکە‪ .‬هۆکاری سەرەکیش‬ ‫لەپشت غیابی ئەو یەکڕیزییە‪ ،‬بەڕای من‪ ،‬بەدیاردەی����ەک دەبینێ����ت ک����ە پێ����ش‬ ‫تەنگژەی شوناسە لەهەولێر‪ .‬بەواتایەکی مۆدێرنەتە بونی نەبوبێت‌و دروستبونیشی‬ ‫دیک����ە تائێس����تا لەهەولێ����ر شوناس����ی لەپرۆسەی بەشاربون (‪)urbanization‬دا‬ ‫هەولێری����ی لەدایکنەبوە‪ ،‬یان ئەوەتا زۆر دەبینێتەوە‪ .‬گێلنەر پێیوایە دێهاتییەکان‬ ‫س����اوایە‪ .‬هۆکاری ئەم لەدایکنەبونەش هەڵگری شوناس‌و کەلتورێکی خێڵەکین‬ ‫دیاردەیەکی کۆمەاڵیەتی‪ -‬سیاس����ییە کە ‌کە چەقی لەس����ەر خزمخزمێنەو پەندی‬ ‫پەیوەندی بەمێژو و گەشەی دیموگرافی پێش����ینان‌و فۆلکل����ۆر دان����اوە‪ ،‬کاتێک‬ ‫نەتەوەیی لەهەولێردا هەیە‪.‬‬ ‫دێ����ن بۆ ش����ار دادەبڕێن ل����ەو کەلتورو‬ ‫هەولێ����ر یەکێک����ە لەش����ارە ه����ەرە شوناس����ەو کەلتورێکی دیکە هەڵدەگرن‬ ‫کۆنەکانی دنیا‪ .‬قسەی ئێمە لەسەر ئەو کە چەقی لەسەر فۆرمە نوێکانی کەلتور‬ ‫مێژوە کۆنە نییە بەڵکو لەس����ەر مێژوی وەک ش����انۆو س����ینەماو ڕۆمان داناوەو‬ ‫هاوچەرخ����ی ش����اری هەولێ����رە‪ .‬پێش شوناس����ێکیش هەڵدەگرن کە بەگش����تی‬ ‫دروستبونی دەوڵەتی عێراق‪ ،‬لەئەنجامی ئاوێنەی ئەو گروپە ئیتنییە‪ /‬نەتەوەییەیە‬ ‫‪ ٥٠٠‬ساڵ حوکمی عوسمانییەکان هەولێر کە لەش����ارەکەدا زاڵە‪ ،‬بەتایبەتی زمانی‬ ‫وەک مەرکەزی س����نجاقێک (قەزایەک) فەرمی گروپەکە‪.‬‬ ‫لەپرۆس����ەیەکی مێژویی‪-‬سیاس����یی‪-‬‬ ‫ئ����ەم حاڵەت����ی ک����ۆچ‌و توان����ەوە‬ ‫کۆمەاڵیەتییدا بەتورک کرا‪ /‬بەتورکمانیی (‪)assimilation‬ی ک����وردان لەهەولێ����ر‬ ‫کرا‪ .‬هەولێر وەک س����نجاقێک کۆمەڵێک دوای دروس����تبونی دەوڵەت����ی عێراقیش‬ ‫دام����ودەزگای دەوڵەتی لێب����و کە کارو هەر بەردەوام دەبێت‪ .‬بەاڵم لەپەنجاکانی شاهۆ عه‌بدواڵ‬ ‫پیشە تێیاندا دەدرا بەتورکمانەکان یان سەدەی بیستەوە ئەم پرۆسەیە پشێوی‬ ‫بەکوردە تورکمانیزانەکان‪ .‬ئەمەش زمانی تێدەکەوێ����ت‪ ،‬ئیدی لەجیات����ی توانەوە توركی���ا پێگه‌یه‌كی‌ جوگرافی‌ به‌هێز‪،‬‬ ‫تورکمانی دەکات بەزمانی فەرمی‌و بااڵو پێکدادانێک لەنێوان کەلتورو شوناس����ی موش���تاقی‌ به‌ئه‌ن���دام ب���ون له‌یه‌كێتی‌‬ ‫زاڵ لەش����ارەکەدا‪ .‬لەگەڵ زاڵبونی زمانی ک����وردە کۆچک����ردوەکان‌و تورکمان����ە ئه‌وروپا‪ ،‬چاو له‌موسڵ‌و كۆیله‌ی‌ نه‌وت‪،‬‬ ‫تورکمان����ی‌و بونی ژمارەیەک����ی بەرچاو ش����ارییەکان ڕودەدات‌و ئەو تەنگژەیەی نه‌ته‌وه‌په‌رس���ت‌و له‌هه‌مانكات خه‌ونی‌‬ ‫تورکمان لەشارەکە کەلتوری تورکمانییش شوناس����ی لێدەکەوێتەوە ک����ە جێگەی دامه‌زراندن���ه‌وه‌ی‌ خه‌الف���ه‌ت‪ ،‬مه‌غرورو‬ ‫دەبێت بەکەلتوری شارنشینانی هەولێر‪ .‬س����ەرنجی ئێمەی����ە‪ .‬ه����ۆکاری ه����ەرە نكۆڵی‌ له‌پرس���ی ك���ورد‪ ،‬گه‌مه‌كه‌رێك‬ ‫ی تر‪.‬‬ ‫لەئاکام����دا کەلت����ورو زمانی ش����ارەکە س����ەرەکی ئەم پێکدادان����ە دەگەڕێتەوە له‌نێوان روسیاو ڕۆژئاواو‌ چه‌ندین ‌‬ ‫تاڕادەی����ەک لەکەلت����ورو زمانی ش����ارو بۆ ڕەتکردن����ەوەی شوناس����ی ئیتنیی‪ /‬ڕوداوه‌كان له‌وه‌وه‌ ده‌س���تیان پێكرد‬ ‫ش����ارۆچکەو گوندەکان����ی دەوروب����ەری نەتەوەیی یەک����دی‪ .‬ڕونتر بڵێین‪ ،‬کوردە پارتی‌ ئه‌كه‌په‌ هێرش���ه‌كانی‌ بۆ س���ه‌ر‬ ‫جیادەبێ����ت‪ .‬ئەم����ەش دەبێت����ە ه����ۆی دێهاتیی����ەکان ئەوەیان ڕەتدەکردەوە کە په‌كه‌كه‌ ده‌س���ت پێ كرد‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و‬ ‫ئەوەی کە لەهەولێرو دەوروبەرەکەی دو ئاوێتەی کەلتورێک‪ /‬شوناس����ێک بن کە یاریی���ه‌ مه‌زنه‌ بو ئه‌مری���كا میوانداری‌‬ ‫کۆمەڵگەی جیا بونیان هەبێت‪ .‬یەکێکیان تێیدا شوناسی ئیتنیی‪/‬نەتەوەیی‪/‬کوردیی توركیایی كردبو‪ ،‬به‌ناوی‌ هێرش كردنه‌‬ ‫بەکەلتور شارس����تانیی‪ /‬شاریی‌و بەزمان خۆی����ان لەدەس����تبدەن‪ .‬لەهەمانکات����دا سه‌ر داعش ئاڕاسته‌ی‌ فڕۆكه‌كانی‌ گۆڕی‌‬ ‫تورک����ی‪ /‬تورکمانی‪ ،‬ئ����ەوەی دیکەش تورکمان����ە شارنش����ینەکانیش ئەوەیان بۆ س���ه‌ر بنك���ه‌و باره‌گاكانی‌ په‌كه‌كه‌‪،‬‬ ‫بەکەلتور دێهاتیی‌و بەزمان کوردی بێت‪ .‬ڕەتدەکردەوە دەس����تبەرداری شوناسی ئه‌مه‌ش پەلكێش���كردنێكی‌ سه‌ره‌تایانه‌‬ ‫لەسەردەمی عوسمانییەکاندا خەڵکێکی ئیتنی‪/‬تورکمانیی خۆیان بن‪ ،‬هاوکاتیش بو‌و ب���ۆ جێبه‌ج���ێ‌ كردن���ی‌ چه‌ندین‬ ‫ک����ەم لەگوندەکانەوە کۆچی����ان دەکرد کۆمەڵگەکەی����ان توان����ای لەخۆگرت����ن‌و مه‌رج به‌س���ه‌ر توركیا‪ ،‬بۆی���ه‌ به‌هۆی‌‬ ‫بۆ هەولێ����ر‪ ،‬لەبەر کەمی����ی ژمارەیان‪ ،‬توانەوەی ئەو الف����اوە لەژمارنەهاتوەی ئه‌م سیاس���ه‌تانه‌ی‌ توركیاو گۆڕانكاری‌‬ ‫کۆچکردوەکان لەگەڵ چونیان بۆ هەولێر دێهاتییەکانیان‪ ،‬وەک پێشوتر‪ ،‬نەمابو‪ .‬ناوچه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت دوای‌ هێرشه‌كانی‌‬ ‫هۆکاری سەرەکی پشت ئەو پێکدادانە ڕوس���یا بۆ س���ه‌ر بنكه‌كان���ی‌ داعش‌و‬ ‫لەن����او کەلت����ورە زاڵەک����ەی دەتوانەوە‪.‬‬ ‫خەڵکەکە بەگش����تی بەکەلت����ور دەبون کۆچی بەلێشاوی خەڵکی گوندەکان بو کە ئۆپۆزسیۆنی‌ س���وریا‪ ،‬هاوكارییه‌كانی‌‬ ‫بەش����اریی‌و بەزمان‌و نەت����ەوەش دەبون لەگەڵ خێراتربونی پڕۆس����ەی مۆدێرنەتە ئه‌مری���كا ب���ۆ ڕۆژئاوای‌ كوردس���تان‌و‬ ‫بەتورکم����ان‪ .‬ب����ەو مانای����ەی خەڵک����ە لەچلەکان گڕوتی����ن وەردەگرێت‌و لەگەڵ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‌ په‌كه‌كه‌ بۆ سیاسه‌ته‌كان‌و‬ ‫کۆچکردوەکان لەکەلتورە کالسیکییەکەی شۆڕش����ی جوتیارانی دەش����تی هەولێر هێرشه‌كانی‌ توركیا‪ ،‬ئاماژه‌كان ئه‌وه‌مان‬ ‫خۆی����ان دادەب����ڕان‌و کەلتورێکی نوێیان لە‪١٩٥٣‬دا دەگاتە ترۆپک‪ .‬ئەم دو هۆکارە پێئێژن توركیا به‌ره‌و ئاینده‌یه‌كی‌ نادیار‬ ‫وادەکەن ک����ە چیدی خەڵ����ک تاکوتەرا هه‌نگاو ده‌نێت كه‌نازانرێت ئه‌نجامەكانی‌‬ ‫تەبەنی دەکرد‪.‬‬ ‫هەندێ����ک ئەکادیم����ی پێیانوای����ە کە نەی����ەن ب����ۆ هەولێرو بب����ن بەتورکمان‌و چ���ی ده‌بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ ڕونه‌ ئه‌و‬ ‫نەتەوەکانی ئەوروپا زادەی پرۆسەیەکی ش����اریی بەڵکو دەبن بەهۆی دروستبونی توركیاییه‌ی‌ پێش���وو نابێت‌و هه‌ر نزیك‬ ‫لەم شێوەیەن‪ ،‬واتە کۆچ لەگوندەکانەوە چەند گەڕەکێ����ک لەهەولێر کە زۆرینەی بونه‌وه‌یه‌ك یان هاوپه‌یمانییه‌ك له‌گه‌ڵ‬ ‫بۆ ش����ارەکان ک����ە لەگ����ەڵ مۆدێرنەتە هەرە زۆریان لەکوردە گوندنش����ینەکان توركی���ا وه‌ك ڕیس���كێكی‌ گه‌وره‌یه‌ كه‌‬ ‫(‪ )modernization‬س����ەرهەڵدەدات‪ .‬بون‪ ،‬لەوانە س����ەیداوە‪ ،‬کوران‪ ،‬تەیراوە‪ ،‬ڕه‌نگه‌ هاوپه‌یمانه‌كانیشی له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫ئێرنس����ت گێلنەر‪ ،‬تیوریستی بەناوبانگی سێتاقان‌و مەنتکاوە‪.‬‬ ‫نوقم بكات‪.‬‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫بواری نەت����ەوەو ناس����یونالیزم‪ ،‬نەتەوە‬ ‫ئ���ه‌م چه‌ند دێڕه‌ كورته‌ی‌ س���ه‌ره‌وه‌‬

‫لەبەرئەوەی هەولێر‬ ‫لەئاکامی پێکدادانی‬ ‫کەلتورو شوناسەکان‬ ‫نەیتوانیوە ببێتە‬ ‫پالتفۆرمێک بۆ‬ ‫ئاوێتەبون‌و ئامێزانی‬ ‫کۆچکردوەکا ‌ن‬ ‫لەئاکامدا شوناسێکی‬ ‫یەکگرتو لەناو شارەکە‬ ‫دروستنەبوە کە‬ ‫لەخۆگرو چەتری هەمو‬ ‫شوناسەکانی دیکە بێت‬

‫ده‌وروب���ه‌ری‌ س���لێمان ‌ی بۆ نمون��� ‌ه (كان ‌ی بۆته‌ مای���ه‌ی‌ كه‌مبون���ه‌وه‌ی‌ هه‌ل ‌ی كار بۆ‬ ‫سپیكه‌‪ ،‬كانی‌ كورده‌)و ئێستاش ناوچه‌كان ‌ی گه‌نجان‌و به‌هه‌ده‌رچون��� ‌ی به‌رهه‌می‌ ڕه‌نج ‌ی‬ ‫(توه‌سپی‪ )....‬به‌شێوه‌ی‌ نایاسایی‌ كڕین‌و جوتیارانیش!‬ ‫ به‌رزترین ڕێژه‌ی‌ قوربانی‌‌و بریندار به‌هۆ ‌ی‬‫فرۆش���تنیان پێوه‌ده‌كرێ‪ ،‬به‌ش���ه‌و خانو ‌ی‬ ‫نائه‌ندازه‌ی���ی‌ تێ���دا دروس���ت ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌و كاره‌ساته‌كان ‌ی هاتوچۆیه‌‪ ،‬چونك ‌ه نه‌ك هه‌ر‬ ‫مامه‌اڵنه‌ ده‌ی���ان كه‌س بونه‌ت���ه‌ ملیۆنه‌ر‪ ،‬رێگاوبانه‌كان پڕن له‌چاڵ یاخود جوتس���اید‬ ‫كاتێكی���ش ئ���ه‌و گه‌ڕه‌كان ‌ه ده‌بن��� ‌ه ئه‌مر ‌ی نین‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌و نهێنییه‌شم بۆ ئاشكرا بو‌ه‬ ‫واقیع‪ ،‬به‌ناچاری‌ له‌سه‌ر كڕیار‌ه نایاساییه‌ك ‌ه ك ‌ه گه‌وره‌ترین هۆكاری‌ كاره‌سات ‌ی ئۆتۆمبێل‬ ‫تاپۆی ده‌كه‌ن! له‌كاتێكدا ده‌بوای ‌ه ئه‌و پارچ ‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ قیره‌كه‌ كوالیتی‌ زۆر نزمه‌و‬ ‫زه‌وییان ‌ه (به‌پێی‌ خاڵ) بدرێته‌ فه‌رمانبه‌رو له‌كاتی‌ س���تۆپدا ئۆتۆمبێ���ل چه‌ندین مه‌تر‬ ‫مامۆستایان نه‌ك له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ تاپۆ ده‌خشێ تا كاره‌س���ات ڕوده‌دات‪ ،‬به‌اڵم بۆ‬ ‫نمونه‌ هه‌مان ئۆتۆمبێل ببه‌ی‌ بۆ ڕێگاكان ‌ی‬ ‫بكرێن ك ‌ه به‌نایاسای ‌ی كڕیویانه‌!‬ ‫ خراپی‌ سیس���ته‌م ‌ی هاتوچۆی‌ گشتی‌‪ ،‬توركیاو ئێران‪ ،‬له‌كاتی‌ ستۆپدا له‌بر ‌ی خشان‬‫به‌جۆرێ���ك حكومه‌ت له‌ب���ری‌ دامه‌زراندن ‌ی له‌جێگه‌ی‌ خۆی‌ ڕاده‌وه‌ستێ‪ .‬به‌ویژدان ‌ی كێ‬ ‫سیس���ته‌می‌ میترۆو س���یت ‌ی پاس‪ ،‬له‌پێناو ره‌وای ‌ه ته‌نانه‌ت ڕێگا ‌ی مه‌رزی‌ نێوده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫خاتران���ه‌ی‌ بازرگانان���ی‌ ئۆتۆمبێ���ل‪ ،‬باش���ماخ كه‌ ڕۆژان ‌ه سه‌دان تانكه‌ر‌ه نه‌وت ‌ی‬ ‫سیس���ته‌می‌ مراندنی‌ ئۆتۆمبێلیشیان البرد پێ���دا ده‌ڕواو داهات���ی‌ گومرگه‌ی‌ س���ه‌دان‬ ‫تا هه‌ر هاواڵتییه‌ك به‌هه‌زار قه‌رزو قیس���ت‪ ،‬ملی���ار دین���اره‌‪ ،‬كه‌چ ‌ی هه‌م���ان توله‌ڕێگا‬ ‫ئۆتۆمبێلێ بكڕێت‪ .‬ئێس���تا ش���ه‌قامه‌كان پێچاوپێچه‌كه‌ی‌ س���ه‌رده‌م ‌ی حیزب ‌ی به‌عس ‌ی‬ ‫هێند‌ه قه‌ره‌باڵغن‌و قه‌ره‌باڵغتریش ده‌بن ك ‌ه هه‌بێ ك���ه‌ پڕه‌ له‌چاڵ‌و چۆڵ؟ پێش���نیازم‬ ‫ته‌نانه‌ت هیچ نه‌خۆش���ێك ‌ی مه‌ترسیداریش وایه‌ ڕێگاكان ‌ی هه‌ردو پارێزگای‌ س���لێمانی‌‌و‬ ‫ناتوان���ێ له‌س���اتی‌ خۆی���دا بگه‌یه‌نرێت��� ‌ه هه‌ڵه‌بج��� ‌ه بكرێنه‌ ئۆتۆب���ان‪ ،‬واتا هه‌روه‌ك‬ ‫نه‌خۆش���خانه‌! چاره‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه كار واڵتان��� ‌ی ئه‌وروپاو توركی���او ئێران‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌سیس���ته‌می‌ مراندن��� ‌ی ئۆتۆمبێل بكرێت‪ ،‬حكومه‌ت بودجه‌ی‌ چاككردن‌و به‌جوتس���اید‬ ‫هه‌م كۆمپانیا بۆ دامه‌زراندنی‌ میترۆو سیت ‌ی كردنیشی‌ ڕێگاكانیش���ی نییه‌‪ ،‬ئه‌وا به‌كرێ‬ ‫بدرێته‌ كۆمپانیای‌ گ���ه‌وره‌ ك ‌ه بڕه‌پاره‌یه‌ك‬ ‫پاس بهێنرێت‪.‬‬ ‫داگیركردنی‌ دارس���تانه‌كانی ناوجه‌رگه‌ ‌ی له‌ئۆتۆمبێلی‌ بارهه‌ڵگرو كاسب وه‌ربگیرێ‪،‬‬‫س���لێمانی ك ‌ه موڵكی‌ گشتین له‌الیه‌ن چه‌ند هه‌م ڕێگاكان چاك ده‌بن‌و هه‌م شۆفێرانیش‬ ‫به‌رپرسێك‪ ،‬ڕێژه‌ ‌ی پیسبون ‌ی هه‌وا ‌ی به‌جۆرێك م���ادام ئۆتۆمبێله‌كانی���ان له‌كاره‌س���ات‬ ‫به‌رزكردۆت���ه‌وه‌ ك ‌ه به‌ره‌و مه‌ترس���یداریی ده‌پارێ���زرێ‪ ،‬به‌و بڕه‌ پ���اره‌ ره‌مزییه‌ ڕاز ‌ی‬ ‫ده‌چێ‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌پێناو چه‌ند بازرگانێكدا‪ ،‬ده‌بن‪.‬‬ ‫ سستی‌ شاره‌وانییه‌كان له‌ئه‌ركه‌كانیاندا‬‫سه‌دان ملیۆن دیناری‌ پارێزگا ‌ی سلێمانی‌‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری به‌ه���ه‌ده‌ر درا بۆ چاندنی‌ دار ‌ی ك���ه‌ بریتیی��� ‌ه له‌قیرت���اوو چاككردن���ی‬ ‫واشنتۆن كه‌ زۆربه‌ی‌ وش���كی‌ كردووه‌! بۆ ش���ه‌قامه‌كان‌و البردنی‌ زیاده‌ڕۆی���ی‌‪ ،‬بۆت ‌ه‬ ‫لێپرس���ینه‌وه‌ نه‌كرا؟ مه‌گه‌ر ده‌شێ هه‌زاران مایه‌ی‌ ناڕه‌زاییه‌كی زۆر ‌ی خه‌ڵك‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫دار بڕوێنی به‌بێ پش���كنین ‌ی خاك‌و جۆر ‌ی له‌زۆرب���ه‌ی‌ س���ه‌رۆك ش���اره‌وانییه‌كانیش‬ ‫داره‌كه‌ كه‌ به‌وهۆیه‌و‌ه چه‌ندین ساڵ پرۆژه‌ ‌ی بپرسی‪ ،‬راسته‌وخۆ ده‌ڵێن داهاتمان ده‌یان له‌الیه‌كیتره‌و‌ه ژینگه‌ش تائه‌ندازه‌یه‌كی‌ زۆر‬ ‫ملیار دین���اره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ته‌نان���ه‌ت داهات ‌ی خاوێن ڕاده‌گیرێت‪.‬‬ ‫سه‌وزكردنی‌ سلێمانیش دواكه‌وت؟‬ ‫دواج���ار دڵنیام زۆر پرۆژه‌و پێش���نیاز ‌ی‬ ‫ ڕێژه‌ی‌ بێكار ‌ی به‌تایبه‌ت له‌ناو ده‌رچوان ‌ی خۆشمان ناده‌نه‌وه‌ بۆ كار ‌ی خزمه‌تگوزاری‌!‬‫زانك���ۆو په‌یمان���گاكان له‌وپه‌ڕیدای���ه‌‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌ش هێنده‌یتر ئاست ‌ی خزمه‌تگوزاری‌ له‌م تر هه‌ن ك��� ‌ه بۆ خزمه‌ت ‌ی ئه‌م دو پارێزگای ‌ه‬ ‫گرنگن‪ ،‬بۆیه‌ داواكارم له‌كاك قوباد تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫ده‌زانی‌ گه‌نجێ خوێندن ته‌واو بكات‌و بێكار پارێزگایانه‌دا خراپتر كردوه‌‪.‬‬ ‫پیسبون ‌ی سه‌یرانگاكان‌و ته‌نانه‌ت كۆاڵن‌و تا لیژنه‌یه‌ك بۆ راوێ���ژكاری‌‌و به‌دواداچون ‌ی‬‫بێ‪ ،‬چه‌نده‌ زیانێك���ی‌ گه‌وره‌ی ‌ه له‌م واڵته‌و‬ ‫چۆن باری‌ ده‌رونی‌ ئه‌و گه‌نجانه‌ ده‌شێوێنێ؟ بازاڕو شوێن ‌ه گشتییه‌كان به‌هۆی‌ پاشه‌ڕۆو‌ه پرۆژه‌و پێش���نیاز ‌ی خه‌ڵ���ك دابمه‌زرێنێ‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هۆكاره‌كه‌ی‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ ‌ی به‌تایبه‌ت (نایلۆن‌و شوش���ه‌)‪ ،‬به‌ئاستێك ‌ه چونك��� ‌ه له‌نێ���و س���ه‌ركرد‌ه گه‌نجه‌كان��� ‌ی‬ ‫كه‌ پ���رۆژه‌ ‌ی دامه‌زراندن���ی‌ ده‌یان كارگه‌ ‌ی ك ‌ه سروش���ته‌ جوانه‌كه‌ی‌ شێواندوه‌‪ ،‬ده‌بێ ده‌س���ه‌اڵتی جێبه‌جێكردن���دا‪ ،‬ده‌رفه‌ت���ت‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ پێداویس���تی‌‌و خۆراك‪ ،‬نه‌ك په‌ل���ه‌ بكرێ���ت له‌پ���رۆژه‌ی‌ ریس���ایكلین‌و له‌هه‌موان زیاتر بۆ ڕه‌خس���او‌ه ك ‌ه ئه‌و ڕۆڵ ‌ه‬ ‫هه‌ر زه‌مینه‌س���ازی‌ ب���ۆ نه‌ك���راوه‌‪ ،‬به‌ڵكو دامه‌زراندنی‌ كارگ���ه‌ی‌ تواندنه‌وه‌ ‌ی نایلۆن‌و مێژوییه‌ی‌ تێدا بگێڕی‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ داوای‌ به‌رتیل‌و ش���یرینی‌و ته‌نانه‌ت شوش���ه‌‪ ،‬به‌وهۆیه‌وه‌ هه‌م خه‌ڵ���ك پاره‌ ‌ی‬ ‫داوای‌ پشكی‌ قازانجی به‌الش له‌و پرۆژانه‌دا! له‌فرۆشتنی‌ ئه‌و پاشماوانه‌دا ده‌ستده‌كه‌وێ‪،‬‬ ‫*ماسته‌ر له‌یاسا ‌ی راگه‌یاندن‪.‬‬

‫ڕێژه‌ی‌ بێكار ‌ی‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌ناو‬ ‫ده‌رچوانی‌ زانكۆو‬ ‫په‌یمانگاكان‬ ‫له‌وپه‌ڕیدایه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ده‌زانی‌ گه‌نجێ‬ ‫خوێندن ته‌واو بكات‌و‬ ‫بێكار بێ‪ ،‬چه‌ند‌ه‬ ‫زیانێكی‌ گه‌وره‌یه‌ له‌م‬ ‫واڵته‌و چۆن بار ‌ی‬ ‫ده‌رونی‌ ئه‌و گه‌نجان ‌ه‬ ‫ده‌شێوێنێ؟‬

‫هاوپه‌یمانێتی‌ پارت ‌ی دیموكرات ‌ی كوردستان‬ ‫له‌گه‌ڵ پارته‌كه‌ ‌ی ئۆردوگان یاریكردنه‌ به‌ئاگر‬ ‫ده‌توانی���ن به‌رچاوڕونییه‌كم���ان هه‌بێت‬ ‫ل���ه‌وه‌ی‌ ئێس���تا ده‌گوزه‌رێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مه‌به‌ستی‌ س���ه‌ره‌كی‌ ئێمه‌ لێره‌دا باس‬ ‫كردن���ه‌ له‌په‌یوه‌ن���دی‌ نێ���وان پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردس���تان وه‌ك پارتێكی‌‬ ‫هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان‌و نزی���ك ی���ان‬ ‫هاوپه‌یمانی‌ توركی���او به‌ره‌ی‌ ملمالنێی‌‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ڕونه‌ ئ���ه‌م به‌ره‌‬ ‫له‌ملیمالنێ���ی‌ ناوچه‌كه‌ ب���ه‌ره‌و الوازی‌‬ ‫ده‌ڕوات ئ���ه‌و هێزه‌ی‌ پێش���وی‌ نه‌ماوه‌‬ ‫ئاڕاسته‌ی‌ سیاسه‌تی‌ ناوچه‌كه‌ بگۆڕێت‌و‬ ‫گه‌رمارۆی‌ هێزو فشار بۆ سه‌ر الیه‌نه‌كانی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ بدات چۆن‪:‬‬ ‫‪ .١‬توركی���ا له‌گه‌رمه‌ی‌ هێرش���ه‌كانی‌‬ ‫داع���ش ب���ۆ س���ه‌ر كۆبان���ی‌ وه‌ك‬ ‫ته‌ماشاكه‌رێك لەو‌دیو سنوره‌وه‌ سه‌یری‌‬ ‫هێرشه‌كانی‌ داعشی‌ ده‌كردو به‌بێ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫هیچ هاوكارییه‌كی‌ شه‌ڕڤانانی‌ یه‌په‌گه‌و‬ ‫یه‌په‌ژه‌ بكات له‌به‌رامبه‌ر به‌داعش‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌ به‌به‌ڵگه‌ س���ه‌لمێنرا‬ ‫هاوكاری‌ داع���ش ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش وای‬ ‫له‌واڵتان���ی‌ جیهان كرد به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫دیكه‌ له‌توركیا بڕوانن‪.‬‬ ‫دابه‌زین���ی‌ ده‌نگه‌كان���ی‌‬ ‫‪.٢‬‬ ‫پارت���ی‌ ده‌س���ه‌اڵتداری‌ ئ���ۆردوگان‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‪ ،‬ئه‌مه‌ش ‌شكستێكی‌‬ ‫گه‌وره‌ بو له‌به‌رامبه‌ر پارته‌كانی‌ دیكه‌دا‬ ‫به‌تایبه‌ت هه‌ده‌په‌‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌هۆی‌ ئه‌و‬ ‫سیاس���ه‌ته‌ هه‌ڵەیە‌ی‌ كه‌ چه‌ند ساڵێكه‌‬ ‫گرتویه‌ت���ه‌ ب���ه‌ر به‌رامب���ه‌ر پارته‌كانی‌‬ ‫ناوخۆی‌ توركیا‪ ،‬پارته‌كانی‌ دیكه‌ نزیك‬ ‫بونه‌وه‌ له‌ئاكه‌په‌ به‌ده‌ست بردن بۆ ئاگر‬ ‫چواندوه‌‪.‬‬ ‫‪ .٣‬تاوا‌نباربونی‌ پارته‌كه‌ی‌ ئۆردوگان‬ ‫له‌ته‌قینه‌وه‌ك���ه‌ی‌ پرس���وس به‌كاروانی‌‬ ‫هاوكاری‌ بنیادنانه‌وه‌ی‌ كۆبانی‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬

‫ب���ه‌اڵم له‌بنه‌ڕه‌تدا هێرش���كردنه‌ س���ه‌ر‬ ‫په‌كه‌كه‌ بو‪ ،‬بۆ داپۆش���ینی‌ شكس���ت ‌ه‬ ‫یه‌كل���ه‌دوای‌ یه‌كه‌كان���ی‌ ئ���ۆردوگان‌و‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ پارته‌كه‌ی‌‪ ،‬بردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫كێشه‌ ناوخۆییه‌كانی‌‪.‬‬ ‫‪ .٥‬هێرشه‌كانی‌ په‌كه‌كه‌ بۆ ناوخاكی‌‬ ‫توركیاو ده‌ستبه‌س���ه‌رداگرتنی‌ هه‌ندێك‬ ‫ناوچه‌و ئاس���ته‌نگ كردن���ی‌ هاتوچۆی‌‬ ‫س���وپای‌ توركیا ته‌نانه‌ت به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫بو ته‌نیا به‌ڕێگه‌ی‌ ئاس���مانی‌ هاتوچۆی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌یه‌یان ده‌كرد بۆ گواس���تنه‌وه‌ی‌‬ ‫هێز‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌و زیانه‌ گه‌ورانه‌ی‌‬ ‫به‌ر سوپای‌ توركیا كه‌وتن‪.‬‬ ‫‪ .٦‬شكست پێهێنانی‌ توركیا له‌دروست‬ ‫ی كه‌‬ ‫كردنی‌ ناوچه‌ی‌ ئازاد‪ ،‬ئه‌و ناوچه‌یه‌ ‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر سنوری‌ توركیاو سوریا‌و‬ ‫له‌نێ���وان كانتۆنی‌ كۆبان���ێ‌‌و عه‌فرین‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش بۆ ئ���ه‌وه‌ بو ئه‌و ناوچه‌ ئارامه‌‬ ‫دروس���ت بكرێت له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ توركیا‬ ‫ئاس���ته‌نگ دروس���ت بكات بۆ گرێدانی‌‬ ‫كانتۆن���ی‌ كۆبانی‌و كانتۆن���ی‌ عه‌فرین‌و‬ ‫چون���ه‌ ناوخاكی‌ س���وریاو نزیكبونه‌وه‌‬ ‫له‌دیمه‌ش���ق‪ ،‬هه‌روه‌ها دورخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫شه‌ڕ له‌سه‌ر سنوری‌ توركیا‪.‬‬ ‫‪ .٧‬هێرشه‌كانی‌ ڕوسیا بۆ سه‌ر بنكه‌و‬ ‫باره‌گاكان���ی‌ داعش‌و چه‌ن���د گروپێكی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ س���وریا به‌ب���ێ له‌به‌رچاوگرتنی‌‬ ‫توركیاو سیاسه‌ته‌كانی‌‌و شكستپێهێنانی‌‬ ‫خه‌ونی‌ توركیا له‌سوریا‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ چه‌ند جارێك ڕوسیا سنوره‌كانی‌‬ ‫له‌ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ گومانه‌كانی‌ به‌رامبه‌ر توركیای‌ به‌زاند‪ ،‬هه‌ڵوێستی‌ توركیاش‬ ‫به‌توركیا زیاتر له‌وه‌ی‌ ڕێبه‌رانی‌ ئاكه‌په‌ ته‌نی���ا له‌چوارچێ���وه‌ی‌ ئیدانه‌ مایه‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌نابردن بۆ ناتۆش ئه‌وه‌ی‌ لێ به‌رهه‌م‬ ‫له‌حاڵه‌تێكی‌ ده‌رونی‌ ناجێگیردان‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ڕێككه‌وت���ن له‌گ���ه‌ڵ ئه‌مری���كا نه‌هات كه‌توركیا چاوه‌ڕوانی‌ بو‪.‬‬ ‫به‌به‌كارهێنان���ی‌ بنك���ه‌ی‌ ئه‌نجه‌رلیك‌و‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫توركی���اش هێرش بكاته‌ س���ه‌ر داعش‬

‫ده‌بێت پارت ‌ی چاو‬ ‫به‌په‌یوه‌ندییه‌كان ‌ی‬ ‫خۆی له‌گه‌ڵ تورکیادا‬ ‫بخشێنیته‌وه‌و هه‌وڵ ‌ی‬ ‫گۆڕین ‌ی سیاسه‌ته‌كان ‌ی‬ ‫بدات له‌گه‌ڵ گۆڕان ‌ی‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫خۆی‌ له‌جه‌مسه‌رگیر ‌ی‬ ‫ملمالنێكان‬ ‫به‌دوربگرێت‌و هه‌وڵ ‌ی‬ ‫ئاسایی كردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫په‌وه‌ندییه‌كانی‌ بدات‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫به‌ ‪ 8‬هه‌نگاو‬ ‫دڵت بپارێزه‌‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫دۆخی کوردستان‌و‬ ‫ئەرکی تەندروستیی‬

‫ی‬ ‫ی ژیان ئاماده‌ك���راو ك���ه‌ ده‌یكڕی���ت رێ���ژه‌ ‌‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و‌ه بزانیت كه‌ رۆتین ‌‬ ‫ی س���ه‌ری‌ بخوێنیته‌وه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫ی له‌سه‌ر دڵ هه‌یه‌و ده‌توانیت خوێیه‌كه‌ ‌‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���تت هه‌بێت ئه‌گه‌ر ئه‌م كاتێك بیر له‌و‌ه مه‌ك���ه‌ره‌وه‌ كه‌ خوێ‬ ‫دڵێك ‌‬ ‫ی نان خواردنه‌كه‌ت‪.‬‬ ‫به‌ریت ‌ه سه‌رسفره‌ ‌‬ ‫خااڵنه‌ی‌ خواره‌وه‌ ئه‌نجام بده‌یت‪.‬‬ ‫‪ .5‬پێنج جۆر میوه‌ بخۆ‪.‬‬ ‫ی دڵت رۆژان ‌ه‬ ‫ده‌توانیت بۆ پاراس���تن ‌‬ ‫‪ .1‬وه‌رزش بكه‌‪.‬‬ ‫پێویسته‌ هه‌فتان ‌ه ‪ 150‬خوله‌ك وه‌رزش چه‌ند جۆرێك میوه‌ بخۆیت‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫ی پێن���ج جۆر بێ���ت ئه‌وه‌ زۆر باش���تره‌‪،‬‬ ‫بكرێت‪ ،‬پزیشكانی‌ بواری‌ ته‌ندروست ‌‬ ‫ی‬ ‫دڵ ئام���اژ‌ه به‌وه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه هه‌فتان ‌ه ‪ 5‬هه‌روه‌ه���ا ده‌توانیت س���ود له‌میوه‌ ‌‬ ‫رۆژ ده‌بێت نیو كاتژمێر وه‌رزش بكرێت‪ .‬وشككراو وه‌ربگریت‪.‬‬ ‫‪ .6‬ماسی‌ بخۆ‪.‬‬ ‫ره‌نگه‌ یه‌كێك له‌و رێگ ‌ه باش���انه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی تره‌ له‌پێداویستیه‌كان ‌‬ ‫ی یه‌كێك ‌‬ ‫ماس ‌‬ ‫بێت كه‌ به‌پێ‌ بچیت بۆ قوتابخانه‌‪.‬‬ ‫نه‌خۆش���یه‌كانی‌ دڵ‪ ،‬چونكه‌ ئۆمیگا ‪3‬‬ ‫‪ .2‬جگه‌ر‌ه مه‌كێشه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫جگه‌ره‌كێش���ان به‌یه‌كێ���ك له‌هۆكار‌ه تێدای ‌ه ك ‌ه زۆر به‌س���وده‌ بۆپاراس���تن ‌‬ ‫س���ه‌ره‌كێكانی‌ نه‌خۆش���یه‌كانی‌ دڵ‌و دڵ‪.‬‬ ‫‪ .7‬په‌ستانی‌ ده‌رونی‌‪.‬‬ ‫بۆریه‌ خوێنه‌كان دائه‌نرێت به‌وازهێنان‬ ‫ی‬ ‫هه‌ركاتێ���ك هه‌س���تت به‌ناڕه‌حه‌ت ‌‬ ‫ی توش���بون‬ ‫له‌جگه‌ره‌كێش���ان ئه‌گ���ه‌ر ‌‬ ‫ی كرد‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫یاخود په‌س���تانێكی‌ ده‌رون ‌‬ ‫به‌نه‌خۆشی‌ دڵ ‪ %5‬كه‌م ئه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی لێ ‌‬ ‫هه‌وڵب���د‌ه به‌زوتری���ن كات خۆت ‌‬ ‫‪ .3‬قه‌ڵه‌وی‌‪.‬‬ ‫قه‌ڵه‌وی هۆكارێكی‌ تره‌و پێویس���ت ‌ه رزگاربكه‌یت‪ ،‬باشترین رێگه‌ بۆ ئه‌مه‌ش‬ ‫ێ رێ بكه‌یت‪.‬‬ ‫ی ئه‌و خواردنان ‌ه بیت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌پ ‌‬ ‫هه‌میش��� ‌ه ئاگادار ‌‬ ‫‪ .8‬چه‌وری‌‪.‬‬ ‫كه‌ ئه‌یخۆیت‪.‬‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ب ‌ه ئ���ه‌و چه‌وریه‌ ‌‬ ‫ئاگادار ‌‬ ‫‪ .4‬خوێ‌‪.‬‬ ‫كاتێ���ك هه‌رخواردنێ���ك ده‌خۆی���ت ده‌یخۆیت پێویس���ت ‌ه چه‌وری ‌ه تێره‌كان‬ ‫ی‬ ‫پێویس���ت ‌ه رێژ‌هی‌ ئه‌و خوێیه‌ی‌ تێدای ‌ه نه‌بن‪ ،‬به‌ڵكو س���ه‌رجه‌میان كه‌مچه‌ور ‌‬ ‫ی بن‪.‬‬ ‫بیزانی���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها ه���ه‌ر خواردنێك ‌‬

‫چۆن ده‌رمان‬ ‫دانیشنت‌و به‌پێوه‌‬ ‫بۆمنداڵه‌كه‌ت به‌كار ئه‌هێنیت وه‌ستان هه‌مان‬ ‫زیانیان هه‌یه‌‬

‫هه‌رچه‌نده‌ ده‌رمان بۆچاره‌سه‌ركردن كه‌ نه‌زانن چۆن به‌كارئه‌هێنرێت‪.‬‬ ‫ له‌هه‌مان كاتدا دو ده‌رمان مه‌د‌ه‬‫به‌كارئه‌هێنرێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ته‌ندروس���ت ب���ه‌كار به‌منداڵه‌كه‌ت كه‌ هه‌مان كار ئه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ ده‌رم���ان ل���ه‌كات‌و ژه‌می‌ خۆیدا‬‫نه‌هێنرێ���ت ئ���ه‌وه‌ ئه‌بێت���ه‌ ه���ۆی‌‬ ‫نه‌خۆشی‌‪ ،‬پسپۆرانی‌ بواری‌ مندااڵن بخورێ���ت‌و دڵنیاب���ه‌ له‌پێ���ش یان‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ نابێت دایكان به‌بێ‌ ل���ه‌دوای‌ نان یاخود له‌گه‌ڵ خواردن‬ ‫پرس���ی‌ پزیش���ك ده‌رمانی‌ كۆكه‌و ده‌خورێت‪.‬‬ ‫ پێویسته‌ الیه‌نی‌ خراپی‌ ده‌رمانه‌كه‌‬‫هه‌اڵم���ه‌ت‌و ده‌رمانی‌ گ���ه‌وره‌ بده‌ن‬ ‫به‌منداڵه‌كانیان‪ .‬ئه‌مه‌جگه‌ له‌و‌هی‌ كه‌ بزانیت یاخود هه‌ركات هه‌ستت كرد‬ ‫ی خواره‌وه‌ ده‌رمانه‌كه‌ سوربونه‌وه‌ یاخود ئاوسان‬ ‫پێویسته‌ ره‌چاوی‌ ئه‌مانه‌ ‌‬ ‫یان هه‌ر ناڕه‌حه‌تییه‌كی‌ بۆمنداڵه‌كه‌‬ ‫بكه‌ن له‌كاتی‌ پێدانی‌ ده‌رمان‪.‬‬ ‫‪ -‬ده‌رمانێك مه‌ده‌ن به‌منداڵه‌كه‌تان دروست ده‌كات‪.‬‬

‫ی جگه‌ره‌‬ ‫زیان ‌‬

‫ئامۆژگاریی‌‬ ‫هه‌فته‌‬

‫ جگ���ه‌ره‌ زیانی‌ بۆ هه‌مو جه‌س���ت ‌ه‬‫ی ئه‌م نه‌خۆش���یانه‌‪،‬‬ ‫هه‌یه‌و ئه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫كێش��� ‌ه له‌جوتب���ون‪ ،‬دروس���ت بون ‌‬ ‫ی منداڵ���دان‪ ،‬له‌دایك‬ ‫منداڵ���ی‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی نات���ه‌واو‪ ،‬جه‌ڵده‌ی‌ دڵ‌و‬ ‫ی منداڵ ‌‬ ‫بون��� ‌‬ ‫مێش���ك‌و نه‌خۆش���ییه‌كانی‌ دڵ‪ ،‬سیل‌و‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی‌ س���ییه‌كان‪ ،‬شێرپه‌نجه‌و‬ ‫ی‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ ش���ه‌كره‌و هه‌وكردن��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆئه‌ندام ‌‬ ‫ماس���ولكه‌كان‌و تێكچون��� ‌‬ ‫به‌رگری‌‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫ ئه‌گه‌رده‌رمانه‌كه‌ تامی‌ ناخۆش بو‬‫پرس به‌پزیشك بكه‌ بزانه‌ ده‌توانیت‬ ‫له‌گه‌ڵ خواردنێك تێكه‌ڵی‌ بكه‌یت‪.‬‬ ‫ هی���چ كات به‌منداڵه‌كه‌ت مه‌ڵی‌‬‫كه‌ ده‌رم���ان تامی‌ خۆش���ه‌ چونكه‌‬ ‫له‌وانه‌یه‌ هه‌وڵبدات ده‌رمانی‌ كه‌س���ی‌‬ ‫تر بخوات‪.‬‬ ‫ له‌پێ���ش منداڵه‌ك���ه‌ت ح���ه‌ب‬‫مه‌خۆ‪.‬‬ ‫ جاروبار س���ه‌یری‌ ده‌رمانه‌كانی‌‬‫ماڵه‌وه‌ بكه‌ بزانه‌ منداڵه‌كه‌ت ده‌ست‬ ‫كاری‌ نه‌كردوه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ به‌ریتان ‌‬ ‫كه‌ له‌س����ه‌ر زیاتر له‌‪ 5‬هه‌زار كه‌س‬ ‫ئه‌نجام����دراو‌ه ده‌ركه‌وت����و‌ه زۆر‬ ‫دانیشتن‌و وه‌س����تان به‌پێوه‌ هه‌مان‬ ‫زیانیان هه‌یه‌و مه‌ترسیدارن بۆ سه‌ر‬ ‫ته‌ندروستی‌‪.‬‬ ‫رایگه‌یان����دو‌ه‬ ‫توێژینه‌وه‌ك���� ‌ه‬ ‫هه‌ركاتێ����ك م����رۆڤ نه‌یتوانی‌ وز‌ه‬ ‫س����ه‌رف كات له‌ئه‌نجام����ی‌ ئ����ه‌و‬ ‫ی‬ ‫كاره‌ی‌ ده‌ی����كات ئ����ه‌وه‌ كاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی بۆس����ه‌ر ته‌ندروس����ت ‌‬ ‫زیان ‌‬ ‫ی‬ ‫توێژینه‌وه‌كه‌ پاش ئه‌وه‌ی‌ ره‌چاو ‌‬ ‫ی‬ ‫باری‌ ئاب����وری‌‌و ته‌م����ه‌ن‌و ره‌گه‌ز ‌‬ ‫كردوه‌ ده‌ركه‌وتوه‌ زۆر دانیش����تن‌و‬ ‫ی به‌پێوه‌ زیانبه‌خش ‌ه وه‌ك‬ ‫وه‌س����تان ‌‬ ‫زیانه‌كان����ی‌ جگه‌ره‌كێش����ان چونك ‌ه‬ ‫له‌هه‌ردوكیان����دا هی����چ وزه‌ی����ه‌ك‬ ‫س����ه‌رف ناكرێت‌و ته‌نان����ه‌ت ئه‌بن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كێش‪ .‬پس����پۆران ‌‬ ‫هۆی‌ زیادبون ‌‬ ‫ب����واری‌ ته‌ندروس����تی‌ ده‌ڵێن ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ناوفه‌رمان����گاكان زۆرترین‬ ‫كێش����ه‌ی‌ ته‌ندروس����تیان هه‌بێ����ت‬ ‫چونكه‌ زۆرترین كات داده‌نیش����ن‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ هه‌میش ‌ه بیر له‌و‌ه بكه‌ره‌و‌ه‬ ‫ك����ه‌ جاروبار له‌ش����وێنه‌كه‌ی‌ خۆت‬ ‫هه‌س����تیت‌و جوڵ ‌ه بكه‌ی����ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بكرێ����ت تاوه‌كو ئه‌توانیت به‌پێ‌ برۆ‬ ‫ی‬ ‫بۆكاره‌كه‌ت‌و بگه‌ڕێ����وه‌ ئه‌مه‌ خۆ ‌‬ ‫له‌خۆیدا باشترین وه‌رزشه‌‪.‬‬

‫ی چای سه‌وز‬ ‫‌سوده‌كان ‌‬ ‫ له‌س���وده‌كانی‌ چای‌ س���ه‌وز‪ ،‬كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كێش‌و‬‫ی‬ ‫ی ل���ه‌ش‌و هه‌روه‌ه���ا ئه‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫به‌هێزكردن���ی‌ به‌رگر ‌‬ ‫ی زیانبه‌خش‌و ئه‌م ‌ه‬ ‫ی كۆڵس���ترۆڵ ‌‬ ‫ی رێژه‌ ‌‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رس ده‌دات‌و ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه‬ ‫ی یارمه‌تی‌ كردار ‌‬ ‫جگه‌له‌وه‌ ‌‬ ‫ی دژ‌ه ئۆكس���ان‌و پێس���ت ده‌پارێزێت‌و بۆ دڵ‌و‬ ‫به‌مادد‌ه ‌‬ ‫نه‌خۆشی شه‌كه‌ره‌ش به‌سوده‌‪.‬‬

‫یاری بۆ به‌هێزکردنی مێشك‬ ‫ ئ����ه‌و یاریانه‌ بك ‌ه‬‫كه‌ بۆ مێش����ك باشه‌‪.‬‬ ‫توێژین����ه‌وه‌ نوێیه‌كان‬ ‫ئه‌وه‌یان ده‌رخس����توه‌‬ ‫ك����ه‌ هه‌ن����دێ‌ ی����اری‌‬ ‫وه‌ك پڕكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫چو ا ر گۆ ش����ه‌كا ن‌و‬ ‫لێكدان����ی‌ وش����ه‌كان‌و‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی‌ وش����ه‌ی‌‬ ‫ونب����و و ئه‌و یاریانه‌ی‌‬ ‫زیره‌ك����ی‌ ده‌وێ����ت بۆ‬ ‫مێشك باشه‌و زاكیره‌‬ ‫ده‌كات‌و‬ ‫به‌هێ����ز‬ ‫دورت ده‌خات����ه‌وه‌‬ ‫له‌نه‌خۆشی‌ زه‌هایمه‌ر‪،‬‬

‫توێژینه‌وه‌ك����ه‌ ده‌ڵێت هه‌رچه‌ند‬ ‫ئه‌و یاریانه‌ س����وكیش بن به‌اڵم‬ ‫هه‌ر س����ودی‌ ته‌ندروستی‌ خۆیان‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫دۆخی سیاس���ی‌و ئابوری کوردس���تان‬ ‫لەخراپەوە ب���ەرەو خراپتر دەڕوات‪ .‬ئەم‬ ‫واڵتەی ئێمە ئێستا لەلێواری کارەساتێکی‬ ‫دروس���تکراوی دەس���تی خۆمانایە‪ .‬لەم‬ ‫دۆخ���ە ب���ێ ڕەحم���ەدا‪ ،‬دەبێ���ت رۆڵی‬ ‫کایەیەکی وەکو تەندروس���تی چی بێت؟‬ ‫ئایە دەکرێت تەندروس���تیش وەکو هەمو‬ ‫کایەکانی تر ببێتە بەشێک لەملمالنێکان‌و‬ ‫پاڵنەرێک���ی تری ناکۆکی���ەکان بێت؟ یا‬ ‫دەکرێ���ت تەندروس���تی رۆڵ���ی کاریگەر‬ ‫یاری بکات لەکەمکردنەوەو کپکردنەوەو‬ ‫ئەنجامدانی���ان بەش���ێویەکی مەدەن���ی‌و‬ ‫عاقاڵنە‪.‬‬ ‫کایەی سیاس���ی کوردستان سیخناخە‬ ‫بەحیزبگەلێک���ی سیاس���ی ک���ە جگ���ە‬ ‫لەقەیرانی یەک بەدوای یەک بەرهەمێکی‬ ‫ئەوتۆیان نەبوە‪ .‬حیزبگەلێک کە ئاساییە‬ ‫بەالیان���ەوە پەرلەمانێک���ی ش���ەرعی‌و‬ ‫هەڵبژێردراوی خەڵ���ک ئیفلیجکەن تەنها‬ ‫لەبەرئەوەی ئ���ەو دەزگای���ە بەگوێرەی‬ ‫دڵ���ی ئەوان نەجواڵوەتەوە‪ .‬دوای ئەوەی‬ ‫پەرلەمانیش ئیفلیج دەکەن‪ ،‬ئەو حیزبانە‬ ‫پەنا دەبەنە ب���ەر کۆمەڵیک میکانیزمی‬ ‫نایاسایی بۆ یەکالکردنەوەی ملمالنێکانیان‬ ‫لەسەر کورس���ی‌و دەسەاڵتەکان‪ .‬کە ئەو‬ ‫میکانیزمانەش دادیان نادات‌و لەئەنجامی‬ ‫س���ەرقاڵبونە نەرجس���یەکانی ئەوانەوە‬ ‫بەکورس���یەکانیان‌و خ���ۆ بێئاگاک���ردن‬ ‫لەخ���ەم‌و برس���ێتی‌و ناڕەحەتیەکان���ی‬ ‫خەڵ���ک‪ ،‬ئ���ەو حیزبانە پێی���ان حەرامە‬ ‫کە خەڵک بێتە س���ەر ج���ادەو توڕەیی‌و‬ ‫ناڕەزایەتی‌و ناڕەحەتیەکانی هەڵڕێژێت‪.‬‬ ‫لەباتی ئەوەی بەقسەی خۆش‌و بەگفتگۆو‬ ‫بەهێورکردنەوەو پ���رۆژە وەاڵمبدرێنەوە‪،‬‬ ‫گولل���ەو بەردو تێاڵ بەکاردەهێنرێت‪ .‬ئەم‬ ‫زنجی���رە روداوە‪ ،‬بەڕوونی پێمان دەڵێت‬ ‫کە هێزگەلێک لەم کوردس���تانەی خۆمان‬ ‫هەن کە بوغرایی‌و بێباکی‌و نەخوێندەوەی‬ ‫هاوکێشەکانی سەر ئەرز الی ئەوەندە قوڵ‬ ‫بوەتەوە کە بەالیەوە ئاساییە تازەبەتازە‬ ‫واڵت بەرێت���ەوە زەمەن���ی موب���ارەک‌و‬ ‫قەزاف���ی‌و س���ەدام‌و هاوش���ێوەکانیان‪.‬‬ ‫لەوەش خراپتر هەن پێیان خۆشە واڵت‬ ‫بچێت���ە دۆخێکی هۆبزیانەی <ش���ەڕی‬ ‫هەموان دژی هەموان>ەوە‪.‬‬ ‫ل���ەم دۆخە ناس���کەدا دەبێ���ت رۆڵی‬ ‫تەندروس���تی چی بێت؟ ئای���ە دەکرێت‬ ‫تەندروستیش وەکو کایەکانی تر تێکەڵی‬ ‫هاوکێش���ە سیاس���یەکان بکرێت‌و ببێتە‬ ‫پاڵنەرێک���ی دیکەی ناکۆک���ی‌و ملمالنێی‬ ‫توندوتیژو نامەدەنیانە؟ یان بەپێچەوانەوە‬ ‫دەشێت تەندروس���تی هۆکارێک بێت بۆ‬ ‫هێورکردنەوەو بەعەقاڵنیکردن‌و مەدەنی‬ ‫کردن���ی ملمالنێ���کان؟ ئ���ەوەی تاوەکو‬ ‫ئێس���تا بینومانە وەاڵمێکی پۆزەتیڤمان‬ ‫پێ نابەخش���ێت لەسەر ئەو پرسیارانەی‬ ‫سەرەوە‪ .‬وەکو کایەکانی تر‪ ،‬حیزبەکانی‬ ‫کوردستان تەندروستیشیان بەسەر خۆیاندا‬ ‫دابەشکردوە‪ .‬بەجۆرێک وای لێهاتوە کە‬ ‫پزیش���ک‌و کارمەندو تەنانەت نەخۆش‌و‬ ‫نەخۆشخانەو دەرمانخانەی زەردو سەوزو‬ ‫ڕەنگەکانی تریشمان هەبێت‪ .‬لەئاشتیدا‪،‬‬ ‫ئەمان���ە ب���ۆ بەرژەوەن���دی‌و قازانج���ی‬ ‫ئابوری ب���ۆ حیزب���ەکان بەکارهێنراون‪.‬‬ ‫لەئاشوبیش���دا‪ ،‬دابەش���بونەکە هێندەی‬ ‫ت���ر زەق دەبێتەوە بەجۆرێک پزیش���ك‌و‬ ‫دەرمانخان���ەو نەخۆش���خانەی زەرد بۆی‬ ‫نابێت قسە لەگەڵ پزیشک‌و دەرمانخانەو‬ ‫نەخۆش���خانەی س���ەوزو نیلل���ی بکات‌و‬ ‫پزیش���کی سەوزو نیللی نابێت دەست بۆ‬ ‫نەخۆشی زەرد بەرێت!!‬ ‫وەک���و ه���ەواو ئ���او و واڵت‌و نەتەوە‪،‬‬ ‫تەندروس���تیش ه���ی هەمومان���ە‪ .‬کەس‬ ‫ب���ۆی نی���ە لەس���ەر بنەمای سیاس���ی‪،‬‬ ‫تەندروس���تی بۆ حیزبێک ڕەوا ببینێت‌و‬ ‫ل���ەوی ت���ری ح���ەرام ب���کات‪ .‬بینیمان‬ ‫لەخۆپیش���اندانەکانی ئ���ەم دوایی���ە‪،‬‬ ‫لەباتی ئەمبواڵنس‌و پزیشک‌و کارمەندی‬ ‫پزیش���كیی‪ ،‬برین���دارەکان بەئۆتۆمبیلی‬ ‫تایبەت‌و بەماتۆرسکیل دەگوازرانەوە بۆ‬ ‫نەخۆش���خانەکان‪ .‬بە کاراکردنی کەرتی‬ ‫تەندروستی‌و بەدەمەوەچونی برینداران‌و‬ ‫ئازارپێگەیش���توان‪ ،‬ئەو کەرتە دەتوانێت‬ ‫بەسیاس���یە ش���ەڕانگێزەکان بڵی���ت کە‬ ‫س���ەرباری کەللەڕەق���ی‌و بێباکی ئێوە‪،‬‬ ‫هێش���تا خەڵکی خۆمان یەکتریان خۆش‬ ‫دەوێ���ت‪ .‬تەنانەت ئەگەر لەیەکیش توڕە‬ ‫بین‪ ،‬دەنگ لەیەکتر بەرزکەینەوە‪ ،‬سەری‬ ‫یەکیش بش���کێنین‪ ،‬بەاڵم ئەوە دۆخێکی‬ ‫تێپەڕە کە ئێوە دروستانکردوەو شوێنێک‬ ‫ه���ەر م���اوە ک���ە خەمی ی���ەک بخوێن‌و‬ ‫برینەکانی یەک ساڕێژکەین‌و ئەو ئازارانە‬ ‫کەمکەینەوە کە ئێوە دروستی دەکەن‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫خوێندن‬

‫"خۆپیشاندانی ئه‌مجاره‌ی مامۆستایان دژی برسێتییه‌"‬

‫مامۆستایان ده‌که‌ون ‌ه فرۆشتنی که‌لوپه‌له‌کانیان‬ ‫ئا‪ :‬سروە جەمال‬ ‫قه‌یرانی دارایی‌و دواکه‌وتنی موچ ‌ه‬ ‫ده‌نگی مامۆستایانی به‌رزکرده‌وه‌و‬ ‫له‌هۆڵه‌کانی خوێندنه‌وه‌ چون ‌ه‬ ‫سه‌رشه‌قامه‌کان‪ ،‬ئه‌وان رایده‌گه‌یه‌نن ک ‌ه‬ ‫خۆپیشاندانه‌کانی ئه‌م جاره‌ بۆ هیچ‬ ‫نیی ‌ه جگه‌ له‌"برسێتی"‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫گشتیی په‌روه‌رده‌ی سلێمانی ئاشکرای‬ ‫ده‌کات ک ‌ه ترسی هه‌ی ‌ه به‌هۆی‬ ‫بایکۆته‌کانه‌وه‌‪" ،‬ئه‌مساڵی خوێندن‬ ‫هه‌ژمارنه‌کرێت"‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی چه‌ند س���اڵی رابردودا‪ ،‬هیچ‬ ‫کاتێک هێنده‌ی ئێستا ناڕه‌زایه‌تییه‌کانی‬ ‫مامۆس���تایان ب���ه‌رده‌وام نه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫له‌دوای ته‌نها هه‌فته‌یه‌ک له‌ده‌س���تپێکی‬ ‫خوێندن���ی س���اڵی ن���وێ بایکۆتی���ان‬ ‫راگه‌یاندو دوای س���ێ هه‌فت���ه‌ بڕیاریاندا‬ ‫خۆپیشاندانه‌کان‌و بایکۆت هه‌ڵپه‌سێرن تا‬ ‫كۆتایی تاقیكردنەوەكانی وەرزی یەكەم‬ ‫چاوەڕێی وەرگرتنی تەواوی موچەكانیان‬ ‫دەك���ەن‪ ،‬به‌اڵم ڕون نییه‌ ئایا س���ه‌رجه‌م‬ ‫مامۆس���تایان پابه‌ن���دی ئ���ه‌وه‌ ده‌ب���ن‬ ‫یاخود نا‪.‬‬ ‫ئاوات حه‌س���ه‌ن مامۆستایه‌کی چاالکی‬ ‫خۆپیشاندنه‌کانی مامۆستایانه‌‪ ،‬ئه‌و جه‌خت‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌کاته‌وه‌ که‌ خۆپیش���اندانه‌کانی‬ ‫ئه‌مجاره‌ی مامۆس���تایان ب���ۆ هیچ نیی ‌ه‬ ‫جگه‌ له‌برس���ێتی‪" ،‬مامۆس���تا ناچاربوە‬ ‫ئەڵقەی خۆی بفرۆش���ێت‪ ،‬كتێبخانەكەی‬ ‫بفرۆشێت‪ ،‬من كتێبی وام هەبوە هێندەی‬ ‫كورسییەكەی س���ەرۆك خۆشم ویستوە‬ ‫بەاڵم بەناچاری فرۆشتومە"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و مامۆس���تای ‌ه هه‌ڵوێس���تی‬ ‫رێکخراوه‌کانی مامۆس���تایان به‌شه‌رمنان ‌ه‬ ‫وه‌س���ف ده‌کات‌و ده‌ڵێ���ت "دوای هاتنە‬ ‫س���ەرجادەی ئێم���ە ئینج���ا هاتنە پاڵ‬ ‫خۆپیش���اندەرەكان‪ ،‬نەبونی ڕێكخراوێكی‬ ‫پیشەیی مامۆستایان وایكردوە كە بێین ‌ه‬ ‫س���ه‌ر شەقام‪ .‬ئەوان لەبری ئەوەی فشار‬ ‫لەس���ەر حكومەت دروس���ت بكەن بون‬ ‫بەئامڕازێ���ك بەدەس���ت حكومەتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی بێدەنگیان بكەن"‪.‬‬

‫خۆپیشاندانی مامۆستایان‬ ‫خۆپیش���اندانه‌کانی مامۆس���تایان‬ ‫رۆژان���ه‌ چه‌ن���د کاتژمێرێ���ک له‌به‌رده‌م‬ ‫په‌روه‌رده‌کاندا به‌رده‌وام ده‌بێت‌و تا ئێستا‬ ‫هی���چ توندوتیژییه‌کی لێ نه‌که‌وتوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫مامۆس���تا ئ���اوات لەوبارەی���ەوە دەڵێت‬ ‫"مامۆس���تایان خۆی���ان پ���ەروەردەكارن‬ ‫دەبێت فەلس���ەفەیەكیان هەبێت كە دژی‬ ‫توندوتی���ژی بێ���ت ك���ە دەمانەوێت ئەو‬ ‫پەیامە ب���ە خوێندكار بڵێی���ن كە تەنها‬ ‫ئاشتی دەمانگەیەنێتە ئامانجەكانمان"‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای درێژه‌کێش���انی بایکۆته‌کانی‬ ‫مامۆس���تایان‪ ،‬باس���ی هه‌ژمارنه‌کردن���ی‬ ‫ئه‌مس���اڵی خوێندن هاته‌ ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫له‌روانگه‌ی ئه‌وه‌ی به‌پێی یاساکانی هه‌ردو‬ ‫رێکخراوی یونس���کۆو یونس���ێف ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌هه‌رش���وێنێک ده‌وام���ی خوێندنگاکان‬ ‫راگی���را‪ ،‬بڕوانامه‌ی ئه‌و ش���وێن ‌ه هه‌ژمار‬ ‫ناکرێت‪.‬‬

‫ئاری ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬یه‌کێک له‌مامۆس���تا لەئاس���تی بەرزدا هاتونەتە سەرخەت تا‬ ‫خۆپیش���انده‌رەکان ل���ه‌و باره‌ی���ه‌و‌ه كێشەكە چارەس���ەر بكەن‪ ،‬لەو باوەڕەدا‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت ک��� ‌ه له‌و بڕوای���ه‌دا نیی ‌ه نی���م ك���ە مامۆس���تایان لەئاس���تی ئەو‬ ‫دۆخه‌ک��� ‌ه ئه‌وه‌ن���ده‌ درێژه‌ بکێش���ێت‪ ،‬بەرپرسیاریەتییە مێژوییەدا هەست بەوە‬ ‫"چونكە ه���ەم بارە سیاس���ییەكەو هەم نەك���ەن كە ئەوان پ���ەروەردەكارن‌و هیچ‬ ‫بارە ئابورییەكە نالەب���ارەو لەقەیرانێكی كات ئەو تاوانە گەورەیە ناخەنە ئەستۆی‬ ‫گەورەدایە‪ ،‬كەواتە هەر دەبێت چارەسەر خۆیان كە مەبەس���تییان بێت خوێندنی‬ ‫بكرێت‪ ،‬بەاڵم چۆن؟ ئەوە دەبێت پرسیار نەوەكانم���ان پەك بخ���ەن‪ ،‬بۆیە گومانم‬ ‫ل���ەوە نییە كە پێ���ش تەواوبونی وادەكە‬ ‫لەدەسەاڵت‌و حكومەت بكرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ ئه‌وه‌ش بیرده‌هێنێته‌و‌ه كێشەكان چارەسەر دەكرێن"‪.‬‬ ‫لەبەرامب���ەردا بەڕێوب���ەری گش���تی‬ ‫ک ‌ه ساڵی پار به‌هۆی هاتنی ئاواره‌کانه‌و‌ه‬ ‫ده‌وامنه‌کردنی خوێندن له‌ش���اری دهۆک پ���ەروەردەی س���لێمانی‪ ،‬دڵش���اد‬ ‫ئه‌و ماوه‌یه‌ش���ی تێپه‌ڕاند‪" ،‬به‌اڵم ساڵی عوم���ه‌ر نەیش���اردەوە كە ترس���ی هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌هه‌ژمارنه‌کردن���ی ئه‌مس���اڵی خوێندن‪،‬‬ ‫خوێندنیش هه‌ژمارکرا"‪.‬‬ ‫ئه‌و هۆش���داریش ده‌دات ک��� ‌ه له‌هه‌مو به‌اڵم به‌وته‌ی ئه‌و "باوه‌ڕناکه‌م بگات ‌ه ئه‌و‬ ‫دۆخێک���دا نابێ���ت قوتاب���ی س���لێمانی راده‌یه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ده‌ڵێت "پێم وانییە هێش���تا‬ ‫ببێت���ه‌ قوربانی‪" ،‬ئ���اگادارم کە زۆربەی‬ ‫بەرپرس���انی پەروەردەی���ی‌و حكوم���ی گەیش���تبێتە ئەو ئاس���تەی كە بیر لەوە‬

‫فۆتۆ‪ :‬زریان محه‌مه‌د‬

‫بكرێت���ەوە بۆی���ە ئێس���تا پەیامەكانمان‬ ‫گۆڕی���وە ئێم���ە فش���اری خوێن���دكارو‬ ‫كەسوكاری خوێندكارمان لەسەرە ترسی‬ ‫ئەوە دروست بوە لەناو ئەوانیشدا"‪.‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری گش���تی پ���ەروەردەی‬ ‫س���لێمانی لەبەرواری ‪ 2015-10-17‬پاش‬ ‫‪ 17‬ڕۆژ س���ەردانی خۆپیشاندەرانی كرد‬ ‫لەب���ەردەم پ���ەروەردەی ڕۆژئ���اوا گوێی‬ ‫لەیاداشتی مامۆستایان گرت‌و بەئاوێنەی‬ ‫ڕایگەیاند "جگە لەدەستخۆشی بەڵێنمان‬ ‫پێداون كە گفتوگۆ لەسەر داواكاریەكانیان‬ ‫بكەی���ن‌و پش���تیوانیان بین‌و ب���ەردەوام‬ ‫لەپەیوەندیدای���ن بۆ چارەس���ەركردنیان‬ ‫ب���ەاڵم هیچ بەڵێنێكم پێنەداون لەس���ەر‬ ‫موچە‪ ،‬ئەوە بۆ ئێمە ئاسانترە كە بتوانین‬ ‫ئەوە ڕێكبخەین كە ‪ 30‬ڕۆژ جارێك موچە‬ ‫وەربگرن كە داواكاری سەرەكییانە"‬ ‫ڕاش���یگەیاند ك���ە "گلەی���ی ئ���ەوەم‬

‫مامۆستا ناچاربوە‬ ‫ئەڵقەی خۆی‬ ‫بفرۆشێت‬ ‫كتێبخانەكەی‬ ‫بفرۆشێت‪ ،‬من كتێبی‬ ‫وام هەبوە هێندەی‬ ‫كورسییەكەی‬ ‫سەرۆك خۆشم‬ ‫ویستوە بەاڵم‬ ‫بەناچاری فرۆشتومە‬ ‫لێدەكرێ���ت ك���ە نەرم���م ب���ەاڵم ه���ەر‬ ‫پش���تیوانیانم بەاڵم لەڕۆژی یەكشەمەوە‬ ‫‪10-18‬سەرپەرش���تیاران‌و بەڕێوب���ەری‬ ‫پەروەردەكان���م ئاگاداركردۆت���ەوە ك���ە‬ ‫چاودێ���ری بك���ەن كاتێكیش س���ەردانی‬ ‫قوتابخانەكان دەكەن یاس���ای دەوامێكی‬ ‫ئاسایی‌و ئەو ڕێنماییانەی كە دەوامێیكی‬ ‫ئاس���ایی فیعلی هەیە دەست ئەكەین بە‬ ‫جێبەجێ‌ كردنیان"‪.‬‬ ‫لەبارەی قەرەبوكردنەوەی ئەوڕۆژانەی‬ ‫ك���ە دەرگای قوتابخان���ەكان داخ���راوە‬ ‫بەڕێوه‌بەری گشتی دەڵێت "وەك دەزانن‬ ‫كۆمەڵێ‌ پش���و هەبو هەم لەسەر ئاستی‬ ‫حكومەت‌و لەس���ەر ئاس���تی پارێزگاش‬ ‫بۆیە كاریگەرییەكی وای نابێت‌و زۆربەی‬ ‫قوتابخانەكان دەوامی ‪12‬و ‪ 9‬یان كردوە‬ ‫هیچ كاریگەرییەكی نییە سوپاسیان ئەكەم‬ ‫كە نەیانهێشتوە كاریگەری هەبێت"‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫کتێب‬

‫)‪ )499‬سێشه‌مم ‌ه ‪2015/10/20‬‬

‫كوردستان له‌ئاوێنه‌ ‌ی ئێراندا‬

‫‪17‬‬

‫كورد دوا ‌ی ئه‌نجامدان ‌ی كاره‌كان ‌ی عه‌قڵ ‌ی به‌كاردێنێ‌‬

‫ ئا‪ :‬بارام سوبحی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك بۆ ماوه‌ی‌ پێنج سه‌د‬ ‫ساڵ دوا ده‌كه‌وێ‌ خۆی‌ تاوانباره‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ناوه‌ڕۆكی‌ روداوه‌كان تێناگا ده‌ستی‌‬ ‫خۆی‌ تێدایه‌‪ .‬خستنی‌ هه‌مو په‌رێشانی‌‌و‬ ‫نه‌هامه‌تیه‌كان به‌ئه‌ستۆی‌ هۆكاری‌‬ ‫ده‌ره‌كی‌‪ ،‬خافڵكردنی‌ خه‌ڵكه‌ له‌راستییه‌‬ ‫قێزه‌ونه‌كانی‌ ناوخۆ‪ .‬نوسه‌رێكی‌ ئێرانی‌‬ ‫به‌م جۆره‌ گوزارشت له‌دۆخی‌ واڵته‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫كه‌سێك ك ‌ه چل‬ ‫په‌نجا ساڵ ‌ی‬ ‫ته‌مه‌ن ‌ی به‌كاروبار ‌ی‬ ‫ناسه‌ربازییه‌و‌ه‬ ‫سه‌رقاڵ بوه‌‪ ،‬له‌ناكاو‬ ‫ده‌گۆڕێ‌‌و ده‌بێت ‌ه‬ ‫سه‌رهه‌نگ‌و سه‌رتیپ‬

‫كتێب����ی‌ كۆمه‌ڵناس����ی‌ نوخبه‌كوش����تن‪،‬‬ ‫له‌نوس����ینی‌ "عه‌ل����ی‌ ره‌زا قولی‌"ی����ه‌و‬ ‫ش����ه‌هرام عه‌بدواڵ له‌فارس����یه‌وه‌ كردویه‌تی‌‬ ‫به‌ك����وردی‌‪ ،‬خانه‌ی‌ وه‌رگێڕان له‌س����لێمانی‌‬ ‫ئه‌م كتێب����ه‌ی‌ له‌دوتوێ����ی‌(‪ )380‬الپه‌ڕه‌دا‬ ‫چ����اپ‌و باڵوكردۆته‌وه‌‪ .‬كتێبه‌ك����ه‌ به‌زمانی‌‬ ‫فارسی‌ نزیكه‌ی‌ س����ی‌ جار چاپكراوه‌ته‌وه‌و‬ ‫تایبه‌ت����ه‌ به‌لێكدانه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵناس����یانه‌ی‌‬ ‫هه‌ندێك له‌ریشه‌ مێژوییه‌كانی‌ سته‌مكاری‌‌و‬ ‫دواكه‌وتویی‌ له‌ئێراندا‪.‬‬ ‫وه‌رگێ����ڕی‌ كتێبه‌ك����ه‌ له‌پێش����ه‌كی‌ ئه‌م‬ ‫كتێبه‌دا نوس����یویه‌تی‌‪ :‬دڵنی����ام خوێنه‌ری‌‬ ‫كورد به‌خوێندنه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌م په‌رتوكه‌ له‌زۆر‬ ‫شوێندا به‌رامبه‌ر روداوه‌كانی‌ ناو پێكهاته‌ی‌‬ ‫سیاس����ی‌ – كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌ مێ����ژوی‌ ئێران‪،‬‬ ‫هه‌ستی‌ هاوبه‌شی‌ ال دروست ده‌بێت‌و ره‌نگه‌‬ ‫له‌هه‌ندێك حاڵه‌تیشدا هاوشێوه‌بونیان له‌گه‌ڵ‬ ‫دۆخی‌ كوردس����تان توش����ی‌ سه‌رسوڕمانی‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرو چاكسازی‌‬ ‫نوسه‌ر‪ ،‬باس له‌وه‌ده‌كات له‌كۆتاییه‌كان ‌ی‬ ‫س����ه‌رده‌می‌ قاج����اره‌وه‌ تا كاتی‌ نوس����ینی‌‬ ‫كتێبه‌ك����ه‌ی‌‪ ،‬نزیك����ه‌ی‌ ن����ه‌وه‌د س����ه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران زۆربه‌یان به‌فشاری‌ واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫دانراون یان البراون‪ ،‬له‌و ماوه‌یه‌ش����دا ته‌نها‬ ‫س����ێ‌ س����ه‌رۆك وه‌زیر كه‌ ئه‌وانیش (میرزا‬ ‫ئه‌بولقاس����می‌ قائیمقام‪ ،‬می����رزا ته‌قیخانی‌‬ ‫ئه‌میر كه‌بیر‪ ،‬د‪.‬محه‌مه‌دی‌ موسه‌ده‌ق) بون‬ ‫هه‌وڵیانداوه‌ چاكسازی‌ بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن‬ ‫گه‌ل����ی‌ ئێرانه‌وه‌ پش����تگیری‌ نه‌كراون‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫یان كوژراون یان ته‌نها كه‌وتون‌و گۆشه‌نیش‬ ‫كراون‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌وه‌ بوه‌ته‌ باو كه‌‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیره‌كانی‌ ئێران پێیانوابێت كه‌‬ ‫به‌رنامه‌ بریتیه‌ له‌نوس����ینی‌ چه‌ند بابه‌تێك‬ ‫له‌سه‌ر كاغه‌زو خوێندنه‌وه‌ی‌ له‌كاتی‌ متمانه‌‬ ‫وه‌رگرت����ن له‌پارله‌م����ان! ئیتر ل����ه‌وه‌دوا نه‌‬ ‫كه‌س جێبه‌جێی‌ ده‌كردو نه‌ كه‌س����یش لێی‌‬ ‫ده‌پرسرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫نوسه‌ر ده‌پرس����ێت‪ :‬بۆچی‌ (‪ )84‬خولی‌‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیری‌ ئێران له‌م����اوه‌ی‌ (‪)200‬‬ ‫س����اڵدا هه‌م����وی‌ به‌گه‌نده‌ڵ����ی‌‌و وێرانه‌یی‌‬ ‫هێناویه‌تی‌‌و س����ه‌رۆك وه‌زیره‌كان كه‌م‌و زۆر‬ ‫پیاوی‌ بێگانه‌ بون‌و ته‌س����لیمی‌ ئه‌وان بون؟‬ ‫چۆن ده‌بێ‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ ئێران هاوكاری‌ س����ێ‌‬ ‫س����ه‌رۆك وه‌زیری‌ پێگه‌یش����توی‌ له‌ئێران‌و‬ ‫جیهان نه‌كردبێ‌‪ ،‬ك����ه‌ به‌تواناو دادپه‌روه‌رو‬ ‫ره‌تكه‌ره‌وه‌ی‌ گه‌نده‌ڵ����ی‌ بون‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫خه‌ڵكی‌ تر رێكه‌وتبێ‌؟‬

‫سته‌مكاری‌ چۆن له‌ناوده‌برێ‌؟‬ ‫به‌بۆچونی‌ نوس����ه‌ر‪ ،‬ت����ا كاتێك توخم‌و‬ ‫به‌ش����ه‌كانی‌ پێكهاته‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌ست‬ ‫نه‌ده‌ن����ه‌ نه‌هێش����تن‌و دروخس����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫توخمه‌كان����ی‌ قبوڵك����ه‌ری‌ س����ته‌مكاری‌‌و‬ ‫داگیركاری‌‪ ،‬ئ����ه‌و دو دیارده‌یه‌ له‌ش����ێوه‌و‬ ‫فۆرمی‌ جۆراوج����ۆردا‪ ،‬هه‌ڕه‌ش����ه‌ له‌ژیانی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ ده‌كه‌ن‪ .‬له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫راشكاوانه‌ ده‌نوسێت"به‌ره‌و روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌‬ ‫جدی‌ له‌گه‌ڵ سته‌مكاریدا له‌كاتێكدا ده‌كرێ‌‬ ‫كه‌ ره‌گ‌و ریشه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی‌ له‌به‌ستێنی‌‬ ‫له‌دایكبونیدا بدۆزرێته‌وه‌و له‌بنه‌وه‌ وش����ك‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫نوسه‌ر ره‌خنه‌ له‌عه‌قڵی‌ باوی‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌‬ ‫ئێران����ی‌ ده‌گرێت‪ ،‬ب����ه‌وه‌ی‌ تاوان����ی‌ هه‌مو‬ ‫كاره‌ساته‌كان ده‌خاته‌ ئه‌ستۆی‌ سته‌مكاری‌‌و‬ ‫داگیركاری‌‪ ،‬به‌اڵم"چاو نابڕێته‌ واتای‌ وردی‌‬ ‫خواسته‌كانی‌ خۆی‌‌و قاڵبه‌كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و‬ ‫چۆنیه‌تی‌ گه‌ش����ه‌و بااڵكردنی‌ ئ����ه‌و واقیعه‌‬ ‫ئۆبژه‌كتیڤ����ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی����ه‌ی‌ له‌وان����ه‌وه‌‬ ‫هاتوه‌"‪.‬‬ ‫نوس����ه‌ر‪ ،‬ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌گه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ پێنج سه‌د س����اڵ دواده‌كه‌وێ‌ خۆی‌‬ ‫تاوانب����اره‌‪ .‬ئه‌گ����ه‌ر له‌ناوه‌ڕۆكی‌ روداوه‌كان‬ ‫تێناگا ده‌س����تی‌ خ����ۆی‌ تێدایه‌‪ .‬خس����تنی‌‬ ‫هه‌مو په‌رێشانی‌‌و نه‌هامه‌تیه‌كان به‌ئه‌ستۆی‌‬ ‫ه����ۆكاری‌ ده‌ره‌ك����ی‌‪ ،‬خافڵكردن����ی‌ خه‌ڵكه‌‬ ‫له‌راس����تیه‌ قێزه‌ونه‌كانی‌ ناوخ����ۆ‪ ..‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌م����و تاوان����ه‌كان بخرێته‌ ئه‌س����تۆی‌‬

‫داگیركاری‌‌و ئیمپریالیزمی‌ ده‌ره‌كی‌ به‌جۆرێك‬ ‫بێتاوانكردنی‌ هۆكاره‌ راسته‌قینه‌كانی‌ تاوان‌و‬ ‫كاره‌ساته‌ كه‌ به‌پێش چاوی‌ خۆمانه‌وه‌ن‪.‬‬ ‫قولی‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات‪ ،‬نه‌ ئێرانیه‌كان‬ ‫به‌ته‌نه����ا‪ ،‬به‌ڵك����و كولتوره‌كان����ی‌ جیهانی‌‬ ‫سێیه‌م به‌گش����تی‌ "حازرخۆرن"‌و ئاماده‌نین‬ ‫ژینگ����ه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌ ش����یاوی‌ ئازادییه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����ه‌كان دابی����ن بك����ه‌ن‌و هه‌وڵ‌و‬ ‫ماندوبونێ����ك كه‌ بۆ وه‌دیهێنانی‌ پێویس����ته‌‬ ‫بخه‌نه‌گه‌ڕ‪.‬‬

‫پیشه‌س����ازی‌ خۆرئ����اواو نه‌چۆنیه‌ت����ی‌‬ ‫گه‌شه‌كردنی‌ سیستمی‌ پارله‌مانتاریزم‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫له‌ئه‌نجامدا هه‌میشه‌ خه‌باتی بێ‌ به‌رهه‌میان‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ رێگاكان����ی‌ رزگاربون له‌چنگی‌‬ ‫خۆرئ����اوا‪ ،‬قول����ی‌ ده‌ڵێ����ت "ته‌نه����ا رێگا‬ ‫به‌هێزبون‌و به‌پیشه‌س����ازی‌ بون‌و سه‌ربه‌خۆ‬ ‫بون����ه‌ له‌هه‌مو بواره‌كاندا"‪ .‬ب����ه‌اڵم پێیوایه‌‬ ‫تائێس����تا ئێرانیه‌كان نه‌گه‌یش����تونه‌ته‌ ئه‌م‬ ‫قۆناغ����ه‌‪ ،‬چونك����ه‌ "كۆمه‌ڵ����گای‌ ئێران����ی‌‬ ‫حه‌زكردن له‌به‌كارهێنانی‌ به‌باش����تر زانیوه‌‬ ‫له‌زه‌حمه‌تكێشان بۆ به‌رهه‌مهێنانی‌"‪ .‬لێره‌دا‬ ‫نوس����ه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ وته‌یه‌كی‌ ره‌زمئارا‬ ‫كه‌ پێ����ش موس����ه‌ده‌ق س����ه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫بوه‌و وتویه‌ت����ی‌‪ :‬نه‌ته‌وه‌یه‌ك ك����ه‌ ناتوانێ‌‬ ‫مه‌سینه‌یه‌ك دروست بكات‪ ،‬چۆن ده‌توانێ‌‬ ‫به‌سه‌ربه‌خۆیی‌ نه‌وت له‌ئه‌ستۆ بگرێ‌؟‬ ‫نوس����ه‌ر‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ����ت كۆمه‌ڵ����گای‌‬ ‫ئێرانی‌ هیچ كاتێك نه‌یویست وه‌كو نه‌ته‌وه‌‬ ‫زیندوه‌كانی‌ دنیا ب����ڕوا به‌وه‌ بهێنێت "ئه‌وه‌‬ ‫خه‌بات����ه‌ كه‌ ن����اوی‌ ژیان����ه‌"‌و ده‌ڵێت "دنیا‬ ‫له‌بازنه‌ی‌ ژیانی‌ مادی����دا ته‌نیا كارگه‌یه‌كه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر كه‌س به‌ره����ه‌م نه‌هێنێت خۆی‌ ده‌بێته‌‬ ‫ماده‌ی‌ س����ه‌ره‌تایی‌ بۆ مه‌كینه‌ی‌ لوشده‌ری‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كان"‪.‬‬

‫رۆژئاوا‪ :‬عه‌قڵ یان ئامڕاز‬ ‫له‌م كتێبه‌دا‪ ،‬نوس����ه‌ر به‌وردی‌ تیش����ك‬ ‫ده‌خات����ه‌ س����ه‌ر تێڕوانین����ی‌ ئێرانی����ه‌كان‬ ‫ده‌رب����اره‌ی‌ رۆژئ����اوا‪ ،‬پێیوای����ه‌ ئێرانیه‌كان‬ ‫له‌زۆر بواردا جۆری‌ ژیانی‌ خۆرئاواییه‌كانیان‬ ‫قبوڵ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ده‌ربڕیندا حه‌زده‌كه‌ن‬ ‫قێزه‌ونیان بكه‌ن‪ .‬سه‌رباری‌ ئه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫پیاوانی‌ سیاس����ی‌‌و كلتوری‌ ئێران به‌گشتی‌‪،‬‬ ‫پێشكه‌وتنی‌ پیشه‌سازی‌ خۆرئاواو وه‌رگرتنی‌‪،‬‬ ‫ته‌نیا له‌ئامڕازو مه‌كینه‌و به‌كارهێنانیدا كورت‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌رگیز له‌وه‌ تێنه‌گه‌یشتون كه‌‬ ‫پێش����كه‌وتن‌و په‌ره‌س����ه‌ندنی‌ پیشه‌س����ازی‌‬ ‫له‌خۆرئاوا‪ ،‬قاڵبه‌كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ تایبه‌ته‌كانی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ بوه‌و وته‌زاكانی‌ كلتوری‌ سیاس����ی‌ ‪-‬‬ ‫ئابوری‌ ‪ -‬كۆمه‌اڵیه‌تی����ش له‌گه‌ڵ پێكهاته‌و‬ ‫یاساو ئاسایشی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫بارودۆخی‌ تایبه‌تی‌ ئه‌ودا گه‌شه‌یان كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ش����ێكی‌ ئ����ه‌م كتێب����ه‌دا‪ ،‬عه‌لی‌ ره‌زا‬ ‫به‌بۆچونی‌ نوس����ه‌ر‪ ،‬روناكبیران به‌گشتی‌‬ ‫"نه‌ئێرانی����ان باش ده‌ناس����ی‌‌و نه‌خۆرئاوا‌و جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ خه‌ڵك‌و ده‌س����ه‌اڵت‬

‫به‌پێچه‌وان����ه‌وه‌ پێیانوای����ه‌ "ئاسایش����ی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌" به‌وات����ا به‌رفراوانه‌ك����ه‌ی‌‪،‬‬ ‫یه‌كس����انه‌ به‌پۆلیس‪ ،‬ده‌زگاكانی‌ ئاسایش‌و‬ ‫زانیاری‌‪ ،‬دادگاكان‪ ،‬زیندان‪ ،‬ئه‌ش����كه‌نجه‌و‬ ‫كوش����ت‌و بڕ‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬هه‌ڵه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵ����ك له‌وه‌دای����ه‌ هه‌ركاتێ����ك ده‌یانه‌وێ‌‬ ‫له‌"نه‌بونی‌ ئاسایشی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌" رزگاریان‬ ‫ب����ێ‌‌و به‌گژی����دا بچ����ن‪ ،‬له‌پێش����دا هێرش‬ ‫ده‌كه‌نه‌ سه‌ر ئه‌و ش����وێنانه‌‪ ،‬له‌حاڵێكدا كه‌‬ ‫ئه‌مانه‌ خۆیان له‌ه����ۆكاره‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫كه‌وتونه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتیش له‌وه‌دایه‌‬ ‫كه‌ ده‌یه‌وێ به‌م كه‌ره‌ستانه‌ ئاسایش دابین‬ ‫بكات‪ .‬مێژوی‌ رابردومان پیش����انیده‌دات نه‌‬ ‫یه‌كه‌میان س����ه‌ركه‌وتنی‌ به‌ده‌ستهێناوه‌ نه‌‬ ‫دوه‌میان‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌و كه‌س����انه‌ی‌ بانگه‌ش����ه‌ی‌‬ ‫س����ه‌روه‌ری‌ یاس����ا ده‌كه‌ن‪ ،‬نوسه‌ر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫زۆر ده‌بینی����ن ئه‌وان����ه‌ی‌ كه‌ بانگه‌ش����ه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێكردن����ی‌ یاس����اكان‌و دادپ����ه‌روه‌ری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬خۆیان نازانن به‌رگری‌‬ ‫له‌چی‌ ده‌ك����ه‌ن‌و ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫نازان����ن چی‌ ره‌تده‌كه‌ن����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌یش كه‌‬ ‫ده‌یانه‌وێ‌ چاكسازی‌ بكه‌ن نازانن ده‌یانه‌وێ‌‬ ‫چاكس����ازی‌ له‌چی����دا بك����ه‌ن‪ .‬بۆی����ه‌ ئێمه‌‬ ‫له‌ئه‌نجامدا له‌جیهانی‌ س����ێیه‌مدا ئه‌و كارانه‌‬ ‫ده‌بینی����ن كه‌ له‌ب����واری‌ م����اف‌و پارله‌ماندا‬ ‫خه‌رجێكی‌ قورس����یان تێ����دا ده‌كرێ‌‌و دوای‌‬ ‫په‌سه‌ندكردنیان رێك فڕێده‌درێنه‌ زبڵدانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌وڵێكیش بۆ جێبه‌جێكردنیان بدرێ‌‬ ‫ئه‌وا جگه‌ له‌نه‌گبه‌تی‌ ش����تێكی‌ تر به‌رهه‌م‬ ‫نایه‌ت‪.‬‬ ‫حكومڕانی‌‪ :‬گه‌نده‌ڵی‌‌و مه‌حسوبیه‌ت‬ ‫عه‌لی‌ ره‌زا‪ ،‬هێما بۆ ئه‌وه‌ده‌كات سیستم ‌ه‬ ‫سیاس����یه‌كانی‌ ئێران "به‌رده‌وام‌و به‌توندی‌‬ ‫له‌گه‌نده‌ڵ����ی‌ ئابورییه‌وه‌ تێ����وه‌گالون‪ ،‬هه‌ر‬ ‫كه‌سێكیش ده‌س����ت بۆ چاككردنی‌ به‌رێت‪،‬‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌وای����ه‌ ده‌س����تی‌ كردبێته‌ هێالنه‌ی‌‬ ‫دوپش����كه‌وه‌"‪ .‬ه����ه‌روه‌ك پێیوایه‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫به‌وات����ای‌ راس����ته‌قینه‌ی‌ وش����ه‌ له‌كلتوری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ئێراندا ره‌گ‌و ریشه‌ی‌ داكوتاوه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌ڵێت "گه‌نده‌ڵ����ی‌ وه‌ك دامه‌زراوه‌ی‌‬ ‫لێهات����وه‌و س����ه‌رچاوه‌ی‌ له‌پێكهات����ه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كاندایه‌و ش����تێكی‌‬ ‫كات����ی‌‌و روكه‌ش����انه‌ نییه‌‪ .‬ده‌س����تبردن بۆ‬ ‫چاككردن����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌م نه‌خۆش����یه‌ وه‌ك‬ ‫په‌نجه‌كردنه‌ ناو هێالنه‌ی‌ زه‌رگه‌ته‌ وایه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬هۆكاری‌ ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی‌ گه‌نده‌ڵی‌‬ ‫بۆ زاڵبونی‌ به‌ه����ای‌ خێڵه‌كی‌ ده‌گێڕێته‌وه‌و‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت‪ :‬س����ه‌رده‌مانێكی‌ دورو‬ ‫درێژه‌ كه‌ به‌ها خێڵه‌كیه‌كان له‌ئێران زاڵن‌و‬ ‫به‌رپرس����یارێتی‌ كاره‌كان له‌س����ه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫پێوه‌ندیی����ه‌ خێڵه‌كیه‌كان دابه‌ش ده‌كرێت‪..‬‬ ‫له‌سیستمه‌ خێڵه‌كیه‌كاندا مه‌رجی‌ وه‌رگرتنی‌‬ ‫پۆست خزمایه‌تی‌‌و گرێدراوییه‌‪ ،‬شیاوبون بۆ‬ ‫كار به‌ش����ێوه‌ی‌ جێگیرو به‌رده‌وام هه‌روه‌ها‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی‌ س����ه‌ركه‌وتن تیایدا شوێنی‌‬ ‫گرنگی‌ پێدان نییه‌‪.‬‬ ‫به‌بڕوای‌ نوس����ه‌ر‪ ،‬وه‌زاره‌ته‌كان بۆ ئه‌وه‌‬ ‫دانه‌مه‌زرابون كه‌ ئه‌ركی‌ دابه‌شكردنی‌ كاری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ بگرنه‌ ئه‌س����تۆو خزمه‌تگوزاری‌‬

‫به‌رده‌وام‌و به‌رنامه‌یه‌كیان بۆ پێشخس����تنی‌‬ ‫واڵت هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو "هه‌ر خاوه‌ن ده‌سه‌اڵتێك‬ ‫له‌سه‌ر ده‌زگایه‌ك كه‌ دروستیكردبو دانیشتبو‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوانێ‌ له‌س����ه‌رمایه‌و ده‌ستكه‌وته‌‬ ‫حكومیی����ه‌كان‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ كه‌ بۆی‌ ده‌كرێ‌‬ ‫بیپچ����ڕێ‌‌و له‌گه‌ڵ خ����زم‌و نزیكان����ی‌ خۆی‌‬ ‫خه‌رجی‌ بكات‪ ،‬ئه‌م سیس����ته‌م‌و ش����ێوازی‌‬ ‫كاره‌ بو به‌نه‌ری����ت بۆ وه‌زاره‌ته‌كانی‌ ئێران‪.‬‬ ‫هه‌ر چه‌ش����نه‌ كارێك له‌م واڵته‌دا چاوه‌ڕێی‌‬ ‫پاره‌ی‌ به‌رمیله‌نه‌وته‌كان ده‌كات"‪.‬‬ ‫كاتێك نوسه‌ر دێته‌ سه‌ر باسی‌ ئیداره‌دانی‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت‪ ،‬ده‌نوس����ێت‪ :‬له‌ئێراندا تێگه‌یشتن‬ ‫له‌كاری‌ حكومی‌ یه‌كسانه‌ به‌گۆڕینه‌وه‌ی‌ كات‬ ‫به‌پاره‌‪ ،‬چه‌ند س����ه‌عاتێك به‌ناو فه‌رمانگه‌دا‬ ‫بس����وڕێنه‌وه‌و پاره‌یه‌ك وه‌ربگرن‪ ..‬ئێس����تا‬ ‫كاری‌ به‌كه‌ڵكی‌ فه‌رمانگه‌كان له‌رۆژدا ناگاته‌‬ ‫زیاتر له‌یه‌ك سه‌عات‪ ،‬وات ‌ه به‌رامبه‌ر به‌یه‌ك‬ ‫كه‌س‪ ،‬هه‌ش����ت كه‌س كات به‌فیڕۆده‌ده‌ن‌و‬ ‫بارگرانی����ن به‌س����ه‌ر بودجه‌ی‌ گش����تیه‌وه‌‪،‬‬ ‫رونیش نییه‌ له‌چ سه‌رده‌مێكداو كێ‌ ده‌توانێ‌‬ ‫ئه‌م كێشه‌یه‌ چاره‌سه‌ر بكات‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ دابه‌ش����كردنی‌ بودجه‌ی‌ واڵتیش‬ ‫به‌س����ه‌ر س����ێكته‌ره‌ جیاوازه‌كاندا‪ ،‬ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫هه‌میش����ه‌ زۆرین����ه‌ی‌ بودج����ه‌ ب����ۆ موچه‌و‬ ‫حه‌قده‌س����ت ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬به‌ش����ێوه‌یه‌ك‬ ‫ك����ه‌ هیچ بۆ ئاوه‌دانكردن����ه‌وه‌ نه‌ده‌مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر كاتێكیش بودج����ه‌ی‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌‬ ‫به‌مه‌به‌س����تی‌ په‌ره‌پێ����دان به‌كارهات����وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رنام����ه‌و جێبه‌جێكردنی����دا به‌ڕاده‌یه‌ك‬ ‫چاوی‌ ته‌ماعیان تێبڕیوه‌‪ ،‬شتێكی‌ به‌كه‌ڵك‬ ‫دروست نه‌كرا‪.‬‬ ‫له‌م كتێبه‌دا نوس����ه‌ر ب����اس له‌وه‌ده‌كات‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ ته‌نها له‌ده‌زگا مه‌ده‌نیه‌كاندا نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو سوپاش����ی‌ گرتۆت����ه‌وه‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌نوس����ێت‪ :‬به‌رتی����ل ب����ۆ به‌رزبون����ه‌وه‌ی‌‬ ‫پله‌له‌ش����كرییه‌كان بون����ه‌ بنه‌ما‪ .‬كه‌س����ێك‬ ‫كه‌ چل په‌نجا س����اڵی‌ ته‌مه‌نی‌ به‌كاروباری‌‬ ‫ناس����ه‌ربازییه‌وه‌ س����ه‌رقاڵ ب����وه‌‪ ،‬له‌ناكاو‬ ‫ده‌گۆڕێ‌‌و ده‌بێته‌ س����ه‌رهه‌نگ‌و س����ه‌رتیپ‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت سه‌ر له‌شكر‪ ،‬هه‌ندێكجاریش ده‌كرێت‬ ‫به‌فه‌رمانده‌ی‌ هه‌مو هێزه‌ سه‌ربازییه‌كان‪.‬‬ ‫كوردو پاڕانه‌وه‌ له‌كافران‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ نه‌ت����ه‌وه‌ی‌ كورده‌وه‌‪ ،‬نوس����ه‌ر‬ ‫ده‌ڵێت "ك����ورد دوای‌ ئه‌نجامدانی‌ كاره‌كانی‌‬ ‫عه‌قڵی‌ به‌كاردێنێ‌"‪ .‬لێره‌ش����دا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ وته‌یه‌كی‌ مه‌والنا كه‌ له‌مه‌سنه‌ویدا ده‌ڵێ‌‪:‬‬ ‫الیه‌نی‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ن����د‌ه زیره‌ك نییه‌ كه‌‬ ‫هه‌ر شه‌كری‌ ژه‌هراوی‌ له‌دوره‌وه‌ بینی‌ بزانێ‌‬ ‫ژه‌هراوییه‌‪ ،‬به‌ڵك����و دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ خواردی‌‌و‬ ‫م����رد له‌قواڵیی‌ گۆڕدا ده‌زان����ێ‌ چ ژه‌هرێكی‌‬ ‫خواردوه‌‪ ،‬هه‌ندێ‌ كه‌س ئه‌وه‌نده‌یش فامیان‬ ‫نییه‌‌و رۆژی‌ مه‌حشه‌ر له‌بابه‌ته‌كه‌ تێده‌گه‌ن‪.‬‬ ‫دواجار نوس����ه‌ر ده‌نوسێت‪ :‬ده‌بێ‌ وه‌اڵمی‌‬ ‫ئه‌و پرسیاره‌ بدرێته‌وه‌ كه‌ ئاخۆ تاوانی‌ ئه‌م‬ ‫هه‌مو نه‌هامه‌تی‌‌و س����وكایه‌تیه‌ له‌ئه‌س����تۆی‌‬ ‫كێیه‌؟ بۆ ده‌بێ‌ موس����ڵمانان بۆ نان‌و ئاوو‬ ‫ده‌واو ده‌رم����ان‌و جله‌كۆنێك بچنه‌ س����واڵ‌و‬ ‫به‌پاڕان����ه‌وه‌و الاڵن����ه‌وه‌و ماس����تاوكردن‌و‬ ‫مه‌راییك����ردن له‌هه‌مو ده‌رگاكان����ی‌ كافران‬ ‫بده‌ن؟‬

‫رۆمانی‌ (باڵنده‌كانی‌ ده‌م با)ی‌ عه‌تای‌ نه‌هایی‌ ده‌كرێته‌ فارسی‌‬ ‫ ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫رۆمان ‌ی (باڵنده‌كان ‌ی ده‌م با)ی‌ عه‌تا‬ ‫نه‌های ‌ی رۆماننوس ‌ی كورد له‌الیه‌ن‬ ‫ره‌زا كه‌ریم مجاور كرای ‌ه فارسی‌‌و‬ ‫ی ئه‌م رۆمانه‌و‌ه‬ ‫ئه‌و وه‌رگێڕ‌ه له‌باره‌ ‌‬ ‫رایگه‌یاند "به‌بڕوای من ئه‌م ڕۆمانه‌ی‬ ‫كاك عه‌تا له‌دو ڕۆمانه‌كه‌ی دیكه‌ی‬ ‫باشترو به‌هێزتره‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وه‌رگێڕان���� ‌ی رۆمان���� ‌ی‬ ‫ی عه‌تا نه‌های ‌ی‬ ‫(باڵنده‌كان���� ‌ی ده‌م ب����ا) ‌‬ ‫بۆ س����ه‌ر زمان ‌ی فارس����ی‌‪ ،‬ره‌زا كه‌ریم‬ ‫ی رۆمانه‌ك ‌ه له‌لێدوانێك ‌ی‬ ‫مجاور وه‌رگێ����ڕ ‌‬ ‫بۆ ئاوێن ‌ه وت ‌ی "كاك عه‌تا ناسراوترین‌و‬ ‫باش����ترین نوس����ه‌ری كوردی رۆژهه‌اڵت ‌ی‬ ‫كوردس����تانه‌‌و ته‌نان����ه‌ت كورت ‌ه چیرۆك ‌ه‬ ‫فارسییه‌كانیش����ی له‌الیه‌ن نوس����ه‌رانی‬ ‫گه‌وره‌ی فارس����ه‌و‌ه (وه‌ك هوش����ه‌نگ‬ ‫گوڵشیری) په‌سه‌ند كراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش ‌ی " وه‌ك ده‌زانن زیاتر له‌بیست‬ ‫س����اڵ ‌ه كاری نوس����ه‌رانی رۆژهه‌اڵت���� ‌ی‬

‫كوردس����تان ده‌كرێت ‌ه فارس����ی‌و گه‌رچی كورد بۆخۆم هه‌ستم كوردییه‌كان بكه‌م ‌ه‬ ‫وه‌رگێڕانه‌كانی����ش زۆر ب����اش نه‌ب����ون‌و فارسی"‪.‬‬ ‫وتیش���� ‌ی "واتا وه‌رگێ����ڕ ده‌بێ زمانی‬ ‫نی����ن‪ ،‬به‌اڵم تا ڕاده‌یه‌كی زۆر توانیویان ‌ه‬ ‫نوس����ه‌رانی رۆژهه‌اڵت���� ‌ی كوردس����تان مه‌به‌س����ته‌كه‌ی (ك ‌ه پێی وه‌رده‌گێڕێ)‬ ‫فارس����ی بێ‪ .‬دیاره‌ منێكی ك����ورد ك ‌ه‬ ‫به‌خوێنه‌ری فارس بناسێنن"‪.‬‬ ‫ره‌زا كه‌ریم ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه دانیشتوم به‌فارسی ده‌نوسم‪ ،‬زۆر زۆریش‬ ‫ی ئه‌م شاره‌زا بم‪ ،‬هێشتا ناتوانم وه‌ك كه‌سێك‬ ‫ی پێشو ‌‬ ‫رۆمانه‌ك ‌ه له‌دو رۆمانه‌كه‌ ‌‬ ‫نوسه‌ر‌ه باش����تره‌‌و وتیش ‌ی "به‌بڕوای من ك ‌ه زمانی زگماكی فارسییه‌‪ ،‬بنوسم"‪.‬‬ ‫ی ك����ورد ئام����اژ‌ه بۆ‬ ‫ئ����ه‌و وه‌رگێڕه‌ ‌‬ ‫ئه‌م ڕۆمانه‌ی كاك عه‌تا له‌دو ڕۆمانه‌كه‌ی‬ ‫دیكه‌ی باش����ترو به‌هێزتره‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت من هۆكارێك ‌ی دیك ‌ه ده‌كات‌و ده‌ڵ ‌ێ "هۆكارێكی‬ ‫رۆمان���� ‌ی (گره‌وی به‌ختی هه‌اڵڵه‌)ش����م دیكه‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه ئێم ‌ه كوردیمان له‌فێرگه‌و‬ ‫كردۆت ‌ه فارس����ی ك ‌ه هێشتا چاپ نه‌بوه‌و به‌پێی فێركارییه‌كی زانستی نه‌خوێندوه‌و‬ ‫ئێس����تا له‌وه‌زاره‌تی ئیرش����اد خه‌ریكی ته‌نانه‌ت ورده‌كارییه‌كانی زمانی زگماكی‬ ‫خۆش����مان به‌ته‌واوی نازانین"‪ .‬وتیش ‌ی‬ ‫وه‌رگرتنی مۆڵه‌تی چاپه‌"‪.‬‬ ‫ی ره‌وت ‌ی وه‌رگێڕان ‌ی پێچه‌وانه‌ش‪" ،‬ئ����ه‌وه‌ش هیچ ك ‌ه وه‌رگێڕی وامان هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ره‌زا وت ‌ی "ڕه‌وت����ی وه‌رگێڕانی پێچه‌وان ‌ه ناتوان����ێ به‌كوردی ب����دوێ‌و له‌گه‌ڵ منی‬ ‫به‌و واتایه‌ی وه‌رگێڕانی ئه‌ده‌بی كوردی كورد به‌فارسی ده‌دوێ!"‪.‬‬ ‫ی وه‌رگێڕان ‌ی‬ ‫ی چاالككردن ‌ی بوار ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫بۆ س����ه‌ر زمانی فارسی ده‌وڵه‌مه‌ند نیه‌و‬ ‫چه‌ن����د ه����ۆكاری هه‌ی ‌ه ك���� ‌ه یه‌كه‌میان پێچه‌وان����ه‌ش ره‌زا كه‌ریم مج����اور وت ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه له‌بری ئه‌وه‌ی وه‌رگێڕێكی فارس "چاالككردن����ی ئ����ه‌م بابه‌ت ‌ه پێوس����تی‬ ‫ب����ێ‌و زمانی كوردی فێ����ر بێ‌و به‌رهه‌م ‌ه به‌پش����تیوانییه‌كی گ����ه‌وره‌ی خه‌ڵ����ك‌و‬ ‫كوردییه‌كان بكات ‌ه فارسی‪ ،‬ده‌بێ منێكی به‌تایب����ه‌ت ده‌وڵه‌تێكی دڵس����ۆز هه‌یه‌‪.‬‬

‫ده‌ب����ێ بنك����ه‌ی وه‌رگێ����ڕان دامه‌زرێ‌و‬ ‫كه‌س����انێك ل����ه‌وێ دانیش����ن‌و خه‌ریكی‬ ‫وه‌رگێڕان بن"‪.‬‬ ‫وتیش ‌ی "ده‌نا ئه‌و كار‌ه به‌چوار كه‌سی‬ ‫وه‌ك م����ن (ڕۆژی ب����ه‌‪ 15‬خوله‌ك كاتی‬ ‫وه‌رگێڕانه‌وه‌) جێبه‌جێ نابێت"‪.‬‬ ‫ره‌زا كه‌ری����م مجاور س����اڵی (‪)1978‬‬ ‫له‌بۆكان له‌دایكبوه‌‪ ،‬له‌س����اڵی ‪2000‬ه‌و‌ه‬ ‫خه‌ریك����ی وه‌رگێڕانی كوردی ‌ه بۆ س����ه‌ر‬ ‫زمان ‌ی فارسی‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م وه‌رگێڕان ‌ی (چێش����تی مجێور)‬ ‫بوه‌‌و هه‌تا ئێستا ‪27‬به‌رهه‌م ‌ی وه‌رگێڕاو‌ه‬ ‫ك ‌ه ‪ 14‬دانه‌یان چاپ كراون‪.‬‬ ‫له‌به‌رهه‌م ‌ه چاپكراوه‌كانی‌‪ :‬كاره‌كانی‬ ‫ش����ێركۆ بێكه‌س (‪ 5‬كتێ����ب)‪ ،‬به‌ختیار‬ ‫عه‌ل����ی (‪ 3‬كتێب)‪ ،‬گوڵبژێری ش����یعری‬ ‫په‌شێو‪ ،‬له‌تیف هه‌ڵمه‌ت‪ ،‬ڕه‌فیق سابیرو‬ ‫چه‌ند نوسه‌رێك ‌ی تر‪.‬‬ ‫چه‌ند به‌رهه‌مێك ‌ی ئه‌م نوسه‌رانه‌ش���� ‌ی‬ ‫ی چاپكردنه‌‪ :‬قوبادی جه‌لیزاده‌‪،‬‬ ‫ئاماده‌ ‌‬ ‫جه‌بار جه‌مال غه‌ریب‌و چه‌ند نوسه‌رێكی‬ ‫دیكه‌‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫‪19‬‬

‫سه‌له‌فیه‌ت‬ ‫تا بێت زۆر‬ ‫ده‌بێت له‌زانكۆ‌و‬ ‫په‌یمانگاكان‌و‬ ‫مزگه‌وته‌كان‌و‬ ‫بازاڕه‌كان‌و‬ ‫گه‌ڕه‌كه‌كاندا‬ ‫ناو مزگه‌وتێکی سه‌له‌فییه‌کان‬ ‫ده‌بێت له‌زانكۆ‌و په‌یمانگاكان‌و مزگه‌وته‌كان‌و‬ ‫ب���ازاڕه‌كان‌و گه‌ڕه‌كه‌كاندا‪ ،‬هه‌مو جومگه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا س���ه‌له‌فیه‌ت گه‌ش���ه‌ی‌ تێدا ده‌كات‬ ‫گه‌وره‌تری���ن هۆكاری‌ به‌هێزی‌ گه‌ش���ه‌كردنی‌‬ ‫سه‌له‌فیه‌تن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پاڵپش���تی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت له‌ڕوی‌‬ ‫داراییه‌وه‌ كێن ئه‌وانه‌ی‌ هاوكاری‌ س���ه‌له‌فیه‌ت‬ ‫ده‌كه‌ن؟‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬تۆ پرسیاره‌كه‌ له‌من ده‌كه‌یت‬ ‫من به‌حه‌دی‌ عیلم���ی‌ خۆم وه‌اڵمت ئه‌یه‌مه‌وه‌‬

‫خ���وای‌ گه‌ور‌ه ده‌زانێت م���ن له‌عیلمی‌ غه‌یب‬ ‫نازانم به‌اڵم من مامۆستایه‌كی‌ سه‌له‌فیم هیچ‬ ‫كه‌س هاوكاری‌ من ناكات ئیال موس���وڵمانان‬ ‫نه‌بێت كه‌ به‌نمون���ه‌ پێیانده‌ڵێم مزگه‌وته‌كه‌م‬ ‫پێویستی‌ به‌شوێنی‌ ئافره‌ته‌ یارمه‌تیم ئه‌ده‌ن؟‬ ‫هه‌یه‌ ده‌ڵێت من دو وه‌ره‌قه‌ یارمه‌تیت ئه‌ده‌م‪،‬‬ ‫هه‌ی���ه‌ ده‌ڵێت م���ن وه‌ره‌قه‌ی���ه‌ك یارمه‌تیت‬ ‫ئه‌ده‌م‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬زۆرێك له‌مامۆس���تایانی‌ سه‌له‌فی‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندن‪ ،‬بۆچی‌؟‬

‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬ئای���ا پێگه‌ی‌ هه‌مومان وه‌ك‬ ‫یه‌ك وایه‌؟ ئایا ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ئه‌وان ده‌ناسن‬ ‫وه‌ك ی���ه‌ك وان؟ له‌وانه‌ی���ه‌ مامۆس���تایه‌كی‌‬ ‫س���ه‌له‌فی‌ س���ه‌د ده‌وڵه‌مه‌ند بناسێت ئه‌گه‌ر‬ ‫سااڵنه‌ هه‌ر زه‌كاتی‌ بداتێ‌‪ ،‬بزانه‌ حاڵی‌ چۆن‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌نمونه‌ موس���ڵمانه‌و ده‌وڵه‌مه‌نده‌و‬ ‫زه‌كات ده‌رده‌كات س���ه‌د ده‌فت���ه‌ر زه‌كات���ی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ده‌ڵێت مامۆستا من ‪ 5‬ده‌فته‌ر زه‌كاتم‬ ‫ب���ۆ هێناوی���ت ته‌له‌فزیۆن‌و ڕادی���ۆ‌و گۆڤاری‌‬ ‫پێ به‌ڕێوه‌به‌ره‌‌و ئ���ه‌م ‪ 5‬ده‌فته‌ره‌تم بۆخۆت‬

‫هێناوه‌ به‌هه‌دیه‌ ئوتومبێلی‌ پێبكڕه‌‪ .‬هۆكاری‌ مرۆڤن‌و قسه‌یان بۆ ده‌چێت كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك‬ ‫پۆشته‌و په‌رداخی‌ سه‌له‌فی‌ ئه‌مه‌یه‌ ده‌وڵه‌تێك هه‌ن له‌ده‌وری‌ ئه‌م دو مامۆس���تایه‌ قس���ه‌‌و‬ ‫هاوكاریان ده‌كات‪ ،‬سته‌م له‌سه‌له‌فی‌ ده‌كرێت قس���ه‌ڵۆكیان بۆ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌نمونه‌ ده‌چن بۆ‬ ‫حیزبێك هاوكاری‌ كه‌سێك له‌سه‌له‌فیه‌ت بكات الی‌ ئه‌م مامۆس���تایه‌‪ ،‬ده‌ڵێ���ن بۆچونی‌ وایه‌‬ ‫به‌نمونه‌ ده‌ركه‌وتنی‌ له‌كه‌ناڵێكی‌ ئاس���مانیی‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئه‌و حیزبه‌لێیڕازییه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌نێ���وان د‪.‬عه‌ب���دول له‌تی���ف‌و كه‌ناڵی‌ ئاس���مانیی‌ الی‌ سه‌له‌فیه‌كان حه‌رامه‌‬ ‫مه‌ال عه‌بدولكه‌ریم كه‌ دو رابه‌ری‌ س���ه‌له‌فین دێن ئه‌مانه‌ گه‌وره‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���ه‌له‌فیه‌كان زه‌مین���ه‌ی‌‬ ‫له‌كوردس���تان‌و س���لێمانی‌ ناكۆك��� ‌ی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫گه‌شه‌كردنیان چییه‌؟‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی‌ چییه‌؟‬ ‫ئاك���ۆ جه‌لی���ل‪ :‬س���ه‌له‌فیه‌ت رۆژ ب���ه‌ڕۆژ‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬هه‌ریه‌ك له‌و دو مامۆس���تایه‌‬

‫له‌گه‌ش���ه‌كرداندایه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر به‌گوێ���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫ڕێنمایانه‌ی���ان بكردایه‌ كه‌ م���ن بۆم داناون‪،‬‬ ‫ده‌بون���ه‌ گه‌وره‌تری���ن ده‌س���ه‌اڵت له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ئه‌ویش له‌ڕێگ���ه‌ی‌ كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫حوجره‌وه‌ له‌ته‌وا‌وی‌ كوردستاندا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خاڵی‌ هاوب���ه‌ش‌و جیاوازی‌ نێوان‬ ‫ئێوه‌و داعش چین؟‬ ‫ئاك���ۆ جه‌لی���ل‪ :‬ئێم���ه‌و داع���ش‪ ،‬خاڵی‌‬ ‫هاوبه‌ش‌و جیاوازیشمان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ باسێكی‌‬ ‫دورودرێژه‌و قسه‌ی‌ زۆر هه‌ڵده‌گرێت‪.‬‬

‫هاوپه‌یمانێتی‌ پارت ‌ی دیموكرات ‌ی كوردستان‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫کۆچک���ردوەکان ل���ەو گەڕەکان���ە‬ ‫نیش���تەجێ دەبون کە دەکەوتنە سەر‬ ‫جادەی س���ەرەکی بەستنەوەی هەولێر‬ ‫بە دێهاتەکانیانەوە‪ .‬خەڵکی دەش���تی‬ ‫هەولێ���ر لەگەڕەکەکان���ی باش���وری‬ ‫هەولێ���ر (وەک ک���وران‌و مەنتکاوە)و‬ ‫خەڵکی مەملەکەتی کۆیە لەرۆژهەاڵتی‬ ‫هەولێر (وەک س���ێتاقان)و خۆشناوو‬ ‫ڕەواندزییەکانی���ش لەگەڕەکەکان���ی‬ ‫باک���ور(وەک تەی���راوە) نیش���تەجێ‬ ‫دەبون‪ .‬ل���ەم گەڕەکانە گێتۆی کوردی‬ ‫دروس���تببون (گێتۆ ب���ەو گەڕەکانە‬ ‫دەگوترێت ک���ە لەکەناری ش���ارەکان‬ ‫دروس���تدەبن ب���ۆ ئ���ەو گروپانەی کە‬ ‫هاوبەش���ێکی کۆمەاڵیەتیی‌ سیاس���یی‬ ‫یان ئابورییان هەی���ە)‪ .‬خەڵکانی ئەم‬ ‫گێتۆیانە‪ ،‬لەبەر زۆریی ژمارەیان‪ ،‬ئیدی‬ ‫نەک هەر لەنێو شوناس���ە هەولێرییە‪-‬‬ ‫تورکمانیی���ە‪ -‬ش���ارییەکە ناتوێنەوە‬ ‫بەڵکو دژایەتی دەکەن‌و شوناس���ێکی‬ ‫گوندی���ی‪ -‬کوردی���ی‪ -‬کرمانجی���ی‪،‬‬ ‫گێتۆی���ی‪ ،‬بەرهەمدێنن‪ ،‬کە کوردبون‌و‬ ‫ناوچەگەرێتی���ی‬ ‫خێڵەکییب���ون‌‌و‬ ‫بەسەریاندا زاڵبو‪.‬‬ ‫ئەگەر بڵێین بەش���ەپۆل کۆچکردنی‬ ‫گوندنشینەکان بۆ هەولێر لەپەنجاکان‬

‫پرۆس���ەی ئاوێتەب���ون‌و توان���ەوەی‬ ‫کۆچکردوەکان���ی سس���تکرد‪ ،‬ئ���ەوە‬ ‫دەتوانین بڵێین کە شەپۆلەکانی دواتر‬ ‫لەوانە‪ :‬سوتانی گوندەکانی کەندێناوە‬ ‫ل���ە‪١٩٦٣‬و ئاش���بەتاڵەکەی‪١٩٧٥‬و‬ ‫تێکدانی گوندە سنورییەکان لە‪١٩٧٨‬‬ ‫بەیەکجاری پرۆسەکەی ڕاگرت ‌چونکە‬ ‫خەڵکێک���ی ئێج���گار زۆری هەناردەی‬ ‫هەولێر کرد‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر زۆری���ی کۆچک���ردوەکان‬ ‫هۆکاربوبێ���ت لەپش���ت نەتوان���ەوەی‬ ‫کۆچکردوەکان ئ���ەوە تورکمانییبونی‬ ‫شوناس���ە ش���ارییەکەی هەولێ���ر‬ ‫هۆکاری هەرە س���ەرەکیی بو لەپشت‬ ‫ڕەتکردنەوەی شوناس���ە هەولێرییەکە‬ ‫لەالی���ەن کۆچک���ردوەکان‪ .‬ئ���ەم‬ ‫ڕەتکردنەوەیە کۆمەڵێک دەرهاوێشتی‬ ‫هەبو‪ ،‬لەوانە‪:‬‬ ‫یەک���ەم‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی شوناس���ی‬ ‫هەولێرییب���ون ماکێک���ی تورکمانی���ی‬ ‫هەڵگرتب���و ک���وردە گوندنش���ینە‬ ‫کۆچکردوەکان شوناسی "هەولێریی"یان‬ ‫ڕەتدەک���ردەوە‪ .‬دەرکەوتێک���ی ئ���ەم‬ ‫دیاردەی���ە ئەوەی���ە ک���ە ئێستاش���ی‬ ‫لەگەڵدابێ���ت ئەوان���ەی لەگون���دو‬ ‫ش���ارۆچکەکانەوە کۆچیانک���ردوە بۆ‬

‫هەولێر بەخۆیان ناڵێن هەولێریی‪ .‬کاتێک‬ ‫دو کورد لەهەولێر یەکدی ببینن یەکەم‬ ‫قس���ەیان ئەوەیە "کاکە ئەنگۆ خەرکی‬ ‫کێندەرێنە؟" لەوەاڵمدا بەگشتی ناوی‬ ‫گوند یان ئەو ش���ارۆچکەیە دەگوترێت‬ ‫ک���ە کەس���ەکە لێی���ەوە کۆچیکردوە‪.‬‬ ‫دەرکەوتێکی دیکە ئەوەیە کە خەڵکی‬ ‫هەولێ���ر بەن���اوی عەش���یرەتەکانیان‬ ‫خۆیان دەناسێنن‪ .‬بۆنمونە دەڵێن من‬ ‫خۆش���ناوم‪ ،‬من س���یانم‪ ،‬من سورچیم‬ ‫هتد‪...‬‬ ‫دوەم‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی کەلت���ورە‬ ‫ش���ارییەکەی هەولێر بەهەمانش���ێوە‬ ‫ماکێک���ی تورکمانی���ی پێوەب���و‬ ‫کۆچکردوەکان کەلتورە شارییەکەشیان‬ ‫ڕەتدەکردەوە‪ .‬یەکێک لەدەرکەوتەکانی‬ ‫ئەم دیاردەیە مکوڕبونی کۆچکردوەکان‬ ‫بو لەسەر لەبەرکردنی جلی کوردی‌‪.‬‬ ‫سێیەم‪ ،‬لەهەموی گرنگتر‪ ،‬لەبەر ئەو‬ ‫ڕەتکردنەوان���ەو پێکدادانە کەلتوریی‌و‬ ‫شوناس���یانە ئیدی هەولێ���ر نەیتوانی‬ ‫ببێ���ت بەپالتفۆرمێ���ک ب���ۆ توانەوە‬ ‫ی���ان ئامێزان���ی (‪ )integration‬ئەو‬ ‫خەڵکان���ەی کە لەش���وێنی جیاجیاوە‬ ‫کۆچیان بۆ کردبو‪ .‬ئەمەش بو بەمایەی‬ ‫دروستبونی فرەکەلتورییەک لەهەولێر‬

‫بەاڵم فرەکەلتورییەکی خێڵەکیی نەک‬ ‫ش���اریی‪ ،‬فرەکەلتورییەک���ی گێتۆیی‪.‬‬ ‫بەواتایەک���ی دیکە نەک ه���ەر کوردو‬ ‫تورکمان���ەکان ئاوێتە ی���ان ئامێزانی‬ ‫یەک���دی نەبون بەڵکو ئ���ەو کوردانەی‬ ‫له‌ش���وێنی جیاجیاشەوە کۆچیانکردبو‬ ‫ئاوێتەو ئامێزانی یەکدی نەبون‪.‬‬ ‫چ���وارەم‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی پرۆس���ەی‬ ‫ئاوێتەب���ون‪ ،‬وات���ە بەش���ارییبون‌و‬ ‫بەتورکمانبون���ی کۆچک���ردوەکان‪،‬‬ ‫لەحەفت���اکان ڕاوەس���تا ئی���دی ل���ەو‬ ‫کاتەوە دو کۆمەڵگ���ە(‪)community‬‬ ‫لەهەولێ���ر بونی���ان بەرچاودەکەوێت‪.‬‬ ‫یەکێکی���ان تورکمان���ەکان کە خۆیان‬ ‫بەهەولێری���ی‌و ش���اریی دادەنێن‪ ،‬کە‬ ‫تاڕادەی���ەک کۆمەڵگەیەکی هاوڕەنگە‪،‬‬ ‫ئەوەی دیکەیان کوردەکان کە خۆیان‬ ‫بەکرمان���ج نەک هەولێری���ی دادەنێن‪،‬‬ ‫تاڕادەیەک���ی زۆری���ش کۆمەڵگەیەکی‬ ‫فرە‪-‬ڕەنگی بەشبەشە‪.‬‬ ‫کۆی ئەو پرۆس���ەو دەرهاوێش���ت‌و‬ ‫دەرکەوتان���ە کۆمەڵێ���ک دەرئەنجامی‬ ‫هەبوە‪ ،‬لەوانە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ ،‬کۆمەڵگە ک���وردی زمانەکە‬ ‫لەسەر بنەمای ناوچەو عەشیرەت‌و گوند‪،‬‬ ‫یان تێکەڵەیەک لەمان���ە‪ ،‬ژمارەیەکی‬

‫ئێجگار زۆر گێتۆی پێکهێنابو‪ .‬خەڵکی‬ ‫ئ���ەم گێتۆیانە بەگش���تی خۆیان وەک‬ ‫هەولێریی ناناس���ێنن‪ .‬لەن���او هەولێر‬ ‫ک���وردەکان خۆی���ان وەک خەڵک���ی‬ ‫کەندێن���اوە‪ ،‬خۆش���ناوەتی‪ ،‬کۆی���ی‪،‬‬ ‫بێرکۆتی هتد‪ ...‬دەناسێنن‌و لەدەرەوەی‬ ‫هەولێریش وەک "خەڵکی هەولێر" نەک‬ ‫"هەولێریی" خۆیان دەناس���ێنن چونکە‬ ‫هەولێری���ی لەفەرهەن���گ‌و خەیاڵگەی‬ ‫ئەوان تورکمانێکی شارییە‪.‬‬ ‫دوەم‪ ،‬لەئاستی ڕۆش���نبیریی فرە‪-‬‬ ‫گێتۆییەکەی هەولێر بوەتە مایەی ئەوەی‬ ‫کە ڕۆشنبیرو هونەرمەندەکانی دابەش‬ ‫دابەش بن‌و زیاتر خۆیان وەک ڕۆشنبیرو‬ ‫هونەرمەندی ش���وێنە کۆچلێکردوەکە‬ ‫بناسێنن نەک ش���ارە کۆچبۆکراوەکە‪.‬‬ ‫ئەم���ەش وای لەهەولێر کرد کە لەڕوی‬ ‫ڕۆش���نبیرییەوە تاڕادەیەک بێخاوەن‪،‬‬ ‫بێنوخبە‪ ،‬دەرکەوێت یان یەکڕیزییەک‬ ‫لەنێو نوخبەکەدا دەرنەکەوێت‪.‬‬ ‫س���ێیەم‪ ،‬لەپەیوەند بەدروستبونی‬ ‫نەتەوە‪ ،‬وەک زۆربەی تیوریس���تەکان‪،‬‬ ‫لەوان���ە گێلن���ەر‪ ،‬جەخت���ی لەس���ەر‬ ‫دەکەن‪ ،‬دروس���تبونی شار هەنگاوێکە‬ ‫بۆ دروس���تبونی نەتەوە‪ .‬لەبەرئەوەی‬ ‫هەولێر لەئاکام���ی پێکدادانی کەلتورو‬

‫شوناس���ەکان نەیتوانی���وە ببێت���ە‬ ‫پالتفۆرمێک ب���ۆ ئاوێتەبون‌و ئامێزانی‬ ‫کۆچکردوەکان‌‪ ،‬لەئاکامدا شوناسێکی‬ ‫یەکگرتو لەناو شارەکە دروستنەبوە کە‬ ‫لەخۆگرو چەتری هەمو شوناس���ەکانی‬ ‫دیکە بێت‪ .‬بۆیە دەکرێت بڵێین هەولێر‬ ‫لەئاستی گەشەو دروستبونی شوناسدا‬ ‫شکس���تیهێناوەو ئەم���ەش کاریگەریی‬ ‫لەسەر بەنەتەوەبونی کوردیش هەبوە‪.‬‬ ‫ئەو قسانەی ئێستا لەسەر دابەشبون‌و‬ ‫دوئیدارەیی‌و دوفەرهەنگی زۆنی زەردو‬ ‫کەسک دەکرێن بەش���ێکی پەیوەندی‬ ‫بەوەوە هەیە کە پرۆس���ەی بەشاربون‬ ‫لەکوردس���تان تائێس���تا س���ەرکەوتو‬ ‫نەبوە‪.‬‬ ‫لەژێر تیش���کی ئ���ەو ش���یکارانەی‬ ‫س���ەرەوە دەتوانین بڵێین کە یەکێک‬ ‫لەه���ۆکارە ه���ەرە س���ەرەکییەکانی‬ ‫بێدەنگی‌و سس���تیی خەڵک���ی هەولێر‬ ‫پەیوەندی بەلەدایکنەبونی نوخبەیەکی‬ ‫یەکڕی���زی یەکگرت���وەوە هەی���ە ک���ە‬ ‫ئینتیمای بۆ شارەکە هەبێت لەجیاتی‬ ‫ناوچە کۆچلێکردوەکان تاوەکو بتوانێت‬ ‫ڕابەرایەتی بزوتنەوەی فیکری‌و دەنگە‬ ‫ناڕازییەکانی شارەکە بکات‌و ئاراستەی‬ ‫خۆپیشاندان‌و مانگرتنەکان بکات‪.‬‬

‫بێدەنگی هەولێر‪ :‬تەنگژەی شوناسی هەولێریی‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫‪ .٨‬لێدوانی‌ به‌رپرس����انی‌ بااڵی‌‬ ‫ئه‌مری����كا له‌س����ه‌ر هاوكاریكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌ڕڤانان له‌ڕۆژئاوای‌ كوردستان‪،‬‬ ‫به‌وه‌ی‌ تاكه‌ هێ����ز ده‌بێت ئه‌مریكا‬ ‫ه����اوكاری‌ ده‌كات له‌س����وریاو‬ ‫به‌كرداریش ئ����ه‌وه‌ی‌ كرد‪ ،‬له‌چه‌ند‬ ‫ڕۆژی‌ پێش����و له‌ڕێگه‌ی‌ ئاسمانه‌وه‌‬ ‫هاوكارییه‌كان����ی‌ گه‌یانده‌ ده‌س����ت‬

‫ش����ه‌ڕڤانان‪ ،‬توركیاش ته‌نیا توانی‌‬ ‫بانگهێش����تی‌ باڵی����ۆزی‌ ئه‌مری����كا‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫‪ .٩‬تاوانباركردن����ی‌ توركی����ا‬ ‫له‌ته‌قینه‌وه‌ك����ه‌ی‌ ئەنق����ه‌ره‌ له‌دو‬ ‫ڕوه‌وه‌‪ ،‬له‌الیه‌ك توانای پاراستنی‌‬ ‫ناوخۆی‌ نه‌ماوه‌و له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌‬ ‫خودی‌ ئۆردوگان‌و پارته‌كه‌ی‌ به‌وه‌‬

‫تاونب����ار ده‌كرێ����ن به‌ئه‌نجامدانی‌‬ ‫ته‌قینه‌وه‌كه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و خااڵنه‌ی‌ سه‌ره‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫ڕونه‌ هه‌رپارتێ����ك‌و هاوپه‌یمانێك‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاكه‌په‌ به‌و شێوه‌یه‌ سیاسه‌ت‬ ‫ب����كات به‌دڵنیایه‌وه‌ چاره‌نوس����ی‌‬ ‫له‌ئاكه‌په‌ كه‌متر نابێت بۆیه‌ ده‌بێت‬ ‫ئه‌وه‌ بێژی����ن پارت����ی‌ دیموكراتی‌‬

‫كوردستان چاو به‌په‌یوه‌ندییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆی����دا بخش����ێنیته‌وه‌و هه‌وڵ����ی‌‬ ‫گۆڕین����ی‌ سیاس����ه‌ته‌كانی‌ ب����دات‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ گۆڕان����ی‌ ناوچه‌ك����ه‌‪ ،‬وه‌‬ ‫ده‌بێت خ����ۆی‌ له‌جه‌مس����ه‌رگیری‌‬ ‫ملمالنێ����كان به‌دوربگرێت‌و هه‌وڵی‌‬ ‫ئاسایی كردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫بدات له‌گ����ه‌ڵ هێزه‌كانی‌ ناوچه‌كه‌‪،‬‬

‫به‌تایب����ه‌ت ڕۆژئاوای‌ كوردس����تان‌و‬ ‫په‌كه‌كه‌و هه‌ده‌په‌‪ ،‬هاوكاری كردن ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ده‌په‌ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان باشترین‬ ‫ده‌رگایه‌ بۆ گۆڕانكاری‌ له‌سیاسه‌تی‌‬ ‫پارتی����دا‪ ،‬چونكه‌ گ����ه‌ر گریمانه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ دابنێ����ن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‬ ‫پارته‌ك����ه‌ی‌ ئ����ۆردوگان ڕوبه‌ڕوی‌‬ ‫شكس����ت ده‌بێت����ه‌وه‌و په‌كه‌كه‌ش‬

‫ناوچ����ه‌ س����نورییه‌كانی‌ هه‌رێم����ی‌‬ ‫كوردس����تان كۆنت����رۆڵ ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌والش����ه‌وه‌ داع����ش‌و حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق����ی‌‌و ئێ����ران‪ ،‬ك����ه‌ هه‌مویان‬ ‫له‌گه‌ڵ پارتی‌ ناكۆكن‪ ،‬پرس����یارێك‬ ‫دێته‌ پێش ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ ئه‌وكاته‌‬ ‫پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان چۆن‬ ‫سیاسه‌ت ده‌كات؟‬

‫ونبون‬

‫‪m‬‬

‫‪.co‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪e‬‬

‫‪w‬‬

‫‪.a‬‬ ‫‪ww‬‬

‫‪w‬‬

‫ی (جلیل رش���ید عباس) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌و‌ه‬ ‫* وه‌س���ڵێك ‌ی ش���اره‌وان ‌ی كه‌الر ك ‌ه بڕه‌ك ‌ه ‌ی ‪ 300‬هه‌زار دینار‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ كتێبخان ‌ه ‌‬ ‫ی بازرگان ‌ی سلێمان ‌ی ونبو‌ه به‌ناوی ( شه‌هاب الدین صالح الدین مه‌ردۆخپور ) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌رێنێته‌و‌ه‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌ی زوو ‌‬ ‫ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫بۆ پرسگ ‌ه ‌‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )499‬سێشه‌ممه‌ ‪2015/10/20‬‬

‫تارمایی‌ سه‌له‌فیه‌كان له‌سلێمان ‌ی‬

‫ی سه‌له‌فی‌‪ :‬رۆژ به‌ڕۆژ له‌گه‌شه‌كردنداین‬ ‫مامۆستایه‌ك ‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ ،‬كه‌ مامۆستایه‌كی‌ سه‌له‌فی‌و‬ ‫خه‌تیبی‌ مزگه‌وتی‌ سه‌له‌فیه‌كانه‌‬ ‫له‌پێنجوێن‪ ،‬له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا باس‬ ‫له‌سه‌له‌فیه‌كانی‌ سلێمانی‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێت‬ ‫"سه‌له‌فیه‌ت رۆژ به‌ڕۆژ له‌گه‌شه‌كرداندایه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬كه‌س���ه‌ دیاره‌كانی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت‬ ‫له‌سلێمانی كێن؟‬ ‫ئاك���ۆ جه‌لی���ل‪ :‬مێ���ژوی‌ دروس���تبونی‌‬ ‫س���ه‌له‌فیه‌ت ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ فه‌زڵی‌ خوا‬ ‫پاش���ان بۆ مه‌ال عومه‌ری‌ چنگیانی‌ كه‌ كاتی‌‬ ‫خۆی‌ له‌زانكۆی‌ منه‌وه‌ره‌ ده‌خوێنێت كاریگه‌ر‬ ‫ده‌بێت به‌بیری‌ سه‌له‌فیه‌ت‌و زاناكانی‌ سعودیه‌‬ ‫ده‌بینێت كه‌ س���ه‌یر ده‌كات جی���اوازی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌خوێندنی‌ ئێره‌و خویندنی‌ ئه‌وێ‌‪ ،‬ش���ێوازی‌‬ ‫په‌یڕه‌وی دین لێره‌و ل���ه‌وێ‌‪ ،‬ئه‌و په‌یڕه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌له‌فیه‌ت كاری‌ تێده‌كات‌و ده‌یهێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫كوردس���تان به‌تابیه‌تی‌ بۆ ش���اری‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫له‌مزگه‌وت���ی‌ ش���یخ عه‌بدولق���ادری‌ گه‌یالنی‌‬ ‫ده‌ستده‌كات به‌ده‌رس‌و ده‌ورو كۆمه‌ڵێ گه‌نجی‌‬ ‫لێكۆده‌بێته‌وه‌‌و ئه‌ویش دێت ئه‌و په‌رتوكانه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌مو په‌رتوكی‌ چاك‌و به‌سود‌و ڕێك‌وپێكن‬ ‫پێیانده‌ڵێ���ت‪ .‬م���ه‌ال عوم���ه‌ری‌ چنگیان���ی‌‬ ‫ل���ه‌دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ توش���ی‌ حاڵه‌تێ���ك ده‌بێت‬ ‫له‌مزگه‌وت���ی‌ عبدلقادری‌ گه‌یالن���ی‌ ده‌چێته‌‬ ‫مزگه‌وت���ی‌ ئیم���ان‌و قوتابخان���ه‌ی‌ عومه‌ری‌‬ ‫كوڕی‌ خه‌تاب دروس���تده‌كات‌و چه‌ندین فه‌قێ‌‬ ‫ڕاده‌گرێت‪ ،‬پاش���ان ئ���ه‌و ملمالنێی���ه‌ی‌ كه‌‬ ‫ل���ه‌و كاته‌دا هه‌بوه‌‌و ئ���ه‌و هه‌مو گه‌نجه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌وكاته‌دا هه‌موی‌ به‌س���یالحه‌وه‌ له‌‌و ش���اخه‌‬ ‫هاتونه‌ته‌ خواره‌وه‌‌و خوێنگه‌رمن‪ ،‬مامۆس���تا‬ ‫خۆی‌ ده‌كات به‌ته‌ره‌فێك ل���ه‌و الیانانه‌ی‌ كه‌‬ ‫شه‌ڕه‌كه‌یان ده‌س���تپێكردوه‌‪ ،‬ئه‌و ته‌ره‌فه‌ش‬

‫بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیس�ل�امی‌ بو‪ ،‬كه‌ له‌ش���ه‌ڕادایه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫واده‌كات په‌الم���اری‌ مزگه‌وتی‌ ئیمان بدرێت‌و‬ ‫ده‌س���وتێنرێت په‌رتوكه‌كانیان ده‌سوتێنرێت‌و‬ ‫فه‌قێ���كان هه‌ریه‌كه‌ی���ان په‌رت���ه‌وازه‌ ده‌بن‬ ‫بۆ ش���وێنێك‪ ،‬متبونێك‌و س���اردبونه‌وه‌یه‌ك‬ ‫له‌س���ه‌له‌فیه‌تدا له‌و ماوه‌یه‌دا دروستده‌بێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ واده‌كات قوتابیه‌كان���ی‌ هه‌ندێكی���ان‬ ‫ده‌چن بۆ سودان هه‌ندێكی‌ دیكه‌شیان ده‌چن‬ ‫بۆ مه‌غری���ب هه‌ندێكی‌ دیكه‌ی���ان ده‌چن بۆ‬ ‫توركیا‌و یه‌مه‌ن‪ ،‬بۆ نمونه‌ مامۆس���تا عه‌بدول‬ ‫له‌تیف‌و مامۆس���تا محه‌م���ه‌د كاكه‌‌و هه‌روه‌ها‬ ‫چه‌ند مامۆس���تایه‌كی‌ تر ده‌چ���ن بۆ یه‌مه‌ن‬ ‫به‌س ئه‌وه‌ی‌ كه‌ لێره‌ ده‌مێنێته‌وه‌ مامۆس���تا‬ ‫عه‌بدولكه‌ریم���ه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌حوكمی‌ پێگه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌بێت له‌شاری‌ سلێمانی‌ بمێنێته‌وه‌‌و خزمه‌تی‌‬ ‫ئه‌و مزگه‌وته‌ بكات‪ ،‬لێره‌ ده‌مێنێته‌وه‌‌و درێژه‌‬ ‫به‌ڕێبازی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت ده‌دات‪ .‬له‌م قۆناغه‌دا‬ ‫كه‌ ئه‌و مه‌الیه‌ی‌ له‌پش���ت هێنانی‌ مه‌نهه‌جی‌‬ ‫س���ه‌له‌فی‌ بو بۆ كوردستان لێی ده‌رده‌چێت‬ ‫كه‌ ئه‌ویش مه‌ال عومه‌ری‌ چنگیانییه‌ ده‌چێته‌‬ ‫ش���ارێكی‌ ترو خزمه‌ت���ی‌ به‌رنامه‌یه‌كی‌ دیكه‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬خزمه‌تی‌ حزبێكی‌ سیاس���ی‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌مه‌رجێك ك���ه‌ نابێت مه‌نهه‌جی‌ س���ه‌له‌فی‌‬ ‫الیه‌نگری‌ هیچ الیه‌ك بێ���ت ده‌بێت خزمه‌تی‌‬ ‫گش���ت چین‌و توێژێك بكات به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‬ ‫یه‌كسان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئێستا كه‌سه‌ دیاره‌كانی‌ سه‌له‌فیه‌ت‬ ‫له‌سلێمانی‌ كێن؟‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬له‌دوای‌ ڕۆیش���تنی‌ مامۆستا‬ ‫عه‌ب���دول له‌تیف‌و محه‌مه‌د كاك���ه‌ خه‌ڵكه‌كه‌‬ ‫له‌ده‌وری‌ مامۆستا عه‌بدولكه‌ریم كۆده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پاش���ان له‌دوای‌ چه‌ند س���اڵێك كه‌ مامۆستا‬ ‫عه‌ب���دول له‌تی���ف له‌یه‌مه‌ن���ه‌وه‌ دێت���ه‌وه‌‬ ‫كوردس���تان‌و له‌ناوچ���ه‌ی‌ چوارقوڕنه‌ ده‌بێ‌‌و‬

‫پاشان دێته‌ شاری‌ سلێمانی‌‌و وه‌ك كه‌سێكی‌‬ ‫پله‌ی���ه‌ك ده‌رده‌كه‌وێ���ت له‌ناو س���ه‌له‌فیه‌دا‌و‬ ‫خه‌ڵكی‌ له‌ده‌وری‌ كۆده‌بنه‌وه‌‌و په‌یوه‌ندیه‌كی‌‬ ‫باش���ی‌ هه‌یه‌ له‌گ���ه‌ڵ عه‌ره‌ب���دا‌و عه‌ره‌بیش‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ باشیان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ناوچه‌كانی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌‌و باسده‌كرێت‌و خه‌ڵكێكی‌ زۆر‬ ‫له‌ناوخۆو ده‌ره‌وه‌ ده‌یناسێت‪ ،‬ئێستا ئه‌و وه‌ك‬ ‫كه‌سی‌ یه‌كه‌م له‌ناو س���ه‌له‌فیه‌تدا ده‌ناسرێت‬ ‫له‌كوردس���تاندا‌و خه‌ڵكانێك���ی‌ زۆر له‌هه‌م���و‬ ‫شاره‌كانه‌وه‌ له‌ده‌وری‌ ئه‌و خڕده‌بنه‌وه‌‪ .‬جگه‌‬ ‫له‌ویش‪ ،‬مامۆس���تا عه‌بدولكه‌ریم‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ تۆ‬ ‫ده‌یبینێت له‌گه‌نجی‌ س���ه‌له‌فی‌ له‌كوردستاندا‬ ‫به‌گش���تی‌ خه‌ڵ���ك ل���ه‌ده‌وری‌ ئ���ه‌م دوانه‌‬ ‫كۆبونه‌ت���ه‌وه‌ ئه‌مان���ه‌ی‌ كه‌ وه‌ك ریشس���پی‌‬ ‫سه‌له‌فی‌ س���لێمانی‌ ده‌ركه‌وتون‪ .‬كه‌سانێكی‌‬ ‫دیكه‌ هه‌ن له‌ش���اری‌ س���لێمانی‌ س���ه‌له‌فین‬ ‫ب���ه‌س وه‌ك ئه‌مان دیار نی���ن‪ ،‬وه‌ك دكتۆر‬ ‫محه‌مه‌د پێنجوێنی‌ كه‌ خه‌ڵكی‌ وێنه‌یه‌ ئیمام‌و‬ ‫خه‌تیبی‌ مزگه‌وتی‌ س���تاره‌خانه‌‪ ،‬وه‌ك دكتۆر‬ ‫عه‌بدولفه‌تاح‌و كه‌سانی دیكه‌ش‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬مزگه‌وته‌كانی‌ سه‌له‌فیه‌ت له‌سلێمانی‌‬ ‫چه‌ند مزگه‌وت ده‌بن؟‬ ‫ئاك���ۆ جه‌لیل‪ :‬مزگه‌وته‌كانی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت‬ ‫له‌س���لێمانیدا زۆرن به‌نمون���ه‌ مزگه‌وت���ی‌‬ ‫به‌هه‌ش���ته‌ مزگه‌وتی‌ ئیمانه‌ مزگه‌وتی‌ حاجی‌‬ ‫عه‌باس باراویه‌ مامۆستا محمدی‌ مه‌ال فایه‌قی‌‬ ‫ش���اره‌زوری‌ لێیه‌ كه‌یه‌كێكه‌ له‌هه‌ره‌بانگخوازه‌‬ ‫كۆنه‌كانی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت‪ ،‬دو بران مامۆس���تا‬ ‫محمدی‌ مه‌ال فایه‌قی‌ ش���اره‌زوری‌‌و مامۆستا‬ ‫احمدی‌ مالفایه‌قی‌ ش���اره‌زوی‌ ك���ه‌ یه‌كێكه‌‬ ‫له‌بانگخ���وازه‌ هه‌ره‌كۆنه‌كان���ی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت‬ ‫كه‌س���اڵی‌ ‪ 1992‬كتێبی‌ نوسیوه‌ له‌سه‌ر بیدع‬ ‫كه‌ ئه‌م جیله‌ی‌ ئێس���تا هه‌ر دروست نه‌بون‪.‬‬ ‫هه‌وه‌ها له‌گه‌ڕه‌كی‌ چوارچرا‪ ،‬چوار مزگه‌وتی‌‬ ‫س���ه‌له‌فی‌ لێی���ه‌ هه‌تابێت س���ه‌له‌فیه‌ت زۆر‬

‫ده‌بێت به‌نمونه‌ چه‌ندین مزگه‌وت له‌سلێمانی‌‬ ‫دروس���ت ده‌كرێت هه‌موی‌ خه‌تیبی‌ سه‌له‌ف ‌ی‬ ‫بۆ داده‌نرێ���ت وه‌ك مزگه‌وتی‌ ئیمامی‌ مالیكه‌‬ ‫مزگه‌وتی‌ ئیمامی‌ موسلیمه‌ مزگه‌وتی‌ هیجره‌ته‌‬ ‫مزگه‌وته‌كانی‌ كه‌ش خه‌ڵكی‌ به‌ته‌بیعه‌ت حه‌زی‌‬ ‫له‌مه‌نهه‌جێكی‌ سه‌هله‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێگه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت‌و‬ ‫له‌نێو سه‌له‌فیه‌تدا كام مزگه‌وت؟‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬له‌ناو مزگه‌وته‌كانی‌ ش���اری‌‬ ‫س���لێمانی‌ به‌پله‌ی‌ یه‌ك مزگه‌وتی‌ به‌هه‌ش���ت‬ ‫له‌به‌ربونی‌ ئه‌و كه‌س���ه‌ی‌ له‌وێیه‌ كه‌ مامۆستا‬ ‫عه‌ب���د‌ول له‌تیفه‌‌و به‌هه‌مان ش���ێوه‌ مزگه‌وتی‌‬ ‫ئیم���ان به‌ڕاس���تی‌ ده‌مه‌وێ���ت ئ���ه‌وه‌ بڵێم‬ ‫هه‌رگه‌نجێك له‌سه‌ر ڕێبازی‌ پاكی‌ سه‌له‌فیه‌ت‬ ‫خوێندبێت���ی‌ ق���ه‌رزاری‌ مزگه‌وت���ی‌ ئیمانه‌‪،‬‬ ‫مزگه‌وتی‌ عباس باراوی‌ كه‌ ئه‌م سێ مزگه‌وته‌‬ ‫پێگه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی به‌هێزن له‌سلێمانی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خاڵ���ه‌ به‌هێزه‌كانی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت‬ ‫له‌كوردستاندا چیه‌؟‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬خاڵی‌ هه‌ره‌به‌هێزی‌ سه‌له‌فیه‌ت‬ ‫بریتیه‌ له‌ده‌س���تگرتن به‌قورئان‌و س���ونه‌ت‌و‬ ‫به‌هێزی‌ قورئان‌و سونه‌ت چه‌نده‌ ئه‌وكه‌سه‌شی‌‬ ‫ش���وێن ئه‌و مه‌نهه‌جه‌ ده‌كه‌وێت به‌هێزده‌بێت‬ ‫هه‌ر مه‌نهه‌جێك به‌ده‌ر له‌س���ه‌له‌فیه‌ت بگریت‬ ‫هۆكاری‌ الوازیه‌ك���ه‌ی‌ بریتیه‌ له‌ئه‌س���ڵیه‌كه‌‬ ‫به‌هێزیه‌ك���ی‌ ت���ری‌ س���ه‌له‌فیه‌ت بریتی���ه‌‬ ‫له‌تێكه‌اڵوبونی���ان له‌نێ���وان خه‌ڵكدا‌و خاڵكی‌‬ ‫كه‌ی‌ به‌هێزی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت س���ه‌هل‌و ئاسانه‌‬ ‫مه‌نهه‌ج���ی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت به‌ئاس���انی‌ دین���ی‌‬ ‫ئیسالم پێشكه‌شی‌ خه‌ڵكی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬خه‌ڵكی‌‬ ‫به‌سروش���تی‌ ته‌بیع���ه‌ت حه‌زی‌ به‌س���ه‌هلی‌‌و‬ ‫ئاس���انی‌ هه‌یه‌ هه‌ربۆیه‌ ش���وێن سه‌له‌فیه‌ت‬ ‫كه‌وتوه‌‌و خاڵێكی‌ به‌هێزی‌ كه‌ی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت‬ ‫بریتیه‌ له‌په‌یوه‌ندیه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان چونكه‌‬ ‫ت���ۆ هه‌رچه‌ن���ده‌ په‌یوه‌ن���دی‌ نێوده‌وڵه‌تیت‬

‫به‌هێزبێت ئه‌وه‌ن���ده‌ به‌هێز ده‌بیت مه‌نهه‌ج ‌ی‬ ‫س���ه‌له‌فیه‌ت له‌سه‌رتاسه‌ری‌ گۆی‌ زه‌وی‌ یه‌ك‬ ‫مه‌نهه‌جه‌ ئه‌وكه‌سانه‌ی‌ ده‌بنه‌ دوعات له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و مه‌نهه‌ج���ه‌ یه‌كتر ده‌ناس���ن‌و یه‌كتریان‬ ‫خۆش���ده‌وێت هاوكاری‌ یه‌كتر ده‌كه‌ن له‌ڕوی‌‬ ‫مادی‌‌و مه‌عنه‌ویه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���ه‌له‌فیه‌ت ب���ه‌رده‌وام له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدایه‌ ی���ان ب���ا بڵێی���ن الیه‌نگریی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌‪ ،‬ئه‌مه‌ بۆچی‌؟‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬س���ه‌له‌فیه‌كان سه‌یری‌ حاڵی‌‬ ‫موسوڵمانان ده‌كه‌ن موس���وڵمانان هه‌ژارن‪،‬‬ ‫موس���وڵمان ئاس���تی‌ ڕۆش���نبیریان الوازه‌‪،‬‬ ‫موس���وڵمان ئاس���تی‌ خوێنه‌واری���ان الوازه‌‪،‬‬ ‫موس���ڵمانان ده‌چه‌وس���ێنرێنه‌وه‌ تۆش دێیت‬ ‫شتێك ده‌وروژێنیت خراپتری‌ ده‌كه‌یت‪ ،‬ئیمه‌‬ ‫ده‌ڵێین با ش���تێك نه‌كه‌ی���ن خراپتری‌ بكه‌ین‬ ‫هه‌وڵبده‌ی���ن به‌دانایی‌‌و حه‌كیمانه‌ كاره‌كانمان‬ ‫بكه‌ی���ن‪ ،‬ئامۆژگاری‌ ده‌س���ه‌اڵتداران ده‌كه‌ین‬ ‫به‌نهێنی‌‌و خزمه‌تی‌ هاواڵتیانی‌ خۆمان ده‌كه‌ین‬ ‫له‌مزگه‌وته‌كان���دا‪ .‬ئه‌مكاره‌ی‌ س���ه‌له‌فیه‌كان‬ ‫هه‌ندێك به‌خراپی‌ ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌ ده‌ڵێین‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌س���ه‌اڵتداراندا تێكناگیرێین چونكه‌‬ ‫له‌هه‌مو قۆناخێكدا كه‌ ئه‌و ده‌سه‌اڵتانه‌ پشتی‌‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵته‌ ده‌ره‌كیه‌كه‌ قایمه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌گه‌ڵیدا‬ ‫تێكناگیرێین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خاڵه‌ الوازه‌كانی‌ سه‌له‌فیه‌ت چین؟‬ ‫ئاك���ۆ جه‌لی���ل‪ :‬گرنگترین خاڵ���ی‌ الوازی‌‬ ‫س���ه‌له‌فی‌ بریتیه‌ له‌مامه‌ڵك���ردن له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫واقیعه‌ی‌ كه‌ ئه‌وانی‌ تێدا ده‌ژین به‌س���ۆزداری‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬دوربین نه‌بون بۆ‬ ‫پاشه‌ڕۆژ‪ ،‬ده‌مڕاستی‌ سه‌له‌فی‌ دێن دوژمن بۆ‬ ‫خۆیان دروستده‌كه‌ن له‌كاتێكدا پێویست نییه‌‬ ‫وابن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا سه‌له‌فیه‌كان توندڕه‌ون؟‬ ‫ئاكۆ جلیل‪ :‬تون���دڕه‌وی‌ له‌هه‌مو مرۆڤێكدا‬

‫هه‌ی���ه‌ وه‌ك قاعیده‌‪ ،‬ه���ه‌ر مرۆڤێك له‌خۆ ‌ی‬ ‫ڕازیب���و هه‌ق���ی‌ وه‌رنه‌گ���رت به‌رامب���ه‌ر كه‌‬ ‫به‌چاوێكی‌ تره‌وه‌ ته‌ماشایكرد‪ ،‬به‌ڵێ‌ جۆرێك‬ ‫له‌جۆره‌كان توندڕه‌وی‌ تێدایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ دێن���ه‌ ڕێبازی‌‬ ‫س���ه‌له‌فیه‌ته‌وه‌ ل���ه‌چ ته‌مه‌نێكدان ب���ۆ دێنه‌‬ ‫سه‌له‌فیه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬ئه‌و كه‌س���انه‌ی‌ دێنه‌ ڕێبازی‌‬ ‫س���ه‌له‌فیه‌ته‌وه‌ ب���ه‌زۆری‌ گه‌نج���ن‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئێس���تا ده‌یانبینی‌ دێنه‌ س���ه‌له‌فیه‌ته‌وه‌‬ ‫ئێس���تا ڕیش���یان س���پی بوه‌ ئه‌وانیش وه‌ك‬ ‫گه‌نجه‌كانی‌ ئێس���تا گه‌نج ب���ون كه‌ هاتونه‌ته‌‬ ‫ناو سه‌له‌فیه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬س���ه‌له‌فیه‌كان زۆربه‌ی���ان ل���ه‌چ‬ ‫ئاستێكی‌ خوێنده‌واریدان؟‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ :‬ئه‌وه‌ی‌ ش���وێنی‌ سه‌له‌فیه‌ت‬ ‫ده‌كه‌وێ���ت زۆربه‌یان قوتاب���ی‌‌و خوێندكاری‌‬ ‫زانكۆن‪.‬‬ ‫ئاوێته‌‪ :‬شوێنی‌ نیشته‌جێبونی‌ سه‌له‌فیه‌كان‬ ‫به‌دیاریكراوی‌ له‌كوێی‌ سلێمانیدا به‌هێزه‌؟‬ ‫ئاكۆ جه‌لیل‪ ::‬س���ه‌له‌فیه‌كان له‌كوێ‌ زۆربن‬ ‫مزگه‌وتێكی���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬الی‌ مزگه‌وتی‌ ئیمان‬ ‫به‌هێ���زن‪ ،‬الی‌ مزگه‌وتی‌ به‌هه‌ش���ت هه‌روه‌ها‬ ‫به‌هێ���زن‪ ،‬له‌ئێس���تادا هۆكاره‌كانی‌ ژیان زۆر‬ ‫ئاس���ان بون ئۆتۆمبێل هۆكارێك���ی‌ دیكه‌یه‌‬ ‫قه‌یچێ���كا با من ماڵم له‌كوردس���ات بێت بچم‬ ‫ب���ۆ مزگه‌وتی‌ ئیمان تۆ گ���ه‌ر بچیت بۆ الی‌‬ ‫مزگه‌وتی‌ ئیمان دیقه‌ت به‌یت‪ ،‬ئافره‌تی‌ سه‌ر‬ ‫ڕوتی‌ تێدایه‌ ئه‌ی‌ چۆن ده‌بێت ئه‌وه‌ به‌ڵگه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌رئه‌وه‌ی‌ س���ه‌له‌فیه‌ت قۆرخی‌ گه‌ره‌كێك‬ ‫نی���ه‌ ئه‌گه‌ر وا بوایه‌ ده‌بوایه‌ ته‌واوی‌ گه‌ڕه‌كی‌‬ ‫مامه‌یاره‌ په‌چه‌ به‌سه‌ر بوایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سه‌له‌فیه‌ت چۆن وا گه‌شه‌ ده‌كات‬ ‫به‌خێرایی‌؟‬ ‫ئاك���ۆ جه‌لیل‪ :‬س���ه‌له‌فیه‌ت ت���ا بێت زۆر‬

‫هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی سویسراو ده‌رئه‌نجامه‌کانی‬ ‫هیوا ناسیح *‬ ‫رۆژی یه‌کش����ه‌ممه ‌‌واته‌‪١٨‬ی ئ����ه‌م مانگه‬ ‫‌دوارۆژی ده‌نگ����دان بو ب����ۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫په‌رله‌مان‌و ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی کانتۆنه‌کان‬ ‫(ئه‌نجومه‌نی پیران)ی سویس����را‪ ،‬په‌رله‌مانی‬ ‫سویس����را ک����ه ‪ ٢٠٠‬کورس����ییه‌‪‌،‬به‌پێی زۆرو‬ ‫که‌می رێژه‌ی دانیشتوان به‌سه‌ر کانتۆنه‌کاندا‬ ‫دابه‌ش����کراوه‌‪ ،‬هاوکات ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی‬ ‫کانتۆنه‌کانیش که‌له‌‪ ٤٦‬کورس����ی پێک دێت‬ ‫هه‌ر چوار س����اڵ جارێک سازده‌کرێت‪ .‬بۆ ئه‌م‬ ‫هه‌‌لبژاردنه‌‪٢٩‬ح����زب‌و کیانی سیاس����ی‌و‪٣٨٠٠‬‬ ‫کاندیدات کێبه‌ركێی����ان ده‌کرد‪ .‬ژماره‌ی ‪٥،٢‬‬ ‫میلی����ۆن که‌س مافی ده‌نگدانیان هه‌بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رێژه‌ی به‌شداربوان له‌ده‌نگداندا ‪ ٤٨،٣‬له‌سه‌تا‬ ‫بو (هه‌‌ڵبژاردنی راب����ردو ‪ ٤٨،٥‬بو)‪ .‬به‌پێی‬ ‫دوا هه‌واڵه‌کان ئه‌نجامه‌کانیان‪ ،‬که دوای چوار‬ ‫سه‌عاتێک له‌داخستنی سندوقه‌کان راگه‌‌یه‌ندرا‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌ی خواره‌وه‌ بو‪:‬‬ ‫(ژم����اره‌کان رێژه‌ی ده‌نگ����ی حزبه‌کانه‌‪،‬‬ ‫ژم����ار‌ه‌ی ناوکه‌وانه‌کانیش رێ����ژه‌ی که‌م یان‬ ‫زیادکردنی ده‌نگه‌کانه‌"به‌رێژه‌ی سه‌دی")‪:‬‬ ‫پارتی گه‌لی سویسری (‪٢٩.٥ )٢،٩ +‬‬ ‫پارتی سۆس����یالدیموکراتی سویس����ری (‪-‬‬ ‫‪١٨.٩ )٠،٢‬‬ ‫پارت����ی لیبراڵ����ی دیموکرات����ی (‪)١،٢+‬‬ ‫په‌رله‌مانی سویسرا‬ ‫‪١٦،٣‬‬ ‫پارتی گه‌لی دیموکرات مه‌سیحی (‪)٠،٢ -‬‬ ‫پارتی لیبراڵی دیموکراتی (‪٣٣ )٣+‬‬ ‫پێکدێ����ت‌و دواتر یه‌کێک له‌و حه‌وت که‌س����ه‌ (‪ )٥ -‬ناڕاسته‌وخۆ زیانه‌ بۆ ئه‌مانیش‪.‬‬ ‫‪١٢،١‬‬ ‫ئێس����تا که‌راستڕه‌وه‌کان نزیکه‌ی سێیه‌کی‬ ‫پارتی گه‌لی دیموکرات مه‌س����یحی (‪ )١ -‬س����ه‌ره‌ڕای وه‌زاره‌ته‌که‌ی خۆی به‌س����ه‌رۆکی‬ ‫پارتی سه‌وزی سویسری (‪٦،٩ )١،٥ -‬‬ ‫پارتی لیبراڵی س����ه‌وزی سویس����ری (‪٢٨ -‬‬ ‫واڵت هه‌ڵده‌بژێردرێت‪ ،‬که‌ماوه‌که‌ی ساڵێکه‌و په‌رله‌مانی واڵته‌که‌یان که‌وته‌ده‌ست‪ ،‬چاوه‌ڕێ‬ ‫پارتی سه‌وزی سویسری (‪١٠ )٥-‬‬ ‫ته‌نها یه‌ک ج����اری تری����ش ده‌توانێت خۆی ده‌کرێت‪ ،‬په‌یوه‌ندیبه‌ستن‌و نزیکبونه‌وه‌ی زیاتر‬ ‫‪٤،٧ )٠،٨‬‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌کێتی ئه‌وروپا هه‌روه‌ها داخس����تنی‬ ‫پارتی لیبراڵی سه‌وزی سویسری (‪ )٦ -‬هه‌ڵبژێرێته‌وه‌‪ ،‬واته‌به‌هه‌موی دو ساڵ‪.‬‬ ‫پارتی هاواڵتیانی دیموکراتی سویسری (‪-‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫ل����ه‌م هه‌ڵبژاردن����ه‌دا پارت����ی گ����ه‌ل‪ ،‬که کوره‌ی وزه‌ی ئه‌تۆمی خاو بکه‌نه‌وه‌و سستی‬ ‫‪٤،١ )١،٣‬‬ ‫پارت����ی هاواڵتیانی دیموکراتی سویس����ری ‌راس����تڕه‌وه‌بۆ بانگه‌ش����ه‌ی هه‌ڵب����ژاردن زۆر بکه‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها یاس����او مامه‌ڵه‌یه‌کی توندتر‬ ‫وه‌ک ده‌رکه‌وت ل����ه‌م هه‌‌ڵبژاردنه‌دا‪ ،‬پارتی‬ ‫گه‌ل����ی سویس����ری (ڕاس����تڕه‌و) گه‌وره‌ترین (‪٨ )١ -‬‬ ‫ته‌رکی����زی خسته‌س����ه‌ر دۆس����یه‌کانی هاتنی له‌گه‌ڵ په‌ناخ����وازان‌و خه‌ڵکانی بیانی په‌یڕه‌و‬ ‫سویس����را نزیکه‌ی ‪ ٨‬میلیۆن دانیشتوانی زۆری بیانیی����ه‌کان بۆ کارو ژیان له‌سویس����را بک����ه‌ن‪ .‬چونک����ه‌ ئه‌مانیش دواج����ار له‌گه‌ڵ‬ ‫براوه‌ی����ه‌و دوای ئ����ه‌و پارت����ی لیبراڵ����ی‬ ‫دیموکرات����ی (ڕاس����تڕه‌و) براوه‌یه‌‪ ،‬پاش����ان هه‌ی����ه‌و ل����ه‌‪ ٢٦‬کانتۆن (هه‌رێ����م) پێکدێت (بۆنمون����ه ‌خه‌ڵکی واڵتانی ت����ری ئه‌وروپا) حزبه‌راستره‌وه‌کانی تر ده‌توانن هاوپه‌یمانه‌تی‬ ‫سۆس����یالدیموکرات(چه‌‌پ‌و پێشکه‌وتوخواز)‌و (شه‌ش����یان نیوه‌کانتۆن����ه‌) ه����ه‌ر کانتۆنێک و مه‌ترس����ی لێش����اوی په‌ناخوازان (ناویاننا بکه‌ن‪.‬‬ ‫حزبی سۆسیالدیموکراتی سویسرا یه‌کێکه‬ ‫دیموک����رات مه‌س����یحییه‌‌کان (میان����ڕه‌و) ده‌س����تورو یاس����ای تایبه‌ت به‌خ����ۆی هه‌یه‌‌‪ ،‬کێش����ه‌یان قه‌یرانی په‌ناخ����وازان)‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌رێژه‌یه‌کی ک����ه‌م که‌میان ک����ردوه‌‪ ،‬هه‌ردو س����ه‌ره‌ڕای ئااڵو په‌رله‌مان����ی ناوچه‌یی‪ .‬له‌م خۆپارێزی‌و دورگرت����ن (تا ڕاده‌یه‌ک داخراو) له‌دو حزبه‌سه‌ره‌کییه‌که‌ی ئه‌م واڵته‌‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫فراکسیۆنێکی ‪ ٥٧‬کورس����ییان له‌سه‌رجه‌می‬ ‫پارته‌کانی س����ه‌وز (چه‌پ) س����ه‌وزی لیبرال واڵته‌ سه‌رۆکی واڵت‌و س����ه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی به‌سه‌ر یه‌کێتی‌و بازاڕی ئه‌وروپادا‪.‬‬ ‫(میان����ڕه‌و) وه‌پارتی هاواڵتییانی دیموکرات وه‌زیران هه‌ر یه‌ک که‌س����ه‌‪ ،‬یان راستر بڵێین‬ ‫به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌سه‌وزه‌کان زیاتر تیشکۆیان ‪ ٢٠٠‬کورس����ی په‌رله‌م����ان هه‌ی����ه‌‪ ،‬دوان‬ ‫(ڕاس����تڕه‌وی لیب����راڵ) دۆڕان����ی به‌رچاویان سه‌رۆکی واڵت بونی نییه‌! سویسرا سه‌ره‌ڕای خسته‌ س����ه‌ر پاکڕاگرتنی ژینگه‌‪ ،‬داخستنی له‌حه‌وت وه‌زیره‌که‌ی حکومه‌تی سویس����رایان‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌وتۆته‌ناوه‌ڕاست‌و چه‌قی ئه‌وروپاوه‌ ک����وره‌ی وزه‌ی ئه‌تۆمی‌و دابینکردنی ژیانێکی پێکهێناوه‌(ناوخۆو داد) له‌م حزبه‌ن‪ .‬وه‌زیری‬ ‫به‌رکه‌وت!‬ ‫دادو پۆلیس خاتو (س����یمۆنیتا س����وماروگا)‬ ‫رێژه‌ی کورسییه‌کانی ئه‌و حزبه‌‌سه‌ره‌کیانه به‌اڵم ئه‌ندام نییه‌ له‌یه‌کێتی‌و بازاڕی ئه‌وروپا‪ ،‬باشتر بۆ به‌سااڵچوان‌و موچه‌ی کار ‪...‬هتد‬ ‫‌دوای هه‌‌‌ڵبژاردنه‌که‌به‌م شێوه‌یه‌ گۆڕانکارییان چه‌ند جارێک له‌س����ه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ راپرسییان‬ ‫سۆسیالدیموکرات زیاتر دۆسیه‌‌کانی کرانه‌وه‌ هاوکات بۆ ماوه‌ی ساڵێکه‌ سه‌رۆکی کابینه‌‌و‬ ‫به‌س����ه‌ردادێت‪( ،‬ژماره‌ی نێ����وان که‌وانه‌که کردوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو جاره‌‌کان زۆرینه‌ی خه‌ڵک ب����ه‌ڕوی ئه‌وروپاو جیه����ان‪ ،‬مامه‌‌ڵه‌کردنێکی واڵتیش����ه‌‪ .‬ئه‌م حزبه‌چه‌پ‌و پێشکه‌وتوخوازه‬ ‫‌بڕی کورس����ی زیاد یان که‌مبونه‌‪ ،‬ژماره‌که‌ی له‌گه‌ڵیدا نه‌بون‌ببنه‌ئه‌ندام له‌وێدا‪ .‬له‌م واڵته دادوه‌رییان����ه ‌له‌گ����ه‌‌ڵ کێش����ه‌ی په‌نابه‌ران‪‌ ،‬دۆستی کورده‌و تێگه‌یشتنی زۆری بۆ ره‌وشی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی که‌وانه‌که‌ژماره‌ی داهاتوی ته‌واوی ‌حزب ده‌بێ����ت خۆی خۆی بژێنێت‌و حکومه‌ت که‌مکردن����ه‌وه‌ی باج‪ ،‬که‌مکردن����ه‌وه‌ی کرێی په‌ناخوازان‌و خه‌ڵکانی بیانیی هه‌یه‌و به‌مافی‬ ‫باربوی هیچ حزبێک ناکات‪.‬‬ ‫خانو‪ ،‬موچه‌و هه‌لی کارو‪...‬هتد یان جواڵند‪ .‬خۆی����ان ده‌زانێت بێن‌و مافی په‌نابه‌رییان پێ‬ ‫کورسییه‌کانه‌)‪.‬‬ ‫په‌رله‌م����ان‌و ئه‌نجومه‌ن����ی نوێنه‌ران����ی ئه‌مان ته‌نها دو کورس����یان که‌مکرد‪ ،‬زۆربه‌ی ببه‌خش����رێت‪ ،‬که‌ بیس����ه‌لمێنن له‌واڵته‌که‌یان‬ ‫پارتی گه‌لی سویسری (‪٦٥ )١١ +‬‬ ‫پارتی سۆسیالدیموکراتی سویسری (‪ )٢-‬کانتۆنه‌کان له‌مانگی دوانزه‌دا کابینه‌ی نوێی جار هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ س����ه‌وزه‌کان ده‌که‌ن‪ ،‬ژیانیان له‌مه‌ترسیدایه‌‪.‬‬ ‫گروپ����ی (په‌رله‌مانتاران����ی سویس����را بۆ‬ ‫حکومه‌ت هه‌‌ڵده‌بژێرن‪ ،‬ک����ه ‌له‌حه‌وت وه‌زیر که‌ ئه‌وانیش چه‌پن‪ ،‬به‌اڵم شکستی سه‌وزه‌کان‬ ‫‪٤٤‬‬

‫کچه‌ کوردێک بو به‌ئه‌ندام‬ ‫په‌رله‌مانی سویسرا‬

‫له‌م واڵته‌حزب‬ ‫ده‌بێت خۆی خۆی‬ ‫بژێنێت‌و حکومه‌ت‬ ‫باربوی هیچ‬ ‫حزبێک ناکات‬

‫پ���اش جیاکردن���ه‌وه‌ی ده‌نگه‌کانیش‬ ‫ده‌رک���ه‌وت ک ‌ه کچ ‌ه ک���وردی باکور‪،‬‬ ‫سیبل ئه‌رس���ه‌الن‪ ،‬ته‌مه‌ن ‪ ٣٥‬ساڵ‌و‬ ‫پیش���ه‌ی پارێ���زه‌ره‌‪ ،‬ب���و‌ه یه‌ک���ه‌م‬ ‫کچ��� ‌ه په‌رله‌مانت���اری ک���وردو بیانی‬ ‫له‌په‌رله‌مان���ی سویس���رادا‪ .‬ناوب���راو‬

‫له‌کانتۆن���ی بازل‌و له‌س���ه‌ر لیس���تی‬ ‫پارتی س���ه‌وز خ���ۆی کاندید کردبو‪،‬‬ ‫ئه‌م کچ ‌ه کورد‌ه س���اڵی ‪ ١٩٩١‬له‌گه‌ڵ‬ ‫خێزانه‌که‌ی���دا وه‌ک په‌ناب���ه‌ر هاتۆت ‌ه‬ ‫سویسراو س���اڵی ‪ ٢٠٠٤‬ره‌گه‌زنامه‌ی‬ ‫سویسری وه‌رگرتوه‌‪.‬‬

‫دۆستایه‌تی گه‌لی کورد‪ ،‬زۆربه‌ی ئه‌ندامه‌کانی‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاره‌کانی ئه‌مان پێکهاتوه‌و یه‌کێک‬ ‫له‌هاوسه‌رۆکی گروپه‌که‌ش که‌کارلۆ سوماروگا‬ ‫یه‌ ئه‌ندامی ئه‌م حزبه‌یه‌‪ ،‬که‌خۆشبه‌ختانه‌بۆ‬ ‫ئه‌م خول����ه‌ش هه‌ڵبژێردراوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌م گروپه‬ ‫کاتی خۆی س����اڵی ‪٢٠٠٧‬سه‌رۆکی په‌رله‌مانی‬ ‫کوردستان (عه‌دنان موفتی)یان داوه‌تکرد بۆ‬ ‫سویسرا‪ ،‬پاشتر ساڵی ‪ ٢٠٠٨‬وه‌فدێکی ئه‌مان‬ ‫سه‌ردانی په‌رله‌مانی کوردستان‌و هه‌ڵه‌بجه‌ی‬ ‫کرد‪ ،‬که‌ کارلۆ سوماروگاش����یان له‌گه‌ڵدا بو‪.‬‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی چه‌ند جارێک س����یمینارو‬ ‫کۆنفرانس����یان له‌باڵه‌خان����ه‌ی په‌رله‌مان����ی‬ ‫سویسرادا سازکردوه‌‪ ،‬که‌ نوسه‌ری ئه‌م وتاره‌‬ ‫ئاماده‌ی زۆریان بوه‌‪.‬‬ ‫دیاره‌رکابه‌ری سه‌ره‌کی پارتی گه‌لی ڕاستڕه‌و‬ ‫پارتی سۆسیالدیموکراته‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی پارتی‬ ‫گ����ه‌ل زۆر ئه‌ندامی����ان ملیۆنێ����رو خاوه‌نکار‬ ‫(بزنس����مان)ی گ����ه‌وره‌ن بۆی����ه ‌زۆرب����ه‌ی‬ ‫کۆمپانیای پڕوپاگه‌نده‌و بانگه‌شه‌ی رۆژنامه‌و‬ ‫گۆڤاره‌کان پێش هه‌ڵبژاردنه‌که‌هی ئه‌مان بو‪.‬‬ ‫زۆر س����ودیان له‌کاره ‌خراپ‌و نایاساییه‌کانی‬ ‫خه‌ڵکان����ی په‌ناب����ه‌رو بیانی بین���� ‌یو‌ خراپ‬ ‫که‌ڵکیان لێوه‌رگرت‌و ‌ده‌نگده‌ری سویسرییان‬ ‫دژ به‌بیانیی هانده‌دا‪ .‬هه‌ر ئه‌مه‌ش بو وایکرد‬ ‫ده‌نگێک����ی زۆر ببه‌ن����ه‌وه‌و ته‌نانه‌ت کچه‌که‌ی‬ ‫س����ه‌رۆکی پێش����وی پارته‌که‌(کریس����تۆفه‌ر‬

‫بلۆخ����ه‌ر) ک����ه‌زۆر دژی بیانیی����ه‌ ده‌نگ����ی‬ ‫پێویستی هێناو گه‌یشته‌په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫به‌کورتی راسته‌راس����تڕه‌وه‌کان له‌م خوله‌دا‬ ‫بردیانه‌وه‌و س����ێیه‌کی په‌رله‌مانیان برد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چه‌په‌کانی����ش (سۆس����یالدیموکرات‌و پارتی‬ ‫س����ه‌وز) که‌م نین‌و سێیه‌کی په‌رله‌مان ‌ده‌بن‪،‬‬ ‫که‌ بهگش����تی دۆس����تی په‌نابه‌ران‌و نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫ک����وردن‪ .‬گه‌ل����ی کورد به‌گش����تی‌و باش����ور‬ ‫به‌تایبه‌تی ده‌توانن سود لهپه‌یوه‌ندییه‌کانیان‬ ‫ببینی����ن‪ .‬گرنگیش����ه‌ کوردانی دانیش����تووی‬ ‫سویس����را هاوکاریی ئه‌م پارته‌بک���� ‌هن‌و ببنه‌‬ ‫ئه‌ندامیش تێیدا‪.‬‬ ‫ناس����اندنی واڵتێک����ی وه‌ک سویس����را که‌‬ ‫واڵتێک����ی فره‌نه‌ت����ه‌وه‌و ئیتنیی����ه‌‪ ،‬له‌‌وپه‌ڕی‬ ‫خۆش����گوزه‌رانی‌و ئاش����تیدا‌یه‌و ئابورییه‌کی‬ ‫به‌هێ����زی هه‌ی����ه‌ بێ ئ����ه‌وه‌ی هی����چ نه‌وت‌و‬ ‫کانزایه‌کی هه‌بێت‪ ،‬نمونه‌ی که‌‌مه ‌لەجیهاندا‪،‬‬ ‫ب����ۆ خه‌ڵکان����ی واڵت����ی ئێم����ه‌ زۆر گرنگ‌و‬ ‫به‌بایه‌خه‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ پێویس����تی به‌کتێبێکی‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیه‌‪ .‬به‌نده‌ به‌نیازم له‌ئاینده‌‌یه‌کی‬ ‫نزیکدا کتێبێکی له‌م جۆره‌بنوس����م‪ ،‬به‌هیوام‬ ‫بتوانم ئه‌م خزمه‌ت����ه‌ بەخوێنه‌رو کتێبخانه‌ی‬ ‫کوردی بگه‌یه‌نم‪.‬‬ ‫* ئه‌ندام����ی پارتی سۆس����یالدیموکراتی‬ ‫سویسرا (ئێس پێ)‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫تراژیدیا‌و كۆمیدیا ‌ی‬ ‫په‌رله‌مان‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫شه‌ڕو ئاشتی له‌ئامه‌د‬

‫شڤان به‌همه‌ن‬ ‫ی په‌رله‌مانی په‌یڕه‌و ده‌كرێت ك ‌ه له‌دنیادا‬ ‫ی سیسته‌م ‌‬ ‫له‌كوردس���تان مۆدیلێك ‌‬ ‫ی حزبه‌كان‬ ‫نمونه‌ی‌ زۆر ده‌گمه‌نه‌‪ ،‬له‌م مۆدێله‌دا ك ‌ه سه‌ركرده‌و مه‌كته‌ب سیاس ‌‬ ‫ی حزبه‌كان خۆیان‬ ‫ی سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی راس���ته‌قینه‌ ‌‬ ‫دایانهێناوه‌‪ ،‬بڕیارده‌رو داڕێژه‌ر ‌‬ ‫ی دیك ‌ه وه‌ك‬ ‫ی ئه‌و‌ه كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ئام���اد‌ه نین بچن��� ‌ه په‌رله‌مان‪ ،‬له‌ب���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان" ده‌نێرنه‌ ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ هه‌ر "گه‌ل" ن���ا‪ ،‬به‌ڵكو "وه‌ك نوێنه‌ر ‌‬ ‫یاسادانان‪.‬‬ ‫ی له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دواییدا رێیان كه‌وتوه‌ت��� ‌ه په‌رله‌مان‪ ،‬هه‌ر‬ ‫زۆرب��� ‌هی‌ ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫زو دركی���ان به‌و راس���تیی ‌ه كردوه‌ كه‌ ئه‌وه‌ ئه‌وان نین بڕیار له‌س���ه‌ر پرس��� ‌ه‬ ‫گرن���گ‌و چاره‌نوسس���ازه‌كان ئ���ه‌ده‌ن‪ ،‬به‌ڵك���و خه‌ڵكانێ���ك پێیانده‌ڵێن ك ‌ه‬ ‫ی په‌رله‌ماندا‬ ‫ی ئێستا ‌‬ ‫ی بكه‌ن‌و چی‌ نه‌كه‌ن‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه له‌م خوله‌ ‌‬ ‫له‌سه‌ریانه‌ چ ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و نه‌ریته‌ تێپه‌ڕێنرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌وڵێكی‌ راس���ته‌قین ‌ه له‌ئارادا بو بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ پێكهاته‌ ‌‬ ‫ئه‌م هه‌واڵن ‌ه س���ه‌ره‌نجام مایه‌پوچ ده‌بن‪ ،‬به‌س���ه‌رنجدان له‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی‌ سیاسی‌‌و ئابوری‌‌و س���ه‌ربازی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا به‌جۆرێك‬ ‫ی كه‌س��� ‌ه یه‌كه‌مه‌كانی‌ حزبه‌كان‌و مه‌كته‌ب‬ ‫ته‌رتی���ب‌و رێكخراوه‌ كه‌ تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫سیاسیه‌كانیان‪ ،‬سه‌خت‌و ئه‌سته‌مه‌‪.‬‬ ‫ی په‌رله‌مانی‌ كوردستان‬ ‫ی سیسته‌م ‌‬ ‫له‌یه‌ك كاتدا تراژیدیا‌و كۆمیدیای‌ گه‌وره‌ ‌‬ ‫ی ئه‌م هه‌رێم��� ‌ه (به‌گه‌وره‌و‬ ‫له‌وه‌دای��� ‌ه ك ‌ه س���ه‌ركرده‌ی‌ هی���چ كام له‌حزبه‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌و دامه‌زراوه‌ی ‌ه دانیشن ك ‌ه‬ ‫بچوكیانه‌وه‌) ئاماد‌ه نین بچن له‌س���ه‌ر كورس��� ‌‬ ‫به‌بااڵترین ده‌سه‌اڵتی‌ یاسادانان له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا ناوده‌برێت!‬ ‫ی ‪1992‬ه‌و‌ه تا‬ ‫ی هه‌ر‌ه الوازی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس���تان بوه‌ له‌س���اڵ ‌‬ ‫ئه‌مه‌ خاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حزبه‌كان‌و ته‌نانه‌ت مه‌كته‌بی‌ سیاس ‌‬ ‫ده‌گات به‌ئه‌مڕۆ‪ ،‬هه‌میش��� ‌ه سه‌ركرده‌ ‌‬ ‫حزبه‌كانیش خۆیان له‌و‌ه زۆر پێ‌ گه‌وره‌تره‌ بوه‌ كه‌ بچنه‌ په‌رله‌مانه‌وه‌!‬ ‫ی بڕیاردان نه‌بێت‬ ‫ی راسته‌قینه‌ ‌‬ ‫هه‌ر ئه‌مه‌ش���ه‌ وایكردو‌ه ك ‌ه په‌رله‌مان شوێن ‌‬ ‫ی ئه‌و پرسان ‌ه‬ ‫ی كردنه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌پرسه‌ چاره‌نوسس���ازه‌كاندا‌و هه‌میش���ه‌ بۆ یه‌كالی ‌‬ ‫ی بڕیار‌و‬ ‫ی یاس���ایی‌‪ ،‬خاوه‌ن ‌‬ ‫كه‌س���انێك هه‌بون ك��� ‌ه ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ دامه‌زاروه‌ی ‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداری‌ بێ‌ لێپرسینه‌و‌ه بون‌و به‌رده‌وام په‌رله‌مانیان كردو‌ه به‌ڕاڕه‌وێك‬ ‫ی بڕیار‌و ئه‌جندا سیاسی‌‌و بگر‌ه شه‌خسیه‌كانیشیان‪.‬‬ ‫بۆ تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ی بنێت؟ یاسا‬ ‫كوردستان به‌م جۆر‌ه چۆن ده‌توانێت هه‌نگاو به‌ره‌و دیموكراس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫چۆن ده‌توانێت س���ه‌روه‌ر بێت كه‌ ده‌سه‌اڵتدار‌ه راسته‌قینه‌كان ‌‬ ‫ی یاساییدا كارو چاالكی‌ نه‌كه‌ن؟‬ ‫دامه‌زراوه‌ی ‌‬ ‫ی جیهاندا هه‌م���و كاراكته‌ر‌ه‬ ‫ی دیموكراس���ی‌‌و پێش���كه‌وتو ‌‬ ‫له‌هه‌م���و واڵتان ‌‬ ‫ی دام���ه‌زراوه‌ی‌ قانونییدا‬ ‫ی سیاس���ه‌ت‌و بڕیاردان له‌چوارچێوه‌ ‌‬ ‫س���ه‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌هیچ شوێنێك كه‌س نییه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫گه‌مه‌و كاری‌ سیاس��� ‌‬ ‫دامه‌زراوه‌كانی‌ حكومه‌ت‌و په‌رله‌ماندا له‌سه‌رۆك وه‌زیرو له‌وه‌زیرو په‌رله‌مانتار‪،‬‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتتر‌و بڕیارده‌ر بێت‪ ،‬مه‌گه‌ر له‌كوردستان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رێژه‌یی‌ دیموكراس ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌و واڵتانه‌ی‌ چوارده‌وریشمان كه‌ به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫پراكتی���زه‌ ده‌كرێت‪ ،‬ه���ه‌ر له‌توركیاو‌ه بگره‌ تا ده‌گات به‌ئیس���رائیل‌و لوبنان‪،‬‬ ‫ی راس���ته‌قین ‌هی‌ حزبێ���ك نابینیت‬ ‫س���ه‌ركرده‌ی‌ حزبێك یان ده‌ستڕۆیش���تو ‌‬ ‫ی وه‌ك‬ ‫له‌ده‌ره‌و‌هی‌ حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ده‌س���ه‌اڵتدار بێ���ت‪( ،‬مه‌گه‌ر یه‌كێك ‌‬ ‫حه‌سه‌ن نه‌سرواڵ كه‌ به‌هۆی‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌ ئه‌منییه‌وه‌‪ ،‬له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانه‌)‪.‬‬ ‫ی كوردس���تان له‌وه‌دایه‌‪ ،‬نه‌ك هه‌ر سه‌ركرده‌كان‪،‬‬ ‫ی ئه‌م په‌رله‌مانه‌ ‌‬ ‫كاره‌سات ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ڵك���و نه‌خوێنده‌وارتری���ن ئه‌ن���دام مه‌كت���ه‌ب سیاس���ی حزبه‌كانیش خۆ ‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانتارو وه‌زیره‌كانیش به‌گه‌وره‌و "موهیمتر" ده‌زانێت‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئارام که‌ریم ــ ئامه‌د‬

‫ریکالم‬