ژماره‌ 512

‫ریکالم‬

‫کورده‌کانی‬ ‫سۆفیا‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)512‬‬ ‫سێشەممە ‪2016/1/19‬‬

‫راوێژكارێك ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌تانیاهۆ بۆ‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬كوردستان‬ ‫جوی‌ تیا نییه‌‬

‫‪7‬‬

‫روسیاو کورد‪:‬‬ ‫دو سەدە‬ ‫لەپشتگوێخسنت‬

‫هه‌ر که‌ناڵێکی کوردی‬ ‫‪ HD‬سااڵن ‌ه ‪ 900‬هه‌زار‬ ‫دۆالر ده‌دات‬ ‫به‌ نایل سات‬

‫‪14‬‬

‫‪3‬‬

‫دۆخی‌ هه‌رێم به‌ره‌و خراپتر ده‌ڕوات‬

‫‪9‬‬

‫حه‌سه‌نی‌ ده‌رزی‌ ‪:‬‬ ‫خه‌سوه‌م‬ ‫ته‌واوی دونیام بده‌نێ گۆرانی فێری‌ تلیاكی‌‬ ‫به‌سه‌ر هیچ ئینسانێكدا‬ ‫كردم‬

‫ناڵێم ته‌نانه‌ت ‌مام جه‌الل‌و‬ ‫بارزانیش‬

‫‪11‬‬

‫‪9‬‬

‫د‪.‬نوری عوسمان‪ :‬بۆ موچه‌ی مانگی ‪ 9‬هیچ پاره‌یه‌كمان له‌به‌رده‌ست نه‌ماوه‬

‫ی تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫‌قوڵبونه‌وه‌ی قه‌یرانی دارایی فش���اری له‌چاوپێكه‌وتنێك��� ‌‬ ‫زۆری ب���ۆ هاواڵتیان هێن���او‌ه ئه‌گه‌ری رایگه‌یاند ك��� ‌ه "دۆخه‌ك ‌ه خراپه‌و به‌ره‌و‬ ‫ی "له‌ڕوی‬ ‫ته‌قین���ه‌وه‌ی جه‌م���اوه‌ری لێده‌كرێت‪ ،‬خراپتری���ش ده‌ڕوات" ئه‌و وت ‌‬ ‫به‌رپرس���ێكی ب���ااڵی ئه‌نجومه‌ن���ی سیاسیه‌وه‌ هیچ ئاسۆیه‌كی ڕون نابینم‬ ‫وه‌زیرانی���ش دانب���ه‌وه‌دا ده‌نێ���ت بۆچاره‌سه‌ری قه‌یرانه‌كه‌"‪.‬‬ ‫قه‌یران���ی دارای���ی فش���اری زۆری‬ ‫"چاره‌سه‌ری ئانیان پێنیه‌و بۆ موچه‌ی‬ ‫مانگی ‪ 9‬هیچ پاره‌یه‌كمان له‌به‌رده‌ست ب���ۆ هاواڵتیان���ی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫نه‌ماوه‌"‪ ،‬كارگێڕی ئه‌نجومه‌نی سیاسی هێناوه‌و ئه‌مه‌ش مه‌ترس���ی زۆری‌ الی‬ ‫ی هێز‌ه سیاس���یه‌كان دروس���تكردو‌ه ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیس�ل�امیش ده‌ڵێ���ت "دۆخ ‌‬ ‫هه‌رێ���م خراپ���ه‌و ب���ه‌ره‌و خراپتریش خۆپیش���اندان‌و ته‌قینه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری‬ ‫ب���ه‌دوادا بێ���ت بۆی���ه‌ له‌س���لێمانی‬ ‫ده‌ڕوات"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬د‪.‬نوری عوس���مان كۆبون���ه‌وه‌‪ ،‬له‌م كۆبونه‌وه‌یه‌دا كۆمه‌ڵ‌و‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌رۆكی فه‌رمانگ���ه‌ی هه‌ماهه‌نگی‌و یه‌كگرت���و‌و گ���ۆڕان ب���ه‌ به‌رپرس���ان ‌‬ ‫به‌دواداچ���ون به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند ك ‌ه یه‌كێتیان وتوه‌ "دۆخه‌كه‌ مه‌ترس���یدار‌ه‬ ‫"هیچ چاره‌سه‌رێكی ئانیمان پێنیه‌‪ ،‬ئه‌و ئه‌گ���ه‌ری ته‌قین���ه‌وه‌ی جه‌م���اوه‌ری‬ ‫پاره‌یه‌ی كه‌ دێته‌ ده‌س���تمان ده‌یده‌ین له‌ئارادای���ه‌"‪ ،‬له‌وباره‌ی���ه‌و‌ه له‌تی���ف‬ ‫به‌موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران‌و بۆ مانگی ‪ 9‬ئه‌و ش���ێخ عومه‌ر ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫پاره‌یه‌ی هه‌مانبو دامان به‌مامۆستایان‌و یه‌كێت���ی به‌ئاوێن���ه‌ی ڕاگه‌یاند "له‌گه‌ڵ‬ ‫پارت���ی دیموكرات ڕێكه‌وتوین فش���ار‬ ‫ئێستا پاره‌مان له‌به‌رده‌ست نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫ی "ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ئێستا بۆ‌سه‌ر تیمه‌كانی خۆمان بهێنین له‌ناو‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫هیوای به‌نرخی ن���ه‌وت نه‌ماوه‌‪ ،‬نیازی حكومه‌تی هه‌رێم تاوه‌كو چاره‌سه‌رێكی‬ ‫ئه‌و دۆخ ‌ه بكه‌ن"‪.‬‬ ‫چاكسازی هه‌یه‌‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات محه‌مه‌د حه‌كی���م كارگێڕی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی سیاسی كۆمه‌ڵی ئیسالمی‬

‫نرخی دۆالر له‌بازاڕدا نا جێگیره‌ ‪ -‬بازاڕی دۆالری سلێمانی‬

‫‪5 3‬‬

‫"دیار نه‌مان ‌ی ‪ 7‬ملیار دۆالر ‌ی نه‌وت ‌ی كه‌ركوك‬ ‫ملمالنێ ‌ی نێو یه‌كێت ‌ی توندتر كردوه‌"‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‌ كوردس���تان ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌ماوه‌ی‌ كه‌متر له‌دو‬ ‫ساڵدا به‌بڕی‌‪ 7‬ملیار نه‌وتی‌ كه‌ركوك‬ ‫فرۆش���راوه‌‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ هیچ بڕێك‬ ‫له‌و داهاته‌ درابێت به‌كه‌ركوك‌و به‌غدا‪،‬‬ ‫دیار نه‌مانی‌ ئه‌م پاره‌یه‌ش ملمالنێی‌‬ ‫ناو یه‌كێتی‌ توندتر كردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬عه‌لی‌ حه‌مه‌‬ ‫س���اڵح په‌رله‌مانت���اری‌ كوردس���تان‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند ك���ه‌ له‌مانگی‬

‫حه‌وت���ی ‪٢٠١٤‬دا لیوای یه‌كی نه‌وت‌و‬ ‫گازی سه‌ر به‌پارتی له‌گه‌ڵ كۆمپانیای‬ ‫كار رۆیش���تونه‌ته‌ كێڵگه‌كانی ئاڤاناو‬ ‫بای حه‌س���ه‌ن‪ ،‬كه‌ به‌پێ���ی ئاماری‬ ‫كۆمپانیای نه‌وتی باكور به‌رهه‌می ئه‌و‬ ‫دو كێڵگه‌یه‌ رۆژانه‌ ‪ ٢٨٠‬هه‌زار به‌رمیل‬ ‫بوه‌و پاره‌ی وه‌ده‌س���تهاتو تامانگی‬ ‫‪٩‬ی ‪ ٢٠١٥‬بریتی بوه‌ له‌‪ ٤‬ملیارو ‪٧٠٠‬‬ ‫ملیۆن دۆالر‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ماوه‌ی پێنج‬ ‫مانگه‌ جگه‌ له‌و دو كێڵگه‌یه‌‪ ،‬ئاشتی‬

‫هه‌ورام���ی نه‌وتی كێڵگه‌كانی خه‌بازو‬ ‫بابه‌گوڕگوڕو جه‌مبور ده‌فرۆش���ێت‪،‬‬ ‫ك���ه‌ به‌رهه‌می‌ رۆژان���ه‌ی‌ ‪ ٤١٠‬هه‌زار‬ ‫به‌رمیل���ه‌و داهاته‌ك���ه‌ی نزیكه‌ی دو‬ ‫ملیار دۆالره‌‪،‬‬ ‫واته‌ بایی شه‌ش ملیارو ‪ ٧٠٠‬ملیۆن‬ ‫دۆالر نه‌وت���ی كه‌ركوك فرۆش���راوه‌و‬ ‫هیچ بڕێكی���ش نه‌دراوه‌ته‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫به‌غدا"‪.‬‬ ‫عه‌ل���ی‌ ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ ك���رد كه‌‬

‫ده‌بێت یه‌كێت���ی وه‌اڵمبداته‌وه‌ پارتی‬ ‫ئه‌مه‌ی به‌ته‌نیا كردوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "من‬ ‫پێموانیه‌ پارتی بتوانێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "باڵێك���ی‌ یه‌كێتی‌ ده‌ڵێن‬ ‫ئاگامان له‌و فرۆشتن‌و داهاتی‌ نه‌وته‌‬ ‫نیه‌و گوم���ان ده‌كه‌ن ك���ه‌ باڵه‌كه‌ی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ یه‌كێت���ی‌ به‌رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ‌‬ ‫پارتی‌ به‌ش���ه‌ریكی‌ فرۆش���تبێتیان‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش ملمالنێ���ی‌ ئێس���تای‌ نێو‬ ‫یه‌كێتی‌ توندتر كردوه‌"‪.‬‬

‫کاک مەسعود‬ ‫ئه‌گەر وەک ستالینت پێ ناکرێت‬ ‫رێگە مەدە ئازاری رۆحی پێشمەرگە بدەن‬ ‫‪14‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬وریا حسێن‬

‫شۆڕش حاجی‌‪:‬‬ ‫هیچ كه‌سێك نازانێت كه‌ی‌‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌گه‌ڕێته‌‌وه‌‬ ‫وته‌بێژی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬ش����ۆڕش‬ ‫حاج����ی‌ ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌‬ ‫نه‌وش����یروان مس����ته‌فا دارعه‌س����ای‬ ‫سیحری موسای پێنیه‌ كه‌ بێته‌وه‌ بۆ‬ ‫كوردس����تان هه‌مو وه‌زعه‌كه‌ به‌الیه‌كدا‬ ‫بخات‪ ،‬ئ����ه‌و ده‌ڵێت "هیچ كه‌س����ێك‬ ‫نازانێت كه‌ی‌ نه‌وش����یروان مس����ته‌فا‬ ‫دێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س����لێمانی‌‪ :‬شۆڕش حاجی‌‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند ك����ه‌ "بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ سیاس����یی خۆی����ان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتی نه‌وش����یروان مسته‌فاو له‌كاتی‬ ‫دیارنه‌مانی ئ����ه‌و به‌رنامه‌یه‌ جێبه‌جێ‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "ئێمه‌ پێمان باش‬ ‫بوه‌ كه‌ له‌م قه‌یرانه‌دا رێكخه‌ری گشتی‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان لێ����ره‌ نه‌بوه‌‪ ،‬بۆ‬

‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌م����و براده‌ران تاقیبكرێنه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی شتێكی به‌ده‌س����ته‌وه‌یه‌ له‌ناو‬ ‫گۆڕان بزانین بێ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ده‌توانین كاره‌كانمان ئه‌نجام بده‌ین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "خۆ نه‌وش����یروان مسته‌فا‬ ‫تاس����ه‌ر ب����ۆ ئێم����ه‌ نامێنێ����ت‪ ،‬له‌م‬ ‫قه‌یران����ه‌دا ئه‌گ����ه‌ر لێ����ره‌ بوای����ه‌‬ ‫نه‌یده‌توان����ی گۆڕانكارییه‌ك����ی ئه‌وتۆ‬ ‫بكات‪ ،‬دواتر خۆ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫دارعه‌س����ای سیحری موس����ای پێنیه‌‬ ‫هه‌مو وه‌زعه‌ك����ه‌ به‌الیه‌كدا بخات‪ ،‬بۆ‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ هاتنه‌وه‌شی هیچ كه‌سێك‬ ‫نازانێت كه‌ی‌ دێته‌وه‌ به‌اڵم هه‌ركاتێك‬ ‫كه‌ پێویس����تی كرد ئه‌وا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و‬ ‫لێره‌یه‌"‪.‬‬

‫ئه‌و به‌ڕێزانه‌ی ده‌یانه‌وێت به‌ش��داری رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌ بکه‌ن بۆ‬ ‫ماوه‌ی س��اڵێک‌و هه‌مو سێش��ه‌ممانێک بگاته‌ شوێنی کارو‬ ‫نیشته‌جێبونیان ده‌توانن په‌یوه‌ندی بکه‌ن به‌‪07700600659 :‬‬

‫‪4‬‬

‫‪kurdakurdistan@yahoo.com‬‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫"حكومه‌ت له‌به‌رده‌م ڕوخان‌و چاكسازیدا دۆشداماوه‌‌"‬

‫‪3‬‬

‫د‪ .‬نوری عوسمان‪ :‬هیچ چاره‌سه‌رێكی ده‌ستوبردمان پێنیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌ی دێت ‌ه ده‌ستمان ده‌یده‌ین به‌موچه‌‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬

‫سات به‌سات باری دارایی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان قورستر ده‌بێت‌و‬ ‫ئومێده‌كانیش بۆ چاره‌سه‌ری دۆخی‬ ‫داراییه‌كه‌ی تائێستا دیارنین گه‌رچی‬ ‫حكومه‌ت پێیوای ‌ه چاكسازیه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌و ئومێده‌یه‌‪ ،‬هاوكات سه‌رۆكی‬ ‫فه‌رمانگه‌ی هه‌ماهه‌نگی‌و به‌دواداچون‬ ‫له‌سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫ده‌ڵێت "هیوامان به‌نرخی نه‌وت‬ ‫نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫دكت���ۆر نوری عوس���مان س���ه‌رۆكی‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌ی هه‌ماهه‌نگی‌و به‌دواداچون‬ ‫له‌س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران‬ ‫تایب���ه‌ت به‌ئاوێن ‌ه ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌كرد‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران به‌رنامه‌ی چاكسازی‬ ‫هه‌ی���ه‌و له‌داهاتوش���دا ڕاده‌گه‌یه‌نرێت‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بۆ ئێستا‬ ‫هیوای به‌نرخی نه‌وت نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫دۆخی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫‌جۆرێك���ی لێهات���و‌ه ئ���ه‌و پاره‌ی���ه‌ی‬ ‫ده‌ستی ده‌كه‌وێت وه‌كو داهاتی ناوخۆ‬ ‫به‌كورتهێناێك���ی زۆره‌و‌ه خه‌رج���ی‬ ‫ده‌كاته‌و‌ه س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی خه‌رجی ‌ه‬ ‫ناپێویسته‌كانی كه‌مكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫كورتهێنانی مانگانه‌ گه‌یشتوه‌ت ‌ه سه‌رو‬ ‫‪ 300‬ملیار دینار‪ ،‬بۆیه‌ ئێستا حكومه‌ت‬ ‫ناتوانێت موچه‌ دابینبكات‪.‬‬ ‫دكتۆر نوری عوسمان له‌باره‌ی دۆخی‬ ‫دارایی ئێستای حكومه‌ته‌وه‌ ئه‌وه‌ی بۆ‬ ‫ئاوێن ‌ه ڕونكرده‌و‌ه "هیچ چاره‌سه‌رێكی‬ ‫ده‌س���توبردمان پێنیه‌‪ ،‬ئ���ه‌و پاره‌یه‌ی‬ ‫ك ‌ه دێته‌ ده‌ستمان ده‌یده‌ین به‌موچه‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌ران"‪ ،‬ئه‌وه‌شی ڕونكرده‌و‌ه "بۆ‬ ‫مانگی ‪ 9‬هیچ پاره‌یه‌كمان له‌به‌رده‌ست‬ ‫نیه‌و ته‌نها ئه‌وه‌بو‌ درا به‌مامۆس���تایان‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕێی پاره‌ین بێته‌ ده‌ستمان"‪.‬‬ ‫ه���اوكات له‌ب���اره‌ی موچ���ه‌ی‬ ‫مامۆستایانیش���ه‌و‌ه ئه‌وه‌ی ڕونكرده‌و‌ه‬ ‫"ئ���ه‌وه‌ی دراوه‌ به‌مامۆس���تایان‬ ‫نیوموچ ‌ه نیه‌‪ ،‬ئه‌وی تریش له‌ئاینده‌دا‬ ‫ده‌درێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاش���تی هه‌ورامی وه‌زیری س���امان ‌ه‬ ‫سروش���تیه‌كانی له‌كۆبون���ه‌و‌ه ‪10‬‬ ‫كاژێریه‌كه‌ی نێوان سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و‬ ‫جێگره‌ك���ه‌ی ڕاپۆرتێكی خوێندوه‌ته‌و‌ه‬

‫واده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫ساڵی ‪2016‬‬ ‫قه‌یراناویترین‬ ‫ساڵ بێت بۆ‬ ‫هاواڵتیانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان چونكه‌‬ ‫هیچ ئاماژه‌یه‌كی‬ ‫ڕون‌و دڵخۆشكه‌ر‬ ‫نیه‌ بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫قه‌یرانی‬ ‫دارایی له‌سه‌رو‬ ‫هه‌مویانه‌وه‌ موچه‌‬ ‫خۆپیشاندانی گه‌نجانی سلێمانی ـ هاوینی رابردو‬ ‫باسی نرخی نه‌وتی كوردستان‌و فرۆشی‬ ‫ی دركاندو‌ه‬ ‫نه‌وت���ی كردوه‌ته‌و‌ه ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌رمیلێك نه‌وتی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫‪ 10‬دۆالر ده‌كات له‌بازاڕه‌كان���ی‬ ‫جیهان‪ ،‬هاوكات ئێس���تا ده‌توانن ‪600‬‬ ‫ه���ه‌زار به‌رمیل ن���ه‌وت ڕۆژان ‌ه هه‌نارد‌ه‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیرانیش له‌دوا‬ ‫ڕاگه‌یه‌نراویدا باسی ‌قورسی قه‌یرانه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌م��� ‌ه جگ��� ‌ه ل���ه‌وه‌ی بڕیار‌ه‬ ‫له‌چه‌ن���د رۆژی داهات���ودا حكوم���ه‌ت‬ ‫چاكسازی ڕابگه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫دكت���ۆر نوری عوس���مان س���ه‌رۆكی‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌ی هه‌ماهه‌نگی‌و به‌دواداچون‬ ‫له‌س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران‬

‫له‌باره‌ی ئه‌و چاكسازیه‌ی ڕاده‌گه‌یه‌نرێت ده‌س����توبرد بۆ ئه‌م دۆخه‌ به‌ستراوه‌‬ ‫واده‌كه‌ی بۆ ئاوێنه‌ ئاشكرا نه‌كرد ته‌نها به‌خواستی حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و‌ه نه‌بێت "ئه‌و پرۆسه‌یه‌ دورودرێژ‌ه‬ ‫د‪.‬عیزه‌ت س����ابیر سه‌رۆكی لیژنه‌ی‬ ‫بابڕیاری له‌س���ه‌ر بدرێ���ت‌و ده‌ربچێت‬ ‫ئه‌وكاته‌ ده‌زانین چیه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ش���تێك‌و دارای����ی له‌په‌رله‌مان����ی كوردس����تان‬ ‫ئه‌وه‌ی بۆ‌ئاوێنه ڕونكرده‌وه‌ "هه‌موی‬ ‫دوشت نیه‌"‪.‬‬ ‫خۆی سازو ئاماده‌ نه‌كات‌و نه‌كه‌وێته‌‬ ‫واده‌رده‌كه‌وێ����ت س����اڵی ‪ 2016‬خۆی ئه‌م قه‌یرانه‌ له‌وه‌ی ئێستا هه‌یه‌‬ ‫قه‌یراناویترین ساڵ بێت بۆ هاواڵتیانی قوڵتر ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬هاوكات پێش����یوایه‌‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تان چونك����ه‌ هیچ پێچه‌وانه‌كه‌ش����ی ڕاس����ته‌ به‌وجۆره‌ی‬ ‫ئاماژه‌یه‌ك����ی ڕون‌و دڵخۆش����كه‌ر نیه‌ حكومه‌ت چاكسازی ڕاسته‌قینه‌ بكات‪،‬‬ ‫ب����ۆ چاره‌س����ه‌ری قه‌یران����ی دارایی ده‌ڵێ����ت " ئه‌گه‌ر چاكس����ازی بكرێت‬ ‫له‌س����ه‌رو هه‌مویان����ه‌وه‌ موچه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ك����ۆی س����ێكته‌ره‌كان كاریگه‌ری‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی له‌په‌رله‌مانی قه‌یرانەک����ە‌ ب����ه‌م ش����ێوه‌یه‌ خ����راپ‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬ده‌ڵێت "چاره‌س����ه‌ری نابێت"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬ئه‌رشیف‬

‫هه‌یه‌ بدرێته‌ كۆمپانیا نیشتمانیه‌كان‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی داهات بۆ حكومه‌ت به‌ده‌ستبێت"‪.‬‬ ‫كوردستان باسی چه‌ندین چاره‌سه‌ری‬ ‫قه‌یرانی دارای���ی حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫زانستیش ده‌كات كه‌ ئه‌ویش هه‌ڵگرتنی‬ ‫ئه‌و قۆرخكاریه‌یه‌ حكومه‌ت له‌س����ه‌ر كوردس���تانی خس���توەته‌ ب���ه‌رده‌م‬ ‫بازاڕی كار هه‌یه‌تی‌و نرخی ش����مه‌كی تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی سه‌خت‌و ئه‌نجامه‌كه‌ی‬ ‫هه‌رزانك����ردوه‌‪ ،‬وت����ی "قۆرخ����كاری ل���ه‌‪2016‬دا ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬كه‌وتن یان‬ ‫له‌بازاڕی كوردستان نه‌مێنێت‌و نرخی سه‌ركه‌وتن له‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌ ئاینده‌ی‬ ‫ش����مه‌ك له‌ب����ازاڕه‌كان ‪ %30‬بۆ ‪ %40‬حكومه‌ت یه‌كالی���ی ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫كه‌مده‌بێت����ه‌وه‌"‪ ،‬هاوكات پێش����یوایه‌ ئه‌گ���ه‌ر ده‌رئه‌نجامی یه‌كه‌می ش���ه‌ڕی‬ ‫چاره‌سه‌ری به‌په‌له‌ ئه‌وه‌یه‌ ده‌ستكاری داعش‌و قه‌یرانه‌كانی سیاس���ی‌و ئابوری‬ ‫سیس����تمی تاریفه‌ی گومرگی (باجی بێت‪ ،‬ده‌رئه‌نجامی بنه‌ڕه‌تی ‪ 23‬س���اڵ‬ ‫سه‌رش����مه‌ك) بكرێت كه‌ كاری یه‌ك شێواوی سیستمی سیاسی‌و ئابوریه‌ كه‌‬ ‫ڕۆژه‌و ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر باجی گومرگی ده‌س���ه‌اڵتداران په‌یڕه‌وی ده‌كه‌ن وه‌كو‬ ‫زیادكرا ده‌توانرێت هه‌ندێك ش����مه‌ك خۆیان زۆرجار دانیان پێداناوه‌‪.‬‬

‫هه‌ر كه‌ناڵێك ‌ی كورد ‌ی ‪ HD‬سااڵن ‌ه ‪ 900‬هه‌زار دۆالر كر ‌ێ ده‌دا به‌نایل سات‬ ‫ملیۆنێك‌و ‪ 350‬هه‌زار دۆالریش ده‌دا به‌هۆتبێرد‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫ی بواری‌ به‌شداریكردن‬ ‫شاره‌زایه‌ك ‌‬ ‫له‌مانگه‌ ده‌ستكرده‌كان بۆ‬ ‫په‌خشكردنی‌ كه‌ناڵه‌ ئاسمانیه‌كان‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسمان ‌‬ ‫رایگه‌یاند " ئه‌گه‌ر كه‌ناڵێك ‌‬ ‫ی نایل سات‬ ‫ئێچ دی‌ بیه‌وێت له‌مانگ ‌‬ ‫ی‪9‬‬ ‫په‌خش بكات پێویستی‌ ب ‌ه روبه‌ر ‌‬ ‫مێگابایت ده‌بێت‌و به‌شداریكردنی‌ هه‌ر‬ ‫‪ 1‬مێگابایتێكیش ‪ 100‬هه‌زار دۆالره‌‌و‬ ‫به‌گشتی‌ بۆ هه‌ر ‪ 9‬مێگابایته‌ك ‌ه‬ ‫له‌ساڵێكدا ده‌كات ‌ه ‪ 900‬هه‌زار دۆالر"‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تانیش‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ك ‌‬ ‫به‌نیازه‌ له‌رێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی زیاتر بخات ‌ه س���ه‌ر‬ ‫تایبه‌ت���ه‌وه‌ باج ‌‬ ‫كه‌ناڵه‌ ئاسمانیه‌كان‪.‬‬ ‫هه‌ڵگورد جوندیان���ی‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫گشتیی راگه‌یاندن‌و چاپ‌و باڵوكردنه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ رۆشنبیری‌‌و الوان له‌باره‌ ‌‬ ‫ی ك ‌ه حكومه‌ت له‌كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫ئه‌و بڕ‌ه پاره‌یه‌ ‌‬ ‫ی وه‌رده‌گرێت‌و‬ ‫ئاس���مانی ‌ه كوردیه‌كان��� ‌‬ ‫ی بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫له‌لێدوانێك ‌‬ ‫ی كوردس���تان هه‌ر‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫حكومه‌ت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مۆڵه‌ت ‌‬ ‫كه‌ناڵێكی‌ س���ه‌ته‌الیتی‌ كورد ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ‪ 40‬ملی���ۆن دیناری‌ ل ‌‬ ‫وه‌رگ���رت بڕ ‌‬

‫ی‬ ‫وه‌رده‌گرین بۆ یه‌ك جار‌و ئه‌وه‌ رسومات ‌‬ ‫ی‬ ‫مۆڵه‌ته‌‌و سااڵنه‌ش یه‌ك له‌سه‌ر چوار ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ وه‌رده‌گیرێت به‌واتا ‌‬ ‫ئه‌و پاره‌ی ‌هی‌ ل ‌‬ ‫ساڵی‌ ‪ 10‬ملیۆن دینار"‪.‬‬ ‫ی ‪2015‬دا‬ ‫راش���یگه‌یاند "له‌س���اڵ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گش���تیمان ‪ 900‬ملیۆن‬ ‫دین���ار باجمان له‌كه‌ناڵ���ه‌ كوردییه‌كان‬ ‫وه‌رگرتوه‌‌و خراوه‌ت ‌ه خه‌زێنه‌ی‌ گشتی‌"‪.‬‬ ‫ی باجه‌ك���ه‌ش‬ ‫وتیش���ی‌ "وه‌رگرتن��� ‌‬ ‫ی خۆیه‌تی‌‪ ،‬به‌نمون ‌ه‬ ‫هه‌ریه‌كه‌‌و له‌پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌س���لێمان ‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆنێك باره‌گاكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بێ���ت له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌ راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی لێ‌ وه‌رده‌گیرێت‌و‬ ‫ی پاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێوه‌ بۆ شاره‌كانی‌ هه‌ولێر‌و‬ ‫ی‬ ‫دهۆك‌و پاره‌ك���ه‌ش له‌كۆتایدا هه‌مو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گش���ت ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ خه‌زێن ‌ه ‌‬ ‫حكومه‌ت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی تاچه‌ند وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ی چاودێری‌ سه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫رۆشنبیر ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ناڵ ‌ه ئاسمانیه‌كان ده‌كات‪ ،‬جوندیان ‌‬ ‫ی "وه‌كو وه‌زاره‌تی‌ رۆشنبیری‌‌و الوان‬ ‫وت ‌‬ ‫ی كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ی س���ه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫چاودێر ‌‬ ‫ئاسمانییه‌كان ناكه‌ین به‌اڵم سێكته‌رێك‬ ‫ی داهاته‌كانیان‬ ‫هه‌یه‌ به‌نیاز‌ه چاودێ���ر ‌‬ ‫ی‬ ‫بكات ئه‌ویش بریتیه‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی باجی‌ ده‌رامه‌ت ك���ه‌ به‌نیازن‬ ‫گش���ت ‌‬

‫ی گش���تی‌ حكوم���ه‌ت زیادبكه‌ن‌و‬ ‫باج ‌‬ ‫له‌مه‌وال چاودێری‌ كه‌ناڵه‌كان بكات"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێمه‌ش���یان راس���پاردو‌ه‬ ‫ێ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ بزانن‬ ‫ك��� ‌ه داتایان بده‌ین ‌‬ ‫ئه‌و كه‌نااڵنه‌ تاچه‌ن���د ریكالم ده‌كه‌ن‌و‬ ‫سه‌رچاو‌ه داراییه‌كانیان چییه‌‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ێ كارده‌كه‌ن‬ ‫ی ل���ه‌و ‌‬ ‫ئ���ه‌و كارمه‌ندان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫موچه‌ی���ان چه‌ن���ده‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ باج ‌‬ ‫ده‌رامه‌تی‌ تاكه‌كه‌س���یش بیانگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم تائێستا هیچ نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری گش���تیی راگه‌یاندن‌و‬ ‫چاپ‌و باڵوكردنه‌وه‌ راش���یگه‌یاند "ئێم ‌ه‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك رێگه‌ به‌خۆمان نه‌داو‌ه‬ ‫ك ‌ه بڵێین ئ���ه‌و پاره‌یه‌تان له‌كوێ‌ بو؟‬ ‫ی‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫به‌اڵم ده‌توانین به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫بڵێین سه‌رچاوه‌كه‌یان دیاره‌‌و پێویست‬ ‫ناكات خۆمان ماندوبكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی "ئه‌وه‌ی‌ حزبه‌كان له‌داهات ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬

‫ئێچ دی���ن ده‌بێ���ت به‌النیكه‌م���ه‌و‌ه ‪9‬‬ ‫مێگابایت روبه‌ریان هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ی كه‌ناڵ ‌ه‬ ‫ی به‌شداریكردن ‌‬ ‫له‌بار‌هی‌ نرخ ‌‬ ‫ئاسمانیه‌كانیش له‌مانگ ‌ه ده‌ستكرده‌كان‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ش���اره‌زای ‌ه وتی‌ "ئه‌گه‌ر كه‌ناڵێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیه‌وێ���ت له‌مانگ ‌‬ ‫ی ئێچ د ‌‬ ‫ئاس���مان ‌‬ ‫ی‬ ‫نایل س���ات په‌خش بكات پێویس���ت ‌‬ ‫ی ‪ 9‬مێگابای���ت ده‌بێت‌و‬ ‫ب��� ‌ه روب���ه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌ر ‪ 1‬مێگابایتێكیش‬ ‫ی سێبه‌ره‌كانیش به‌ش���داریكردن ‌‬ ‫حزبه‌ك ‌ه ده‌درێت‌و ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی بۆ هه‌ر‬ ‫ی ناو ‪ 100‬ه���ه‌زار دۆالره‌‌و به‌گش���ت ‌‬ ‫دیاره‌ كه‌س���انی‌ ده‌ستڕۆیش���تو ‌‬ ‫حزبه‌كان‌و ته‌نانه‌ت خودی‌ حزبه‌كانیش ‪ 9‬مێگابایته‌كه‌ له‌ساڵێكدا ده‌كات ‌ه ‪900‬‬ ‫ی هه‌زار دۆالر"‪.‬‬ ‫ی پاڵپشتی‌ دارای ‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ ئۆرگان ‌‬ ‫ئه‌و شاره‌زای ‌ه ئاماژه‌ بۆ ئه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و میدیا س���ێبه‌رانه‌ ده‌كه‌ن‌و به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تریان كۆمپانیاكانن‌و له‌و كۆمپانیایانه‌ش كه‌ ئ���ه‌و پاره‌ی���ه‌ بۆ به‌ش���داریكردن ‌‬ ‫یه‌ك مانگی‌ ده‌س���تكرده‌‌و بێگومان بۆ‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ له‌حزبه‌كان نزیكن"‪.‬‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ی‌ ئیش���اره‌ته‌كانیش جگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی بواری‌ به‌ش���داریكردن له‌مانگه‌ سه‌ره‌كییه‌ك ‌ه پێویست ‌ه روبه‌ر ‌‬ ‫ش���اره‌زایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی الوه‌ك ‌‬ ‫ی دیكه‌ش له‌مانگێك ‌‬ ‫ی ‪ 9‬مێگابایت ‌‬ ‫له‌مانگه‌ ده‌ستكرده‌كان بۆ په‌خشكردن ‌‬ ‫ێ بگرێت"‪.‬‬ ‫ی به‌كر ‌‬ ‫كه‌ناڵ ‌ه ئاسمانیه‌كان رایگه‌یاند "پرس ‌‬ ‫سه‌باره‌ت به‌نرخی‌ مانگه‌كانی‌ دیكه‌ش‬ ‫ی ده‌ستكرد ته‌نها‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫به‌شداریكردن ‌‬ ‫ی "مانگی‌ تورك سات‬ ‫ئه‌و كه‌نااڵنه‌ ده‌گرێته‌و‌ه ك ‌ه زۆر فراوانن ئه‌و شاره‌زایه‌ وت ‌‬ ‫ی (ڕوداو‪ ،‬كوردس���تان ‪60% ،24‬ی‌ پ���ار‌هی‌ نایل س���ات ‌ه كرێكه‌ی‌‌و‬ ‫له‌نمون���ه‌ ‌‬ ‫ی هۆتبێردی���ش پاره‌ك��� ‌هی‌ زۆر له‌نای���ل‬ ‫كوردس���ات‪ ،‬ئێن ئاڕتی‌) ك ‌ه له‌ترۆپك ‌‬ ‫ئه‌وه‌دان ك ‌ه بتوانن له‌زۆرترین ش���وێن س���ات زیاتره‌‌و بۆ ه���ه‌ر ‪ 1‬مێگابایتێك‬ ‫ی ‪ 140‬ب���ۆ ‪ 150‬ه���ه‌زار دۆالر‬ ‫نزیك��� ‌ه ‌‬ ‫ی بكه‌ن"‪.‬‬ ‫به‌شدار ‌‬ ‫ی وه‌رده‌گیرێت"‪.‬‬ ‫ی "ئه‌و كه‌نااڵن ‌ه به‌هۆی‌ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫وتیش ‌‬

‫كه‌سانی‌ ده‌ستڕۆیشتو ‌ی‬ ‫ناو حزبه‌كان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫خودی‌ حزبه‌كانیش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ ئۆرگانی‌‬ ‫پاڵپشتی‌ دارایی‌‬ ‫ئه‌و میدیا سێبه‌رانه‌‬ ‫ده‌ك ‌هن‌و به‌شێكی‌ تریان‬ ‫كۆمپانیاكانن‌و له‌و‬ ‫كۆمپانیایانه‌ش هه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌حزبه‌كان نزیكن‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫"گۆڕان ئارامیی شاری سلێمانی به‌گرنگ ده‌زانێت"‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬

‫ترسی ته‌قینه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كان له‌سلێمانی كۆده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬وریا‬

‫دكتۆر ئاس����ۆ مه‌حم����ود باژێڕوانی‬ ‫سلێمانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‌و ئه‌ندامی‬ ‫جڤاتی نیش����تمانی ئ����ه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی كۆبونه‌وه‌ك����ه‌وه‌ ئه‌وه‌ی بۆ‬ ‫ئاوێن����ه‌ ڕونكرده‌وه‌ ئ����ه‌وان له‌به‌ره‌ی‬ ‫هاواڵتیانن وتی" گۆڕان له‌فشاره‌كانی‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت"‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی زانیاریه‌كان����ی ئاوێن����ه‌‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌ی نێ����وان ‪ 5‬الیه‌ن����ه‌ ئه‌نجام����درا‪ ،‬به‌پێ����ی زانیاری����ه‌كان‬ ‫س����ه‌ره‌كیه‌كه‌ به‌كۆبونه‌وه‌ی دوقۆڵی یه‌كگرت����وو كۆمه‌ڵ‌و گ����ۆڕان به‌ڕونی‬ ‫نێوان پارتی‌و یه‌كێتی ده‌ستپێكردوه‌و به‌یه‌كێتیان وتوه‌ دۆخی هاواڵتیان زۆر‬ ‫یه‌كێت����ی به‌پارت����ی ڕاگه‌یان����دو‌ه كه‌ مه‌ترس����یداره‌و پێویستی به‌چاره‌سه‌ر‬ ‫بارگران����ی زۆر كه‌وتوه‌ته‌ سه‌رش����انی هه‌یه‌ س����ه‌رۆكایه‌تی حكوم����ه‌ت یان‬ ‫هاواڵتیان پێویسته‌ فشار بكه‌نه‌ سه‌ر چاره‌س����ه‌ری بكات یان با فه‌ش����ه‌لی‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی خۆتان بۆ چاره‌سه‌ری خۆی ڕابگه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫له‌تی����ف ش����ێخ عومه‌ر به‌رپرس����ی‬ ‫ئ����ه‌م دۆخ����ه‌‪ ،‬چونك����ه‌ هاواڵتی����ان‌و‬ ‫نیگه‌رانیه‌كانی����ان مه‌ڵبه‌ندی سلیمانی له‌دوای ته‌واوبونی‬ ‫موچه‌خ����ۆران‬ ‫گه‌یشتوه‌ته‌ ئاستێكی خراپ‪ ،‬ئه‌وانیش كۆبونه‌وه‌كه‌ باسی به‌شێك له‌ناوه‌ڕۆكی‬ ‫بڕیاریان����داوه‌ له‌باره‌ی ئ����ه‌و دۆخه‌وه‌ كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ی كرد‪ ،‬وت����ی "له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی پارتی قسه‌بكه‌ن‌و پارتی‌و س����ێ الیه‌نه‌كه‌ی تر باس����ی‬ ‫ئه‌وه‌مانكردوه‌ كه‌ فش����ار دروستكه‌ین‬ ‫فشاره‌كان چڕبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ر حكومه‌ت����ی هه‌رێ����م تاوه‌كو‬ ‫باژێڕوانی س����لێمانی له‌باره‌ی كاری ئه‌م دۆخه‌ به‌تایبه‌ت كێش����ه‌ی موچه‌‬ ‫ئاینده‌ی گۆڕانیشه‌وه‌ جه‌ختی له‌سه‌ر چاره‌س����ه‌ر بكات‪ ،‬داواش له‌هاواڵتیان‬ ‫چاره‌سه‌ری كێش����ه‌كان كرده‌وه‌‪ ،‬وتی ده‌كه‌ی����ن دوركه‌ون����ه‌وه‌ له‌توندوتیژی‬ ‫"فش����ار ده‌كه‌ین بۆ س����ه‌ر حكومه‌ت هه‌رچه‌نده‌ خۆپیش����اندان مافی ڕه‌وای‬ ‫الیه‌نه‌كان تاوه‌كو ئه‌م دۆخه‌ چاره‌سه‌ر خۆیانه‌"‪.‬‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك به‌پێی زانیاریه‌كانی ئاوێنه‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی یه‌كێتی‌و سێ الیه‌نه‌كه‌ی‬ ‫تر له‌ب����اره‌گای مه‌ڵبه‌ندی س����لێمانی له‌كۆبونه‌وه‌ی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی زۆر‬

‫ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫له‌فراكس���یۆنی پارت���ی ده‌ڵێ���ت ‬ ‫"هه‌ تا ئێس���تا چاره‌س���ه‌رهه‌یه‌و‬ ‫ده‌بێت بڕوام���ان به‌وه‌ هه‌بێت كه‌‬ ‫چاره‌سه‌ری پێویست بدۆزینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر چ���اره‌ نه‌م���ا باحكومه‌ت‬ ‫هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫بن���ار هیدای���ه‌ت‪ ،‬ئاوێنه‌‪ :‬ئاواز‬ ‫حه‌مید ئه‌فه‌ن���دی په‌رله‌مانتاری‬ ‫پارتی له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "كێش���ه‌كان‬ ‫زۆرن‌و له‌س���ه‌رو هه‌موش���یانه‌وه‌‬ ‫قه‌یرانی ئاب���وری كه‌ بوه‌ته‌ هۆی‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی ته‌واو بۆ هاواڵتیان‪،‬‬ ‫ده‌بێت چاره‌س���ه‌ری پێویس���ت‬ ‫بدۆزرێت���ه‌وه‌ بۆ ئ���ه‌م قه‌یرانه‌و‬ ‫ده‌ربازبون له‌كێشه‌كان"‪.‬‬ ‫ئه‌فه‌ندی وتیشی "هه‌تا ئێستا‬ ‫چاره‌سه‌ر هه‌یه‌و ده‌بێت بڕوا به‌وه‌‬ ‫بكه‌ین چاره‌سه‌ر ماوه‌‪ ،‬یه‌كێكیش‬ ‫له‌چاره‌س���ه‌ره‌كان ده‌بێت پارته‌‬ ‫سیاسییه‌كان بگه‌نه‌ رێكه‌وتن بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ر كردنی قه‌یرانه‌كان"‪.‬‬ ‫ئاواز ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد "ئه‌گه‌ر‬ ‫هیچ چاره‌س���ه‌رێك نه‌بو‪ ،‬یاخود‬ ‫نه‌گه‌یشتنه‌ رێكه‌وتن ئه‌وا پێویسته‌‬ ‫حكومه‌ت هه‌ڵوه‌شێته‌وه‌"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬

‫یاسین حه‌سه‌ن به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫س����لێمانی‌و ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی باسی كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫حیزبه‌كه‌ی ده‌كات‌و ده‌ڵێت "كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫نائاسایی كۆمه‌ڵی ئیسالمی سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ڕونكردن����ه‌وه‌ی دیدوبۆچونی حیزب‬ ‫ده‌بێت له‌باره‌ی ئه‌م دۆخه‌ی هه‌رێمی‬ ‫تێكه‌وتوه‌‪ ،‬له‌سه‌ر هه‌مویانه‌وه‌ پرسی‬ ‫ئ����ه‌و دۆخه‌ی كه‌ كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی‬ ‫ئێس����تا تێیدایه‌ له‌ئاس����تی سیاسی‌و‬ ‫حكومه‌ت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ئه‌ندام����ه‌ی س����ه‌ركردایه‌تی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی ڕاشیوای ‌ه "حكومه‌ت‬ ‫پێویس����ته‌ به‌رپرس����یاریه‌تی بگرێته‌‬ ‫ئه‌ستۆ‪ ،‬هاواڵتیانی هه‌رێم هاواڵتیانی‬ ‫ئه‌م حكومه‌ته‌ن‪ ،‬پێویس����ته‌ ژیانێكی‬ ‫شه‌رفمه‌ندانه‌یان بۆ دابینبكات"‪‌.‬‬

‫ترسی ته‌قینه‌وه‌ی‌ ناڕه‌زاییه‌كانی‬ ‫هاواڵتیان‌و سه‌ركێشانی بۆ‬ ‫خۆپیشاندان‌و تێكچونی دۆخی‬ ‫ئاسایش‌ الیه‌نه‌كانی به‌شدار‬ ‫له‌حكومه‌ت كۆده‌كاته‌وه‌و به‌پێی‬ ‫زانیاریه‌كانیش له‌كۆبونه‌وه‌كه‌دا ئه‌وه‌‬ ‫باسكراوه‌ "حكومه‌ت یان دۆخه‌كه‌‬ ‫چاره‌سه‌ربكات‪ ،‬یان شكستی خۆی‬ ‫ڕابگه‌یه‌نێت"‪ ،‬هاوكات گۆڕانیش‬ ‫جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت له‌سه‌ر فشاره‌كانی‪.‬‬

‫په‌رله‌مانتارێك‪:‬‬ ‫گه‌ر چاره‌سه‌ر‬ ‫نه‌ما با حكومه‌ت‬ ‫هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌‬

‫هه‌ر به‌جد ‌ی‬ ‫میلله‌ت چ ‌ی بكات؟‬

‫کۆنگره‌ی رۆژنامه‌نوسیی الیه‌نه‌ سیاسییه‌کان له‌سلێمانی‬ ‫به‌ڕونی باس����ی ئه‌وه‌كراوه‌ قه‌یرانه‌كان‬ ‫هاواڵتیان����ی به‌ت����ه‌واوی پڕك����ردوه‌و‬ ‫ئه‌گ����ه‌ری ته‌قینه‌وه‌ی له‌ئارادایه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویسته‌ یه‌كێتی‌و پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫ئ����ه‌و دۆخ����ه‌ بك����ه‌ن‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫دۆخه‌كه‌ له‌ده‌س����تده‌چێت ئه‌وكاته‌ش‬ ‫نابێت خۆپیش����انده‌ران به‌گێره‌شێوێن‬ ‫وه‌سفبكرێن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریشدا یه‌كێتی‬ ‫باس����ی ئه‌وه‌یك����ردوه‌ ك����ه‌ له‌كه‌ناڵی‬ ‫ڕاگه‌یاندنی سێ الیه‌نه‌كه‌ هاندان هه‌یه‌‬ ‫بۆ خۆپیشاندان به‌تایبه‌ت گۆڕان‪.‬‬ ‫یه‌كگرتوی ئیسالمی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌نیه‌‬ ‫دۆخه‌کە به‌ئا‌قارێكی خراپتردا بڕوات‪،‬‬ ‫گومان����ده‌كات ل����ه‌وه‌ی حكومه‌ت����ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان له‌ڕۆژانی داهاتودا‬ ‫فرس����ه‌تێك بهێنێته‌وه‌ پێش����ه‌وه‌ بۆ‬ ‫چاككردنی ئه‌م دۆخه‌ قه‌یراناویه‌‪.‬‬ ‫عوس����مان كاروان����ی ئه‌ندام����ی‬ ‫س����ه‌رکردایه‌تی یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی‬ ‫به‌رپرس����ی مه‌ڵبه‌ن����دی س����لێمانی‬

‫له‌باره‌ی دۆخی هه‌رێمی كوردستانه‌و‌ه‬ ‫ڕایوایه‌ ده‌بێ����ت حكومه‌ت له‌گه‌یاندنی‬ ‫خزمه‌تگوزاریی����ه‌كان‌و پێدان����ی موچه‌‬ ‫به‌ئه‌رك����ی خ����ۆی هه‌س����تێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌پێویستی ده‌زانێت هاواڵتیان‌و الیه‌نه‌‬ ‫سیاس����یه‌كان هاوكارب����ن له‌م دۆخه‌دا‬ ‫تاوه‌ك����و بارگرژی����ه‌كان بارگرژاویت����ر‬ ‫نه‌بن‪ ،‬ده‌ڵێت "پێویسته‌ سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی وه‌زی����ران هاواڵتی����ان‬ ‫دڵنیابكه‌نه‌وه‌ له‌باره‌ی ئه‌و داوایانه‌ی‬ ‫هه‌یانه‌"‪.‬‬ ‫هاوتا ئیس��ل�امیه‌كه‌ی یه‌كگرتوش‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵ����ی ئیس��ل�امی ل����ه‌م دواییه‌دا‬ ‫ئه‌میره‌كه‌ی عه‌لی باپیر مه‌ترس����یه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی له‌ب����اره‌ی دۆخ����ی هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تانه‌وه‌ ڕاگه‌یاند وتی"جامه‌كه‬ ‫‌پ����ڕ ب����وه‌"‪ ،‬بڕی����اره‌ كۆبونه‌وه‌یه‌كی‬ ‫نائاسایی بكات‌و هه‌ڵوێستی خۆی بۆ‬ ‫دۆخی ئێس����تای هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ڕونبكات����ه‌وه‌ ك����ه یه‌كه‌میان پرس����ی‬ ‫كش����انه‌وه‌ یان مانه‌وه‌یه‌ له‌حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬

‫له‌كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ی‬ ‫هه‌روه‌ك����و‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی س����لێمانی هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫جه‌ختیان له‌س����ه‌ر ئ����ه‌وه‌كردوه‌ته‌وه‌‬ ‫خۆپیشاندان مافی ڕه‌وای هاواڵتیانه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌موش����یان جه‌خت له‌سه‌رئه‌وه‬ ‫خۆپیش����اندانه‌كان‬ ‫‌ده‌كه‌ن����ه‌وه‌‬ ‫په‌لنه‌كێش����ن بۆ توندوتیژی‪ ،‬چونكه‌‬ ‫قه‌یرانه‌كان قوڵتر ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫دكتۆر ئاسۆ مه‌حمود ئه‌ندامی جڤاتی‬ ‫نیش����تمانیش ئاماژه‌ به‌هه‌ڵوێس����تی‬ ‫حیزبه‌ك����ه‌ی ده‌كات‌و له‌گه‌ڵ هێوریی‬ ‫دۆخه‌كه‌دایه‌و پێیوایه‌ "ئارامی شاری‬ ‫س����لێمانی بۆ ئه‌وان‌و ب����ۆ هاواڵتیان‬ ‫گرنگه‌"‪.‬‬ ‫نه‌دان����ی موچ����ه‌ی فه‌رمانب����ه‌ران‌و‬ ‫مامۆس����تایان هه‌رێمی كوردس����تانی‬ ‫خس����توه‌ته‌ ب����ه‌رده‌م مه‌ترس����ی‬ ‫ته‌قینه‌وه‌یه‌كی جه‌م����اوه‌ری‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانی خستوه‌ته‌ به‌رده‌م‬ ‫به‌رپرس����یاریه‌تیه‌كی گه‌وره‌و به‌وردی‬ ‫چاو له‌دۆخه‌كه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌ئێستاش����دا‬ ‫ئاماژه‌كان بۆ ئه‌وه‌ده‌چن "هیچكامیان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ خۆپیش����اندان نه‌بێ����ت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت گ����ۆڕان‌و یه‌كێتی نایانه‌وێت‬ ‫دوباره‌ س����لێمانی ببێته‌و‌ه بەمه‌یدانی‬ ‫ملمالنێیه‌كی بێسود"‪.‬‬

‫وته‌بێژ ‌ی پۆلیس ‌ی سلێمانی‌‪ :‬رێژه‌ ‌ی دز ‌ی كردن زیادیكردوه‌‬

‫دزیی‌ قورس‌و رێكخراو له‌ناو شار ‌ی سلێمانی‌ روینه‌داوه‌‬ ‫ی ئاماژ‌ه‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی پۆلیس ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫ی كردن‬ ‫ی دز ‌‬ ‫ب���ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه رێ���ژ‌ه ‌‬ ‫ی زیادیكردوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫له‌ش���ار ‌‬ ‫ی قورس‌و رێكخراو‬ ‫ده‌ڵێت "به‌اڵم دزی��� ‌‬ ‫له‌ناو شاری‌ سلێمانی‌ نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ش���ۆڕش محه‌مه‌د‪ ،‬ئاوێن���ه‌‪ :‬نه‌قیب‬ ‫ی‬ ‫ی پۆلیس ‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د وته‌بێژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیارد‌ه ‌‬ ‫ی سه‌باره‌ت به‌زیادبون ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ی رایگه‌یاند‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی له‌نێو شار ‌‬ ‫دز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ش���ار ‌‬ ‫ی دز ‌‬ ‫"هه‌ندێ���ك حاڵه‌ت��� ‌‬ ‫ی كردو‌ه وه‌كو گیرفان‬ ‫ی زیاد ‌‬ ‫س���لێمان ‌‬

‫ی‬ ‫ی ژن���ان‌و دزین ‌‬ ‫ی جانتا ‌‬ ‫بڕی���ن‌و دزین ‌‬ ‫ی ق���ورس‌و رێكخراو‬ ‫مۆبای���ل به‌اڵم دز ‌‬ ‫له‌ناو شاری‌ سلێمانی‌ نه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫ی دزیكردن‌و‬ ‫ی هۆكاره‌كان��� ‌‬ ‫له‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ی له‌م‬ ‫ی ئابور ‌‬ ‫ی دۆخ ‌‬ ‫ی خراپ��� ‌‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫بابه‌ت���ه‌دا‪ ،‬س���ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د وتی‬ ‫ی زۆرن‌و یه‌كێ���ك‬ ‫ی دز ‌‬ ‫"فاكته‌ره‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كار‌و نه‌بین ‌‬ ‫ی هه‌ل ‌‬ ‫له‌هۆكاره‌كان نه‌بون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی موچه‌ی ‌ه ك ‌ه رۆڵ ‌‬ ‫ئیش‌و نه‌بون ‌‬ ‫ی دزیی‌"‪.‬‬ ‫ده‌بینێت له‌بونی‌ دیارد‌ه ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هۆكاری زیادبونی ئه‌و‬

‫دیارده‌ی���ه‌ش وتی "بێكاری یه‌كێك ‌ه له‌و بم ئه‌گه‌ر ش���تێك له‌خاڵه‌ك ‌ه بێت ئه‌وا‬ ‫ی‬ ‫ی من به‌رپرس���یار ده‌بم‌و ئه‌و‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی دز ‌‬ ‫ی ك ‌ه دیارد‌ه ‌‬ ‫هۆكار‌ه سه‌ره‌كیان ‌ه ‌‬ ‫ێ موچه‌ییه‌و‌ه‬ ‫ی بودج���ه‌‌و ب��� ‌‬ ‫به‌نه‌بون��� ‌‬ ‫زیاد ده‌كات"‪.‬‬ ‫ی نییه‌"‪.‬‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫ی قه‌یران ‌‬ ‫ی كاریگ���ه‌ر ‌‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی پۆلی���س‪ ،‬راش���یگه‌یاند "ت���ۆ ك��� ‌ه چویت��� ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر كار‌و فه‌رمان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رایگه‌یاند س���ه‌ر كاره‌ك���ه‌ت ده‌بێ���ت ئیلتیزام ‌‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی پۆلیس ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫ی وای ‌ه ك ‌ه هه‌ر ك ‌ه چو‌ه ته‌واوه‌تی���ت هه‌بێ���ت‌و ی���ان مه‌چ���ۆ‌و‬ ‫ی سه‌رباز ‌‬ ‫"دۆخ ‌‬ ‫س���ه‌ر ده‌وام ده‌بێت به‌رپرسیارێتیه‌ك ‌ه ده‌ستله‌كاربكێش���ه‌ره‌و‌ه ی���ان ده‌بێت‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌واوه‌تیت هه‌بێت ك ‌ه كه‌سێك ‌‬ ‫ی نه‌كرا ده‌بێت پابه‌ند ‌‬ ‫هه‌ڵبگرێت‌و ئه‌گ���ه‌ر بۆ ‌‬ ‫ی پێت‬ ‫سه‌ربازیت‌و ئه‌بێت ئه‌و ئه‌ركان ‌ه ‌‬ ‫ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی خاڵێك ده‌سپێردرێت جێبه‌جێیان بكه‌یت"‪.‬‬ ‫ی "ك ‌ه من به‌رپرسیار ‌‬ ‫وتیش ‌‬

‫سۆران عومه‌ر‪ :‬ئاخر زه‌مانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم ‌ی كوردستانه‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان راگه‌یه‌ندراوێكی‌‬ ‫باڵوك���رده‌وه‌‌و تیای���دا هه‌ڕه‌ش���ه‌ له‌‬ ‫ه���ه‌ردو په‌رله‌مانت���ار عه‌ل���ی‌ حه‌مه‌‬ ‫ساڵح له‌فراكس���یۆنی‌ گۆڕان‌و سۆران‬ ‫عومه‌ر له‌فراكس���یۆنی‌ كۆمه‌ڵ ده‌كات‌و‬ ‫باڵوكراوه‌كانی‌ ئه‌وان به‌چه‌واش���ه‌كاری‬ ‫ناوده‌ب���ات‪ ،‬س���ۆران عومه‌ری���ش‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت "ئه‌م���ه‌ نیش���انه‌ی‌‬ ‫ئاخ���ر زه‌مان���ی‌ حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێمی‌‬

‫كوردستانه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬س���ۆران عومه‌ر‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان‬ ‫راگه‌یه‌ندراوه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌ن���ی‌ وه‌زیرانی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێ���م له‌لێدوانێك���ی‌‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند "ئاخ���ر زه‌مانی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ هه‌رێم���ی‌ كوردس���تانه‌‬ ‫هه‌ڕه‌ش���ه‌ له‌په‌رله‌مانت���ار ده‌كات‌و‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌یس���ه‌لمێنێت ك���ه‌ حكومه‌ت‬

‫له‌چ دۆخێكی‌ خراپدایه‌ كه‌ هه‌ڕه‌ش���ه‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانتار ده‌كات له‌كاتێكدا ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێمه‌ وتومانه‌ جگه‌ له‌وتنی‌ راس���تی‌‌و‬ ‫ده‌رخس���تنی‌ راستی‌ هیچ شتێكی‌ تری‌‬ ‫تێدا نییه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ نامانوه‌ستێنێ‌‬ ‫له‌وتن���ی‌ راس���تی‌‌و ئه‌وانه‌ نیش���انه‌ی‌‬ ‫سه‌غڵه‌تبون‌و خراپی‌ دۆخی‌ حكومه‌ت‬ ‫ده‌سه‌لمێنێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌ داوای‌ ئه‌وه‌ی‌‬

‫كرد ك���ه‌ حكومه‌ت ب���ه‌ده‌م داخوازی‌‬ ‫خه‌ڵك���ه‌وه‌ بێ���ت‌و موچ���ه‌ی‌ خه‌ڵك‬ ‫دابین بكات‌و چاكسازی‌ فیعلی‌ بكات‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ له‌په‌رله‌مانتار نه‌كات‪.‬‬ ‫راش���یگه‌یاند "ئ���ه‌و حكومه‌ت���ه‌‬ ‫به‌متمان���ه‌ی‌ ئێمه‌ چوه‌ته‌ ئه‌وێ‌‌و ئه‌وه‌‬ ‫ئێمه‌ین ده‌توانین لێپرس���ینه‌وه‌ له‌وان‬ ‫بكه‌ین نه‌ك ئه‌وان هه‌ڕه‌شه‌ له‌ئێمه‌ بكه‌ن‬ ‫به‌اڵم دی���اره‌ ئاخر زه‌مانی‌ حكومه‌ته‌‌و‬ ‫شته‌كان ئاوه‌ژو بونه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫ی كوردستان‬ ‫به‌جۆرێك ژیان له‌باشور ‌‬ ‫ی نێو‬ ‫ش���ێواو‌ه ته‌نه���ا به‌پیاس���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫بازاڕه‌كاندا باش له‌و‌ه تێده‌گه‌ین میلله‌ت‬ ‫ب���ه‌چ دۆخ‌و گوزه‌رانێك���دا تێده‌په‌ڕێت‪،‬‬ ‫ی له‌بازاڕه‌كاندا دێ���ت‌و ده‌چێت‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ��� ‌ه مه‌خلوقێكن ك ‌ه له‌ڕاس���تیدا‬ ‫ێ‬ ‫خۆشیان نازانن چیان ده‌وێت‌و بۆ كو ‌‬ ‫ده‌چ���ن له‌كاتێكدا هه‌موی���ان دنیایه‌ك‬ ‫شتیان ده‌وێت‌و هه‌موشیان سوچێكیان‬ ‫ده‌وێ���ت كه‌مێك پش���و به‌مێش���كیان‬ ‫ی كاره‌س���ات ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ن ‌ه ده‌توانن ش���ته‌كان به‌ده‌ست بهێنن‌و‬ ‫ن ‌ه ئه‌و ش���وێنه‌ش هه‌ی ‌ه تا بیدۆزنه‌و‌ه‬ ‫ی به‌و‬ ‫ی مێشكیان‪ ،‬ئید ‌‬ ‫و بگه‌ن ‌ه پش���و ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫مێش���ك ‌ه ماندوه‌و ده‌سته‌به‌رنه‌بون ‌‬ ‫ی ك ‌ه پێویستیان ‌ه دێن‌و ده‌چن‌و‬ ‫ش���تان ‌ه ‌‬ ‫ی دێت‌و‬ ‫هه‌موش له‌به‌ر خۆی���ه‌و‌ه بۆڵ ‌ه ‌‬ ‫جنێو ده‌دات‪.‬‬ ‫ی بكات؟‬ ‫به‌ڕاس���ت ئه‌م میلله‌ت��� ‌ه چ ‌‬ ‫ئه‌م��� ‌ه ئ���ه‌و پرس���یاره‌ی ‌ه ك��� ‌ه ب���ه‌ر‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ركه‌س���ێك پێویس���ت ‌ه س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێتی‌‌و س���ه‌رۆك ‌‬ ‫پارتی‌‌و س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان وه‌اڵم بده‌ن���ه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی حكومه‌ت نی ‌ه به‌ڵكو‬ ‫ك ‌ه هه‌ی ‌ه كێش��� ‌ه ‌‬ ‫ێ الیه‌نه‌ی ‌ه‬ ‫ی ئه‌و س ‌‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌م���و قه‌یرانه‌كان ‌‬ ‫ك ‌ه دروس���تكه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌مڕۆك ‌ه له‌باشور ‌‬ ‫كوردستانن‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫كوردستان ده‌گوزه‌ره‌ێت هیچ نی ‌ه جگ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و الیه‌نان ‌ه ‌‬ ‫ی ناش���رین ‌‬ ‫له‌گه‌مه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه بێگوێدان ‌ه مرۆڤبون ده‌یكه‌ن‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاك ‌ه له‌كۆمه‌ڵگ ‌ه ‌‬ ‫الیان گرنگ نی ‌ه ژیان ‌‬ ‫ی باشوری‌ كوردستان‪.‬‬ ‫داماو ‌‬ ‫ی نیه‌؟‬ ‫ێ ده‌ڵێت حكومه‌ت پ���ار‌ه ‌‬ ‫ك��� ‌‬ ‫ێ ده‌ڵێت حكوم���ه‌ت ناتوانێت ژیان‬ ‫ك��� ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی كوردستان رێكبخاته‌وه‌؟ ك ‌‬ ‫له‌باشور ‌‬ ‫ی بێت‬ ‫ده‌ڵێت حكومه‌ت ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی كاره‌باو‬ ‫ی قه‌یران ‌‬ ‫ناتوانێت چاره‌س��� ‌ه ‌‬ ‫ێ‬ ‫ئ���اوو خزمه‌تگوزاریه‌كان ب���كات؟ ك ‌‬ ‫ی بێت‬ ‫ده‌ڵێت حكومه‌ت ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���اش‌و كارمه‌ندان ‌‬ ‫ناتوانێ���ت وه‌زیر ‌‬ ‫ب���اش ل���ه‌و ش���وێنان ‌ه دابنێ���ت ك��� ‌ه‬ ‫ی پێیه‌تی‌؟ ئاخر‬ ‫ی پێویست ‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫حكومه‌ت هه‌مو ئه‌و ش���تان ‌ه ده‌توانێت‬ ‫ی بۆ نایكات؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫ب���ه‌اڵم نایكات‪ ،‬ئ ‌ه ‌‬ ‫حكوم���ه‌ت ناتوانێت ئه‌و خزمه‌تگوزاری ‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌تاییان ‌ه ب���كات ب���ۆ س���ه‌رۆك‌و‬ ‫ی ده‌س���ت له‌كارناكێشنه‌وه‌و‬ ‫ستافه‌ك ‌ه ‌‬ ‫گوێ به‌مێژوی‌ خۆیان ناده‌ن؟‬ ‫ئه‌م ‌ه ئه‌و پرس���یاره‌ی ‌ه ك ‌ه هه‌مومان‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌زانین‌و حكومه‌ت خۆیش ‌‬ ‫وه‌اڵمه‌ك ‌ه ‌‬ ‫باش���تر له‌ئێم ‌ه ده‌یزانێت به‌اڵم چونك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی به‌میلله‌ت نیه‌‪ ،‬چونك ‌ه كێش ‌ه ‌‬ ‫باك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاواڵتیان ‌‬ ‫ی ئاسای ‌‬ ‫ی ژیانكردن ‌‬ ‫كێش ‌ه ‌‬ ‫ی ته‌نیوه‌‪،‬‬ ‫نی ‌ه ك ‌ه ئێستا قه‌یران سه‌راپا ‌‬ ‫ی‬ ‫چونك ‌ه له‌ئێستادا ش���تێك نی ‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ی ده‌وڵ ‌هت‌و شتێك نی ‌ه‬ ‫ی یاس���ای ‌‬ ‫ده‌زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی لێپێچینه‌و‌ه له‌كاره‌كان ‌‬ ‫ی ده‌زگا ‌‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئه‌مڕۆك ‌ه‬ ‫حكومه‌ت‪ ،‬ئیتر بۆی ‌ه ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫روده‌دات له‌م هه‌رێم ‌ه ده‌بێت ئاس���ای ‌‬ ‫ی یان نا‬ ‫ی فه‌قیر ده‌ژ ‌‬ ‫وه‌ریبگرین‪ ،‬منداڵ ‌‬ ‫ی ده‌كوژێت‬ ‫ئه‌و‌ه كێش ‌ه نیه‌‪ ،‬گه‌نج خۆ ‌‬ ‫ی هه‌ڵده‌گرێت ئه‌و‌ه كێش ‌ه‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫یان سه‌ر ‌‬ ‫ی جیاده‌بنه‌وه‌و‬ ‫نیه‌‪ ،‬هاوسه‌ره‌كان لێكد ‌‬ ‫ی خێزان ده‌پچڕێت كێش ‌ه نیه‌‪،‬‬ ‫شیراز‌ه ‌‬ ‫كابرا كرێچیه‌و ده‌بێت چیتر ل ‌ه خێمه‌دا‬ ‫ی گرنگه‌و كێشه‌ی ‌ه‬ ‫ی كێش ‌ه نیه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫بژ ‌‬ ‫ی به‌رپرس���ان‌و منداڵه‌كانیانه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ژیان ‌‬ ‫ئ���ه‌وان بتوانن وه‌ك خواوه‌نده‌كان بژین‬ ‫ی ده‌بێت باببێ���ت‪ ،‬میلله‌ت‬ ‫ی چ��� ‌‬ ‫ئید ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژه‌هر ‌‬ ‫ی خۆیه‌تی‌‌و ده‌بێت تااڵو ‌‬ ‫كه‌یف ‌‬ ‫ی پارت���ی‌‌و یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫ملمالنێكان ‌‬ ‫بچێژێت‪.‬‬ ‫ئاخ���ر له‌م هه‌م���و قه‌ی���ران‌و ناژیان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی تاك ‌‬ ‫ئینس���انی ‌ه ‌‬ ‫تێكه‌وتو‌ه كاك (نه‌وش���یروان مسته‌فا)‬ ‫ی ده‌كه‌ی���ت‌و له‌كوێی���ت؟ كاك‬ ‫ت���ۆ چ ‌‬ ‫ی ده‌كه‌یت‌و‬ ‫(مه‌س���عود بارزانی‌) تۆ چ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (یه‌كێت ‌‬ ‫ێ سه‌ركرده‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌كوێیت؟ س ‌‬ ‫ی ده‌ك���ه‌ن‌و‬ ‫نیش���تمانی‌) ئێ���و‌ه چ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاواڵتیان ‌‬ ‫له‌كوێن؟ ئاگات���ان له‌دۆخ ‌‬ ‫هه‌رێمه‌كه‌تان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌و هاواڵتی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫نه‌گبه‌تانه‌ت���ان نه‌بن ن��� ‌ه هه‌رێم بون ‌‬ ‫ده‌بێت و نه‌ ئێوه‌ش‪.‬‬ ‫ی بكات؟‬ ‫ی میلله‌ت چ ‌‬ ‫وه‌لحاڵ‪ ،‬به‌جد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت حكومه‌ت ‌‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌راس���ت ‌‬ ‫میلله‌ت��� ‌ه بفه‌رم���ون هی���چ ن���ا ته‌نها‬ ‫ی ده‌س���ته‌به‌ر‬ ‫س���ه‌ره‌تایترین مافه‌كان ‌‬ ‫ی كه‌ن‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا بفه‌رمون (چۆڵ ‌‬ ‫ئه‌و كورسیه‌‪ ،‬میلله‌ت هه‌موی‌ برسیه‌)‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫محمه‌د حه‌كیم‪ :‬دۆخه‌كه‌ خراپه‌و به‌ره‌و خراپتریش ده‌ڕوات‬

‫‪5‬‬

‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫محه‌مه‌د حه‌كیم كارگێڕی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫سیاسی كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستان‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"‌له‌هیچ موئامه‌ره‌یه‌كدا به‌شدارنین دژی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان"‪.‬‬

‫ئێمه‌و گۆڕان هیچ‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ڕوانگ����ه‌ی ئێ����و‬ ‫كوردستان؟ه‌ بۆ دۆخی ڕێكه‌وتنێكمان نیه‬ ‫ئێستای هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‬ ‫‌رێمی‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌كیم‪:‬‬ ‫محه‌مه‌د‬ ‫‌دۆخێكی حهخراپدایه‌و ڕوبه‌ڕوی كۆمه‌ڵێك ‌دژی الیه‌نێكی‬ ‫له‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫ناوخۆیی‬ ‫‌شێكیان‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫بو‬ ‫‌یران‬ ‫ه‬ ‫بقه‌ش����ێكیان ده‌ره‌كی����ن‪ ،‬ده‌ره‌كییه‌كان تر‪‌،‬له‌هیچ‬ ‫داعش‌و نرخی نه‌وت‌و كێش����ه‌ی هه‬ ‫‌رێمه موئامه‌ره‌یه‌كیش‬ ‫‌له‌گ����ه‌ڵ به‌غدا‪ ،‬له‌ناوخ����ۆش كۆمه‌ڵێك‬ ‫قه‌ی����ران هه‌ی����ه‌ ئه‌ویش كێش����ه‌ی ئه‬ ‫‌ڕۆین‌و به‌شدارنین دژی‬ ‫سیستمی حوكومڕانیه‌ی له‌سه‌ری ده‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫كه‌ گه‌نده‌ڵی‌و پاوه‌نخوازی‬ ‫تێدایه‌‪،‬هه‌رێم‌و پارتی دیموكراتی‬ ‫جگه ‌له‌كێشه‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مان كه‌ به‌مدواییه‬ ‫‌دروستبون‪����.‬ه‌م كوردستان‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئێ����وه ‌له‌كوێ����ی ئ‬ ‫هاوكێشانه‌دان؟‬ ‫محه‌مه‌د حه‌كیم‪ :‬ئێمه ‌به‌هاوكاری دو‬ ‫الیه‌نه‌كه‌ی تر (یه‌كێتی‌و یه‌كگرتو) به‌و‬ ‫هیوایه‌ین ڕۆڵێك ببینین بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‬ ‫دۆخه‌ك����ه‌ب����ۆ پی����ش‪ 12‬ئۆكۆتۆب����ه‌ر‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌فش����ار بكه‌ی����ن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫دۆخه‌كه‌ ئاس����ایی بكه‌ینه‌وه‌ كێش����ه‌ی‬ ‫س����ه‌رۆكایه‌تی ڕێگه‌چاره‌ی یاس����ایی‌و‬ ‫سیاسی بۆ ببینینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ‌:‬باسی ئه‌وه ‌ده‌كرێت كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیسالمی له‌ده‌ره‌وه‌ی هاوكێشه‌كانه‌؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حه‌كی����م‪ :‬نازان����م چ جۆره‬ ‫‌هاوكێشه‌یه‌ك ئێستا هاوكێشه‌ی دوبه‌دو‬ ‫په‌یداب����وه‌‪ ،‬حیزب هه‌یه‌به‌نهێنی له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی كۆده‌بێته‌وه‌هه‌شه‌وه‌كو یه‌كێتی‬ ‫نیش����تمانی به‌ئاش����كرا كۆده‌بێت����ه‌وه‌و‬ ‫پڕۆژه‌یه‌كی بۆ نێوان����ی خۆیان‌و پارتی‬ ‫نوس����یوه‌ته‌وه‌و كۆپیه‌كیش����ی بۆ ئێمه‌‬ ‫ناردوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس����ی ئه‌وه‌ ده‌كرێت ئێستا‬ ‫هاوته‌ریبیتان له‌گه‌ڵ گۆڕان زۆره‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حه‌كیم‪ :‬ئێم����ه‌و گۆڕان هیچ‬ ‫ڕێكه‌وتنێكمان نی����ه ‌دژی الیه‌نێكی تر‪،‬‬ ‫‌له‌هیچ موئامه‌ره‌یه‌كیش به‌شدارنین دژی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ده‌وترێت پارتی زۆر نیگه‌رانه‌‬ ‫لێتان؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حه‌كی����م‪ :‬ئێمه‌حیزبێك����ی‬

‫محه‌مه‌د حه‌كیم ‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆین‌و خاوه‌نی بڕیارو بۆچونی‬ ‫خۆمانی����ن بەپارتیش����مان وت����وه ‌ئه‌و‬ ‫هه‌ڵویس����ته‌یاس����ایی‌و سیاس����یه‌ی كه‬ ‫‌هه‌مان����ه‌له‌وه‌وه‌ س����ه‌رچاوه‌ی نه‌گرتوه‬ ‫‌كه‌ئێمه‌به‌ش����داربین لەموئاماره‌یه‌ك بۆ‬ ‫نه‌هێشتن‌و الوازكردنی پارتی‌و ده‌خوازین‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كانم����ان په‌ره‌پێبده‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێم����ان وایه‌ئ����ه‌و سیاس����ه‌ته‌‌ی پارتی‬ ‫گرتویه‌تیه‌به‌ر باش نی����ه‌و خزمه‌ت به‌و‬ ‫داخوازی����ه‌ ناكات كه‌ س����ه‌رۆكی پارتی‬ ‫گرتویه‌تیه‌به‌رو زۆرجار باس����ی ده‌كات‬ ‫کە بریتی����ه ‌له‌دروس����تكردنی ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆچی سیاسه‌تی پارتی خراپه‬ ‫‌به‌التانه‌وه‌؟‬ ‫محه‌م����ه‌د حه‌كی����م‪ :‬پێمانوای����ه‌ ئه‌و‬ ‫سیاسه‌ته‌ی پارتی له‌به‌رامبه‌ر سه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌م����ان‌و س����ه‌رۆكایه‌تیه‌كه‌ی كردی‬ ‫یاس����ایی‌و باش نه‌ب����و‪ ،‬ه����اوكات ئه‌و‬ ‫دۆخه‌ش����ی له‌س����لێمانی هاته‌ پێشه‌وه‌‬ ‫به‌تایبه‌ت هه‌ڵكوتانه‌ س����ه‌ر باره‌گاكانی‬ ‫پارت����ی ئه‌وی����ش هه‌ر خراپ ب����و‪ ،‬هه‌ر‬

‫ناڕه‌زایه‌تیه‌كیش له‌داهاتودا دروستده‌بێت‬ ‫سه‌ربكێشت بۆ هه‌ڵكوتانه ‌سه‌رباره‌گای‬ ‫حیزب����ی‌و حكوم����ی به‌كارێك����ی خراپی‬ ‫ده‌زانین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌س����تده‌كرێت ئێستا نێوانی‬ ‫ئێوەو ‌یه‌كگرتو جۆرێك له‌گرژی تێدایه‬ ‫‌به‌تایبه‌ت����ی دوای ئ����ه‌وه‌ی وتارێكت����ان‬ ‫باڵوكرده‌وه‌؟‬ ‫محه‌مه‌د حه‌كیم‪ :‬ئه‌و وتاره‌ی نوسیومه‬ ‫‌به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك مه‌به‌س����تم یه‌كگرتو‬ ‫نه‌ب����وه‌‪ ،‬پێموای����ه ‌له‌خۆڕای����ی خۆیان‬ ‫س����ه‌غڵه‌تكردوه‌‪ ،‬ڕۆژانه ‌سه‌ركرده‌كانی‬ ‫پارتی باس����ی پێكهێنان����ی حكومه‌تی‬ ‫س����ێ قۆڵی ده‌كه‌ن ده‌بو یه‌كگرتو پێش‬ ‫وه‌اڵمدانه‌وەی‌من وه‌اڵمی پارتی بده‌نه‌وه‬ ‫‌ك����ه‌قبوڵی ناك����ه‌ن‪ ،‬بۆچ����ی وه‌اڵمیان‬ ‫ناده‌نه‌وه‌؟ س����ه‌یره‌من وه‌اڵمی لێدوانی‬ ‫به‌رپرسانی پارتیم داوه‌ته‌وه‌ ئه‌وان پێی‬ ‫نیگه‌رانب����ون‪ ،‬به‌دو الیه‌نه‌كه‌‌ی تریش����م‬ ‫وت����وه‌پیرۆزت����ان بێت ئه‌گ����ه‌ر ده‌چنه‬ ‫‌حكومه‌تێك����ی واوه‌‪ ،‬دوات����ر كۆمه‌ڵ����ی‬ ‫ئیسالمیش ئازاده‌له‌وه‌ی چی ده‌كات‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر حكومه‌تێكی نوێ‬ ‫پێكهات به‌بێ ئێوه‌نیگه‌ران نابن؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حه‌كی���م‪ :‬پارتی ئ���ازاده‌و‬ ‫ده‌توانێ���ت ڕێكه‌وتن���ه ‌سیاس���یه‌كه‬ ‫‌هه‌ڵوه‌ش���نێته‌وه‌و ڕێكه‌وتنێك���ی نوێ‬ ‫ب���كات‪ ،‬باپارتی ئ���ه‌م كابینه‌یه‌بكاته‬ ‫‌ئینتقالی به‌اڵم به‌بێ په‌رله‌مان ناكرێت كه‌‬ ‫ئێستا پارتی په‌كیخستوه‌خۆ ئه‌حكامی‬ ‫عورفی نیه ‌په‌رله‌مان هه‌ڵوه‌شابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوكات ئێمه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كگرتو و یه‌كێتی‬ ‫رێكه‌وتنم���ان هه‌بوه‌ئه‌گ���ه‌ر حكومه‌ت‬ ‫هه‌ڵوه‌شێته‌وه‌و حكومه‌تێك به‌م شێوازو‬ ‫بارودۆخ���ه‌ دروس���تبێت نه‌چینه‌ناوی‪،‬‬ ‫‌هه‌وڵه‌كانی ئێم���ه‌و یه‌كگرتوو یه‌كێتی‬ ‫ب���ۆ ئه‌وه‌یه‌گ���ۆڕان بگه‌ڕێنین���ه‌وه‌ ناو‬ ‫حكومه‌ت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬گریم���ان كابینه‌ی ئێس���تا‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���ایه‌وه‌‪ ،‬یه‌كگرت���و چ���وه‌ناو‬ ‫حكومه‌ته‌وه هه‌ڵوێستان چی ده‌بێت‌؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حه‌كی���م‪ :‬ئێم���ه‌له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫یه‌كگرت���وی ئیس�ل�امی له‌س���لێمانی‬ ‫هاوپه‌یمانیه‌تیم���ان هه‌ی���ه‌‪ ،‬نیازم���ان‬

‫نی���ه‌هه‌ڵیوه‌ش���ێنینه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌ولێریش‬ ‫یه‌كگرتو جه‌ختی لێكرده‌وه‌كه‌ پابه‌نده‌‬ ‫به‌ڕێكه‌وتنه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬به‌م گرژی���ه‌ی له‌نێوانتانایە‬ ‫‌پێتانوای���ه‌س���اڵی ئاینده‌ ئاس���ۆیه‌كی‬ ‫ڕونتر له‌په‌یوه‌ندیه‌كانی ئێوه‌و یه‌كگرتو‬ ‫دێته‌كایه‌وه‌ بۆ یه‌كگرتن؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حه‌كی���م‪ :‬هه‌موم���ان‬ ‫ئومێده‌واری���ن نزیكبونه‌وەمان هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌و مێژوه‌دا بڕواناكه‌م یه‌كبگرین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێس���تا دۆخ���ی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان به‌ره‌و كوێ ده‌ڕوات؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حه‌كی���م‪ :‬دۆخه‌كه‌ خراپه‌و‬ ‫به‌ره‌و خراپتر ده‌ڕوات‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ڕوی‬ ‫ئابوریه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم مه‌ترس���ی داعش دور‬ ‫ده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬له‌ڕوی سیاس���یه‌وه‌ هیچ‬ ‫ئاس���ۆیه‌كی ڕون نابین���م‪‌ ،‬پڕۆژه‌كه‌ی‬ ‫یه‌كێتی���ش بۆ نێوانی خۆی���ان‌و پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانه‌به‌اڵم خاڵی باشی‬ ‫تێدایه‌ بۆ چاره‌سەركردنی هه‌ندێك ڕوی‬ ‫قه‌یرانه‌كان‪ ،‬بۆی���ان ناردوین تێبینمان‬ ‫له‌سه‌ری هه‌یه‌و وه‌اڵمیشیان ده‌ده‌ینه‌وه‌‪،‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬وریا‬

‫به‌اڵم تایبه‌تمه‌ندی پڕۆژه‌كه‌زیاتر له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتیدای���ه‌ نه‌ك الیەنه ‌سیاس���یه‌كانی‬ ‫ت���ر‪ ،‬وه‌س���ه‌باره‌ت به‌پێكهێنان���ه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیه‌كانیش له‌نێوان (گۆڕان‌و‬ ‫پارت���ی‌و یه‌كێتی) دوپات���ی ده‌كه‌مه‌وه‬ ‫‌پارت���ی ئ���ازاده‌ل���ه‌وه‌ی ك���ه‌له‌گه‌ڵ‬ ‫الیه‌نه‌كان دابنیشێت‌و رێكه‌وتنی پێشو‬ ‫هه‌ڵوه‌شنێته‌وەو‌رێكه‌وتنی نوێ بكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێش���بینی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م كابینه‌یه‌ناكه‌یت؟‬ ‫محه‌م���ه‌د حه‌كی���م‪ :‬دۆخ���ی ئابوری‬ ‫كاریگه‌ری ده‌بێت له‌س���ه‌ر ئاینده‌ی ئه‌م‬ ‫حكومه‌ت���ه ‌له‌گه‌ڵ ش���ه‌ریكی یه‌كه‌می‬ ‫پارتی كه‌ئێس���تا یه‌كێتی نیش���تمانی‬ ‫كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باس���ی ئه‌وه‌ده‌كرێت به‌هاری‬ ‫ئه‌مساڵ خۆپیشاندان ده‌كرێت؟‬ ‫محه‌مه‌د حه‌كیم‪ :‬له‌گه‌ڵ خۆپیشاندانین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ه���ه‌ر خۆپیش���اندانێكی مه‌ده‌نی‬ ‫سه‌رده‌كێش���ێت بۆ حاڵه‌تی نه‌خوازراو‬ ‫ك���ه‌ هه‌مومان پێمان ناخۆش���ه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫ئه‌وه‌ی پێشوتر ڕویدا‪.‬‬

‫له‌تیف شێخ عومه‌ر‪ :‬به‌ئه‌ندامه‌كانمان وتوه‌ ئه‌گه‌ر خۆپیشاندان‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌م دۆخ ‌ه ده‌كات بچن‪ ،‬به‌اڵم نایكات‬ ‫ئا‪ :‬وریا‬ ‫له‌تیف شیخ عومه‌ر ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌و به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫سلێمانی یه‌كێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستان له‌م دیداره‌ی ئاوێنه‌دا‬ ‫باسی هه‌ڵوێستی حیزبه‌كه‌ی‬ ‫ده‌كات له‌باره‌ی خۆپیشاندانه‌وه‌و‬ ‫هاوكات دواكۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رپرسانی پارتی له‌سلێمانی‬ ‫بۆ ئاوێنه باسده‌كات‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫" به‌ئه‌ندامه‌كانمان وتوه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫خۆپیشاندان چاره‌سه‌ری ئه‌م دۆخه‌‬ ‫ده‌كات بچن بۆ خۆپیشاندان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دڵنیاین نایكات"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خه‌ڵ����ك توڕه‌و بێزاره‌‪ ،‬ڕای‬ ‫یه‌كێتی نیشتمانی چیه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عوم����ه‌ر‪ :‬ڕای ئێمه‌و‬ ‫الیه‌نه‌كان����ی تریش ئه‌وه‌ی����ه‌ له‌ئازارو‬ ‫چیرۆكه‌كان����ی خه‌ڵ����ك تێده‌گه‌ی����ن‌و‬ ‫به‌ش����ێكین له‌و موعانات����ه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫وتوشمان ‌ه خه‌ڵك مافی خۆیه‌تی ناڕه‌زایی‬ ‫ده‌ربڕێ����ت به‌رامبه‌ر ئه‌و‌ نیگه‌رانیانه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم داواش����مان له‌خه‌ڵكردوه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بایك����ۆت‌و خۆپیش����اندان‌و مانگرتن‬ ‫كێش����ه‌كان چاره‌س����ه‌ر ده‌كات ئێمه‌‬ ‫له‌پێش����تانه‌وه‌ین‪ ،‬ب����ه‌اڵم پێمانوایه‌‬ ‫ئ����ه‌م ش����ێوازه‌ ده‌ردی بێموچه‌ی����ی‬ ‫چاره‌س����ه‌ر ناكات ڕه‌نگ����ه‌ بارودۆخی‬ ‫ئاسایش����مان لێتێكب����دات‌و خوێندن‌و‬ ‫خزمه‌تگوزاریشمان لێبوه‌ستێنێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئ����ه‌ی كه‌واته‌ چی دۆخه‌كه‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌كات؟‬

‫ئێمه‌و پارتی دو‬ ‫كۆڵه‌كه‌ی بنه‌ڕه‌تی‬ ‫ئاسایش‌و ئارامی‬ ‫ئه‌م واڵته‌ین‌و‬ ‫ده‌بێت شه‌ریكی‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ بین‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫ئه‌م واڵته‌دا‬ ‫له‌تیف شێخ عومه‌ر ‬ ‫له‌تی����ف ش����ێخ عوم����ه‌ر‪ :‬ئ����ه‌و‌ه‬ ‫دۆخه‌كه‌ چاره‌س����ه‌ر ده‌كات كه‌ ئێمه‌‬ ‫ئ����ه‌و پارتانه‌ی هه‌ین كه‌ به‌ش����دارین‬ ‫له‌پڕۆسه‌ی سیاسی‌و حكومه‌ت‪ ،‬فشار‬ ‫ب����ۆ حكومه‌ته‌كه‌ی خۆم����ان بهێنین‬ ‫كه‌ چ����ی له‌توانایدا هه‌ی����ه‌ بیكات بۆ‬ ‫پێدان����ی موچ����ه‌ یان به‌ش����ێكی‪ ،‬وه‌‬ ‫پێشموایه‌ ده‌س����تیپێكردوه‌ له‌ڕێگه‌ی‬

‫ئه‌و چاكسازیانه‌وه‌ ده‌یكات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌حوكمی ئه‌وه‌ی جێگری‬ ‫سه‌رۆكی حكومه‌ت له‌ئێوه‌یه‌ زۆرترین‬ ‫قسه‌ ده‌كات‪ ،‬خه‌ڵك ئێستا به‌شێكی‬ ‫نیگه‌رانیه‌كانی له‌ئێوه‌یه‌؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عومه‌ر‪ :‬ئه‌و ئه‌ركی‬ ‫خۆیه‌تی به‌وپێیه‌ی جێگری سه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌ت����ه‌ ئه‌رك����ه‌ ڕۆژانییه‌كان����ی‬

‫فۆتۆ‪ :‬وریا‬

‫جێبه‌جێ بكات‌و‌ ئه‌ركه‌كانی به‌رامبه‌ر‬ ‫خه‌ڵك جێبه‌جێبكات‪ ،‬له‌گه‌ڵ تیمه‌كه‌ی‬ ‫بیربكاته‌وه‌ بۆ خزمه‌تكردنی خه‌ڵك‌و‬ ‫ب����ۆ دابینكردنی موچ����ه‌ ئه‌وه‌ش ئه‌و‬ ‫ئه‌ركه‌یه‌ كه‌ ئه‌و ده‌یكات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌اڵم ئێس����تا نیگه‌رانیه‌كان‬ ‫زۆرتربون‪ ،‬به‌جۆرێك ئێستا ئه‌ندامێكی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی ده‌ڵێت پێویسته‌‬

‫بكشێینه‌وه‌؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عومه‌ر‪ :‬ڕای زۆر له‌و‬ ‫بابه‌ت����ه‌ هه‌ی����ه ئه‌وه‌ ته‌نه����ا ڕایه‌كه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ڕای من ئه‌وه‌ی����ه‌ ئێمه‌و پارتی‬ ‫دو كۆڵه‌ك����ه‌ی بنه‌ڕه‌تی ئاس����ایش‌و‬ ‫ئارامی ئه‌م واڵته‌ین‌و ده‌بێت شه‌ریكی‬ ‫ڕاس����ته‌قینه‌ بین له‌به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌م‬ ‫واڵته‌دا داواكاریمان هه‌یه‌ له‌ش����ێوه‌ی‬

‫حكومڕانی له‌مه‌له‌فه‌كان ده‌بێت له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی گفتگۆ بكه‌ی����ن بگه‌ین به‌ڕێگا‬ ‫چاره‌سه‌رێك‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر خه‌ڵك هاته‌ س����ه‌ر‬ ‫شه‌قام وه‌اڵمتان چی ده‌بێت بۆیان؟‬ ‫له‌تیف ش����ێخ عومه‌ر‪ :‬خه‌ڵك مافی‬ ‫خۆیه‌تی بێته‌ س����ه‌ر ش����ه‌قام‌و هیچ‬ ‫كێش����ه‌یه‌كمان نیه‌ ب����ه‌س داوكارین‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای قورس����یه‌كان ژی����ان‬ ‫په‌كنه‌خرێت له‌م شاره‌و له‌م هه‌رێمی‬ ‫كوردستانه‌ی ئێمه‌دا‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌مڕۆ له‌ئاستی لق‌و مه‌ڵبه‌ند‬ ‫كۆبونه‌وه‌تان له‌گ����ه‌ڵ‌ پارتی كردوه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر چی ڕێكه‌وتن؟‬ ‫له‌تی����ف ش����ێخ عوم����ه‌ر‪ :‬له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫پارتی ڕێكه‌وتین وه‌كو دو ش����ه‌ریكی‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ هاوش����انی الیه‌نه‌كانی تر‬ ‫فش����ار له‌س����ه‌ر براده‌ره‌كانی خۆمان‬ ‫دروس����تبكه‌ین ب����ۆ چاره‌س����ه‌كردنی‬ ‫قه‌یرانی دارایی هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬وه‌‬ ‫هه‌ستین به‌هه‌ڵگرتنی به‌رپرسیاریه‌تی‬ ‫سه‌رش����انمان‌و هاواڵتی����ان‌و ئه‌ندام‌و‬ ‫دۆستانی خۆیش����مان بخه‌ینه‌به‌رده‌م‬ ‫به‌رپرس����یاریه‌تی ب����ۆ پاراس����تنی‬ ‫ئاسایشی هه‌مومان‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌ئه‌ندامه‌كان����ی خۆتان‬ ‫ڕاگه‌یاندوه‌ نه‌چنه‌ خۆپیشاندان؟‬ ‫له‌تیف شێخ عومه‌ر‪ :‬به‌ئه‌ندامه‌كانمان‬ ‫وتوه‌ ئه‌گه‌ر خۆپیشاندان چاره‌سه‌ری‬ ‫ئه‌م دۆخه‌ ده‌كات بچن بۆ خۆپیشاندان‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌ش����زانن چاره‌س����ه‌ری ناكات‬ ‫كه‌ ئێمه‌ دڵنیاین چاره‌س����ه‌ری ناكات‬ ‫مه‌چ����ن تاوه‌ك����و ژیان����ی هاواڵتیان‬ ‫قورستر نه‌بێت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫به‌رپرسی میحوه‌ره‌كان وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ به‌كه‌مته‌رخه‌م له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫به‌رپرسی چه‌ند میحوه‌رێكی پێشمه‌رگه‌‬ ‫وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ی‌ حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫به‌كه‌مته‌رخه‌م له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ڕوی پێداویستییه‌كان بۆ دابینكردنی‬ ‫هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ له‌پێشه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ره‌كانی جه‌نگ كه‌مته‌رخه‌می ‬ ‫نواندوه‌‪ ،‬ئه‌مینداری گشتی وه‌زاره‌تی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ش ده‌ڵێت "بێ بودجه‌و بێ‬ ‫پاره‌ین‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو مانگێك سوته‌مه‌نی‬ ‫پێویستمان بۆ پێشمه‌رگه‌ ناردوه‌‪".‬‬ ‫مه‌حمود س���ه‌نگاوی سه‌رپه‌رشتیاری‬ ‫میحوه‌ری گه‌رمه‌سێر به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"ئه‌م به‌ن���او حكومه‌ته‌ی‌ ئێس���تا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫حكومه‌تی دو بنه‌ماڵه‌یه‌‪ ،‬هیچ خزمه‌تێك‬ ‫به‌پێشمه‌رگه‌ ناكه‌ن كه‌ ئێستا له‌پێشه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ره‌كانی جه‌نگن بۆ پاراس���تنی خاكی‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫سه‌نگاوی باسی له‌وه‌شكرد "پێشمه‌رگه‌‬ ‫خۆی���ان زۆپای داریان دان���اوه‌و خۆیان‬ ‫گه‌رم ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬خۆیان خزمه‌تی خۆیان‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرس���ه‌ی‌ میحوه‌ری گه‌رمه‌سێر‬ ‫جه‌خ���ت ل���ه‌وه‌ ده‌كات���ه‌وه‌ "خه‌ڵك���ی‬ ‫خێرخواز له‌ڕێی خوا نه‌وت بۆ پێشمه‌رگه‌‬ ‫دابین ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ زه‌المێك هاتوه‌و بڕی‬ ‫‪ 10‬هه‌زار لیت���ر نه‌وتی داوه‌ به‌هێزه‌كانی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌سنوری كه‌ركوك‪.‬‬

‫پێشمه‌رگه‌ خۆیان‬ ‫زۆپای داریان‬ ‫داناوه‌و خۆیان‬ ‫گه‌رم ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫خۆیان خزمه‌تی‬ ‫خۆیان ده‌كه‌ن‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌ک له‌به‌ره‌کانی جه‌نگی دژ به‌داعشدا‬ ‫حه‌مید ئه‌فه‌ندی به‌رپرس���ی میحوه‌ری‬ ‫باش���یك به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "ساڵی پار‬ ‫وه‌زاره‌تی پێش���مه‌رگه‌ پۆستاڵی به‌سه‌ر‬ ‫هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌دا دابه‌شكرد‪ ،‬له‌ڕوی‬ ‫جلوبه‌رگ���ه‌وه‌ كه‌موكوڕییه‌ك���ی زۆرمان‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕوی خ���واردن‌و میزانییه‌وه‌‬ ‫كێش���ه‌مان هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ چه‌ن���د مانگه‌‬

‫موچه‌یان نه‌داوه‌‪ ،‬پێش���مه‌رگه‌ له‌سه‌ری‬ ‫واجبه‌ كه‌ به‌رگری له‌خاكی كوردس���تان‬ ‫ب���كات‪ ،‬ماوه‌یه‌كی زۆره‌ كه‌ پێش���مه‌رگه‌‬ ‫موچه‌ی‌ وه‌رنه‌گرتوه‌‪ ،‬پێشمه‌رگه‌ ناچاره‌‬ ‫كه‌ به‌رگریی له‌خاكی كوردس���تان بكات‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش ئه‌ركێكه‌ ك���ه‌ ده‌بێت جێبه‌جێی‬ ‫بكات"‪.‬‬

‫ئه‌فه‌ندی باس���ی له‌وه‌شكرد "بێگومان‬ ‫وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ خه‌مسارده‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌هێزه‌كانی پێش���مه‌رگه‌ له‌پێش���ه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ره‌كانی جه‌نگ"‪.‬‬ ‫هاوكات لیوا خالید بااڵبه‌رز فه‌رمانده‌ی‬ ‫فه‌رمانده‌ی���ی گه‌رمی���ان به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند "لیژنه‌یه‌ك دروستكراوه‌ له‌الیه‌ن‬

‫وه‌زاره‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ پێداویس���تییه‌كانی‬ ‫هێزی پێش���مه‌رگه‌ له‌میح���وه‌ره‌كان پڕ‬ ‫بكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و لیژنه‌یه‌ وه‌زیری پێشمه‌رگه‌‬ ‫به‌وه‌كاله‌ت رایسپاردوه‌ كه‌ كاری لیژنه‌كه‌‬ ‫به‌خێرایی جێبه‌جێ بكرێت"‪.‬‬ ‫بااڵبه‌رز باس���ی له‌وه‌شكرد "وه‌زاره‌تی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ چه‌ندی���ن كه‌لوپه‌ل���ی‬

‫دابه‌ش���كردوه‌ به‌س���ه‌ر لیواكانی خۆی‌و‬ ‫لیواكانی هه‌ش���تای لێ ده‌ركردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شێخ سیروان بارزانی به‌رپرسی میحوه‌ری‬ ‫گوێر زۆر له‌ش���ته‌كان دابین ده‌كات به‌بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌ت پێداویس���تییه‌كانمان پڕ‬ ‫بكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫فه‌رمان���ده‌ی‌ فه‌رمانده‌ی���ی گه‌رمیان‬ ‫باسی له‌و لیژنه‌یه‌ كرد كه‌ له‌الیه‌ن كه‌ریم‬ ‫س���نجاری دروستكراوه‌و راس���پێردراون‬ ‫ب���ۆ پڕكردنه‌وه‌و دابینكردنی س���ه‌رجه‌م‬ ‫پێداویس���تییه‌كان‪ ،‬ئیت���ر نازانین كه‌ی‌‬ ‫ده‌چێته‌ بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ ،‬باس���ی‬ ‫له‌وه‌شكرد تاقه‌ فه‌رقێك كه‌ فه‌رمانده‌یی‬ ‫گه‌رمیان هه‌یبێت له‌گه‌ڵ فه‌رمانده‌ییه‌كانی‬ ‫تر له‌سه‌ر ئه‌ركی سیروان بارزانی بوه‌"‪.‬‬ ‫الی خۆش���ییه‌وه‌ جه‌ب���ار ی���اوه‌ر‬ ‫ئه‌مین���داری وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێم به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"سه‌باره‌ت به‌س���وته‌مه‌نی بۆ هێزه‌كانی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬هه‌م���و مانگێ���ك ب���ڕی‬ ‫سوته‌مه‌نی پێویستمان بۆ دابین كردون‪،‬‬ ‫چه‌ند رۆژێكی كه‌مه‌ كه‌ بڕی پێویس���تی‬ ‫ئه‌م مانگه‌مان بۆ ناردون"‪.‬‬ ‫یاوه‌ر وتیشی "هه‌ر به‌رپرسێكی میحوه‌ر‬ ‫ده‌توانێت له‌رێی نوس���راوێكه‌وه‌ وه‌زاره‌ت‬ ‫ئاگادار بكاته‌وه‌ كه‌ چییان پێویسته‌‪ ،‬بۆ‬ ‫دابینكردنی جلوبه‌رگی زس���تانه‌ش ئێمه‌‬ ‫س���ااڵنه‌ یه‌ك جار پێداویستیان بۆ دابین‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌مس���اڵ به‌ه���ۆی كورتهێنانی‬ ‫بودجه‌وه‌ وه‌ك پێویست نه‌مانتوانیوه‌"‪.‬‬

‫بزوتنه‌وه‌ ‌ی گۆڕان یه‌كێتی سه‌رپشك ده‌كات بۆ هاوپه‌یمانی به‌ستن له‌گه‌ڵ پارتی‬ ‫شۆڕش حاجی‌‪ :‬نامانه‌وێت یه‌كێتی له‌به‌ر خۆبه‌ستنه‌و‌ه به‌ئێمه‌و‌ه هیچ بڕیارێكی سیاسیی نه‌دات‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‪ ،‬شۆڕش‬ ‫حاجی له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"نه‌وشیروان مسته‌فا دارعه‌سای سیحری‬ ‫موسای پێنیه‌ هه‌مو وه‌زعه‌كه‌ به‌الیه‌ك‬ ‫بخات"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێس���تادا بارودۆخی ئێس���تای‬ ‫كوردس���تان چۆن ده‌بینی���ن‪ ،‬گۆڕان پالنی‬ ‫چی هه‌یه‌؟‬ ‫د‪ .‬شۆڕش حاجی‪ :‬ئێمه‌ وه‌كو بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ۆڕان ده‌ڵێن ل���ه‌دوای راپه‌ڕینه‌وه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ش���ه‌ڕی ناوخ���ۆی لێ ببه‌یت���ه‌ ده‌ره‌وه‌ كه‌‬ ‫ش���ه‌ڕێكی ماڵوێرانك���ه‌ر بو‪ ،‬هی���چ كاتێك‬ ‫بارودۆخی ئێس���تای كوردس���تان هێنده‌ی‌‬ ‫ئێستا خراپ نه‌بوه‌‪ ،‬له‌پێش هه‌مو شتێكه‌وه‌‬ ‫له‌كوردس���تان دو ده‌زگای گرنگ���ی ئ���ه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌ ئیفلیج كران‪ ،‬ئه‌وانیش سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان‌و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان بو‪ ،‬بااڵترین ده‌زگا كه‌ په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تانه‌و ش���وێنی چاودێریكردن���ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی حكوم���ه‌ت‌و كاره‌كانێت���ی‬ ‫له‌كارخرا‪ ،‬س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیش له‌دوای‬ ‫‪19‬ی ئاب���ه‌وه‌ له‌كارخ���راو له‌و ب���ه‌رواره‌وه‌‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم نیه‌و بۆشاییه‌كی سیاسیی‬ ‫تێدا دروس���ت بوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌الیه‌ك كه‌ جگه‌‬ ‫له‌شه‌ڕی داعش كه‌ به‌رۆكی هه‌رێمه‌كه‌مانی‬ ‫گرتوه‌و ده‌یان هه‌زار پێشمه‌رگه‌ قاره‌مانانه‌‬ ‫له‌پێش���ه‌وه‌ی‌ به‌ره‌كان���ی جه‌نگن‌و به‌رگری‬ ‫له‌خ���اك‌و ئاوو نیش���تمان ده‌كه‌ن‪ ،‬قه‌یرانی‬ ‫دارایی‌و ئاب���وری هه‌مو تاكێك���ی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تانی گرتۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر كێش���ه‌ی‌‬ ‫سیاس���یی حزبه‌كان���ی گرتبێت���ه‌وه‌ ئه‌وان‬ ‫په‌یوه‌س���تن به‌سیاس���ه‌تی خۆیان���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ئاستی سیاس���یش الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانی‬ ‫كوردستان له‌گه‌ڵ یه‌كتر ته‌با نین‌و گفتوگۆو‬ ‫دانیش���تنیان نی���ه‌ پێك���ه‌وه‌‪ ،‬به‌یه‌ك���ه‌وه‌‬ ‫دانانیش���ین كه‌ به‌رنامه‌یه‌كی سیاس���یی‌و‬ ‫پته‌و دابڕێژین ب���ۆ دواڕۆژی میلله‌ته‌كه‌مان‬ ‫سودی هه‌بێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ به‌غدا په‌یوه‌ندییمان‬ ‫خراپه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ كورده‌كانی پارچه‌كانی تری‬ ‫كوردس���تان په‌یوه‌ندیی خراپه‌‪ ،‬دو میحوه‌ر‬ ‫له‌س���ه‌ر گۆڕه‌پانه‌ سیاس���ییه‌كه‌ هه‌یه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫میحوه‌رێكی���ان بریتییه‌ له‌ئێ���ران‌و به‌غداو‬ ‫سوریاو روسیا‪ ،‬میحوه‌رێكی تریان توركیاو‬ ‫س���عودیه‌و قه‌ته‌رو ئه‌مریكایه‌‪ ،‬ملمالنێكانی‬ ‫خۆی���ان له‌س���ه‌ر گۆڕه‌پان���ی سیاس���یی‬ ‫كوردس���تان جێبه‌جێ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬كورد له‌م‬ ‫گه‌مه‌ی���ه‌دا یاریك���ه‌ر نیه‌ ی���اری پێكراوه‌‪،‬‬ ‫ئیتر له‌م���ه‌ خراپتر بڕواناك���ه‌م هه‌بوبێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا كه‌ ئاس���ۆیه‌كی زۆر رون بۆ‬ ‫ئایین���ده‌ی‌ گه‌له‌كه‌مان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم خۆمان‬ ‫وامان كردوه‌ ئه‌و ئاسۆیه‌ ره‌ش ببێته‌وه‌ بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بگه‌ینه‌ هیچ ده‌رئه‌نجامێكی باش‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ك���ێ به‌رپرس���ی یه‌كه‌می ئه‌م‬ ‫كێشانه‌یه‌ كه‌ باست كرد؟‬

‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاج���ی‪ :‬به‌ش���ێك ل���ه‌و‬ ‫هه‌لومه‌رج���ه‌ نه‌خوازراوه‌ی‌ ك���ه‌ روبه‌ڕوی‬ ‫خه‌ڵكی هه‌رێمی كوردس���تان بۆته‌وه‌ ره‌نگه‌‬ ‫خه‌تای كه‌س���ی تێدا نه‌بێت‪ ،‬شه‌ڕی داعش‬ ‫خه‌تای داعش���ه‌‪ ،‬قه‌یرانی دارایی‌و ئابوری‬ ‫په‌یوه‌ن���دی به‌دابه‌زین���ی نرخ���ی نه‌وته‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شی سه‌ره‌كی‌و هۆكاری ئه‌م‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌ی‌ كه‌ هاتۆته‌ كایه‌وه‌ سیاسه‌تی‬ ‫چه‌وتی حكوم���ه‌ت‌و ده‌س���ه‌اڵتی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تانه‌ له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه‌ تائێستا‪،‬‬ ‫هه‌م له‌ ڕوی سیاسه‌تی ئابوری‌و دارایی‪ ،‬هه‌م‬ ‫له‌روی داڕشتنی سیاسه‌ت‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌م له‌بڕوانه‌ب���ون به‌خه‌ڵ���ك‌و‬ ‫پشتگوێخس���تنی داواو داخوازییه‌كان���ی‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬ئه‌زمونی ‪ 20‬س���اڵ له‌حوكمڕانی‬ ‫ه���ۆكاری س���ه‌ره‌كی ئ���ه‌م قه‌یرانه‌ی���ه‌ كه‌‬ ‫روب���ه‌ڕوی هه‌رێم���ی كوردس���تان بۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان به‌هه‌مان‬ ‫عه‌قڵیه‌تی خراپ‌و تاقیكراوه‌ كه‌ فه‌ش���ه‌لی‬ ‫هێناوه‌ له‌سیاسه‌تی كوردس���تان له‌ماوه‌ی‌‬ ‫رابردو‪ ،‬به‌هه‌مان ئه‌و عه‌قڵیه‌ته‌ سیاس���ه‌ت‬ ‫ده‌كات‌و به‌هه‌مان عه‌قڵیه‌ت مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫سیاسه‌ت‌و الیه‌نه‌كان ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ماوه‌یه‌ك���ی كه‌مدا ‪ 3‬ئه‌ندامی‬ ‫جڤاتی نیش���تیمانی گۆڕان ده‌ستیان له‌كار‬ ‫كێشایه‌وه‌ ئه‌مه‌ ناوده‌نێن چی؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاجی‪ :‬ئه‌مه‌ كێش���ه‌یه‌كی‬ ‫رێكخراوه‌یی���ه‌ كه‌ له‌هه‌مو دونی���ادا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ب���اری ئاس���ایی‌و له‌ب���اری قه‌یران‌و‬ ‫نائاس���ایی روده‌دات‪ ،‬ئ���ه‌و س���ێ ئه‌ندامه‌‬ ‫كه‌ ده‌س���تیان له‌كار كێش���اوه‌ته‌وه‌ له‌به‌ر‬ ‫یه‌ك هۆی دیاریكراو نیه‌ كه‌ هه‌رس���ێكیان‬ ‫ی���ه‌ك داواو داواكارییان هه‌بێت‪ ،‬هه‌ریه‌كه‌و‬ ‫له‌به‌رهۆكارێك‌و هه‌ریه‌كه‌و پاش���خانی خۆی‬ ‫هه‌بوه‌ كه‌ ده‌س���تیان كێش���اوه‌ته‌وه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌رێكخه‌ری ژوری په‌یوه‌ندییه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫ئ���ه‌و دو ئه‌ندامه‌ی‌ دیكه‌ وازی���ان له‌گۆڕان‬ ‫نه‌هێناوه‌ به‌ڵكو ده‌س���تیان له‌پۆسته‌كانیان‬ ‫كشاندۆته‌وه‌و خۆش���یان به‌گۆڕان ده‌زانن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ش���تێكی ئاس���اییه‌‪ ،‬هۆكارێكی تر‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ له‌پرس���ی رێكخراوه‌یی خۆمان ئێمه‌‬ ‫پارتێكی تازه‌ین‌و له‌ساڵی ‪ 2009‬ه‌وه‌ دروست‬ ‫بوی���ن‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ هاوڕێكانمان ب���اش تاقی‬ ‫نه‌كردبێته‌وه‌‪ ،‬ره‌نگ���ه‌ هاورێكانمان رێگای‬ ‫خه‌باتی مه‌ده‌نیان تاقی نه‌كردبێته‌وه‌و ئه‌مه‌‬ ‫كاروانێك���ی درێژه‌و رێگایه‌كی س���ه‌ختمان‬ ‫له‌به‌رده‌مه‌و به‌هی���وای ئه‌وه‌یه‌ ئامانجه‌كانی‬ ‫زو بێت���ه‌دی‪ ،‬پێم���ان وای���ه‌ كاروانه‌كه‌مان‬ ‫دورودرێ���ژه‌و هه‌ركه‌س به‌جێی هێش���تین‬ ‫ده‌ستخۆش���ی لێده‌كه‌ین‌و ماڵ���ی ئاوابێت‪،‬‬ ‫چه‌ند كه‌س واز ده‌هێنێ���ت زیاتر دێنه‌ ناو‬ ‫ریزه‌كانی گۆڕان‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌وادارانتان لێره‌وله‌وێ‌و له‌تۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی���ه‌كان ده‌ڵێن محه‌ممه‌د حاجی‬ ‫ده‌ركراوه‌‪ ،‬وه‌اڵمتان چییه‌؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاجی‪ :‬س���كرتێری جڤاتی‬ ‫نیش���تیمانی گ���ۆڕان رونكردنه‌وه‌یه‌ك���ی‬

‫نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫دارعه‌سای سیحری‬ ‫موسای پێنی ‌ه‬ ‫هه‌مو وه‌زعه‌ك ‌ه‬ ‫به‌الیه‌ك بخات‬ ‫د‪ .‬شۆڕش حاجی‬ ‫باڵوكرده‌وه‌و تیایدا ئاماژه‌ی به‌وه‌كردوه‌ كه‌‬ ‫دو مانگ پێش ده‌س���ت له‌كاركێشانه‌وه‌ی‌‪،‬‬ ‫محه‌م���ه‌د حاج���ی ئاگاداركراوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌ندام���ی جڤاتی نیش���تیمانی گۆڕان نیه‌و‬ ‫به‌ش���داری هی���چ كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی جڤاتی‬ ‫پێنه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆ دورتان خسته‌وه‌؟‬ ‫د‪ .‬شۆڕش حاجی‪ :‬جڤات پێی باش بوه‌‬ ‫ك���ه‌ وه‌ك ئه‌ندام بمێنێت‪ ،‬بۆ ئه‌و بابه‌ته‌ش‬ ‫په‌یوه‌ندی ب���ه‌كاری رێكخراوه‌یی خۆمانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬دیارنه‌مانی نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫تاچه‌ند كاریگه‌ری له‌سه‌ر بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫هه‌بوه‌؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاج���ی‪ :‬بێگوم���ان وه‌ك‬ ‫كه‌س���ێك‌و كاریزمای���ه‌ك ش���وێنی دیاره‌‬ ‫له‌س���ه‌ر گۆڕه‌پانی سیاس���یی كوردستان‌و‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گ���ۆڕان‪ ،‬كه‌س نكوڵ���ی له‌وه‌‬ ‫ناكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ست بێت له‌وه‌ی‬ ‫كه‌ ئه‌و بارودۆخه‌ به‌بێ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫وایكردوه‌ به‌و ئاقاره‌ خراپه‌دا بڕوات من پێم‬ ‫وانیه‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان به‌رنامه‌ی‌ سیاسیی‬ ‫خۆمان هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتی نه‌وشیروان مسته‌فاو‬ ‫له‌كاتی دیارنه‌مانی ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ جێبه‌جێ‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ پێمان باش بوه‌ كه‌‬ ‫له‌م قه‌یرانه‌ رێكخه‌ری گش���تی بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان لێره‌ نه‌بوه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌ هه‌مو براده‌ران‬ ‫تاقیبكرێنه‌وه‌ ئه‌وه‌ی شتێكی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ناو گۆڕان بزانین بێ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ده‌توانی���ن كاره‌كانم���ان ئه‌نج���ام بده‌ین‪،‬‬ ‫خۆ نه‌وش���یروان مسته‌فا تاس���ه‌ر بۆ ئێمه‌‬ ‫نامێنێ���ت‪ ،‬له‌م قه‌یرانه‌ ئه‌گ���ه‌ر لێره‌ بوایه‌‬ ‫نه‌یده‌توان���ی گۆڕانكارییه‌كی ئه‌وتۆ بكات‪،‬‬ ‫دواتر خۆ نه‌وش���یروان مسته‌فا دارعه‌سای‬ ‫س���یحری موس���ای پێنیه‌ هه‌مو وه‌زعه‌كه‌‬ ‫به‌الیه‌ك���دا بخات‪ ،‬هه‌ركاتێكیش پێویس���ت‬

‫بكات لێره‌ بێت دڵنیابه‌ كه‌ لێره‌ ده‌بێت‪ ،‬بۆ‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ هاتنه‌وه‌شی هیچ كه‌سێك نازانێت‬ ‫كه‌ی‌ دێته‌وه‌ به‌اڵم هه‌ركاتێك كه‌ پێویستی‬ ‫كرد ئه‌وا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و لێره‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌ڵێن نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫دیوه‌خان���ی له‌ له‌نده‌ن دان���اوه‌ بۆ بینینی‬ ‫سه‌ركرده‌ سیاسییه‌كان؟‬ ‫د‪ .‬شۆڕش حاجی‪ :‬نه‌ش���یروان مسته‌فا‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ری ته‌ندروس���تی رۆیش���توه‌و‬ ‫ئێستا زۆر باش���تر بوه‌و ته‌ندروستی به‌ره‌و‬ ‫پێشچوه‌‪ ،‬نه‌وشیروان مسته‌فا هاوڕێی هه‌یه‌‬ ‫له‌ناو الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كانی كوردس���تان‌و‬ ‫بێالی���ه‌ن‪ ،‬ناكرێ���ت ده‌رگا دابخات‌و كه‌س‬ ‫نه‌بینێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و بینینانه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئاگاداری بارودۆخی هه‌نوكه‌یی كوردستان‌و‬ ‫ناوچه‌كه‌‌و گۆڕان بێت‪ ،‬پێویستی به‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ خه‌ڵك ببینێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ب���ۆ پێن���ج مان���گ ده‌چێ���ت‬ ‫نه‌وشیروان مس���ته‌فا پێنج قسه‌ی نه‌كردوه‌‬ ‫ته‌نها وێنه‌ باڵوده‌كاته‌وه‌‪ ،‬گۆڕان له‌گه‌ڵ ئه‌م‬ ‫بێده‌نگییه‌یه‌؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاجی‪ :‬نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫بێده‌ن���گ نه‌ب���وه‌و بێده‌نگی���ش نابێ���ت‪،‬‬ ‫هه‌ركاتێكیش پێویس���ت بێت نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فا قسه‌ی‌ خۆی ده‌بێت‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئێ���وه‌ له‌گه‌ڵ س���ێ الیه‌نی تر‬ ‫هاوپه‌یمانێتیت���ان هه‌بوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم یه‌كێتی‬ ‫ن���ه‌ دڵی ئێوه‌ی پ���ێ ده‌ش���كێت نه‌ دڵی‬ ‫پارتی‪ ،‬پێشكه‌وتنه‌كان به‌ره‌و كوێ هه‌نگاو‬ ‫ده‌نێت؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاج���ی‪ :‬ئێم���ه‌ هاوپه‌یمان‬ ‫نه‌بوین‪ ،‬ئێمه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كگرتو كۆمه‌ڵ چوار‬ ‫ساڵ له‌ئۆپۆزس���یۆن به‌یه‌كه‌وه‌بوین‪ ،‬كاری‬ ‫هاوبه‌ش‌و پاكێجی هاوبه‌ش���مان به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬هه‌ڵوێس���تی سیاسیی وه‌ك یه‌كمان‬ ‫هه‌ب���وه‌‪ ،‬له‌كاتی چونمان ب���ۆ ناو كابینه‌ی‌‬

‫هه‌ش���تی بنكه‌ ف���راوان‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ یه‌كێتی‌و‬ ‫یه‌كگرتو و كۆمه‌ڵ پرۆژه‌یه‌كی هاوبه‌شمان‬ ‫هه‌ب���و ب���ۆ هه‌مواركردن���ه‌و‌هی‌ یاس���ای‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردس���تان‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫هاوپه‌یمان نه‌بوین به‌س پرۆژه‌ی‌ هاوبه‌شمان‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌و سێ الیه‌نه‌ی تر پابه‌ندی‬ ‫خۆیان به‌هاوبه‌ش���ی ئه‌و پرۆژه‌یاس���ایه‌وه‌‬ ‫ده‌ربڕیوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم یه‌كێتی له‌ناویاندا له‌وه‌ی‬ ‫ئای���ا له‌گه‌ڵ ئێمه‌ ده‌بن ی���ا له‌گه‌ڵ پارتی‌و‬ ‫یا له‌گه‌ڵ هه‌ردوكم���ان‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫یه‌كێت���ی ئازاد ده‌كات ل���ه‌وه‌ ‌ی هه‌ر بڕیارو‬ ‫رێكه‌وتنێ���ك له‌گ���ه‌ڵ پارت���ی‪ ،‬نامانه‌وێت‬ ‫یه‌كێتی له‌به‌ر خۆبه‌ستنه‌وه‌ به‌ئێمه‌وه‌ هیچ‬ ‫بڕیارێكی سیاس���یی نه‌دات‪ ،‬سه‌ربه‌س���تن‬ ‫له‌هه‌ر بڕیارێكی سیاسیی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ناترسن به‌هاوپه‌یمانێتی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارت���ی‌و بێبه‌ریكردن���ی زیاترت���ان له‌كایه‌‬ ‫سیاسییه‌كان؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاجی‪ :‬ئێمه‌ ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫بوین‌و له‌ك���ه‌س نه‌ترس���اوین‪ ،‬له‌حكومه‌ت‬ ‫بوین‌و له‌كه‌س نه‌ترساوین‪ ،‬ئه‌م بارودۆخه‌مان‬ ‫به‌س���ه‌رهاتوه‌ نه‌ترس���اوین‪ ،‬له‌داهاتوشدا‬ ‫له‌كه‌س ناترسین‪ ،‬ئێمه‌ هه‌ڵگری په‌یامێكن‬ ‫كه‌ پێمان وایه‌ بۆ هه‌مو كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬په‌یامه‌كه‌ی‌ گۆڕان بۆ یه‌كێتییه‌‬ ‫یان بۆ یه‌كگرتو و كۆمه‌ڵیشه‌؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاج���ی‪ :‬پێم���ان خۆش���ه‌‬ ‫له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی‌ هه‌مواركردنه‌وه‌ی‌ یاسای‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵمان‬ ‫بن‪ ،‬له‌گه‌ڵیش���مان نه‌بن ئازادن‌و ده‌ستیان‬ ‫خ���ۆش بێت‪ ،‬ئه‌وان هه‌رچیی���ه‌ك بكه‌ن نه‌‬ ‫رێگریی���ان لێده‌كه‌ی���ن نه‌ سه‌رزه‌نش���تیان‬ ‫ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پرسی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێم زۆرجار‬ ‫لێره‌و له‌وێ كارتێك ف���ڕێ ده‌درێت‪ ،‬چۆن‬ ‫له‌م قه‌یرانه‌ ته‌ماشای ده‌وڵه‌تداری ده‌كه‌ن؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاجی‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫تاكه‌كانی‪ ،‬نه‌ك تێبینیمان هه‌بێت له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی كوردی‪ ،‬به‌ڵكو هی���واو ئاواتمان‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردی‌و دروس���تبونیه‌تی‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ب���اس ده‌كرێت بۆ موزایه‌ده‌ ئێمه‌ ده‌س���تی‬ ‫كه‌س���مان نه‌گرتوه‌ بابفه‌رمون رایبگه‌یه‌نن‌و‬ ‫ئێم���ه‌ پش���تیوانییان لێده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫جیاوازیی���ه‌ك هه‌یه‌ كه‌ گۆڕان بۆ موزایه‌ده‌و‬ ‫بانگه‌شه‌ی حزبی به‌كاری ناهێنێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫یه‌كڕی���زی نیش���تیمانی ب���ۆ دابینبكرێت‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌ی نیش���تیمانی ب���ۆ دابینبكرێت‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی كوردی ده‌بێت له‌س���ه‌ر بنه‌مای‬ ‫راس���تگۆیی له‌نێوان هاواڵتی‌و ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫دروس���ت بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ بیركردنه‌وه‌ی‌ گۆڕانه‌‬ ‫كه‌ جی���اوازی هه‌یه‌ له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وانه‌ی‌ باس‬ ‫له‌دروس���تبونی ده‌وڵه‌تی ك���وردی ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ركه‌س���ێك ئ���ه‌وه‌ ب���ه‌كار ده‌هێنێت كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی كوردی دروس���ت ده‌كات كه‌س‬ ‫ده‌س���تی نه‌گرتوه‌ ب���ا بفه‌رموێت‌و ئێمه‌ش‬ ‫پشتیوانی لێده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر بارزانی ده‌وڵه‌تی كوردی‬

‫دابمه‌زرێنێت‌و رایبگه‌یه‌نێت ئێوه‌ پشتیوانی‬ ‫لێده‌كه‌ن؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاج���ی‪ :‬ئێم���ه‌ كێش���ه‌ی‌‬ ‫شه‌خس���یمان له‌گ���ه‌ڵ كه‌س نی���ه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬ ‫رایبگه‌یه‌نێ���ت‌و نه‌یخات���ه‌ به‌یانی‌و ئێمه‌ش‬ ‫پشتیوانین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬دوای ‪12‬ی ئۆكتۆب���ه‌ر پارت���ی‬ ‫س���ه‌رۆكی په‌رله‌م���ان‌و وه‌زیره‌كانتان���ی‬ ‫ده‌ركرد‪ ،‬دواین هه‌ڵوێس���ت‌و بۆچونتان بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان چییه‌؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاجی‪ :‬ئێم���ه‌ نه‌ مه‌رجمان‬ ‫هه‌ی���ه‌و نه‌ پێ���ش مه‌رجی���ش‪ ،‬به‌بڕیاری‬ ‫مه‌كته‌ب���ی سیاس���یی پارت���ی گه‌وره‌ترین‬ ‫ده‌زگای ش���ه‌رعی ئیفلیجك���راوه‌‪ ،‬ئێم���ه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌ین ش���ه‌رعییه‌ت بۆ په‌رله‌مان‬ ‫بگه‌ڕێته‌وه‌و په‌رله‌مان ببێته‌ ئه‌و ش���وێنه‌ی‌‬ ‫كه‌ یاس���او به‌رنام���ه‌ی‌ لێوه‌ده‌ربكرێت بۆ‬ ‫هاواڵتیانی كوردس���تان‪ ،‬گ���ۆڕان كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات په‌رۆشی نیه‌ بۆ ئه‌و چه‌ند شوێنه‌ی‌‬ ‫وه‌زیره‌كان بگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬كه‌س���ێك به‌خیلی‬ ‫به‌م حكومه‌ته‌ی ئێستا نایه‌ت‪ ،‬حكومه‌تێك‬ ‫س���ه‌رتاپای گێژاوو كێشه‌و ناكۆكییه‌ له‌ناو‬ ‫پارته‌ سیاسییه‌كان‪ ،‬حكومه‌تێك متمانه‌ی‌‬ ‫الی هاواڵتیان نه‌ماوه‌‪ ،‬حكومه‌تێك نه‌توانێ‬ ‫موچ���ه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران���ی ب���دات ئه‌وه‌نده‌‬ ‫په‌رۆش نین بچین���ه‌وه‌ ناو ئه‌و حكومه‌ته‌‪،‬‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ش ك���ه‌ چوین���ه‌ حكومه‌ت���ه‌وه‌‬ ‫ده‌مانزانی كه‌ حكومه‌ت خاوه‌نی ئه‌م هه‌مو‬ ‫كێش���ه‌و قه‌یرانه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك هه‌ستكردن‬ ‫به‌ئینتیمای نیش���تیمانی شانمان دایه‌ به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بچینه‌ حكومه‌ت‌و له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان‬ ‫هه‌وڵی ئ���ه‌وه‌ بده‌ی���ن ك���ه‌ به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫چاكسازی بۆ ئه‌م قه‌یرانانه‌ دابنێین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬وه‌زیره‌كان ده‌ك���ه‌ن به‌قوربانی‬ ‫رۆیشتنه‌وه‌ی‌ سه‌رۆكی په‌رله‌مان؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاجی‪ :‬مه‌به‌ستم ئه‌وه‌ نیه‌‪،‬‬ ‫گۆڕان پێی وای���ه‌ ئه‌وه‌ی‌ پارتی كردویه‌تی‬ ‫له‌كارخس���تنی ش���ه‌رعییه‌ته‌ له‌هه‌رێم���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ده‌مانه‌وێت ش���ه‌رعییه‌ت بۆ‬ ‫په‌رله‌مان بگه‌ڕێنین���ه‌وه‌‪ ،‬گۆڕان پێی وایه‌‬ ‫ش���تێك نیه‌ به‌ن���اوی حكومه‌ت���ی هه‌رێم‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پارتی ده‌ڵێت بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫ئاگاداری مه‌له‌ف���ی نه‌وته‌‪ ،‬وه‌زیری دارایش‬ ‫وتویه‌تی ئاگادارین؟‬ ‫د‪ .‬ش���ۆڕش حاج���ی‪ :‬به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌زیری دارای���ی وتویه‌تی ئ���اگاداری ئه‌و‬ ‫ب���ڕه‌ نه‌وته‌یه‌ ك���ه‌ له‌به‌ن���ده‌ری جیهانه‌وه‌‬ ‫ده‌ڕوات‪ ،‬ئ���اگاداری ئه‌وه‌ ب���وه‌ كه‌ چه‌ند‬ ‫پاره‌ له‌سامانه‌ سروش���تییه‌كانه‌وه‌ هاتۆته‌‬ ‫دارای���ی‪ ،‬ئه‌وه‌ جێگری پێش���وو ئێس���تای‬ ‫وه‌زیرانی یه‌كێتییه‌ ك���ه‌ ده‌ڵێن ئاگاداری‬ ‫وردو درشتی مه‌له‌فی نه‌وتین‪ ،‬نه‌ له‌رابردوو‬ ‫ئێس���تاو داهاتو بیرمان له‌وه‌ نه‌كردۆته‌وه‌‬ ‫پشكمان هه‌بێت له‌گومرگ‪ ،‬ئه‌وه‌ یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتییه‌ له‌رێی كۆمپانیاكانیانه‌وه‌ شه‌ریكن‬ ‫له‌بازاڕی نه‌وت‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫"هه‌رێمی كوردستان وه‌كو خۆڵ پاره‌ی هه‌یه‌و به‌ئاشكرا ده‌دزرێت"‬

‫دیناره زیندوده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫قه‌یرانی دارایی دۆسیه‌ی ئه‌و ‪ 100‬ترلیۆن ‌‌‬ ‫ك ‌ه یه‌كێتی‌و پارتی به‌نادیاری خه‌رجیانكردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫تادێت قه‌یرانی دارایی له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان زیاتر ته‌نگ به‌هاواڵتیان‬ ‫هه‌ڵده‌چنێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش كاردانه‌وه‌ی‬ ‫جیاوازی به‌دوای خۆیدا هێناوه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆرێك ئێستا قسه‌یه‌ك هاتوه‌ته‌‬ ‫ئاراوه‌ كه‌‌ یه‌كێتی‌و پارتی پاره‌یان هه‌یه‌و‬ ‫به‌ئه‌نقەست دۆخه‌كه‌ چاره‌سه‌ر ناكه‌ن‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت په‌رله‌مانتارانیش هاتونه‌ته‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌و ڕایه‌‌و ده‌ڵێن " پارتی‌و یه‌كێتی گره‌و‬ ‫له‌سه‌ر بێده‌نگی خه‌ڵك‌و الیه‌نه‌كانی تر‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌ پاره‌ی هه‌رێم‬ ‫وه‌كو خۆڵ وایه‌"‪.‬‬ ‫عه‌لی حەمه‌س���اڵح جێگری س���ه‌رۆكی‬ ‫لیژن���ه‌ی دارایی په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫كاتێ قس���ه‌ی بۆ ئاوێنه‌كرد زۆر بێزاربو‪،‬‬ ‫دیاربو له‌هه‌ڵس���ه‌نگاندنه‌كانی بۆ دۆخی‬ ‫دارایی حكومه‌ت گەیش���توه‌ته‌ بنبه‌س���ت‬ ‫كه‌ یه‌كێت���ی‌و پارتی بێمنه‌ت���ن به‌رامبه‌ر‬ ‫هاواڵتی���ان‪ ،‬ئه‌و ئاماژەی ب���ۆ ئه‌وه‌كرد‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان وه‌ك���و خۆڵ پاره‌ی‬ ‫هه‌یه‌و كێش���ه‌ی پ���اره‌ی نی���ه‌و به‌ڕون‌و‬ ‫ئاش���كرا ده‌دزرێت‪ ،‬وتی "هه‌مو ش���تێك‬ ‫دیاره‌‪ ،‬هه‌ركه‌س پرسیار بكات پاره‌ هه‌یه‌‬ ‫یان نا خۆی هەڵده‌خه‌ڵه‌تێنێت"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی دارای���ی حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان س���ه‌ره‌تای ئ���ه‌م هه‌فته‌یه‌‌‬ ‫ڕایگه‌یاند‪ ،‬قه‌یرانی دارایی ئه‌وانی گه‌یاندوه‌‬ ‫به‌وخاڵه‌ی كه‌ ته‌نها بتوانن نیو‌موچه‌ بده‌نه‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ران‪ ،‬ئه‌وه‌ش هاوكاته‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫توڕه‌ییه‌ی كه‌ له‌شه‌قامی كوردستان هه‌یه‌‬ ‫به‌هۆی قه‌یرانی داراییه‌وه‌‪ ،‬وه‌كو ده‌وترێت‬ ‫ئه‌و توڕه‌ییه‌ "پشکۆی ژیر خۆڵه‌مێشه‌كه‌یه‌‬ ‫ده‌كرێ���ت هه‌ركاتێك بێت بگه‌ش���ێته‌وەو‌‬ ‫كڵپه‌ بكات"‪.‬‬ ‫جێگ���ری س���ه‌رۆكی لیژن���ه‌ی دارایی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان كه‌ سه‌لماندویه‌تی‬

‫كاتێك دامه‌زراوه‪ ،‬س���ه‌رمایه‌كه‌ی ‪ 4‬ملیار‬ ‫دیناربوه‌ دوای ‪ 8‬س���اڵ قازانجی له‌سه‌دا‬ ‫ملیۆن بوه‌و سه‌رمایه‌كه‌ی گه‌یاندوه‌ته‌ ‪110‬‬ ‫ملیار دینار"‪.‬‬

‫چاره‌سه‌ری‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌ په‌یوه‌ست ‌ه‬ ‫به‌دروستكردنی‬ ‫حكومه‌تێكی نیشتمانی‬ ‫كه‌ خاوه‌ن به‌رژوه‌ندی‬ ‫تایبه‌ت نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫قوربانیدان‌و ماویه‌كی‬ ‫زۆری ده‌وێت‬

‫هاواڵتییه‌ک له‌کاتی بازاڕکردندا‬

‫ب���ه‌به‌ه���ای ‪ %90‬موچ���ه‌ی فه‌رمانبه‌ران گه‌وره‌ی له‌سه‌ر دروس���تكردون ته‌نانه‌ت‬ ‫نه‌وت فرۆش���راوه‌ ده‌كات���ه‌‪ 7‬ملیار دۆالر ناتوانن پاره‌ی باره‌گاو كادره‌كانیان بده‌ن‪،‬‬ ‫پاره‌كه‌ی دیارنیه‌‪ ،‬وتی "خه‌ڵك‌و (‌گۆڕان‪ ،‬ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر پارتی پاره‌ی هه‌یه‌ بۆچی‬ ‫‌یه‌كگرتو‪‌،‬كۆم���ه‌ڵ) قس���ه‌ ناك���ه‌ن‪ ،‬ئیتر پاره‌ی ب���اره‌گاو كادره‌كانی خه‌رجناكات‪،‬‬ ‫ك���ه‌ كاریگه‌ری س���لبی له‌س���ه‌ر ژیانیان‬ ‫پارتی‌و یه‌كێتی بۆ موچه‌ بده‌ن"‪.‬‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان له‌م دۆخه‌دا جێده‌هێڵێت"‪.‬‬ ‫ئه‌ش���واق ج���اف‪ ،‬له‌باره‌ی ئ���ه‌و پاره‌‬ ‫بێوه‌اڵم نیه‌‪ ،‬ئه‌و پێی وایه‌ ئه‌وانیش وه‌كو‬ ‫هه‌م���و هاواڵتی���ان قه‌یران���ه‌كان به‌رۆكی خه‌یاڵیه‌ی هاتوه‌ته‌ هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫گرت���ون ته‌نانه‌ت پاره‌ی���ان نیه‌ موچه‌ی له‌به‌غداوه‌ ئه‌وه‌ی ڕونكرده‌وه‌ "ئه‌وه‌ كاری‬ ‫په‌رله‌مانه‌ ده‌بو لێپچینه‌وه‌ بكات له‌هاتنی‬ ‫باره‌گاو كادیره‌كانیان دابین بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و پاره‌ی���ه‌‪ ،‬تابزانرێت ئایا ئه‌و پاره‌یه‌‬ ‫ئه‌ش���واق جاف په‌رله‌مانتاری عێراقی چۆن هاتوەو‌ چۆن خه‌رجكراوه‌"‪.‬‬ ‫لیژن���ه‌ی دارای���ی په‌رله‌مان���ی عێراق‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان كادری بااڵی‬ ‫ئه‌و حیزبه‌ چیرۆك���ی هه‌ژاری حیزبه‌كه‌ی ئامارێ���ك بۆ ئاوێنه‌ ئاش���كرا ده‌كات‪ ،‬كه‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ باس���ده‌كات كه‌ ئه‌وانیش وه‌كو نزیك���ی‪ 100‬ترلیۆن دینار له‌دوای س���اڵی‬ ‫هه‌مو هاواڵتیان ئ���ه‌م قه‌یرانه‌ كاریگه‌ری ‪2003‬وه‌ هاتوه‌ت���ه‌ هه‌رێمی كوردس���تان‌و‬

‫دۆس���یه‌یه‌كی نادیاریش هه‌ڵده‌داته‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌هاكه‌ی ملیارێ���ك‌و ‪ 500‬ملیۆن دۆالره‌و‬ ‫په‌یوه‌س���ته‌ به‌حاكم���ی ئه‌وكاته‌ی عێراق‬ ‫پۆڵ بریمه‌ر‪.‬‬ ‫ئه‌حم���ه‌دی حاجی ڕه‌ش���ید بڕیارده‌ری‬ ‫لیژن���ه‌ی دارایی په‌رله‌مانی عێ���راق ئه‌وه‌‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ باس���ده‌كات كارانه‌بونی دیوانی‬ ‫چاودێری دارایی وایكردوه‌ هه‌رێم حس���ابی‬ ‫خیتامی نه‌بێت ئه‌وه‌ش واده‌كات نه‌زانرێت‬ ‫ئ���ه‌و پاره‌یه‌ی له‌به‌غ���داوه‌ هاتوه‌ته‌ هه‌رێم‬ ‫چۆن خه‌رجكراوه‌‪ ،‬وتی"سه‌رچاوه‌ی هاتنی‬ ‫پاره‌كه‌ دیاره‌‪ ،‬به‌اڵم چۆنیه‌تی خه‌رجكردنی‬ ‫دیارنیه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ ناتوانین بڵێین ئه‌و پاره‌یه‌‌‬ ‫حی���زب بردویه‌تی چونكه‌ به‌ناوی پڕۆژه‌وه‌‬ ‫له‌بودجه‌دا دانراوه‌‪ ،‬پڕۆژه‌ هه‌یه‌ س���ێ جار‬ ‫ناوی له‌پرۆژه‌ی بودجه‌دا هاتوه‌‌"‪.‬‬

‫ئه‌و باسی نمونه‌یه‌كی كرد كه‌ له‌دیوانی‬ ‫چاودێ���ری دارای���ی بۆی���ان گێڕاوه‌ته‌وه‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "كاتی خۆی پۆل بریمه‌ر حاكمی‬ ‫عێ���راق یه‌ك ملی���ارو ‪ 500‬ملیۆن دۆالری‬ ‫له‌ڕێگه‌ی فڕۆكه‌یه‌كی تایبه‌ته‌وه‌ ڕه‌وانه‌ی‬ ‫س���لێمانی ك���ردوه‌‪ ،‬دوات���ر دیارنه‌ماوه‌و‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێمی���ش نه‌یتوان���وه هیچ‬ ‫وه‌اڵمێكی دیوانی چاودێری دارایی عێراق‬ ‫بداته‌وه‌"‪.‬‬ ‫بڕیارده‌ری لیژن���ه‌ی دارایی په‌رله‌مانی‬ ‫عیراق‪ ،‬به‌دوری ده‌زانێت یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫بتوانن قه‌یرانی دارایی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫چاره‌س���ه‌ر بكه‌ن‪ ،‬به‌وپێی���ه‌ی ئه‌وانیش‬ ‫پ���اره‌ی نه‌قدیان النه‌ماوەو‌ ئه‌وه‌ی هه‌یانه‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی كۆمپانی���ا حیزبیه‌كانیان‬ ‫به‌گه‌ڕی���ان خس���توه‌‪ ،‬وتی"بان���ك هه‌یه‌‬

‫هی���چ ئومێدێك نه‌ماوه‌ له‌كوردس���تان‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ری قه‌یران���ی دارایی ته‌نها‬ ‫كۆمه‌ڵێك چاره‌سه‌ری بنه‌ڕه‌تی نه‌بێت كه‌‬ ‫له‌شاده‌ماری یه‌كێتی‌و پارتی ده‌دات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئابوریناسان "ئومێده‌كانیان الوازن"‪.‬‬ ‫د‪.‬محمه‌د ڕەئ���وف‪ ،‬خاوه‌نی بڕوانامه‌ی‬ ‫پرۆفیس���ۆر له‌زانس���ی ئاب���وری هی���چ‬ ‫نادۆزێت���ه‌وه‌ ب���ۆ چاره‌س���ه‌ری قه‌یرانی‬ ‫دارایی ته‌نه���ا ئه‌وه‌ نه‌بێت ئه‌م حكومه‌ته‌‬ ‫بس���پێرێت به‌ده‌س���تێكی ئه‌مین ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌چاره‌س���ه‌رێكی درێژخایه‌نی ده‌زانێت‪‌،‬‬ ‫ده‌ڵێت "چاره‌سه‌ری قه‌یرانه‌كه‌ په‌یوه‌سته‌‬ ‫به‌دروستكردنی حكومه‌تێكی نیشتمانی كه‌‬ ‫خاوه‌ن به‌رژوه‌ندی تایبه‌ت نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫قوربانیدان‌و ماویه‌كی زۆری ده‌وێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پڕۆفیس���ۆره‌ ك���ه‌ س���ااڵنێكه‌‬ ‫به‌لێكۆڵینه‌وه‌كانی شیكردنه‌وه‌ بۆ دۆخی‬ ‫ئابوری هه‌رێمی كوردس���تان ده‌كات‪ ،‬هیچ‬ ‫ئاماژه‌یه‌كی ئه‌رێن���ی نادۆزیته‌وه‌ پێیوایه‌‬ ‫"دۆخه‌ك���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ ئاڵۆز ب���وه‌ هه‌رچی‬ ‫ده‌وترێت له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫پاره‌یان هه‌یه‌ ده‌كرێت راست بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ڕه‌نگه‌ له‌جاران كه‌متر بێت"‪.‬‬ ‫ل���ه‌م بێهیوایی���ه‌ی قه‌یران���ی دارای���ی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تان دروس���تیكردوه‌‪،‬‬ ‫ڕۆژان���ه‌ خه‌ڵك له‌گه‌ڵ چاوه‌ڕوانیه‌كانی بۆ‬ ‫هه‌ڵهاتنی ڕۆژێكی ن���وێ هیواكانی زیاتر‬ ‫له‌ده‌ستده‌دات‪ ،‬هاوكات ئه‌و نیگه‌رانیه‌ش‬ ‫زیاتر تۆخده‌بێته‌وه‌ ك���ه‌یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫دروس���تیانكردوه‌ له‌م���اوەی‌ ‪ 23‬س���اڵی‬ ‫حكومڕانی هه‌رێمی كوردس���تان پێیانوایه‌‬ ‫"قه‌یرانه‌كان���ی ئێس���تا به‌رهه‌م���ی ئ���ه‌و‬ ‫بێباكیه‌یه‌ كه‌ هه‌ردو حیزب‌ له‌به‌رژوه‌ندی‬ ‫پارته‌كانیان دروستیانكردوه‌"‪.‬‬

‫"هه‌ندێك بازرگان چۆله‌كه‌ بۆیاخ ده‌كه‌ن‌و به‌نرخی كه‌ناری به‌حكومه‌تی ده‌فرۆشنه‌وه‌"‬

‫به‌ڵێنده‌ران له‌ژێر گوشاردا چه‌كه‌كانیان به‌نرخێكی كه‌م ده‌فرۆشنه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫سه‌دان به‌ڵێنده‌ر بۆ ڕزگاربون‬ ‫له‌شه‌ڕی قه‌رزاره‌كانیان به‌ناچاری‬ ‫په‌نا بۆ فرۆشتنه‌وه‌ی چه‌كه‌كانیان‬ ‫ده‌به‌ن به‌نیوه‌ی نرخی ڕاسته‌قینه‌و‬ ‫به‌ڵێنده‌رانیش ده‌ڵێن "ئه‌وان ‌ه چه‌كه‌كانی‬ ‫ئه‌وان ده‌كڕنه‌وه‌ ئه‌و سه‌رمایه‌دارانه‌ن‬ ‫كه‌ قه‌رزاری حكومه‌تن‌و قازانجێكی‬ ‫زۆری لێده‌كه‌ن‪ ،‬یان باجی حكومه‌تیان‬ ‫له‌سه‌ره‌"‪.‬‬ ‫پێش���ه‌وا عومه‌ر خاوه‌ن���ی كۆمپانیای‬ ‫گه‌ردین یه‌كێك ‌ه له‌و به‌ڵێنده‌رانە ‌ی هه‌فته‌ی‬ ‫پێش���و به‌ناچاری چه‌كه‌ك���ه‌ی بردوه‌ت ‌ه‬ ‫بازاڕی دۆالره‌كه‌ی س���لێمانی‌و به‌نرخێكی‬ ‫زۆر كه‌مت���ر له‌و نرخه‌ی كه‌ده‌بو له‌بانك‬ ‫پاره‌كه‌ی وه‌ربگرێت فرۆش���تویه‌تی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی وت "چه‌كه‌كه‌م نرخی خۆی‬ ‫نزیكه‌ی ‪ 20‬ه���ه‌زارو ‪ 500‬دۆالربو‌ه به‌اڵم‬ ‫كاتێ���ك بردومه‌ته‌‌ ب���ازاڕ ته‌نها ‪ 10‬هه‌زار‬ ‫دۆالریان پێدام‪ ،‬منیش ناچار فرۆشتم"‪.‬‬ ‫فرۆش���تنه‌وه‌ی چه‌ك���ی به‌ڵێن���ده‌ران‬ ‫به‌سه‌دان به‌ڵێنده‌ری ئیفالسپێكردوه‌ ك ‌ه‬ ‫به‌پێی ئاماری یه‌كێتی به‌ڵێنده‌ران به‌هۆی‬ ‫ئه‌و چه‌كان���ه‌و‌ه كه‌ حكوم���ه‌ت ده‌یدات‬ ‫‌به‌ڵێنده‌ران‌و پاره‌ له‌بانكدانی ‌ه زیاتر له‌‪1000‬‬ ‫كۆمپانیا ئیفالسیانكردوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌كی‬ ‫تره‌و‌ه سودی بۆ گروپێكی تایبه‌ت هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ نادیارن‌و ده‌ستیان له‌بازاڕه‌كه‌دا هه‌ی ‌ه‬ ‫بۆی���ه‌ ئێس���تا كڕین‌و فرۆش���تنی چه‌كی‬ ‫به‌ڵێنده‌ران "بوەته‌ كاری دوه‌می به‌شێك‬ ‫له‌كاس���بكارانی بازاڕی دۆالره‌كه‌و دواتر‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌ند كه‌سێكی نه‌ناسراوه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫چه‌كان ‌ه ده‌كڕدرێنه‌وه‌"‪.‬‬

‫په‌یامنێ���ری ئاوێن���ه‌ س���ه‌ردانێك ‌ی‬ ‫مه‌یدانیك���رد ب���ۆ ب���ازاڕی دۆالره‌ك���ه‌ی‬ ‫ش���اری س���لێمانی به‌هه‌ردو لقه‌كه‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوكاندره‌كانی ئه‌و بازاڕه‌ هیچ ش���تێكیان‬ ‫ن���ه‌ده‌وت له‌وباره‌یه‌وەو ‌ته‌نه���ا ئه‌وه‌یان‬ ‫ده‌وت هه‌ندێك دوكاندار ك ‌ه باری داراییان‬ ‫باش���ه‌ ئه‌و كاره‌ ده‌ك���ه‌ن‌و وه‌كو كاری‬ ‫دوه‌می ئه‌وانی لێهاتوه‌‪ ،‬چونكه‌ ئێس���تا‬ ‫به‌ڵێن���ده‌ران ب���ه‌زۆری دێن ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫چه‌كه‌كانیان بفرۆشنه‌وه‌‪.‬‬

‫ئه‌و وه‌به‌رهێنه‌رانه‌ی‌‬ ‫قه‌رزاری بانكن‬ ‫به‌نرخی كه‌متر‬ ‫چه‌كی به‌ڵێنده‌ران‬ ‫ده‌كڕنه‌وه‌و‬ ‫دواتر به‌ به‌های‬ ‫خۆی ده‌یده‌نه‌وه‌‬ ‫به‌حكومه‌ت‬

‫پێشه‌وا عومه‌ر پێیوای ‌ه كۆمه‌ڵێك مافیا‬ ‫هه‌ن له‌پش���تی ئه‌م دۆس���یه‌وه‌و كڕین‌و‬ ‫فرۆش���تنی پێوه‌ده‌كه‌ن ته‌نانه‌ت باس���ی‬ ‫ئه‌وه‌شیكرد به‌شێك له‌وه‌به‌رهێنه‌ران كه‬ ‫‌پێش���تر پاره‌یان له‌حكومه‌ت قه‌رزكردوه‌‪،‬‬ ‫ئێس���تا ب���ه‌م چه‌كان���ه قه‌رزه‌كانی���ا ‌ن‬ ‫ده‌ده‌ن���ه‌و‌ه وتی "بۆ نمون���ه‌ وه‌به‌رهێنی‬ ‫واهه‌ی��� ‌ه ‪ 5‬ملی���ار دین���اری له‌حكومه‌ت‬ ‫قه‌رزكردوه‌‪ ،‬ئێس���تا چه‌كێكی ‪ 5‬ملیاری‬ ‫به‌ڵێن���ده‌ران ده‌كڕێت���ه‌و‌ه به‌كه‌متر له‌‪3‬‬ ‫ملی���ارو به‌نرخ���ی ‪ 5‬ملی���ار ده‌یداته‌و‌ه‬ ‫بەحكومه‌ت"جگه‌ له‌وه‌ش ئێستا به‌شێكی‬ ‫زۆری باجی گومرگی له‌وێنه‌ی باجی سه‌ر‬ ‫جگ���ه‌ر‌ه به‌و چه‌كان���ه‌ ده‌درێت به‌كه‌متر‬ ‫له‌بازاڕ ده‌كڕێته‌و‌ه به‌نرخی ئه‌سڵی خۆی‬ ‫‌وه به‌حكومه‌ت‪.‬‬ ‫ده‌درێته ‌‌‬ ‫ئ���ه‌و به‌ڵێنده‌ره‌ی ش���اری س���لێمانی‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی بۆ ئاوێن���ه‌ گێڕای���ه‌وه‌ "‪%90‬‬ ‫به‌ڵێن���ده‌ران له‌ژێ���ر گوش���ارێكی زۆری‬ ‫قه‌زاره‌كانیان���دان‪ ،‬به‌جۆرێك به‌ڵێنده‌ری‬ ‫واهه‌بوه‌ له‌داخ���ی قه‌رزه‌كاره‌كانی خۆی‬ ‫خنكان���دوه‌و چه‌ندی���ن به‌ڵێنده‌ری���ش‬ ‫خۆیان كوشتوه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر قازانجی‬ ‫پڕۆژه‌كانی���ان ‌‪ %10‬ت���ا ‪ %15‬بوبێ���ت‬

‫هاواڵتییه‌ک له‌بازاڕی دۆالره‌که‌‬ ‫زیانه‌كه‌یان ئێستا گه‌یشتوه‌ته‌ ‪."‌%130‬‬ ‫یه‌كێت���ی به‌ڵێنده‌رانی���ش به‌هه‌م���ان‬ ‫شێوه‌ی پێش���ه‌وا‪ ،‬نیگه‌رانن له‌و دۆخه‌ی‬ ‫به‌ڵێنده‌ران‌و پێیانوای ‌ه ڕۆژ به‌ڕۆژ دۆخه‌ك ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وان ئاڵۆزتر ده‌بێت‪ ،‬چونك ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫ئاماری ئه‌و به‌ڵێنده‌رانه‌ زیاتر ده‌بێت ك ‌ه‬ ‫به‌هۆی ئه‌م قه‌یران���ه‌و‌ه ڕوبه‌ڕوی دۆخی‬ ‫سه‌ختی دارایی‌و ئیفالسبون ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬

‫می���ران كامی���ل وته‌بێ���ژی یه‌كێت���ی‬ ‫به‌ڵێنده‌ران ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه‌ ڕونكرده‌و‌ه‬ ‫له‌سنوری پارێزگای سلێمانی به‌ڵێنده‌ران‬ ‫به‌به‌ه���ای ‪ 300‬ملیار چه‌كیان هه‌ی ‌ه به‌اڵم‬ ‫نازانن تائێس���تا چه‌ندی فرۆشراوه‌ته‌وه‌و‬ ‫كراوه‌ت ‌ه پاره‌ی نه‌قدی‪ ،‬وتی "له‌هه‌ر چوار‬ ‫پارێزگاكه‌ ئه‌م دیاره‌ده‌یه‌ هه‌یه‌ نازانن كێ‬ ‫له‌پشیه‌وه‌یه‌تی"‪.‬‬

‫وته‌بێژی یه‌كێت����ی به‌ڵێنده‌ران جه‌ختی‬ ‫له‌سه‌ر هه‌مان زانیاری پێشه‌وای به‌ڵێنده‌ر‬ ‫ك����رده‌وه‌ وتی "ئه‌وانه‌ی ق����ه‌رزاری بانكن‬ ‫به‌نرخ����ی كه‌مت����ر چه‌كه‌كان����ی ئ����ه‌وان‬ ‫ده‌كڕنه‌وه‌و دواتر به‌ به‌های خۆی ده‌یده‌نه‌وه‌‬ ‫به‌حكومه‌ت‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌ڵێنده‌رانی ئیفالس‬ ‫پێكردوه‌"‪.‬‬

‫بانكه‌كان هیچ كێشه‌یه‌كیان له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫چه‌كانەدا ‌نیه‌ كه ‌به‌ڵێنده‌ران ده‌یفرۆشن‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌وانه‌ چه‌ك����ی بانكین‌و به‌رێكاره‌‬ ‫فه‌رمییه‌كاندا تێپه‌ڕیانكردوه‌‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئه‌م چه‌كانه‌ پاره‌نیه‌ بۆ خه‌رجكردنیان‪.‬‬ ‫س����االر غه‌ریب قادر به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی‬ ‫بانكی ئاش����تی كه‌ بانكێك����ی بازرگانیه‌و‬ ‫به‌شێكی زۆری بازرگانان سه‌روسه‌ودایان‬ ‫له‌گه‌ڵی����دا هه‌یه‌‪ ،‬رۆژان����ه‌ چه‌ندین چه‌ك‬ ‫دێته‌ به‌رده‌ستیان ئه‌وان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئ����ه‌و چۆنیه‌ت����ی مامه‌ڵه‌كردنیان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و چه‌كانه‌ بۆ ئاوێنه‌ ڕونده‌كاته‌وەو‌‬ ‫ده‌ڵێت "هیچ نایاساییه‌ك نی ‌ه له‌و چه‌كانه‌دا‬ ‫ڕێكاری یاس����ایی خۆی����ان بڕیوەو‌ چه‌كی‬ ‫باوه‌ڕپێكراوه‌ له‌الیه‌ن بانكه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات له‌باره‌ی مامه‌ڵه‌ی ئه‌وان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ه����ای ئه‌و چه‌ك����ه‌ ئه‌وه‌ش ب����ۆ ئاوێنه‌‬ ‫ڕونده‌كات����ه‌وه‌ كه‌ ئه‌وان مامه‌ڵه‌ی ژماره‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌ك����ه‌ن‪ ،‬واته‌ جیاوازی ئه‌و چه‌كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ج����اران ته‌نها ئه‌وه‌ی����ه‌ كه‌ جاران‬ ‫پ����اره‌هه‌بوه‌ س����ه‌رفكراوەو‌ ئێس����تا پاره‬ ‫‌نیه‪ ‌،‬وتی "ڕه‌سیدی چه‌كه‌كه‌ چه‌نده ‌بێت‬ ‫به‌وه‌نده‌ تۆمار ده‌كرێت له‌ئه‌ژماری خاوه‌ن‬ ‫چه‌كه‌كه‌دا"‪.‬‬ ‫له‌م قه‌یرانه‌ داراییه‌ی هاتوه‌ته‌ پێشه‌وه‌‬ ‫كه‌ س����ه‌دان به‌ڵێنده‌ری خستوەتە‌ به‌رده‌م‬ ‫كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌‌و به‌رده‌وامیش چین‌و‬ ‫توێژه‌كانی تر په‌كده‌خات‪ ،‬چینێكی نادیار‬ ‫هه‌ن كه‌ ئه‌م دۆخه‌یان به‌خزمه‌تی خۆیان‬ ‫قۆس����توه‌ته‌وه‌ كه‌س نازانێت كێن؟ وه‌كو‬ ‫پێش����ه‌وای به‌ڵێنده‌ریش ئاماژه‌ی پێكرد‪،‬‬ ‫ئه‌وان����ه‌ی ج����اران له‌ق����ه‌رزی حكومه‌تدا‬ ‫خه‌نیبوب����ون‌و قازانجێك����ی زۆریانكردبو‪،‬‬ ‫ئێس����تاش هه‌رئه‌وانه‌ چه‌ك����ی قه‌رزه‌كه‌ی‬ ‫حكومه‌ت ده‌ده‌نه‌وه‌و ته‌نانه‌ت قازانجێكی‬ ‫زۆریش له‌سه‌ر ئه‌و چه‌كانه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫عێراق‌و جیهان‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندی‪ :‬جوه‌كانی كوردستان داوای كردنه‌وه‌ی په‌رستگا ده‌كه‌ن له‌هه‌ولێر‬

‫‪7‬‬

‫راوێژكارێكی‌ نه‌تانیاهۆ بۆ ئاوێنه‌‪ :‬كوردستان جو ‌ی تیا نییه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف له‌كوردستان‪،‬‬ ‫مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندی‌ پێداگری‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ‪ 400‬خێزانی جو‬ ‫هه‌یه‌ له‌كوردستان‌و داوای‌ كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رستگا ده‌كه‌ن له‌هه‌ولێر‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫راوێژكارێكی‌ نه‌تانیاهۆ ده‌ڵێت‬ ‫"كوردستان جوی‌ تیانیه‌و پێویسته‌‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی‌ هه‌رێم به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫عه‌قاڵنی‌‌و به‌رپرسانه‌ مامه‌ڵه‌ بكه‌ن‌و‬ ‫به‌یاریكردن به‌سۆز كاری‌ دیبلۆماسی‌‬ ‫ناكرێت"‪.‬‬ ‫ك����ورد‌و جوله‌ك����ه‌ په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ك����ۆن‌و دێرینیان هه‌یه‌‪ ،‬ك����ه‌ زۆرێك‬ ‫له‌مێژونوس����ان پێیانوایه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ س����ه‌ده‌كانی‌ پێ����ش زایی����ن‪ ،‬كه‌‬ ‫ب����ۆ یه‌كه‌مین جار له‌الیه‌ن ش����اكانی‌‬ ‫ئاش����ورییه‌وه‌ هێ����رش كرایه‌ س����ه‌ر‬ ‫ئورش����ه‌لیم‌و ئه‌نفال ك����ران‌و به‌دیلی‌‬ ‫هێنران����ه‌ واڵت����ی‌ میزۆپۆتامیاوه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌وه‌ تانیوه‌ی‌ یه‌كه‌می‌ سه‌ده‌ی‌‬ ‫بیس����ته‌م‌و دامه‌زراندن����ی‌ ده‌وڵه‌ت����ی‌‬ ‫ئیس����رائیل‪ ،‬جو به‌ش����ێكی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫پێكهاته‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بون‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌گه‌ڕه‌ك‌و كۆاڵنی‌ تایبه‌ت به‌خۆیاندا‬ ‫ژی����اون‌و هه‌وڵیان����داوه‌ ده‌س����تبگرن‬ ‫به‌ره‌گوڕیش����ه‌ی ئایین����ی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫خۆیانه‌وه‌‌و له‌ناو زۆرینه‌ی‌ دانیشتوانی‌‬ ‫ك����ورد‌و موس����ڵمانی‌ كوردس����تاندا‬ ‫نه‌توێن����ه‌وه‌‪ .‬پ����اش دامه‌زراندن����ی‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ ئیس����رائیل‌و هه‌ڵگیرس����انی‌‬ ‫شۆڕش����ی‌ ئه‌یلول په‌یوه‌ن����دی‌ نێوان‬ ‫كوردو جو به‌هۆی‌ دوژمنایه‌تی‌ رژێمه‌‬ ‫عه‌ره‌بیه‌كان����ی‌ عێراق����ه‌وه‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ئیس����رائیل‪ ،‬به‌ش����ێوه‌ی‌ "عه‌شقی‌‬ ‫حه‌رام" به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای‌ راپه‌ڕینی‌ ‪1991‬یش����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫دیس����ان هاتوچۆی‌ نێوان كوردو جو‬

‫قس����ه‌و باس����ی‌ زۆرجار گ����ه‌رم بوه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌وه‌زاره‌تی‌ ئه‌وقافدا به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫تایب����ه‌ت كراوه‌ت����ه‌وه‌ به‌"جوه‌كان����ی‌‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫ئه‌وقاف‪ :‬جوه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫زۆربه‌یان بازرگانن‬ ‫مه‌ریوان نه‌قش����به‌ندی به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان����ی وه‌زاره‌تی ئه‌وقافی‬ ‫حكومه‌ت����ی هه‌رێم����ی كوردس����تان‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی ڕاگه‌یان����د ك����ه‌ ژماره‌ی‬ ‫جوه‌كان له‌هه‌رێمی كوردس����تان ‪400‬‬ ‫خێزانن‌و له‌ناوچه‌كانی هه‌ولێرو دهۆك‬ ‫هه‌ن‌و به‌ش����ێكی زۆریشیان له‌زاخۆدا‬ ‫نیشته‌جێن كه‌ چه‌ند گوندێكی تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆیان هه‌یه‌‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "جوه‌كان‬ ‫داوا ده‌كه‌ن په‌رستگایه‌كیان له‌هه‌ولێر‬ ‫بۆ بكرێت����ه‌وه‌‌و گۆڕس����تانی تایبه‌ت‬ ‫به‌خۆیان هه‌بێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ج����وه‌كان له‌وه‌زاره‌ت����ی‬ ‫ئه‌وق����اف وه‌ك موس����ڵمانان گ����وێ‬ ‫ده‌گیرێ����ت‌و‬ ‫له‌داواكاریه‌كانی����ان‬ ‫نوێنه‌رێكی����ان بۆ دی����اری كراوه‌ وه‌ك‬ ‫ك����ۆی دینه‌كان����ی دیك���� ‌ه له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫ناوبراو جه‌غتی‌ له‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی‬ ‫به‌كردنه‌وه‌ی ئه‌و به‌شه‌وه‌ نیه‌ كه‌ تایبه‌ته‌‬ ‫به‌جوه‌كانی كوردس����تان له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ئه‌وقاف‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "جوه‌كانی هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان نایانه‌وێ����ت تێكه‌ڵ����ی‬ ‫سیاس����ه‌ت ب����ن‪ ،‬ناش����یانه‌وێت بچنه‌‬ ‫په‌رله‌مان‌و كورسی كۆتایان پێبدرێت‬ ‫وه‌ك كه‌مه‌ نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ده‌یانه‌وێت په‌رستگایان هه‌بێت‌و ڕێگه‌‬ ‫له‌ئازادیه‌كانیان نه‌گیرێت"‪.‬‬ ‫نه‌قشبه‌ندی‌ ئه‌وه‌ش����ی‌ رونكرده‌وه‌‬ ‫كه‌ نوێنه‌ری‌ جوه‌كان ناوی "ش����ێرزاد‬ ‫عومه‌ر"ه‌‌و خه‌ریكی كاری دوكانداریه‌‬ ‫له‌ش����اری هه‌ولێرو په‌یوه‌ندی به‌هیچ‬ ‫كارێكی سیاس����یه‌وه‌ نی����ه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬

‫هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫ناتوانێت به‌م‬ ‫ئامڕازانه‌ سۆز ‌ی‬ ‫جوه‌كان به‌ره‌و ال ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی راكێشێت‌و‬ ‫پشتیوان ‌ی‬ ‫دیبۆلۆماس ‌ی‬ ‫ئیسرائیل ده‌سته‌به‌ر‬ ‫بكات‬

‫ی كوردستان‬ ‫ی سه‌ردانیدا بۆ كنیسێتێكی‌ جوله‌كه‌ له‌زاخۆ له‌هه‌رێم ‌‬ ‫د‪.‬مورده‌خای‌ زاكین له‌كات ‌‬

‫"زۆربه‌ی ج����وه‌كان خه‌ڵكی بازرگان‌و‬ ‫دوكاندارن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌كوردس����تان جوله‌كه‌‬ ‫هه‌ی����ه‌‌و خه‌ڵكانێ����ك ه����ه‌ن دێ����ن‬ ‫سه‌ردانمان ده‌كه‌ن‌و خۆیان ده‌ناسێنن‬ ‫ك����ه‌ ئ����ه‌وان جوله‌ك����ه‌ن‌و ده‌یانه‌وێت‬ ‫په‌رس����تگایه‌ك بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫ئازادی ئاینه‌كان ڕێگه‌یان پێده‌ده‌ین‌و‬ ‫ئه‌م دۆخ����ی‌ ئابوریی����ه‌ نه‌بوایه‌ وه‌ك‬ ‫وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف هاوكاریان ده‌بوین‬ ‫بۆ كردنه‌وه‌ی په‌رستگاكانیان"‪.‬‬ ‫د‪ .‬مورده‌خای‌ زاكین‪ :‬پێویسته‌‬ ‫كورد به‌شێوه‌یه‌كی‌ عه‌قاڵنی‌ كاری‌‬ ‫دیبلۆماسی‌ رێكبخات‬ ‫د‪.‬مورده‌خ����ای‌ زاكین‪ ،‬كه‌س����ێكی‌‬

‫پس����پۆڕه‌ له‌كوردناس����یدا‌و خاوه‌ن����ی‌ خۆی����ان به‌جوله‌ك����ه‌ ناس����اند یاخود‬ ‫كتێبی‌ جوله‌كه‌كانی‌ كوردس����تانه‌ كه‌ بنه‌چ����ه‌ی‌ خۆی����ان له‌دای����ك‌و داپیره‌‬ ‫وه‌رگێڕدراوه‌ بۆ س����ه‌ر زمانی‌ كوردی‌‪ ،‬یان ب����اوك‌و باپیره‌یان����ه‌وه‌ ده‌برده‌وه‌‬ ‫هه‌روه‌ه����ا دامه‌زرێن����ه‌ری‌ كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌ سه‌ر جوله‌كه‌و ده‌یانوت كه‌سوكاریان‬ ‫دۆستایه‌تی‌ ئیس����رائیلی‌ كوردستان‌و هه‌یه‌ له‌ئیس����رائیل‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌مانه‌‬ ‫راوێ����ژكاری‌ نه‌تانیاه����ۆی‌ س����ه‌رۆك به‌پێ����ی‌ یاس����ای‌ گه‌ڕان����ه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫وه‌زی����ری‌ ئیس����رائیله‌ ب����ۆ كاروباری‌ ئاژانسی‌ جوله‌كه‌و كۆمه‌ڵه‌ی‌ جوله‌كه‌‬ ‫واڵتانی‌ عه‌ره‌بی‌‪ ،‬جه‌غت له‌وه‌ ده‌كات كورده‌كان����ی‌ ئیس����رائیله‌وه‌ یارمه‌تی‌‬ ‫كه‌ "هه‌مو ئه‌و راپۆرتانه‌ی‌ باس له‌بونی‌ دران‌و كۆچی����ان كرد بۆ ئیس����رائیل‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ماوه‌ی‌ چه‌ند س����اڵێكی‌ كه‌مدا‬ ‫جو له‌كوردستان ده‌كه‌ن ناڕاستن"‪.‬‬ ‫مورده‌خ����ای‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌ك����دا كه‌ په‌س����اپۆرتیان وه‌رگرت هه‌مویان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "كوردس����تان به‌ره‌و ئه‌وروپا كۆچیان كرد"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێستا هه‌ندێك هه‌ن له‌وانه‌‬ ‫ج����وی‌ تیا نییه‌"‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ك����ه‌ دوای‌ جه‌نگی‌ یه‌كه‌م����ی‌ كه‌نداو له‌كوردستان په‌ساپۆرتی‌ ئیسرائیلییان‬ ‫له‌‪1991‬دا‪ ،‬ده‌یان خێزان هه‌بون به‌هۆی‌ پێی����ه‌‌و زمانی‌ عیب����ری‌ ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بارودۆخی‌ س����ه‌ختی‌ كوردس����تانه‌و‌ه له‌راس����تیدا موس����ڵمانن‌و له‌ده‌ی����ه‌ی‌‬

‫‪1990‬دا هاتن����ه‌ ئیس����رائیل به‌ه����ۆی‌‬ ‫بارودۆخی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و دواتر‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ كوردس����تان كه‌ بارودۆخی‌‬ ‫ئابوری‌ باش بو"‪.‬‬ ‫مورده‌خ����ای‌ باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫كه‌ ئ����ه‌و جوله‌كانه‌ی‌ له‌كوردس����تان‬ ‫له‌دایكبون ل����ه‌دوای‌ جه‌نگی‌ یه‌كه‌می‌‬ ‫كه‌نداوه‌وه‌ تا ئێستا ده‌رفه‌تی‌ ئه‌وه‌یان‬ ‫بۆ ره‌خس����اوه‌ س����ه‌ردانی‌ ئه‌و شارو‬ ‫ش����ارۆچكانه‌ بكه‌نه‌وه‌ ك����ه‌ رۆژگاری‌‬ ‫منداڵی����ان تێ����دا به‌س����ه‌ربرد ب����و تا‬ ‫به‌هاوڕێ‌‌و دراوسێكانیان شاد ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫مورده‌خ����ای‌ كه‌ ماوه‌ی‌ ‪ 20‬س����اڵ‌‬ ‫تۆژین����ه‌وه‌ی‌ له‌س����ه‌ر ك����ورد كردوه‌‪،‬‬ ‫پێیوای����ه‌ ئه‌م ج����ۆره‌ پاگه‌ندانه‌ زیان‬ ‫به‌په‌یوه‌ندی‌ نێوان ئیس����رائیلیه‌كان‌و‬ ‫ك����ورد ده‌گه‌یه‌نێ����ت‌و نابێت����ه‌ هۆی‌‬ ‫راكێشانی‌ س����ۆزی‌ جوه‌كان به‌رامبه‌ر‬ ‫كوردس����تان‌و میدیاكانی‌ ئیس����رائیل‬ ‫لێكدان����ه‌وه‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ب����ۆ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫خه‌ڵكانێ����ك به‌بیانوی‌ به‌بنه‌چه‌ی جو‬ ‫بونیانه‌وه‌ ده‌یان����ه‌وێ‌ له‌نائارامیه‌كانی‌‬ ‫كوردس����تان راك����ه‌ن‌و په‌ناگه‌یاكیان‬ ‫ده‌ستكه‌وێت له‌ئیس����رائیل‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"هه‌رێم����ی‌ كوردس����تان ناتوانێت به‌م‬ ‫ئامڕازان����ه‌ س����ۆزی‌ ج����وه‌كان به‌ره‌و‬ ‫الی‌ خ����ۆی‌ راكێش����ێت‌و پش����تیوانی‌‬ ‫دیبۆلۆماس����ی‌ ئیس����رائیل ده‌سته‌به‌ر‬ ‫بكات‪ ،‬چونكه‌ په‌یوه‌ندی‌ دیبۆماس����ی‌‬ ‫پێویس����تی‌ ب����ه‌كاری‌ عه‌قاڵنییه‌ نه‌ك‬ ‫یاریكردن به‌سۆزو سۆزداری‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "جوه‌كان له‌ ‪ 25‬س����اڵی‌‬ ‫رابردودا به‌رده‌وام پشتگیری‌ كوردیان‬ ‫كردوه‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫دۆس����تایه‌تی‌ ئیسرائیلی‌ كوردستانیان‬ ‫دامه‌زراندوه‌ ل����ه‌‪1993‬دا‪ ،‬بیروباوه‌ڕی‌‬ ‫ئایین����ی‌ گرن����گ‌و جێی‌ بای����ه‌خ نییه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ی‌ ئیسرائیلی‌ سۆزێكی‌ گه‌وره‌مان‬ ‫هه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌گه‌لی‌ كورد‪ ،‬به‌ساخته‌‬ ‫جو دروستكردن له‌كوردستان خزمه‌ت‬ ‫به‌هه‌رێمی‌ كوردستان ناكات"‪.‬‬

‫یوس ‌ی كوهین‬

‫سه‌رۆكی‌ نوێی‌ موساد‬

‫پرۆفایل‬ ‫ه���اوكات له‌گ���ه‌ڵ‌ گۆڕانكاریی��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هه‌ژێن���ه‌رو خێراكان���ی‌ رۆژهه‌اڵت��� ‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���تدا‪ ،‬نه‌تانیاهۆی‌ س���ه‌رۆك‬ ‫ی‬ ‫وه‌زیرانی‌ ئیسرائیل س���ه‌رۆكی‌ نوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌زگای‌ موس���اد دیاریكرد‪ ،‬ك ‌ه یوس ‌‬ ‫كوهینی‌ ته‌مه‌ن ‪ 54‬ساڵه‌‪ ،‬كوهین ‪32‬‬ ‫ساڵه‌ له‌ده‌زگای‌ موساددا چاالكه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بنیامی���ن نه‌تنیاه���ۆ‪ ،‬راوێ���ژكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ "یوسی‌ كوهین" ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك دوانزه‌هه‌مین س���ه‌رۆكی‌ ده‌زگا ‌‬ ‫ی‬ ‫موس���اد دیاریك���رد‪ .‬نه‌تانیاهۆ وت ‌‬ ‫"كوهی���ن كه‌س���ێكی‌ به‌ئه‌زمون���ه‌و‬ ‫ی ساڵ ‌ه به‌شێوه‌یه‌كی‌ پیشه‌یی‬ ‫ساڵه‌ها ‌‬ ‫ی‬ ‫كارده‌كات‌و توان���ای‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫كردنی‌ به‌هێزه‌‪ ،‬ك���ه‌ هه‌مو ئه‌مانه‌ش‬ ‫ی موساد‬ ‫خه‌سڵه‌تی‌ گرنگن بۆ ئه‌وانه‌ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌اڵم رۆژنام���ه‌ی‌ "مه‌عاری���ف" ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیس���رائیلی‌‪ ،‬كوهی���ن به‌"پی���او ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌تانیاه���ۆ" ناو ده‌ب���ات‪ ،‬به‌و پێیه‌ ‌‬ ‫ی زۆر نزیكه‌ له‌نه‌تانیاهۆو‌ه‬ ‫كه‌س���ێك ‌‬ ‫ی له‌دۆس���یه‌ تایب���ه‌ت‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت��� ‌‬ ‫له‌بیركردن���ه‌وه‌و‬ ‫نهێنی���ه‌كان‌و‬ ‫ی‬ ‫هاوهه‌ڵوێستییان سه‌باره‌ت به‌دۆسیه‌ ‌‬ ‫ئه‌تۆمیی ئێران‪.‬‬ ‫زۆرێ���ك له‌ناوه‌ن���ده‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫ی‬ ‫جه‌غت له‌وه‌ ده‌ك���ه‌ن كه‌ گۆڕانكاری ‌‬ ‫له‌م ده‌زگا گه‌وره‌و گرنگه‌ی‌ ئیسرائیلدا‪،‬‬ ‫به‌شێك ‌ه له‌ئاماده‌كاریی‌ ئیسرائیل بۆ‬ ‫ی‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و دۆخه‌ ئاڵۆزه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوچ���ه‌ی‌ رۆژهه‌اڵت���ی‌ ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬تا به‌توانایه‌كی‌ به‌هێزتر‌و‬

‫تۆكمه‌تره‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ‌ روداوه‌كاندا‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خش���ه‌ ‌‬ ‫بكات‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌ گۆڕین ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاس���ت‌و‬ ‫سیاس���ی‌ رۆژهه‌اڵت��� ‌‬ ‫جه‌نگ���ی‌ س���وریا‌و بارودۆخی‌ عێراق‌و‬ ‫ی شیعه‌و‬ ‫ی روسه‌كان‌و ملمالنێكان ‌‬ ‫هاتن ‌‬ ‫سوننه‌و جه‌مسه‌ربه‌ندی‌ ئێران‌و سوریا‌و‬ ‫ی لوبنان‬ ‫ی عێراق‌و حزبواڵ ‌‬ ‫ش���یعه‌كان ‌‬ ‫له‌الی���ه‌ك‌و واڵتانی‌ كه‌ن���داوو توركیا‌و‬ ‫ی‬ ‫سوننه‌كانی‌ س���وریا‌و عێراق له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬وا له‌ئیسرائیل ده‌خوازێت خۆ ‌‬ ‫سه‌رله‌نوێ‌ نوێ‌‌و رێكبخاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی راسته‌قینه‌ ‌‬ ‫رۆڵی‌ وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌تانیاهۆ ده‌بینێت‬ ‫كوهین كه‌ له‌بواری‌ دروس���تكردنی‌‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ ده‌ره‌كیدا به‌ش���ێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫نهێنی‌ چاالك��� ‌ه به‌تایبه‌تی‌ له‌گه‌ ‌ڵ ئه‌و‬ ‫ی دیبلۆماسییان‬ ‫واڵتانه‌ی‌ كه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئیس���رائیلدا نییه‌‪ ،‬خزمه‌تێك ‌‬ ‫گه‌وره‌ به‌ده‌وڵه‌تی‌ ئیس���رائیل ده‌كات‬ ‫له‌م ئانوساته‌دا‪ ،‬موساد كه‌ناڵێك ‌ه بۆ‬ ‫دروس���تكردنی‌ ئه‌و جۆره‌ په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ واڵتان به‌تایبه‌تی‌ ئه‌وانه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ئاماده‌نین په‌یوه‌ندی‌ ئاشكرایان له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ئیس���رائیل هه‌بێت‌و به‌رژوه‌ندیش���یان‬ ‫له‌وه‌دایه‌‪ ،‬كوهین به‌وه‌ ناس���راوه‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ به‌هێزی له‌گه‌ڵ‌ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی‌ ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان ‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت���ی‌ ناوه‌ڕاس���ت‌و ئه‌وروپ���ا‌و‬ ‫جیه���ان‌و ‪CIA‬دا هه‌ی���ه‌‪ .‬نه‌تانیاه���ۆ‬ ‫پێویس���تی به‌كه‌س���ێكی‌ وای���ه‌ له‌و‬ ‫پۆسته‌دا بێت‌و لێیه‌و‌ه نزیك بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی بنه‌ماڵه‌یه‌ك ‌‬ ‫یوس���ی‌ كوهین كوڕ ‌‬ ‫ناودار‌و دێرینی‌ ش���اری‌ ئۆرشه‌لیمن‪،‬‬

‫ك���ه‌ به‌ئیمانداریی‌‌و په‌رۆش���ییان بۆ‬ ‫كاری‌ ئایین���ی‌ جوله‌ك���ه‌ ناس���راون‪،‬‬ ‫ی جه‌نگاوه‌ر‌و‬ ‫ی مامۆستا‌و باوكیش ‌‬ ‫دایك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رسه‌ختی‌ رێكخراو ‌‬ ‫ئه‌فس���ه‌رێك ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌ربازی‌ ئه‌ره‌غۆن بوه‌ كه‌ خه‌بات ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ سه‌ربه‌خۆیی‌‌و پێكهێنانی‌ ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ئیسرائیل كردوه‌‪.‬‬ ‫كوهی����ن ده‌رچ����وی‌ قوتابخان����ه‌ی‌‬ ‫ئایینی����ه‌و له‌نێ����و هاوكاره‌كانی����دا‬ ‫به‌"نمایشكاری‌ پۆش����اك" ناوده‌برێت‬ ‫به‌ه����ۆی‌ كه‌ش����خه‌یی‌و بایه‌خدان����ی‌‬ ‫زۆریی����ه‌وه‌ به‌بریقه‌وباق����ی‌ پێ��ڵ�اوو‬ ‫رێكپۆش����ی‌ قاته‌كان����ی‌‌و جوانی����ی‌‬ ‫سه‌روقژییه‌وه‌‪.‬‬ ‫كوهین كه‌ زانس����ته‌ سیاس����یه‌كانی‌‬ ‫له‌زانك����ۆی‌ ب����ار ئی��ل�ان خوێندوه‌‪،‬‬ ‫له‌ته‌مه‌ن����ی‌ ‪ 22‬س����اڵیدا چوه‌ت����ه‌‬ ‫نێ����و ده‌زگای‌ موس����اده‌وه‌‌و چه‌ندین‬ ‫به‌رپرس����یاریه‌تی‌ گرنگ����ی‌ وه‌رگرتوه‌‬ ‫كه‌ دواهه‌مینیان بریكاری‌ س����ه‌رۆكی‌‬ ‫ده‌زگاكه‌ بوه‌‪ ،‬به‌رپرس����ی‌ مخابه‌ارتی‌‬ ‫هێزی‌ ئاس����مانی‌ بوه‌‪ ،‬به‌رپرسی‌ لقی‌‬ ‫ئه‌وروپای‌ موس����اد بوه‌‪ ،‬به‌رپرس����ی‌‬ ‫ك����رده‌ی‌ ته‌كنه‌لۆژی����ی‌ ب����وه‌ ب����ۆ‬ ‫كۆكردنه‌وه‌ی‌ زانیاری‌ ئیستیخباراتی‌‪،‬‬ ‫س����ااڵنێكی‌ زۆریش به‌رپرسی‌ به‌شی‌ له‌دژایه‌تی‌ كردنی‌ پ����ڕۆژه‌ی‌ ئه‌تۆمی‌ س����اڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر له‌الیه‌ن نه‌تانیاهۆوه‌‬ ‫"دۆزینه‌وه‌و رێكخستنی‌ سیخوڕه‌كانی‌ ئێران����دا چ����االك ب����وه‌‌و له‌كات����ی‌ كرا به‌راوێژكاری‌ ئاسایشی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫موس����اد ب����وه‌"‪ ،‬كه‌ به‌ه����ۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ سه‌رپه‌رش����تی‌ كردنی‌ ئه‌و دۆسیه‌یه‌دا ئیس����رائیل‪ ،‬به‌ش����ێك له‌راپۆرت����ه‌‬ ‫كه‌س����ێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌‌و به‌په‌رۆش چه‌ندین زانای‌ ئه‌تۆمی‌ ئێران له‌تاران رۆژنامه‌وانیه‌كان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ ناوبراو یه‌كێكه‌ له‌وانه‌ی‌ له‌پش����ت‬ ‫بوه‌ له‌دروستكردنی‌ په‌یوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‌ تیرۆر كراون‪.‬‬ ‫نزیككه‌وتن����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌م دوایی����ه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵكیدا كارامه‌و لێزان بوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كوهین كه‌ خاوه‌ن����ی‌ چوار منداڵه‌و نێ����وان توركیاو ئیس����رائیله‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫بیانكات به‌سیخوڕی‌ موساد‪.‬‬ ‫كوهین كه‌ له‌ئێرانناسیدا شاره‌زایه‌‪ ،‬چه‌ندی����ن خه‌اڵتی‌ پێبه‌خش����راوه‌‪ ،‬دو ئامانجی‌ ئه‌وه‌یه‌ ئیس����رائیل‌و توركیاو‬

‫بنیامین نه‌ته‌نیاهۆو یوسی کوهین‬ ‫سعودیه‌و واڵتانی‌ كه‌نداوو "پارتی‌"ش‬ ‫له‌هاوپه‌یمانیه‌ك����دا دژ به‌ئێ����ران‬ ‫كۆبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫موساد ده‌زگایه‌كی‌ گه‌وره‌و كاریگه‌ره‌‬ ‫له‌س����ه‌ر بڕیاری‌ سیاس����ی‌ ئیسرائیل‌و‬ ‫ئه‌زمونیش سه‌لماندویه‌تی‌ كه‌ ده‌ستی‌‬ ‫ئه‌م ده‌زگایه‌ ده‌گاته‌ هه‌مو شوێنێكی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‪.‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫كورده‌كانی‌ سۆفیا‪ ..‬نه‌فه‌رو قاچاغچی‌‌‬

‫‪9‬‬

‫سۆفیا ‪ -‬بلگراد رێگه‌یه‌كی‌ سه‌ختی‌ گه‌یشتن ‌ی كورد به‌ئه‌وروپا‬ ‫ئا‪ :‬مجوتیار شه‌ریف‪ ،‬سۆفیا‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕین به‌جه‌نگه‌ڵه‌كانی‌ بولگاریاو‬ ‫گه‌یشتنه‌ سۆفیا‪ ،‬ویستگه‌یه‌كی‌ دیكه‌ ‌ی‬ ‫ده‌رده‌سه‌ری‌ كۆچبه‌ران روه‌و ئه‌وروپا‬ ‫ده‌ستپێده‌كات تا گه‌یشتنه‌ بلگراد ‌ی پایتخت ‌ی‬ ‫سربیا‪.‬‬ ‫ره‌نج كوڕێك���� ‌ی گه‌نج ‌ی ‪ 28‬س����اڵه‌و دوای‌‬ ‫به‌سه‌ربردنی‌ چه‌ند ش����ه‌وو رۆژێك له‌تێپه‌ڕین‬ ‫به‌جه‌نگه‌ڵه‌كانی‌ بولگاریا‌و خستن ‌ه دۆڵمشێك ‌ی‬ ‫كه‌بسه‌وه‌ بۆ ماوه‌ی‌ چوار پێنج كاتژمێر‪ ،‬له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫چه‌ند نه‌فه‌رێك���� ‌ی دیكه‌دا رێبه‌ره‌ ئه‌فغانیه‌كان‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ راده‌ستی‌ قاچاغچییه‌كانی‌ سۆفیایان‬ ‫بك����ه‌ن گواس����تویاونه‌ته‌وه‌ بۆ ناخۆش����ترین‌و‬ ‫په‌ڕپوتری����ن گه‌ڕه‌كی‌ س����ۆفیا‌و ل����ه‌و مااڵنه‌دا‬ ‫دایانن����اون ك����ه‌ قاچاغچییه‌كان ناوی����ان ناو‌ه‬ ‫"ته‌سریف"‪.‬‬ ‫ره‌ن����ج وت����ی‌ "ماڵ���� ‌ی ته‌س����ریف‪ ،‬ماڵ���� ‌ی‬ ‫قه‌ره‌جه‌كان����ه‌‪ ،‬قاچاغچی‌‌و رێب����ه‌ره‌كان وه‌ك‬ ‫كۆیل ‌ه له‌م مااڵنه‌دا زیندانیت ده‌كه‌ن تا ئۆكه‌ ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر به‌شێك له‌وپاره‌ی ‌ه بكه‌یت كه‌ له‌گه‌ڵیان‬ ‫رێككه‌وتویت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ماڵی‌ ته‌س����ریف‪ ،‬له‌وه‌وه‌ هاتو‌ه‬ ‫ك ‌ه قاچاغچیه‌كان س����ه‌رفیان ده‌كه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هه‌ر چه‌ن����د كه‌س‌و نه‌ف����ه‌ر ‌ی قاچاغچییه‌كن‪،‬‬ ‫ده‌بێ����ت بدرێن به‌ته‌ره‌ف����ی‌ بولگاریا‌و ئه‌وانه‌ ‌ی‬ ‫ده‌یانگوازنه‌و‌ه بۆ سربیا"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و باس ل����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌ له‌ماڵه‌كان ‌ی‬ ‫ته‌س����ریف نه‌ف����ه‌ره‌كان جیاده‌كرێن����ه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌كرێن تا حساب‌و پاره‌ ‌ی رێبه‌ر‌ه‬ ‫ئه‌فغانیی����ه‌كان له‌الی����ه‌ن قاچاغچییه‌كان����ه‌و‌ه‬ ‫نه‌درێ����ت ئازاد ناكرێ����ن‌و یه‌كێكه‌ له‌ش����وێن ‌ه‬ ‫مه‌ترس����یداره‌كان ك����ه‌ نه‌فه‌ر توش����ی‌ ده‌بێت‬ ‫به‌ده‌ست قاچاغچییه‌وه‌‪ ،‬ره‌نج وت ‌ی "ماڵه‌كان ‌ی‬ ‫ته‌سریف پیسترین گه‌ڕه‌كی‌ سۆفیان جۆرێك ‌ه‬ ‫له‌زین����دان‌و گرتوخان����ه‌ی‌ قاچاغچیی����ه‌كان‪،‬‬ ‫ل����ه‌م مااڵنه‌دا ژه‌مه‌ خواردنێك����ت ب ‌ه ‪ 20‬یۆرۆ‬ ‫ده‌ده‌نێ‌‌و خۆشۆردنێكیش له‌شوێنێكی‌ بۆگه‌ن‌و‬ ‫پیسدا به‌ ‪ 5‬یۆرۆیه‌"‪.‬‬ ‫له‌م ماڵی‌ ته‌سریفانه‌دا به‌شێك له‌و كوردانه‌ ‌ی‬ ‫پێش����تر رێیان تێكه‌وتبو زوخ����اوو ده‌رده‌دڵ ‌ی‬ ‫خۆیان له‌س����ه‌ر دیواره‌كان ‌ی هه‌ڵكۆڵیوه‌‪ ،‬دوا ‌ی‬ ‫یه‌كالكردنه‌وه‌ ‌ی ئه‌م حسابان ‌ه له‌نێوان نه‌فه‌رو‬ ‫قاچاغچ����ی‌‌و رێب����ه‌ردا‪ ،‬قاچاغچییه‌ك ده‌چێت‬ ‫به‌ش����وێن ئه‌و نه‌فه‌رانه‌دا‌و به‌ته‌كس����ی‌ له‌ماڵ ‌ه‬ ‫ته‌س����ریفه‌كانه‌وه‌ ده‌یانب����ات بۆ ش����وقه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫تایب����ه‌ت به‌خۆی����ان‪ .‬له‌بولگاری����ادا چه‌ندین‬ ‫قاچاغچ����ی‌ كوردی‌ ناودار ه����ه‌ن ك ‌ه خه‌ریك ‌ی‬ ‫گواستنه‌وه‌ ‌ی نه‌فه‌رن‌و له‌س����ۆفیا داده‌نیشن‪،‬‬

‫چه‌ند کوردێک له‌ماڵێکی ته‌سریف له‌سۆفیا‬

‫شوقه‌ی قاچاخچییه‌که‌ له‌سۆفیا‬

‫رێگای سۆفیا ‪ -‬بلگراد‬

‫ماڵه‌كان ‌ی ته‌سریف پیسترین گه‌ڕه‌كی‌ سۆفیان جۆرێكه‌ له‌زیندان‌و‬ ‫گرتوخانه‌ی‌ قاچاغچییه‌كان‪ ،‬له‌م مااڵنه‌دا ژه‌م ‌ه خواردنێكت ب ‌ه ‪ 20‬یۆرۆ‬ ‫ده‌ده‌نێ‌‌و خۆشۆردنێكیش له‌شوێنێكی‌ بۆگه‌ن‌و پیسدا ب ‌ه ‪ 5‬یۆرۆیه‬ ‫له‌وانه‌ "عه‌باس ده‌ربه‌ندی‌‪ ،‬جوتیار ده‌ربه‌ندی‌‌و‬ ‫فه‌ری����د هه‌ورام����ی‌‌و چه‌ن����د قاچاغچییه‌ك����ی‌‬ ‫هه‌ولێریش هه‌ن"‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ له‌ناو‬ ‫س����ۆفیای‌ پایته‌ختی‌ بولگاری����ادا كورده‌كان‬ ‫ریستۆرانێكیان هه‌یه‌ به‌ناوی‌ "هه‌ولێر"ه‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌ل ‌ی یه‌كێك ‌ه له‌و گه‌نجانه‌ ‌ی ده‌رده‌سه‌رییه‌ك ‌ی‬ ‫زۆری‌ به‌ده‌س����ت ئه‌م هاتوچۆو فڕكانفڕكانه‌ ‌ی‬ ‫قاچاغچیی����ه‌وه‌ بینیوه‌‪ ،‬ئ����ه‌و یه‌كێك بوه‌ له‌و‬ ‫نه‌فه‌ران����ه‌ی‌ كه‌ دوای‌ گواس����تنه‌وه‌یان له‌ماڵ ‌ی‬ ‫ته‌س����ریف راده‌س����تی‌ قاچاغچیی����ه‌ك كراو‌ه‬ ‫به‌ناو ‌ی عه‌ب����اس ده‌ربه‌ندی‌‪ ،‬كه‌ به‌ته‌كس���� ‌ی‬ ‫گواستویه‌تیه‌وه‌و یه‌ك ‌ی ‪ 25‬یۆرۆی‌ لێسه‌ندون‪،‬‬ ‫به‌مه‌رجێ����ك ده‌بوای����ه‌ ئ����ه‌م پاره‌یه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫قاچاغچی‌ خ����ۆی‌ بوایه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ش����وقه‌ ‌ی‬ ‫قاچاغچییه‌كانیش له‌بولگاریا جۆرێكه‌ له‌زیندان‬ ‫بۆت نییه‌ ده‌رگا بكه‌یت����ه‌وه‌‌و له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ب ‌ه‬ ‫به‌رده‌وام����ی‌ نه‌ف����ه‌ری‌ تی����ا ب����و‌ه زۆر پیس‌و‬ ‫پۆخڵه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "س����ێ‌ رۆژ له‌م ش����وقه‌یه‌دا بوین‪،‬‬

‫نوسینی سه‌ر دیواری ماڵێکی ته‌سریف‬

‫رۆژی‌ یه‌ك����ه‌م‌و دوه‌م قاچاغچییه‌كه‌مان یه‌ك ‌ی ده‌رگاكه‌ بش����كێنێ‌‌و بچێت ‌ه ده‌ره‌وه‌‌و له‌الیه‌ن‬ ‫له‌فه‌یه‌ك هه‌مبه‌رگری‌ بۆ هێناین‪ ،‬رۆژی‌ سێهه‌م پۆلیس����ه‌و‌ه ده‌س����تگیر بكرێت‪ ،‬ك ‌ه پۆلیس ‌ی‬ ‫ك ‌ه هه‌ڕه‌شه‌ ‌ی ده‌رگا ش����كاندنمان كرد شله‌و بولگار ‌ی به‌ره‌فتاركردنی‌ توندوتیژ ناسراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د یه‌كێك له‌و س ‌ێ گه‌نج ‌ه هه‌ولێرییه‌ ‌ی‬ ‫برنجی‌ ب����ۆ هێناین‌و چواره‌م رۆژیش كه‌ رۆژ ‌ی‬ ‫رۆش����تن بو هه‌ر ب ‌ه ‪ 5‬نه‌فه‌ر‌و مریشكێك ‌ی بۆ ك���� ‌ه له‌بولگاریا له‌الیه‌ن پۆلیس����ه‌وه‌ گیرابون‌و‬ ‫له‌شوقه‌كه‌ ‌ی عه‌باسدا بون‪ ،‬ئه‌وان به‌و مه‌رج ‌ه‬ ‫هێناین"‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌م شوقانه‌دا ئازادكرابون ك ‌ه به‌پێ ‌ی ئه‌و نوس����راوه‌ی‌ بۆیان‬ ‫چاقاغچییه‌كان له‌روی‌ خ����واردن‌و ئاوی‌ پاك‌و كرابو له‌ماوه‌ ‌ی ‪ 15‬رۆژدا بولگاریا به‌جێبهێڵن‪،‬‬ ‫رێگه‌گرتن له‌وه‌ی‌ به‌سیمكارت په‌یوه‌ند ‌ی كردن ئه‌و باس���� ‌ی له‌و‌ه ده‌كرد كه‌ س����وكایه‌تییه‌ك ‌ی‬ ‫به‌كه‌سوكاره‌وه‌ نه‌فه‌ره‌كانیان ده‌چه‌وسێننه‌وه‌‌و زۆریان له‌الیه‌ن پۆلیس���� ‌ی بولگاریه‌و‌ه پێكراو‌ه‬ ‫برس����ی‌‌و تینویان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئ����ه‌و وت ‌ی "به‌هۆ ‌ی كاتێ����ك ده‌س����تگیركراون‪ ،‬ئه‌حم����ه‌د وت ‌ی "‪4‬‬ ‫رۆیش����تنمانه‌وه‌ به‌جه‌نگه‌ڵدا پێ��ڵ�او له‌پێماندا ش����ه‌وو ‪ 4‬رۆژ نانیان نه‌داین����ێ‌‪ ،‬خواردن زۆر‬ ‫نه‌ماب����و‪ ،‬هه‌م����وی‌ ته‌قیب����و‪ ،‬داوای‌ پێاڵومان ك����ه‌م‌و لێدان‌و ئه‌ش����كه‌نج ‌ه زۆر بو‪ 1 ،‬جگه‌ر‌ه‬ ‫ك����رد له‌قاچاغچییه‌كه‌ وت����ی‌‪ :‬كه‌یفی‌ خۆتانه‌‪ ،‬ب���� ‌ه ‪ 30‬یۆرۆ ب����و له‌زیندان����دا‪ ،‬به‌پانز‌ه كه‌س‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ ده‌رگا ش����كاندنمان كرد‪ ،‬تا ناچار جگه‌ره‌یه‌كیان ده‌كێشا له‌و زیندانه‌دا‪ ،‬خواردن‬ ‫به‌پاره‌ی‌ خۆم����ان پێاڵو ‌ی به‌نرخێكی‌ گران بۆ به‌پاره‌یه‌ك����ی‌ زۆر ب����و‪ ،‬مۆبایل����ی‌ ئایف����ۆن‌و‬ ‫گاالكسیت پێبوای ‌ه لێیانده‌سه‌ندیت‌و ده‌یانبرد‪،‬‬ ‫هێناین"‪.‬‬ ‫یه‌كێ����ك له‌مه‌ترس����ییه‌كانی‌ مان����ه‌وه‌ له‌م جلوبه‌رگی‌ جوانیشت پێبوای ‌ه ده‌یانبرد"‪.‬‬ ‫ئه‌حم����ه‌دو دو هاوڕێك����ه‌ ‌ی له‌گ����ه‌ ‌ڵ‬ ‫شوقانه‌دا ئه‌وه‌یه‌ نه‌فه‌ر حه‌وسه‌ڵه‌ی‌ نه‌مێنێت‌و‬

‫نزیككه‌وتن����ه‌وه‌ ‌ی واده‌ی‌ كۆتایهاتن���� ‌ی كوێره‌ڕێگه‌یه‌ك بو بۆ س����ه‌ركه‌وتن ك ‌ه خزان‌و‬ ‫رێگه‌پێ����دراو ‌ی مانه‌وه‌ی����ان‪ ،‬حه‌وس����ه‌ڵه‌ ‌ی به‌ربونه‌وه‌ی‌ زۆر تیابو"‪.‬‬ ‫وتیش ‌ی "خه‌ڵك له‌و ش����وێنه‌ ناڕه‌حه‌تانه‌دا‬ ‫ده‌ست ‌ی ده‌س����ت ‌ی پێكردن ‌ی قاچاغچییان نه‌ماو‬ ‫سه‌ره‌نجام ده‌رگه‌كه‌یان شكاندو چون ‌ه ده‌ره‌و‌ه زۆرجار به‌جێده‌مێنێت‪ ،‬هه‌رگیز به‌و ئه‌ندازه‌ی ‌ه‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كاته‌كه‌یان ته‌واو ده‌بو‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی ناڕه‌حه‌تی����م نه‌بینیو‌ه كه‌ مرۆڤ هێنده‌ خه‌م ‌ی‬ ‫"ئاماد‌ه نین بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ هه‌ولێرو س����ورین خۆی‌ بێت‌و كه‌س����ێك ‌ی تر به‌جێبهێڵێت‪ ،‬ئاوو‬ ‫خواردنی‌ خۆی‌ بشارێته‌وه‌و نه‌یدات به‌كه‌سێك ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ بڕۆین"‪.‬‬ ‫دوای‌ مان����ه‌وه‌ ‌ی چه‌ند رۆژێك له‌ش����وقه‌ ‌ی تر ك ‌ه خه‌ریكه‌ په‌ك ‌ی ده‌كه‌وێت له‌برس����ێتی‌‌و‬ ‫قاچاغچییه‌كاندا‪ ،‬عه‌باس ده‌ربه‌ند ‌ی ته‌كس����ی تینوێتیدا"‪.‬‬ ‫رێبی����ن باس له‌وه‌ ده‌كات ك���� ‌ه لێزمه‌باران ‌ی‬ ‫بۆ نه‌فه‌ره‌كان���� ‌ی ده‌هێن����ێ‌‌و ده‌یانبات به‌ره‌و‬ ‫رێگه‌یه‌كی‌ قاچاغ‌و له‌وێوه‌ س����واری‌ دۆڵمشیان سۆفیا قابیل ‌ی به‌راورد نیی ‌ه به‌بارانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫سه‌ركه‌وتن بۆ ماوه‌ی‌ شه‌وو رۆژێك به‌شاخێك ‌ی‬ ‫ده‌كات تا بیانگه‌یه‌نێت ‌ه سربیا‪.‬‬ ‫رێبین ك����ه‌ كوڕێك ‌ی گه‌نج ‌ی ‪ 26‬س����ااڵنه‌و س����ه‌ختدا به‌ به‌رده‌وام ‌ی له‌ژێر باران ‌ی به‌خوڕدا‬ ‫خه‌ڵكی‌ س����لێمانییه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه حه‌وس����ه‌ڵه‌و تاقه‌تی‌ ده‌وێ����ت‪ ،‬ده‌نگه‌ده‌نگ‌و‬ ‫قاچاغچییه‌ك ‌ه ‪ 22‬نه‌فه‌ر ‌ی له‌دوڵمشێكی‌ بچوك راكێشڕاكێش���� ‌ی ژن‌و منداڵی‌ له‌قوڕ‌و چڵپاودا‬ ‫ئاخنیبو‪ ،‬به‌شێكیان ژن‌و منداڵ بون‪ ،‬منداڵ ‌ی تێده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌و وت���� ‌ی "رێبه‌ره‌كان به‌زه‌ییان‬ ‫تیاب����وه‌ ل����ه‌دو مانگانه‌‌و‌ه تا ش����ه‌ش‌و حه‌وت به‌منداڵه‌كاندا هاته‌وه‌‌و به‌و ڤۆدگاو ویسكییه‌ ‌ی‬ ‫س����ااڵن‪ .‬ئه‌و ب����اس ل����ه‌و‌ه ده‌كات به‌درێژای ‌ی پێیانبو ئاگریان كرده‌وه‌و ده‌یانوت نه‌مانزانیو‌ه‬ ‫ئه‌م رێگا قاچاغانه‌ له‌توركیاو‌ه تا گه‌یش����تن ‌ه ئه‌و هه‌مو مندااڵنه‌تان له‌گه‌ڵه‌"‪.‬‬ ‫له‌كۆتایی‌ س����ه‌ركه‌وتن به‌م چی����ا رژده‌دا‌و‬ ‫ئه‌ڵمانی����ا‪ ،‬ئه‌وان����ه‌ی‌ كچی����ان له‌گه‌ڵدای ‌ه زۆر‬ ‫چون ‌ه نێو سنوری‌ س����ربیاوه‌‪ ،‬قاچاغچییه‌كان‬ ‫ده‌ترسن‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ گێڕان����ه‌وه‌ ‌ی ره‌ن����ج پ����اش س���� ‌ێ بۆ ‪ 22‬نه‌فه‌ر ‪ 3‬ته‌كسییان هێنابو‪ ،‬ته‌كسیه‌ك‬ ‫كاتژمێر رێك����ردن به‌دۆڵمش‪ ،‬ئیت����ر ده‌گه‌نه‌ ‪ 8‬نه‌فه‌رو دوانیش����یان به‌زۆر یه‌ك ‌ی ‪ 7‬نه‌فه‌ر ‌ی‬ ‫ئه‌و رێگه‌ی����ه‌ ‌ی ك ‌ه ده‌ب ‌ێ به‌پ ‌ێ ب����ڕۆن به‌ره‌و تێئاخنرا‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ناخۆش����ترین كاتی‌ ژیانم‬ ‫س����ربیا‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی "رێگه‌ك���� ‌ه دور نه‌بو‪ ،‬به‌اڵم ئ����ه‌و‌ه بو به‌ناچ����ار خۆم‌و چه‌ن����د هاوڕێیه‌كم‬ ‫پڕ باران‌و س����ه‌ركه‌وتن بو به‌سه‌ر شاخی‌ رژد‌و چوین����ه‌ س����ندوقی‌ ئوتومبێله‌كانه‌وه‌‪ 5 ،‬بۆ ‪6‬‬ ‫س����ه‌ره‌ولێژدا‌و رێبه‌ره‌كانی����ش دڵڕه‌قتر بون‪ ،‬كاتژمێر له‌س����ه‌ر سنوری‌ بولگاریاو‌ه تا بلگراد‬ ‫رێگه‌كه‌ س����ه‌ختییه‌ك ‌ی زۆری‌ تی����ا بو‪ ،‬ته‌نها له‌سندوقی‌ ئوتومبێلدا گێڕ‌و خوار بوین"‪.‬‬

‫ژنێك كه‌ له‌سه‌ر ماده‌ ‌ی هۆشبه‌ر حوكمدراوه‌ له‌چاكساز ‌ی سلێمانی‌‪:‬‬

‫شه‌ش ساڵه‌ ن ‌ه دایك‌و باوك‌و ن ‌ه هیچ كه‌سێكم سه‌ردانیان نه‌كردوم‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫به‌شێك له‌و ژنانه‌ی‌ له‌ساڵی‌ رابردودا‬ ‫له‌سلێمانی‌ حوكمدراون‪ ،‬تۆمه‌ته‌كه‌یان‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌بازرگانی‌‌و به‌كارهێنانی‌‬ ‫ماده‌ هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌یه‌‪ ،‬چه‌ند چیرۆكی‌‬ ‫خۆیان له‌ئالوده‌بون به‌تلیاك بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ده‌گێڕنه‌وه‌‪.‬‬ ‫خه‌سوه‌كه‌م فێری‌ تلیاكی‌ كردم‬ ‫"س���ه‌لمه‌"‪ ،‬ژنێك ‌ی ته‌مه‌ن ‪ 38‬س���اڵه‌‌و‬ ‫ماوه‌ی حه‌وت مانگ ده‌بێت له‌چاكس���ازی‬ ‫گه‌ورانی س���لێمانی له‌زینداندایه‌ به‌تۆمه‌تی‌‬ ‫به‌كارهێنان���ی‌ ماده‌ی‌ هۆش���به‌ر‪ ،‬ئه‌و كه‌‬ ‫چیرۆكی س���ه‌ره‌تای ئالوده‌بونی به‌ماده‌ی‬ ‫تلی���اك ده‌گێرێته‌وه‌‪ ،‬باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫سه‌ره‌تای به‌كارهێنانی تلیاك بۆ ئه‌و ساڵه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ كه‌ ل���ه‌دوای جه‌نگی یه‌كه‌می‌‬ ‫كه‌ن���داو‌و له‌كات���ی‌ كۆڕه‌وه‌كه‌دا له‌ش���اری‬ ‫كه‌ركوك���ه‌وه‌ كۆچ ده‌كه‌ن ب���ۆ كامیارانی‬ ‫ناوچ���ه‌ی كرماش���ان‪ ،‬له‌ب���ه‌ر ه���ه‌ژاری‌‌و‬ ‫ن���ه‌داری‪ ،‬باوكی كه‌ خاوه‌ن���ی حه‌وت كچ‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ناچارده‌بێت بیر له‌وه‌ بكاته‌وه‌ كه‌‬ ‫كچه‌كانی ژیانی هاوس���ه‌رگیری پێكبهێنن‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌و ساڵه‌دا س���ه‌لمه‌ ده‌داته‌ كوڕێكی‬ ‫كامیارانیی ناوچه‌ی كرماشان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "ب���ۆ به‌دبه‌خت���ی‌ تێكه‌ڵ‌‬ ‫به‌خێزانێك بوم كه‌ ه���ه‌ر هه‌مویان به‌ژن‌و‬ ‫پی���اوه‌وه‌ تلیاككێش بون‪ ،‬ب���ێ جیاوازی‬ ‫ته‌مه‌ن خه‌س���وو خه‌زورو هاوس���ه‌ره‌كه‌م‌و‬ ‫ك���ۆی ب���راو خوش���كه‌كانی‌ تلیاككێش‌و‬ ‫حه‌شیشه‌كێش بون"‪.‬‬ ‫س���ه‌لمه‌ باس له‌وه‌ ده‌كات خه‌سوه‌كه‌ی‬

‫زۆرب���ه‌ی كات كه‌ ئ���ه‌م نه‌خۆش ده‌كه‌وت‬ ‫تلیاك���ی بۆ ده‌هێنا‌و ده‌ی���وت "ها بیخۆ با‬ ‫زو چ���اك بیت���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ نه‌خۆیت چاك‬ ‫نابیت"‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "منیش ئه‌مزانی تلیاكه‌‬ ‫ده‌مخ���واردو زو پێ���ی چ���اك ده‌بومه‌وه‌‌و‬ ‫له‌دوای نه‌خواردنی بۆ ماوه‌ی سێ ڕۆژ زۆر‬ ‫بێهێز ده‌بوم‪ ،‬مێرده‌كه‌م حه‌ب‌و حه‌شیشه‌ی‬ ‫ده‌خوارد‪ ،‬به‌اڵم من حه‌شیشه‌م نه‌ده‌خوارد‪،‬‬ ‫كاتێك هاوسه‌ره‌كه‌م حه‌شیشه‌ی ده‌خوارد‬ ‫نه‌یده‌توانی له‌جێگه‌ی نوس���تنه‌كه‌ی بێته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‌و به‌درێژی ئ���ه‌و ڕۆژه‌ نه‌یده‌توانی‬ ‫هیچ كارێك بكات"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌دوای ئالوده‌بونم به‌كێشانی‬ ‫تلیاك‌و ل���ه‌دوای دو منداڵ‌و پانزه‌ س���اڵ‬ ‫هاوس���ه‌رگیریی داوامكرد له‌هاوسه‌ره‌كه‌م‬ ‫جیاببم���ه‌وه‌‪ ،‬چه‌ندی���ن ج���ار س���ه‌ردانی‬ ‫س���لێمانیم ده‌كرد بۆ كۆكردنه‌وه‌ی پاره‌‌و‬ ‫په‌نام ده‌ب���رده‌ به‌رس���واڵكردن‪ ،‬له‌هه‌مو‬ ‫ج���ه‌ژن‌و بۆنه‌كان���دا ده‌هاتمه‌ س���لێمانی‌و‬ ‫له‌ترافیك الیته‌كانی شه‌قامی توی مه‌لیك‌و‬ ‫خه‌س���ره‌و خاڵ كاری كلینیكس���م ده‌كرد‪،‬‬ ‫دواتریش سواڵم ده‌كرد"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش���ی وت له‌دوای ئه‌و س���اڵه‌ی كه‌‬ ‫ده‌كات���ه‌ س���اڵی ‪ ،2015‬پیاوێ���ك به‌ناوی‬ ‫"ر‪.‬ش" ده‌یناس���ێت‌و داوای لێ���ده‌كات‬ ‫جارێكی دیكه‌ له‌ش���اری س���لێمانی ژیانی‬ ‫هاوس���ه‌رگیری پێكبهێنن‪ ،‬به‌اڵم له‌مانگی‬ ‫پێنجی ساڵی ڕابردودا ده‌ستگیر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "زۆرم پێخۆشبو ده‌ستگیركرام‪،‬‬ ‫چونك���ه‌ هۆكارێك بوه‌ كه‌ واز له‌كێش���انی‬ ‫تلیاك بهێنم‪ ،‬زۆر په‌ش���یمانم له‌كێش���انی‬ ‫تلیاك‌و به‌كارهێنانی‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌كات���ی س���ه‌فه‌رێكم بۆ الی‬

‫بۆ به‌دبه‌ختی‌ تێكه‌ڵ‌‬ ‫به‌خێزانێك بوم‬ ‫كه‌ هه‌ر هه‌مویان‬ ‫به‌ژن‌و پیاوه‌وه‌‬ ‫تلیاككێش بون بێ‬ ‫جیاوازی ته‌مه‌ن‬ ‫خه‌سوو خه‌زورو‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌م‌و كۆی‬ ‫براو خوشكه‌كانی‌‬ ‫تلیاككێش‌و‬ ‫حه‌شیشه‌كێش بون‬ ‫مناڵه‌كه‌م له‌كرماشان خه‌سوه‌كه‌م شایه‌تی‌‬ ‫لێدام‌و به‌ده‌می خۆش���ی ئ���ه‌وه‌ی پێوتوم‬ ‫كه‌ زانی���اری له‌س���ه‌رمن داوه‌‌و منی داوه‌‬ ‫به‌گرت"‪.‬‬ ‫س���ه‌لمه‌ ئام���اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ش ك���رد كه‌‬

‫خه‌سوه‌كه‌ی پێیوتوه‌ ده‌چیته‌ كوردستان‬ ‫تلیاك نه‌خۆی���ت ته‌نها حه‌ب���ی ترامادۆڵ‬ ‫به‌كاربهێن���ه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "كاتێك هه‌س���تم‬ ‫به‌بێتاقه‌تی‌و بێهێزی ده‌كرد منیش چه‌ندین‬ ‫جار ئه‌و حه‌به‌م به‌كارهێنا كه‌ له‌س���لێمانی‬ ‫كارم ده‌كرد"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ماوه‌ی س���اڵێك له‌چاكسازی‬ ‫گه‌ورانی سلێمانی حكومدراوم‪ ،‬به‌اڵم دوای‬ ‫بڕیاری ئازادكردنم له‌سلێمانی ده‌مێنمه‌وه‌‌و‬ ‫ژیانی هاوس���ه‌رگیری ده‌ك���ه‌م له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫كوڕه‌دا كه‌ هاتۆته‌ داوام"‪.‬‬ ‫په‌شیمانم‪ ،‬په‌شیمانم‪...‬‬ ‫چیمه‌ن ژنێكی‌ دیكه‌یه‌ كه‌ له‌چاكس���از ‌ی‬ ‫گه‌ورانی‌ سلێمانی‌ حومدراوه‌‪ ،‬ئه‌و له‌ساڵی‬ ‫‪ 1980‬له‌هه‌وێر له‌دایك بوه‌‪ ،‬چوار خوشك‌و‬ ‫چوار برای دیكه‌ی هه‌یه‌‌و له‌ساڵی ‪1995‬ه‌وه‌‬ ‫ژیانی هاوس���ه‌رگیریی پێكهێناوه‌‌و خاوه‌نی‬ ‫سێ‌ منداڵه‌‪.‬‬ ‫چیم���ه‌ن ك���ه‌ چیرۆكی خ���ۆی له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئاش���نابون به‌تلی���اك ده‌گێڕێت���ه‌وه‌ باس‬ ‫ل���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ هاوس���ه‌ره‌كه‌ی فێری‬ ‫تلیاككێش���انی‌ ك���ردوه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫نه‌خۆش بوه‌‌و به‌رده‌وام هه‌س���تی به‌ئازار‬ ‫ك���ردوه‌‌و چه‌ندین جار س���ه‌ردانی دكتۆری‬ ‫كردوه‌ چاك نه‌بوه‌ته‌وه‌‌و به‌رده‌وام له‌ش���ی‬ ‫سڕ بوه‌‪ ،‬چیمه‌ن وتی‌ "هاوسه‌ره‌كه‌م كاری‬ ‫فه‌رشی ده‌كرد‪ ،‬فه‌رشی ده‌هێناو سه‌ردانی‬ ‫ئێرانی ده‌ك���رد‪ ،‬له‌دوای س���ه‌ردانێكی بۆ‬ ‫ئێ���ران تلیاك���ی‌ ب���ۆ هێنام‌و وت���ی ئه‌مه‌‬ ‫ده‌رمانێكی گیاییه‌ ب���ۆ ئازاره‌كه‌ی تۆ زۆر‬ ‫باش���ه‌‪ ،‬منیش به‌كارم هێناو ده‌مخوارد كه‌‬ ‫زۆر پێ���ی چاالك ده‌بوم‌و هه‌س���تم به‌ئازار‬

‫نه‌ده‌كرد‪ ،‬هه‌ر له‌وكات���ه‌وه‌ ب ‌ه به‌رده‌وامی‬ ‫به‌كارمده‌هێناو پێی باش بوم"‪.‬‬ ‫چیم���ه‌ن ئه‌وه‌ش���ی گێڕای���ه‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫قه‌ت ئه‌و چركه‌س���اته‌ له‌بیرناكات كاتێك‬ ‫ده‌س���تگیریان كردوه‌‌و راپێچ���ی‌ زیندانیان‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "بیركردنه‌وه‌ له‌‌و كاتانه‌‬ ‫توشی شۆكم ده‌كات‪ ،‬كاتژمێر یه‌ك‌و نیوی‬ ‫ش���ه‌و له‌ماڵی خۆمان نوس���تبوین‪ ،‬هێزی‬ ‫پۆلیس‌و ئاس���ایش دایان به‌سه‌ر ماڵماندا‌و‬ ‫ده‌س���تگیریان ك���ردم‪ ،‬ك���ه‌ ل���ه‌و كاته‌دا‬ ‫منداڵ���ه‌كان له‌ناو جێگ���ه‌دا ده‌گریان بۆم‌و‬ ‫منیش فرمێسكم ده‌ڕشت كه‌ جارێكی دیكه‌‬ ‫نه‌یانبینمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێس���تا ئ���اگام له‌من���داڵ‌‌و‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌شم نه‌ماوه‌ له‌وه‌ته‌ی‌ ده‌ستگیر‬ ‫كراوم‪ ،‬ماوه‌ی‌ دو ساڵ ده‌بێت هاوسه‌ره‌كه‌م‬ ‫س���ه‌ردانی نه‌كردوم بۆ چاكسازی‪ ،‬ماوه‌ی‬ ‫ش���ه‌ش س���اڵیش ده‌بێت كه‌ له‌زینداندام‌و‬ ‫به‌ ‪ 12‬س���اڵ زیندان حوكمدراوم‪ ،‬ش���ه‌ش‬ ‫س���اڵه‌ نه‌ دایك‌و باوك‌و نه‌ هیچ كه‌سێكم‬ ‫س���ه‌ردانیان نه‌كردوم‪ ،‬نایانه‌وێت بمبینن‪،‬‬ ‫زۆر بێزارو توڕه‌ن له‌و ڕه‌فتاره‌ی كچه‌كه‌یان‬ ‫ئه‌نجامیداوه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو جه‌غتی‌ ل���ه‌وه‌ش كردوه‌ كه‌ زۆر‬ ‫په‌ش���یمانه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی "په‌ش���یمانم‪ ،‬زۆر‬ ‫په‌ش���یمانم‪ ،‬ئ���ه‌و تاوان���ه‌ی كردومه‌ زۆر‬ ‫لێی په‌ش���یمانم به‌هۆی نه‌زانی‌و بێئاگایی‬ ‫له‌تاوان‌و سزاكه‌ی من ئه‌و كاره‌م كردوه‌"‪.‬‬ ‫چیم���ه‌ن ئه‌وه‌ی‌ بۆ په‌یامنێ���ری‌ ئاوێنه‌‬ ‫ئاشكرا كرد كه‌ له‌‪2010/1/12‬دا ده‌ستگیر‬ ‫كراوه‌‪ ،‬واته‌ ئه‌و رۆژه‌ی‌ له‌هه‌فته‌ی‌ رابردودا‬ ‫ئ���ه‌م چیرۆكه‌ی‌ بۆ ئاوێن���ه‌ گێڕایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت���ی‌ "زۆر ئ���ازار ده‌چێژم ك���ه‌ یادی ئه‌و‬

‫ڕۆژه‌یه‌ منی‌ تێدا گیرام"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "دوا ئاواتی من ئه‌وه‌یه‌ له‌دوای‬ ‫هاتن���ه‌ ده‌ره‌وه‌م له‌زین���دان‪ ،‬جارێك���ی‬ ‫دیكه‌ بچم���ه‌وه‌ الی منداڵه‌كان���م‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌م به‌یه‌ك شاد بینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌‪2015‬دا ‪ 34‬سزادراوی ژن هاتونه‌ته‌‬ ‫چاكسازی ژنان‬ ‫به‌شی ئاماری چاكسازی ژنان‌و مندااڵن‬ ‫له‌س���لێمانی ئه‌وه‌ی‌ بۆ ئاوێنه‌ ئاشكرا كرد‬ ‫كه‌ له‌س���اڵی ‪2015‬دا (‪ )34‬سزادراوی ژن‬ ‫هاتونه‌ته‌ چاكس���ازی ژنان‌و مندااڵن كه‌ ‪10‬‬ ‫كه‌سیان له‌ناو مه‌ركه‌زی شاری سلێمانیدا‬ ‫بون‌و بیست‌و یه‌ك كه‌سیشیان دانیشتوی‬ ‫قه‌زاو ناحیه‌كانی س���لێمانی بون‪ ،‬س���ێی‬ ‫دیكه‌ش���یان خه‌ڵكی شاری كه‌ركوك بون‪،‬‬ ‫له‌ك���ۆی ئه‌و ‪ 34‬س���زادراوه‌ش س���یانیان‬ ‫سزایان س���وك بوه‌‌و چواریان سزاكانیان‬ ‫قورس ب���وه‌‌و به‌ به‌راورد به‌س���اڵی ‪2014‬‬ ‫كه‌ س���زادراوان ‪ 24‬س���زادراو بون‪ ،‬رێژه‌ی‌‬ ‫س���زادراون له‌‪2015‬دا زی���ادی‌ كردوه‌‌و بوه‌‬ ‫به‌ ‪ 34‬س���زادراو‪ .‬به‌شی ئاماری چاكسازی‬ ‫ژنان‌و مندااڵن له‌س���لێمانی قه‌یرانی دارایی‬ ‫كاریگه‌ریی ڕاس���ته‌خۆی له‌س���ه‌ر ژماره‌ی‬ ‫س���زادراوان هه‌ب���وه‌‌و ئ���ه‌و رێژه‌یه‌ی به‌رز‬ ‫كردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ به‌پێی‌ دوا ئاماری‌‬ ‫راگه‌یه‌ندراو له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆوه‌‪،‬‬ ‫له‌س���اڵی‌ ‪2015‬دا ده‌ستگیراوه‌ به‌سه‌ر بڕی‌‬ ‫‪ 48‬كیلۆ م���اده‌ی‌ هۆش���به‌ردا له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس���تان‌و ‪ 540‬كه‌س���یش به‌تۆمه‌ت���ی‌‬ ‫بازرگان���ی‌ ك���ردن‌و به‌كارهێنان���ی‌ ماده‌ی‌‬ ‫هۆشبه‌ر ده‌ستگیركراون‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫"قه‌یرانه‌كان ‌ی هه‌رێم توندوتیژ ‌ی خێزانیی‌ زیاد كردوه‌"‬

‫له‌شه‌ش مانگی‌ رابردودا ‪ 2645‬حاڵه‌ت ‌ی توندوتیژ ‌ی تۆماركراون‬ ‫ئا‪ :‬هاوڕاز سه‌لیم‬ ‫توندوتیژی‌ رۆژ له‌دوای‌‬ ‫رۆژ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‬ ‫له‌هه‌ڵكشاندایه‌‪ ،‬ئه‌ندامێكی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ بااڵی‌ خانمان ئاماژه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات "چه‌ندین جۆری‌‬ ‫توندوتیژی‌ له‌ئێستادا بوه‌ به‌دیارده‌‪،‬‬ ‫له‌سااڵنی‌ پێشتردا بونی‌ نه‌بو‬ ‫له‌وانه‌ش توندوتیژی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫ده‌رونی‌‌و ته‌حه‌ڕوشات"‪.‬‬

‫توندوتێژی‌ هۆكاری‌ زۆره‌و یه‌كێك له‌هۆكاره‌كان‬ ‫وه‌ك كورده‌واری‌ ده‌ڵێت ئابورییه‌ كه‌ ئه‌ویش خۆی‬ ‫له‌"كاسه‌ی‌ پڕ ئاشتی‌ ماڵ"دا ده‌بینێته‌وه‬

‫هه‌روه‌ه���ا زیات���ر ل���ه‌ ‪ 3400‬ئافره‌تی‬ ‫‌‌ئێزی���دی‌ له‌الیه‌ن هه‌ن���دێ‌ چه‌كدار ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌پێی‌ ئاماره‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ داعش���ه‌وه‌ ڕفێن���دراون‌و تائێس���تاش‬ ‫له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تان توندوتیژی‌ نزیك��� ‌هی‌ ‪ 500‬ئافره‌تان ڕزگارییان بوه‌‬ ‫له‌هه‌ڵكش���اندایه‌‪ ،‬له‌ش���ه‌ش مانگی‌ كه‌ زۆرینه‌یان له‌دهۆكن‪.‬‬ ‫ڕاب���ردوی‌ ‪2015‬دا‪ 2645 ،‬حاڵه‌ت���ی‌‬ ‫توندوتیژی‌ تۆمارك���راوه‌‪ ،‬جۆره‌كانی‌‬ ‫په‌روین حه‌سه‌ن ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫توندوتیژی‌ به‌م ش���ێوه‌یه‌‪ :‬كوش���تن ب���ااڵی‌ خانم���ان له‌لێدوانێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫‪22‬حاڵه‌ت‪ ،‬خۆكوش���تن ‪ 28‬حاڵه‌ت‪ ،‬به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "گه‌ر شیكردنه‌وه‌و‬ ‫س���وتان‪65‬حاڵه‌ت‌و خۆسوتاندن ‪ 36‬لێكدانه‌وه‌ ب���ۆ ئاماره‌كانی‌ توندوتیژی‌‬ ‫حاڵه‌ت‌و سێكس ‪46‬حاڵه‌ت بوه‌‪.‬‬ ‫به‌رامبه‌ر ژن���ان بكه‌ی���ن‪ ،‬توندوتیژی‌‬

‫له‌ساڵ ‌ی ‪2015‬دا ‪ 526‬پیاو‬ ‫توندوتیژییان به‌رامبه‌ر كراوه‌‬ ‫ئا‪ :‬وریا جه‌مال‬ ‫به‌هۆ ‌ی دروست بونی‌ قه‌یرانی‌ دارای ‌ی‬ ‫له‌هه‌رێمی‌ كوردستان ئاماره‌كان ‌ی‬ ‫توندوتیژی‌ له‌ساڵ ‌ی ‪ 2015‬به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫به‌رچاو به‌رزبونه‌وه‌ ‌ی به‌خۆوه‌ ده‌بینێت‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی یه‌كێتی پیاوانی كوردستان‬ ‫ڕایده‌گه‌یه‌نێت "خراپبونی‌ ئابور ‌ی‬ ‫كاریگه‌ری‌ راسته‌وخۆ ‌ی هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫خێزان‌و پیاویش به‌رپرسی‌ یه‌كه‌م ‌ه‬ ‫له‌دابینكردنی پێداویستیه‌كانی‌ خێزان"‪.‬‬ ‫بوره���ان ف���ه‌ره‌ج س���ه‌رۆكی یه‌كێتی‬ ‫پیاوانی كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫"له‌س���اڵ ‌ی ‪2015‬دا‪ ٥٢٦ ،‬سكااڵ له‌الیه‌ن‬ ‫پیاوانه‌وه‌ تۆمار ك���راوه‌‪ ،‬به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫توندوتیژیی���ان به‌رامب���ه‌ر ئه‌نجام دراوه‌و‬ ‫حاڵه‌ته‌كان���ی توندوتی���ژی دژی پیاوان‬ ‫له‌زیادبوندان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌س���اڵی‌ راب���ردودا (‪)٦٣‬‬ ‫حاڵه‌تی خۆكوشتنی پیاوان تۆمار كراو‌ه‬ ‫له‌هه‌رپێن���چ پارێزگاكه‌ ‌ی هه‌رێم‪ ،‬ش���ه‌ش‬ ‫حاڵه‌تی‌ كوش���تنی‌ پیاوان هه‌یه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ژنانه‌وه‌ به‌هاوكار ‌ی پیاوان ‌ی تر"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی یه‌كێتی پیاوانی كوردستان‬ ‫ئام���اژه‌ ‌ی بۆئه‌وه‌ش���كرد"ئه‌گه‌ر رێ���ژه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌مس���اڵ به‌راوردكه‌ین به‌س���اڵ ‌ی ‪،2014‬‬ ‫ته‌نیا ‪ 409‬س���كااڵ تۆمار كرا بو‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ده‌رده‌خ���ات توندوتیژی���ه‌كان‬ ‫له‌به‌رزبونه‌وه‌دایه‌"‪.‬‬ ‫ناوب���راو وتیش��� ‌ی "ته‌نی���ا ئێمه‌ی���ن‬ ‫ئام���اری‌ توندوتی���ژ ‌ی به‌رامب���ه‌ر پیاوان‬ ‫باڵوده‌كه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌م رێژانه‌ زۆر زیاتره‌‪،‬‬ ‫چونك��� ‌ه دابونه‌ری���ت رێگ���ر‌ه له‌پیاوان‬ ‫په‌نابه‌رن���ه‌ ب���ه‌ر دادگاو رێكخراوه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئاماره‌كان���ی‌ توندوتی���ژ ‌ی دژ به‌ژنانیش‬ ‫زۆرنزیكه‌ له‌ئاماره‌كانی‌ پیاوانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌زیادبون���ی‌ ئاماره‌كان���ی‌‬ ‫توندوتی���ژ ‌ی دژی‌ پی���اوان‪ ،‬بوره���ان‬ ‫وت��� ‌ی "خراپبون���ی‌ دۆخی ئاب���وری‌ ك ‌ه‬ ‫كاریگه‌ری‌ راس���ته‌وخۆ ‌ی هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫خێ���زان له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌ی پیاو به‌رپرس��� ‌ی‬ ‫یه‌كه‌مه‌ له‌دابینكردنی پێداویس���تیه‌كان ‌ی‬ ‫خێزان‪ ،‬كاتێك ناتوانێت به‌هۆ ‌ی قه‌یران ‌ی‬ ‫دارییه‌وه‌ پێداویس���تیه‌كانی‌ خێزان دابین‬ ‫ب���كات روبه‌روی‌ توندوتی���ژی‌ ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ره‌وپێشچون ‌ی كۆمه‌ڵگاو بون به‌خاوه‌ن ‌ی‬ ‫كاری‌ ژن���ان له‌بات���ی‌ ببێت���ه‌ مای���ه‌ ‌ی‬ ‫خۆش���گوزه‌رانی‌ خێزانه‌ك ‌ه به‌ڵكو ده‌بێت ‌ه‬ ‫مایه‌ی‌ توندوتیژی‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی قس���ه‌كانی س���كرتێری یه‌كێتی‬ ‫پیاوان���ی كوردس���تان "ده‌س���توه‌ردان ‌ی‬ ‫خه‌ڵ���ك له‌ژیان��� ‌ی هاوس���ه‌ره‌كاندا زۆر‬ ‫دوباره‌بۆته‌وه‌‪،‬كاتێكی���ش هاوس���ه‌ره‌كان‬ ‫لێ���ك جیاده‌بن���ه‌وه‌‪ ،‬من���داڵ ئه‌درێته‌و‌ه‬ ‫به‌ژنان‪ ،‬له‌كاتێكدا هه‌مو پێداویس���تیه‌ك ‌ی‬ ‫له‌س���ه‌رپیاوه‌كه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم رێگه‌ش نادرێت‬ ‫وه‌ك پێوست بیبنێت"‪.‬‬ ‫بورهان فه‌ره‌ج ئاماژه‌ ‌ی بۆئه‌وه‌ش���كرد‬ ‫"دامه‌زراندنی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ نه‌هێشتن ‌ی‬ ‫توندوتیژی‌ دژی‌ خێزان له‌س���ه‌ر داواكار ‌ی‬

‫له‌هه‌ڵكش���اندایه‌‪ ،‬له‌چه‌نده‌ها حاڵه‌تدا‬ ‫ڕێژه‌ك���ه‌ زیاترب���وه‌و بوه‌ت���ه‌ یه‌كێك‬ ‫له‌دیارده‌ ناشرینه‌كان‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ جێگه‌ی‌‬ ‫باس‌و خواستی‌ هه‌مو كه‌سێك‌و الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كانه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێس���تا جۆره‌كان���ی‌‬ ‫توندوتیژی‌ زیادی‌ كردوه‌‪ ،‬ڕاس���ته‌ ژن‬ ‫كوش���تن به‌رێژه‌یه‌ك له‌چاو س���ااڵنی‌‬ ‫پێش���تر كه‌مبۆت���ه‌وه‌ ب���ه‌اڵم چه‌ندین‬ ‫ج���ۆری‌ توندوتیژی‌ خێزان���ی‌ هه‌یه‌و‬

‫په‌لیكێش���اوه‌ته‌ ناو كۆمه‌ڵ���گاو له‌ناو‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌كان‌و هه‌روه‌ه���ا حزب���ه‌‬ ‫سیاس���یه‌كانیش به‌رامب���ه‌ر به‌ژن���ان‬ ‫ده‌یكه‌ن‪ ،‬به‌وه‌ش مافی‌ ژنانی‌ سیاسی‌‬ ‫ناو كۆمه‌ڵ���گای‌ پارته‌ سیاس���یه‌كان‬ ‫ده‌خورێ���ت ك���ه‌ ئه‌م���ه‌ش جۆرێكی‌‬ ‫ت���ره‌ له‌توندوتی���ژی‌ به‌رامب���ه‌ر به‌ژن‬ ‫ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندام���ه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ خانمان‬ ‫ئاماژه‌ی‌ بۆئه‌وه‌ش كرد "ئێستا به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬

‫قه‌یرانی‌ دارایی‌‌و بارودۆخی‌ ئێس���تای‌ ڕو ئه‌دات كه‌ ئاس���تی‌ ڕۆش���نبیرییان‬ ‫كوردس���تان كاریگه‌ری‌ زیاتری‌ له‌سه‌ر الوازه‌"‪.‬‬ ‫خێزانه‌كان هه‌ی���ه‌‪ ،‬توندوتیژی‌ زیادی‌‬ ‫ئه‌و ده‌رونناسه‌ ئاماژه‌ی‌ بۆئه‌وه‌شكرد‬ ‫كردوه‌ كێش���ه‌ی‌ ناو خێزانه‌كان زیاتر‌‬ ‫بوه‌‪ ،‬بۆیه‌ داواده‌كه‌م یاسای‌ توندوتیژی‌ "به‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌ كێش���ه‌كان ك���ه‌‬ ‫توندتربكرێته‌وه‌و هه‌روه‌ها هه‌وڵبدرێت له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا هه‌یه‌‪ ،‬ڕاسته‌وخۆ‬ ‫كاریگه‌ری‌ ده‌بێت له‌سه‌ر كه‌مبونه‌وه‌ی‌‬ ‫باشتر جێبه‌جێبكرێت"‪.‬‬ ‫توندوتیژی‌ له‌ناو خێزانه‌كاندا"‪.‬‬ ‫ه���اوكات ك���ورده‌ عه‌بدولكه‌ری���م‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی یاس���اییانه‌ی‬ ‫ده‌رونن���اس به‌ئاوێن���ه‌ی‌ ڕاگه‌یان���د‬ ‫"توندوتێ���ژی‌ ه���ۆكاری‌ زۆره‌و یه‌كێك توندوتی���ژی خێ���زان‪ ،‬به‌ه���ۆی‬ ‫له‌هۆكاره‌كان وه‌ك كورده‌واری‌ ده‌ڵێت رێكخراوه‌كانی ژنان‌و كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی‌و‬ ‫ئابورییه‌ كه‌ ئه‌ویش خۆی له‌"كاس���ه‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی توندوتیژی دژی ژنان‪،‬‬ ‫پڕ ئاش���تی‌ ماڵ"دا ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ یاس���ای ژماره‌ (‪)8‬ی س���اڵی ‪2011‬ی‬ ‫به‌ڕه‌نگاربون���ه‌وه‌ی توندتیژی خێزانی‬ ‫له‌ڕوانگه‌ زانستیه‌كه‌وه‌ زۆر ته‌واوه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رچ���وه‌‪ ،‬كه‌ لێ���ره‌دا ئامان���ج له‌م‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌مو به‌ره‌وپێشچونێكی‌ یاسایه‌ پاراستنی ره‌گه‌زی مێیه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ���ه‌ پێداویس���تیه‌كانت زیات���ر گرنگی���دان به‌یاس���او جێبه‌جێكردنی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬نه‌بونی‌ ڕۆش���نبیری‌ تاكه‌كانی‌ یاسا‪ ،‬توندوتیژیه‌كان كه‌مده‌بێته‌وه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬به‌شێكه‌ له‌بونی‌ كێشه‌كان‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆی وش���یاركردنه‌وه‌ی تاك‌و‬ ‫زۆرێك له‌كێش���ه‌كان له‌و كه‌س���انه‌دا رێگریكردن له‌تاوان‪.‬‬

‫قه‌یران ‌ی دارای ‌ی په‌یوه‌ندیی ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان به‌ره‌و داڕمان ده‌بات‬

‫"‪6‬هه‌زار پڕۆژه‌‌و زیاتر له‌‪3‬هه‌زار كارگه‌ له‌كاركردن وه‌ستاون"‬

‫خراپی دۆخی‬ ‫ئابوری‌و سیاسی‌و‬ ‫پاشه‌كشه‌كردنی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‬ ‫یاسا بوه‌ته‌‬ ‫هۆی زیادبونی‬ ‫ئه‌نجامدانی‬ ‫توندوتیژی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌پیاوان‬

‫چه‌ند کرێکارێک له‌به‌رده‌م مزگه‌وتی گه‌وره‌ له‌سلێمانی‬ ‫ئێم���ه‌ ب���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌بوای ‌ه هه‌ر س��� ‌ێ‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ تاكو ئێس����تا هیچ‬ ‫ئا‪ :‬وریا جه‌مال‬ ‫به‌ش���ی‌ ژنان‌و مندااڵن‌و پیاوان هه‌بوایه‌‪،‬‬ ‫ئامارێ����ك له‌به‌رده‌س����تدایه‌ له‌ب����اره‌ی‌‬ ‫له‌ئێس���تادا ته‌نیا به‌ش���ی‌ ژن���ان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بێكاربون����ی‌ كرێكاران‪ ،‬عوس����مان وتی‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌ یاس���ایه‌ك نی ‌ه داكۆك ‌ی له‌ماف ‌ی قه‌یرانی‌ دارایی‌ هه‌رێم به‌شێكی‌‬ ‫"هی����چ الیه‌نێ����ك ئامارێك����ی‌ ت����ه‌واوی‌‬ ‫پیاوان ب���كات‪ ،‬كۆمه‌ڵگاش رێگر‌ه له‌وه‌ ‌ی زۆری‌ كرێكارانی‌ بێكاركردوه‌‪،‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ بێكاربونی‌ كرێكارانه‌وه‌ النیه‌‪،‬‬ ‫پیاوان ریگ���ه‌ ‌ی دادگا له‌ژنان بگرن به‌اڵم توێژه‌رێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیش جه‌خت‬ ‫به‌اڵم ئه‌توانین بڵێین به‌س����ه‌دان هه‌زار‬ ‫له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬بێكاری‌ چینه‌كانی‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ره‌نگ ‌ه ژنان وانه‌بن"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌شی‌ ئاشكراكرد" له‌‪15‬رۆژ ‌ی كۆمه‌ڵگا لێك جیاده‌كاته‌وه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندیه‌ كرێكار له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا بێكاربوه‌‪،‬‬ ‫‪ 6‬هه‌زار پڕۆژه‌و زیاتر له‌‪3‬هه‌زار كارگه‌‬ ‫س���اڵ ‌ی ‪2016‬دا زیاد له‌‪9‬كه‌یس الی‌ ئێم ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان به‌ره‌و وێران بون‬ ‫له‌كاركردن وه‌ستاون"‪.‬‬ ‫تۆماركراو‌ه له‌هه‌فت���ه‌ی‌ رابردودا پیاوێك ده‌بات‌و سه‌رۆكی‌ یه‌كێتی‌ بیناسازانی‌‬ ‫س����ه‌رۆكی یه‌كێت����ی بیناس����ازانی‬ ‫كوردستان ڕایده‌گه‌یه‌نێت " به‌هه‌زاران‬ ‫خۆی‌ سوتاندوه‌ له‌شار ‌ی هه‌ولێر"‪.‬‬ ‫ی بۆئه‌وه‌ش����كرد‬ ‫كوردس����تان ئام����اژه‌ ‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هۆكاره‌كان���ی زیادبونی كرێكار به‌هۆی‌ قه‌یرانی‌ داراییه‌وه‌‬ ‫"به‌ده‌یان گرفتی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ دروس����ت‬ ‫توندوتیژی به‌رامب���ه‌ر به‌پیاوان‪ ،‬بورهان بێكاربون"‪.‬‬ ‫بوه‌‪ ،‬ئێم����ه‌ حاڵه‌تمان له‌الیه‌‪ ،‬خانه‌واده‌‬ ‫ف���ه‌ره‌ج وت���ی "خراپی دۆخ���ی ئابوری‌و‬ ‫عوس����مان زیندانی‪ ،‬سه‌رۆكی یه‌كێتی هه‌ی����ه‌ منداڵه‌كان����ی‌ نانێرێت����ه‌وه‌ ب����ۆ‬ ‫سیاس���ی‌و پاشه‌كش���ه‌كردنی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫یاس���ا بوه‌ته‌ هۆی زیادبونی ئه‌نجامدانی بیناس����ازانی كوردس����تان به‌ئاوێن����ه‌ی‌ قوتابخان����ه‌ به‌ه����ۆی‌ ب����ێ‌ پاره‌ییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ڕاگه‌یان����د "قه‌یرانی‌ دارای����ی‌ كاریگه‌ری‌ له‌دادگاكاندا چه‌ندین دۆس����یه‌ هه‌یه‌ كه‌‬ ‫توندوتیژی به‌رامبه‌ر به‌پیاوان"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هۆش���یاركردنه‌و‌ه به‌باش���ترین ته‌واوی‌ هه‌بوه‌ له‌سه‌ر ژیانی‌ كرێكاران‪ ،‬هه‌م����و به‌هۆی‌ نه‌بونی‌ كاره‌وه‌ توش����ی‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌زانێت ده‌ڵێت"ته‌نیا چاره‌سه‌ر به‌هه‌زاران كرێكار له‌ئێستادا بێكاربون‪ ،‬كێش ‌ه بون"‪.‬‬ ‫ناوب����راو جه‌خت����ی‌ له‌وه‌ك����رده‌وه‌‬ ‫هۆش���یاركردنه‌وه‌یه‌و ده‌بێت ژن تێبگات ناتوانن كاربكه‌ن"‪.‬‬ ‫ی "كاتێ����ك پ����ڕۆژه‌كان "دۆخه‌ك����ه‌ به‌ره‌و ئاڕاس����ته‌یه‌كی‌ خراپ‬ ‫وتیش���� ‌‬ ‫ته‌نیا ماف ‌ی نی ‌ه ئه‌ركیش��� ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫ڕێز بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ خێزان خه‌ریكه‌ شتێك وه‌س����تاون‪،‬كۆمپانیاكان مایه‌پ����وچ ده‌ڕوات‌و كێش����ه‌ زیات����ر ده‌ب����ن بۆیه‌‬ ‫ب����ون‪ ،‬كۆمپانی����ا هه‌یه‌ كرێ����ی دو بۆ پێوسته‌ كرێكاران‌و مامۆستایان‌و هه‌مو‬ ‫نامێنێت به‌ناوی‌ خێزانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێتی پیاوانی كوردس���تان له‌ساڵی س����ێ‌ مانگی‌ به‌كرێكاران نه‌داوه‌‪ ،‬تاكو چینه‌كانی‌ تر یه‌ك هه‌ڵوێست بن هه‌مو‬ ‫(‪ )٢٠٠٧‬له‌هه‌رێمی كوردس���تان دامه‌زراو ئێس����تاش چه‌ندین سكااڵ هاتۆته‌ المان رێكارێكی‌ یاس����ایی‌‌و مه‌ده‌نی‌ بگرنه‌به‌ر‬ ‫باره‌گاكه‌ی له‌شاری سلێمانیه‌‪ ،‬كاری بریتی ‌ه له‌وباره‌یه‌وه‌‪ ،‬توانیومانه‌ چه‌ند كه‌یسێك بۆ فشاردروستكردن له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫له‌پاراستنی مافی پیاوان‌و باڵوكردنه‌وه‌ی یه‌كالیبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێك خاوه‌نكار هه‌م����و ئه‌و پاره‌یه‌ی كه‌ م����اوه‌ی‌ زیاتر‬ ‫هه‌یه‌ پابه‌ندنابن به‌یاساو رێساكانه‌وه‌"‪ .‬له‌‪ 20‬س����اڵه‌ كۆی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ نه‌زانراوه‌‬ ‫ڕۆشنبیری مرۆیی‌و خێزانی‪.‬‬

‫چ����ی‌ لێده‌كرێ����ت‪ ،‬ده‌بێت بڵێ����ن به‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆگه‌ڕان����ه‌وه‌ی‌ پاره‌كانمان‪ ،‬پێویس����ته‌‬ ‫دوحزبه‌ك����ه‌ پاره‌كانیان بخه‌نه‌ خزمه‌تی‌‬ ‫خه‌ڵكه‌وه‌"‪.‬‬ ‫زانس����ت زانا توێ����ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند "بێكاری‌ هۆكارێكی‌‬ ‫س����ه‌ره‌كیه‌ له‌بابه‌ته‌كانی‌ جیابونه‌وه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌ره‌كان‌و ئاش����تی‌ خێزان‌و ئاشتی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬بێكاربون ده‌بێته‌ هۆكاری‌‬ ‫ده‌ركه‌وتن����ی‌ چه‌ندین دی����ارده‌ی‌ دزێو‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگه‌دا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "كاتێك كه‌سێك بێكاره‌ قورسه‌‬ ‫بتوانێت وه‌زیفه‌ی‌ خۆی‌ وه‌ك پێویس����ت‬ ‫به‌ئه‌نجام بگه‌یه‌نێ����ت‪ ،‬به‌اڵم كارو پاره‌‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و پێداویس����تیانه‌ی‌ كه‌ مرۆڤ‬ ‫له‌نه‌بونیدا هه‌ست ده‌كات گوشاره‌كان بۆ‬ ‫سه‌ری‌ زیاد ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری‌‬ ‫ده‌رونی‌ ده‌بێ����ت واده‌كات كاردانه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌خوازراوی‌ لێبكه‌وێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ بۆئه‌وه‌ش����كرد "ئه‌م قه‌یرانه‌‬ ‫داراییه‌ی‌ هه‌رێم كاریگه‌ری‌ زۆری‌ هه‌بوه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر په‌یوه‌ندی����ه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‪،‬‬ ‫واده‌كات چینه‌كان����ی‌ كۆمه‌ڵ����گا لێ����ك‬ ‫جیاببنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش واده‌كات په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����ه‌كان به‌ره‌و داڕمان ده‌بات‪،‬‬ ‫دی����ارده‌ی‌ چه‌ته‌گه‌ریی‌‌و به‌دڕه‌وش����تی‌‬ ‫زیاده‌كات"‪.‬‬

‫كاتێك كه‌سێك بێكار‌ه‬ ‫قورسه‌ بتوانێت وه‌زیفه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ وه‌ك پێویست‬ ‫به‌ئه‌نجام بگه‌یه‌نێت به‌اڵم‬ ‫كارو پاره‌ یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫پێداویستیانه‌ی‌ كه‌ مرۆڤ‬ ‫له‌نه‌بونیدا هه‌ست ده‌كات‬ ‫گوشاره‌كان بۆ سه‌ری‌‬ ‫زیاد ده‌كات‌و كاریگه‌ری‌‬ ‫ده‌رونی‌ ده‌بێت‌و‬ ‫كاردانه‌وه‌ی‌ نه‌خوازراوی‌‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫‪11‬‬

‫ت‌و حه‌سه‌نی‌ ده‌رزی‌ ‪ :‬ته‌له‌فزیۆنه‌ كوردییه‌كان ڕه‌سه‌نایه‌تی خۆیان له‌بیر چوه‌ته‌وه‌‬

‫"ته‌واوی دونیام بده‌نێ من گۆرانی به‌سه‌ر هیچ ئینسانێكدا ناڵێم چ بگات به‌مام جه‌الل‌و بارزانیش"‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ گۆرانیبێژ‬ ‫حه‌سه‌نی ده‌رزی له‌دایكبوی‬ ‫ساڵی ‪1957‬ی‌ شاری بۆكانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ كوردستانه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ پاش چه‌ندین‬ ‫ساڵ دوره‌په‌رێزی‌ له‌میدیای‌‬ ‫كوردی‌‪ ،‬به‌خۆشحاڵییه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫دیمانه‌یه‌ی ئاوێنه‌ی قبوڵكردو‬ ‫له‌میانه‌ی وتوێژێكدا تیشكی‬ ‫خسته‌ سه‌ر چه‌ند وێستگه‌یه‌كی‌‬ ‫هونه‌ری‌ خۆی‌و وتی "له‌ڕاستیدا‬ ‫ته‌نیا عه‌شق هانده‌رو هه‌وێن‌و‬ ‫خوڵقێنه‌ری هونه‌رێكی‬ ‫ئه‌فسوناوی‌و نه‌مره‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌گرنگیدانی‌ ده‌زگاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاندنی‌ كوردی‌ به‌گۆرانیه‌كانی‌‪،‬‬ ‫حه‌س���ه‌نی ده‌رزی وتی‌ "به‌ڕاستی‬ ‫م���ن له‌بیرم���ه‌ ته‌له‌فزیۆنی گه‌لی‬ ‫كوردستان له‌س���ااڵنی‌ نه‌وه‌ده‌كان‬ ‫به‌باشی گرنگییان به‌گۆرانییه‌كانم‬ ‫ده‌داو زۆرب���ه‌ی كات كلی���پ‌و‬ ‫گۆرانییه‌كانم پێشكه‌ش به‌بینه‌ران‌و‬ ‫هه‌وادارانم ده‌كرا"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ب���ه‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫ئاماده‌ نه‌ب���ون بۆیه‌كجاریش بێت‬ ‫به‌س���ه‌رم بكه‌نه‌وه‌و بانگهێش���تی‬ ‫به‌رنامه‌كانیانم بكه‌ن"‪.‬‬ ‫حه‌س���ه‌نی‌ ده‌رزی‌ گله‌ی���ی‌‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ ك���وردی‌ ده‌كات‌و‬ ‫رایگه‌یاند "به‌ڕاستی زۆر به‌داخه‌وه‌‬ ‫بۆ ك���ورد دوای س���ه‌دان س���اڵ‬ ‫چاوه‌ڕوان���ی‌و ده‌ستبه‌س���ه‌ری‪،‬‬ ‫به‌ربانگیان به‌سیاسه‌تی دوبه‌ره‌كی‌و‬

‫هه‌ڵ���ه‌ی حزبایه‌ت���ی‌و گه‌نده‌ڵی‌و‬ ‫ڕۆتینات كرده‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "بونه‌ هۆی به‌حزبیكردن‌و‬ ‫دابه‌ش���كردنی هونه‌رمه‌ن���دان‌و‬ ‫به‌دیهاتنی ده‌ی���ان كه‌ناڵی جیاواز‬ ‫ك���ه‌ ب���ه‌و نۆرمه‌ كاریگ���ه‌ری زۆر‬ ‫نێگه‌تیفی له‌س���ه‌ر بزاڤی هونه‌ری‬ ‫كوردی هه‌بوه‌‌و زۆر هونه‌رمه‌ندانی‬ ‫وه‌كو م���ن مافیان خ���وراوه‌ له‌م‬ ‫نێوه‌نده‌دا"‪.‬‬ ‫حه‌سه‌نی‌ ده‌رزی‌ له‌و بڕوایه‌دایه‌‬ ‫ك���ه‌ كه‌ناڵه‌كان���ی‌ ته‌له‌فزی���ۆن‬ ‫گه‌وره‌تری���ن خیانه‌تیان له‌هونه‌ری‌‬ ‫گۆران���ی‌‌و موزیكی‌ كوردی‌ كردوه‌‌و‬ ‫وتی‌ "گه‌وره‌ترین خیانه‌ت كه‌ ئه‌م‬ ‫كه‌نااڵنه‌ ده‌یكه‌ن به‌رامبه‌ر به‌هونه‌ری‬ ‫گۆرانی‌و موزیك���ی كوردی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ بێ بون���ی لیژنه‌یه‌كی لێهاتوی‬ ‫ئه‌كادیم���ی مێش���كی گه‌نج���ان‌و‬ ‫بیس���ه‌ران‌و بین���ه‌ران‌و گه‌نجانی‬ ‫ئێمه‌یان لێوڕێژ له‌گۆرانی‌و موزیكی‬ ‫بێگانه‌ كردوه‌و ڕه‌سه‌نایه‌تی خۆیان‬ ‫له‌بیرچوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند حه‌سه‌نی‌ ده‌رزی‌ باس‬ ‫له‌ژیانی‌ ئاواره‌یی‌‌و غوربه‌ت ده‌كات‌و‬ ‫به‌سه‌رپه‌رش���تیارانی‌ ته‌له‌فزیۆنه‌‬ ‫كوردییه‌كان ده‌ڵ���ێ‌ "ئێوه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫وه‌ك م���ن له‌غوربه‌ت���ی هه‌نده‌ران‬ ‫ژینتان بكردبایه‌ نه‌ته‌وه‌په‌رس���تی‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌ت���ان ببینیایه‌‌ فێریان‬ ‫ئه‌كردن ئه‌وا چۆن نه‌ته‌وه‌ی خۆتان‬ ‫خۆشبویستایه‌‌و بێگانه‌په‌رستیتان‬ ‫نه‌كردای���ه‌‌و ڕێزت���ان له‌خۆت���ان‌و‬ ‫كولتورو ڕه‌سه‌نایه‌تیتان بگرتایه‌"‪.‬‬ ‫حه‌س���ه‌نی‌ ده‌رزی‌ ئام���اژه‌‬ ‫به‌ئازایه‌تی‌ هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ی‌‬

‫كوردس���تان ده‌كات‌و ده‌ڵێ‌ "بۆمن‬ ‫ئێس���تا زیاتر له‌هه‌میش���ه‌ ته‌نیا‬ ‫موقه‌ده‌س���ات‌و وزه‌و تی���ن‌و تاوو‬ ‫ژیانم پێشمه‌رگه‌كانی كوردستانن‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌و ش���ێره‌ ئافره‌تانه‌ی‌‬ ‫ك���ه‌ ئامانجه‌كان���ی كوردیان وه‌ك‬ ‫دیارده‌یه‌ك���ی پیرۆزی ئینس���انی‬ ‫به‌دونی���ا ناس���اندو دونیای���ان‬ ‫به‌ئازایه‌ت���ی‌و پاك���ی خۆی���ان‬ ‫هه‌ژاند"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێم���ه‌ خاوه‌ن���ی‬ ‫كولتورێكی پێشێلكراوی له‌مێژینه‌ی‬ ‫شارس���تانییه‌ت بوین پێش هاتنی‬ ‫ئیس�ل�ام بۆ نمونه‌ مه‌قام‌و ئاوازی‬ ‫حه‌ی���ران ب���وه‌ به‌چ��� ‌هق‌و چ���ۆ‪،‬‬ ‫موچوڕكی دڵداری‌و ئه‌وین‌و دوری‬ ‫گازنده‌و به‌یه‌ك نه‌گه‌یشتن كه‌ كوڕه‌‬ ‫حه‌یران‌و كچه‌حه‌یران به‌ئاش���كرا‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌یه‌ك چڕیویانه‌و خۆیان‬ ‫پ���ێ الواندوه‌ت���ه‌وه‌ كه‌ ئێس���تا‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ئاسه‌واریشی نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ كلت���وری‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫كوردیشه‌وه‌‪ ،‬حه‌سه‌نی‌ ده‌رزی‌ وتی‌‬ ‫"هه‌م���و گه‌لێك خه‌ریكی كولتوری‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی���ی خۆیه‌ت���ی هه‌رك���ه‌س‬ ‫به‌سه‌ر یاری خۆیدا هه‌ڵده‌ڵێ ئه‌دی‬ ‫به‌ڕاستی ئه‌ركی ئێمه‌ چییه‌‌و چۆن‬ ‫ئه‌و كولتوره‌ جوانه‌ ببوژێنینه‌وه‌و‬ ‫بیپارێزین‌و به‌ڕاستی كاری له‌سه‌ر‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی گۆرانییه‌كی شاده‌وه‌ كه‌‬ ‫به‌ناوی (موب���اره‌ك بێ یه‌كگرتن)‬ ‫كه‌ ده‌س���اڵ به‌رله‌ئێس���تا به‌نێوی‬ ‫حه‌سه‌نی ده‌رزییه‌وه‌ باڵوبوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ڕایگه‌یاند "له‌ڕاستیدا ئه‌م گۆرانییه‌‬ ‫هی من نییه‌و فڕیشی به‌منه‌وه‌ نییه‌‬

‫ته‌واوی دونیام بده‌نێ من گۆرانی‬ ‫به‌سه‌ر هیچ ئینس���انێكدا ناڵێم چ‬ ‫بگات به‌مام جه‌الل‌و بارزانیش"‪.‬‬ ‫حه‌س���ه‌نی ده‌رزی پێیوای���ه‌‬ ‫ك���ه‌ خۆشه‌ویس���تی‌و ڕێزدان���ان‌و‬ ‫ڕه‌سه‌نایه‌تی نیشانه‌ی كۆنه‌په‌رستی‬ ‫نیی���ه‌‌و كوردایه‌ت���ی‌و پاراس���تنی‬ ‫دابونه‌ری���ت حه‌ق���ی ئێمه‌یه‌‌و وتی‌‬ ‫"تازه‌بون���ه‌وه‌و ئاڵوگ���ۆڕی چركه‌‬ ‫به‌چركه‌ی سروش���ت شانبه‌شانی‬ ‫ئ���ه‌م سروش���ته‌ له‌س���ه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئینس���انی ب���ون‌و دیموكراس���ی‌و‬ ‫ئازادی‌و پاراس���تنی ڕه‌سه‌نایه‌تی‬ ‫وه‌زیفه‌ی هه‌مو كوردێكی ڕه‌سه‌ن‌و‬ ‫خاوه‌ن هه‌س���ته‌ ب���ۆ پێكهێنانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ك���ی سه‌ربه‌س���ت‌و ئازاد‬ ‫له‌ئاستی جیهانیدا"‪.‬‬ ‫حه‌س���ه‌نی‌ ده‌رزی‌ هێما بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ به‌ربه‌ست‌و ناته‌باییه‌كی‌‬ ‫زۆر له‌ئارادای���ه‌‌و له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"له‌ئێستادا به‌ربه‌ست‌و ده‌رده‌داری‌و‬ ‫ناته‌بای���ی زۆرن كه‌ ده‌بێ ئیش���ی‬ ‫ب���ۆ بكرێ ك���ه‌ به‌داخ���ه‌وه‌ حزبه‌‬ ‫باش���ورییه‌كان هه‌رچه‌ند گه‌وره‌و‬ ‫به‌ڕێزب���ن بۆ ئێس���تای كورد به‌م‬ ‫كوالێته‌وه‌ هه‌ر بچ���وك‌و نادیارن‌و‬ ‫پڕ به‌پێستی میلله‌تی كورد نین"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ به‌رهه‌می‌ هونه‌ریی‌‬ ‫نوێی‌ خۆیش���ی‌‪ ،‬حه‌سه‌نی‌ ده‌رزی‌‬ ‫وت���ی‌ "ئومێ���ده‌وارم ده‌رفه‌تێك‌و‬ ‫هونه‌ری���م‬ ‫سپۆنس���ه‌رێكی‬ ‫ده‌ستبكه‌وێ‌‌و بگه‌ڕێمه‌وه‌ ئامێزی‬ ‫كوردس���تان‌و هه‌ندێ���ك به‌رهه‌می‬ ‫تازه‌ی هونه‌ریم به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫پێشكه‌شی كوردس���تانی ئازیزی‬ ‫بكه‌م"‪.‬‬

‫ه‌ڕكێ دیارده‌یه‌كه‌ له‌دیارده‌ گرنگه‌كانی‌ كورد هه‌تا ماوین ناتوانین وازی‌ لێبهێنین‬

‫ن ‌ه‬ ‫ك‬ ‫ی‌‬ ‫رد‬ ‫رد‬ ‫ه‌م‬ ‫ی‌‬ ‫ی‌‬ ‫ته‌‬ ‫ن‪،‬‬ ‫نه‌‬ ‫ه‌‪،‬‬ ‫یه‌‬ ‫ن‬ ‫ی‌‬ ‫ی‌‬ ‫دا‬ ‫مه‌‬ ‫ه‌‪،‬‬ ‫س‬ ‫دا‬ ‫ی‌‬

‫ت‬

‫ت‬ ‫ه‌م‬ ‫ی‌‬ ‫كه‌‬ ‫مه‌‬ ‫تا‬ ‫نه‌‬ ‫ور‬

‫ت‬ ‫ت‬

‫ده‌نگی‌ زۆر له‌خۆت ئه‌چێت؟‬ ‫ناس����ری‌ ره‌زازی‌‪ :‬ناتوانم ئ����ه‌وه‌ بڵێم ئه‌و‬ ‫پرسیاره‌ پێم وابێت ده‌بێت له‌خه‌ڵكی‌ بپرسن‬ ‫زۆر ڕاس����ته‌ كوڕێك����م هه‌یه‌ ده‌نگی‌ خۆش����ه‌‬ ‫ده‌نگی‌ كۆپی‌ ده‌نگی‌ خۆم����ه‌ ناوی‌ كاردۆیه‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌ كاری‌ هونه‌ری‌ ناكا‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌كۆتایی‌ حه‌فتاكاندا چ ش����تێك‬ ‫به‌ڕێ����زت‌و ماڵ����ی‌ ئه‌حمه‌د میرزاو ش����ێركۆ‬ ‫بیكه‌س كۆده‌كاته‌وه‌؟‬ ‫ناس����ری‌ ره‌زازی‌‪ :‬به‌ڵ����ی‌ ڕاس����ته‌ ئ����ه‌وه‌‬ ‫دانیشتنێكی‌ ساڵی‌ ‪1979‬بو كه‌ ئه‌و جێگه‌یه‌م‬ ‫له‌بیربێ����ت مامۆس����تا ئه‌ن����وه‌ر قه‌ره‌داغی‌‌و‬ ‫كۆچك����ردو كاك����ه‌ میرزا خ����ۆی‌‌و ئه‌حمه‌دی‌‬ ‫كوڕی‌‌و كاك س����االر قه‌ره‌داغی‌‌و كاك ره‌وف‬ ‫بێگه‌رد بو ئێس����تا بیرم نه‌ماوه‌ كێی دیكه‌ی‌‬ ‫لێبو به‌راستی‌ كاك ش����ێركۆ بێكه‌س‌و كاك‬ ‫س����االر بون به‌ه����ۆكاری‌ رێكخس����تنی‌ ئه‌و‬ ‫دانیشتنه‌ی‌ ئه‌و شه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬چۆنیه‌ت����ی‌ وه‌رگرتنی‌ ش����عری‌‬ ‫(ده‌الل����ۆ) ی‌ ش����ێركۆ بێك����ه‌س ده‌گوترێت‬ ‫بۆ(د‪ .‬قاسملۆ) گوتراوه‌؟‬ ‫ناس����ری‌ ره‌زازی‌‪ :‬ئ����ه‌و هۆنراوه‌یه‌ بۆ(د‪.‬‬ ‫جه‌عفه‌ری‌ شه‌فیعی‌) وتراوه‌ كه‌سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ����ه‌ی‌ ئێرانی‌ ده‌كرد دوات����ر په‌یوه‌ندی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ باشوردا دروست كرد له‌شاخ به‌داخه‌وه‌‬ ‫حكومه‌تی‌ به‌عس بو به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ شه‌هید‬ ‫ببێت‪ ،‬من ئه‌و هۆنراوه‌یه‌ی‌ شێركۆ بێكه‌سم بۆ‬ ‫كرد به‌و مه‌قامه‌و چه‌ند ڕۆژێك بو كاسێته‌كه‌‬ ‫باڵوبوبۆوه‌ (د‪.‬قاس����ملۆ) شه‌هیدكرا‪،‬خه‌ڵك‬ ‫وایزانی‌ بۆ د‪.‬قاسملۆیه‌ به‌اڵم له‌الی‌ منه‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌مو شه‌هیدێكی‌ كورد وتومه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬س����ه‌ره‌تای‌ ئاش����نایه‌تیت له‌گه‌ڵ‬ ‫هونه‌رمه‌ندان����ی‌ س����لێمانیدا ب����ۆ ك����ه‌ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟‬ ‫ناسری‌ ره‌زازی‌‪ :‬بۆ ساڵی‌ ‪ 1979‬یه‌كه‌مین‬ ‫گۆرانیبێژ كه‌ ناسیم كاك ئه‌سعه‌دقه‌ره‌داغی‌‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫ره‌نگه‌ له‌گ���ه‌ڵ كۆمه‌ڵێك پس���پۆڕو‬ ‫ش���اره‌زا كۆببیت���ه‌و‌ه ك��� ‌ه ت���ۆ هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیت به‌و ب���واره‌و‌ه نییه‌ به‌اڵم‬ ‫دڵخۆشیت به‌وان‪.‬‬

‫بو برای‌ كاك ئه‌نوه‌ر قه‌ره‌داغی‌‌و مامۆس����تا‬ ‫س����اڵح دیالنیش����م ناس����ی‌ جیاواز ل����ه‌وه‌ی‌‬ ‫دی��ل�ان ده‌نگێكی‌ جوان‌و ره‌س����او خۆش����ی‌‬ ‫هه‌ی����ه‌ ش����اعیرێكی‌ زۆر گه‌وره‌ش����ه‌ ب����ه‌اڵم‬ ‫له‌هه‌مویان گرنگتر زۆر نه‌ته‌وه‌یی‌و واڵتپارێزو‬ ‫كوردخۆشه‌ویس����ت بو هه‌م ده‌نگه‌كه‌ی‌ هه‌م‬ ‫هه‌ڵوێس����ت‌و ش����یعره‌كانی‌ بوه‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ هه‌میشه‌‌ومامۆس����تا (حه‌مه‌ساڵح دیالن)‬ ‫م خۆش����بوێت‌و به‌خزمه‌تیش����ی‌ گه‌یش����توم‬ ‫من هه‌میش����ه‌ وتومه‌ كوردی‌ باش����ور له‌ناو‬ ‫ئه‌م هه‌مو خوێن‌و ئاگرو ئاس����نه‌دا هه‌میشه‌‬ ‫خۆڕاگرو وره‌پۆاڵین بون بۆ نمونه‌ مامۆس����تا‬ ‫دیالن خۆی‌ نه‌فرۆش����ت له‌هه‌مان كاتیش����دا‬ ‫ئه‌مه‌نده‌ تێگه‌یش����تو ب����و خه‌فه‌تی‌ ده‌خوارد‬ ‫كه‌ نه‌ته‌وه‌كه‌ی‌ هێشتا خۆی‌ نه‌ناسیوه‌ بۆیه‌‬ ‫به‌رده‌وام له‌خه‌م‌و په‌ژاره‌دا ده‌ژیا بۆیه‌ ده‌ڵێم‬ ‫گه‌ر راپه‌ڕینی‌ ‪1991‬ی‌ ببینیایه‌ زۆر دڵنیام‬ ‫ده‌ س����اڵی‌ دیكه‌ ده‌ژیا بابۆت����ان بگێڕمه‌وه‌‬ ‫ڕۆژێك چومه‌ خزمه‌تی‌ دیالن له‌باره‌ی‌ ئاوازی‌‬ ‫(ئه‌م رۆژی‌ س����اڵی‌ تازه‌یه‌ نه‌ورۆزه‌ هاته‌وه‌)‬ ‫دوان����م‪ ،‬دیالن پێیوتم كات����ی‌ خۆی‌ چومه‌ته‌‬ ‫خزمه‌تی‌ پیرمێردی‌ ش����اعیر وتومه‌ مامۆستا‬ ‫ئێمه‌ كه‌ هه‌مو س����اڵێ‌ ن����ه‌ورۆز ئه‌كه‌ین بۆ‬ ‫س����رودێك گۆرانیه‌ك دانه‌نێین گوزارشت له‌و‬ ‫ڕۆژه‌ بكات سااڵنه‌ بیڵێینه‌وه‌ ‪.‬وتی‌ سه‌رده‌می‌‬ ‫ته‌له‌فۆنی‌ (هێندیلی‌) ب����و ڕۆژێك له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫دانیش����تم (پیره‌می����رد) ته‌له‌فونی‌ كرد وتی‌‬ ‫دیالن ش����یعرێكم نوسیوه‌ بزانه‌ چۆنه‌ پاشان‬ ‫وتی‌ منیش هۆنراوه‌كه‌م داوه‌ به‌(قادردیالن)‬ ‫ی‌ برام تائه‌و جێگه‌یه‌ی‌ من بزانم گێرابێتیه‌وه‌‬ ‫وت����ی‌ له‌گ����ه‌ڵ قادردیالنی‌ برام����دا پێكه‌وه‌‬ ‫كردمان به‌و سروده‌ كه‌ ئێستا هه‌یه‌‌و ئه‌وه‌ی‌‬ ‫دیالن حاڵه‌تی‌ مارش‌و سرودی‌ پێوه‌یه‌ به‌اڵم‬ ‫حه‌سه‌ن زیره‌ك له‌مارش‌و سرود ده‌ریهێناوه‌و‬ ‫كردویه‌تی‌ به‌گۆرانی‌ میوزیكه‌كه‌ی‌ (موجته‌بای‌‬ ‫میرزاده‌) كردویه‌تی‌‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫به‌هۆی‌ سه‌فه‌ركردنی‌ كه‌سێكی‌ نزیك‬ ‫له‌خێزانه‌ك���ه‌ت ماوه‌ی���ه‌ك دڵته‌ن���گ‬ ‫ده‌بی���ت‌و ئه‌رك���ی‌ ئه‌وی���ش دێت��� ‌ه‬ ‫سه‌رشانت‪.‬‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ هاوڕێی‌ گۆرنیبێژان (مه‌حمو ‌‬ ‫ی‬ ‫تۆفیق ش����لك‌و عوس����مان عه‌ل����ی‌) بویت بۆ‬ ‫تائێستا مه‌قامی‌ سه‌فه‌رت نه‌چڕیوه‌؟‬ ‫ناسری‌ ره‌زازی‌‪ :‬ش����ێوازی‌ ده‌نگ جیاوازه‌‬ ‫ئه‌توانم س����ه‌فه‌ر بڵێم به‌اڵم تائێس����تا حه‌زم‬ ‫نه‌كردوه‌ كه‌ ئه‌و ش����ه‌قڵه‌ی‌ ئه‌وان دایانناوه‌‬ ‫خراپی‌ بكه‌م خۆ من گۆرانی‌ حه‌سه‌ن زیره‌ك‌و‬ ‫ماملێ‌‌و مامۆس����تا حه‌مه‌س����اڵح دیالنم وتوه‌‬ ‫به‌اڵم به‌ڕاس����تی‌ نابێت به‌ئه‌سڵه‌كه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫گۆرانیبێژ مه‌حموی‌ تۆفیق شلك دا گۆرانیم‬ ‫هه‌یه‌ چوم بۆ ماڵیان ئه‌ویش ده‌نگی‌ خۆشبو‬ ‫مه‌قامزانێكی‌ باش بو مه‌قامی‌ س����ه‌فه‌ری‌ زۆر‬ ‫جوان ده‌گوت به‌اڵم گۆرانی‌ نه‌بو به‌پیشه‌ بۆی‌‬ ‫به‌اڵم حه‌زی‌ به‌دانیشتن ده‌كرد‪ ،‬بۆ زانیاریت‬ ‫مه‌قامی‌ سه‌فه‌ر له‌بنه‌ڕه‌تدا خاوه‌نه‌كه‌ی‌ (شێخ‬ ‫نوری‌ شێخ ساڵح)ه‌ به‌ڕاستی شێخ نوری ش‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ جوان‌و ش����یرین بوه‌ ئه‌شڵێن له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌یدعه‌لی‌ ئه‌سغه‌ری‌ كوردستانی‌ دا گۆرانی‌‬ ‫وتوه‌ له‌دانیشتندا‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬برینداركردن����ی‌ هونه‌رمه‌ن����د‬ ‫(میكائیل) چیت بیردێنێته‌وه‌؟‬ ‫ناسری‌ ره‌زازی‌‪ :‬ساڵی‌ (‪ )1985‬كه‌ چومه‌‬ ‫س����وید كوڕێك هه‌ب����و وه‌رگێڕم����ان بو ئه‌و‬ ‫كوڕه‌ بانگ����ی‌ ئه‌كه‌ن بۆ نه‌خۆش����خانه‌ پێی‌‬ ‫ده‌ڵێن كوڕێكی����ان هێناوه‌ برین����داره‌ داوای‌‬ ‫ناس����ری‌ ره‌زای‌ كردوه‌ كاتێك ڕۆیشتم بینیم‬ ‫میكائیله‌‪ .‬میكائیل جگه‌له‌وه‌ی‌ ده‌نگی‌ خۆشه‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌یه‌كی‌ زۆر ئازاش بو به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫بریندار بو باوه‌ڕ بكه‌ن زیاتر له‌بیست پارچه‌‬ ‫له‌ناو له‌شیدا بوه‌ ئه‌و پێشمه‌رگه‌ی‌ دیموكرات‬ ‫بو منیش پێش����مه‌رگه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌ ئیتر چومه‌‬ ‫سه‌ری‌ له‌نه‌خۆشخانه‌ ئه‌وه‌ی‌ پێمانكرا بۆمان‬ ‫كرد میكائیل كوڕێكی‌ ده‌نگخۆشه‌ سۆزی‌ زۆر‬ ‫له‌ده‌نگیدایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬بۆ له‌كلیپكردن دوركه‌وتیته‌وه‌؟‬ ‫ناسری‌ ره‌زازی‌‪ :‬من ته‌نیا سێ‌ كلیپم هه‌یه‌‪،‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی ج���وان‌و س���ه‌رنجڕاكێش‬ ‫كه‌س���ێك ‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وی���ت‌و په‌یوه‌ندی���ت ل ‌ه گه‌ڵ‬ ‫چوارده‌وره‌كه‌ت زۆرباش ده‌بێت‪.‬‬

‫كلیپی‌ شیرینه‌خانمم به‌دڵ نیه‌ دو كلیپی‌ ترم‬ ‫هه‌یه‌ باشن ساتێك له‌ناوڕان له‌گه‌ڵ كۆچكردو‬ ‫مه‌رزیه‌ كردومه‌ له‌گه‌ڵ كلیپی‌ شه‌مو تاسه‌بار‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی‌ باش����ی‌ هه‌بو به‌نیس����به‌ت‬ ‫خۆمه‌وه‌ زۆرحه‌زم به‌كلیپ كردن نیه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌دوا نوس����ینی‌ شیركۆبێكه‌س����دا‬ ‫به‌ڕه‌زازی‌ ده‌ڵێت ده‌نگی‌ چیایی‪ ،‬بۆ؟‬ ‫ناسری‌ ره‌زازی‌‪ :‬دیاره‌ ئه‌وه‌ گه‌وره‌یی خۆیه‌تی‌‬ ‫من له‌گه‌ڵ كاك شێركۆ دۆستایه‌تیه‌كی‌ پته‌وم‬ ‫هه‌بو زۆر یه‌كمان خۆشده‌ویست نامه‌ی‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌الم له‌كاتی‌ خۆیدا باڵوی‌ ده‌كه‌مه‌و‌ه پاشان‬ ‫ش����ێركۆ بێكه‌س یه‌كێك له‌ش����اعیره‌ هه‌ره‌‬ ‫گه‌وره‌كانی‌ كورده‌ چه‌ند ڕۆمانێكی‌ به‌هۆنراوه‌‬ ‫نوسیوه‌ به‌ڕاستی‌ ئه‌مه‌ ئاسان ناكرێت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ده‌وترێ����ت گۆرانیبێ����ژ (هابه‌)‬ ‫به‌مه‌رامێكی‌ سیاسی‌ له‌ناوبرا؟‬ ‫ناسری‌ ره‌زازی‌‪ :‬راستیه‌كه‌ی‌ من ده‌مه‌وێت‬ ‫ئه‌وه‌بڵێ����م س����اڵی‌ ‪ 2000‬ك����ه‌ هاتمه‌وه‌ بۆ‬ ‫كوردستان‪ ،‬هابه‌ ته‌شریفی‌ له‌كه‌ركوكه‌وه‌ هێنا‬ ‫بۆ س����لێمانی‌ دانیشتنێكی‌ چوار سه‌عاتیمان‬ ‫كرد كرا به‌چوار كاس����ێت به‌اڵم كاتێك هابه‌‬ ‫ڕۆیش����ته‌وه‌ بۆ كه‌رك����وك مخابه‌راتی‌ به‌عس‬ ‫گرتیان وتیان بۆچوی����ت بۆناوچه‌ی‌ مخربین‬ ‫بۆ له‌گ����ه‌ڵ ناس����ری‌ ره‌زازی‌ گۆرانیت وتوه‌‬ ‫كابرایه‌ك����ی‌ توركمان ئه‌وه‌ن����ده‌ی‌ هێناو برد‬ ‫ئازاری‌ دابو ئه‌وه‌نده‌ی‌ كه‌ من بیستومه‌ گوایه‌‬ ‫ژه‌هریان بۆ كردۆته‌ ناو چاوه‌و ده‌رمانخوارد‬ ‫كراوه‌ ‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌به‌رنامه‌تدای����ه‌ بیره‌وه‌ریه‌كانت‬ ‫بنوسیته‌وه‌؟‬ ‫ناس����ری‌ ره‌زازی‌‪ :‬به‌ڵ����ێ‌ ئ����ه‌وه‌ ئێس����تا‬ ‫م����ن س����ه‌رقاڵی‌ ئ����ه‌وه‌م له‌بیره‌وه‌ریه‌كانمدا‬ ‫زۆر ش����تی‌ تێدایه‌ پێكهاتوه‌ له‌س����ێ‌ به‌ش‪،‬‬ ‫به‌شێكی‌ سیاسیه‌ به‌شێكی‌ هونه‌ریه‌ به‌شێكی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌ تا ئه‌م ده‌قه‌یه‌ی‌ قسه‌ بۆ جه‌نابت‬ ‫ده‌كه‌م نزیك ‌هی‌ ‪ 500‬په‌ڕه‌یم نوسیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫پرۆگرامێك���ی‌ باش���ت دان���او‌ه ب���ۆ‬ ‫خۆالواز كردن���ت ك ‌ه ماوه‌یه‌كی‌ كورت‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌زانیت‪ ،‬شه‌ممه‌ به‌خت ‌‬ ‫ئه‌نجامه‌كه‌ ‌‬ ‫تۆیه‌‪.‬‬

‫نارسی‌ ره‌زازی‌‬ ‫ی سنه‌ی‌ ڕۆژهه‌اڵتی‌ كوردستان‬ ‫ی ‪ 1955‬له‌شار ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ‪ 1961‬ده‌چێته‌ قوتابخانه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌دایك ده‌بێت له‌ساڵ ‌‬ ‫ئه‌وكاته‌ ته‌مه‌نی‌ شه‌ش سااڵن ده‌بێت هونه‌رمه‌ند هه‌ر‬ ‫ی الدروست‬ ‫ی منداڵیه‌و‌ه هه‌ستی‌ گورانی‌ وتن ‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی كردنه‌وه‌ی گۆرانییه‌كانی‌ حه‌سه‌ن‬ ‫ئه‌بێت‌و به‌الس���ای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شۆڕش ‌‬ ‫ی هه‌ڵگیرسان ‌‬ ‫زیره‌ك ده‌ست پێده‌كات دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌الن���ی‌ ئی���ران ره‌زازی‌ چه‌ند گۆرانی���ه‌ك له‌ڕادیۆ ‌‬ ‫ی سنه‌ تۆمار ده‌كات دواتر ده‌بێته‌ پێشمه‌رگه‌و‬ ‫كورد ‌‬ ‫له‌ش���اخ چه‌ند سرودو گۆرانییه‌ك تۆمارده‌كات‌و دوای‬ ‫ی شای‌ ئێران‌و له‌سه‌ره‌تای‌ هاتنی‌ خومه‌ینی‌‪،‬‬ ‫ڕۆیشتن ‌‬ ‫ی (نیشتیمان)‬ ‫ره‌زازی‌ یه‌كه‌م كه‌س ده‌بێت ك ‌ه سرود ‌‬ ‫ی س���ن ‌ه باڵوده‌كاته‌و‌ه له‌و سه‌رده‌مه‌دا له‌ناو‬ ‫له‌ڕادیۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌بێت‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی باش��� ‌‬ ‫خه‌ڵك���دا ده‌نگ‌و س���ه‌دایه‌ك ‌‬ ‫ی له‌ساڵی ‪ 1985‬ڕو له‌هه‌نده‌ران‬ ‫ژیانی‌ پێشمه‌رگاییه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���وید جێگیر ده‌بێ���ت‌و له‌زۆربه‌ ‌‬ ‫ده‌كات‌و له‌واڵت ‌‬ ‫ئاهه‌نگ‌و یاده‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كاندا ڕۆڵی‌ به‌رچاوی ده‌بێت‬ ‫ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه كوردستان‌و‬ ‫ی ‪ 2004‬به‌یه‌كجار ‌‬ ‫تا س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی س���ه‌ر به‌پارێزگا ‌‬ ‫ی دوكان ‌‬ ‫له‌ش���ارۆچكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رنام ‌ه ‌‬ ‫ێ ئه‌بێت‌و ئێستاش پێشكه‌شكار ‌‬ ‫نیشته‌ج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���ات‪ .‬له‌ڕو ‌‬ ‫(گۆرانی‌‌و نه‌ته‌وه‌) ی ‌ه له‌كه‌ناڵ ‌‬ ‫ی له‌چ���وار براو پێنج‬ ‫كومه‌اڵیه‌تیش���ه‌وه‌ خانه‌واده‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی خاوه‌نی‌ كچێك‌و دو‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫خوشك پێكهاتون ره‌زاز ‌‬ ‫ی دڵنیا‪،‬ماردین‪ ،‬كاردۆ‪.‬‬ ‫كوڕه‌ به‌ناوه‌كان ‌‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ په‌یوه‌ندی���ت له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫چوارده‌وره‌كه‌ت باش���ه‌‪ ،‬به‌اڵم گرفت ‌‬ ‫داراییت زۆر بۆدروست ده‌بێت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫كێش���ه‌كانت زۆرن‌و كات���ت ده‌وێت‬ ‫بۆچاره‌س���ه‌ركردنیان كه‌ به‌شێكیان‬ ‫داراییت رێگریت لێده‌كات‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫عومه‌ر ره‌زا ئه‌و پیاوه‌ی‌ له‌بیر حكومه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌موچاوت چه‌وره‌‬ ‫سه‌ندیكای‌ هونه‌رمه‌ندان چوه‌ته‌وه‌‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫به‌م شێوه‌یه‌ له‌زستاندا بیپارێزه‌‬

‫ئارایشتگای مه‌که‌س بۆ رازاندنه‌وه‌ی خانمان‬ ‫عه‌قاری ـ به‌رامبه‌ر ئه‌من ‌ه سوره‌ک ‌ه‬ ‫ی چه‌ور له‌زستاندا‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ پێست ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌متر وشك ده‌بێت‌و ئه‌م كێشه‌یه‌ ‌‬ ‫كه‌متره‌‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مانكاتیشدا ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی به‌چاودێر ‌‬ ‫جۆره‌ پێستانه‌ پێویست ‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌به‌ر ئه‌و خاڵه‌ ره‌شانه‌ی ك ‌ه‬ ‫ی چه‌ور دروستیان ده‌كات‪ .‬بۆ‬ ‫پێست ‌‬ ‫پاراستنی‌ پێستت له‌م وه‌رزه‌دا ئه‌م‬ ‫هه‌نگاوانه‌ بگره‌به‌ر‪:‬‬

‫ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ دێرین‌و ناسراو عومه‌ر ره‌زا‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌یه‌ ك ‌ه خاوه‌ن ‌ی‬ ‫كه‌مترین به‌ره ‌هم‌و زێڕینترین مێژوه‌‪( ،‬هاتم‬ ‫هاتم‪ ،‬به‌سه‌ربه‌ستی‌ هاتم) یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫گۆرانیانه‌ی‌ كه‌ تاهه‌نوكه‌ش له‌بیره‌وه‌ر ‌ی‬ ‫زۆرینه‌ماندا كاڵ نه‌بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫عومه‌ر ره‌زا ئێستاكه‌ ته‌مه‌ن ‌ی (‪ )73‬ساڵه‌و‬ ‫به‌هۆی‌ نه‌خۆشیه‌و‌ه بێده‌نگی‌ له‌ژیان‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ر هه‌ڵبژاردوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫حكومه‌ت‌و سه‌ندیكای‌ هونه‌رمه‌ندان بێباكن‬ ‫له‌ئاستیداو رێژینی‌ كوڕیشی‌ ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات جگه‌ له‌هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬ ‫كه‌ دوجار هاوكاری‌ كردوه‌ كه‌سی‌ تر‬ ‫به‌حكومه‌تیشه‌وه‌ ئاوڕیان لێنه‌داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫تیل‪0533202790 :‬‬

‫‪facebook: makassalonsulaymaniah‬‬

‫چه‌ور‪.‬‬ ‫‪ .2‬مانگان ‌ه پاككردنه‌وه‌ی ده‌موچاو‬ ‫ئه‌نجام بد‌ه له‌ئارایش���تگاو ش���وێن ‌ه‬ ‫ی جوانكاری‌ پێست‪.‬‬ ‫تایبه‌ته‌كان ‌‬ ‫‪ .3‬ئ���ه‌و ئارایش���تان ‌ه به‌كاربێن ‌ه‬ ‫كه‌ چه‌ورییان ك���ه‌م تێدای ‌ه چونك ‌ه‬ ‫پێستی‌ تۆ چه‌وره‌‪.‬‬

‫‪ .1‬هه‌میش��� ‌ه كرێمی‌ ش���ه‌وو رۆژ‬ ‫ی‬ ‫به‌كار بێن ‌ه ك ‌ه تایبه‌تن به‌پێس���ت ‌‬

‫ی ئارایش���ت‬ ‫‪ .4‬هه‌میش���ه‌ له‌كات ‌‬

‫کاوڕ‬

‫گا‬

‫لێكردنه‌و‌ه ئ���ه‌و كرێمانه‌ به‌كاربێن ‌ه‬ ‫ی میكیاج‪.‬‬ ‫كه‌ تایبه‌تن به‌لێكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی له‌م‬ ‫‪ .5‬ده‌كرێ���ت ب���ه‌و میوانه‌ ‌‬ ‫وه‌رزه‌دا هه‌ی���ه‌ ماس���ك دروس���ت‬ ‫بكه‌ی���ت‌و بیده‌ی���ت له‌ده‌موچاوت‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێست له‌رێی ئه‌و میوانه‌و‌ه‬ ‫ی باشی ده‌ست ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ڤیتامین ‌‬ ‫‪ .6‬ئاوی‌ پێویست بخۆره‌وه‌ رۆژان ‌ه‬ ‫زیاتر ل ‌ه ‪ 8‬په‌رداغ‪.‬‬

‫رێژی���ن عوم���ه‌ر ره‌زا‪ ،‬ك���وڕه‌ بچوك ‌ی ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌ن���د‌ه بۆ ئاوێنه‌ وت���ی‌ "دیار‌ه باوكم‬ ‫له‌ئێس���تادا به‌ه���ۆی‌ ئ���ه‌و ب���ار‌ه ناله‌باره‌ ‌ی‬ ‫ته‌ندروس���تیه‌وه‌ وه‌ك پێویس���ت تاق���ه‌ت‌و‬ ‫توانای‌ قس���ه‌كردن ‌ی نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاس���ت ‌ی‬ ‫بیركردن���ه‌وه‌و زاكیره‌ش��� ‌ی كه‌مبۆته‌وه‌و هیچ‬ ‫شتێك ‌ی بیر نه‌ماوه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ منیشدا‬ ‫تاقه‌تی‌ قسه‌كردنی‌ كه‌مه‌"‪.‬‬ ‫رێژین باس ‌ی له‌وه‌ش كرد كه‌ تاوه‌كو ئێستا‬ ‫هیچ الیه‌نێك ئاوڕی���ان له‌باوكی‌ نه‌داوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش بۆ ئه‌وان پرسیارێكه‌و وه‌اڵمه‌كه‌ش ‌ی‬ ‫نازانن‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت " هاوكارییه‌ك ‌ی ‪200‬هه‌زار ‌ی‬ ‫هونه‌رمه‌ندان���ه‌ی‌ هه‌ب���و به‌اڵم ئه‌وه‌ش���یان‬ ‫بڕی‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ ئه‌وه‌ راس���ته‌ خاوه‌نی‌ (‪)10‬‬ ‫گۆرانیه‌‌و له‌رو ‌ی چه‌ندێتی���ه‌وه‌ كه‌مه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌م���وان ده‌زان���ن كه‌ ل���ه‌روی‌ چۆنایه‌تیه‌و‌ه‬ ‫گۆرانیه‌كانی‌ له‌چ ئاستێكی‌ به‌رز ‌ی هونه‌ریدان‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یان پێویست ناكات من وه‌ك كوڕی‌ ئه‌و‬ ‫هونه‌رمه‌نده‌ قسه‌ی‌ له‌سه‌ر بكه‌م"‪.‬‬ ‫عومه‌ر ره‌زا له‌ئێس���تادا به‌وته‌ی‌ كوڕه‌كه‌ ‌ی‬ ‫به‌هۆی‌ دۆخی‌ خراپ ‌ی ته‌ندروس���تیه‌وه‌ ته‌واو‬ ‫دایبڕاندو‌ه له‌هون���ه‌ر‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه هه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ناوبه‌ناو له‌به‌رخۆیه‌وه‌ گۆرانی‌ ده‌ڵێت ئه‌ویش‬ ‫زیاتر گۆرانی���ه‌ كۆنه‌كانی‌ وه‌ك هونه‌رمه‌ندان‬ ‫(شه‌ماڵ س���ائیب)‪ ،‬رێژین عومه‌ر سه‌باره‌ت‬

‫ب���ه‌وه‌ی‌ تاوه‌كو ئێس���تا چی‌ بۆك���راو‌ه وت ‌ی‬ ‫"له‌ماوه‌ی‌ رابردودا رێزلێنانێكی‌ بۆكرا ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌الیه‌ن كاك ج���ه‌زای‌ س���ازه‌وه‌ رێكخرابو‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا هێرۆخانی���ش دوجار ه���اوكار ‌ی‬ ‫م���اددی‌ كردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا هیچ ش���تێكی‌ تر ‌ی‬ ‫بۆ نه‌كراوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش��� ‌ی ك ‌ه له‌ئێستادا باوكم‬ ‫تێیدا ده‌گوزه‌رێت ته‌نها ئه‌وه‌یه‌ گو ‌ێ له‌رادیۆ‬ ‫ده‌گرێ���ت‪ ،‬له‌ماڵه‌و‌ه دێته‌ بازاڕو ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫ماڵه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ له‌ئێس���تادا هه‌م���و كاره‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌هۆكاری‌ نه‌خۆشیه‌كه‌ش��� ‌ی‬ ‫ده‌ڵێ���ت "كاتی‌ خۆ ‌ی نه‌خ���ۆش بوه‌و باوك ‌ی‬ ‫بردویه‌ت��� ‌ی بۆ نه‌خۆش���خانه‌‪ ،‬ئیت���ر له‌وێ‌‬ ‫كاره‌بایان لێداوه‌‪ ،‬دیار‌ه ئه‌وكاته‌ پێداویست ‌ی‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردن وه‌ك پێویس���ت نه‌ب���وه‌و‬ ‫پێشكه‌وتو نه‌بوه‌‪ ،‬باوكم كه‌م ته‌حه‌مول بو‌ه‬ ‫بۆیه‌ وه‌ك وتم كاره‌بایان لێداوه‌‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫ناوبه‌ناو ئه‌گه‌ر جه‌و ‌ی هه‌بێت باسی‌ هونه‌ر ‌ی‬ ‫رابردو ده‌كات"‪.‬‬ ‫رێژین عومه‌ر ئه‌وه‌ی‌ نه‌شارده‌و‌ه كه‌ ئه‌وان‬ ‫ش���انازییه‌كی‌ گه‌ور‌ه به‌باوكیانه‌وه‌ ده‌كه‌ن و‬ ‫ده‌ڵێت "ده‌چین ‌ه هه‌ر ش���وێنێك‌و به‌تایبه‌تتر‬ ‫ك ‌ه ده‌زانن منداڵی‌ هونه‌رمه‌ند عومه‌ر ره‌زاین‪،‬‬ ‫مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ باشمان ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫حكومه‌ت‌و الیه‌ن��� ‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كانی‌ بوار ‌ی‬ ‫هون���ه‌ر به‌ڕاس���تی‌ بێباكن له‌ئاس���ت باوكم‌و‬ ‫مێژوه‌كه‌یدا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "خۆشبه‌ختان ‌ه خه‌ڵكان وه‌فایه‌ك ‌ی‬ ‫باش���یان هه‌یه‌ بۆ هونه‌ره‌كه‌ ‌ی باوكم ئه‌وه‌ش‬ ‫خۆش���حاڵیه‌كی‌ زۆر‌ه بۆ هه‌موم���ان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخ���ه‌و‌ه حكومه‌ت مه‌به‌س���تی نیی ‌ه ئاوڕ‬ ‫له‌هونه‌رمه‌نده‌ ره‌سه‌نه‌كانی‌ خۆی بداته‌وه‌"‪.‬‬ ‫رێژی���ن ئام���اژه‌ ب���ۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات ك��� ‌ه‬ ‫"حكومه‌ت ش���ت ‌ی وا بۆ كه‌سانێك ده‌كه‌ن دو‬ ‫گۆرانی‌ نه‌وتوه‌و دو ناڕه‌حه‌تی‌ نه‌چه‌ش���توه‌‪،‬‬ ‫كه‌چ���ی‌ دنیایه‌ك پاره‌ ‌ی ب���ۆ خه‌رجده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم هونه‌رمه‌ندێكی‌ وه‌ك عومه‌ر ره‌زا كه‌س‬ ‫ئاوڕ ‌ی لێناداوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌داخ���ه‌وه‌ ئ���ه‌و‌ه دۆخه‌كه‌ی ‌ه‬ ‫ك��� ‌ه ده‌یبینین‪ ،‬حكوم���ه‌ت ئه‌گ���ه‌ر له‌ڕو ‌ی‬ ‫مه‌عنه‌ویش���ه‌وه‌ ئ���اوڕی‌ لێبدایات���ه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫خۆشبو"‪.‬‬

‫ی هه‌ڵپه‬ ‫ی ره‌زازی‌‪ :‬گۆران ‌‬ ‫نارس ‌‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬

‫ ‬ ‫ناسری‌ ره‌زازی‌ هونه‌رمه‌ندی‌ ناسراوی‌ كورد‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "هه‌ست‬ ‫ئه‌كه‌م سلێمانی‌ زۆریان خۆش ئه‌وێم"‪.‬‬

‫ناسری ره‌زازی‌و ئێرانی هاوسه‌ری‬

‫ماوه‌یه‌ك���ه‌ زۆر ه���ه‌وڵ ئه‌ده‌ی���ت‬ ‫ك��� ‌ه زانیاری���ت له‌س���ه‌ر بابه‌تێ���ك‬ ‫ده‌سكه‌وێت‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌و بابه‌ت ‌ه‬ ‫بۆتۆیش گرنگ نیه‌‪.‬‬

‫دوانه‌‬

‫هه‌ست به‌س���ه‌ركه‌وتنی‌ خۆت ناكه‌یت‪ ،‬له‌ئاهه‌نگێك���دا كاتێكی‌ خۆش له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌اڵم ك ‌ه كه‌وتیته‌ گفتوگۆیه‌كه‌و‌ه هه‌ست هاورێكانت به‌سه‌رده‌به‌یت ك ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌ه‬ ‫ی وا ڕوی‌ نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫كۆبونه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌كه‌یت ك ‌ه زۆر سه‌ركه‌وتو بویت‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ئاوێن����ه‌‪ :‬چ گۆرانی����ه‌ك بو به‌شوناس����ی‌‬ ‫ڕه‌زازی‌؟‬ ‫ناس����ری‌ ره‌زازی‌‪ :‬ئه‌گ����ه‌ر باس����ی‌ گۆرانی‌‬ ‫"ساڵه‌های‌ س����اڵه‌" بكه‌ین له‌س����اڵی‌ ‪1980‬‬ ‫له‌سلێمانی‌ وتومه‌ ده‌نگدانه‌وه‌ی‌ باشی‌ هه‌بو‬ ‫له‌و كاس����ێته‌دا گۆرانی (چیم����ه‌ن چیمه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ب����ارێ‌) ئه‌م گۆرانیانه‌ هه‌ریه‌كه‌و گوێگری‌‬ ‫باش����ی‌ تایبه‌تی‌ خۆی‌ هه‌بو به‌اڵم من پێش‬ ‫ئه‌م كاس����ێته‌ (‪ )12‬كاس����ێتی‌ تۆمار كراوم‬ ‫هه‌بو پێش ئه‌و كاس����ێته‌ گۆرانیه‌ك كه‌ پێی‌‬ ‫ناس����رام گۆرانی‌ (ئای‌ چه‌ندم خۆش ئه‌وێ‌)‬ ‫بو‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هونه‌رمه‌ندێكی‌ ناسراوی‌ وه‌ك ئێوه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ كوردس����تانی‌ گه‌وره‌ نیازتانه‌‬ ‫كه‌ی‌ له‌ئاهه‌نگ دوربكه‌ونه‌وه‌؟‬ ‫ناسری‌ ره‌زازی‌‪ :‬ئێمه‌ هه‌مو مرۆڤین تا ئه‌و‬ ‫كاته‌ی‌ نه‌چوبوین����ه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت حه‌زمان‬ ‫ده‌كرد كۆنس����ێرت بكه‌ین ب����ه‌اڵم ئێمه‌ له‌نێو‬ ‫شۆڕشی‌ میلله‌تدا گه‌وره‌بوین القێكمان له‌ناو‬ ‫سیاسه‌تدا گه‌وره‌ بو له‌ئاهه‌نگه‌ حیزبیه‌كاندا‬ ‫به‌ش����داریمان ئه‌ك����رد نه‌مانئه‌توانی‌ گۆرانی‌‬ ‫س����ه‌نگین بڵێین ناچ����ار گۆرانی‌ هه‌ڵپه‌ڕكێ‌و‬ ‫شادمان ده‌خس����ته‌ پاڵی‌‪ .‬هه‌مو میلله‌تێك‪،‬‬ ‫گۆرانی‌ س����ه‌نگین‌و ش����ادی‌ هه‌یه‌ ‪..‬گۆرانی‌‬ ‫هه‌ڵپه‌ڕكێش دیارده‌یه‌كه‌ له‌دیارده‌ گرنگه‌كانی‌‬ ‫ك����ورد هه‌تا ماوین ناتوانی����ن وازی‌ لێبهێنین‬ ‫‪.‬به‌بۆچون����ی‌ من له‌م ته‌مه‌ن����ه‌ی‌ مندا ئیدی‌‬ ‫كۆنسێرت باشتره‌ ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌دوای ساڵی‌ ‪ 1991‬روت له‌بواری‌‬ ‫نوسین كرد ئه‌توانین بڵێین بۆ؟‬

‫شێر‬

‫خش���ته‌یه‌ك بۆهه‌م���و كاره‌كان���ی‌ ئه‌م ئه‌و كتێبان ‌هی‌ ك ‌ه ده‌یخوێنیته‌وه‌ زیاتر‬ ‫هه‌فته‌ی���ه‌ت دابنێ‌ تابتوانیت كاره‌كانت كاردانه‌وه‌یان له‌س���ه‌ر كه‌س���ایه‌تیت‬ ‫دروس���ت كردوه‌و زیات���ر گۆڕانكاریت‬ ‫رێك بخه‌یته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێوه‌دیاره‌‪.‬‬

‫ناس����ری‌ ره‌زازی‌‪ :‬من خۆم نه‌ به‌نوسه‌ر ن‬ ‫به‌ش����اعیر ده‌زانم ناش����توانم بڵێم له‌نگیه‌ك‬ ‫هه‌بوه‌ پڕم كردۆته‌وه‌ ب����ه‌اڵم كاری‌ هونه‌ری‬ ‫ئه‌وه‌ن����ده‌ نیه‌ به‌اڵم جاروبار هه‌س����تم ئه‌كر‬ ‫كه‌ زمانی‌ كوردی‌ كێشه‌ی‌ هه‌یه‌ حه‌زم ئه‌كر‬ ‫به‌ش����به‌حاڵی‌ خۆم له‌و ب����واره‌دا ئیش بكه‌‬ ‫ئه‌وه‌ش هۆكاره‌كه‌ بو ئێستاش خه‌می‌ زمانی‬ ‫ك����وردی‌ زۆر ئه‌خۆم چونك����ه‌ زمانی‌ كوردی‬ ‫كێشه‌ی‌ زۆره‌ ئێستا به‌ده‌یان وشه‌ هاتونه‌ت‬ ‫ناو زمانی‌ كوردیه‌وه‌ كه‌ به‌داخه‌وه‌ فارسین‬ ‫كوردی����ش به‌هه‌ڵه‌ به‌كاری‌ ده‌هێنن بۆ نمون‬ ‫وشه‌ی‌ كاژێر ئه‌ڵبه‌ته‌ كوردییه‌ به‌اڵم هه‌ڵه‌یه‌‬ ‫ش����وناس نییه‌ شناس‪ ،‬ناوزه‌ند كوردی‌ نی‬ ‫به‌هه‌ڵ����ه‌ ب����ه‌كاری‌ دێنن ب����اوه‌ڕ بكه‌ن زۆرن‬ ‫به‌اڵم ئیستا له‌بیرم نیه‌ جارێكیان بۆ وشه‌ی‬ ‫(ته‌داخول) ده‌گه‌ڕای����ن كه‌ مانا كوردیه‌كه‌ی‬ ‫بدۆزینه‌وه‌ له‌الدێیه‌ك بوین ش����ه‌ڕێك ڕوی‌ د‬ ‫گه‌یش����تمه‌ پیره‌مێردێكی‌ به‌ته‌مه‌ن وتم مام‬ ‫ئه‌وه‌ چییه‌؟ له‌وه‌اڵمدا وتی‌ (ڕۆناو مه‌ك ‌ه‬ ‫ڕۆچون مه‌كه‌ ئه‌م بابه‌ته‌) وتم زۆر س����وپاس‬ ‫ئێمه‌ به‌دوای‌ ئه‌م وش����ه‌ ره‌س����ه‌ن‌و پاراوه‌د‬ ‫وێڵی����ن به‌دیلی‌ ك����وردی‌ ته‌داخول وش����ه‌ی‬ ‫ڕۆناوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬له‌كوردس����تان ب����ۆ س����لێمانیت‬ ‫هه‌لبژارد؟‬ ‫ناس����ری‌ ره‌زازی‌‪ :‬یه‌ك����ه‌م خاڵ هه‌س����ت‬ ‫ئه‌كه‌م س����لێمانی‌ زۆریان خۆش ئه‌وێم دوه‌‬ ‫ی كۆماری‬ ‫ئه‌گه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ سه‌رده‌می‌ سه‌ربه‌ران ‌‬ ‫ئیسالمی‌ ئێران خه‌بات‌و تیكۆشان وایكرد ك‬ ‫ئێم����ه‌ به‌بنه‌ماڵه‌و به‌خه‌ب����ات ده‌مێكه‌ ئێم‬ ‫له‌گه‌ڵ شاخ‌و شۆڕش����دا بوین من كه‌ ئێست‬ ‫ته‌مه‌نم ‪ 59‬س����اڵه‌ ‪22‬بۆ ‪ 23‬س����اڵ له‌سن‬ ‫ژیاوم ماباقی‌ ‪ 37‬ساڵه‌ له‌گه‌ڵ كوردی‌ باشو‬ ‫تێكه‌ڵ بوم ‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ره‌زازی‌ نه‌مێنێت جێگره‌وه‌ی‌ ده‌نگت‬ ‫ده‌بێت؟ بیس����تومانه‌ یه‌كێ����ك له‌كوڕه‌كانت‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫چه‌ند په‌یوه‌ندیه‌ك ئه‌نجام ده‌ده‌یت ك ‌ه‬ ‫ی خۆته‌وه‌و‬ ‫په‌یوه‌ستن به‌كاری‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ده‌ته‌وێت زو ئه‌نجامی‌ بده‌یت‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫هەرە خراپترین تاکتیکەکانی پرۆسەی‬ ‫دانوسکاری لەهەرێمی کوردستاندا‬ ‫سەعید کاکەیی‬ ‫بەجیا لەهونەرەکانی نیگارکێش����ی‌و نواندن‌و‬ ‫سترانبێژی‌و هاوتاکانی دیکەی گرێدراوی بەهرە‌و‬ ‫داهێن����ان‪ ،‬هون����ەری دانوس����تکاری گرێدراوی‬ ‫چەندین زنجیرە گەمە‌و یاریی جیاوازی تیۆرییە‬ ‫کە پەیوەندییەکی پتەوی ئۆرگانیان بەزانس����تە‬ ‫مرۆییەکان����ەوە هەی����ە‪ .‬هەر گەم����ە‌و یارییەکی‬ ‫تیۆریش پێویستی بەسێ ئاست یاخود قۆناغی‬ ‫جێبەجێک����ردن هەیە کە بریتین لەس����تراتیژی‌و‬ ‫ئۆپەراسیۆن‌و تاکتیك‪.‬‬ ‫ئ����ەوی تۆزقاڵێ����ك لەی����اری‌و گەمەکان����ی‬ ‫دانوس����تکاری تێب����گات‌و بڕوانێت����ە ش����ێوازی‬ ‫بەڕێوەبردنی پرۆسەکانی دانوستکاری لەهەرێمی‬ ‫کوردس����تاندا‪ ،‬ئ����ەوا خێرا ئەو راس����تییەی بۆ‬ ‫س����اغدەبێتەوە کە بۆ پاراس����تنی بااڵدەستی‌و‬ ‫براوەیی خۆیان‪ ،‬دانوستکارانی پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان شێوازی دانوستاندنی پەرتەوازکاری‬ ‫(‪)Distributive Negotiation‬ی����ان بۆ یاری‌و‬ ‫گەمە سیاسیەکانیان هەڵبژاردوە‪ ،‬بەو پێیەی کە‬ ‫هێزێکی زۆر‌و سەروەت‌و سامانێکی بەرفراوانیان‬ ‫لەژێر دەس����تدایە‌و لەو ب����اوەڕەدان کە بەم دو‬ ‫فاکتەرە دەتوان����ن نەك تەنها بەرژەوەندیەکانی‬ ‫خۆی����ان بپارێ����زن‌و پەرەیان پێب����دەن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫گومان‌و ش����ك بخەنە س����ەر بەرژەوەندیەکانی‬ ‫نەیارەکانی����ان‌و پێداویس����تەکانیان بەبێ نرخ‌و‬ ‫ب����ێ بەه����ا هەژمار بک����ەن‪ .‬بەهەمانش����ێوەی‬ ‫دانوس����تاندنی پەرتەوازکاری‪ ،‬دانوس����تکارانی‬ ‫ش����ێوازەکەی تری دانوس����تاندن کە بەشێوازی‬ ‫دانوس����تاندنی تێکهەڵکێش����ی یان هەماهەنگی‬ ‫(‪ )Integrative Negotiation‬ناس����راوە‪،‬‬ ‫ئامانجە بنەڕەتیەکەی بریتیە لەبەدەس����تهێنانی‬ ‫دۆخی براوەیی ب����ۆ خۆیان‌و الیەنەکانی دیکەی‬ ‫پرۆسەی دانوستکاری بەمەبەستی خزمەتکردنی‬ ‫بەرژەوەندی گش����تی‪ .‬بۆ گەیشتن بەو ئامانجە‪،‬‬ ‫دانوس����تکارانی ئ����ەم ش����ێوازە هەرهەمان ئەو‬ ‫گەمە‌و یارییە تیۆریان����ە بەکاردەهێنن‌و هەمان‬ ‫قۆناغەکانی جێبەجێکردن پەیڕەو دەکەن کە بۆ‬ ‫نەیارە پەرتەوازکارەکانیان رەخساون‪.‬‬ ‫چونکە لەنوس����ینەکانی پێش����ترمدا لەسەر‬ ‫پرسەکانی دانوستکاری لەهەرێمی کوردستاندا‬ ‫بەتێر‌و تەس����ەلی باسم لێوە کردون‌و بۆ ئەوەی‬ ‫خ����ۆم دوبارە نەکەمەوە‪ ،‬لێرەدا نە پێناس����ەی‬ ‫ئەو دو شێوازە دانوستکاریە دەکەم‌و نە باسی‬ ‫ستراتیژی دانوستکارانی پارتی‌و نەیارەکانیشیان‬ ‫دەکەم کە بۆ هەمو کەس����ێك رون‌و ئاشکران‪.‬‬ ‫بەڵکو بەکورتی باس����ی ئاس����تی ئۆپەراسیۆنی‬ ‫دانوس����تاندنەکانی پارتی‌و نەیارەکانی دەکەم‌و‬ ‫پاشان تیشك دەخەمە س����ەر ئەو تاکتیکانەی‬ ‫کە زۆر خراپن‌و دەکرێ تیمەکانی دانوستکاری‬ ‫هەمو الیەنەکان س����ودیان لێوەربگرن‌و نەکەونە‬ ‫تەڵەکانیانەوە‪.‬‬ ‫ئاشکرایە کە بۆ مانەوە‌و پاراستنی بااڵدەستی‬ ‫بارزان����ی لەنێو پارتی دیموکراتی کوردس����تان‌و‬ ‫هەرێم����ی کوردس����تاندا‪ ،‬بڕیاربەدەس����تان‌و‬ ‫دانوس����تکارانی پارتی ش����ارەزاییەکی باشیان‬ ‫هەیە لەخوڵقاندن‌و بەزنجیرەکردنی قەیرانەکان‬ ‫وەك ئۆپەراسیۆنێکی بەردەوام بۆ ماندوکردن‌و‬ ‫بەئاکام پەرت����ەوازە‌و الوازکردنی نەیارەکانیان‪.‬‬ ‫لەم کارەش����یاندا لێهاتوانە س����ەرکەوتو بون‪،‬‬ ‫بەتایبەت لەگەڵ بڕیاربەدەستان‌و دانوستکارانی‬ ‫یەکێت����ی نیش����تیمانی کوردس����تاندا‪ .‬هەرچی‬ ‫پەیوەستە بەبزوتنەوەی گۆڕانەوە‪ ،‬ئەوەیان هەتا‬ ‫ئەم س����ات‌و کاتە‪ ،‬هەوڵ‌و تەقەال ئۆپەراسیۆنیە‬

‫دانوستکاریەکانی بەرپرسانی پارتی ئاکامێکی‬ ‫زەق‌و بەرچاویان هێش����تا نەهێناوەتە دی‪ .‬بۆیە‬ ‫سەغڵەتی‌و شپرزەیی‌و توندی‪ ،‬تەنانەت هەندێ‬ ‫جاریش نەرم����ی‪ ،‬لەلێدوانەکانیان����دا بۆ میدیا‬ ‫جۆراوجۆرەکانی ناوخۆ‌و دەرەوە بەرچاوو گوێ‬ ‫دەکەون‪ .‬ئەمەش وای لێکردون کە بەتاکتیکەکانی‬ ‫خۆیاندا بچنەوە بۆ زیاتر پەرتەوازەکردنی الیەنە‬ ‫سیاس����یەکان‌و بەتایبەت الیەن����ی یەکێتی کە‬ ‫بەئاشکرا بەدەست تەکەتوالت‌و فرەجەمسەری‬ ‫خۆیەوە دەناڵێ����ت‪ .‬ئەم تاکتیک����ەش وەنەبێ‬ ‫تەنها بۆ ملکەچ‌و سڕکردنی یەکێتی بێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بۆ لێدانی ئەو باڵەیە کە هەتا ئێس����تا هاوڕایە‬ ‫لەگەڵ پێداویس����ت‌و داخوازیەکانی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان لەالیەك‌و لەالکەی تریشەوە هەژمونێکی‬ ‫تەواوی هەیە بەس����ەر ئەندامانی فراکس����یۆنی‬ ‫یەکێتی لەپەرلەمانی کوردس����تاندا‪ .‬ش����ایانی‬ ‫باس����ە کە زۆرێك لەبەرپرس����انی پارتی هەردو‬ ‫الیەنی یەکێتی‌و گۆڕان ب����ەدو دیوی یەك دراو‬ ‫دەخوێننەوە کە نرخ‌و بەها یاسایی‌و سیاسیەکەی‬ ‫دەکاتە ‪ ٤٢‬کورس����ی پەرلەمانی بەرامبەر بە‪٣٨‬‬ ‫کورس����یە پەرلەمانیەکەی خۆیان‪ ،‬کە ئەمەش‬ ‫واتای مەترس����ییەکی جددی‌و سەرئێش����ەیەکی‬ ‫درێژخایەنە بۆ پارتی‪.‬‬ ‫کەواتە بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەم تاکتیکانەی‬ ‫بەرپرس����انی پارتی‪ ،‬دەکرێ گۆڕان‌و الیەنەکانی‬ ‫دیکەی نەیاری پارتی ئاگاداری ئەم تاکتیکانەی‬ ‫خ����وارەوە بن ک����ە بەخراپتری����ن تاکتیکەکانی‬ ‫پرۆسەی دانوستکاری دەناسرێن‪:‬‬ ‫‪ .1‬رێگری لەدەس����تپێکردنەوەی پرۆس����ەی‬ ‫دانوستکاری‪:‬‬ ‫ڕێگریکردن لەدەس����تپێکردنەوەی پرۆس����ەی‬ ‫دانوس����تکاری بەهی����چ ش����ێوەیەك لەقازانجی‬ ‫ئ����ەو الیەنانەدا نیە ک����ە داخوازیەکانی خۆیان‬ ‫لەچوارچێوەی بەرژەوەندی گشتیدا دەبیننەوە‪.‬‬ ‫وەك پێش����تر ئاماژەی بۆ کراوە‪ ،‬هیچ الیەنێك‬ ‫هێن����دەی پارت����ی لەپەکخس����تنی پەرلەمان‌و‬ ‫حکومەتی هەرێم زیانی مەعنەوی بەرنەکەوتوە‪.‬‬ ‫ب����ۆ کەمکردن����ەوە‌و بەرتەس����كکردنەوەی‬ ‫ئاس����ەوارەکانی ئەم زیانە مەعنەوییە‪ ،‬سەرۆکی‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬مەسعود بارزانی‌و‬ ‫هەن����دێ لەبەرپرس����ە میانڕەوەکانی نێو پارتی‬ ‫ل����ەو ب����اوەڕەدان کە بەب����ێ یەکێت����ی‌و گۆڕان‬ ‫ناتوانن بەردەوامی بەو دەسەاڵتە ناشەرعییەی‬ ‫مەس����عود بارزانی بدەن‪ ،‬نەخاسمە کە لەکۆڕ‌و‬ ‫کۆبونەوەکانی����دا لەگەڵ ئەکتەرانی سیاس����ی‌و‬ ‫دیپلۆماس����یە نێودەوڵەتیەکان����دا ڕەنگدانەوەی‬ ‫جیاجیای هەبوە‪ .‬بۆیە‪ ،‬لەگەڵ دەسپێکی ساڵی‬ ‫تازەی ‪٢٠١٦‬دا‪ ،‬س����ەرۆکی پارت����ی پەیامێکی‬ ‫داواکاریانەی راگەیاند کە نەك تەنها ستراتیژیەتی‬ ‫مانەوەی خۆیانی لەس����ەر کورسی سەرۆکایەتی‬ ‫هەرێمدا بەناش����ەرعی وێناک����رد‪ ،‬بەڵکو داوای‬ ‫لەالیەنە سیاس����یەکانی هەرێمی کوردستانیش‬ ‫کرد پێکەوە کاربکەن بۆ ڕێککەوتن لەسەر یەك‬ ‫لەو س����ێ بژاردانەی کە لەپەیامەکەیدائاماژەیان‬ ‫بۆ کراوە‪ .‬ئەم هەنگاوەی سەرۆکی پارتی‪ ،‬لەڕوە‬ ‫تەکنیکیەکەیەوە‪ ،‬هەنگاوێکی ئەرێنی‌و دروستە‌و‬ ‫دەرفەتێکە بۆ پەلکێشانی پارتی‌و سەرۆکەکەی‬ ‫ب����ۆ پرۆس����ەیەکی درێژخایەنی دانوس����تکاری‬ ‫ک����ە بەدرێژایی مێژوی ئەم حزب����ە ئەزمونێکی‬ ‫باش‌و س����ەرکەوتوی تێدا نەبوە‌و نابێت چونکە‬ ‫نیگەرانی‌و توڕەبون‌و هەڵچون س����ێ س����یمای‬ ‫دیار‌و زەقی بڕیاربەدەس����تان‌و دانوس����تکارانی‬ ‫پارتین‌و بونەتە بەش����ێك لەکەسایەتیەکانیان‪.‬‬ ‫بەواتایەکی دیکە‪ ،‬بۆ ئەوەی بەرپرسانی پارتی‬ ‫ناچار بکرێن بەرێزگرتن لەیاس����او ش����ەرعیەتی‬ ‫پەرلەم����ان‌و حکوم����ەت‪ ،‬پێویس����تە رێگ����ری‬ ‫لەدەس����تپێکردنەوەی پرۆس����ەی دانوستاکاری‬ ‫نەکرێ����ت‌و ئەو پرۆس����ەیەش وەك کارتی کات‬ ‫بەڕێکردن بەکاربهێنرێت بۆ الواز‌و الوازترکردنی‬ ‫خواست‌و هەڵوێس����تە نەزۆکەکانی بەرپرسانی‬ ‫پارتی‪.‬‬

‫ئاشکرایە کە بۆ مانەوە‌و‬ ‫پاراستنی بااڵدەستی‬ ‫بارزانی لەنێو پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستان‌و‬ ‫هەرێمی کوردستاندا‪،‬‬ ‫بڕیاربەدەستان‌و‬ ‫دانوستکارانی پارتی‬ ‫شارەزاییەکی باشیان‬ ‫هەیە لەخوڵقاندن‌و‬ ‫بەزنجیرەکردنی‬ ‫قەیرانەکان وەك‬ ‫ئۆپەراسیۆنێکی‬ ‫بەردەوام بۆ ماندوکردن‌و‬ ‫بەئاکام پەرتەوازە‌و‬ ‫الوازکردنی نەیارەکانیان‬ ‫‪ .2‬رەتکردنەوەی دانوستاندن لەگەڵ نەیارە‬ ‫سەرسەختەکان‪:‬‬ ‫ی����ەك لەهەڵ����ە ه����ەرە کوش����ندەکانی‬ ‫بڕیاربەدەستان‌و تیمەکانی دانوستکاری بریتیە‬ ‫لەرەتکردنەوەی دانوس����تاندن لەگ����ەڵ نەیارە‬ ‫سەرسەختەکانیان‪ .‬نمونەکانی هەڵەی کوشندە‬ ‫لەرەتکردنەوەی پرۆسەی دانوستکاری لەمێژوی‬ ‫نوێی هەرێمی کوردستاندا ئیجگار زۆرن‪ .‬ئاکامە‬ ‫خراپەکانی دیارترینی ئەو رەتکردنەوانە بریتین‬ ‫لەهەرەس����ی شۆڕش����ی ئەیلول لەساڵی‪‌١٩٧٥‬و‬ ‫نەهامەت����ی‌و ‪٣١‬ی ئابی ‪‌١٩٩٦‬و بڕینی بودجەی‬ ‫هەرێمی کوردس����تان لەالی����ەن حکومەتەکەی‬ ‫نوری ئەلمالکی لەس����اڵی ‪٢٠١٤‬دا‪ .‬بەاڵم‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بڕیاربەدەستان‌و تیمەکانی دانوستکاری بەرگەی‬ ‫هەژمونەکان����ی نیگەرانی‌و توڕەی����ی‌و هەڵچون‬ ‫بگرن‪ ،‬ئەوا گومانی تێدا نیە کە دەتوانن گەمەی‬ ‫گیرۆدەی زیندان����ی (‪)Prisoner‌s Dilemma‬‬ ‫دژ ب����ەو الیەنانە بەکاربهێن����ن کە بەپێچەوانەی‬ ‫خۆیان بەرگەی نیگەران����ی‌و توڕەیی‌و هەڵچون‬ ‫ناگ����رن‪ .‬دیارە کڕۆکی گەم����ەی زیندانی بریتیە‬ ‫ل����ەو هەژمونە دەرونیانەی ک����ە بەکاردەهێنرێن‬ ‫ب����ۆ ناچارکردنی نەیاری بەرامبەر بۆئەوەی دان‬ ‫بنێت ب����ەو داخوازی‌و پێداویس����تیە گرنگانەی‬ ‫ک����ە خزمەتی بەرژەوەندی گش����تی دەکەن‌و بۆ‬ ‫بەرجەستەکردنیش����یان پێویستە ڕیککەوتنێکی‬ ‫گونجاویشی لەسەر واژۆ بکەن‪.‬‬ ‫‪ .3‬هەڵبژاردنی پالنێکی الواز‌و دیراسەنەکراو‬ ‫لەالیەن تیمی دانوستکارانەوە‪:‬‬ ‫هەروەك چۆن دەس����پێکی هەمو پرۆژەیەکی‬ ‫بیناس����ازی پێویستی بەنەخش����ەی ئەندازیاری‬ ‫رون‌و ئاش����کرای دیراس����ەکراو هەیە‪ ،‬پرۆسەی‬ ‫دانوس����تکاریش بەهەمان ش����ێوە پێویس����تی‬ ‫بەپالنێک����ی ژیرمەندان����ەی رون‌و ئاش����کرای‬

‫مۆتەکەی دەوڵەت‬

‫دیراس����ەکراو هەی����ە ب����ۆ واڵمدان����ەوەی ئ����ەو‬ ‫ئەگەران����ەی ک����ە لەگەم����ە‌و یارییەکانی الیەنە‬ ‫نەیارەکان����ەوە دێنە پێش‪ .‬کەرەس����تەی خاوی‬ ‫هەر تیمێکی دانوس����تکاری پیشەیی بریتیە لەو‬ ‫داتا‌و زانیارییە کۆکراوانەی کە بەش����ێوەیەکی‬ ‫پوختە هەڵبژێردراون بۆ شیکردنەوە‌و توێژاندن‪.‬‬ ‫پاشان‪ ،‬دو لەدانوستکارانی شارەزای نێو تیمی‬ ‫دانوستکاریەکە هەڵدەس����تن بەهەڵسەنگاندن‌و‬ ‫بژارکردن����ی تێک����ڕای ئەو دەرئەنج����ام‌و ئاکام‌و‬ ‫پێش����هاتانەی ک����ە بەش����یکردنەوە‌و توێژینەوە‬ ‫بەرجەس����تەکراون‪ .‬ئەم����ەی دواییش یان دەبێ‬ ‫بەگەم����ەی ش����ەڕ (‪ )War gaming‬وەیاخود‬ ‫بەتابل����ۆی م����رداری (‪)Murder Board‬‬ ‫دەس����تەبەر بکرێت‪ .‬ئەگ����ەر ئ����ەم هەنگاوانە‬ ‫پیادە نەکرێن‌و پێش����وەخت ڕێککەوتنی گشتی‬ ‫لەسەر نەخش����اندن‌و بەپالنکردنی بونی نەبێت‪،‬‬ ‫ئەوا بێشك تیمی دانوستکار سەرکەوتو نابێت‬ ‫لەکارەکانیدا‌و ئاکامەکەشی بەزەرەر‌و شکستی‬ ‫گەورە کۆتایی دێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬خۆبەس����تنەوە بەئەڵتەرناتیڤ����ی خراپ‌و‬ ‫نالۆژیکی‪:‬‬ ‫بۆ هەر پێداویستی‌و داخوازییەك‪ ،‬دانوستکاری‬ ‫پیشەیی‌و تیمی دانوستکاری شارەزا‌و بەدەسەاڵت‪،‬‬ ‫پێویس����تە چەن����د ئەڵتەرناتیڤێک����ی باش����یان‬ ‫هەبێت‌و بتوانن لەنێو زۆنی ئەگەری ڕێککەوتندا‬ ‫(‪)Zone of Possible Agreement) (ZOPA‬‬ ‫بەکاریان بهێن����ن‪ .‬بەاڵم لەئەگەری رێکنەکەوتن‬ ‫لەس����ەر پێداویس����ت‌و داخوازیە بنەڕەتیەکاندا‪،‬‬ ‫دەبێ����ت کار لەس����ەر بەرجەس����تەکردنی هەرە‬ ‫باش����ترین ئەڵتەرناتیڤێك بکات کە لەپرۆسەی‬ ‫دانوس����تکاریدا رێککەوتنی لەسەر نەکراوە کە‬ ‫ئەم����ەش بەزمانی ئینگلیزی پێ����ی دەگۆترێت‪:‬‬ ‫(‪)Best Alternative To a Negotiated Agreement‬‬ ‫(‪ .)BATNA‬واتا‪ ،‬ئەگەر پرۆسەی دانوستکاری‬ ‫بەڕێککەوتنێک����ی گونج����او کۆتای����ی نەهات‪،‬‬ ‫پێویس����تە ئەڵتەرناتیڤێک����ی ه����ەرە باش����ت‬ ‫هەبێت بۆ مامەڵەکردن‌و هەڵس����وکەوت لەگەڵ‬ ‫الیەنە نەیارەکانت پاش شکس����تی پرۆس����ەی‬ ‫دانوستکاری‪ .‬لێرەدا ش����ایانی ئاماژە پێکردنە‬ ‫کە پاش س����ەرنەکەوتنی پرۆسەی دانوستکاری‬ ‫لەپای����زی‪٢٠١٥‬دا‪ ،‬بڕیاربەدەس����تانی پارت����ی‌و‬ ‫تاڕادەیەك بڕیاربەدەس����تانی گۆڕانیش بیریان‬ ‫لەئەڵتەرناتیڤی هەرەباش����ی خۆیان نەکردبۆوە‬ ‫ب����ۆ بەڕێوەبردن����ی دۆخ����ی پاش نەگەیش����تن‬ ‫بەڕێککەوتن����ی گونجاو کە ئاکامەکەش����ی وەك‬ ‫بۆمان رون بۆوە هۆی پەکخس����تنی شەرعیەتی‬ ‫پەرلەم����ان‌و ئیفلیجکردن����ی حکومەتی هەرێمی‬ ‫کوردس����تان‪ .‬بەپێچەوانەوە‪ ،‬ئەگەر بەرپرسانی‬ ‫پارتی لەبری بیرکردنەوە لەئەڵتەرناتیڤی خراپ‌و‬ ‫خراپت����ر‪ ،‬دەکرا هەرە باش����ترین ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫خۆی����ان بەکاربهێنن کە ئەویش وەك پێش����تر‬ ‫ئاماژەیان بۆ کردبو بریتی بو لەهەڵوەشاندنەوەی‬ ‫حکومەتی هەرێم‌و هاندانی ئەندام پەرلەمانەکانی‬ ‫خۆی����ان‌و الیەن����ە ماهوارەکانیان بۆکش����انەوە‬ ‫لەپەرلەمانی کوردستان‌و ناچارکردنی سەرۆکی‬ ‫پەرلەمانی کوردستان بەڕاگەیاندنی هەڵبژاردنی‬ ‫پێش����وەخت‌و هەڵوەش����اندنەوەی پەرلەم����ان‪.‬‬ ‫هەرچی پەیوەستە بەبڕیاربەدەستانی گۆڕانەوە‪،‬‬ ‫بەتایب����ەت س����ەرۆکی پەرلەمان کە لەپش����کی‬ ‫گۆڕان����ە‪ ،‬ئ����ەوا دەک����را قەناع����ەت بەزۆرینەی‬ ‫س����ادەی ئەن����دام پەرلەمانەکانی کوردس����تان‬ ‫بکرای����ە ب����ۆ دەنگ����دان لەس����ەر هەڵبژاردنی‬ ‫پێش����وەخت‌و هەڵوەش����اندنەوەی پەرلەمان����ی‬ ‫ئێستا بەحوکمی ئەوەی لەوێ رۆژێدا سەرۆکی‬ ‫پەرلەمان دەسەاڵتەکانی سەرۆکی هەرێمی ماوە‬ ‫بەسەرچوی لەبەر دەستدابون‪ .‬بەاڵم جێی داخە‬ ‫ک����ە هەردو الیەنی نەیار‪ ،‬وات����ا پارتی‌و گۆڕان‪،‬‬ ‫گیرۆدەی حوکمی مەنتیقی سیاس����ی بون نەك‬ ‫لۆژیكی دیموکراسی کە دو ئاژەڵی زۆر جیاوازن‬ ‫لەئەدەبیاتی دەوڵەتداریدا‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫لەسەر حسابی كێ رێكدەكەون؟‬ ‫د‪ .‬ئاكۆ حەمەكەریم‬ ‫رۆژ ب���ەرۆژ زیات���ر ئ���ەوە روندەبێتەوە كە‬ ‫یەكێتی لەنێوان گۆڕان‌و پارتیدا یاری دەكات‌و‬ ‫هەن���گاوی زیاتر ب���ەرەو الی پارت���ی دەنێت‬ ‫بەئاڕاس���تەی ئیمزاكردن���ی (رێككەوتننامەی‬ ‫س���تراتیژی دو)‪ ،‬وەك لێپرس���راوی دەستەی‬ ‫كارگێڕی مەكتەبی سیاس���ی ئاماژەی بۆ کرد‪.‬‬ ‫دیارە مەبەس���ت لەیەکێتی بەشێک لەمەکتەبی‬ ‫سیاس���ییەکەیانە‪ ،‬چونک���ە زۆرینەی کۆمیتەی‬ ‫سەرکردایەتی یەکێتی‌و قاعیدەی جەماوەرییان‬ ‫دژی ئەو جۆرە رێکەوتنەن‪.‬‬ ‫بێگوم���ان هەم���و هێ���زو الیەنێك ئ���ازادن‬ ‫لەبەس���تنی پەیوەن���دی‌و دروس���تكردنی‬ ‫هاوپەیمانێتی‪ ،‬كەس الری لەرێككەوتنی نێوان‬ ‫یەكێت���ی‌و پارتی نییە‪ ،‬بزوتن���ەوەی گۆڕانیش‬ ‫بێباكە لەوجۆرە رێكەوتنانەو نە ئەترس���ێت نە‬

‫بەوە بچوك دەبێتەوە‪ ،‬كاتێك گۆڕان دروست بو‬ ‫ئەوان رێكەوتنی ستراتیژییان هەبو و لەوپەڕی‬ ‫هێزدابون‌و گۆڕانیش وەك هێزێكی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫روبەڕویان ب���ۆوە‪ ،‬ئەم جارەش هەمان ش���ت‬ ‫دەكات‌و بەدڵنیایی���ەوە جەماوەریش���ی فراوان‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫رێككەوتن���ی ئەمج���ارەی یەكێت���ی‌و پارتی‬ ‫رێككەوتنێكی ئاس���ان‌و ئاسایی نابێت‌‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئاڵۆزو پڕ لەكێش���مەكێش دەبێت‌و قەیرانەكان‬ ‫قوڵتر دەكاتەوە‪ ،‬چونكە‪:‬‬ ‫‪ .1‬لەم دۆخەدا هەرجۆرە رێكەوتنێك بەتەنها‬ ‫لەگەڵ پارتی لەس���ەر حس���ابی دیموكراسی‌و‬ ‫پەراوێزخستنی الیەنەكانی ترو دوبارەكردنەوەی‬ ‫‪ ٣٠‬ی حوزەیرانێكی تر دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬رێككەوت���ن لەگ���ەڵ پارتی ب���ۆ گۆڕینی‬ ‫س���ەرۆكی پەرلەم���ان‪ ،‬هەر الیەنێ���ك بیكات‬ ‫ش���ەرعێتدانە بەكودەت���ا چەكدارییەكەی‪12‬ی‬ ‫ئۆكتۆبەری پارتی‪.‬‬ ‫‪ .3‬رێككەوت���ن لەگ���ەڵ پارت���ی‪ ،‬بەمانای‬

‫پەش���یمانبونەوەیە لەرێكەوتن���ی دەباش���انی‬ ‫نێ���وان گۆڕان‌و یەکێتی بەس���ەرکردایەتی كاك‬ ‫نەوش���یروان‌و مام جەالل‌و پەش���یمانبونەوەیە‬ ‫لەپ���رۆژەی هاوبەش���ی چ���وار الیەنەك���ەو‬ ‫پەش���یمانبونەوەیە ل���ەو بەڵینان���ەی ك���ە‬ ‫بەجەماوەری خۆیاندا‪.‬‬ ‫‪ .4‬رێككەوت���ن لەگ���ەڵ پارت���ی بەمان���ای‬ ‫قوڵكردن���ەوەی ملمالنێكانی س���لێمانییە‪ ،‬كە‬ ‫گۆڕان هێزی سەرەكییەو خاوەنی جەماوەرێكی‬ ‫بەهێزە‪.‬‬ ‫‪ .5‬رێككەوت���ن لەگەڵ پارت���ی‪ ،‬جارێكی تر‬ ‫پارت���ی دەكات���ەوە بەهێزی بااڵدەس���تی بێ‬ ‫ركابەرو هاوس���ەنگی هێز لەبەرژەوەندی پارتی‬ ‫دەشکێتەوە‪.‬‬ ‫‪ .6‬بێگومان رێككەوتن لەگەڵ پارتی لەپێناو‬ ‫بەرژەوەندی هەندێك بەرپرس دەبێت لەس���ەر‬ ‫حس���ابی بەرژەوەندی یەكێتیی���ەكان‪ ،‬ئەمەش‬ ‫جارێكی تر قەیرانەكانی ناو یەكێتی‌و كوردستان‬ ‫قوڵ دەكاتەوە‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫كاتی ئەوە هاتوە یەكێتییە راستەقینەكان‌و‬ ‫جەماوەرەكەیان بەدەنگ بێن لەسەر ئەم جۆرە‬ ‫رێككەوتن���ە‪ ،‬كە جارێكی تر حزبەكەیان بەرەو‬ ‫بچوكبونەوەو لێوار دەب���ات‌و قەیرانەكان زیاتر‬ ‫قوڵدەكاتەوە‪.‬‬ ‫كات���ی ئەوە هات���وە كە یەكێت���ی لەرۆحی‬ ‫تۆڵەكردنەوە دەرچێت‪ ،‬ك���ە بەبیانوی ئەوەی‬ ‫گۆڕان لەس���ەر حس���ابی یەكێتی رێككەوتنی‬ ‫لەگەڵ پارتی كردوە پێویستە ئێستا ئەم هەلە‬ ‫بقۆزرێتەوەو توڵە لەگۆڕان بكرێتەوە‪ ،‬كە ئەمە‬ ‫هەڵەیەك���ی گەورەیە‪ ،‬لەالیەكەوە مەس���ەلەكە‬ ‫بەتەنه���ا پەیوەندی بەگۆڕان���ەوە نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پەیوەندی بەدیموكراس���ی‌و ش���ەرعیەت‌و مافی‬ ‫خەڵكەوە هەی���ە‪ ،‬لەالیەكی تریش���ەوە گۆڕان‬ ‫لەسەر حسابی كەس رێكەوتنی نەكردوە‪ ،‬گۆڕان‬ ‫هێزی دوەمە الیەنی كەمی ئیستیحقاقی خۆشی‬ ‫وەرنەگرتوەو یەكێتیش ئەگەر لەگۆڕان پۆستی‬ ‫زیاتری وەرنەگرتبێت‪ ،‬كەمتری وەرنەگرتوە‪.‬‬

‫رێبین هەردی‬ ‫رەنگە یەکێک لەو قسە هەرە جوانانە‬ ‫کە جارێ����ک بەختیار عەل����ی لەیەکێک‬ ‫لەکۆڕەکانی����دا درکاندی ئ����ەوە بێت کە‬ ‫وتی (لێ����رەدا بەپێی بیرەوەری وتەکان‬ ‫ئەهێنمەوە) رەنگە ئایدیای دروستکردنی‬ ‫دەوڵ����ەت‪ ،‬جەهەنەمیتری����ن ئایدیایەک‬ ‫بێت کە رۆژئ����اوا فڕێیداوەتە ناو دنیای‬ ‫دەرەوەی خ����ۆی‌و بەتایبەتی خۆرهەاڵت‬ ‫بەگش����تی‌و خۆرهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت‬ ‫بەتایبەت����ی‪ .‬لەناکاو س����ەدان گەالنی‬ ‫جیاواز کە س����ااڵنیکی یەکجار دورودرێژ‬ ‫بەبێ ئەم مۆدێلە سیاس����یە ژیاون بەبێ‬ ‫ئەوەی هەس����ت بەهی����چ کەموکوڕیەک‬ ‫بکەن‪ ،‬هەس����ت ئەکەن گ����ەر دەوڵەتی‬ ‫تایبەت����ی خۆیان نەبێت‪ ،‬ئەوا کێش����ەو‬ ‫گرفتێکی گەوەرەیان هەیە‪ .‬حەزکردن‌و‬ ‫ئارەزویەکی ش����ێتانە بۆ دروستکردنی‬ ‫دەوڵ����ەت ئەبێت����ە خەونی س����ەرەکی‬ ‫هەمو ئەو دەس����تەبژێرە سیاسیانەی کە‬ ‫بڕوای تەواوی����ان بەوە هەیە بەبێ بونی‬ ‫دەوڵ����ەت ن����ە کەرامەت‌و ن����ە ژیان‌و نە‬ ‫ئاسایشیان دابینکراوە‪ .‬دەوڵەت ئەبێت‬ ‫بەو فانوس����ە ئەفس����وناویەی ئەتوانێت‬ ‫چارەس����ەری هەمو دەردەکان بکات‌و تا‬ ‫ئەوکات����ەش کە ئ����ەم دەوڵەتە نەبێت‪،‬‬ ‫هەر چارەیەک����ی دی بگیرێتە بەر جگە‬ ‫لەدرێ����ژەدان ب����ەدەردەکان هیچ����ی تر‬ ‫نیە‪ .‬گەالنیک کە نەک سااڵنیکی درێژ‪،‬‬ ‫بەڵکو چەندان س����ەدە بەب����ێ دەوڵەت‬ ‫ژیاون‌و هەستیان بەهیچ یەک لەو شتانە‬ ‫نەکردوە کە پاش دروس����تبونی مۆدێلی یان ئایدۆلۆژیە‪ .‬هەموان ئەبێت لەپێناوی‬ ‫دەوڵەت هەس����تی پێ ئەک����ەن‪ .‬لەناکاو دەوڵەت����دا ئام����ادەی قوربانیدان بن کە‬ ‫هەموان ب����ەدوای دەوڵەت����دا ئەگەڕێن‌و کورت بۆتەوە بۆ سەروەری‌و بااڵدەستی‬ ‫لەپێناویدا ئامادەن هەمو قوربانیەک چ ئەو دەس����تەبژێرو بنەماڵە خێڵەکی یان‬ ‫بەگیان چ بەسامان بدەن‪ .‬ئازادی کورت سیاسیە‪ .‬پارێزگاری لەدەوڵەت یەکسان‬ ‫ئەبێتەوە بۆ بونی دەوڵەت‌و کوێالیەتیش ئەبێت بەپارێزگاریکردن لەبەرژەوەندی‌و‬ ‫نەبونی‪ .‬دواکەوتوی����ی‌و بێدادی بەهۆی س����ەروەری ئەو دەستەبژێرو بنەماڵەیە‪.‬‬ ‫نەبون����ی دەوڵەتەوەیەو پێش����کەوتن‌و لەس����ەدەی بیستدا خەونەکەی مەحمود‬ ‫دادپەروەریش بەدروستکردنی دەوڵەت‪ .‬دەرویش دێتە دی‪ ،‬بەاڵم ئەوەی جێگەی‬ ‫دەوڵەت س����ەرچاوەی چارەسەرکردنی سەرس����وڕمانە ئەوەیە چۆن شاعیرێکی‬ ‫هەمو کێشەکانەو نەبونیشی سەرچاوەی وا گ����ەورە ئ����ەوەی ن����ەدی هاتنە دی‬ ‫هەمو نەهامەتیەکان‪ .‬س����ەدەی نۆزدەو خەونەکەی چ تراژیدیایەکی سیاس����ی‌و‬ ‫سەرەتاکانی سەدەی بیست‪ ،‬سەدەکانی کۆمەاڵیەتی گەورەو چ چیرۆکێکی تاڵی‬ ‫پەت����ای دروس����تکردنی دەوڵەت����ە کە ژیانی پڕ لەکوشتارو کۆیالیەتی بۆ هەمو‬ ‫بڕیارە بەدروس����تبونی‪ ،‬هەرچی کێشەی ئ����ەو گەالنە دروس����تکردوە کە بڕیار بو‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی‌و ئابوری‌و سیاس����ی هەیە دروستکردنی دەوڵەت کۆتایی بەگرفت‌و‬ ‫چەرمەسەریەکانیان بهێنێت‪.‬‬ ‫چارەسەر بکرێت‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ئێم����ە لەس����ەدەکانی نۆزدەو‬ ‫لەگەرم����ەی ئ����ەم پەتای����ەدا بو کە‬ ‫یەکێک لەهەرە ش����اعیرە فەڵەس����تینیە بیس����تدا ناژین‪ .‬لەس����ەردەمی خەونی‬ ‫ناس����راوەکان کە پێش ئ����ەوەی خەونی دێرین����ی مەحم����ود دەروێش����دا ناژین‪.‬‬ ‫دروس����تبونی دەوڵەت����ی فەڵەس����تینی بەڵک����و لەس����ەدەیەکدا ئەژی����ن ک����ە‬ ‫ببینێ����ت کۆچی دوایی ک����رد‪ .‬لەیەکێک ئەزانین ئەو خەونە چ کارەس����اتێکی بۆ‬ ‫لەچاوپێکەوتنەکانی����دا بەرادەی����ەک مرۆڤەکانی ئەم ناوچەیە دروس����تکردوە‬ ‫شەیدای دروس����تبونی دەوڵەت بوبو کە ک����ە تاهەنوک����ەش پێوەی گی����رۆدەن‌و‬ ‫گوت����ی ئەو دەوڵەتی ئەوێ����ت‪ ،‬زیندانی تاهەنوک����ەش ئازارەکان����ی ئەچێ����ژن‪.‬‬ ‫بکات‪ ،‬ستەمی لێبکات‪ ،‬پۆلیس‌و هێزی ئەوەی کە تا ئێس����تاش گەالنێک هەن‬ ‫ئاسایشی هەبێت کە سەرکوتمان بکات‪ ،‬خەون بەدەوڵەتەوە لەسەر شێوازەکەی‬ ‫هیچ ی����ەک لەمانە گرنگ نی����ن‪ ،‬گرنگ مەحمود دەروێشەوە ئەبینن‪ ،‬نەک بەڵگە‬ ‫ئەوەی����ە دەوڵەت����م هەبێ����ت‪ .‬مەحمود نیە بۆ دروس����تی بۆچونەکانیان‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەروێ����ش کاتێک ئەم قس����انەی ئەکرد بەڵگەیە بۆ کوێربونێکی مێژویی لەوەی‬ ‫دوای ئ����ەو روانینە کەوتب‌و کە ئامانجی ئەم خەونە لەس����ەر ئێس����ک‌و پروسکی‬ ‫س����ەرەکی دەوڵەت‌و نەبونیشی بەمانای ه����ەزاران ک����ەس دامەزراوە ک����ە تەنیا‬ ‫تیایدا نەک دەوڵەت‪ ،‬بەڵکو دەستەبژێرو‬ ‫نەبونی خودی ژیانە‪.‬‬ ‫لەم قسانەی مەحمود دەروێش‌و هەمو بنەماڵەی����ەک بەئ����ارەزوی خۆی����ان‬ ‫ئ����ەو روانینانەوە کە بۆ دەوڵەت هەبون گەلێکیان بەبارمتەو خزمەتکارو کۆیلەی‬ ‫ئەو ئەزمونە س����تەمکاریانە دروستبون خۆیان وەرگرتوە‪ .‬لەس����ەدەیەکدا ئەژین‬ ‫ک����ە قس����ەکانی مەحمود دەروێش����یان ئەزمونی بەعسی لەشێوە جیاوازەکانیدا‬ ‫بەزی����ادەوە بەدی هێن����ا‪ .‬دەوڵەتانێک بینی‪ .‬ئ����ەو دیکتات����ۆرە خۆێنڕیژانەی‬ ‫دروس����تبون ک����ە پۆلیس‌و ئاس����ایش‌و بین����ی ک����ە بەتی����رۆرو ئەش����کەنجە‬ ‫دەزگایەک����ی موخابەرات����ی بەهێزی����ان حوکڕان����ی ئەک����ەن‌و جەهەنەمێک����ی‬ ‫هەیە کە خەڵکی ن����ەک تەنها زیندانی‌و راس����تەقینەیان ب����ۆ هاواڵتیانی خۆیان‬ ‫ئەش����کەنجە ئەکرد‪ ،‬بەڵکو کۆمەڵکوژو دروس����تکردوە‪ .‬راپەڕینەکان����ی جیهانی‬ ‫جینۆسایدیشی ئەکردن‪ .‬سەدەی بیست عەرەبی لەبەش����ێکی گرنگیدا بریتی بو‬ ‫سەدەی دروس����تبونی ئەو دەوڵەتانەیە لەناوتنێک����ی گەورە ب����ەو خەونەی کە‬ ‫کە زۆرتری����ن س����امانی واڵت لەکەرتی مەحمود دەروێش ئەیبینی‪ ،‬بەاڵم بەبێ‬ ‫سەربازی‌و موخابەراتیدا سەرف ئەکات ئەوەی لەگەڵ ئەو هەم����و قوربانیدان‌و‬ ‫نەک بۆ ئ����ەوەی پارێ����زگاری لەژیان‌و خۆبەختکردنەدا بتوانێت کۆتاییەکی بۆ‬ ‫ئ����ازادی هاواڵتیان����ی ب����کات‪ ،‬بەڵک����و دیاری بکات‪ .‬بەهاری عەرەبی لەزوربەی‬ ‫بۆئ����ەوەی دەزگایەکی س����ەرکوتکەری ناوچەکان ب����وە بەپایزێک����ی خوێناوی‬ ‫بەهێزو دەستکراوە دروستبکات بۆ هەمو کە تاهەنوک����ەش زوربەی دەوڵەتەکانی‬ ‫ئ����ەو هاواڵتیانەی کە بەهەر هۆیەک بوە ناوچەکە بەپێش����هاتەکانیەوە ئەناڵێنن‪.‬‬ ‫لەدۆخی هەبو ناڕازیین یان بیر لەگۆڕانی ئەم تراژیدایەش بەو ش����ێوەیە بەردەوام‬ ‫ئەکەنەوە‪ .‬دەوڵ����ەت‌و پارێزگاریکردنی ئەبێ����ت مادام کەس����انێک مابن خەونی‬ ‫لەب����ری پاریزگاریک����ردن لەهاواڵت����ی دروس����تکردنی دەوڵ����ەت لەخەون����ی‬ ‫دائەنیشێت‌و بگرە ئەرکی هاواڵتی ئەبێت بااڵدەستی‌و س����ەروەری دەستەبژێر یان‬ ‫بەقوربانیدانی ب����ەردەوام لەپێناوی ئەم بنەماڵەیەک����ی سیاس����ی جیاناکەنەوە‪.‬‬ ‫دەوڵەتە تازە دروستکراوەدا‪ .‬دەوڵەتی بەردەوام ئەبێت مادام هێشتا کەسانێک‬ ‫دروس����تکراویش‪ ،‬دەوڵەتی ئەبستراکت‌و مابن پرس����ی دەوڵەت‪ ،‬بەجیا لەپرسی‬ ‫دەزگاکان نی����ە‪ ،‬بەڵک����و دەوڵەت����ی ئ����ازادی‌و دادپەورەری ب����ۆ هاواڵتیانی‬ ‫دەس����تەبژێر یان بنەماڵەیەکی خێڵەکی کۆمەڵگا پێشکەش بکەن‪.‬‬

‫سەدەی بیست‬ ‫سەدەی‬ ‫دروستبونی ئەو‬ ‫دەوڵەتانەیە کە‬ ‫زۆرترین سامانی‬ ‫واڵت لەکەرتی‬ ‫سەربازی‌و‬ ‫موخابەراتیدا‬ ‫سەرف ئەکات‬ ‫نەک بۆ ئەوەی‬ ‫پارێزگاری لەژیان‌و‬ ‫ئازادی هاواڵتیانی‬ ‫بکات‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫لەوەھمەوە بۆ راستی‪ :‬دەوڵەتی كوردی‬ ‫د‪ .‬سه‌ردار موسا شه‌ریف‬ ‫دكتۆرا له‌په‌یوه‌ندی نێوده‌وڵه‌تی‬

‫باسکاڵ‌و مەحوی‬ ‫(‪)٣‬‬ ‫لەبەش���ی یەکەمی ئەم نوس���ینەدا باسی‬ ‫ئەوەم ک���رد کە مرۆڤی باس���کاڵیی ئیماندار‬ ‫مرۆڤێکی لەتلەت‌و دابەش���بوە‪ ،‬چونکە هەم‬ ‫خاوەنی وزەیەکی ئەخالقیی‌و مەیلێکی دینیی‬ ‫ناوەکییە کە وایلێدەکەن خوازیاری ئەوەبێت‬ ‫لەدۆخێکی دینیی‌و ئیالهیی بەردەوامدا بژیی‪.‬‬ ‫بەاڵم هاوکات بونەوەرێکە بەالش���ەو ئارەزو و‬ ‫غەریزەیەکی س���ەرزەمینییەوە‪ .‬لەم ڕوانینەدا‬ ‫مرۆڤ تەنها بیرناکاتەوەو تەنها تێڕانامێنێت‪،‬‬ ‫تەنه���ا بیر لەخوداو دین‌و دینداریی ناکاتەوە‪،‬‬ ‫بەڵک���و دەش���زانێت الش���ەیەکی فانی���ی‌و‬ ‫هەڵچون‌و داچونی دەرونیی‌و حەزی ئارەزوی‬ ‫ڕێگەپێن���ەدراو و نالەباری هەیە‪ .‬ئینس���انی‬ ‫باسکاڵی ئینس���انێکە هەردو دیوەکەی خۆی‬ ‫بەباش���ی دەناس���ێت‪ ،‬دەزانێت بونەوەرێکی‬ ‫دو ڕوخس���ارو ناک���ۆک‌و پڕملمالنێی���ە‪ .‬الی‬ ‫باس���کاڵ ئینس���انی ب���اوەڕدار لەش���ەڕێکی‬ ‫بەردەوامدایە لەنێوان ئەم دو الیەنەی بونیدا‪،‬‬ ‫لەنێوان ئەوەی حەواس‌و حەزو هەس���تەکانی‬ ‫پێیدەڵێن‌و لەگەڵ ئەوەدا کە ئیمان یان باوەڕ‬ ‫پێیدەڵێن‪ .‬هەریەکێک لەمانە شتێکی جیاوازو‬ ‫ناکۆک بەمرۆڤ دەڵێن‌و بەئاراستەی جیاوازدا‬ ‫دەیجوڵێنن‪ .‬ئیمان‌و خوداپەرستیی‪ ،‬دینداریی‌و‬ ‫پش���تکردنە دونیای لێداوادەکەن‪ ،‬هەس���ت‌و‬ ‫حەزەکانی���ی دەیخەن���ە ناو دونی���او لەزەتی‬ ‫فرەج���ۆری ش���تەکان‌و پەیوەندییەکان���ەوە‪.‬‬ ‫لەمەشدا مرۆڤ کۆپیەکی ڕاستەقینەی ئادەم‬ ‫خۆیەت���ی‪ ،‬بەاڵم ئینس���انی ئیمان���دار نابێت‬ ‫ئەزمونی ئادەم دوبارەبکاتەوە‪ ،‬نابێت دەست‬ ‫بۆ ئەو ش���تانە ببات کە نابێت دەستیان بۆ‬ ‫ببرێت‪ ،‬نابێت شتگەلێک بکات کە دونیابینیی‬ ‫دینی���ی ڕێگای پێنادەن‪ ،‬ئینس���انی باوەڕدار‬ ‫ئینس���انێکە وەک ئادەم وای���ە بەاڵم غروری‬ ‫ئادەمی تێدانییە‪.‬‬ ‫پێموایە ئەزمونی ش���یعریی‌و ئیستاتیکیی‬ ‫مەح���وی ئەزمونێکی باس���کاڵییە‪ ،‬ئەزمونی‬ ‫ئەو دابەشبونە قوڵەی مرۆڤی دینییە لەنێوان‬ ‫ئیمان‌و باوەڕەکانی لەالیەکەوەو دونیاییبون‌و‬ ‫ئارەزو و حەزو غەریزەکانی لەالیەکی دیکەوە‪.‬‬ ‫الی باس���کاڵ ب���اوەڕداری ڕاس���تەقینە ئەم‬ ‫ناکۆکییە لەناو خۆیدا دەس���ڕێتەوە‪ ،‬پش���ت‬ ‫دەکاتە دونیاو بەدەم داخوازییە دینییەکانەوە‬ ‫دەچێت‪ .‬ئینس���انی دینیی ئەگەرچی لەئادەم‬ ‫دەچێت‪ ،‬ب���ەاڵم وەک ئ���ادەم ناجوڵێتەوەو‬ ‫ئەمرو نەهییە دینییەکان ناشکێت‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫ناکۆکییە الی مەح���وی کۆتایی پێنەهاتوەو‬ ‫ئ���ەو دابەش���بونە ناوەکییە نەس���ڕاوەتەوە‪.‬‬ ‫ئەزمونی شیعریی مەحوی ئەزمونی بازدانێکی‬ ‫بەردەوام���ە لەنێ���وان ئەمب���ەرو ئەوبەری���ی‬ ‫ئ���ەم ناکۆکیی���ە ناوەکیی���ەدا‪ ،‬وازنەهێنانە‬ ‫لەئادەمیەت���ی ئ���ادەم‪ ،‬ئامێزکردنەوەی���ە بۆ‬ ‫ئیم���ان‌و یاخیبون‪ ،‬گوێڕایەڵی���ی‌و بێگوێیی‪،‬‬ ‫تەباب���ون‌و ناتەبابون لەگ���ەڵ ژیاندا‪ .‬ڕەنگە‬ ‫جیاوازیی هەرە س���ەرەکیی لەنێوان باسکاڵ‌و‬ ‫مەحوی���دا لەوەدابێت لەئەزمون���ی مەحویدا‬ ‫دو ئامراز هەیە کە مرۆڤ ئاراس���تە دەکات‪،‬‬ ‫هەریەکەی���ان بەئاراس���تەیەکی جی���اوازدا‪،‬‬ ‫مەبەستم دین‌و ش���یعرە‪ .‬ئەگەر دین ئامڕازی‬ ‫دەس���تەمۆکردنی ئادەم���ە ناوەکییەکە بێت‪،‬‬ ‫ئەوا ش���یعر ئامرازی بەخش���ینی ئۆکسجینە‬ ‫بەو ئادەمەو وزەی بەخش���ینی زمانێکە پێی‬ ‫بۆ قسەکردن‌و خۆنمایشکردن‌و نەمردن‪ .‬دین‬ ‫ئادەم دەستەمۆ دەکات لەکاتێکدا شیعر ئەو‬ ‫ئادەمە توندترو فراوانتر بەوردکارییەکانی ناو‬ ‫ژیانەوە گرێئەدات‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی دیوانەک���ەی مەح���وی ب���ەوردی‬ ‫بخوێنێتەوە بۆی دەردەکەوێت ئەم ش���اعیرە‬ ‫چەندانج���ار لەناوخۆی���دا دو هێ���زی ناکۆک‬ ‫بەیەک نمایش���دەکات‪ ،‬هێزێک کە دەیباتەوە‬ ‫ناو ژیان بەهەمو تەفاس���یلە نادینییەکانەوەو‬ ‫هێزێک���ی تریش ک���ە دەیخاتەوە باوەش���ی‬ ‫خوداو س���ارای وش���ک‌و برینگیی ئیمانەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم دوالیەنە لەزۆر ش���ێوەدا دەردەکەوێت‪،‬‬ ‫جارێک لەشێوەی گوناهبارێک‌و باوەڕدارێکدا‪،‬‬ ‫جارێک لەفۆرمی دونیاگەڕێک‌و خوداگەڕێکدا‪،‬‬ ‫جارێکی تر لەفۆرم���ی پیاوێکدا کە بەردەوام‬ ‫دەڕوانێت���ە قیام���ەت‌و پیاوێک���ی ت���ردا کە‬ ‫سەرقاڵە بەحەزو ئارەزوەکانی گەورەنەبون‌و‬ ‫منداڵبون‌و الس���اربونەوە‪ .‬الی مەحوی مرۆڤ‬ ‫لەنێوان ئەم دو تەوەرەی���ەدا تەواو لەتلەت‌و‬ ‫پارچەپارچەیە‪ .‬لەئەزمونی ئەم شاعیرەدا ئەم‬ ‫لەتلەتبونە ئەبەدیی‌و بەردەوامە‪ ،‬ملمالنێیەکی‬ ‫بێبڕانەوەی���ە تیایدا ئ���ەم الیەنیان ئەویتریان‬ ‫ناس���ڕێتەوە‪ ،‬ئەمی���ان ئەویتری���ان بێدەنگ‌و‬ ‫بێتوان���ا ناکات‪ .‬ئەزمون���ی مەحوی ئەزمونی‬ ‫دەرکردنێک���ی بەردەوامی ئەم دوالیەنە دژەیە‬ ‫بەیەکتری‪ ،‬بەبێئەوەی ئەمیان زمانی دەربڕین‬ ‫لەویتریان بسێنێتەوە‪ .‬لەزۆر ڕوەوە ئەزمونی‬ ‫ش���یعری مەحوی ئەزمونی پاراستنی مرۆڤە‬ ‫گوناهبارەکەی ناو خۆیەتی‪ ،‬زمانی نوس���ینی‬ ‫زمانی قس���ەکردنی ئەو مرۆڤ���ە گوناهبارەیە‬ ‫لەگ���ەڵ خۆی‌و لەگەڵ کەس���ە ئیماندارەکەی‬

‫ئەوەی دیوانەکەی‬ ‫مەحوی بەوردی‬ ‫بخوێنێتەوە بۆی‬ ‫دەردەکەوێت ئەم‬ ‫شاعیرە چەندانجار‬ ‫لەناوخۆیدا دو‬ ‫ھێزی ناکۆک بەیەک‬ ‫نمایشدەکات‪ ،‬ھێزێک‬ ‫کە دەیباتەوە ناو ژیان‬ ‫بەھەمو تەفاسیلە‬ ‫نادینییەکانەوەو ھێزێکی‬ ‫تریش کە دەیخاتەوە‬ ‫باوەشی خوداو سارای‬ ‫وشکو برینگیی ئیمانەوە‬ ‫تەنیشتییەوە‪.‬‬ ‫ئەزمونی مەحوی نیشانمائەدات کە ئینسان‬ ‫ناتوانێ���ت بەتەنها خوداگەڕ بێت‪ ،‬ئیمان تاقە‬ ‫کەرەس���تەیەک نییە م���رۆڤ بەهۆیەوە لەناو‬ ‫بوندا ئامادەیە‪ ،‬رەنگە لەئینس���اندا حەزێکی‬ ‫گەورە بۆ گەڕان بەدوای خودادا هەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حەزێکی گەورەی دونیاگەڕییش لەئارادایە کە‬ ‫پێویس���تی بەزمانێک هەیە بۆ قس���ەکردن‌و‬ ‫بەڕوبەرێکیش بۆ خۆنمایش���کردن‪ .‬ئەزمونی‬ ‫مەحوی ئەزمونێکە دیالێکتیکی ئەو ملمالنێیە‬ ‫نیشنائەدات‪ .‬ئەگەرچی خوداگەڕەکە دەیەوێت‬ ‫دونیاگەڕەک���ە بگرێت‌و توڕیدات���ە دەرەوەی‬ ‫ڕۆح���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم ژیانگ���ەڕو دونیاگەڕەک���ە‬ ‫هەم���ان کاردەکات‌و هەوڵئ���ەدات خۆی تاقە‬ ‫سەروەری دونیای ناوەکیی ئەم شاعیرە بێت‪.‬‬ ‫ئەزمونی شیعریی مەحوی ئەزمونی پاراستنی‬ ‫هەردوکی���ان‌و پاککردن���ەوەی تەپوت���ۆزی‬ ‫ئ���ەو جەنگ‌و شەڕوش���ۆڕو پێکدادانەدایە کە‬ ‫لەنێوانیان���دا دروس���تدەبێت‪ .‬خوداگەڕەک���ە‬ ‫پەیوەندی نێوان ئینسان‌و ئاسمان ڕێکدەخات‪،‬‬ ‫وا لەمرۆڤ دەکات تەماش���ای سەرەوە بکات‪،‬‬ ‫بڕوانێت���ە موفاریق‌و نادیار‪ ،‬بەاڵم ژیانگەڕەکە‬ ‫مرۆڤ دەهێنێتەوە ناو دونیاو ناو مرۆڤەکانی‬ ‫ترو ن���او کۆمەڵ���گاو کولت���ورو پەیوەندییە‬ ‫دونییایەکان‪.‬‬ ‫لەڕاس���تیدا ئەزمون���ی ش���یعریی مەحوی‬ ‫ئەزمون���ی گەڕانە ب���ەدوای هاوکێش���ەیەکی‬ ‫هاوس���ەنگدا لەناو ئەو دو ڕەهەندە جیاوازەی‬ ‫تاکەکەسبون‌و مرۆڤبونی خۆیدا‪ .‬الی مەحوی‬ ‫هۆش���یارییەکی ئاڵۆز ئامادەی���ە کە توانای‬ ‫بینینی هەردو ڕەهەندە ناوەکییە ناکۆکەکەی‬ ‫هەی���ە‪ :‬هەم ڕەهەندە خودایی‌و هەم ڕەهەندە‬ ‫دونییایەکە‪ .‬مرۆڤ لەم وێناکردنەدا ناتوانێت‬ ‫خودای���ی بێ���ت بەبێئ���ەوەی دونیاییبێ���ت‌و‬ ‫ناش���توانێت دونیاییبێت گەر خودایی نەبو‪.‬‬ ‫الی مەحوی ئەم دابەشبونە هەم سەرچاوەی‬ ‫بەختەوەری���ی ئینس���ان‌و هەم س���ەرچاوەی‬ ‫بەدبەختییە‪ ،‬هەم مرۆڤ دەکات بە بەش���ێک‬ ‫لەدونیایەکی ماتریالیی پڕ لەئینس���ان‌و چێژ و‬ ‫پەیوەندیی تر‪ ،‬هەم داشیدەبڕێت لەو دونیایەو‬ ‫بەپەیوەندییەکی ش���اقوڵییەوە بەئاس���مان‌و‬ ‫موفاریق���ەوە گرێیئەدات‪ .‬ئ���ەم دۆخە مرۆڤ‬ ‫لەیەکاکاتدا هەم دەکات بەس���ۆفی‌و عابدێکی‬ ‫بێدەن���گ‌و بێپەیوەندیی‪ ،‬هەم بەئینس���انێک‬ ‫نوق���م لەن���او چێ���ژو ل���ەزەت‌و پەیوەندییە‬ ‫دونییایەکاندا‪.‬‬ ‫بەم مانایە شیعریی مەحویی هەوڵدانی ئەوە‬ ‫وەک مرۆڤێک بۆ ئاشتبونەوەی لەگەڵ خودادا‬ ‫بەبێئ���ەوەی ببێت بەدوژمنی ژیان‪ .‬ش���یعری‬ ‫مەحوی س���تراتیژیەتی بەس���تنەوەی زەوییە‬ ‫بەئاس���مانەوە‪ ،‬دروستکردنی پردێکە لەنێوان‬ ‫ئێ���رەو ئەوێدا‪ ،‬بەس���تنەوەی دو کیش���وەرە‬ ‫بەیەکەوە‪ ،‬بەس���تنەوەی ئیمانە بەبێئیمانی‌و‬ ‫خوداگەڕییە بەلەبیرکردنی خوداوە‪ .‬شاعیربون‬ ‫لێرەدا ئەو پردەیە لەنێوان ئینسان‌و خودادا‪،‬‬ ‫شیعر ئەو سەرزەمینەیە لەنێوان دین‌و دونیادا‪.‬‬ ‫دەکرێت زیاتر بڕۆین بڵێین الی مەحوی ئەوەی‬ ‫ئینسان‌و خودا‪ ،‬دونیاو دین‪ ،‬باوەڕو بێباوەڕی‬ ‫پێکەوە ئاشتدەکاتەوە شیعرە‪.‬‬

‫پێمانخ���وش بێ���ت ی���ان ناخ���وش‪،‬‬ ‫كاك مه‌س���عود بارزانی ئێس���تا وه‌كو‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان ئه‌ركێكی‬ ‫گرنگی له‌ئه‌س���توگرتوه‌‪ ،‬ك���ه‌ بریتییه‌‬ ‫له‌س���ه‌ركردایه‌تی كردن���ی هێزه‌كان���ی‬ ‫چه‌ك���دار له‌ش���ه‌ڕی دژی داعش‪ ،‬ئه‌وی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬سه‌ركردایه‌تی كردنی دیپلوماسی‬ ‫ك���وردی‌و هێش���تنه‌وه‌ی هه‌ولێره‌ وه‌كو‬ ‫پایته‌خت���ی سیاس���ی ـ دیپلوماس���ی‬ ‫گرنگ له‌روژهه‌اڵتی ناوه‌راس���ت‪ .‬ده‌بێت‬ ‫ئاماژه‌ به‌مه‌ش بێته‌ كردن‌و قبوڵی ئه‌م‬ ‫راستییه‌ش بكه‌ین‪ ،‬هێزی ئۆپوزیسیون‬ ‫یان سه‌ر به‌ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬نوسه‌ری به‌ناو‬ ‫بێالیه‌ن یان ده‌سه‌اڵت‪ ،‬میدیاكاری سه‌ر‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت‪ ،‬یان به‌ناو بێالیه‌ن‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫له‌سیاس��� ‌هت‌و په‌یوه‌ن���دی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫تێده‌گه‌ن‪ ،‬پێگه‌ی هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫له‌روی سیاس���ییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هاوش���ان‬ ‫نه‌بێ���ت له‌گه‌ل ده‌وڵه‌تان���ی رۆژهه‌الت‪،‬‬ ‫ئه‌وا به‌كه‌م چاو له‌هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫ناكرێت! شك له‌مه‌دا نه‌بینرێت‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫یه‌ك نیشانی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی تێگه‌یشتی‬ ‫یان له‌تیۆری نه‌ته‌وه‌په‌رس���تی‌و بزاڤی‬ ‫رزگاریخ���وازو پێگ���ه‌ی كه‌س���ایه‌تی‬ ‫سه‌ركرده‌ی شوڕشگێر له‌ئاستی سیاسی‬ ‫جیهان‪ ،‬باش تێده‌گه‌ن‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا هه‌یمه‌نه‌ی مه‌ترسی داعش‬ ‫بۆ س���ه‌ر هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌ژێر‬ ‫هه‌ستكردن به‌ به‌رپرسیاره‌تی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ قاره‌مانه‌كانی گه‌لی كورد‬ ‫له‌خه‌ن���ده‌ق نراون‌و ئه‌فس���انه‌ی داعش‬ ‫له‌الی���ه‌ن ك���ورده‌وه‌ تێكش���كێندراوه‌‪،‬‬ ‫رۆل���ه‌ی واڵتان���ی جیهانی پێش���كه‌وتو‬ ‫به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت خۆیان ده‌گه‌یننه‌‬ ‫كوردس���تان ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌ریزه‌كانی‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ به‌شداری شه‌ری ‪‎‬دژی‬ ‫داع���ش بكه‌ن‪ ،‬ئه‌مانه‌ش كه‌س���انی بێ‬ ‫ئه‌زمون نین‪ ،‬به‌ڵكو س���ه‌ر به‌هێزه‌كانی‬ ‫مارینز‪ ،‬سپێشال فۆرس‪ ،‬رۆیال فورس‌و‬ ‫هت���د‪ ،‬ئه‌مریكی‪ ،‬به‌ریتان���ی‪ ،‬ئه‌لمانی‪،‬‬ ‫فه‌ره‌نس���ی‪ ،‬هۆله‌ندی‌و كه‌نه‌دی‌و هتد‪،‬‬ ‫خۆی���ان به‌خت���ه‌وه‌ر ده‌زان���ن‌و ده‌بینن‬ ‫‪‎‬هاوشانی پێش���مه‌رگه‌ چاونه‌ترسه‌كانی‬ ‫گه‌لی كورد‪ ،‬كه‌ له‌س���ه‌ر ئاستی جیهان‬ ‫وه‌كو "هه‌ڵۆ" ب���ه‌رزه‌ كێوه‌كان‌و ره‌مزی‬ ‫به‌رگ���ری له‌دیمكراس���ی‪ ،‬مافی مرۆڤ‌و‬ ‫دۆستایه‌تی ناونیش���انكراون‌و ده‌كرێن‪،‬‬ ‫ئێمه‌ی كوردیش له‌م هه‌رێمه‌ سه‌ربه‌رزه‌ی‬ ‫خۆمان‪ ،‬خه‌ریكین "خه‌نده‌قی مردن"ی‬ ‫خۆمان هه‌ڵده‌كه‌نین! بۆچی‌و چۆن؟‬ ‫به‌لێ‪ ،‬راس���ته‌‪ ،‬نكۆڵی له‌وه‌ ناكرێت‪،‬‬ ‫سیس���ته‌می ده‌س���ه‌اڵتداری له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان ره‌نگه‌ هاوش���ێوه‌ی واڵته‌‬ ‫پێش���كه‌وتووه‌كان نه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌چاو‬ ‫واڵتانی رۆژه���ه‌اڵت‌و ناوچه‌كه‌‪ ،‬خاوه‌ن‬ ‫پش���تگیرییه‌كی به‌هێزین‪ .‬ناكرێت‪ ،‬بێ‬ ‫ده‌نگ بین‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت به‌رده‌وام بین‬ ‫له‌پێشخستنی‪ .‬له‌ماوه‌ی ئه‌م یه‌ك ساڵ‌و‬ ‫قس���وره‌ی ش���ه‌ری داعش‪ ،‬به‌قه‌د هیچ‬ ‫كاتێك‪ ،‬گه‌لی كورد ئه‌وه‌نده‌ پێشتگیری‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی بۆ خۆی مسوگه‌ر نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدای���ه‌ ك���ه‌ له‌به‌رامبه‌ر‪‎‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی به‌غداش ئێمه‌ توانیومانه‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتن به‌ده‌س���تبهێنین‪ .‬ئه‌مه‌ بۆ‬ ‫خۆی گه‌وره‌تری���ن بابه‌تی جه‌وهه‌رییه‌‪،‬‬ ‫كه‌ پێویس���ته‌ هه‌م كه‌سایه‌تی‪‎‬سیاسی‌و‬ ‫هه‌می���ش رۆش���نبیری كورد هه‌س���ت‬ ‫به‌وه‌رچه‌رخانێك���ی وه‌ه���ا مێژوی���ی‬ ‫‪‎‬ب���كات‪ :‬ئه‌وی���ش ل���ه‌دوای ‪2003‬یه‌وه‌‪،‬‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی ك���ورد له‌سیاس���ه‌ت‌و‬ ‫دیپلوماس���ییه‌تی خۆی به‌رامبه‌ر به‌غدا‪،‬‬ ‫به‌گرتنه‌ به‌ری س���تراتیژییه‌كی بێوێنه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بێ كێش���ه‌و ده‌رده‌سه‌ریش نه‌بو‪،‬‬ ‫توانیویه‌تی به‌سته‌ڵه‌كه‌كانی "عه‌قلییه‌تی‬ ‫شوڤێنێتی عه‌ره‌بی" توشی گۆڕانكاری‬ ‫ب���كات‌و بۆ خۆی���ان داوام���ان لێبكه‌ن‪،‬‬ ‫باش���تره‌ هه‌ولێر له‌به‌غ���دا جیابێته‌وه‌!‬ ‫به‌اڵم چۆن جیابونه‌وه‌یه‌ك؟ ئێستا شه‌ڕ‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م به‌ش���ه‌یه‌‪ .‬ئه‌مه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫پێنگاڤی سیاس���ی هاوچه‌رخی مێژوی‬ ‫خه‌بات���ی ك���ورده‌‪ ،‬ك���ه‌ س���تونه‌كانی‬ ‫كۆش���كه‌كانی ده‌س���ه‌اڵتداری ئه‌نقه‌ره‌‪،‬‬ ‫تاران‌و دیمه‌شقیش���ی توشی هه‌ژانێكی‬ ‫گه‌وره‌ی كردون‪ .‎‬واش���ینگتۆن‪ ،‬پاریس‪،‬‬ ‫له‌ند‌هن‌و به‌رلینیش س���ه‌باره‌ت به‌كوردو‬ ‫لێدوانه‌كان���ی به‌رپرس���انی عێراق���ی‬ ‫خه‌ریك���ی پێداچونه‌وه‌ به‌سیاس���ه‌تی‬ ‫خۆیاننن به‌رامبه‌ر به‌خواس���تی كورد بۆ‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‪ .‎‬له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌‪ ،‬ریاز‌و‬ ‫ئه‌نق���ه‌ره‌و تارانیش كه‌ به‌سێگوش���ه‌ی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتداری رۆژه���ه‌اڵت ناس���راون‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر میس���ر له‌م بواره‌وه‌ گۆش���ه‌گیر‬ ‫بكرێت‪ ،‬ماف���ی خۆیانه‌ هه‌وڵه‌كانیان بۆ‬ ‫نێزیك ببونه‌وه‌ له‌هه‌ولێر تاقیبكه‌نه‌وه‌و‬ ‫هه‌ر یه‌كه‌ به‌ش���ێوه‌یه‌ك له‌ش���ێوه‌كان‬

‫خۆیان به‌دۆس���تی مێژویی گه‌لی كورد‬ ‫بناس���ێنن! له‌جێی‌ خۆیه‌تی؟ له‌كاتێكدا‬ ‫كه‌س���ایه‌تییه‌كی سیاس���ی وه‌ك���و‬ ‫"س���ه‌اڵحه‌دین ده‌میرت���اش" به‌ده‌نگی‬ ‫ب���ه‌رزه‌وه‌ بانگه‌ش���ه‌ی ئ���ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫"بارزانی س���ه‌رۆكی ئێمه‌شه‌"‪ ،‬ئه‌مه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و هه‌ڵۆیانه‌یه‌ كه‌ خۆیان له‌ناو شاخه‌‬ ‫به‌رزه‌كان���ی قه‌ندی���ل جێگی���ر كردون‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان كاتیش ده‌ركه‌وتنی س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێ���م له‌به‌ره‌كان���ی جه‌ن���گ‪ ،‬له‌نێو‬ ‫گه‌ریالی پ‪.‬ك‪.‬ك‪ .‬ده‌بێت چ ئاماژه‌یه‌ك‬ ‫بێت؟ بۆ ئه‌نق���ه‌ره‌و دژبه‌رانی بارزانی؟‬ ‫له‌الی دیكه‌وه‌‪ ،‬سه‌رۆك بارزانی‪ ،‬ساڵح‬ ‫موس���لیم‌و ئه‌مری���كا له‌ناو ش���اخێكی‬ ‫چیاكانی كوردستان كۆده‌بنه‌وه‌؟ به‌ڵێ‪،‬‬ ‫تۆ له‌ چ به‌ره‌یه‌كی؟ ریاز‪ ،‬ئه‌نقه‌ره‌ یان‬ ‫تاران؟ به‌اڵم‪ ،‬هیچ كامیان‪.‬‬ ‫ده‌بێت بپرسین‪ :‬دیپلوماسییه‌تی كورد‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬هه‌ولێری كردوته‌‬ ‫چرای رۆش���نی گه‌لی كوردو ناوه‌ندی‌و‬ ‫حه‌لقه‌ی پێكه‌وه‌گرێدان‌و گه‌شه‌سه‌ندنی‬ ‫نه‌ته‌وه‌په‌رس���تی ك���ورد‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‬ ‫رۆژهه‌الت���ی ناوه‌ڕاس���ت‪ .‬راگه‌یاندن���ی‬ ‫كورد‪ ،‬ل���ه‌روی دیپلوماس���ی گش���تی‬ ‫ناس���راو ب���ه‌ ‪ Public Diplomacy‬له‌م‬ ‫رویه‌وه‌ بێ ده‌سته‌وه‌س���ان نه‌وه‌ستاوه‌‪.‬‬ ‫زیات���ر له‌پێگه‌ی خۆی وه‌ك���و هه‌رێم‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم‪ ،‬له‌ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫خۆی‪ ،‬زیاتر له‌‪ 6‬جار له‌گ ‌هڵ‌ س���ه‌رۆكه‌‬ ‫جیاوازه‌كان���ی ئه‌مه‌ریكی له‌كوش���كی‬ ‫س���پی دانوس���تاندنی ك���ردوه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی ئاماژه‌ به‌كۆش���كی ئه‌لیزه‌‬ ‫بكرێ���ت! به‌قس���ه‌ی قوب���اد تاله‌بانی‪،‬‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی به‌نده‌ كه‌ مێژوكه‌ی‬ ‫بۆ س���الی ‪ 2012‬له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی‬ ‫كوردس���تان ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئام���اژه‌ی‬ ‫به‌پێگه‌ی س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م له‌ئه‌مریكا‬ ‫كرد‪" :‬كاتێ���ك س���ه‌رۆكی هه‌رێم دێته‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬هه‌مو پێوه‌ره‌كانی پرۆتۆكولی‬ ‫ده‌وڵه‌تداری به‌رامبه‌ر به‌سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫له‌الیه‌ن واشنتۆنه‌وه‌ جێبه‌جێ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫به‌رده‌وامی���ش ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫"س���ه‌رۆكی هیچ هه‌رێمێكی ئه‌م جیهانه‌‬ ‫هاوش���انی هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬كاتێك‬ ‫س���ه‌ردانی واش���نتۆن ده‌كات‪ ،‬له‌ڕوی‬ ‫دیپلوماسییه‌وه‌ وه‌كو ئه‌و پێشه‌وازیه‌ی‬ ‫له‌سه‌رۆك بارزانی ده‌كرێت‪ ،‬پێشوازیان‬ ‫لێناكرێت‪ .‬به‌ڵكو له‌ئاس���تی سكرتێری‬ ‫خاوه‌ن پل���ه‌ی خ���واره‌وه‌ له‌وه‌زاره‌تی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی بانگه‌شه‌و ستراتیژی سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم بۆ ده‌وڵه‌تی ك���وردی به‌"وه‌هم"‬ ‫ن���اوزده‌ ده‌كه‌ن‪ ‎،‬وا دیاره‌ له‌سیاس���ه‌ت‬ ‫تێده‌گه‌ن‪ ،‬كه‌ گوایه‌ هه‌مو شتێك ده‌بێت‬ ‫ك���راوه‌ بێت ب���ۆ رای گش���تی! ده‌بێت‬ ‫تێگه‌یش���تنییان له‌ئه‌لفوبێ سیاسه‌ت‌و‬ ‫دیپلوماس���ی به‌واته‌ی‌ وشه‌و مانا بێت‪.‬‬ ‫م���رۆڤ ده‌توانێ���ت ده‌رچوی به‌ش���ی‬ ‫سیاسه‌ت بێت له‌زانكۆو كه‌سایه‌تییه‌كی‬ ‫پێن���وس به‌ده‌س���تی زۆر باش���یش‬ ‫بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ نایه‌ت���ه‌ واته‌ی بون‬ ‫به‌كه‌س���ایه‌تی سیاسی؟‪‎‬هه‌ستكردن به‌‬ ‫به‌رپرسیاره‌تی له‌م قۆناغه‌ پێویست به‌"‬ ‫پیاوی خۆی " هه‌یه‌! پیاوی تێپه‌ڕاندنی‬ ‫گه‌لێك له‌ته‌نگه‌ژه‌و پاراس���تنی‪ .‬هه‌مو‬ ‫كه‌سیش به‌رگه‌ی كه‌ش‌و هه‌واكه‌ ناگرێت‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كێشه‌ی ده‌وڵه‌تی كوردی‪،‬‬ ‫به‌ڵێ‪ ،‬نكۆڵ���ی له‌وه‌ ناكرێ���ت ره‌نگه‌و‬ ‫بۆچون���ی جیاواز هه‌بێت‪‎،‬به‌ش به‌حاڵی‬ ‫خ���ۆم ره‌خنه‌م هه‌ی���ه‌و ده‌بێت هه‌بێت‪‎:‬‬ ‫له‌پێناو ئامانج‌و به‌رهه‌می باشتر‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناكرێت پشتگیری له‌دروستكردنی كه‌ش‌و‬ ‫هه‌وایه‌كی ناگونج���او بكرێت‪ ،‬كه‌ ببێته‌‬ ‫ه���ۆی ‪‎‬دروس���تكردنی دڵه‌ڕاوكێ‌ له‌الی‬ ‫هاواڵتیانی هه‌رێم‪‎.‬ناكرێت‪‎‬وه‌كو كه‌سانی‬ ‫ئه‌كادیم���ی ئومێد به‌خه‌ڵك���ی خۆمان‬ ‫نه‌به‌خشین‌و هه‌روه‌ها دیدو بۆچونه‌كانی‬ ‫خومان ئاڕاسته‌ی سه‌ركردایه‌تی سیاسی‬ ‫نه‌كه‌ین‪ .‬واته‌ بێده‌نگ���ی هه‌ڵنابژێرین‪.‬‬ ‫ناكرێ���ت ئێمه‌ كه‌س���ایه‌تی تاكی كورد‬ ‫هه‌ڵوه‌شێنین! كێ قازانج ده‌كات؟ به‌ڵێ‪،‬‬ ‫وه‌كو له‌سه‌ره‌وه‌ ئاماژه‌م پێكرد‪ ،‬ئێستا‬ ‫باش���ترین ده‌رفه‌ته‌ بۆ كورد‪ :‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫خ���ۆی رابگه‌یه‌نێ���ت‪ .‬ئه‌و پش���تگیری‬ ‫جیهانییه‌ كه‌ ئێس���تا له‌كورد ده‌كرێت‪،‬‬ ‫له‌دوای ‪ 2‬ساڵی دیكه‌و دامركاندنی ئاگری‬ ‫ش���ه‌ڕی داعش كێ ده‌ڵێ���ت‪ ،‬به‌رده‌وام‬ ‫ده‌بێت؟‪ ‎‬له‌كاتێكدا‪ ،‬گه‌وره‌ به‌رپرس���انی‬ ‫پێشوی ئه‌مه‌ریكی‌و به‌ریتانی كه‌ كاتی‬ ‫خۆی له‌ئیداره‌كانی ‪ 5-3‬س���اڵی رابردو‬ ‫پۆس���تی وه‌زی���ری ده‌ره‌وه‌و راوێژكاری‬ ‫سیاس���ی‌و باڵوێزو وه‌زی���ری به‌رگری‌و‬ ‫هتد‪ ..‬هه‌بو‪ ،‬ئێس���تا بانگه‌ش���ه‌ی ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪‎ ،‬پێویس���ته‌ ده‌وڵه‌ت���ی كوردی‬ ‫دروس���تبكرێت‪ .‬ده‌بێت م���ن‌و جه‌نابی‬ ‫ئێوه‌ی كه‌سانی ئه‌كادیمیانیش سیاسی‌و‬ ‫پێنوس به‌ده‌س���تانی ئۆپۆزیس���یون‌و‬ ‫راگه‌یاندن���ی به‌ن���او بێالی���ه‌ن چ���ۆن‬ ‫لێكیبده‌ین؟ ئه‌مان���ه‌ بۆ پاره‌ ئه‌م كاره‌‬ ‫ده‌كه‌ن؟ یان ئه‌مانه‌ به‌ڕاستی روانگه‌ی‬

‫منیش حه‌ز ده‌كه‌م‬ ‫كه‌ له‌ناوچه‌ی بارزان‬ ‫نیشته‌جێ بێت‌و ده‌ست‬ ‫بۆ پێنوس به‌رێت‌و‬ ‫وێستگه‌ جیاوازه‌كانی‬ ‫ژیانی پێشمه‌رگایه‌تی‬ ‫سیاسی‌و دیپلوماسی‬ ‫خۆی بۆمان بخات ‌ه‬ ‫سه‌ر الپه‌ره‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێمه‌‌و مانان سودی‬ ‫لێوه‌ربگرین‬ ‫سیاسی ده‌وڵه‌تی خۆیان ده‌خه‌نه‌ڕو‪ ،‬كه‌‬ ‫كاتی خۆی باس���ی پێویستی به‌هه‌بونی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی كوردیی���ان كردوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫پش���تگیرییه‌ له‌ب���ه‌ر خاتری س���ه‌رۆك‬ ‫بارزانی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو س���ه‌رۆك بارزانی‬ ‫لێره‌ ته‌نیا "ره‌قه‌مێكه‌"و خوشی ئه‌وه‌یان‬ ‫دركاندوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ئه‌ركێكی له‌سه‌رشانه‌‪،‬‬ ‫به‌كۆتایی هاتنی ئه‌رك���ی‪ ،‬ئه‌و له‌ماڵی‬ ‫خۆی داده‌نیشێت‪ .‬منیش حه‌ز ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ناوچه‌ی بارزان نیش���ته‌جێ بێت‌و‬ ‫ده‌س���ت بۆ پێنوس به‌رێت‌و وێس���تگه‌‬ ‫جیاوازه‌كان���ی ژیانی پێش���مه‌رگایه‌تی‪،‬‬ ‫سیاسی‌و دیپلوماسی خۆی بۆمان بخاته‌‬ ‫س���ه‌ر الپه‌ره‌‪ ،‬بۆ ئ���ه‌وه‌ی ئێمه‌‌و مانان‬ ‫سودی لێوه‌ربگرین‪.‬‬ ‫ب���ه‌ش به‌حالی خۆم زۆر گه‌ش���بینم‪،‬‬ ‫‪‎‬ده‌وڵه‌تی ك���وردی به‌ڕێوه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌ڵێ‪،‬‬ ‫به‌راس���تیش ده‌وڵه‌ت���ی ك���وردی زۆر‬ ‫نیزیك���ه‌ ببێته‌ ئه‌مری واقیعی یاس���ایی‬ ‫ن���ه‌ك دیفاكت���ۆ‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر س���ه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم كارته‌كانی له‌ن���او باخه‌ڵی جلی‬ ‫پێشمه‌رگایه‌تی خۆیدا شاردوه‌ته‌وه‌‪ ،‎‬بێ‬ ‫هۆ نییه‌‪‎.‬راس���ته‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی ‪ 5-4‬ساڵی‬ ‫رابردو س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م دیواره‌كانی‬ ‫شه‌رمی سیاسی‌و سایكۆلوژی سه‌باره‌ت‬ ‫به‌مافی چاره‌ی خۆنوسینی شكاندوته‌وه‌‪.‬‬ ‫مافی خۆمانه‌ بپرسین‪ :‬كام سه‌ركرده‌ی‬ ‫سیاسی باشوری كوردس���تان به‌هانای‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م چ���ون له‌پرس���ی‪‎‬‬ ‫پش���تیوانی‪ ،‬بێ ئ���ه‌وه‌ی مویه‌ك له‌ناو‬ ‫پش���تگیرییه‌كه‌دا نه‌بێت؟ ئایا سه‌رۆك‬ ‫موزایده‌ ده‌كات؟‪‎‬‬ ‫وه‌همه‌كان���ی ده‌وڵه‌ت���ی س���وننی‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی كوردی ده‌بێ���ت ته‌نیا له‌ناو‬ ‫مێش���كی ئه‌و كورده‌دا بس���وڕێت‪ ،‬كه‌‬ ‫ب���اوه‌ڕی به‌خ���ۆی نییه‌‪ .‬ك���ه‌ بارزانی‬ ‫ده‌كرێت به‌س���ه‌رۆكی ده‌وڵه‌تی كوردی‪-‬‬ ‫س���وننه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ ته‌نیا قسه‌ی نامه‌عقولی‬ ‫چایخانه‌كانی "فه‌توی زاخو‪ ،‬مه‌چكۆی‬ ‫هه‌ولێرو ش���ه‌عبی س���لێمانی"یه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ش���ه‌قامی سیاس���ی‌و رۆش���نبیرانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌په‌رس���ت‪ .‬بارزان���ی ئاماده‌ نییه‌‬ ‫جله‌ كوردی‌و پێشمه‌رگایه‌تیه‌كه‌ی خۆی‬ ‫به‌دشداش���ه‌ی عه‌ره‌ب���ه‌ داگیركه‌ره‌كان‬ ‫بگۆڕێت له‌پێناو س���ه‌رۆكایه‌تی كردنی‬ ‫عه‌ره‌ب���ه‌كان‪‎ .‬ره‌هه‌ن���ده‌ جیاوازه‌كانی‬ ‫ئایدۆلۆژی‌و هزری سیاس���ی كه‌سایه‌تی‬ ‫كورد نابێت وه‌كو فاكته‌رێك پشتگیری‬ ‫له‌روانگ���ه‌ی ده‌وڵه‌تان���ی داگیرك���ه‌رو‬ ‫كه‌س���ایه‌تیه‌ سیاس���یه‌كانی ئ���ه‌وان‬ ‫بكات‪ ‎‎ .‬ج���دی كردنی هه‌وڵ���ه‌كان بۆ‬ ‫فه‌راهه‌مكردن���ی ك���ه‌ش‌و هه‌وایه‌ك���ی‬ ‫راس���ته‌قینه‌ گرنگه‌‪ .‬به‌س له‌ماوه‌ی ئه‌م‬ ‫‪ 2-1‬هه‌فته‌یه‌دا ئه‌وه‌ی تێبینی كرا بێت‪،‬‬ ‫گۆڕانێكی گه‌وره‌ به‌سه‌ر دیدو بۆچونی‬ ‫چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌كی ناوداری سیاسی‌و‬ ‫گش���تی كوردی سه‌باره‌ت به‌هه‌وڵه‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆك بارزانی���دا هات���وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫جێگای دڵخۆش���ییه‌‪‎‎.‬راگرتنی ته‌رازوی‬ ‫یه‌كس���انی له‌بابه‌تی په‌یوه‌ندی ده‌ره‌وه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ‌ هه‌ردو جه‌مس���ه‌ری ش���یعه‌و‬ ‫سوننه‌ بۆ هه‌رێمی كوردستان له‌ئێستاو‬ ‫له‌داهاتوش خاوه‌ن گرنگییه‌كی تایبه‌ته‌‪.‬‬ ‫پێشنیار ده‌كرێت له‌پێناو پێگه‌ی داهاتو‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪ ،‬بێالیه‌نی هه‌رێم‬ ‫له‌م رویه‌وه‌ له‌به‌رچاو بگیرێت‪ ‎،‬له‌هه‌مو‬ ‫ئاس���تو بواره‌كان‪ .‬چونكه‌ له‌م رویه‌وه‌‬ ‫هه‌رێ���م ده‌توانێت له‌چاره‌س���ه‌ركردنی‬ ‫ناكۆكییه‌كانی ناوچه‌كه‌‪ ،‬رۆڵێكی به‌رچاوو‬ ‫حیس���اب بۆكراوی هه‌بێ���ت‪ .‬هه‌روه‌ها‪‎‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاس���تی نێوده‌وڵه‌تیش له‌دوای‬ ‫س���اڵی ‪1992‬یه‌وه‌ هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌به‌ره‌ی دیموكراس���یخوازاندا ش���وێن‬

‫بیروڕا‬

‫پێی خۆی كردوته‌وه‌و پشتگیرییه‌كانی‬ ‫ئه‌مری���كاو ئه‌وروپ���ا له‌‪1992‬یه‌وه‌ هه‌تا‬ ‫ئێس���تا ده‌بێ���ت له‌الیه‌ن به‌رپرس���انی‬ ‫هه‌رێم���ی كوردس���تانه‌وه‌ له‌به‌رچ���او‬ ‫بگیرێن‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌كایه‌كانی ئێستای‬ ‫روژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪.‬‬ ‫هه‌بون���ی په‌یوه‌ن���دی ب���اش له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ئه‌نقه‌ره‌‪ ،‬تاران‌و له‌داهاتوش دیمه‌شق‌و‬ ‫به‌غ���دا له‌ب���ه‌ر چه‌ند هۆی���ه‌ك خاوه‌ن‬ ‫گرنگی���ن‪ .‬له‌ه���ه‌ر چ���وار پایته‌خ���ت‬ ‫ره‌وه‌ندێكی به‌هێزی كوردی له‌ئاس���تی‬ ‫سیاسی‪ ،‬رۆشبیری‌و ئابوری جێگیرن‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه هه‌رێم���ی كوردس���تان ده‌توانێت‬ ‫وه‌كو فاكته‌ری به‌هێزی دروس���تكردن‌و‬ ‫ب���ه‌رده‌وام ب���ون له‌س���ه‌ر په‌یوه‌ندی‬ ‫دۆستانه‌‪ ،‬س���ودیان لێوه‌ربگرێت‪ .‬جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ش‪ ،‬هه‌ر چوار پایته‌خته‌ك ‌ه له‌روی‬ ‫ستراتیژیكییه‌وه‌ بۆ هه‌رێمی كوردستان‬ ‫خاوه‌ن گرنگین‪ ،‬به‌تایبه‌تی په‌یوه‌ندی‬ ‫ئابوری‌و ناردنی وزه‌ی هه‌رێم بۆ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌‪ ،‬ناكرێ���ت هه‌رێم ل���ه‌م رویه‌وه‌‪،‬‬ ‫ره‌چاوی بارودوخی جیوپۆلیتیكی خۆی‬ ‫ن���ه‌كات‪ .‬هه‌وڵه‌كانی هه‌ولێر په‌یوه‌ندی‬ ‫ب ‌ه به‌هێزكردنی پێگه‌ی خۆییه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌ك الیه‌نه‌كانی دیكه‌‪ ،‬وات���ه‌ گرنگ ‌ه‬ ‫"هاوس���ه‌نگی په‌یوه‌ندی" له‌م ناوه‌ند‌ه‬ ‫بێت ‌ه پێكاندن‪ .‬بابه‌تێكی سروشتیشه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی ك���ه‌ش‌و هه‌وای سیاس���ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت‪ ،‬وای له‌هه‌ولێر‬ ‫ك���ردوه‌ له‌هه‌ڵس���وكه‌وتكردن له‌گ���ه‌ ‌ڵ‬ ‫ده‌وڵه‌تان���ی رۆژه���ه‌اڵت "ته‌حه‌فوزاتی‬ ‫خۆی" هه‌بێ���ت‪ .‬له‌ئێس���تادا ‪ ‎‬كه‌ش‌و‬ ‫هه‌وای رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و نه‌خشه‌ی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌و ئابوریش���ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر كۆمه‌ڵێك ته‌حه‌دای گه‌ور‌ه‬ ‫راوه‌س���تاون‪ ،‬ش���ه‌تره‌نجی سیاس���ی‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌ش له‌به‌رژوه‌ندی كورده‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌شێكه‌ له‌شه‌ڕی سیاسی‪ ،‬له‌شكه‌ری‌و‬ ‫ئابوری‪ ‎‬له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪ .‬بۆیه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌مو بوارێك���ه‌و‌ه ده‌رفه‌تێكی زێڕین‬ ‫له‌به‌رده‌ستی كورد هه‌یه‌و له‌وباره‌شه‌و‌ه‬ ‫بۆ مێ���ژو ده‌ڵێم‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌رپرس���انی‬ ‫حزبه‌كان ش���كیان له‌قسه‌كانی سه‌رۆك‬ ‫بارزانی‪‎‬هه‌یه‌و هه‌س���ت ده‌كه‌ن بارزانی‬ ‫ب���ۆ موزایه‌داتی سیاس���ی ناوخۆ ئه‌م‬ ‫بابه‌ت ‌ه ده‌وروژێنێ���ت‪ ،‬ئه‌مه‌ مه‌یدان بۆ‬ ‫بێده‌نگن!‪‎‬‬ ‫بژارده‌كانی سیاس���ی‌و دیپلوماس���ی‬ ‫له‌به‌رده‌م‪‎‬سه‌ركردایه‌تی سیاسی كوردی‬ ‫به‌ه���وی نه‌بونی س���ه‌روه‌ری یاس���ایی‬ ‫‪ ،de jure‬س���نوردارن‪ ،‬به‌اڵم‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ب���ه‌و مانای��� ‌ه نایه‌ت هه‌رێ���م نه‌توانێت‬ ‫له‌رێ���گای ئامڕازه‌ جی���اوازه‌كان ‪‎‬په‌ر‌ه‬ ‫به‌په‌یوه‌ندی نێوده‌وڵه‌تی‌و هه‌رێمایه‌تی‬ ‫خ���ۆی ن���ه‌دات‪‎ .‬به‌ڵك���و به‌رهه‌م���ی‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوی دیپلۆماسی هه‌رێم خۆی‬ ‫له‌په‌یره‌وك���ردن له‌میكانیزمه‌كان���ی‬ ‫سه‌رده‌میانه‌ی دیپلۆماسیدا وێنا ده‌كات‪.‬‬ ‫‪‎‬له‌كاتێكدا هه‌مو یاساكانی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���ووه‌كان‌و داموده‌زگا‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كان به‌م دامه‌زراوه‌و هتد‪،‬‬ ‫ماف���ی بڕیاردانی ئاش���تیانه‌ی چاره‌ی‬ ‫خۆنوس���ینی ب���ۆ نه‌ت���ه‌وه‌و خه‌ڵكی‬ ‫ژێرده‌ستی ده‌وڵه‌تان ده‌سته‌به‌ر كردوه‌‪،‬‬ ‫بۆچی نابێت ئێمه‌ی كورد موماره‌سه‌ی‬ ‫ئه‌م مافه‌مان نه‌كه‌ین؟‬ ‫كۆمه‌ڵێك‪" ‎‬پاشاو ئاغا" شرۆڤه‌كاری‬ ‫سیاس���ی به‌ن���او‌ه جی���اوازه‌كان هه‌مو‬ ‫هه‌وڵێكی���ان خس���توه‌ته‌به‌ر‪ ،‬گوای��� ‌ه‬ ‫دوركه‌وتنی هه‌رێم له‌به‌غدا له‌پرۆس���ه‌ی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬ب���ه‌زه‌ره‌ری هه‌رێمه‌! به‌ش‬ ‫به‌حاڵی خۆم‪ ‎‬هه‌وڵدان بۆ شكستهێنان‬ ‫به‌پرۆس���ه‌ی سیاسی له‌عێراق باشترین‬ ‫هه‌نگاو ده‌بینم‪ .‬ئێس���تاش ئه‌م ‌ه بوه‌ت ‌ه‬ ‫بابه‌تێكی راسته‌قینه‌و عێراق هاوشێوه‌ی‬ ‫یوگوس�ل�اڤیای ‪1991‬ی لێهات���وه‌‪.‬‬ ‫بۆی���ه‌ش‪‎‬كاركردن له‌س���ه‌ر پرۆس���ه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی كوردی‪ ،‬له‌ئێس���تاوه‌ وه‌كو‬ ‫یه‌كه‌می���ن هه‌نگاو ده‌بێت له‌پرۆس���ه‌ی‬ ‫به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی " گشتپرس���ی"یه‌و‌ه‬ ‫ده‌س���تپێبكات‪ ،‬وه‌ك���و میكانیزم���ی‬ ‫شه‌رعیه‌تدان به‌مافی چاره‌ی خۆنوسین‌و‬ ‫دروس���تكردنی ش���ه‌رعیه‌تێكی یاسایی‬ ‫له‌روانگ���ه‌ی یاس���ا نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه ده‌بێت هه‌وڵی سه‌رخس���تنی ئه‌م‬ ‫گشتپرسییه‌ بێته‌دان‪ .‬ده‌وڵه‌تی كوردی‬ ‫له‌ئێس���تادا دیفاكتۆی��� ‌ه ‪،De facto‬‬ ‫به‌اڵم به‌گه‌یش���تن به‌پێگه‌ی یاس���ایی‬ ‫كه‌ له‌چه‌مك���ی یاس���ایدا پێیده‌وترێت‬ ‫‪ ،de jure‬گشتپرس���ی هه‌رێ���م یه‌كه‌م‬ ‫هه‌نگاوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش بوه‌ت ‌ه راس���تییه‌ك‪،‬‬ ‫‪‎‎‬وێس���تگه‌ی داهات���وی س���ه‌ربه‌خۆیی‪،‬‬ ‫‪‎‬بریتیی ‌ه له‌"قبوڵكردنی خواس���تی گه‌لی‬ ‫كورد‪ ‎‬له‌الیه‌ن ‪‎‬سیاسییه‌كانی به‌غدا"وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م روه‌ش���ه‌و‌ه هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫توانیویه‌تی ‪‎‬به‌سته‌ڵه‌كه‌كان بشكێنێت‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌وڵه‌ت���ی كوردی ن���ه‌ك ته‌نیا‬ ‫وه‌همه‌‪ ،‬به‌ڵكو راستیشه‌‪‎.‬‬ ‫‪serdar@uod.ac‬‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrostyawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫چۆن منداڵه‌كانمان راز ‌ی بكه‌ین كه‌ خواردن بخۆن؟‬ ‫ی دایكان‌و باوكان‬ ‫به‌شێك له‌كێشه‌كان ‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ك��� ‌ه منداڵه‌كانیان خواردن كه‌م‬ ‫ده‌خۆن یاخود به‌پێی پێویست نایخۆن‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش دایكه‌كه‌ ناڕه‌ح���ه‌ت ده‌كات‌و‬ ‫زۆر جاری���ش بۆمنداڵه‌ك��� ‌ه زیانبه‌خش‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬زۆر بۆچۆن هه‌ی ‌ه كه‌ ده‌وترێت‬ ‫ی باس بكه‌یت ك ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر بۆ منداڵه‌كه‌ت ‌‬ ‫ی خواردن چیه‌و ئه‌گه‌ر بیخۆیت‬ ‫س���ود ‌‬ ‫ی تر‬ ‫له‌شت به‌هێز ده‌بێت‌و له‌منداڵه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫باشتر ده‌بێت‌و نمونه‌ی‌ چه‌ند كه‌سێك ‌‬ ‫بۆبینێته‌وه‌ ئه‌وه‌ له‌م كاته‌دا منداڵه‌كه‌ت‬ ‫خواردنه‌ك ‌ه ده‌خ���وات‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ بڕازێنیته‌وه‌ به‌شێوه‌ ‌‬ ‫خواردنه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و حه‌زی‬ ‫فلیم كارتۆن‌و ئه‌و ش���تان ‌ه ‌‬ ‫ی ئاماده‌بكه‌یت‪ ،‬یاخود ئه‌گه‌ر‬ ‫ی بۆ ‌‬ ‫لێیه‌ت ‌‬ ‫خواردنه‌كان هه‌مه‌جۆر بن‌و ره‌نگاوڕه‌نگ‬ ‫ی‬ ‫ب���ن من���داڵ زیاتر ئ���اره‌زوی‌ خواردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات‪ .‬هه‌مو ئه‌مانه‌ راستن‌و یارمه‌ت ‌‬ ‫من���داڵ ده‌دات بۆ نانخ���واردن ده‌كرێت‬ ‫سود له‌م خااڵنه‌ی‌ خواره‌و‌ه وه‌ربگریت‬ ‫ی منداڵه‌كه‌ت نان بخوات‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫‪ .1‬رێگ��� ‌ه بده‌ منداڵه‌ك���ه‌ت له‌گه‌ڵت‬ ‫خواردن ئام���اده‌ بكات‌و له‌گه‌ڵت میوه‌و‬ ‫س���ه‌وزه‌ك ‌ه بكڕێت ئه‌وكات حه‌زده‌كات‬ ‫ی خۆی‌ ئاماده‌ی‌ ده‌كات بیخوات‪.‬‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫‪ .2‬به‌منداڵه‌ك���ه‌ت بڵی‌ خش���ته‌یه‌ك‬ ‫ی هه‌فت ‌ه‬ ‫دروس���ت بكات بۆ رۆژه‌كان��� ‌‬

‫تێی���دا ئ���ه‌و خۆراكانه‌ بنوس���ێت ك ‌ه‬ ‫خواردوێت���ی‌‪ ،‬له‌كۆتای���ی‌ هه‌فته‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ی زیات���ر خواردبو‬ ‫خواردن ‌ه باش���ه‌كان ‌‬ ‫ی بكه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر خواردن ‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه پاداشتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫خراپه‌كانی‌ زیاتر خواردبو ئه‌وا پاداشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رون بكه‌ره‌وه‌ كه‌ خواردن ‌‬ ‫مه‌كه‌و بۆ ‌‬ ‫ی زۆر خواردوه‌‪.‬‬ ‫زیانبه‌خش ‌‬ ‫‪ .3‬تۆی‌ باوان پێویست ‌ه هه‌میشه‌ ئه‌و‬ ‫خواردنان��� ‌ه له‌ماڵه‌كه‌تدا هه‌بێت كه‌ بۆ‬ ‫منداڵ سودبه‌خش بێت‪ ،‬ئه‌ویش ناچار‬ ‫ده‌بێت ئ���ه‌و خواردن��� ‌ه هه‌ڵبژێرێت ك ‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬

‫چۆن خۆت له‌هه‌وكردنی‌ جگه‌ر ‌ی ڤایرۆسی‬ ‫جۆری‌ ‪ C‬ده‌پارێزیت‬

‫ئه‌مان ‌ه ده‌رباره‌ی‌ هه‌اڵمه‌ت بزانه‌‬

‫دیاریکردنی هۆکاری باڵوبونه‌وه‌ی ئه‌م نه‌خۆشییه‌ له‌ڕێگای وێنه‌کانه‌و‌ه‬

‫له‌ڕێگای تاتوکردن‬

‫له‌ڕێگای ئه‌ڵقه‌رێژکردن‬

‫له‌دایکه‌وه‌ بۆ کۆرپه‌له‌‬

‫سێکس کردن له‌گه‌ڵ چه‌ند که‌سێکدا‬

‫‪ .2‬سه‌رجه‌م ئه‌و كه‌ره‌ستانه‌ی‌ كه‌ به‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی ڤایرۆسی‌ جۆر ‌‬ ‫نه‌خۆش���ی‌ جگه‌ر ‌‬ ‫ی جه‌سته‌ی‌ نه‌خۆشه‌ك ‌ه ده‌كه‌وێت‬ ‫ی ك ‌ه شله‌ ‌‬ ‫س���ی‌ یه‌كێكه‌ ل���ه‌و نه‌خۆش���یان ‌ه ‌‬ ‫ێ بدرێت‪.‬‬ ‫ی ده‌خات ‌ه س���ه‌ر فڕ ‌‬ ‫راس���ته‌وخۆ كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ .3‬هیچ كاتێك كه‌ره‌سته‌ تایبه‌ته‌كان ‌‬ ‫جگ���ه‌رو ده‌بێت���ه‌ ه���ۆی‌ له‌ناوبردنی‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئ���ه‌م نه‌خۆش���یی ‌ه له‌رێ���ی نه‌خۆش ب���ه‌كار مه‌هێن ‌ه وه‌ك نینۆكبڕو‬ ‫ی توشبو موكێش‌و كه‌ره‌سته‌ی‌ ریشتاشین‌و قاپ‌و‬ ‫خوێن‌و ش���ل ‌هی‌ له‌شی‌ له‌كه‌س ‌‬ ‫كه‌وچك‌و په‌رداخ‪.‬‬ ‫ده‌گوێزرێته‌وه‌ بۆكه‌سێكی‌ تر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ێ جار ڤایرۆسی‌ جگه‌ر جۆر ‌‬ ‫‪ .4‬هه‌ند ‌‬ ‫ی خ���ۆ پاراس���تن ل���ه‌م‬ ‫چۆنێت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماوه‌ی چه‌ند رۆژێك له‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫س��� ‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌؟‬ ‫ی مرۆڤ ده‌ژێت‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه پێویست ‌ه‬ ‫‪ .1‬كاتێ���ك كه‌س���ێك له‌خێزانه‌كه‌ت له‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێت كاتێك س���ه‌رجه‌م جلوبه‌رگ‌و پێخه‌ف‌و خود ‌‬ ‫ئه‌م نه‌خۆشیی ‌ه ‌‬ ‫ی پاكژكردنه‌و‌ه‬ ‫ی پێده‌ده‌یت سه‌ره‌تا ده‌ستكێش نه‌خۆش���ه‌ك ‌ه به‌ده‌رمان ‌‬ ‫بایه‌خ ‌‬ ‫پاكبكرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ده‌ست بكه‌یت‪.‬‬

‫ئامۆژگاریی‌‬ ‫هه‌فته‌‬

‫ی عازه‌به‌‬ ‫زیپكه‌ ‌‬

‫س����ااڵنه‌ كه‌س����ێكی‌ كام����ڵ زیاتر‬ ‫له‌چوار جار توشی‌ هه‌اڵمه‌ت ده‌بێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ مناڵدا زیاتره‌و ئه‌گه‌ری‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ ل����ه‌ س����اڵێكدا زیاتر‬ ‫له‌ده‌جار توشی‌ بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ره‌نگه‌‬ ‫یه‌ك ڤایرۆسی‌ هه‌اڵمه‌ت له‌یه‌ك رۆژدا‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 16‬ملیۆن جار زیاد بكات‪.‬‬

‫پێویس����ته‌ چی‌ ده‌رباره‌ی‌ هه‌اڵمه‌ت‬ ‫بزانین؟‬ ‫‪ .1‬چاره‌س����ه‌ركردنی‌ نیشانه‌كانی‌‬ ‫له‌ڕێگای گواستنه‌وه‌ی خوێن هه‌اڵمه‌ت ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم پێویس����ته‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش بزانین چاره‌س����ه‌ركردنی‌‬ ‫نیشانه‌كانی‌ نه‌خۆش����یه‌كه‌ ڤایرۆس‬ ‫له‌ناو نابات چونكه‌ ئه‌و له‌خانه‌كانی‌‬ ‫ناو لوتدا ده‌ژێت كه‌ ته‌نها كۆئه‌ندامی‌‬ ‫به‌رگری‌ ل����ه‌ش ده‌توانێ����ت له‌ناوی‌‬ ‫به‌رێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬راس����ته‌ هه‌اڵمه‌ت ئیش����تیهای‌‬ ‫خ����واردن ناهێڵێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ش پێویس����ته‌ هه‌م����و ئ����ه‌و‬ ‫له‌ڕێگای سرنجی به‌کارهاتو شه‌ربه‌ت‌و میوه‌و خواردنانه‌ بخورێت‬

‫ی نیسك‬ ‫شۆربا ‌‬

‫كه‌ ڤیتامین سی‌‌و پرۆتینیان تێدایه‌‬ ‫بۆئ����ه‌وه‌ی‌ به‌رگ����ری‌ ل����ه‌ش به‌هێز‬ ‫بكه‌یت‪.‬‬ ‫‪ .3‬زۆرج����ار له‌كات����ی‌ توش����بون‬ ‫به‌هه‌اڵم����ه‌ت ده‌رمان����ی‌ دژه‌ به‌كتریا‬ ‫ده‌خورێ����ت‪ ،‬ئه‌مه‌ هه‌ڵه‌ی����ه‌ چونكه‌‬ ‫هۆكاری‌ هه‌اڵمه‌ت ڤایرۆسه‌و ئه‌و دژه‌‬ ‫به‌كتریایانه‌ سودی‌ لێوه‌رناگیرێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬یه‌كێك����ی‌ ت����ر له‌وخواردنان����ه‌‬ ‫ك����ه‌ زۆر به‌س����وده‌ بۆ نه‌هێش����تنی‌‬ ‫هه‌اڵمه‌ت ئه‌گه‌رچی‌ بۆنی‌ ناخۆش����ه‌‬ ‫بریتیه‌ له‌سیر‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫خواردنانه‌ی‌ كۆئه‌ندامی‌ له‌ش به‌هێز‬ ‫ده‌كات‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ له‌كاتی‌ تۆشبونت‬ ‫به‌هه‌اڵمه‌ت پێویسته‌ سیر بخۆیت‪.‬‬ ‫‪ .5‬خواردنی‌ ش����ۆربای‌ مریش����ك‬ ‫له‌پێویستیه‌كانه‌ كه‌ له‌كاتی‌ توشبون‬ ‫به‌هه‌اڵمه‌ت ده‌بێت بخورێت به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ئه‌گه‌ر بیبه‌ری‌ تون‌و هه‌ندێ‌ سه‌وزه‌و‬ ‫پیازی‌ تێدابێت‪ ،‬چونكه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫به‌هێزكردن����ی‌ كۆئه‌ندامی‌ به‌رگری‌‌و‬ ‫رزگاربون له‌به‌ڵغه‌م‪.‬‬

‫قژ شۆردن‬

‫له‌به‌رئ���ه‌م هۆكاران���ه‌ ش���ۆربای‌ نیس���ك بخۆ‪ .‬نیس���ك‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ پرۆتیناته‌و هاوشێوه‌ی‌ گۆشت ‌ه بۆ پڕۆتین‌و‬ ‫ی‬ ‫ئاس���ن‪ ،‬به‌سوده‌ بۆكه‌مكردنه‌وه‌ی‌ كێش چونك ‌ه كالۆریه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆلیس���ترۆڵ ‌‬ ‫ی تێدای���ه‌‪ ،‬یارمه‌ت���ی‌ كه‌مكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫كه‌م��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫زیانبه‌خش ده‌دات‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی زو هه‌رس كردن ده‌دات‪.‬‬ ‫ریشاڵه‌ هه‌ربۆی ‌ه یارمه‌ت ‌‬ ‫ی ك���ه‌ بۆ زیپك��� ‌هی‌ عازه‌ب ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و خۆراكانه‌ ‌‬ ‫زیانبه‌خش���ن‪ .‬پێویس���ت ‌ه ئ���ه‌و‌ه بزانی���ت ك ‌ه‬ ‫ێ خواردن‌و‬ ‫ی توند هه‌ی ‌ه له‌نێوان هه‌ند ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌ك ‌‬ ‫توشبون به‌م جۆر‌ه زیپكه‌یه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ئه‌گه‌ر تۆ‬ ‫له‌و كه‌سان ‌هی‌ ك ‌ه ده‌موچاوت زیپكه‌ی هه‌ی ‌ه ئه‌وا‬ ‫ی ش���یر‪،‬‬ ‫دوربكه‌و‌ه له‌م خواردنانه‌‪ .‬به‌رهه‌مه‌كان ‌‬ ‫شیرینی‌‪ ،‬مه‌عكه‌رۆنی‌‌و ئه‌و خۆراكانه‌ی كه‌ له‌م‬ ‫جۆره‌ هه‌ویر‌ه دروست ده‌كرێت‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ته‌ندروست بۆ قژ شۆردن‪ .‬به‌نیۆكه‌كانت بێخ ‌‬ ‫شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫سه‌رت مه‌ش���ۆ چونك ‌ه چه‌وری‌ زیاتر ده‌رده‌دات قژت چه‌ور‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬ش���امپۆ مه‌خه‌ر‌ه سه‌رتاڵی‌ قژه‌كانت به‌ڵكو بیخه‌ر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ش���ۆردن دێت خواره‌و‌ه بۆسه‌ر ‌‬ ‫سه‌رس���ه‌رت خۆی‌ له‌كات ‌‬ ‫ی زۆر گه‌رم س���ه‌رت مه‌ش���ۆ چونك ‌ه خان ‌ه‬ ‫تاڵ���ه‌كان‪ ،‬به‌ئاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ڕژن‌و قژه‌ك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫چه‌وریه‌كانی س���ه‌ر زیاتر چ���ه‌ور ‌‬ ‫شۆردنیشی‌ هه‌ر چه‌ور ده‌بێت‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫نه‌شته‌ر‬ ‫د‪.‬گۆران عەبدواڵ دەینوسێت‬

‫بۆچی وەزیری‬ ‫تەندروستی لەبری‬ ‫کارەبا دەستی‬ ‫لەکارنەکێشایەوە؟‬ ‫دەستلەکارکێش����انەوەی وەزیری کارەبا‪،‬‬ ‫کزە رۆشناییەک بو لەتاریکستانی شەوانی‬ ‫کوردستان بەهۆی بێکارەبایی‌و تاریکستانی‬ ‫رۆژانی ئەم هەرێمە بەهۆی قەیرانی دارایی‌و‬ ‫سیاس����یەوە‪ .‬هەرچەندە ئەم هەنگاوە زۆر‬ ‫دواکەوت‌و دەبوایە پێشترو لەالیەن وەزیری‬ ‫ترەوە نراب����ا‪ ،‬بەاڵم دەکرێت بایی ئەوەندە‬ ‫دەستخۆش����ی ل����ێ بکرێت ک����ە یەکەمین‬ ‫دەستلەکارکێشانەوەی وەزیرێکی حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردستانە‪.‬‬ ‫پرس����یارەکە لێ����رەدا ئەوەی����ە ئای����ا‬ ‫بۆچ����ی وەزیری تر ئەم هەن����گاوەی نەنا‪.‬‬ ‫بەدیاریکراوی بۆچی وەزیری تەندروس����تی‬ ‫تاوەکو ئێستا ئازایەتی‌و جورئەتی ئەوەی‬ ‫نەب����وە ک����ە دان بەهەڵەو شکس����تەکانی‬ ‫بنێت‌و دەستلەکاربکێش����ێتەوە؟ ئایا کامە‬ ‫وەزارەت کێشەی گەورەتری هەبوەو هەڵەو‬ ‫کەموکورتیەکان����ی کامی����ان زیانی زۆرترو‬ ‫کوش����ندەتری هەبوە بۆ هاواڵتیان؟ بەبێ‬ ‫ئەوەی لەگرنگیی کارەبا کەمبکەینەوە‪ ،‬ئایا‬ ‫کوشتنی هاواڵتیان بەدەرمانی ئیکسپایەرو‬ ‫کوێرکردنی����ان بەدەرمان����ی قاچاغ‌و ئیفلیج‬ ‫کردن‌و نەخۆشخس����تن‌و پشتگوێخس����تنی‬ ‫خەڵ����ک گرنگت����رو بەئازارترە ی����ا نەبونی‬ ‫کارەبا؟‬ ‫هەڵبەت وەاڵم����ی ئەو پرس����یارانە زۆر‬ ‫رۆش����نە بۆ کەس����ێک کە النیکەمی لۆژێک‬ ‫بەکاربهێنێت ب����ۆ بیرکردنەوە لێیان‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئ����ەوەی گرنگ����ە لێرەدا قس����ەی لەس����ەر‬ ‫بکرێت ئەوەیە بۆچی س����ەرباری ئەو هەمو‬ ‫کارەس����اتەی ک����ە وەزیری تەندروس����تی‌و‬ ‫وەزارەت����ە شکس����تخواردوەکەی هێناویانە‬ ‫بەس����ەر هاواڵتیاندا‪ ،‬ئەم����ەی دوایی وەکو‬ ‫ئ����ەوەی کارەبا ئازایەتی ماڵئاوایی‌و داننان‬ ‫بەهەڵەکانیدا نەبو؟‬ ‫بەدەر لەجیاوازییەکانی کەسایەتی ئەو دو‬ ‫بەڕێزە‪ ،‬دەکرێت کۆمەڵێک هۆکاری سیاسی‬ ‫بدۆزینەوە کە دەتوانن یارمەتیمان بدەن بۆ‬ ‫وەاڵمدانەوەی پرسیارەکەی سەرەوە‪ .‬پێش‬ ‫هەمو شتێک دەبێ ئەوە بڵێین کە وەزیری‬ ‫تەندروستی ئەزمونێکی دوورودرێژی هەیە‬ ‫لەناو بیروکراسی (یا ڕاستر حیزبۆکراسی)‬ ‫لەهەرێم����ی کوردس����تان‪ .‬ئەزمونێ����ک کە‬ ‫ئەوەن����دەی لەس����ەر پینەوپەڕۆک����ردن‌و‬ ‫داپۆشینی کارەس����اتەکان‌و چەواشەکردنی‬ ‫خەڵک بنیاتنراوە‪ ،‬هێندە لەس����ەر بناغەی‬ ‫ش����ەفافیەت‌و دان بەهەڵەدان����ان‌و گ����ەڕان‬ ‫بەدوای هۆکارە بنەڕەتییەکانی کێش����ەکان‬ ‫دانەمەزراوە‪ .‬بەکورتی‪ ،‬وەزیری تەندروستی‬ ‫(جی����اواز لەوەزیری کارەب����ا) کتومت لەو‬ ‫بابەتانەی����ە ک����ە حیزبی ک����وردی بەدوای‬ ‫دەگەڕێت بۆ ئ����ەوەی عەیب‌و عارەکانی بۆ‬ ‫بشارێتەوەو ڕویەکی ناشرینیان بۆ میکیاج‬ ‫بکات‪ .‬گرینگی ئەم جۆرە بەرپرس����انە بۆ‬ ‫حیزبەکانی����ان ل����ەوەدا کورتناکرێتەوە کە‬ ‫وەزیرەک����ە کارێک����ی باش ی����ا داهێنانێک‬ ‫ب����کات لەبواری کارەکەی خۆیدا‪ .‬ئەو کارە‬ ‫باش‌و داهێنانان����ە هیچ ماناو گرینگیەکیان‬ ‫نیە بۆ حیزبۆکراسی کوردی‪ .‬گرینگی ئەم‬ ‫وەزیران����ە لەوەدایە کاتێک ‪ ٣٠‬کەس چاوی‬ ‫کوێردەبێت‪ ،‬وەزیرەکە چاووڕو و ئازایەتی‬ ‫ئ����ەوەی هەبێت هەوڵ����ی خۆڵکردنە چاوی‬ ‫‪ ٥‬ملێ����ۆن کەس����ی ت����ر ب����دات‌و خ����ۆی‌و‬ ‫حیزبەکەی‌و هاوپەیمان‌و ش����ەریکەکانیان‬ ‫لەو فەزیحەیە ڕزگارکات‪.‬‬ ‫حیزبی کوردی هەرگیز ناتوانێت‌و نایەوێت‬ ‫دەس����تبەرداری وەزیرێک����ی وەکو ئەوەی‬ ‫تەندروس����تی بێت‪ .‬بۆچی دەس����تبەرداری‬ ‫ببێت لەکاتێکدا کە جەنابی وەزیر ئامادەیە‬ ‫سوێندو بڕوانامە پزیشکیەکەی لەپێناو ئەو‬ ‫حیزبەدا بخات����ە تەنەکەی خۆڵەوە‪ .‬حیزب‬ ‫چۆن دەستبەرداری کەسێک دەبێت ئەگەر‬ ‫ئەو کەس����ە ئامادەبێت وەزیری سیستمێک‬ ‫بێ����ت ک����ە تەنان����ەت قاچبڕینەوەی����ش‬ ‫بەپێشمەرگەی گیرفانبەتاڵ ڕەوا نەبینێت؟‬ ‫چۆن دەستبەرداری دەبێت ئەگەر ئامادەیی‌و‬ ‫ئازایەتی ئەوەی تیابێت کۆمەڵێک بیانوی‬ ‫پوچ دەرخ����واردی خەڵک بدات لەبەرامبەر‬ ‫نەبونی دەرمان‌و دواکەوتنی نەشتەرگەری‌و‬ ‫دەرکردن����ی کرێ����کاری نەخۆش����خانەکان‌و‬ ‫دواخس����تنی موچەی کارمەندو پزیشکان؟‬ ‫ئەگەر حیزب کەس����ێکی وەه����ای هەبێت‪،‬‬ ‫ئیتر کاتی دەبێت بۆ ئەوەی سەرقاڵی شتە‬ ‫(گرنگەکان����ی) وەکو بازرگانی نەوت‌و گازو‬ ‫یاریی سیاسی ئاڵۆز بێت‌و خۆی سەرقاڵی‬ ‫ش����تێکی (الب����ەالی) وەکو تەندروس����تی‬ ‫نەکات‪.‬‬ ‫بۆی����ە ئ����ەم ج����ۆرە وەزیران����ە‪ ،‬ن����ەک‬ ‫دەستلەکارناکێشنەوە‪ ،‬بەڵکو بەتەواوەتی‬ ‫بەپێچەوانەوە زەرورەتێکی هەتاهەتایین بۆ‬ ‫پینەوپەڕۆ کردنێکی ئەبەدی سیس����تمێکی‬ ‫سەقەتبوی دەستی حیزبی کوردی‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫روسیاو کورد‪ :‬دو سەدە لەپشتگوێخستن‬ ‫دکتۆر جەبار قادر‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪1‬ـ‪4‬‬ ‫لێکدانەوەی سیاس���ەتی دوسەد ساڵەی‬ ‫ڕوس���یا بەرامب���ەر بەک���ورد لەهەر س���ێ‬ ‫س���ەردەمی تس���اری (چاری‪ ،‬قەیسەری)‪،‬‬ ‫سۆڤیەتی‌و پۆست‪ -‬س���ۆڤیەتیدا‪ ،‬یارمەتی‬ ‫م���رۆڤ دەدات باش���تر لەهەڵوێس���تی‬ ‫ئەم���ڕۆی ئ���ەم زلهێزە تێبگات‪ .‬ئەم س���ێ‬ ‫سەردەمە دو س���ەدەی تەواو داگیردەکەن‪.‬‬ ‫هەرچەندە ڕوسیا لەنیوەی دوەمی سەدەی‬ ‫حەڤدەهەمەوە ب���ەرەو ڕۆژهەاڵت دەبوەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم تاکۆتای���ی س���ەدەی هەژدەه���ەم‌و‬ ‫دەسپێکی سەدەی نۆزدەهەم ئەو سیاسەتە‬ ‫بەرهەمێکی بەرچاوی نەبو نە لەکوردستان‌و‬ ‫بەڵک���و لەکەفکازیش ( قەوقاز‪ ،‬قەفقاس)‪.‬‬ ‫لێکدان���ەوەی وردەکاری‌و ڕوداوەکان���ی ئەو‬ ‫دوسەدەیە پێویستی بەتوێژینەوەی مێژویی‬ ‫هەمەالیەنەی���ە‪ ،‬کە ئێرە جێگەی نیە‪ .‬بۆیە‬ ‫لێرەدا بەکەڵک وەرگرتن لەپاشخانی مێژویی‬ ‫دەتوانین تەنها هێڵە گشتییەکان بخەینەڕو‪.‬‬ ‫بۆ دیاریکردنی سیاس���ەتی ڕوسیا لەبارەی‬ ‫کوردەوە‪ ،‬وروژاندنی هەندێ پرسیار کارێکی‬ ‫بەجێیە‪ .‬ڕوسیا کەی‌و چۆن ئاشنایی لەگەڵ‬ ‫کوردا پەیدا کرد؟ ئامانجی سەرەکی ڕوسیا‬ ‫لەو پەیوەندییەی لەگەڵ کوردا چی بو؟ ئایا‬ ‫ئامانجەکە لەهەمو س���ەردەمەکاندا هەمان‬ ‫ش���ت بو؟ پاکانەی ڕوسیا چیە بەگوێنەدان‬ ‫بەک���وردو داخوازییەکان���ی لەس���ەردەمە‬ ‫جیاوازەکاندا؟ بۆچی ڕوس���یا پش���تگیری‬ ‫لەس���ەربەخۆیی کوردس���تان نەک���ردوەو‬ ‫ناکات؟ ئەی بۆ قەوارەیەکی بۆ کوردەکانی‬ ‫یەکێت���ی س���ۆڤیەت پێکنەهێن���ا وەک بۆ‬ ‫زۆربەی گەالن���ی تری ئ���ەو واڵتەی کرد؟‬ ‫لەکۆتایی���دا لەبارودۆخی ئاڵ���ۆزی ئەوڕۆی‬ ‫ڕۆژهەاڵت���دا دەبێ چاوەڕوان���ی چی بکەین‬ ‫لەسیاسەتەکانی ڕوسیا؟ وەاڵمدانەوەی ئەم‬ ‫پرسیارانە ناتەواو دەبێت بەبێ لێکدانەوەی‬ ‫سیاس���ەتی ڕوس���یا لەو سێ س���ەردەمە‬ ‫جیاوازەدا‪ ،‬واتا‪ :‬سەردەمی تساری (‪١٨٠٠‬‬ ‫– ‪ ،)١٩١٧‬س���ەردەمی سۆڤیەتی (‪١٩١٧‬‬ ‫– ‪ )١٩٩١‬و س���ەردەمی پۆست سۆڤیەتی‬ ‫یاسەردەمی ڕوس���یای فیدیرالی (‪– ١٩٩١‬‬ ‫‪.)٢٠١٥‬‬ ‫سەردەمی تساری (‪)١٩١٧ – ١٨٠٠‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ده‌مێ���ک ب���و که‌ڵکه‌ڵ���ه‌ی‬ ‫داگیرکردنی ناوچ ‌ه شاخاوییه‌کانی که‌فکاز‪،‬‬ ‫نیمچ ‌ه دورگه‌ی کری���م (قرم)و که‌ناره‌کانی‬ ‫ه���ه‌ردو ده‌ری���ای ڕه‌ش‌و قه‌زوین له‌خه‌یاڵی‬

‫تساره‌کانی ڕوس���یای دابو و هه‌وڵه‌کان بۆ‬ ‫ئاگاداری‌و زانیاری په‌یداکردن له‌باره‌ی ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌و دانیش���توانیەوه‌ خرابونه‌ گه‌ڕ‪ ،‬لێ‬ ‫تاده‌سپێکی سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌میش له‌ڕوسیا‬ ‫ش���تێکی ئه‌وتۆی���ان له‌ب���اره‌ی ک���ورده‌و‌ه‬ ‫نه‌ده‌زان���ی‪‌.‬گ���ه‌ر زان���او خوێنه‌وارانی ئه‌و‬ ‫واڵته‌ شتێکیان له‌باره‌ی کورده‌و‌ه ژنه‌وتبێ‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا س���ه‌رچاوه‌ی زانیارییه‌کانیان به‌رهه‌می‬ ‫گه‌ڕی���ده‪ ،‬بازرگانان‪ ،‬پیاوان���ی هه‌واڵگری‌و‬ ‫په‌یامبه‌ران���ی کڵیس���ا ڕۆژئاواییه‌کان بون‪.‬‬ ‫چاوخشاندنێکی س���ەرپێی بەهەردو بەرگی‬ ‫(بیبلیۆگرافیای کوردناسی) خاتو ژاکەلینا‬ ‫موسائیلیان‪ ،‬کە ‪ ٨٧٦٤‬ناونیشانیان گرتۆتە‬ ‫خۆو لە‪ ٨٠٠‬الپەڕەدا لەساڵی ‪ ١٩٩٦‬لەسانکت‬ ‫ پیتەربورگ (س���ان‪ -‬پیتەرسبورگ‪ ،‬سان‬‫پیتەربورگ‪ ،‬پیترەگراد‪ ،‬لێنینگراد) لەچاپ‬ ‫دراون‪ ،‬ئەوەم���ان بەڕونی بۆ دەرئەخات کە‬ ‫بەر لەس���ەدەی نۆزدەهەم هیچ زانیارییەکی‬ ‫گرن���گ لەبارەی کوردەوە بەزمانی ڕوس���ی‬ ‫نەبوە‪ .‬ئەوەی مای���ەی تێڕامانە‪ ،‬لەماوەی‬ ‫یەک سەدەدا ڕوس���یا توانی ببێ بەالنکەی‬ ‫کوردناس���ی‌و تادوا س���اڵەکانی س���ەدەی‬ ‫بیستەمیش وەک تەنیا ناوەندی کوردۆڵۆژیا‬ ‫لەدونیا بمێنێتەوە‪ .‬ڕوسەکان چۆن لەو بێ‬ ‫ئاگاییەوە گەیش���تنە ئەو ئاس���تە لەبواری‬ ‫کوردناسیدا‪ .‬بەش���ێکی زۆری دەگەڕێتەوە‬ ‫ب���ۆ بایەخدانی زاناو دەزگا زانس���تییەکانی‬ ‫دەوڵ���ەت بەو بەش���ەی کورد ک���ە لەدوای‬ ‫داگیرکردنی کەف���کاز کەوتنە چوارچێوەی‬ ‫ڕوسیای تس���ارییەوە‪ .‬بەهەڵوەشاندنەوەی‬ ‫یەکێتی س���ۆڤیەت‌و پاشەکشەی ڕوسیاوەو‬ ‫پەرەس���ەندنی ڕوداوەکان���ی کوردس���تان‬ ‫لەالیەکی ترەوە لەکۆتایی سەدەی ڕابردودا‬ ‫ناوەندو گروپ���ی توێژینەوەی نوێ لەبارەی‬ ‫ک���وردەوە لەواڵتان���ی ڕۆژئ���اوا پەیدابون‌و‬ ‫ڕوسیا پێگەی پێشەنگی خۆی بەتەواوەتی‬ ‫لەدەستدا‪.‬‬ ‫پەیدابونی ک���ورد لەو خاکان���ەی دواتر‬ ‫ب���ون بە بەش���ێک لەئیمپراتۆریی ڕوس���یا‬ ‫مێژوییەکی کۆنتری لەس���ەدەی نۆزدەهەم‬ ‫هەیە‪ .‬بەپێی هەندێ س���ەرچاوەی مێژویی‬ ‫کورد لەسەردەمی میرنشینە کوردییەکانی‬ ‫س���ەدەکانی ناوەڕاس���تەوە لەهەن���دێ‬ ‫ناوچ���ەی کەف���کاز پەی���دا ب���ون‪ .‬هەندێ‬ ‫لەو میرنش���ینانە‪ ،‬بەتایبەتی میرنش���ینی‬ ‫ش���ەدادی لەس���ەدەکانی‪ ١٢ – ١٠‬دەستی‬ ‫بەس���ەر ناوچەیەک���ی فراوان���ی کەفکازدا‬ ‫دەڕۆیش���ت‪ .‬ئەمە زیاتر واڵتی ئازربایجانی‬ ‫دەگرت���ەوە‪ .‬بەش���ێک لەک���وردان لەدوای‬ ‫لەبەینچونی میرنش���ینەکە ل���ەوێ مانەوەو‬ ‫دوات���ر نیش���تەجێ بون‪ .‬هەن���دێ هۆزی‬ ‫کۆچ���ەری دیکەی کوردیش لەس���ەدەکانی‬ ‫دواتردا ڕویان لەم ناوچانە کردو دەڤەرێکی‬ ‫فراوانیان لەنێوان ئەرمەنستان‌و ئازربایجان‬ ‫لەس���ەر خاکی ئەمەی دوایی���ان پێکهێنا‪،‬‬ ‫کە لەسەردەمی س���ۆڤیەتیدا بەکوردستانی‬ ‫ئازربایجان یا کوردس���تانی سور دەناسرا‪.‬‬ ‫لەش���ەڕەکانی نێوان دەوڵەتی عوس���مانی‌و‬

‫بەگشتی‬ ‫لەسەردەمی‬ ‫تساریدا‬ ‫دەسکەوتەکانی‬ ‫ڕوسیا لەکوردستان‬ ‫لەزانیاری‬ ‫کۆکردنەوەو‬ ‫توێژینەوە‬ ‫لەبارەی کوردو‬ ‫کوردستانەوەو‬ ‫گەشەکردنی‬ ‫کوردناسی بەوالوە‬ ‫شتێکی ئەوتۆ‬ ‫نەبون‬ ‫ئێرانیش لەکۆتایی س���ەدەی ش���ازدەهەم‪،‬‬ ‫کورد لەتەک سوپای عوس���مانیداو لەدژی‬ ‫ئێران ش���ەڕیان دەکرد‪ .‬بەش���ێکی فراوانی‬ ‫کەفکاز‪ ،‬کە ئەوکاتە لەژێردەس���تی ئێراندا‬ ‫ب���ون‪ ،‬لەئەنجامی ئەو ش���ەڕانەدا کەوتنە‬ ‫ژێردەستی دەوڵەتی عوسمانی‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لەو شەڕەی لەس���اڵی‪ ١٥٨٩‬کۆتایی هات‪.‬‬ ‫بەشێک لەش���ەڕکەرانی کوردو هۆزەکانیان‬ ‫ل���ەو ناوچان���ەش مان���ەوەو لەدواییدا هەر‬ ‫لەوێ نیش���تەجێ بون‪ .‬لەنی���وەی دوەمی‬ ‫سەدەی هەژدەهەمەوە کوردە کۆچەرەکان‬ ‫هەوارگ���ەو گۆڕەپان���ی بەه���ارو هەواریان‬ ‫فراوانتر کردو تانزیک یەریڤان لەئەرمینیاو‬ ‫باک���ۆ لەئازربایجان دەکش���ان‪ .‬لەوکاتەدا‬ ‫هێش���تا هاواڵتی (ڕاستتر ڕەعییەی ئێران‌و‬ ‫دەوڵەتی عوسمانی بون)‪ .‬ئەمانە هەمویان‬ ‫لەسەدەی نۆزدەهەم کەوتنە ژێر دەسەاڵتی‬ ‫ڕوس���یاوە‪ .‬لەدوای ش���ەڕی نێوان ڕوسیاو‬ ‫ئێران‌و بەپێی پەیماننامەی گوڵستان لە‪٢٤‬‬ ‫ئوکتۆبەری‪ ١٨١٣‬ئێران ناچارکرا دەس���ت‬ ‫لەداگستان‪ ،‬گورجستانی ئەوڕۆ( جۆرجیا)‪،‬‬ ‫بەشێکی گەورەی ئازربایجان‌و ئەرمەنستان‬

‫(ئەرمینی���ا) هەڵبگرێت‌و ببن بە بەش���ێک‬ ‫لەئیمپراتۆری ڕوس���یا‪ .‬ئەو ناوچانەشی کە‬ ‫مابون لەخاکی ئازربایجان‌و ئەرمەنس���تان‬ ‫تاڕوباری ئ���اراس‪ ،‬ئەوا ئێران ئەوانیش���ی‬ ‫لەش���ەڕی‪ ١٨٢٨ –١٨٢٦‬لەدەس���تی داو‬ ‫بەپێ���ی پەیماننامەی تورکم���ان چای (‪١٠‬‬ ‫شوباتی‪ )١٨٢٨‬کە کۆتایی بەشەڕەکە هێنا‪،‬‬ ‫خرانە سەر ئیمپراتۆریی ڕوسیا‪.‬‬ ‫ئەو س���نورانەی ئ���ەو ڕۆژانە کێش���ران‬ ‫تائێس���تاش بەب���ێ گۆڕانکارییەکی ئەوتۆ‬ ‫وەکو خۆیان ماونەت���ەوە‪ .‬لەئەنجامی ئەم‬ ‫ڕوداوانەدا ئەو کوردانەی لەواڵتانی کەفکاز‬ ‫دەژیان لەوێ مانەوەو ئەو بەشەی کوردیان‬ ‫پێکهێنا کە بون بەهاواڵتی ڕوسیای تساری‌و‬ ‫پاشتریش یەکێتی سۆڤیەت‪ .‬ئەمە لەبەرەی‬ ‫کەف���کازو پش���تی کەف���کاز‪ .‬کوردەکانی‬ ‫تورکمەنس���تان‌و ناوەڕاس���تی ئاس���یاش‬ ‫ئەوانە بون کە ش���اعەباس لەس���ەدەی‪١٧‬‬ ‫ڕایگوێزرابون بۆ ئەوەی سنورەکانی ئێرانیان‬ ‫پێ بپارێزێ���ت لەهێرش���ی تورکمەنەکان‪.‬‬ ‫سیاس���ەتی ڕاگوێزانی کوردان���ی ئێران بۆ‬ ‫خوراسان‌و سەر سنورەکانی تورکمەنستان‬ ‫تادواس���اڵەکانی فەرمانڕەوایی نادرش���اش‬ ‫لەچلەکان���ی س���ەدەی هەژدەه���ەم ه���ەر‬ ‫بەردەوام بو‪ .‬دوای ئەوە بەچەند سەدەیەک‬ ‫ش���ەپۆلێکی دیکەی کورد بەزۆر دەبرێن بۆ‬ ‫ناوەڕاستی ئاسیا‪ ،‬مەبەست ئەو کوردانەی‬ ‫لەس���ەر دەس���تی س���تالین لەکۆمارەکانی‬ ‫کەفکازەوە لەسااڵنی‪١٩٣٧‬و ‪ ١٩٤٤‬بران بۆ‬ ‫کازاخستان‌و ئاسیای ناوەڕاست‪.‬‬ ‫هەر لەسەدەی نۆزدەهەمدا هەڵمەتەکانی‬ ‫ڕوس���یا ب���ۆ داگیرکردنی هەم���و کەفکازو‬ ‫کەنارەکان���ی دەری���ای ڕەش‌و دەرهێنانیان‬ ‫لەدەست دەوڵەتی عوسمانیش دەستیپێکرد‪.‬‬ ‫لەماوەی نیو سەدەو لەئەنجامی سێ شەڕی‬ ‫گەورەدا لەسااڵنی(‪١٨٢٩ –١٨٢٨‬و‪-١٨٥٣‬‬ ‫‪١٨٥٦‬و‪ )١٨٧٨-١٨٧٧‬ک���ە بەپەیماننامەی‬ ‫بەرلین لەساڵی‪١٨٧٨‬کۆتایی پێهێنرا‪ ،‬هەمو‬ ‫ئەو ناوچانەی کەفکاز کە بەدەستی دەوڵەتی‬ ‫عوسمانییەوە بون خرانە سەر ڕوسیا‪ .‬ئەمە‬ ‫نەک تەنهاڕۆژئاوای گورجستان‌و ئەرمینیای‬ ‫ئێس���تا بو‪ ،‬بەڵکو ویالیەت���ی ئەردەهانی‬ ‫ئەوڕۆی تورکیاشی لەگەڵدا بو‪ ،‬کە لەدوای‬ ‫ش���ەڕی یەکەمی جیهانی بەلش���ەڤییەکان‬ ‫گەڕانیان���ەوە ب���ۆ تورکی���ای کەمالی‪ .‬لەم‬ ‫دەڤەرانەش ژمارەیەکی زۆر کورد هەبون‪.‬‬ ‫کوردێک���ی زۆر لەکاتی ش���ەڕی‪–١٨٧٧‬‬ ‫‪ ١٨٧٨‬لەتورکیاوە ڕایانکردو پەنایان بردە‬ ‫ب���ەر واڵتانی کەف���کاز‪ .‬ئەمان���ە زۆربەیان‬ ‫ک���وردی ئێزیدی ب���ون‪ ،‬لەدوا س���اڵەکانی‬ ‫ش���ەڕی یەکەمی جیهانیشداو سااڵنی دوای‬ ‫شەڕیش تادامەزراندنی دەسەاڵتی سۆڤیەتی‬ ‫لەکۆمارەکان���ی کەف���کاز لەدەس���پێکی‬ ‫بیس���تەکانی سەدەی ڕابردو‪ ،‬کوردێکی زۆر‬ ‫لەتاو برسێتی‌و جەورو ستەمی تورک پەنایان‬ ‫دەبردە بەر ئەرمەنستان‌و گورجستان‪.‬‬ ‫بەم شێوەیە کورد لەسەردەمی جیاوازدا‬ ‫لەس���ەر ئ���ەو خاکان���ە پەیداب���ون‌و دواتر‬

‫نیش���تەجێ بون‌و کاتێ ڕوس���یا دەس���تی‬ ‫بەس���ەریاندا گرت وەکو هەمو خەڵکەکانی‬ ‫دیکە بون بەهاواڵتی ڕوسیای تساری‌و دواتر‬ ‫یەکێتی س���ۆڤیەت‌و دوای هەڵوەشانەوەی‬ ‫ئەمیش بون بەهاواڵتی ئەرمینیا‪ ،‬ئازربایجان‌و‬ ‫گورجستان‪ .‬بەپێی ئەو سەرچاوانەی لەبەر‬ ‫دەستماندان ئەستەمە هەبونی کورد لەسەر‬ ‫ئ���ەو خاکانە بکەین بە بەڵگە بۆ ئەوەی بە‬ ‫بەشێک لەکوردستانیان دابنێین‪.‬‬ ‫بایەخدان���ی ڕوس���یا بەک���وردو هەوڵی‬ ‫کۆکردن���ەوەی زانی���اری لەب���ارەی ئ���ەم‬ ‫گەلەوە ڕاس���تەوخۆ پەیوەندی بەم ڕەوتەی‬ ‫ڕوداوەکانەوە هەبو‪ .‬لەدەس���پێکی سەدەی‬ ‫نۆزدەهەمدا ڕوس���یا لەهەوڵ���ی ئەوەدا بو‬ ‫کوردان���ی ئێ���ران‌و دەوڵەت���ی عوس���مانی‬ ‫بێالی���ەن بکات لەش���ەڕەکانیدا لەدژی ئەو‬ ‫دو دەوڵەت���ە‪ .‬بەالی ڕوس���یاوە گرنگ بو‬ ‫کورد ل���ەدژی س���وپاکەی نەوەس���تنەوە‬ ‫چونک���ە ئەوان لەس���ەر س���نورەکان بون‌و‬ ‫دەیانتوان���ی کاربکەنە س���ەر پارس���ەنگی‬ ‫هێ���زەکان‪ .‬بەاڵم کوردان���ی کەفکاز لەتەک‬ ‫سوپای ڕوسیا بەش���داریییان لەشەڕەکاندا‬ ‫دەکرد‪ .‬بە پێی زانیارییەکانی کوردناس���ی‬ ‫بەناوبانگ���ی ڕوس ڤاڵدیمێر مینۆرس���کی‪،‬‬ ‫ڕوسیا هێزی تایبەتی لەکوردەکانی کەفکاز‬ ‫پێکدەهێن���ا‪ .‬بۆ نمونە لەش���ەڕی‪ ١٨٢٩‬لە‬ ‫دژی عوسمانییەکان‪ ،‬بەوتەی مینۆرسکی‪،‬‬ ‫چوار تیپ لەموس���وڵمانانی ڕوسیا دروست‬ ‫کرابون‪ ،‬کە یەکێکی���ان لەکورد پێکهێنرابو‬ ‫و ژمارەی س���ەربازەکانی‪ ٤٠٠‬س���وارە بو‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا لەشەڕی کریمدا( قرم) دو تیپی‬ ‫ک���وردی لەڕیزی س���وپای ڕوس���یا لەدژی‬ ‫عوس���مانییەکان شەڕیان دەکرد‪ .‬یەکێکیان‬ ‫بەتیپ���ی ئێرانی‌و ئەوی دیکەی���ان بەتیپی‬ ‫یەریڤان دەناسران‌و جەعفەر ئاغا سەرداری‬ ‫ئەم���ەی دواییان بو‪ .‬ئ���ەم جەعفەر ئاغایە‬ ‫بەپلە س���ەربازییەکاندا هەڵکشا تاگەیشتە‬ ‫پلەی جەنەراڵ‪.‬‬ ‫لەکاتی شەڕی کریمدا ڕابەری سەرهەڵدانی‬ ‫کوردان لەس���اڵی‪ ١٨٥٥‬یەزدان شێر هەوڵی‬ ‫زۆری لەگ���ەڵ ڕوس���ەکان دا ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫هاوکاری بک���ەن لەدژی عوس���مانییەکان‪،‬‬ ‫ڕوس���ەکان داخوازییەکانی یەزدان شێریان‬ ‫پش���ت گ���وێ خس���ت‌و کاتێ دەس���تیان‬ ‫بەهێ���رش کرد ئەو بەپیالنێکی کونس���ولی‬ ‫بریتانی لەموسڵ نەمرود ڕەسام خۆی دابو‬ ‫بەدەس���تەوە‪ .‬دیپلۆماتەکانی ڕوسیا گەلێ‬ ‫ج���ار ڕەخن���ەی ئەوەی���ان لەدەوڵەکەتەی‬ ‫خۆیان دەگ���رت کە کوردەکان پش���تگوێ‬ ‫دەخات‌و بەپیر داخوازییەکانیانەوە ناچێت‌و‬ ‫کەڵک لەو هێزەی هەیانە وەرناگرێت‪ .‬ئەمە‬ ‫بۆ سەرهەڵدانەکەی یەزدان شێر لەسەدەی‬ ‫نۆزدەو هەوڵەکانی عەبدولڕەزاق بەدرخان‌و‬ ‫هەن���دێ س���ەرکردەی دیک���ەی کوردیش‬ ‫لەسەدەی بیستەمدا دروستە‪.‬‬ ‫هەرچەندە ش���ێخ عوبەی���دواڵی نەهری‬ ‫لەشەڕی‪ ١٨٧٨ –١٨٧٧‬لەدژی ڕوسەکان‌و‬ ‫لەتەك سوپای عوس���مانیدا شەڕی دەکرد‪،‬‬

‫لەگەڵ ئەوەش���دا لەکاتی ئەو شەڕەش���داو‬ ‫هەر بەوتەی مینۆرس���کی‪ ١٣٠٠‬س���ەربازی‬ ‫سوارەی کورد لەتەک سوپای ڕوسیا لەدژی‬ ‫عوس���مانییەکان ش���ەڕیان دەکرد‪ .‬ئەمانە‬ ‫هەمو کوردی کەفکاز بون‪.‬‬ ‫لەکاتی ش���ەڕی یەکەمی جیهانیدا ناوچە‬ ‫کوردییەکان بون بەگۆڕەپانی شەڕ لەنێوان‬ ‫هەردو س���وپای عوسمانی‌و ڕوسیا‪ .‬بەهۆی‬ ‫ئەو ش���ەڕانەوە زیانێکی زۆر ب���ەر کوردو‬ ‫نیش���تمانەکەی ک���ەوت‪ .‬پی�ل�ان‌و پرۆژەی‬ ‫دەوڵەتان���ی کۆڵۆنیالیش بۆ دابەش���کردنی‬ ‫میراتەکان���ی دەوڵەتی عوس���مانی لەهەمو‬ ‫الیەک���ەوە کوردس���تانی لەت‌وپەت دەکرد‪.‬‬ ‫لەالیەکی ترەوە پش���تگیری ڕوسیا لەچەتە‬ ‫ئەرمەن���ەکان‌و ک���ردەوە دژە مرۆییەکانی‬ ‫سەربازانی ڕوس لەزۆر شوێنی کوردستان‪،‬‬ ‫ڕوسیان لەالی کورد کردبو بەدێوەزمەیەکی‬ ‫ناح���ەزو ترس���ناک‪ .‬وش���ەی مس���قۆف‬ ‫لەنێ���و کورداندا ب���ۆ دەمێک���ی دورودرێژ‬ ‫بەرجەستەی توندوتیژی سەربازانی ڕوسی‬ ‫لەبیری گش���تی ک���وردا دەکرد‪ .‬لەس���ەر‬ ‫ئاس���تی نێودەوڵەتیش ڕوس���یا دەس���تی‬ ‫لەگ���ەڵ بریتانیاو فەرەنس���ا تێکەڵ کردبو‬ ‫و بەپێی ڕێکەوتننامەی س���ایکس– پیکۆ‬ ‫کوردس���تانیان لەنێ���وان خۆیان���دا دابەش‬ ‫کردب���و‪ .‬بەپێی ئ���ەو ڕێکەوتننامەیە هەمو‬ ‫باکوری کوردس���تان بۆ ڕوس���یا دانرا بو‪.‬‬ ‫شۆڕشی ئوکتۆبەر‪ ،١٩١٧‬مۆرکردنی ئاشتی‬ ‫برێس���ت – لیتۆڤس���ک لەنێوان ڕوس���یاو‬ ‫ئەڵمانیا لەالیەک���ەوەو داڕوخانی دەوڵەتی‬ ‫ڕوس���یاو ش���ەڕی ناوخۆو گەل���ێ هۆکاری‬ ‫تر‪ ،‬دەس���ەاڵتدارانی بەلشەڤییان ناچارکرد‬ ‫لەش���ەڕ بکش���ێنەوەو ئ���ەو ڕێکەوتننامە‬ ‫نهێنییانە ئاشکرا بکەن‌و ئەوەش ڕابگەیەنن‬ ‫کە ئەوان بەش���ێک نین لێیان‌و دەست لەو‬ ‫بەش���انە هەڵدەگرن کە بۆیان دانراون‪ .‬ئەم‬ ‫هەڵوێستەی بەلش���ەڤییەکان دەنگدانەوەی‬ ‫زۆری لەڕۆژهەاڵت دایەوەو کاربەدەس���تانی‬ ‫کۆڵۆنیاڵی بریتانی‌و فرەنسی تواناو کاتێکی‬ ‫زۆریان خەرج کرد ب���ۆ ئەوەی لەزیانەکانی‬ ‫کەمبکەنەوە‪.‬‬ ‫بەگش���تی لەس���ەردەمی تس���اریدا‬ ‫دەس���کەوتەکانی ڕوس���یا لەکوردس���تان‬ ‫لەزانی���اری کۆکردنەوەو توێژینەوە لەبارەی‬ ‫ک���وردو کوردس���تانەوەو گەش���ەکردنی‬ ‫کوردناس���ی بەوالوە شتێکی ئەوتۆ نەبون‪.‬‬ ‫لەئەنجام���ی لکاندنی کەفکاز بەڕوس���یاوە‬ ‫ژمارەیەک کورد بون بەهاواڵتی ڕوسیا‪ .‬ئەم‬ ‫کۆمەڵگە کوردییانە ئەو کەرەس���تە زیندوە‬ ‫ب���ون کە زانا ڕوس���ەکان بەش���ێکی زۆری‬ ‫توێژینەوەکانیان لەبارەوە کردن‪ ،‬هەوڵیاندا‬ ‫لەڕێگەی ئەوانەوە کورد بناس���ن‪ ،‬زانیاری‬ ‫زیاتر لەبارەی ئەم گەلەوە بەدەست بێنن‌و‬ ‫باش���تر لەبونیادی کۆمەاڵیەتی‌و کولتوری‬ ‫ئەم گەلە تێبگەن‪ .‬ئەم���ەش بو بەبنەمای‬ ‫ئ���ەو قوتابخانە کوردناس���ییە ک���ە یەکێ‬ ‫لەش���انازییەکانی ڕوسیاو یەکێتی سۆڤیەت‬ ‫بو‪.‬‬

‫کاک مەسعود‪ ،‬ئه‌گەر وەک ستالینت پێ ناکرێت‪ ،‬رێگە مەدە ئازاری ڕۆحی پێشمەرگە بدەن‬ ‫گۆران هەڵەبجەیی‬ ‫(ئەوانەی کە دەبنە س���وتەمەنی جەنگ‪،‬‬ ‫تەنها کوڕی هەژارانن)‬ ‫جەنگ کە یەخ���ەی هەر واڵتێک دەگرێت‬ ‫گەرەکە هەرکەس بەپێ���ی تواناو دەرفەت‌و‬ ‫لێهاتویی خۆی بەشداری تێدا بکات‪ .‬خۆگەر‬ ‫کەس���ێک نەیتوانی بەش���داری بکات‪ ،‬ئیدی‬ ‫بەهەر هۆیەکەوە بێت‪ ،‬چاکە خۆی تێکەاڵوی‬ ‫بەرەی جەنگ نەکات‪ ،‬بەڵکو باشە لەدورەوە‬ ‫هی���وای س���ەرکەوتن ب���ۆ جەن���گاوەرەکان‬ ‫بخوازێت‪.‬‬ ‫ڕاس���تەو ڕوی���داوە لەزۆرێ���ک لەجەنگ���ە‬ ‫بەناوبانگەکاندا کەس���انی ناودار س���ەردانی‬ ‫بەرەکان���ی جەنگی���ان کردوە‪ ،‬ئ���ەوەش بۆ‬ ‫پاڵپشتی‌و بەرزکردنەوەی ورەی جەنگاوەران‬ ‫بوە‪ .‬لەوانە هونەرمەند‪ ،‬گۆرانیبێژ ‪ ،‬ئەکتەر‪،‬‬ ‫سیاس���ەتمەداری م���ەزن‌و ناودارو س���ەرۆک‬ ‫وەزیران‪ ،‬س���ەرۆکی واڵت‌و کەس���انی دیکەی‬ ‫ن���اودار‪ .‬تەنان���ەت زۆرێک ل���ەو موزیکژەن‌و‬ ‫گۆرانیبێژان���ە لەبەرەکانی جەنگدا گۆرانییان‬ ‫بۆ س���ەربازەکان چڕیوە‪ ،‬کە بۆ ماوەیک دڵی‬ ‫جەنگاوەرانی شاد کردوە‪.‬‬ ‫لەوەت���ی داعش بەرۆکی ک���وردی گرتوە‪،‬‬ ‫ڕۆژانە پێش���مەرگە ش���ەهیدو بریندار دەبن‪،‬‬ ‫هەر ئەوان���ن بەڕەنگاری ئ���ەو جانەوەرانەی‬ ‫داعش دەبنەوە‪ .‬هەر ئەوانن سەرما‪ ،‬گەرما‪،‬‬ ‫نەبونی‪ ،‬برسێتی‪ ،‬بێموچەیی‌و جۆرەها ئازار‬ ‫دەچێژن‪.‬‬ ‫ئاس���اییە کەس���انێک س���ەردانی ئ���ەو‬ ‫پێشمەرگانە بکەن کە س���ودیان پێبگەیەنن‬ ‫یان ورەی���ان بەرز بکەن���ەوە ‪ ،‬یان کەمێک‬

‫لەبێ���زاری‌و تەنهایی���ان بڕەوێنن���ەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫الم س���ەیرە کەس���انێک دەچن���ە بەرەکانی‬ ‫جەنگ کە جگ���ە لەچاندنی بێ���زاری لەدڵی‬ ‫پێشمەرگەکاندا هیچ س���ودێکیان نیە‪ .‬لەوە‬ ‫سەیرتر هیچ پرەنس���یپێک نیە بۆ سەردانی‬ ‫ب���ەرەکان‪ ،‬هەرکەس ئ���ارەزوی کرد خۆی‌و‬ ‫کامێراکەی لەبەرەکانی جەنگدایەو بۆ چەند‬ ‫دەقەیەک سەردانی سەنگەرێک دەکات‪ ،‬لەوێ‬ ‫بەجلی خاوێن‌و ئوتوک���راوەو بەپێکەنینەوە‬ ‫چەند وێنەیەک دەگرێت‌و پاش���ان شوێنەکە‬ ‫جێدەهێڵێت‪.‬‬ ‫ل���ەم ڕۆژان���ەدا لەفەیس���بوک وێنەیەک���م‬ ‫بەر چاو ک���ەوت کە یەکێ���ک لەکوڕەزاکانی‬ ‫کاک مەس���عود کە مێرمنداڵێک���ە لەیەکێک‬ ‫لەبەرەکانی جەنگدا بەدەمانچەیەک‌و جلێکی‬ ‫نوێ���وە دو وێن���ەی گرت���وە یەکێکیان یاری‬ ‫بەدەمانچەک���ەی دەکات ل���ەوی دیکەیان���دا‬ ‫وێنەی لەگەڵ چەند پێشمەرگەیەکدا گرتوە‪.‬‬ ‫بێگومان پێشمەرگەکانی قەرزاربار کردوە کە‬ ‫ئەو زاتە وێنەی لەگەڵدا گرتون‪.‬‬ ‫ئاخر نازانم س���ەردانی ئەم مێردمنداڵە چ‬ ‫سودێکی تێدایەو چ هونەرێکی لەپشتەوەیە؟‬ ‫ئایا ئەمە س���وکایەتی نیە بەو پێشمەرگانە‬ ‫ک���ە ل���ەوێ پۆزیان بەس���ەردا لێ���دەدات؟‬ ‫ئ���ەی ئەو پێش���مەرگانە پڕ ب���ەدڵ خەفەت‬ ‫ناخۆن‌و ڕۆحی���ان ئاگر ناگرێت؟ کە خزمان‌و‬ ‫کوڕەزاکان���ی س���ەرۆک بەو ج���ۆرە دەژین‌و‬ ‫کوڕەکانی ئەوانیش بەس���ک‌و گیرفانی بەتاڵ‬ ‫دەچن بۆ قوتابخانە؟‬ ‫کاک مەسعود گەر وەک ستالینت پێناکرێت‬ ‫ک���ە بێگومانم پێتناکرێت‪ ،‬تکایە ڕێگە مەدە‬ ‫سوکایەتی بەپێشمەرگەش بکرێت ‪ .‬سەردانی‬ ‫بەره‌کانی جەنگ لەو جۆرە کەسانە قەدەغە‬

‫یەکێک لەکوڕەزاکانی کاک‬ ‫مەسعود کە مێرمنداڵێکە‬ ‫لەیەکێک لەبەرەکانی‬ ‫جەنگدا بەدەمانچەیەک‌و‬ ‫جلێکی نوێوە دو وێنەی‬ ‫گرتوە له‌یەکێکیاندا‬ ‫وێنەی لەگەڵ چەند‬ ‫پێشمەرگەیەکدا گرتوە‪.‬‬ ‫بێگومان پێشمەرگەکانی‬ ‫قەرزاربار کردوە کە ئەو‬ ‫زاتە وێنەی لەگەڵدا‬ ‫گرتون‬ ‫بکە کە هیچ سودێکیان نیە بۆ پێشمەرگە‪.‬‬ ‫لەدەم���ی جەنگی جیهان���ی دوەمدا کوڕە‬ ‫گەورەکەی س���تالین (یاکۆڤ س���تالین) کە‬ ‫ئەفسەر دەبێت لەبەره‌کانی جەنگدا‪ ،‬لەالیەن‬ ‫نازیەکانەوە بەدیل دەگیرێت‪ .‬سەرەتا نازانن‬

‫ستالین‌و یاکۆڤی کوڕی‌و سفیتالنای کچی‬ ‫ک���وڕی س���تالینەو خۆیش���ی نایدرکێنێت‪.‬‬ ‫چونکە نەدەچ���وە ئەقڵ���ی نازیەکانەوە کە‬ ‫س���تالین کوڕەکەی خۆی بنێرێت بۆ جەنگ‪.‬‬ ‫دەمێک ب���ەو کارە دەزانن‪ ،‬پەیامێک دەنێرن‬ ‫بۆ س���تالین بۆ ئاڵوگۆڕ پێکردنی کوڕەکەی‬

‫لەگەڵ چەند ئەفس���ەرێکی پلەداری نازیەکان‬ ‫ک���ە لەنێویان���دا چەندین ماریش���اڵ هەبون‪.‬‬ ‫لە وەاڵمدا س���تالین دەڵێ���ت کوڕەکەی من‬ ‫ئەفسەرێکی یەک ئەستێرەیە‪ ،‬گەر دەخوازن‬ ‫تەنه���ا بەئەفس���ەرێکی ی���ەک ئەس���تێرەی‬

‫دەگۆڕمەوە‪ ،‬گ���ەر نا ئەوە با وەک هەزارەها‬ ‫ئەفسەرو سەربازی سوپاکەمان بەدیلی التان‬ ‫بمێنێت���ەوە‪ ،‬چونک���ە کوڕەکەی م���ن لەوان‬ ‫زیات���ر نیە‪ .‬ئی���دی ئەم ئاڵوگۆرە شکس���ت‬ ‫دێنێت‪ .‬لەئاپریلی ‪ 1943‬دا یاکۆڤ دەرفەتی‬ ‫هەڵهاتنی بۆهەڵدەکەوێ���ت‌و هەڵدێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێی دەزانن‌و شکس���ت دێنێت‪ .‬ئیدی لەکاتی‬ ‫هەڵهاتن���دا گوللەبارانی دەک���ەن‌و دەکەوێت‬ ‫بەس���ەر تەلبەنەکاندا‪ .‬ئەو دەمەی کوڕەکەی‬ ‫س���تالین دەکوژرێت تەمەنی تەنها ‪ 36‬ساڵ‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم نمونەی���ەم بۆیە هێنای���ەوە تا ئێمە‬ ‫لەمانای جەن���گ تێبگەی���ن‪ .‬لەئیدارەکردنی‬ ‫جەنگ تێبگەین‪ ،‬لەالیەنە شاراوەکانی جەنگ‬ ‫تێبگەین‪ .‬کەسێکی وەک ستالین کە سەرۆکی‬ ‫س���وپای سور‪ ،‬س���کرتێری حیزبی شیوعی‌و‬ ‫سەرۆکی دەوڵەتی سۆڤیەت بوە‪ .‬تێڕوانینی‬ ‫ب���ەو جۆرە بوە ب���ۆ جەنگ ‪،‬ک���ە نزیکترین‬ ‫کەس���ی خۆی کە کوڕەکەی بوە بەش���داری‬ ‫پێکردوەو ژیانی تێدا لەدەس���تداوە‪ .‬هەر ئەم‬ ‫ئەقڵیەتە دروس���تە بو وای کرد کە س���تالین‬ ‫جەنگەک���ە بباتەوە‪ .‬جا گەر کاک مەس���عود‬ ‫ئەو توانایەی نی���ە کوڕەکانی یا کوڕەزاکانی‬ ‫بەش���داری لەجەنگ���دا بکەن‪ ،‬باش���ترە دور‬ ‫بکەون���ەوە لەبەره‌کان���ی جەنگ‌و س���ەردانی‬ ‫پێش���مەرگە نەکەن‪ .‬چونکە بەرەکانی جەنگ‬ ‫باخچ���ەی ئاژەاڵن نی���ە تاهەرکەس ئارەزوی‬ ‫کرد سەردانیان بکات‌و بە پێکەنینەوە چەند‬ ‫وێنەیەکیان لەگەڵدا بگرێت‪ .‬س���ەنگەرەکانی‬ ‫جەنگ پیرۆزن‪ ،‬جۆرە کەس���انێکی لێیە کە‬ ‫چاوەڕێ���ن لەهەر چرکەیەک���دا گیانی خۆیان‬ ‫ببەخش���ن‪ .‬ئەوانە مەزنترین مرۆڤن جا تکایە‬ ‫چیتر ئازاریان مەدەن‪.‬‬

‫کتێب‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫‪17‬‬

‫خۆبه‌كۆیله‌كردن‬

‫كتێبێك له‌باره‌ی نهێنییه‌كانی سیاسی سته‌مكار‬ ‫ئا‪ :‬به‌ڕێز عه‌باس‬

‫سته‌مكاری‌ مێژویه‌كی‌ كۆنی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫نوسه‌رو ڕۆشنبیرو فه‌یله‌سوفی‌ كه‌م‬ ‫هه‌یه‌ قسه‌ی‌ له‌باره‌وه‌ نه‌كردبێت‬ ‫هه‌رله‌فه‌یله‌سوفانی‌ یۆنانی‌ سوقرات‌و‬ ‫ئه‌فالتۆن‌و ئه‌رستۆوه‌ تانوسه‌ران‌و‬ ‫فه‌یله‌سوفانی‌ مێژوی‌ هاوچه‌رخمان‪،‬‬ ‫سته‌مكاری‌ سیسته‌مێكی‌ سیاسیه‌ كه‌‬ ‫هه‌ندێك له‌ده‌وڵه‌تان تێیدا ژیاون‌و‬ ‫هه‌ندێكی‌ تر ئێستا تیایدا ده‌ژین‪،‬‬ ‫كتێبی‌ (خۆبه‌كۆیله‌ك���ردن) نامه‌یه‌ك‬ ‫له‌باره‌ی‌ سیاسه‌تی‌ ملكه‌چیه‌وه‌ كتێبێكی‌‬ ‫ئێج���گار گرنگ���ی‌ (ئاتی���ن دوالبۆت���ی‌)‬ ‫فه‌ڕه‌نس���ییه‌‪ ،‬هه‌ندێ���ك ده‌ڵێ���ن ئ���ه‌م‬ ‫نامه‌ی���ه‌ی‌ له‌ته‌مه‌ن���ی‌ (‪ )18-16‬س���اڵی‌‬ ‫نوس���یوه‌ ی���ان ده‌ڵێ���ن له‌ده‌وروب���ه‌ری‌‬ ‫س���اڵه‌كانی‌ ‪1552‬یان‪1553‬وات���ه‌ كاتێك‬ ‫البۆتی‌ قوتابیه‌كی‌ ‪22‬س���اڵه‌ بوه‌‪ ،‬ڕێبوار‬ ‫سیوه‌یلی‌‌و مراد حكیم له‌فارسیه‌وه‌ وه‌ریان‬ ‫گێڕاوه‌‪ ،‬قه‌باره‌ی كتێبه‌كه‌ ‪ 135‬الپه‌ڕه‌یه‌‪،‬‬ ‫س���اڵی‌ ‪ 2005‬ده‌زگای چاپوباڵوكردنه‌وه‌ی‬ ‫موكریانی له‌هه‌ولێر چاپی كردوه‌‪( .‬ماری‌‬ ‫ئێن روتیار) مامۆس���تای‌ ئابوری‌ كۆلێژی‌‬ ‫پولی‌ ته‌كنیك���ی‌ نیۆرك له‌باس���ی‌ هزره‌‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ ئاتین دوالبۆت���ی‌ ده‌ڵێت‬ ‫(ه���ه‌روه‌ك زۆربه‌ی‌ مێژونوس���ان دانیان‬ ‫پێداناوه‌ ده‌توانین ئه‌و به‌یه‌كێك له‌ده‌سته‌ی‌‬ ‫سه‌رده‌مس���ازترین فه‌یله‌سوفانی‌ سیاسی‌‬ ‫له‌قه‌ڵ���ه‌م بده‌ین كه‌له‌به‌ر گش���تمه‌ندی‌‪،‬‬ ‫فره‌وانی‌‌و نه‌م���ری‌ تیۆرییه‌كانیه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ته‌نیا به‌بناغه‌دانه‌ری‌ فه‌لسه‌فه‌ی‌ سیاسی‌‬ ‫فه‌ڕنسا‪ ،‬به‌ڵكوبه‌هی‌ جیهان ده‌ژمێردرێت)‬ ‫نهێن���ی‌ ملكه‌چبون���ی‌ مرۆڤ بۆ كه‌س���ی‌‬ ‫سته‌مكار چییه‌؟ كێ‌ له‌پشت دروستبونی‌‬ ‫كه‌سی‌ سته‌مكاره‌وه‌یه‌؟ كه‌سی‌ سته‌مكار‬ ‫چۆن دروس���ت ده‌بێت؟ به‌چ ش���ێوازێك‬ ‫س���ته‌مكاری‌ نه‌هێڵی���ن؟ ئه‌مان���ه‌ ئ���ه‌و‬ ‫پرس���یارانه‌ن كه‌ وه‌اڵمه‌كه‌ی‌ له‌م كتێبه‌وه‌‬ ‫ده‌س���تمان ده‌كه‌وێت‪ .‬باس���ه‌ره‌تا بزانین‬ ‫س���ته‌مكار كێیه‌؟ به‌چی‌ ده‌ناس���رێته‌وه‌؟‬ ‫وه‌رگێڕان���ی‌ ك���وردی‌ له‌پێش���ه‌كیه‌كه‌یان‬ ‫كه‌ ب���ۆ كتێبه‌كه‌ی���ان نوس���یوه‌ ده‌ڵێن‬ ‫(س���ته‌مكار كائینێكه‌ ناتوانێت یه‌ك ڕۆژ‬ ‫له‌س���ه‌رحوكم بمێنێته‌وه‌ ئه‌گه‌ر به‌رده‌وام‬ ‫وه‌ك تاوانكارو مه‌ترس���ی‌‌و هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك‬ ‫بیر له‌خه‌ڵ���ك‌و گروپ‌و تاكه‌كان نه‌كاته‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ر خۆی‌‪ ،‬بۆیه‌ یه‌كێ‌ له‌میكانیزمه‌كانی‌‬ ‫ڕوبه‌ڕوبون���ه‌وه‌ی‌ س���ته‌مكاران له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ئه‌م بارودۆخ���ه‌دا‪ ،‬ن���ه‌ك هه‌ركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو گۆڕینی‌ كۆمه‌ڵگایه‌‬ ‫ب���ۆ به‌ندیخانه‌یه‌ك���ی‌ گه‌وره‌ ك���ه‌ تیایدا‬ ‫كاسه‌لێس‪ ،‬ده‌س���توپێوه‌ند‪ ،‬هه‌لپه‌رست‌و‬ ‫مشه‌خۆره‌كان وه‌ك (دۆست) ته‌ماشایان‬ ‫ده‌كرێ‌‌و كه‌سانی‌ سه‌ربه‌خۆو ئازادیخوازو‬ ‫خ���اوه‌ن قس���ه‌ش ده‌خرێت���ه‌ ب���ه‌ره‌ی‌‬ ‫دوژمن���ه‌وه‌) هه‌روه‌ها ده‌ڵێ���ن (كولتوری‌‬ ‫س���ته‌مكاری‌ كولتورێك���ه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ رقی‌‬ ‫ل���ه‌ده‌م‌و لێ���وی‌ قس���ه‌كه‌ره‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫ده‌مولێوی‌ له‌رزیوو بێده‌نگی‌ خۆشده‌وێ‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ی‌ ڕقی‌ له‌ده‌س���تی‌ ئاماژه‌كه‌رو‬ ‫ئامێ���زی‌ كراوه‌ی���ه‌‪ ،‬س���ه‌دان ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫شانی‌ ته‌پیوو ده‌ستی‌ به‌له‌شه‌وه‌ نوساوی‌‬ ‫خۆش���ده‌وێ‌‌و ده‌س���ته‌ونه‌زه‌ر ڕاوه‌ستان‬ ‫به‌یه‌كێ‌ له‌جوانترین ش���ێوه‌كانی‌ وه‌ستان‬ ‫لێكده‌داته‌وه‌)‪(.‬مێ���ژوی‌ مرۆڤایه‌ت���ی‌‬ ‫پڕیه‌تی‌ له‌سیاسی‌ نابه‌رپرسیارو ئینسانی‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتگه‌رو ئ���ه‌و دیكتاتۆران���ه‌ی‌ كه‬ ‫‌ده‌س���ه‌اڵت وه‌ك موڵكێك���ی‌ شه‌خس���ی‌‬ ‫ته‌ماشا ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌سانێك كه‌ نایانه‌وێت‬ ‫هیچ س���نورو هێ���زو ڕێگرێ���ك له‌به‌رده‌م‬ ‫ویس���ت‌و ئاره‌زوو ده‌س���ه‌اڵتیاندا هه‌بێت‪،‬‬ ‫دیكتات���ۆره‌كان پیاوان���ی‌ ناوه‌ندێك���ی‌‬ ‫سیاسین كه‌پڕه‌ له‌سیاسی‌ گه‌نده‌ڵ‌و به‌تاڵ‬ ‫له‌هه‌ر ئامرازێك بۆلێپرسینه‌وه‌ی‌ یاسایی‌‌و‬ ‫ئه‌خالق���ی‌‪ ،‬م���ه‌رج نییه‌ سیس���ته‌مێكی‌‬ ‫دیكتات���ۆری‌ ته‌نها له‌یه‌ك كه‌س���ایه‌تیدا‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌ بێ���ت‪ ،‬ته‌نه���ا دیكتاتۆرێك‬ ‫شوناسی‌ سیس���ته‌مه‌كه‌ ده‌ستنیشانكات‪،‬‬ ‫دیكتاتۆری���ه‌ت ده‌كرێت دیكتاتۆرییه‌تێكی‌‬ ‫ده‌س���ته‌جه‌معی‌ بێ���ت‪ ،‬دیكتاتۆریه‌ت���ی‌‬ ‫گروپێ���ك یان نوخبه‌یه‌كی‌ سیاس���ی‌ بێ‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌وه‌ك گروهێكی‌ داخراو له‌ناو خۆیانداو‬ ‫به‌نهێنی‌ بڕیاربده‌ن‌و كاربكه‌ن‪ ،‬هه‌ندێكجار‬ ‫ده‌كرێت دیكتاتۆریه‌ت هه‌بێت به‌بێ‌ بونی‌‬ ‫دیكتاتۆرێك)(‪ )1‬كه‌سی‌ سته‌مكار ناتوانێت‬ ‫خودی‌ خۆی‌ به‌ته‌نها سیسته‌می‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێت به‌بێ‌ هاوكاری‌‌و یارمه‌تیدانی‌‬ ‫ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی‌‪ ،‬س���ه‌دام حس���ێن به‌بێ‌‬ ‫عه‌لی‌ حه‌س���ه‌ن مه‌جیدو سوڵتان هاشم‌و‬ ‫عی���زه‌ت دوری‌ نه‌یده‌توان���ی‌ ئ���ه‌و هه‌مو‬ ‫تاوانه‌ ئه‌نجام بدات جگه‌ له‌پاڵپشتیكردنی‌‬ ‫له‌الیه‌ن هه‌ندێ‌ خوێنده‌وارو ڕۆشنبیره‌وه‌‬ ‫وه‌ك نوس���ه‌رو ڕۆش���نبیر مه‌ریوانی‌ وریا‬

‫قانی���ع ده‌ڵێت گه‌ر(ته‌ماش���ای‌ ئه‌زمونی‌‬ ‫دیكتاتۆربونی‌ سه‌دام حس���ێن له‌عێراقدا‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬یه‌كێك له‌و هۆكارانه‌ی‌ س���ه‌دامی‌‬ ‫كرد به‌دیكتاتۆرو ڕۆحیه‌ت���ی‌ مێگه‌لبونی‌‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگای‌ عێراقیدا چاند ئه‌و عه‌قڵییه‌ته‌‬ ‫ڕۆشنبیرییه‌ كه‌ نوسه‌رێكی‌ عێراقی‌ ناوی‌‬ ‫ده‌نێت (ڕۆش���نبیری‌ نائیب عه‌ریفه‌كان)‪،‬‬ ‫ڕۆشنبیری‌ ئه‌و پیاوه‌ بچوكانه‌ی‌ له‌ڕێگای‌‬ ‫گه‌وره‌كردنی‌ دیكتاتۆره‌وه‌ بچوكی‌ خۆیان‌و‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ به‌مه‌زنكردنی‌ سیاس���یه‌كانه‌وه‌‬ ‫نامه‌زنی‌ خۆیان داده‌پۆشن‪ ،‬ئه‌م ڕۆشنبیره‌‬ ‫نائیبعه‌ریفیه‌ بو به‌نه‌خوێنده‌وارێكی‌ وه‌ك‬ ‫سه‌دام ش���ه‌هاده‌ی‌ دكتۆرای‌ ده‌به‌خشی‌‌و‬ ‫ده‌یكرد به‌حه‌كیم‌و زاناو لێزانی‌ سه‌رده‌م‪،‬‬ ‫وه‌ك هونه‌رمه‌ن���دو نوس���ه‌رو ڕه‌خنه‌گ���ر‬ ‫ده‌یناساندو سڵیش���ی‌ له‌وه‌ نه‌ده‌كرده‌وه‌‬ ‫وه‌ك یاس���اناس‌و ئه‌ندازیاری‌ ته‌الرسازی‌‌و‬ ‫فه‌یله‌سوف بیناسێنێت)(‪ )2‬ماری‌ ئێن روتیار‬ ‫ده‌ڵێت (زۆربه‌ی‌ نوس���ه‌رانی‌ سه‌ده‌كانی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت له‌نوس���ین‌و به‌رهه‌مه‌كان���ی‌‬ ‫خۆیان���دا‪ ،‬ڕه‌خنه‌ی���ان له‌س���ته‌مكاری‌‬ ‫گرتوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم البۆت���ی‌ هه‌نگاوێك زیاتر‬ ‫ده‌چێته‌پێش‌و له‌جه‌وهه‌ری‌ س���ته‌مكاری‌‌و‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی‌ له‌ماهیه‌ت���ی‌ ده‌وڵ���ه‌ت‬ ‫ده‌كۆڵێته‌وه‌‪ ،‬كورت���ه‌ی‌ تێڕوانینی‌ البۆتی‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌مو ده‌وڵه‌تێكی‌ س���ته‌مكار‬ ‫به‌پێ���ی‌ پێویس���ت‌و ره‌زامه‌ندی‌ گش���تی‌‬ ‫خه‌ڵك دروست بوه‌)‪ ،‬واته‌ خه‌ڵك خۆیان‬ ‫به‌شێكن له‌به‌رهه‌مهێنانی‌ سته‌مكاری ڕێك‬ ‫وه‌ك ئه‌و وته‌یه‌ی‌ نوس���ه‌ری‌ به‌ناوبانگی‌‬ ‫عێراقی‌ كه‌نعان مه‌كیه‌ كه‌ ده‌ڵێت سه‌دام‬ ‫حسێن بێده‌نگی‌ دروس���ت نه‌كرد‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫بێده‌نگی‌ سه‌دام حسێنی‌ دروست كرد‪.‬‬ ‫گه‌ر س���ه‌رنج بده‌ین ئه‌وس���ته‌مكاره‌ی‌‬ ‫ب���ۆ ماوه‌یه‌ك���ی‌ زۆر ده‌توانێ���ت حوك���م‬ ‫ب���كات له‌رۆژهه‌اڵت‪ ،‬له‌ڕۆژئ���اوا ناتوانێت‬ ‫بۆماوه‌یه‌ك���ی‌ كه‌می���ش له‌س���ه‌ر حوكم‬ ‫بمێنێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و هێزه‌ی‌ سته‌مكار هه‌یه‌تی‌‬ ‫هاواڵت���ی‌ واڵته‌كه‌ی‌ پێیان به‌خش���یوه‌و‬ ‫كردویانه‌ به‌كه‌س���ێكی‌ ب���ان مرۆیی‌ وه‌ك‬ ‫دوالبۆت���ی‌ ده‌ڵێت (ئه‌گ���ه‌ر ئێوه‌ چاوی‌‬ ‫پێ‌ نه‌به‌خش���ن ئه‌و ئه‌م هه‌مو چاوه‌ی‌ له‌‬ ‫كوێ‌ بو تائێ���وه‌ بخاته‌ ژێر چاودێریه‌وه‌؟‬ ‫ئه‌گه‌ر خۆتان ده‌ست‌و بازوی‌ نه‌ده‌نێ‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ئه‌م هه‌مو بازوه‌ی‌ ل���ه‌ كوێ‌ بو تائێوه‌ی‌‬ ‫پێ‌ س���ه‌ركوت بكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر خۆتان پێی‌‬ ‫پێ‌ نه‌به‌خش���ن چ���ۆن‌و ب���ه‌كام پێیانه‌ی‌‬ ‫له‌توانایدایه‌ ش���اره‌كانتان پایماڵ بكات؟‬ ‫ئه‌گه‌رخ���ودی‌ ئێوه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ نه‌ده‌نێ‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و چۆن ده‌توانێ‌ فه‌رمانتان به‌س���ه‌ردا‬ ‫ده‌ركا؟ ئه‌گ���ه‌ر ه���اوكاری‌ نه‌كه‌ن چۆن‬ ‫ده‌وێرێت به‌گژتاندا بچێته‌وه‌؟)‪ ،‬مرۆڤه‌كان‬ ‫له‌توانای‌ جه‌سته‌یی‌‌و عه‌قڵیه‌وه‌ وه‌ك یه‌ك‬ ‫نین‪ ،‬ده‌بێ‌ بپرس���ین ئایا ئه‌م وه‌ك یه‌ك‬ ‫نه‌بونه‌ سروشتیه‌ یان دۆخێكی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ دروستكردوه‌؟ هه‌ركامێكیان‬ ‫بێ���ت ڕه‌وا نیه‌ تواناو به‌هێزه‌كان بێتواناو‬ ‫بێهێ���زه‌كان بچه‌وس���ێننه‌وه‌ ه���ه‌روه‌ك‬ ‫دوالبۆتی‌ ده‌نوس���ێت (ئه‌گه‌ر سروش���ت‬ ‫تون���ای‌ جه‌س���ته‌یی‌ یان ڕۆح���ی‌ زیاتری‌‬ ‫به‌هه‌ندێكم���ان به‌خش���یوه‌‪ ،‬مه‌به‌س���تی‌‬ ‫دروس���تكردنی‌ جه‌نگ‌وناكۆك���ی‌ نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫سروش���ت ده‌سه‌اڵت‌و هۆش���ێكی‌ زیاتری‌‬ ‫نه‌داوه‌ت���ه‌ كه‌س���انێكی‌ به‌هێ���زو زیره‌ك‬ ‫تابه‌هۆیان���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌كو دڕنده‌كان په‌الماری‌‬ ‫الوازه‌كان ب���ده‌ن‌و س���ته‌میان به‌س���ه‌ردا‬ ‫بس���ه‌پێنن‪ ،‬ئه‌گه‌ر سروش���ت به‌هه‌ندێك‬ ‫زیات���رو به‌ژماره‌یه‌ك���ی‌ ت���ر كه‌مت���ری‌‬ ‫به‌خش���یبێت‪ ،‬ویس���تویه‌تی‌ هه‌لێ���ك‬ ‫بۆسه‌رهه‌ڵدانی‌ ئه‌ڤینی‌ برایانه‌ بڕه‌خسێنێ‬ ‫تاكو ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ به‌توانان یارمه‌تی‌ ئه‌وانه‌‬ ‫بده‌ن كه‌ پێویس���تیان به‌ده‌ستگیرۆییه‌)‪.‬‬ ‫چی‌ واده‌كات س���ته‌مكار هه‌میش���ه‌حه‌زی‌‬ ‫له‌چه‌وس���انه‌وه‌ بێ���ت‌و تاماوه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫زۆریش له‌س���ه‌ری‌ به‌رده‌وام بێت‌و ڕێگه‌ی‌‬ ‫لێنه‌گیرێ���ت‪ ،‬ماری‌ ئێن روتی���ار ده‌ڵێت‬ ‫(له‌گ���ه‌ڵ ئه‌وه‌دا ك���ه‌ ده‌زانین حكومه‌تی‌‬ ‫س���ته‌مكاری‌ له‌دژی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و سودی‌‬ ‫زۆرینه‌ی‌ خه‌ڵك���ه‌‪ ،‬ئه‌ی‌ ئه‌م ڕه‌زامه‌ندییه‌‬ ‫چۆن سه‌ری‌ هه‌ڵداوه‌؟ لێره‌دایه‌ كه‌البۆتی‌‬ ‫به‌قوڵبونه‌وه‌ی‌ ئاش���كرای‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و‬ ‫ڕه‌زامه‌ندی���ه‌ به‌هۆی‌ پڕوپاگه‌نده‌گه‌لێكه‌وه‌‬ ‫ده‌س���ته‌به‌ر كراوه‌ كه‌ زه‌ین���ی‌ ئاپۆره‌ی‌‬ ‫خه‌ڵك���ی‌ پڕك���ردوه‌و سه‌رده‌س���ته‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێك���ه‌ری‌ ئ���ه‌م پڕوپاگه‌ندان���ه‌ش‬ ‫خه‌ڵكانێكی‌ ئاڕاسته‌كه‌ری‌ شاره‌زاو لێزانن‬ ‫كه‌ كاریش���یان بریتیه‌ له‌ئاراس���ته‌كردنی‌‬ ‫س���یمای‌ چه‌وسێنه‌ران‪ ،‬هۆكاره‌كانی‌ وه‌ك‬ ‫ده‌س���تگیرۆیی‌ فێركردن شانۆ ڕازاندنه‌وه‌‬ ‫خوتبه‌دان‌و خه‌یاڵپاڵوی‌ ئایدۆلۆژی‌‪ ...‬كه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ فه‌رمانڕه‌واكان له‌پێناوی‌ خه‌ڵه‌تاندنی‌‬ ‫خه‌ڵ���ك‌و به‌ده‌س���تهێنانی‌ ڕه‌زامه‌ندی���ان‬ ‫به‌كاری���ان ده‌هێن���ن)‪( ،‬له‌وانه‌یه‌ بتوانین‬ ‫هۆكاری‌ زۆری‌ ڕێژه‌ی‌ الیه‌نگرانی‌ هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌ئاینه‌كان‌و بزوتنه‌وه‌ تۆتالیتاره‌كان به‌وه‌‬

‫ته‌نیا ده‌مه‌و ‌ێ‬ ‫بزانم ئه‌وه‌ چۆنه‌‬ ‫كه‌ ئاپۆره‌یه‌ك‬ ‫له‌مرۆڤه‌كان‬ ‫گونده‌كان‪ ،‬شاره‌كان‌و‬ ‫میلله‌ته‌كان‪ ،‬هه‌ندێ‌‬ ‫كات له‌ژێرباری‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ زۆردارێك‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌ ده‌چێژن‬ ‫كه‌هیچ ده‌سه‌اڵتێكی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌وده‌سه‌اڵته‌ی‌ كه‌‬ ‫خودی‌ خه‌ڵك پێیان‬ ‫به‌خشیوه‬ ‫لێكبده‌ین���ه‌وه‌ ك���ه‌ هه‌ردوكی���ان به‌ڵێن ‌ی ڕه‌زامه‌ندی‌ فه‌رمانب���ه‌ران‌و گوێڕایه‌اڵنه‌وه‌‬ ‫جیهانێك���ی‌ ل���ه‌وه‌ی‌ ئێس���تا باش���تر جێگی���ره‌‪ ،‬له‌وه‌دا نه‌بێت ك���ه‌ ماكیاڤیل ‌ی‬ ‫به‌الیه‌نگرانیان بده‌ن)(‪( ، )3‬ئه‌م ژماره‌ زۆره‌ می���ر فێ���رده‌كات چ���ۆن خه‌ڵ���ك ناچار‬ ‫له‌دانیش���توان بۆ فیداكاری‌‌و قوربانیدان خۆبه‌ده‌س���ته‌وه‌دان‌و ره‌زامه‌ن���دی‌ بكات‪،‬‬ ‫پێویستن‪ ،‬تۆتالیتاریزم بۆجێبه‌ج ‌ێ كردنی‌ له‌كاتێكدا كه‌ البۆت���ی‌ خه‌ڵك فێرده‌كات‬ ‫به‌رنامه‌كانی‌ پێویستی‌ به‌ژماره‌یه‌كی‌ زۆر ده‌سه‌اڵتی‌ له‌س���ه‌رپێچی‌‌و ڕه‌تكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌م���رۆڤ هه‌یه‌ كه‌پارێ���زگاری‌ لێبكه‌ن‪ ،‬ملكه‌چیدای���ه‌) ئ���ه‌وه‌ی‌ گرنگ���ه‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫هه‌میش���ه‌ پێویس���تی‌ به‌و‌ه هه‌یه‌ له‌ڕوی‌ پێبكه‌ین باسكردنی‌ دو ڕوداوی‌ مێژوییه‌ كه‌‬ ‫چه‌نێتیه‌وه‌ ژماره‌یه‌كی‌ زۆر له‌س���ه‌رمایه‌ی‌ له‌الیه‌ن سته‌مكاره‌كانه‌وه‌ جێبه‌جێ‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫مرۆیی‌ له‌به‌رده‌ستدا بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ جێگه‌ی‌ س���ته‌مكارانی‌ ئه‌مڕۆش هه‌مان شت كه‌م‬ ‫سه‌رنجه‌ له‌ڕوی‌ چۆنێتیش���ه‌وه‌ لێهاتویی‌ تازۆرو به‌ڕێگای‌ جیاواز جێبه‌جێی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫داهێنه‌ران���ه‌ی‌ مرۆڤ ده‌بێته‌ مه‌ترس���ی‌ یه‌كه‌میان چۆنێتی‌ به‌كارهێنانی‌ ڕێگاكانی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ هه‌میشه‌ فریودان‪ ،‬دوه‌میان پێدانی‌ خه‌سڵه‌تی‌ بان‬ ‫تۆتالیتاری���زم جه‌ماوه‌رێك���ی‌ فی���داكاری‌ مرۆیی‌‌و ئه‌فس���انه‌یی‌ به‌خۆی���ان نمونه‌ی‌‬ ‫له‌جه‌ماوه‌رێكی‌ داهێنه‌ر پێپه‌سه‌ندتره‌(‪ ،)4‬یه‌كه‌می���ان ئه‌وه‌ی���ه‌ (زۆرداره‌ ڕۆمیه‌كان‬ ‫پرس���یاری‌ س���ه‌ره‌كی‌ الی‌ البۆتی‌ ئه‌وه‌یه‌ له‌گۆش���ه‌و كه‌ناره‌كانی‌ ش���اردا‪ ،‬خوانی‌‬ ‫بۆچ���ی‌ خه‌ڵك ب���ه‌و ڕێژه‌ زۆره‌ ش���وێن نازو نیعمه‌تیان ڕاده‌خس���ت‌و(بۆفریودان)‬ ‫س���ته‌مكار ده‌كه‌ون له‌كاتێكدا دژیشیانه‌؟ خه‌ڵكی‌ عه‌وام‌و ده‌س���تبڕیان تێر ده‌كرد‪،‬‬ ‫وه‌ك خ���ۆی‌ ده‌ڵێت (ته‌نیا ده‌مه‌وێ‌ بزانم ئ���ه‌و گه‌ڕۆكه‌ موفلیس���انه‌ی‌ هه‌میش���ه‌‬ ‫ئه‌وه‌ چۆنه‌ ك���ه‌ ئاپۆره‌یه‌ك له‌مرۆڤه‌كان‪ ،‬له‌برس���ێتیدا ده‌ژیان‌و جگ���ه‌ له‌خواردن‬ ‫گونده‌كان‪ ،‬شاره‌كان‌و میلله‌ته‌كان‪ ،‬هه‌ندێ‌ بیریان له‌هیچ شتێكی‌ دیكه‌ نه‌ده‌كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫كات له‌ژێرب���اری‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ زۆردارێك زیره‌كتری���ن‌و تێگه‌یش���توترینیان هه‌رگیز‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌ ده‌چێژن كه‌هیچ ده‌سه‌اڵتێكی‌ ئام���اده‌ نه‌ب���و واز له‌قاپی‌ ش���ۆرباكه‌ی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬جگ���ه‌ له‌وده‌س���ه‌اڵته‌ی‌ كه‌ خودی‌ بهێنێ���ت‌و به‌دوای‌ س���ه‌قامگیری‌‌و ئازادی‌‬ ‫خه‌ڵك پێیان به‌خش���یوه‌) البۆتی‌ ئاماژه‌ موژده‌پێدراو له‌كۆماری‌ ئه‌فالتۆندا بڕوات‪،‬‬ ‫ب���ه‌وه‌ ده‌كات (به‌س���تنه‌وه‌ی‌ خه‌ڵ���ك زۆرداران به‌خش���یش‌و شتگه‌لێكیش���یان‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تادا كارێكی‌ قورس وسنورداره‌‪ ،‬به‌خه‌ڵك���ی‌ ده‌دا‪ ،‬گه‌نم‪ ،‬ش���ه‌راب‪ ،‬دراوی‌‬ ‫به‌جۆرێك كه‌پێویست ده‌كات زه‌بروزۆری‌ زیو‪....‬ئ���ه‌وكات هه‌موی���ان بێش���ه‌رمانه‌‬ ‫تی���ادا پیاه‌بكرێت‪ ،‬وه‌لێ‌ ن���ه‌وه‌ی‌ دواتر هاواری���ان ده‌كرد‪(:‬هه‌رب���ژی‌ پاش���ا)‬ ‫به‌ئاس���انی‌ ملكه‌چ ده‌بێت‪ ،‬ئه‌م ملكه‌چیه‌ ئاپۆره‌ی نه‌زان���ه‌كان نه‌یانده‌زانی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ش���ێوه‌ی‌ باب‌وباپیران���ی‌ خۆی‌ وه‌ك س���ه‌ده‌قه‌ وه‌ریده‌گرن‪ ،‬له‌ڕاس���تیدا‬ ‫وه‌ك شتێكی‌ سروش���تی‌‌و گومانلێنه‌كراو به‌ش���ێكه‌ له‌دارایی���ه‌ تااڵنكراوه‌كانی���ان‌و‬ ‫تێی‌ ده‌ڕوان���ێ‌‪ ،‬هه‌رله‌به‌رئه‌م هۆیه‌ش���ه‌ تێنه‌ده‌گه‌یش���تن ك���ه‌ ئه‌گه‌ر پاش���ا ئه‌م‬ ‫زۆرین���ه‌ی‌ ئ���ه‌و مرۆڤان���ه‌ی‌ له‌س���ایه‌ی‌ داراییانه‌ی‌ ل���ه‌وان نه‌دزیبا‪ ،‬ئه‌وا له‌كوێی‌‬ ‫كۆتوبه‌ن���ددا له‌دای���ك ده‌بن‌و له‌س���ایه‌ی‌ ده‌هێنان تاله‌نێوانیاندا دابه‌ش���ی‌ بكات)‪،‬‬ ‫هه‌مان كۆتوبه‌نداپه‌روه‌رده‌و گه‌وره‌ ده‌بن‌و ئێستاش هه‌ندێك له‌س���ته‌مكاره‌كان ئه‌م‬ ‫خو به‌كۆیله‌تیه‌وه‌ ده‌گ���رن‪ ،‬ئه‌و باره‌یان شێوازه‌ له‌فریودان به‌كارده‌هێنن‌و ده‌زانن‬ ‫به‌ته‌واوی‌ له‌ال ئاس���ایی‌‌و بێ‌ كه‌موكورتی‌ خه‌ڵك له‌چ كاتێك���دا ده‌توانرێت ملكه‌چ‌و‬ ‫دێته‌به‌رچ���او‪ ،‬ئ���ه‌م خه‌ڵكان���ه‌ له‌مافی‌ كۆیله‌ بكرێت‪ ،‬نمون���ه‌ی‌ دوه‌میان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫خۆی���ان ئاگادارنین‌و ش���ێوازێكی‌ دیكه‌ی‌ (پاش���اكانی‌ ئاش���ورو م���اد به‌ده‌گمه‌ن‬ ‫حكومه‌تكردن ناناسن‌و ئه‌و هه‌لومه‌رجانه‌ی‌ له‌به‌رچاوی‌ خه‌ڵكی‌ عامه‌دا ئاماده‌ ده‌بون‬ ‫ك���ه‌ تێیاندا هاتونه‌ته‌ دنی���اوه‌ به‌ته‌واوی‌ نه‌بادا خه‌ڵكه‌ ڕه‌شۆكه‌كه‌ گومان له‌جیاوازی‌‬ ‫به‌سروشتیی‌ ده‌زانن‌و ناتوانین نكۆڵی‌ له‌وه‌ پاش���اكان‌و خه‌ڵك���ی‌ ئاس���ایی‌ بك���ه‌ن!‬ ‫بكه‌ین كه‌ سروشت‪ ،‬ئێمه‌ به‌پێی‌ خواست‌و له‌ئه‌نجامی‌ ئه‌م ڕه‌فت���اره‌وه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌كی‌‬ ‫ویستی‌ خۆی‌ په‌روه‌رده‌ ده‌كات‌و ناچارمان زۆر ل���ه‌و میلله‌تان���ه‌ی‌ س���ه‌ربه‌ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ هێ���زو الوازیه‌كان���ی‌ خۆمان ئاش���وربون‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ گه‌وره‌كان���ی‌‬ ‫به‌دیارخه‌ین‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش���دا‪ ،‬پێویسته‌ خۆیانیان نه‌دیتب���ون ئه‌وه‌یش كه‌ دیبوی‌‬ ‫دان به‌وه‌دا بنێین كه‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ نه‌ریت‌و نه‌یده‌وێرا باس���ی‌ بكات‪ ،‬واشیان هه‌ست‬ ‫خوپێوه‌گرت���ن زۆر زیاتره‌ له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌ ده‌كرد پادشا خه‌سڵه‌تێكی‌ سه‌رسوڕهێن‌و‬ ‫سروشت‪ ،‬چونكه‌ خه‌سڵه‌ته‌ خۆڕسكه‌كانی‌ بانمرۆی���ی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌ئاس���انی‌ ملكه‌چی‌‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬خه‌سڵه‌ته‌ باش���ه‌كانی‌‪ ،‬یان به‌دو ده‌بون‌و ده‌بونه‌ فه‌رمانبه‌ر‪ ،‬هه‌روه‌ها پاشا‬ ‫ناش���رینه‌كانی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر په‌روه‌رده‌ نه‌كرێن‪ ،‬كۆنه‌كانی‌ میس���ریش له‌به‌رامبه‌ر خه‌ڵكدا‬ ‫له‌ن���او ده‌چ���ن‪ ،‬له‌كاتێكدا ك���ه‌ ژینگه‌ی‌ ده‌رنه‌ده‌كه‌وتن‪ ،‬مه‌گ���ه‌ر له‌گه‌ڵ خۆیاندا‬ ‫ده‌وروبه‌ر له‌س���ه‌ر شێوه‌ی‌ تایبه‌تی‌ خۆی‌ شتێكی‌ نامۆ بۆنمونه‌ ئاژه‌ڵێك (پشیله‌)‬ ‫شێوه‌مان پێده‌دات‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ یان لق���ی‌ گیای���ه‌ك یاخ���ود بازنه‌یه‌كی‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ خوی‌ سروشتی‌‌و زگماكیانه‌ی‌ ئاگراوی‌‪ ،‬به‌س���ه‌ر س���ه‌ریانه‌وه‌ بێت وه‌ك‬ ‫خۆش���مان بێت) ماری‌ ئێن روتیار ئاماژه‌ ڕوپۆشگه‌لێك س���ودیان له‌م كه‌ره‌ستانه‌‬ ‫به‌وه‌ده‌كات كه‌(البۆتیش وه‌ك ماكیاڤیلی‌ وه‌رده‌گ���رت بۆئ���ه‌وه‌ی‌ ڕوخس���ارێكی‌‬ ‫ب���ڕوای‌ وایه‌ كه‌ ده‌س���ه‌اڵت ته‌نها به‌هۆی‌ جادویی‌ به‌خۆیان ببه‌خش���ن) زۆر له‌تاكی‌‬

‫كۆمه‌ڵگای‌ عێراقی‌ هه‌بو كه‌ ئاواته‌خوازبو‬ ‫سه‌رۆكه‌كه‌یان (س���ه‌دام حسێن) ڕوبه‌ڕو‬ ‫ببینیاایه‌! بۆئه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌و هێزو زیره‌كی‌‌و‬ ‫توانایه‌ی‌ س���ه‌رۆكیان به‌چ���اوی‌ خۆیان‬ ‫ببینای���ه‌ ك���ه‌له‌ن���او خه‌ڵك‌و ده‌س���ت‌و‬ ‫پێوه‌ن���دو ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌وه‌ باس���ده‌كرا‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌و ده‌ترس���ا له‌وه‌ی‌‬ ‫هێ���زی‌ ڕاس���ته‌قینه‌ی‌ خ���ۆی‌ بۆخه‌ڵك‬ ‫ئاش���كرابكرێت‌و ده‌یویس���ت خه‌ڵك له‌و‬ ‫وه‌همه‌دا بمێنێته‌وه‌ كه‌ س���ه‌دامی‌ كردبو‬ ‫به‌هه‌مو ش���تێك‪ ،‬چونك���ه‌ به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫گه‌ر جه‌ماوه‌ر جه‌نابی‌ س���ه‌رۆكیان وه‌ك‬ ‫خۆی‌ ناسیبایه‌‪ ،‬نه‌یده‌توانی‌ بۆ زه‌مه‌نێكی‌‬ ‫دور به‌و ش���ێوازه‌ حوكم بكات‪ ،‬هه‌مومان‬ ‫بینیم���ان ب���ه‌چ زه‌لیلیه‌ك ده‌س���تگیركرا‬ ‫له‌كاتێكدا چه‌كیش���ی‌ پێ‌ ب���و‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫نه‌یتوانی‌ به‌رگری‌ له‌خۆیشی‌ بكات!‬ ‫قه‌ده‌غه‌كردن����ی‌ كتێ����ب‌و ڕاونان����ی‌‬ ‫ڕۆشنبیران‌و هه‌وڵدان بۆنه‌خوێنه‌واركردنی‌‬ ‫كۆمه‌ڵ����گا یه‌كێ����ك ب����وه‌ له‌س����یفه‌ته‌‬ ‫هاوبه‌ش����ه‌كانی‌ س����ته‌مكاران‪ ،‬زۆرێ����ك‬ ‫له‌نوس����ه‌ران‌و ڕۆش����نبیران له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ س����تالیندا ناچاركران واڵت‬ ‫به‌جێبهێڵ����ن‪ ،‬ی����ان قه‌ده‌غه‌كردن����ی‌‬ ‫هه‌ندێك كتێ����ب كه‌ خه‌ڵكی‌ هوش����یار‬ ‫ده‌ك����رده‌وه‌ له‌به‌رامبه‌ر مه‌ترس����یه‌كانی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‌و چۆنێتی‌ به‌ده‌س����تهێنانی‌‬ ‫مافه‌كانیان‪ ،‬ئه‌مه‌ بۆس����ه‌دام‌و هیتله‌رو‬ ‫پۆل پۆرت‌و فرانكۆو مۆس����ۆلۆنی‌‌و باقی‌‬ ‫س����ته‌مكاره‌كانی‌ تری����ش هه‌ر ڕاس����ته‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ باش ده‌یانزان����ی‌ به‌خوێنده‌وار‬ ‫بونی‌ كۆمه‌ڵگاو به‌رزبونه‌وه‌ی‌ ئاس����تی‌‬ ‫هوش����یاریان‪ ،‬ڕوه‌ ڕاس����ته‌قینه‌كه‌ی‌‬ ‫خۆیان بۆ خه‌ڵك ده‌رده‌كه‌وێت‌و ئه‌وجا‬ ‫خه‌ڵ����ك لێیان دێت����ه‌ ده‌ن����گ‪ ،‬البۆتی‌‬ ‫نمونه‌یه‌كمان بۆده‌گێڕێته‌وه‌و ده‌نوسێت‬ ‫(تورك����ی‌ گ����ه‌وره‌ (دیاره‌ مه‌به‌س����ت‬ ‫عوسمانی‌ كوڕی‌ ئورتوغل دامه‌زرێنه‌ری‌‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تی‌ عوس����مانی‌))یه‌ به‌باشی‌‬ ‫ده‌یزانی‌ كتێ����ب‌و خوێندنه‌وه‌و فێربون‪،‬‬ ‫زیاد له‌هه‌رش����تێكی‌ دیكه‌ مرۆڤ به‌ره‌و‬ ‫سروشتی‌ خۆی‌ ئاراسته‌و له‌سته‌مكاری‌‬ ‫بێ����زاری‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌س����ه‌رده‌می‌ ئه‌ودا‪،‬‬ ‫ئه‌وخه‌ڵك����ه‌ی‌ خوێندبوی����ان زۆر ك����ه‌م‬ ‫ب����ون‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و له‌خه‌ڵكی‌ خوێنده‌وار‬ ‫ده‌ترساو حه‌زی‌ نه‌ده‌كرد ژێرده‌سته‌كانی‌‬ ‫بخوێنن) له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌م ملكه‌چییه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵك بۆس����ته‌مكار‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ خه‌ڵكێك‬ ‫هه‌ن كۆیله‌یه‌تی‌ قبوڵ ناكه‌ن‌و هوشیارن‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌و دۆخه‌ی‌ كه‌ تیایدا ده‌ژین‪،‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ك البۆتی‌ نائومێدم����ان ناكات‌و‬ ‫ده‌ڵێت (هه‌میش����ه‌ چه‌ند كه‌سێك هه‌ن‬ ‫كه‌ زانات����رن له‌ئه‌وانی‌ دیكه‌و هه‌س����ت‬ ‫به‌قورسی‌ كۆتوبه‌ند ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌م كه‌سانه‌‬ ‫قه‌تاوقه‌ت دیلێتی‌ قبوڵ ناكه‌ن‌و به‌رده‌وام‬ ‫له‌ملمالنێدان له‌گه‌ڵیدا‪ ،‬ئه‌وان كه‌سانێكن‬ ‫هیچ كاتێك نه‌ ده‌س����ته‌مۆ ده‌كرێن‌و نه‌‬ ‫خۆیان به‌ده‌س����ته‌وه‌ ده‌ده‌ن‌و هه‌میشه‌‬ ‫وه‌ك پۆلیس‪ ،‬له‌وشكانی‌‌و ده‌ریادا به‌دوای‌‬

‫ئه‌س����ڵی‌ خۆیاندا ده‌ گه‌ڕێن)‪ ،‬سته‌مكار‬ ‫به‌هه‌مو ش����ێوه‌و ش����ێوازێك جه‌ماوه‌رو‬ ‫خه‌ڵكی‌ خ����ۆی‌ ده‌چه‌وس����ێنێته‌وه‌‪ ،‬چ‬ ‫ڕێگایه‌ك بگیرێته‌ ب����ه‌ر بۆله‌ناو بردنی‌؟‬ ‫ئای����ا هه‌م����ان عه‌قڵیه‌تی‌ س����ته‌مكارو‬ ‫چه‌وس����ێنه‌ر دروسته‌ كه‌پش����ت به‌هێزو‬ ‫ش����ه‌ڕو توندوتیژی‌ ده‌به‌ستێت‌و النیكه‌م‬ ‫تۆزێك ب����ه‌الی‌ عه‌قاڵنیه‌ت����دا ناڕوات؟‬ ‫شۆڕش‪ ،‬كوده‌تا‪ ،‬خه‌باتی‌ مه‌ده‌نی‌‪ ،‬كام‬ ‫له‌م ڕێگایانه‌ گونج����اوه‌و زیانی‌ كه‌متره‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ س����ته‌مكاری‌ پێ‌ له‌ناو ببرێت؟‬ ‫جین ش����ارب له‌كتێب����ه‌ به‌ناوبانگه‌كه‌یدا‬ ‫(له‌دیكتاتۆریه‌وه‌ بۆ دیموكراس����ی‌) زۆر‬ ‫به‌قوڵی‌‌و جوانی‌ باسی‌ ئه‌وه‌ی‌ بۆ كردوین‪،‬‬ ‫كه‌ چۆن ڕه‌فتارو هه‌ڵس����وكه‌وت له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌سی‌ س����ته‌مكاردابكه‌ین؟ له‌و كتێبه‌دا‬ ‫چه‌ندین نمونه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ س����ته‌مكاری‌‬ ‫هێناوه‌ت����ه‌وه‌ ك����ه‌ چ����ۆن به‌خه‌بات����ی‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌ ڕوخاون‌و له‌ناوب����راون‪ ،‬لێره‌وه‌‬ ‫مه‌به‌ستمانه‌ بڵێین جه‌وهه‌ری‌ كتێبه‌كه‌ی‌‬ ‫البۆت����ی‌ ئه‌مه‌یه‌‪ ،‬وه‌ك چ����ۆن جه‌ماوه‌ر‬ ‫به‌ش����داره‌و ڕۆڵی‌ هه‌یه‌ له‌به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫كه‌سی‌ س����ته‌مكاردا‪ ،‬ئاواش ده‌توانێت‬ ‫به‌شداربێت‌و ڕۆڵ ببینێت له‌ له‌ناوبردنی‌‬ ‫كه‌س����ی‌ س����ته‌مكاردا‪(.‬بێگومان‪ ،‬ب����ۆ‬ ‫زاڵبون به‌س����ه‌ر ئه‌م كه‌سه‌دا‪ ،‬پێویست‬ ‫به‌ش����ه‌ڕ ناكات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گ����ه‌ر هه‌مو‬ ‫خه‌ڵكی‌ ڕو له‌دیلیه‌تی‌ خۆیان وه‌رگێڕن‌و‬ ‫خۆدوربگرن‪ ،‬ئه‌وخۆبه‌خۆ ژێر ده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا پێویس����ت ناكات شتێكی‌ لێ‬ ‫بس����ه‌نین‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ به‌س����ه‌ شتێكی‌ پێ‌‬ ‫نه‌به‌خش����ین‪ ،‬پێویس����ت ناكات خه‌ڵكی‌‬ ‫ب����ۆ ڕزگاركردنی‌ خۆیان ده‌س����ت بده‌نه‌‬ ‫كارێ����ك‪ ،‬ته‌نیا پێویس����ته‌ له‌س����ه‌ریان‬ ‫ل����ه‌دژی‌ خۆی����ان هه‌نگاوێ����ك نه‌نێ����ن)‬ ‫(هه‌مومرۆڤێ����ك ده‌زانێ����ت ئه‌وئاگره‌ی‌‬ ‫له‌پریش����كه‌یه‌كی‌ بچوكه‌وه‌ هه‌ڵده‌ستێ‌‬ ‫تائه‌وكات����ه‌ی‌ دارێك هه‌بێت بس����وتێت‬ ‫به‌بڵێس����ه‌داری‌ ده‌مێنێت����ه‌وه‌‪ ،‬له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫ئه‌مه‌ش����دا‪ ،‬ته‌نان����ه‌ت ئه‌گ����ه‌ر ئاگره‌كه‌‬ ‫به‌ئاوی����ش نه‌كوژێت����ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وكات����ه‌ی‌‬ ‫شتێكی‌ نه‌ما بۆ س����وتان ده‌كوژێته‌وه‌و‬ ‫چیدی‌ بڵێسه‌ نادات‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ش‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ زۆرداران زیاتر تااڵنی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫چاوچنۆكتربن‪ ،‬زیاتر كاولكاری‌‌و وێرانی‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ژماره‌یه‌كی‌ زۆرتر خۆیان ده‌ده‌نه‌‬ ‫ده‌ست‌و ملكه‌چیان ده‌بن‪ ،‬به‌م جۆره‌یه‌‬ ‫كه‌ سته‌مكاره‌ فه‌رمانڕه‌واكان به‌هێزترو‬ ‫ترسناكتر ده‌بن‌و زیاتریش ئاماده‌ ده‌بن‬ ‫بۆتاروم����ارو وێرانكردن‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌سێك خۆی‌ نه‌دا به‌ده‌سته‌وه‌و بێ‌ هیچ‬ ‫توندوتیژیه‌ك‪ ،‬ته‌نها ملكه‌چیان نه‌بێت‪،‬‬ ‫ب����ێ‌ په‌نا‪ ،‬بێ‌ پاس����ه‌وان‪ ،‬ڕوت وقوت‌و‬ ‫به‌ده‌ستی‌ به‌تاڵ ده‌مێننه‌وه‌و ده‌گۆ ڕێن‬ ‫بۆ(هیچ)‪ ،‬سته‌مكاران چه‌ند جۆرن؟ ئایا‬ ‫خراپ‌و خراپتریان هه‌ی����ه‌؟ ئایا له‌ڕوی‌‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌و حوكمڕانیه‌وه‌ وه‌ك یه‌كن‬ ‫ی����ان جیاوازیان هه‌ی����ه‌؟ البۆتی‌ ده‌ڵێت‬ ‫(زۆرداران س����ێ‌ ج����ۆرن‪ :‬هه‌ندێكی����ان‬ ‫له‌الی����ه‌ن خه‌ڵك����ه‌وه‌ هه‌ڵده‌بژێرێ����ن‪،‬‬ ‫هه‌ندێكی‌ دیكه‌یان به‌زۆری‌ تفه‌نگ‌و هێزی‌‬ ‫س����ه‌ربازی‌ له‌سه‌ركورس����ی‌ داده‌نیشن‪،‬‬ ‫گروپێكی‌ تریشیان سته‌مكاریان به‌میرات‬ ‫بۆ ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬له‌نێوان ئه‌م س����ێ‌ جۆر‬ ‫س����ته‌مكاریه‌دا جیاوازی‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬وه‌لێ‌‬ ‫پێویس����ته‌ بڵێم هیچ كامیان له‌وی‌ دیكه‌‬ ‫باشتر نین) له‌كۆتاییدا ماوه‌ته‌وه‌ بڵێین‬ ‫(دیكتاتۆریه‌ت دیارده‌یه‌ك نیه‌ به‌ته‌نها‬ ‫دیكتات����ۆره‌كان لێ����ی‌ به‌رپرس����یاربن‪،‬‬ ‫سیس����ته‌مێك نی����ه‌ ته‌نه����ا ئی����راده‌ی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتگه‌ری‌ سیاس����یه‌كان دروستی‬ ‫بكات‪ ،‬سیاسه‌تێك نیه‌ س����ایكۆلۆژیای‌‬ ‫تاكه‌كه‌س����ی‌ دیكتاتۆرو هاوڕێكانی‌ لێی‌‬ ‫به‌رپرسیاربن‪ ،‬دیكتاتۆریه‌ت دیارده‌یه‌كه‌‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵگا وه‌ك گش����تێك به‌ش����داره‌‬ ‫له‌دروستكردنیدا‪ ،‬زیاد له‌هێزو الیه‌نێكی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ له‌گه‌ش����ه‌كردن‌و مانه‌وه‌یدا‬ ‫به‌ش����دارن‪ ،‬دیارده‌یه‌ك����ه ‌پێویس����تی‌‬ ‫به‌كۆبون����ه‌وه‌ی‌ چه‌ن����دان گه‌مه‌ك����ه‌ری‌‬ ‫ڕه‌مزی‌‌و ڕۆشنبیری‌ هه‌یه‌)(‪. )5‬‬ ‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬ ‫په‌راوێزه‌كان‪:‬‬ ‫‪ )1‬مه‌ری���وان وری���ا قانی���ع‪ :‬م���ردن‌و‬ ‫دیكتات���ۆره‌كان‪ ،‬ڕۆژنام���ه‌ی‌ ئاوێن���ه‌‪،‬‬ ‫ژماره‌(‪.2006/8/22 ،)33‬‬ ‫‪ )2‬مه‌ری���وان وریاقانی���ع‪ :‬عه‌قڵیه‌ت���ی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنان���ی‌ دیكتاتۆریه‌ت‪ ،‬ڕۆژنامه‌ی‌‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬ژماره‌(‪.2006/5/9 ،)18‬‬ ‫‪ )3‬گوڵی���زار مه‌حم���ود‪ :‬بنه‌ماكان���ی‌‬ ‫تۆتالیتاریزم خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆكتێبه‌كه‌ی‌‬ ‫هان���ا ئارێن���ت‪ ،‬ڕۆژنام���ه‌ی‌ چاودێ���ر‪،‬‬ ‫‪.2010/5/24‬‬ ‫‪ )4‬هه‌مان سه‌رچاوه‌‪.‬‬ ‫‪ )5‬مه‌ری���وان وری���ا قانی���ع‪ :‬عه‌قڵیه‌تی‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی‌ دیكتاتۆریه‌ت‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪xwendn.awene@gmail.com‬‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫خوێندن‬

‫"دابه‌شكردنی‌ نیو موچه‌ نیشان ‌هی‌ ئیفالسبون ‌ی‬ ‫پرۆگرامی ‪12‬ی‬ ‫‌‌كه‬ ‫ئه‌م حكومه‌ته‌یه‌و كارێكی‌ خراپه‌و مامۆستایان توڕه‌تر ده‌كات" ئاماده‌یی سه‌رچاوه‌یه ‌‌‬ ‫بۆ وانه‌ی تایبه‌ت‌و‬ ‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫مه‌لزه‌مه‌‬

‫مه‌ریوان سه‌اڵح حیلمی‬

‫ ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬ ‫نزیك ده‌بینه‌وه‌ له‌ ‪ 2‬مانگ‌و هێشتا دیار‬ ‫نییه‌ كه‌ی‌ مامۆستایان موچه‌ی‌ مانگی‌‬ ‫نۆ وه‌رده‌گرن‪ ،‬مامۆستایه‌ك ده‌ڵێت "‬ ‫بایكۆتكردنی‌ هۆڵه‌كانی‌ خوێندن له‌الیه‌ن‬ ‫مامۆستایانه‌وه‌ هه‌نگاوێكی‌ ناچارییه‌‬ ‫بۆ به‌ئاگاهێنانه‌وه‌ی‌ به‌رپرسانی‌ هه‌رێم‬ ‫له‌دۆخی‌ خراپی‌ ژیانی‌ مامۆستایان‌و‬ ‫ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندن"جێگری‌ لقی‌‬ ‫سلێمانی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایانیش‬ ‫ده‌ڵێت" ئێمه‌ش له‌لقی‌ سلێمانی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫مامۆستایانین‌و پشتیوانیان ده‌كه‌ین"‬ ‫ئاكۆ جه‌مال كه‌ یه‌كێك له‌مامۆستایانی‌‬ ‫ناڕازی‌‌و به‌شداری‌ كارای‌ له‌خۆپیشاندان‌و‬ ‫بایكۆتی‌ مامۆس����تایاندا ك����ردوه‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌ "بایك����ۆت‌و ناڕه‌زایی‌‬ ‫له‌وه‌رزی‌ دوه‌مدا بوه‌ته‌ باس����ێكی‌ گه‌رمی‌‬ ‫ن����او ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندن له‌ڕاستیش����دا‬ ‫مامۆس����تایان ناتوانن به‌م دۆخه‌ خراپه‌ی‌‬ ‫ژیانیان����ه‌وه‌ درێژه‌ به‌په‌روه‌رده‌و فێركردن‬ ‫بده‌ن"‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ له‌وه‌رزی‌ یه‌كه‌می‌ خوێندندا‬ ‫بۆ زیاتر له‌ ‪ 20‬ڕۆژ مامۆستایان بایكۆتی‌‬ ‫هۆڵه‌كان����ی‌ خوێندنیان ك����رد‌و بۆ ماوه‌ی‌‬ ‫‪ 2‬كاتژمێر ش����اڕێی‌ سالمیان داده‌خست‪،‬‬ ‫به‌ش����ێك له‌مامۆس����تایان باوه‌ڕیان وایه‌‬ ‫بایكۆتك����ردن هیچ كاریگه‌رییه‌كی‌ نییه‌ بۆ‬ ‫وه‌رگرتنه‌وه‌ی‌ موچه‌كانیان‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌‬

‫یه‌كێك له‌هۆكاره‌كانی‌ خراپی‌ دۆخی‌ مامۆستایان خراپی‌‌و چاالك‬ ‫نه‌بونی‌ ئه‌م به‌ناو ڕێكخراوی‌ مامۆستایانه‌ی ‌ه كه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ خه‌ریكی‌‬ ‫پاساوهێنانه‌وه‌ن بۆ ده‌سه‌اڵت‌و ڕازیكردنی‌ حیزبه‌كانیان نیوئه‌وه‌نده‌‬ ‫له‌خه‌می‌ دۆخی‌ خراپی‌ مامۆستایاندا نین‬ ‫ئاك����ۆ جه‌م����ال ده‌ڵێ����ت "بایكۆتكردنی‌‬ ‫هۆڵه‌كانی‌ خوێندن له‌الیه‌ن مامۆستایانه‌و‌ه‬ ‫هه‌نگاوێكی‌ ناچارییه‌ بۆ به‌ئاگاهێنانه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌رپرسانی‌ هه‌رێم له‌دۆخی‌ خراپی‌ ژیانی‌‬ ‫مامۆستایان‌و ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندن"‬ ‫به‌هه‌مان ش����ێوه‌ی‌ مامۆستایان چین‌و‬ ‫توێژه‌كانی‌ تری����ش موچه‌یان وه‌رنه‌گرتوه‌‬ ‫ب����ه‌اڵم بۆ مامۆس����تایان بایكۆت ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و مامۆس����تایه‌ وتی‌ "ڕاس����ته‌ زۆرینه‌ی‌‬ ‫موچه‌خۆران هه‌مان دۆخی‌ مامۆس����تایان‬ ‫هه‌یه‌ به‌اڵم په‌روه‌رده‌و فێركردن به‌سكی‌‬ ‫برسی‌‌و گیرفانی‌ به‌تاڵه‌وه‌ ناكرێت‌و پێشم‬ ‫وایه‌ له‌ئێس����تادا دۆخه‌كه‌ش جیاوازه‌ گه‌ر‬ ‫ئه‌م دۆخه‌ ب����ه‌رده‌وام بێت له‌داهاتویه‌كی‌‬ ‫نزیكدا ته‌واوی‌ چین‌و توێژه‌كان ده‌س����ت‬ ‫به‌بایكۆت����ی‌ ده‌وام ده‌ك����ه‌ن‌و ده‌نگ����ی‌‬ ‫ناڕه‌زاییان به‌رزده‌كه‌نه‌وه‌ چونكه‌ دۆخه‌كه‌‬ ‫به‌جۆرێكه‌ له‌توانای‌ كه‌س����دا نه‌ماوه‌ بۆیه‌‬ ‫ئه‌م جاره‌ پێمان وانیه‌ ته‌نها مامۆستایان‬

‫بن‪".‬‬ ‫بایكۆتكردن����ی‌ قوتابخان����ه‌كان ت����ۆڕ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانیشی‌ ته‌نیوه‌و مامۆستایان‬ ‫به‌كۆمێنت‌و پۆسته‌كانیان بیروڕای‌ خۆیان‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ خراپ����ی‌ بارودۆخ����ی‌ ژیانیان‌و‬ ‫بایكۆتكردن����ی‌ قوتابخان����ه‌كان له‌وه‌رزی‌‬ ‫دوه‌می‌ خوێندندا ده‌خه‌نه‌ ڕو‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ ئاك����ۆ جه‌م����ال‬ ‫خوێندن����دا‬ ‫ده‌ڵێت"له‌ناوه‌نده‌كان����ی‌‬ ‫زۆرپێشنیار تاوتوێ‌ ده‌كرێت به‌اڵم تائێستا‬ ‫هیچ بڕیارێك یه‌كالیی‌ نه‌كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ڕونه‌و زان����راوه‌ به‌م بارودۆخه‌ س����ه‌خته‌‬ ‫ئابوری����ه‌وه‌ كه‌ موچه‌خۆران به‌گش����تی‌‌و‬ ‫مامۆس����تایان به‌تایب����ه‌ت تێیكه‌وت����ون‬ ‫ناتوانرێت درێژه‌ به‌ده‌وامێكی‌ ته‌ندروست‬ ‫بدرێت‪ ،‬بۆیه‌ چاره‌س����ه‌ر ته‌نها بایكۆت‌و‬ ‫نه‌چونه‌وه‌یه‌ بۆ هۆڵه‌كانی‌ خوێندن‪".‬‬ ‫سه‌نگه‌ر فائیق‪ ،‬جێگری‌ لقی‌ سلێمانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ مامۆستایانی‌ سلێمانی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬

‫ڕاگه‌یان����د "مامۆس����تایانی‌ پارێ����زگای‌‬ ‫سلێمانی‌‌و هه‌ولێرو دهۆك بیركردنه‌وه‌یان‬ ‫جیاواز بوه‌ له‌ماوه‌ی‌ ڕابردودا‪ ،‬بیركردنه‌وه‌و‬ ‫ئیش����ی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایانیش به‌هه‌مان‬ ‫ش����ێوه‌ ئه‌ویش هۆكاری‌ سیاس����ی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌س����لێمانی‌ ئه‌مجاره‌ مامۆستایان به‌یه‌ك‬ ‫موچه‌ ڕازینابن‌و ئێمه‌ش له‌لقی‌ س����لێمانی‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ مامۆس����تایانین‌و پش����تیوانیان‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬تائێس����تا زیاتر به‌و ئاڕاسته‌یه‌دا‬ ‫ده‌ڕوات كه‌ بایكۆتی‌ ده‌وام بكرێت"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ په‌روه‌رده‌ پش����وی‌ وه‌رزی‌‬ ‫یه‌كه‌م����ی‌ درێژكرده‌وه‌ تا ‪1- 23‬و جێگری‌‬ ‫لقی‌ س����لێمانی‌ یه‌كێتی‌ مامۆس����تایانیش‬ ‫ده‌ڵێت"دواخستنی‌ ده‌ستپێكردنی‌ ده‌وامی‌‬ ‫وه‌رزی‌ دوه‌م په‌یوه‌ن����دی‌ به‌كپكردن����ی‌‬ ‫ناڕه‌زایی‌ مامۆستایانه‌وه‌ هه‌یه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫ت����ا چوارش����ه‌ممه‌و پێنجش����ه‌ممه‌ موچه‌‬ ‫دابه‌ش بكه‌ن‌و مامۆس����تایانیش بێده‌نگ‬ ‫بكه‌ن له‌ڕاس����تیدا یه‌ك موچه‌ چاره‌سه‌ری‌‬

‫كێشه‌ی‌ مامۆستایان ناكات له‌دابینكردنی‌‬ ‫كرێی‌ خانو و كرێی‌ گواس����تنه‌وه‌و قه‌رزو‬ ‫مه‌سره‌فی‌ ماڵ‌و منداڵی‌ مامۆستا"‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی‌ دارای����ی‌‌و ئاب����وری‌ له‌‪-17‬‬ ‫‪1‬به‌یاننامه‌یه‌كی‌ باڵوك����رده‌وه‌و ڕایگه‌یاند‬ ‫ك����ه‌ نی����وه‌ی‌ موچ����ه‌ی‌ مانگ����ی‌ ‪9‬ی‌‬ ‫مامۆس����تایان داب����ه‌ش ده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ناڕه‌زای����ی‌ مامۆس����تایانی‌ لێكه‌وت����ه‌وه‌و‬ ‫س����ه‌نگه‌ر فائیق له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌ "ئه‌وه‌‬ ‫نیشانه‌ی‌ ئیفالس����بونی‌ ئه‌م حكومه‌ته‌یه‌‬ ‫كارێك����ی‌ خراپ����ه‌ مامۆس����تایان توڕه‌تر‬ ‫ده‌كات وابڕوا مانگه‌كان����ی‌ داهاتو موچه‌‬ ‫هه‌ر نابێت كه‌واته‌ ئه‌و قس����ه‌یه‌ ڕاسته‌ كه‌‬ ‫ده‌ڵێن حكوم����ه‌ت ته‌نها دو موچه‌ ده‌دات‬ ‫له‌م ساڵدا"‬ ‫ئاك����ۆ جه‌مال له‌ب����اره‌ی‌ ڕۆڵی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫مامۆس����تایانه‌وه‌ ل����ه‌م بارودۆخ����ه‌دا‬ ‫ڕایگه‌یاند"ك����ه‌ یه‌كێ����ك له‌هۆكاره‌كان����ی‌‬ ‫خراپ����ی‌ دۆخ����ی‌ مامۆس����تایان خراپی‌‌و‬ ‫چ����االك نه‌بونی‌ ئ����ه‌م به‌ن����او ڕێكخراوی‌‬ ‫مامۆس����تایانه‌یه‌ كه‌ ئه‌وه‌ند‌هی‌ خه‌ریكی‌‬ ‫پاساوهێنانه‌وه‌ن بۆ ده‌سه‌اڵت‌و ڕازیكردنی‌‬ ‫حیزبه‌كانیان نیوئه‌وه‌نده‌ له‌خه‌می‌ دۆخی‌‬ ‫خراپی‌ مامۆستایاندا نین‪ ،‬به‌شێكی‌ زۆری‌‬ ‫مامۆستایانیش ئه‌و ڕێكخراوه‌ به‌نوێنه‌ری‌‬ ‫خۆیان نازانن چاوه‌ڕێی‌ هه‌ڵوێستی‌ باش‌و‬ ‫پش����تگیری‌‌و ناڕه‌زاییه‌كانیان لێناكرێت‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ له‌ڕاب����ردودا هیچ هه‌ڵوێس����تی‌‬ ‫پراكتیكی����ان نه‌نوان����دوه‌ جگه‌ له‌هه‌ندێك‬ ‫به‌یاننامه‌ی‌ شه‌رمنانه‌‪".‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیاری كافتریای زانكۆی سلێمانی‪:‬‬

‫بازاڕما ‌ن ‪ %50‬كه‌می كردوه‌ به‌راورد به‌پار‬

‫قه‌یرانی‌ دارایی‌ خوێندكارو مامۆستایانی‌ زانكۆی‌ په‌رێشان كردوه‌‬

‫ ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری كافتریای زانكۆی‬ ‫سلێمانی ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و‬ ‫خواردنانه‌ی نرخیان له‌سه‌رو ‪1000‬‬ ‫دیناره‌وه‌یه‌ كه‌متر خوێندكار ده‌یانكڕێت‪،‬‬ ‫خوێندكارێكیش ده‌ڵێت "ئه‌مساڵی‬ ‫خوێندن بۆ خوێندكاران زۆر قورسه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری كافتری���ای زانكۆی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬باكۆ عومه‌ر ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌و‌ه‬ ‫كه‌ خوێندكارانی زانكۆ ئێس���تا داخوازی‬ ‫كه‌لوپه‌ل���ی‌ كه‌والێتی ن���زم‌و نرخ هه‌رزان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئه‌مس���اڵ‌ ناچارین ئه‌و‬ ‫شتانه‌ بهێنین كه‌ كه‌والێتیان نزمه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "س���اڵی پار فرۆشمان له‌ ‪%50‬‬ ‫پێداویس���تی كه‌والێتی به‌رزیان ده‌كڕی‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌مساڵدا له‌س���ه‌دا ‪ %5‬پێداویستی‬ ‫كه‌والێتی به‌رز ده‌كڕن"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌ كرد كه‌ گرتنی‬ ‫كافتری���ای زانك���ۆ س���ااڵنه‌ ده‌خرێت���ه‌‬ ‫مزای���ده‌وه‌‌و نرخی‌ گرتنی‌ له‌س���اڵی‌ پاردا‬ ‫‪ 80‬ملی���ۆن دینار بوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی‌ "ئێمه‌‬ ‫ئێس���تا له‌زه‌ره‌ردای���ن‪ ،‬ناتوانین ژماره‌ی‬ ‫كارمه‌نده‌كانمان كه‌مبكه‌ینه‌وه‌ كه‌ بریتین‬

‫له‌ ‪ 50‬كارمه‌ند"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی له‌گه‌ڵمان‬ ‫كارده‌ك���ه‌ن خه‌ڵكی س���لێمانین ئه‌مه‌ش‬ ‫شتێكی باشه‌‪ ،‬كه‌ ساڵی پار ئه‌وانه‌ی لێره‌‬ ‫كاریان ده‌كرد بیانی بون‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مساڵ‬ ‫به‌هۆی دروس���تبونی ئه‌م قه‌یرانه‌ ڕۆژانه‌‬ ‫خه‌ڵكێكی زۆر په‌یوه‌ندیمان پێوه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ب���ۆ كاركردن‌و خوێن���دكار هه‌بوه‌ هاتوته‌‬ ‫المان داوای لێكردوین له‌دوای ده‌وام بێت‬ ‫كاربكات"‪.‬‬ ‫دۆخی‌ ئاب���وری‌ كاریگ���ه‌ری‌ نه‌ك هه‌ر‬ ‫له‌سه‌ر توانای‌ كڕینی‌ خێزان‌و خوێندكاران‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬به‌ڵكو بوه‌ته‌ هۆی‌ دڵساردی‌ ئه‌و‬ ‫خوێندكاران���ه‌ش له‌خوێندن ك���ه‌ توانای‌‬ ‫داراییان سنورداره‌‪.‬‬ ‫ڕوخۆش فه‌تاح كه‌ خوێنكاری به‌ش���ی‬ ‫یاس���ایه‌ له‌زانكۆی‌ سلێمانی‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌ ئه‌و ناتوانێت وه‌ك س���اڵی پار‬ ‫درێ���ژه‌ به‌ده‌وام‌و خوێندن ب���دات چونكه‌‬ ‫ناتوانێت وه‌ك پێویست پێداویستیه‌كانی‬ ‫له‌الیه‌ن خانه‌واده‌كه‌یه‌و ب���ۆ دابینبكرێت‬ ‫بۆ ئه‌مس���اڵی نوێی خوێن���دن‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ب���ه‌ده‌ر له‌داخوازیه‌كان���ی له‌دابینكردنی‬ ‫پێداویس���تیه‌كانی كه‌ له‌به‌شی‌ ناوخۆیی‌‬ ‫ده‌مێنمه‌وه‌‪ ،‬نه‌بون���ی خزمه‌تگوزاریه‌كانی‌‬

‫وه‌ك ئ���او‌و كاره‌ب���ا‌و نه‌بون���ی‬ ‫گه‌رمكه‌ره‌وه‌ی پێویست یه‌كێكی دیكه‌یه‌‬ ‫له‌كێشه‌كانمان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌هۆی قه‌یران���ی داراییه‌وه‌‬ ‫خوێندكارمان هه‌یه‌ له‌م دۆخه‌ی ئێس���تادا‬ ‫له‌به‌ش���ی‌ ناوخۆیی‌ ‪ 5000‬ه���ه‌زار دیناری‌‬ ‫له‌باخه‌ڵ���دا نیه‌‪ ،‬ئه‌مس���اڵی خوێندن بۆ‬ ‫خوێندكاران زۆر قورسه‌"‪.‬‬ ‫دی���ه‌ یه‌كێكی دیكه‌ی���ه‌ له‌خوێندكارانی‬ ‫زانكۆ‪ ،‬ك���ه‌ خوێندكاری قۆناغی س���ێی‬ ‫جۆلۆجیی���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌و وتی "له‌س���اڵی پاردا‬ ‫به‌ته‌كس���ی هاتوچۆم ده‌ك���رد‪ ،‬به‌اڵم له‌م‬ ‫س���اڵدا به‌هۆی قه‌یران���ی دارایی نه‌بونی‬ ‫موچه‌ كه‌دایك‌و باوكم كارمه‌ندی حكومه‌تن‬ ‫ناتوانم وه‌ك ساڵی پار به‌ته‌كسیی هاتوچۆ‬ ‫بكه‌م به‌ڵكو به‌پاس هاتوچۆ ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫هێڤی���ن ع���ارف خوێن���دكاری قۆناغی‬ ‫چ���واره‌م له‌كۆلێ���ژی كارگێ���ری ئابوری‬ ‫به‌شی ئامار له‌زانكۆی سلێمانی كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوڕێیه‌ك���ی خه‌ریك���ی باس‌و خواس���تی‬ ‫محازه‌ركانی‌و بیركردن���ه‌وه‌ له‌ته‌واوكرنی‬ ‫توێژینه‌وه‌ كه‌ی بو ئه‌وه‌یان نه‌ش���ارده‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌م دۆخه‌ی ئێس���تا كاریگ���ه‌ری زۆری‬ ‫كردۆته‌ سه‌رخوێندن له‌زانكۆ‌و په‌یمانگاكان‬ ‫ئه‌وانی���ش بێبه‌ش نین ل���ه‌و قه‌یرانه‌ كه‌‬

‫نه‌توان���ن پێداویس���ته‌كانیان دابی���ن بكه‌‬ ‫هه‌رله‌جلوبه‌رگ‌و پێداویستی خوێندن‌و ئه‌و‬ ‫پێداویستیانه‌ی كه‌ڕۆژانه‌ له‌كاتی ده‌وامدا‬ ‫ده‌بێ���ت پێیان بێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌وان ئه‌وه‌یان‬ ‫نه‌شارده‌وه‌ كه‌ زۆركات له‌مساڵدا خوێندكار‬ ‫هه‌بوه‌ پێویستی به‌مه‌لزه‌مه‌ هه‌بوه‌ به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رهۆكاری دارایی نه‌یتوانیوه‌ مه‌لزه‌مه‌‬ ‫بكڕێت به‌بیانوی ئه‌وه‌ی پێویس���تی پێی‬ ‫نیه‌ ڕه‌تی كردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫دۆخی‌ ئاب���وری‌ نه‌ك ه���ه‌ر كاریگه‌ری‌‬ ‫خراپی‌ كردوه‌ته‌ سه‌ر خوێندكاران‌و ئاستی‌‬ ‫خوێن���دن‪ ،‬به‌ڵكو كاریگه‌ری‌ قورسیش���ی‌‬ ‫له‌سه‌ر مامۆستایانی‌ زانكۆ جێهێشتوه‌‪.‬‬ ‫دكت���ۆر خالی���د حه‌یده‌ر مامۆس���تای‬ ‫ئابوری له‌زانكۆی س���لێمانی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ ئه‌م دۆخه‌ كاریگه‌ری كردۆته‌‬ ‫سه‌ر مامۆس���تایان‌و كێش���ه‌ی هاتوچۆ‌و‬ ‫گ���ه‌ڕان به‌دوای س���ه‌رچاوه‌ی زانس���تی‌و‬ ‫دابینكردنی بژێ���وی ژیان‌و كڕینی كتێب‌و‬ ‫دابینكردنی پێداویستی ماڵ‌و منداڵ ئه‌ركی‌‬ ‫مامۆستایانی‌ قورستر‌و گرانتر كردوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "قه‌یران���ی‌ دارایی‌ كاریگه‌ری كردۆته‌‬ ‫س���ه‌ر مامۆس���تایان‌و ئه‌مه‌ش وایكردوه‌‬ ‫نه‌توانێت په‌یامی‌ خۆی‌ به‌باشی‌ بگه‌یه‌نێت‬ ‫به‌خوێندكار"‪.‬‬

‫به‌هۆی قه‌یرانی‬ ‫داراییه‌وه‌‬ ‫خوێندكارمان هه‌یه‌‬ ‫له‌م دۆخه‌ی ئێستادا‬ ‫له‌به‌شی‌ ناوخۆیی‌‬ ‫‪ 5000‬هه‌زار دیناری‌‬ ‫له‌باخه‌ڵدا نیه‌‬

‫چه‌ن���د س���اڵێكه ‌زۆر ب���ه‌وردی به‌دوای‬ ‫پرۆگرامه‌كان���ی دوانزه‌یه‌م���ی ئاماده‌ی���ی‬ ‫(زانس���تی‌و وێژه‌ی���ی) كه‌وت���وم‪ ،‬س���ه‌رم‬ ‫له‌دروس���تبونی ئ���ه‌و هه‌م���و مه‌لزه‌مه‌ی���ه‬ ‫‌س���وڕده‌مێنیت كه‌له‌بازاڕدا هه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫سه‌رم له‌وه ‌س���وڕده‌مێنێت كه‌ كه‌س‌وكاری‬ ‫خوێن���دكاران به‌پێ���ی دۆخ���ی ئابوریی���ان‬ ‫مامۆس���تای تایبه‌ت بۆ رۆڵه‌كانیان ده‌گرن‪،‬‬ ‫دیاره‌ ئه‌گه‌ر پرۆگرام‪ ،‬پرۆگرام بێت به‌ڕونی‬ ‫بابه‌ت‌و باسه‌كان راڤه‌كرابن ئه‌وا هیچ پێویست‬ ‫ناكات مه‌لزه‌مه‌ی له‌سه‌ر دروستبكرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چونكه‌ پڕۆگرامه‌كان به‌ئه‌نقه‌س���ت ناڕونی‌و‬ ‫ته‌مومژی تێدایەو پێویس���تی به‌رێكخس���تن‬ ‫هه‌یه‌‪‌،‬به‌بیانوی ئه‌وه‌ی ئه‌ركی مامۆس���تای‬ ‫پۆله‌ئه‌و ناڕون���ی‌و ته‌مومژه‌رون بكاته‌وه‌و‬ ‫رێكخستن بۆ بابه‌ته‌كان بكات‪ ،‬ئه‌م كاره‌ش‬ ‫سه‌رجه‌م پرۆگرامه‌كه‌ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ناچار‬ ‫به‌دانانی مه‌لزه‌مه‌ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ر دادی‬ ‫خوێن���دكار نادات‪ ،‬بۆیه‌ئه‌وه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی‬ ‫هه‌یه ‌مامۆستای تایبه‌ت بۆ خوێندكاره‌كه‌ی‬ ‫ده‌گرێ���ت‪ .‬دوای ئ���ه‌وه‌ی پرس���م به‌چه‌ند‬ ‫مامۆستایه‌ك‌و سه‌رپه‌رشتیارێك كردو ئه‌وه‌م‬ ‫خس���ته‌ڕو كه‌ پرۆگرامی ‪12‬ی ئاماده‌یی بۆ‬ ‫خ���ۆی س���ه‌رچاوه‌یه‌بۆ ده‌رس���ی تایبه‌ت‌و‬ ‫مه‌لزه‌م���ه‌‪ ،‬به‌بێ دودڵی ئه‌وان ناونیش���انی‬ ‫بابه‌ته‌كه‌یان بۆ پشتڕاست كردمه‌وه‌‪ ،‬خۆیشم‬ ‫له‌مانگی ‪ 6‬بۆ ‪ 9‬ی ‪ 2015‬واته‌ س���ێ مانگی‬ ‫رێك‪ ،‬به‌وردی خه‌ریكی هه‌ڵسه‌نگاندنی زمان‌و‬ ‫ئه‌ده‌بی كوردی پۆلی ‪ 12‬بوم‪ ،‬گه‌یشتمه‌ئه‌و‬ ‫راستیه‌ی كه‌ئه‌وانه‌ی پرۆگرامه‌كه‌یان داناوه‬ ‫‌له‌باتی ده‌ستخۆش���ی حه‌قه‌دادگایی بكرێن‪،‬‬ ‫مێ���ژو خاڵی ره‌ش بۆ لیژن���ه‌ی دانان تۆمار‬ ‫ده‌كات‌و‌ئه‌و مامۆستایانه‌ (به‌تایبه‌تی به‌شی‬ ‫رێزمان) به‌چاوی مشته‌ری ده‌رسی تایبه‌ته‌وه‬ ‫‌بابه‌ته‌كان���ی رێزمانی���ان داناوه‌‪ ،‬باش���ترین‬ ‫به‌ڵگه‌ش ئه‌وه‌یه‌‌ج���اری واهه‌یه‌له‌په‌راوێزدا‬ ‫یان له‌به‌كورتی���دا یان له‌راهێناندا س���ه‌ری‬ ‫بابه‌تێك���ی تازه‌داده‌مه‌زرێن���ن كه‌ بۆ خۆی‬ ‫پێویستی به‌وانه‌یه‌كی تایبه‌ت هه‌یه‌مامۆستا‬ ‫له‌پۆل���دا بیڵێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌له‌الیه‌ك‪ ،‬له‌الیه‌كی‬ ‫تریش���ه‌وه‌ س���ه‌رجه‌م بابه‌ته‌كه‌كانی رێزمان‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ به‌تێكه‌ڵ و پێكه‌ڵی نوس���راون هیچ‬ ‫مرۆڤێك ئیش���تیهای ئ���ه‌وه‌ی نابێت به‌جدی‬ ‫بیخوێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه ‌هه‌م���وی تۆپه‌ڵه‬ ‫‌وش���ه‌یه‌و ریزكراوه‌و پێویستی به‌مامۆستای‬ ‫تایب���ه‌ت‌و مه‌لزه‌مه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌من زۆر به‌ڕه‌وای‬ ‫ده‌زانم ك���ه ‌هه‌مو مامۆس���تایه‌كی پۆلی‪12‬‬ ‫مه‌لزه‌مه‌دابنێت‌‪ ،‬وە‌ئه‌وه‌ی مه‌لزه‌مه‌دانه‌نێت‬ ‫یه‌عن���ی بابه‌ته‌كه‌ له‌كۆڵ خ���ۆی ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی���ان ئاگای له‌دنیا نیه‌و نازانێت چ ته‌ڵه‌یه‌ك‬ ‫له‌ناو مه‌نهه‌جدا نراوه‌ته‌وه‌و له‌تاقیكردنه‌وه‌ی‬ ‫به‌كالۆری���ادا ئه‌و ته‌ڵه‌یه‌قاچ���ی خویندكار‬ ‫ده‌گرێ���ت‪ .‬له‌كۆتایی���دا وه‌ك���و به‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫به‌هێز حه‌ز ده‌كه‌م ئه‌مه‌بگێڕمه‌وه‌‪ :‬جارێكیان‬ ‫به‌یه‌كێ���ك ل���ه‌و (سه‌رپه‌رش���تیارانه‌ی كه‬ ‫‌ده‌س���تی هه‌ی���ه‌له‌دانانی بابه‌ت���ی رێزمانی‬ ‫پۆل���ی‪12‬و بۆ خۆیش���ی خه‌ریكی ده‌رس���ی‬ ‫تایبه‌ته‌) پێم وت‪ ،‬مامۆس���تا ئیشێكم كردوه‌‬ ‫بۆ وانه‌ی كوردی پۆلی‪ ،12‬پێشبینی ده‌كه‌م‬ ‫خوێندكار پێویس���تی به‌مامۆستای تایبه‌ت‬ ‫نه‌بێ یان كه‌مبێته‌وه‪،‬ئەو مۆڕه‌یه‌كی لێكردم‌و‬ ‫چه‌ناگه‌ی بۆ ئاسمان هه‌ڵبڕی‌و وتی‪ :‬بۆچی‬ ‫مامۆستا حه‌قی ئه‌وه‌ی نیه ‌ده‌رسی تایبه‌ت‬ ‫بڵێت���ه‌وه‌؟ بۆچی دكتۆر حه‌قی ئه‌وه‌ی هه‌یه‬ ‫‌دوای ده‌وام چه‌ندی���ن نه‌خ���ۆش ببینێ���ت‪،‬‬ ‫بۆچی مامۆستا خوێندكار نه‌بینێت؟ منیش‬ ‫له‌وه‌اڵمدا پێم وت هه‌وڵی مامۆس���تاو دكتۆر‬ ‫به‌هیچ جۆرێ���ك به‌پاره ‌ناپێ���ورێ‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫دكت���ۆر كارێكی ئێجگار ئینس���انیه‌و ئه‌وه‌ی‬ ‫مامۆس���تاش په‌روه‌رده‌یی���ه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئێمه‌‬ ‫له‌واڵتێك���دا بژیاینایه‌ كه‌تۆزێك ژیان تیایدا‬ ‫مس���ۆگه‌ر بوای���ه‌و هاونیش���تمانیان تۆزێك‬ ‫به‌خته‌وه‌ر بونایه‌‪ ،‬ئه‌وا مامۆس���تای تایبه‌ت‌و‬ ‫دكت���ۆر حه‌قی خۆیان ب���و زیاتر له‌وه‌په‌یدا‬ ‫بكه‌ن كه‌ئێستا ده‌یكه‌ن)‪ .‬‬ ‫تێبین���ی ‪ .١ /‬ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ئه‌و‬ ‫خوێندكاران���ه‌ ناگرێته‌وه‌كه‌دره‌نگ وه‌رگرن‬ ‫ی���ان به‌ه���ه‌ر هۆیه‌وه‌كه‌وه‌بێت ده‌رس���یان‬ ‫فه‌وتاوه‌و پێویس���تیان به‌مامۆستای تایبه‌ت‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌مه‌ئاس���اییه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫ئاس���ایی نیه‌ ئه‌وه‌یه‌كه‌له‌س���ه‌ر مه‌نهه‌ج‌و‬ ‫مه‌لزه‌م���ه‌و ده‌رس���ی تایبه‌ت له‌مانش���ێت‌و‬ ‫ناوه‌ڕۆكی وتاره‌كه‌ باس���م ك���ردوه‌‪ .٢ .‬من‬ ‫ئه‌و راستیه‌ ده‌زانم كه‌دۆخی خوێندنگه‌ له‌و‬ ‫ئاس���ته‌دا‌ نیه‌ كه‌خوێندن‌و په‌روه‌رده‌ی تیا‬ ‫مس���ۆگه‌ر بێت‌و بۆ ته‌ندروستیش هه‌روه‌ها‪،‬‬ ‫به‌كورتی هه‌ردوكیان وێرانن‪ ،‬له‌م وێرانه‌یه‌دا‬ ‫هه‌ژاران‌و ئه‌وانه‌ی ده‌رهامه‌تیان س���نورداره‬ ‫‌زه‌ره‌ر ده‌كه‌ن كه‌زۆرینه‌ن‪ .‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫دەسەاڵت‌و هەڵوێست‪ ،‬دیدێکی ئیسالمییانە‬ ‫هَّ‬ ‫ين َح َكمْتُم َبي َ‬ ‫اس أَن َت ْح ُكمُوا ِب ْال َع ْد ِل)‪.‬‬ ‫يرا * َيا أَُّي َها الَّ ِذ َ‬ ‫اللَ َك َ‬ ‫ص ً‬ ‫ان َس ِميعًا َب ِ‬ ‫ْن النَّ ِ‬

‫آ َمنُ���وا أَ ِطيعُوا هَّ‬ ‫الر ُس َ‬ ‫���ول‬ ‫اللَ َوأَ ِطيعُوا َّ‬ ‫َوأُولِ���ي أْ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْر ِمنك ْم ۖ ف���إِن تنازعت ْم ِفي‬ ‫الم‬ ‫ِ‬ ‫َش ْي ٍء َف ُر ُّدو ُه إلَى هَّ‬ ‫ول إِن ُكنتُ ْم‬ ‫اللِ َو َّ‬ ‫الر ُس ِ‬ ‫هَّ ِ‬ ‫ٰ‬ ‫آْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫تُ ْؤ ِمنُ َ‬ ‫ْر‬ ‫ون ِب‬ ‫اللِ َو ْال َي ْ���و ِم ال ِخ ِر ۚ ذلِك خي ٌ‬ ‫ْ‬ ‫اً‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َوأَ ْح َس���ن تأ ِويل) (سورة النساء‪-۵۸ :‬‬ ‫‪.)۵۹‬‬

‫هاوژین عومەر‬ ‫لەقورئان���ی پی���رۆزدا(‪ )3‬بنەمای گرنگ‬ ‫هەن‪ ،‬کە کراونەتە بنەچەی بەدەستهێنانی‬ ‫شەرعیەت‌و ڕەوایەتیی بۆ هەر دەسەاڵتێک‪،‬‬ ‫کە بیەوێت فەرمانڕەوایی میللەت‌و خەڵکی‬ ‫خۆی بکات‪ ،‬هەروەها گوێڕایەڵیی سیاسیی‬ ‫ئەو خەڵک‌و میللەتەش بۆ خۆی مس���ۆگەر‬ ‫بکات‌و هەوڵی مان���ەوەو بەردەوامیی بدات‪.‬‬ ‫بەدەر لەو بنەمایانەش‪ ،‬هیچ دەس���ەاڵتێک‬ ‫ناتوانێ���ت خ���ۆی بەدەس���ەاڵتێکی ڕەوا‬ ‫بناسێنێت‌و هەڵوێستوەرگرتن لەبەرانبەریدا‪،‬‬ ‫دەبێت���ە ئەرکێکی نیش���تمانی‌و ئەخالقی‌و‬ ‫تەنانەت ئاینییش‪.‬‬ ‫ئ���ەو (‪ )3‬بنەمای���ەش ک���ە دەمانەوێت‬ ‫ئاماژەی���ان پێ بدەین‪ ،‬ل���ەدو ئایەتی یەک‬ ‫لەدوای یەکی سورەتی (النسا‌و)ی قورئانی‬ ‫پیرۆزدا هاتون‪:‬‬

‫خوای پ���ەروەرگار دەفەرموێت‪( :‬إ َّن هَّ‬ ‫اللَ‬ ‫ِ‬ ‫َدوا أْ َ‬ ‫ُر ُك ْم أَن تُ���ؤ ُّ‬ ‫ات إِلَ ٰى أَ ْهلِ َها‬ ‫َي ْأم ُ‬ ‫ال َما َن ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َوإِ َذا َحكمْت���م َبي َ‬ ‫���اس أن ت ْحكمُوا‬ ‫ْ���ن الن ُ ِ‬ ‫ب ْال َع ْدل إ َّن هَّ‬ ‫ُ‬ ‫اللَ ِن ِعمَّا َي ِعظكم ِب ِه ۗ إِ َّن‬ ‫ِ ِۚ ِ‬

‫ئ���ەو (‪ )3‬بنەمایەی لەنێو ئەو دو ئایەتە‬ ‫پی���رۆزەدا هەڵهێنج���راون‌و زانایان ڕاڤەیان‬ ‫کردوە‪ ،‬بریتین لەمانەی خوارەوە‪:‬‬

‫س���ێیەم‪ :‬بنەمای سەرەکیی ئەوەیە‪ ،‬ئەو‬ ‫دەس���ەاڵتە لەناو کۆمەڵگ���ەوەو لەخۆیان‬ ‫بێت‌و بەش���ێوەیەکی یاسایی‌و بەمیکانیزمی‬ ‫گونج���اوی ڕۆژو س���ەردەم هەڵبژێردرابێت‪،‬‬ ‫نەک دەسەاڵتێکی سەپێندراو بەسەر گەل‌و‬ ‫کۆمەڵگەی خۆیدا‪ .‬کاتێکیش ئەو دەسەاڵتە‬ ‫ڕەوایەتیی خۆی لەدەس���ت دەدات‌و دەبێتە‬ ‫دەسەاڵتێکی خۆس���ەپێن‪ ،‬کە لەدەرەوەی‬ ‫یاساو لەپاش ماوەی دیاریکراوی خۆی‌و بێ‬ ‫ڕەزامەندیی کۆمەڵگە‪ ،‬بیەوێت بەردەوامیی‬ ‫بەمان���ەوەو فەرمانبەرداری���ی خ���ۆی بدات‬ ‫( َوأُولِي أْ َ‬ ‫المْر ِم ُ‬ ‫نكمْ)‪.‬‬ ‫ِ‬

‫یەک���ەم‪ :‬پێ���دان‌و ئەداکردن���ی ه���ەر‬ ‫ئەمانەتێک���ی ماددی���ی‌و مەعنەوی���ی‪ ،‬کە‬ ‫لەبەرانبەر خەڵکی خۆیدا‪ ،‬ئەو دەس���ەاڵتە‬ ‫لەئەس���تۆیەتی‪ .‬بەواتایەکی تر‪ ،‬پابەندبون‬ ‫بەو گرێبەس���تە کۆمەاڵیەتیی���ەی لەنێوان‬ ‫هەروەکو زانایان‌و ڕاڤەکاران دەفەرمون‪،‬‬ ‫دەسەاڵت‌و خەڵکیدا هەیەو بەرئەنجامی ئەو قورئان���ی پیرۆز ئ���ەم بنەمایانەی بەمەرج‬ ‫گرێبەستە‪ ،‬ئەو دەسەاڵتەش دامەزراوە‪ ،‬یان گرت���ون ب���ۆ بەدەس���تهێنانی گوێڕایەڵیی‬ ‫بەرئەنجامی ئەوە‪ ،‬قەوارەیەکی سیاس���یی سیاسیی لەالیەن خەڵکییەوە بۆ دەسەاڵت‌و‬ ‫دیارییک���راو‬ ‫گەیەنراوەت���ە س���ەر تەختی فەرمانڕەواکانی���ان‪ .‬هەر دەس���ەاڵتێکیش‬ ‫اللَ َي ْ‬ ‫ُر ُك ْم أَ‬ ‫هَّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ُّ‬ ‫وا‬ ‫َد‬ ‫ؤ‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫(‬ ‫دەس���ەاڵت‪..‬‬ ‫ُ‬ ‫بیەوێ���ت ل���ەدەرەوەی ئ���ەم بنەمایان���ە‬ ‫ِ‬ ‫أْ َ‬ ‫ات إِلَ ٰى أَ ْهلِ َها)‬ ‫ال َما َن ِ‬ ‫گوێڕایەڵی���ی خەڵکی بەدەس���ت بهێنێت‪،‬‬ ‫ڕوبەڕوی شکس���ت دەبێتەوە‪ ،‬مەگەر پەنا‬ ‫دوەم‪ :‬بەرپاکردنی دادگەریی لەدابەشکردنی بۆ تۆقاندن‌و چەوساندنەوە ببات‪ .‬قورئانی‬ ‫ئ���ەرک‌و ماف���ەکان‪ ،‬فەرمانڕەواییکردن���ی پی���رۆز لەس���ۆنگەی بەمەرجگرتن���ی ئەم‬ ‫خەڵک‌و میللەت بەشێوەیەکی عادیالنەو دور بنەمایانەوە‪ ،‬ئەوەمان پ���ێ ڕادەگەیەنێت‪،‬‬ ‫لەدابەش���کردنی کۆمەڵگەو جیاوازییکردن ک���ە دەبێ���ت ئامانج���ی هەر دەس���ەاڵت‌و‬ ‫لەنێوان تاکەکانی���دا‪ .‬زاراوەی (العدل)یش قەوارەیەکی سیاسیی بااڵدەست‌و سەردار‪،‬‬ ‫پێچەوانەی زاراوەی(الڤلم)ەو بەواتای دانانی تەنه���ا خزمەت بەخەڵ���ک‌و کۆمەڵگە بێت‪،‬‬ ‫هەرش���تێک‌و هەرکەسێک لەشوێنی شیاوی لەڕێگەی ڕەخساندنی ژیانی شکۆدارانەوە‪،‬‬ ‫خۆیان دێت‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی هەرکەسێکیش ئەویش بەدابینکردنی پێویستییە ماددیی‌و‬ ‫پشکی ش���یاوی خۆی وەربگرێت‪َ ( ..‬وإِ َذا فیترییەکانی مرۆڤ‪ ،‬وەکو بژێویی‪ ،‬ئازادیی‪،‬‬

‫دادگەریی کۆمەاڵیەتی‌و میکانیزمەکانی تری‬ ‫خۆشبەختیی‪.‬‬ ‫ه���ەر لەدوتوێی ئەو ئایەت���ە پیرۆزانەدا‪،‬‬ ‫شەرعییەتی ئۆپۆزس���یۆنبون هەیە‪ ،‬خوای‬ ‫پەروەردگار پێی ڕاگەیاندوین‪ ،‬کە دەکرێت‬ ‫میللەت لەدەس���ەاڵتی خۆی ناڕازیی‌و نەیار‬ ‫بێت‪ ،‬بەتایبەت کاتێک ئەو دەسەاڵتە لەدیدی‬ ‫خەڵکییەوە ڕەوایەتیی خۆی لەدەست دابێت‪.‬‬ ‫قورئانی پیرۆز ل���ەو ئایەتانەدا فەرمویەتی‬ ‫از ْعتُ ْم ِفي َش ْي ٍء َف ُر ُّدو ُه إلَى هَّ‬ ‫( َفإِن َت َن َ‬ ‫اللِ‬ ‫ِ‬ ‫���ول)‪ .‬واتا گەر مرۆڤی مس���وڵمان‬ ‫َو َّ‬ ‫الر ُس ِ‬ ‫لەگەڵ دەس���ەاڵتدارانی خ���ۆی ناکۆکیی بۆ‬ ‫دروس���ت بو‪ ،‬ئەوا پێویستە بۆ چارەسەری‬ ‫ئەو ناکۆکییەی نێوانیان‌و ڕاست‌و دروستیی‬ ‫بانگەش���ەی الیەکیان‪ ،‬بگەڕێن���ەوە بۆ ئەو‬ ‫بنەمایانەی لە نێو قورئانی پیرۆزو سوننەتی‬ ‫پێغەمب���ەردا(د‪.‬خ) بڕیاری���ان لێ���دراوە‪.‬‬ ‫هەڵبەت یەکالکردنەوەیەکی لەو شێوەیەش‬ ‫لەڕۆژگارێکی وەکو ئەمڕۆماندا‪ ،‬بەش���ێوەی‬ ‫سیس���تماتیک‌و لەڕێگەی دامەزراوەگەلێکی‬ ‫وەکو دادگا بااڵ دەس���توریی‌و ئیدارییەکان‌و‬ ‫پەرلەمانەوە دەبێت‪ .‬سەرباری ئەوەش‪ ،‬هەر‬ ‫ئەم ئایەتە پیرۆزە ئەوەشی بڕیوەتەوە کە‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنبون بەرانبەر هەر دەسەاڵتێکی‬ ‫ناتەندروس���ت کارێکی ڕێگەپێدراوە بۆ هەر‬ ‫تاک‌و ڕێکخراوو قەوارەیەکی سیاس���یی‪ ،‬جا‬ ‫ئەو دەسەاڵتە ئیسالمیی بێت یان نا‪.‬‬ ‫ل���ەم میانەیەش���دا ئ���ەو پرس���یارە‬ ‫س���ەرهەڵدەدات‪ ،‬ئای���ا بەپشتبەس���تن‬ ‫ب���ەو بنەمایان���ەی لەقورئانی پی���رۆزدا بۆ‬ ‫فەرمانڕەواییەکی دروس���ت دیاریی کراون‌و‬ ‫وەکو مەرجی گوێڕایەڵیی سیاسیی خراونەتە‬

‫ڕو‪ ،‬س���نوری نەیاربون‪ ،‬یان هەڵگەڕانەوە‪،‬‬ ‫یان یاخیبونی مەدەنی‌و سیاسیی لەبەرانبەر‬ ‫دەس���ەاڵت‌و حکومەتێکی لەم ش���ێوەیەی‬ ‫خۆمان لەهەرێمی کوردستان‪ ،‬تا چ ئاست‌و‬ ‫مەودایەک���ە؟ لەبارودۆخێک���ی وەه���ا پ���ڕ‬ ‫لەنادادگەریی‌و گەندەڵی‌و یاساش���کێنییدا‪،‬‬ ‫تاک���ی مس���وڵمانی ک���ورد پێویس���تە چ‬ ‫هەڵوێستێک بگرێتەبەر‪ ،‬کە لەگەڵ ئامانجە‬ ‫بااڵکان���ی ش���ەریعەتی ئیس�ل�امییدا یەک‬ ‫بگرێتەوە؟‬ ‫ئەمانە پرس���یاری جەوهەری���ی‌و گرنگن‬ ‫کە ئاڕاس���تەی هەر تاکێکی مسوڵمانی ئەم‬ ‫هەرێمە دەکرێن‪ ،‬هاوکات ئەرکی سەرشانی‬ ‫ه���ەر زان���او بیرمەن���دو دامەزراوەیەک���ی‬ ‫ئیسالمیی بڕواپێکراویش���ە لەم هەرێمەدا‪،‬‬ ‫کە لەچوارچێوەی گەڕانەوە بۆ مەبەس���ت‌و‬ ‫ئامانج���ە بااڵکانی ش���ەریعەت ک���ە خوای‬ ‫گەورەو پێغەمبەرەک���ەی (د‪.‬خ) دیارییان‬ ‫ک���ردون‪ ،‬ئاڕاس���تەو س���نورو ش���ێوازی‬ ‫هەڵوێس���ت‌و کاردانەوەکان دیاریی بکەن‌و‬ ‫بەڕۆڵ‌و ئەرکی ئاینی‌و ئەخالقی‌و نیشتمانیی‬ ‫خۆیان هەستن‪.‬‬ ‫دەبێ���ت ئەوەش���مان لەیاد بێ���ت‪ ،‬ئەو‬ ‫ناکۆکیی���ەی ل���ەم جوغزەدا باس���ی لێوە‬ ‫کراوە‪ ،‬لەنێوان گەل‌و دەسەاڵتدا‪ ،‬مەبەست‬ ‫پێی ناکۆکی���ی ئاینی‌و وەدەرنانی الیەنێکی‬ ‫ناکۆکییەک���ە نیی���ە لەچوارچێ���وەی ئاین‪،‬‬ ‫بەڵکو مەبەس���ت پێی ناکۆکیی سیاسییە‪،‬‬ ‫ک���ە دەکرێت لەنێوان گەلێکی مس���وڵمان‌و‬ ‫دەسەاڵتێکی ئیس�ل�امیی‪ ،‬یان لەنێوان دو‬ ‫هێزی ئیسالمییش���دا ڕو بدات‪ .‬بەواتایەکی‬ ‫تر‪ ،‬باسکردنە لەگوێڕایەڵیی سیاسیی‪ ،‬نەک‬ ‫ئاینیی‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫ئایا بەپشتبەستن بەو‬ ‫بنەمایانەی لەقورئانی‬ ‫پیرۆزدا بۆ فەرمانڕەواییەکی‬ ‫دروست دیاریی کراون‌و‬ ‫وەکو مەرجی گوێڕایەڵیی‬ ‫سیاسیی خراونەتە‬ ‫ڕو‪ ،‬سنوری نەیاربون‪،‬‬ ‫یان هەڵگەڕانەوە‪ ،‬یان‬ ‫یاخیبونی مەدەنی‌و‬ ‫سیاسیی لەبەرانبەر‬ ‫دەسەاڵت‌و حکومەتێکی لەم‬ ‫شێوەیەی خۆمان لەهەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬تا چ ئاست‌و‬ ‫مەودایەکە؟‬

‫هەرە خراپترین تاکتیکەکانی پرۆسەی دانوستانکاری‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫مەنتیقی سیاسی بایەخ بەهەست‌و نەست دەبێتە خۆش���ەکاری دزەپێکردنی زانیاری‬ ‫ن���ادات ب���ەو رادەیەی کە بای���ەخ بەهۆکار هەس���تیاری نێو پرۆس���ەی دانوستکاری‪،‬‬ ‫دەدات‪ .‬هەرچی لۆژیکی دیموکراسییە‪ ،‬ئەوا بەڵکو دەبێتە هۆکاری سەرەکی بۆ ئاشوب‬ ‫بریتییە لەزنجی���رە روداوێکی یەك بەدوای نان���ەوە‌و تێکدانی یەكڕی���زی نێو تیمەکەی‬ ‫یەك بۆ گەیش���تن بەباشترین چارەسەر بۆ خۆی‪ .‬بەپێی بنەما سەرەتاییەکانی هونەری‬ ‫ئەو کۆس���پ‌و رێگریانەی ک���ە دێنە پێش دانوستکاری‪ ،‬دانوستکاری پیشەیی دەبێت‬ ‫کار بۆ بەدەس���تهێنانی ئ���ەو بەرژەوەندیە‬ ‫پرۆسەی دیموکراسی‪.‬‬ ‫‪ .5‬بەکارهێنانی وش���ە‌و رستەی ناڕون‌و گش���تیانە بکات کە بریتین لەو پێداویست‌و‬ ‫داخوازیان���ەی کە خودی خ���ۆی‌و تێکڕای‬ ‫تەمومژاوی لەالیەن دانوستکارانەوە‪:‬‬ ‫زۆرێك ل���ەو بەناو دانوس���تکارانەی کە ئەندامانی تیمەکەی باوەڕیان بەرەوابونیان‬ ‫لەهونەری دانوستکاری تێناگەن‌و بەحوکمی هێن���اوە‪ ،‬نەك ئ���ەو هەڵویس���تە نەزۆك‌و‬ ‫پێگە سیاس���ی‌و زانستی‌و کۆمەاڵیەتیەکانی لەرزۆکان���ەی هەندێك لەبڕیاربەدەس���تانی‬ ‫خۆیانەوە بەش���داری پرۆسەی دانوستکاری دەرەوەی پرۆس���ەکە‪ .‬ئەمە بەمانای ئەوە‬ ‫دەکەن‪ ،‬یان پەنا دەبەنە بەر وشە‌و رستەی نایەت کە ئەگەر تیمی دانوس���تکار لەتوانا‌و‬ ‫ناڕون‌و تەمومژاوی بۆ دەربڕینی پێداویست‌و دەس���ەاڵتیدا نەبێ���ت وەاڵم���ی هەنوکەیی‬ ‫داخ���وازی‌و تەنانەت خواستەکانیش���یان‪ ،‬پێداویس���ت‌و داخوازیەکانی تیمی بەرامبەر‬ ‫یاخود خوێندن���ەوەی تەمومژاوییان دەبێت بدات���ەوە‪ ،‬بەڵکو بەو مانایە دێت کە نابێت‬ ‫بۆ ئ���ەو دەس���تەواژە‌و نیمچە رس���تانەی هەڵوێس���تی لەرزۆک���ی بڕیاربەدەس���تێك‬ ‫کە دانوس���تکاری پیش���ەیی لە پرۆس���ەی زاڵبکرێت بەس���ەر ئیرادە‌و دەسەاڵتی رونی‬ ‫دانوستکاریدا بەکاریان دەهێنێت‪ .‬هەربۆیە‪ ،‬تیم���ی دانوس���تکارەوە‪ .‬بەواتایەکی دیکە‪،‬‬ ‫بۆ پاراس���تنی بەرژەوەندی گشتی‪ ،‬ئەرکی پێویس���تە لەس���ەر تیمی دانوستکار دڵنیا‬ ‫سەرش���انی ئەو کەس���انەیە ک���ە تێکەڵی بێت لە بەرکارهێنانی ئەو دەسەاڵتانەی کە‬ ‫پرۆس���ەی دانوس���تکاری دەب���ن خۆی���ان پێی بەخشراوە بۆ بەرجەستەکردنی الیەنی‬ ‫دورەپەرێ���ز بگ���رن لەبەکارهێنانی وش���ە‌و زۆری ئەو بەرژەوەندیانەی کە دژوارن لەگەڵ‬ ‫دەس���تەواژە‌و نیمچەڕستە‌و رستەی ناڕون‌و بەرژەوەندیەکانی الیەن���ی نەیاردا‪ .‬ئەگینا‪،‬‬ ‫تەمومژاوی‪ .‬ئەگینا ئ���ەو جۆرە بەرخوردە دواخستنی دانوستاندن‌و پرۆسەی گەیشتن‬ ‫زمانەوانیانە ئەگەری خوێندنەوەی جیاوازیان بەڕێککەوتنی گونجاو لەس���ەر بەرژەوەندیە‬ ‫بۆ دەکرێن‪ ،‬نەخاسمە پاش واژۆکردنی ئەو گش���تیەکان بەهۆی چەند بەرژەوەندییەکی‬ ‫رێککەوتن���ەی کە خودی خۆیان لەس���ەری مامناوەندی وابەستە بەهەڵوێستی کەسێك‬ ‫یان چەند کەسێکی بڕیاربەدەستی دەرەوەی‬ ‫ڕێککەوتون‪.‬‬ ‫‪ .6‬خۆجیاکردن���ەوەی دانوس���تکاران پرۆس���ەی دانوس���تکاری ئاکامەکەکان���ی‬ ‫لەبەرژەوەندیەکانی���ان‌و گرێدانەوەی���ان ه���ەم نادی���ار دەب���ن‌و هەمیش پرۆس���ەی‬ ‫دانوستکاریەکە بەالڕێدا دەبات کە ئەمەش‬ ‫بەبڕیاربەدەستانەوە‪:‬‬ ‫هەر دانوس���تکارێك خۆی لەبەرژەوەندیە لەبەرژەوەندی گشتی هیچ کەس‌و الیەنێكدا‬ ‫بنەڕەتیەکان���ی ئەو تیم���ە جیابکاتەوە کە نیە‪.‬‬ ‫وابەس���تەیەتی‌و خ���ۆی بەبڕیاربەدەس���تی‬ ‫‪ .7‬رێگری لەپس���پۆرانی دانوس���تکار بۆ‬ ‫الیەنەکەی���ەوە گرێبداتەوە‪ ،‬ئەوا نەك تەنها‬

‫ئەوا هەوێن���ی بەرژەوەندین‌و بەرژەوەندیش‬ ‫زۆرجاران نەگۆڕ‌و بەرهەمهێنەرە‪ .‬بۆ نمونە‪،‬‬ ‫ئەگەر پێداویست‌و داخوازیم نان‌و ئاو بێت‪،‬‬ ‫ئەوا بەهەر نرخێك بێت دەبێ دەستەبەریان‬ ‫بک���ەم‪ ،‬ئەگینا دەمرم‪ .‬وات���ا‪ ،‬بەرژەوەندی‬ ‫مانەوەم بەن���دە بەدەس���تەبەرکردنی ئەو‬ ‫نان‌و ئاوەی کە پێداویست‌و داخوازی منن‪.‬‬ ‫جا هەر کاتێك بێت‌و هەڵوێس���تی ئەرێنی‌و‬ ‫نەرێنی بونم بەس���ەرۆکی هەرێم زاڵ بکەم‬ ‫بەس���ەر بەرژەوەندی بەدەس���تهێنانی نان‌و‬ ‫ئاودا‪ ،‬ئ���ەوا ئەو هەڵوێس���تەم لەفەنابونی‬ ‫خۆم زیاتر هیچێکی دیکەم بۆ زامن ناکات‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەگ���ەر پێچەوانەکەی بک���ەم‪ ،‬ئەوا‬ ‫دەتوانم بەرهەمەکان���ی جلوبەرگ‌و جێگای‬ ‫حەوان���ە‌و زاوزێ‌و پێناس���ە‌و کەس���ایەتی‬ ‫خۆم‌و دەوروبەرەکەم دەستەبەر بکەم‪ .‬ئەم‬ ‫هاوکێش���ەیەش ئەوەمان بۆ ساغدەکاتەوە‪،‬‬ ‫کە کوشندەترین هەڵەی دانوستکار لەوەدایە‬ ‫کە کێش���ەکانی هەڵوێس���تداری بسەپێنێت‬ ‫بەسەر بەرژەوەندیە گشتیەکاندا‪.‬‬

‫بەشداربون لەپرۆسەی دانوستاندن‪:‬‬ ‫لەجیهان���ی شارس���تانی‌و واڵتان���ی‬ ‫پێشکەوتودا‪ ،‬دانوستکارانی پسپۆڕ‌و شارەزا‬ ‫رۆڵی سەرەکی دەبینین نەك تەنها لەڕێنمایی‬ ‫ک���ردن‌و ئامۆژگاری کردنی دانوس���تکارانی‬ ‫بەشداربو لەپرۆسەی دانوستکاریدا‪ ،‬بەڵکو‬ ‫زۆرجاریش بەگرێبەس���ت دەستبەکار دەبن‬ ‫بۆ بەڕێوبردنی پرۆس���ەکانی دانوس���تکاری‬ ‫لەالی���ەن الیەن���ە نەیارەکان���ەوە‪ .‬ئەڵبەتە‬ ‫ئەم���ەش ب���ۆ خێرات���ر‌و هەرزانت���ر‌و زوتر‬ ‫گەیش���تنە بەواژۆکردنی ئ���ەو ڕێککەوتنە‬ ‫گونجاوەی کە مەبەستی الیەنە نەیارەکانە‪.‬‬ ‫لێرەدا‪ ،‬پێویس���تە ئەو راس���تیەمان لەبیر‬ ‫نەچێ���ت کە پیش���ەی دانوس���تکاری وەك‬ ‫هەمو پیش���ەکانی دیکەی ژیان‪ ،‬پرنسیپی‬ ‫هونەری‌و بنەمای زانس���تی تایبەت بەخۆی‬ ‫ه���ەن کە ناکرێ فەرام���ۆش بکرێن‪ .‬بەڵێ‪،‬‬ ‫دەک���رێ هونەرمەندێ���ك بەهرەی باش���ی‬ ‫لەنیگارکێش���ی‌و پەیکەرتاش���یدا هەبێ���ت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئایا دەکرێ ئەندازیارێكی بیناس���ازی‬ ‫بێت‌و نەشتەرگەری دڵیش بکات؟ ئەمەیان‬ ‫‪ .9‬بەکارهێنان���ی میدیا‌و ش���ەقام وەك‬ ‫پرس���یارێکە‌و واڵمەکەی بۆ ئەو کەس���انە‬ ‫بەج���ێ دەهێڵین کە ڕێگری لەپس���پۆڕانی ئامرازێک���ی هەژمونی بۆ گۆش���ەگیرکردنی‬ ‫دانوس���تکار دەکەن بۆ بەشدارنەبونیان لە الیەنی نەیار‪:‬‬ ‫لەپرۆسەکانی دانوستکاری سیاسیدا کە‬ ‫پرۆسەکانی دانوستکاریدا‪.‬‬ ‫زۆرجار کاریگەری راس���تەوخۆیان بەس���ەر‬ ‫‪ .8‬سەپاندنی کێشەکانی هەڵوێستداری بەرژەوەندی���ە گش���تیەکانی هاواڵتیان���ەوە‬ ‫دەبێت‪ ،‬کاری میدیاکاران‪ ،‬وەك بەش���ێكی‬ ‫بەسەر بەرژەوەندیە گشتیەکاندا‪:‬‬ ‫خواس���ت‌و ئارەزو هەوێنی هەڵوێس���تن‌و بنەڕەت���ی لەدەس���ەاڵتی چ���وارەم‪ ،‬بریتیە‬ ‫هەڵوێستیش زۆر جار یان لەرزۆکە‌و یاخود لەگەیاندنی ئ���ەو زانیاریانەی کە هاواڵتیان‬ ‫نەزۆك‪ .‬بۆ نمونە‪ ،‬ئەگەر خواست‌و ئارەزوی پێویس���تیان پێیەتی‌و دەبن���ە مایەی یان‬ ‫من بریتی بێت لە بونم بەس���ەرۆکی هەرێم‪ ،‬دڵخۆش���کەری وەیاخ���ود نیگەران���ی‪ .‬لەم‬ ‫ئەوا دەبێ هەڵوێس���تی ئەرێنیم هەبێت بۆ چوارچێوەیەش���دا هەندێك لەدانوستکارانی‬ ‫ئەو کەس���انەی کە پشتگیری لەم خواست‌و الیەنە نەیارەکان لەمیدیاکانەوە دەردەکەون‬ ‫ئارەزوەم دەکەن‌و هەڵویس���تی نەرێنیش���م بۆ ساغکردنەوە یاخود بەدرۆخستنەوەی ئەو‬ ‫هەبێت بۆ ئەو کەس���انەی کە پش���تگیریم زانیاریانەی کە میدیاکاران کاریان لەس���ەر‬ ‫ناکەن‪ .‬هەرچی پێداویس���ت‌و داخوازیەکانە کردوە‪ .‬ل���ێ ئەوەی جێی سەرس���وڕمانە‪،‬‬

‫هەندێ���ك بەن���او دانوس���تکاری نابەرپرس‬ ‫دێ���ن ئ���ەم چوارچێوەیە دەقۆزن���ەوە بۆ‬ ‫وروژاندنی چەند پرسێکی تایبەت کە دورن‬ ‫لەبەرژەوەندیە گش���تیەکانی هاواڵتیانەوە‪.‬‬ ‫بۆ نمونە‪ ،‬خەتابارکردنی بڕیاربەدەس���تانی‬ ‫الیەنەکان���ی نەی���ار ب���ەوەی ک���ە ئەوانن‬ ‫هۆکارێکی س���ەرەکی بۆ بەرەوپێشنەچونی‬ ‫پرۆس���ەی دانوس���تانکاریەکەیان‪ ،‬ی���ان‬ ‫تۆمەتبارکردن���ی الیەنێ���ك یاخ���ود چەند‬ ‫الیەنێک���ی ناوخۆیی بێت ی���ان دەرەکی بۆ‬ ‫بەالڕیدا بردنی پرۆس���ەی دانوستکاریەکە‪.‬‬ ‫بەوەش ڕاناوەس���تن‪ ،‬بەڵک���و هەندێ جار‬ ‫لەکەوڵی دانوس���تکاری دەردەچن‌و هێرش‬ ‫دەکەنە س���ەر کەس���ایەتی هاوپیشەکانی‬ ‫خۆیان‌و بەرپرسەکانیان بەبیانوی ئەوەی کە‬ ‫پرسەکانی نێو پرۆسەی دانوستکاریەکەیان‬ ‫شەخس���ەنە کردوە‌و ئام���ادە نین لەبازنەی‬ ‫هەڵوێستە بەرتەس���کەکانیان بێنە دەرەوە‬ ‫بۆ گەیش���تن بەڕێککەوتنێکی گونجاو‪ .‬ئەم‬ ‫ج���ۆرە بەرخوردانە کە دورن لەرەوش���ت‌و‬ ‫بنەما ئەخالقیەکانی پیشەی دانوستکاریەوە‬ ‫تەنها ی���ەك مەبەس���تیان هەی���ە ئەویش‬ ‫بریتیە لەبەکارهێنانی میدیا‌و ش���ەقام وەك‬ ‫ئامرازێک���ی هەژمونی بۆ گۆش���ەگیرکردنی‬ ‫دانوس���تکارانی الیەن���ی نەیار‪ .‬پرس���یارە‬ ‫ه���ەرە گرنگەکە ئەوەیە ک���ە ئەگەر بێت‌و‬ ‫نەك مرۆڤێك بەڵکو پش���یلەیەك گۆشەگیر‬ ‫بکەیت‪ ،‬دەرئەنجامەکەی دەبێت چی بێت؟‬ ‫‪ .10‬بەکارهێنانی خەڵک وەك بارمتەیەك‬ ‫بۆ ملکەچکردنی الیەنی نەیار‪:‬‬ ‫زۆرێك لەو سیاس���یانەی کە بەش���دارن‬ ‫لەنەخش���اندن‌و بەڕێوەبردن���ی پرۆس���ەی‬ ‫دانوس���تکاریدا‪ ،‬پی���ش ئ���ەوەی بی���ر‬ ‫لەبەرژەوەندی���ە گش���تییەکانی هاواڵتی���ان‬ ‫بکەن���ەوە‪ ،‬کار ب���ۆ بەرجەس���تەکردنی‬ ‫بەرژەوەندیە تایبەتەکانی خۆیان‌و ئەندامان‌و‬

‫الیەنگرانی رێکخراوە سیاسیەکەیان دەکەن‬ ‫وەك ئەوەی کە تەنها ئەوانن مافی ژیانیان‬ ‫هەبێت‌و بەش‌و الیەنەکانی دیکەی کۆمەڵگا‬ ‫ش���ایانی ماف‌و ژی���ان نەبن‪ .‬ئ���ەم جۆرە‬ ‫بیرکردنەوە س���ەقەتە نەك ه���ەر هۆکاری‬ ‫س���ەرەکییە بۆ س���ەرنەکەوتنی پرۆس���ەی‬ ‫دانوس���تکاری‪ ،‬بەڵکو دەروازەیەکی بەرینی‬ ‫وااڵیە بۆ دۆزەخی تواندنەوەی ش���یرازەی‬ ‫کۆمەاڵیەتی کە بەئاکام تەڕ‌و وشك بەیەك‬ ‫ئەندازە فەنا دەکات‪ .‬دانوستکاری سیاسی‬ ‫دەبێ ئەو راس���تیە بزانێت کە خۆی‌و الیەنە‬ ‫سیاسیەکەی نوێنەرایەتی بەشێکی کۆمەڵگا‬ ‫دەکەن‌و کۆمەڵگاش تەنها بریتی نیە لەوان‪.‬‬ ‫هەروەها‪ ،‬دەبێ ئەو راس���تیەش بزانێت کە‬ ‫کۆمەڵگا تەنه���ا بەپێداویس���ت‌و داخوازیە‬ ‫مەلموس���ەکان ناژێت‪ ،‬بەڵک���و بەئەندازەی‬ ‫پێداویس���ت‌و داخوازی���ە مەلموس���ەکان‪،‬‬ ‫پێویستی بەپێداویست‌و داخوازی نامەلموس‬ ‫یاخود مەعنەویش هەیە‪ .‬بەواتایەکی دیکە‪،‬‬ ‫دەکرێ الیەنێك هێزێکی چەکداری زەبەالح‌و‬ ‫س���ەروەت‌و س���امانێکی زۆری ب���ۆ خۆی‬ ‫ق���ۆرغ کردبێت‌و وەك داش���ی گەمەی دامە‬ ‫لەیاریەکانی دانوستاندندا دژ بەنەیارەکانی‬ ‫خ���ۆی بەکاریان بهێنێت‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوی کە‬ ‫باوەڕی بەئەق���ڵ‌و مەنتیق‌و لۆژیك هەبێت‪،‬‬ ‫هەرگی���ز ل���ەو باوەڕەدانی���ە ک���ە بەهێزی‬ ‫چەکداری زەبەالح‌و سەروەت‌و سامانی زۆری‬ ‫قۆڕغک���راو بتوانێت پێداویس���ت‌و داخوازیە‬ ‫مەعنەویەکانی الیەنی نەیار بەچۆکدا بدات‪.‬‬ ‫چونکە ئەوە هێز‌و س���امانی لەبن نەهاتوی‬ ‫مەعنەویی���ە ک���ە نرخ بۆ چەك‌و س���امانی‬ ‫مەلموس دیاری دەکات‌و پێچەوانەکەش���ی‬ ‫راستە‪ .‬کەواتە بەرژەوەندی گشتی لەوەدایە‬ ‫کە هیچ الیەن‌و کەس���ێك هەوڵی بەبارمتە‬ ‫گرتن���ی خەڵك ن���ەدات ب���ۆ ملکەچکردنی‬ ‫الیەن‌و کەس���انی نەیاری دیکە‪ .‬ئەگینا هەر‬ ‫هەمو زەرەرمەند دەبن‪.‬‬

‫ونـــــبون‬ ‫ی س���لێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (وشیار بورهان محدالدین) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگان ‌‬ ‫پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫ی س���لێمانی‌ ونبوه‌ به‌ناوی‌ (ش���ۆڕش جمال رحیم) هه‌ركه‌س دۆزی���ه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگان ‌‬ ‫پرسگه‌ی‌ ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫ی سلێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (ئامانج اس���ماعیل تۆفیق) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگان ‌‬ ‫پرسگ ‌هی‌ ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ونبو‌ه به‌ناوی‌ (ده‌ریا فوئاد محمد) هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی ژوری بازرگان ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫ی (پێشه‌وا رحیم حه‌م ‌ه صاڵح) هه‌ركه‌س دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫ی ونبوه‌ به‌ناو ‌‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگانی‌ سلێمان ‌‬ ‫پرسگ ‌هی‌ ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫ی س���لێمانی‌ ونبوه‌ به‌ن���اوی‌ (فریدون صدیق باپیر) هه‌ركه‌س دۆزی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگان ‌‬ ‫پرسگه‌ی‌ ئاوێن ‌ه ‪..‬‬ ‫* باجێکی قۆناغی دوه‌می په‌یمانگای ته‌کنیکی که‌الر به‌ش���ی کارگێڕی کار به‌ناوی (هێرۆ فرهاد محمد) ونبوه‌‪ ،‬هه‌رکه‌س‬ ‫دۆزییه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ کتێبخانه‌ی که‌الر‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )512‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/1/19‬‬

‫سه‌رۆك كێیه؟‬

‫بیست‌ویه‌ك مه‌رجه‌كانی سەرۆک‬ ‫فه‌رهاد پیرباڵ‬ ‫‪2- 2‬‬ ‫ئەوەی هەر هەمویان پێیان نەکرا؛ ئەو بەتەنیا‬ ‫"دەیکاتەوە"!‬ ‫ئەمەیە پێناسەی سەرۆک! بەڕای من‬ ‫ئەمما (گەنج) چۆن بتوانێ ببێتە سەرۆک؟‬ ‫تاك����ڕه‌و ب����ون ‪ Individualisme‬چیە؛ یان‬ ‫"خۆبون"؛ چۆن وەدی دێ؟‬ ‫بیس����ت‌‌و ی����ه‌ك مه‌رجه‌كانی توانی����ن بۆ بونە‬ ‫(سه‌رۆك) كامانه‌ن؟‬ ‫مه‌رجی یه‌كه‌م‪:‬‬ ‫سه‌رۆك ده‌بێ بتوانێت بڵێ‪( :‬من ده‌بینم چی‪،‬‬ ‫چۆن رویداوه‌هه‌ندێ جار؛ له‌كوێ؟!‬ ‫چۆنیش‪ ،‬چی‪ ،‬كه‌ی ڕوده‌دات هه‌ندێ ش����ت‪..‬‬ ‫بۆ‪ ..‬لەهەندێ شوێن!؟)‪.‬‬ ‫مەرجی دوەم‪:‬‬ ‫(زەمەن‪ ،‬پێش هەمو ش����تێک؛ ئامرازە‪ ..‬نەک‬ ‫ئامانج‪ .‬وایە؟‬ ‫ وایە‪.‬‬‫ کەواتە سەرۆک زەمەنی کوردییە!‬‫ بۆ؟‬‫ چونكه‌) س����ه‌ر‌ۆك‪ ،‬ده‌ب����ێ زه‌مه‌نی كوردی‬‫له‌ده‌ست ئه‌و دابێ نه‌ك له‌ده‌ست هیج كه‌سێكی‬ ‫تری میلله‌ته‌كه!‬ ‫ش����وێنی هەڵکەوتنی ه����ەر نەتەوەیەک‪ ،‬واتە‬ ‫جوگرافیای تاکەکەسێکیش (بەدۆخ‌و چۆنیەتی‌و‬ ‫ئەخالق‌و بیر‌و چارەنوسی نەتەوە‌و تاکیشەوە)‬ ‫واتە لەکوێ هەڵکەوتوە نیش����تیمانەکەی‪ ،‬یان‬ ‫تاکەکە‪-‬خۆی‪ ،‬لەکوێ لەدایکبوە‪ ،‬لەکام شوێنی‬ ‫جوگرافی پ����ەروەردە؟ چەند جار‌و چۆن‪ ،‬چەند‬ ‫ژیاوە لەکوێ؟ هەمو ئەمانە باندەس����ت‌و ڕۆڵیان‬ ‫هەس‪.‬‬ ‫بەپێچەوان����ەی ئەو فەیلەس����وفانەی ڕایانوایە‬ ‫فاکت����ەری سیاس����ی‌و دین����ی‌و ئاب����وری‪ ،‬ی����ان‬ ‫نازانم فاکت����ەری چی‌و چی دەکەن����ە هۆکار بۆ‬ ‫درۆس����تکردنی مێژو؛ من ڕام وایە‪ :‬زۆر زۆر زۆر‬ ‫بەتایبەت (فاکت����ەری جوگرافی) توخمی هەرە‬ ‫بنچینەیی بوە بۆ دروس����تکردنی مێژوی بەشەر‬ ‫لەس����ەر زەوی‌و جۆری شارستانیەکانی‪ ،‬چونکە‬ ‫ڕۆڵێکی جێگیر‌و "هەتاهەتایی" هەیە ئەم فاکتەرە‬ ‫ساماندارەی جوگرافیا (هەڵکەوتی جوگرافی)‪.‬‬ ‫بەڵگەیەکی دیکەش����م بۆ بەڕاس����ت گەڕاندنی‬ ‫قسەکانم ئەوەیە کە دادڕاستیی ئەم فەلسەفەیەی‬ ‫ش����وێن‪ ،‬کە من ناوم ناوە "فەلسەفەی فیزیایی‬ ‫ش����وێن"‪ ،‬وەک فەلس����ەفەی یەزدانی مەزن‪ ،‬زۆر‬ ‫زۆر دادپەروەرە‪ .‬ئەمەش لەوەم نێزیک دەکاتەوە‬ ‫بڵێم‪ :‬ب����ڕ‌و ڕێژەیەکی زۆری هێ����زی خودا لەناو‬ ‫خۆڵدا هەیە‪.‬‬ ‫بەدیدی م����ن‪ :‬هەمان ئەم ڕۆڵ����ە جوگرافییە‬ ‫"هەتاهەتایی����ە"ش بەرەنجامێکە؛ بەاڵم لەهەمان‬ ‫کاتدا ئەم پرس����یارانەی پەیوەند بەشوێنەوەن؛‬ ‫ئەوا بەپلەی یەکەم دەبنە هێز‌و فاکتەر‌و هۆکار؛‬ ‫دەگۆڕدرێن‌و دەشگۆڕن‬ ‫بەپێی ش����وێنی هەڵکەوتنی ئەس����تێرەکەی‬ ‫خۆی‌و دوریی لەئەستێرەی تر‌و‬ ‫"چەندێتی‌و چۆنیەتیی" کات لەوێ‌و‬ ‫سروشتی کات لەوێ‌و چۆنیەتیی تێگەیشتنی‬ ‫خەڵک لەکات لەوێ؛‬ ‫دەگۆڕێن‌و باندەستیان دەبێت بەسەر گۆڕینی‬ ‫ش����تەکان بەپێ����ی چۆنیەتی����ی بەکارهێنانێکی‬ ‫حەکیمانە بۆ "زەمەنە نەتەوەییەکە"!‬ ‫بۆیە س����ەرۆک دەبێ بتوانێ هەمو ئەم شتانە‬ ‫بزانێت تابتوانێ����ت کۆنتڕۆڵی زەمەنی نەتەوەیی‬ ‫ب����کا! حەکیمان����ە کۆنتڕۆڵکردن����ی زەم����ەن‌و‬ ‫بەرنامەڕێژی کردن بۆ زەمەنی نەتەوەیی لەالیەن‬ ‫تاکە س����ەرگەڤاز ی����ان س����ەرۆک‌و بلیمەتەکانی‬ ‫گەلەوە‪ ،‬پێویستە!‬ ‫مەرجی سێیەم‪:‬‬ ‫ئای����ا زەمەن ئام����رازە؟ بێگوم����ان ئامرازێکی‬ ‫نەتەوەییە زەمەن! بۆیەش‬ ‫هەر میللەتێک زەمەنی نەتەوەیی خۆی هەیە؛‬ ‫زەمەنیش بۆیە دەبێ لەدەست سەرۆک بێت‪.‬‬ ‫ئ����ەو گەنجەی دەیەوێ ببێتە س����ەرۆک لەهەر‬ ‫بەس����تێنێکی ژیاندا‪ ،‬پێویس����تە بتوانێ زەمەن‬ ‫بناسێت پاش����ان کۆنتڕۆڵی بکا‪ ،‬وەک ئامرازێک‬ ‫بەکاری بێنێت لەقازانجی خۆی‌و نەتەوەکەیدا!‬ ‫ئەوروپا لەچ����او خەڵکی ئیس��ل�ام‪ ،‬یان بڵێم‬ ‫(ڕۆژئاوا) لەچاو ڕۆژهەاڵت‪ ،‬زۆر زوتر دەرەقەتی‬ ‫بەسەر ئەوەدا شکا بتوانێت زەمەن بناسێت‌و تێی‬ ‫بگات ئنجا کۆنتڕۆڵی بکات! بۆیەش لەس����ەدەی‬ ‫سێزدەم بەمالوە ئەوروپا " لەدایک بۆوە‪ ..‬چەند‬ ‫ش����انازی بەڕێنیسانس����ە ناودارەکەیان ده‌که‌ن"؛‬ ‫کەچی ئیس��ل�ام حەفت س����ەد س����اڵ درەنگتر‪،‬‬ ‫لەسەدەی نۆزدەمدا لەگەڵ عبدالرحمن الکواکبی‪،‬‬ ‫ڕێنیسانسی تێدا بەرپا بو‪.‬‬ ‫ئەم����ە مانای وایە ڕاس����تە‪ :‬ئێمە بەمێش����ک‌و‬ ‫خوداناس����ی‌و مەدەنی����ەت حەفت س����ەد س����اڵ‬ ‫لەپش����تەوەی ئەوروپا ژیاوین‌و کەواتە ڕاستیشە‬ ‫ئەگ����ەر بڵێی����ن‪ :‬زەمەنێکی ئینگلی����زی هەیە‌و‬ ‫زەمەنێکی بەحرێنیش! بۆیەشە دەبینین‪ :‬ڕیتمی‬ ‫ژیانیشمان جیاواز‪.‬‬ ‫مەرجی چوارەم‪:‬‬ ‫زەمەنی کوردی‪ ،‬دەس����تێکی بەنوکی‪ ،‬بەرەو‬

‫ئایندە‪ ،‬پێیەکیش����ی دەتگەڕێنێت����ەوە بۆ تامی‬ ‫"خێزان!"‪ ،‬بۆنی ترێی س����پی‪ ،‬لەگەڵ دۆشناوی‬ ‫خۆش����ی مێگەل����ی جافان بەناو ڕەش����مارەکانی‬ ‫چاوی ش����ین ش����ین چەپ����ی خۆی‪ ،‬ک����ە بەالی‬ ‫ئاسودەیی‌و میهرەبانی‌و لەگەڵ یەکتر کۆک بون‬ ‫چەند خۆشە‪ ..‬ئەی یەزدانی مەزن!‬ ‫ئەوەی دەیەوێت ببێتە سەرۆک؛ ئاگری برین‌و‬ ‫تێکشکانەکانی ڕابردو دەبێت بتوانێت لەبیربکا؛‬ ‫تەنیا بیر‌و چێژی لەئەم����ڕۆ‪ ..‬ئاوەزی بۆ ئایندە‬ ‫بەکاربهێنێت نەک بۆ ڕابردو!‬ ‫ئایندەت تۆیت؛ نەک ئەمڕۆت‬ ‫مەرجی پێنجەم‪:‬‬ ‫من شەخس����ی خۆم هەندێک جار لەئەفکاری‬ ‫خۆم دەترسێم!‬ ‫ئەویش‪.‬‬ ‫سەرگەڤاز دەبێ وابێ‪ :‬خۆی لەئەفکاری خۆی‬ ‫بترسێ‬ ‫هەندێ جار!‬ ‫مەرجی شەشەم‪:‬‬ ‫تەماش����ای چی زۆر هەر بکەی‌و لەس����ەر چی‬ ‫ه����ەر ڕژد‌و قوڵت����ر ببیتەوە‌و قوربانیش����ت بۆی‬ ‫دابێت‪ ..‬تەنیا ئەو ش����تانە دێن‌و دێنەوە ناوت‌و‬ ‫دەبنە توخم‌و خاس����یەتەکانی کەس����ایەتیت‌و چ‬ ‫پێکهاتنی!‬ ‫بۆیە‪ ،‬ب����ەڕای من‪ ،‬ڕیش����ەی هەبونی توانای‬ ‫سەرۆک بون‌و سەرۆکایەتی کردن گەلەک جاران‬ ‫(بۆماوەیی) ویراسییە!‬ ‫متمان����ەی ئەمەی بەخۆ کە شایس����تەیە! یان‬ ‫"هەڵبژێردراو"‪.‬‬ ‫بەڵێ لەبەشی یەکەمیشدا نوسیبوم‪ :‬زۆربەی‬ ‫سەرۆک‌و سەرکردە‌و سەرگەڤاز‌و پاشا‪ ،‬میرەکانی‬ ‫میدیا‌و هەمو ئێرانیش بورجیان ش����ێرە! چونکە‬ ‫ئەوان����ەی بورجیان ش����ێرە یان لەبورجی ش����ێر‬ ‫نزیک����ن یان کوڕی ش����ێرن‪ ،‬هەروەه����ا ئەوانەی‬ ‫لەگەڵ شێر نیوەبەنیوەن‪ :‬مەرج‌و خاسیەتەکانی‬ ‫خۆیان‪ ،‬خودایان تێدا زیاتر؛ پاڵیان پێوەدەنێن‬ ‫بەرەو حەز لەسەرۆک بون‌و‬ ‫"هونەری سەرکردایەتی" کردن "‪.‬‬ ‫مەرجی حەفتەم‪:‬‬ ‫سەرگەڤاز یان کەسێک بیەوێ ببێتە سەرۆک‪،‬‬ ‫رۆژی تەنیا یەک جار‪ ،‬بۆی هەیە سێکس بکات!‬ ‫زیاتر نا!‬ ‫مەرجی هەشتەم‪:‬‬ ‫بەو سیس����تەمەی خودی فەیلەس����وف خۆی‬ ‫دایدەنێ����ت بۆ خ����ۆی‪ ،‬بەپێی لۆژیک����ی تایبەت‬ ‫بەخۆی‌و بەپێ����ی سیس����تەمێکی بیرکردنەوەی‬ ‫خۆڕس����ک‪ ،‬یان والێهاتوی تایبەت بەخۆی‪ ،‬هەر‬ ‫بەو سیس����تەمە‌و بەپێی ئەو سیستەمەی خۆی‬ ‫ڕادێت بژی‪ .‬دنیاشی هەروا پێ لێکدەداتەوە‪.‬‬ ‫ئ����ەوە خودایە وایدەبین����ێ وابێت نەک خۆی!‬ ‫(پێغەمبەر)‪.‬‬ ‫فەیلەس����وف فەرق����ی لەگ����ەڵ پێغەمب����ەر‬ ‫چیە؟ فەرقی س����ەرۆک لەگەڵ فەیلەس����وفیش‬ ‫هاوئەندازە‪.‬‬ ‫ب����ەو سیس����تەمەی‪ ،‬کە خودی س����ەرۆک بۆ‬ ‫خ����ۆی دایدەنێ����ت ب����ۆ چارەن����وس‌و داهاتوی‬ ‫نەتەوەک����ەی‪ ،‬بەپێی لۆژیک����ی تایبەت بەحەز‌و‬ ‫ئیرادەی گەل‌و دۆخی نیش����تیمانەکەی‪ ،‬هەروەها‬ ‫بەپێی سیس����تەمێکی بیرکردنەوەی ش����ێرانە =‬ ‫حەکیمانەی تایبەت بەخۆی‪ ،‬هەر بەو سیستەمە‌و‬ ‫بەپێی ئەو سیستەمە ڕادێت بژی‪..‬‬ ‫سیستەم چیە؟ خەڵکت لەسەر شتێک ڕاهێنا‬ ‫(ب����ۆ نمونە ئەگ����ەر خەڵک����ت‌ وردە وردە بەوە‬ ‫ڕاهێنا بەناو جەنگێکدا بیانبەی‪ ،‬یان برس����ییان‬ ‫بکەی����ت‪ ،‬یان جاهیلیان جێبێڵیت‪)..‬؛ ئیتر دوای‬ ‫ئەمە خەڵ����ک بۆخۆیان ڕادێن بەم ڕەوش����ەیان‬ ‫هەر چۆن‌و چی بێ‪ -‬دەبێتە سیس����تەمی ژیان‌و‬‫قەدەریان!‬ ‫ئ����ەم حەقیقەتە س����امناکە‪ ،‬دەبێ س����ەرۆک‬ ‫بیزانێت! ‪:‬‬ ‫ئەگینا میللەتەکە‪-‬خۆیان‪" ،‬گوێیان لێ نیە‪"..‬‬ ‫دەتوانن تاهەتایە‪ ،‬بەحیزب‌و پەرلەمانتارانیشەوە‪،‬‬ ‫هەر بەو شێوەیە بژین مەڕ مەڕ ‪ ،‬کەڕ کەڕ (وەک‬ ‫چۆن ئەولیا چەلەبی لەسیاحەتنامەکەیدا باسمان‬ ‫دەکات دەڵێ‪" :‬گوناحن؛‬ ‫کورد؛ ئەگەر بازنەیەکی بەدەوردا بکێش����یت؛‬ ‫ئیتر بەحەیاتی لێی نایەتە دەرەوە‪:‬‬ ‫ئیلال مەگەر کەسێک بێت بازنەکەی بۆ –یان‬ ‫لێ – تێک بدات!"‪.‬‬ ‫من شەخس����ی خۆم یەکەمج����ار زۆر پێکەنیم‬ ‫(چونکە خۆش����م وابوم)‪ ،‬بەاڵم بەهۆی ئەم تاکە‬ ‫پەیڤ����ەی ئەولی����ا چەلەبیی س����ەدەی ‪١٧‬م‪ ،‬کە‬ ‫لەساڵی وابزانم ‪ ١٩٨٩‬لەپاریس خوێندمەوە‪ ،‬بوە‬ ‫هۆی ئەوەی کوردم ناس����ی‌و زانیم من لەس����ەرم‬ ‫پێویستە چی پکەم بۆ ئەو میللەتەی کە باڵێکی‬ ‫منی بەش����ێت تێگەیش����ت‌و هەندێک بەغداچی‌و‬ ‫عیراقچیی����ە کۆن����ە "کۆمەرە"کانی����ش بە منی‬ ‫کوردستانییان گۆت "سەرشێت"!‬ ‫ئەگ����ەر لەسیس����تەم (ک����ە بۆت����ە ئەخالق‬ ‫پاش����ان) خەڵ����ک البدەن؛ خۆی����ان خۆیان‪ ،‬پێ‬ ‫عەنتیکە دەبێ����ت‌و باوەڕ ناکەن‪" ،‬زۆر زەحمەت‌و‬ ‫مەترسیدار‌و پڕ جەربەزەییە یاخیبون‌و خۆبون"!‬ ‫چونکە ئەگەر هەر یەکێک لەفەردەکان‪ ،‬البدەن؛‬ ‫وەک فەرهاد پیرباڵیان بەسەر دێ! بۆیە لەبارەی‬ ‫من دەڵێن‪" :‬دەوێرێ!"‪ .‬قسەی قۆڕ!!!‬

‫ئەم����ە "خۆ بەس����تنەوەیە" کە ن����اوی دەنێن‬ ‫سیستەم‌و پرەنسیپ‪ .‬بۆیەش جێگەی منی تێدا‬ ‫زۆر نابێتەوە‪ :‬ئەخالقیش وا‪ ،‬وەک سیستەمەکە‬ ‫دروستبوە!‬ ‫لەگەڵ مامۆس����تا‌و قوتابی‌و ڕۆشنبیر هەردەم‬ ‫لەپێشەوەی خۆپیشاندانەکان‪ ،‬شازدەی شوبات‬ ‫زیاترە (لە‪ ١٩٩٤‬هاتم����ەوە هەولێر) تا ئەمڕۆ‪..‬‬ ‫هەر هاواردەکەم‪:‬‬ ‫(حکوم����ەت سیس����تەمی پەرلەم����ان‌و‬ ‫پرەنس����یپەکانی حوکمڕانیی خ����ۆی‪ ،‬کۆمپلێت‪،‬‬ ‫بەسیستەمی هەر هەمو وەزارەت‌و زانکۆکانیشەوە‬ ‫دەبێ بگۆڕێ!)‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم من ئەم����ڕۆ‪ ،‬بەخۆش����م‌و بەهەمو ئەو‬ ‫ریفۆرمخوازانە پێکەنین����م دێ چۆنە کە ناتوانن‬ ‫ئەوەڵجار بێن بەخۆیان دەس����تپێبکەن‪ ،‬سەرەتا‬ ‫بێن سیس����تەمی خۆیان واتە سیستەمی ڕۆتینی‬ ‫کۆنی ژیانی خۆیان‌و عەقڵی "س����ائیدی" خۆیان‬ ‫بگۆڕن!؟‬ ‫مەرجی نۆیەم‪:‬‬ ‫لەتاڵترین سوێریی شەوەکاندا‬ ‫ئەگ����ەر تاریکای����ی‪ ،‬هیچ پەنجەرەیەکیش����ی‪،‬‬ ‫نەما‪:‬‬ ‫ئیرادە‌و ئومێد‌و ئیمان بەرهەم بهێنێت دەبێ؛‬ ‫سەرۆک!‬ ‫مەرجی دەیەم‪:‬‬ ‫ڕوبەڕوی خۆتت دەکاتەوە ئایندە بۆیە ئەوەی‬ ‫لەداهاتو بترسێت؛‬ ‫نەک دەترسێت‪ ،‬بەڵکو لە خۆی دەترسێت!‬ ‫گەنجێک بیەوێ ببێتە س����ەرۆک‪ ،‬دەبێ خۆی‬ ‫وا حس����ێب بکات کە لەمەس����عود بارزانیش زۆر‬ ‫گرنگترە؛ ی����ان مەس����ەلەن وا لەخەیاڵی خۆیدا‬ ‫دابڕێژێت کە دەتوانێت ببێتە ئەندازیاری ئاشتی‬ ‫لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستی داهاتودا! بەرپرسیاریەتی‬ ‫ئاش����تی‌و ئازادیی بۆ نمونە دەرەوەی هەرێمیش‬ ‫هەر لەسەر شانی ئەو‪" ..‬وا هەست بەخۆی بکات‬ ‫دەبێ!"‪.‬‬ ‫بۆیە دەبێ دەسەاڵتەکانی سەرۆکی هەرێمیش‬ ‫– بۆ زانیاریت����ان – زۆر زۆر زۆر زیاتر بکرێت!‬ ‫چەند دەس����ەاڵتی س����ەرۆک زیاتر ببێت شکۆی‬ ‫نەتەوەییم����ان زیاتر‪ ،‬هەروەها تاکەکەس����یش‪،‬‬ ‫سەربڵندی‌و سودی زیاتر پێدەگات!‬ ‫پێویسته‌له‌ش����كرێكی‌ نه‌ت����ه‌وه‌‪ ‌،‬ئاماده‌باش‪،‬‬ ‫له‌كات����ی‌ ده‌س����تدرێژی كردن����ه‌س����ه‌ر خاك����ی‌‬ ‫((کوردس����تان)) مافی‌ ئه‌وه‌ی‌ هه‌بێت سەرۆک‬ ‫لە دەس����توردا‌‪ -‬ئه‌گه‌ر چی‌ بۆ س����ه‌ر یه‌ك ماڵه‌‬‫جوتیاری كوردیش بێت‪ ،‬وه‌اڵمی‌ توندی ده‌بێت!‬

‫سەرگەڤاز یان‬ ‫کەسێک بیەوێ‬ ‫ببێتە سەرۆک‪،‬‬ ‫رۆژی تەنیا یەک‬ ‫جار‪ ،‬بۆی هەیە‬ ‫سێکس بکات!‬ ‫زیاتر نا!‬ ‫مەرجی یازدەم‪:‬‬ ‫بتوانێت نرخی عەرزە‌و عەقاراتی نیشتیمانەکەی‬ ‫خۆی‪ ،‬بەرز بکاتەوە!‬ ‫هەروەها دەبێ قەدر‌و بەهای نەتەوەیی سامانە‬ ‫سروشتییەکانمان بزانێت (بەڕوەک‌و گیانەوەران‌و‬ ‫ئاو بەتایبەت – تۆ تەماش����ای ئاوڕاکێشانەکەی‬ ‫سەنحاریب پاشای ئاشوری بکە بۆ هەولێر – لەو‬ ‫زەمانەدا!)‪.‬‬ ‫چۆنیش بزانێت بتوانێت بەشێوەیەکی یەکسان‬ ‫هەمو هاواڵتییەک خێری لێببینن؛ چۆنیش بۆیە‬ ‫پێویستە هەمو "منداڵەکانی خۆی" لەم ڕاستییانە‬ ‫تێبگەیەنێت‌و لەهەرچی پلەیەک بن‪ ،‬دەبێ پابەند‬ ‫بن بەقانون‌و دەستور‪.‬‬ ‫مەرجی دوازدەم‪:‬‬ ‫بەهەر ئامرازێک بێ‪ ،‬بگاتە ئامانج!‬ ‫بەهەر ئامرازێک واتە ئەگەر لەس����ەر حیسابی‬ ‫هەر سەرۆکێکی هاوش����کۆی خۆیشی بێت‪ ،‬یان‬ ‫لەس����ەر حیسابی هەر حیزب‌و تاقم‌و کەسێک کە‬ ‫ببێتە لەمپەر لەبەردەمی‪..‬‬ ‫بۆی����ە زۆربەی ئ����ەم ج����ۆرە کەس����ایەتییە‬ ‫کاریزمایانە بورجیان شێرە!‬ ‫بەه����ەر ئامرازێ����ک وات����ە پێ����ش ڕاگەیاندنی‬

‫ئەمڕۆ‪ ،‬بەخۆشم‌و‬ ‫بەهەمو ئەو‬ ‫ریفۆرمخوازانە پێکەنینم‬ ‫دێ چۆنە کە ناتوانن‬ ‫ئەوەڵجار بێن بەخۆیان‬ ‫دەستپێبکەن‪ ،‬سەرەتا‬ ‫بێن سیستەمی خۆیان‬ ‫واتە سیستەمی ڕۆتینی‬ ‫کۆنی ژیانی خۆیان‌و‬ ‫عەقڵی "سائیدی"‬ ‫خۆیان بگۆڕن!؟‬ ‫هەر جەنگێک س����ەرۆک دەبێ ئاش����تیخواز بێت‪،‬‬ ‫ژیرێک����ی ئەوتۆ بێ����ت بتوانێ ئ����اوەزی لەپێناو‬ ‫ئاش����تی‌و بەکارهێنانی دیپلۆماس����یەت‌و گفتوگۆ‬ ‫بەکاربهێنێ����ت‌و بڵ����ێ‪ :‬پەنجا س����اڵ گفتوگۆی‬ ‫ئاشتیانە باشترە لەڕۆژێک جەنگ‪.‬‬ ‫ئەگەر بەهیچ شێوەیەک چارە نەما ئنجا پەنا‬ ‫بباتە بەر ش����ەقێکی بچوک لەسەرەتادا‪ ..‬پاشان‬ ‫جەنگ!‬ ‫مەرج����ی س����ێزدەهەم‪ :‬لەس����ەر حەقب����ون‌و‬ ‫خوداناس بون‪.‬‬ ‫کاتێ دەڵێی����ن (بەهەر ئامرازێک بێت بگەیتە‬ ‫ئامانج)‪ ،‬ئامانج واتە چ����ی؟ "ئامانج" لەهونەردا‬ ‫واتایەک‪ ،‬لەخوداناسیدا واتایەکی تر‪.‬‬ ‫لەسیاس����ەتدا‪ ،‬ئەگەرچی حیزبایەتی دەچێتە‬ ‫ناوی؛ بەاڵم ئامانج پێویس����تە بااڵ‪ ،‬واتە هەڵگری‬ ‫پەیامێک����ی یەزدانی بێ! (بەاڵم نابێ ناوی خودا‬ ‫بەکاربێت بۆ سودی هیچ حیزبێک!)‬ ‫کەوات����ە‪ ،‬س����ەرۆک ئ����ەو س����ەرگەڤازەیە‬ ‫بیردەکات����ەوە‪ :‬خودا حەقی وای����ە چ پکا؛ ئەوە‬ ‫دەکات بۆ نەتەوەکەی!‬ ‫خودا پێی خۆشە بەنی ئادەم ئەوەندە بەهێزو‬ ‫دڵسۆز بێ بۆ قەومی خۆی!‬ ‫س����ەرۆک دەبێ خودان����اس‌و حەقبێژ‌و دلۆڤان‬ ‫بێ����ت بۆ ئ����ەوەی لەهێ����زی‌و ژیری����ی یەزدانی‪،‬‬ ‫هەروەه����ا لەمیهرەبان����ی‌و باوکایەتی (بۆ گەل)‬ ‫بەهرەمەند بێ!‬ ‫مەرجی چواردەهەم‪:‬‬ ‫سەرۆک دەبێ هەس����تێکی مۆسیقایی بەرزی‬ ‫هەبێت بۆئەوەی بتوانێ ئەو هەمو دەنگ‌و سەدا‌و‬ ‫بزاڤەی دەوروبەری‪ ،‬نەک تەنیا بناسێتەوە بەڵکو‬ ‫وەک ئۆرکسترایەک بتوانێ ڕێبەریی بکا‪..‬‬ ‫مەرجی پازدەم‪:‬‬ ‫دەبێ ڕۆحیی����ەت‌و توانای جۆراوجۆری پالن‌و‬ ‫نەخشەدانانی هەبێت‌و بشتوانێ جێبەجێی بکات؛‬ ‫پیاوی بەڵێن بێ! دەبێ لە جەربەزەیی نەترسێ‪،‬‬ ‫بەدەردی فارس دەڵێن‪ :‬دل بەدریا بزند! بوێرێ!‬ ‫"‬ ‫بتوانێ����ت ئیرادەی ئ����ەوەی هەبێ����ت بەڵێن‬ ‫بدات����ە گروپێک یان هاوڕێگەلێ����ک تا خۆی پێ‬ ‫ببەس����تێتەوە؛ بش����زانێ بتوانێ چۆنیش بەجێی‬ ‫بگەیەنێت! ئەمەیە گەنجی س����ەرگەڤاز! کەواتە؛‬ ‫کەسێکە دڵی هەمو واڵت بەجارێک خۆش دەکات‬ ‫بێ جیاوازی!‬ ‫مەرجی شازدەم‪:‬‬ ‫سەرۆک خاس����یەتێکی گەنجانەی هەیە‪ :‬پێش‬ ‫هەمو ش����تێک دێ‪ ،‬هێزە پەرتەوازەکانی خۆی‌و‬ ‫هێزە باڵوەکانی نەتەوەکەی خۆی کۆدەکاتەوە!‬ ‫چونکە لە هەمو گەردوندا هێز لەیەک ش����وێن‬ ‫کۆنەبۆتەوە‪ ،‬پرژوباڵوە‪.‬‬ ‫گەنج����ی س����ەرگەڤاز ئەگ����ەر بی����ەوێ ببێتە‬ ‫سەرۆک‪ ،‬دەبێ هەوڵبدا جڵەوی هەمو هێزەکانی‬ ‫خۆی‌و دەوروبەری خۆی لەدەست خۆی بگرێ!‬ ‫ه����ەر هێزێ����ک‌و نەخت����ە هێزێکی س����ەرۆک‪،‬‬ ‫لەشوێنێکی جیاوازە‪ .‬دەبێ بتوانێ جڵەوی هەمو‬ ‫هێزەکانی ناو نیش����تیمان‌و زۆربەی دەرەوەیشی‬ ‫لەدەست بگرێ!‬ ‫ه����ەر هێزێ����ک‌و نەخت����ە هێزێک����ی گ����ەل‌و‬ ‫نیشتیمانەکەی‪ ،‬لەشار‌و ش����ارۆچکە‌و شوێنێکی‬ ‫جیاوازە‪ ،‬کەواتە دەبێ هەر هەمویان لەژێر ئااڵی‬ ‫خۆیدا کۆبکات����ەوە "بەهەرچ����ی ئامرازێک بێت‬ ‫ئامانج!"‪.‬‬ ‫گەنجی کورد‪ ،‬لەکاتی هەرەس����هێنانی عاتیفی‬ ‫ی����ان لەکات����ی داڕوخانی شەخس����یدا؛ چ پکا؟!‬ ‫هەر هێزێ����ک‌و نەختە هێزێکی تۆ لەش����وێنێکی‬ ‫جیاوازە‪،‬‬ ‫کەوات����ە دەبێ هەمویان کۆبکەیتەوە‪ .‬ئەوکاتە‬ ‫مێشک ئۆتۆماتیکی داوات لێدەکا (ئەگەر داواشی‬ ‫لێت نەکرد‪ ،‬خۆت مێش����کت هەبێ تەرکیز بکە‪:‬‬ ‫لەپێشەوەترین شتێک بۆ تۆ چیە؟ چی پێویستە‬ ‫بۆ تۆ بەزوترین کات؟ هەستانەوە!‬ ‫کەواتە یەکەمین شت چ پکە؟ بجوڵێ! چونکە‬

‫فه‌رهاد پیرباڵ‬ ‫هی����چ ماددەی����ەک ئەگەر نەجوڵ����ێ‪ ،‬هێزی تێدا‬ ‫نایەتە وجود"‪.‬‬ ‫مەرجی حەڤدەهەم‪:‬‬ ‫سیس����تەم ئەگەر نەبێ‪ ،‬ئیرادە دروست نابێ‬ ‫لەناو تاکدا‌و بۆ تاک‪.‬‬ ‫چونکە سیس����تەم واتە ڕاهاتنێکی ڕێکوپێک‬ ‫لەڕوی تەنانەت زەم‪-‬کاتیشەوە‪.‬‬ ‫ی����ان بەش����ێوەیەکی دیک����ە؛ لە‌واڵتان����ی بێ‬ ‫سیستەم‪ ،‬مرۆڤی بێ ئیرادە بەرهەم دەهێندرێ‪.‬‬ ‫بێ سیس����تەمی‪ ،‬س����ەر لەمرۆڤ‌و ئیرادەش����ی‬ ‫تێکدەدا!‬ ‫بۆ نمونە ‪-‬لە‌واڵتانی بێ سیستەمدا – نازانیت‬ ‫ئایا ئاخۆ تۆ گەرەنتیت هەیە لەکاتژمێر دە‌و نیو‬ ‫دەگەیتە فاڵن شوێن یان نا؟‬ ‫ئیرادەی تاک لە‌واڵتانی بێ سیستەمدا دەمرێ‪،‬‬ ‫بۆی����ەش دەبینین ئی����رادە تەنان����ەت بەهرەش‬ ‫لە‌واڵتانی سیستەمداردا‪ ،‬سەرگەڤازترە!‬ ‫سیس����تەم پێویس����تە هەب����ێ! ئەم����ەش بۆ‬ ‫کۆکردن����ەوەی هێز‌و ب����ەش‌و ڕێکوپێکی‌و پارچە‬ ‫ئیرادە کەوتوەکانی ت����اک‪ ..‬لەکۆتاییدا کەوتنە‬ ‫سەر سککەیەک‪.‬‬ ‫کەواتە‪ ،‬تۆ زۆر بەئاسانی وات بەسەرهاتوە کە‬ ‫تۆ خۆت‪ ،‬بەدەست‌و ژیری‌و ئیرادەی خۆت هەتە‪،‬‬ ‫خۆت لەناو سیس����تەمێکی تەنگدا کە سیستەمی‬ ‫کۆمەڵە گایە‌و بەسەر تۆش����یدا سەپاندوە؛ وای‬ ‫لێتکردوە هەمان سیس����تەمی دەرەوە بەس����ەر‬ ‫خۆتی تایبەتیش����دا ڕابهێنیت! تۆی وا لێکردوە‬ ‫ئەمە بیت کە ئێستا هەی!‬ ‫یانی����ش بەپێجەوانەوە‪ :‬لەو کاتەش����دا خەڵک‬ ‫دەڵێن فاڵن سیس����تەمێکی تایبەت����ی بۆ خۆی‬ ‫دروستکردوە!‬ ‫کەواتە‪ ،‬سیستەمی ژیانی خۆت بگۆڕە!‬ ‫مەرجی هەژدەم‪:‬‬ ‫ئەو ش����وێنەی‪ ،‬زەمان بەناویدا ‪-‬بەڕێکوپێکی‪-‬‬ ‫دەڕوا‪ .‬واتە‪ System‬سیستەم‬ ‫ئەمەی وتم شیعر نیە‪ ،‬بەڵکو ئەوە دەگەیەنێت‬ ‫کە سیستەم‌‌و بیرۆکەی دامەزراندنی سیستەمیش‬ ‫ب����ۆ یەکەمج����ار لەمۆس����یقاڕێکەوە لەدایکب����وە‬ ‫بەنەزەری من‪ ،‬چونکە هەمومان دەزانین‪ ،‬ئەگەر‪،‬‬ ‫هەرچی جادەی ئیس����کان هەیە‪ ،‬بکەونە گیان‌و‬ ‫هاواری یەکتر؛ چی دەقەومێ؟‬ ‫مۆسیقاڕ لەهەمو کەسێک زوتر پێ حەسیاوە‌و‬ ‫هات����وە نیزامێکی بۆ دەنگی ش����تەکان‌و هاوار‌و‬ ‫هەرای کۆمەڵگا دۆزیوەتەوە!‬ ‫کەواتە‪ ،‬سیستەم‪ ،‬واتە‪ :‬ڕاهاتنێکی ڕێکوپێک‬ ‫لەڕوی تەنانەت موزیک‌و زەم‪-‬کاتیشەوە‪.‬‬ ‫مەرجی نۆزدەم‪:‬‬ ‫ش����اعیر کاتێ دەنوس����ێ (خودا نوست) یان‬ ‫پاش����ان کە مەالیەک لێی هەڵدەستێتەوە‌و پێی‬ ‫دەڵێ ئەمە کوفرە چونکە (خودا نانوێ)‪ ..‬بەڕای‬ ‫من بەالش خۆیان توش����ی کێش����ە کردوە لەگەڵ‬ ‫یەکتر ئەم دو س����ەنگەرە؛ چونک����ە هەردوکیان‬ ‫بەزمانی مەجاز قس����ە دەکەن‌و هەردوکیش����یان‬ ‫لەس����ەر حەقن‪ .‬چۆن؟ ش����اعیرەکە مەبەس����تی‬ ‫ئەوەیە بڵێت‪:‬‬ ‫هەن����دێ لەهێزی خ����ودا کاتێ لەش����وێنێک‬ ‫دەنیش����ێتەوە‌و ئارام دەگرێ "بۆ نمونە ڕەشەبا‪،‬‬ ‫شۆڕش����ی مرۆڤ‪ ،‬باران‪ ،"..‬ئەوا "هەندێ هێزی‬ ‫تری خودا" لەشوێنی دیکەدا بێدار !‬ ‫مەنتیق بۆیە الی شاعیرانە لەم شەڕەدا؛ بەاڵم‬ ‫پش����تی مەال کرێکار دەگرم ل����ەوەی کە لەدژی‬ ‫کابرای قوڕئانسوت هاتبوە قسە‌!‬ ‫س����ەرۆک؛ کەواتە‪ ،‬هەندێ جار‪ ،‬دەبێ بتوانێ‬ ‫نەنوێ‪ ،‬چونکە ئەو دەبێ ڕۆژانە بیربکاتەوە!‬ ‫سۆنیا لەڕاسکۆڵنیکۆف دەپرسێ‪" :‬شەوان لە‬ ‫ماڵەوە بەتەنیا چی دەکەی؟"‪.‬‬ ‫"بیر دەکەمەوە" دەڵێ‪.‬‬ ‫ئەو کەسەی پالن دادەڕێژێت‪ ،‬سەرۆک؛ دەبێ‬ ‫هەوڵبدات بەئەندازەی خودا (استغفراللە) خۆی‬ ‫بە بەرپرسی خێزان‌و ش����ار‌و نیشتیمانی خۆی‪،‬‬ ‫ئنجا بەرامبەر هەمو مرۆڤایەتی‪ ،‬بزانێت‪.‬‬ ‫خودا‪ ،‬یان دەس����ەاڵتی خ����ودا‪ ،‬بەهەندۆکەیی‬

‫یان وەک عارەب دەڵێن بەش����ێوەیەکی جوزئی‪،‬‬ ‫لەهەمو شتێکدا‌و لەهەمو کەسێکدا‪ ،‬لەناو هەمو‬ ‫کەسێکدا‌و لەناو هەمو شتێکدا‪ ..‬هەیە!‬ ‫فەلسەفەی زەمەنی کوردی‪ ،‬ڕوی لەئایندەیە؛‬ ‫فەلسەی زەمەنی عەرەبی‪ ،‬ڕوی لەڕابردو‪ .‬ئەمەیە‬ ‫جیاوازیی کورد‌و عەرەب‪- .‬بەڕای من‪.‬‬ ‫مەرجی بیستەم‪:‬‬ ‫س����ەرۆک دەبێ بەچاوێکی فراوان����ی باوکانە‬ ‫تەماش����ای ک����وڕ‌و کچەکانی خۆی ب����کات‪ ،‬نەک‬ ‫لەس����ەر بناغەی ئیس����تیحقاقاتی حیزبی‪ .‬بۆیە‬ ‫ناچارە کارێ بکات کە هەمو کوردس����تان دڵیان‬ ‫پێیخۆش دەبێت! چۆن؟‬ ‫سیس����تەمێکی پەرلەمانتاریی کراوەی ئەنتی‬ ‫حیزبی‪ ،‬لەس����ەر بناغەی ئیستیحقاقاتی حیزبی‬ ‫حوک����م نەدات بەڵکو لەس����ەر بناغ����ەی "ڕێژەی‬ ‫نەتەوەی����ی"‌و دینی‌و مەزهەب����ی‌و چینی‌و توێژی‬ ‫کۆمەڵگە لیست دابمەزرێت‪:‬‬ ‫"ڕێ����ژەی گەن����ج‌و کرێکار‪ ،‬ڕێ����ژەی ئازایەتیی‬ ‫جوتیاری کوردستان تاقی دەکەینەوە!‬ ‫ڕێ����ژەی منداڵ‪ ،‬توانای ژن‪ ،‬هێزی مامۆس����تا‬ ‫ئەکتی����ڤ دەکەین یان تاق����ی دەکەینەوە؛ لەناو‬ ‫پەرلەمان ڕۆڵیان دەبێ����ت‪ .‬ئەمە جگە لەڕێژەی‬ ‫تورکم����ان‌و ئێزی����دی‌و کلدۆ‪-‬ئاش����ور‌و جولەکە‌و‬ ‫شیعە‌و هتد‪.‬‬ ‫ئەم����ەش حیزب دەس����ڕێتەوە لەکوردس����تان‬ ‫باش����ترین چارەی����ە (ب����ەم کارەش س����ەرۆک‬ ‫زیرەکانە بەڕێوەبردنی واڵت دەکاتە سیس����تەمی‬ ‫دامودەزگایی‌و ڕێکخراوەیی‪:‬‬ ‫بەمەش ڕۆڵ����ی دەزگا‌و ڕێکخ����راوە مەدەنی‌و‬ ‫پیش����ەییەکان‪ ..‬دەبوژێنین����ەوە‌و دەس����ەاڵتیان‬ ‫لەجیاتی حیزب‌و حکومەت دەبێت‪.‬‬ ‫ئەمەیە مەدەنیەت)‬ ‫مەرجی بیست‌و یەکەم‪:‬‬ ‫دەس����ەاڵتی س����ەرۆک‪ ،‬تەنیا لەئاراستەکردنی‬ ‫ڕێبازە ڕاس����تەکەی ئەوان –سیاسەتە دەرەکییە‬ ‫حەکیمانەک����ەی‪ -‬خۆی����ان بەڕاس����تی دەزان����ن؛‬ ‫بەرپرسیارن!‬ ‫واتە بەشێوەیەکی ئۆتۆماتیکی ئەوە دەگەیەنێ‬ ‫کە (ئەگەر ئێرە – ئەمڕۆ بکەینە نمونە)‬ ‫پێویس����تە وەزارەت����ی ناوخ����ۆش یەکبخرێت‬ ‫لەمس����ەر تا ئەوسەری کوردس����تان ئیمزا بکات‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬کە تا هەتایە‪ ،‬لەقانوندا‌و بەپێی قانون‬ ‫پێویست وایە لەدەست سەرۆکدا بمێنێتەوە‪-‬ئنجا‬ ‫هەر کێ بێت!‬ ‫هەروەها هێزی پێش����مەرگە‪ ،‬تەنیا بەفەرمانی‬ ‫ئەو – بۆ هەر مەبەس����ت‌و کوێیەک بێ‪ -‬جوڵەی‬ ‫پێ دەکرێ!‬ ‫لەڕوی سیاس����یەوە بۆ نمونە ئەمڕۆ؛ سەرۆک‬ ‫دەبێ دەسەاڵتی ئەوەی هەبێت ئەگەر حیزبێک‪،‬‬ ‫گروپێک����ی مەزهەب����ی‪ ،‬یان ه����ەر پارێزگایەکی‬ ‫هەرێم‪ ،‬ئەگەر ویس����تی خۆی لەکوردستان واتە‬ ‫لەهەولێری پایتەخت دابڕبکات‪ ،‬بەتاوانی خیانەت‬ ‫لەکوردستان‪ ،‬سزای بدرێ (کوڕی هەر کەسێک‬ ‫بێت س����ەرۆک‪ :‬دەبێ ئەو دەسەاڵتە سیاسییەی‬ ‫پێ بدرێ)!‬ ‫لەمەش گرنگتر؛ سەرۆک ئەمڕۆ دەبێ دەسەاڵتی‬ ‫ئەوەی هەبێ����ت لەکۆماری عیراق جودا ببێتەوە؛‬ ‫پاش����انیش بۆی هەبێت نەخش����ەی "س����نوری‬ ‫سیاس����یی" هەرێم‪ ،‬بەخەباتی دیپلۆماس����ییانە‪،‬‬ ‫یان ئەگەر پێویس����تبو بەخەباتی چەکداری دژی‬ ‫داعش؛ فراوانتر بکات!‬ ‫لەبەندێک����ی گرنگرتیش����دا لەدەس����تور دەبێ‬ ‫قەی����د بک����رێ‪ :‬له‌كاتێك����دا هاواری‌ ئینس����انی‌‪،‬‬ ‫ئاش����تیخوازانه‌ به‌رز ببێته‌وه ‌له‌ده‌س����ت زوڵمی‌‬ ‫‪ Racism‬یان زوڵمی‌ حكومه‌ت دژی‌ "كه‌مایه‌تیه‬ ‫‌نه‌ته‌وه‌ییه‌كان"ی ناو دەوڵەتانی دراوس����ێ‪ ،‬یان‬ ‫دژی‌ ئه‌و خه‌ڵكانه‌ی‌ به‌هۆی‌ جۆری‌ س����ێكس یان‬ ‫به‌هۆی‌ ئیمانیان به‌خودا له‌ڕێگه‌ی‌ هه‌ر دینێكه‌وه‬ ‫‌بێت‪ ،‬بچه‌وسێندرێنه‌وه‌ له‌الیه‌ن هه‌ر ده‌سه‌اڵتێكی‌‬ ‫دراوس����ێی‌ سنوری‌ س����ەرۆک‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م هاواره‬ ‫‌ویژدانی‌ س����ەرۆکی جواڵند تا ئ����ه‌و ڕاده‌یه‌ی‌ كه‌‬ ‫جه‌نگێك ڕابگه‌یه‌نێ بۆ پاراستنی‌ ئەوان‌و سنوری‌‬ ‫هەرێم‪ ،‬ده‌بێت مافی‌ پێبدرێت‪.‬‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫شکست‌و دەوڵەت!‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫ئه‌میر‬

‫ئاسۆس هەردی‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ لەکوردستان دەیبینین‪ ،‬تەنها یەک ناوی هەیە‪ ....‬شکست‌و هیچی تر!‬ ‫ئەوەی پێی دەوترا "ئەزمونی دیموکراس����ی کوردستان"و وەک سەرەتایەک بۆ بنیادنانی‬ ‫دامودەزگای دەوڵەتی پێیان دەفرۆش����تین‪ ،‬پاش کودەتاکەی پارتی بەس����ەر پەرلەمانی‬ ‫شەرعیدا‪ ،‬توشی ترسناکترین شکستی خۆی بوە‪.‬‬ ‫ئەوەی پێی دەوترا یەکهەڵوێس����تی بەرامبەر دەرەوە‪ ،‬ئەمڕۆ لەگێژاوی دابەشبون بەسەر‬ ‫بەرە دژ بەیەکەکانی ناوچەکەدا‪ ،‬شکس����تێکی دیکە بۆ خ����ۆی تۆمار دەکات‪ ،‬بەجۆرێک‬ ‫کەس نازانێت پارتی لەگەڵ تورکیاو سعودیەدا چی دەکات‌و یەکێتی لەگەڵ بەغداو ئێران‬ ‫چی دەڵێت!‬ ‫ئەوەی پێی دەوترا سیاس����ەتی ئابوری‌و بڕیاری س����ەربەخۆی هەرێم لەبواری س����امانی‬ ‫سروش����یدا یاخود "بەدوبەی کردنی کوردس����تان!"‪ ،‬توشی شکس����تێک بوە کە خەریکە‬ ‫دەمانگەڕێنێتەوە بۆ قاتوقڕیی نەوەدەکان‌‪.‬‬ ‫کارەس����ات ئەوەیە‪ ،‬هیچ یەکێک لەسەرۆک‌و بەرپرس����ەکان ئەوەندە ئازایەتی ئەدەبییان‬ ‫تێدا نیە بەخەڵکی خۆیان بڵێن‪" :‬ئێمە بەرپرس����ین‪ ...‬داوای لێبوردن لەخەڵک دەکەین"‪.‬‬ ‫هەرکەسە ئەویدی تاوانباردەکات!‬ ‫س����ەیریش ئەوەیە س����ەرباری هەمو ئەو شکستانەی هەرێمی کوردس����تان بە سەرۆک‌و‬ ‫کابینە حکومییەکانییەوە‪ ،‬حیزبێکمان هەیە کە تا دوێنێ گەورەترین هێزی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫کوردس����تان بو‪ ،‬هێش����تا ش����ەڕ لەس����ەر ئەوە دەکات وەزیرەکانی بگێڕنەوە بۆ ناو ئەو‬ ‫حکومەتەی خودی خۆی بە"شکستخواردو"ی دەزانێت!‬ ‫لەوەش س����ەیرتر ئەوەیە ئەو الیەنەی لەناو هەمو حیزبەکاندا گەورەترین بەرپرسیارێتی‬ ‫ئەم دۆخەی لەئەس����تۆیە (دیارە پ����اش ئەویش هاوپەیمانە س����تراتیجییەکەی!)‪ ،‬لەنێو‬ ‫تەپۆتۆزی شکس����تەکاندا الف����ی دەوڵەتی کوردی لێدەداو دەڵێ ئ����ەوەی بڕواش ناکات‪،‬‬ ‫خائین‌و دوژمنی کوردە!‬ ‫دەوڵەت����ی کوردی ئاواتێکە نەوە لەدوای ن����ەوەی ئەم میللەتە خەونیان پێیەوە بینیوەو‬ ‫دەیبینن‪ .‬بەاڵم بەڕێزان بەچ����ی باوەڕ بکەین؟ بەو ژێرخانە ئابورییەی بۆ دەوڵەتەکەتان‬ ‫دروستکردوە؟ بەو دامودەزگا دەوڵەتییانەی خۆتان پێش هەمو کەسێک ژێرپێی دەخەن؟‬ ‫بەو هێزی پێش����مەرگە یەکگرتو و مەش����قپێکراوەی دروس����تتان کردوە؟ بەو تێگەیشتنە‬ ‫ناوچەیی‌و نێودەوڵەتییەی بۆ بەدەوڵەت بون بەدەستان هێناوە؟ بەو هەوڵ‌و ماندوبونەی‬ ‫بۆ کۆکردنەوەی هێزەکانی کوردستان لەدەوری ئەو ئاماجە سەرفتان کردوە؟‬ ‫ئەگ����ەر بە ڕاس����تتانەو دەتان����ەوێ خەونی هەموم����ان بەدی بێنن‪ ،‬فەرم����ون‪ ...‬جارێ‬ ‫پێش هەمو ش����تێک ل����ەو کەلە بەرزە وەرنەخوارەوەو باوەش ب����ۆ خەڵکی خۆتان‌و هێزە‬ ‫سیاس����ییەکانی واڵتەکەی خۆتان بکەنەوە‪ .‬ئەو پرۆس����ە سیاس����ییە راست بکەنەوە کە‬ ‫بەدەستی خۆتان لنگەوقوچتان کردەوە‪ .‬خۆ ئێوە هەمیشە لەوەاڵمی رەخنەکاندا دەتانوت‬ ‫"لەس����ەر کەموکوڕییەکانی ناوچەی س����ەوز گلەییمان لێمەکەن؟ ئێمە لەوێ دەسەاڵتمان‬ ‫نیە"! باش����ە دەوڵەت بۆ نیوەی هەرێم دروس����تدەکەن یان بۆ هەمو کوردس����تان؟ ئەگەر‬ ‫بۆ هەمو کوردس����تانە‪ ،‬ئەی نابێ ئەو ناوچانەش بخەنە ریزی خۆتانەوە کە دەس����ەاڵتتان‬ ‫بەسەریاندا نیە؟‬ ‫ئەگ����ەر بەڕاس����ت دەوڵەتت����ان دەوێ‪ ،‬فەرم����ون پالنەکەت����ان لەگ����ەڵ هێزەکانی تری‬ ‫کوردس����تاندا بخەنە سەر مێزی گفتوگۆو پێکەوە هەنگاوەکان دەستنیشان بکەن‌‪ ،‬ئەرک‌و‬ ‫بەرپرس����یارێتییەکان دابەش بک����ەن‪ ،‬بەرنامە بۆ روبەڕوبونەوەی ئەگەرو پێش����هاتەکان‬ ‫دانێن‪...‬‬ ‫ک����ە هیچ یەکێک لەمانە نابینین‪ ،‬بەڵکو رێک پێچەوانەکەی دەبینین‪ ،‬ئیدی بۆ ناهەقمان‬ ‫دەگرن ئەگەر بڵێین ئەم دروش����مبازییە‪ ،‬جگە لەگەمەکردن بەهەس����ت‌و نەستی خەڵک‌و‬ ‫خۆدزینەوە لەبەرپرس����یارێتیی شکستەکان‪ ،‬هیچ شتێکی دیکە نیە؟ دەوڵەت بەخەزێنەی‬ ‫بەتاڵ‌و خەڵکی برسی‌و هێزی سیاسیی لێکترازاو دروست دەکرێ؟‬

‫عه‌لی‌ باپیر له‌ساڵی‌ ‪ 2001‬كه‌ كۆمه‌ ‌ڵ‬ ‫دامه‌زرا بو به‌ئه‌میر‪ ،‬ساڵی‌ ‪2005‬یش له‌یه‌كه‌مین‬ ‫كۆنگره‌ی كۆمه‌ڵی ئیسالمییدا به‌كۆ ‌ی‬ ‫ده‌نگی ئه‌ندامانی كۆنگره‌ به‌ئه‌میری كۆمه‌ڵ‬ ‫هه‌ڵبژێردرایه‌وه‌‪ ،‬له‌كۆنگره‌كانی‌ ‪‌2010‬و ‪2015‬شدا‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌‬

‫عه‌لی باپیر وه‌تمان له‌عه‌شیره‌تی‬ ‫میراوده‌لییه‌و له‌هاوینی ‪ 1961‬له‌گوندی‬ ‫كه‌نجاڕه‌ی سه‌ر به‌ناحیه‌ی سه‌نگه‌سه‌ری‬ ‫سه‌ر به‌قه‌زای پشده‌ر له‌دایك بوه‌‬

‫ی‬ ‫ی ئاماده‌یی‌ ئیسالم ‌‬ ‫دوای‌ ته‌واوكردن ‌‬ ‫له‌سلێمانی‌‪ ،‬ساڵی‌ ‪ 1980‬چوه‌ت ‌ه‬ ‫كۆلێژی "فیقه" له‌شاری نه‌جه‌ف‪،‬‬ ‫به‌مه‌به‌ستی شاره‌زابون له‌فیكرو‬ ‫مه‌زهه‌بی شیعه‌‬

‫ی ‪1996‬دا‪ ،‬ماڵی هاوسه‌رێكی‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌حمه‌دئاواو ماڵی هاوسه‌رێك ‌‬ ‫دیكه‌شی‌ له‌مه‌ریوان ده‌بێت‬

‫پاش ئه‌وه‌ ‌ی له‌ئه‌وقافی هه‌ولێر‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی‌ پێشنوێژیی‌و‬ ‫وتاربێژیی ده‌دات‌و به‌پله‌یه‌كی زۆر باش‬ ‫ده‌رده‌چێت‪ ،‬له‌‪1983‬دا له‌مزگه‌وتی‬ ‫نۆڕسی له‌ڕانیه‌ ته‌عین ده‌بێت‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌ی "انتداب" له‌جیاتی خزمه‌تی‬ ‫سه‌ربازیی‬

‫ی‬ ‫ی ‪ ،2001‬له‌بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیسالمی‌ جیاده‌بێته‌وه‌و كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ئیسالمی‌ كوردستان پێكده‌هێنێت‌و‬ ‫ی‬ ‫ده‌بێته‌ ئه‌میریان‪ ،‬چه‌كداران ‌‬ ‫ی خورما ‌ڵ‬ ‫كۆمه‌ ‌ڵ شارۆچك ‌ه ‌‬ ‫ی كارو‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ده‌كه‌ن ‌ه بنكه‌ ‌‬ ‫چاالكییان‬

‫ساڵ ‌ی ‪ 1983‬یه‌كه‌مین كتێبی‬ ‫ده‌نوسێ به‌ناوی "پوخته‌یه‌ك ده‌رباره‌ی‬ ‫ئیسالم"‌و له‌به‌غدا چاپ ده‌كرێ‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان ساڵیشدا بۆ یه‌كه‌مجار ژیانی‬ ‫هاوسه‌ری پێكده‌هێنێ‪ ،‬عه‌ل ‌ی باپیر‬ ‫تائێستا ‪ 3‬جار هاوسه‌رگیریی‌ كردوه‌و‬ ‫خاوه‌ن ‌ی ‪ 13‬منداڵه‌‬ ‫ساڵ ‌ی ‪ 1987‬ده‌چێت ‌ه شاخ‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی ده‌كات به‌بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئیسالمییه‌وه‌و ده‌بێته‌ فه‌رمانده‌ی‌ هێزی‬ ‫حه‌مزه‌‌و پاشان ئه‌ندامی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسیی‌و به‌رپرسی مه‌كته‌بی ڕێكخستن‬ ‫دوای‌ راپه‌ڕینی‌ ‪ ،1991‬ماڵه‌كه‌ی‬ ‫دێنێته‌وه‌ بۆ گوندی سه‌رئه‌شكه‌وتانی‬ ‫نزیك بێتواته‌‌و سه‌رپه‌رشتی بنكه‌کانی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ له‌ناوچه‌ی‌ پشده‌ر ده‌كات‬

‫پاش ئه‌وه‌ی‌ له‌مانگی‌ ‪12‬ی‌ ‪1993‬دا‪،‬‬ ‫سه‌رجه‌م بنكه‌و باره‌گاكانی بزوتنه‌وه‌‬ ‫له‌الیه‌ن هێزه‌كانی‌ یه‌كێتیه‌وه‌ له‌ناوچه‌ی‌‬ ‫پشده‌ر كۆنتڕۆڵ‌ ده‌كرێن‪ ،‬روه‌و ئێران‬ ‫خۆی‌ ده‌رباز ده‌كات‌و له‌وێشه‌وه‌‬ ‫روده‌كاته‌ شاره‌زور كه‌ بنكه‌ی سه‌ره‌كی‌‬ ‫چه‌كدارانی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ ئیسالمی‌ بو‬ ‫له‌شه‌ڕی دژ به‌یه‌كێتیدا‬

‫ساڵی‌ ‪ ،2010‬به‌ئه‌ندام ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫هه‌ڵبژێردرا له‌سه‌ر بازنه‌ی پارێزگای‬ ‫هه‌ولێر‬

‫له‌به‌هاری‌ ‪2003‬دا‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بنكه‌و باره‌گاكانی كۆمه‌ڵ له‌شاره‌زورو‬ ‫هه‌ورامان له‌الیه‌ن ئه‌مریكاو‌ه‬ ‫موشه‌كباران ده‌كرێن‌و له‌ئاكامدا‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 111‬كه‌س له‌ئه‌ندام‌و كادێر ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵ‌ ده‌كوژرێن‪ ،‬به‌پێی ڕێككه‌وتنێك‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كیه‌تی بنكه‌و باره‌گاكانیان‬ ‫ده‌گوازنه‌و‌ه بۆ ناوچه‌ی پشده‌رو عه‌ل ‌ی‬ ‫باپیریش به‌ماڵ‌و خێزانه‌وه‌ له‌گوندی‬ ‫"داره‌شمانه‌" نیشته‌جێ ده‌بێت‬

‫ماڵپه‌ڕی ئاوێن ‌ه نوێ ده‌بێته‌وه‌‬ ‫ب‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫ز‬ ‫و‬ ‫انه‌‬

‫له‌‪2003/7/10‬دا‪ ،‬له‌كاتێكدا ك ‌ه عه‌ل ‌ی‬ ‫باپیر‌ به‌ڕێوه‌ده‌بێت بۆ دیدار له‌گه‌ڵ چه‌ند‬ ‫به‌رپرسێكی ئه‌مریكاییدا له‌دوكان له‌نزیك‬ ‫گوندی قه‌مچوغ ‌ه ده‌كه‌وێت ‌ه بۆسه‌ی‬ ‫ئه‌مریكاییه‌كانه‌وه‌و خۆی‌و سێ ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی ده‌ستگیر ده‌كرێن‌و به‌سێ‬ ‫كۆپته‌ر سه‌ره‌تا بۆ موسڵ‌‌و پاشان بۆ‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ی به‌غدا ده‌برێن‪ ،‬عه‌ل ‌ی باپیر‬ ‫دوای‌ به‌سه‌ربردنی‌ ‪ 11‬مانگ له‌زیندان ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكیه‌كان‪ ،‬ئازاد ده‌كرێت‬

‫عه‌لی‌ باپیر به‌وه‌ ناسراوه‌ ك ‌ه‬ ‫چه‌ندین جار باسی‌ له‌وه‌ كردو‌ه‬ ‫خه‌وی‌ به‌پێغه‌مبه‌رو خوداو‌ه‬ ‫بینیوه‌‬ ‫دوای‌ روخان���ی‌ رژێم���ی‌ س���ه‌دام‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ ئاش���كرا كردن ‌ی فایله‌كانه‌و‌ه‬ ‫باس له‌وه‌ كرا ك���ه‌ مخابه‌راتی‌ به‌عس‬ ‫هه‌وڵی���داو‌ه له‌ڕێگ���ه‌ ‌ی كه‌س���ێكه‌و‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ له‌گه‌ ‌ڵ دروستبكات‬