کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
ئیسالمییهكان چاوهڕوانی دوبارهبوونهوهی رووداوهكانی میسرو تونس-ن لهكوردستان ...ل9 هادی عهلی
گۆڕینی مالیکی گهرهنتی نیی ه بۆ جێبهجێكردنی داواکانی كورد
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()333 سێشەممە 2012/7/3
12 »» »»17 14
فاروق رهفیق
باوهڕم بهچاكسازی ی لهم دهسهاڵتهدا نییه
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
»»12 »» 18
ڤێلالکان
17 812 »»»»
لهسلێمانی ڤێلال ههی ه 5ملیۆن دۆالری تێچووه
ئێران بهدوای بهدیل ی تاڵهبانیدا دهگهڕێت
ی نهوشیروان مستهفا ،بهرههم ساڵح سهردانی ئێران دهكات دوا كۆماری ئیس�ل�امی ئێ���ران خوازیاره ی ی داهاتوودا زۆنی س���هوز لهقۆناغ��� ی یهكێت���ی دوای تاڵهبان���ی رووبهڕوو ی پش���ێویی نهبێت���هوهو ئامادهكاری��� بۆ مامهڵهك���ردن لهگ���هڵ بههێزترین سیاسهتمهداری ئهو ناوچهیهدا دهكات كه نهوشیروان مس���تهفایه ،وا بڕیاره ی نهوش���یروان مستهفاش ،بهرههم دوا ساڵح سهردانی ئێران بكات. ی تایب���هت بهئاوێن���ه :ئێ���ران ههوڵ نزیكخس���تنهوهی بزوتن���هوهی گۆڕانو یهكێتی نیشتمانی كوردستان دهدات، ی ب���ۆ ئهو مهبهس���تهش ب���هر لهچوون ی نهوشیروان مستهفا بۆ تاران ،باڵوێز ی ئێران لهبهغ���دا س���هردانی رێكخهر گش���تی بزوتنهوهی گۆڕان���ی كردووهو ههرچهن���ده پێش���بینی دهكرێ���ت ك ه پهیوهن���دی ئایندهی نێ���وان گۆڕانو ی یهكێت���ی یهكێ���ك بێت لهت���هوهره ی نهوش���یروان مس���تهفا گفتوگۆكان��� لهگهڵ كاربهدهس���تانی ئێ���ران ،بهاڵم ی محهم���هد تۆفیق رهحیم ههڵس���وڕاو ی بزوتنهوهك ه بهئاوێنهی راگهیاند دیار
ی «ئاگادار نیم ك ه ئێران مهبهس���تێك وای ههبێت». ی ی دیكهوه بهشێك لهمیدیاكان لهالیهك ی ئێران ئاماژه بهوه دهكهن كه تهندروست تاڵهبانی بهالی كاربهدهستانی تارانهوه جێ���ی بایهخهو ئ���هوان مهبهس���تیان ه ی ئ���اگادارو وریا بن ك���ه دوای تاڵهبان زۆن���ی س���هوزی یهكێت���ی ب���هرهو چ پاش���هڕۆژێك دهڕواو زۆر بهوردیی���ش چاودێریی رهوتی رووداوهكان دهكهن، بهپێی زانیاریهكان���ی ئاوێنه وا بڕیاره ی داهاتوودا بۆ لهنزیكهوه لهچهند رۆژ ی ئاگادارب���وون لهههلومهرج���ی ناوخۆ یهكێتی «بهرههم ساڵح» داوهت بكرێت بۆ ئێران ،ئهم��� ه جگ ه لهوهی كه ئهم بانگهێش���تكردنهی نهوشیروان مستهفا ی وا لێكدهدرێت���هوه ،ك��� ه مامهڵهكردن ئێ���ران بێت لهگ���هڵ ناوب���راودا وهك بهدیلی تاڵهبانی ،لهمبارهیهوه محهمهد ی وا تۆفیق رهحیم وتی «نازانم شتێك ههبێت». »» 3
الریجانیو نهوشیروان مستهفا لهتاران
پارت ی دهیهوێت دادگاییكردن ی تۆمهتبارانی 17ی شوبات بگوازێتهوه بۆ ههولێر پارتی دیموكراتی كوردس����تان فشارێك ی زۆری خس����تۆته س����هر ئهنجومهن����ی دادوهری����ی ههرێم بۆ ئهوهی دۆس����یهی ی شوبات ،كه بهرپرسی تۆمهتبارانی 17 پێش����ووی لقی چواری پارتی دیموكراتی كوردستانیش����ی تێدایه ،بگوازێتهوه بۆ ههولێر.
تایبهت ب����ه ئاوێنه :س����هرچاوهیهكی دادوهری����ی لهههولێ����رهوه ب����ه ئاوێنه ی راگهیاند پارتی دیموكراتی كوردس����تان ب����ڕوای بهدادگاكان����ی س����لێمانی نییهو فشارێكی زۆری خستۆته سهر ئهنجومهنی دادوهریی بۆ گواستنهوهی ئهو دۆسیهیه بۆ دادگاكانی ههولێر.
سهرچاوهكه ئاماژهی بۆ ئهوه كرد ك ه گواستنهوهی ئهو دۆسیهیه بۆ دادگاكانی ههولێر هیچ بههانهیهكی یاس����ایی نییه، چونكه شوێنی رووداوهكه لهسلێمانییهو ههموو ئهو كهسانهی تۆمهتبارن كاریان لهناو پارێزگای سلێمانیدا بووه. كهیس����ی دادگایی خۆپیش����اندانهكانی
17ی ش����وبات ك����ه 10ك����هس بوون���� ه قوربانیو بهسهدانیش برینداربوون ،جگه لهئهفسهرێكی پۆلیسو چهند چهكدارێك، بهرپرس����ی لقی چ����واری پارتیش هیوا ئهحمهد مستهفا یهكێكه لهتۆمهتبارهكان كه نزیكهی س����اڵو نیوێك����ه ئهو حیزبه ئامادهنییه رادهستی دادگایی بكات.
دوو مان����گ لهمهوب����هر ل����هدادگا ی تاوانهكانی سلێمانی حوكمی ههتا ههتایی درا بهسهر هاوواڵتییهكی خۆپیشاندهری ههڵهبجهی ش����ههیددا ،بهاڵم تا ئێس����تا وهزارهتی ناوخۆ كهسی لهتۆمهتبارهكانی ههردوو حیزبی دهس����هاڵتدار دهس����تگیر نهكردووه.
فۆتۆ :ئیرنا
دهرزییهكی توركی چوار منداڵی بێ دایك كرد ...ل4 باخچەی ساوایانی شوەیفات مافی مندااڵن زهوت دهکات ...ل17
ریکالم
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
ههواڵ
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
ئهمڕۆ تۆمهتبارێك ی كهیسهكه ی ئاسۆس ههرد ی دادگای ی دهكرێت ه���هردیو داواكاری گش���تیش تانهیان لهم بڕیارهی دادوهری لێكۆڵینهوه دا، بهاڵم تا ئێس���تا بڕیارهك���ه لهدادگای پێداچوونهوهی ههرێمهوه نهگهڕاوهتهوه بۆ دادگای سلێمانی. ئێ���وارهی دوا رۆژی رهم���هزان 2011/8/29لهنزی���ك كۆمپانی���ای ئاوێنه لهش���هقامی سالم لهالیهن چهند چهكدارێك���ی نهناس���راوهوه هێ���رش كرای���ه س���هر بهڕێوب���هری كۆمپانیای ئاوێن���ه ،پاش چهند رۆژێك چواركهس بهتۆمهتی ههوڵدان بۆكوشتنی ئاسۆس ههردی لهالیهن ئاسایشی سلێمانییهوه دهس���تگیركرانو یهكێكی���ان دان���ی بهتاوانهكهدا نا.
ئهم���ڕۆ یهك���هم دانیش���تنی دادگای ی تۆمهتبارێكی دۆس���یهكهی ئاس���ۆس ههردی بهڕێوب���هری كۆمپانیای ئاوێنه لهداگای تاوانهكانی س���لێمانی بهڕێوه دهچێت. س���لێمانی ،ئاوێن���ه :پارێ���زهری دۆس���یهی هێرشكردنه س���هر ئاسۆس ه���هردی ،كارزان فازیل ب���ه رۆژنامهی ئاوێن���هی راگهیاند «رۆژی 2012/7/3 بهتۆمهت���ی ههوڵ���دان بۆ كوش���تنی بهڕێوهبهری كۆمپانیای ئاوێنه ،بهپێی مادهی ( )31/406دانیشتنی یهكهمی دادگاییكردنی تۆمهتبارێكی دۆسیهكهی ئاس���ۆس ههردی لهدادگای س���لێمانی بهڕێوهدهچێت».
پارێزهرهكهی ئاس���ۆس ههردی وت ی "لهس���هر ههمان كهیس ،تۆمهتبارێكی تر دادگایی دهكرێت ،بهاڵم ههتا ئێستا دۆس���یهكهی لهالی���هن دادگاوه ئیحاله نهكراوه". لهدۆس���ییهی ههوڵدان بۆ كوشتنی ئاس���ۆس ههردی ،ههری���هك لهعومهر فهتاحو خوش���كهزاكهیو بهرپرس���ی پاس���هوانهكانیو دوو پاس���هوانی تری تۆمهتبارن. دادوهری لێكۆڵین���هوهی یهك���ی س���لێمانی ل���هم دۆس���یهدا ههریهك لهعوم���هر فهتاح ،جێگری پێش���ووی س���هرۆكی حكوم هتو خوش���كهزاكهی ئیف���راج كرد ،پارێزهرهكهی ئاس���ۆس
لهكۆنترۆڵ ی بهكالۆر ی 100 كراوه بهسفر
لهدۆسیهكهی قایمقامی سلێمانیدا
گهندهڵی ی پهترۆ دۆالر.. بهنهزانی شوان محهمهد
ئاسۆس ههردی
فۆتۆ :ئهرشیف
دادگای تاوانهكان ی سلێمان ی بڕیار ی دهستگیركردنهوهی چهند تۆمهتبارێك ی دهركرد
ی ی پش���كنهر لهكۆنترۆڵ مامۆستایهك ی ی رایدهگهیهنێت لهمیانه ی ئامادهی 12 ی ی تاقیكردنهوه ی دهفتهر پش���كنین ی بۆ خوێندكاردا ،خوێندكار ههی ه سفر ی دانراوه دواتر دهركهوتووه 100نمره ی ی پهروهرده ههیهو ئهندامێکی لیژنه پهرلهمانیش رایدهگهیهنێت لهس���هر ی ئ���هم حاڵهتانه خوێن���دكار چاوهڕێ ی پهروهرده دهكات. وهاڵمی لیژنه ههولێر ،ئاوێنه :م .فهالح شهریف ی ی فیزیایه لهكۆنترۆڵ ك ه پش���كنهر ی لهههولێ���ر ی 12ئامادهی��� گش���تی ی راگهیان���د "بیس���تمان بهئاوێن���ه لهوانهی بیركاری دهفتهرێك تێپهڕیوه ی بۆ دان���راوه لهب���هر ئهوهی س���فر پرس���یاری یهكهم���ی زهڕب لێداوه، بهاڵم دواتر لیژن���هی وردبینی پێیدا چۆتهوه خوێندكارهك ه 100ی هێناوه". ههروهها ئام���اژهی بهوهكرد لهكاتی ی فیزی���ادا پش���كنینی دهفتهرهكان��� ی 50دهفتهر 12دهفتهر ههڵهی لهكۆ تێدا ههبووهو لهالیهن وردبینهكانهوه ههڵهكان راستكراوهتهوه ،بۆی ه رهنگ ه لهههندێك حاڵهتدا ههڵهكان تێپهڕن بههۆی پهلهكردنهوه". زانا حهمهساڵح ریکالم
ئاوێنهی روداوهکان
دادگای تاوانهكانی سلێمانی بهتۆمهت ی "گهندهڵی" بڕیاری دهستگیركردنهوهی چهن���د تۆمهتبارێك���ی دۆس���یهكهی قایمقامی سلێمانی دهركرد. تایب���هت به ئاوێنه :س���هرچاوهیهكی دادوهریی ئ���اگادار به ئاوێنهی راگهیاند ك���ه دادگای تاوانهكان���ی س���لێمانی سهرلهنوێ بڕیاری دهستگیركردنهوهی چهن���د تۆمهتبارێكی دهرك���ردهوه كه لهنێویاندا بهرپرسێكی بهڕێوهبهرایهتی كش���توكاڵو بهرپرس���ێكی ش���ارهوانی سلێمانی تێدایه. لهالیهكی ت���رهوه ئهو س���هرچاوهیه ئاماژهی ب���ۆ ئهوه كرد ك���ه دادوهری لێكۆڵین���هوهی ئاسایش���ی س���لێمانی داوای لهپۆلی���س ك���ردووه ك���ه ناوی پاس���هوانهكانی قایمقامی كۆچكردووی ب���ۆ بنێ���رن ب���ۆ لێوردبوون���هوهو لێكۆڵینهوه لهناوهكانیان ،بهاڵم بههۆی دهس���تێوهردانی مهڵبهندی س���لێمانی یهكێتییهوه ،كارهكه پشتگوێخستنێكی لهئینتهرنێتهوه زۆری تێدا كراوه.
وتهبێ���ژی بهڕێوهبهرایهتی پۆلیس���ی سلێمانی ،نهقیب س���هركهوت ئهحمهد ئ���هو زانیاریان���ه رهتدهكات���هوهو لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه رایگهیاند كه لهالیهن دادگای ئاسایشی سلێمانییهوه نوس���راوی رهسمییان ئاڕاس���ته كراوه بۆئهوهی ناوی پاسهوانهكانی قایمقامی كۆچكردوی سلێمانی (زانا حهمهساڵح) یان بۆ بنێرن ،ئهوانیش بۆیان ناردون، سهبارهت بهناردنی پاسهوانهكانیش بۆ ئهو دادگایه ،ناوبراو وتی "تائێستا داوای پاسهوانهكانیان نهكردووه ،بهاڵم ئهگهر داوا بكهن ،ئهوهشیان بۆ دهكهین". س���هبارهت ب���هوهی ك���ه مهڵبهندی س���لێمانی یهكێت���ی رێگ���ره لهناردنی پاس���هوانهكان ،جێگ���ری بهرپرس���ی مهڵبهندی سلێمانی یهكێتی بهئاوێنهی راگهیاند كه وهكو شهخسی خۆی ئاگای لهحاڵهت���ی وهها نییهو وتی "قس���هی ئێمه تهنها سهروهربوونی یاسایهو ههر بڕیارێكی یاس���ا ههبێ���ت ملكهچ دهبین بۆی".
ئهمیندار ی گشت ی یهكگرتوو سهردان ی توركیا دهكات ی ماوهی چهند رۆژێكه ئهمینداری گشت یهكگرتووی ئیس�ل�امی كوردس���تان، ی محهمهد فهرهج بهمهبهستی چارهسهر ی پزیش���كی س���هردانی واڵتی توركیا كردوه. ی ی مهكتهب سلێمانی ،ئاوێنه :كارگێڕ ی یهكگرتوو ،س���همیر سهلیم سیاس��� لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێنه رایگهیاند ك ه ی حیزبهكهیان س���هردانهكهی ئهمیندار ب���ۆ چارهس���هری پزیش���كییهو ل���هم ی ههفتهیهش���دا دهگهڕێت���هوه ههرێم كوردستان. ناوبراو ئاماژهی بهوهدا كه پێشتریش ی فهرمییان لهالیهن بانگهێشتنامهیهك حكومهتی توركیاوه پێگهیش���تووه بۆ ی ئهمینداری یهكگرتوو، س���هردانكردن بۆیه پێش���بینی كرد لهو سهردانهدا، س���هردانكردنی سیاس���یش بهخ���ۆوه ببینێت. دوای ههڵبژاردنی محهمهد فهرهج وهك ئهمینداری گشتی یهكگرتوو لهدوایین ی ی ئهو حیزبهدا لهمانگی ئایار كۆنگره ی راب���ردودا ،ئهمه یهكهمین س���هردان محهمهد فهرهج ناوبراوه بۆ دهرهوهی واڵت.
لهفهیسبوکهوه
لهیاس���ای بودج���هی عێ���راق بڕگهیهك ههیه كه ههر پارێزگای���هك نهوتی تێدا بهرههمبهێنرێت ،بۆ ههر بهرمیلێك نهوت بڕی ی���هك دۆالری پێدهدرێتو س���ااڵنه ب���ۆی كۆدهكرێت���هوهو دهخرێته س���هر بودجهكهی ،پارێزگاری ئهو شارهش ئهو پارهیه خهرج دهكات بۆ ئاوهدانكردنهوهی ش���ارهكه ،یان بۆ ه���هر پرۆژهیهكی تر كه ئهنجومهنی پارێ���زگا ،یان پارێزگار بهپێویس���تی بزانێ���ت ب���ۆ خهڵكی ئهو ش���اره .حكومهت���ی ههرێم ك���ه ماوهی چهند س���اڵێكه لهههر سێ پارێزگاكهی ههرێمدا نهوت بهرههمدههێنێت ،بههۆی گهندهڵییهوه نهیتوانی ئهم دهستكهوته لهحكومهت���ی عێ���راق دهس���تبهر بكات بۆ دانیش���توانی ههر س���ێ پارێزگاكهی ههرێم. ماوهیهك لهمهوبهر حكومهتی ههرێمی كوردستان نامهیهكی رهسمیی ئاراستهی حكومهتی بهغ���دا كردووه ،لهو نامهیهدا داوای پش���كی پ���ارهی پهت���رۆ دۆالری لهحكومهت���ی بهغدا ك���ردووهو ئاماژهی بۆ ئهوه كردووه ك���ه رۆژانه حكومهتی ههرێ���م 173ه���هزار بهرمی���ل ن���هوت بهرههمدههێنێ���ت ،بهوپێی���هی بۆ ههر بهرمیلێ���ك حكومهتی بهغ���دا دۆالرێك دادهنێ���ت ،رۆژانه حكومهتی ههرێم بڕی 173ه���هزار دۆالری الی حكومهت���ی بهغدایه. جێگری س���هرۆك وهزیرانی عێراق بۆ كاروباری نهوت ،حس���ێن شههرس���تانی ئهم نامهیه دهبینێت لهسهری دهنوسێت ئێمه رازین ،بهاڵم بۆ 170ههزار بهرمیل، ئ���هوهی ت���ا ئێس���تا ههرێ���م بهرههمی دههێنێتو ئێمهی لێ ئاگادار كردۆتهوه تهنها 60ههزار بهرمیله لهڕۆژێكدا ،ئهی كوا ئهو 110ههزار بهرمیلهی تر بۆ كوێ دهچێت؟. ئهمه یهكێكه لهو دهیان گهندهڵیانهی بواری نهوتی ههرێم نهك شههرس���تانی نایزانێت ،بهڵك���و ئهندامانی پهرلهمانی كوردس���تان ب���ه ئۆپۆزس���یۆنو زۆرێك لهوانهی دهسهاڵت تا دهگات بهوهزیرهكانی حكومهتی ههرێمی���ش نایزانن .خهڵكی ههرێم نازانێت ئهو گرێبهستانهی كراون كه زیاتر له 50گرێبهس���تن ،چهند پاره لهئیمزاكردنی گرێبهس���تهكهدا (بۆنهس س���ینگنیچهر) وهرگی���راوه ،چهن���د بۆ خزمهتگوزاری ناوچهكه تهرخان كراوه، وهزیری س���امانه سروش���تییهكان ههر رۆژهی ژمارهیهك لێدهدات!. رای گشتی خهڵكی كوردستانو بگره س���هركردهكانی هێزه ئۆپۆزس���یۆنو تا دهگات بهژمارهیهكی بهرچاو لهمهكتهبی سیاس���ی ه���هردوو حی���زب (پارت���یو یهكێت���ی) نازانرێت چهن���د وهرگیراوه، كهچ���ی س���هرۆكی ههرێ���م ه���هر دهم دهكات���هوه لهس���هر ملمالنێكهی لهگهڵ ی بكهن، بهغ���دا داوا دهكات پش���تگیری ی لهچ���ی بكرێت كه تا ئاخر پش���تگیری ئێس���تا تۆ لهگهڵ ناوهنده رهس���مییو سیاس���ییهكانی كوردستان روون نیتو دهریایهك لهناڕۆش���نیو سێبهرو گومان لهسهر گرێبهس���تهكانو فرۆشتنی نهوت لهئارادایه. به ئاشكرا دیاره كه بهشێكی بهرچاو لهداهات���ی نهوت���ی ئهم واڵت���ه حیزبو س���هركردهكانی پێی دهوڵهمهندو بههێز ی پهترۆ دۆرالی نهوتی دهكرێت ،مهسهله ههرێمیش مشتێكه لهخهروارێك لهنمونهی گهندهڵیی ئهم بواره .ئهوهتا پارێزگایهكی وهك كهرك���وك كه ئێس���تا بوژاندنهوهو سهرلهنوێ ئاوهدانكردنهوهیهكی بهرچاو بهخۆی���هوه دهبینێت ،لهس���اڵی 2010دا داهاتی پهت���رۆ دۆالر گهیش���تۆته 200 ملیۆن دۆالر ،لهساڵی 2011شدا داهاتی پهت���رۆ دۆالری گهیش���تۆته 225ملیۆن دۆالرو لهئاوهدانكردنهوهی ئهو ش���ارهدا خهرجك���راوه ،ئایا كاك مهس���عودو مام جهالل خێره لهمهشدا فیڵ لههاوواڵتیانی ئهم ههرێمه دهكهن. رای گشتی لهكوردس���تاندا باش ئهو راس���تییه دهزانێت كه دۆس���یهی بواری نهوتی ههرێم نا ش���هفافه ،جا ئهگهر وا ماوهی چهند س���اڵێكه لهگ���هڵ خهڵكی ئهم ههرێمهدا بۆتان چۆته س���هر ،تكایه كهمێك به لێزانانه مامهڵه لهگهڵ بهغدادا بكهن ،بۆئهوهی ئیحراج نهبن!.
ههنوکه
ئێرانو كوردستان.. ئێستاو رابردوو ی ی نێوان كوردو دهوڵهتهكان پهیوهند ئێ���ران ،پهیوهندییهك��� ه بهقواڵی���یو ی مێ���ژوودا رۆچ���ووه، بهڕهگوڕیش��� ه ی ئ���هم پهیوهندیی ه س���هدان ئهگهرچ ی ی نێوان كوردو ئێران زیاتر لهوه ساڵ ه ی دۆس���تانهو ئاش���تیان ه پهیوهندییهك بووبێ���ت ،پهیوهندیی���هك ب���ووه ك ه زۆرجار بهدوور نهب���ووه لهتوندوتیژیو خوێنڕش���تن ،بهاڵم ههردووال بهردهوام ی یهكت���ر دركی���ان بهبای���هخو گرنگ��� ێ ی ل���هو ملمالن ك���ردووه ،بهتایبهت��� ی سهر ی لهنێوان هێزه گهورهكان گهوران ه ی ئ���هم ناوچهیهدا ك ه لهچهند گۆڕهپان ی مێژوویدا روویانداوه .رهنگ ه قۆناغێك ی ی توركیو ئێران ئێستا ك ه دوو پڕۆژه ی لهم ناوچهیهدا لهزۆرانبازیدان ،تارمای ی "چاڵدێران"، ی جهنگ دووبارهبوونهوه ی خس���تبێت ه ی ئێران��� كاربهدهس���تان دڵهڕاوكێوه ،ل���هم زۆرانبازییهدا كورد ی لهپا ڵ كامیاندا دهوس���تێت ،هاوسهنگ ی ئهویاندا دهش���كێتهوه، هێ���ز ب���هال ههروهك چۆن 500س���ا ڵ لهمهوبهر ك ه كوردهكان چوون ه پا ڵ عوسمانیهكانهوه، ی تێكشكان س���هفهوییهكان رووبهڕوو بوونهوه. ی ی ئێراندا ،ههرێم ئێستا لهستراتیج ی ههیه، ی تایبهت كوردس���تان بایهخێك ی سیاسیو ئابورییهوه، نهك ههر لهڕوو ی ی ئهمنیشهوه ،كوردستان بهڵكو لهڕوو باش���ور زیاتر له 50س���اڵ ه ب���هردهوام ی ئێراندایهو ههمیش��� ه لهژێ���ر چاودێری ی ی ئهو واڵت ه (بهسهردهم كاربهدهستان ی ئێرانیشهوه ) ی ئیس�ل�ام شاو كۆمار لهههموو رووداوه گرنگو لهههموو شهڕو ی نێوان حیزبهكانیدا ئاش���تبوونهوهیهك لهنزیك���هوه ئامادهو بهئاگاو بهش���دار بوون. لهبهرامبهریش���دا ،ب���هردهوام ئێران ی كاریگ���هر بووه لهس���هر دهوڵهتێك��� ی كوردستان ،ههموو هێزو الیهن ه ههرێم ی دركیان سیس���اییهكانی كورد بهباش ی ئهو دهوڵهت ه كردووه بهكێشو سهنگ ی كارا ك��� ه ئێس���تا دهیهوێت رۆڵێك��� ی ی رۆژههاڵت لهتهرتیبات��� ه ئایندهییهكان ناوهڕاس���تدا ببینێ���ت ،بهعێ���راقو كوردستانیشهوه ،ههربۆی ه هیچ كهسو ی وهك ئێران الیهنێ���ك ناتوانێت هێزێك لهم ناوچهیهدا نادیده بگرێت.
سوپای پاسداران ههڕهشه لهحیزب ه كوردهكان ی رۆژههاڵت دهكات ی (بهیتولموقهدهس) ی سوپا فهرمانده ی كوردس���تان ،ئاماژه بهوه دهكات ك ه ی ی ئهولهویهت ی ئهمن ئهمسا ڵ مهسهل ه ی ی پاسدارن ه لهكوردستان ی س���وپا كار رۆژههاڵتدا. ی ی فارس ل���هزار ی ههواڵ��� ئاژانس��� ی ی فهرمانده محهمهد حس���ێن رهجهب ی ی (بهیتولموق���هدهس) ههواڵ س���وپا ی ی باڵوكردهوه ك ه لهمساڵدا سوپا ئهوه ی ئهوهیان كردووه پاسداران ئامادهكاری ی ههر جۆره ی رووب���هڕوو ك��� ه بهتوند ی حیزبو الیهن ه ی چهكدار جموجۆڵێك��� ی رۆژههاڵت ی كوردس���تان كوردییهكان��� ببنهوه. ی ی ههواڵ��� ه���اوكات س���هرچاوهكان ی ئاماژه بهوه دهكهن ی ئیس�ل�ام كۆمار ی ی كاربهدهستان ی ك ه بیرو داڵغ ه ئهوه ی بهخۆیهوه خهریك كردووه ئهو ئێران��� ی زانا ی كوش���تن پرس���یارهی ه ك ه پیالن ی ئێران لهكام دهروازهیهوه ئهتۆمییهكان دێت؟ ئهم س���هرچاوان ه ئام���اژه بهوه ی ئیتالعات دهك���هن ك ه جگ��� ه ل���هوه ی كوردس���تان بهگومان ه ك ه لهههرێم��� ی ب���ۆ ئ���هو كاره كردبێت، ئاس���انكار ی ب���اس ل���هوهش دهكهن ك ه موس���اد ی دهیهوێت كهڵكو س���وود ئیس���رائیل ی رۆژه���هاڵت لهحیزب��� ه كوردییهكان��� ی زانیاریو وهربگرێت بۆ كۆكردن���هوه بهئهنجامگهیاندنی پالنهكانیان.
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
3
ئاماژهكانی سهردانهك هی نهوشیروان بۆ ئێران.. "جوگرافیا" تهحهكوم به"مێژوو" دهكات
ئا :ئاوێنه چوونی نهوشیروان مستهفا لهم ئانو ساتهدا بۆ ئێران ،زیاد لهئاماژهیهك لهخۆدهگرێت :ئێران دهیهوێت لهڕێگهی داوهتكردنی نهوشیروانهوه پهیامێك ئاڕاستهی بارزانی بكات ،ههوڵدهدات گۆڕانو یهكێتی لهیهك نزیكبخاتهوهو چاوی لهقۆناغی پاش تاڵهبانییهو ستایشی ههڵوێستی گۆڕانیش دهكات لهكێشهی متمانهسهندنهوه لهمالیكیدا. نهوشیروان مستهفاو عهجهم رهنگ���ه كهم كهس وهك نهوش���یروان مستهفا لهو راستییه بهباشی تێبگات كه "مێژوو"ی كورد ،قوربانیی ههمیش���هیی "جوگرافیا"یه ،ئهو بهئهزمونیش ئهوهی بۆ س���هلماوه كه لهم رووبهرهی ههرێمی كوردستانی تیا ههڵكهوتووه هیچ هێزێك ناتوانێ���ت بایهخو كاریگهری���ی ههردوو دهوڵهت���ی "ئێ���رانو توركی���ا" نادیده بگرێت. ئ���هو كه نوس���هری كتێب���ی "كوردو عهجهم"هو لهناوهڕاستی دهیهی 1980دا سهرپهرش���تی هێرش���ێكی هاوبهش���ی پێش���مهرگهكانی یهكێت���یو لهش���كری ئێرانی بۆ سهر بیره نهوتهكانی كهركوك ك���ردووه ،یهكێكه لهو سیاس���هتمهداره بهئهزمونان���هی باش دهزانێت لهمێژووی سیاس���ی كورددا فاكت���هری دهرهكی چ رۆڵێك���ی گرنگ���ی لهیهكالییكردنهوهی ملمالنێ ناوخۆییهكان���ی كوردا بینیوه، ئ���هو زۆر لهنزیك���هوه ل���هوه بهئاگایه كه چ���ۆن بهدرێژایی س���ااڵنی رابردوو "بارزان���ی"و "تاڵهبان���ی" پهیوهندیی���ه دهرهكییهكانی���ان وهك كارتێك لهگهمه سیاس���ییهكانی ناوخ���ۆدا بهكارهێناوهو زۆرجاریش ئهو الیهنهیان س���هركهوتوو بووه كه لهبهكارهێنانی ئهو هێزانهدا بۆ بهرژهوهندی خۆی لێزانو كارامه بووه. لهم كاتهدا كه بههۆی تێههڵكێشبوونی پارتییهوه لهگهڵ میحوهری سووننهكانو توركیاو عهرهبستانی سعودیو قهتهردا، ئێ���ران لهبارزانی تووڕهی���ه ،دهیهوێت لهڕێگ���هی داوهتو پێش���وازیكردنی نهوش���یروان مس���تهفاوه لهئاس���تێكی ب���هرزدا ،پهیامێك ئاڕاس���تهی بارزانی ب���كات ،پێویس���ته بی���ر لهتاكحیزبیو تاكس���هركردهیی بهپش���تیوانی توركیاو ئهمهریكا لهكوردستاندا نهكاتهوه.
نهوشیروانو تاڵهبانی ئێ���ران زۆر مهبهس���تیهتی ك���ه ئهم ناوچهیهی پێشتر بهزۆنی سهوزی یهكێتی دادهنرا پش���ێوییو ئاژاوهی تێنهكهوێت كه زیان بهئێران بگهیهنێت ،لهالیهكهوه ههوڵدهدات بهیهكجاری كۆتایی بهگرژیو ئاڵۆزییهكان���ی نێ���وان یهكێتیو گۆڕان بهێنێتو بۆ ئهو مهبهس���تهش باڵوێزی ئێ���ران لهبهغدا (حهس���هنی دانایی فهر که لهس���هردهمی ش���اخهوه نهوشیروان دهناسێت) سهردانی رێكخهری بزوتنهوهی گۆڕان���ی كردووهو لهو روهش���هوه چهند ههنگاوێك لهالیهن ه���هردووالوه نراوه، تهنانهت پاگهندهی ئهوهش دهكرێت كه بۆ داوهتكردنی نهوشیروان موستهفا بۆ ئێ���ران رهزامهندیی تاڵهبانی وهرگیراوه، بهاڵم ههڵس���وڕاوی دی���اری بزوتنهوهی گ���ۆڕان "محهمهد تۆفی���ق رهحیم" ئهو ههواڵ���ه رهتدهكات���هوهو بهئاوێن���هی راگهیاند كه "نهخێر ئهوه راس���ت نیهو لهسهر داواكاریی ئێران بووه". ناوبراو جهغتی لهسهر ئهوهش كردهوه كه نزیكخس���تنهوهی یهكێت���یو گۆڕان لهیهكت���ر لهئهجین���دای س���هردانهكهی نهوشیروان مستهفادا نییه بۆ ئێران ،ئهو وتی "نازانم ئهگهر ئێران مهبهس���تێكی وای���ان ههبێت ،بهاڵم ئهوهن���دهی ئێمه ئاگاداربی���ن ،مهس���هلهكه گفتوگۆكردنه س���هبارهت بهبارودۆخی ئێستای عێراقو دۆخی سیاسی عێراقو كوردستان". لهالیهكی دیكهش���هوه ،تهندروس���تی تاڵهبانی بهالی كاربهدهستانی تارانهوه زۆر جێی بایهخه ،ئهوان مهبهستیان ه بۆ راگرتنی ئارامیو ئاسایشی ئهم ناوچهیه، ئاگادارو وریا بن كه دوای تاڵهبانی ئهم ناوچهیه بهرهو چ پاش���هڕۆژێك دهڕواو پاش���هڕۆژی ئ���هم ناوچهی���هی یهكێتی چی لێدێ���ت؟ زۆر بهوردیش چاودێریی ئهوه دهك���هن كه رهوت���ی رووداوهكان بهرهو ك���وێ دهڕواو بهپێی زانیاریهكانی ئاوێن���هش وا بڕی���اره لهچهن���د رۆژی داهات���وودا بۆ لهنزیك���هوه ئاگاداربوون لهقۆناغی دوای تاڵهبانیو گفتوگۆكردن دهربارهی ههلومهرجی ناوخۆی یهكێتی "بهرههم ساڵح" داوهت بكرێت بۆ ئێران، ئهمه جگه ل���هوهی كه ئ���هم داوهتهی نهوشیروان مستهفای تهمهن 68ساڵ ،وا لێكدهدرێتهوه ،مامهڵهكردنی ئێران بێت لهگهڵ ناوبراودا وهك بهدیلی تاڵهبانی، لهوهاڵمی ئهم پرس���یارهی ئاوێنهدا كه
ئیتالعات ههرێم ی کوردستانی تاوانبار كردهوه
ئایا ئێ���ران لهڕێگهی ئهم س���هردانهوه ئامادهكاری ب���ۆ دوای تاڵهبانی دهكات لهم زۆنهدا؟ محهمهد تۆفیق رهحیم وتی "نازانم شتێكی وا ههبێت". نهوشیروانو مالیكی ئێ���ران زۆر بهگرنگیی���هوه چاودێری ی ئهوهی كرد كه مالكیی لهالیهن پهرلهمانی عێراقهوه متمانهی لێنهسهندرێتهوه ،لهم نێوهدا فراكسیۆنی گۆڕان رۆڵێكی ئێجگار گهورهتری لهژمارهی كورسییهكانی گێڕا، ههروهك چۆن لهلوبناندا ژمارهی دهنگه كهمهكان���ی كوتلهكهی "وهلید جانبوالد" ئ���هوهی یهكالیك���ردهوه ك���ه "نهجیب میقاتی" ببێت بهس���هرۆك وهزیرانی ئهو واڵته ،دهنگهكانی گۆڕانیش لهپهرلهمانی عێراق���دا ،ههم���ان گرنگ���یو بایهخیان لههێشتنهوهی مالكیدا ههبوو. دی���اره بههێزتری���ن ه���ۆكاری ئ���هم ههڵوێس���تهی گۆڕانیش بۆ نهچوونه پاڵ داوای لێس���هندنهوهی متمانه لهمالكی، خزمهت نهكردن بوو بهوهی سهنگو رۆڵی سهرۆكی ههرێم لهمهی ئێستای گهورهتر ب���كات ،بهئهندازهیهك ك���ه ببێته تاكه هێزی س���هنترال لهههرێمی كوردستاندا، كه ئهمهش هۆكارێك بۆ نزیككهوتنهوهی گۆڕانو یهكێت���ی لهیهكتریو لهقاڵبدانی هێزو تواناكان���ی پارتیو بارزانیش بوو. كه ئهمهش بهالی ئێرانهوه جێی بایهخو ستایش بوون بۆ ئهوهی پارتی لهڕێگهی سهرخس���تنی ئهو پرۆس���هیهوه ههرچی زیاتر ههرێمی كوردس���تان بهتوركیاوه شهتهك نهدات. نهوشیروانو عیرفانی قانعی فهرد ئهوهی لهم س���هردانهی نهوش���یروان مس���تهفادا ب���ۆ ئێران جێی س���هرنجه، بهپێی زانیارییهكانی ئاوێنه سهردانهكهی نهوشیروان هاوكاته لهگهڵ باڵوكردنهوهی یاداش���تهكانیدا بهزمان���ی فارس���ی كه لهالی���هن عیرفان���ی قانع���ی ف���هردهوه لهكوردییهوه وهرگێڕدراوه بۆ سهر زمانی فارس���ی ،ئهم یاداشتانه كه بهناوی (از كنار رود دانوب تا درههای كردس���تان) باڵودهبنهوه ،ههر چوار كتێبی "لهكهناری دانوبهوه تا خڕی ناوزهنگ"" ،پهنجهكان یهكتری دهشكێنن"و "خوالنهوه لهبازنهی بۆش���دا"و "نامهكانی م���نو مام جهالل" ئاژانسی میهر نهوشیروان مستهفا لهتاران لهخۆدهگرن.
دوو باڵوێزی كارای ئێران كۆماری ئیسالمی ئێران دوو ساڵ لهمهوبهر پێش ئهوهی ههڵبژاردنی سهرتاس���هری لهدوو واڵتی خاوهن پێكهاتهی ئاڵۆزو پڕ
لهگێژهنی عێراقو لوبناندا ئهنجامبدرێت، دوو باڵوێزی كاراو چوس���تو چاالكی بۆ ئهو دوو واڵته دهستنیشانكرد كه رێیهكی
ی فهر دانای
ی ئێران ی ئیس���رائیل لهوێوه پیالن لهدژ ی ههفتهیهك���دا ب���ۆ ج���ار لهم���اوه ی دهكهن" .ههروهها ی ئێ���ران دهگێڕنو جێیهجێش ی ئیتالعات��� دووهم وهزارهت��� ی تاوانبار كردهوه ئاماژه ب���هوهش كراوه ك��� ه "ههڵبهت ه ی كوردس���تان ههرێم ی ی ئهم���كارهش بهئ���اگاداریو مۆڵهت��� ی بۆ كوش���تن ی ك ه ئاس���انكار بهوه ی ئهو واڵت ه دراوس���ێی ه ئهنجام ی ك���ردووه لهالیهن دهوڵهت زان���ا ئهتۆمییهكان ی ی لهدهوڵهت ی ئیس���رائیلییهوه ،جهغت ن���هدراوه" ،ك ه مهبهس���ت "موس���اد" ی ئهم ناوهندی عێراقه. لهوهش دهكات ك��� ه ئهنجامدهران راگهیاندننامهك��� ه ب���اس ل���هوهش ی كاره س���وودیان لهخاكو ئاس���انكار ی ئ���هم (اقلیم) دهكات ك��� ه لهخاك��� ی دراوسێ وهرگرتووه. واڵتێك ی ه هاوس���نوورهمانهوه "تیرۆریس���تانو ی ئیعتالعات لهڕاگهیاندننام ه وهزارهت ی ی سهر بهموساد بهكهیف ی بهكرێگیراوان دووهمیدا س���هبارهت بهو 20كهس��� ه ی خۆی���انو بهئاس���انیو ئازادان��� ه دێنو ی زانا ئهتۆمییهكان ی كوشتن بهتۆمهت ی ی ئهم دهچن بۆ ئیسرائیلو چهكو تهقهمهن ی كردووه ،س���هرهتا دهس���تگیر ی دهگوازنهوه". ههفتهی ه بهئاش���كرا رایگهیاند "شوێن ی ئهم ه لهكاتێكدای ه ماوهیهك ه س���ایت ی ئهو بانده تیرۆریس���تیی ه جێگیربوون ی ی پێشوو ی ئێران بووه ك ه (تابناك) ك ه لهالیهن فهرمانده ی هاوسنوور (اقلیم)ێك ی رهفیق ی پاسدارانهوه "موحسین ی سهربازییان سوپا ی مهش���قو راهێنان بنك ه ی ی دهكرێت ،ههرێم دۆست" سهرپهرشت تیا كردووهتهوه". ی لهڕاگهیاندننامهك���هدا هات���ووه ك��� ه كوردستان وا دهناسرێندرێت ك ه پیالن ی ئهمهری���كاو بهریتانیاو دژ بهئێرانو سوریا تیا دهگێڕدرێت. "موخابهرات���
ی ئێران ی ئیسالم ی كۆمار ی فهر" باڵوێز ی دانای "حهسهن ی ی دهرهوه ی عێراق لهوهزارهت ی دۆسی ه لهعێراقو بهرپرس ی ئێ���ران لهههولێرو ی كونس���وڵخان ه ئێ���رانو دامهزرێنهر ی ئێران ی سیاس���هت س���لێمانی ،بهیهكێ���ك لهداڕێژهران��� ی كوردس���تانو عێ���راق دادهنرێت ،ئهو بهرامبهر بهههرێم ی تاڵهبانیو نهوشیروان مستهفایهو ی 26ساڵ ه هاوڕێ ماوه دۆستایهتییهكی دێرینیشی لهگه ڵ نوری مالكیدا ههیه. ی ی 50س���اڵهو زمان ی فهر" ك��� ه تهمهن عهمی���د "دانای ی 1980دا ك ه ی دهی ه ی دهزانێو لهس���هرهتا عهرهبیو كورد ی بوونیهوه ی بهبنهچ ه ئێران ی سهدامهوه بههۆ لهالیهن رژێم ی ی باڵ ی بهدر" دهركراوه ب���ۆ ئێران ،چووهت ه "رێكخ���راو ی عێراقهوه. ی ئیسالم ی شۆڕش ی بااڵ ی ئهنجومهن س���هرباز ی پاس���دارانهوهو ی كردووه بهس���وپا پاش���ان پهیوهن���د ی ئێراندا ی دهریای��� ی ق���ودسو هێز دواتری���ش لهفهیلهق ی سهدام له2003دا ی رژێم ی روخان كاربهدهس���ت بووه .دوا ی شیعهو ی مهرقهده پیرۆزهكان ی بنیاتنانهوه بهرپرسیارێت ی نێوان عێراقو ئێران ی پهیوهندیی ه بازرگانیهكان رێكخستن ی ی گرنگ لهڕێكخستن ی فهر رۆڵێك لهئهستۆ دهگرێ .دانای ی ئێران لهگه ڵ حیزبو ی ئیس�ل�ام ی كۆمار پهیوهندییهكان رێكخراوو كهسایهتییهكانی عێراقو ئێراندا دهبینێ.
گ���هورهی ش���یعهیان تی���ا كۆبووهتهوهو بهپێگ���هی قایم���ی ئێ���ران لهناوچ���هی رۆژههاڵتی ناوهڕاستدا دادهنرێن.
روكن ئابادی
ی ئێ���ران لهلوبنان، "غزهنفهر ئهس���ل روك���ن ئابادی" باڵوێز ی ئێران ی دهرهوه ی وهزارهت یهكێك ه لهڕاوێژكاره س���هرهكیهكان ی ی ناوهڕاس���ت ،ئهو پێش���تر س���هرۆك ی رۆژههاڵت بۆ كاروبار ی ئهفهریقا بووه ی ناوهڕاس���تو باكور ی رۆژههاڵت ی عهرهب بهش ی ی دهرهوهدا ،ههروهها چهندین بهرپرسیارێتیش��� لهوهزارهت��� ی ئێران لهس���وریاو لوبنانیش���دا لهئهستۆ لهههردوو باڵوێزخان ه ی لهبهیروت ی واڵتهك��� ه ی باڵوێزی ی پۆس���ت گرتووه بهرل���هوه پێسپێردرێت. ی ی قس���هكردن ی 46س���اڵهو توانا ی ك ه تهمهن روك���ن ئاباد ی ی بڕوانام ه ی ههیهو ههڵگر ی عهرهبیو ئینگلیز بهههردوو زمان ی لوبنان نهماوه ی سیاسیدا ،كونو قوژبن ی زانست دكتۆرای ه لهبوار ی لهگه ڵ ی چڕوپڕ ی پیا نهكات ،ئهو رایهڵێك پهیوهن���د س���هر ی ی سیاس���یو نوس هرو رۆژنامهنووسانو بزنسمانو پیاوان پیاوان ئایینی شیعهو سوننهو مهسیحیو دروزهكاندا دروستكردووه. ی بهالیهن ه ی توندوتۆڵ ی نهك ه���هر پهیوهندییهك روكن ئاباد ی بهردهوامدا ی ئازارهوه ههیه ،بهڵكو لهههوڵ ی8 سیاس���ییهكان ی لوبنانیش���دا ی لهگه ڵ ئهو الیهن ه سیاس���ییان ه بووه پهیوهند ی ی سهرسهخت ی ئازار ناودهبرێنو بهنهیار ببهس���تێت ك ه به 14 ی لوبن���ان دادهنرێن ی ئێ���رانو حیزب���واڵ ی ئیس�ل�ام كۆم���ار لهلوبناندا.
4
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
ههردوو پااڵوگه ی بازیانو كهڵهك چۆن قۆرخ كراون؟
هەنوکە
هیچ وهزارهتێك هێندهی وهزارهتی سامانه سروشتییهكان ئاوێتهی كۆمپانیاكانی حیزب نهبووه ئا :نالی حكومهتی ههرێمی كوردستان پارهیهكی خهیاڵی دهدات بهدوو كۆمپانیای پارتیو یهكێتی كه رۆژانه بڕێكی دیاریكراو لهنهوتی رهش لهههردوو پااڵوگهی بازیانو ههولێر دهپاڵێون ،سهرچاوهیهكی ئاگاداریش به ئاوێنهی راگهیاند "ههردوو پااڵوگهی بازیانو ههولێر قۆرخ كراون". س����هرچاوهیهكی ئ����اگادار لهب����وار ی بهرههمهێنان����ی ن����هوت ب����ه ئاوێنهی راگهیاند ل����هدوای روخاندن����ی رژێمی پێش����ووی بهغداو لهو سهردهمهدا كه ئیبراهیم محهم����هد بهحرلعلوم وهزیری نهوت����ی عێراق بوو ،بڕی����اردرا كه دوو ی نهوت (یهكێكیان لهههولێرو پااڵوگه لهناوچهی كوركوس����ك ،ئ����هوی تریان لهس����لێمانی لهبازیان) دروس����تبكرێت ههریهكهی����ان بهتوان����ای پااڵوتنی 20 ه����هزار بهرمی����ل لهڕۆژێك����دا .لهدوای رووخانی رژێمهوه بهماوهیهك لهالیهن وهزارهتی كارهبای عێراقهوه دهستكرا بهجێبهجێكردنی دروس����تكردنی ئهم دوو پااڵوگهیهو تا ساڵی 2008نزیكهی له %70 -60پرۆژهكه تهواوبوو ،بههۆی بارودۆخ����ی نائارامی عێ����راقو بههۆی ئهو كێش����انهوه پارتیو یهكێتی بۆی دروس����تدهكردن ،ناچ����ار حكومهت����ی عێراق ئهو دوو پااڵوگهیهی رادهس����تی حكومهتی ههرێم كرد. س����هرچاوهكهی ئاوێنه ئام����اژهی بۆ ئ����هوه كرد ئ����هو دوو پااڵوگهیه لهبری ئهوهی حكومهت����ی ههرێم تهواوكردنو پرۆس����هی پااڵوتنی بخاته كێبهركێوه، لهالی پارت����ی كۆمپانیای (كار) لهالی یهكێتیش كۆمپانیای ( نۆكان) خۆیان كرده خاوهنی. كۆمپانی����ای ن����ۆكان ك����ه كۆمپانیای س����هرهكی ناوچهكان����ی یهكێت����ی نیش����تمانی كوردس����تانهو ئێس����تا بهگروپ����ی كۆمپانیاكان����ی ن����ۆكان ناس����راوه ،كۆمپانی����ای قهیوانی كرده هاوبهشی خۆی لهچاككردنو پااڵوتنی نهوت����دا ،ه����اوكات كۆمپانیای كاریش كۆمپانیایهك����ی تری كرده ش����هریكی خۆی. سهرچاوهكهی ئاوێنه ئاماژهی بۆ ئهوه كرد كه حهواڵ����هی ئهم دوو پااڵوگهیه
پااڵوگەی بازیان ی هەندێ رۆژ توانا پااڵوتنی 13ههزار بهرمیلهو كهس نازانێت ی 7ههزار بهرمیلهكه تر چی لێدێت؟
پااڵوگەی کەڵەک هەندێ رۆژ توانای پااڵوتنی 35هەزار بەرمیلی هەیە ،بەاڵم کەس نازانێت داهاتی ()35ەکەی تری چی لێدێت؟ کرێکارێکی نەوت لەکاتی کارکردن لەیەکێک لەبیرە نەوتیەکانی عێراقدا بۆ كۆمپانیای ه����هردوو حیزبهكه هیچ بنهمایهكی یاس����ایی نییهو ئێستا ئهو دوو كۆمپانیایه وهك موڵكی س����هرف مامهڵ����ه لهگهڵ ئ����هو دوو پااڵوگهیهدا دهكهن. بهپێ����ی ئ����هو زانیاریان����هی دهس����ت ئاوێن����ه كهوتووه ،ئ����هو كۆمپانیایانه سهرباری ئهوهی بهو شێوهیه ههردوو كونجێكی ئهم دنیایهدا نییه". پااڵوگهكهی����ان وهرگرت����ووه ،بۆ ههر سهرچاوهكهی ئاوێنه باسی لهوه كرد كه بهرمیلێكیش ك����ه دهیپاڵێون بڕی 17پاوهنكردنو مفتخۆری كردن لهحكومهت دۆالر لهحكومهت����ی ههرێم وهردهگرن .لهالیهن ئ����هو دوو كۆمپانیایهوه تهنها واته حكومهت نهوت����ه خاوهكهیان بۆ بهم����هوه نهوهس����تاوه ،بهڵكو زۆرجار دابی����ن دهكاتو پااڵوگهكانیش موڵكی ئهو دوو پااڵوگهیه بڕێكی زۆر نهوتیان حكومهتنو لهبودجهی حكومهتیش بۆ پێدهگات لهڕێگای وهزارهتی س����امانه ه����هر بهرمیلێك 17دۆالر دهردهچێت .سروش����تیهكانهوه ،بهاڵم ئهوان توانای سهرچاوهكهی ئاوێنه ئاماژهی بۆ ئهوه وهبهرهێنانی����ان زۆر ل����هوه كهمترهو كرد كه "ئهم ش����ێوه مامهڵهیه لههیچ "كهسیش نازانێت ئهو نهوته زیاده بۆ
"دهرزییهكی توركی 4منداڵی ب ێ دایك كرد بۆی دهركهوتووه ك����ه دهرزییهكان ه ی ئا :ئاسۆ سهراوی كۆمپانیایهكی توركییه بهناوی (مستهفا ن����زار)و "هی����چ گرفتێكیش����ی نهبووهو "كهژاوه باقی" كه دایكی 4منداڵه، بهس����هر نهچووه" ئهو وتی "پرس����یارم چهند دهقهیهك دوای ئهوهی لهنهخۆشهكهش كرد وتی پێشتر دهرزیم تهنها (یهك سیسی) دهرزی دژه بهكارهێن����اوه" .بهوتهی "سروش����ت"ی بهكتریای لهالیهن پهرستارێكهوه بۆ هێوهرژنی كه ئهو رۆژه لهگهڵ "كهژاوه"ی كرا ،گیانی لهدهستدا .لهئێستادا كۆچكردوو بووه ،بۆ كردنی دهرزیهكهی پهرستارهكه دهستگیر كراوهو "ك����هژاوه" ،چونهته الی پهرس����تارێك بهڕێوهبهری تهندروستی سلێمانیش بهن����اوی (ش) لهش����هقامی ئ����ۆرزدی، رایدهگهیهنێ لێكۆڵینهوه لهو رووداوه دوای ئهوهی پهرس����تارهكه تهنها یهك دهكهنو كهسوكاری كۆچكردووهكهش سیسی لهدهرزیهكه لهڕێگای كانوێلهوه چاوهڕوانی لێكۆڵینهوهن. بۆ نهخۆشهكه دهكات ،وهك "سروشت" كهژاوه باقی تهمهن 39ساڵ ،كه دایكی دهیگێڕێت����هوه یهكس����هر دهموچ����اوی دوو ك����وڕو دوو كچ بووه ،رۆژی ههینی دهئاوس����ێو س����ور دهبێت����هوهو هاوار راب����ردوو 6/30لهگهڵ (هێوهرژنهكهی) دهكات دهڵێت "فری����ام كهون خنكام". سروش����ت حس����ێن ،بهمهبهس����تی پهرستارهكهش پێی دهڵێت "دهرزیهكه چارهسهری نهخۆشی گرانهتا سهردانی قورسه به هێواشی بۆت دهكهم" ،بهاڵم د.عهبدوڵ��ڵ�ا ش����هریف دهك����هن ،پێش لهپاش چهند دهقیقهیهك����ی كهم باری چونیش����یان بۆالی پزیش����ك" ،كهژاوه" تهندروستی "كهژاوه" بهتهواوهتی تێك پش����كنینێك دهكات ،پێ����ی دهڵێن كه دهچێت .لهكاتی گێڕانهوهی ئهو قسانهدا، گرانهتای ههی����ه ،د.عهبدوڵاڵش ههمان چهند دڵۆپه فرمێسكێك زایه چاوهكانی ش����تی پێدهڵێت ،بۆ چارهس����هریش " 10سروشت"هوه بۆیه به خهمبارییهكهوه دهرزی (دژ بهكتری����ا)ی بۆ دهنوس����ێ .وتی "زۆرم هاواركرد وتم با بهتاكس����ی "كهژاوه" بێئاگا لهوهی لهدوا ساتهكانی بیبهی����ن بۆ نهخۆش����خانه ،بهاڵم كهس تهمهنیدای����ه ،دهڕوات لهدهرمانخانهیهك گوێی لێنهگرت����م ،دهیانوت تهلهفونمان ئ����هو دهرزییانه دهكڕێت ،ك����ه دواجار بۆ ئیس����عاف كردووه ،ئیسعافیش پاش لهجیاتی چارهسهر ،مهرگی بۆ دههێنن .نزیك����هی كاتژمێرێك ئینجا گهیش����ت"، دوای كڕینی دهرزییهكانیش دهچێته الی بهاڵم د.س����هروهر ع����ارف ،بهڕێوهبهری د.عهبدوڵاڵ .پزیش����كی ناوب����راو ئهوهی بهش����ی ك����رده پزیش����كییهكان دهڵێت ی "كاتژمێ����ر 4تهلهفۆنیان كردووهو 4:03 ب����ۆ ئاوێن����ه روونك����ردوه دوای ئهوه "ك����هژاوه" دهرزییهكانی پیش����انداوه ،دهقیقه ئیسعافهكهی ئێمه گهیشتووهته
حهواڵهی ئهم دوو پااڵوگهی ه بۆ كۆمپانیای ههردوو حیزبهك ه هیچ ی یاسایی نییه بنهمایهك كوێ دهچێتو چی لێدێت؟". بهپێی زانیارییهكانی ئاوێنه ،پااڵوگه ی بازیان لهس����لێمانی رۆژان����ه لهڕێگای وهزارهتی سامانه سروش����تییهكانهوه بڕی 3ه����هزار تهن (كه دهكاته زیاتر له 20ههزار بهرمیل) نهوتی رهش����یان پێدهگات ،بهاڵم رۆژی وا ههیه توانای پااڵوتنیان تهنه����ا 13ههزار بهرمیلهو ك����هس نازانێ����ت ئ����هو دوای 7ههزار بهرمیلهكهی تر چی لێدێت.
كهژاوه
لهپااڵوگهكهی ههولێرش كه كۆمپانیا ی كار سهروكاری دهكاتو سهر بهپارتییه، ئهم پااڵوگهیه توان����ای بهرههمهێنانی بهپێ����ی زانیارییهكان����ی كۆمپانیاك����ه بهرزكراوهت����هوه بۆ 70ههزار بهرمیلو بانگهش����هی ئهوه دهكهن ك����ه رۆژانه ئهوان 70ههزار بهرمی����ل دهپاڵێون، ئهمانی����ش رۆژان����ه 10ه����هزار ت����هن نهوتی رهش����یان لهوهزارهتی س����امانه سروش����تییهكانهوه بۆ دابین دهكرێت كه نزیكهی 70ههزار بهرمیل دهكات، ب����هاڵم بهپێی س����هرچاوهكهی ئاوێنه، ههندێكج����ار 35ه����هزار بهرمیل نهوت بهرههمدههێننو ئ����هودوای ئهو نهوته كهس نازانێت چی لێدێت. س����هرچاوهكهی ئاوێنه جهخت لهسهر ئهوه دهكات����هوه كه ئهگهر پارهی ئهو
نهوته رهش����هی كه رۆژانه ناپاڵێورێت بدرێتهوه به حكومهت����ی ههرێم "ئهی بۆ ئهو ب����ڕه پارهیه لهن����او بودجهی حكومهت����ی ههرێم����دا بهدیناكرێ����ت، بهرپرسی یهكهمیش وهزارهتی سامانه سروش����تییهكانی كه پ����ارهی ئهو بڕه نهوته چی لێدێت". تێكهڵب����وونو ئاوێتهبوون����ی ئهم دوو كۆمپانیای����هو وهزارهت����ی س����امانه سروشتییهكان ،هێنده لهئاستێكدایهو هێنده ناڕۆشنه ،بهپێی سهرچاوهكهی ئاوێن����ه بهیهكێ����ك لهناڕۆش����نترین پهیوهن����دی نێ����وان كۆمپانیاكان����ی حیزبو حكوم����هت دهدرێته قهڵهم كه س����ودمهندی یهكهم تیای����دا بهههموو پێ����وهرهكان "حی����زبو كۆمپانیاكانی حیزبه".
ی 4منداڵه ب ه ی 1973و خاوهن ی ساڵ كهژاوه باقی لهدایكبوو ی ناوهكانی (ئهحمهد ،شارا) كه ههردووكیان قوتابی قۆناغ ی 6بنهڕهتییهو (عهلی) شهشی ئامادهیین( ،شیالن) قوتاب ی 2ساڵه. تهمهن
الفیتەی پرسەی کەژاوە باقی
پێشتر نهخۆشهك ه دهرزی تر ی كردووه ،بهاڵم دیاره ئهم دهرزییه ی پێنهكهوتووهو حهساسیهت ی پێی ههبووه ئهوێ". بهوتهی سروش����ت ،ئهو ئیس����عافه ك ه هاتووه پێویستیی پزیشكیی تێدا نهبووه ت����ا هاوكاربێت بۆ گهڕان����هوهی ژیان بۆ "كهژاوه"ی كۆچكردوو "لهئیسعافهكهدا دوو پۆلی����سو كارمهندێك����ی تێدابوو، ئهوانی����ش كارێكی وههایان نهكرد تهنها ئهو پهرس����تارهی دهرزیهك����هی بۆكرد خۆی ههوڵیدا ههناسهدانی دهستكردی بۆ ب����كات ،ب����هاڵم ئهوی����ش هیچی بۆ نهكرا ،تاگهیش����تینه نهخۆشخانه گیانی دهرچوو".
بهرپرس����ی لقی سلێمانی س����هندیكا ی كارمهندانی تهندروستی ،هاوژین عوسمان سهرهڕای دڵتهنگیی بۆ گیانلهدهستدانی ئهو ژن����ه ،ئاماژه ب����هوهش دهكات كه لهههموو رووداوێكی لهو ش����ێویهدا ،بێ لێكۆڵینهوه یهكس����هر كارمهندانی ئهوان دهستگیر دهكرێن ،ئهو وتی "نهمانبینی هیچ كاتێك دكتۆرێك دهستگیر بكرێت، ه����هر رووداوێك����ی لهو ش����ێوهیه بێت، بهبێ دهرچون����ی دهرنجامی لێكۆڵینهوه یهكس����هر كارمهندان����ی تهندروس����تی دهستگیر دهكرێن".
فۆتۆ :ئاسۆ سەراوی
پۆلیس ب ه ئێمهیان وتووه لێكۆڵینهوه ی دهكهین ،ئێستا ئێمه چاوهڕێ ئهنجامی لێكۆڵینهوهی ئهوانین د.عهبدوڵاڵ ش����هریف لهو بڕوایهدا نییه ل����هو رووداوهدا هیچ الیهك كهمتهرخهم بووبێت ،چونكه وهك خۆی وتی "پێشتر نهخۆشهكه دهرزی تری كردووه ،بهاڵم دیاره ئ����هم دهرزیی����هی پێنهكهوتووهو حهساس����یهتی پێ����ی ههب����ووه ،ئ����هم حاڵهتهش لهزۆرب����هی واڵتاندا روودهدا، لهئهمهریكا س����ااڵنه ههزار حاڵهتی لهم جۆره روودهدا". هاوس����هری كۆچكردوو ،عهدنان حاجی محهمهد لهپرسهی ژنهكهیدا لهگهڕهكی ههواره ب����هرزه-ی ش����اری س����لێمانی
قس����هی بۆ ئاوێنه كردو بۆچونی وابوو كه ئ����هو دهرزییهی ب����ۆ ژنهكهی كراوه بهس����هرچوبێت ،بهاڵم وتیشی "الیهنی پۆلیس به ئێمهی����ان وتووه لێكۆڵینهوه دهكهین ،ئێستا ئێمه چاوهڕێی ئهنجامی لێكۆڵینهوهی ئهوانین". لهالی خۆش����یهوه بهڕێوهبهری گش����تی تهندروستی سلێمانی ،د.میران محهمهد جهختی لهوه ك����ردهوه كه لێكۆڵینهوه ل����هو رووداوه دهك����هنو وتیش����ی "ههر الیهنێك كهمتهرخهم بێت لێپێچینهوهی لهگهڵدا دهكهین".
کوردستانی
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
kurdistany.awene@gmail.com
لهكوردستان چۆن ئیعتراف بهتۆمهتبار دهكرێت؟
"له 580زیندانیی 113یان دهڵێن ئهشكهنجهی جهستهییو دهرونی دراوین" ئا :ئاسۆ سهراوی سهرهڕای قهدهغهكردنی لهالیهن ی وهزارهتی ناوخۆوه ،بهاڵم بهپێ بهدواداچونهكانی ئاوێنه ،هێشتا ی بۆ لێدانو ئازاردانی دهرون دانپێدانان (ئیعترافكردن)ی تۆمهتبار ی بهكاردههێنرێ ،بۆی ه چاالكهوانێك مافی مرۆڤ پێشنیار دهكات، لێكۆڵینهوهی تۆمهتبار لهپۆلیسو ی ئاسایش وهربگیرێتهوه ،وتهبێژ پۆلیسی سلێمانیش بهو پێشنیاره خۆشحاڵهو دهڵێت "بائێمه تهنها الیهنی جێبهجێكار بین". لهالی پۆلیس دانی بهتاوانهكهدا نا، بهاڵم لهالی دادوهر نكۆڵی لێكرد ی ی سهنتهر ی مهیدانی ی راپۆرتێك بهپێ ی مرۆڤ، ی دیموكراسیو ماف پهرهپێدان ی ی پێشوو لهناو بهندیخانهكان ك ه س���اڵ ی ئهنجامیاندا، ی سلێمان ی پارێزگا سنور ی 580كهس113 ،ی���ان دانیان لهك���ۆ ی دانپێدانانو بهوهدا ن���اوه ك ه لهكات��� ی ی ئهشكهنجهدان ناو زینداندا رووبهڕوو ی بوونهتهوه ،ئهو جهس���تهییو دهرون ی ی پێش���وو رێكخراو ئام���اره ههفت��� ه ی ی كراوهدا لههۆڵ ناوبراو لهگفتوگۆیهك ی مهدهنیهت ی گهش���هپێدان رێكخ���راو ی داد (محقق خس���تی ه روو .لێكۆڵهرێك عدلی) ك ه لهگفتوگۆك���هدا ئامادهبوو، ی ئ���هو ئاماره نییه، ی لهڕاس���تی گومان ی خۆیدا ی كاركردن��� چونك��� ه لهكات��� ی بهوه ی ههست ی پێشوو بهئاسان لهسااڵن ی لێكۆڵینهوه لهگهڵ كردوه ك ه لهكات��� ی ی دهرون تۆمهتب���اردا ئهش���كهنجهدان ی پۆلیس���هوه ێ بهرپرس��� ی ههند لهال ی داد ،یادگار ی ههبووه .لێكۆڵهر بوون ج���هالل ئهحم���هد ب���اس لهڕووداوێك ی رابردوودا روویداوه، دهكات ك ه سااڵن ئهو گێڕایهوه شهوێك لهگهڵ دادوهرێك لێكۆڵینهوهی���ان لهگ���هڵ تۆمهتبارێكدا ی ی كوش���تن ك���ردووه ك��� ه تاوانێك��� ی ش���هو ی "له 12 ئهنجام���داوه ،ئهو وت ڵ ه گ ه ل مان ه و ه لێكۆڵین ی بهیانی، ت���ا 6 كهسهكه دان بهتاوانهكهدا نهنێ ،رووبهڕووی ئهشكهنجهدانی دهرونی دهكرێتهوه ی ی بهتاوانهك���هدا نهنا ،كهچ ك���رد دان ی پۆلیس ی ئێم��� ه بردیان ه بنكهیهك دوا ی ی بهیان ههر ئ���هو رۆژه كاتژمێ���ر 9 ی بهتاوانهكهیدا بۆیان هێناینهوه دان��� ی ی تهواوهت نابوو ،دیاره ئهمهش گومان دروست دهكات". شدا ه و ه ب ی ه ئاماژ ه داد- ی ئهم لێكۆڵهر ی ی پۆلیس ههی ه وادهكهن ئهش���كهنجهدان لهكات ی لهال ی ئهوه منداڵێ���ك ،دوا ی كات ه ل كاتێك هیچ ی خۆ ك ه ئهو وهك ی ههبێت، ی تۆمهتباردا بوون ی دانپێدانان ی لهال ی بهتاوانهكهیدا ناوه ،كهچ دان و ی رون ه د ی دان ه نج ه شك ه ئ دا لێكۆڵینهوه ی ب ه لێدان ئهو باس لهوه دهكات ك ه تائێس���تاش ی لێكردو وتویهت دادوهر نكوڵ خت ه ج ، ه هێن���او ه كارن ه ب ی جهس���تهی ی تاوانێ���ك پش���ت ئهو (ئیعترافه)م پێكراوه ،بهاڵم كاتێك ب���ۆ ئاش���كراكردن ر ه ه یاسا ی پێ ه ب ه ك ه و ه كات ه لهوهش د ێ ك ه ی ب���ۆ منداڵهكهو بهو پرس���یارو وهاڵم ه دهبهس���تر ی پزیش���ك پش���كنین داندا ه نج ه ش���ك ه ئ ژێر ه ل دانپێدانانێ���ك ی تۆمهتبار دهكرێت ،ئهو دهڵێت ئهو كهس��� ه ك���راوه ،دهركهوتووه ك ه لهكهس كرابێ���ت ،لهڕوو ی تهقلیدییه ،ئهگهر ی ئهنجامداوه .ههربۆی ه یادگار "ئ���هوهش ش���تێك ی یاس���اییهوه دادوهر تاوانهك ه ی پش���ت و ن ت���اوا ی نایكات��� ه بهڵگ��� ه ی دیاریكراودا كهس���هك ه دان ی ئهو كهسانهش زۆرن ،لهماوهیهك دهڵێت "نمون ه ه و ه ناشارێت ش ه و ه ئ پێنابهستێ ،بهاڵم ی بهتاوانهك���هدا نهنێ ،ئهوا بهدڵنیاییهوه لهكاتێكدا تاوانهكهیان كردووه ،كهچ ب���ۆ كان ه تب���ار ه تۆم ه ك��� ه بهش���ێك ل ی ی دهرون ی ئهش���كهنجهدان رووب���هڕوو بهوجۆره نكۆڵی لێدهكهن". ن���ا ه پ ی���ان ه ك ه تاوان ه دهربازب���وون ل ی نهدرێ، دهكرێت���هوه ،ئهگ���هر لێش��� ژێر ه ل ه گوای ه ك��� ، ی ه و دهبن ه ب���هر ئه ی مرۆڤهوه ی ماف ی یاس���اكان ك ه لهڕوو ئهو هۆكاران هی وادهكهن ، ه پێكراو (ئیعتراف)یان ئهش���كهنجهدا ی رێگ ه پێنهدراوه" .ههر بۆی ه ههردووك ئهشكهنجهدان ههبێت كات، ه د ك ه ی ه نمون ه ل ب���اس بۆ ئهمهش ی ئهوه دهكات ههر لهمبارهیهوه پارێزهر كارزان فازیل ئهم پارێزهره پێش���نیار ، ه روویداو رابردوودا ی س���ااڵن ك ه ههر له ی تۆمهتبار لهپۆلیسو ی دیموكراسیو ك ه لێكۆڵین���هوه ی پهرهپێدان لهس���هنتهر س���ێك ه ك بوو، ه جۆر و ه ب ش رووداوهكه ی ی م���رۆڤ ،ئهوه دهخات���هڕوو ك ه ئاسایش وهربگیرێتهوهو بدرێت ه الیهنێك ماف ر ه س ه كردۆت ی سێكس��� ی س���تدرێژی ده ی داد"ه ،ئهو ی خام تایبهتمهن���د ك ه "لێكۆڵهر لهكوردس���تاندا كۆمهڵێك ماده
وهزارهتی ناوخۆ چهندین جار ب ه ی جهستهییو نوسراو ئهشكهنجهدان ی قهدهغ ه كردووه دهرون
دهڵێت "ب���ا پۆلیسو ئاس���ایش تهنها ی جێبهجێكار ب���ن ،لێكۆڵینهوه الیهن��� ی لهتۆمهتبار بدرێت ه دهس���ت لێكۆڵهر داد" .ئهو باس لهوهش دهكات ك ه ئهگهر ی قورسه ،دهكرێت سهرهتا ئهوه كارێك وهك ئهزمونێ���ك لهق���هزاو ناحیهكاندا ی بكرێتهوه .ناوبراو نایشارێتهوه ك ه تاق ی ئهو ی پۆلیس پشتگیر چهندین بهرپرس بۆچونهیان دهكهنو دهڵێت "لهكاتێكدا ی چهند س���اڵێك لهمهوبهر پێشنیارێك ی ی زۆرێك لهبهرپرس���ان لهو جۆره بهال هێ���زه ئهمنیهكان���هوه زۆر ناڕهوابوو، ی ئهو بهاڵم ئێستا زۆرینهیان پشتگیری پێشنیارهمان دهكهن". پارێزهر كارزان ئ���هوهش دهخاتهڕوو، ی تۆمهتبار ه���هر كاتێك لێكۆڵین���هوه ی وهك ی تایبهتمهن���د درای��� ه الیهن��� ی داد ،دهبێ���ت حكومهتیش لێكۆڵ���هر ی ی دابینكردن هاوكارییان بكات ،لهڕوو ی ی ك��� ه دهبێت ه هۆ ئهو پێویس���تیان ه ئاشكراكردنی تاوان. ی پۆلیس :با ئێمه تهنها الیهن جێبهجێكار بین ی س���لێمانی ،نهقیب ی پۆلیس وتهبێژ ی س���هركهوت ئهحمهد بهو پێش���نیاره پارێ���زهر كارزان فازی���ل ن���هك ه���هر خۆش���حاڵه ،بهڵكو ت���كاش دهكات ك ه ی تۆمهتباران ی زووه لێكۆڵینهوه ههرچ لهوان وهربگیرێت���هوه ،ئهو دهڵێت "با ئێمه تهنها الیهنی جێبهجێكار بین". ی دهكاتهوه نهقیب س���هركهوت رهتیش ی ك ه لهئێس���تادا ئهش���كهنجهدان لهال ی مابێت ،چونك ه وهك ئهو ئ���هوان بوون ی ناوخۆ چهندین جار دهڵێت "وهزارهت ی جهستهییو ب ه نوسراو ئهشكهنجهدان دهرونی قهدهغه كردووه". ی ی پۆلیس ئهوهش��� ئ���هم بهرپرس��� ه نهش���اردهوه ههندێج���ار ك��� ه دهچ���ن ێ ئهو ی تۆمهتبارێك دهش��� بۆ گرتن��� ی پۆلی���س یان تۆمهتب���اره پهالم���ار ی راك���رن بدات ،لهو كاتهش���دا ههوڵ��� ی رووشا یان برینداربوو ئهگهر شوێنێك ی ك ه لێیدراوه، ی ئهوه دهیكات��� ه بهڵگ ه ی "لهكاتێكدا بهوجۆره نییه ،باش��� ه ئ ه ی تۆمهتبارێكو ئێم ه ئهگهر بچین بۆ گرتن ی ئهو كات ه لهدهس���تمان رابكات ،ئ��� ه ی چیم���ان پێدهڵێت؟ ،جگهلهوه خهڵك بهبهردهوام بهشێك لهتۆمهتبارهكان بۆ ی كردویان ه پهنا دهربازبوون لهو تاوان ه ی ك��� ه بڵێن پۆلیس دهبهن��� ه بهر ئهوه لێیداوین". "ئیعترافكردنێك به كلك ه ماسیحه" ی شهوێك دوو تۆمهتبار دهبرێن ه بنكهیهك ی ی دوای پۆلیس لهس���لێمانی ،ب���ۆ رۆژ ی ی بنكهك ه س���كااڵ ی بهڕێوهبهر ل���هال ئ���هوه دهك���هن مفهوهزێ���ك بهپارچ ه ئاس���نێك لێی���داون ،مفهوهزهك���هش ی لێدهكاتو دهڵێت "تهنها بهكلك ه نكوڵ ماس���یح ه لێمداون" .تۆمهتبارهكانیش ی جهخت لهقسهكانیان دهكهنهوه ،دوا ی بهڕێوهبهر لێكۆڵینهوه دهكات، ئهوه ی ههردووالیان ی دهردهكهوێت قس ه بۆ راس���ته ،چونك��� ه كلك ه ماس���یحهك ه ی ی دار ،ئاسن بووه .لێكۆڵهرێك لهجیات داد باسی لهو رووداوه كرد.
39رۆژه چاالكوانێكی كورد مانی لهخواردن گرتووه دهیان رێكخراوو كهسایهتی داوای ئازادیی "كهبودوهند" دهكهن
ئا :ئاوێنه ئهمڕۆ ماوهی 39رۆژه ،محەمهد سدیق كهبودوهند ،دامهزرێنهرو سهرۆكی رێكخراوی مافی مرۆڤی كوردستان كه ماوهی پێنج ساڵه لهزیندانی ئهویندایه ،لهزیندانی كۆماری ئیسالمی ئێراندا مانی لهخواردن گرتووه. كهبودوهند كه چهند مانگێكی لهزیندان ی تاكهكهس���یدا ژیان بهسهردهبات ،مان گرتنهكهی لهسهر ئهوه دهستپێكردووه كه كاربهدهس���تانی زیندان���ی ئهوین رێگ���هی پێنادهن بچێت چاوی بهكوڕه نهخۆش���هكهی بكهوێت كه لهپێخهفی نهخۆشخانهدا كهوتووه. لهپێن���او ئازادكردن���ی ئ���هم زیندانه سیاسییهدا ،دهیان كهسایهتی ناسراوی كوردو حی���زبو الیهنه سیاس���یهكان كهمپینێكی���ان لهناوخ���ۆو دهرهوهی ئێراندا بهڕێخستووه.
ی ی ماف ههلومهرج مرۆڤ لهكوردستاندا ی بهشێوهیهك ی مهترسیدار لهسهردهم ی نهژاددا ئهحمهد ی كردووه ی لهخراپ روو محهمهد س���دیقی كهبودوهند سهرۆك ی مافی مرۆڤ لهكوردس���تانی رۆژههاڵت پێش���تر لهچاوپێكهوتنێكی���دا لهگهڵ رۆژنام���هی ئاوێن���ه رایگهیان���د ك���ه "لهئێران���دا ،كوردس���تان چهق���ی پێشیلكارییهكانی مافی مرۆڤه". ئهو وتی "دهیان ساڵه كورد لهئێراندا وهك بهكرێگی���راوی بێگان���هو كافرو
محەمهد سدیق كهبودوهند پیاوك���وژو رێگرو جوداخواز بهخهڵكی ئێ���رانو فارس���هكان دهناس���ێندرێنو كۆماری ئیسالمی سیاسهتی ئهپارتهاید لهدژی كورد بهكاردههێنێت". وتیش���ی "ههلومهرج���ی مافی مرۆڤ لهكوردستاندا بهشێوهیهكی مهترسیدار لهس���هردهمی ئهحمهدی نهژاددا رووی لهخراپی ك���ردووهو ئهگهر ئهم دۆخه
بهمجۆره درێژه بكێش���ێت ،ئهوا ئێم ه لهبهردهم ههڕهشهی تیاچوونی بوونو شوناسداین". وتیشی "لهم خهفهقانو شهوهزهنگهی تێیكهوتووی���ن ،تهنها ی���هك رێگهمان لهبهردهمدایه بۆ دهرباز بوون ،ئهویش یهكخس���تنی تواناكانمانو هوشیارییو تێكۆشانو كۆڵنهدانمانه".
5
بهختیار عهلی دهینوسێت
ترس لهدۆستیۆفسکی ""1
یۆرگن ش���پیتز ،لهیەکێ���ک لهوتارەکانیدا دەربارەی دۆستیۆفسکی دەڵێت لەڕوسیا چ���اوم بەوەرگێڕێک ک���ەوت ،پێی گووتم «نۆس���اڵە نەموێ���راوە دۆستیۆفس���کی بخوێنم���ەوەو بچ���م بەالی���دا ،چونکە هەر کات رۆمانێکی ئەو دەگرم بەدەس���تمەوە دەزانم باس���ی خۆم دەکات» .لهڕاستیدا بەرگەگرتنی دۆستیۆفس���کی ئاسان نییە. تۆم���اس مان لەس���ەر هەقە ک���ە دەڵێت «دۆستیۆفس���کی ،ب���ەاڵم ب���ە رێژەیەکی دیاریکراو» .بڕێکی زۆر لەم نوسەرە ،دەبێتە مایەی غەمو تێڕامانی زۆرو ئەفسوردەگی. جوانترینو غەمگینتر وەس���فێک سەبارەت خوێندنەوەی دۆستیۆفسکی بینیبێتم الی هێرمان هێسە بووە ،ئەو دەڵێت «کاتێک دەبێ���ت دۆستیۆفس���کی بخوێنینەوە کە غەمگینین ،کاتێک گەیش���تبینە سەر دوا س���نووری توانامان لەس���ەر ئازار ،کاتێک هەموو ژیان وەک یەک برینی داگیرس���اوو بەس���وێ دەبینی���ن ،کاتێ���ک دوودڵ���ی هەڵدەمژینو هەم���وو ئومێدمان مردبێت، کاتێ���ک لهغەمگینیدا تەنی���او پەککەوتە لهژی���ان دەڕوانینو نامانەوێ���ت چیتر لەو سامناکییە جوانو دڕندەیەی هیچ تێبگەینو هیچمان هەبێت ،تەنیا ئەوکاتە ئێمە کراوە دەبین بۆ ئاوازی ئەم نوس���ەرە ترسناکو گەورەیە» .ئەو یەکێکە لەو نوس���ەرانەی جیهانێک���ی زۆر پ���ڕو جەنجاڵ���ی هەیە، س���ەفەرکردن بە رۆمانەکانیدا ،گەشتە بە ناو دارس���تانێکی پ���ڕ لهکاراکتەرو رۆحی جیاواز جیاواز کە زۆر لهش���ێوازو چەشنە س���ایکۆلۆژییەکانی م���رۆڤ دەگرێتە بەر. ئەو پاڵەوانێکی نۆرماڵی نییە ،هۆکەش���ی ئەوەیە کە شتێک نییە ناوی مرۆڤی نۆرماڵ بێت .رەنگە دۆستیۆفس���کی زووترو زیاتر لههەر کەسێکی دیکە دەرکی بەو راستییە کردبێت کە مرۆڤی نۆرم���اڵ بوونی نییە. نۆرماڵبوون درۆیەکی گەورەیە مرۆڤ جگە لههەمەڕەنگیو جی���اوازی هیچی تر نییە، بەاڵم لەگ���ەڵ هەموو جیاوازییەکانیش���دا مرۆڤەکان الی دۆستیۆفس���کی یەکەیەکی هاوبەش���یان هەیە ،خاڵێکی جەوهەرییان هەیە کە کۆیاندەکاتەوە .دۆستیۆفس���کی مرۆڤ وەک گوناهب���ار دەبینێت ،الی ئەو مرۆڤەکان چەند هەمەڕەن���گو جیاوازبن، لەوەدا هاوبەشن کە گوناهبارن .پاڵەوانی بێخەتا لهئەدەبی دۆستیۆفس���کیدا بوونی نییە ،ب���ەاڵم الی دۆستیۆفس���کی هەموو گوناهب���ارەکان دەرفەت���ی ئەوەی���ان بۆ دەڕەخسێت مرۆڤبوونی خۆیان بسەلمێنن، الی ئەو مرۆڤ تەنیا دەتوانێت مرۆڤبوونی خۆی بسەلمێنێت نەوەک بێگوناهی خۆی. باختین دۆستیۆفس���کی بە نوسەرێکی زۆر دیموکرات دەبینێت .ئەو لەتێکس���تەکانیدا رێ���گا بە هەمووجۆرەکان���ی مرۆڤ دەدات بێن���ە قس���ە .ل���ەو نوس���ەرانە نییە کە تەنیا دەنگێ���ک لهڕۆمانەکانیدا زاڵ بێت. فرەدەنگی لەڕۆمانی دۆستیۆفسکی-دا تەواو گرێ���دراوی جیهانبینی دۆستیۆفس���کییە، وەک نوسەرێک مرۆڤ وەک بوونەوەرێکی بیرک���ەرەوە لەدۆخ���ی وج���ودی خ���ۆی دەبینێ���ت .مرۆڤەکان گوناهب���ارن ،بەاڵم گوناهـ لهلۆژیکی دۆستیۆفس���کیدا دۆخە سروش���تییەکەی بوون���ی مرۆڤ���ە .فرۆید هۆی ئەم هەس���تە قووڵە ب���ە گوناهـ الی دۆستیۆفسکی دەگێڕێتەوە بۆ خواستێکی نهێنی کوش���تنی باوک ،ئ���ەو وادەبینێت ک���ە کوژران���ی باوک���یو ب���ە منداڵی ئەو ئارەزووە ئۆدیبییە نهێنییەی بۆ تێرکردوە «ئارەزووی کوش���تنی باوک» ،کە دواتر وەک هەستێکی گەورەی گوناهـ گەڕاوەتەوە بۆ ناو تێکستەکانی دۆستیۆفسکی. لهناوەڕاس���تی حەفتاکان���دا ،رەخنەگری س���ۆڤێتی «گێنادی ڤیۆدۆرۆڤ» تەواوی ئ���ەم چیرۆک���ەی وەک درۆ س���ەلماند. ڤێۆدۆرۆڤ لهلێکۆڵینەوەیەکی وردو درێژدا باس لەوەدەکات کە تێزەکەی فرۆید لەسەر ئەوە راگی���راوە ،گوایە باوکە بەدکارەکەی دۆستیۆفس���کی بەدەس���تی یەکێ���ک لهبەردەس���تەکانی خ���ۆی ک���وژراوەو ئەو کوشتنەش پرۆسەیەکی سایکۆلۆژی قووڵی الی دۆستیۆفس���کی منداڵ بەگەڕخستووە ک���ە تا کۆتایی لەگەڵیدا بووە ،فرۆید هەتا کوش���تنی فێۆدۆر کارامازۆڤ بە کێشەی ویژدانی کوشتنی باوکی دۆستیۆفسکییەوە گرێ���دەداتو وەک درێژک���راوەی ئەوتاوانە واقعیی���ە دەیبینێ���ت ،ب���ەاڵم گێن���ادی ڤێۆدۆرۆڤ دەڵێت باوکی دۆستیۆفس���کی نەکوژراوە .باوکی دۆستیۆفسکی مەرگێکی سروشتی مردوە ،چیرۆکی کوشتنی باوک هیچ نییە جگە لهحیکایەتێکی نادروستو دروس���تکراو ،گەر واش���بێت تەواوی تێزە فرۆیدییەک���ە س���ەبارەت بە ریش���ەکانی هەس���تکردن بەگوناهـ الی دۆستیۆفسکی هەرەسدەهێنێت. لەڕاس���تیدا گەر قووڵ فەلس���ەفەی ژیانی دۆستیۆفس���کی بپش���کنین دەبینی���ن کە فەلس���ەفەی گوناهـ الی دۆستیۆفس���کی
بیرۆکەیەکە زۆر بە سیس���تمی تێڕوانینی ئ���ەم نوس���ەرەوە بەن���دە .گوناه���ـ الی دۆستیۆفس���کی بیرۆکەیەک���ە پتر بەرەو یەکس���انی مرۆڤەکانمان دەبات ،بیرۆکەی گوناه���ـ لهفیکری دۆستیۆفس���کیدا تەنیا بارێکی سایکۆلۆژی نییە ،بەڵکو رەهەندێکی فەلسەفیی قووڵی هەیە ،گوناهـ ئەو دۆخە مرۆڤانەیەی���ە ک���ە یەکس���انماندەکاتەوە، لێکمان نزیکدەکاتەوە ،لهبەردەم ئاسماندا یەکمان دەخات .گوناهـ لهقوواڵییدا خاڵی هاوبەشی هەموو مرۆڤەکانە ،بەوەدا هەموو گوناهباری���ن کەواتە ب���ەچ هەقێک یەکێک خۆی دەکاتە دادوەرو دەس���ەاڵتدار بەسەر ئەوان���ی ت���رەوە .لهبرایان���ی کارامازۆڤدا بڕگەیەکی س���ەرەنجڕاکێش هەیە کە زیاد لههەر بڕگەیەکی تری رۆمانەکە الم گرنگە «بیر لەوە بک���ەرەوە کە تۆ هەرگیز بۆت نییە ببیتە دادوەر بەسەر کەسەوە ،لەمسەر زەوییە هی���چ کەس بۆی نییە دادوەر بێت بەس���ەر تاوانێکەوە ،گەر پێشوەخت ئەو راس���تییەی نەس���ەلماندبێت ک���ە ئەویش چەش���نی ئەو تاوانبارەی لهپێش���دەمیدا وەس���تاوە تاوانبارە ،هەتا لەو تاوانەشدا کە تاوانباری بەردەمی کردوێتی دەش���ێت بڕێکی گەورەتر لهگوناهی بەرکەوێت زیاتر لهبەشی هەمووان ،کاتێک ئەوەی سەلماند، ئەو کات دەتوانێت ببێتە دادوەریش». دۆستیۆفس���کی لەو نوس���ەرانە نییە کە لهگوناه���ـ رایانک���ردوە ،جیاوازیی لەگەڵ دیندارە س���ادەکاندا ئەوهی���ە کە هەرگیز باوەڕی بەپاکبوونەوەی تەقلیدی نەبووە، م���رۆڤ تەنی���ا ج���ەوری گوناه���ی خۆی هەڵناگرێ���ت ،بەڵکو دەبێ���ت باری هەموو گوناهێ���ک هەڵبگرێت ،تا ی���ەک گوناهبار هەبێت هەمووم���ان گوناهبارین .ئەگەرچی دۆستیۆفس���کی خۆی دین���دار بوو ،بەاڵم بە بڕوای من بیرۆک���ەی گوناهـ لەالی ئەو بیرۆکەیەک���ی دینی نیی���ە ،گوناهـ بریتی نیی���ە لهخەتاکردن���ی م���رۆڤ بەرامب���ەر خ���ودا ،بەڵکو ئ���ەو دۆخەیە کە مرۆڤ بە مرۆڤەکانی ت���رەوە گرێ���دەدات ،دەرگای یەکەمی خۆشەویس���تییە ،گەر مرۆڤ دان بە گوناهب���اری خۆیدا دەنێت بۆئەوە نییە الی خ���ودا بۆ پاکبوونەوە بگەڕێت ،بەڵکو بۆئەوەیە بە مرۆڤەکانی تر بڵێت من بەشێکم لهئێوە ،هەڵگری سروشتی ئێوەم ،هەڵگری ئازارەکانتانم .لێرەدا گوناهـ ئەو پردەیە کە مرۆڤەکان لهیەک نزیکدەکاتەوە ،وادەکات کەسیان خۆیان بەچاکترو بەرزترو جوانتر نەبینن .گوناهـ لێرەدا سەرپێچییەک نییە مرۆڤ دەرهەق بە یاساکان بیکات ،بەڵکو ئەکتێک���ە وەک ئەکتی بەرجەس���تەکردنی خ���ود ،س���ەلماندنی ئەو راس���تییەی کە م���رۆڤ هەم ئازارکێشو ئازارس���ازە .هەم گوناه���ی دەرهەق دەکرێ���تو هەم گوناهـ دەکات ،تەنی���ا لەڕێ���گای گوناهیش���ەوە دەتوانێ���ت ب���وونو ماهییەتی ئینس���انی خۆی دەربخ���ات ،گەر باوەڕمان بە گوناهـ نەبێت ناتوانین باوەڕمان بەخۆشەویستیو بەزەیی هەبێت ،هەمووم���ان گوناهبارین، بەاڵم هەر یەکێ���ک لهئێمە لەوە الوازترین بە تەنیا جەوری گوناهی خۆمان هەڵگرین، بۆیە پێویستیمان بە بەزەییو تێگەیشتنو خۆشەویستی هەیە .دۆستیۆفسکی دەڵێت مرۆڤ لەیەککات���دا دەتوانێت دادوەر بێت بەس���ەر ئەوانی ترەوە ک���ە خۆی گوناهی خۆی بناس���ێت ،کاتێک دان بەوەدا بنێت خۆش���ی بەش���دارە لەتاوانەکەدا ،چونکە تەنیا ل���ەو کاتەدا چەمکی راس���تەقینەی عەدال���ەت کەمێ���ک دێت���ەدی .لەوکاتەدا دادەوەرو تاوانب���ار تێدەگەن هەردووکیان جەوهەرێک���ی یەکس���انو سەرتاس���ەر کۆیاندەکاتەوە ک���ە گوناهباری مرۆڤە... ئەوەی الی دۆستیۆفسکی جوانە ئەوەیە، بەپێچەوان���ەی هەم���وو لۆژیکێکی دینیو ئەخالقیو یاساییەوە بیردەکاتەوە ،دادوەر لەدۆخی ئاساییدا بۆئەوەی ببێت بەدادەور دەبێت پاکێتی خۆی بسەلمێنێت ،دەبێت بیس���ەلمێنێت کە گوناهب���ار نییە ،بەاڵم الی دۆستیۆفس���کی تەواو بەپێچەوانەوە، دادەوری راس���تەقینە کەس���ێکە دەزانێت ئەویش زۆر لهتاوانبارەوە دوورنییە ،وەک ئەو گوناهب���ارە .پاکی درۆزنانە لەجیهانی دۆستیۆفسکیدا جێگای نابێتەوە ،پاکییەک مرۆڤ ب���ەرەو ئاس���وودەگی بەرێت ،ئەو پاکێتییەی ک���ەوادەکات حاکمو دادوەرانی ئەم دونیایە ئاس���وودە س���ەربخەنە سەر س���ەرینو بخەون .تاک���ە رێگایەک بەرەو عەدالەت ب���ڕوات ئەوەیە ،کاتێک بەرامبەر گوناهبارێک دەوەس���تین ،بزانین ئێمەش گوناهبارین ،شتێکی پاکترو گرنگترو باشتر نین لەو ...ئەوە ئەو راس���تییە ترسناکەیە کە ب���ەزۆر رۆحی بچوکو خ���ۆ بەپاکزان قەب���ووڵ ناکرێ���ت .الی دۆستۆفس���کی مەرج���ی گەورەی بوونە مرۆڤ ،داننانە بە گوناهباریدا ...چونکە بەبێ ئەوە ناکرێت بی���ر لهخۆشەویس���تیو بەزەییو عەدالەت بکەینەوە.
6
تایبهت
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
وهزیری تهندروستی عێراق :سیستهمی تهندروستی زۆر کۆنهو لهگهڵ رۆژگاری ئهمڕۆدا ناگونجێت ئا :پشتیوان جهمال وهزیری تهندروستی عێراق ،د.مهجید حهمهد ئهمین لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا رایدهگهیهنێت كه ههر لهئێستاوه ههتا 10ساڵی دیكهیان پێویسته بۆ چاكسازیكردن لهسیستهمی تهندروستی لهعێراقو جیاكردنهوهی كهرتی گشتیو تایبهت ،رهتیشیكردهوه كه ئهو دهرمانانهی دهینێرن بۆ كوردستان "بهسهرچوو" بنو دهڵێت "تهحهدا دهكهم ههر دهرمانێك كه دهینێرین دوو ساڵی ماوه بۆ بهسهرچون". ئاوێنه :سیس���تهمی تهندروستی عێراق چۆن ههڵدهسهنگێنیت؟ د.مهجی���د :سیس���تهمێكی زۆر كۆنهو بههی���چ ش���ێوهیهك لهگ���هڵ رۆژگاری ئهم���ڕۆی عێراق���دا ناگونجێ���ت ،ب���هاڵم ئیش���ی زۆرمان لهس���هر كردووهو ئێستا لهههنگاوی كرداریداین بۆ چاكسازیكردن لهسیستهمهكهداو لهماوهی شهش مانگی ئایندهدا بهش���ێك ل���هو چاكس���ازییانه دهبینن. ئاوێن���ه :خراپیی���هكان زیات���ر ل���هچ روویهكهوهن؟ د.مهجید :خراپییهكان زۆرنو لهههموی خراپت���ر تێكهڵبون���ی كهرت���ی تایبهتو گشتییه لهباشورو ناوهڕاستی عێراق ،واته ئهو پزیش���كهی بهیانیان الی حكومهتنو ئێوارانی���ش عی���ادهی خۆی���ان ههی���هو بهرژهوهندییهكانیان تێكهڵ بوون ،چونكه ئهو پزیش���كهی بهیانیان لهنهخۆش���خانه دهوام دهكات ،نابێ���ت ئێ���واران عیادهی ههبێت ،بهاڵم ئهوهش ههیه كه دكتۆرهكه بهموچ��� هی 3ملیۆن���ی حكوم���هت رازی نابێت. ئاوێن���ه :ئ���هی پڕۆژهت���ان چییه بۆ چارهسهركردنی ئهو گرفتانه؟ د.مهجی���د :چهن���د ههنگاوێكم���ان دهستپێكردوه بۆ نمونه لهڕوی تاقیگهوه كه خزمهتگوزاریم���ان زۆر الوازه ،لهگهڵ چهن���د كۆمپانیایهك���ی گ���هورهی بیانی رێككهوتوی���ن ك���ه لهههموو ش���ارهكانو نهخۆشخانه تهعلیمییهكاندا بینای خۆیان دهكهن���هوهو ئێم���هش نهخۆش���هكانمان رهوانهی ئهوان دهكهینو لهكۆتایی مانگدا حسابیان لهگهڵ دهكهین ئهوه پێیدهڵێن (كڕین���ی خزمهتگوزاری���ی) ،چونك���ه كۆمپانیاكان ههموو شتهكان هی خۆیانهو ئێم���هش تهنه���ا خزمهتگوزارییهك���هی لێدهكڕینو لهو كێشهیه رزگارمان دهبێت، بهههمانش���ێوه بۆ چارهسهری نهخۆشی گورچیل���هو ههندێك لهنهخۆش���ییهكانی دیكه ،دهیاندهینه كۆمپانیای بیانی. ئاوێنه :لهڕوی بینای نهخۆش���خانهوه
وهزعی عێراق چۆنه؟ د.مهجی���د :س���اڵی 1984دوایی���ن نهخۆش���خانه لهعێراقدا دروس���تكراوهو لهس���اڵی 2009دهس���تكراوهتهوه بهدروس���تكردنی نهخۆشخانهو ئێستا 32 نهخۆش���خانهمان لهقۆناغه جیاوازهكانی دروس���تكردندان ،بهاڵم لهساڵی ئایندهوه لهس���هرجهم ش���ارهكانی عێ���راق جگه لهكوردس���تان نهخۆش���خانهیهكی 500 قهرهوێڵهییان تێدا دهكرێتهوه. ئاوێنه :لهڕوی پزیشكهوه چۆنن؟ د.مهجید :لهڕاس���تیدا عێراق مهخزهنی پزیشكه ،س���ااڵنه نزیكهی 2000پزیشك لهزانكۆكاندا دهردهچن ،راسته لهسااڵنی راب���ردودا بهه���ۆی ش���هڕی تایفییهوه، پزیش���كهكان چون���ه دهرهوهو ئهوانهش لهدكتۆره باش���هكانی عێراق بوون ،بهاڵم لهساڵی رابردوهوه تائێستا زیاتر له1200 پزیشك گهڕاونهتهوه. ئاوێن���ه :دهكرێ���ت بزانی���ن كهرت���ی تهندروستی لهكوردستانو عێراق كامیان باشترن؟ د.مهجید :كهرتی گشتیمان وهكو یهكه، چونكه ئهوهی بهسهر كهركوكدا دهسهپێت، ههمان شته بۆ شارهكانی دیكهش ،بهاڵم كهرتی تایبهت لهكوردس���تان چاالكتره،
ئاوێنه :ش���ێوازی هێنان���ی دهرمان بۆ عێراق چۆنه؟ د.مهجی���د :ئێم���ه خۆم���ان دهیكڕین، كۆمپانیایهك���ی گهورهم���ان ههیه بهناوی (كیمادیا) بودجهی 1500ملیۆن دۆالرهو ل���هوهش ()%17ی كوردس���تانی تێدایه ك���ه دهرمانو ئامێری پزیش���كی دێت بۆ كوردس���تان ،ئهو دهرمانهش���ی دهیكڕین مهرجم���ان ههیه ب���ۆی ،ئێس���تا عێراق گهورهتری���ن هاوردهك���هری دهرمان���هو كۆمپانیا گ���هورهكان مهجبوری عێراق بۆ فرۆشتنی دهرمان پێی نهك ئێمه. ئاوێن���ه :ئ���هی كۆنتڕۆڵت���ان ههیه بۆ هێنانی دهرمان؟ د.مهجی���د :بۆ كهرت���ی حكومی %100 كۆنترۆڵم���ان ههیه ،بۆ كهرتی تایبهتیش بهش���ی ه���هره زۆری ،ب���هاڵم ئهوانهی دهرمان���ی بهس���هرچوو ی���ان دهرمان���ی هۆش���بهره ئهوانه بهقاچاخ دێنه ژورهوه ئیتر بهههر شێوهیهك بێت ،چونكه ئێمه دهرمانی هۆشبهر تهنانهت نادهینه دهست پزیش���كهكانیش ك���ه پێش���یان دهدهیت ب���ۆ نمونه پێن���ج ئهمپول���ی پێدهدهین، ئێ���واره لێی دهپرس���ینهوه كه ئهو پێنج ئهمپولهی داوه بهكێو بهتاڵهكانیش���مان پێدهدهنهوه.
19ههزار حاڵهت ی شێرپهنجهمان ههیه لهعێراق
چونك���ه ل���هوێ ئاس���ایش بهرق���هرارهو سهرمایهش ش���وێنی پارێزراوی دهوێت، بهاڵم قهناعهتم وایه لهئایندهیهكی نزیكدا ههنگاوی زۆر گهوره لهبواری تهندروستی لهعێراقدا دههاوێژرێت. ئاوێن���ه :ب���هاڵم زۆرج���ار گلهی���ی لهسیس���تهمی تهندروس���تی كوردستان دهكرێت ،تۆ دهڵێی چی؟ د.مهجید :وهكو سیستهم وهكو یهكه، بۆیه ئێس���تا بهیهك���هوه ههوڵی گۆڕینی دهدهین. ئاوێنه :بودجهی وهزارهتی تهندروستی عێراق چهنده؟ د.مهجید :ئهمس���اڵ كهمتره له 6ملیار دۆالر. ئاوێن���ه :ب���ۆ بوژاندن���هوهی كهرت���ی تهندروستی ،ئهو بڕه بهش دهكات؟ د.مهجی���د :نهخێ���ر ،ههرچهن���ده ئهو بودجهی���ه ،بودج���هی واڵتێك���ی وهكو سوریایه ،بهاڵم لهبهرئهوهی ئێم ه ژێرخانی تهندروس���تیمان وێران بووه ،پێویستمان بهپارهی زیاتر ههیه.
ئاوێنه :واته بهههموو شێوهیهك رێگرن لههاتنه ناوهوهی دهرمانی هۆشبهر؟ د.مهجید :بهڵێ بهههموو ش���ێوهیهك، تهنها حكومهت دهیهێنێت بۆ شتی تایبهت بۆ نمونه ئهو كهس���انهی توشی جهڵتهی دڵ دهب���ن پێویس���تیان بهمۆرفین ههیه، یان ئهوانهی توش���ی ش���ێرپهنجه دهبن دووباره پێویس���تیان بهمۆرفین ههیه بۆ خاوكردنهوهی ژانهكهیان ،كهرتی تایبهت بۆی نییه بیهێنێت. ئاوێن���ه :زۆرج���ار لهكوردس���تان كه باس���ی دهرمان���ی بهس���هرچو دهكرێت، دهڵێ���ن ئێمهش زۆرب���هی دهرمانهكانمان لهبهغدادوه ب���ۆ دێت ،ئایا ئهو دهرمانهی دهینێرن كوردستان بهسهرچون؟ د.مهجید :ئ���هو دهرمان���هی دهیدهین بهكوردستان نهك بهسهرنهچووه ،بهڵكو بهتهحهداوه دهیڵێم دوو س���اڵ دهمێنێت بۆ بهس���هرچووه ،بهاڵم ئهوهی لهكهرتی تایبهت دهكڕدرێت دهرمانی باشی ههیهو ههندێكیش قاچاخچی خۆی���ان دهرمانی بهس���هرچوو دههێنن ،ئێم���ه چاودێرین
بهس���هر ب���ازاڕهوه ،ب���هاڵم كۆنتڕۆڵ���ی س���نورهكان ناكهی���ن ،چونك���ه ئ���هوه پهیوهندی بهوهزارهت���ی ناوخۆوه ههیه، تهنها لهمانگی رابردوش���دا 18تهنو نیو دهرمانی بهسهرچومان سوتاندوه. ئاوێنه :ئهو دهرمانه بهسهرچوانهی كه سوتاندتان ،هۆشبهریان تیا بوو؟ د.مهجی���د :نهخێ���ر ،ب���هاڵم لهمانگی رابردودا لهكوردس���تان بهتهنسیقی ئێمهو وهزارهتی تهندروس���تی ههرێمو ئاسایشی كوردس���تان س���ێ تهنو نیو دهرمانمان لهههولێر گرت ،دهرمانی هۆشبهریان تیا بوو. ئاوێن���ه :پێتوای���ه چاكس���ازیكردن لهسیس���تهمی تهندروستی عێراق چهندی پێدهچێت؟ د.مهجید 10 :س���اڵی پێویس���ته ههتا كهرتی گش���تیو تایبهت جیادهكرێتهوه، بهاڵم پێویسته ئهو چاكسازییه بههێواشی د.مهجید حهمهد ئهمین بێت نهك بهخێرایی. ئاوێن���ه :تا ئێس���تا بۆ لێپرس���ینهوه بانگهێشتی پهرلهمان نهكراویت؟ د.مهجی���د :نهخێ���ر ،ب���هاڵم ب���ۆ میوانداریكردن چووم بۆ نمونه پرسیاری س���اده بوون دهرب���ارهی فهرمانگهكانی تهندروس���تی ،دهمهوێت ئ���هوهش بڵێم كه عێراق بهرهو دیموكراس���یهت ههنگاو دهنێت ،بهقهناعهتی من ئهو دیموكراتیهی لهپهرلهمانی عێراقیش���دا ههی���ه رهنگه لهپهرلهمانی كوردستان كهمتر ههبێت. ئاوێنه :دهكرێت بزانین تائێس���تا چهند كهس لهعێراق توش���ی نهخۆش���ی ئایدز بون؟ د.مهجی���د :لهماوهی 30س���اڵدا 521 كهسمان ههیهو لهوهش 17كهس ماونو وهزی���ران بههی���چ ش���ێوهیهك تهداخول ئهوان هی تر مردون. لهئیش���وكارماندا ن���اكات ،بۆی���ه ئهگهر ئاوێنه :هۆكاری سهرهكی چییه؟ د.مهجی���د :هۆكاری س���هرهكی ئایزی سهركهوتوو بین ههر خۆمانینو فهشهلیش عێراق كڕین���ی دهرمانی (فاكتهر )8بوو بێنین ههر خۆمانین. ئاوێن���ه :ئ���هو كێش���هیه سیاس���یهی لهس���اڵی 1983كه حكوم���هت كڕیبوی، چونك���ه ئ���هو دهرمان���ه بۆ نهخۆش���ی لهعێراقدایه گرفتی بۆ دروست نهكردون؟ د.مهجی���د :تائێس���تا نهبوهت ه گرفتو هیمۆفیلیا بهكاردێت واته كاتێك خوێنی م���رۆڤ بهر دهبێتو راناوهس���تێت ،بۆیه پێش���موایه نابێته گرف���ت ،چونكه ئهوه حكومهت ئهو دهرمانهی كڕیوه ،ڤایرۆسی كێشهیهكی سیاس���ییهو نابێته لهمهسهل ه ئایدزی تیا بووهو لهوهشهوه ئهو خهڵكانه ئیدارییهكان���دا رهن���گ بداتهوه ،كێش���ه سیاس���ییهكان لهپهرلهم���ان یهكالی���ی توش بوون. ئاوێن���ه :ئهی چهند ك���هس لهعێراقدا دهكرێنهوه. ئاوێن���ه :پهیوهندیتان لهگ���هڵ مالكی توشی جۆرهكانی شێرپهنجه بون؟ د.مهجید 19 :ه���هزار حاڵهتمان ههیه سهرۆك وهزیران چۆنه؟ د.مهجید :زۆر باشینو بۆ مێژوو دهیڵێم لهعێراق ،بهاڵم ئهوهش ژمارهیهكی گهوره نییه ،دهرمانی زۆربهی نهخۆش���ییهكانی هیچ تهداخول لهئیشوكارماندا ناكات ،خۆ ئێمه لهكۆبونهوهكهی ئهنجومهنی وهزیران شێرپهنجهشمان ههیه. ئاوێنه :وهكو وهزیرێكی كورد تا چهند لهكهرك���وك بهش���داریمان نهكردو مالكی هیچیشی نهوت ،لهكاتێكدا وهكو سهرۆك دهسهاڵتت ههیه لهبهغداد؟ د.مهجی���د :وهزیر لهبهغ���داد وهزیرهو وهزیران دهیتوانی پرس���یاریش بكات كه ههم���وو دهس���هاڵتێكی ههیهو س���هرۆك بۆچی ئاماده نهبوین.
سێ تهنو نیو دهرمانمان لهههولێر گرت ،دهرمانی هۆشبهریان تیا بوو
ئایا سلێمان ی بنهماكان ی پایتهختبوونی رۆشنبیری ی تێدایه؟ ئا :ئاوێنه پهرلهمانی كوردستان خوێندنهوهی یهكهمی بۆ "پڕۆژه بڕیار"ی ژمارهیهك پهرلهمانتار كرد بۆئهوهی شاری سلێمانی بكاته "پایتهختی رۆشنبیری"، بهاڵم هونهرمهندانو رۆشنبیران جهخت دهكهنهوه كه پێویسته حكومهت الیهنی رۆشنبیری شارهكه زیاتر ببوژێنێتهوهو دواتر ئهو بڕیاره بدرێت. ههرچهن���ده ل���ه ()2010/12/1هوه 19 پهرلهمانتاری دهس���هاڵتو ئۆپۆزس���یۆن لهپهرلهمانی كوردستان پڕۆژه بڕیارێكیان پێشكهش���ی پهرلهم���ان كردب���وو ب���ۆ دهستنیشانكردنی ش���اری سلێمانی وهك "پایتهختی رۆش���نبیری" ،بهاڵم لهكۆتایی ههفت���هی رابردودا خوێندنهوهی یهكهم بۆ ئهو پڕۆژه بڕیاره كرا. بهپێی ئهو پ���ڕۆژه بڕی���ارهو لهبڕگهی یهكهم���دا هات���ووه (دیاریكردنی ش���اری س���لێمانی وهك پایتهخت���ی رۆش���نبیری ههرێم���ی كوردس���تان ،دووهمی���ش، ئهنجومهنی وهزیران ئاس���انكاری پێویست ب���ۆ جێبهجێكردنی ئهو بڕی���اره دهكات، س���ێیهمیش ئهنجومهنی وهزیرانو الیهنه پهیوهندیدارهكان ئ���هم بڕیاره جێبهجیێ دهك���هن ،چوارهمیش ل���هڕۆژی دهرچونی لهڕۆژنامهی وهقایعی رهس���میدا دهكهوێته بواری جێبهجێكردنهوه). جێگری سهرۆكی لیژنهی پهیوهندییهكانو رۆش���نبیری لهپهرلهمان���ی كوردس���تان،
شاری سلێمانی د.ئهحمهد وهرت���ی لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه بهپێویستی زانی كه لهكاتی پهسهندكرنی پڕۆژه بڕیارهكهدا ،حكومهت كاری پێویست ب���كات بۆئهوهی س���لێمانی س���یمایهكی رۆشنبیری بهخۆوه ببینێتو وتی "دهبێت حكومهت خزمهتێكی باشی سلێمانی بكات بۆئهوهی بنهماكانی بهپایتهختبوونی تێدا بهرجهسته ببێت". لهگهڵ زۆرج���ار كه دهوترێ���ت رهوتی رۆشنبیری لهشاری س���لێمانی بهبهراورد لهگهڵ ش���ارهكانی دیكه زیات���ره ،بهاڵم هێش���تا هونهرمهندان پێیانوایه كه ئهگهر س���لێمانی كرایه پایتهختی رۆش���نبیری، دهبێت كاری زیاتری بۆ بكرێت. لهو روهوه بهڕێوهبهری بهڕێوهبهرایهتی
هونهرهكانی موزیك لهس���لێمانی ،نهجات ئهمین بۆ ئاوێنهی رونكردهوه كه گومانی تێدا نییه بزاڤی رۆش���نبیری لهس���لێمانی لهچاو شارهكانی تر زیاتره ،بهاڵم بۆئهوهی ببێته پایتهختی رۆشنبیری ،كاری زۆرتری ماوه. ناوب���راو ئام���اژهی بهوهدا "ب���ۆ نمونه تائێس���تا تیپ���ی ئۆپێراو س���همفۆنیا لهم ش���ارهدا بوون���ی نییه ،راس���ته ئاههنگو كۆنسێرت دهكرێت ،بهاڵم ئهوانهی دهكرێن كاربهڕێكردنه ،نهك ئیشێكی ههمیشهیی، بهكورتییهك���هی حكوم���هت هاوكارییهكی باشی موزیسیان ناكات". ه���هر ل���هو بارهی���هوه ،بهڕێوهب���هری گش���تی رۆش���نبیریو هونهر لهسلێمانی،
فۆتۆ :ههرێم کهمال
عهب���اس عهبدول���ڕهزاق لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێنه رایگهیاند كه پێش���تریش ههوڵدرا "شارێكی رۆشنبیری" بهڕوبهری 400 -300 دۆنم لهنێ���وان فڕۆكهخانهی س���لێمانیو شاری س���لێمانی دروس���ت بكرێت ،بهاڵم جهختیك���ردهوه كه ههڵگرتن���ی نازناوی "پایتهخت���ی رۆش���نبیری" بۆ س���لێمانی "بهرپرس���یارێتییهكی گهورهی���ه"و وت���ی "پێویس���ته هونهرمهندانو رۆشنبیران كه پێشتریش كاری باشیان كردووه ،لهكاتی وهرگرتنی ئهو نازناوهدا ئهو بهرپرسیارێتییه گهورهیه بهباشی وهربگرن". عهب���اس ئاش���كرایكرد كه پێویس���ته حكومهتی���ش كاری زیاتر بۆ بوژاندنهوهی الیهنی رۆش���نبیری ش���ارهكه بكات وهك
لهبواری رۆش���نبیریو ئهدهبی بهئاستێك ی بهرزترو وت���ی "ههرچهنده ئێم���ه لهڕوی توان���ای كهس���هكانهوه توانای باش���مان ههیه ،ب���هاڵم دهبێت لهكات���ی وهرگرتنی نازناوهكهدا لهڕوی ژێرخانی رۆشنبیرییهوه كهموكوڕیمان نهبێت". نوس���هرو رۆش���نبیرێكی وهك (خهبات عهب���دواڵ) لهڕوانگ���هی (بیناس���ازیو سۆسیۆسیاس���ییه)وه ل���هو مهس���هلهیه دهڕوانێ���تو رونیكردهوه ك���ه ههرچهنده س���لێمانی لهگهش���هكردنێكی ئاس���ۆیی خێرادایهو چهندان باڵهخانهی گهورهی تێدا كراونهتهوه ،بهاڵم پرسیار لهوه دهكات كه ئایا "پالنی ئاینده" بۆ س���لێمانی چییهو دهڵێ���ت "پالندانان وات���ای كۆنتڕۆڵكردن دهگهیهنێت ،شاری خاوهن پالنیش نمونهی رهنگدان���هوهی دهس���هاڵتو حكومهت���ه، چونكه ناكرێت لهش���اره بێپالنهكاندا باس لهبهختهوهریو خۆشگوزهرانی بكهین". ناوبراو باس���ی لهوهكرد كه س���لێمانی لهسایهی سیاس���هتدا لهبهردهم شااڵوێكی گ���هورهی "بهالدێییكردندای���ه"و وت���ی "وات���ه الدێییكردن���ی كلت���ورو ژی���انو سیاس���هتكردنیش ،جگه لهوهش سلێمانی خاوهنی س���ێ كلتوری گهورهی خێڵهكییه وهك (جافو گۆرانو غهواره) كه هێندهی ههموو سهنتهره رۆشنبیرییهكانی شارهكه كاریگهرییان لهس���هر سیستهمهكه داناوه، بۆیه باش���تر وای���ه پێش ئهوهی باس���ی بهپایتهختبوون���ی س���لێمانی بكرێت ،با باسی ئهوه بكرێت كه ئایا سلێمانی شاره یان نا؟".
28
بودجهی تواوه ههرچهنده وهك دهڵێن" :پێویس���ت بهوه ن���اكات ههموو دنی���ا بگهڕێیت بۆئ���هوهی بزانی���ت ك��� ه ئاس���مان ش���ینه" ،بهاڵم من وامكرد؛ لهڕۆژانی گفتوگۆكردنی بودجهی ئهمس���اڵداو دوای پهسندكردنی پرۆژهیاساكهیشی، لهس���ایتهكاندا ب���هدوای زانیاری���یو وردهكاریی بودج���هی زۆر لهواڵتانو پالنی حكومهتهكانیاندا گهڕام؛ واڵتانی خۆرئاوای���یو خۆرههاڵتی ،ئهوروپیو ئهفریقاییو ئاسیایی ،گهورهو بچووك، پێشكهوتوو پاشكهوتوو ..ههموویان ش���هڕی گهورهیان لهس���هر ئهوهیه؛ سهرچاوهی داهاتهكانیان زیاتر بكهن، زیادهمهس���رهفی نههێڵ���ن ،بودجهی بهكارب���ردن كهمو ه���ی وهبهرهێنان زیاتر بك���هن ،س���هرهنجام ههمووی بۆئ���هوهی ئاس���تی گهش���هپێدانی ئابووری���ی واڵتهكانیان بهرزبكهنهوهو بیخهن���ه خزم���هت خۆش���گوزهرانیی هاوواڵتیهكانیان-هوه .زۆر مهبهس���تم بوو واڵتێ���ك بدۆزم���هوه لهنموونهی ههرێمی كوردس���تان ك���ه ئهوه ()9 ساڵه بهش���هبودجهی خۆی لهعێراق وهردهگرێ ،جگه لهدابهش���كردنێكی س���ادهی ئهو ههموو پارهیه بهس���هر ئ���هو ههموو ب���واره مش���هخۆره بێ بهرههمان���هدا ،پالنێك���ی ئهوت���ۆی نهبووهو نییه ك���ه ئیتر بودج ه وهك س���هرمایه مامهڵهی لهگهڵ���دا بكرێ ن���هك وهك دهس���تكهوت ،بۆئهوهی چیتر بودجهكهمان س���ااڵنه بهوێنهی بهفری بهرههت���او نهتوێتهوهو دواتر دهس���تهودوعاو روو لهئاس���مان چاوهڕوان���ی زس���تانێكی پڕ لهبهفری دیكه بین. ئاخ���ر ئێم��� ه هێش���تا داواكاریو خۆزگ���هی سیاس���یی زۆر گهورهمان م���اوه بهدیانبهێنی���ن ،بۆی���ه دهبێ ئیتر ئ���هو عهقڵیهتی خهمس���اردیی ه تێپهڕێنین ك ه س���ااڵنه لهداڕش���تنی بودجهدا بهدیدهكهین ،خهمساردییهك وهك ئهوهی ئهو عێراقه ههروا بۆمان دهمێنێو ئ���هو س���هرچاوهی داهات ه ق���هت كوێرنابێتهوهو ك���هس ناتوانێ بهلوعهكهیمان بهسهردا بگرێتهوه!.. لهكاتێكدا ئێستا ئێم ه لهناجێگیرترین دۆخی سیاس���یی عیراقیو ئیقلیمی- دا دهژی���نو لهب���هردهم س���هختترین تاقیكردنهوهی مێژوویی خۆشمانداین كه تاچهنده دهتوانی���ن دهرفهتهكان وهبهربهێنی���نو لهمهیدان���ی گهم��� ه سیاسییهكاندا دهركهوتوو سهركهوتوو بین .ئهم ه بهوه ناكرێ ههر چاوهڕێی (رهحمهت)ی بهغ���دا بینو تهمبهڵو تهوهزهل؛ بهدهستێك پاره وهربگرینو بهدهس���تهكهی دی س���هرفی بكهین، ب���ێ ئ���هوهی پالنێكم���ان ههبێ بۆ س���هرمایهگوزاریكرنی ئ���هو داهاته، ك ه وابكات هون���هری حكومهتهكهمان ب���ۆ لهپارهدابهش���كردن-هوه بهرههمهێنانی پ���ارهی دیكه بگۆڕێ. سهیره ئێس���تا ههموو شانازییهكانی حكوم���هت لهبودج���هدا ئهوهی��� ه ك ه زۆرترین پارهی بۆ فاڵن كهرتو فیسار بوار تهرخانكردووه ،وهك ئهوهی ئهو پارهیه بهرههم���ی ماندووبوونی خۆی بێتو بۆخۆی هاتبێت .لهڕاستیدا ئهم ه بۆ هیچ حكومهتێك بهقهدهر س���هری دهرزی مایهی ش���انازیی نییه ،تهنیا ئهوكات ه نهبێ ك��� ه بتوانرێ بهو پاره هاتووه ،ساڵ ب ه س���اڵ لهوێستگهی پش���ت بهخۆبهس���تنی دارایی نزیكتر ببین���هوه ،بۆئ���هوهی دواتر پش���ت بهخۆبهس���تنی سیاس���ی بۆخۆم���ان دهس���تهبهربكهین ،ن���هوهكا جارێكی دیك���هو وهك زۆر لهڕووداوهكان���ی مێژوو ،پشتشكانێكی دیكهی كوردی بهدواوهبێ���تو ئینجا ئۆباڵهكهیش���ی بخهینه ئهستۆی ئهوانیدیكهو خۆمانی لێ بهری بكهین. بێگوم���ان ئهگهر ئ���هوه نهكهین، سهرهنجام ئهو پهنده ئینگلیزییهمان بهس���هردا جێبهج���ێ دهب���ێ ك��� ه دهڵ���ێ" :موفلیس بهپهل��� ه بهبازاڕدا تێدهپ���هڕێ" ..ئێم���هش بهب���ێ ژێرخانێك���ی ب���ووژاوهی ئاب���ووریو بهبێ هیچ س���هرمایهیهكی خۆماڵیی، ههردهبێ وهك موفلیسهكان بهپهلهو بێ ئاوڕدانهوه لهكااڵو ش���مهكهكان، بهبازاڕی دهس���تكهوت ه سیاسییهكاندا رهتبینو لهوسهریش���هوه بهدهس���تو گیرفانی بهتاڵ لێی دهرچین. kawamuhamad@yahoo.com
عێراق
) )333سێشهمم ه 2012/7/3 زانكۆی بهغدا پلهی جیهانیی ( )QSوهرگرتو به پلهی 600لهناو زانكۆكانی جیهاندا دیاریكرا لهكۆی 700زانكۆ كه ستانداری جیهانییان ههیهو مهرجه زانستییهكانی ئهم پۆلێنهیان تێدایه. ئهم پله وهرگرتنه لهدوای ئهوهدێت كه لهپۆلێنی سااڵنی پێشوودا زانكۆكانی عێراق لهدهرهوی پۆلێنی زانكۆكانی جیهان بوونو هیچ ئاستێكی زانستییان بۆ دیاریی نهدهكرا.
سهرچاوهكانی كهشناسی پێشبینی دهكهن كه لهدوو مانگی داهاتوودا تهوژمێكی گهورهی گهرما سهرانسهری واڵت بگرێتهوه كه نزیك ببێتهوه لهپل هی .50ئهم سهرچاوانهی كهشناسی هۆكاری ئهم تهوژمه گهرمایه دهگێڕنهوه بۆ ئهو كهشه گهرمهی دهوری عێراقیان داوه لهگهڵ فراوانبوونی روبهرهكانی بهبیابان بوون لهناوخۆی واڵتو لهدهوروبهری عێراق بهتایبهت بیابانی نیوه گهورهی عهرهب .
پرۆفایل
7
ركابهری موقتهدا
ئا :الپهڕهی عێراق
یەکەیەکی نوێی سوپای عێراق
"رێژهی كورد لهناو سوپای عێراق له %3تێپهڕ ناكات" سوپاكهی سهدام 9فهریقی تێدابوو ،كهچی ئێستا 80فهریق لهسوپاكهی مالیكی ههیه ئا :الپهڕهی عێراق
بۆ بهرگرتن لهئهگهری بهكارهێنانی ئهم دۆسیهیه لهلێپرسینهوه پهرلهمانییه چاوهڕوانكراوهكهیدا، مالیكی لیستێك ناوی فهرماندهی بااڵی سوپا دهنێرێته پهرلهمان بۆ پهسهندكردنیانو دوو پهرلهمانتاری كوردیش جهغت دهكهنهوه لهناو سوپای ئێستای عێراقدا رێژهی پلهداره كوردهكان لهنێوان %3ـ %5 دایه.
فاوڵهكانی مالیكی چییه؟
مالیكی :چاوپۆشیمان ی ل ه 2007دا رێژه پلهداره كوردهكان %19لهكێش هی بابهكر ی زێباری كرد بۆ ئهوه ی بۆ بوو دواتر دابهز %6و ئێستا %3زیاتر ببێت ه سهرۆك ئهركانو هاوبهشی بهدی بهێنین تێپهڕ ناكات
پ����اش ئ����هوهی لیژن����هی یاس����ای ی هاوپهیمان����ی كوردس����تانیو لیس����تی ئهلعێراقیه كهوتن����ه كۆكردنهوهی ئهو دۆسیانهی كه دهشێت لهناو پهرلهمان بكرێنه بنهما بۆ لێپرس����ینهوه لهنوری مالیك����ی س����هرۆك وهزی����ران ،ناوبراو بهپهل����ه لیس����تێك ن����اوی فهرماندهی فیرقهو پلهداری بااڵی س����وپای نارده "لهم ماوهی����هدا ه����هر فەرماندهیهكی پهرلهم����ان بۆ ئ����هوهی رهزامهندی بۆ ئهمن����ی خانهنش����ین بووبێتو س����هر كاركردنیان لهپۆستهكانیان وهربگیرێت بهمالیكی بێ����ت بهنایاس����ایی ماوهی ( 17فهرماندهو ئهفس����هری بااڵ) بهاڵم كاری درێژ كردوهتهوه ،ئێمه نمونهمان س����هرۆكایهتی پهرلهمان لیس����تهكهی الی����ه بهمدواییان����ه م����اوهی خزمهتی رهتك����ردهوه ،چونك����ه "زۆرب����هی ئهو دوو فهریقی درێژك����ردهوه كه دهبوایه فهرماندان����ه ئهوان����هن كه لهدهس����تو خانهنشین بكرانایه ،چونكه الیهنگری پێوهندی تایبهتی سهرۆك وهزیرانن" .سیاسهتهكانی خۆینو ههموو ئهمانهش بهپێ����ی م����اددهی 80لهدهس����توریی هاوس����هنگی تێك����داوه لهناو س����وپای ههمیش����هیی عێ����راق ،دامهزران����دن عێراق". فهرماندهی فیرقهی ناو س����وپاو بهرهو ش����وان محهم����هد تهه����ا ،جهغت����ی سهر تادهگاته پله تایبهتو بهڕێوهبهری لهوهش����كردهوه بهپێ����ی ئاماری ئهوان دهزگا ئهمنییهكان پێویست بهمۆڵهتو لهلیس����تی هاوپهیمانی كوردس����تانو رهزامهندیی پهرلهم����ان دهكات ،بهاڵم لهلیژنهی ئاس����ایشو بهرگری لهساڵی لهئێستاداو لهپاش ساڵی 2007زۆربهی 2007دا رێژهی كورد لهپۆسته بااڵكانی ئهم پۆستانه لهالیهن مالیكیو بهشێوهی سوپادا %19بووه ،كهچی لهم سااڵنهی تاكالیهنه پڕ كراونهتهوه بهو كهسانهی دواییدا دابهزیوه بۆ %6و ئێس����تاش له كه "وهالئی تایبهتو گوێڕایهڵییان ههیه %3تێپ����هڕ ن����اكاتو وتی "ئ����هو رێژه كوردهش����ی لهناو س����وپادان بهردهوام بۆ سهرۆك وهزیران". ش����وان محهم����هد تهها ،ك����ه ئهندامی ب����هرهو كهمبون����هوه دهڕواتو ئهمهش لیژنهی ئاسایشو بهرگرییه لهپهرلهمانی مهترس����ییه بۆس����هر ئاین����دهی واڵتو عێ����راق لهلیس����تی هاوپهیمان����ی شهراكهتو هاوسهنگی لهبهڕێوهبردنی كوردس����تان ،بۆ ئاوێن����هی رونكردهوه كاروباری سوپا". لهپاش 2007س����هرجهم ئهو بهرپرسه لهدیمانهیهك����ی تایبهت����ی ئاوێنهش����دا بااڵیان����هی لهناو س����وپا دامهزرێنراون لهگهڵ نوری مالیكی كه لهس����هرهتای لهكهس����ه تایبهتو نزیكهكانی سهرۆك س����هرههڵدانی قهیران����ی ههرێمو بهغدا وهزیرانو الیهنگرانی دهوڵهتی یاسان .باڵوكرای����هوه ،ناوب����راو بهرپهرچ����ی ناوبراو باس����ی لهوهشكرد دامهزراندنی ئ����هو بۆچونان����هی داب����وهوه كه كورد فهرمان����ده ئهمنییهكانو سیاس����هتی بهمافخوراو دهزانێت لهدهزگای ئهمنی وهزارهتی بهرگری عێراق بهشێوهیهكی واڵتو ئام����اژهی بهوهكردبوو چهندین ههڕهمهكی بهڕێوه دهڕواتو سااڵنێكی پۆس����تی ئهمنی بهدهس����ت كوردهوهن زۆره سهرجهم ئهو فهرماندانهی لهسوپا لهوانهش :فهرماندهی هێزی ئاسمانی، دان����راونو زۆرب����هی پۆس����ته ئهمنییه سهرۆك ئهركانی س����وپا ،بهڕێوهبهری بااڵكان بهوهكال����هتو لهپێڕی تایبهتی ههواڵگ����ری (ئیس����تیخبارات)و ئهمن نوری مالیكی دامهزرێنراونو ئێستاش لهوهزارهتی بهرگری ،جێگری سهرۆك ئهیهوێت بهنوس����راوێك بهرپرسیارێتی ئهركان بۆ مهش����قو راهێنان ،بریكاری لهكۆڵ����ی خۆی بكاتهوه بهناردنی ناوی وهزی����ری ناوخ����ۆ ب����ۆ ههواڵگ����ری، ههندێكیان بۆ پهرلهمان .ناوبراو وتیشی فهرمان����دهی فیرق����هی دووی س����وپا،
فهرماندهی فیرقهی چوارو فهرمانده ی چاالكییهكان����ی رهس����افهی بهغ����دا. ههروهها باسی لهوهشكردبوو ههرچهنده سهرۆك ئهركانی سوپا گرفتی ههبووه لهدامهزراندنی لهو پۆستهدا بهاڵم ئهوان "چاوپۆشییان لێكردوه بۆ ئهوهی ئهو هاوبهش����ییه ب����هدی بێت كه باس����ی دهكهنو ئێس����تا ئهو (بابهكر زێباری) یهكێك لهئهندامانی تیمی س����هربازیی س����هرۆك وهزیرانو بهوپ����هڕی رێزهوه كاری خۆی دهكات". بهاڵم ش����وان محهمهد تهها كه س����هر ب����ه پارتییه ،دهڵێت "كێش����هی كورد لهگ����هڵ س����وپای عێراق����دا ئهوهی����ه، ئهوان����هی لهپۆس����تی ب����ااڵدان وهكو سهرۆك ئهركان قسهیان ناڕوات .لهالی خۆش����ییهوه ئهندامێكیت����ری لیژن هی ئاس����ایشو بهرگ����ری لههاوپهیمان����ی كوردس����تان ،حهس����هن جیهاد ،باسی لهوهكرد لهسهرجهم ئاستهكاندا رێژهی ك����ورد لهنێ����وان 4ـ %5دای����هو وتی "كێش����هی كورد لهپۆسته یهكهمهكاندا نییهو لهئاس����تی فهرمان����دهی فیرقهو لیواو فهوجو تهنانهت ئهفس����هرانی پله نزمیشدا رێژهكهی زۆر كهمهو ئهمهش چهندین ه����ۆكاری ههیه یهكێك لهوانه نهبوونی هاوسهنگییه لهناو سوپا". حهس����هن جیه����اد ،ك����ه لهلیس����تی هاوپهیمانی كوردس����تان (یهكێتی) یه ئاماژهی بهوهك����رد زۆرێك لهكوردیش ئامادهنین بڕۆن بۆ رومادیو بهس����ره لهناو سوپادا خزمهت بكهنو تائێستاش پۆس����تهكان بهپێی هاوسهنگی دابهش ناكرێنو وتیش����ی "ئهس����ڵهن چهمكی هاوس����هنگی پێناس����ه نهكراوه كه ئایا مهبهس����ت پێی دانان����ی فهرماندهكانه بهپێی پارێزگاكان؟ یان رێژهی دهنگی لیس����ته پهرلهمانییهكان؟ یان پێكهاته
ی ئاسایشو جگ ه لهدۆسییه ی ناهاوسهنگی ناو ریزهكان ی سوپا ی مالیك ی عێراق ،ركابهرهكانی نور (هاوپهیمان ی كوردستانو سهدرو ی ئهلعێراقیه) لهههوڵ ی كۆكردنهوه چهندین دۆسییهدان كه دهشێت ی ئهو ئیستیجواب ه ببن ه بنهما پهرلهمانیی ه لهمالیك ی ك ه لهمانگ ی نیسان ی رابردوهوه چاودێرانو شهقامی عێراق چاوهڕێ ی دهكات. ی ئاوێن ه لهناو ههندێك سهرچاوه ئهنجومهنی نوێنهران جهغتیانكردهوه دۆسییهكان ئامادهكراونو كاركردن بهردهوامهو رهوت ی سهدریش تهنها ی لێپرسینهوهك ه بهشداری ی لهپرۆسه ناكات ئهگینا هاوكارو بهشدارهو ی مالیك ی دهدات. دهنگیش لهدژ بهپێ ی ئهو زانیاریانهش ی لهلیژن ه ی لیست ه ركابهرهكان ی هاوبهشهكه مالیكییهوه دزهیان كردوه ئهو ی تهوهرانهی بڕیاره لهلێپرسینهوه مالیكیدا لهناو پهرلهمان بخرێنهڕوو بریتین له :خهرجكردن ی 500 ملیارد دۆالر لهبودجهی عێراق لهخول ی یهكهم ی سهرۆكایهتیدا ی كێش ه ( 2005ـ )2010بێئهوه خزمهتگوزاریی ه سهرهتاییهكان ی عێراق چارهسهر بكات ،كاركردن ی ناوبراو بهدهسهاڵتهكان ی سهدام ی گشت ی هێزه لهئۆفیس ی فهرمانده ی چهكدارهكان ،نهبوون ی تۆمار خهرجییهكان لهسهرۆكایهت ی وهزیرانو ی ئاشكرانهكردن ی بۆ دیوان ی چاودێر دارایی عێراق ،بهخشین ی سوریا
ی كۆن ی له 500ملیۆن دۆالر قهرز فرۆشتن ی نهوت ی عێراق بهسوریا بهبێ گهڕانهوه بۆ پهرلهمان ـ ئهلعێراقی ه دهڵێت ئهم ه بهرتیل ی مالیك ی بووه بۆ ئهسهد تا پشتیوان ی بكات ی پۆست ی سهرۆكایهت ی لهوهرگرتنهوه ی ی كوشتار وهزیران ـ ،دۆسییه دێال زهرگهی نزیك نهجهف ك ه ی لهروداوێك ی تهمومژاویدا بووبههۆ كوژران ی سهدان كهسو تائێستاش ی ی ماوهتهوه ،رهتكردنهوه بهنادیار ی راپرسیكردن لهسهر بهههرێم داوا بوون ی پارێزگاكان لهكاتێكدا مالیكی ی لهسهر دهستور كردووه، ی ئیمزا خۆ ی گێڕانهوهی عهدنان ئهلئهسهد ی ی پێشكهوتوو بۆ پۆست ی بریكار وهزارهت ی ناوخۆ لهكاتێكدا ناوبراو ئهندام ی پهرلهمان بوهو لهدهم ی ههڵبژاردنهكاندا لهو پۆست ه دهست ی ی لهكاركێشاوهتهوه كهچ ی دوا دهرچونی بۆ پهرلهمان گهڕێنراوهتهوه ی چونك ه ناوبراو یهكێك ه بۆ پۆستهكه لهپیاوه بههێزهكان ی حیزب ی دهعوه لهناو وهزارهت ی ناوخۆی عێراق .ههر لهم میانهیهداو بهپێ ی زانیارییهكان ی ی لیست ی ئهلعێراقی ه ئاوێن ه وتهبێژ حهیدهر مهال بههێزترین پاڵێوراوه ی ئیستیجواب ی ی پرۆسه بۆ ئهوه مالیك ی بهڕێوه بباتو لهههنگاوێك ی ی كتوپڕیشدا ناوبراو ئهندامێت ی خۆ ی ماف ی مرۆڤ ی پهرلهمانهوه لهلیژنه ی یاسای ی ك ه گواستهوه بۆ لیژنه ئهمهش زیاتر لهمانایهك ههڵدهگرێت بۆ لیست ی دهوڵهتی یاسا .
نهتهوهییو تایفییهكانی عێراق؟ ئهمهش بۆخۆی رێگای خۆشكردوه بۆ سهرۆك وهزی����ران بهكهیف����ی خ����ۆی فهرمانده ئهمنییهكان دهستنیشان بكات". لهكاتێكیش����دا رێ����ژهی فهرمان����ده كوردهكان����ی ناو س����وپای عێ����راق له %19وه دابهزی����وه ب����ۆ 3ـ ،%5رێژهو ژمارهی پلهداره بااڵكانی ئهم س����وپایه بهشێوهیهكی نائاس����ایی زیادیانكردوه بهجۆرێ����ك ههندێ����ك پهرلهمانت����اری لیژنهی بهرگریو ئاسایش ئاماژه بهوه دهك����هن لهئێس����تادا دهوروب����هری 80 فهریقو 200لیوا ههیه لهناو س����وپای عێراق لهكاتێكدا كه س����وپای پێشوو (سوپاكهی سهدام) كه خۆی بهپێنجهم سوپای جیهان دهزانی تهنها 9فهریقی تێدابوه. ش����وان محهمهد لهلیژن����هی بهرگریو ئاسایش جهغتی لهوهكردهوه لهواڵتێكی وهكو عێراقدا نابێت ژمارهی ههڵگرانی
پلهی فهریق له 10كهس تێپهڕ بكاتو دهبێت ههر فهریقێكی����ش فهرماندهی دهزگایهكی ئهمنی گرنگ بێت ،كهچی ئێستا لهعێراق ئهم پلهیه بهههڕهمهكی دهبهخش����رێتهوه .جگه لهپێشێلكردنی عورفی س����هربازیش ئ����هم فهریقانهی ناو سوپا بارگرانییهكی زۆر بۆ بودجه دروست دهكهنو بهپێی ههندێك شیكاری ئابووری سااڵنه زیاتر له 8ملیاردو نیو دینار لهبودجهی عێراق خهرج دهكهن چونكه موچهی ههریهكهیان لهنێوان 4 ـ 5ملیۆندای����ه ئهمه جگ����ه لهدهرماڵه جۆربهجۆرهكانو كرێی نیشتهجێبوونو موچهی پاس����هوانو خهرجی سهیارهی درعو ههندێ����ك لهچاودێران باس لهوه دهكهن ههر ئهم خهرجیانهن بودجهی بهرگریو ئاسایش����ی عێراقیان سااڵنه گهیاندوهته 14ملی����ارد دۆالر كه دوو قاتی بودج����هی واڵتێكی وهكو ئوردن دهكات .
یهكێ���ك ب���وو لهوتهبێ���ژه تایبهتهكانی موقتهدا س���هدرو فهرمان���ده دیارهكان ی میلیش���یای "س���وپای مههدی" ،كهچی لهپ���اش كۆتاییهاتن���ی ش���هڕی نهجهف لێی جیابوویهوهو لهپاش ئازادبونیش���ی لهزیندانی س���وپای ئهمهریكا بهیارمهتی ئێرانو كهڵك وهرگرتن لهئاسانكارییهكانی مالیكی كهوتوهته ركابهریكردنی موقتهدای سهدری گهنجترین سهركردهی شیعهكان. شێخ قهیس عاشور خهزعهلی كه گهنجێكی مێ���زهر بهس���هره مێ���ژووی لهدایكبونو ژیانی الوێتی كهمێك ناڕوونه ،س���هرهتای دهركهوتنیش���ی دهگهڕێتهوه بۆ لێدوانو كۆنگره رۆژنامهوانییه گهرمهكانی لهدهمی شهڕی س���هدر دژ بهحكومهتی عهلالویو س���وپای ئهمهریكا لهنهج���هف (.)2004 خێزانی ناوبراو بهر له 50س���اڵ كۆچیان كردووه بۆ ش���اری دیوانییهی باش���وری عێ���راقو وهك���و زۆرێكیتر لهس���هركرده ئاین���یو سیاس���ییهكانی ش���یعه لهپاش رووخانی رژێمی بهعس���هوه دهركهوتووه. باپی���ری قهیس خهزعهلی لهس���هردهمی حوكمڕانی عهبدولكهریم قاسمدا ( 1958ـ )1963پۆلیس بووهو لهپاش خانهنشین بوون���ی مێ���زهری بهس���توهتهوهو دوو كوڕهكهشی كردووه بهمامۆستای ئاینیو س���هرجهمیان بونهته ههواداری ئایهتوڵاڵ موحس���ین ئهلحهكیم كه ئهودهم رێبهری ی شیعهكان بوو رۆحیو مهرجهعی فهتوا لهعێراق .لهپاش مردنی حهكیمهوه ،باوكی قهیس بووه بهههواداری محهمهد س���ادق سهدری باوكی موقتهداو لهدوای روخانی بهعسیشهوه قهیس���ی كوڕی یهكێك بوو لهیاری���دهدهره نزیكهكان���ی موقت���هداو لهنێ���وان 2003ـ 2004وهك���و وتهبێژی فهرمیو تایبهتی موقتهداو دواتریش وهكو بهرپرسی ئۆفیسی بهغدای شههید سهدر كاریكردوه. دۆس���تایهتی قهی���سو موقت���هدا زۆری نهخایان���دو ل���ه 2004دا دهنگ���ۆی ئهوه باڵوكرای���هوه ك���ه نی���ازی تیرۆركردنی موقت���هدای ههیهو دواتر لهگهڵ كۆمهڵێك لهس���هركردهكانی "س���وپای مهه���دی" دا لهموقت���هدا جیابووی���هوهو ملكهچیو بهیعهتی ش���هرعیی خۆش���ی لهئایهتوڵاڵ كازم ئهلحائیری رابهری رۆحی موقتهداوه گواستهوه بۆ ئایهتوڵاڵ مهحمود شاهروردی سهرۆكی پێشوی دهزگای قهزایی ئێرانو رابهری فیقهی ئێس���تای حیزبی دهعوه. ی جیابونهوهكهی الیهنگرانی قهیس هۆكار دهگێڕن���هوه بۆ ملنهدانی ناوبراو بۆ چهك دانان وهك���و موقت���هدا لهكاتێكدا عێراق لهژێ���ر داگیركاری���ی ئهمهری���كادا بووه، لهگ���هڵ بێزاربوون���ی لهتاكڕهوییهكان���ی موقتهدا .لهپاش جیابونهوهشی گروپێكی س���هربازیی دامهزراند بهناوی (المجامیع الخاص������ه)و دوات���ر ل��� ه 2006ناوهكهی گ���ۆڕا بۆ (عصائب أه������ل الحق) كه بڕوا وایه لهالیهن ئێران���هوه ههموو كۆمهكێك بكرێ���تو رۆڵێك���ی بهرچاویش���ی ههبوه لهدژایهتیكردن���ی ئامادهی���ی س���هربازی ئهمهریكا لهسهر خاكی عێراق. گروپهكهی خهزعهلی خۆی بهخاوهنی 292 "ش���ههید" دهزانێت لهبهرهنگاربونهوهی "س���وپای داگیرك���هر"دا ،ههروهه���ا بهرپرس���یارێتی خۆی راگهیاندووه له 6 ههزار چاالكی س���هربازیی دژی س���وپای ئهمهریكا لهناوچ���ه جیاجیاكانی عێراقو ههمیش���ه دهڵێ���ن "ئهگ���هر بهرهنگاریی عهس���ائیب نهبوایه سوپای ئهمهریكا بهو ئاسانییه نهدهڕۆشته دهرهوه لهواڵت". لهئازاری 2007قهی���س خهزعهلی لهگهڵ عهلی موسا دهقدوقی بهرپرسی سهربازی حیزبوڵ�ڵ�ا لهنزی���ك ش���اری كهرب���هال دهس���تگیركرانو بهچهندی���ن تۆمهت���ی لهج���ۆری س���هروكاریكردنی تهقینهوهو كاری تیرۆریس���تی تۆمهتباركران ،بهاڵم دواتر بهههوڵو كۆشش���ی نوری مالیكیو بۆ رازیكردنی ش���یعهكانو ئێران لهزیندان ئازادكرا ( ،)2010س���هرانی گروپهكهشی (عصائب أهل الحق) لهالیهن مالیكییهوه بڕیاری لێبوردنو ئاشتهواییان بۆ دهركرا، ئهمهش بووبهه���ۆی بێزاركردنی موقتهدا سهدر كه س���هرجهمیان به "الدهرو لهرێ دهرچ���وو" دهدات���ه قهڵ همو لهش���هڕێكی دهروونیو ئیعالم���ی گهورهدایه لهدژیانو جارجارهش لهدهم���ی دهردهچێتو باس ل���هوه دهكات "ئهمانه ئێ���ران كۆمهكیان دهكات ب���ۆ الوازكردنی رهوتی س���هدرو جێبهجێكردن���ی ئهجێن���دا تایبهتهكانی لهعێراق" .
8
aburi.awene@gmail.com
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
ئابووری
ئەم الپەڕەیە بە سپۆنسەری ژووری بازرگانیو پیشەسازی سلێمانی چاپو باڵودەکرێتەوە
ی ههی ه مۆڵهتدان بهڤێلالكان بكاتهوه وهبهرهێنان بهرنامه
لهسلێمان ی ڤێلال ههی ه 5ملیۆن دۆالر ی تێچووه
فۆتۆ :ئاوێنە ڤێالیەکی یەکێک لەکۆمپانیاکانی وەبەرهێنان ئا :ئاسۆ سهراوی لهپاش دهرچونی بڕیاری راگرتنی مۆڵهتی ڤێلالی گهوره لهالیهن دهستهی وهبهرهێنانهوه ،ئهم دهستهیه بهتهمایه دهرگای مۆڵهتدان بهڤێلال بكاتهوه" ،چونكه ناكرێت سهرجهم شار خانوی ئاسایی بێت" .ههندێك هاوواڵتیش رهخنهدهگرنو بهڕێوهبهری كۆمپانیایهكیش جهخت دهكاتهوه "لهكوردستاندا قهیرانی زۆریی كرێچی ههیه ،نهك قهیرانی نیشتهجێبوون". گلهیی هاوواڵتیان مۆڵهت رادهگرێت وهك خ���اوهن كۆمپانیایهك���ی خانوبهره لهس���لێمانی ئاماژهی پێدهكات ،ژمارهی ڤێلالكان���ی پارێ���زگای س���لێمانی ،لهو ئام���ارهی وهبهرهێن���ان زۆر زیات���ره كه راگهیهن���راون ،چونك���ه 1370ڤێل�ل�ا، تهنها ژمارهی ئهوانهی���ه كه وهبهرهێنان مۆڵهتی پێداون ،نهك سهرجهم ڤێلالكان. بهش���ێك لهخهڵكیش بۆچونی���ان وایه، لهكاتێكدا گرفتی نیشتهجێبوون یهكێكه لهگرفته س���هرهكیهكانی خهڵك ،نهدهبوو وهبهرهێنان مۆڵهت بدات بهدروستكردنی ڤێلالی رووبهر فراوان .ئ���ازاد كهریم كه ماوهی 10ساڵه كرێنشینهو فهرمانبهرێكی حكومیی���ه دهڵێت "لهبهرئ���هوهی گرفتی نیشتهجێبوون ههیه ،ناكرێت وهبهرهێنان مۆڵهت ب���دات به دروس���تكردنی ڤێلالی رووب���هر ف���راوان" ،بهاڵم بهرپرس���ێكی وهبهرهێن���ان دژی ئهو بۆچونهیهو ئاماژه
ی 32ههزار لهنزیك ه ی یهكهی نیشتهجێ ی مۆڵهت پێدراو وهبهرهێنان، ی لهپارێزگای سلێمان 1370یهكهیان ڤێلالنو ی زهویهكانیان رووبهر لهنێوان 300تا 1400 مهتردایه ب���هوه دهكات كه "ناكرێت ش���ار ههموو خانوی ئاس���ایی بێت" .بهرپرسی یهكه ی سهرپهرشتیاریی لهبهڕێوهبهرایهتی گشتی وهبهرهێنانی س���لێمانی ،عهزیز س���هعید ئهوهش دهخاتهڕوو كه لهبهر زۆری گلهیی هاوواڵتی���ان بهناچاریی پێدانی مۆڵهتیان بهڤێلالی رووبهر فراوان راگرتوه . بهرنامه ههیه مۆڵهت دهست پێبكاتهوه بهپێ���ی زانیاریهكان���ی ئهندازیار محهمهد عارف ،ك���ه زیاتر له 20س���اڵه ئهزمونی كاركردنی ههی���ه ،لهب���واری ئهندازیاری تهالرسازیدا ،وش���هی ڤێلال بۆ یهكهمجار
رۆمانیه كۆنهكان بۆ ئهو خانوه گهورانهیان بهكارهێن���اوه كه لهناو باخدا دروس���ت كراون ،دوای ئهوانیش بهریتانیهكان بهو خانوانهیان وتووه كه لهتهنیشت یهكهوه نهبونو دیواریان بهیهكهوه نهنوس���اوه. ئهندازی���ار محهم���هد دهڵێ���ت "ئهگ���هر خانویهك چهند گهورهو پڕ مواسهفاتیش بێت ،بهخانویهكیترهوه نوس���ا ،ناكرێت بهو خان���ووه بوترێ ڤێلال ،چونكه نابێت ڤێلال چواردهورهكهی خانوو بێت". ئ���هم ئهندازیاره باس ل���هوهش دهكات، ك���ه یهكێ���ك لهنیش���انهكانی خان���وی ڤێلال ،ئهوهیه ك���ه رووبهری زهویهكهی لهخانویهك���ی ئاس���ایی فراوانت���ر بێت، بهاڵم ئهوهش���ی خس���تهڕوو كه لهڕووی ئهندازیاریی���هوه ئ���هوه دی���اری نهكراوه ك���ه رووبهری زهویهك���ه چهند مهتربێت. س���هبارهت به بهرزترین نرخ���ی تێچونی ڤێلالش ئهو وتی "ئهوهندهی من ئاگاداربم ڤێلال ههیه لهس���لێمانی 5ملیۆن دۆالری تێچووه". بهپێ���ی ئهو ئامارهش���ی دراوهته ئاوێنه، له 55پ���رۆژهی بواری نیش���تهجێبوونی بهڕێوهبهرایهتی وهبهرهێانی سلێمانی ،كه 31ههزارو 800یهكهی نیش���تهجێبوونه، تهنه���ا 1370دانهی���ان ڤێل�ل�ا ب���ووهو زهویهكانی���ان بهنرخێكی ههرزان دراوهته كۆمپانیاكان���ی بواری نیش���تهجێكردنو رووب���هری زهوی ئ���هو ڤێلالیانهش له300 مهت���رهوه دهس���تپێدهكات ت���ا دهگاته 1400مهت���ر .بهوتهی بهرپرس���ی یهكهی سهرپهرشتیاری لهبهڕێوهبهرایهتی گشتی
وهبهرهێنانی س���لێمانی (عهزیز سهعید) لهمهودوا پێدانی مۆڵهت بهدروس���تكردن ی ڤێلال دهبێت یهكێك بێت لهپرۆژهكانیانو وتی "بهڕای شهخسی خۆم ئهگهر پرۆژه نیش���تهجێبونهكانی ئێمه ڤێل�ل�ای تێدا نهبێت ،ههر نهبێت باشتره ،چونكه ناكرێت شار ههموو خانوی ئاسایی بێت" .لهبارهی ئهو س���هرنجو گلهییهی هاوواڵتیانیش كه دهڵێن "پێویس���ته وهبهرهێن���ان لهبری پێدانی مۆڵهت بهدروس���تكردنی ڤێلالی رووبهر فراوان كێش���هی نیش���تهجێبوون كهم بكاتهوه" ئهم بهرپرسهی وهبهرهێنان ئاماژه بهوه دهكات كه چارهس���هركردنی گرفتی نیشتهجێبوون بهپلهی یهكهم كاری وهزارتی ئاوهدانكردنهو نیش���تهجێكردنه نهك ئ���هوان ،ئ���هو وت���ی "وهبهرهێنان بڕیاری نهداوه كێش���هی نیش���تهجێبوون چارهسهر بكات ،راسته ههوڵمانداوه جێی دهستیشمان دیاره ،بهاڵم بهپلهی یهكهم چارهسهركردنی كێشهی نیشتهجێبوون، ئهرك���ی وهزارهت���ی ئاوهدانكردن���هوهو نیشتهجێكردنه". "كهسی وا ههیه 20خانوی ههیه" بهههمان شێوهی بهرپرسهكهی دهسته ی وهبهرهێنان ،بهڕێوهبهری كۆمپانیای رۆژی نوێ (والی عوسمان) دروستكردنی ڤێلال بهپێداویستییهكی ئهم سهردهمه دهزانێ. ئ���هو ههرچهنده به وتهی خۆی لهو یهكه نیش���تهجێیانهی ك���ه كۆمپانیاكهی���ان دروس���تیكردوه هیچیان ڤێل�ل�ا نهبوون، بهاڵم دهڵێ���ت "ناكرێت بڵێن ب���ا پرۆژه نیش���تهجێكانی وهبهرهێن���ان ڤێلالی تیا نهبێت ،چونكه ئهوهش پێداویس���تییهكی ئهم سهردهمهیه" .سهبارهت به سهرنجی هاوواڵتیانی���ش كه كردویانهته پاس���اوی ئهوهی "نابێت پرۆژهكان���ی وهبهرهێنان ڤێل�ل�ای تێدابێ���ت ،چونك���ه هێش���تا كێشهی نیش���تهجێبوون یهكێكه لهگرفته س���هرهكیهكانی خهڵك" .وال���ی ئهمه به پێچهوانهوه دهبینێو پێی وایه لهههرێمدا شتێك نییه ناوی ئهزمهی نیشتهجێبوون بێ���ت ،وهك ئ���هو روونیك���ردهوه ،ئهوه ههی���ه زۆری كرێچیی���ه ن���هك ئهزمهی نیشستهجێبوون ،ئهو وتی "بهڕای من تا 15س���اڵی تریش یهكهی نیشتهجێبوون دروست نهكرێت ،ئهزمهی نیشتهجێبوون دروس���ت نابێت ،چونكه ئێمه لهههرێمدا كێش���هی زۆریی كرێچیم���ان ههیه ،نهك قهیرانی نیش���تهجێبوون ،چهندهها كهس ههیه زیاد لهچهن���د خانوویهكیان ههیهو داویانهته كرێ ،كهس ههیه بهتهنها خۆی 20خانوی ههیه".
بهرههمی بنكهی مافوری دهستكردی رواندز دهوهستێت ئا :ئاكۆ حهمهد رابی بههۆی نهشیاوی بیناو كهمی فهرمانبهرو گرانی نرخو كهمبوونهوهی خواست لهسهر كڕینی مافوری دهستكرد ،بهرههمی بنكهی مافوری دهستكردی رواندز وهستاوهو مافوری گهوره بهرههم ناهێنن .لهئێستادا تهنها تابلۆی بچوكی مافور دروست دهكهن. مێژووی دروس����تبوونی بنكهی مافور ی روان����دز دهگهڕێتهوه بۆ س����اڵی ،1972 ئهم بنكهیه پێش����تر س����هر به وهزارهتی پیشهس����ازیو وزه بووه ،ب����هاڵم چهند س����اڵێكه خراوهت����ه س����هر وهزارهت����ی رۆش����نبیری .لهئێس����تادا ئ����هم بنكهیه بنكهی مافوری رواندز فۆتۆ :ئاکۆ حەمەد رابی چهن����د كێش����هیهكی ههی����ه ،ه����هر ئهو كێش����انهش كاریگ����هری نهرێنی كردۆته نهبوونی باشتره لهبوونی ،چونكه چهند بیناكهی����ان دهكاتهوهو دهڵێت "لهوهتهی فهرمانبهرهكانمان بۆ زیاد بكرێت ،چونكه س����هر بهرههمهكانی .ئ����هو بیانهیهی كه س����اڵێكه بهرههمی مافوری ئهو بنكهیهم دروس����ت كراوه تهنها ی����هك جار نۆژهن كارهكانی بهرههمهێنانی مافوری خۆماڵی كراوهتهوه ئهویش 15ساڵ پێش ئێستا وردنو پێویس����تیان ب����ه فهرمانب����هری ئێس����تا بنكهی مافوری رواندزی تێدایه ،نهبینیوه". زیاتره" .دابینكردنی دهرماڵهی مهترسی به وتهی بهشێك لهفهرمانبهرانی "زیاتر لهالیهك����ی دیكهوه ش����ارهزایهكی بواری بووه" . لهكهالوهی����هك دهچێت" ،بهش����ێكی تر ئاب����وری پێیوای����ه ،ئهگ����هر گرنگی بهو بچوك����ی ش����وێنهكهیان ب����هڕای ئ����هو بهبڕوای ئهم بهڕێوهبهره بۆ فهرمانبهران لهفهرمانبهران����ی باس ل����هوه دهكهن كه بنك����هی ماف����وره بدرایه ،دهك����را ههر بهڕێوهبهره گرفتێك����ی تریانه ،ئهو وتی زۆر پێویس����ته ،چونكه وهك خۆی وتی ی موچهی "ئ����هو هۆڵهی ك����ه ئێس����تا كاری تێدا "كارهكهمان به ش����ێوهیهك لهشێوهكان جێگهكهی����ان زۆر تهس����كو نهگونجاوه لهفرۆش����ی بهرههمهكانی خۆ بۆ كارك����رن ،لهكاتێكدا بنكهكه خاوهنی كارمهندهكانی دابی����ن بكرایه .ههندرێن دهكهی����ن هی ئ����هوه نییه كه بهباش����ی مهترس����ی لهس����هره ،بهتایبهتی دهست رووبهرێكی زۆری زهوییه ،بهاڵم "بههۆی رهشید كه ش����ارهزایهكی بواری ئابوری بتوانین مافوری گهوره بهرههم بێنین" .بڕی����ن ،ب����هاڵم تاكو ئێس����تا رهزامهندی فهرامۆشكردنهوه ،نهتوانراوه سوود لهو ناوچهكهی����ه دهڵێت "ئهگ����هر حكومهت ناوبراو ئهوهشی نهشاردهوه كه لهكاتێكدا خهرجكردنی دهرماڵهمان بۆ نهدراوه". زهویه وهربگیرێت" .هاوواڵتییهكی قهزای بهج����دی بی����ر لهچ����االك كردن����ی ئهم چهندین كهلوپهلی پێویستیان بۆ دابین لهب����ارهی گرنگ����ی بوونی ئ����هو بنكهی رواندز بهناوی هیمداد عهبدواڵ ئاماژه بهوه بنكهیه بكات����هوه ،ئهوا بواری كاركردنو كراوه ،بهاڵم بههۆی نهش����یاوی بیناكهو بهرههمهێنانی ماف����ورهش لهقهزاكهیاندا وتی "كاریگهریه ئیجابیهك����هی بریتییه دهكات كهتاكه ش����وێنێك لهقهزاكهیاندا بهرههمهێنانیش لهناوچهكهدا بهرفراوانترو كهمی جێگه بهكاریان نههێناون. كهم����ی فهرمانبهر گرفتێك����ی تری ئهم ل����هوهی ك����ه ژمارهی����هك ئافرهتی ئهو كه پێی بوترێ ش����وێنی بهرههمهێنان ،پڕ جوڵهتر دهبێت" . تهنه����ا بنكهی مافوری روان����دزه ،بهاڵم بهڕێوهب����هری بنكهی ماف����وری رواندز ،بنكهیهیه ،ههروهك خۆش����هوی رواندزی ناوچهیه خراونهت����ه كاركردنهوهو فێری وهك ئ����هو دهڵێت "بهداخ����هوه ئهویش خۆشهوی رواندزی جهخت لهسهر خراپی دهڵێت "به پێویس����تی دهزانم ژمارهی ئهو پیشهیه بوون" .
شیشێك مریشك به 5ههزار دیناره!
"كیلۆیهك مریشك به 5ههزاره ،كهچی لهسهیرانگای نهورۆز بهبرژاویی دهیدهن به 40ههزار"
عیزهت سابیر ئیسماعیل ی ی كوردستان كاریگهرییهك سهیرانگاكان ی خهڵك ی رۆژان ه باش���یان ههی ه لهژیان ی دهكهن لهكوردستان ،چونك ه بهشدار ی حهوان���هوهو ی ش���وێن لهدابینكردن��� ی خ���ۆش ب���ۆ ی كاتێك��� بهس���هربردن ی ئابووریش باس خێزانهكان ،ش���یكار ل���هوه دهكات ك��� ه خێزان���هكان ئهگهر ی ی پڕكردنهوه داهاتی���ان زۆرب���وو دوا ی س���هرجهم پێداویس���تی ه گرنگهكان��� ی رۆژانهی���ان ه���هوڵ ئ���هدهن ژیان��� ی ك ه ههیان���هو ماوه ئهو ب���ڕه داهات ه ی ی بكهن لهبوار لهبهردهس���تیان خهرج ی ژیان خۆش���گوزهران ی رۆژانهیان 15 .وتم هیچیان تهمهنیان 10ساڵ نابێت. ساڵ پێش ئێستا خێزانێك لهسلێمان ی بهو ش���ێوهی ه لهپرس���گهش نهجاتمان لهساڵێكدا چهند جارێك گهشت ی ی دهكرد بوو ،ئهگهر هیچم نهوتای ه دهبو پاره بۆ س���هیرانگاكان ی كوردس���تان ،بهاڵم منداڵهكانیش بدهم ،لهناو سهیرانگاكهش ی ژیان ی بژێو ی باشبوون ئێس���تا بههۆ ی لهیهكێك لهچێش���تخانهكان یهك شیش ی ب ه 5000 ی بهس���توو ب ه برژاوی خێزانهكانهوه ه���هوڵ ئهدهن ههفتانهو مریشك رۆژان ه س���هردان ی دهزانم، ی س���هیرانگاكان بكهن دیناربوو ،م���ن لهژمێریاری��� ی كاتێك��� ی بهس���هربردن بهمهبهس���ت ی ی بهس���تو لهبازاڕ ی یهك كیلۆ مریشك خۆش. سلێمانیو كوردستان ب ه 5000دیناره، ی لهحكومهت ی دهستخۆش ی خۆیهت جێ ی ی بهستوو بهالیهن ی ههر كیلۆیهك مریشك ههرێ���مو وهزارهت��� ی گهش���توگوزارو كهم 8شیش پێكدههێنێت ،وات ه یهك بهڕێوهبهرایهتیهكان��� ی ب ه ی بهس���توو بهبرژاوی ی گهش���توگوزار كیلۆ مریشك ی ههرێم بكهین لهشارهكان ی ی كڕینهك ه ی كوردستان 40000دیناره لهكاتێكدا نرخ ی پرۆژهكان چهند هاوكاریو پشتیوان ی تهنه���ا 5000دیناره ،ئهم قازانج ه زۆره ی كردوه ب��� ه پێدان گهش���تیار ی بهرپرس���یاره؟ ی زهویو بۆچیو بۆكێو كێ لێ ی خزمهتگوزرا بهپێشكهش���كردن ی ئاوو راس���ت ه ئ���هم چێش���تخانهی ه دهبێ���ت كارهب���او رێگاوبانو خزمهتگوزاریهكان ی مانگانهو ئ���اوو كارهباو كرێكار ی كرێ��� ت���ر ،بۆی��� ه دهبینین س���ااڵن ه ژماره ی بدات ،بهاڵم هێش���تا ه���هر زۆره یهك ی ناوخۆی���یو دهرهك��� گهش���تیاران ی كیلۆ مریش���ك بكڕیت ب ه 5000دینارو روولهزیادبوون���ه .لهالیهك��� ی ی بهڕێوهبهرایهت ی ب ه ،40000ئ ه ی ت���رهوه بیده ی ت���ر س���هرچاوهیهك ی ئهو ی داهات��� ه ب���ۆ گهش���توگوزار بۆ دههێڵێ���ت كرێ ی ك ه پرۆژه ی ئهو ناوچهی ه دانیشتوان ی چێش���تخانهی ه ئهوهن���ده زۆر بێ���تو گهشتیاری تیادا دهكرێتهوه. ی چێشتخانهك ه شیشێك مریشك خاوهن بهاڵم بهداخهوه جۆر ی خزمهتگوزاریو ئهوهنده گران بفرۆشێت؟ خێزانێك یهك نرخ��� ی خزمهتگوزاریهكان ك��� ه ناوچ ه ههفت ه پاره پاشهكهوت دهكاتو لهیهك گهشتیاریهكانو سهیرانگاكان لهههرێم ی ی نهورۆز ههموو ی ش���هودا لهس���هیراگا كوردستان پێش���كهش ب ه دانیشتوان ی نرخ ،لێرهدا ی خهرج دهكات لهبهر گرانی ی دهك���هن كهموكوڕی ههرێمهكهمان��� ی ی چهن���د پرس���یارێك لهبهڕێوهبهرایهت ی سهیرانگا تێدایه ،وهك نمون ه باس��� ی گهشتوگوزاری سلێمانی دهكهم: نهورۆز دهكهم لهسلێمان ی ب ه چ ی ك ه لهم رۆژانهدا ئایا س���هیرانگاكان ئازادن لهوه وهك خێزانێك ی ئهم شاره سهردانم كرد ،نرخێك خواردن دهفرۆشن؟ لهس���هرهتاوه ك ه دهچیت ه ناو گهراج ی ی پاره ی ئایا سهیرانگاكان ئازادن لهوه ی سهیاره لهخهڵك وهربگرن؟ سهیارهكان ههزار دینارت لێدهسهنن ك ه گهراج لههیچ س���هیرانگایهك نهمدیوه پاره ی ی پاره ی ئایا سهیرانگاكان ئازادن لهوه گهراج ی خوار تهمهن 10 ی سهیارهت لێبس���هنن ،چونك ه چونهژورهوه لهمنداڵ تۆو خێزانهكهت دهچن بۆ ئهوه ی پاره ساڵ وهربگرن؟ ی ئهم پرس���یاران ه خهرج بك���هنو س���وود دهگهیهنن بهو ب ه دڵنیاییهوه وهاڵم س���هیرانگایه ،دوا ی ی ئ���هوه ك ه دهچیت ه نهخێ���ره ،بۆی��� ه دهبێت چارهس���هر ژورهوه ئهبێ���ت ه���هر نهفهرێك ههزار بكهن ،ب���هاڵم كێ چاودێرییان دهكات؟ ی دینار بدهیت بۆ چونهژورهوه ،ئهمهش كێ لێیان دهپرس���ێتهوه؟ وهاڵمهك ه ی تره ،بهتایبهت ی پرس���یارێك بۆخۆ ی ك���هس ،چونك��� ه نهمانبین���یو نهمان پاره لهمنداڵی���ش وهردهگرن ك ه نابێت بیست سهیرانگایهكو چێشتخانهی هكو ههركهس���ێك تهمهن ی له 10ساڵ كهمتر میوانخانهی���هك س���زابدرێت لهس���هر بێت پاره ی ی لێوهرگرن ،لههیچ شوێنێك گرانفرۆش���یی ،لهههركهسێك دهپرس نهمدیوه پ���اره لهمنداڵ ی ئهوهی ه ك ه بازاڕ ی تهمهن خوار ب���ۆ وای ه وهاڵمهك��� ه ی ك ه ی كێ بهرپرسیاره لهوه 10ساڵ وهربگیرێت ،ئێم ه 2نهفهرو 2ئازاده ،ئ ه ی پرسگ ه منداڵ بووین ،فهرمانبهرهك ه ی بهستو ب ه برژاویی ی یهك شیش مریشك ی ن���هورۆز وت��� س���هیرانگا ی " 2منداڵ ب ه 5000دیناره لهسهیرانگای نهورۆز؟ بهیهك نهفهر حساب دهكهین" ،منیش azizsabr@yahoo.com
نهمانبینیو نهمان بیست سهیرانگاو چێشتخانهو میوانخانهیهك سزابدرێت لهسهر گرانفرۆشیی
تایبهت
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
بههار ی ئیخوان ..فۆبیای ئیخوان
9
ئیسالمییهكانی كوردستان چاوهڕوانن رووداوهكانی میسرو تونس لهكوردستانیش رووبدات ئا :یاسین تهها
ئیخوان چییان دهوێت؟
د .محهمهد مورسی لهمیسرو لهباكور ی ئهفهریقا بوهته سهرۆك كۆمار ،كهچی ئهندامو الیهنگرانی سهر بهڕێكخستنی نێودهوڵهتی ئیخوان موسلیمینو حیزبو گروپه نزیكهكان لهم رهوته سیاسیو فیكرییه ،لهكوردستانهوه تا مۆریتانیا شاگهشكهنو لهئاههنگ گێڕانو پیرۆزبایی گۆڕینهوهدان .جگه لهئاسته ئیسالمییهكهی ،لهڕووی سیاسیشهوه ئهوهی لهچهند رۆژی رابردوودا لهمیسر رویداو لهپاش زیاتر له 80ساڵ خهباتی نهێنیو ئاشكرا ئیخوان موسلیمینی كرده حیزبی فهرمانڕهوا ،تائێستاش جێگای گرنگیپێدانی چاودێرانه ،چونكه یهكهم ههڵبژاردنی ئازادی پاش شۆڕش، كورسی سهرۆكایهتی میسر (أم الدنیا) ی لهچهنگی عهلمانییهكانو عهسكهر دهرهێنا. ئهگهرچ���ی محهمهد مورس���ی (61 ساڵ) لهواڵته یهكگرتووهكانی ئهمهریكا بڕوانام���هی دكتۆرای بهدهس���تهێناوهو ماوهیهكی���ش ل���هوێ كاریك���ردوه، بهاڵم كهس���ایهتییهكی تاس���هر ئێسك ئیسالمیو رۆژههاڵتییه بهو ئهندازهیهی س���ووره لهسهر ئهوهی ئێستاش نوێژی کچێک لهههڵبژاردنی رابردوودا بانگهشه بهیانی���ان بهجهماعهتو لهناو مزگهوتدا ئهنجام ب���دات ،وهك دابو نهریتی ناو ئیس�ل�امییهكانیش ژنهك���هی (نهجال مهحمود) كاری ماڵو پهروهردهی مناڵی پێ خۆش���تره لهوهی كه وهكو خانمی یهكهمی میس���ر كار ب���كات .جگه لهم پابهندییه ئاینییهشی ،ئینتیمای مورسی بۆ بزوتن���هوهی ئیخوان موس���لیمینو مان���هوهی لهدهس���تهی دامهزرێنهرانی حیزبی حوریهو عهدالهی باڵی سیاسی ئیخ���وان ،لهپ���اش دهس���تبهكاربوونی لهپۆستی سهرۆكایهتی كۆمار ،زۆربهی دهسهاڵتداره عهلمانیو بنهماڵهییهكانی رۆژههاڵت���ی ناوهڕاس���ت نیگ���هران دهكات .فهرماندهی پۆلیس���ی دوبهی، فهری���ق زاح���ی خهلفان ،ك���ه یهكێكه لهبههێزتری���ن پی���اوه ئهمنییهكان���ی كهن���داوی عهرهب���یو واڵت���ی ئیمارات بهرانب���هر ئهم نیگهران���یو دڵهخورتێ سیاس���ییه خۆی پێ رانهگیراو لهپاش دهرچوونی مورس���ییهوه بهپێچهوانهی خۆشحاڵی ئیس�ل�امییهكان ،لهپێگهی خ���ۆی لهت���ۆڕی كۆمهاڵیهت���ی تویتهر بهندو باوه دیپلۆماس���ییهكانی شكاندو نوسیویهتی "س���هرۆكه ئیخوانییهكهی میس���ر جێگهی رێزلێنانو پێش���وازی رازیكردنیانو رهفت���اری زۆربهی رژێمه نیی���ه لهكهنداوو فهرش���ی س���وری بۆ فهرمانڕهواكانی رۆژههاڵتی ناوهڕاس���ت راناخرێت" .خهلفان كه لهئاشكراكردنی كه ههندێكیان سهربازیو ههندێكیتریان بكوژانی مهحمود مهبحوحی سهركردهی بنهماڵهیین ئهوهی لێدهخوێنرێتهوه كه س���هربازیی حهماس���دا لهدوب���هیو ترسو نیگهرانی دایگرتوون لهوهی بهر بهگیروگازهێنانی مۆس���ادو ئیسرائیل ،ش���هپۆلی ئهو گۆڕانكاریی���ه بكهون كه لهمیدی���ای جیهانی���دا ن���اوی دهركرد ،لهتونس بزوتنهوهی نههزهی ئیس�ل�امی جهغت دهكاتهوه ل���هوهی ههڵبژاردنی بهڕهچهڵ���هك ئیخوان���ی ك���رده پارتی مورس���ی "زهنگێكی نهگبهتییه لهسهر یهك��� همو لهمیس���ریش كورس���ییهكهی میس���رو تێكڕای ناوچهك���ه" .بهر لهم جهمال عهبدولناس���رو ئهنوهر ساداتو لێدوانه توندانهش ،خهلفان بزوتنهوهی حوس���نی موبارهكی بهخشییه محهمهد ئیخوان موس���لیمینی تۆمهتباركردبوو مورس���ی س���هرۆكی باڵ���ی سیاس��� ی بهههوڵ���دان ب���ۆ حوكم گرتنهدهس���ت ئیخوان. م .هی���وا میرزا س���ابیر ،كه ئهندامی لهناوچهك���هو لهكۆنگرهیهك���ی تایبهت بهئاسایشی رۆژههاڵتی ناوهڕاستدا باسی مهكتهب���ی سیاس���ی یهكگرت���ووی لهوهكردبوو پالنی ئیخوان لهپاش میسر ،ئیس�ل�امییه ،لهمیان���هی گفتوگۆیهكی لهواڵت���ی كوهیتهوه دهس���ت پێدهكات تهلهفۆنی ئاوێنهدا ئام���اژهی بهوهكرد كه سیس���تمێكی سیاس���ی شڵۆقو پڕ بهه���اری خۆپیش���اندانو وریابونهوهی لهئاژاوهی ههیهو دواتر پهلدههاوێت بۆ گهالن���ی ناوچهك���ه ك���ه گۆڕانكاری���ی سیاس���ی بهدوای خۆیدا هێنا بههارێكی دراوسێكانی. جگه لهخهلفان ش���ازادهی پێش���وی ئیس�ل�امییه ن���هك عهرهب���ی "چونكه س���عودیه ،نایف بن عهبدولعهزیز ،بهر ئهوهتا بوهته هۆی بااڵدهستبونی هێزه لهوهی بهیهكجاریی لهدونیا كۆچ بكاتو ئیس�ل�امییه میانڕهوهكان" .ههرچهنده چهن���د رۆژێك پێشمردن���ی لهجنێفی ئهندامی مهكتهبی سیاس���یو وتهبێژی سویس���را ( )2012/6/17رایگهیاندبوو كۆمهڵی ئیس�ل�امی ،محهم���هد حهكیم "ئیخ���وان موس���لیمین بنهم���ای بهاڵن لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه باس���ی لهوهكرد لهناوچهك���ه" .نای���ف عهبدولعهزیز كه س���هركهوتنی ئیس�ل�امییهكانی میسر دهوروبهری چل س���اڵ پیاوی یهكهمی بهه���ۆی نوێنهرایهتیكردنی شۆڕش���ی ئاس���ایش بوو لهسعودیه ئیخوانی بهوه گهلی ئ���هو واڵتهوه ب���ووهو بهكارێكی تۆمهتباركردب���وو ك���ه "چاوگی تیرۆرو ههڵ���هی زانی كه ئیخوان موس���لیمین توندوتیژی���ی سیاس���ین لهڕۆژههاڵتی دهس���كهوتهكانی ش���ۆڕش لهكۆمهڵی خۆیان���دا قهتیس بكهن ،ب���هاڵم هیوا ناوهڕاست". كاردانهوهكان���ی پاش س���هركهوتنی میرزا كه یهكێكه لهئهندامه دێرینهكانی موحهمهد مورسی دهریدهخات كه ئهم باڵ���ی كوردس���تانی جاران���ی ئیخوان نیگهرانیانه لهگرۆی ئیخوان موسلیمین ،موس���لیمین ،جهغت دهكاتهوه "ئهوهی تهنه���ا لهنیگهرانییهكان���ی س���عودیهو ئێس���تا لهواڵتانی عهرهبیو رۆژههاڵتی ئیمارتدا لهئیخوان قهتیس نابێت ،ئهوهتا ناوهڕاس���ت ههیه بههاری ئیسالمییهو خێرا ئوردن لهدژایهتی ئیسالمییهكانو بهتایبهتیش بههاری ئیسالمی میانڕهوه، بهرهنگاربون���هوهی ئهمنی ئهم هێزهوه دایكی هێزه ئیسالمییه میانڕهوهكانیش ههڵوێس���تی خۆی گۆڕی���وه بۆ ههوڵی كۆمهڵی ئیخوان موس���لیمینه" .بهپێی
بۆ یهکگرتووی ئیسالمی دهکات
فۆتۆ :یهحیا ئهحمهد محهمهد مورسی
بهسهركهوتنی ئیسالمییهكان لهمیسرو وتیش���ی "لهبهر ئهوهی ئیسالمییهكان رۆڵی س���هرهكییان ههبووه لهشۆڕشی ئهو واڵتانهدا ،ئهنجامی ههڵبژاردنهكان ئهوانی سهرخس���ت بۆس���هر كورس���ی دهس���هاڵت" .ههرچ���ی هی���وا می���رزا سابیریشه باسی لهوهكرد ئهوهی ئێستا ئیسالمی میانڕهو بهدهستی هێناوه مافی خۆڕسكو سروشتی خۆیهتیو سااڵنێكی زۆره ئهم���نو عهس���كهر بهتۆپ���زیو بهزهب���ری تانك لێ���ی زهوت كردوونو ئێس���تا ئهوان دڵخۆشن به "گهڕانهوهی روبارهكه ب���ۆ رهوتی جاران" .ههروهها وتیشی "بهرژهوهندی ئیسالمییهكان لهو دیموكراسیهتو شهفافیهتهدایه لهپاش خۆپیش���اندانهكانی واڵتان���ی عهرهبی سهریانهههڵداوه". ههرچهنده بی���ری ئیخوان لهكۆتایی سااڵنی چلهكانو سهرهتای پهنجاكاندا هاتوهته عێ���راقو كوردس���تان ،بهاڵم لهكۆتای���ی حهفتاكان���داو س���هرهتای ههش���تاكاندا وهكو رهوت���ی حهرهكی كهوتوهت���ه كارو لهناوهڕاس���تی 1985 یش���دا م .س���هالحهدین بههادی���ن ئهم دیدگایهش بێت دهكرێت شۆڕش���ی شهفیقی یاریدهدهری پێشوی موبارهك مۆڵهت���ی فهرمی كاركردنی الی ئیخوان میسرو تونس لهبری بههاری عهرهبیو (دوا س���هرۆك وهزیران���ی میس���ر) موس���لیمین لهئیماراتهوه هێناوهتهوهو بههاری ئیس�ل�امی ناوبنرێ���ت "بههاری بهخاوخێزانهوه رویانكرده ئیماراتو تا باڵی ئیسالمییهكهی ئهو ،بووه بهتاقه ههنوك���هش كۆچی نهیاران���ی ئیخوانو گروپی درێژكراوهو دانپێدانراوی ئیخوان ئیخوان". س���هرهتای دامهزراندن���ی ئیخ���وان س���هركرده ئهمنییهكانی چهوسێنهری لهكوردستان ،له 1994یشداو لهگهرمهی موس���لیمین لهمیس���ر دهگهڕێتهوه بۆ ئیخوان بۆ ئیم���ارات واڵتانیتری كهنداو نس���كۆی ئیس�ل�امییه چهكدارهكان���دا ئازاری س���اڵی 1928لهسهردهس���تی بهردهوام���هو عومهر س���لێمان عهرزی "بزوتن���هوهی ئیس�ل�امی" یهكگرت���وی "ئیمام حهس���هن ئهلبهن���ا" .ئهم گرۆ ئ���هوهی بۆك���راوه لهس���عودیه وهكو ئیسالمی بهسهرۆكایهتی م.سهالحهدین ئیس�ل�امییه بهوه خۆی دهناسێنێت كه راوێ���ژكاری ئهمن���ی كارب���كات .جگه وهكو "هێزێكی ئیس�ل�احی ئیس�ل�امی "گرۆیهكی ئیسالحی گشتگیره" .لهسهر لهمهش كۆمهڵێ���ك لهواڵتانی عهرهبی میانڕهو" بهفهرمی خۆی راگهیاند. هیوا می���رزا س���ابیر ،جهغتیكردهوه ئهرزی واقیعیش گهورهترین بزوتنهوهی بهرانبهر ئ���هو ههم���وو گۆڕانكارییهی ركاب���هرو ئۆپۆزس���یۆنه لهزۆب���هی میس���ر بێدهنگیو بێ الیهنی سهلبییان یهكگرتوی ئیس�ل�امی لهئێس���تادا هیچ واڵتان���ی عهرهب���ی .ئ���هم بزوتنهوهیه ههڵبژاردووه لهكاتێكدا میسر لهوپهڕی پهیوهندییهكی ئۆرگانیی نییه بهكۆمهڵی ش���انازی ب���هوهوه دهكات ك���ه دایكی ئاتاجیدایه بهكۆمهكی سیاسیو دارایی ئیخوان موس���لیمینهوه لهمیسر "بهاڵم س���هرجهم بزاڤو كۆمهڵه ئیس�ل�امییه واڵتان���ی عهرهب���ی بهتایب���هت واڵت���ه بنهم���ای فیك���ریو مهرجهعیهت���ی ئاینی یهكگرتوو ،ئیس�ل�امی میانڕهوه هاوچهرخهكانه ـ ئهوانهی لهئهدهبیاتی دهوڵهمهندهكانی كهنداو. ئهوهش���ی زیات���ر دهس���هاڵتداره دایك���ی ئیس�ل�امی میانڕهویش ئیخوان عهلمانیدا بهئیس�ل�امی سیاسی ناوزهد دهكرێ���ن ـ لهئێستاش���دا ئیخوان باس تهقلیدییهكان���ی ع���هرهب لهئیخ���وان موس���لیمینه" .جگ���ه ل���هم ئینتیم���ا لهوه دهكات له 72دهوڵهتدا لقی ههبێت دردۆن���گ دهكات ئهوهیه لهچهند رۆژی فیكریی���هی كه م .هیوا میرزا ،ئاماژهی كه دابهشبووه بهسهر شهش كیشوهری رابردوودا چهندین چاالك���وانو گروپی پێ دهكات ماوهیهكه میدیای یهكگرتوی جیهان���داو ههندێك ل���هو واڵتانهش نا ئیعالمیو سیاسی بهمهبهست بێت یان ئیسالمی وهكو میدیای ئیخوان رووماڵی عهرهب���یو نائیس�ل�امین (ئهوروپ���او نا بوونه رایهڵهی گواستنهوهی ههواڵو سهركهوتنهكانی ئیخوانو چاالكییهكانی چاالكییه سهیرو بێ پێشینهكانی ئیخوان د .مورس���ی دهكاتو جگ���ه ل���هوهی ئهمهریكا). ترسی واڵتانی عهرهبیو واڵتانی كهنداو بهتایب���هت ههواڵهكان���ی د .محهم���هد ئهمینداری ئێس���تاو پێشوی یهكگرتوی كه تائێس���تا بهرهنگاری���ی له"بههاری مورس���ی لهچهشنی س���وێندخواردنی ئیس�ل�امی خێرا پهیام���ی پیرۆزباییان عهرهبی" دهكهن لهئیخوان موس���لیمین س���هرۆكایهتی لهگۆڕهپان���ی تهحریر ،ئاراس���تهی سهرۆكه ئیخوانهكهی میسر لهچهند ئاماژهیهك���دا دهردهكهوێت كه پێش���وازیی لهخێزان���ی ش���ههیدانی كرد ،زۆر ئهستهمه ئهوه لهرای گشتیدا گرنگترینی���ان :لهپاش س���هركهوتنی شۆڕش لهكۆش���كی كۆماری ،رێزگرتنی س���اغ بكرێتهوه ك���ه یهكگرتووهكانی ئیخ���وان لهههڵبژاردنه پهرلهمانییهكهی زۆری لهپاس���هوانهكانی ،قهدهغهكردنی كوردس���تانو تۆڕی جیهانی���ی ئیخوان میس���ری النكهی ئیخ���وان ،یارمهتیو ههڵواس���ینی وێنهكانی ،هێش���تنهوهی لهیهكتر جیاوازبن بهتایبهت پاش ئهوهی باربوهكانیان لهمیسر گرتهوه ،نهك ههر مناڵهكانی لهكاری ئاس���اییو پێش���وی لهراب���ردوودا پهیوهندی���ی ئۆرگانییان ئهوهش بهڵكه پ���رۆژه وهبهرهێنهكانی خۆی���انو ....هت���د .ك���ه پرۆتۆكۆلو ههب���وهو لهزۆرب���هی ئهنس���كلۆپیدیاو خۆش���یان لهم واڵته راگ���رت .ههروهها عورف���ی س���هرۆكایهتیو حوكمڕان���ی مێژوونامهكانی ئیخوان موسلیمینیشدا لهو دهمهی ئیخوان ،بونهته بااڵدهست تهقلیدی جارانی میس���رو ناوچهكهیان ب���اس لهوهك���راوه ك���ه ئ���هم كۆمهڵه ی دوژمنه تێكشكاندو بونه مایهی سهرسامی رای ئیسالمییه لهكوردستانیشدا لقی ههیهو واڵتانی كهنداو بونهته پهناگه یهكگرتوهكانی ئێس���تا ،جاران بهشێك دێرینهكانی ئهم گروپ���هو ههر لهپاش گشتی لهمیسرو لهزۆربهی واڵتان. د .سهالحهدین بابهكر ،كه یاریدهدهری بوون لهئیخوان موسلیمین لهجیهان. س���هركهوتنی مورس���ی لهههڵبژاردنه بهمدواییان���هش پارت���ی لهرێ���گای س���هرۆكایهتییهكهی میس���ر ،عوم���هر ئهمینداری گشتی یهكگرتوی ئیسالمییه، س���لێمانی جێگری پێش���وی موبارهك ئاماژه بۆ ئهوه دهكات ئهوان مافی خۆیانه رێكخ���راوی خێرخ���وازی بارزان���یو (س���هرۆكی موخاب���هرات)و ئهحم���هد وهكو پارتێكی ئیس�ل�امی دڵخۆش بن واڵت���ی ئیمارات���هوه ،گرفت���ی ب���ۆ
ئیخوان باس لهوه ی ئێستا ئیخوان موسلیمین ئهوه ی دهكات له72 لهواڵتانی عهرهب بنهمای بهاڵن دهوڵهتدا لقی ی ههیه بههار لهناوچهكهدا.. ههبێت ئیسالمی ی ئهوان چاوگ ك ه دابهشبووه ی میانڕهوه، تیرۆرو توندوتیژی بهسهر 6 ی ی ئیسالم دایك سیاسین ی كیشوهر میانڕهویش ی لهڕۆژههاڵت ئیخوان موسلیمین ه جیهاندا ناوهڕاست
ی ئیخ���وانو ی ئهدهبیات��� بهپێ��� ی ئهم ی كاركردنیان ،ئاوات پرۆگرامهكان كۆمهڵ ه ئیسالمیی ه ریفۆرمی سیاسی، ئاب���ووری ،كۆمهاڵیهتیی���ه لهدیدگاو ی ئیس�ل�امییهوه. مهرجهعییهتیهك��� ی هاوكات لهگهڵ ههڵكردنی دروش���م دوركهوتنهوهش���دا میان���ڕهویو لهبهكارهێنان���ی توندوتی���ژی ،ئ���هم ی ی لهگ���هڵ بزوتنهوه كۆمهڵ���ه لینك حهماس���ی فهلهس���تینیدا ههی���ه ك ه رێكخراوێكی چهكدارهو سهردهمێكیش ی فهلهستینی كردووه. بهشداری شهڕ ی بهبۆچون���ی ئیخوان ریف���ۆرم لهتاك موس���وڵمانهوه دهس���ت پێ���دهكات دواتر خێزان���ی موس���وڵمانو دواتر دهگاته قۆناغی حكومهتی ئیسالمیو ی ئیس�ل�امیو دواتر دوات���ر دهوڵهت��� ی بنهما رابهرایهتیكردنی جیهان بهپێ ژیاریو كلتورییهكانی ئیسالم .ئیخوان ی موس���لیمین خۆی���ان بهكۆمهڵێك��� گش���تگیر دهناس���ێنن لهناو ئیسالمو ی ی پێنجهم حهسهن ئهلبهنا لهكۆنگره ی یهكالكردوهتهوه ئهم كۆمهڵهدا ئهوه ی ك ه "ئیسالم بۆ ش���وێنكهوتووهكان بڕواو عیبادهته ،نیشتمانو شوناسه، رۆحانیی هتو كردارو قورئانو شمشێره". ههروهها جهغتی لهوهش���كردوهتهوه ی ئ���هوان "لهبیروباوهڕدا بانگهوازهك ه س���هلهفییه ،لهتهریقهتدا س���وننهیه، ی لهحهقیقهت���دا تهس���هوفه ،گرۆیهك ی وهرزشهوانه، سیاس���ییه ،كۆمهڵێك ی كلتورییه، ی رۆشنبیری پهیوهندییهك ی كۆمپانیایهكی ئابووریو بیرۆكهیهك كۆمهاڵیهتیش���ه" ه���هر ئهم���هش بیری ئیخ���وان موس���لیمینی لهگرۆ ئیس�ل�امییهكانیتر جی���ا كردوهتهوه كه زۆربهیان جهغتیان لهس���هر یهك ی ئیس�ل�ام كردوت���هوه .ئیخوان الیهن ی سیاس���یو ی ب���هكار زیات���ر گرنگ ی ی دهدهنو لهن���او توێژ كۆمهاڵیهت��� گهنجانو نوخبهدا كاردهكهنو لهسهر ی ناس���راوی دامهزرێنهر كار 10بنهما دهكهن ك��� ه بریتییه له"تێگهش���تن، دڵس���ۆزی ،كارك���ردن ،تێكۆش���ان، قوربانی���دان ،گوێڕایهڵی ،خۆڕاگری، خ���ۆ یهكالكردن���هوه ،برایهت���ی، ی كاری ژنانیش���دا متمان���ه" .لهبوار ی ئیس�ل�امین ههرچهنده یهكهم گروپ ی ی ژنانیان كردبێتهوهو لهواڵتان كه لق ی بۆ ی چهن���د جارێك ژن خۆ عهرهب ی ب���ااڵی ئیخ���وان پااڵوتووه پۆس���ت ی دایك لهمیس���ر سورن بهاڵم كۆمهڵ ی ی یهكهم ی پۆس���ت لهس���هر ئ���هوه ی پیاوان���هو لهخوار ئ���هم كۆمهڵه ه ی یهكهمهوه ژنو پیاو یهكسانن پۆست لهمافی ركابهریكردن ،تائێس���تاش 8 ی ئهمینداریان گۆڕیوه .لهپاش رووخان ی ی سیاس ی موبارهكیشهوه باڵ حوسن ی حوڕیهو ی حیزب��� خۆی���ان لهدوتوێ ی ئیخوان عهدالهدا جیاكردهوه بۆ ئهوه ی وهكو مهرجهعییهتێكی فیكریو رۆح بمێنێتهوه. پ���رۆژه خێرخوازییهكان���ی یهكگرت���وو دروس���تكردو كاتێكی���ش لهبادین���ان پهالماری بارهگاكان���ی ئهم حیزبهی دا لهپهیامێكی كهم وێنهو پهرچهكردارێكی تونددا ،ئهمینداری پێش���وی یهكگرتوو م.س���هالحهدین بههادی���ن رایگهیان���د "ئهزانی���ن پارتی كوێی دێش���ێت ،بۆیه وادهكات" .ئهمهش ئاماژهیهك بۆ ترسی ئهو حیزب���ه لهباه���ۆزی گۆڕانكارییهی ك���ه لهناوچهكه ههڵیكردوهو تائێس���تا لهس���ێ واڵت (تونس ،مهغریب ،میسر) ئیسالمییهكانی كردوهته حوكمڕان. لهبارهی دیدگای یهكگرتوو چاوهڕوانی س���هركردهكانی ئ���هم حیزبهش���هوه لهئهگهری پهڕینهوهی بهسهرهاتهكانی تونسو میسرو مهغریب بۆ كوردستان، ئهندامی مهكتهبی سیاس���ی یهكگرتوو هیوا میرزا سابیر دهڵێت "بارودۆخی ئهم واڵتانهی لهرۆژههاڵتی ناوهڕاستدان زۆر لهیهكترهوه نزیك���هو زۆریش كاریگهرن بهیهكتر ،بۆیه هی���چ دوور نییه ههمان شت لهكوردستانو عێراقیش رووبدات". ههروهها یاریدهدهری ئهمینداری گشتی یهكگرتووش دهڵێت "لهمیس���رو تونس ئیس�ل�امییهكان ب���راوهی یهكهم بوونو پێشبینی دهكرێت لهواڵتانیتریش بههۆی سندوقهكانی دهنگدانهوه ئیسالمییهكان بێنه سهر كورسی دهسهاڵت".
10
رهنگاڵه
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
رهنگاڵه
ش ا ج و ا ن ه ك ك ه و ر ی د س ت ا ن
كۆتربازیو سیاسهتبازی
لهئهوروپاوه شهحنی كۆتر دێت بۆ كوردستان ئا :ئاوێنه
كۆتربازێكی سلێمانی ئاماژه بهوه دهكات كه كۆتری لهئهوروپاوه بهشهحن بۆ دێو مانگی بڕی 10 ههزار دۆالر كڕینو فرۆشی كۆتر دهكاو دهڵێت "كۆتربازی لهسیاسهتبازی خۆشتره". (ك) یهكێك����ه لهناس����راوترین كۆتربازهكانی سلێمانی ،ئهو كه ههموو س����هرلهبهیانی ههینییهك بۆ ماوهی 5 كاتژمێر لهگهڕهكی سابوونكهران دهیان جۆره كۆتر بۆ كڕیارهكانی نمایش دهكات، ئاماژه بهوه دهكات كه چل جۆر كۆتری
الیه ،جوانترین جۆریان كۆتری پهرییه ،ناتوانن زۆر بفڕنو دهوره بكهن ،چونكه ههشه موفهتهلی پێدهڵن كه پهڕهكانی بێهۆش دهب����نو دهبورێنهوهو دهكهون، سهر شانی لولهو ههشه ئهفهریقییه كه ئهوكات����هش دهنگێك����ی ح����اق حاقی دهنوكی ه����هر نییه ،ئهو وتی "تهنانهت خۆشیان لێدێت". ناوب����راو باس����ی ل����هوهش ك����رد كه ههر پارێزگایهكی عێراقو كوردستانیش جۆرێك لهكۆت����ری تایب����هت بهخۆیان فرۆش����تنی كۆتر پێوهری دڵخۆشی یان ههیه ،بۆ نمونه ههولێر كۆترێكیان ههیه نیگهرانی خهڵك����هو وتی "ئهگهر خهڵك پێیدهڵێن عهرزی ،س����لێمانی ش����املیو دڵیخ����ۆش بێت ئهوا بازاڕی ههیه ،بهاڵم ئهگ����هر وهزعهكه ناخ����ۆش بێت ،ئهوان تهقلهبازو حاقویان ههیه". وتیش����ی "كۆت����ری حاقو لهئهس����ڵدا كۆترێ����ك كه بای����ی 7وهرهقه بێت 3 ی ئێران وهرهقه ناكات". ئێرانیی����هو وهختی خۆی ش����ا (ك) كه ماوهی 30س����اڵه خهریكی بهدیاری ناردوویهتی بۆ شێخ مهحمودی حهفیدو ئهویش داویهتی بهچهند ماڵێكی كۆتربازیی����ه ،ئاماژه ب����هوه دهكات كه س����لێمانی ،ئ����هم كۆتران����ه موبارهكن كاتێك لهچین بووه ،ماوهی 2كاتژمێرو لهبهرئهوهی لهكاتی بانگداندا دهخوێنن ،نیو بهفڕۆكه رۆش����تووه ت����ا دوكانێكی
تهیروت����وری دۆزیوهت����هوهو بهبینین ی "مورتاح" بووه ،باس����ی ل����هوهش كرد كۆتری لهئهوروپاوه بهشهحن بۆم دێت ك����ه جاری وایه 60جووت����ی بهیهكهوه ب����ۆ دێ ،ئهو وت����ی "پهیوهندیم لهگهڵ كۆترفرۆش����ی ههموو پارێزگاكان ههیه، زۆرجار ههواڵی ئهوه لهیهك دهپرس����ین كه چی پاره دهكات؟ چی پاره ناكات؟ چی بازاڕی ههیهو دهفرۆشرێ؟ لهبهغدا چی باش����ه؟ لهئێرانیشهوه خهڵك دێن ی بایی دهفتهرێك دۆالر ب����ۆ كۆترو مانگ كڕینو فرۆشی كۆترم ههیه". وتیشی "ئهمه هیوایهتێكی زۆر خۆشه، كۆتربازی لهسیاس����هتبازیو قوماربازی زۆر خۆشتره".
"ئهحمهد حهسهن مهحمود" كه لهناو خهڵكی سلێمانیدا به"ئهحهی گوڵه" ناسراوهو بهیهكهكێك لهدیارترین سیماكانی شار دادهنرێت ،دوای بهسهربردنی زیاتر له 70ساڵ بهكاری جگهرچێتییهوه ،ماوهی دوو ههفتهیه بههۆی نهخۆشییهوه لهجێگهدایه.
ئهحهی گوڵه
لهئینتهرنێتهوه
تا چهند رۆژێك لهمهوبهر كه هێش���تا تهم���هنو پیرێتی زهفهری ب���هم پیاوه تهمهن 82س���اڵه نهبردب���وو ،ههموو دهم���هو بهیانیی���هك وهك نهریتێك���ی رۆژانه لهگ���هڵ كوڕهكانی���دا لهدوكانه پاكو خاوێنهكهیدا ئاماده بوو ،ئهو بهر لهنهخۆشكهوتنی بهئاوێنهی راگهیاند كه "لهساڵی 1938هوه تا ئهمڕۆ بهردهوام خهریكی جگهرچێتیی���ه ،لهو كاتهوهی شیشی جگهر به 4عانه بووه تا ئێستا كه تهمهنی 82ساڵه". ئهح���هی گوڵ���ه وتی "ل���ه1938هوه ك���ه لهگون���دی می���راوهوه هاتومهته
بۆ یهكهمجار لهفیستیڤاڵێكدا شاجوانی كوردستان دهستنیشانكراو سهرپهرشتیاری فێستیڤاڵهكهش ی دهڵێت "مهرج نهبوو شاجوان تهنها روخسار جوان بێت". ی حوزهیران بۆ ی رابردوو 28 پێنجش���هممه ی ی كوردستان لهچوارچێوه یهكهمجار لهههرێم ی (ه���هال ههولێ���ر)، كارهكان���ی فیس���تیڤاڵ ش���اجوانی كوردستان دهستنیشانكراو تیایدا ی تهمهن 19س���ا ڵ وهك (ش���ێنێ عهزی���ز) شاجوان دیاریكرا. ی ی دهڤ���هری رانیهیهو ماوه ێ خهڵك ش���ێن ی نهرویج ژیان بهسهر زیاتر له 10ساڵ ه لهواڵت ی دهباتو بااڵی ( 173س���انتیمهترهو كێش��� ێ كه لهگهڵ خێزانهكهیدا 52كیلۆیه) ،ش���ێن نیش���تهجێی واڵتی نهرویجه ،پێشتر لهچهند ی كارێكی هونهریدا بهش���داریكردووهو لهبوار كورتهفلیمو س���هماو دانس���ی هیندیش���دا بهشداربووه. ی ه���هال ههولێر مهرجهكانی فێس���تیڤاڵ ی بۆ ش���اجوان ئ���هوه بووه ك���ه خهڵك ی ل���ه 18كهمتر كوردس���تان بێتو تهمهن ی نهبێتو له 35ساڵیش زیاتر نهبێو بااڵش له165س���م كهمتر نهبێتو زیاتر لهزمانێك ی بزانێتو بهژنو بااڵشی باش بێتو ئاست رۆشنبیریشی بهرز بێت. ی ههال س���هرۆكی لیژن هی فێس���تیڤاڵ ههولێر ،س���یروان تۆفیق لهلێدوانێكدا بۆ ی ئاوێن ه رونیكردهوه كه دهستنیشانكردن ش���اجوان 100نمرهی لهسهر بووه50 ، نمرهی بۆ شێوازی جلوبهرگو رۆیشتنو ههڵسوكهوت 50 ،نمرهی دیكهشی لهسهر ی ئهو پرس���یارانه بووه ك ه لهالیهن وهاڵم ی كرابوونو ی ناوبژیوانهوه ئاڕاس���ته لیژن ه ی "دهستنیش���انكردنی شاجوانهك ه تهنها وت ی روخسار نهبووه". لهسهر بنهمای جوان ی س���یروان ئاش���كرایكرد ك ه ئ���هو خهاڵتان ه دهدرێن بهش���اجوانهكه بریتیین له(تاجهكه) ك ه ی ئهڵم���اسو چهند ئ���هوهش رهمزیی���هو تاقمێك ی ئهلكترۆنی لهگ���هڵ بڕه پارهیهك ك ه ئامێرێك لهالیهن كۆمپانیاكهوه دابین دهكرێت. ی ك��� ه دهبێ���ت ش���اجوان تا ب���هو پێی���ه ی داهات���وو خزمهت ی ش���اجوان ههڵبژاردن��� بكات ،بۆیه پێویس���ته شێنێ بگهڕێتهوه بۆ كوردس���تانو خزمهت بكات ،لهو روهشهوه ی سهرپهرش���تیاری فێس���تیڤاڵهكه وت��� "یهكێك لهمهرجهكان ئهوهیه كه دهبێت ی تا ههڵبژاردنی شاجوانێكی دیكه ،شێن بگهڕێتهوه بۆ كوردستان ،بۆی ه ئهگهر نهگهڕێتهوه ش���اجوانهكه دهدرێتهوه ی دیك��� ه لههاوهڵهكانی، بهیهكێك��� ێ زوو زوو بگهڕێتهوهو بهاڵم دهتوان خزمهت بكات".
شارهوه ،ش���اگردیم كردووهو خهریك ی ئ���هم ئیش���هم ،ئهوكات���ه رۆژی به 4 عانه ئیش���م دهكرد ،لهساڵی 1965هوه هاتومهته ئ���هم دوكانهوه كه دهكهوێته گهڕهكی كانێسكانهوهو تا ئهمڕۆش ههر لێرهدام". ناوبراو باس���ی لهوه كرد كه ئهودهمه ش���ار چهند جگهرچییهكی بهناوبانگی وهك بابه خوله ،حاجی حهمهس���وور، ساڵح مڕهییو حهمه جهلیلی تیا بووه. "ئهحهی گوڵه" كه یهكێكه لهكهس���ه ههره ناودارهكانی ش���اری س���لێمانیو تهنان���هت ههندێكجار ب���ۆ دۆزینهوهی ههندێك ناونیشان دهڵێن نزیك "ئهحهی گوڵه"ی���ه ،وتی "ئاس���وودهم لهژیاندا، لهبهرئهوهی ههتا ئێستا 10فلسی كهسم نهخواردووهو بهدرێژایی ژیانیشم غهدرم لهك���هس نهكردووهو هیچ كهس���ێكیش ن���اوی بهخراپ���ه نهب���ردوومو رێزم بۆ گهورهو بچووكی خهڵك ههیه". ئاوێن���ه هی���وای چاكبوون���هوهی بۆ دهخوازێت.
چایخانهی قهرداران چا به "قهرد" دهدات ،یان ئهوانهی لێی دادهنیشن قهردارن؟ ئا :عیسا خدر ی رهنگه كهم كهس ههبێت لهشار ی قهرزاران)و ی (چایخانه ههولێر بهناو ی ی ههولێرییهكان چایخانه بهقسه "قهرداران" ئاشنا نهبوبێتو سهردانیان ی نهكردبێت ،پیاوێكیش دهڵێت "ماوه 40ساڵ ه لهم چایخانهی ه دانهبڕاوم". ئهم چایخانهیه ك ه یهكێك ه لهچایخان ه كۆنهكانی ش���اری ههولێ���رو دهكهوێت ه ی س���هرهتای ش���هقامی باتا ،لهس���اڵ 1960لهالی���هن عوس���مان محهم���هد مس���تهفاوه دروستكراوهو لهوكاتهوه تا ئێس���تا لهالیهن خ���ۆیو دوو كوڕیهوه بهڕێوهدهبرێت. ی چایخانهك���ه، س���هبارهت بهن���او ی رونكردهوه مام عوس���مان بۆ ئاوێنه كاتێ���ك چایخانهكهی دروس���تكردوه ن���اوی (لهیال���ی نجوم) ب���ووه ،بهاڵم یهكێك لهو كهس���انهی ك��� ه بهردهوام س���هردانی چایخانهكهی كردوه لهكاتی دۆمینهكردن���دا وتویهت���ی "چایهكم بۆ بێنن ،بهاڵم كهمێك چا-كهی دواكهوت، جارێكیتر وتی :چایهكم بۆ بێن ه خۆ ب ه قهرد نییه ،ئیت���ر لهوكاتهوه ناوهكهی بووه ب ه (چایخانهی قهرداران)". مام عوسمان ك ه ئێستا تهمهنی 78 ساڵهو رۆژان ه س���هردانی چایخانهكهی دهكاتو ب���ۆ چهن���د كاتژمێرێ���ك
کاوڕ ی ی دهك ه ی دهمێك ه چاوهڕێ ئهو هیوایه نزی���ك بووهت���هوه ،دهوروبهرهك���هت ێ خۆشهویس���تی زیات���رت دهدهن��� فهرامۆش���یان مهك���ه .ل���هڕووی سۆزدارییهوه بهختێکی باشت دهبێت.
ی پێدا، دادهنیشێت ،وهك خۆی ئاماژه بهش���ێكی زۆر لهو كهس���انهی لهكاتی خۆیدا دههات���ن لهژیاندا نهماون ،بهاڵم ئێس���تاش ههندێك برادهر م���اون ك ه زیاتر ل ه 40س���اڵ ه ب���هردهوام دێن بۆ چایخانهكه. ی س���ڵێمان محهم���هد مامۆس���تایهك خانهنش���ینكراوهو زیاتر ل ه 40س���اڵ ه لهههفتهیهك���دا پێن���ج رۆژ دێ���ت بۆ ئ���هو چایخانهیه ،ئهو مامۆس���تایه ك ه ی خستبووه لهدهرهوهی چایخانهك ه قاچ ی رهنگ سهر قاچو لهس���هر كورسییهك ی دانیشتبوو باس���ی ئهو رۆژانهی بێج ب���ۆ دوو لههاوڕێكان���ی دهگێڕایهوه ك ه چایخانهكه س���هری بهدار گیرابوو ،لهو ی ی بۆ ئاوێن ه كردو خۆزگه كاتهدا قسه بهو س���ااڵن ه خواست ك ه سهردانی ئهو ی ك���ردووه ك ه ب���ه(داری چایخانهی��� ه ی "ئهوكات ه كاریته) گیرا ب���وو ،ئهو وت چایخانهك���ه تاموچێژێك���ی تایبهت���ی ههبوو ،ب���هاڵم ك��� ه نۆژهنكراوهتهوهو دیزانیهكهی گۆڕا ئهو خۆشیهی جارانی بۆ من نهماوه". ی ئێس���تا بهش���ێكی زۆری هاوڕێكان ئ���هو مامۆس���تای ه لهژیان���دا نهماون، بهاڵم ئهو ،هێشتا ههستدهكات ههموو بیرهوهرییهكانیان لهسهر كورسیو مێزی ئ���هو چایخان ه بهجێم���اونو ههنوكهش وهك خۆی دهڵێت "حهز دهكات ش���هو چایخانهی قهرداران لهههولێر ێ بخهوێ". نهڕواتهوهو ههر لهو
گا ی ی باش���ت ههی ه بۆ راپهڕاندن توانایهك ی كارهكان���ت ،چــــاوهڕوان ب ه ماوهیهك ی ههوڵهكانت دهردهكهوێت. تر ئهنجام ئاگاداری باری دارایت بهو دهس���ت ب ه پارهوه بگره.
دوانه كاتێك���ی گونج���اوه ب���ۆ كۆتاییهێنان ی بهناكۆكییهكانو تێپهڕاندنیان ،لهڕوو ی باش بهڕێوهیه. داراییهوه دهستكهوت ههوڵێک���ی زیات���ر ب���ده لهڕاپهراندنی کارهکانتا.
قرژاڵ ی ی كهش���ێك ئهم ههفتهی���ه رووبهڕوو ێ دهبیتهوه لهگه ڵ نائارامو پڕ لهدڵهڕاوك ی تهندروس���تیت دهوروبهرتدا ،ئاگادار ب���ه .ههفتـــــهیهک���ی گونج���اوه ب���ۆ گهشتکردن.
فۆتۆ :عیسا
شێر ی بهدهس���تهوهن رهنگ ه ئهو پڕۆژان���ه ی ێ بێ���ت ،لهڕوو بهش���ێكیان جێبهج ی ی گۆڕانێك��� س���ۆزدارییهوه تووش��� چاوهڕوانك���راو به .کهس���ێکی نزیکت دهبینیت.
لۆكهو دینا حایك لهئاههنگێكدا
ئا :ئاوێنه
ئهحه ی گوڵ ه 70ساڵه جگهرچییه ئا :ئاوێنه
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
فۆتۆ :رهوهند جهواد
فهریک ی ههنگاوهكانتدا بهخت دڵنیابه لهزۆربه یاوهرت دهبێت ،باشتره پشوو بدهیتو ئهوهنده خۆت ماندوو نهكهیت .بهباشی بیر ل���هو بڕیارانهت بکهرهوهو ههوڵبده پهلهمهکه تیایاندا.
تهرازوو ی س���وود ئهگ���هر بتوانی���ت بهباش��� لهتواناكان���ت ببینی���ت ،ئ���هوا ل���هم ی ی كارهكانت بهئاس���ان ماوهیهدا زۆربه بهڕێوهدهچن .دهس���تکهوتێکی دارایت دهبێت.
دوپشک ی ئ���ارام بهس���هردهبهیتو كهش���ێك ی ئ���هو گرفتانه دهرباز دهبیت لهزۆربه ی زۆره بهدهس���تیانهوه كه ماوهیهك��� دهناڵێنی���ت .ل���هڕووی س���ۆزدارییهوه ههفتهیهکی گونجاوه بۆت.
کهوان ئهگهر بهباشی كارهكانت رێكنهخهیت، رهنگ��� ه زۆر ههلی گهورهت لهدهس���ت بچێت ،ك ه كاریگهرییان لهس���هر ژیانت دهب���ێ .بی���ر لهداهاتوو مهک���هرهوهو ههوڵبده بۆ داهاتووت بژی.
ی ی ئهم مانگهدا ئاههنگێك وا بڕیاره له 5 ی ی (ش���انهدهر) لهشار گهوره لهپارك ی ههولێ���ر س���ازبكرێت بهبهش���دار ی ژمارهیهك لههونهرمهندانی كوردو بیان لهوان��� ه (لۆكه ،دینا حای���ك)و چهند هونهرمهندێكی دیكه. ی ههال سهرپهرش���تیاری فێس���تیڤاڵ ههولێر ،س���یروان تۆفیق لهلێدوانێكدا ی ب���ۆ ئاوێنه رایگهیاند كه لهچوارچێوه ی ههال ههولێر، بهرنامهكانی فێستیڤاڵ ی 7/5ئاههنگێكی گهوره ئێ���واره ی بهبهشداری چهند هونهرمهندێك ك���وردو ع���هرهب (لۆكه ،دینا ی حایك)و چهند هونهرمهندێك دیك ه لهپاركی (ش���انهدهر) ێ لهش���اری ههولێ���ر بهب بهرامبهر سازدهكرێت.
ی ههولێر، ی ناس���راوی شار هونهرمهند ی ج���هالل بهی���ار پ���اش كۆتاییهاتن��� رۆڵهك هی لهبهش���ی س���ێیهمی زنجیره درامای گهردهلول ،كۆچی دوایی كرد. ی زنجیره درامای گهردهلول، دهرهێنهر جهلیل زهنگهنه لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه رایگهیاند ك���ه هونهرمهند جهالل بهیار ی ی سێههم ی ههی ه لهبهش رۆڵێكی سهرهك گهردهلولداو زیاتریش "كۆمیدیه" ،بهاڵم زهنگ��� ه ئام���اژهی بهوهدا ك���ه بهیار، ی رۆڵهك هی كۆتایی پێهاتبوو. وێنهگرتن ی چوارش���هممهی راب���ردوو رۆژ ی شاری ههولێر هونهرمهندی ناس���راو ی 56س���اڵیدا (جهالل بهیار) لهتهمهن كۆچی دوایی كرد. جهالل بهیار
وهبهرهێنان لهسینهماشدا كهوتهكار ی ی سلێمان بهڕێوهبهرایهتی سینهما ی ئاڵوگۆڕی بهڕێوهبهرهكهی، دوا ی ی ستایڵی كاركردن ی گۆڕین ههوڵ دهداو لهدهسپێكی كارهكهشیدا شێوازی بهرههمهێنانی فیلم دهگۆڕێت. ی ی س���ینهما ی هون���هر بهڕێوهب���هر سلێمانی ،ئاكۆ س���یرینی لهلێدوانێكدا ی بۆ ئاوێن ه رایگهیاند ك ه پێشتر شێواز كارك���ردن لهبهڕێوهبهرایهتییهكهی���ان ی گرێبهس���ت ب���ووه لهگه ڵ ئهنجامدان دهرهێن���هر ،بهاڵم بهوتهی ناوبراو ،ئهو شێوازه س���هركهوتوو نهبووه ،چونك ه متمان ه لهنێوان خۆیانو كهرتی تایبهتدا ی لهكاره دروست بكهنو وتی "لهئێستادا ههندێك لهو كاتهدا دهرهێنهرهكه ئاگا ی كۆمپانیا دروس���تبوونو ئێمهش دهبێت هونهرییهكه نهب���ووهو ئهوهش كارێك ی هاوكارییان بكهین ،جگ ه لهوهش دهبێت وای كردب���وو ك���ه بهڕێوهبهرایهت��� ی ببن ه كۆمپانی���ای دهرهوهش بهێنین ،چونك ه ی رۆش���نبیر س���ینهماو وهزارهت ی بهرههمهێن هرو ئ���هو كارانهش دهكران ئێستا ههرێمی كوردس���تان پێویست لهفێس���تیڤاڵێك تێنهدهپهڕی���نو دواتر بهكرانهوه ههیه ب���ۆ دهرهوه ،تهنانهت دهبێ���ت وا لهكهرتی تایبهت بكهین ك ه لهڕهفهكاندا دهمانهوه. ئاكۆ سیرینی ئاشكرایكرد ك ه لهمهودوا هۆ ڵ دروستبكاتو ههوڵیش بدهین فیلم ی ببهینه دهرهوه". ی كهرت گرێبهست لهگ ه ڵ كۆمپانیاكان ی لهئێس���تادا لهكوردستان بهو پێیه تایبهت���دا دهكهنو ههوڵی���ش دهدهن ی س���لێمانیش وهبهرهێنان بكهنو وتی "بودجهیهكی زۆر بهگش���تیو لهش���ار ی هۆڵی س���ینهما بۆ بهڕێوهبهرایهتییهكه تهرخانكرابوو ،بهتایبهت���ی ،نهبوون بهاڵم نهیتوانیوه ژێرخانێكی ئابوری بۆ گرفتێك���ی س���هرهكییه ،بۆی��� ه ئاكۆ ی فیلمسازی دروستبكات ،چونك ه س���یرینی ئاش���كرایكرد ك���ه ب���ۆ ئهو بوار ی ئ���هو بواره تهنها هون���هر نییه ،بهڵكو مهبهس���ت ه قس���هیان لهگ هڵ وهزارهت پیشهس���ازیو وهبهرهێنیشه ،بۆی ه زۆر رۆشنبیریو الوان كردووهو رێككهوتون گرنگ���ه هانی كهرتی تایبهت بدرێت بۆ لهس���هر ئهوهی ك ه دهبێ���ت لهمهودوا ی لهش���ارهكانی كوردستاندا ئهو مۆاڵن ه ئهو بواره". ی سینهمایان تێدا س���یرینی ،رونیكردهوه ك��� ه ئهوان دروستدهكرێن هۆڵێك ی بێت ،جگ ه ل���هوهش بودجهی تایبهت وهكو حكومهت پێویس���ت ه پش���تگیر ی كۆمپانیا بكهنو بۆ ئهو ههبێت ب���ۆ نۆژهنكردنهوهی ش���وێن ه دروس���تبوون ی ك ه رۆشنبیرییهكان. مهبهس���تهش بهپێویس���تی زان���
خ���ۆت ب���هدوور بگ���ره لـــــهدوودڵیو س���وورب ه لهس���هر ههوڵو كۆش���شو ی بڕیارهكانت ،ئهم ههفتهی ه دهستكهوت دارای���ت دهبێ���ت .ئ���اگاداری ب���اری تهندوستیت به.
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
بۆچ ی بهدهست ی چهپ؟ ی مهس���ئولهكهتان ناوێ���رم ن���او پێبڵێ���م ،ب���هاڵم ئهگ���هر نهختێك دهماغ بس���وتێنن خۆتان ئهتوانن ی ی بێنن كێیه ،چونك ه ههموو ههڵ ده دوان���زه رۆژ لهمهوپێ���ش بوو ك ه جهریدهیهك���ی دهڤهری ههولێر ی موقابهلهیهك���ی فهلس���هفیانه لهگهڵ���دا تهرتیب كرد .موقابهلهك ه ی ی لهدهم ی كۆمهڵێك وهاڵم بهڕو - ئ���هودا تهقان���دهوهو ههزارانیشو ی ێ مهعناش ی ب بگره دهیان سوئال لهكهللهی براتاندا وروژاند. موقابهله :بهڕێز مامۆس���تا فاڵن ی پارتی... ی سیاس ئهندام ی سوئال :ئهگهر ئهندامی سیاس ههبێت كهواته: -1حی���زب ئهندام���ی تهئریخیو ی ی جوگراف���یو ئهندام��� ئهندام��� بازرگانیشی ههیه؟ ی -2ئ���هو كۆمهڵ��� ه ئهندامه ناو ی چیی���ه ك���ه ههم���وو ئهندامهكان سیاسی بن؟ ی -3حیزب مادهم ئهندامی سیاس ی ههی���ه ،مهعن���ای وای��� ه ئهندام ناسیاس���یو حاش���ا می���ن حزور فهقیرۆكهشی ههیه؟
"بهیار" گهردهلول ی تهواو كردو مرد
گیسک
11
سهتڵ ئهوهن���ده ئی���شو كار لهس���هر خۆت ی رایانپهڕێنه، كهڵهكه مهكهو بهزووی��� ی خۆش بهس���هردهبهیت. ههفتهیهك��� کهسێکی نزیکت دهبینیت ،کهسااڵنێکی زۆره نهتبینیوه.
موقابهله :بهڕێز مامۆس���تا فاڵن ی پارتی... ی سیاس ئهندام ی ی ئهندام س���وئال :كابراكه خۆ ی سیاس���ییه ئیت���ر ب���ۆ مهكتهب��� نوس���یویان ه ئهندام���ی سیاس���یو مهكتهبهكهیان پهڕاندووه؟ ی -1ئهیانهوێ���ت لهمهكتهب دهر بێنن؟ -2بهڕێك���هوت مهكتهبهكهی���ان لێدهرهێناوه؟ ی چاوپێكهوتنهكهیان -3ئهو وهخت ه لهگهڵ���دا ك���ردووه ،كاكم هێش���تا نهخراوهت ه مهكتهب؟ ی تهواو -4ئ���هو كات ه مهكتهب��� كردوه؟ ی ئهم سهرئێش���هیهت -5تۆ ههق چی ه ههتیوه عهمر نهماوه؟ ی ی بڕیارهكان موقابهل���ه :بهپێ��� مهكتهب سیاسی... ی س���وئال :ئهرێ بهڕاس���ت بۆچ پێی ئهڵێن مهكتهب؟ ی تیا -1چونك���ه س���ێ دهوام��� ئهكرێ؟ -2بهقهده مهكتهبێكی ناوش���ار مامۆستای زیادهی تیایه؟ ی زۆربێت عهرزه -3ههرچی خاڵ وهرئهگرێ؟ -4زۆرب هی زۆریان تهلهبهن؟ -5ك���ه مودیر هات ههمویان قڕو قهپ دائهنیشن؟ موقابهله :ههمیش���ه ئامادهبوین ی بهدهس���تی چ���هپ بهرگ���ر لهكوردستان بكهین.. ی چهپ؟ سوئال :بۆچی بهدهست -1چونكێك���م بهبی���رو ب���اوهڕ چهپین؟ -2لهبهرئهوهی هجومهكان دائیم ی راستهوه دێن؟ لهدهست ی -3دهس���تی راستمان لهگیرفان خۆماندایه؟ ی -4دهستی راس���تمان لهگیرفان میللهتدایه؟ -5وا بهدهمم���ا ه���ات چی ه خۆ كفرم نهكرد؟
نهههنگ ێ بهڕاب���ردوو مهدهو بیر ئهوهن���ده گو ی داهات���ووت بكهرهوه، لهههنگاوهكان تووش���ی گرفتی تهندروستی دهبیت. پرس بهکهس���انی نزیک���ت بکه پێش ئهوهی هیچ بڕیارێک بدهیت.
CMYK
10
رهنگاڵه
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
رهنگاڵه
ش ا ج و ا ن ه ك ك ه و ر ی د س ت ا ن
كۆتربازیو سیاسهتبازی
لهئهوروپاوه شهحنی كۆتر دێت بۆ كوردستان ئا :ئاوێنه
كۆتربازێكی سلێمانی ئاماژه بهوه دهكات كه كۆتری لهئهوروپاوه بهشهحن بۆ دێو مانگی بڕی 10 ههزار دۆالر كڕینو فرۆشی كۆتر دهكاو دهڵێت "كۆتربازی لهسیاسهتبازی خۆشتره". (ك) یهكێك����ه لهناس����راوترین كۆتربازهكانی سلێمانی ،ئهو كه ههموو س����هرلهبهیانی ههینییهك بۆ ماوهی 5 كاتژمێر لهگهڕهكی سابوونكهران دهیان جۆره كۆتر بۆ كڕیارهكانی نمایش دهكات، ئاماژه بهوه دهكات كه چل جۆر كۆتری
الیه ،جوانترین جۆریان كۆتری پهرییه ،ناتوانن زۆر بفڕنو دهوره بكهن ،چونكه ههشه موفهتهلی پێدهڵن كه پهڕهكانی بێهۆش دهب����نو دهبورێنهوهو دهكهون، سهر شانی لولهو ههشه ئهفهریقییه كه ئهوكات����هش دهنگێك����ی ح����اق حاقی دهنوكی ه����هر نییه ،ئهو وتی "تهنانهت خۆشیان لێدێت". ناوب����راو باس����ی ل����هوهش ك����رد كه ههر پارێزگایهكی عێراقو كوردستانیش جۆرێك لهكۆت����ری تایب����هت بهخۆیان فرۆش����تنی كۆتر پێوهری دڵخۆشی یان ههیه ،بۆ نمونه ههولێر كۆترێكیان ههیه نیگهرانی خهڵك����هو وتی "ئهگهر خهڵك پێیدهڵێن عهرزی ،س����لێمانی ش����املیو دڵیخ����ۆش بێت ئهوا بازاڕی ههیه ،بهاڵم ئهگ����هر وهزعهكه ناخ����ۆش بێت ،ئهوان تهقلهبازو حاقویان ههیه". وتیش����ی "كۆت����ری حاقو لهئهس����ڵدا كۆترێ����ك كه بای����ی 7وهرهقه بێت 3 ی ئێران وهرهقه ناكات". ئێرانیی����هو وهختی خۆی ش����ا (ك) كه ماوهی 30س����اڵه خهریكی بهدیاری ناردوویهتی بۆ شێخ مهحمودی حهفیدو ئهویش داویهتی بهچهند ماڵێكی كۆتربازیی����ه ،ئاماژه ب����هوه دهكات كه س����لێمانی ،ئ����هم كۆتران����ه موبارهكن كاتێك لهچین بووه ،ماوهی 2كاتژمێرو لهبهرئهوهی لهكاتی بانگداندا دهخوێنن ،نیو بهفڕۆكه رۆش����تووه ت����ا دوكانێكی
تهیروت����وری دۆزیوهت����هوهو بهبینین ی "مورتاح" بووه ،باس����ی ل����هوهش كرد كۆتری لهئهوروپاوه بهشهحن بۆم دێت ك����ه جاری وایه 60جووت����ی بهیهكهوه ب����ۆ دێ ،ئهو وت����ی "پهیوهندیم لهگهڵ كۆترفرۆش����ی ههموو پارێزگاكان ههیه، زۆرجار ههواڵی ئهوه لهیهك دهپرس����ین كه چی پاره دهكات؟ چی پاره ناكات؟ چی بازاڕی ههیهو دهفرۆشرێ؟ لهبهغدا چی باش����ه؟ لهئێرانیشهوه خهڵك دێن ی بایی دهفتهرێك دۆالر ب����ۆ كۆترو مانگ كڕینو فرۆشی كۆترم ههیه". وتیشی "ئهمه هیوایهتێكی زۆر خۆشه، كۆتربازی لهسیاس����هتبازیو قوماربازی زۆر خۆشتره".
"ئهحمهد حهسهن مهحمود" كه لهناو خهڵكی سلێمانیدا به"ئهحهی گوڵه" ناسراوهو بهیهكهكێك لهدیارترین سیماكانی شار دادهنرێت ،دوای بهسهربردنی زیاتر له 70ساڵ بهكاری جگهرچێتییهوه ،ماوهی دوو ههفتهیه بههۆی نهخۆشییهوه لهجێگهدایه.
ئهحهی گوڵه
لهئینتهرنێتهوه
تا چهند رۆژێك لهمهوبهر كه هێش���تا تهم���هنو پیرێتی زهفهری ب���هم پیاوه تهمهن 82س���اڵه نهبردب���وو ،ههموو دهم���هو بهیانیی���هك وهك نهریتێك���ی رۆژانه لهگ���هڵ كوڕهكانی���دا لهدوكانه پاكو خاوێنهكهیدا ئاماده بوو ،ئهو بهر لهنهخۆشكهوتنی بهئاوێنهی راگهیاند كه "لهساڵی 1938هوه تا ئهمڕۆ بهردهوام خهریكی جگهرچێتیی���ه ،لهو كاتهوهی شیشی جگهر به 4عانه بووه تا ئێستا كه تهمهنی 82ساڵه". ئهح���هی گوڵ���ه وتی "ل���ه1938هوه ك���ه لهگون���دی می���راوهوه هاتومهته
بۆ یهكهمجار لهفیستیڤاڵێكدا شاجوانی كوردستان دهستنیشانكراو سهرپهرشتیاری فێستیڤاڵهكهش ی دهڵێت "مهرج نهبوو شاجوان تهنها روخسار جوان بێت". ی حوزهیران بۆ ی رابردوو 28 پێنجش���هممه ی ی كوردستان لهچوارچێوه یهكهمجار لهههرێم ی (ه���هال ههولێ���ر)، كارهكان���ی فیس���تیڤاڵ ش���اجوانی كوردستان دهستنیشانكراو تیایدا ی تهمهن 19س���ا ڵ وهك (ش���ێنێ عهزی���ز) شاجوان دیاریكرا. ی ی دهڤ���هری رانیهیهو ماوه ێ خهڵك ش���ێن ی نهرویج ژیان بهسهر زیاتر له 10ساڵ ه لهواڵت ی دهباتو بااڵی ( 173س���انتیمهترهو كێش��� ێ كه لهگهڵ خێزانهكهیدا 52كیلۆیه) ،ش���ێن نیش���تهجێی واڵتی نهرویجه ،پێشتر لهچهند ی كارێكی هونهریدا بهش���داریكردووهو لهبوار كورتهفلیمو س���هماو دانس���ی هیندیش���دا بهشداربووه. ی ه���هال ههولێر مهرجهكانی فێس���تیڤاڵ ی بۆ ش���اجوان ئ���هوه بووه ك���ه خهڵك ی ل���ه 18كهمتر كوردس���تان بێتو تهمهن ی نهبێتو له 35ساڵیش زیاتر نهبێو بااڵش له165س���م كهمتر نهبێتو زیاتر لهزمانێك ی بزانێتو بهژنو بااڵشی باش بێتو ئاست رۆشنبیریشی بهرز بێت. ی ههال س���هرۆكی لیژن هی فێس���تیڤاڵ ههولێر ،س���یروان تۆفیق لهلێدوانێكدا بۆ ی ئاوێن ه رونیكردهوه كه دهستنیشانكردن ش���اجوان 100نمرهی لهسهر بووه50 ، نمرهی بۆ شێوازی جلوبهرگو رۆیشتنو ههڵسوكهوت 50 ،نمرهی دیكهشی لهسهر ی ئهو پرس���یارانه بووه ك ه لهالیهن وهاڵم ی كرابوونو ی ناوبژیوانهوه ئاڕاس���ته لیژن ه ی "دهستنیش���انكردنی شاجوانهك ه تهنها وت ی روخسار نهبووه". لهسهر بنهمای جوان ی س���یروان ئاش���كرایكرد ك ه ئ���هو خهاڵتان ه دهدرێن بهش���اجوانهكه بریتیین له(تاجهكه) ك ه ی ئهڵم���اسو چهند ئ���هوهش رهمزیی���هو تاقمێك ی ئهلكترۆنی لهگ���هڵ بڕه پارهیهك ك ه ئامێرێك لهالیهن كۆمپانیاكهوه دابین دهكرێت. ی ك��� ه دهبێ���ت ش���اجوان تا ب���هو پێی���ه ی داهات���وو خزمهت ی ش���اجوان ههڵبژاردن��� بكات ،بۆیه پێویس���ته شێنێ بگهڕێتهوه بۆ كوردس���تانو خزمهت بكات ،لهو روهشهوه ی سهرپهرش���تیاری فێس���تیڤاڵهكه وت��� "یهكێك لهمهرجهكان ئهوهیه كه دهبێت ی تا ههڵبژاردنی شاجوانێكی دیكه ،شێن بگهڕێتهوه بۆ كوردستان ،بۆی ه ئهگهر نهگهڕێتهوه ش���اجوانهكه دهدرێتهوه ی دیك��� ه لههاوهڵهكانی، بهیهكێك��� ێ زوو زوو بگهڕێتهوهو بهاڵم دهتوان خزمهت بكات".
شارهوه ،ش���اگردیم كردووهو خهریك ی ئ���هم ئیش���هم ،ئهوكات���ه رۆژی به 4 عانه ئیش���م دهكرد ،لهساڵی 1965هوه هاتومهته ئ���هم دوكانهوه كه دهكهوێته گهڕهكی كانێسكانهوهو تا ئهمڕۆش ههر لێرهدام". ناوبراو باس���ی لهوه كرد كه ئهودهمه ش���ار چهند جگهرچییهكی بهناوبانگی وهك بابه خوله ،حاجی حهمهس���وور، ساڵح مڕهییو حهمه جهلیلی تیا بووه. "ئهحهی گوڵه" كه یهكێكه لهكهس���ه ههره ناودارهكانی ش���اری س���لێمانیو تهنان���هت ههندێكجار ب���ۆ دۆزینهوهی ههندێك ناونیشان دهڵێن نزیك "ئهحهی گوڵه"ی���ه ،وتی "ئاس���وودهم لهژیاندا، لهبهرئهوهی ههتا ئێستا 10فلسی كهسم نهخواردووهو بهدرێژایی ژیانیشم غهدرم لهك���هس نهكردووهو هیچ كهس���ێكیش ن���اوی بهخراپ���ه نهب���ردوومو رێزم بۆ گهورهو بچووكی خهڵك ههیه". ئاوێن���ه هی���وای چاكبوون���هوهی بۆ دهخوازێت.
چایخانهی قهرداران چا به "قهرد" دهدات ،یان ئهوانهی لێی دادهنیشن قهردارن؟ ئا :عیسا خدر ی رهنگه كهم كهس ههبێت لهشار ی قهرزاران)و ی (چایخانه ههولێر بهناو ی ی ههولێرییهكان چایخانه بهقسه "قهرداران" ئاشنا نهبوبێتو سهردانیان ی نهكردبێت ،پیاوێكیش دهڵێت "ماوه 40ساڵ ه لهم چایخانهی ه دانهبڕاوم". ئهم چایخانهیه ك ه یهكێك ه لهچایخان ه كۆنهكانی ش���اری ههولێ���رو دهكهوێت ه ی س���هرهتای ش���هقامی باتا ،لهس���اڵ 1960لهالی���هن عوس���مان محهم���هد مس���تهفاوه دروستكراوهو لهوكاتهوه تا ئێس���تا لهالیهن خ���ۆیو دوو كوڕیهوه بهڕێوهدهبرێت. ی چایخانهك���ه، س���هبارهت بهن���او ی رونكردهوه مام عوس���مان بۆ ئاوێنه كاتێ���ك چایخانهكهی دروس���تكردوه ن���اوی (لهیال���ی نجوم) ب���ووه ،بهاڵم یهكێك لهو كهس���انهی ك��� ه بهردهوام س���هردانی چایخانهكهی كردوه لهكاتی دۆمینهكردن���دا وتویهت���ی "چایهكم بۆ بێنن ،بهاڵم كهمێك چا-كهی دواكهوت، جارێكیتر وتی :چایهكم بۆ بێن ه خۆ ب ه قهرد نییه ،ئیت���ر لهوكاتهوه ناوهكهی بووه ب ه (چایخانهی قهرداران)". مام عوسمان ك ه ئێستا تهمهنی 78 ساڵهو رۆژان ه س���هردانی چایخانهكهی دهكاتو ب���ۆ چهن���د كاتژمێرێ���ك
کاوڕ ی ی دهك ه ی دهمێك ه چاوهڕێ ئهو هیوایه نزی���ك بووهت���هوه ،دهوروبهرهك���هت ێ خۆشهویس���تی زیات���رت دهدهن��� فهرامۆش���یان مهك���ه .ل���هڕووی سۆزدارییهوه بهختێکی باشت دهبێت.
ی پێدا، دادهنیشێت ،وهك خۆی ئاماژه بهش���ێكی زۆر لهو كهس���انهی لهكاتی خۆیدا دههات���ن لهژیاندا نهماون ،بهاڵم ئێس���تاش ههندێك برادهر م���اون ك ه زیاتر ل ه 40س���اڵ ه ب���هردهوام دێن بۆ چایخانهكه. ی س���ڵێمان محهم���هد مامۆس���تایهك خانهنش���ینكراوهو زیاتر ل ه 40س���اڵ ه لهههفتهیهك���دا پێن���ج رۆژ دێ���ت بۆ ئ���هو چایخانهیه ،ئهو مامۆس���تایه ك ه ی خستبووه لهدهرهوهی چایخانهك ه قاچ ی رهنگ سهر قاچو لهس���هر كورسییهك ی دانیشتبوو باس���ی ئهو رۆژانهی بێج ب���ۆ دوو لههاوڕێكان���ی دهگێڕایهوه ك ه چایخانهكه س���هری بهدار گیرابوو ،لهو ی ی بۆ ئاوێن ه كردو خۆزگه كاتهدا قسه بهو س���ااڵن ه خواست ك ه سهردانی ئهو ی ك���ردووه ك ه ب���ه(داری چایخانهی��� ه ی "ئهوكات ه كاریته) گیرا ب���وو ،ئهو وت چایخانهك���ه تاموچێژێك���ی تایبهت���ی ههبوو ،ب���هاڵم ك��� ه نۆژهنكراوهتهوهو دیزانیهكهی گۆڕا ئهو خۆشیهی جارانی بۆ من نهماوه". ی ئێس���تا بهش���ێكی زۆری هاوڕێكان ئ���هو مامۆس���تای ه لهژیان���دا نهماون، بهاڵم ئهو ،هێشتا ههستدهكات ههموو بیرهوهرییهكانیان لهسهر كورسیو مێزی ئ���هو چایخان ه بهجێم���اونو ههنوكهش وهك خۆی دهڵێت "حهز دهكات ش���هو چایخانهی قهرداران لهههولێر ێ بخهوێ". نهڕواتهوهو ههر لهو
گا ی ی باش���ت ههی ه بۆ راپهڕاندن توانایهك ی كارهكان���ت ،چــــاوهڕوان ب ه ماوهیهك ی ههوڵهكانت دهردهكهوێت. تر ئهنجام ئاگاداری باری دارایت بهو دهس���ت ب ه پارهوه بگره.
دوانه كاتێك���ی گونج���اوه ب���ۆ كۆتاییهێنان ی بهناكۆكییهكانو تێپهڕاندنیان ،لهڕوو ی باش بهڕێوهیه. داراییهوه دهستكهوت ههوڵێک���ی زیات���ر ب���ده لهڕاپهراندنی کارهکانتا.
قرژاڵ ی ی كهش���ێك ئهم ههفتهی���ه رووبهڕوو ێ دهبیتهوه لهگه ڵ نائارامو پڕ لهدڵهڕاوك ی تهندروس���تیت دهوروبهرتدا ،ئاگادار ب���ه .ههفتـــــهیهک���ی گونج���اوه ب���ۆ گهشتکردن.
فۆتۆ :عیسا
شێر ی بهدهس���تهوهن رهنگ ه ئهو پڕۆژان���ه ی ێ بێ���ت ،لهڕوو بهش���ێكیان جێبهج ی ی گۆڕانێك��� س���ۆزدارییهوه تووش��� چاوهڕوانك���راو به .کهس���ێکی نزیکت دهبینیت.
لۆكهو دینا حایك لهئاههنگێكدا
ئا :ئاوێنه
ئهحه ی گوڵ ه 70ساڵه جگهرچییه ئا :ئاوێنه
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
فۆتۆ :رهوهند جهواد
فهریک ی ههنگاوهكانتدا بهخت دڵنیابه لهزۆربه یاوهرت دهبێت ،باشتره پشوو بدهیتو ئهوهنده خۆت ماندوو نهكهیت .بهباشی بیر ل���هو بڕیارانهت بکهرهوهو ههوڵبده پهلهمهکه تیایاندا.
تهرازوو ی س���وود ئهگ���هر بتوانی���ت بهباش��� لهتواناكان���ت ببینی���ت ،ئ���هوا ل���هم ی ی كارهكانت بهئاس���ان ماوهیهدا زۆربه بهڕێوهدهچن .دهس���تکهوتێکی دارایت دهبێت.
دوپشک ی ئ���ارام بهس���هردهبهیتو كهش���ێك ی ئ���هو گرفتانه دهرباز دهبیت لهزۆربه ی زۆره بهدهس���تیانهوه كه ماوهیهك��� دهناڵێنی���ت .ل���هڕووی س���ۆزدارییهوه ههفتهیهکی گونجاوه بۆت.
کهوان ئهگهر بهباشی كارهكانت رێكنهخهیت، رهنگ��� ه زۆر ههلی گهورهت لهدهس���ت بچێت ،ك ه كاریگهرییان لهس���هر ژیانت دهب���ێ .بی���ر لهداهاتوو مهک���هرهوهو ههوڵبده بۆ داهاتووت بژی.
ی ی ئهم مانگهدا ئاههنگێك وا بڕیاره له 5 ی ی (ش���انهدهر) لهشار گهوره لهپارك ی ههولێ���ر س���ازبكرێت بهبهش���دار ی ژمارهیهك لههونهرمهندانی كوردو بیان لهوان��� ه (لۆكه ،دینا حای���ك)و چهند هونهرمهندێكی دیكه. ی ههال سهرپهرش���تیاری فێس���تیڤاڵ ههولێر ،س���یروان تۆفیق لهلێدوانێكدا ی ب���ۆ ئاوێنه رایگهیاند كه لهچوارچێوه ی ههال ههولێر، بهرنامهكانی فێستیڤاڵ ی 7/5ئاههنگێكی گهوره ئێ���واره ی بهبهشداری چهند هونهرمهندێك ك���وردو ع���هرهب (لۆكه ،دینا ی حایك)و چهند هونهرمهندێك دیك ه لهپاركی (ش���انهدهر) ێ لهش���اری ههولێ���ر بهب بهرامبهر سازدهكرێت.
ی ههولێر، ی ناس���راوی شار هونهرمهند ی ج���هالل بهی���ار پ���اش كۆتاییهاتن��� رۆڵهك هی لهبهش���ی س���ێیهمی زنجیره درامای گهردهلول ،كۆچی دوایی كرد. ی زنجیره درامای گهردهلول، دهرهێنهر جهلیل زهنگهنه لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه رایگهیاند ك���ه هونهرمهند جهالل بهیار ی ی سێههم ی ههی ه لهبهش رۆڵێكی سهرهك گهردهلولداو زیاتریش "كۆمیدیه" ،بهاڵم زهنگ��� ه ئام���اژهی بهوهدا ك���ه بهیار، ی رۆڵهك هی كۆتایی پێهاتبوو. وێنهگرتن ی چوارش���هممهی راب���ردوو رۆژ ی شاری ههولێر هونهرمهندی ناس���راو ی 56س���اڵیدا (جهالل بهیار) لهتهمهن كۆچی دوایی كرد. جهالل بهیار
وهبهرهێنان لهسینهماشدا كهوتهكار ی ی سلێمان بهڕێوهبهرایهتی سینهما ی ئاڵوگۆڕی بهڕێوهبهرهكهی، دوا ی ی ستایڵی كاركردن ی گۆڕین ههوڵ دهداو لهدهسپێكی كارهكهشیدا شێوازی بهرههمهێنانی فیلم دهگۆڕێت. ی ی س���ینهما ی هون���هر بهڕێوهب���هر سلێمانی ،ئاكۆ س���یرینی لهلێدوانێكدا ی بۆ ئاوێن ه رایگهیاند ك ه پێشتر شێواز كارك���ردن لهبهڕێوهبهرایهتییهكهی���ان ی گرێبهس���ت ب���ووه لهگه ڵ ئهنجامدان دهرهێن���هر ،بهاڵم بهوتهی ناوبراو ،ئهو شێوازه س���هركهوتوو نهبووه ،چونك ه متمان ه لهنێوان خۆیانو كهرتی تایبهتدا ی لهكاره دروست بكهنو وتی "لهئێستادا ههندێك لهو كاتهدا دهرهێنهرهكه ئاگا ی كۆمپانیا دروس���تبوونو ئێمهش دهبێت هونهرییهكه نهب���ووهو ئهوهش كارێك ی هاوكارییان بكهین ،جگ ه لهوهش دهبێت وای كردب���وو ك���ه بهڕێوهبهرایهت��� ی ببن ه كۆمپانی���ای دهرهوهش بهێنین ،چونك ه ی رۆش���نبیر س���ینهماو وهزارهت ی بهرههمهێن هرو ئ���هو كارانهش دهكران ئێستا ههرێمی كوردس���تان پێویست لهفێس���تیڤاڵێك تێنهدهپهڕی���نو دواتر بهكرانهوه ههیه ب���ۆ دهرهوه ،تهنانهت دهبێ���ت وا لهكهرتی تایبهت بكهین ك ه لهڕهفهكاندا دهمانهوه. ئاكۆ سیرینی ئاشكرایكرد ك ه لهمهودوا هۆ ڵ دروستبكاتو ههوڵیش بدهین فیلم ی ببهینه دهرهوه". ی كهرت گرێبهست لهگ ه ڵ كۆمپانیاكان ی لهئێس���تادا لهكوردستان بهو پێیه تایبهت���دا دهكهنو ههوڵی���ش دهدهن ی س���لێمانیش وهبهرهێنان بكهنو وتی "بودجهیهكی زۆر بهگش���تیو لهش���ار ی هۆڵی س���ینهما بۆ بهڕێوهبهرایهتییهكه تهرخانكرابوو ،بهتایبهت���ی ،نهبوون بهاڵم نهیتوانیوه ژێرخانێكی ئابوری بۆ گرفتێك���ی س���هرهكییه ،بۆی��� ه ئاكۆ ی فیلمسازی دروستبكات ،چونك ه س���یرینی ئاش���كرایكرد ك���ه ب���ۆ ئهو بوار ی ئ���هو بواره تهنها هون���هر نییه ،بهڵكو مهبهس���ت ه قس���هیان لهگ هڵ وهزارهت پیشهس���ازیو وهبهرهێنیشه ،بۆی ه زۆر رۆشنبیریو الوان كردووهو رێككهوتون گرنگ���ه هانی كهرتی تایبهت بدرێت بۆ لهس���هر ئهوهی ك ه دهبێ���ت لهمهودوا ی لهش���ارهكانی كوردستاندا ئهو مۆاڵن ه ئهو بواره". ی سینهمایان تێدا س���یرینی ،رونیكردهوه ك��� ه ئهوان دروستدهكرێن هۆڵێك ی بێت ،جگ ه ل���هوهش بودجهی تایبهت وهكو حكومهت پێویس���ت ه پش���تگیر ی كۆمپانیا بكهنو بۆ ئهو ههبێت ب���ۆ نۆژهنكردنهوهی ش���وێن ه دروس���تبوون ی ك ه رۆشنبیرییهكان. مهبهس���تهش بهپێویس���تی زان���
خ���ۆت ب���هدوور بگ���ره لـــــهدوودڵیو س���وورب ه لهس���هر ههوڵو كۆش���شو ی بڕیارهكانت ،ئهم ههفتهی ه دهستكهوت دارای���ت دهبێ���ت .ئ���اگاداری ب���اری تهندوستیت به.
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
بۆچ ی بهدهست ی چهپ؟ ی مهس���ئولهكهتان ناوێ���رم ن���او پێبڵێ���م ،ب���هاڵم ئهگ���هر نهختێك دهماغ بس���وتێنن خۆتان ئهتوانن ی ی بێنن كێیه ،چونك ه ههموو ههڵ ده دوان���زه رۆژ لهمهوپێ���ش بوو ك ه جهریدهیهك���ی دهڤهری ههولێر ی موقابهلهیهك���ی فهلس���هفیانه لهگهڵ���دا تهرتیب كرد .موقابهلهك ه ی ی لهدهم ی كۆمهڵێك وهاڵم بهڕو - ئ���هودا تهقان���دهوهو ههزارانیشو ی ێ مهعناش ی ب بگره دهیان سوئال لهكهللهی براتاندا وروژاند. موقابهله :بهڕێز مامۆس���تا فاڵن ی پارتی... ی سیاس ئهندام ی سوئال :ئهگهر ئهندامی سیاس ههبێت كهواته: -1حی���زب ئهندام���ی تهئریخیو ی ی جوگراف���یو ئهندام��� ئهندام��� بازرگانیشی ههیه؟ ی -2ئ���هو كۆمهڵ��� ه ئهندامه ناو ی چیی���ه ك���ه ههم���وو ئهندامهكان سیاسی بن؟ ی -3حیزب مادهم ئهندامی سیاس ی ههی���ه ،مهعن���ای وای��� ه ئهندام ناسیاس���یو حاش���ا می���ن حزور فهقیرۆكهشی ههیه؟
"بهیار" گهردهلول ی تهواو كردو مرد
گیسک
11
سهتڵ ئهوهن���ده ئی���شو كار لهس���هر خۆت ی رایانپهڕێنه، كهڵهكه مهكهو بهزووی��� ی خۆش بهس���هردهبهیت. ههفتهیهك��� کهسێکی نزیکت دهبینیت ،کهسااڵنێکی زۆره نهتبینیوه.
موقابهله :بهڕێز مامۆس���تا فاڵن ی پارتی... ی سیاس ئهندام ی ی ئهندام س���وئال :كابراكه خۆ ی سیاس���ییه ئیت���ر ب���ۆ مهكتهب��� نوس���یویان ه ئهندام���ی سیاس���یو مهكتهبهكهیان پهڕاندووه؟ ی -1ئهیانهوێ���ت لهمهكتهب دهر بێنن؟ -2بهڕێك���هوت مهكتهبهكهی���ان لێدهرهێناوه؟ ی چاوپێكهوتنهكهیان -3ئهو وهخت ه لهگهڵ���دا ك���ردووه ،كاكم هێش���تا نهخراوهت ه مهكتهب؟ ی تهواو -4ئ���هو كات ه مهكتهب��� كردوه؟ ی ئهم سهرئێش���هیهت -5تۆ ههق چی ه ههتیوه عهمر نهماوه؟ ی ی بڕیارهكان موقابهل���ه :بهپێ��� مهكتهب سیاسی... ی س���وئال :ئهرێ بهڕاس���ت بۆچ پێی ئهڵێن مهكتهب؟ ی تیا -1چونك���ه س���ێ دهوام��� ئهكرێ؟ -2بهقهده مهكتهبێكی ناوش���ار مامۆستای زیادهی تیایه؟ ی زۆربێت عهرزه -3ههرچی خاڵ وهرئهگرێ؟ -4زۆرب هی زۆریان تهلهبهن؟ -5ك���ه مودیر هات ههمویان قڕو قهپ دائهنیشن؟ موقابهله :ههمیش���ه ئامادهبوین ی بهدهس���تی چ���هپ بهرگ���ر لهكوردستان بكهین.. ی چهپ؟ سوئال :بۆچی بهدهست -1چونكێك���م بهبی���رو ب���اوهڕ چهپین؟ -2لهبهرئهوهی هجومهكان دائیم ی راستهوه دێن؟ لهدهست ی -3دهس���تی راستمان لهگیرفان خۆماندایه؟ ی -4دهستی راس���تمان لهگیرفان میللهتدایه؟ -5وا بهدهمم���ا ه���ات چی ه خۆ كفرم نهكرد؟
نهههنگ ێ بهڕاب���ردوو مهدهو بیر ئهوهن���ده گو ی داهات���ووت بكهرهوه، لهههنگاوهكان تووش���ی گرفتی تهندروستی دهبیت. پرس بهکهس���انی نزیک���ت بکه پێش ئهوهی هیچ بڕیارێک بدهیت.
CMYK
12
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
ئایا سیاسەت شاچاالکییە؟ مەریوان وریا قانیع
2-2 هەفت���ەی پێش���وو باس���ی ئ���ەوەم ک���رد ک���ە یەکێ���ک ل���ەو هەاڵن���ەی لەناوەن���دی رۆش���نبیری ئێم���ەدا کە رۆڵ���ی "رێگرێکی مەعریف���ی" دەگێڕن وێناکردنی سیاسەتە وەک "شاکایە"و "شاچاالکی"یەو "ش���اگوتار" لهدونیای ئێمەدا .هەروەها وتم ئەم تێزە لەسەر هەڵ���ەی تێکەڵکردنی "سیاس���ەت"و "دەس���ەاڵت" بەیەکت���ری بیناکراوەو ئامادەگی رووتو بێپەردەو پڕفش���اری دەس���ەاڵت لەناو کای���ە جیاوازەکانی کۆمەڵ���گای ئێمەدا ب���ە ئامادەبوونی سیاسەت یەکساندەکاتو دەستبردنی دەسەاڵتیش بۆ کایەکان بە دەستبردنی سیاسەت یەکساندەکات .بۆ نیشاندانی ناڕاستی ئەم دیدە لێرەدا دوو مەسەله رووندەکەمەوە ،یەکەمیان نیش���اندانی ئەوەی سیاسەت چ جۆرە چاالکییەکەو ئەرکە س���ەرەکیو بنەڕەتییانە چین. دووهەم لەپاڵ هەندێک لهبۆچوونەکانی میش���ێل فۆکۆدا جیاکارییەک دەکەم لەنێوان "دەسەاڵت"و "پەیوەندییەکانی دەسەاڵت"دا .ھیوادارم دوای ئەنجامدانی ئ���ەم کارە خوێنەر لهمەبەس���تەکانم باشترو وردتر تێبگات. سیاس���ەت لهمانا هەرە س���ادەکەیداو هاوکات ه���ەرە گرنگترین ماناش���یدا بریتیی���ە لەو چاالکییانەی س���ەرقاڵی دابینکردن���ی پێداویس���تییە رۆژانەییە س���ەرەکییەکانو دابینکردنی ئارەزوو ویستەکانی ئینسانی ناو کۆمەڵگایەکی دیاریکراوە .ئیدی لهچاالکی دابینکردنی پێداویستییەکانی بژێوی ئینسانییەوە بیگ���رە تا ب���ە پاراس���تنی کەرامەتو رێزگرت���نو دابینکردن���ی ئازادیی���ە بنەڕەتییەکان���ی ئینس���ان دەگات. ش���تێک کە دەبێت ئاشکرابێت ئەوەیە ک���ە سیاس���ەت رووی لهدابینکردنی پێداویس���تییە رۆحییەکانی ئینس���ان نییە ،خەریکی ئ���ەوە نییە رەچەتەی بەختەوەری���ی بنووس���ێت ،پەیوەندی بە ئیشراقو داگیرسانە ناوەکییەکانی ئینس���انەوە نیی���ە ،توان���ای داھێنان لهئینس���اندا بەھێز ی���ان الواز ناکات، ئینس���ان ناکات بە نووسەرو شاعیرو مۆس���یقارو وێنەکێش .واتە سیاسەت لەبنەڕەت���ەوە کۆمەڵێک کار ناکات کە کاری ھونەرو ئەدەبیاتو دینو و فیکرو چاالکییە رەمزییەکانی تری ئینسانن. سیاس���ەت چاالک���ی ئێس���تاو ئێرەی کۆمەڵگای���ە ،چاالکی دروس���تکردنی دونیایەکە ئینس���ان بتوانێ���ت تیایدا راو بۆچوونی تایبەت بهخۆی هەبێت، مانای تایبەت بەخۆی هەبێت ،ئازادی تایبەت بەخۆی هەبێت ،ژیانی تایبەت بەخۆی هەبێت .واتە سیاسەت چاالکی دروس���تکردنی دونیایەک���ە ئینس���ان بتوانێ���ت تیایدا ببێت بەوش���تەی کە خۆی دەیەوێتو دەتوانێتو حەزدەکات ببێت پێی ،بەاڵم ئەوە کاری سیاسەت نیی���ە ناوەرۆک���ی راو بۆچوون���ەکان دەستنیشانبکات ،ماناکان دروستبکات، ناوەرۆک���ی ئازادی دەستنیش���ابکات، ژیانی تایبەتی رەنگڕێژ بکات .ئەوەی سیاسەت ئەنجامیئەدات دروستکردنی چوارچێوەیەک���ی گش���تیو جۆرێ���ک لهپێکەوەبوون���ی کۆمەاڵیەتیی���ە ک���ە تیایدا ئینسان بتوانێت سەرجەمی ئەو شتە تایبەتانەی هەبێت کە باسمکرد. هەموو ئەمانە ئەوە دەگەیەنن ئینسان بەحوکمی ئەوەی لهکۆمەڵگادا دەژیو ژیانی لەگەڵ کەسانی تردا دابەشدەکات، لەبەرئ���ەوەی دەیەوێت ژیانی تایبەتو مانای تایب���ەتو راوبۆچوونی تایبەتو ئ���ازادی تایبەتی هەبێت ،بۆیە ناچارە بوونەوەرێکی سیاسی بێت .جیاوازیی شاعیرێکو سیاسییەک لەوەدا نییە کە هەڵەی ش���اعیرێک کەس ئازارنادات، بەاڵم هەڵەی سیاس���ییەک دەش���ێت هەموو کۆمەڵگا ئازاربدات ،گرنگیدانی نووس���ەرانو ش���اعیرانو رۆشنبیران لەبەر ئەم خاڵە نییە ،واتە مەسەلەکە لهبنەڕەت���ەوە پەیوەندی ب���ە کردنو نەکردنی هەڵەوە نییە ،بەڵکو پەیوەندی بەوەوە هەیە کە هەم شاعیرێکو هەم نووس���ەرێکو هەم سیاسییەک لهیەک دونیادا دەژینو نیش���تەجێی ناو یەک رووب���ەری کۆمەاڵیەت���یو سیاس���یو رەمزیی هاوبەشن ،وە ناچارن پێکەوە
چوارچێوەیەکی گش���تی دروستبکەن تیایدا هەموویان بتوانن وەک ئینسانی خاوەن رێ���زو کەرام���ەت لەگەڵیەکو لەپاڵیەک���دا بژی���ن .ئەم���ەش مانای ئەوەی سیاس���ەت چاالکیو رەهەندێک نییە لەدەرەوەی نووس���ەرو ش���اعیرو رۆش���نبیردا بێتو ناچاریو مەترسی هەڵەکردن وا لەو نووس���ەرو ش���اعیرو رۆشنبیرانە بکات خۆیان بە سیاسەتەوە س���ەرقاڵبکەن ،بەڵک���و بەپێچەوانەوە سیاس���ەت رەهەندێکی ناوەکی ژیانی هەموو کەس���ێکە لهکۆمەڵ���گادا بژیو دونیایەکی هاوبەش بە هەزاران هەزار ئینسانی ترەوە گرێیبدات. ک���ە دەڵێ���م سیاس���ەت پەیوەن���دی ب���ە ئیش���راقو داگیرس���انی ناوەکی ئینس���انەوە نییەو ئەرکەک���ەی ئەوە نییە رەچەتەی بەختەوەری بنووسێت، هاوکات دەزانم سیاس���ەت چاالکییەکە دەتوانێ���ت فرمێس���ک ب���ە ئینس���ان بڕژێ���ت ،دەتوانێ���ت ببێت���ە ھۆکاری بەختەوەری ی���ان بەدبەختی .ھۆکاری ئەمەش ئەوەیە سیاس���ەت ئەتوانێت نائومێدمان ب���کات ،مژدەمان بداتێو مژدەکانی جێبەجێن���اکات ،دەتوانێت درۆبکات ،ملمالنێی گەورەو خوێناوی دروستبکات ،گەمەو فێڵو تەڵەکەبازی بکات ،ترس���مان تێدا دروس���تبکات، ناچارمانب���کات راکەی���نو دۆس���تانو هاوڕێی���انو نیش���تیمان بەجێبهێڵین ھتد ...لەڕاستیدا ئەگەرچی سیاسەت رەهەندێک���ی ناوەک���ی ژیان���ی هەموو ئەندامێکی کۆمەڵگایەکەی دیاریکراوە، بەش���اعیرو نووس���ەرو خوێن���دەوارو نەخوێن���دەوارەوە ،ب���ەاڵم ه���اوکات هەمیشە هەڵگری جۆرێکە لهنائومێدی. نائومێدی ئەوەی سیاس���ەت ناتوانێت ببێت بە شیعر ،ببێت بە ئەخالق بەمانا قوڵەکەی ،ببێت بە بەشێک لهدونیای رۆحی ئینسان ،داگیرسانی ناوەکیمان تێدا دروستبکات.
ئەوەی هەم لهئەزموونی بەعسو هەم لهئەزموونی سیاسی دونیای دوای راپەڕینی ئێمەدا ئامادەیە ،لۆژیکێکە لەسەر لەناوبردنو تێکشکانی بەرگری کاردەکات ،لەسەر سەپاندنی ھێزی خۆی بەسەر کایەکاندا کاردەکات هەموو ئەو کورتهێنانو خراپەکارییانە لەوە کەمناکاتەوە کە ئەرکی سیاسەت ئەوەیە پێداوس���یتییە سەرەکییەکانی ئینسانو بڕێکی بەرچاو لهئارەزووەکانی دابینبکات ،بەش���ێوەیەکیش ملمالنێو کێشەو فشارو توندوتیژی زۆرو قابیلی قبووڵنەکردن���ی لێنکەوێت���ەوە .وردتر بدوێی���ن ئەرکی سیاس���ەت ئەوە نییە ئێمە ب���کات بە ئینس���انی ئەخالقی، ئەوە نییە هەموومان بکات بە دۆستو هاوڕێی یەکتر ،وابکات عاش���قی یەکتر ببینو س���وێند بەسەری یەکتر بخۆین، ئەرکی سیاس���ەت ئەوەی���ە نەھێڵێت یەکت���ری بکوژی���ن ،نەھێڵێت یەخەی یەکتری بگرینو یەکتری ئیهانەبکەین، نەھێڵێت بێڕێزی بەرامبەر بە کەسانی دەوروبەرمان بکەین ،نەھێڵێت کەرامەتی یەکتری بش���کێنین ،برین���ی گەورەو قووڵی قابیلی ساڕێژنەبوون لهجەستەو ویژدانی یەکتردا دروستکەین .بەکورتی ئینسان لەناو سیاسەتدا بەدوای ئەوەدا ناگەڕێت ببێت بە براوو هاوڕێو دۆستی ئەوانیت���ر ،بەڵکو هەوڵ���ی ئەوەئەدات ئەوان���ەی لەگەڵیان���دا دەژین نەبن بە دوژمنی.
لەسەرێکی ترەوە کاری سیاسەت ئەوە نییە بمانکات بە رەسامو پەیکەرتاشو مۆس���یقار ،بەڵکو ئەوهی���ە نەھێڵێت نەخۆم���انو نە کەس���انیتر تابلۆکانی یەکت���ریو پەیکەرەکان���ی یەکت���ریو گیتارەکان���ی یەکت���ری بش���کێنین. کاری سیاس���ەت ئ���ەوە نییە بمانکات بە ش���اعیر ،بەڵکو سیاس���ەت ئەوەیە بتوانێت ش���اعیرێکو دوژمنە شیعرێک پێک���ەوەو لەپاڵیەکدا ب���ە ھێمنیو بە ئارام���ی کۆبکات���ەوە .جیاکردنەوەی رەهای شاعیرو نووسەر لهسیاسی باز بەس���ەر ئەو راستییە سادەیەدا ئەدات کە ئەوە تەنها ئەرکی سیاس���ییەکان نیی���ە چوارچێ���وە گش���تییەکانی کۆمەاڵیەتیم���ان پێکەوەبوون���ی دروس���تبکەن ،تەنه���ا ئەرک���ی سیاس���ییەکان نییە ھێڵە گشتییەکانی ژیانی کۆمەڵگایەک دەستنیشانبکەن، ئ���ەوە ئەرک���ی سیاس���ییەکان نییە بەتەنها لەس���ەر مەسەله گشتییەکانی ژیانی کۆمەاڵیەت���ی بڕیاربدەن ،بەڵکو ئەرکی هەم���وو ئەندامانی کۆمەڵگایە، ب���ە ش���اعیرو ناش���اعیریەوە .ئەمەیە وادەکات سیاسەت چاالکی رێکخستنی پێکەوەبوون���ی کۆمەاڵیەت���ی بێ���ت، رێکخس���تنێک هەم بتوانێت بە ھێمنی بڕواتبەڕێوەو هەم ھێمنی کۆمەاڵیەتیش بپارێزێت ،واتە لەوکاتەدا کە ناھێڵێت ببین بە دوژمنی یەکتری ،هاوکات النی کەم���ی مافەکانی خۆم���انو مافەکانی ئەوانەی دەوروبەرمان بسەلمێنێت. ئەرکی سیاسەت ئەوە نییە هەقیقەتمان پێبفرۆش���ێت ،بەڵک���و ئەوەی���ە هەقیقەتەکان���ی یەکت���ر وێراننەکەین لەوکاتەدا کە زەمینەی دروس���تبوونی بەپەیمانک���راو" "هەقیقەتێک���ی دروس���تبکاتو دوای س���ازانێکی گشتیش ئەو هەقیقەتە بەپەیمانکراوە بێتەکای���ەوە ،ئەمج���ۆرە هەقیقەت���ە هەقیقەتی ھیچ ک���ەسو الیەنێک نییە بەتەنه���ا ،ن���ە هەقیقەتی ش���اعیرانو نووس���ەرانە بەتەنها ،ن���ە هەقیقەتی ب���ازرگانو جوتیارانو ن���ە هەقیقەتی سیاسییەکان خۆشیانە بەتەنها ،بەاڵم هەموویان بتوانن ش���تێک ،رەهەندێک ی���ان بەش���ێک لههەقیقەتەکان���ی خۆیان���ی تێ���دا بدۆزن���ەوە .بەکورتی ئەرک���ی سیاس���ەت ئەوەیە ویس���تو قازان���جو تەماح���ە جیاوازەکانم���ان لەس���ەر کۆمەڵێک بنەمای قبووڵکراو رێکبخات ،نەھێڵێت لەسەر دابینکردنی ئەو ش���تانە پەالم���اری یەکتربدەینو یەک���دی بکوژی���نو وێرانبکەی���ن .بەو مانایانەی س���ەرەوە سیاسەت کارێکی رۆژانەو خاکییە ،بەاڵم کارێکی ھێجگار گرنگ���ە ،وەک ماکس ڤێب���ەر دەڵێت وەک چاالکی "کونکردنی تەختەیەکی قای���مو ئەس���توور وایە" ،پێویس���تی ب���ە دەس���تێکی بەھێ���زو ئیرادەیەکی گ���ەورەی کۆڵن���ەدانو بەردەوامبوون هەی���ە ،نەک بە رۆحێکی ش���اعیرانەو بە ھێزو توانایەکی سیحریو ئیشراقی لهئینس���اندا .سیاس���ەت چاالکییەکی ناشیعرییە ،بەاڵم چاالکییەکە شاعیران وەک هەموو ئینس���انەکانی تر تیایدا بەشدارن. ب���ەو مانایان���ەی لهس���ەرەوە ب���ە سیاسەتمان بەخشی ،ئەوەی لهدونیای ئێمەدا ئامادەنییە سیاسەتە ،سیاسەت نەک تەنها ش���اکایەو شاچاالکی نییەو گوتارەکانیش���ی هەڵگ���ری ش���اگوتار نین ،بەڵکو خۆش���ی النی هەرەکەمی ئامادەگیشی لهکۆمەڵگای ئێمەدا نییە. ئەوەی لهدونی���ای ئێم���ەدا ئامادەیە ھێزی رووتە ،دەس���ەاڵتێکی بێپەردەو بێجلوبەرگە ،ھێزە بەر لەوەی بووبێت بە سیاس���ەت .بۆ روونکردنەوەی ئەم خاڵە دەگەڕێم���ەوە بۆ ئەو جیاکارییە گرنگەی کە فەیەلس���وفی فەرەنس���ی میش���ێل فۆکۆ لەنێ���وان "هەیمەنەی "پەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵت"و دەس���ەاڵت" دا گریمانیدەکات .ئەوەی م���ن لەپاڵ ئەم جیاکاریی���ەی فۆکۆدا بەرگریلێدەکەم ئ���ەم دیدەیە :لەکوێدا دەس���ەاڵت لهش���ێوەی "هەیمەن���ەی دەسەاڵت"دا ئامادەبوو لەوێدا سیاسەت بە ھیچ مانایەک لهماناکانی ئامادەنییە، چونکە هەیمەنەی دەس���ەاڵت لەسەر کوش���تنی سیاسەت وەک چاالکییەکی تایب���ەت کاردەکات ،بەاڵم لەکوێش���دا دەسەاڵت لهشێوەی "پەیوەندییەکانی دەس���ەاڵت"دا ئامادەب���وو ،لەوێ���دا سیاس���ەت ئامادەیەو گەر شاچاالکیش نەبێ���ت ،یەکێک���ە لهچاالکیی���ە هەرە گرن���گو س���ەرەکییەکانی تاکەکەسو گروپەکان .با ب���ە گەڕانەوە بۆ فۆکۆ
ئەوەی لهکوردستاندا لەهەموو کونو قوژبنێکی کۆمەڵگادا ئامادەیە سیاسەت نییە ،بەڵکو چاالکی مافیایە ،کۆمەڵێک هەڵسوکەوتی ناسیاسییە کە دەچێتە قاڵبی دزیو جەردەییو درۆو دەلەسەی بەردەوامەوە خۆی ئەم خااڵنە شیبکەینەوە. فۆکۆ لهیەکێ���ک لهکتێبەکانیدا دەڵێت "ک���ە من باس���ی دەس���ەاڵت دەکەم" هەمیش���ە ب���اس له"پەیوەندییەکانی دەس���ەاڵت" دەک���ەم ،وات���ە باس���ی "س���ەروەرێک بەرامبەر بە کۆیلەیەک نەکام" .لێرەدا باس���کردنی دەسەاڵت باس���کردنی ئ���ەو دۆخان���ە نییە کە دەس���ەاڵت تیایدا داخ���راوە ،الیەنێک س���ەروەرو الیەنێک���ی ت���ر کۆیلەیە. لەباتی ئەمە فۆکۆ باس لهدەس���ەاڵت دەکات وەک کۆمەڵێک س���تراتیژیەتی ک���راوە ک���ە کەس���ەکانو گروپەکانو الیەن���ەکان هەوڵئ���ەدەن لەڕێگایانەوە کاریگەری لەس���ەر هەڵوێستو جوڵەو بیرکردنەوەی ئەوانیت���ر بەجێبھێڵنو گەر بۆشیانکرا ئەو هەڵوێستو جوڵەو بیرکردنەوانە ئاراستەبکەن .لەم دیدەدا "پەیوەندییەکانی دەسەاڵت" پەیوەندی زۆرو بێش���ومارو فرەشێوەنو لەنێوان ئینس���انەکانو گروپەکانو بکەرەکاندا دروس���تدەبێت .ئ���ەم پەیوەندییان���ە پەیوەندی زیندوو پڕجوڵەو ناجێگیرو قابیل���ی وەرچەرخان���ن ،کۆمەڵێ���ک پەیوەندی���ن دەش���ێت بگۆڕێ���نو تازەببنەوەو هاوسەنگییە کۆنەکانیان تێکبچێتو هاوسەنگی نوێ وەربگرن. بەبۆچوونی فۆک���ۆ "پەیوەندییەکانی دەسەاڵت" تەنها کاتێک دەتوانن وەک "پەیوەندی" ئامادەبن کە کەس���ەکان ئازادب���ن ،ئەگەر الیەنێک لهالیەنەکانی ئەو پەیوەندییان���ە کەوتە ژێر رەحمی تەواوەت���ی ئەویتریانەوەو لەژێر زەبری ئ���ەودا وەک داش���ی دام���ەی لێهاتو ئی���رادەی نەما ،واتە گەر کورتکرایەوە ب���ۆ بابەتێک ئەویتر چۆنی ویس���ت وا ئاراس���تەی بکاتو تا ئەو ش���وێنەش دەیەوێ���ت توندوتی���ژی بەرامب���ەر بەکاربهێنێت ،ئ���ەوکات ناتوانین باس له"پەیوەندییەکانی دەسەاڵت" بکەین. وات���ە بۆئ���ەوەی "پەیوەندییەکان���ی دەسەاڵت" دروستببێت ،دەبێت هەموو الیەنەکان���ی ن���او ئ���ەو پەیوەندییانە تاڕادەیەکی دیاریکراو ئازادبنو بتوانن بەس���ەربەخۆیی بجوڵێنو بڕیاربدەنو ئەگ���ەری س���ەرلەنوێ داڕش���تنەوەی پەیوەندییەکانی���ان لەبەردەمدابێ���ت، بەاڵم ئەمە مانای چ���ی؟ فۆکۆ خۆی وەاڵمی ئەم پرسیارە ئەداتەوەو ئەڵێت ئەمە مانای ئ���ەوەی گریمانی "بوونی بەرگ���ریو ئەگەری بەرگریکردن" لەناو ئ���ەو پەیوەندییان���ەدا بکەی���ن .واتە کاتێک قس���ەمان له"پەیوەندییەکانی دەس���ەاڵت" لەن���او کایەی���ەک لهکایە کۆمەاڵیەتییەکاندا ک���رد ،ئەمە مانای ئەوەی ئ���ەو کایەی���ە داگیرنەکراوەو تواناو ئەگ���ەری بەرگری لەو کایەیەدا توان���او ئەگەرێک���ی راس���تەقینەو بەردەس���تە .کەی ئەم تواناو ئەگەری بەرگریکردن���ە بوونی نەم���ا ،ئەودەم باس له"پەیوەندییەکانی دەس���ەاڵت" ناکەی���ن ،بەڵکو ب���اس له"هەیمەنەی دەس���ەاڵت" دەکەین .ل���ەم بارەیەوە فۆکۆ دەنووس���ێت "لەه���ەر کایەیەکی کۆمەاڵیەتیدا پەیوەندییەکانی دەسەاڵت هەبێت ،ئەم���ە لەبەرئەوەیە لەهەموو شوێنێکی ئەو کایەیەدا ئازادی هەیە".
کە ئەمج���ۆرە ئازادییە ناوەکییە لەناو کایەکەدا نەما ،ئەودەم ئێمە لەبەردەم "دەس���ەاڵتی هەیمەنەی هەمەالیەن"، یان دەسەاڵتی "جڵەوکەر" داین. لەم شێوازە "جڵەوکەر"ەی دەسەاڵتدا لەبات���ی ئ���ەوەی پەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵت پ���ڕ جوڵ���ەو کراوەب���ن بەڕووی ئ���ەو س���تراتیژیانەی گۆڕاندا کە کەس���ەکانو گروپەکان���ی تری ناو کایەکەو ناو پەیوەندییەکان هەڵگرین، پەیوەندیی���ەکان بەت���ەواوی رەقو س���ەختگیربوونو ب���ەڕووی گ���ۆڕانو داڕش���تنەوەدا داخراون .لەکوێش���دا تاکەکەس���ێک ی���ان گروپێ���ک ی���ان حیزبێ���ک یان توێژێک���ی کۆمەاڵیەتی توان���ی "پەیوەندییەکانی دەس���ەاڵت" دابخ���ات ،یان ئیفلی���جو پەکیانبخات، یان لەڕێگای ئامرازە ئابوریو سیاسیو س���ەربازییەکانەوە رێ لهگۆڕان���ی ئ���ەو پەیوەندییان���ە بگیرێت ،ئەوکات قس���ە لهدروس���تبوونی هەلومەرج���ی "جڵەوکردن���ی تەواوەت���ی" دەکەین. لێرەدا ھی���چ پانتاییەک ب���ۆ ئازادیو چاالک���ی ئازادان���ە لەن���او کایەکاندا نامێنێتەوە. بەکورت���ی ئ���ەوەی فۆک���ۆ لێ���رەدا ئەنجامیئ���ەدات جیاکردن���ەوەی دوو هەلومەرج���ە لەیەکت���ری ،لەدۆخ���ی "پەیوەندییەکان���ی ئامادەگ���ی دەس���ەاڵت"دا دەکرێت باس لهبوونی بەرگریو لەوێش���ەوە ب���اس لەبوونی سیاسەت لەهەموو جوڵەو هەڵوێستو تاکەکەس���یو جێگۆڕکێیەک���ی کۆمەاڵیەتیدا ناو کایە کۆمەاڵیەتییەکان بکەین ،بەاڵم کەی دەس���ەاڵت بوو بە دەس���ەاڵتێکی موهەیم���نو جڵەوکەرو وەک ھێزێک���ی جڵەوکەر ناو کایەکاندا ئامادەبوو ،جا چ لەڕێگای پەنابردن بۆ ھێزی س���ەربازییەوە بێت یان لەڕێگای فش���اری ئابوریو سیاس���یەوە ،ئیتر لەوێدا ن���ە قس���ە له"پەیوەندییەکانی دەسەاڵت"و نە قسە لهبوونی "ئازادی جوڵەو هەڵوێس���ت"و نە قسە لهبوونی سیاس���ەت دەکرێت .ل���ەم دۆخانەدا دەس���ەاڵت بە رووت���ی ،وەک ھێزێکی زب���ر ،وەک فش���ارێکی بێپەردە ،وەک سەپاندنێکی بەزۆرو توندوتیژ ئامادەیە، ئەمەش نەک دۆخی بوونی سیاس���ەت نییە بە "شاکایە"و "شاچاالکی" ،بەڵکو دۆخی غیابێکی تەواوو سەرتاس���ەری سیاسەتە .مادامەکی ئەگەری بەرگری ناوەکی لهکایەکان���دا وێرانکراوە ،بۆیە ش���تێک بەناوی سیاس���ەتەوە بوونی نەماوە .لەم دۆخانەدا قس���ە لەبوونی جۆرێ���ک لهدەس���ەاڵت دەکەین بەبێ سیاس���ەت ،دەس���ەاڵتێکی جڵەوکەرو بێبەرگری. بەکورتی ئ���ەوەی لهدونی���ای ئێمەدا لەهەم���وو ش���وێنێکدا ئامادەی���ە دەس���ەاڵتە وەک ھێزێک���ی موهەیمن، دەس���ەاڵتە وەک ھێ���زی رووت ،وەک ھێزی فش���ارو پەالماردانی بێپەردەی هەم���وو کای���ەکان .ئەم���ەش وەک وت���م دۆخی بااڵدەس���تی سیاس���ەت نیی���ە ،بەڵکو دۆخی پەکخس���تنێکی ترسناکی سیاسەتە ،دۆخی ئامادەگی هەمەالیەن���ی دەس���ەاڵتە لهدۆخ���ی پەکخس���تنو تەاڵقدانی سیاس���ەتدا. ئەوەی هەم لهئەزموونی بەعسو هەم لهئەزموون���ی سیاس���ی دونیای دوای راپەڕینی ئێمەدا ئامادەیە ،ئەم لۆژیکە رووتەی دەسەاڵتە لەهەموو شوێنێکدا، لۆژیکێ���ک ک���ە لەس���ەر لەناوبردنو تێکش���کانی بەرگ���ری کاردەکات، لەس���ەر س���ەپاندنی ھێ���زی خ���ۆی بەس���ەر کایەکاندا کاردەکات ،لەسەر لەناوبردنی سیاسەت وەک چاالکییەکی گۆڕان���کار کاردەکات .ئەمەش مانای ئەوەی دەس���ەاڵت لهدونی���ای ئێمەدا ھێزی رووتە ،ھێزە بەر لەوەی بووبێت ب���ە سیاس���ەت ،دەس���ەاڵتی رووت���ە بەرل���ەوەی بووبێت بە دەس���ەاڵتێکی سیاس���ی .لێرەوە ئ���ەوەی لەدونیای ئێمەدا هەی���ە هەیمەنەی سیاس���ەت نییە ،بەڵکو الوازکردنێکی ترس���ناکی سیاسەتە ،هەڵئاوس���انو تەزەخومی سیاس���ی نیی���ە ،بەڵک���و الوازکردنی سیاسەتو وێرانکردنو کوشتنی رۆحی بەرگریی بەگشتیو بەرگری سیاسییە بەتایبەت���ی ،بەتایبەت���ی بەرگرییەک بتوانێت بۆ ئاس���تی بەرگری سیاسی، واتە بۆ ئاس���تی چاالکی س���ەرلەنوێ داڕشتنەوەی چوارچێوە گشتییەکانی کۆمەڵگای ئێمە ،بەرزببێتەوە. ئەو دۆخ���ەی س���ەرەوە پێماندەڵێت کۆمەڵ���گای ئێم���ە چەند پێویس���تی ب���ە ئاس���نگەرو ش���اعیرو دارت���اشو
مۆس���یقاری باش���ە ،ئاواش پێویستی بە هاوواڵتی سیاس���یو بە سیاسەتی باش���ە ،پێویس���تی بە سیاسەتە وەک چاالک���ی رێکخس���تنێکی ھێمنان���ەو مافپەروەرانەی ویس���تو چاوەڕوانیو تەماح���ە تاکەکەس���یو کۆمەاڵیەتییە جی���اوازەکان .بۆئەم���ەش تەنها ئەوە بەس نییە کۆمەڵێک سیاس���ی خاوەن وی���ژدانو خ���اوەن عەق���ڵو خ���اوەن بەرپرس���یارێتیمان هەبێ���ت ،بەڵک���و پێویستمان بە ئینسانو کۆمەڵگایەک هەیە سیاس���ەت بەیەکێک لهچاالکییە گرنگەکانی خۆیان بزانن .لەڕاستیدا من لهبنەڕەتیش���ەوە رام وایە تا سیاسەت بەومانایەی لەس���ەرەوە ئامادەنەبێت، واتە تا "هەیمەنەی دەسەاڵت" نەگۆڕین ب���ە "پەیوەندییەکان���ی دەس���ەاڵت، بە مان���ا فۆکۆییەکەی" ،س���ەرجەمی چاالکییەکان���ی تری ئینس���انی ئێمە لهبەردەم هەڕەش���ەو مەترس���ییەکی گەورەدا دەبن .لەپاڵ فۆکۆدا دەکرێت بڵێین سیاس���ەت چاالک���ی کردنەوەی کایەکانە ب���ەڕووی بەرگریدا ،گۆڕینی هەیمەنەیە ب���ە پەیوەندییەکی کراوە. ئەنجامدانی ئەمان���ەش مەحاڵە بەبێ دروستکردنی هاوواڵتییەکی بەرپرسیارو سیاسی ،کە ویس���تو توانای ئەوەی تێدابێت چوارچێوەی کۆمەاڵیەتی نوێو کراوە دروس���تبکات .بێگومان چاالکی دروستکردنی ئەو چوارچێوە گشتییانە کورتنابێت���ەوە بەتەنه���ا ب���ۆ چاالکی سیاسی ،بەاڵم چاالکی سیاسی یەکێکە لهچاالکییە هەرە سەرەکیو گرنگەکانی دروستکردنی ئەو چوارچێوانە.
ئەرکی سیاسەت ئەوە نییە هەقیقەتمان پێبفرۆشێت ،بەڵکو ئەوەیە هەقیقەتەکانی یەکتر وێراننەکەین لەوکاتەدا کە زەمینەی دروستبوونی "هەقیقەتێکی بەپەیمانکراو" دروستبکات
بەبۆچونی من بێماناکردنی سیاس���ەت بەناوی ئەوەوە گوایە سیاسەت لەهەموو شوێنێکی کۆمەڵگای ئێمەدایە ،گوایە دەبێ���ت کۆمەڵگاو چاالکیو بوارەکانی تر لەدەس���تی سیاس���ەت دەربهێنین نەک هەڵەی���ە ،بەڵکو ترسناکیش���ە، چونکە ئ���ەم ش���ێوازە لهبیرکردنەوە درێژە بەو دۆخی بە "ناسیاسیکردنە" ئەدات کە س���تراتیژیەتی س���ەرەکیو شێوازی سەرەکی کارکردنی دەسەاڵتە لهکوردس���تاندا .وات���ە پرۆس���ەی بە ناسیاس���یکردنی دونیای ئێمە بەناوی بەرگریک���ردن لهئەدەبی���اتو ھونەرو مۆس���یقاو فیکرو فەلسەفەو شتی تری لەم بابەتەوە ،نەک تەنها دروستکردنی ناکۆکییەکی ناڕاستە لەنێوان سیاسەتو ئەو چاالکییانەدا ،بەڵکو خۆی جۆرێکی ھێج���گار خراپ���ی سیاس���ەتکردنە، سیاسەتی بە ناسیاسیکرنی ئینسانو کۆمەڵگای ئێمە. بەکورتی ئەوەی لهکوردستاندا لەهەموو کونو قوژبنێک���ی کۆمەڵگادا ئامادەیە سیاسەت نییە ،بەڵکو چاالکی مافیایە، کۆمەڵێک هەڵس���وکەوتی ناسیاسییە کە دەچێتە قاڵب���ی دزیو جەردەییو درۆو دەلەس���ەی بەردەوام���ەوە، دەچێتە قاڵبی هەقیقەتفرۆش���ییەکی ه���ەرزانو نابەرپرس���یارەوە ،دەچێتە قاڵبی هەوڵ���ی بەھێزکردنی تواناکانی توندوتیژبوونو وێرانکردنی ئاسایش���ی راس���تەقینە لهکۆمەڵ���گای ئێم���ەدا. بەب���ێ تێپەڕاندنی ئەو دیدە س���ادەو گش���تگیرەی کە پێیوایە سیاس���ەت شاچاالکیو شاگوتارو شاکایەیە ،واتە بەب���ێ تێپەڕاندنی ئ���ەم هەڵەو رێگرە مەعریفییە ،ناتوانی���ن ببینە خاوەنی تێگەیشتنێکی راستەقینەی کۆمەڵگای ئێمە ،تێگەیش���تنێک پایەکانی لەسەر بوونی النی هەرەکەمی زانس���تیبوون داڕێژرابێت.
بیروڕا
) )333سێشهمم ە 2012/7/3
birura.awene@gmail.com
دهوڵهت ی كورد ی وهكو "غۆل" هیمداد شاهین ((دهبێت دهوڵهت خۆی خاوهنی خۆی بێتو خۆی كهفائهی ئابوری لهبهرچاو بگرێت ،ئهگینا حوكمڕانهكان دهبنه پاشكۆی بازرگانهكانو یان خۆیان دهبنه بازرگان)) كارل پۆپهر لهكتێی :كۆمهڵگای كراوهو ناحهزهكانی ئهم وتهیهی سهرهوهم پێ باش بوو، بهاڵم وهكو سهرهتایهك بۆ تێگهیشتن لهبهش����ی "كۆتایی" وتارهكهم دامنا، ب����ه جیاوازی فیكری م����ن لهگهڵ ئهم بیریاره ،بهاڵم به كهماڵی مهیل لهگهڵ ئ����هو بۆچوونهی س����هرهوه دام ،بۆیه بهم شێوهیه دێمه ناو ئهم نوسینهوه، سهرهتا دهپرس����م ئایا تا ئێستا ئێمه وهاڵمی پرس����ی "دهوڵ����هت چیه" مان داوهتهوه؟ ئێمه چ����ۆن دهوڵهتێكمان دهوێ����ت؟ دهوڵهتێكم����ان دهوێت كه ئاخوندو م����هالكان بۆمانی دروس����ت بك����هن ،ئهو مهالیانهی كه س����بهینێ چوونه سهر سهحنهی سیاسیهتكردن، كۆی نهت����هوه ئهخهن����ه قهیرانی بێ متمانهیی نهتهوهیی بوونهوه ،قهیرانێك ب����ۆ ههت����ا ههتایه نهت����هوه ناتوانێت لێی دهرباز بێت ،ی����ان دهوڵهتێكمان دهوێت رۆش����نیران دروس����تی بكهن؟ كه ههر كهسێكیان بگرین به دیدگارو تێڕامانی تایبهتی خۆیهوه س����هرقاڵی سهقل كردنو دروستكردنییهتی ،یان ئهوهت����ا دهوڵهتێك سیاس����یهكانمان دروس����تی بكهن؟ ئهو سیاس����یانهی ههموو نهت����هوه كهوتوونهته ش����وێن یهك پهنجهیهكیان ،ئ����هو پهنجهیهی كه بهبهردهوامی ههڕهش����هكانیان پێ دهك����هن ،ئ����هو سیاس����یانهی ههموو تفاقێكیان بۆ تهعیبركردن لهسیاسی بوونیان بریتیه لهیهك پهنجه ،ئهویش تهنها ل����هو س����اتهوهختانهدا بهكاری دههێن����ن ههڕهش����هی وههم����ی پ����ێ لهدراوسێكانی خۆیان بكهن .ئومێدی دڵی ئێمه بریتی نییه لهفاڵن سیاسیو فیسار سیاسی ،بازرگان وهكو شێخی س����هعدی ئهڵێت :بال خفت����ه بر بال، سیاسیو بازرگانهكان ههر ئهو بهاڵیهن لهس����هر یهك بۆ ك����وردهكان هاتۆته پێ����شو بهس����هر یهكدی����دا كهوتون، ئیش����كالی گهورهی ئێمهی یهكس����ان نیی����ه به وهعدی سیاس����یهك مژدهی دروس����تكردنی دهوڵهتم����ان دهداتێ، ب����هاڵی ههره گ����هوره ئهوهی����ه ئهوو ئێمهش تا ئێس����تا لهوههمی دهوڵهت دروستكردن داین ،پێمام لهوههمێكدا چهقیوه كه بۆ ههتا ههتایه تا ئهبهد رزگار بوون لێی ئهس����تمه ،وههمێك ناوی "كورد بوون"ه. دواتر وهكو وهاڵمێك بۆ كهمو زۆرێك لهنوس����هرانی ئێم����ه دهرب����ارهی به "پڕۆژهكردنی دهوڵهت����ی كوردهكان" بهنده پێم وایه راس����تی ههر ئهمهیه، م����ن وا ئهزانم كه دهوڵهت پڕۆژه نییه ب����ۆ ئێم����ه ،وهك ئ����هوهی ههن����دێ لهنوس����هران قسهی لهس����هر دهكهنو وهكو پ����ڕۆژه ناوی ئههێن����نو وهكو پڕۆژهش ئهیناسێننو كاری مهعریفی خۆیانی لهس����هر دهك����هن ،تهنانهت لهش����هڕێكی گ����هورهش دان ب����ۆ پارێزگاریكردن لهم تهسهورو گوتارهو پێی����ان وای����ه دهوڵهت����ی نهتهوهیی پڕۆژهی ت����اك نییهو پ����ڕۆژهی كۆی نهتهوهیه! دهرف����هت دهدهم به خۆم، تا بتوانم كهمێك وردتر لهس����هر ئهم بۆچوون����ه ئایدیالیه ههڵوهس����تهیهك بكهم ،با بپرس����م كه خودی پڕۆژهیی بوون واتا چی؟ یان به شێوازێكی تر بپرسم :پڕۆژه الی ئێمه واتای چیه؟ ئیش����كاله قوڵهكه ههر لێره دایه ،كه دێی����ن ت����هواوی ناپڕۆژهی����ی بوونێك ئهكهین به پڕۆژه ،لهڕاستیدا ههندێك لهنوس����هرانی ئێم����ه لهڕێ����گای خوێندن����هوهی كۆمهڵێك تێكس����تی ئهكادیمی����هوه ههن����دێ ش����تیان وروژان����دووه ،من تا بتوانم بهمه قایل نابم ،چونكه بونیادی نهتهوهیی بوونی من لهگ����هڵ بونیادی نهتهوهیی بوونی ئ����هوی نهتهوهیهكی ت����ر زۆر لهیهك جیاوازن ،ببینن ك����ه ئێمه ناتوانین، ناتوانی����ن لهڕێ����گای رێكخس����تنی
كۆمهاڵیهتی����هوه دهوڵ����هت دروس����ت بكهین ،ههروهها ئهبێت بهمهش قایل بم كه ناتوانی����ن لهڕێگای پهرهپێدانی مێژووییهوه كار لهس����هر دروستكردنی دهوڵ����هت بكهی����ن ،راس����ته ئێم����هی نهت����هوهی ك����وردی زم����ان ،خاوهنی مێژوویهك����ی دوورو درێژی س����هدان س����اڵهین ،بهاڵم خاوهن����ی مێژویهكی نهتهوهی����ی نین ،لهباش����ترین دۆخدا، مێ����ژووی نهتهوهی����ی بوون����ی ئێمه دهگهڕێت����هوه بۆ س����هدهو نیوێك بهر لهئێس����تا ،ئهوی����ش ب����ه دونیای����هك ئیش����كالی گهوره گهورهوه ،دهشێت بڵێ����م مێ����ژوی نهتهوهیی ئێمه س����ێ چارهكه س����هدهیه ،واتا سێ چارهكه س����هدهیهكه ئێمهی كوردی����ی زمان، دهزانین ك����ه نهتهوهین .به ههر حاڵ ئهمه سهرهتای تراژیدیایهكی گهورهی ئهم نهتهوهیه ،تا ئهم س����اتهش بڕوام وای����ه ك����وردهكان بهبهردهوامی كار لهسهر ناس����اندنی روداوهكانی خۆیان دهك����هن ،واتا ئێمهی ك����وردی زمان ههمیش����ه روداوهكانم����ان لهخ����ودی خۆمان موق����هدهس ترن ،نهتهوهیهك تا ئێس����تا خۆی بهبهشێك له"ئهنفال" ئهزانێت ،تا ئێس����تا ل����هو قهناعهتهدا نیی����ه ك����ه ئهنف����ال بهش����ێكه لهو، ترس����ناكترین دۆخ ئ����هو دۆخهیه تۆ بهبهردهوامی ئیش لهس����هر ناساندنی شتهكانی خۆت بكهیت نهك ناساندنی خ����ۆت ،نهتهوهی����هك ت����ا ئێس����تا سیاسیهكانی كار لهسهر كاڵكردنهوهی كلتورێك����ی فاشس����یت ئهك����هنو دهس����تهواژهی "عێراق����ی یهكگرتوو" بهكار ئههێن����ن ،عێراقی من -عێراقی تۆیه بهردهوامی قسهی گهورهی سهر زمانیانه ،لهكاتێكدا به هیچ شێوهیهك عێراق����ی ت����ۆ عێراق����ی م����ن نییهو كوردس����تانی منیش كوردس����تانی تۆ نییه ،دزێوترین كارێك لهسیاسیهكانی دونیای سێههمهوه ههستم پێ كردبێت باس����كردنی دهوڵهت نهتهوهو نهتهوه دهوڵهته ،به ههمیش����هیی دهركهوتنه لهشاشهی تیڤیهكانو مژده بهخشینه لێیهوه بۆ خهڵك ،خهڵكێك تا ئێستا تهماش����ای دهس����تو دهم����ی حاكمه رووس����یاههكانی ئ����هكات تا كێش����هو ئهعمالو دهعواو شهكوای لێوهربگرێتو بۆی چارهسهر بكات ،ئهمه سهرباری ئ����هوهی ئهم����ان ئ����اگاداری ئهوهنین خهریك����ه چ كورهیهك بۆ ئهم خهڵكه دروس����ت ئهكهن ،رهنگ����ه ئاگاداریش بنو بێ ئ����اگا نهبن ،بهاڵم دهش����ێت بڵێین خۆیانیان ل����ێ بێئاگا كردووه، بهاڵم م����ن وا بیر دهكهم����هوه كه به گش����تی سیاسهت لهڕۆژههاڵتی ئێمهدا ناتوانێت دهوڵهت دروست بكات ،ئهمه پلهی یهك����هم .پل����هی دووهم ئهگهر لهباشترین دۆخدا سیاسهت قوردهتی ئهوهی ههبێت دهوڵهت بۆ نهتهوهیهك لهم ناوچهیهدا دروس����ت بكات ،ئهوا ئهمجار سیاس����یه ك����وردهكان توانای ئهوهیان نییه دهوڵهت دروست بكهن، وات����ا لهوه بێ ق����ودرهت ترن كه ئهو كاره بكهن ،ن����هك ئهوهی ئهم بابهته ببێت به پڕۆژه ،دهشێت ناوی بنێین: وههمی پ����ڕۆژهی دهوڵهتی بوون ،بهو هیوایهم ئهو بهڕێزانه كه لهس����هر ئهم بابهتی پڕۆژهیی بوونه نوسیویانه لێم تێبگ����هن مهبهس����تم چی����ه ،ئێمه به سیاس����یو رۆش����نبیرو مهالو جوتیارو سهرتاشو هێلكهفرۆشو پینهدۆزمانهوه تا ئهوهی ناتوانین خهیاڵێكیش بكهین دهربارهی پڕۆژهی دهوڵهتی بوون ،به تایب����هت سیاس����هكان ناتوان����ن ئهوه بكهن ،تۆی سیاس����ی دهشێت خهیاڵ بكهیت ئاخوڕ دروست بكهیت ،ههموو تیایدا بخ����ۆنو لهههمان كاتدا ههموو وهك����و یهك ب����ێ دهنگ ب����نو بڵێن: قس����هت فهرمایش����ته ،ههركاتێ����ك سیاسیه كوردهكانمان توانییان ئهمڕۆ لهش����ارێكدا كتێبخانهیهك دروس����ت بك����هن ،ئ����هوا ئهتوان����ن س����بهینێ دهوڵهتیش دروس����ت بكهن ،بهاڵم تا ئێس����تا سیاسیهكانی ئێره گهورهترین پڕۆژهی����ان بریتیه لهپڕۆژه خس����تنی خودی پ����ڕۆژهی دهوڵ����هت نهتهوه، ئهمیش خۆیان نین ،راستی هاوكێشه سیاس����یهكه بریتی����ه لهزلهێ����زهكانو لهس����هروی ههموش����یانهوه ئهمریكا،
دهوڵهت به مژدهپێدان دروست ناكرێت، ی چونكه ئهم ه بۆخۆ ی دووجار ههڵهیهك لۆژیكی گهورهیه، جارێك تۆ بێخهبهریت ی مژده دوای تهواوبوون ههموو ئهو كرده سیاسیانهن ك ه دهبێت كرابنو تۆش نهتكردوون ،جارێكیش خودی دهوڵهت ب ه "مژده" یهك نایهت ه بوون ئهگهر سیاسیهكان لهم هاوكێشهیهدا گالبن ئهوا گرنگه ئێمه بۆ ئهم بابهته ئاڵۆزه پش����ت به هیچ سیاس����یهكی س����ورو رهشو س����پیو زهردو سهوزو نیل����یو پهمهیی نهبهس����تین ،دواجار ههموو سیاسی رۆژههاڵت نابێت چیتر لهم سهدهیهدا پشتیان پێ ببهستین، ئهمه بابهتێكی ترهو لهشوێنێكی تردا به وردی لهس����هری دهوهستم ،بهاڵم پێموای����ه سیاس����هتكردن بریتی نییه لهئیدارهدان����ی كۆمهڵێ����ك دهزگای كارتۆن����ی كۆنتڕۆڵك����راو ب����ه فاڵن����ه كهس����ایهتی حیزبیو فیساره حیزب، وهك ئ����هوهی لهكوردس����تانی عێراق ئامادهیه ،سیاسهت بریتی نییه لهوهی تۆ تا دهمریت وهزیر بیت ،تا دهمریت پهرلهمانتار بیتو تا دهمریت سهرۆك بی����ت ،چونك����ه تۆ ش����اعیر نیت ،تا دهمریت ش����اعیر بیت ئاس����ایی بێتو ئیش����كالیهتێك نهبێ����ت ،چونكه تۆ لێپرس����راوی خۆتیت ،تۆ عاریف نیت تا دهمریت ه����هر عاریف بیت ،تۆ كه سیاس����یت ئیدی ((لێپرس����راویت))، ئهگ����هر توان����ای ئ����هوهت نهبێ����ت، لێپرس����راویهتی بكهیت ،دهبێت چۆڵی بكهی����ت ،چونك����ه ت����ۆ لێپرس����راوی خهڵكی����تو خهڵكیش پ����ڕۆژهی لهتۆ ئهوێت ،ئهبێت خاوهنی پڕۆژهی خۆت بی����ت ،ن����هوهك ئ����هوهی ت����ۆ لهنێو كاتیگۆریهكی ههمیش����هییدا كورسی ب����هڕێ بكهی����ت ،ب����ه پێچهوان����هی سیس����تهمی حوكمڕان����ی دونیاوه كه كورس����ی ئهبێت تۆ بهڕێ بكات ،بۆیه بهم سیاسهتكردنهوه دهوڵهت دروست ناكرێت ،ههروهكو وتم دهشێت "خان" دروست بكهیت ،چونكه تۆی سیاسی خ����ۆت لهس����هروو ههم����وو خهڵكهوه ئهبینی����تو ه����هر خۆیش����ت بڕی����ار دهریانی����ت ،ئ����هم تاك شوناس����ییه بۆخ����ۆی بك����هری دروس����تكرنی جهههننهمێك����ه نهك دهوڵ����هت ،واتا دروستكردنی جهههننهمو دواجار ناوی ئهنێیت دهوڵهت ،من ئهو جهههننهمهم ناوێت كه لهالی تۆ ن����اوی دهوڵهته، دهبێت بزانین دهوڵهت به مژدهپێدان دروست ناكرێت ،خهڵكی كۆبكهیتهوهو بڵێیت موژدهم پێی����ه بۆتان! چونكه ئهم����ه بۆخ����ۆی دووج����ار ههڵهیهكی لۆژیك����ی گهورهی����ه ،جارێ����ك ت����ۆ بێخهبهریت م����ژده دوای تهواوبوونی ههم����وو ئهو ك����رده سیاس����یانهن كه دهبێت كراب����نو ت����ۆش نهتكردوون، جارێكیش خودی دهوڵهت به "مژده" یهك نایهته بوون ،مهبهس����تم ئهوهیه ك����ه ت����ۆ نهتوانی الدێیهك دروس����ت بكهیت����هوه ،ناش����توانی دهوڵهتێ����ك دروس����ت بكهی����ت ،نهتوان����ی لهبری
ماس����تی یۆنانی كه یۆن����ان بۆخۆ ی لهگهورهتری����ن قهیران����ی ئابوریدایه، مهڕی كوردیو شیری كوردی بخهیته بازاڕهكان����هوه ،ناش����توانیت دهوڵهت دروس����ت بكهی����ت ،لهلۆژیك����ی ههر سیاس����یهك لهناو كوردی زمانهكاندا ش����تێك نییه ناوی س����هروهری یاساو ئازادی ئینسانو حورمهتو كهرامهتی ئینس����ان بێت ،ش����تێك نیی����ه ناوی داهاتوو بێت ،ئهوهی ههیه رابردووه، ئهگهر ئهمه وجوودی ههبوو ،دهوڵهت دروس����تكردن لهكوێدا؟! سیاسهت كه گرێ ئهدرێتهوه ب����ه كۆمهڵێك درۆی س����هیر سهیر ،ئیدی سیاسی ناتوانێت ببێت به رهش����ماڵ ب����ۆ خهڵكی تر، تهنان����هت ناتوانێ����ت ببێ����ت ب����ه چهترێكیش ،ههژاری مهعریفی سیاسی وایك����ردووه كه چیتر ب����ێ ئومێد بین بهرامبهری����ان ،ك����ه چیت����ر بۆی����ان نهگهڕێین����هوه ،ك����ه چیت����ر لهس����هر تیڤیهكانی����ش بیانبینی����ن الیانبهینو كهناڵهك����ه بگۆڕین ،ت����ا خاوهنی ئهم سیاس����یه ههژارانهبین ،ب����ه كهماڵی مهیل ب����ڕوام به خۆمی����ش نییه نهك دهوڵهتێ����ك ب����ه ن����اوی دهوڵهت����ی ك����وردهكان ،رۆحێك لهنێ����و تاك به تاك����ی ئێم����هدا كار دهكات ،بریتی����ه لهڕۆحی بێزاربوون ،رۆحی بێزاربوون بهرامب����هر ههم����وو ش����ۆڕشو ههموو پیرۆزیو گهورهییهك ،س����اتهوهختی دروس����تبوونی ئ����هم رۆح����ه لهوێوه دهس����تی پێنهكرد كه كوردهكان ههر ئ����اوان ،نهخێ����ر ،من پێ����م وایه ئهم س����اتهوهخته ل����هدوای راپهڕین����هوه دهس����تی پێكرد ،ك����ه چیتر به كوڕی ههندێك ش����ههید بووترێت شهقاوه، چونك����ه لێیان بین����راوه ،بینراون كه تهعدای����ان لهخهڵ����ك ك����ردووه ،ئهم ساتهوهخته سهرهتایهكه بۆ راگهیاندنی مهرگی نهتهوه ،نهك دروستكردنهوهی نهت����هوه لهفۆرم����ی دهوڵهت����دا ،من دهوڵهتم ناوێت ،تاكێكم ئهوێت بزانێت دهوڵ����هت چی����ه ،لهماناكانی دهوڵهت تێبگات ،دهاللهته ق����وڵو تهنكهكانی بخوێنێتهوه ،تاكێكی هۆش����یار بۆ من گرنگت����ره لهدهوڵهتێك����ی غ����ۆل، دهوڵهتێ����ك نهبوونی باش����تره ،نهك ههبوون����ی ب����ه دونیای����هك كێش����هو سهرئێش����هی گهوره گهورهوه ،دواجار دروس����تبوونی دهوڵهتێك����ی "غ����ۆل" بهرئهنجامی نا هۆش����یاری كۆمهڵگاو كۆمهڵێك سیاس����ی كوێرن ،كۆمهڵێك سیاسی تهنها كورسی ئهبیننو هیچی ت����ر ،ئ����هم كۆنتڕۆڵ����ه ناش����یرینهی سیاسهت لهدونیای ئێمهدا ،هۆكارێكه ب����ۆ قانگدانی فهرههنگ����ی ئێمه به نا هۆش����یاریو بێهۆشكردنو هۆشبردن، لهگ����هڵ ئهوهش����دا ئهم����ه ه����ۆكاری س����هرهكی نییه ،واتا سیاس����یهكانی ئێم����ه ه����ۆكاری س����هرهكی نین بۆ دروست نهبوونی دهوڵهت ،لهڕاستیدا ئهتوان����م بڵێم دهوڵ����هت چیتر نابێت لهڕۆژههاڵت دروست بێت ،دروستبوونی دهوڵهت لهڕۆژههاڵتدا ،واتا ههنگاوێك نزیكبوون����هوهی زلهێزێزێك����ی وهك����و ئهمهری����كا لهمهرگ ،بۆیه بڕیارێكی نا راس����تهوخۆ ههیه ك����ه چیتر دهوڵهت لهڕۆژه����هاڵت نابێت ههبێ����ت ،ئهگهر ههشبێت ئهوا ئهبێت دهوڵهتێكی غۆل بێت ،تواناو قوردهتی مامهڵهكردنێكی تازهی سیاس����یانهی نهبێت ،زۆرینهی سیاس����یو مهالو رۆش����نبیری ئێمهش ئ����هم دهوڵهته غۆلهیان پ����ێ قبوڵهو ناویش����یان لێن����اوه! واتا تا ئێس����تا لهدایك نهب����ووهو كهچی ناوی ههیهو پێ����ی ئهڵێن دهوڵهتی ك����وردی ،بۆیه دواجار ئهڵێم كوردهكان پێویستییان بهوه نییه ئ����هم بارگرانییهیان بخهینه سهرش����ان ،وهجاغم����ان كوێ����ر بێت باشتره لهوهی غۆلێكمان ههبێتو بۆ ههت����ا ههتای����هو تا ئهبهد بهدهس����ت نهگبهتیو كێش����هكانییهوه بناڵێنین، دواجار ئهبینه خاوهنی دهوڵهتێك كه ئهو هی����چ كات خاوهن����ی ئێمه نییه، چونك����ه جارێ����ك ناش����یرینیو كهموكورتیهكانی ،ئێمهو دونیا وێران دهكاتو جارێك����ی تری����ش ب����ێ سهرهوبهرهییهكانی ئێمهو دونیا توشی ماڵوێرانی دهكات ،چونكه دهوڵهتێكی پڕ لههاتوهاوارو بۆڵهبۆڵی بێ مانایه.
ئاگادارییهک لهبهشی بیروڕاوه ئاگاداری سهرجهم ئهو برا نوسهران ه دهکهین ک ه بابهت بۆ بهشی بیروڕا دهنێرن رهچاوی کورتی بابهتهکهیان بکهن ،چونک ه ههر بابهتێک ل ه ( 1000ههزار) وش ه کهمتربێت چانسی باڵوکردنهوهی زیاتره. بهشی بیروڕا
13
پهرلهمانو حوکمڕانییهکی نهگۆڕ رێبین ههردی "نوێن���هران جگ��� ه لهکۆمهڵێک پیاوی دیس���پلینکراوو بهڵێ قوربان گۆ هیچی تر نین" ماکس فیبهر ماکس فیبهر یهکێک ه ل���هو بیریارانهی بهردهوام دوو روانگهی جیاوازو ناکۆک بهیهکی بۆ دیاردهکانی جیهانی مۆدێرن ههبوو .ئهو لهکاتێکدا یهکهم کهس بوو پهنجهی خستهسهر بنهما سهرهکیهکانی بیرۆکراسی وهک شێوهی کاری جیهانی مۆدێرن ،بهاڵم ههر ئهویش بوو جیهانی مۆدێرنی ب ه "قهفهس���ی ئاڵتونی" ناونا ک ه جیهانی ماناو بڕوای لهناو بردووهو جیهانی وشکو ساردی زانستی بهسهر جیهاندا زاڵ کردووه .ههڵوێستی فیبهر بهرامبهر ب ه دیموکراسیو لیبرالیزمیش ه���هر بهمش���ێوهی ه بوو :ه���هم وهک شێوازێکی پۆزهتیڤی حوکمڕانی سهیری ئهکردو ههمیش ب ه چاوێکی رهخنهیهوه تهماشای ئهکرد .لهڕاستیدا وهک چۆن خهمی ئازادی ه فهردیهکانی ههبوو ،ههر هێن���دهش نیگهرانی دیموکراس���ی بوو ک��� ه ببێت ه حوکمڕانی کهمین ه بهس���هر زۆرین���هدا .لێ���رهوه ههندێک نوس���هر ماکس فیبهر ب��� ه "لیبرالێکی نائومێد" ن���او ئهبهن .ئ���هم نائومێدی��� ه بێهوده نییه ،چونک ه فیبهر دیموکراسی کورت ئهکردهوه بۆ حکومهتێکی پهرلهمانی ک ه لهڕێگهی حیزب ه رکهبهرهکانهوه دروست ئهبێتو خهڵکی لهڕێی ههڵبژاردنی ئهو نوێنهرانهوه ک ه حیزبهکان پێش���نیاری ئهک���هن ،پهرلهمانێ���ک ب���ۆ چاودێری حکوم���هت پێکئههێن���ن ،ب���هاڵم ههر خودی فیب���هر ئهو راس���تیهی ئهزانی ک ه م���ادهم نوێنهرانی خهڵک لهڕێگهی حیزبهکانهوه پێش���نیار ئهکرێن ،ئهوا وهک کۆمهڵێک ئهندامی دیس���پلینکراو ئهچن ه ناو پهرلهمانهوه ک ه نوێنهرایهتی خواستو ویس���تی گروپێکی دیاریکراو ئهکهن .نوێنهرانێک ک ه تهنها ئهرکیان کورت ئهبێتهوه ب���ۆ بهڵێ وتن بۆ ئهو سیاسهتانهی حیزب لێیان داوا ئهکات، نهک ئهو ویستو چاوهڕوانیانهی خهڵک لهم نوێنهرانهی ههیه . زۆرێ���ک لهئهزمون��� ه پهرلهمانییهکانی دهرئهنجام���ی رکهبهرایهت���ی چهن���د حیزبێکن ،ئهم بهدبینییه ئهسهلمێنن. پهرلهم���ان وهک جێگهیهک���ی لێدێ���ت بهرژهوهندیو سیاسهتهکانی حیزبهکان بااڵدهس���تی بهس���هردا ئهکهنو دوری ئهخهن���هوه ل���هو دهوره گرنگ���هی لهپێناویدا دروس���ت بووه :وتوێژکردنو گهیش���تن ب ه ئهنج���ام لهب���ارهی ئهو پێش���هاتو بڕیارانهی پهیوهندییان ب ه ژیانو ئ���ازادیو مافهکان���ی خهڵکهوه ههیه .لهم دۆخان���هدا ئیدی پهرلهمان جێگهی وتووێژو راگۆڕینهوهو گوێگرتن لهی���هک نییه بۆ دۆزینهوه باش���ترینو کاراترین بڕیار ب���ۆ پارێزگاری لهمافو بهرژهوهندیهکانی خهڵک ،بهڵکو ئهبێت ب ه جێگهی���هک ک��� ه بهرژهوهندیهکانی گروپێکی بچوک کۆنتڕۆڵی وتوێژهکانی ئهکاتو ئاراستهی بڕیارهکانی ئهکات. رهنگ ه ئهزمونی ههرێمی کوردس���تانی ئێم��� ه یهکێ���ک بێ���ت ل���هو ئهزمون ه خراپانهی ب ه ئاش���کرا ئهم مهترسیان ه ئهسهلمێننو پش���ت راستی ئهکهنهوه. ئهزمون���ی پهرلهمانی کوردس���تان ک ه لهیهک���هم ههڵبژاردنیی���هوه ب ه پهنجا ب��� ه پهنج���ا دابهش���کراو س���هرجهم هێزهکانیش بهشدارییان لهدروستکردنو پێکهێنانی حکومهتدا کرد ،ههموو ئهو شانس���انهی لێس���هندرایهوه ک ه بیکات ب��� ه دهزگایهکی چ���االکو کاریگهر ک ه ههم چاودێری حکوم���هت بکاتو ههم س���هکۆی راس���تهقینهی داکۆکیکردن بێ���ت لهمافهکان���ی هاوواڵتیان���ی ئهم واڵت���هو پارێزگارییان لێب���کات لهههر دهس���تدرێژییهک ک ه ئهش���ێت لهالیهن دهس���هاڵتدارانهوه بکرێتهس���هر مافو ئازادیهکانی���ان .ب��� ه پێچهوان���هوه بهه���ۆی عهقڵیهتی پهنجا ب��� ه پهنجا لهالیهکو بهش���داری ههموو حیزبهکان لهحکومهتدا لهالیهکی ترهوه ،پهرلهمان ب���وو ب ه ش���هریکی حکوم���هتو بگره بوو ب��� ه جێگهی ش���هرعیهتدان بهههر کارێکی ههرچهند نادروس���تو ناڕهوای حکومهت .حکومهتو پهرلهمان کهوتن ه بهردهستی حیزبو ههردوو دهزگاکهش لهژێر خواس���تو ویستی ئهو حیزبانهدا کارهکانی���ان بهڕێوه ئهب���رد .دۆخێک دروس���ت ب���وو ک��� ه پهرلهم���ان وهک
دهزگایهکی نوێن���هری دهنگی زۆرینهی خهڵک ،گۆڕا بۆ دهزگایهک ک ه نوێنهری خواس���تو ویس���تی کهمایهتییهک���ی حیزبیی���ه .کهمایهتییهک���ی حیزبی ک ه لهدوا شیکردنهوهدا لهخزمهت خواستو ویس���تی کهمینهیهکی یهکجار بچوکی س���هرکردایهتی ی���ان س���هرۆکایهتی حیزبدای���ه .ئهم دۆخ ه ک��� ه یاریکهری سهرهکی تیایدا حیزبو سهرکردایهتیو س���هرۆکهکهیهتی ،ه���هم پهرلهمان���ی وهک دهزگایهکی گرنگی دیموکراس���ی لهناوبردو ه���هم حکومهتیش���ی کرده س���ێبهرێکی بچوکی خ���ۆی .دۆخێک دروس���ت بوو ک ه خهڵک���ی بۆ پرسو چارهسهری کێشهکانیان ،لهبری ئهوهی روبکهن���هوه وهزارهت ی���ان پهرلهمان، روبکهن��� ه حیزبو دهس���هاڵتدارانی بۆ ئهوهی نامهیهک ب ه ئیمزای بهرپرسێکی گهورهی حیزبی وهربگرن تا کارهکانیان لهوهزارهتو بهڕێوبهرایهتیهکاندا بهڕێوه بچێ���ت .لێ���رهوه چیرۆک���ی تهزکیهی حیزبیو نامهی بهرپرسیاران سهریههڵدا ک ه تا ههنوکهش بهردهوامهو نهتوانراوه بنهبڕ بکرێت.
ههموو شتهکان ئهڵێن پێناچێت ئاسۆیهکی نزیک بۆ هیچ گۆڕانکارییهک لهعهقڵیهتی لیستی دهسهاڵتدا ههبێت ب���هاڵم پاش ئهوهی ل���هدوای 7/25وه ئۆپۆزس���یۆنێکی سیاسی پهیدا بوو ک ه ئام���اده نهبوو بهش���داری لهحکومهتدا بکاتو بڕیاری���دا دهوری چاودێریک هرو رهخنهگر بهسهر حکومهتهوه ببینێت، ههموو لهچاوهڕوانیی ئهوهدا بوین ههم پهرلهم���ان وهک دهزگایهک���ی کاریگهر زین���دوو بێتهوهو ببێت���هوه ب ه جێگهی راستهقینهی باسو خواستی خهڵکیو ههم ئ���هو یهکانگیریی���هی حکومهتو پهرلهم���ان کۆتای���ی بێ���تو پهرلهمان دهوری چاودێریک��� هرو لێپرس���ینهوهی بهس���هر حکومهتدا وهربگرێتهوه ،بهاڵم وا دوو س���اڵ بهس���هر ئهزمون���ی ئهم ئۆپۆزس���یۆنهدا تێئهپهڕێتو هیچ یهک لهم خواس���تان ه نهک ههر نههاتونهت ه دی ،بهڵک���و رادهی نائومێ���دی ل���هم دهزگایان��� ه لهج���اران گهورهتر بووه. ئۆپۆزس���یۆن بهردهوام ه لهقسهکردنو تا ئێس���تاش بۆ یهکجاریش نهیتوانیوه النیکهم���ی گوێگرت���ن دروس���تبکات. لیس���تی حیزبهکان���ی دهس���هاڵت لهگوێنهگرتن بهردهوامن ،تهنانهت لهو ش���ت ه زۆر ههستیارانهشدا ک ه بۆچونی ئۆپۆزس���یۆن زۆر رونهو پشت ب ه داتاو بهڵگ ه ئهبهس���تێت .ئ���هو وتووێژانهی بودج ه باشترین نمونهی ئهم حاڵهتهن. لهکاتێکدا لیس���تی دهسهاڵت ئهبوو ب ه وردیی تێبینییهکانی ئۆپۆزس���یۆن ب ه جدی وهربگرێتو ب ه جۆرێک دایڕێژێتهوه ک��� ه کهموکوڕیهکان���ی ت���هواو بکات، ب ه ههم���ان ریزبهن���دی جارانهوه دژی ئۆپۆزسیۆن راوهس���تاونو دهنگیان ب ه بودجهیهک دا ک ه ههنوک ه بۆ ههمومان رونبۆتهوه چهند ب ه ههدهردانی سامانی واڵت���ی تێدایه .پهرلهم���ان ههر دۆخی تهنگژهی هێزهکانی بهجێ نههێشتووهو هێش���تا ههموان ب��� ه س���هنگهرگرتن لهیهکهوه ههڵوێس���ت وهرئهگرن ،بهاڵم پرسیاری گرنگ ئێستا ئهوهی ه گهر ئهم دۆخ ه بهردهوام بێت ،چی لێدێت؟ گهر ئوپۆزسیۆن لهپهرلهماندا ههروا مامهڵ ه بکرێتو شتهکانی بهدهر لهوهی راست یان راس���ت نییه رهد بکرێنهوه ،بهرهو کوێ ئهڕۆین؟ .ئایا تاکهی ئهم دۆخی س���هنگهرگرتنو گوێنهگرتن ه بهردهوام ئهبێتو کوردستان بهرهو کوێ ئهبات؟ ههم���وو ش���تهکان ئهڵێ���ن پێناچێت ئاسۆیهکی نزیک بۆ هیچ گۆڕانکارییهک لهعهقڵیهتی لیستی دهسهاڵتدا ههبێت، بهردهوامبونیش لهم دۆخ ه واڵت بهرهو پێش���هاتی وا دهبات ک ه تهنها لیستی دهس���هاڵت ئهبێت بهرپرس���یاریهکانی ههڵبگرێت .
14
بیروڕا
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
دهینوسێت
مهرگی سیاسهتو بااڵدهستیی ئابوری لهکوردستان :بهکاربردنی مارکس
خوێندنهوهیهك بۆ قهیرانی سیاسی عێراقو ههڵوێستهكهی بهڕێز سهرۆكی ههرێم د .هادی علی
دوای تێپهڕبوونی چهند مانگێك بهس���هر قهیرانه سیاسیهكهی عێراقدا كه لهدوای وتارهك���هی بهڕێز س���هرۆكی ههرێم كه لهبۆن���هی نهورۆزی ئهمس���اڵدا بهرامبهر سهرۆك وهزیرانی عێراق رایگهیاند ،پێی نایه ناو قۆناغێكی ئاڵۆزهوهو ههوڵهكان لهنێوان چهند كوتلهو بهرهیهكدا چڕبووهوه به مهبهس���تی متمانه سهندنهوه لهنوری مالكیو گۆڕینی به س���هرۆك وهزیرانێكی تر ،ب���هاڵم ئهوهتا دوای تێپهڕبوونی ئهو ههموو ماوهیه هێشتا ههوڵهكان لهشوێنی خۆیان���دا مراوهحه دهك���هنو دهتوانین بڵێی���ن ك���ه بارودۆخهكه گهیش���توه به بنبهس���تو دهرهاویش���تهی س���هلبیو نهخ���وازراوی كردۆته س���هر بارودۆخی سیاسیو ئهمنی عیراقو پهیوهندیهكانی نێ���وان ههرێمو بهغدا چووهته حاڵهتێكی ئاڵۆزو مهترسیدارهوه .ئێستا كاتی ئهوه هاتووه كه به ش���ێنهییو لهس���هر حاڵو دوور لهڕهچاوكردنی بهرژهوهندیه حیزبیو تهنان���هت كهس���یهكان ،خوێندن���هوهی بابهتیان���ه بكرێ���ت ب���ۆ هۆكارهكان���ی دروس���تبوونی قهیرانهك���هو چۆنێت���ی مامهڵهكردن لهگهڵ ئ���هم قهیرانهو ههر جۆره قهیرانو كێش���هیهكی تری گرنگو چارهنوسس���ازی لهم بابهته لهئێس���تاو لهئاین���دهدا ك���ه رووبكات���ه ههرێم���ی كوردس���تان بهتایبهت���ی ل���هم قۆناغه ههستیارهدا كه تێكڕای ناوچهكهی پێدا تێپهڕدهبێت. ئ���هوهی كه پهیوهس���ته به قهیرانی سیاس���ی عێراقو هۆكاری گهیشتنی بهم دۆخه ترس���ناكهی ئێس���تای ،دیاره كه به ش���ێوهیهكی س���هرهكی دهگهڕێتهوه بۆ ش���ێوازی حوكمڕانیكردنی س���هرۆك وهزیران���ی عێراقو چۆنێتی مامهڵهكردنی لهگ��� هڵ ئ���هو بنهمایان���هی ك���ه بڕیاره سیستهمی سیاسی عێراقی دوای روخانی رژێم لهسهر دابمهزرێت .مهعلومی ههموو الیهكه كه سیس���تهمی سیاس���ی عێراق بڕیاره لهس���هر س���ێ بنهمای سهرهكی دابمهزرێ���تو لهدهس���تورو س���هرجهم رێككهوتن���ه سیاس���یهكاندا ههم���وو الیهك لهس���هریان رێككهوتوون ،بریتین لهفیدراڵیهتو المهركهزیهتی پارێزگاكانو تهوافقی سیاسی لهپێكهێنانی حكومهتدا، بهاڵم ئ���هوهی كه دهگ���وزهرێو ههموان ههس���تی پێدهكهن ئهوهیه كه س���هرۆك وهزیرانی ئێس���تا لهماوهی خولو نیوهی راب���ردووی دهس���تبهكاربوونیدا كار ب���ه ئاراس���تهی مهركهزی هتو ت���اك حیزبیو بگره تاك���ڕهوی دهكات ،كه گهڕانهوهیه بۆ ش���ێوازی حوكمڕانیكردن لهسهردهمی رژێمی رووخاودا .ئهركی ههموو الیهكیشه بهش���داری بكهن لهڕێگرتن لهو ئاراستهو سیاسهته نادروستهی سهرۆك وهزیرانی ئێستا ،بهاڵم چۆنێتی ههڵوێست وهرگرتنو دیاریكردنی كاتو ه هلو مهرجی گونجاو بۆ ئهو مهبهس���ته ،بۆ هێزه سیاسیهكان لهههرێمی كوردس���تانداو به تایبهتی بۆ بهڕێ���ز س���هرۆكی ههرێم پێویس���تی به بهرنامهڕێژیو زهمینهس���ازی زانستیانهو بابهتیانه ههیه. خوێندنهوهیهك���ی گش���تی ب���ۆ
ئهو چهمکه مارکسیهی لێرهدا بهکاربراوه چهمکی کهڵهکهکردنی بهرایی-ه .چهمکێکه لهالی���هن کارل مارکس���هوه بهکاربراوه بۆ راڤهکردنی س���هرههڵدانی س���هرمایهداری (پێش ئهوهی قس���ه لهسهر ئهم چهمکه بکهین ،حهزئهکهم ئهوه روون بکهمهوه که لهڕابردوودا ئێمه رهخنهمان لهمارکس وهك ک���هس ،وهك مۆدێل ههب���ووه ،لهپێناوی ئهوهی ئهو مارکسهی که لهدونیای کوردیدا ئامادهیه بکوژین ،بۆئهوهی رێگه خۆشکهین ب���ۆ مارکس وهك کۆمهڵێک بهرههم ،وهك دیدێک ،وهك کانگایهك ،وهك رهخنهگرێکی قووڵ بۆ سیس���تهمی س���هرمایهداری که ئێسته به شێوازه راستهقینهو دڕندهكهی سهرهتاکانی لهدونیای ئێمهدا دهرئهکهوێت. لهههمانکاتدا ئ���ازادی بهخۆم���ان بدهین ههتا وهک س���هرچاوهیهك بۆ پرۆس���هی چهمکگهرای���ی کاری لهگ���هاڵ بکهین نهک وهک زانستێکی پیرۆز). چهمک���ی کهڵهکردنی بهرایی وهرگێڕانی ئینگلیزی چهمکی پریمیتیڤ ئهکیومیلهشنه. لهڕاستیدا تۆزێک ئیش���کالیهت ههیه لهم وهرگێڕان���ه ئینگلیزیهدا .ئهو چهمکهی که مارک���س بهکاریبردوه لهزمان���ی ئهڵمانیدا بریتیه لهئورشپرلنیش ئهکومیالتسیون که بهمانای کهڵهکردنی س���هرهتادێت .ئهوهی کێشه دروستدهكات لهم بارهوه ئهوهیه که نابێت وێنایهكی وامان لهالدروس���ت ببێت که س���هرهتای کهڵهکهكردنی س���هرمایه س���ادهو س���اکارو بێ توندوتی���ژی بووه. ههرئهمهیه وهرگێڕانه ئینگلیزیهكه جهخت لهدڕندهی���ی ئ���هم کارهئهکات���هوه ،بهاڵم چهمکه ئهڵمانیهكه زیاتر جهخت لهس���هر مێژوویهتی دیاردهکه ئهکاتهوه .بهههرحاڵ وش���هو زاراوهکان لهب���واره جیاوازهکاندا مانای جیاواز دهبهخشن. بهکاربردنی ئێمه بۆ ئ���هم چهمکه بهم ش���ێوهیهیه :کوردستان ئێستا لهدۆخێکی گواس���تنهوهدایه لهکۆمهڵگایهک���هوه که لهسهر خواستێکی سیاسی بونیادنرابوو بۆ کۆمهڵگایهك که ئابوری دهبێته بااڵدهستو سیاسهت دهبێته الوهكی یان خزمهتکاری ئابوری .لهههناوی ئهم دۆخهدا پرۆسهیهک بهڕێوهدهچێت .ئهم پرۆسهیه لهزۆر رووهوه لهپرۆسهی کهڵهکهکردنی سهرمایه دهچێت یان کهڵهکردنی س���هرهتا .بهم پێیه ئهم چهمکهی مارکس یارمهتیدهره بۆ روناکی خسته س���هر ئهوهی دهگوزهرێت لهبواری بردنو ش���اردنهوهو کهڵهکهكردنی سامانی سمیس وهك لیبرالێکو داکۆکیکهرێکی خهڵكی الی کهمینهیهك ،بهاڵم دهبێت ههر س���هرمایهداری دهخوازێ���ت ئ���هو باوهڕه لهسهرهتاوه ئهو روون بکهینهوه که گهرچی بهێنێته ئ���اراوه ،که س���هرمایهداری بهم ئهم پرۆسهیه لهپرۆس���هی کهڵهکهكردنی ش���ێوهیه هاته ئاراوه ،بهاڵم ئێس���تا بهم سهرهتای س���هرمایه دهچێت ،نابێت خێرا ش���ێوهیه نهماوه (خوڵقاندنی ئهفس���انه بکهوینه س���هر ئهو ب���اوهڕهی که ئهوهی بۆ راڤهکردنی پێش���ینه بهش���ێکه لهکاری دهگوزهرێت هاتنهئارای س���هرمایهدارییه ،سیس���تهمی سیاس���ی ،ئهمه لهبوارهکانی بهمانا مارکس���یهکهی یان بهههر مانایهكی ت���ردا ب���ه زۆری رووئ���هدات) .دی���اره تر. س���هرمایهداری لهپاش هاتنهئارای ئامرازو ئهوهی ئهمڕۆ لهکوردس���تان دهبینرێت ش���ێوهکانی دهگۆڕێت ،چونکه لهقۆناغی بریتیی���ه لهپرۆس���هیهکی فراوانی گش���ت س���هرهتاییدا خهمی کهڵهکهکردنه ،بهاڵم الیهن���ه ب���ۆ لهقاڵبدان���ی کۆمهڵ���گای لهقۆناغ���ی پ���اش کهڵهکهک���ردن خهمی کوردی لهدۆخێکی نیمچ���ه فیودالهوه بۆ بهکاربردنه .بهو مانایه سهرمایهدار خهمی دروستکردنی چینی سهرمایهدارو خهڵکی ئهوهیه که چۆن س���هرمایهکهی بخاته گهڕ رووتو رهجاڵو ههروهه���ا چینی ناوهند .بۆئهوهی س���هرمایهی زیاتر کهڵهکهبکات. رهنگه ئهم پرۆس���هیه هێنده بهتۆکمهیی ئێمه دهزانین که خس���تنهگهڕی سهرمایه نهبێت که لهباس���کردنهکهدا دیاره ،بهاڵم پێویس���تی بههێزی کارو شمهکه .ئهمهش دهبێت ئهو راس���تییه لهبهرچاو بگرین که بۆئهوهی بهربدات پێویس���تی به دۆخێکی پرۆس���هی هاتنهئارای چینێکی بێئهندازه یاساییو پاراستنو بازاڕو داهێنان ههیه. دهوڵهمهند لهکوردس���تاندا لهچاو زۆرینهی ئهوهی که بهئاشکرا ههستی پێدهكرێت خهڵكی کوردستاندا بهئاشکرا لهئارادایه .لهکوردس���تان ئهوهی���ه ک���ه لهداهاتوودا ههبوون���ی پالن بۆ هاتنهئ���ارای چینێکی لهئهنجام���ی ئ���هم پرۆس���هی ب���ردنو وهه���ا لهئهنجامدا دهبێته هۆی لهقاڵبدانی کهڵهکهکردنهی که ئێس���تا لهئارادایه دوو سهرتاپا کۆمهڵگا به شێوازێکی جودا. چین لهخهڵ���ك دێنه ئ���اراوه ،یهکێکیان م ه ئ ئهو ئامرازانهی که بۆ فهراههمبوونی وی. ه ز ژێر ه ل ویتریان ه ئ و ه ئاسمان ه ل رهوا بورهان حهمكوڵ مهبهسته بهکاردهبرێت ئامرازه گشتیهکانه: لهبهش���ی داهاتوودا قسهلهس���هر ئهوه وهك سامانی گش���تی ،حکومهت ،حیزب ،ئهکهین ،کاتێک که کهڵهکهكردنی سهرهتا ئاین .بهمانایهكی تر چینی سهرمایهداری لهئارادایهو ئهم س���هرهتایه لهچهمکهکهی ب���ااڵی کوردی چینێک نییه که زانس���تو مارکسدا س���هرهتایهكه بۆ سهرمایهداری، داهێن���انو کارو ب���ازاڕ بکات���ه رێ���گای بهاڵم لهکوردستان مهرج نییه ببێته هۆی لهماوهی رابردودا كهم تازۆر قسه لهسهر دهوڵهمهندبوون���ی .ئهم���ه بۆ س���هرهتای هاتنه ئارای سهرمایهداری .کهواته ئهگهری بۆچونهكانی فهیلهسوفی سلۆڤینی سالڤۆ س���هرههڵدانی ههموو س���هرمایهدارییهك چ���ی ههیه بێته ئ���اراوه؟ لهههمانکاتدا چ ژیژهك كرا ،وهك ههمیش���ه دوو بۆچون راس���ته .کهڵهکهكردن���ی س���هرهتا جیاوازیهك ههیه لهنێ���وان کهڵهکهکردنی ل���هم نێوهندهدا ئامادهی���ه بۆچونێكیان لهههرکوێ���ی دونیا روویدابێت ،ههمیش���ه یهكێتیو پارتی بۆ سهرمایه؟ ئایا لهڕێگای بهتهواوهتی رهتی دهكهنهوه ،بۆچونێكی کوش���تنو خوێنڕش���تنو بردنو لوشدانو میت���ۆدی کهڵهکهكردن���ی س���هرمایهوه دیكهشیان وهك رزگاركهرو دواین دیدگا قۆرخک���ردنو بهکۆیلهك���ردنو تۆقاندنو دهتوانرێ���ت خ���هونو پالن���ی داهاتویان دهیبینن ،بهاڵم بۆچی سالڤۆ ژیژهك بۆ بێمافکردنو بێدهنگکردنو ههڵخهڵهتاندنو بخوێنرێت���هوه .ئهی ئهگ���هر چهمکهکهی دنیای ئێمه گرنگه ،لهم وتارهدا دهمهوێت بهیاساییکردن بهشێک دانهبڕاوبووه لێی .مارکس تهنها سهرهتامان بۆ راڤهئهکات به ههندێ���ك دهربارهی هێڵه گش���تیهكانی ئهدهبیاتێکی زۆر لهم بوارهدا ههیه(ئهگهر چ چهمکێکی تر دهتوانین ئاراس���تهی ئهم فیك���ری ئ���هم فهیلهس���وفه هاوچهرخه کهس���ێک وزهی ئهوهی نییه دهقه ئاڵۆزو پرۆس���ه ئابوریهی کوردستان راڤهبکهین؟ بدوێم ،ك ه یارمهت���ی زۆرمان دهدات بۆ وش���کهکانی ئابوری سیاسی بخوێنێتهوه ،بهاڵم لهههمووی گرنگتر کاتێک سیاسهت تێگهیشتن لهدنیای ئهمڕۆمان ،ههروهها رۆمانێکی وهك رۆبس���ن ک���روزی دانیال دهمرێتو ئابوری رێکخراوه ،چ رێگایهک بۆ لهم وتارهدا دهمهوێت بهكۆمهكی ژیژهك وهاڵمی ئهو پرس���یاره بدهمهوه كه ئایا دیفۆ بهڕوونی باسی ئهم دیاردهیه ئهکات ،بهرگری ههیه؟ بهاڵم دهبێت بهئاگایی���هوه بخوێنرێتهوه، چونکه ههم���ان رۆم���ان بهکاردهبرێت بۆ رهوایهتیدان به سهرههڵدانی سهرمایهداری به لهبهرچاونهگرتنی کۆیلهكردنو کوشتنو قۆرخکردن). ئ���هوهی ئ���هم چهمک���هی مارک���س جودائهکات���هوه لهچهمکهکان���ی ت���ر لهم بوارهدا ،بهتایبهت چهمکی ئابوریناس���ی ناس���راو ئ���ادهم س���میس ،ئهوهی���ه که ئ���هم چهمک���هی مارکس جهخت لهس���هر پرۆس���هیهكی بهردهوام ئ���هکات .چهمکی سمیس بریتییه لهکهڵهکهكردنی پێشینه، وه لهڕاستیدا لهحیکایهتی منااڵن دهچێت. س���میس پێیوایه لهس���هرهتادا کۆمهڵێک خهڵ���ك ههب���وون زی���رهکو بهتوان���ا وه خهڵکانێکی���ش تهمهڵو لهزهت دۆس���ت. زی���رهکو بهتوان���اکان بوون���ه خ���اوهن س���هرمایهو تهمهڵو لهزهت دۆستهکانیش تهنها جهس���تهیان بۆمایهوه (لهڕاس���تیدا لهکوردس���تان پێچهوانهکهی راسته) .ههر لهم رووهوه بۆ نموونه چهمکی پرۆلیتاریا لهمانا بنهچهکهیدا یانی ئهو کهس���هی که تهنها توان���ای بهرههمهێنانی مناڵی ههیه. ئهم سیفهته لهدونیای کوردهواریشدا باوه، کاتێک بهکهس���ێک دهڵێن ژن ئاوس���کهر، بهمانای ئهوهدێت که جهستهیو ئارهزووی زاڵه بهسهر ئاگاییو عهقڵیداو ئهوه تهنها کارێکه که لهدهستی دێت.
لهئهنجامی ئهم پرۆسهی بردنو کهڵهکهکردنهی که ئێستا لهئارادایه دوو چین لهخهڵك دێنه ئاراوه ،یهکێکیان لهئاسمانهو ئهویتریان لهژێر زهوی
ههڵوێس���تهكهی بهڕێز سهرۆكی ههرێمو ئهو ئاكامهی كه ئێستا پێی گهیشتووه، بهڵگ���هن لهس���هر ئهوهی ك���ه چۆنێتی دیاریكردنی كاتو ش���هریكهكانی گهنجاو نهب���وون ب���ۆ وهرگرتن���ی بڕیارهك���هو راگهیاندن���ی ههڵوێس���تهكه لهب���هر ئهم هۆیانهی خوارهوه: یهك���هم /ئهم س���اڵی 2012س���اڵی ههڵبژاردنهكانه لهویالیهته یهكگرتووهكانی ئهمهریكاو ئاشكرایه كه ئیدارهی ئێستای ئهمهریكا لهبهرژهوهندی نابێت هیچ جۆره ئاڵۆزیو قهیرانێكی سیاس���ی یان ئهمنی لهههریهك لهعێراقو ئهفغانستان دروست ببێت ،چونك���ه راس���تهوخۆ كاریگهری لهسهر ئهنجامی ههڵبژاردنهكان دهبێت. تهنانهت گهلی شۆڕش���گێڕی س���وریاش بهشێكی زۆر لهو قوربانیدانو دواكهوتنهی ههڵوێس���تی ناڕۆش���نی نێودهوڵهت���یو پ���ێ درێژكردنی روس���یا ل���هو میانهدا دهگهڕێت���هوه بۆ ههمان هۆكار .دیاره بۆ عێراق مهسهلهكه گرنگترو ههستیارتره، چونكه سهرۆك ئۆباما بڕیاری كشانهوهی هێزهكان���ی داوهو لهالیهن كۆماریهكانهوه رووب���هڕووی رهخنهی توند بۆتهوه .ههر قهی���رانو تێكچوونێكی باری سیاس���یو ئهمنی لهبهرژهوهندی نابێتو ههر لهبهر ئهوهش بوو پشتگیری لهسهركارالبردنی نوری مالكی نهكرد. دووهم /رۆڵی كۆماری ئیسالمی ئێران لهبهراورد لهگهڵ هێ���زه ئیقلیمهكانی تر لهسهر عێراقو پرۆس���هی سیاسی دوای روخانی رژێم ،ئاشكرایه كه لهههموو هێزه ئیقلیمهكان زیاترو كاریگهرترهو تهنانهت لهئهمهری���كاش زیات���ر .خوێندن���هوهی ههڵوێستی بهرپرسانی كۆماری ئیسالمی بهرامبهر ئهو مهسهلهیه دهبوایه حیسابی زیاترو وردتری بۆ بكرایه. سێیهم /ئهو هێزو الی هنو كهسایهتیانهی كه بوون به شهریكی بهڕێز سهرۆكی ههرێم لهس���هر ئاستی عێراق ،بهڕای بهنده هیچ كامیان نه خۆیانو نه ئهو كێشهو دۆزهی كه نوێنهرایهتی دهكهن لهو ئاستهدا نین كه بهڕێز سهرۆكی ههرێم خۆیو كێشهی سیاس���ی ههرێم بكاته شهریكیانو ببێته سوری بهر لهشكر بۆیان. ـ���ـ كاریگهرترینیان بهڕێ���ز (موقتهدا سهدر)ه كه جێگای پشت پێبهستن نییه، چونكه یهكهم ش���هڕی خۆیو رهوتهكهی دهكات لهبهرامبهر ههژموونی س���هرۆك وهزیرانو حیزب���ی دهعوه لهپارێزگاكانی باش���وری عێراقداو زیاتر لهنوری مالكیو حیزب���ی دهعوه لهژێر كاریگهری كۆماری ئیس�ل�امیدایه .جگ���ه ل���هوهش خاوهنی سوپایهكه به ناوی (سوپای مههدی) كه هێزێكی نایاس���اییهو هیچ جێگای متمانه نینو دوور نییه لهسهر سادهترین هۆكارو بههان���ه رای بگهیهن���ن ك���ه فهرمانیان له(ئیمامی مههدی)ی���هوه بۆ دهرچووهو ههر ههڵوێس���تێك بیان���هوێ وهریبگرنو ه���هر ناوچهی���هك بیانهوێ���ت پهالماری بدهن .دیاره ناوچه سونیهكان به گشتیو ناوچه كوردی���هكان به تایبهتی كهركوك ههمیش���ه ئامانجێكی ئامادهو به پاساوه بۆی���انو لهو بوارهدا به هیچ ش���ێوهیهك
جێ���گای متمانه نی���نو بههێزبوونیان نه لهبهرژهوهندی عێراقهو نه لهبهرژهوهندی ههرێمی كوردستانه. _ بهڕێ���ز (ئهیاد عهالوی) كه خاوهنی كێش���هو دۆزێكی رۆش���ن نیی���ه نه الی ش���یعهكانو نه الی س���وننهكانو دیاره نه الی كوردیش .به ن���اوی پرۆژهیهكی نیشتمانی عێراقییهوه كه مهعلومه بنهماو پاساوهكانی لهدهس���تداوه ،ههوڵدهدات ك���ه جارێكی ت���ر ببێتهوه به س���هرۆك وهزیرانی عێراقو ئ���هو كوتلهو هێزانهی لهدهوری كۆبوونهتهوه ههڵوێستی روونو ئیجابیی���ان نییه لهبهرامبهر مادهی 140و كێشهكانی تری ههرێمی كوردستانو لهو رووهوه لهالیهنه ش���یعیهكان باشتر نابن ئهگهر خراپتر نهبن.
به گۆڕینی سهرۆك وهزیرانی ئێستاو هاتنی كهسێكی تر هیچ گهرهنتیهك نییه بۆ جێبهجێكردنی ئهو داوایانهی كورد دهیهوێت ـ���ـ بهڕێ���ز (ت���ارق هاش���می) ك��� ه ئهفسهرێكی خانهنش���ین كراو بوو سهر به ئیخوان���ی عێ���راق ،لهههلومهرجێكی ناڕۆشنو لهپرۆسهیهكی نا دیموكراسیداو دوور لهڕۆحی ش���وراو برایهتی ئیسالمی بهرزیانك���ردهوه بۆ ش���وێنی د.محس���ن عبدالحمی���د ،تهنها لهبهر ئهوهی كوردهو ههڵوێس���تی جوامێرانهو بوێرانهی ههبوو لهمهڕ دۆزی رهوای ك���ورد .بهو هۆیهوه تارق هاش���می كرایه ئهمینداری گش���تی حیزبی ئیس�ل�امیو رێگای بۆ تهخت بوو بۆ ئهوهی ببێته جێگری سهرۆك كۆماری عێراق ،بهاڵم لهگهڵ حیزبی ئیس�ل�امیدا تێكیداو بهجێی هێش���تن .راسته لهسهر كێشهی ئههلی سوننه قوربانی به كهسه نزیكهكانیدا ،بهاڵم زیاتر رهنگه ش���هڕی ئهوه بكات كه ببێت به سهرۆك كۆماری عێراق ،چونكه قهناعهتی وایه كه سهرۆك كۆماری عێراق دهبێ لهسوننهی عهرهب بێت. ــ كهس���ایهتیهكانی تری وهك س���اڵح موتلهكو نوجێفیو هاوشێوهكانیان دیاره لهمانهی سهرهوه بههێزتر نینو باشتریش نین .ئهگهر لهم ش���هڕهدا س���هركهوتن قازانجیانه ،ئهگهر سهرنهكهوتن شتێكیان نییه لهدهستیان دهربچێت. س���ێیهم /تێبینییهك���ی ت���ری گرنگ ئهوهیه كه ئهو سیاس���هته نادروس���تهی س���هرۆك وهزیرانی ئێستای عێراق بهرهو مهركهزی���هتو دیكتاتۆری���هتو تاكڕهوی راس���ته كاریگهری س���هلبی زۆری ههیه
بۆ س���هر عێراق به گش���تیو به ههرێمی كوردستانیش���هوه ،ب���هاڵم لهڕاس���تیدا ئهوهن���دهی كاریگ���هری خراپی لهس���هر پێكهات���هكانو هێ���زه سیاس���یهكانی ناوچهكانی ناوهڕاستو باشووری عێراقه، بهو ئهندازهیه ناتوانێت كاریگهری سهلبی ههبێ لهسهر ههرێمی كوردستان. ههرێمی كوردس���تان لهس���هر ئاستی ناوخۆی عێراقو ههرێمایهتیو نێودهوڵهتی تازه بووهته خاوهن قهوارهی دهستووریو سیاس���یو واقعی خۆییو هی���چ هێزێك ناتوانێت بیگهڕێنێتهوه بۆ دواوه .ئهوهنده ههی���ه كه جێبهجێكردن���ی مادهی 140و مهس���هلهكانی تری بودجهو نهوتو غاز ههر به ههڵواسراوی دهمێننهوه ،ئهوهش به گۆڕینی س���هرۆك وهزیرانی ئێس���تاو هاتنی كهسێكی تر هیچ گهرهنتیهك نییه بۆ جێبهجێكردنیان بهو شێوهیهی الیهنی كوردی داوای دهكات. چ���وارهم /بهڕێ���ز س���هرۆكی ههرێم لهس���ۆنگهی كهس���ایهتی خ���ۆیو ئهو بهرپرس���یارێتیه س���هنگینهی لهالی���هن گهلی كوردس���تانهوه پێی س���پێردراوه، دهبوایه زهمینهس���ازی باشتری بكردایه بۆ بڕیارهكهو راگهیاندنی ههڵوێستهكهی. ئ���هوهش ب���هوه دهب���وو كه حیس���ابی جیددی بكردایه بۆ پرس���ی چاكس���ازی لهههرێمدا ،كه لهدوای خۆپیشاندانهكانی 17ی ش���وباتی 2011وه مهعلوم بوو كه قهیرانێكی سیاسی راستهقینه لهههرێمدا ههیهو دوورو نزی���ك چاوهڕێی ههنگاوی گ���هورهو بوێرانه بوون لهو میانهدا .جگه ل���هوهش دهبوایه بهڕێزی���ان پێش ههر قس���هیهك لهو بارهیهوه ،ههوڵی تهواوی بدایه بۆ مس���ۆگهركردنی كۆدهنگییهكی كوردس���تانیو ههم���وو الیهك���ی ئاگادار بكردای���ه لهباكگراوندی قهیرانهكهو لهناو هۆڵی پهرلهمانهوه ههموو شتێكی رۆشن بكردایهت���هوه بۆ خهڵكی كوردس���تانو لهپێگهیهكی مهحكهمهوه ههڵوێستهكهی ئیعالن بكردایه .نهك بهم شێوهی ئێستا كه تهنانهت هاوپهیمانه س���تراتیژیهكهی پارتیش وهك پێویس���ت ئاگادار نهبووه ی���ان بهش���دار نهب���ووه لهو مهس���هله گرنگهداو الیهنهكانی تریش ئیحراجبوون لهپشتگیریكردن یان نهكردن. مهس���هلهیهكی ئ���اوا س���تراتیژو چارهنووسس���از ل���هم ههلومهرج���ه ههس���تیارهدا ك���ه تێك���ڕای رۆژههاڵتی ناوهڕاس���تی پێدا تێدهپهڕێت ،پێویستی ب���ه كۆ دهنگی نیش���تمانیو یهك ریزیو پێگ���هی ناوخۆی���ی مهحك���هم ههی���ه، س���هرهڕای ئهوهش پێویستی بهوهیه كه ههموو ئهگهرهكان لهبهرچاو بگیرێتو بۆ ههر ئهگهرێكیش سیناریۆو نهخشه رێگای زانس���تیانهی بۆ دابنرێتو پالنی A،B،C لهبهردهستی سهركردایهتی سیاسیدا بێت بۆ بهكار هێنانی لهكاتی پێویستدا. بهڕاس���تی كاتی ئ���هوه هات���ووه كه لهههرێم���ی كوردستانیش���دا س���هنتهرو دامهزراوهی زانس���تیانهی سهربهخۆو بێ الیهن ههبێت كه پس���پۆڕانو شارهزایانی سیاس���هت ب���ه ش���ێوهیهكی بابهتیانه بهشداری بكهن لهدروس���تكردنی بڕیارو ههڵوێس���ته گرنگهكان���دا .ب���ۆ ئهوهی ئهزمونی سیاس���ی گهلهكهمان دوچاری قهیرانو ههڵدێ���ری نهخوازراو نهبێتهوهو ههموو الیهك بهرپرس���یارانهو دڵسۆزانه بهش���داربن لهبهرگریك���ردنو ب���هرهو پێشبردنی ئهزموونهكهدا.
گهڕانهوه بۆ رابردوو وهك خهونی دنیا دهكرێت بهگهڕان���هوه بۆ رابردوو (وهك ئهوهی لهئێستادا خۆرئاوا بۆ كۆمۆنیزمی تهقلی���دی دهگهڕێت���هوهو خۆرههاڵتیش ب���ۆ ئیس�ل�امی سیاس���ی) سیس���تهمی كهپیتالیزمی مۆدێرن تێپهڕێت؟ ئهوهی ك���هوادهكات س�ل�اڤیۆ ژیژهك جێگهی تێڕامانبێت ئهوهیه نوس���هرێكه لهس���هر ئیش���كالیهتهكانی دنیای ئهمڕۆ دهنوس���ێتو خۆی لهناویدا دهژی ،ئهمه لهكاتێك���دا سیس���تهمی كهپیتالیزم���ی مۆدێرن خۆی وهك دواین سیستهم وێنا دهكات ،سیستهمێك بهبێ شهبهقهكانی، سیس���تهمێك كه ههموو ش���تێك تێیدا ئاساییو نۆرماڵیزهكراوه ،ئهم سیستهمه
كه بهردهوام لهس���هر كوش���تنی خهونی سیس���تهمێكی ئهلتهرناتیڤ ئیشدهكات، ئهم سیس���تهمه كه ئهمڕۆ قسه لهسهر ئهوهدهكرێت سیس���تهمێكی تۆتالیتاری گهردونییه ،ههڵبهت تۆتالیتاریزم لێرهدا ئاماژه نییه بۆ سیس���تهمێكی سیاس���ی لهواڵتێك���ی دیاریكراودا ،بهڵكو ئاماژهیه بۆ تۆتالیتاریزمێكی فهلسهفی كه خۆی سهراپاگیرێكی فهلسهفییهو ههموو شتێك لهم س���یاقهدا دهس���وڕێتهوه ،واتا ئهو ناوكۆییهی كه هیچ پارچهیهك ناتوانێت بچێت���ه دهرهوهی پرۆژهك���ه ،ئاماژهیه بۆ سیس���تهمێك كه رێگهن���ادات بههیچ سیستهمێكی دیكه لهدهرهوهی ئهو رۆحه كۆنترۆڵگهرو س���هرتاپاگیرهی سیستهم ههیهتی بجوڵێت ،س�ل�اڤیۆ ژیژهك دێتو دوای ئهو بێدهنگیه گهورهی كه لهدوای روخانی بلۆكی سۆشیالیس���تی ،خۆرئاوا پیایدا گ���وزهری كردووه دهش���كێنێت، ئ���هو بهپێچهوان���هی فۆكۆیاماوه دهڵێت
هێشتا نهگهیشتوینهته دواین سیستهمو ناش���گهین ،ژیژهك دێتو قس���ه لهسهر ئهوهدهكات ئهگهر ئهڵتهرناتیڤێك ههبێت ئهوه تهنها بهگومانكردن لهو سیستهمه دێت���ه بهرههم ،چونكه ئهم سیس���تهمه ههموش���تێكی نۆرماڵی���زه ك���ردووه، ژیژهك لهوتارێكیدا چیرۆكێكی س���هرنج راكێشمان بۆدهگێڕیتهوه ،باس لهپیاوێك دهكات ك���ه لهئهڵمانیای رۆژههاڵتهوه بۆ س���یبیریا دهنێردرێت تا لهوێ كاربكات، ئهم پیاوه بهرلهوهی بچێت بۆ س���یبیریا بههۆی ئهوهی دهزانێت ههموو نامهكانی چاودێری دهكرێ���ت بههاوڕێكانی دهڵێت ههرنامهیهكم بهپێنوس���ی ش���ین نوسی ئهوه لهنامهكهدا "راست" دهكهمو ئهوهی بهپێنوس���ی س���ور نوس���ی ئهوه "درۆ" دهكهم ،پاش مانگێك یهكهم نامهی ئهو كهس���ه دهگاته هاوڕێكانیو بهپێنوسی شین نوسراوه...،
»» 19
تەندروستی
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
دوكهڵی ئۆتۆمبێل وهك گازی خهردهل كوشندهیه بۆ مرۆڤ بهپێی راگهیهندراوێكی رێكخراوی تهندروستی جیهانی ،ئهو دووكهڵهی لهئهنجامی سووتانی دیزڵهوه لهئۆتۆمبێلهكان دهردهچێت، مهترسیدارترین هۆكاری تووشبوونه به نهخۆشی شێرپهنجه لهوانهش گازهكانی (خهردهلو ئهزبێستۆسو زهرنیج). ئاژانسی فهرهنس���ای نێودهوڵهتی بۆ لێكۆڵینهوه لهنهخۆش���ی ش���ێرپهنجه IARCك���ه بهش���ێكه لهڕێكخ���راوی تهندروس���تی جیهانی WHOئاماژهی بهوهداوه كه پاش���ماوهكانی دووكهڵی (س���ووتهمهنی بهرههمهات���ووی ئۆتۆمبێل) لهگروپی ئهو ماددانهیه كه (لهوانهیه تووشكهری شێرپهنجه بن) البردو خس���تیه گروپی ئهو ماددانهی (ه���ۆكاری ئاش���كرای تووش���بوونی شێرپهنجهن). بڕیارهك���ه لهئهنجام���ی بهس���تنی كۆبوونهوهیهكی ههفتانهی شارهزایانی بێالیهنهوه بوو كه تێیدا نوێترین بهڵگه زانستییهكانیان خستهڕوو .شارهزایان دهڵێن "بڕیارهكه بهكۆی دهنگ بووهو بهڵگهی زانستی حاشا ههڵنهگر ههیه لهس���هری ،پێویس���ته خهڵك ئاراسته بكرێ بۆ ئ���هوهی تووش���ی كهمترین بهركهوتنی دووكهڵ���ی ئۆتۆمبێلهكان بێت". لێكۆڵهران ئاشكرایانكرد كه بهركهوتنی بهردهوامی دووكهڵ���ی ئۆتۆمبێل وهك
پهتات ه جوانت دەکات
رێگهیهكی ساده ههیه بۆ پاراستنی روخسارت لهپیسیو پاك راگرتنی بهردهوامی دهموچاوت ،ئهمهش بههۆی بهكارهێنانی (پهتاته) بۆ روخسارت، چونكه پهتاته جۆره ڤیتامینێكی تێدایه كه كاردهكات لهدهركهوتنی سروشتی پێست بهتایبهتی پێستی دهموچاو، بهم رێگایهش دهتوانیت سوود لهپهتاته وهربگریت بۆ روخسارت: پهتاتهیهك���ی پاك���ی بهبێ نهخۆش���ی بهێنهو لهناو ئاودا دایبنێ بۆماوهی ()25 دهقیقه بیكوڵێن���ه بهمهرجێك كواڵنهكه نهگاته رادهی سوتانی پهتاتهكه. دواتر پهتاتهكه بهێنه خوارهوهو بهدهست پهلكهكهی لێبكهرهوهو به دهستت بیشێله تا كهمێك نهرم دهبێت .پاشان ههندێك رۆنی زهیتی زهیتون بهس���هر پهتاتهكهدا بكهو دووباره پێكهوه بیانش���ێله تا ئهو كاتهی وهك ههویرێك���ی نهرمی لێدێت. پاشان ههویری پهتاتهكه بهێنهو لهسهر دهموچ���اوت دایبنێ ،یان ئهو ش���وێنهی ههس���ت دهكهیت پاك نابێتهوه ،ئهمهش ب���ۆ م���اوهی " "15خول���هك لهههفتهی یهكهمدا بهم شێوهیه گۆڕانكاری بهسهر روخس���ارتدا دێ���ت ،ههمان ئ���هم كاره لهههفت���هی دووهم���دا بۆ م���اوهی ""20 دهقیق���ه ئهنجام بدهو بۆ ماوهی مانگێك بهردهوام به ،ههست بهگۆڕانكاری پێستی دهموچاوت دهكهیت.
ل ه 8كاتژمێر كهمتر مهخهوه
رۆژنامهی (دهیلی مهیلی) بهریتانی باڵویكردهوه ،لێكۆڵینهوهیهكی ئهمریكی سهلماندویهتی كه ئهو كهسانهی بۆ ماوهی كهمتر له( )6كاتژمێر لهشهوو رۆژێكدا دهخهون ،لهههر كهسێك زیاتر مهترسی توشبونیان بهجهڵته (سهكته)ی دهماغ لێدهكرێت. توێژهران گهیشتونهته دهرهنجامێك ك ه ئهو كهسانهی لهتهمهنی مامناوهندیدان ب����ۆ دوورب����وون لهجهڵت����هی مێش����ك پێویستیان بهههش����ت كاتژمێر خهوتن ههی����ه ،لێكۆڵینهوهك����ه لهس����هر پێنج ههزار ك����هس ئهنجامدراوه كه تهمهنیان لهس����هروو ( )40س����اڵییهوه بووهو بۆ ماوهی سێ ساڵ خراونهته ژێر چاودێری وردهوه ،لهوهش����هوه دهركهوت����ووه كه ئهو كهس����انهی كهمتر لهشهش كاتژمێر خهوت����وون تووش����ی كۆمهڵێك حاڵهتی وهك (س����ڕبوونی نی����وهی جهس����ته، گێژب����وون ،لێڵبوون����ی بینای����ی چاو، بهرزبوونی فشاری خوێنو تهتهڵهكردنی زمان) بوونهتهوه.
فۆتۆ :ئاوێنە یەکێک لەشەقامەکانی سلێمانی ئۆتۆمبێلهكان هۆكاری تووش���بونن ب ه ئهوهیه كهسهكه جگهرهكێشێكی خراپ نهخۆشی شێرپهنجهی سییهكان". ب���ێو لهمهترس���ی تووش���بووندایه به ئ���هو كهس���انهی بۆ ماوهیهك���ی درێژ شێرپهنجه. بهه���ۆی كارهكانیان���هوه توش���ی دووكهڵ���ی ئۆتۆمبێ���ل لهههم���ان بهركهوتنی دوكهڵ دهب���ن ،زیانهكانی ج���ۆری گازی خهردهل���ی كوش���ندهو لهلهش���یاندا كۆدهبێت���هوه ،ب���هاڵم ئهسبێس���تۆنو زهرنیخه .لێپرسراوانی بهش���ێوهیهكی گش���تی ژم���ارهی ئهو تهندروستی بانگهێشتی حكومهتهكانی كهسانهی بههۆی بهركهوتنی دوكهڵهوه جیهان دهكهن بۆ دانانی س���نوورێكو پاككردنهوهی دووكهڵی پهنگخواردوی بهڕێوهبهری زانیارییهكانی شێرپهنجه لهالی���هن لیژنهیهك���ی نێودهوڵهت���ی تووش���ی ش���ێرپهنجه ب���وون نزیكهی پاشماوهی سوتهمهنی ئۆتۆمبێلهكانو لهپهیمانگهی لێكۆڵینهوهی شێرپهنجه ش���ارهزایانهوه ب���ووه ،ئ���هوهش هێندهی ههمان ئهو ژمارهیه كه بههۆی ئامێ���رهكان .د.لهیزل���ی وۆڵك���هر ،لهئهمریكا رایگهیان���دوه "ئهو راپۆرته ئاشكرایه دووكهڵی سوتهمهنی ئامێرو جگهرهكێشانهوه توشبون.
دووكهڵی سوتهمهنی ئامێرو ئۆتۆمبێلهكان هۆكاری تووشبونن ب ه نهخۆشی شێرپهنجهی سییهكان
سااڵن ه 10,000كهس نهخۆشی (سیل)یان تێدا دهردهكهوێت ئا :كورده عهبدولكهریم نهخۆشی سیل یهكێكه لهنهخۆشیی ه گوێزراوهكان كه لهڕێگهی دڵۆپی بچوكی ههواوه دهگوێزرێتهوه لهكهسێكی توشبوو بۆ یهكێكی ساغ، ئهگهرچی ئێستا چارهسهری نهخۆشی سیل ههیه ،بهاڵم لهگهڵ ئهوهشدا دهبێتههۆی مردن ئهگهر زوو چارهسهر نهكرێت ،بهگشتی سیل لهڕێگهی بهكتریاوه توشی سییهكان دهبێت، ههروهها چهند شوێنێكی تریش ئهگهری توشبونی ههیه بهسیل وهك بڕبڕهی پشتو دهماغو گورچیلهكان. نیشانهكانی لهههندێ كهس نیشانهكهی دهرناكهوێت تهنه����ا ههڵگ����ری بهكتریاكهیه بۆیه لهم كاتهدا سیل ناچاالكه یان ناگوێزرێتهوه، ب����هاڵم كاتێك چ����االك دهبێ����ت چهند نیش����انهیهكی لێدهردهكهوێ����ت .وهك دابهزینی لهش بهبێ هۆكار ،بهرزبونهوهی پلهی گهرمی لهش بهتایبهتی لهشهودا، نهمانی ئیش����تیهای خواردنو بێهێزیی، كۆك����ه بۆماوهیهكی زۆر زیاتر لهچهندین ههفته ،ههروهها بوون����ی خوێن لهگهڵ كۆكهك����هو ئ����ازاری س����نگ لهكات����ی ههناسهدانو كۆكین.
چارهسهر بهڕای ش����ارهزایانی بواری پزیش����كیی، خۆپاراس����تن لهم نهخۆش����ی ه باشترین چارهس����هره .ب����ۆ خۆپاراس����تنیش پێویس����ته دوركهویتهوه لهو كهسانهی نهخۆش����یهكهیان ههی����هو ههروهه����ا توش����بوانی ئهو نهخۆش����ییه لهشوێنی تایبهت دابنرێن واته نهخۆش����خانهیهكی تایبهت بهو نهخۆشیانه ،بهاڵم لهئێستادا ئهم نهخۆشیه چارهسهری ههیه لهبواری پزیشكیدا. وهزیری تهندروس����تی عێراق ،د.مهجید حهمهئهمی����ن لهلێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێن ه رایگهیان����د ك����ه عێ����راق یهكێك���� ه لهو ی واڵتان����هی لهكۆنهوه ئهو نهخۆش����یه تێ����دا ههیهو وتی "س����ااڵنه نزیكهی ده ه����هزار كهس دهستنیش����ان دهكهین ك ه نهخۆش����ی س����یلیان ههیه بهبێ ئهوهی خۆی����ان ههس����تی پێبك����هن" ،ناوبراو هۆكاری نهخۆش����ییهكهی گهڕاندهوه بۆ كهمدهرامهتیو ئاس����تی بژێوی خهڵكو پیسبوونی ژینگه. د.مهجی����د ئام����اژهی بههۆكارێكی تری نهخۆش����ییهكه كرد ئهویش نهخۆش����ی نهمانی بهرگری ل����هش (ئایدز) بۆ ئهو كهسانهی توشی ئهو نهخۆشی ه دهبن ك ه ئهگهرێكی زۆریان ههی ه توشی نهخۆشی سیل ببن.
نهشتهر
15
د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
بودجە: ژمارەو پالن! مش���تومڕو گفتوگۆکانی لەم���ەڕ بودجەی حکوم���ەت پێویس���تە قوڵت���رو فراوانترو دوورتر لهس���ەقەتیی کۆمەڵێ���ک ژمارەی رووت بڕوان���ن .بودجە بۆ خۆی ئامرازێکو میکانیزمێکی کاریگەری داڕشتی سیاسەتی ئاب���وریو دارای���یو کۆمەاڵیەت���ی واڵتەو ناکرێت تەنها لهلیس���تێک ژمارەدا قەتیس بکرێ���ت .لەڕاس���تیدا ،بودج���ەی زۆربەی واڵتە پێش���کەوتووەکان ئەوەندەی قس���ە لەسەر چۆنیەتی رێکخستنی ئەو بوارانەی س���ەرەوە دەکات ،ئەوەن���دە ژمارەو داتای تیا نیی���ە .بودجەی حکومەتی هەرێم رێک بە پێچەوانەوەیەو کەمترین قس���ە دەکات لەسەر سیاس���ەتو پالنی ئابوریو دارایی. ئ���ەوەی پەیوەس���ت بێت بە سیاس���ەتو سیس���تمی تەندروس���تییەوە دەبێت قسە لەس���ەر س���ێ ئەرکی س���ەرەکی بودجەی تەندروس���تیی بکەین :کۆکردنەوەی داهات ب���ۆ تەندروس���تیی ،دەخیلەکردن���ی ئەو داهات���ەو دواتر خەرجکردن���ی لهخزمەتی تەندروس���تییدا .ش���اراوە نییە کە بەشی تەندروستی لهبودجەی حکومەتدا ،یەکێکە لهکەمترین بەش���ە بودج���ەکان لهجیهاندا. رەنگە تەنها هەژارترین واڵتەکانی ئەفریقیا لهحکومەتی هەرێم ببەنەوە لهکەمیی بەشی تەندروستیی لهبودجەکانیاندا .ئەو بەشەی حکومەت بۆ تەندروس���تیی تەرخانیدەکات دەکرێت وەکو خێرو س���ەدەقەیەک ببینین کە حکوم���ەت دەیدات���ە هاوواڵتیان دوای ئەوەی هەم���وو "پێداویس���تەکانی" تر پڕ دەکاتەوە .واتە ،بەپێی ئەو بودجەیە بێت، تەندروستیی یەکێک نییە لهئەولەویاتەکانی حکوم���ەتو دوای بەدەمەوەچوونی هەموو ئەولەویاتەکان���ی تر ،ئینجا تەندروس���تیی قسەی لەسەر دەکرێت .ئەم دۆخە پێویستی بە هەمەالیەنکردنی سەرچاوەکانی داهاتی تەندروستیی هەیە ،چونکە ناکرێت بەتەنها پشت بە حکومەت ببەستین .دەکرێت بیر لهس���ەرچاوەی تری داهات بکەینەوە وەکو ب���اج لەس���ەر جگ���ەرەو مادەکحولیەکانو خواردەمەنیە زیانبەخش���ەکانو بازرگانیی ئۆتۆمبی���لو بیم���ەی تەندروس���تی ،بەاڵم بەبێ چارەس���ەرکردنی ئ���ەو بەهەدەردانو بەفیڕۆدان���ە گەورانەی لەڕێ���ی گەندەڵیو بێکاریی دەمامکداردا روودەدەن ،زیادکردنی داهاتی تەندروس���تیی س���وودێکی ئەوتۆی نابێت. ئەرک���ی دووەم بریتی���ە لهکۆکردن���ەوەی هەم���وو داهات���ەکان لهی���ەک دەخیلەدا. مەبەس���ت لەوە ئەوەیە کە باش نییە زیاد لهالیەنێکو دەزگایەک هەبن بۆ خەرجکردن لهتەندروستیداو پێویس���تە هەموو داهاتی تەندروس���تیی لهیەک دەزگادا کۆبکرێتەوە. لهکوردس���تاندا ،جگ���ە لهوەزارەت���ی تەندروس���تیی ،ک���ە کڕیارێک���ی خزمەتی تەندروس���تیە ،وەزارەتی پێش���مەرگەشو ئەنجومەن���ی وەزیرانی���ش کڕی���اری خزمەتی تەندروس���تین لەڕێ���ی ئەو دەزگا تەندروس���تیانەی کە بەڕێوەی���ان دەبەن. لههەموو ئەوانە گرنگتر ئەو راس���تیەیە کە هاوواڵتی���ان کڕیاری س���ەرەکیی خزمەتی تەندروس���تین لەڕێی ئەو پ���ارە زۆرەی کە لهگیرفان���ی خۆیان���ی خەرجدەک���ەن .ئەو پارەیەی هاوواڵتیان خەرجیدەکەن پێویستە لهڕێ���ی بیم���ەی تەندروس���تیەوە دەخیلە بکرێتو پاشان خەرجبکرێت. ئەرکی س���ێیەم بریتییە لهکڕینی خزمەتی تەندروس���تیی .لهکوردس���تاندا ،وەزارەتی تەندروستی کڕیاری خزمەتی تەندروستیە. حكومەت بودجەیەک دەبەخشێتە وەزارەتو ئەمیش لەڕێی موچ���ەو خەرجیی دەرمانو کەرەس���تەی تەندروس���تییەوە خزمەت���ی تەندروستیی بۆ هاوواڵتیان دەکڕێت .بەاڵم چونک���ە وەزارەت لهیەک کاتدا هەم کڕیارو هەم پێشکەش���کاری خزم���ەت بووە ،بۆیە نەیتوانیوە بەشێوەیەکی کاریگەرو ستراتیژی هێزەکانی کڕینی خ���ۆی بەکاربهێنێت .بۆ نمونە وەزارەتی تەندروستی بەشێوەیەکی پاس���یڤ موچەیەکی دیاریکراو دەدات بە هێزیکاری تەندروستی بەبێ ئەوەی خزمەتی پێشکەشکراو لەپێشچاوبگرێت .دەکرێت بۆ خزمەتی تەندروس���تیی سەرەتایی ژمارەی دانیشتوانو خەس���ڵەتە دیموگرافیەکانیان دیاریبکرێت بۆ دەستنیش���انکردنی بەشی بودج���ەی ه���ەر بنکەیەکی تەندروس���تی، ب���ۆ نەخۆش���خانەکانیش دەکرێ���ت ب���ۆ هەر نەخۆش���ییەکی دیاریکراو بەش���ێکی دیاریک���راوی خەرجیی دابنرێت .بە کورتی وەزارەتی تەندروستی بڕێکی کەمی پارەی بە دەس���تەوەیە کە دەبێت س���تراتیژیانەو کاریگەرو ئەکتیڤانە بەکاریبهێنێتو ناکرێت ه���ەروا بە ش���ێویەکی پاس���یڤ خەرجی بکات. تاوەکو قس���ەکردن لهسەر بودجە سنووری ژم���ارەی رووت تێنەپەڕێنێ���تو نەگات���ە ئاستی قس���ەکردن لەسەر پالنو ستراتیژو ئەرکی کورتخایەنو درێژخایەن ،ئەستەمە بەرەوپێش���ەوەچوونێکی ئەوتۆ لهبودجەدا رووبدات.
16
xwenden.awene@gmail.com
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
لهكۆنترۆڵ رهنجی خوێندكاران بهفیڕۆ دهدرێت ی 50دهفتهر 12یان ههڵه بووه" "خوێندكار ههی ه سفری بۆ دانراوه ،کهچی 100ی ههبووه ،لهپشكنین ئا :عیسا خدر زۆبهی خوێندكارانی 12ی ئامادهی ی بهشهونخونیو راكهراكهی ساڵێكو نزیكهی سێ مانگ دابڕانی تهواو لهدونیا بهمهبهستی كۆششكردن بهشداریی تاقیكردنهوهكانی بهكالۆری 12ی ئامادهیی دهكهن ،كهچی لهكۆنترۆڵی گشتی ئهزموونهكان بهری رهنجو ماندوبونیان ئهكهوێته بهر گوشارو ئهبێته قوربانی نهبوونی ژینگهو ههلومهرجی گونجاوی پشكنین .لهم راپۆرتهدا ئاوێنه تیشك دهخاته سهر ئهم دۆسیهیه كه رهنجو ماندووبونی 18ساڵ خوێندكارانی پێوه بهندهو لهبهر رۆشنایی ئهم پشكنینه وهرگرتنی خوێندكارانی ئهزمووندهر لهزانكۆو پهیمانگاكان دیاریی دهكرێت. مامۆستایان كێشهو گلهییان ههیه م .ئ����ارۆز حاج����ی ك����ه پس����پۆڕی وان����ه كۆمهاڵیهتییهكانهو ئهمس����اڵ بۆ یهكهمجار لهپش����كنینی 12ی ئامادهیی لهههولێر بهشداریی كردووه ،وێنهیهكی رهشو تهڵخی لهسهر ژینگهی پشكنینی دهفتهرهكان بۆ ئاوێنه گێڕایهوه .ناوبراو كه خهڵكی س����لێمانییه باسی لهوهكرد "لهكۆنت����رۆڵ توالێت����ی گونج����او ،مێزو كورسی س����اغ ،فێنككهرهوهی گونجاو، ئارامی دهروونی مامۆس����تای پش����كنهر بوونی نییه" .وتیشی "ئهو كهرهستانهی لهكۆنترۆڵ����دا ههن ئهگهر ف����ڕێ بدرێنه دهرهوه كهس نایباتهوه بۆ ماڵی خۆیان، چونكه هیچیان بهكهڵك����ی بهكارهێنان نایهن لهكاتێكدا ئێمه لهڕۆژێكدا نزیكهی 10كاتژمێ����ر بهكارماندههێنان" .ناوبراو وتیش����ی "س����پلیتهكان هیچیان فێنك نهدهك����ردهوهو ئاوی����ان پێ����دا دههاته خوارهوه لهبهر كۆنیو ههموشیان یهك كۆنترۆڵیان ههیهو لهكاتی كارهبا بڕاندا تا سهرهی داگیرساندنی سپلیتی ژوورهكهت دههات نوقمی ئارهق دهبویتو دهرگای دۆزهخت لێدهكرایهوه" .ههروهها باسی لهوهش����كرد هیچ جێگایهكی پش����ودان نهبووه لهكاتی رێس����تهكانداو لهههموو كۆنترۆڵدا دهرفهتی جگهرهكێش����انێك، چاخواردنهوهی����هكو وهاڵمدان����هوهی تهلهفۆنێكی پێویس����ت نهب����ووه" .جگه لهمهش م .ئارۆز زۆر نیگهرانو بهگلهییه لهههڵسوكهوتی بهرپرس����انی كۆنترۆڵ "ههڵس����وكهوتیان لهگهڵ ماموس����تادا زۆر خ����راپ ب����وهو وهك خوێن����دكارو خراپتریش مامهڵهیان لهگهڵدا كردوین". ههروهها باس����ی لهوهش����كرد لهسهریان فهرزك����راوه ه����هر لیژنهی����هك كه له 6 مامۆس����تا پێكهات����ووه بهیانی����ان 250 دهفتهرو ئێواران 200دهفتهر بپشكننو وردبینی (تدقیق)یش����ی بكهنو دهڵێت "لهچ����وار رۆژی كۆتایی����دا پهلهپهل����ی زۆری����ان پێكردین ،چونك����ه جێگا نهبو بۆ مامۆس����تایانی پشكنهری ئینگلیزیو جوگرافیاو ژم����ارهی دهفتهرهكانیان پێ زیاد كردی����ن ئهمهش بهزیانی خوێندكار كۆتای����ی دهه����ات" .ههروهها وتیش����ی "كاتێ����ك دهم����ان وت فری����ا ناكهوی����ن دهیانوت :ههر ئهوهیه ئهگهر نایكهیت با ئینفیكاكت بۆ بنووسینو دهڵێت "كاتێك لهكۆتای����ی نزیك دهبوینهوهو ههس����ت بكرایه رێژهی دهرچوون كهمه دهیانوت نمرهی زیاتر دابنێنو وهكو نهریتێكیش ههم����وو نمرهیهكی 42م����ان دهكرد به
مشتومڕی مامۆستایانی پشکنهری کۆنتڕۆڵی 12ی ئامادهیی لهگهڵ بهڕێوبهری گشتی ئهزمونهکانو لیژنهی پهروهردهی پهرلهمان
ی زۆریان پهلهپهل 20ملیارد دینار وهزیر هاتوهو پێكردین ،كاتێك بۆ ئهزموون ه تهنها سهردانی دهمان وت فریا بهرێوهبهری گشتی گشتییهكان ناكهوین دهیانوت: تهرخانكراوه ئهزمونهكانی ئهگهر نایكهیت كردوهو سهردانی كهچی هیچ مامۆستاكانی ههر خزمهتگوزارییهكیان با ئینفیكاكت بۆ وهك پێویست نییه بنووسین نهكردوه ."50مامۆستایهكیتری شاری سلێمان ی كه پێی باش����بوو ناوی باڵو نهكرێتهوه ئهوهی رونكردهوه كاتهكانی پشكنین له 7بهیان����ی تا 12نی����وهڕۆو له 3پاش نی����وهڕۆ ت����ا 7ئێوارهی����هو دهڵێت "تا ئێواره دهبێت 400دهفتهر بپش����كنینو ئهم����هش زۆر بێتاقهتمان دهكات ،بۆیه پێویست نهبوو ژمارهی دهفتهر دیاریی بكرێت". م .ف����هالح ش����هریف كه پش����كنهری وان����هی فیزیای����ه لهكۆنترۆڵ����ی ههولێر رونیك����ردهوه "رۆژ ههب����ووه لهنێ����و تهوالێت����هكان ئ����او نهب����ووه ،ئایا بهو ش����ێوهیه دهتوانی دهفتهرهكان بهباشی بپش����كنی؟" .ههروهه����ا جهغتیكردهوه "هۆڵو مهمهڕهكان بهش����ێوهیهك پیسه ههس����ت ناكرێت ئهو ش����وێنه بۆ مرۆڤ دانرابێ����ت ،چونكه هی����چ كارگوزارێك نییه ش����وێنهكه پاك بكاتهوه ،تهنانهت كافتریایهكی نییه ك����ه بتوانین ئاوێكی
س����ارد بخۆینهوه ،چایهك����ی ههیه كه زۆر پیس����هو مهرجی تهندروس����تی تێدا نییه"" .ئهمه جگ����ه لهوهی گهرمایهكی زۆر ههی����هو موبهڕی����دهكان لهنێو هۆڵ دانراون كهواته ههر ههوای گهرمی خۆی دهوران پێ����دهكات ،بۆی����ه كاریگهریی لهسهر مامۆستایان دهبێت بۆ پشكنینی دهفت����هرهكانو رهنگه ههڵ����هش تێپهڕ بێت".
"چارهنوسی خوێندكاران بهپێ میزاجی مامۆستا دهگۆڕێت" .م .فهالح شهریف ك����ه پش����كنهری فیزیای����ه بهئاوێنهی راگهیاند "بیس����تمان لهوانهی بیركاری دهفتهرێك تێپهڕیوه س����فری بۆ دانراوه لهبهر ئهوهی پرس����یاری یهكهمی زهڕب لێ����داوه ،بهاڵم دواتر لیژن����هی وردبینی پێیدا چۆت����هوه خوێندكارهك����ه 100ی هێن����اوه" .ههروهها ئام����اژهی بهوهكرد لهكاتی پشكنینی دهفتهرهكانی فیزیادا لهكۆی 50دهفت����هر 12دهفتهر ههڵهی تێدا ههبووهو لهالی����هن وردبینهكانهوه ههڵهكان راس����تكراوهتهوه ،بۆیه رهنگه لهههندێ����ك حاڵهتدا ههڵ����هكان تێپهڕن بههۆی پهلهكردنهوه".
ههڵهی زۆر رویانداوه لهمیانهی پش����كنینهكانی ئهمس����اڵدا ژمارهی����هك ههڵه روویان����داوهو زۆرێك لهمامۆستایانی پشكنهری هۆڵ لهمیانهی بهسهركردنهوهی پهیامنێری ئاوێنهدا بۆ هۆڵ����ی پش����كنین هۆكارهكهیان بۆ ئهو شێوازی پشكنین نائاساییه گوش����ارانه گێڕایهوه كه لهس����هریانه. م .فهالح شهریف ،ئهوهش روندهكاتهوه مامۆستایهك باسی لهوهكرد نمرهی 35 دانراوه بۆ خوێندكار دواتر دهركهوتووه كه 6لیژن����ه دانراوه ك����ه 6كهس به راس����تییهكهی 65نمرهی����هو وت����ی 6میزاج����ی جیاواز پرس����یاری یهكهم
فۆتۆ :عیسا
دهپش����كنن ،ئهمه جی����اوازی دانراوهو ههندێ����ك وهاڵمی نمونهی����ی دانراوه كه لیژنهیهكی ورد نییه ،لهگهڵ ئهوهش����دا ههڵ����ه ههیه لهنێ����و مامۆس����تایهكان، ش����تێكی زۆر نامهنتیقی����ه كۆنترۆڵ بهو شێوه بێت ،ئهو ههاڵنهی كه روودهدهن لهكۆكردنهوهی نمرهكانو پش����كنیندا، ههندێك لهههڵ����هكان پێیان "دهزانرێتو ههندێكیش����یان تێدهپهڕێت" .ههروهها ئهو مامۆس����تایه هێمای بۆ ئهوهكرد كه بهش����ێك لهكێش����هكانیش دهگهڕێتهوه بۆ ئ����هوهی كه میزاجی مامۆس����تاكان تهواو نییهو نهتوانراوه بهپێی پێویست پارهی����ان پێبدرێت بۆ ئ����هوهی بتوانن لهشوێنێكی شیاو باش بن ،تهنانهت "13 مامۆس����تا لهیهك مۆتێل ن ،ئایا ئهوانه دهتوانن بهش����ێوهیهك باش تهركیزیان ههبێت" .لهب����ارهی چۆنیهتی پرۆگرامو هاتنی مامۆس����تاكانیش ب����ۆ لیژنهكان، م.فهالح وتی "ههندێك مامۆستای تازه ههیه كه لهس����هر پرۆگرامی كۆن وانهی نهوتۆتهوه ،چۆن دهتوانێت نمرهی تهواو بدات ،چونكه ساڵی یهكهمیهتی وانهی پۆلی 12ی ئامادهیی وتۆتهوه" .ئهوهش روندهكات����هوه ب����ۆ ئاگاداركردن����هوهی الیهن����ی پهیوهندار لهم ك����همو كوڕیانه ل���� ه 26ی مان����گ یاداش����تێكی داوهته وهزی����ری پهروهردهو س����ێ بهڕێوهبهری گش����تیو ههر ههمویانم بۆ باس����كردنو پهیوهندیم پێوهك����ردنو بڕیار بوو بێن، بهاڵم نههاتنو تائێس����تاش چاومان به وهزیرو بهڕێوهبهری گشتی ئهزمونهكان نهكهوتووه". لهههم����ان كاتدا بهڕێوهبهری گش����تی ئهزمون����هكان م .باپی����ر بهك����ر ،كه بۆ یهكهمجار لههۆڵی كۆنتڕۆڵ ئاماده بوو، ب����هاڵم هیچ وهاڵمێكی نهب����وو بهرامبهر بهچهند پرس����یارێكی ئاوێنه تهنها وتی "هیچ وهاڵمێكم نییه".
پهرلهمانتارێك :لهسهر كۆنترۆڵ ههقه وهزیر دهستلهكاربكێشێتهوه ئهندامی لیژنهی پهروهردهو خوێندنی بیس���ت وهزیر هاتوهو تهنها سهردانی ب���ااڵ لهفراكس���یۆنی كوردس���تانی ،بهڕێوهب���هری گش���تی ئهزمونهكان���ی د .س���هروهر عهبدولڕهحم���ان ،ب���اس كردوهو س���هردانی مامۆستاكانی ههر لهوهدهكات لهكاتی س���هردانیكردنیان نهكردوه" .د.س���هروهر عهبدلڕهحمان ب���ۆ هۆڵهكانی پش���كنین ههس���تیان وتیشی "وهزیر ئهگهر خۆی به خهمخۆر بهوهك���ردوه كه ش���وێنهكه ش���وێنی دهزانێتو لهخهمی 88ههزار خوێندكار پش���كنینی دهفتهری ئهو خوێندكارانه دایه حهقه ئ���هو حاڵهته كه دهبینێت نییه كه ههموو چارهنوس���یان بهسهر خۆی دهست لهكاربكێشێتهوه". ئ���هو پهرلهمانهی لێژنهی پهروهرده، ئهو چهند پرسیارهوهیه كه لهالیهن ئهو مامۆستا بهڕێزانه بۆیان دهپشكنرێت ،جهغتی لهوهك���ردهوه ك ه بهدواداچون ههروهه���ا ل���هڕووی خزمهتگ���وزاریو بۆ ئهو بابهته دهكهنو "قبوڵی ئهوهش دابینكردنی پێداویس���تیهكان ههس���ت ناكهی���ن چارهنوس���ی ئ���هو قوتابیانه بهوهدهكرێت كه كهموكوڕیی زۆر ههیهو بهپێ���ی میزاج���ی مامۆس���تایهك كه جۆرێك لهفهوزا دهبینرێت .د.سهروهر پێداویس���تیهكانی بۆ دابی���ن نهكرایه وتی "دهبوو وهزیر سهردانی كۆنتڕۆڵی بهش���ێوهیهكی باش نهبێتو به حهقی بكردایهو خ���ۆی بهدواداچونی بۆ ئهو خۆی دهفتهرهكهی بۆ نهپشكنرێت ،كه كهمو كوڕیانه بكردایه ،بهاڵم بهداخهوه به یهك پۆینت چارهنوس���ی دهگۆڕێت ئ���هوهی ئێمه ل���هو مامۆس���تایانهمان لهكۆلیژێكهوه بۆ كۆلیژێكیتر".
لهالی خۆشییهوه پهرلهمانتار گۆران چۆن بهرێوهدهچێت ،راس���ته جارێك ئ���ازاد ،لهلیژنهی یاس���ایی پهرلهمانی هاتهوه ،بهاڵم "راس���تهوخۆ چۆته الی كوردس���تان فراكس���یۆنی كوردستانی بهڕێوهب���هری گش���تی ئهزمون���هكانو (یهكێت���ی) ك���ه ل���هم س���هردانهیان نههاتوه بۆ س���هردانی هۆڵی پشكنین لهنێو كۆنت���رۆڵ ئامادهب���وو ئاماژهی دهفت���هرهكان ،بۆیه دهب���وو لهماوهی ب���ۆ ئهوهكرد ك���ه لهڕووی ش���وێنهوه ئ���هو دوو ههفته بهردهوام س���هردانی شوێنێكی نهگونجاوه ،ههروهها لهرووی كۆنتڕۆڵی بكردایه" .گۆران ئازاد وتیشی خزمهتگوزاری���ش ك���همو كوڕی���ی زۆر "بهڕێوهبهری گش���تی ئهزمونهكانیش ههیه وهكو فێنكهرهوهو كورسیو مێزو سهردانی مامۆستایانی نهكردوه تهنها چاودێریكردنی مامۆستایانو بهدهنگهوه بهڕێوهب���هری كۆنتڕۆڵ ئام���اده بووه، هاتنی سهرپهرش���تیارانی پرۆس���هكه ،لهكاتێكدا ناكرێت چارهنوش���ی ههموو گۆران ،ئهوهش���ی وت "بهپلهی یهكهم خێزان���ی كوردی بخهیته بهردهس���تو وهزارهت���ی پ���هروهرده ،لهگ���هڵ ئهو كه سهردانیشمان كردون خۆی ئاماده لیژنهی���هی سهرپهرش���تی پرۆس���هكه نهبووه". ه���اوكات پهرلهمانت���ار فهرم���ان دهكات" .ئ���هو پهرلهمانت���اره رهخنه لهوهش دهگرێت كه تائێس���تا وهزیری عزهدی���ن لهلیژن���هی پ���هروهردهو پهروهرده سهردانی كۆنتڕۆڵی نهكردوه خوێندنی بااڵ ،لهفراكس���یۆنی گۆڕان، بۆ ئهوهی لهنزیكهوه بزانێت پرۆسهك ه جهغ���ت لهوهدهكات���هوه كه ش���وێنی
پش���كنینی دهفتهرهكان لهب���ار نییه بۆ ئ���هو مامۆس���تایانهی كه دهفتهری خوێن���دكارهكان دهپش���كنن ،وهك���و دهیبینی���ن ك���ه بودجهیهك���ی زۆر تهرخانك���راوه بۆ وهزارهتی پهروهرده، ههروهها ب���ه تایبهتی ئ���هو بڕهی بۆ "ئهزمون���ه گش���تیهكان تهرخانكراوه كه زیاتر ل���ه 20ملیار دین���ار دانراوه بۆیان ،ب���هاڵم خزمهتگوزاریهكان بهو ش���ێوه نیی���ه" .م .فهرمان ،وتیش���ی "لهكاتی س���هردانهكهمان ههس���تمان ب���ه نائومێدیهكی زۆر ك���ردو چونكه ئ���هو ههم���وو مامۆس���تایه لهش���ارو ش���ارۆچكهكانی تر هات���ون بۆ ئهوهی خزمهت بك���هن ،بهاڵم كۆمهڵێك كهمو ك���وڕی ههی���ه وادهكات ك���ه جێگهی نائومێدیو نیگهرانییه كه ش���وێنهكه شیاوی مامۆستایان نییه".
خوێندن
تهختهرهش
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
پهروهردهكار بهڕێز عهباس مامۆس���تا ی���ان پ���هروهردهكار كامیان باش���تره؟ ئهوان���هی لهقوتابخان���هو خوێندنگاكان���ی ئێم���ه وان���ه دهڵێنهوه مامۆس���تان یان پ���هروهردهكارن؟ یان ههردووكیانن واته ههم مامۆس���تاو ههم پ���هروهردهكارن؟ د.عهبدولڕهحم���ان بهدهوی له"فهلس���هفهی ئاینو پهروهرده الی كانت" ،لهبهشی پهروهدهدا دهڵێت: كانت مامۆس���تاو پهروهردهكار لهیهكدی جیادهكاتهوه ،یهكهمیان مامۆس���تایهكی رووتهو دووهمی���ان رێبهره ،یهكهم تهنها لهپێناوی خوێندنگادا پهروهرده دهكاتو دووهم لهپێناوی ژیاندا .ئێمه پێمان وایه زۆرێك لهوان���هی الی ئێمه لهقوتابخانهو خوێندنگاكان���دا وانه دهڵێن���هوه بهتهنها مامۆستان نهوهك پهروهردهكار ،لهڕاستیدا دهبێ���ت مامۆس���تاو پهروهردهكاری���ش بن ،تهنانهت دهبێ���ت پهروهردهكار بێت ئهوجا مامۆس���تا بێ���ت ،رۆژێك لهڕۆژان ئهوان���هی ئێس���تا مامۆس���تانو وان���ه دهڵێنهوه خوێندكاربوون ،ههمان ئهوكارو شێوازو رهفتارانه دووباره دهكهنهوه كه مامۆس���تاكانی خۆیان دهیانكردو ناڕازی بوون ئێس���تا خۆیان ههمان شت بهسهر خوێندكارهكانیان���دا جێبهجێدهك���هن! ئهمهش بهڵگهی ئهوهیه كهسیس���تهمی پ���هروهردهی ئێمه تهندروس���ت نهبووهو لهدوای راپهڕینیشهوه تائێستا مامۆستا تهنها مامۆس���تایه نهوهك پهروهردهكار، لهقوتابخانهكانی ئێمهدا مامۆستا زۆربهی كات ئی���شو كاری تهنها تاقیكردنهوهیهو الیهنه پهروهردهكاریهكهش���ی فهرامۆش كردووه ،ئهم���هش دهرئهنجامهكهی ئهوه دهبێت كهئێستا ئێمه دهیبینینو ههستی پێدهكهین ،خوێن���دكار پلهكانی خوێندن ت���هواودهكات ،كهچ���ی گۆڕانكاریی���هك بهس���هر هزرو بیركردنهوهیدا رووناداتو الیهن���ه خراپهكانی ن���هوهی پێش خۆی تێناپهڕێنێت .زیادهڕۆیی نییه گهربڵێین درێژك���راوهی ن���هوهی پێش خۆش���ێتی بهزیادهوه لهههندێ ش���وێندا! ،لهماوهی سااڵنی رابردووی دووردا گهر خوێندكارێك دای���كو باوكی مامۆس���تابووایه رهفتارو ههڵسو كهوتی جیاوازبوو لهناوهاوڕێكانی دیاربوو ،ئهومامۆستایانهش���ی وانهی پێ دهوتنهوه بهبێ ئهوهی دایكو باوكی بناسن راستهوخۆ دهیانناسیهوهو دهبوه جێگهی پرسیار الیان كه دهبێت ئهم خوێندكاره دای���كو باوكی خوێنهوار بێ���ت ،كهچی ئێس���تا زۆرجار ههست ناكهیت منداڵێك دایكو باوكی خوێندهوارییان ههیه لهگهڵ منداڵێك كهدایكو باوكی خوێندهوارییان نییه جیاوازیی���ان ههبێت؟ ئهمهش جگه لهه���ۆكاری خێزانیو كۆمهاڵیهتی هۆكاره سهرهكییهكهی ههروهك شارهزای بواری پهروهرده فایهق سهعید دهڵێت :ئهوهیه كه قوتابخان���هكان روویان لهقیبله نییه! الی خوێن���دكار قوتابخان���ه یهكس���انه بهتاقیكردن���هوهو دهرچ���وون ن���هوهك فێربوون كهئهمهش زۆرجار مامۆستایان ئهو وێنایه دروس���ت دهكهنو كاریگهری خراپ���ی دهبێ���ت لهس���هر داهات���ووی خوێن���دكارو ئ���هو خوێن���دكاره بهرههم دههێنێت كه توانای بیركردنهوهی نییهو ناتوانێت دوو پرسیاربكاتو بهدوای دوو وهاڵمدا بگهڕێت ،بیرمهندی هیندی كریشنا مۆرتی دهربارهی مامۆس���تا قس���هیهكی ههیه كهدهڵێت :مامۆس���تاكانتان تهنها ئێوه بۆ تاقیكردن���هوهی وانهكان ئاماده دهك���هن ،بهاڵم بۆ ژیانو مهس���هلهكانی ژی���ان ئامادهت���ان ناك��� هنو فێرت���ان ناك���هن كهلهژی���ان تێبگهن .ك���هم نین ئهومامۆس���تایانهی ئهم قسهیهی كریشنا مۆرتییان بهسهردا جێبهجێ دهبێت! ئهی بهش���ێكی گوناههكه ناكهوێته سهرشانی ئهو مامۆستایانهی كه خوێندكارهكانیان خوێندن تهواو دهكهن كهچی بیركردنهوهو رهفت���ارو ههڵ���سو كهوتی���ان ههم���ان بیركردن���هوهو رهفتارو ههڵ���سو كهوتی خێڵه؟ مامۆس���تا دهبێ���ت پێش ئهوهی مامۆستابێت پهروهردهكاربێتو كاریگهری بهس���هر خوێندكارهكانییهوه جێبهێڵێو فێریان بكات بیربكهنهوهو بیركردنهوهی ب���او جێبهێڵن ،بهومانایهی نا مامۆس���تا چۆن بیری كردهوه خوێندكارهكانیش���ی ئاوابیربكهنهوهو ههمان شت بكهنو بڵێن، بهڵكو بهومانایهی بیانخاته س���هر رێگهو خۆیان بهدوای حهقیقهتی ژیاندا بگهڕێن، بهبۆچوون���ی ئێمه دهبێت فهلس���هفهی پهروهرده فهلس���هفهیهكی پراگماتی بێت ئ���هوهی كه ولیام جهیم���زو جۆن دیوی ئهمریكی باس���ی لێوهدهك���هن ،بهمانای ئهوهی پهروهرده كاتێك سهركهوتووه كه لهژیانی ئهوخوێن���دكاره رهنگ بداتهوهو لهژیان���دا بهكاری بهێنێ���تو گۆڕانكاریی بهسهردا بهێنێت. barezabas@hotmail.com
کۆمەاڵیەتی
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
کێ دەزانێ لهودیو دیوارەکانی ئەم بینایەوە چی دەگوزەرێت؟ ئهگهر سیستهمێکی چاودێریی پهروهرده ههبوای ه چۆن دەیانتوانی ئاوا لەمنداڵی خەڵک بکەنو ساڵی چوار هەزار دۆالریشمان لێبسەننو پۆلێک ٣١منداڵی تێبخەن کە خۆی جێگەی ١٧منداڵە
لەکاتی گرتنی ئەم وێنەیەدا کە قوتابخانەی شوەیفاتە دەستدرێژی کرایە سەر رۆژنامەنوسەکەی ئاوێنە
باخچەی ساوایانی شوەیفات مافی مندااڵن زهوت دهکات ئا :سارا قادر
لهباخچەی ساوایانی شوەیفاتی نێودەوڵەتی سەرەڕای ئەوەی زۆر بە دەنگی بەرز هەڕەشە لهمنداڵەکان دەکرێت سوکایەتیشیان پێدەکەنو قسەی ناشرینیان پێدەڵێن ،هەڕەشەیان لێدەکەنو سزایان دەدەنو دەیانبەستنەوە ،جگە لەوانەش مافی چوونە تهوالێتیان لێزەوت دەکەن تەنها دوو جار نەبێت لهماوەی حەوت کاتژمێردا.
دایکو باوکی یەکێ���ک لەو مندااڵنەی لهباخچەی س���اوایانی شوەیفاتە دوای ئەوەی رۆژ بە رۆژ هەس���ت بە بێزاریی منداڵەکەی���ان دەکەنو لهدوای چەندان مان���گ تۆم���ارکاری س���ەرجەم ئ���ەو پێش���ێلکاریانەیان بۆ ئاش���کرا دەکات کە تەنه���ا لهم���اوەی هەفتەیەکدا لەو پۆل���ەدا رویداوە .تەالر ئەحمەد رۆژی ٦/٢٧لهکۆنگرەیەک���ی رۆژنامەوانیدا کە بەهاوکاری رێکخراوی گەشەپێدانی مەدەنی���ەت س���ازدرابوو ب���ە تۆماری دەنگیو ب���ە بەڵگەوە س���ەرجەم ئەو پێش���ێلکاریانەی ئاش���کرا ک���رد ک���ە
بەرامبەر مندااڵنی باخچەی س���اوایانی ئەو قوتابخانەیە دەکرێت لهکوردستانو داوای لهسەرجەم راگەیاندنەکان کرد کە باڵوی بکەنەوە ،بەاڵم وەک خۆی وتی "جگە لهڕۆژنام���ەی ئاوێنە هیچ کەس ئەو کارەی نەکرد بەو دەزگایانەش���ەوە کە خۆیان بە س���ەربەخۆ دەناس���ێنن، چونک���ە هەریەکەی���ان بەرژەوەن���دی خۆیانیان هەیە". بەپێ���ی ئ���ەو س���ی.دی.ـە دەنگییەی کۆپیەکی دەس���ت رۆژنام���ەی ئاوێنە کەوتووە ئ���ەو دوو مامۆس���تایەی کە پۆلێک دەب���ەن بەڕێوە کە ٣١منداڵی
فۆتۆ :سارا قادر
تێدایە زۆر دڕندانە بەسەر منداڵەکاندا دەقیژێنن لەس���ەر ئ���ەوەی کە بۆیان نیی���ە لهدوو جار زیات���ر ئاو بخۆنەوە لهڕۆژێکدا تەنها بەیانیو نیوەڕۆ دەبێت ئ���او بخۆنەوە لەکاتی داواکردنی چوون بۆ تهوالێتدا یەکێک لهمنداڵەکان زیاتر له ٧جار مامۆس���تاکەی بانگ دەکاتو داوای لێ���دەکات بچێتە تهوالێت ،بەاڵم بەس���ەریدا دەقیژێنێ���تو پێی دەڵێت "تهوالێت نیی���ە ،ناڕۆیت ،هەموو کات داوای تهوالێ���ت مەک���ەن تەنه���ا ئەو کاتانە نەبێت کە خەریکە میز دەکەن ب���ە خۆتاندا" .تەالر ئەحمەد س���ەری
س���وڕماوەو وت���ی "توخ���وا منداڵێکی ٤س���ااڵن دەتوانێت خ���ۆی راگرێت تا خەریکبێ���ت میزب���کات بەخۆیدا ئینجا ب���ڕوات ،ئەمە جگە لهئازاردانی منداڵو چاوترس���اندنی چی فێ���ری منداڵێک دەکات". هەر لەو تۆم���ارە دەنگیەدا هاتووە کە چۆن منداڵ���ەکان لەبەر چاوی یەکتردا دەش���کێننو پێیان دەڵێن "دانیش���ە تۆ ه���ەر لەکارتۆن دەچی���تو هچیت پێناکرێت" چەندان جنێوو س���وکایەتی تر کە بە منداڵەکان دەکرێت. وەک تەالر خان باس���ی کرد ،سزادان ش���تێکی زۆر ئاس���اییەو منداڵ���ەکان لهپێش هەموو شتێكەوە فێر دەکرێنو وتی "هەر دوو رۆژ بوو دەچووە ئەوێ هاتەوە رووی کردە دیوارەکەی ماڵەوەو هەمان تەمس���یلی باخچەی کردەوە کە ئەمە دیواری هاروهاجیەو گەر بخرێیتە الی ئەو دیوارەوە بە پێوە دەتوەستێننو سزات دەدەن ،باشە گەر منداڵێک لەو تەمەنەدا بەو شێوەیە رەفتاری لەگەڵدا بکرێ���ت چ���ۆن تاکێکی تەندروس���ت دەردەچێ���ت" .لهچەند بڕگەیەکی تردا هاتووە کە مامۆس���تاکە زۆر بەدەنگی ب���ەرز بەس���ەریاندا دەقیژێنێ���ت گەر هاروهاج���ی بکەن س���جنیان دەکاتو دەیانبەستێتەوە ،منداڵەکەی تەالر یەک بەیەک ناوی ئ���ەو مندااڵنەی هێنا کە
17
پێکەوە بە تیپ بەس���تراون بەیەکەوە. تەالر ئاماژەی بەوەدا کە بەهیچ جۆرێ کۆبون���ەوەی دایکانو ب���اوکان نییەو دایکانو باوکان���ی مندااڵنیش رێگەیان پێنادرێت یەکتر بناسن. باوک���ی ئ���ەو منداڵە دەڵێ���ت "ئەم قوتابخانەیە تەنها ناوەکەی نێودەوڵەتیەو ناوەرۆکەکەی بەتاڵە ،لەوە کارەس���اتر ئەوەیە هی���چ سیس���تمێکی چاودێری نییه ،ئەگەر نا چ���ۆن دەیانتوانی ئاوا لەمنداڵی خەڵک بکەنو س���اڵی چوار هەزار دۆالریشمان لێبسەنن ،پۆلێک ٣١ منداڵ���ی تێبخەن کە خۆی جێگەی ١٧ تا ٢٠منداڵە" .دوابەدوای خستنهڕووی ئ���ەو کەموکورت���یو پێش���ێلکاریانەی بەرامبەر مندااڵن دەکرێت لهخوێندنگای ش���وەیفاتی نێودەوڵەتی ،بەڕێوەبەری پەروەردەی س���لێمانی مامۆستا کەمال نوری وتی " هەر لەگەڵ باڵوبوونەوەی هەواڵەکەدا لیژنەیەکی تایبەتمەندمان دروس���ت ک���ردووە ب���ۆ لێکۆڵین���ەوە ل���ەو کێش���ەیهو لەگ���ەڵ دەرچوونی ئەنجامەکەی���دا هەموو الی���ەک ئاگادار دەکەینەوە" ،ب���ەاڵم دایکو باوکی ئەو منداڵەی تۆم���ارە دەنگیەکانیان لەالیە زۆر نیگەران���ن لهسس���تی کارەکان���ی پ���ەروەردە ،ب���ەاڵم مامۆس���تا کەمال ئام���اژەی ب���ەوەدا ک���ە "کاری لیژنە، لێکۆڵینەوەیەو شوەیفاتیش راستەوخۆ پەیوەندییان بە وەزارەتی پەروەردەوە هەیەو گرێبەس���تی فەرمیی���ان لەگەڵ ئەوان���دا هەی���ە" .توان���ا کام���ەران، بەرپرس���ی پەیوەندییەکانی شوەیفات باسی لەوەکرد کە دوای ئەوەی بۆیان ئاشکرا بووە ئەو دەنگانە مامۆستاکانی خۆیان���ن ه���ەردوو مامۆس���تاکەو سەرپەرشتیارەکەش���یان دەرکردووە، بەاڵم تەالر ئەحم���ەد وتی "ئەوە کەی ئیجرائات���ە دەبێ���ت لەو سیس���تمە بکۆڵرێت���ەوە کە لەو ش���وێنە بەڕێوە دەچێت ،ئەسڵەن مامۆستاکانیان لەسەر ئ���ەوە دەرکردوە کە چ���ۆن ئەمنیەتی پۆلەکەی���ان نەپاراس���توەو دەنگی���ان تۆمارکراوەو نەیان زانیوە ،نەک لەسەر هیچ���ی تر ،ئەو سیس���تمە گەندەڵەی س���زای من���دااڵن دەدەن ،درۆ لەگەڵ دایکانو باوکان دەکەن ،باش���ە چۆن دەبێت پ���ەروەردە کوالێتی کۆنترۆڵی نەبێت تا بزانێ���ت لهخوێندنگایەکی وا بەن���او نێودەوڵەتیدا چی دەگوزەرێت، گەر ئێمە ئەوەمان دەس���ت نەکەوتایە کێ دەیزانی لەودی���و دیوارەکانی ئەو بینایەوە چی دەگوزەرێت؟".
پزیشكی دادوهر ی بێتاوانیی ژن ه كوژراوهكه ی كفری دهسهلمێنێت
بهرپرسی رێكخراوێك :یهكێتی ژنان دهیهوێت به كێشهی عهشایهری چارهسهری دۆسیهك ه بكات راپۆرتی :ئیحسان مهال فوئاد
به تۆمهتی پێكهوهگرتنی ژنێكو گهنجێك لهماڵێكدا ،كهسوكاری مێردی ژنهكه ،ژنو كوڕهكهیان برده دهرهوهی كفریو به فیشهك ی كۆتاییان ب ه ژیانیان هێنا ،باوك ژنهكهش دهڵێت كچهكهم پاكو بێگهرد بوو ،ك ه سهرهتا بینیم دهمیان بهستبوو هاواری كرد باوك ه من هیچم نهكردووه ،ئهوهتا پشكنینی پزیشكی دادوهریش دهریخستووه كه ئهو ژن ه هیچی لهسهر دهرنهكهوتووه. 6/3ی ئهمساڵ رۆژێكی پڕ لهتاریكیو نههامهتیو كۆتایی ژیانی ئافرهتێكی تهمهن 19ساڵ بوو ب ه ناوی (أ .ن. م)و گهنجێكی 18ساڵ كه تۆمهتی پهیوهندی سێكسیو پێكهوهگرتنیان خرابووه پاڵو بهو هۆیهوه ههردووكیان كوژران. (ن.م) باوك���ی كچ��� ه كوژراوهك��� ه ك ه ی تهواو خهماویو ش���ێواوبوو س���یما ی س���هرهتای چیرۆكی كوشتنی كچهكه بهمش���ێوهیه گێڕایهوه "دوو كچم داوه ی كه كچهكهیان كوش���تووم، بهو ماڵه ئێواره بوو لهماڵهوه خهوتبووم مێردی ئهو كچهم كه ئێس���تا لهماڵهوهی ه ناوی (ف .س)ـه هات ب ه شوێنمدا وتی وهره بۆ ماڵم���ان كوڕێك لهگهڵ كچهكهتدای ه (مهبهستی براژنهكهیهتی) ،منیش وتم ش���تی واههیه ب���ۆ نهتانهێنایهوه بۆم، وت���ی وهره ب ه چاوی خ���ۆت بیبینه، منیش رۆیشتم". ی باوكی کچەکە بهردهوام بوو لهگێڕانهوه رووداوهكهو وتی"كاتێك رۆیشتم بینیم كوڕێكی ههرزهكارو كچهكهم خراونهت ه ژوورێك���هوه لهكاتێك���دا رووداوهك��� ه لهكاتژمێر دوازدهوه روویدابوو ،كهچی ئێ���واره هاتن ب ه منی���ان وت ،هاوكات ئ���هوان لهماڵ���هوه 10كهس���نو ماڵی كچهك���هم لهس���هرهوهی ه ئهگهر دهڵێن
رێكخراوهكانی ژنان هیچ ههڵوێستێكیان نییه ،چهندین ژن كوژراوهو تاوانی گهوره لهگهرمیان ئهنجامدراوه ههر بێدهنگ بوون ئهو كوڕه لهگهڵ كچهكهمدا بووه چۆن لهنێو 10كهس���ی خێزانێك���هوه چووه فۆتۆ :ئەرشیف س���هرهوه ،كه تهنها لهدهرگاكهوه رێگا دیمەنێک لەشاری کفری ههیه بچیت ه ژوورهوه". ی باوكی کچەکە دهش���ڵێت "كاتێك بینیم كوڕهك���ه ،ماڵو مام���ی زاواكهم وتیان وتم ئهی ه���اوار چ تاوانێكیان كردووه بێت���اوانو بێگهرد بوو وهك پزیش���ك دهس���تو ق���اچو دهم���ی كوڕهكهیان ئهوه رۆیشت پۆلیس ئاگادار دهكاتهوه ،وا دهیانك���وژن؟ ئ هی مام���ی كوڕهك ه دادوهری سهلماندوویهتیو داواكارم یاسا بهستووهتهوهو كچهكهشمیان كردووهت ه ئیت���ر وتیان كوڕو كچهك��� ه دهبهین بۆ نهی���وت هیچی لێمهكهن؟ ،دوو س���ێ مافم لهو چوار كهسه وهربگرێتهوه". ی كفریی ه فیش���هكیان ك���رد به دهوروپش���تمدا ،لهنوس���راوێكدا ب ه ژم���اره 491له6/6 ژورێكهوهو دهرگاكهیان لێی داخستووه ،مهزراكهم���ان كه ل���هدهرهوه ی دهست ئاوێن ه كهوتووه، وت���م ك ه واتان لێك���ردوون ئیتر بۆچی ت���ۆش وهره لهگهڵمان���دا ،وتم بۆچی سهرهتا كوڕهكهیان كوشت ،هاوارم كرد كه كۆپییهك منتان بانگك���ردووه ،ئێ���وه نهتانوت بچین بۆ ئهو ش���وێنه ،وتیان ئێس���تا توخوا كچهكه مهكوژن ،وتیان با باوكی پزیش���كی دادوهری دهرئهنجام���ی ی ی بنك��� ه ی ئاڕاس���ته كچهكهو كوڕهك��� ه بهیهكهوهن؟ ،چۆن مامی كوڕهك ه دێت ئابڕومان دهچێت" .بكوژین ك ه مهبهستیان من بوو ،دواتر پش���كنینهكه بزانم ش���تی وا رووی���داوهو بڕوا ناكهم ئهو پیاوه كه به هۆی جهڵتهوه الیهكی كهس نهبێته ش���ایهتحاڵ ،ئیتر ب ه قژ پۆلیس���ی كف���ری ك���ردووهو دهڵێ���ت كچهك���هم وای كردبێ���تو كچهك���هش لهشی خاوبووهتهوه ،ب ه گریانهوه وتی كچهكهمیان راكێشاو (س) لهنزیكمهوه ب ه ئام���اژهدان ب ه نوس���راوتان ژماره ی وهرگرتنی هاواری دهكردو دهیوت باوكه بهخوا من "پێ���م وت���ن بۆچی ئابڕوت���ان دهچێت كوش���تی ك���ه ههرگی���زاو ههرگیز ئهو 373ل���ه2012/6/3و دوا س���ێ نموونه لهجهس���ت هی ئافرهتهك ه ی ئهوهتا كچهك ه دهڵێ���ت من زۆر پاكمو كارهساته لهبیرم ناچێتهوه". لهئاو پاكترم ،كوڕهك ه به سهر ئاماژه ی ك ه رهنگو دهكرد لێی تێدهگهیش���تم ،ئیدی مامی هیچم نهكردووه ،یهك قۆناغه چهكیان ئهوهش دهڵێت ك ه ویستوویان ه ئهویش لهگهڵ پش���كنینی جلهكه كوڕهكهش���یان ئاگادار ك���ردهوه هاتو پێدا كێش���امو كهوتم ه س���هر زهوی ،بك���وژن" ،رووی چهكهك هی لهمن كردو جۆرهكهشی دیاری كردووه دهركهوتووه وت���ی تكای ه هیچی لێمهكهنو دهچم برا ویس���تم تهلهفۆنێك بكهم لێیانسهندمو تهقاندی فیشهكی تێدا نهمابوو ئهگینا هیچ دهرهنجامێكی نهس���هلماندووه ك ه توخمی پیاو لهجهس���تهو جلهكانی ئهو گهوهرهكهم ئاگادار دهكهمهوه ،چونك ه شكاندیان ،ئیدی ههردووكیانیان بردو منیشیان دهكوشت". منیش ناچار رۆیش���تم لهگهڵیان ،ژنی روونیش���ی كردهوه ك��� ه كچێكی تری ئافرهتهدا ههبوبێت. باوكو دایكی لهعهمرهن". ی س���هرنج ه تائێستا هیچ باوكی کچەکە باس���ی لهوهش���كرد ك ه بكوژهك ه لهماڵهوه بوو پێیان وت ئهگهر خێزانی كوڕێك���ی دیك هی ئهو ماڵهیهو ئهوهی جێگ ه ی واڵته ،رێكخراوێكی ماف���ی مرۆڤو تایبهت ب ه "مام���ی كوڕهكه پێی وتن ئێمهو باوكی ماڵی كوڕهك ه هاتن بڵێ رۆیشتوون بۆ دوو منداڵ���ی ههیهو لهدهرهوه كچهك��� ه بهرپرس���یارینو بۆت���ان نیی ه مهزراكه ،كاتێك رۆیشتین بینیم بهرهوه چهند ههفتهیهكه هاتوونهتهوه ،ئێستا ئافرهتان كاری لهس���هر ئهو دۆسیهی ه ی ئهو شوێن ه ناچنو وتیان دهیانكوژین ،لێم زهوتكردوونو نایدهمهوه ،كچهكهم نهكردووه ،لێپرس���راوی رێكخراوێكیش هیچیان لێبكهن ،پاش رۆش���تنی مام
ب ه ئاوێن هی راگهیاند تهنها س���هردانی پۆلیسیان كردووه هیچیان پێ نهوتوون، بهاڵم زۆر رهخنهم لهڕێكخراوهكانی ژنان ههیه ك ه بێههڵوێستن. ی ی سهرقهاڵی سهنتهر بهرپرسی بنك ه راگهیان���دنو روناكبیری ژنان ،ئیكرام ه غائب بۆ ئاوێنه وت���ی "رێكخراوهكانی ژن���ان هی���چ ههڵوێس���تێكیان نیی���ه، چهندی���ن ژن ك���وژراوهو تاوانی گهوره لهگهرمیان ئهنجام���دراوه ههر بێدهنگ بوونو هی���چ رێكخراوێك بهدواداچوونی ب���ۆ نهكردووه ،ئاخ���ر دهبێت ئیتر كێ بهرگری لهژنان بكات ،هۆكارهكهش���ی بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه ئ���هو رێكخراوان ه پاش���كۆی حیزبهكاننو لهبهرژهوهندی حیزبهكانیان دهس���توهرنادهن ه دۆسێی ژنان". بهرپرس���ی ئهو رێكخ���راوهی ئافرهتان رهخن���ه لهیهكێت���ی ژن���ان دهگرێتو دهڵێ���ت نازانم یهكێت���ی ژنان بهرگری لهژنان دهكات ی���ان تاوانبار؟ ،باوكی ژن ه كوژراوهك ه وتی بهرپرسی یهكێتی ژن���ان هاتووه وتویهت���ی "تازه تۆ ئهو كچهكهت ك���وژراوهو كچهك هی دیكهت ب���دهرهوه بهو ك���وڕهی تریان ،ئهویش پێی وتووه چۆن دهیدهمهوه لهكاتێكدا ئهو زاوایهشم ئامادهبوو ك ه كچهكهیان كوش���توومو تاوانهكهیان ئهنجامداوه، لهبری ئهوهی ئێوه بهرگری لهمن بكهن كهچی هاتوون وادهڵێن!". ی بنك هی پۆلیسی كفری ،مالزم ئهفسهر داود حسێن لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه وتی "ناتوانین زانیاری لهسهر لێكۆڵینهوهكان ئاش���كرا بكهی���ن ،تۆمهتب���ارهكان ههڵهات���وونو دادوهر فهرمانی گرتنی ب���ۆ دهرك���ردوون ،ئێم���هش فهرمانی گرتنهكانیانمان رهوانهی ههموو شوێنو زاڵگهكانم���ان كردووه لهكوردس���تان، تهنانهت سهفارهتهكانیش���مان ئاگادار ی كردووهتهوه لهگ���هڵ ئاگاداركردنهوه ئاسیاس���ێڵ بۆ كاركردن لهسهر ژماره مۆبایلهكانیان".
18
تایبهت
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
فاروق رهفیق :باوهڕم بهچاكسازیی لهم دهسهاڵتهدا نییه دهبێت هیچ نهڵێین جگه له"گۆڕین ،گۆڕین ،گۆڕین" ئا :پشتیوان جهمال نوسهرو توێژهر ،د.فاروق ی رهفیق پێیوایه گردبوونهوهكه ی ی دژ ی رابردوی سلێمان پێنجشهممه "پهسهند"كردنی بودجه ،پاشهكشهبوو ی رابردوو، ی ساڵ له17ی شوبات ئهو دهڵێت "نابێت لهو داواكاریی ه ی ساڵی رابردووهوه بێین گهوران ه ی بچوك" .فاروق بۆ داواكارییهك ی ی رابردوو ئهندام رهفیق ك ه ساڵ ی ی ئازاد ی مهیدان ی كات ئهنجومهن بوو ،لهم چاوپێكهوتن هی ئاوێنهدا راو ی سهرنجهكانی لهبارهی گردبوونهوهكه سلێمانی دهخاتهڕوو. ی ئاوێن���ه :چۆن ل���هو گردبوونهوهیه ی رۆژی پێنجشهممهی رابردوی سلێمان ی ی "پهس���هند"كردن دهڕوانیت كه لهدژ بودج ه ئهنجامدرا؟ ف���اروق رهفی���ق :وهكو پرهنس���یپ پێداگی���ری لهس���هر ئ���هوه دهكهم ك ه ی خۆپیش���اندانو گردبوون���هوه مافێك بنهڕهتیی مرۆڤهو جۆرێك ه لهڕادهربڕینو ی سیاس���ی مهدهنیی���ه ،بهاڵم مافێك��� ئێم ه دهبێت لهس���هر س���تراتیژی ئهو ی دیك���هش گردبوونهوهی���هو ئهوان��� ه قس���ه بكهین ك���ه دهبێ���ت روبدهنو دهس���هاڵتێكیش ههیه لهم واڵتهدا ك ه ی "یاسا"وه زهوتی ئهو دهیهوێت بهناو گردبوونهوهو خۆپیشاندانانه بكات ،بۆی ه لهڕووی ستراتیژییهوه ئهو گردبوونهوهی ه ی تیایه ،چونك ه ئهو ی گهوره ئیش���كال گردبوونهوهی ه لهههوادا روینهدا ،بهڵكو ی ی مهدهن دهبێت بهشێك بێت لهخهبات ی ی پێش���وهخت ك ه ئێس���تا زهمینهیهك ی ههیهو پێش���تر خهڵكێك ههی ه خهبات ی ب���ۆ ئ���هو ك���ردووهو رێچكهش���كێن ی مهبهس���ت ه ك���ردووهو نابێ���ت لهخاڵ س���فرهوه دهس���تپێبكرێتهوه ،جگ��� ه ی ی ل���هو گردبوونهوهی ه ل���هوهش ئهوه ی پهرلهمان بینیمو بهردهم نوس���ینگه ی ی ئهو شوێنهش ئیشكالێك ههڵبژاردن ی گهورهی���هو رازیبوون��� ه بهفهرمانهكان دهس���هاڵت ،بۆی ه ئ���هو گردبوونهوهی ه ی ش���وبات ی لهیادكردبوو ك ه 17 ئهوه ی بووهو ی مهدهن روی���داوه بزوتنهوهیهك ی ههبوو بۆ نهخشه رێگهی هكو داواكار ی ی سیستهمو رژێم گۆڕینی سهرتاسهر ی ی ئهزمون ئهم واڵتهو بۆ بیناكردنهوه ئ���هم واڵته ،ب���هاڵم تۆ دێی���ت ئهوان ه وهالوه دهنێی���تو گردبوونهوه دهكهیت بۆ بودجهیهك ك ه ه���هم تێپهڕێنراوهو نامهیهكیش دهنێری���ت بۆ پهرلهمانێك ی ی ش���وبات وتی "ش���هرعیهت ك ه 17 نییه". ئاوێنه :ب���هاڵم پێتوانیی ه بودجهش ی ك ه یهكێك��� ه ل���هو بابهت ه گرنگان���ه ی پێویس���ته ههم���وو جۆره فش���ارێك ی ی بهكهموكورت بۆ بكرێ���ت بۆ ئ���هوه تێنهپهڕێت؟ ف���اروق رهفی���ق :راس���ت ه بودج��� ه گرنگ���ه بهتایبهتی���ش ئ���هم بودجهی ه ك ه خهڵكێكی زۆر باش���یش قس���هیان لهسهر كردو بهئاش���كرا دیاره كه ئهم ی بودجهی ه بریتیی ه لهبهههدهردانو دزین ی ئهم نهتهوهیه ،بهاڵم سهروهتو سامان لهبهر خراپیی ئهو بودجهیه ،پێویست بهگردبوون���هوه نییه ،بهڵك���و دهبێت گردبوون���هوه بۆ ئ���هوه بكرێت ك ه ئهو ی ئهو بودجهیهی داڕشتوه ،وات ه كهسه ی دهبێ���ت ئێمه بگهڕێینهوه بۆ س���یاق ی ئ���هو خهڵكانهی ك ه دهیهوێت داواكار ئهو سیستهمه بگۆڕێت ،چونكه وا ئهم ی دهكهیت بودجهیهش چاككرا ،ئهی چ لهسیس���تهم ه خراپهك���ه؟ بۆیه دهبێت ی كه له17ی شوباتدا بینا لهسهر ئهوه كراوه بهردهوام بینو هیچ نهڵێین جگ ه ل ه (گۆڕین ،گۆڕین ،گۆڕین). ی ئاوێنه :بهاڵم یهكێك لهمهبهستهكان ئ���هو گردبوونهوهی���هش رێگریكردن��� ه ی لهس���اڵی داهات���وودا ئهو بۆئ���هوه بودجهی ه زوت���ر ئاماده بكرێت ،كهوات ه ی ههس���ت ناكهی���ت ئ���هوهش خاڵێك ئیجابییه؟ ف���اروق رهفی���ق :ئهگ���هر كۆمهڵێك كهس وا تهس���هور بكهن ك ه باوهڕیان ی لهسیس���تهمو بهگۆڕین���ی ریش���هی ی سیاس���هتو كلتورو دهس���تكارییهك ی سیس���تهمی ئ���هو واڵته نهبێت، چاك بهڵك���و باوهڕیان بهچاكس���ازی بچوك ههبێت ،م���ن وهك هاونیش���تمانییهك ی رێزیان دهگرم ،بهاڵم دهبێت خهڵكان دیك ه لهپشت ئهو گروپهوه كه باوهڕیان
د.فاروق رهفیق
فۆتۆ :پشتیوان
ێ تائێستا هۆڵم نادهن ی نابێت لهشوێن ی چۆن بهشداری بۆ كۆڕگرتنو ئهوهی ك ه گردبوونهوهیهك ی كۆمهڵێك خهڵكانێك قوربان بكهم لهبهردهم دهدهن ،خهڵكانێك ریستۆرانتو ی نوسینگه كافێ ههیه ناتوانم دروست ببن پهرلهمانێكدا ك ه باوهڕم پێی نییه؟ شهرعیهت بدهنهوه بچم ،چونك ه خاوهنهكانیان ی بهدهزگایهك ئهو گردبوونهوهی ه ی لهشاخی گۆیژه بوای ه شكستخواردوی وهك دهڵێن یهكێت پێماندادهخات پهرلهمان باشتر بوو ی سهرتاس���هریی ه ئیش بكهن، بهگۆڕان ی ترم ههی ه ك ه من لێرهدا رهخنهیهك��� ئایا ئهو دهس���تهی ه ههس���ت ناكهن ك ه ی ی ئهو گردبوونهوهی��� ه خهڵكان بهه���ۆ دیكه ئهو باوهڕهیان ال دروس���ت ببێت ی دروس���ت نابێتو ی ریش���هی ك ه گۆڕان ی ئهو ش���ت ه بچوكان ه دهبێ���ت خهریك ی بن .م���ن دهمهوێت بڵێم ك��� ه له 17 شوباتدا بۆچونێكی رادیكاڵی ههبوو ك ه دهیویست ئهم سیس���تهمه بگۆڕێت با لهوه دانهبهزینو داواكارییهكه نههێنین ه خوارهوه ،ئهوه كێشهكهیه. ئاوێن���ه :باش��� ه ههمیش��� ه جهخت ی ش���وبات دهكهیت���هوه ،بهاڵم ل���ه 17 ی 62رۆژ خۆپیشاندان، پێتوایه لهدوا هیچ ئهنجامێكی باشتان بینی؟ ههست ناكهیت شكستتان هێنا؟ فاروق رهفیق :وهك وتم خۆپیشاندان ی ی ئهو گردبوونهوهیه مافه ،بهاڵم لهسیاق ی راب���ردوو روی���دا ك��� ه پێنجش���هممه پاشهكشهیه له17ی شوباتو دروشم ه ی ك ه گ���هورهكانو ل���هو بهرنامهڕێژیی ه ی ئهم ی سیس���تهمی سیاس��� بۆ گۆڕین ی واڵته دانرابوو ،لێدانیش بوو لهش���كۆ ی خۆپیش���اندانو گهڕانهوهی��� ه بۆئهوه ك���ه هیچ ش���تێك روینهدابێ���ت ،بۆی ه نهدهبوو ئهوه بهسهر ئهو رۆژنامهنوسو چاالكوانانهدا تێپهڕێت كه وا تهس���هور بك���هن لهچوارگۆش���هی یهكهم���هوه ی گهورهی من دهستپێدهكهنهوه ،خهم ی ئهوهی ه ك��� ه ل���هدوای داگیركردنهوه ی سهرا له19ی نیسانی پارساڵدا بهردهرك ی نهبێتهوهو ئهو ئهو بارودۆخ ه ئاس���ای ی خهڵك ه را نهیهتهوه لهگه ڵ ئهو ستهمه ك��� ه ههیه ،یاخ���ود وهك���و ئهزمونێك ی ی 17ی ش���وبات بكرێت ،ههوڵ سهیر م���ن ئهوهبوو ك��� ه ئهو كهش���وههوای ه بمێنێتهوهو ئ���هو داواكارییانهی خهڵك ی قهیرانهكان ك ه ههبوونو بۆ چارهسهر دانرابوون ،من دهمهوێت 17ی شوبات
نهم���رێ ،بۆیه ههر كهس���ێك بیهوێت ی ترهوه دهس���پێبكاتهوه لهش���وێنێك ی ی م���ن نۆرماڵیزهكردن بهتهس���هورات ی ههلومهرجهكانهو بهبێ ئهوهی بهخۆ بزانێت لهخزمهتی دهس���هاڵتێكدایه ك ه هیچ كێشهیهكی نییه ،گردبوونهوهكهش ی یاس���ایهك كرا ك��� ه ههمومان بهپێ��� لهس���هر ئ���هوه رێككهوتین ك��� ه ئهوه ی قهدهغهكردنی خۆپیشاندانه" "یاس���ا خهڵكانێك ك ه پارساڵ خۆپیشاندانیان كرد ملیان نهنا ب���ۆ مۆڵهت وهرگرتن، ی ئازادیی���هوه چهندین ل���هو مهیدان��� كهسو لهنێویش���یاندا خ���ۆم دهمانوت ی ئازا مۆڵ���هت وهرناگرێت بۆ ئینس���ان خۆپیش���اندان ،چونك���ه ئهو یاس���ای ه پڕه لهجهورو س���تهمو نزیك ه لهڕژێم ه ش���مولییهكان ،بهاڵم ك���ه تۆ مۆڵهتت ب���ۆ وهرگ���رت ،كهواته مل���ت نا بۆی، ئهمهش بهبارێكی دیك ه پاشهكش���هیه. بۆ مهسهلهی شكس���تهێنانهكهش ،من نوسینێكم ههی ه لهكتێبێكدا كه بهمزوان ه ی (ناكامیی) ك ه باڵودهبێتهوه بهن���او دی���اره لهكوردهواریش���دا (ناكامیی) مانای شكس���ت دهگهیهنێ���ت ،دهبێت ی ئهوه بڵێم كهئۆپۆزس���یۆن شكس���ت ب���هو بزوتنهوهی���ه هێنا ،ب���هاڵم ئهو ی بزوتنهوهی��� ه ئهوهنده رهونهقو جوانی ههیه ك ه دهبێت شانازی پێوه بكهینو دهس���تی پێوه بگرین ،ئهو بزوتنهوهی ه یهك داواكاری���ی جێبهجێنهكراو دهڵێن تۆمهتبارێك دراوهت ه دادگا ك ه پێموای ه ی تیای���ه، دادگاییهكهش���ی ئیش���كال كۆمهڵێ���ك پیاوكوژ ه���هنو دهزانرێت ی ئ���هو پیاوكوژانهی گرتووه ئهوانهش��� ی حوكی ئهم واڵت ه دهكهن ،ئهم ه شكست 17ی شوبات ه كه شكستی ئۆپۆزسیۆنو خهڵكو ههمومان���هو نهمانتوانیوه ئهم رژێم���ه ناچار بكهین ك ه ئهو چهكداران ه بدهنه دادگا ،بهاڵم دهسكهوتیش ههی ه ی ی گهوره ك ه ئهو بزوتنهوهی ه ههژاندنێك
خس���ت ه دهس���هاڵتدارانی ئهم واڵتهوهو رۆژێك دێت خهڵكێ���ك لێیان راپهڕنو ئ���هو دهس���هاڵتهیان پ���ێ بپێچنهوه، سهركهوتنی دووهم ئهوهیه خهڵكێك لهو بزوتنهوهی ه بوو كه سزای سیاسی دراو ی لێدهس���هنرێتهوهو ههموو مینبهرهكان ی تائێس���تاش م���ل نانێ���تو بهدهنگ زواڵ ڵ دهڵێت "نا بۆ س���تهمكاری" ك ه ئهوهش منم ،تهسهور دهكهیت تائێستا هۆڵم نادهنێ ب���ۆ كۆڕگرتنو كۆمهڵێك ریس���تۆرانتو كافێ ههی ه ناتوانم بچم، ی چونك ه خاوهنهكانی���ان دهڵێن یهكێت پێم���ان دادهخات ،بۆیه ئێس���تا نابێت ی ی كه خهڵكانێك قوربان ی ئهوه لهشوێن
بنێیت ،كۆمهڵێك ب���هش ههیه دهبێت لێ���ی یاخی بیت ،بۆ نمون ه لهكۆمهڵێك ی یاسای عێراقیدا بهشی ئهوهنده بهش ی دهس���تیان ههیه كه ئهو پیاوكوژانه ی ئ���هم واڵتهوه ی گهنج چووه خوێن��� دادگایی���ان بكهی���ت ،دهمانهوێت ئهو بهش��� هی یاسا سهروهر بێت ،ئهم ه بهو مانای ه نییه كه بهههموو بهش���ێكی ئهو یاس���ای ه ملكهچ بین ،چونكه ئهگهر وا بێت ئهمه جۆرێكه لهستهمكاری ،بهاڵم یاخیبوون لهیاس���او یاس���ایهكیش ك ه ی دهوێو لهجهورو ستهم دهدوێت ،دلێری ی ناعهدالهتییهك ه ك ه رادهس���تكردنهوه ی لهیاس���ایهكدا رویداوه ،م���ن پێداگیر لهس���هر ئهوه دهكهم كه ئهو یاس���ای ه باس لهجهورو س���تهم دهكاتو شهبیه ه ی ك ه لهواڵت ه ش���مولیو بهو یاس���ایانه دیكتاتۆرییهكاندا رێگ ه لهخهڵك دهگرن ی ئهو یاسای ه رای خۆیان دهربڕن ،بهپێ نابێ���ت خۆپیش���اندان بكرێ���ت ،بۆی ه ی بێت لێیو نابێت دهبێت خهڵ���ك یاخ ی ئهم واڵت ه بڕۆن ی زۆر باش نوخبهیهك ی كهواته ئێم ه ی بۆ وهربگرن ،ئ ه مۆڵهت ێ مۆڵهت چیمان كرد 62 ،رۆژ خهڵك بهب خۆپیش���اندانمان كرد ك���ه پهرلهمانو حكومهتمان خس���ته ژێر پرسیارهوهو ێ دێڵیتو ی چۆن تۆ ئهوان��� ه بهج ئ���ه لهشوێنێكهوه دهستپێدهكهیتهوه وهكو ی خاڵی دهس���تپێكی س���هرهتایی ،ئ ه ی خهبات���ی مهدهن���ی چیی���ه؟ ،خهبات ی میراتهو دهبێت لهو ش���وێنهوه مهدهن ی دهستپێبكهیتهوه كه لهپێشهوه دهست ی پێكراوه ئهگهر وا نهبوو ئهمه ئهوپهڕ س���اویلكهییه ،چونكه لهههموو دنیادا ی وهكو ههموو ی مهدهن��� وای��� ه خهبات كایهیهكی دیكه كهڵهك ه دهبێتو دهبێت منو تۆ سود لهخهڵكانی پێش خۆمان وهربگرینو لهو حاڵهتهدا خهڵكێك ههی ه ی ی گهوره ی كردووهو شت پێشتر ئهزمون وتوه ،بۆیه یاخود لهوه گهورهتر دهڵێین یاخود نایڵێین. ی ت���ۆ الیهن ه ئاوێنه :باش��� ه ب���هڕا ئیجابییهكان���ی ئ���هو گردبوونهوهی��� ه چیبوون؟ پێتوانیی ه داواكارییهكانیان بۆ ساڵی داهاتوو سودی لێوهردهگیرێت؟ ف���اروق رهفی���ق :كاتێ���ك ئ���هو داواكارییان���ه دهڕوات ب���ۆ پهرلهمان، پهرلهمان لهپشودایهو خهڵكێك پارسا ڵ ی لهش���هقامدا خرۆش���ابوو ب���هداواكار گ���هورهوه ئ���هو پهرلهمان��� ه فێڵی لهو خهڵكه ك���رد ،ئهوه پهرلهم���ان نییه، ی من پێمخۆش نییه گهنجی ئهم واڵت ه ی گهوره ئێم ه وا تهسهور بكهن ئیشێك ی ئ���هم واڵت ه دهكهن ،م���ن وا لهگهنج ی دهڕوانم ك��� ه لهوه رادیكاڵتر بنو داوا ههڵوهشاندنهوهی ئهو پهرلهمان بكهن ی ئهو ی بۆ بنێرن ،لهبهرئهوه نهك نامه ی 20 پهرلهمان���ه دوكانو بازاڕێك ه ماوه س���اڵ ه پارتیو یهكێتی دایانمهزراندووه بۆئهوهی فهرمانهكان���ی خۆیانی لێوه بكهن بهیاسا ،دهورێكی تریش دهبینن ی ئهم واڵتهیان ك ه كۆمهڵێك خوێندهوار كڕیوه بۆئهوهی لهوێوه دهس���ت بهرز بكهن���هوه ،بهپێ���ی ه���هر زانس���تێك قس���ه دهكهیت ئهم��� ه پهرلهمان نییه، ی لهبهرئهوه وا تهسهور بكهیت ك ه ساڵ داهاتوو بێتو ئهو پهرلهمان ه بودجهت لهكاتی خۆیدا ب���ۆ ئاماده بكات ،بۆی ه
ی ئۆپۆزسیۆن شكست بهخۆپیشاندانو ی شوبات هێنا ی 17 بزوتنهوه
دهدهن ،خهڵكانێ���ك دروس���ت ببن ك ه هۆش���یارییهك ههی ه لهئاس���تێكدا ك ه ش���هرعیهت بدهن���هوه بهدهزگایهك��� ی ی خهڵ���ك پێیگهیش���تووه لهبهرهنجام شكستخواردوی وهك پهرلهمان. ی ئهوه نییه ك ه ش���هو خهوتبێتو بهیان ئاوێنه :بهاڵم ئێوه ههمیش ه داكۆك ی ههس���تێت ،بهڵكو 20ساڵه لهگه ڵ ئهم لهیاس���ا دهكهنو كاتێكی���ش لهههرێمو رژێمهداین ناڵێم ئهم دهس���هاڵته ،بۆی ه واڵتێك���دا ژیایت ،دهبێ���ت پابهند بیت تێگهیش���توین كه ئهمه ناگۆڕێت ئهگهر بهیاس���اكانییهوه ،ب���ۆ ئهوهی���ان چ ی نهیگۆڕین ،كاك ه لهم واڵتهدا سیس���تهم دهڵێیت؟ نییه ،دهبێت پهرلهمان دروس���تبكهین فاروق رهفیق :كاتێك باس لهسهروهر ی بهههم���وو ماناكانیهوه ،بۆی��� ه نابێت یاسا دهكهین ،باس لهكۆمهڵێك بهش ی ش���وبات دهستپێبكهینهوه ی 17 ی دوا یاس���ا دهكهینو ئهوهشی ك ه پابهندبوو بهنام���ه ن���اردن ،چونك��� ه ئیرادهیهك ب���هو یاس���ایهوهو رێ���ز ی لێن���ا ئێم ه ههب���وو بۆ گۆڕی���ن ،ئهگ���هر ناتوانین بوینو خ���ۆم بهیاس���ایهك ی بكهین ی زۆر خراپ خۆپیش���اندانێكی سهرتاسهری ی بوونیادیی، ی س���تراكچهر دادگاییكرامو رۆیشتم بۆ زیندان ،بهاڵم ب���ۆ گۆڕین ی ئهم���ه بهو مانای��� ه نیی ه ك��� ه ملی بۆ نهیكهی���ن باش���تره .نابێت لهش���كۆ
ی خۆپیشاندان كهم كردبێتهوهو رهوایهت ببهخش���رێت بهیاسایهكی فاشییان ه ك ه ی خۆپیش���اندانهو شهرعییهتیش یاسا بدرێ���ت بهئۆفیس���ی پهرلهمانێك ك ه ی ی نابێتو مایه وش���هی پهرلهمان بۆ شهرمه ،لهكاتێكدا پارساڵ خهڵكانێك لهمهیدان���ی ئ���ازادی دهیان���وت ئێره پهرلهمانی ئێمهیه. ئاوێنه :تۆ دهڵێیت ئهو گردبوونهوهی ه "شكۆی خۆپیش���اندانی شكاند" ،بهاڵم پێتوانیی ه ئهوه جورئهت بوو كه بتوانن لهو كاتو س���اتهدا گردبوونهوه ئهنجام بدهن؟ ی ف���اروق رهفی���ق :ئێم��� ه ئ���اگادار خۆپیشاندانهك هی پار ساڵین ،لهچهند ی رۆژی یهكهمی���دا چهندین بهرپرس��� ئهم واڵت ه ههبوون ك ه ویس���تبویان ئهم ێ خۆپیش���اندان واڵته جێبێڵن ،دهمهو ئ���هو رۆڵه ببینێو كۆتای���ی بهم رژێم ه ی بهێنرێ���ت ،ك���ه دهڵێی���ن لهش���كۆ ی دا ،خۆپیش���اندانێك خۆپیش���اندان ی بهناو سیاس���ییهكانی ئهم كه زۆربه ی هێنابووه لهرزین ،بهاڵم ئێستا واڵت ه ی ك ه بهدهسهاڵت بێیته سهر ئهو واقیعه بڵێیت بهئهدهب���هوه تهعامول دهكهین ی تۆ دهتهوێت؟ ،ئهمهی ه بهو ش���ێوهی ه ی ش���كۆی خۆپیش���اندان، ش���كاندن خۆپیش���اندان مۆڵهتی ن���اوێ ،بهڵكو ی ی خۆڕسكی خهڵكه لهپێناو ئیرادهیهك ی دادپهروهری���داو گهڕانهوه بۆ كهرامهت ئینس���انو كاتێك دهچیته سهرشهقامو بهتێپهڕین���ی كات بهرنام��� ه دروس���ت دهبێتو دواتریش رێكدهخرێت. ی ی بۆ رێكخس���تن ئاوێن���ه :بهاڵم ئ ه ئهو كهس���انهش نابێته چهند كهسێك ی سهرپهرش���تیان بك���هن ،وهك ئهوه ی رابردوو پێشڕهوایهتیتان ئێوه س���اڵ دهكرد؟ ف���اروق رهفی���ق :راس���ت ه ئێمه پار ئ���هو كارهمان كردو سهرپهرش���تیمان ی دهدهین، دهكردو ئێس���تاش باجهكه ب���هاڵم ههرگی���ز نهمانوت���ووه ئێم��� ه ی پێش���ڕهوایهتیمان كردووه ،رس���ته ی ش���وباتهوه ی 17 گرنگ ئهوهیه لهدوا ی پ���ار دهس���تپێبكهینهوه ،داواكار ی گهورهترو ستراتیژیترهو نابێت داواكار بچوكتر پێش���كهش بكهی���ت ،ئهمهش ی ی���ان ئهوهیه نائومێدی ل���هو خهباته ی بۆ دانانێیت، پێشوو ،یان ئهوهیه رێز ی گهورهو یان ئهوهتا ناتهوێ گۆڕانكاری ریشهیی لهم واڵتهدا روبدات. ی گۆڕان ئاوێنه :تۆ ههمیش��� ه باس��� ی دهكهیت ،ب���هاڵم لهقس���هكاندا مانا دهردهكهوێ���ت، دژایهتیكردنی���ش ی تۆ چاكس���ازیی ه یان ئای���ا مهبهس���ت دژایهتی؟ ف���اروق رهفیق :راس���ته ،من باوهڕم بهچاكس���ازیی لهم دهس���هاڵتهدا نییهو ی باوهڕم بههێزێك���ی كارای ه ك ه بۆچون ی ههبێ���تو بڵێ���ت ئ���هم رادیكااڵن���ه ی سیس���تهمه ك��� ه س���هرلهبهری بۆن ی لێدێت، ناعهدالهتیو س���تهمو فهساد ێ بینا ی نو وهالوه بنێتو سیس���تهمێك ی ێ ب���اوهڕم بهبیناكردنهوه بكات ،بهڵ ی ههیه، ی نوێ���ی سیاس��� ئهزمونێك��� ی حكومڕانیی ه چونك��� ه ئ���هو ش���ێواز ی خواردووه ،ئهم ه دژایهتیكردن شكست ی نیی���ه ،بهڵكو گهڕانهوهیه بۆ كهرامهت ی كورد. ئینسان ی ئاوێنه :خهڵكێكی زۆر دهپرسن بۆچ بهشداریی گردبوونهوهكهت نهكرد؟ فاروق رهفیق :ئهگهر ش���تێك باوهڕم ی نهبێت بهش���داری ناكهم ،چونك ه پێ ی ش���وبات ئهوه پاشهكش��� ه بوو 17 ، ی هێنای ه پێشهوه بۆ نهخش��� ه رێگهیهك ی ئهم واڵته، دهستكاریكردنی سیستهم ی خۆپیشاندانێك بكهم چۆن بهش���داری ی پهرلهمانێكدا لهب���هردهم نوس���ینگه ك ه ب���اوهڕم پێی نیی���ه ،تهنانهت ئهو ی گۆیژه بوای ه گردبوونهوهی ه لهش���اخ باشتر بوو. ی ێ نوس���ینگ ه ئاوێن���ه :ب���هاڵم ئهو پهرلهمان���هو بودج���هش لهپهرلهم���ان ێ "پهسهند" كرا ،ئیتر بۆچی نابێت لهو بكرێ؟ ی ل���هو ف���اروق رهفی���ق :نهمبین��� ی خۆپیش���اندانان هی بهه���اری عهرهب��� لهبهردهم پهرلهمان���دا روبدات ،چونك ه ی ئهو شوێنان ه لهوه هۆشیارتربوونو خهڵك زانیان كه ئ���هو پهرلهمانانه ،پهرلهمان ی ئێمهش وهك نی���ن ،ئهو پهرلهمان���ه ی ی ش���هرعیهت ئهو پهرلهمانانهیه ،بۆچ پێدهدهیت���هوه ،ئهگ���هر لهس���احهو دهشتێكدا بكرایه باشتر بوو.
تایبهت
) )333سێشهمم ه 2012/7/3
19
ونبوون
ئاگرگرتنی تهنكهر ی غاز ی شل (ئێڵ پ ی جی) لهخۆرمۆر له 22ی حوزهیران
ی كۆمپانیای (دانهغاز) هوه ی بریندارهكان لهالیهن تیم ی رێوشوێنی خێرا لهههمبهر رووداوهكهو به تهنگهوه هاتن گرتنهبهر
ی ونبوه بهناوی (ڕێبوار عهبدولرهحمان ی ژوری بازرگان *ناسنامهیهك ی بازركانی. حسێن) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژوور
ی (بهختیار محهمهد سالح) ی ونبوه بهناو ی بازرگان ی ژور *ناسنامهیهك ی كلینكی پزیشكی ناو وێستگهكه برانو لهههولێ���ر ئهوی���ش دهس���تبهجێ 3خوالێخۆشبووان دهكهین. ی 22ی حوزهیران كارهس���اتێك لهڕۆژ ی بازركانی. دڵتهزێن روویدا لهوێس���تگه ی ئێڵ پ ی ل���هو ێ لهالی���هن پزیش���ك ی لێهاتوو ی ئهمبوالنس��� ی رهوان��� ه ك���رد لهگه ڵ 3دكتۆر عهال كه پسپۆڕی فریاگوزاریی ه ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژوور
ێ ی (غازی شل) لهخۆرمۆر ك ه پێدهچ ج ی میكانیكی بووبیت لهالیهن هۆكارێك��� ی ی گواس���تنهوه یهكێك لهتهنكهرهكان ی ل���ۆكاڵ ك ه س���هر ب��� ه بهڵێندهرێك لهناكاو لهش���وێنی باركردن تێك شكاو دهرهنجام بووه هۆی دهرچوونی (ئێڵ پی ج���ی) كه تهنكهره ب���اری كردبوو ی ئاگ���ر لهو ی كهوتن���هوه بووه ه���ۆ تهنك���هرهو دوات بووه هۆی تهقینهوهو ئاگركهوتنهوهیهك���ی زۆرو دهرهنجام 3 ی بهڵێندهرهكهو 2كارمهند سهر شۆفێر به كۆمپانیای دانهغاز بهركهوتن. ی ی دانهغاز كۆنترۆڵ ی كۆمپانی���ا تیم ئاگرهكهی���ان ك���رد نهیانهێش���ت ك��� ه ی ب�ڵ�اوه ب���كات ب���ۆ بهش���هكانی تر ی 2 وێس���تگهكهو توانی���ان لهم���اوه ی كاتژمێ���ردا بیكوژێننهوه ب��� ه هاوكار ی دهزگاكان���ی حكومهت ب ه تایبهت زۆر ی سامانه سروشتیهكان. وهزارهت ێ بهرهو پێنج بریندارهكه دهس���تبهج
كۆمپانیاك ه ك ه بهردهوام لهوێ كاردهكات ی به پهلهیان بۆ ئهنجام توانرا چارهسهر ی مۆرفین تا ئهو بدرێ���ت ب ه بهكارهێنان ی كه ئهمبوالنس گهیشت. كاته پزیشكی س���هر به وێستگهك ه یهكهم ئهمبوالنس���ێ دابی���ن ك���رد ب���ۆ خێرا ی حاڵهته ترسناكهكان بۆ گواس���تنهوه نزیكترین نهخۆشخانه. چهن���د ئهمبوالنس���ێكی دیك��� ه لهچهمچهماڵ-هوه گهیش���تنه ش���وێنی ی روداو ،بهاڵم هی���چ كام لهمان ه ماده ی ئازاریان س���ڕكهر ی���ا كهمكردن���هوه ی (مغ���دی) پ���ێ نهبوو بۆی ه پزیش���ك سهر ب ه وێس���تگهك ه بڕیاری دا كه ئهو ی بهم شێوهیهن نهیان نێرێت حاڵهتانه ی سڕكهر، ێ بوونی مادده ی بهب بۆ سلێمان ن���هوهك باری تهندروس���تییان خراپتر بێتو دهرهنجام دووچاری مردن ببنهوه ههر بۆی ه پهیوهندی كرد به دكتۆر عهال یوسف كه سهر ب ه تیمی فریاگوزاریی ه
شۆفێرو 3پزیشك گهیشتن ه خۆرمۆرو ی تر ب���ه ئهمبوالنس چوار كهیس���هك ه ی رۆژئاوا گواسترانهوه بۆ نهخۆشخانه ی ی باس��� ه گهیشتن لهههولێر .ش���ایهن ی ههولێر هاوكات بوو ئهمبوالنس���هكان ی ی ئهمبوالنس���هكان لهگهڵ گهیش���تن چهمچهماڵ ب���ۆ وێس���تگهكه ،چونك ه ئێم ه پێم���ان راگهیهنرا ك��� ه لهڕێگادا ی ه���هردووال بهی���هك ئهمبوالنس��� ی ی دكتۆر عهال داوا گهیش���تبوونو تیم ی چهمچهماڵ هاوكاری لهئهمبوالنسهكان كردبوو ك���ه رێنیش���اندهریان بێت بۆ گهیشتن به وێستگهكه. ی زۆرهوه ب��� ه خ���همو پهژارهیهك��� كۆمپانیاك��� ه رایدهگهیهنێ���ت ك ه 2لهو ی ك��� ه لهش���وێنی باركردن كهس���انه كاریان دهكردو یهكێك لهش���ۆفێرهكان ی گیانیان لهدهس���تدا لهچهن���د كاتێك ی رابردوو، ی 6رۆژ جیاجی���ا لهم���اوه ی هاوخهمی خۆمان ئاڕاست هی بنهماڵه
ی س���هر ب��� ه ی پزیش���ك ستایش��� ی ی كرد بۆ زوو گرتنهبهر وێس���تگهك ه ی رێوشوێنی پێویس���ت پێش گهیشتن ی ی فریاگوزار ئهمبوالنس���هكانو تیم��� خێرا. ی ی دوا كۆمپانی���ای دانهغ���از توان��� ی 24كاتژمێر وێس���تگهك ه تێپهڕبوون��� بخات���هوه كارو دهس���تبكاتهوه ب��� ه ی ی زۆر بهرههمهێنانی غاز ب��� ه هاوكار دهزگاكان���ی حكوم���هت ب��� ه تایبهت ی سامان ه سروشتیهكانو ههموو وهزارهت ی پێویس���ت گیرای��� ه بهر ب ه ههنگاوێك ی ی دڵنیابوون لهبهردهوامبوون مهبهست ی دابینكردن���ی غ���از بۆ وێس���تگهكان كارهبا. وێستگهی غازی خۆرمۆر غاز بهرههم ی دهگوازرێتهوه دههێنێت كه ب ه ب���ۆر ب���ۆ وێس���تگهكانی كارهب���ا لهههولێرو چهمچهماڵ. كۆمپانیای (دانهغاز)
گهڕانهوه بۆ رابردوو وهك خهون ی دنیا ...پاشماوه دهنوس���ێت "لێره ههموشتێك باش بهڕێ���وه دهچێت ،س���ینهماكان فیلم ه باش���هكانی رۆژئاوا نمای���ش دهكهن، ی تهالرهكان بڵندو رازاوهن ،بهاڵم ئهوه ی سوره" لێره دهس���ت ناكهوێت قهڵم سالڤۆ ژیژهك فهیلهسوفی گومانه ،ئهو پێماندهڵێت دهبێت گوم���ان لهههموو ش���تێك بكهی���ن ،ئ���هو نایهت قس��� ه ی لهس���هر سیس���تهمێك بكات كه ئید ی خۆیو دواین گهیش���تۆته دواین پله ی فرانس ی ال ی دنیایه ،وهك ئهوه تێز ی فۆكۆیاما لهكتێب ه گرنگهكهیدا (كۆتای مێ���ژوو ،كۆتایی م���رۆڤ) ئاماژهی بۆ دهكات ،بهڵكو ئهم قس ه لهدهروازهیهك دهكات ك ه ههمیش��� ه لهناو سیستهمدا ی دهمێنێت���هوه ،ژی���ژهك بهكراوهی��� یهكێكه لهفهیلهس���وفه گومانكارهكان، ئهو پێمان دهڵێت فهیلهس���وفی وهاڵم نیی���ه ،بهڵك���و فهیلهس���وفی گومانه، ژیژهك گومانكاره دهرههق ب ه سهرجهم ی خۆرئاوا ،گومانكاره ی كۆمهاڵیهت الیهن ی سیاس���هت ،لهڕاستیدا دهرههق بهكۆ ی ك ه قس��� ه ئهو تێگهیش���تنه ههڵهیه لهس���هر ئهوه دهكات ك ه گوای ه ژیژهك ی ی كهس���ێكه رهخنه لهباس���كردن خۆ ی دهكات، ی باس سێكس دهگرێت ،خۆش ی م���ن ژی���ژهك دهڵێت منیش بهب���ڕوا دابڕاونی���م لهخهڵك ،ههرخ���ودی ئهو ی ك ه قسهی پێدهكات زمان ه س���ادهیه ی گهورهیه ب���ۆ ئهوه ،ههر ئاماژهیهك��� ئهمهش���ه دواتر تهوزیف دهكاتهوه بۆ ی ك ه دهیگرێت دهڵێت ئهو رهخنه قوڵه ی مرۆڤ گهمژهن" وهك لهدواین " %99 ی چاوپێكهوتنی���دا لهگ���ه ڵ رۆژنام���ه گاردیان باس���ی دهكات ،لێرهدا ژیژهك ههم خۆی بهبهش���ێك لهوه دهزانێت، ههم پێموای ه قس ه لهسهر ئهو بێدهنگیی ه قوڵهی مرۆڤی مۆدێرن دهكات دهرههق
ی بهم سیستهمه ،كه دهكرێت كۆنترۆڵ ی تێڕوانینم���ان ب���كات ،تهنانهت ك���ۆ ی ی خ���واردنو خواردنهوهیه ئهوج���ۆر ی ژێرهوه ،بۆی ه دهیخۆی���ن تادهگاته جل ی من ژیژهك لێره قس��� ه لهسهر بهبڕوا ی مرۆڤ دهكات، ی گ���هوره نائاگاییهك ی ك ه هیچ دهره���هق بهباوهڕهێنان بهوه ی ێ ئهگهری لهدایكبون سیستهمێكی نو ی نیی���ه ،ژی���ژهك لهوتارێكی���دا بهناو ی جهخت لهوهدهكاتهوه ی رزگار رێگ���ه ی ك ه ئهم سیستهمه ههمیشه لهبوارهكان تهكنهلۆژیادا پێماندهڵێت ههموش���تێك ی ی گۆڕین��� رودهدات ،ب���هاڵم لهب���وار سیس���تهمدا ههمیش���ه دهڵێ���ت ئهوه مهحاڵه ،ژیژهك ل���هو وتارهیدا چهمك ه الكان-یهك ه ق���هرز دهكاتو دهڵێت ئهو مهحاڵهش رودهدات ،لهڕاس���تیدا ئهم بۆیه لێرهدا ئهم چهمكه بهكار دهبات، چونك ه نهك ههر پێی مومكینه ،بهڵكو پێی وای ه ئ���هم روداوه دهبێت روبدات، چونكه هیچ سیس���تهمێك ناتوانێت بۆ ئهبهد وابكات دهالقهكانی نهبینرێت. دهمهوێ���ت بگهڕێم���هوه پرس���یاره ی ئ���هم وتاره ك��� ه ئایا س���هرهكیهكه ی دنی���ا دهبێ���ت لهكاتێك���دا خهون��� بهگهڕان���هوه بۆ راب���ردوو ،ئایا رابردوو دهتوانێ���ت كهپیتالی���زم تێپهڕێنێت؟ ی لهڕاس���تیدا ئهم گهڕانهوهی��� ه ههڵگر ی گهورهی���ه ،یهكهم دوو ئیش���كالیهت ی ه���هردوو ئایدیاك���ه خ���ۆی بهههڵگر دواین رێگاو دوای���ن دهروازه دهزانێت، ی ی دیسپلین ئهم سیستهمان ه سیستهم بچوكترن ،نهك ناتوانن ،ئهم سیستهم ه تێپهڕێنن ،بهڵكو دهبێت ببن بهبهشێك لهسیستهمهكه .دووهم ئهم سیستهمان ه ی لهئایندهدا سیستهمێكن رهگوڕیشهكان نییه ،بهڵكو س���هر بهڕابردووه ،ئهمڕۆ ئهم سیس���تهمانه دهكرێت ههر هێنده
ی درێژترم���ان بدهن���ێ بۆ رۆژگارێك��� ی تێپهڕاندنی ئهم سیس���تهمهو رۆژگار سیس���تهمهكهش ب���ۆ ماوهی���هك درێژ بكهنهوه. ی ژیژهك یهكێكه لهو فهیلهس���وفانه ك ه خ���ۆی بهكۆمۆنیزم دهزانێت ،بهاڵم ی نابێت ه ێ كهخ���ۆ كۆمۆنیزمێك���ی نو سیس���تهمێكی دیس���پلینیو ههم���وو ی پانتایی���هكان بخات��� ه ژێ���ر كۆنترۆڵ خۆی���هوه ،بهڵكو ئهم قس��� ه لهس���هر ی كۆمۆنیزمێك دهكات ،ك ه سیستهمێك ی رهخنهیی ه لهباتی ببێت ه سیس���تهمێك جێگی���رو كۆنكرێت ،ك���ه مرۆڤی ئێم ه ی تێیدا بمێنێتهوه ،دهبێته سیستهمێك ی رهخنهیی ،كه بۆ ههمیش��� ه رهخنهگر ی سیس���تهم بێ���ت ،ژی���ژهك ب���اوهڕ ی ی فیكری ههیه ك ه لهههناو بهشۆڕشێك سیس���تهمهوه دێ���تو ئ���هو دهالق���هو ش���هبهقان ه گ���هورهدهكات ك��� ه لهناو سیستهمدا ههن بۆئهوهی سیستهمهك ه تێپهڕێنن. ی ك ه دنیای ئێم��� ه یهكێك��� ه لهوانه ی ب���هردهوام رهخنهی بچ���وكو جوغز ی ی ئ���هوه دهگرێ���ت بهپێچهوان���ه ی گومانكردن���ی ههبێت دهرههق توانا ی ئێم ه ی سیس���تهمهكه ،رهخنه بهكۆ رهخنهیهكی سادهو كورتبینه ،ههمیش ه ی دهچێت ه خزمهتی سیستهمهكه ،پێیهك لهههن���اوی سیس���تهمدایه ،توان���ای ی دهرككردنی ش���هبهقهكانی سیستهم ی نییه ،لهدهوری رهخنهیهكی س���اده رۆژنامهوانیی���هوه نهگوازراوهت���هوه بۆ ی فهلس���هفی ،ژی���ژهك ئهو تێڕامانێك فهیلهس���وفهیه كه بیرم���ان دهخاتهوه ی گهورهتردایه، كێش���هك ه لهش���وێنێك دهرههق بهكۆی پهیوهندیه كۆمهاڵیهتیو سیاس���یو ئابوریهكانم���ان دهمانخات ه ی گومانێكی قوڵهوه ،ئ���هوهی لهماوه ریکالم
ی ی هێزهكان ی دروستبوون رابردودا لهدوا ی ئۆپۆزس���یۆنهوه بینیم���ان ،هێن���ده ی س���هرنجی بچ���وكو خهون���ی بچوك ی سیس���تهم ب���وون، دهس���تكاریكردن ی گۆڕینی سیس���تهمو ههرگی���ز خهون ی سیس���تهم نهبۆت ه ی تێپهڕاندن خ���ود ی گرنگ لهفیكری ئۆپۆزسیۆندا كایهیهك ی ل���هم ههرێمه ،بۆی��� ه پێموایه هێنده ی لهخزمهتی ئهم سیس���تهمه گهندهڵ ه ی ی دروستكردن كوردستاندابوون ،لهخهم سیستهمێكی دیكهدا نهبوون. ی ژیژهك خاوهن���ی كۆمهڵێك ئایدیا ی زۆر س���هرنج راكێش���ه ههم دهرباره س���ینهماو خۆشهویس���تیو ئ���هدهب ك ه دهكرێ���ت ههریهكێكی���ان بۆ ئێم ه ی تێڕامانێكی قوڵبێت ،ك ه تێكڕا جێگه ی زیاترم���ان پێ���دهدات بۆ دیدگایهك��� تێگهیشتن لهدنیا ،هیوادارم لهئایندهدا زۆر زیاتر لهس���هر ئهم كۆمهڵ ه كێش ه ی سیستهمهو جهوههری ه بدوێم ك ه كێشه ی ههندێك س���هرنج لهئایندهدا دهرباره ی فهلس���هف ه وهك بیركردنهوهیهك��� ی كۆنكرێت ی���ان وهك بیركردنهوهیهك گومانگ���هرا ك���ه ئهم���ڕۆ لهخۆرئ���اوا لهههندێ���ك پێكداداندان ،قس���هبكهم، ههڵبهت لهوێش���دا دهگهڕێمهوه س���هر س�ل�اڤیۆ ژیژهك .لهكۆتایی���دا ناكرێت ی ئهمڕۆم���ان بهب���ێ ژی���ژهك لهدنی���ا تێبگهی���ن ،ب���هاڵم س�ل�اڤۆ ژیژهكیش ی ی شۆڕش���هكانی خۆرههاڵت توش دوا كۆمهڵێ���ك ئیش���كالیهت دهبێ���ت بۆ ی ش���ۆڕشو یهك تێگهیش���تن لهچهمك نهگرت���ن لهگه ڵ ههندێك ئایدیایدا ،بهم پێیهش ژیژهك موق���هدهس نییه وهك ی دهكهن، ههندێك رۆش���نبیر دروس���ت ی ئهو بۆچونهش زۆر ههڵهی ه كه فیكر ئهم فهیلهسوف ه كورت دهكهنهوهو وهك كهسێكی ئیعترازی وێنای دهكهن.
ی ونبوه بهناوی (پش���تیوان جهمال ی بازرگان��� ی ژور *ناس���نامهیهك ی بازركانی. محهمهد) ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژوور ی (نهژاد غهفور دهروێش) ی ونبوه بهناو ی بازرگان ی ژور *ناسنامهیهك ی بازركانی. ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژوور ی تۆفیق عهباس) ی (ئهژ ی ونبوه بهناو ی بازرگان ی ژور *ناسنامهیهك ی بازركانی. ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژوور ی ونبوه بهناوی (عهبدواڵ محهمهد عهلی) ی بازرگان ی ژور *ناسنامهیهك ی بازركانی. ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ ژوور ی كڕینو فرۆش���تنی زێڕ ونبوه بهناوی (بێستون حهبیب * مۆڵهتێك ئهحمهد) ههر كهس دۆزیویهتیهوه پهیوهندی بكات بهم ژماره مۆبایلهوه 07702174504
روونكردنهوه ی رۆژنام ه بهڕێزهكهتاندا لهژماره ( )332 ی بابهتێك باڵوكراوهتهوه سهبارهت بهوه ی تهشهبوز ی مالك ی چوێس ه ال ك ه "شێخ بۆ كوڕی كۆن ه مستهش���ارێك دهكات"و ن���اوی "تهیب باراوی" هاتووه ،ئێم ه بۆ ی ی رووندهكهینهوه ك ه ناو ههموو الیهك ی لهو ئهو (ش���ێخ تهیب)ه مستهشاره باب هتو چاوپێكهتنهی شێخی چوێسهدا به"ب���اراوی" هات���ووه ،دوورو نزی���ك ی ی"و ش���ێخ تهیب پهیوهن���دی به"باراو باراوی"هوه نییهو "باراو" ههموو كاتێك
ی ب���ووهو هیچ كاتێك ی كوردایهت قهاڵ ی مستهشارو جاش���مان نهبووهو خاوهن ی دێرینین، دهیان شههیدو پێشمهرگ ه ی ئ���هم روونكردنهوهیهوه ئێم ه لهڕێگ ه رایدهگهیهنی���ن ك��� ه ئهو ش���ێخ تهیب ی مستهش���ار ب���ووهو به"باراوی" ناوه ی نییه. ناوی هاتووه ،باراو لهگه ڵ رێزو سوپاس. لهتیف شێخ جهالل باراوی
روونكردنهوهیهك لهفهرمان هیدایهتهوه بۆ خوێنهران ی ئاوێنه ی مێرگ ه سووره ،لهڕاستیدا ی حهمهد ئاغا ی وتارێكم بهناونیش���ان پاش ئ���هوه ی چاپ بهس���هرمدا تێپهڕیوه، ی كوردستان ،بهههڵه ی شیوع (كۆنگرهی حیزب ی وهرچهرخانێ���ك لهئاوهزی پهككهوتهوه بهڵكو ش���ههید فاخی���ر حهمهد ئاغا ی مێرگهسووره كه پێشمهرگهیهكی بوێرو ی گهنجان���ه) لهژماره 332 بۆ ئاوهز ی ش���یوعی عێراق ی چاونهترس���ی حیزب ی ئهوه ئاوێن ه باڵوكردهوه ،س���هرهڕا ی زۆریان بوو. هاوڕێیان دهست خۆش���ییهك -2نوس���یومه داس���تانی ههندرێ���ن كرد ،بهاڵم تێبینیم پێگهیش���ت لهسهر ی مالزم خ���در بووه، ی بهس���هركردایهت ی ك ه ههندێك ی مێژووی ی ههڵه ههندێ ی ههندرێ���ن ی چاپ���هوه ههیه ،لهڕاس���تیدا داس���تان پهیوهن���دی بهههڵ ێ مهبهس���ته ،كهوا بهسهركردایهتی رهیس كهمالو شههید ی ب ههندێ���ك ههڵه ی بوو. فاخیر مێرگهسوور ی پێ ئهدهم: ئاماژه -1نوس���یومهیهك جهمهدانی سوور بهش���داری داس���تانی ههندرێن بوو ك ه
لهگهڵ رێزی بێپایان ی دڵسۆزتان :فهرمان هیدایهت ریکالم
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد جێگری سەرنوسەر :یاسین تەها
ترس ی بارزان ی لهمالیكی!
دەتەوێت ئاوێنە چی بکات:
www.
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
Say.awene@gmail.com ریکالم
سهردار محهمهد
awene.com
ی هێور دهبێتهوه ،بهاڵم ی نێوان مالیكیو نهیارهكان خهریك ه كێشمهكێش���� ی بهقینو تووڕهیه، ی تر زۆر لهمالیك���� ی ب ه ب����هراورد بهوان هێش����تا بارزان ی ی زۆرن ،ههر لهمهس����هله ی لهمالیك���� ی بارزان���� ی رق ههڵگرتن���� ه����ۆكار ی مالیكییهوه بگره تا دهگات ی تاكڕهوانه ی دهسهاڵت «نهوت»و گهورهبوون ی توركیاو ی سوننهكانو پڕۆژهكان ی لهگه ڵ میحوهر ی بارزان بهتێههڵكێشبوون ی شاراوه ك ه باس ناكرێت ی س����عودیو قهتهر ،بهاڵم هۆكارێك عهرهبس����تان ی لهنێو ی ههرێم ه بهرامبهر ئهو گۆڕانكاریی ه قوڵهی مالیك ی سهرۆك نیگهران ی شیعهدا دروستیكردووه. خودی تائیفه ی ش����یعهكان وردبینهوه ،دهبینین چهند ماڵێك ی هاوچهرخ گهر لهمێژوو ی ی كۆمهاڵیهت ی رابردوو ،خاوهن پێگ����ه ی دهیان س����اڵ ه����هن ك ه بهدرێژای بههێزو دهستڕۆش����توو بوون ،تهنانهت سهدام حسێن بهو ههموو دڵڕهقییو ی ئهوان ی بهڕۆڵ ی كۆتای ی خۆی����هوه نهیتوان دهس����هاڵت ه تۆقێنهرهی رۆژگار ی «س����هدرو ئهلحهكیم»ه .ئێستا مالیكی ك ه بهێنێت ،دیارترینیشیان ماڵ ی وهك ئهوان نییه ،دێتو خهریك ه ی بههێزو خاوهن نفوز ی بنهماڵهیهك خاوهن ی پێشهوهو ی ش����یعهدا دهگۆڕێت ،ئهو دێت ه ریز ئهو هاوكێشهی ه لهناو ماڵ ی بۆ چۆ ڵ كهنو ی ئهو تائیفهی ه جێگه ی ماڵ ه تهقلیدییهكان دهبێت پیاوان���� ی ترسو نیگهرانییه. ی بارزانییهوه جێ بچن ه دواوه ،ك ه ئهمهش بهال ی كردهوهو تا ئێس����تا ی راب����ردوودا ئاگرێك���� ی ك���� ه لهن����هورۆز بارزان���� ی ی دهستڕۆشتوو دانهمركاوهتهوه ،وهك س����هركردهیهك ك ه لهبنهماڵهیهك ی ئهو خ����اوهن رابردووهوه دێت ،لهقواڵیی مهغزو مێش����کیدا نیگهران ه لهوه ی ی ش����یعهوه تهش����هن ه بكا بۆ نێو ئ����هم پێكهاتهیه گۆڕانكاریی ه لهتائیفه ی نهورۆزو چهندین ی لهوتارخوێندنهوهكه ی عێراق ك ه كورده ،بارزان دیك����ه ی بهرزو راشكاوان ه ی رابردووش����دا بهدهنگ ی چوار پێنج مانگه ی دیكه بۆنه ی عێراق ی شیعهكان ی راس����تهقینه ی دهربڕیوه ك ه «نوێنهرو زمانحاڵ ئهوه ههرگیز مالیكی نهبووهو نییه ،بهڵكو ئهلحهكیمو سهدرن». ی ئهو ماڵ ه ش����یعان ه ی لهس����هر ناوه دیارهكان ی بارزانییهوه ،مالیك لهدید ی پێیانهوه ههبووه، ی پهیوهند ی باوك حس����اب ناكرێت ك ه مس����تهفا بارزان ی نهیارانی مالكی، ی موقتهدا س����هدریش بۆ نێو ریز ی هاتن رهنگ ه هۆكارێك ی بۆ بكرێت. ی راستو دروست لهم روانگهیهوه بكرێت خوێندنهوه ێ پێكهات ه ی راب����ردوو ،چهند ماڵێك لهنێو س���� ی دهیان س����اڵ بهدرێژای���� ی ی عێراقدا ،ك���� ه خاوهن نفوزو دهستڕۆش����توو بوون ،وێڕا س����هرهكییهكه ی تائیفیو ئیتنیو نهتهوهییانهوه، ی جیاواز ی نێوانیش����یان بهحوكم ملمالنێ ی یهكتریشدا بوون لهپێناو بهاڵم ههمیش ه لهجۆرێك هاوسۆزیو هاوكاریكردن ی دهسهاڵتیاندا. پاراستنی نفوزو بهردهوامبوون ێ پێكهاتهی ه لهنێو ی سهدام حسێن ،ئهم س ی كۆتاییهاتن بهدهسهاڵت دوا ی دهچنو نوخبهكان ی قوڵو ریش����هی ی خۆیاندا بهرهو گۆڕانكارییهك خ����ود ی گهوره ی راچهنینێك ی تووش ی سهدام س����وننهكان لهجێگۆڕكێدان ،كهوتن ی ههژان����دووه ،ئایا ی ماڵ ه ش����یع ه تهقلیدییهكان ی مالیك ك����ردووه ،هاتن���� ی ئیش����كردنو ی روانینو ئهدا ی نوێنهبوونهوه ی ناترس����ێت لهس����ایه بارزان ی ی رهوت ی ئاڕاسته ی دهس����هاڵتو رهوتكردنیهوه بهپێچهوانه ئیحتكاركردن مێژووی ناوچهكهوه ،ئهم گۆڕانكاریان ه بێنو یهخهش بهو بگرن؟
ریکالم