ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()358 یهکشەممە 2012/12/30
ساڵی نوێتان پیرۆز
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامهیهك کۆمپانیای ئاوێنه دهریدهکات
سهرۆك ی ژور ی بازرگانیو پیشهسازی:
»» 12
ملیۆنهرهكانی سلێمانی، له سێ ههزار کهس زیاترن
ئاوێنە بەبۆنەی هاتنی ساڵی 2013ەوە پیرۆزبایی لەخوێنەرانی بەڕێزی دەکات
17 812 »»»»
سەفینی مەال قەرە:
DHRDروبهرو ی ههڕهش ه دهبنهوه
12 »» 17 »» 4
1170پێشێلكاری لهدادگاكانو زیندانهكاندا رویانداوه
كۆسرهت رهسو ڵ ئیدارهی یهكێت ی پێناكرێت ی بزوتنهوهی گۆڕان ههڵسوڕاوی دیار لهههولێر "سهفین مهال قهره" ئاماژه بهوه دهكات ك ه تاڵهبانی تا لهژیاندا ی بۆ ئهوه نهك���رد ك ه دوای ب���و كار خ���ۆی چ بكرێ���تو چ نهكرێت ،بۆی ه ی سهرگهرداننو ئێس���تا ههمو یهكێت نازان���ن چ���ی بكهنن ،ئ���هو دهڵێت ی ی یهكێت "كۆسرهت رهس���وڵ ئیداره پێناكرێت". ئاوێنه ،ههولێر :سهفین مهال قهره ی تایبهت بهئاوێن ه لهچاوپێكهوتنێك��� رایگهیاند ك ه بهسهرنجدان لهوهی ك ه ئهزمونێكی دورودرێژیان ههیه لهگه ڵ كۆسرهت رهسوڵ ،كۆسرهت رهسو ڵ ی ئیدارهی یهكێت���ی پێناكرێت لهدوا تاڵهبانی ،ئهو وتی "كاك كۆس���رهت ههم لهبهرئهوهی تهندروس���تیی زۆر خراپهو ه���هم لهب���هر باكگراوهندی كاركردنی لهناو یهكێتیو تهكهتوالت دروس���تكردنو پشبهس���تنی تهنه���ا
بهجهماعهتێكی دیاریكراو ،سكرتێرییو براگهورهیی پێناكرێت ،ناش���توانێت ببێت���ه براگ���هورهی ههم���و الیهكو خێوهتهكهی هێنده گهوره بكات جێی ههمو یهكێتی تێدا ببێتهوه". سهفین جهغتی لهوهش كردهوه ك ه ی ی بزوتنهوه ی ئهوهیهت ی دڵهڕاوكێ پارت گۆڕانو یهكێتی بگهن ه دیدی هاوبهش یان بگهنه چارهس���هرێكی سیاسیو لهیهكتری نزیكببنهوه. سهبارهت بهناڕهزایی ناو گۆڕانیش بهرامب���هر به"جڤاتی نیش���تمانی"، س���هفین وت���ی "بێگوم���ان ناڕهزایی ی ههیه، بهرامبهر بهجڤاتی نیش���تمان چونك���ه كهموك���وڕی ههی���ه ،بهاڵم دهكرێ���ت لهم���اوهی كاركردنیدا ئهو كهموكوڕییان ه دهستنیشان بكرێنو كار لهسهر چارهسهركردنیان بكرێت".
»» 3
کۆسرەت رەسوڵ
فۆتۆ :هەردی عەبدواڵ
هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهد ناڕازیی ه لهدانان ی كۆسرهت رهسوڵو وهفدێك دهنێرێت بۆ الی نهوشیروان مستهفا ماوهیهك���ی زۆر كورت���ه كۆس���رهت رهس���وڵ بهوهكالهت لهجێگای تاڵهبانی كارهكان���ی رادهپهڕێنێت ،ب���هاڵم بهپێی ئهو زانیارییانهی دهس���ت ئاوێنه كهوتون هێرۆ ئیبراهی���م ئهحمهد بهو كاره رازیی نییهو وهفدێكی ناردۆته الی نهوش���یروان مستهفا.
تایب���هت بهئاوێن���ه :س���هرچاوهیهكی ئاگادار بهئاوێنهی راگهیاند هێرۆ ئبیراهیم ئهحم���هد ئهندام���ی مهكتهبی سیاس���ی ك���ه ئێس���تا لهئهڵمانیا لهنهخۆش���خانه بهدی���ار تاڵهبان���ی هاوس���هرییهوهیه، ئ���هو رێوش���وێنانهی پهس���هند نییه كه مهكتهب���ی سیاس���ی گرتویانهتهب���هرو
كۆسرهت رهس���وڵیان داناوه بهوهكالهت كارهكانی تاڵهبانی بكات .بهپێی قسهی سهرچاوهكه ئهو نهوش���یروان مستهفای بهالوه پهسهنده. سهرچاوهكهی ئاوێنه ئاماژهی بۆ ئهوه كرد دوای چهند رۆژێك لهنهخۆشییهكهی تاڵهبان���ی ،هێ���رۆ ئیبراهی���م ئهحم���هد
"نوكتهی ساڵ... كوردستان 700داهێنهری تێدایه!" سیاسەت ،ژیان ،مردن
»» 5
ههریهك لهیوس���ف زۆزانیو حەمه سابیر كه بهكهس���انی ن���او خێزان���ی تاڵهبانی دهژمێررێن ناردوه بۆ الی رێكخهری گشتی بزوتنهوهی گۆڕان نهوشیروان مستهفا بۆ قسهكردن لهسهر ئایندهی یهكێتی. ئاوێنه ب���ۆ پشتڕاس���تكردنهوهی ئهو زانیارییان���ه پهیوهندیك���رد بهكادی���ری
»» 3
ئیسالمییهكان :ناخوازین دوا ی تاڵهبان ی پهیوهندیمان لهگهڵ یهكێت ی تێكبچێت كۆم هڵو بزوتنهوهو یهكگرتوی ئیسالم ی كوردس���تان ئاماژه ب���هوه دهكهن كه تاڵهبانی بهپێی ئهزمونی سیاسی خۆی رۆڵی زۆری ههب���وه لهپهیوهندی نێوان حیزبهك���هیو الیهنه ئیس�ل�امییهكان، ئ���هوان دهڵێ���ن "ئاواتهخوازین لهدوای تاڵهبان���ی پهیوهندیمان لهگهڵ یهكێتی تێكنهچێت". ئاوێنه ،سلێمانی :ئهندامی مهكتهبی سیاسی یهكگرتوی ئیسالمی كوردستان،
ئهبوبهكر عهلی لهلێدوانێكیدا بۆ ئاوێن ه رایگهیاند كه گومانی تێدا نییه پێش���تر پهیوهندییان لهگ هڵ تاڵهبانی زۆر باشبوهو پهیوهندییهكانیش���یان لهگ هڵ یهكێتی بهپلهی یهكهم لهڕێگ���هی تاڵهبانییهوه بوه ،ئهو وتی "وهكو یهكگرتو خواستێك ههی���ه پهیوهندییهكان درێژهی ههبێت، بهاڵم بۆ ئاین���ده ،تهنها حیزبهكان ئهو پهیوهندییانه دیاری ناكهن ،بهڵكو ئهو سهركردانهی یهكێتیش بهڕێوه دهبهن،
»» 2
تاڵەبانی لەبەرلین، پاڤێلو قوبادو ی 15حیمایهو سكرتێر لهدهوره
»» 13
ئاستی پهیوهندییهكان دیاری دهكهن". ههروهها وتهبێژو ئهندامی مهكتهب ی سیاس���ی كۆمهڵی ئیس�ل�امی ،محهمهد حهكیم رایگهیاند كه وهكو ئیسالمییهكان پهیوهندییان لهگهڵ یهكێتیو تاڵهبانی باش ب���وهو ئاواتهخوازی���ن پهیوهندی دۆستانهمان بهردهوام بێت. وتهبێ���ژی بزوتنهوهی ئیس�ل�امیش "ش���وان قهاڵدزهی���ی" رایگهیان���د كه تاڵهبانی بهپێی ئهزمونی سیاسی خۆی،
دی���اری بزوتن���هوهی گ���ۆڕان محهم���هد تۆفیق رهحیمهوهو ئهو الی خۆیهوه ئهو سهردانهی پشتڕاستكردهوه ،بهاڵم جهختی لهس���هر ئهوه كردهوه كه س���هردانێكی ئاسایی بوهو ئهوان چهندینجار سهردانیی كاك نهوش���یروانیان كردوه .جێی باسه س���هرهتای ئهم ناكۆكییه رۆژی شهممه
لهههردو كهناڵی ئاس���مانیی كوردساتو گهل���ی كوردس���تانهوه دهرك���هوت ك���ه كوردس���ات ههواڵی كۆبونهوهی مهكتهبی سیاسی یهكێتی باڵونهكردهوه كه لهالیهن كۆسرهت رهسوڵهوه سهرپهرشتی كرا.
راوێژكارێك ی وهزارهتی شههیدان
داوا دهكات 6ی كانون نهكرێت ه پشو
تهجروبهیهكی زۆری ههبوه لهپهیوهند ی نێوان حیزبهك���هیو الیهنهكانی دیكهو رۆڵی گهورهشی ههبوه لههێوركردنهوهی كێش���هكان ،ئهو وتی "هیواداریش���ین سهركردهكانی یهكێتی بهپێی ئهزمونیان ئ���هو جێگهی���ه پڕبكهن���هوه ،چونكه تێكچون���ی پهیوهندییهكانمان كارێكی باش نییه".
ناونیشان :سلێمانی گهڕهکی شۆڕش 101شهقامی 2سالم خانووی 56تهلهفۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکهی کوران -بهرامبهر نهخۆشخانهی ژینی تایبهت (مۆبایل) 07504531388 :
»» 4
راوێ���ژكاری وهزارهت���ی كاروب���ار ی ش���ههیدانو ئهنفالك���راوهكان ،خهبات عهب���دواڵ داوا دهكات بهپش���وكردنی 6ی كانون���ی دوهم ،رۆژی دامهزراندنی سوپای عێراق ههڵبوهشێنرێتهوه. ههولێ���ر ،ئاوێن���ه :لهنامهیهكدا كه ئاراستهی س���هرۆكی ههرێمو سهرۆكی پهرلهم���انو س���هرۆكی حكومهت���ی ههرێمو وهزیری كاروباری ش���ههیدانو ئهنف���ال ك���راوهكان ك���راوه ،خهبات عهب���دواڵ داوادهكات ئهو رۆژه پش���وه ههڵبوهشێنرێتهوه وهكو وهفاو پێزانین بۆ گیانی ئهو سهدان ههزار قوربانییهی
ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات
ك���ه بهدرێژای دامهزراندن���ی دهوڵهت ی عهرهب���ی عێ���راقو لهسهردهس���تی جهیشهكهی ش���ههیدو س���هرگهردان بون. ناوب���راو داوا دهكات ههت���ا بڕیارێك لهو بارهیهوه دهردهچێت با لهس���اڵی 2013النیك���هم وهزارهتی ش���ههیدانو ئهنفالك���راوان رۆژی شهش���ی كانونی دوهم نهكاته پشوی فهرمی. لهگهڵ نامهك���هدا ،خهبات عهبدواڵی نوس���هر وتارێكی لهس���هر قێزهونیی ئهم رۆژه ب���ۆ ئهو الیهنانه ناردوه ،كه دهقهكهی لهالپهره 18باڵوكراوهتهوه. نرخی 1000دینار
تیراژ 4500 :
2
ههواڵ
) )358یهکشهمم ه 2012/12/30
هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهد ناڕازیی ه لهدانان ی كۆسرهت رهسوڵ
هێرۆ ئیبراهیم فۆتۆ :یاتبهت ئا :ئاوێنه ماوهیهكی زۆر كورت بهسهر دانانی "كۆسرهت رهسوڵ"دا تێنهپهڕی كه وهك جێگری سكرتێر لهجێگای تاڵهبانی كارهكانی سكرتێری گشتی راپهرێنێت ،بهپێی ئهو زانیارییانهی دهست ئاوێنه كهوتون هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهد خێزانی تاڵهبانیو ئهندامی مهكتهبی سیاسیی ،بهو كاره رازی نییه. س���هرچاوهیهكی ئاگادار بهئاوێنهی
راگهیاند كه هێ���رۆ ئبیراهیم ئهحمهد ئهندامی مهكتهبی سیاسیو بهرپرس ی مهڵبهن���دی س���لێمانی یهكێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان كه ئێس���تا بهدیار تاڵهبانییهوهیه لهنهخۆش���خانه لهئهڵمانیا ،ئهو رێوشوێنانهی پهسهند نییه مهكتهبی سیاسی گرتویانهتهبهر ك���ه كۆس���رهت رهس���وڵیان دان���اوه بهوهكالهت كارهكانی تاڵهبانی بكات. بهپێی قس���هی س���هرچاوهكه "ئهو تا ئێستا نهوشیروان مس���تهفای بهالوه پهسهنده". س���هرچاوهكهی ئاوێن���ه ئام���اژهی
بۆ ئ���هوه ك���رد دوای چهن���د رۆژێك لهنهخۆش���ییهكهی تاڵهبان���ی ،هیرۆ ئیبراهیم ئهحمهد ههریهك له"یوس���ف زۆزانیو حهمه س���ابیر" كه بهكهسانی ناو خێزانی تاڵهبانی دهژمێررێن ناردوه بۆ الی رێكخهری گش���تی بزوتنهوهی گ���ۆڕان "نهوش���یروان مس���تهفا" بۆ قسهكردن لهسهر ئایندهی یهكێتی. ئاوێن���ه ب���ۆ پشتڕاس���تكردنهوهی ئ���هو زانییاریان���ه پهیوهندیك���رد بهكادێری دیاری بزوتن���هوهی گۆڕان "محهم���هد تۆفیق رهحی���م"هوه ،ئهو الی خۆیهوه ههواڵی ئهو س���هردانهی
پشتڕاستكردهوه ،بهاڵم جهختی لهسهر ئهوه كردهوه كه س���هردانێكی ئاسای ی ب���وهو ئ���هوان چهندینجار س���هردانی نهوشیروان مستهفایان كردوه. محهمهد تۆفیق رهحی���م لهدرێژهی لێدوانهكهی بۆ ئاوێنه وتی "ئهوان چل پهنجا ساڵه هاوڕێنو ههمیشه سهردانی كاك نهوشیروانیان كردوه" ،ئاماژهشی بۆ ئ���هوه كرد ك���ه ئ���هوانو یهكێتی جگه لههاوڕێیهتی هیچ ش���تێكی دیكه لهنێوانیاندا نییه. بهپێی ئ���هو زانیارییانهی دهس���ت ئاوێن���ه كهوت���ون هێ���رۆ ئیبراهی���م ئهحم���هد ك���ه ئێس���تا بهكهس���ێكی بههێزی ناو مهكتهبی سیاسی یهكێتی دهژمێررێت ،ئهو نهوشیروان مستهفای رێكخهری گش���تی بزوتنهوهی گۆڕانی بهالوه پهس���هندتره تا ههریهك لهدو جێگرهك���هی تاڵهبان���ی" ،كۆس���رهت رهسوڵو د.بهرههم ساڵح". هیرۆ ئیبراهیم ئهحمهد كه بهالیهنی كهمهوه جگه لهوهی چهندین كهس���ی وهك دلێری س���هید مهجی���دو عیماد ئهحم���هدو مهالبهختی���ارو خهس���رهو محهمهد گ���وڵو چهندین كادیری تری لهدهوره ،هاوكات دارایی یهكێتیش���ی لهژێر دهستدایهو دهزگا ئهمنییهكانو كهناڵ���ی ئاس���مانی كوردس���اتیش بهفهرمانی ئهو دهجوڵێنهوه. بهپێ���ی زانیارییهكان���ی ئاوێن���ه پێدهچێت لهس���هرهتادا هێرۆ ئیبراهیم بیهوێت بهپاڵپشتیی نهشیروان مستهفا (تا ئێستا ههڵوێستی خۆی دهرنهبڕیوهو ههر گوێ لهچواردهورهكهی دهگرێت) لهگ���هڵ كۆس���رهت رهس���وڵ ههوڵی دورخستنهوهی د.بهرههم ساڵح بدهن لهمهیدانی ملمالنێكه ،دواتریش ههوڵی كهنارگیرخس���تنی كۆس���رهت رهسوڵ بدات. كۆسرهت رهس���وڵو بهرههم ساڵحو ئهندامانی ت���ری مهكتهبی سیاس���ی یهكێت���ی ه���هرزو لهمه تێگهیش���تن، ههربۆیه بهشێكی كۆبونهوهی دوێنێی مهكتهبی سیاسی یهكێتییان لهههولێر ب���ۆ ئ���هو مهس���هلهیه تهرخانكردوه، ئهم���ه جگه لهبهش���هكهی تری كه بۆ
ئاوێنهی روداوهکان
پهرهسهندنهكانی ئهم دواییهی ملمالنێی نێوان شیعهو سوننه تهرخانكرابو. ههردو جێگرهكهو مهكتهبی سیاسی یهكێت���ی وهك ئاوێن���ه زانیویهت���ی بهپهی���ڕهوی ناوخ���ۆ وهاڵم���ی هێرۆ ئیبراهیم دهدهنهوه كه لهئامادهنهبونی سكرتێردا لهماوهی دو مانگدا جێگری یهك���هم دهكرێته س���كرتێرو دهچێته جێگای تاڵهبانی تا بهستنی كۆنگره . ههرچهن���ده دوای نهخۆش���یی تاڵهبان���ی ریزبهندییهك���هی ن���او یهكتێ���ی تائهندازهی���هک وهك خۆی ماوهت���هوه ،بهاڵم ئ���هو باڵهی یهكێت���ی كه لهش���ێخ جهعفهرو حاكم قادرو س���هركرده سهربازییهكانی تردا دهردهكهوت���ن ،ئێس���تا ب���هالی باڵی كۆسرهت رهسوڵدا الیانداوهو دهتوانرێ بوترێ���ت بهه���ۆی قورس���ایی خودی كۆس���رهت رهسوڵیش���هوه سهرجهم هێزی پێش���مهرگهی یهكێتی ئێس���تا لهدهوری جێگری س���كرتێری گش���تی كۆبونهتهوه. بهپێی زانیارییهكانی ئاوێنه لهرۆژانی دوای جهژنی سهری ساڵ ،هێرۆ ئیبراهیم ئهحم���هد دهگهڕێتهوه كوردس���تانو س���هرهتای ملمالنێی ئهو لهگهڵ باڵی ههردو جێگرهكهو ئهندامانی مهكتهبی سیاسیدا دهستپێدهكات. هێرۆ ئیبراهیم ئهحمهد كه لهسهرهتای دروستبونی یهكێتییهوه تاقه ژنه بهبێ داب���ڕان لهڕی���زی پێش���مهرگهدا بوه، لهشاخ زیاتر سهرقاڵی كاری میدیایی بوه ،لهسهرهتای راپهرینیشهوه وهك چاالكوانێك���ی كۆمهڵ���گای مهدهن���ی دهركهوت ،ئهمه جگه لهوهی لهیهكهم خولی پهرلهمانی كوردستاندا ئهندامی پهرلهمان بو لهلیستی سهوز. ناوب���راو لهس���اڵی 2009دا ك���را بهلێپرس���راوی مهڵبهندی س���لێمانی، لهكۆنگرهی س���ێی یهكێـتی نیشتمانی كوردستانیش���دا لهس���اڵی 2010دا زۆرترین دهنگ���ی ئهندامانی كۆنگرهی بۆ خ���ۆی پچ���ڕیو بهقورس���ی هاته نێو مهكتهبی سیاس���ی یهكێتییهوهو لهودهمهوه وهك جهمسهرێكی بههێزی خاوهن نفوز دهركهوتوه.
لهساڵ ی نوێوه قایمقامهكان دهگۆڕرێن لهگهڵ هاتنی ساڵی نوێوه ،گۆڕانكار ی لهپۆس���تی قایمقامهكان���ی ههرێم���دا دهكرێتو بهوتهی پارێزگاری سلێمانیش، جێگیربون یاخود گۆڕانكاری قایمقامی سلێمانی لهو كاتهدا یهكالیی دهبێتهوه. س���لێمانی ،ئاوێن���ه :پارێ���زگاری
ریکالم
س���لێمانی ،بهه���رۆز حهمهس���اڵح لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن���ه رایگهیاند ك ه بڕیار وایه لهدوای سهری ساڵی تازهوه گۆڕان���كاری لهپۆس���تی قایمقامهكانی ههرێم���دا روبدات ،ئ���هوهش بهو جۆره دهبێت كه چهند قایمقامێكی س���نوری
پارێ���زگای س���لێمانی دهگوازرێنهوه بۆ ناوچهكانی ههولێرو دهۆكو لهوێش���هوه چهن���د قایمقامێك دههێنرێنه س���نوری س���لێمانیو وتی "لهئێس���تادا چاوهڕێی ههولێر دهكهین بۆ ئهو ئاڵوگۆڕه". لهباری جێگرب���ون یاخود گۆڕانكاری
لهقایمقامی سلێمانی (ئاوات محهمهد) ك���ه چهندی���ن مانگه بهوهكال���هت لهو پۆس���تهدا دانراوه ،بههرۆز حهمه ساڵح وتی "پۆس���تی قایمقامی س���لێمانیش ل���هدوای س���هری س���اڵهوه یهكالی���ی دهبێتهوه".
دوای گیان لهدهس���تدانی زانا حهمه س���اڵح قایمقامی پێش���وی س���لێمان ی لهروداوێكی تهمومژاویدا لهناو ئاسایشی سلێمانی لهناوهڕاس���تی مانگی نیسانی ئهمس���اڵدا ،ئ���اوات محهم���هد كراوهته قایمقامی سلێمانی بهوهكالهت.
سندوقێك بۆ داهێنانی گهندهڵی عهبدواڵ ئهحمهد ئ���هوهی لهكوردس���تاندا رودهدات باوهڕناك���هم لههی���چ ش���وێنێكی ئهم دنیایهدا روبدات .زۆرجار گهیشتومهته ئ���هو قهناعهت���هی ك���ه ئ���هوهی لهم ههرێمه حیزبییهی ئێمهدا ئهگوزهرێت جگه لهموعیجزه هیچ ناوو پێناسێكی تر نایگرێتهوه .دواین سهرسوڕهێنهری كۆتایی ساڵی 2012كه حكومهتهكهی كابینهی حهوتهم پیشانیداین بریتی بو لهكردنهوهی سندوقێك كه 690داهێنهری س���اڵی تێدابو .ئهم داهێنهرانهی ساڵ بهشی زۆریان كهس���انی موسهتهفید، خهڵكان���ی حیزبی ب���ون .داهێنهری وای تێدای���ه دهی���ان چی���رۆك ئاواز بهرههم���ی بۆ حكومهتهك���ه كابینهی سهدام حس���ێن چڕیوه .ئهم سندوقی داهێنانه مودیر عام ،راوێژكار ،نهقیبو ئهفس���هرو پلهدارهكانی سهندیكاكانی رۆژنامهنوس���ان، هونهرمهن���دان، نوسهرانی لهئامێزگرتوه لهم سندوقهدا خهڵكانی وای تێدا ئهبینرێت لهس���اڵی 1991هو ،لهوكات���هی راپهری���ن كراوه تائێس���تا ه���هر رۆژهو بهناوێك���هوه ئهم دهس���هاڵته پ���ارهی پێئ���هداتو دهوڵهمهن���دی ئهكات .ئهم س���ندوقه لهپاڵ ئهو چهند ناوه كهمهی كه ههیهو جێدهس���تیان دیاره بههونهرو ئهدهبی كوردییهوه پڕه لهو خهڵكه مشهخۆرانهی كه ههمیشه لهسهر سفرهی دهسهاڵتو س���وڵتانهكانی یهكێتیو پارتی بهندو مهقام پێش���كهش ئهكهن .لهمهش���دا حكوم���هت ب���اشو خراپ كهس���انی پاكو گهندهڵ داهێن���هرو هیچ لهباردا نهب���وی تێكهاڵوك���ردوهو دهیهوێـ���ت بهئاقارێك���دا بیبات كه پێ���وهرهكان ب���ۆ داهێن���انو جیهانبین���ی لهدنیای ئ���هدهبو هونهری ئێم���هدا وردوخاش بكات. خاڵێكی گرنگتر ئهوهیه بهالی منهوه كه ب���هم 690ناوه حكومهت ئهیهوێت پێمانبڵێت ئهوه ههر بهتهنها سیاسیو كاربهدهس���تان نین ك���ه قوتی خهڵك دهبهن لهپاڵ ئهمهشدا ئهوه داهێنهرانو نوسهرانیشن كه ئاماده ن بۆ وهرگرتنو بهههدهردان���ی س���هروهتو س���امانی گش���تیو وهرگرتن���ی پ���ارهی خهڵك���ی ه���هژارو رهشو روتو كهمدهرامهت���ی كوردس���تان .بۆی���ه لهههمو ئاس���تهكاندا دهس���هاڵت یان حكومهت بهم ههنگاوه ئهوهندهی بهم س���ندوقه داهێنانی بچوك كردۆتهوهو وێنهی كهسی داهێنهری تێكشكاندوه، ئهوهنده ههوڵینهداوه خزمهت بهبواری داهێنان بكات.
گوشار بۆ وهزیری رۆشنبیریی دههێنرێت دهست لهكاربكێشێتهوه ئا :ئاوێنه لهدژی راگهیاندنی ناوی (سندوقی داهێنهران) لهشاری ههولێر كهمپهینی (دهست) راگهیهنراو داوای دهستلهكاركێشانهوهی وهزیری رۆشنبیری دهكرێت ،لهسلێمانیش گردبونهوهیهك سازدهكرێت. لهژێر ن����اوی "كاوه مهحمود ههڵهت كرد لهبهرامب����هر ههنگاوێكی ناماقوڵو ههڵ����هو قبوڵنهك����راودا" كهمپین����ی "دهست" لهشاری ههولێر داوای دهست لهكاركێش����انهوهی د .كاوه مهحم����ود وهزی����ری رۆش����نبیریو الوان دهك هنو وهزیری����ش رایدهگهیهنێ����ت ك����ه هیچ قس����هیهكی لهسهر ئهوه نییهو ئاگاداری ئهو كهمپینهش نییه. سهرپهرش����تیاری كهمپینی "دهست"، میران بهك����ر بهئاوێن����هی راگهیاند كه ئ����هوان لهروانگ����هی ههس����تكردنیان بهبهرپرس����یارێتیو لهكهداركردن����ی توانستی فیكریو مهعریفیو بهههدهردانی
س����امانی گش����تی بهبێ لێپرس����ینهوهو كڕینهوهی ش����ههامهتی تاكی كوردیو ل����هدژی راگهیاندن����ی ناوی س����ندوقی داهێن����هران ،كهمپین����ی "دهس����ت"یان راگهیاندو داوای دهستلهكاركێشانهوهی وهزی����ری رۆش����نبیریو الوان دهك����هن ئ����هوهش لهرێگ����هی كۆمهڵێ����ك واژوی رۆشنبیرانو نوس����هرانو هونهرمهندانو رۆژنامهنوسانهوه. ناوب����راو ئاماژهی بهوهش����دا كه ئهو كهمپینه ل����ه12/27وه راگهیهنراوهو تا ئهم����ڕۆش بهردهوام دهبێ����ت ،لهیهكهم رۆژیش����هوه نزیك����هی 200رۆش����نبیرو ئهدی����بو رۆژنامهن����وسو الیهنهكان����ی پهیوهس����ت ب����هو ب����واره پاڵپش����تیی خۆیان راگهیاندوهو دواتریش ئیمزاكان دهكرێته یاداش����تو ئاراستهی ههرسێ كوردس����تانو س����هرۆكایهتییهكهی وهزارهتی رۆشنبیری دهكرێت بۆ ئهوهی بهوهزارهتی رۆش����نبیری رابگهیهنن كه ئهوهی كراوه زیانگهیاندنه بهكوردستانو داهێن����انو داهێنهر ،جگ����ه لهوهش لهو یاداشتهدا داوای دهست لهكاركێشانهوهی
وهزی����ری رۆش����نبیریو الوان دهكهن، چونكه بهوتهی میران "وهزیر الیداوه لهرێنماییهكانی وهزارهتو ئهو یاس����ایهی كه لهپهرلهمانی كوردستان پهسندكراوه بۆ وهزارهتهكهی". لهبهرامبهریش����دا وهزیری رۆشنبیریو الوان ،د .كاوه مهحم����ود بهئاوێن����هی راگهیاند كه ئاگاداری كهمپهینو داوایهكی لهو ش����ێوهیه نییهو هیچ قسهیهكیشی لهس����هر ن����اكات ،ئهگهری����ش بیهوێت ئهوا لهدواییدا وهاڵمی خۆی دهبێت. ه����هر ب����ۆ دهربڕین����ی ناڕهزایی دژی راگهیاندنی ناوی داهێنهران ،س����بهینێ لهش����اری س����لێمانی گردبونهوهیهك����ی ناڕهزایی لهبهردهم نوسینگ هی سلێمانی پهرلهمانی كوردستان ئهنجام دهدرێت. ل����هو بارهیهوه عهب����دواڵ ئهحمهد كه یهكێكه لهبهش����داربوانی گردبونهوهكه بهئاوێنهی راگهیاند كه س����هرلهبهیانی رۆژی دوش����هممه بهبهشداری ژمارهیهك لهناڕازییانی هونهرمهندانو رۆشنبیرانو رۆژنامهنوس����ان بهرامب����هر س����ندوقی داهێنهران ،گردبونهوهی����هك لهبهردهم
نوس����ینگهی س����لێمانی پهرلهمان����ی كوردستان ساز دهكهن. بهپێ����ی ئ����هو زانیارییانهی دهس����ت ئاوێنه كهوتون لهكۆی ههشت ئهندامی لیژن����هی ههڵس����هنگاندنی س����ندوقی داهێنهران ،ش����هش كهس����یان پارتینو تهنها دوانیان یهكێتین ،ئهندامهكانیش پێكهات����ون ل����ه (نهقیبی س����هندیكای هونهرمهن����دان ،نیاز ن����وری ،یهكێتی. نهقیبی س����هندیكای رۆژنامهنوس����ان، ئ����ازاد حهمهئهمین ،پارت����ی .نوێنهری یهكێت����ی نوس����هرانی ك����ورد ،مهاب����اد قهرهداغ����ی ،پارتی .نوێنهری وهزارهتی رۆش����نبیریو الوان ،ئ����ازا حهس����یب قهرهداغ����ی ،راوێ����ژكار لهوهزارهت����ی رۆشنبیری ،پارتی .بهڕێوهبهری گشتی دیوان����ی وهزارهتی رۆش����نبیری ،ئاریان فهرهج كه خاوهن ئیمتیازی رۆژنامهی ههولێ����ره ،پارت����ی .نوێن����هری پارێزگاكان ،یهكهم ،زانا خهلیل ،شاعیرو بهڕێوهب����هری ق����هاڵت تیڤ����ی ،ههولێر، پارتی .د.ئیبراهیم سمۆ ،دهۆك ،پارتی. ههڵكهوت عهبدواڵ ،سلێمانی ،یهكێتی.
ههنوکه
3
) )358یهکشهممه 2012/12/30
رۆژانی تاڵهبانی له Charité هێرۆو قوبادو پاڤێلو 15حیمایهو سكرتێری لهدهوره ئا :ئاوێنه ئهمڕۆ ماوهی دو ههفتهیه ،تاڵهبانی ملمالنێ لهگهڵ مهرگ دهكات، ئێستا ئهو 10رۆژه لهپێخهفی ناودارترین نهخۆشخانهی ئهوروپادایهو بهراورد بهسهرهتای نهخۆشكهوتنی چاكبونهوهیهكی پێوه دیاره: چاوههڵدێنێو جوڵه بهدهستهكانی دهكات ،تاڵهبانی جگه لهتیمێكی 15كهسی لهحیمایهو سكرتێرو خزمهتكاری كۆشكی سهرۆكایهتی كۆمار ،بهردهوام هێرۆخانو پاڤێلو قوبادو "دكتۆر نهجمهدین"ی لهدهوره. بهپێ���ی زانیارییهكان���ی ئاوێنه ،ئهم س���هركرده تهمهن " 79س���اڵ"هی كه بهرهبهیان���ی دوا رۆژی پای���زی 2012 لهپایتهخت���ی عێراقهوه بهبێهۆش���یو بهفڕۆكهیهكی تایبهت بهرهو راقیترینو گهورهتری���ن نهخۆش���خانهی ئهوروپا لهبهرلین���ی پایتهخت���ی ئهڵمانیا براو چهندی���ن ملمالنێو دۆس���یهی ئاڵۆزی لهئاستی عێراقو كوردستانو تهنانهت حیزبهكهی خۆشیدا بهچارهسهرنهكراوی جێهێشت ،ئێستا ههریهك لههێرۆخانی هاوس���هریو ههردو كوڕهكهی پاڤێڵو
پاڤێڵو تاڵەبانیو قوباد قوب���اد ،ههروهها دكت���ۆر نهجمهدین كهریم (پارێزگاری كهركوكو ئهندامی مهكتهب سیاسی یهكێتی ،كه دكتۆری نهخۆش���ییهكانی دڵ���هو لهدهی���هی 1970دا دكت���ۆری تایبهتی مس���تهفا بارزان���ی بوهو یهكێك ب���و لهوانهی تا
لەئینتەرنێتەوە
مردنی ناوبراو لهنهخۆش���خانهی مایۆ ئ���هو بهتیمێك���ی 15كهس���ی دهوره كلینك لهواش���نتۆن بهدیارییهوه بو) ،دراوه ،ك���ه 8كهس���یان حیمای���هی لهنهخۆش���خانهی Charitéب���هردهوام ناوبراونو لهماوهی 24كاتژمێردا بهدو بهدی���ار تاڵهبانیی���هوهنو لهنزیكهوه وهجبهی 4كهسی لهنێوان ئوتێلو ئهو نهخۆشخانهیهدا ئاڵوگۆڕیان پێدهكرێت چاودێریی باری تهندروستی دهكهن. جگه لهم كهسه نزیكانهی تاڵهبانی ،ك���ه تاڵهبان���ی تێدای���ه .ههروهها 4
خزمهتكاری لهگهڵدایه كه جێی متمانه ی ناوبراون 3 ،سكرتێریشی لهگهڵدایه كه یهكێكیان ژنهو یهكێكیشیان عهرهبه. ئهمه لهكاتێكدایه كه چهند مانگێك لهمهوبهر كاتێك تاڵهبانی بهمهبهستی چارهس���هری ئهژنۆكانی بۆ ماوهی دو مانگ لهبهرلی���ن مایهوه ،س���هڕهرای ئهوهی زۆربهی ههره زۆری ئهندامانی سهركردایهتی یهكێتیو "پاڤێڵو قوباد"ی كوڕی سهردانو هاتوچۆیان كرد ،بهاڵم هێرۆخانی هاوسهری سهردانی نهكرد. هێرۆخان لهس���هروهختی بهڕێكهوتنی لهگهڵ تاڵهبانی ب���ۆ بهرلین رایگهیاند ك���ه وهك نهریتێك���ی س���ااڵنه ئهوو تاڵهبان���ی بهڵێنیان بهیهك داوه ههمو سهری ساڵێك لهوادهی ئاوابونی ساڵی كۆنو هاتنی س���اڵی نوێ���دا ،پێكهوه كاتی���ان بهس���هربهرن ،ئهمس���اڵیش بهههمانش���ێوه وهك ئهمهكدارییهك بۆ ئهو بهڵێنهیان ،دوا س���اتهكانی ساڵی 2012یو پێش���وازیكردن لهساڵی نوێی 2013لهگهڵ تاڵهبانی بهسهردهبات. بهپێی ئ���هو زانیارییانهی دهس���ت ئاوێن���ه كهوتون ،تاڵهبان���ی لهماوهی ئ���هم چهند رۆژهی راب���ردودا ،بهراورد بهس���هرهتای نهخۆش���كهوتنهكهی لهبهغدا ،باری تهندروستی باشبونێكی
رێژهی���ی پێوهدی���اره ،ئێس���تا ئ���هو توانای چ���او ههڵبڕی���نو جوڵهكردن بهدهس���تهكانی ههی���ه ،ب���هاڵم لهژێر چاودێری���ی وردی پزیش���كیدایهو قسەناکاتو پزیشكهكانیش رێگهنادهن زۆری لێبكرێت بۆ ئهوهی قسه بكات. جێی ئاماژهیه ،تاڵهبانی ماوهی چهند ساڵێكه لهپێشكهوتوترینو ناودارترین نهخۆش���خانهكانی ئهمهریكاو ئهوروپاو رۆژههاڵت���ی ناوهڕاس���تدا پش���كنینی پزیشكیو نهش���تهرگهریو چارهسهری ب���ۆ دهكرێت ،ئهم نهخۆش���خانهیه كه ئێس���تا ئهوی تێدا چارهسهر دهكرێت لهبهرلین "چاریت" ،Charitéراقیترینو گهورهترین نهخۆشخانهیه لهئهوروپادا، كه مێ���ژووی دامهزراندنی دهگهڕێتهوه ب���ۆ 300س���اڵ لهمهوب���هر ،تیم���ی پزیشكییهكهی نزیكهی 3000پسپۆڕیی نهخۆش���ییه جیاوازهكانه ،كه چهندین گ���هوره پزیش���كانی ئهڵمانی���او دنیا لهخۆدهگرێت لهوانهی خهاڵتی نۆبڵیان پێبهخش���راوه Charité ،ك���ه داهاتی س���ااڵنهی زیاتر لهملیارێ���ك یۆرۆیه، بهناوبانگترین شوێنی چاندنی ئهندامانی لهشو نهخۆش���ییهكانی دڵهو شوێنی بهكارهێنانی دوا داهێنانه تهكنهلۆجییه پزیشكییهكانی جیهانیشه.
سهفین مهال قهره :كاك كۆسرهت ئیدارهی یهكێت ی پێناكرێت ئا :نزار گزالی ،ههولێر ههڵسوڕاوی بزوتنهوهی گۆڕان لهههولێر "سهفین مهال قهره" لهم گفتوگۆیهی ئاوێنهدا سهبارهت بهیهكێتی لهقۆناغی دوای مام جهالل دهدوێو دهڵێت "پارتی لهیهكێتی (مشهوهشترن) بهنهخۆشكهوتنهكهی مام جهاللو دڵهڕاوكێیانه یهكێتیو گۆڕان لهیهك نزیكببنهوه". ئاوێن����ه :ئێس����تا ب����اس لهقۆناغ���� ی دوای تاڵهبان����ی دهكرێ����ت ،ئهگ����هر دهستپێش����خهرییهك ههبێ����ت ب����ۆ یهكخس����تنهوه یان هاوپهیمانێتی گۆڕان لهگهڵ یهكێتی ،پێتوای����ه زۆرینه لهناو گۆڕاندا پشتگیریی لێبكهن؟ سهفین مهالقهره :خۆی دهبێت ئێمه بگهڕێینهوه س����هر ئهوهی كه پهیوهندی نێ����وان ئێمهو یهكێت����ی پهیوهندییهكی سروش����تی نییه ،زۆر ج����ار دهگوترێت لهن����او ههن����اوی یهكێتییهوه دروس����ت بوی����ن ،ههندێ����ك خهڵ����ك پێیانوای����ه ئێم����ه لهیهكێت����ی جیابوینهت����هوه ،كه ئێم����ه ئ����هو قس����هیه رهتدهكهینهوهو پێمانوانیی����ه جیابوینهتهوه ،ئهو بابهته موناقهش����هی زۆر ههڵدهگرێ����ت .بهاڵم دهكرێ����ت بڵیی����ن لهههن����اوی یهكێتی دروس����تبوین ،ههموی����ان دهناس����ین مێژویهكی دورودرێژمان بهیهكهوه ههیه، لهدروس����تكردنی یهكێتیو پهرهپێدانو گهشهس����هندنیو بهدهس����هاڵتگهیاندنی یهكێت����ی ،كاراكتهرهكان����ی كه ئێس����تا گ����ۆڕان بهڕێوهدهبهن رۆڵ����ی گرنگیان ههب����وه لهو مهس����هلهیهدا ،بۆیه دهڵێم پهیوهندییهكهی ئێمه سروش����تی نییه. ب����هاڵم ئێم����ه وا تهماش����ای ناكهی����نو بهوش����ێوهیه نییه كه ئێم����هو یهكێتی بهپێشنیارێك یان بهدهستپێشخهرییهك بهنمونه لهی����هك نزیكببین����هوه ،ئێمه راشكاوانه پێمانگوتونو بۆ رای گشتییش باڵومانكردۆتهوه ،ئێمه لهسهر بهرنامهی هاوب����هش كاردهكهی����نو ههركهس����ێك ئامادهبێت لهسهر ئهو بهرنامه هاوبهشانه ئیش����بكات ،ئێمه ئامادهی����ن گفتوگۆی سیاسیو هاوپهیمانێتیو دیدی هاوبهش بدۆزینهوه بۆ دۆزهكانو بهیهكهوه ئیشی بۆ بكهین .وهك ئێمهو یهكگرتوو كۆمهڵ، كه ئێمه هیچ هاوپهیمانێتییهكمان نییه ی گفتوگۆ گهیش����تینه بهڵك����و لهئهنجام چهند دی����دو ئامانجێك����ی هاوبهش كه ههموم����ان كاری ب����ۆ دهكهی����ن .بهبێ پابهندب����ون بههی����چ هاوپهیمانێتییهك، لهگهڵ یهكێتیش هیچ بهربهس����تێكمان نیی����ه ئهگ����هر هاتو گهیش����تینه دیدی هاوبهش وهك دانیش����تنهكهی دواجاری ب����هر لهنهخۆش����كهوتنی م����ام جهالل دانیشتنو گهیش����تینه دیدێكی هاوبهش
سهفین مهال قهرە كه دهس����تور بگهڕێنین����هوه پهرلهمانو دهس����تور گۆڕان����كاری تێ����دا بكرێتو كۆمهڵێ����ك بڕیار ك����ه دراونو رهههندی نیشتمانییان ههیهو وابهستهن بهئایندهو چارهنوس����ی ئهو واڵتهو ئ����هو میللهتهو ههمومان گهیش����تینه دیدێكی هاوبهشو رێككهوتی����ن .دهكرێ����ت بگهینه دیدی هاوبهشو رێككهوتن لهس����هر كاری ئهو بڕیارو كارانهی لهبهرژهوهندی میللهتن، بهاڵم وهكو هاوپهیمانێتییهك یان وهكو ئ����هوهی زۆر لهنهیارهكان دهڵێن تێكهڵ دهبنهوهو دهبنهوه یهك حزب ،شتی وا لهئارادا نییه. ئاوێنه :پێتوایه پارتی دهستێوهردان بكات لهناو یهكێتیدا بۆ بههێزكردنی ئهو ئاراس����تهیهی ناو یهكێت����ی كه نایهوێت یهكێتی لهگۆڕان نزیكبێتهوه؟ سهفین مهالقهره :پارتی زۆر موهتهمه بهیهكێتیو زۆر بهتوندییش موتابهعهی بارودۆخ����ی ناو یهكێت����ی دهكهن دوای نهخۆش����كهوتنی مام ج����هالل ،چونكه یهكێتی هاوبهش����یانه لهدهس����هاڵتو دو قاچی دهس����هاڵتیش ك����ه یهكیان زۆنی پارت����یو ئهوی دیكه زۆن����ی یهكێتییه، دهسهاڵت لهكوردستان تهنها بهقاچێكیان ن����اڕوات ،بهههردوكیی����هوه دهڕوات، بۆیه ئ����هوان گرنگی بههاوبهش����هكهی دهسهاڵتیان دهدهن ،بۆیه دهبینی ئهوان (مشهوهشترن) بهنهخۆشكهوتنی مام جهالل ،ه����هر لهكاك مهس����عودهوه تا دهگاته ههم����و پارتی .بێگومان یهكێك لهدڵهڕاوكێكانیان ئهوهیه كه دهرئهنجامی ئهو پهیوهندییانه ،بهتایبهتی چاكبونی پهیوندی نێوان گۆڕانو یهكێتی لهچهند مانگی راب����ردودا ،دڵهڕاوكێیهكیان ههیه ك����ه ئ����هو پهیوهندییانه زیات����ر بهرهو
تاڵهبانی هیچ ئیشی بۆ ئهوه نهكردبو دوای خۆی چ دهكرێتو چ ناكرێت؟! بۆی ه ی ئێستا یهكێت سهرگهرداننو نازانن چی بكهن پێشهوه بچێتو گهش����هبكاو بگاته ئهو رادهیهی كه ئهو هاوبهشهیان لهدهسهاڵت ههڵوێستێكی دیكه وهربگرێت ،بێگومان كار بۆئهوه دهكهنو بهالنیكهمیش پێیان خۆش����نییه كه گۆڕانو یهكێتی بگهینه دیدی هاوبهش یان بگهینه چارهسهرێكی سیاسیو لهیهكتری نزیكببینهوه ،یان با بڵێین كه چۆن دڵهڕاوكێیان بۆ دروستبو پێیان ناخۆش بو كه یهكێتی هاته سهر ئهو بڕوایه كه بێت پاڵپشتیی بهرنامهی گۆڕان بكات لهگهڕاندنهوهی دهس����تور، پارتی لهوه دهترس����ێت ك����ه یهكێتیش بێته ریزی بهرنامهكانی ئۆپۆزیسیۆن. ئاوێن����ه :ئاش����كرایه ك����ه ههولێ����ر گرنگییهك����ی زۆری ههیه ب����ۆ یهكێتی، ئایا بهڕای تۆ یهكێتییهكانی ناو ههولێر دوای مام جهالل بهرهو چ ئاراس����تهیهك دهڕۆن ی����ان دۆخی ئهو حیزبه لهههولێر چی بهسهردێت؟ س����هفین مهالقهره :ئهو ترسه لهمێژه ههی����ه ،یهكێتی دوای م����ام جهالل یان یهكێتی بێ مام ج����هاللو لهغیابی مام جهالل چی بهس����هردێت؟ لهو كاتهوهی ك����ه ئێمهش لهن����او یهكێت����ی بوین تا ئێس����تاش بهداخ����هوه ئ����هو حیس����ابه نهكراب����و ،یان بهالنیكهم����هوه تاڵهبانی هیچ ئیشی بۆ ئهوه نهكردبو دوای خۆی چ دهكرێت چ ناكرێت؟! ئێستا ههمویان ناڵێم سهرلێشێواون ،بهاڵم سهرگهردانن نازانن چی بك����هن .ههروهها من حهزم لێنییه قس����هی پێشوهخته بكهم ،بهاڵم پێموای����ه كاریگهری����ی ههبێت لهس����هر ئهدای یهكێتی لهههمو رویهكهوه ،ئێمه هیواداری����ن بتوانن روهو ئاراس����تهیهكی ب����اش ب����ڕۆنو یهكێتی لهئاس����تی ئهو ماندوبونو قوربانییانهدا بێت كه داونیو
بتوانێت بهس����هر ئهو كۆس����په زاڵ بنو بتوان����ن كێش����هكانی چارهس����هربكهنو ئهو بۆش����اییهی كه نهخۆشكهوتنی مام جهالل جێیهێشتوه ،بتوانن پڕیبكهنهوهو كار نهكاته سهر ئهداكهی. ئاوێن����ه :ب����هڕای ت����ۆ ،كۆس����رهت رهس����وڵ توانای ئیدارهكردنی یهكێتیو ملمالنێكانی ناو یهكێتی ههیه؟ س����هفین مهالق����هره :م����ن پێموانییه ئ����هو كارهی پ����ێ بكرێ����ت ،چونك����ه ئێم����ه ئهزمونێك����ی دورودرێژمان ههیه لهگ����هڵ كاك كۆس����رهتو لهگهڵ ههمو س����هركردهكانی یهكێت����ی .پێموانیی����ه بتوانێ����ت ئ����هو بۆش����اییه پڕبكاتهوه، ئهوانیش لهئێستادا نهیانگوتوه دهیكهینه س����كرتێر ی����ان كردومانه بهس����كرتێر، گوتویان����ه بهپێی پهی����ڕهو كه جێگری یهكهمه ئهو سهرپهرشتی كۆبونهوهكانی مهكتهبی سیاسیو دانیشتنهكان دهكات، لهبهیاننامه هاوبهش����هكهی دواییشیاندا ههروا دهڵێنو ئام����اژه بهوه دهكهن كه هیچ گۆڕانكاریی����هك لهئهداو پێكهاتهی یهكێتی نهبوه ،ههر مام جهالل سكرتێره، ب����هاڵم لهغیاب����ی خ����ۆی جێگرهكانی كارهكان بهڕێ����وه دهبهن ،بهاڵم وهاڵمی دیاریكراو بۆ پرسیارهكهت دهڵیم نهخێر من پێموانییه كاك كۆسرهت ئهو كارهی پێبكرێت ،ههم بههۆی تهندروستییهكهی ك����ه خۆت����ان دهیبین����ن لهتیڤییهكانو لهسهردانی خهڵكی بۆ الی دهزانرێ كه تهندروستیی زۆر خراپه ،ههروهها لهبهر باكگراوهن����دی كاركردنی لهناو یهكێتیو تهكهتوالت دروس����تكردنو پشبهستنی تهنها بهجهماعهتێكی دیاریكراو لهسهر بنچینهی تهكهت����والت ،بۆیه پێموانییه وهك����و دهڵێت (خ����وی ش����یری ههتا پیری) ،بۆیه پێموانییه دهس����تبهردای ئهوه بێ����تو پێی چاكبكرێ����ت .لهگهڵ ئ����هو سیفهتانهش����ی پێیناكرێ����ت وهك سكرتێرێك یان وهك خۆیان ناویان ناوه برا گهورهی ههم����و الیهك خێوهتهكهی هێنده گهوره بكات جێی ههمو یهكێتی تێ����دا ببێتهوه ،م����ن پێموانییه وابكات چونك ه ئێمه شارهزاین. ئاوێنه :دێینه س����هر باس����ی گۆڕان، لهئێستادا قسه لهسهر ئهوه دهكرێت كه بهشێك لهئێوه رهخنه دهگرنو ناڕازین لهههندێ����ك لهبڕیارهكانی نهوش����یروان مس����تهفاو بهبڕی����اری تاكڕهوان����هی ناودهبهن ،ئایا تۆ پێتوایه نهوش����یروان مستهفا تاكڕهوانه بڕیار دهدات؟ س����هفین مهالق����هره :نهخێ����ر ،ئهو ماوهی����هی كه كارم����ان ك����ردوه لهناو گۆڕاندا ،چ لهپێ����ش 7/25و چ لهدوای 7/25كاك نهوش����یروان لهش����ته گرنگهكان راوێ����ژی بهههمومان كردوه، زۆرجاریش كه شتێك هاتبێته پێشهوهو گرنگ بوبێت ههموم����ان كۆبوینهتهوهو
قسهمان لهسهركردوه ،ههركهسهو دیدو بۆچونی خۆی لهس����هر داوه ،دواتر كه بڕیارمان����داوه ،دوای راوێ����ژی ههمومان بڕیارهكهمان داوهتهوه دهس����ت خۆی تا جێیهجێی بكات ،ئهوه لهشته گرنگهكان. بهاڵم لهش����ته وردهكان رهنگه پێویست نهكات راوێژ بهههمو كهس����ێك بكرێت، ئهو گلهییو گازندانهی كه ههشن زیاتر لهسهر چڤاتی نیش����تمانیو راگهیاندنی ئ����هو چڤاتهی����ه ،بێگومان ئ����هو جۆره قسانهش شتی ئاس����ایینو تهندروسته لهناو ه����هر حیزبێك ههب����ن بهتایبهتی لهناو گۆڕان ،چونكه ئهوانهی هاتونهته ن����او گ����ۆڕان ههمویان بهش����ێوهیهكی خۆبهخش����انه هاتون ،كهسیان لهپێناو بهرژهوهندییهكی مادی یان وهكو دهڵێن دونی����هوی نههاتون ،ئیدی كهس����هكان بهدیدو بۆچۆنی خۆیان هاتونو دهبێت لهزۆر بابهتو دۆخدا قهناعهتیان پێبێت، جگه ل����هوه بزوتنهوهكه گ����هوره بوه، ئۆرگانهكان زۆر بون ،كاك نهوش����یروان فری����ای ههموی����ان ناكهوێ����ت ،بۆی����ه بێگومان دهبێ����ت بهئۆرگانیزه بكرێت، كه ئۆرگانیزهش دهكرێت ههمو كهسێك لهس����هر ئهو ش����ێوازی ئۆرگانیزهكردنه رازی نیی����هو رهنگه بهدڵ����ی ههمومان نهبێت ،یان ههندێك شتی بهدڵی بهشێك نهبێت .ئهوانه شتی تهندروستن ،بهاڵم
ی پارت ی دڵهڕاوكێیهت گۆڕانو یهكێتی لهیهكتری نزیكببنهوه حیزبهكانی دهسهاڵت زیاتر دڵهڕاوكێیان ههی����ه ب����هوهی ك����ه گ����ۆڕان خهریكه ئۆرگانهكانی خۆی دروستدهكاتو خۆی زیاتر رێكدهخات ،بهم كارهش����ی گۆڕان دهتوانێت باشتر كار بكات ،بۆیه ئهوان ئهو پڕوپاگهندانه زیاتر زهق دهكهنهوهو پڕوپاگهنده بۆ ئ����هوه دهكهن كه فاڵن گلهیی ههی����هو فاڵن ناڕازیی����هو تاد... ههمو ئهوانه بۆ ئهوهی گۆڕان س����هرقاڵ بكهن بهههندێك شتی البهال. ئاوێنه :باسی چڤاتی نیشتمانیت كرد، قس����هی ئهوه لهئارادایه ك����ه یهكێتییه كۆنهكانی ناو گۆڕان ناڕازین لهو چڤاته، تۆ وهكو یهكێك لهوانه دهربارهی ئهمه چ دهڵێیتو بۆچی ناڕازین؟
س����هفین مهالقهره :م����ن وهكو خۆم ناڕازی نیم ،بێگومان چڤاتی نیشتمانی یان ش����ێوازو ئیش����كردنی گ����ۆڕان زۆر جی����اوازه ل����هو ش����ێوه كالس����یكییهی ك����ه تائێس����تا حیزبه سیاس����ییهكانی كوردس����تان كاریان پێكردوه ،ئاس����ان نیه ههمو كهس����ێك تێیب����گاتو ههزمی ب����كات .ئ����هوهی الی ئێم����هش گرنگه ئهوهی����ه كه ههمو توان����اكان ئۆرگانیزه بكرێنو ب����هرهوه ئامانجێ����ك ببرێن كه ئامانجهكانی گۆڕان دیارهو بهرنامهكهی چیی����ه ،لهبهرئ����هوه یهكێتییه كۆنهكان یان مهرج نییه ههر سهركرده كۆنهكانی ناو یهكێتی كه ئێس����تا لهن����او گۆڕانن ههر ئهوان ناڕازی ب����ن ،بهڵكو خهڵكی دیكهش دیدو بۆچۆن����ی جیاوازی ههیه لهس����هر ئهو مهس����هلهیه ،ئهویش وهكو وتم چونكه شێوازێكی نوێی ئیشكردنه. لهش����ێوه كالس����یكییهكهی حیزبهكان كه كۆنگ����ره دهگرنو س����هركردایهتیو مهكتهب����ی سیاس����ی ههڵدهبژێ����رن زۆر جی����اوازه ،ئ����هوهی ئێم����ه لهقاعیدهی خ����وارهوه دهس����تهی بازن����هو رایهڵهو باژێ����روان ههڵبژێرراوه ،راس����تهوخۆش رێكخهری باژێروان����هكان بونهته چڤاتی نیش����تمانی ،رهنگ����ه لهئێس����تادا پ����ڕ بهپێس����ت نهبێتو بێگومان كهموكوڕی ههی����ه ،زۆر خهلهلی تێدایه كه دهكرێت چاكبرێت ،بهاڵم وهكو پرهنسیپ شتێكی زۆر باشه ،چونكه ش����ێوازێكی تازهیه، ئهمه ش����ێوازی ئیش����كردنی ئێمهیه كه جهماوهر راستهوخۆ بگاته ئۆرگانهكانی سهری سهرهوهو بهش����داربێت لهبڕیاره سیاس����ییهكانو لهچارهنوس����ی خ����ۆی وهكو وتم پهی����ژهی زۆر كهمه لهنێوان ئهوانو جهماوهرو رای گشتی ،بهنمونه لهحیزبهكان����ی دیك����ه ئهگ����هر یهكێتی وهربگری����ن ،دهبینی����ن ش����انهیه ئینجا ك����هرت ،دواتر كۆمیتهو مهڵبهند ،دوایی مهكتهبی رێكخس����تنو سهركردایهتیو پاشان مهكتهبی سیاس����یو لهكۆتاییدا س����كرتێری گش����تی .لهن����او پارتییش بهههمانش����ێوه ،ئ����هوان پهیژهیهك����ی دیكهش����یان زیادكردوه كه ئهنجومهنی سهركردایهتی پارێزگاكانه .بهاڵم لهناو گۆڕان راس����تهوخۆ بهرپرس����ی قهزاكه كه دهنگی پێدراوه ،راس����تهوخۆ ههمو خهڵ����ك دهیگاتێو ئهویش راس����تهوخۆ دهگات����ه ئۆرگانی س����هرهوه كه چڤاتی نیش����تمانیو جێگ����هی تاوتوێكردن����ی س����هرجهم بڕیارهكانه ،بهاڵم بۆ وهاڵمی پرسیارهكهت دهڵیم بێگومان كهموكوڕی ههیه بهاڵم دهكرێت لهماوهی كاركردنیدا ئهو كهموكوڕییانه دهستنیشان بكرێنو كار لهسهر چارهس����هركردنیان بكرێت، ناڕازی بونو رای جیاوازیش ههیه بهڵێ، بهاڵم دوای ئهوهی ش����تهكانیان بۆ رون بوهوه شتهكه كپ بوهوه.
4
هەنوکە
) )358یهکشهممه 2012/12/30
ی لهدیدی ئیسالمییهكانهوه ی تاڵهبان قۆناغی دوا
بۆ ئێمەو یەکێتیش باش نییه پهیوهندیمان تێكبچێت ئا :پشتیوان جهمال ی ئیسالمییهكانی كوردستان هێزێك ی ی سیاس كارای نێو گۆڕهپان ی كوردستانن ،ك ه دوركهوتنهوه ی كاریگهرییان لهسهر تاڵهبان جێدههێڵێت ،لهم راپۆرتهی ئاوێنهدا ئهوان دیدو روانینی خۆیان سهبارهت بهكوردستان لهقۆناغی دوای تاڵهبانیدا دهردهبڕن. رهنگ ه زیاد لهههر الیهك ،لهبیس���ت ی ی رابردودا هێزه ئیسالمییهكان س���اڵ كوردس���تان زۆرتری���ن بهریهككهوتنو سهرو س���هوداو ههڵسوكهوتیان لهگه ڵ یهكێت���ی نیش���تمانی كوردس���تاندا ی ی ئهوانو یهكێت ههبوبێ���ت ،پهیوهندی ی ی ل���هدوا چهندی���ن ههورازو نش���ێو ی لهم خۆی���هوه جێهێش���توه ،بهتایبهت ی س���ااڵنهی دواییدا تاڵهبانی بهحوكم پۆستو پلهوپایهو پێگهی كۆمهاڵیهتی، ی ی دۆس���تایهت ئهندازی���اری دهس���ت درێژك���ردن ب���وه روهو ئ���هم هێزانه، ك���ه نوێنهرایهت���ی بهش���ێكی بهرچاو ی دهكهن ،ههربۆی ه لهكۆمهڵگ هی كورد ی یهكگرت���وو ،كۆم���هڵو بزوتن���هوه ی ی دوا ی ئاواتهخوازن لهقۆناغ ئیسالم تاڵهبانیش���دا ،یهكێتی درێژه بهههمان ی بدات. ئهو پهیوهندییه دۆستانهیه ی ئ���هوهش ،ئ���هم هێزانهش وێ���ڕا ی ی دیك���ه وهك زۆرێ���ك لههێزهكان��� ی كوردستان س���هرگۆڕهپانی سیاس��� ی ئ���هوهدانو چاوی���ان لهئامادهكاری���
ی ی ك ه بهش���ێك لهنفوز بڕیوهت ه ئهوه ی بهس���هر یهكێت���یو ههژمونی یهكێت ی سهوزدا لهقۆناغی دوای تاڵهبانیدا زۆن ی ی یهكگرتو بۆ خۆیان ببهن ،بهتایبهت ئیسالمی. ی ی یهكگرتو ی سیاس ی مهكتهب ئهندام ی ئیسالمی كوردس���تان ،ئهبوبهكر عهل لهلێدوانێكی���دا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگهیاند ی ك ه س���هرهتا دهبێت دهرهاویشتهكان ی ی سیاس���یی تاڵهبان��� دیارنهمان��� لهگۆڕهپانی سیاسیدا دهربكهوێ ،چونك ه پهیوهندییهك���ی راس���تهوخۆ لهنێوان ی ی وهك رهمزێك ی تاڵهبان��� دیارنهمان��� ی ئیسالمییهكاندا نییه، سیاسیو گهشه ی بهڵكو ههلومهرجو بارودۆخی سیاس��� ی كوردس���تان دهكهوێت��� ه س���هر راده ی ی وهك رابهرێك ی تاڵهبان��� دیارنهمان��� سیاسی لهكوردستان ،واته ههلومهرج ه ی ی تاڵهبان نوێیهك ه دیاریدهكات كه دوا
بۆ ئیسالمییهكان چۆن دهبێت؟ ی پهیوهندییهكانیان سهبارهت بهمانهوه لهگ هڵ یهكێتی ،ناوبراو ئاماژهی بهوهدا كه گومانی تێدا نییه پێشتر پهیوهندییان ی زۆر باش���بوهو لهگ���ه ڵ تاڵهبان��� ی پهیوهندییهكانیش���یان لهگهڵ یهكێت ی تاڵهبانییهوه ی یهك���هم لهڕێگه بهپله بوه ،ئهو وتی "وهكو یهكگرتو خواستێك ی بێت، ههی���ه پهیوهندیی���هكان درێژه بهاڵم ب���ۆ ئاینده ،تهنها حیزبهكان ئهو پهیوهندییان ه دیاری ناكهن ،بهڵكو ئهو ی یهكێتیش بهڕێوه دهبهن، سهركردانه ئاستی پهیوهندییهكان دیاری دهكهن". ی ههر لهو بارهی���هوه وتهبێژو ئهندام مهكتهبی سیاس���ی كۆمهڵی ئیسالمی، محهم���هد حهكی���م لهلێدوانێك���دا بۆ ئاوێن ه رایگهیاند وهكو ئیس�ل�امییهكان ی پهیوهندییان لهگهڵ یهكێتیو تاڵهبان ی باش بوهو جارێ زوش���ه باسی قۆناغ
دوای تاڵهبانی بكهن ،چونك ه هێش���تا لهژیاندای���ه ،ب���هاڵم جهختیك���ردهوه ی ك���ه ئ���هوان وهك كۆمهڵی ئیس�ل�ام پهیوهندییهكانی���ان لهگ���هڵ یهكێتیدا بهههمانش���ێوهی ئێس���تا رادهگرنهوه، ی ی ك��� ه پێش���بین س���هبارهت ب���هوه ی ی تاڵهبان���یو بهه���ۆ ناك���هن دوا ی دهس���توهردانی دهرهك���ی لهكاروبار یهكێتیدا ،كار بكات ه س���هر پهیوهندیی ی یهكێتیو ئیس�ل�امییهكان ،ناوبراو وت ی دۆستانهمان "ئاواتهخوازین پهیوهند بهردهوام بێتو پێش���مان ب���اش نیی ه ی دهس���توهردان بكرێ���ت لهكاروب���ار نێوخۆیی یهكێتیدا". ی ی ئیس�ل�ام وتهبێژهك���هی كۆمهڵ��� ی بهوهش دا ك ه پۆستی سهرۆك ئاماژه كۆمار ل���هدوای تاڵهبانیش ههر دهبێت بۆ كورد بێتو وتی "پۆس���تی سهرۆك كۆمار ه���هر دهبێت بۆ ك���ورد بێت،
تهنها ئێمهو یهكێتی ئهو ی پهیوهندییان ه دیار ناكهین ،بهڵكو ی ئهو سهركردانه لهقۆناغی داهاتودا یهكێتیش بهڕێوه ی دهبهن ،ئاست پهیوهندییهكان دیاری دهكهن
ی ی ههب���وه لهعێراق چونك���ه كورد رۆڵ ی ی ئهو پۆس���ته ی خۆیهت نوێو مافێك بمێنێ ،بهاڵم بۆ ئهوهش هێش���تا زوه باس���ی ئهو پۆس���ته بكرێ���ت ،چونك ه هێشتا تاڵهبانی لهژیاندا ماوه". ی ئیسالمیش پێی باش ه ك ه بزوتنهوه وهكو چۆن لهئێستاداو بههۆی كهسایهتی ی لهگه ڵ ی یهكێت تاڵهبانییهوه ،پهیوهند ی الیهنه ئیس�ل�امییهكان باشبوه ،دوا ی ئهو تاڵهبانیش ،سهركردهكانی یهكێت ی ئێستا پهیوهندییانه بهههمانش���ێوه رابگرنهوه. وتهبێژی بزوتنهوهی ئیسالمی ،شوان ی دیك ه بتوانێت ی لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن ه "پێمانوانیی ه كهس���ێك قهاڵدزهی��� ی بگرێتهوهو هیواداریشین ی پڕاوپڕ جێگ ه رایگهیاند كه تاڵهبانی بهپێی ئهزمون ی بهپێی ئهزمونیان ی سهركردهكانی یهكێت ی زۆر ی خ���ۆی ،تهجروبهیهك سیاس��� ههبوه لهپهیوهندی نێوان حیزبهكهیو ئهو جێگهی ه پڕبكهنهوه ،چونك ه ئهگهر ی پهیوهندیی���هكان تێكبچن كارێكی باش ی دیكهو رۆڵی گهورهش��� الیهنهكان��� ی نییه". ههبوه لههێوركردنهوهی كێشهكانو وت
1170پێشێلكاری لهدادگاكانو زیندانهكاندا رویانداوه
ی ههڕهشه دهبنهوه ی DHRDروبهرو تیمهكان ئا :ئاوێنه سهنتهری پهرهپێدانی دیموكراسیو مافی مرۆڤ لهراپۆرتی سااڵنهی خۆیدا ئاماژه بۆ ئهوه دهكات كه لهساڵی 2011توانیویانه 1170ههزار و سهدو حهفتا حاڵهتی پێشێلكاری دژی سهروهریی یاساو مافهكانی تۆمهتباران لهههرێمی كوردستان تۆمار بكهن. س���هنتهری پهرهپێدانی دیموكراسیو ماف���ی م���رۆڤ ك���ه رێكخراوێك���ه لهپێن���او پاراس���تنی ماف���ی مرۆڤو ماف���ه دیموكراس���ییهكاندا كاردهكاتو ئۆفیس���ی س���هرهكی لهس���لێمانییه لهدوا راپۆرتی خۆی لهس���هر رهوش���ی بهندیخانهو دادگاكان ئاماژه بۆ چهندین پێشێلكاری مافی مرۆڤو پێشێلكردنی یاس���او جێبهجێنهكردن���ی بڕیارهكانی دادگاو دهس���توهردان لهكاری دادگاكان لهكوردستاندا دهكات. ئ���هم رێكخراوه باس لهوه دهكات كه پاش باڵوكردنهوهی راپۆرتی چوارهمیان ل���ه س���اڵی 2011دا ههڵس���وڕاوانو چاودێران���ی رێكخراوهكهی���ان روبهروی ههڕهشهی جۆراوجۆرو فشارخستنه سهر بونهتهوه لهو الیهنانهی كه پهیوهندییان بهراپۆرتهكانیانهوه ههبوه. راپۆرتی ئهمس���اڵ كه بهه���اوكاری رێكخراوی سندوقی پاڵپشتی دیموكراسی NEDئامادهك���راوه لهژێر ناونیش���انی "س���هروهریی یاس���ا لهژێر پرس���یاری گهورهدایه"و روپێوی پێشێلكارییهكانی س���اڵی 2011ی تێدایهو ل���ه 52الپهڕه پێكهاتوهو دهس���تیان خس���تۆته سهر 1170پێشێلكاری. راپۆرت���ی پێنجهم���ی رێكخراوهك���ه لهپێنج ب���هش پێكهاتوه كه ئهوانیش، (دهستخس���تنه س���هر حاڵهت���ی پێشێلكاریی لهدادگاكانی لێكۆڵینهوه، حاڵهت���ی پێش���ێلكاریی ل���هدادگا س���زاییهكان ،س���هرپێچیو الدان���ی دادگا مهدهنییهكان ،س���هرپێچییهكان لهدادگای تهمییزی ههرێمی كوردستان، دهستخستنه سهر حاڵهتی سهرپێچیو
هۆڵێکی زیندانی مەعەسکەر سەالم لەسلێمانی الدان لهجێبهجێكردن���ی بڕیارهكان���ی دادگا لهفهرمانگهكانی جێبهجێكردندا)، لهدوابهش���دا وهك بهش���داریكردنێك لهچارهسهركردنی ئهو رهوشه خراپهی ماف���ی م���رۆڤ ،رێكخراوهكه كۆمهڵێك پێشنیاری خستۆتهرو. لهبهش���ێكیدا راپۆرتهك���ه ك���ه باس لهحاڵهتهكانی پێشێلكاری لهدادگاكانی لێكۆڵین���هوهدا دهكات ،ئام���اژه ب���ۆ 794حاڵهت���ی پێش���ێلكاری دهكات ك���ه لهدژی س���هروهریی یاس���او مافی تۆمهتباران كراوه لهقۆناغی لێكۆڵینهوه لهدادگاكان���ی ههرس���ێ پارێزگاك���هی كوردستان لهساڵی 2011دا .زۆرێك لهم كێشانه دادوهر بڕیاری دهستگیركردنی بۆ تۆمهتب���ارهكان دهرك���ردوه ،بهاڵم بهوپێی���هی بهرپرس���ی حیزبی���ن ،یان لهئاس���ایشو پۆلیس���ن تۆمهتبارهكان دهس���تگیرنهكراون ،لهوانه ماوهی چوار ساڵه لهكێشهی كوشتنی سێ هاواڵتی كهمئهندام���ی ی���هك خێ���زان ،بڕیاری
دهستگیركردن بۆ بهرپرسێكی لقی 19 پارتی دیموكراتی كوردستان دهرچوه، ب���هاڵم تائێس���تا دهس���تگیرنهكراوه. ههروهها ل���ه 2011/3/8دادوهر بڕیاری دهس���تگیركردنی بهرپرسی لقی چواری پارتیو پاسهوانهكانی لقی دهركردوهو نوسراویش كراوه بۆ پۆلیسی پارێزگای ههولێر بۆ دهستگیركردنی ،بهاڵم تائێستا كهسیان دهستگیرنهكراون .لهههولێریش لهسهر تاوانی كوشتنی دو هاواڵتی كه پێشمهرگهیهكی ناسراوی یهكێتی تێدا تۆمهتباره ،بهاڵم چوار س���اڵ بهس���هر بڕیارهكهدا تێپهڕدهبێت ،كهچی هێشتا لهالیهن هێزهكانی ئاسایش���ی ناوخۆی حكومهت���ی ههرێم���ی كوردس���تانهوه دهس���تگیر نهكراوه .ههروهها لهس���هر س���وتانی كهناڵی ئاس���مانی (،)NRT فهرمانی دهستگیركردن لهمانگی ئازاری 2011هوه بۆ حهوت تۆمهتبار دهرچوه، بهاڵم س���هرهڕای تێپهڕبونی ئهو ماوه زۆره ،كهچی هێشتا كهسیان دهستگیر
فۆتۆ :ئارام کەریم
نهكراون. بهدهر لهمانه كه دهس���تگیرناكرێن، ه���اوكات راپۆرتهك���ه ئام���اژهی ب���ۆ كوش���تنی كچه رۆژنامهنوسێك بهناوی (بێگ���هرد حس���ێن محهم���هد ئهمین) كردوه كه لهس���اڵی 2008ك���وژراوه، فهرمان دهستگیركردن بۆ تۆمهتبارێك دهرچ���وه ،بهاڵم هێش���تا دهس���تگیر نهك���راوه .ههندێك رۆژنامهنوس���یش لهیاس���ا یاخیب���ونو خۆی���ان ن���ادهن بهدهستهوه ،له راپۆرتهكهدا هاتوه كه "لهسهر كێش���هیهك لهبنكهی پۆلیسی رزگاری شاری سلێمانی لهساڵی ،2008 بڕیاری دهس���تگیركردنی سهرنووسهری رۆژنام���هی ه���هواڵ دهرچ���وه ،بهاڵم سهرهڕای تێپهڕبونی زیاتر لهچوار ساڵ بهسهر ئهو بڕیارهدا هێشتا تۆمهتباری ناوبراو لهبهردهم دادگای لێكۆڵینهوهدا ئاماده نهكراوه". س���هنتهری پهرهپێدانی دیموكراسیو ماف���ی مرۆڤ ك���ه لهس���اڵی 2004هوه
ی 794حاڵهت ی پێشێلكاری لهدژ سهروهریی یاساو مافی تۆمهتباران ی كراوه لهقۆناغ لێكۆڵینهوه ی لهدادگاكان ێ ههرس ی پارێزگاكه كوردستان دام���هزراوهو ئۆفیس���ی س���هرهك ی لهس���لێمانییه لهبهش���ێكی ت���ری راپۆرتهكهیان���دا ئاماژه ب���ۆ جێبهجێ نهكردنی بڕیاری دادگاكانی لێكۆڵینهوه لهالیهن دام���ودهزگا حكوم���یو پارته سیاس���ییهكانو كۆمپانیا ئههلییهكانو كهمتهرخهم���ی لهجێبهجێنهكردن���ی ئ���هو بڕیاران���ه دهكاتو تیای���دا هاتوه " بهدرێژای���ی س���اڵی 2011توانیمان لهرێگهی تیمهكان���ی چاودێرییهوه 57 پهنجاو ح���هوت حاڵهتی س���هرپێچیو پێش���ێلكاری تۆماربكرێ���ت ،لهس���هر جێبهجێنهكردنی بڕیارهكانی دادگاكانی لێكۆڵین���هوه لهالی���هن دام���ودهزگا حكوم���یو پارت���ه سیاس���ییهكانو كۆمپانیا ئههلیی���هكانو كهمتهرخهمی لهجێبهجێنهكردن���ی بڕیاره قهزاییهكان لهكاتی گونجاوو یاسس���اییدا ،ئهمهش بۆته هۆی دواكهوتنی یهكالییكردنهوهی دۆسیهی كێشهكانو لهقبونی متمانهی هاواڵتییان بهبڕیاره قهزاییهكان".
لهبهشێكی تری راپۆرتهكهدا ئاماژه ب���ۆ مانهوهی تۆمهتباران���ی راگیراو بۆ ماوهی دورودرێژ لهقۆناغی لێكۆڵینهوهدا كراوهو لهراپۆرتهكهدا هاتوه" لهرێگای تیمهكان���ی چاودێرییهوه 142س���هدو چ���لو دو حاڵ���هت دهستنیش���انكراوه لهس���هر مانهوهی تۆمهتبارانی راگیراو لهقۆناغ���ی لێكۆڵینهوهدا ب���ۆ ماوهی دورودرێژ لهنێوان دو مانگ بۆ سێ ساڵ لهگرتوخانهكانی پۆلیسو ئاسایشدا ،كه چاوهڕێی دیاریكردنی چارهنوسیان بون بهههواڵهكردنیان بۆ دادگای تایبهتمهند یان ئازادكردنیان". سهبارهت بهئازارو ئهش���كهنجهدانی زیاندانیی���ان ،راپۆرتهك���ه جهخ���ت لهس���هر پیادهكردن���ی دهكات���هوهو ب���اس لهبهكارهێنان���ی توندوتی���ژیو ئهش���كهنجهدانو دهس���تگیركردنی ناش���هرعی هاواڵتیانو پێش���ێلكردنی مافی بهرگریكردن لهالیهن كارمهندانی پۆلیسو ئاسایش���هوه دهكاتو ئاماژه بۆ چهن���د حاڵهتێ���ك دهكات لهوانه " دهستنیش���انی دو حاڵهتی ترس���ناك ك���راوه ،ئهویش بهوهی ك���ه دو كهس لهگرتوخانهی ئاسایش���ی شاری ههولێر بهتۆمهت���ی بونی پهیوهن���دی لهگهڵ گروپه تیرۆریس���تییهكان ،بهبێ ئهوهی هی���چ تۆمهتێكیان لهروی یاس���اییهوه ئاراس���ته بكرێ���ت ،لهس���اڵی 2003 هوه زیاتر له 8س���اڵ ئهم دو كهس���ه پێش���ێلكارییان بهرامب���هر دهكرێ���ت، بهئ���اگاداری گش���ت دهس���هاڵتدارانی ههرێم .حاڵهتێكی تر دهس���تگیركردنی ناشهرعییه لهناو گرتوخانهی ئاسایشی ش���اری ههولێر كهس���ێك لهب���هرواری 2000/2/6هوه دهس���تگیر دهكرێ���ت، پ���اش تێپهڕبون���ی زیاتر له 10س���اڵ لهمانهوهی لهگرتوخانهدا ،س���هرئهنجام ل��� ه 2011/3/17دادگا حوكم���ی پێنج ساڵ زیندانی دهدات ،بهبێ ئهوهی ئهو ماوهی 10ساڵهی بۆ ههژمار بكرێت!". ئهمه بهش���ێك ب���و لهراپۆرتهكه كه چهندین وردهكاری تری گرتۆته خۆیو وابڕیاره رۆژی دوش���هممه لهس���لێمانی رۆژنامهگهریی���دا لهكۆنگرهیهك���ی باڵوبكرێتهوه.
کوردستانی
) )358یهکشهمم ه 2012/12/30
"نوكت هی ساڵ... كوردستان 700داهێنهری تێدایه!" ئا :بهختیار حسێن ،ههولێر دوای ئهوهی ههفتهی رابردو ناوی (" )690داهێنهر" لهالیهن وهزارهت ی رۆشنبیرییهوه راگهیهنران بهمهبهستی كۆمهككردنیان ،نارهزاییهكی بهرچاو لهالیهن بهشێك لهنوسهرانو رۆژنامهنوسانهوه سهریههڵداو به"گهندهڵییهكی گهوره" ناوی دهبهن، ئهندامێكی لیژنهی رۆشنبیریی پهرلهمانی كوردستان گومانی ههیه لهوهی كوردستان داهێنهرو داهێنانی تێدابێت ،سهرنوسهری گۆڤارێكیش دهڵێت "نوكتهی ساڵ ئهوهیه كه كوردستان 700داهێنهری ههبوه ،ئهمه دهبێته نوكتهی ساڵ". راوێ���ژكاری وهزارهتی رۆش���نبیرییو الوان "ئازا حهس���یب قهرهداغی" ،ئهوهی بۆ ئاوێن���ه رونكردهوه ك���ه ئهوان وهك وهزارهت لهس���هر سێ بنهما ئهو كۆمهكه پێشكهشی "داهێنهران دهكهن ،ئهوانیش: ناوو ناوبانگی ئهو كهسه ،ئهو پرۆژهیهی ههیهت���ی ،ه���اوكات ئ���هو خزمهت���هی کاوه مهحمود پرۆژهكهی دهیكات". ئهوهش���ی راگهیاند ئ���هوان ماوهی دو باش���یان نیی���ه ،بهڵكو ب���ۆ ئهدهبیاتو س���اڵه ئهو س���ندوقی "داهێنانه" دابهش روناكبیری���ی ك���وردی ب���ون بهدرمێكی دهكهنو بڕی 2ملیۆنو 500ههزار دۆالری كوشنده ،پاشان س���هدان ناوی تیادایه م���اوهی پانزه س���اڵه نهك وش���هیهكی بۆ تهرخانكراوه. لێژنهی س���ندوقی كۆمهكی داهێنهران ،نهنوس���یوه ،بهڵك���و رۆژنامهیهكیش���ی كه لهوهزارهتی رۆشنبیریو سهندیكاكانی نهخوێندۆتهوه". ئ���هو رۆژنامهنوس���ه جهخت���ی لهوه پهیوهس���تداری تایب���هت ب���هو ب���وارهو چهند رۆش���نبیرێكی ناسراوی شارهكانی كردهوه ،ئهگ���هر لهواڵتێكدا دادپهروهری كوردس���تان پێكهاتبو ،لهكۆی زیاتر له ههبێتو یاساو دادگا بڕیاربدهن ،پێویسته 1800كهس كه داوایان پێشكهش كردبو ،دهستبهجێ وهزیری رۆشنبیرییو تهواوی ئهو لیژنهو كهس���ایهتییانهی دهس���تیان 700كهسی پهسند كرد. بهڕێوهبهری گش���تی دیوانی وهزارهتی لهبهفیڕۆدانی ئهو پارهیهدا ههیه راپێچی رۆش���نبیریو ئهندامی لیژنهی سندوقی دادگا بكرێن. ئهو وتی "چهند كهسانێكی زۆر دهگمهن كۆمهكی داهێنهران "ئاریان فهرهج عهبدواڵ" بهئاوێنهی راگهیاند كه ئهوان لیژنهیهكی دهبینی كه شایس���تهی ئ���هو كۆمهكهن، تۆكمهی���ان پێكهێناوه لهس���هندیكاكانی باقی ئهوانیتر پێویسته خۆیان كۆمهك ی پهیوهستداری تایبهت بهو بوارهو چهندین خهڵكو نوس���هرانی تر بك���هن ،چونكه خهڵكی ش���ارهزاو رۆش���نبیری ناسراوی ههموی���ان خاوهن���ی دهزگاو ناوهن���ده ش���ارهكانی كوردس���تان ،ب���ۆ ئ���هوهی رۆشنبیرییه گهورهكانی ئهم ههرێمهن". سهرنوس���هرێكیش پێیوایه كه ناونانی یهكسانی لهپڕۆژهكهدا ههبێت ،ههروهها گلهیی ئهوهش لهوهزارهتی رۆش���نبیری لیس���تهكه بهناوی كۆمهك���ی داهێنهران، نهكرێ���ت كه بهتهنیا بڕیاریداوه لهس���هر نامهتیقیو نارۆشنبیرییه ،بۆیه وهزارهتی ناوهكان ،لهلیژنهكهش ههموان بهیهكهوه رۆشنبیری كهوتوهته ههڵهیهكی گهورهوه ههڵس���هنگاندنیان بۆ مێژوی بهخششی كه دهبو نهیكات. داهێنهرانهی كهسهكانو پاشخانیو لهگهڵ ئهو پڕۆژهیهی كه ئێس���تا پێشكهش���ی ك���ردوه ،ئهمانه پێوهری س���هرهكی بون بۆ ههڵبژاردنی كهس���هكان ،بۆیه ئهوان لهكۆی زیاتر ل���ه 1800كهس كه داوایان پێش���كهش كردبو ،لیژنهكه 700كهسی پهس���ند كرد ،یهكێكیش لههۆكارهكان ك���ه 1800ناوهكه دهرنهچ���و ئهوهبو كه پارهك���ه دیاریكراو ب���و ،لهبهرئهوهی دو ملیارو 450ملیۆن دینار بۆ ئهو سندوقه تهرخانكراب���و ،ئهم پڕۆژهی���ه لهزۆرێك لهواڵتانی���ش ههیهو مهرجی���ش نییه كه ههمو ئهو كهس���انهی پێشكهشی دهكهن ناوهكانیان بگهڕێتهوه. بهڕێوهبهرهكهی وهزارهتی رۆش���نبیری ب���اس لهوهش دهكات كه ئ���هم پڕۆژهیه نهریتێكی سااڵنهشهو دوای چهند مانگێكی سهرنوس���هری گۆڤاری لڤین "ئهحمهد تر له2013دا دهس���تپێدهكاتو سااڵنهش جارێ���ك ئ���هو كۆمهكه دهدرێ���ت ،ئهو می���ره" ،بهئاوێن���هی راگهیان���د ك���ه كهسانهشی ئهمس���اڵ ناویان دهردهچێت ههندێ���ك لهناوهكان لهلیس���تهكهدا ههن ئهوا بۆیان نییه تا 2ساڵی تر داواكاری خزمهتێكی زۆریان بهكهلتوری كۆمهڵگای پێشكهش بكهنهوه ،ئهوانهشی كه ناویان كوردی ك���ردوه ،بهاڵم دابهش���كردنهكه دهرنهچوه دهتوان���ن جارێكیتر داواكاری دابهش���كردنێكی نالۆژیك���ی بوه بۆ وێنه پێشكهش���ی بكهن���هوه ،ئهندامی لێژنهی ئهگهر س���لێمانی پایتهختی رۆش���نبیری س���ندوقی كۆمهكی داهێنهران پێشیوایه بێت ،ئهوا تهنیا لهس���نوری س���لێمانیو كه ئهوانهی ئهمساڵ ناوهكانیان دهرچوه گهرمی���ان كه له %46ژم���ارهی خهڵكی ش���ایهنی ئهوه ب���ون ئ���هو كۆمهكهیان كوردس���تان پێكدههێن���ن ،كهچی تهنیا 167ن���اوی تێدای���ه ،كهچ���ی پارێزگاو پێبدرێت. ب���هاڵم س���هرهڕای ئ���هوهش ،زۆرێك ناوچ���هی تری تێدایه ك���ه رێژهكهی دو لهنوسهرانو رۆژنامهنوسانو هونهرمهندان هێندهی پارێزگای س���لێمانیو ئیدارهی لهگهڵ ئهوهدا نین كه ههرێمی كوردستان گهرمیانه ،ئهمهش ئهوه دهسهلمێنێت كه 690داهێن���هری تێدابێ���ت ،تهنان���هت ناوچهگهرییو حزبایهتی دهستی ههبوه، ههست بهههژارییهكی گهورهش دهكرێت لهبهرئهوه وهزارهتی رۆشنبیری ئهیتوانی لهبواری هونهرییو راگهیاندنو ئهدهبیشدا ناوی لێبنێت هاوكاریكردنی رۆش���نبیران بهب���هراورد بهواڵتان���ی دیك���ه .ههربۆیه یان رێزلێنان ،بهاڵم خستنه چوارچێوهی لهبهرامب���هردا رۆناژمهنوس���ێكی بواری داهێنانهوه ئهمه ش���تێكی نامهنتیقییهو روناكبیریی رایدهگهیهنێت بهشێكی زۆری پێویس���ته وهزارهت���ی رۆش���نبیری بهم ئهو ناوانهی باڵوكراونهتهوه دهیسهلمێنێت پڕۆژهیهدا بچێتهوه ،چونكه تێیدا ههیه كه كه ئهو س���ێ بنهمایهیان تێ���دا نییه كه لهدونیای نوسین دوركهوتۆتهوهو خۆشی راوێژكارهك���هی وهزارهتی رۆش���نبیرییو وازی لهنوس���ینو داهێن���انو بهرههم���ی هونهری هێناوه ،ههندێك ناویش���ی تێدا الوان ئاماژهی بۆ دهكات. پێش���هوا محهمهد ،ك���ه ماوهی حهوت ههیه كه مرۆڤ بهگوێبیست بونی ههست ساڵه لهبواری رۆژنامهنوسیو روناكبیریدا بهشهرمهزاری دهكات ،بۆیه ئهگهر سهیری كاردهكاتو دهستهی نوسهرانی پاشكۆی پێشكهوتوترین كۆمهڵگا بكهین لهدونیادا "رهخن���هی چاودێ���ر"ه رایگهیاند "دهیان بهدرێژایی مێ���ژو 700داهێنهری نهبوه، كهس لهو لیستهدا ههن نهك پاشخانێكی كهچی كۆمهڵگای كوردی لهساڵێكدا 700
لهبهرئهوه ی لهواڵتێكن پڕه لهگهندهڵیو نایهكسانی ،ئهمه ی ئاساییه شتێك
داوا دهكرێت وهزیریی رۆشنبیریی دهست لهكار بكێشێتهوه
داهێن���هری ههبێتو بۆ س���اڵێكی تریش پ���ڕۆژهی ههبێت ،بۆیه ئهمه بهش���ێك ه لهبێبههاكردنی پڕۆس���هی رۆش���نبیریی لهكۆمهڵگای كوردیدا ،سهرنوس���هرهكهی لڤین پێشی وایه كه لهبنهڕهتدا وهزارهتی رۆش���نبیریو الوان وهزارهتێكی زیادهیه، بۆی���ه ناكرێ���ت پڕۆژهكان���ی كاریگهری نێگهتیڤی لهس���هر وهزیفهی رۆشنبیری ههبێت ،پێویستیشه بۆ ئهمه ئامۆژگاری وهزیری رۆش���نبیری بكرێ���ت ،میره وتی "ئهگهر ئهم پڕۆژهیه وهرگێڕنه سهر زمانی ئینگلی���زیو بهكۆمهڵێ���ك خوێندهواری دونیا بوترێت كه لهس���اڵێكدا كۆمهڵگای كوردی 700داهێن���هری ههبوه ،دهبێته نوكتهی ساڵ" . بهشێك لهوانهش كه سی ڤیو پڕۆژهی خۆیان پێشكهش بهلیژنهكه كردوه ،باس ل���هوه دهكهن كه لیژنهكه تواناو بههرهی كهس���هكانی لهبهرچ���او نهگرتوه ،بهڵكو حیزبایهتیو خزمایهت���یو هاورێیهتییان لهبهرچو گرتوه. میوزیكس���یانو گۆرانی بێ���ژ "كاروان حهی���دهری" یهكێكه لهو كهس���انهی كه فۆڕمی بۆ ئهو مهبهس���ته پڕكردۆتهوه بۆ ئهوهی لهرێگهی ئهو سندوقهوه هاوكاری بكرێت ،چونكه ئهو لهساڵی 1991كهوه لهناو دونیایی هونهرهو چهندین بهرههمی هون���هری ئهنجام���داوه لهكوردس���تانو دهرهوه ،تهنیا لهس���اڵی 2012ش���هش كلی���پو ئهلبومێك���ی گۆران���ی ههبوه، بهاڵم بێبهش���كرا لهو كۆمهك كردنه بۆیه دهپرس���ێت كه ئهو نازانێ���ت وهزارهتی رۆشنبیری لهسهر چ بنهمایهك كۆمهكی ئهو كهسانهی كردوه ،چونكه ههركهسێك چ���اوی بهناوهكان بكهوێت س���هیری پێ دێتو دهزانێت كه جیاوازییهكی زۆر ههیه لهنێوان ناوهكان ،چونكه ههندێك كهسی تێدایه كه له هیچ بوارێك نازانن ههندێكی تریشی تێدایه هیچ پێویستی بهو كۆمهكه نییه ،ههش���یانه لههیچ بوارێكدا دیارنین ی���ان تهنی���ا گۆرانییهك���ی تۆماركراوی ههیهو ناوی گهڕاوهتهوه ،كاروان هێما بۆ ئهوهش دهكات كه لهبهرئهوهی لهواڵتێكن پ���ڕه لهگهندهڵ���یو نایهكس���انی ،بۆیه ئهمه ش���تێكی ئاس���اییه كه خزمایهتیو هاوڕێیهتی ئهگ���هر بیانهوێت ئهوا ئهگهر هیچیش نهبیت ئهوا دهبیته داهێنهر. ب���هاڵم بهڕێوهب���هری گش���تی دیوانی وهزارهتی رۆش���نبیریو ئهندامی لیژنهی س���ندوقی كۆمهكی داهێن���هران "ئاریان ف���هرهج عهب���دواڵ" ههم���و ئهو قس���انه رهتدهكاتهوه ك���ه هاوڕێیهتیو حزبایهتی رۆڵێك���ی گ���هورهی ههبوبێ���ت لهدیاری كردنی كهسهكان ،راش���یدهگهیهنێت كه "ئهگهر ههر كهس���ێك بهڵگهیهكی ههیه ئ���هوا بابێت بیخاتهڕو ،چونكه ش���تێكی لهو ش���ێوهیه بونی نهب���وهو لیژنهكهش چهند كهس���ێكی جی���اوازی الیهنهكانی تێداب���وه ،ههم���و ئهو كهسانهش��� ی كه ناویان دهرچوهو كۆمهك دهكرێن بهپێی پڕۆژهكانیان كۆمهك وهردهگرن كه لهدو ملیۆن دینارهوه دهس���ت پێ���دهكات تا ههشت ملیۆن دینار". ههرچهن���ده وهزارهتی رۆش���نبیرییو الوانی حكومهتی ههرێمی كوردس���تان، م���اوهی دو س���اڵه س���ندوقێكی بهناوی "داهێن���هران"هوه راگهیان���دوه س���ااڵنه كۆمهڵێك نوس���هرو هونهرمهندو ئهدیب ئهو كۆمهكهیان پێدهدرێت ،بهاڵم لیژنهی یاساییو رۆشنبیریی پهرلهمان تێبینیان
لهسهر ئهو سندوقه ههیه. ئهندام���ی لیژن���هی رۆش���نبیری ی لهپهرلهمانی كوردس���تان "د.س���هروهر عهبدولڕهحم���ان" ئاش���كرای ك���رد ،ئهو س���ندوقه تهنها بۆ راكێشانی رای چهند نوس���هرو رۆژنامهنوس���ێكهو هیچی تر. ئهو وتی "وهزارهتی رۆش���نبیریی ئهوهی پێویس���ته نایكاتو ئهوهی پێویست نییه دهیكاتو بهئیشی خۆی ههڵنهستاوه". ئهندامهك���هی لیژن���هی رۆش���نبیریی لهپهرلهمانی كوردستان ئاماژهی بهوهدا تێبینیی���ان لهس���هر پڕۆژهك���ه ههی���هو پێیوایه پێوهرهكان���ی دانانی لیژنهكانو پێوهرهكان���ی ههڵس���هنگاندنی ئهوانهی كۆمهكیان پێدراوه تێبینییان لهسهره. وتیش���ی" :لهكوردس���تاندا داهێنهرو داهێن���ان بهو رێژهیه جێی گومانه ،كامه داهێن���انو داهێنهره ئێمه پێشكهش���ی دنیای بكهین؟!". ههروهه���ا ئهندامی لیژنهی یاس���اییو جێگری سهرۆكی لیژنهی پهیوهندییهكانو رۆش���نبیریو راگهیان���دن لهپهرلهمان���ی كوردس���تان "د .ئهحم���هد وهرت���ی" رایدهگهیهنێت كه ئهوان وهكو لیژنهكهیان ئاگاداری هیچ پڕۆژهیهكی لهو ش���ێوهیه نین ،وهكو لیژنهی رۆشنبیرییش لهكاتی دیاریكردنی بودجهی وهزارهتی رۆشنبیری هیچ ش���تێكی لهو شێوهیه قسهی لهسهر نهكراوه ،بۆی���ه ئهگهر وابێت دهبێت ئهو سندوقی داهێنهرانه لهشوێنێكی بودجهدا ش���وێنێكی ب���ۆ كرابێت���هوهو پهیوهندی بهوهزارهتی رۆشنبیرییهوه ههبێت. بهش���ێك لهوهرگێڕو رۆژنامهنوسانیش پێیانوای���ه ك���ه ئهم س���ندوقی داهێنانه ههندێ كهس���ی كهمی تێدایه ش���ایهنی ئهو كۆمهك���ه بن ،زۆربهیان پهیوهندییان بهداهێنانو رۆشنبیریییهوه نییه. رۆژنامهن���وس "بڕوا بهرزنج���ی" وتی "لهبهندبێژی ناو ئاههنگهكانهوه تا فاڵنه ئهندامی حیزبی كوردستانی رۆژههاڵتهوه بگره تا دهگات بهرۆژئاوای كوردس���تان لهو لیستهدا ههیه كه بهناوی داهێنانهوه راگهیهنراوه". وتیش���ی "دهپرس���ین لهوانهی ناویان هاتۆتهوه ،كه زۆرێك لهشاعیری ههست ناس���كو ڕهخنهگ���رو نوس���هری تێدایه ك���ه ههمیش���ه خۆی���ان بهب���هرهی دژه دهسهاڵتو بهرهی چاكخوازیو دادپهروهر ناوزهند ك���ردوه ،ناكرێ بههیچ بیانویهك ههڵمانبخهڵهتێن���نو ل���هم گهندهڵیی���ه گهورهیهی وهزارهتی رۆشنبیریی بهردهوام بن .ناتوانن پاس���او بێنن���هوه ،چونكه ههمیش���ه پاس���اوو بیانو ب���ۆ گهندهڵی ههبوه". ئ���هو رۆژنامهنوس���ه ئهوهش���ی وت شكستی رۆشنبیریی لهسهردهمی د.كاوه مهحموددا بوهو ئهو لێی بهرپرس بوه. ههروهه���ا "دی���دار ئهب���و زێ���د" كه خاوهن���ی چهندین كتێبهو ن���اوی لهنێو لیستهكهدا نهبوه بۆ ئاوێنهی رونكردهوه كه ئهوان كێش���هی شهخس���ییان نییه، بهڵك���و رهخنهیهك���ی مهعریفییان ههیه لهو پڕۆژهیه ،چونكه پێویس���ته خهڵك پاداش���ت بكرێت بۆ ئیش���ی زانس���تی، بهاڵم بهوتهی ناوبراو ،ئهو پرهنسیپانهی كه دانراون زانس���تی نیی���هو ههندێكیان پهیوهندییان بهئیشی زانستییهوه نییه، ئهو وتی "شانازی بهوهوه دهكهم كه ئهو لیسته ناوی منی تێدا نییه". لهههمانكاتیشدا تهنانهت ئهوانهشی كه ناویان لهلیس���تهكهدا هاتووهتهوه ئاماده نین داكۆك���ی لێبك���هن لهبهرامبهر ئهو رهخنانهی كه ئاراستهی دهكرێن. یاس���ین عوم���هر ئیبراهی���م ك���ه بۆ وهرگێڕانی كتێبێك فۆرمی پڕكردۆتهوهو ن���اوی هاتوهت���هوه ،لهبنهڕهت���دا ناوی پڕۆژهكه رهتدهكات���هوه ،چونكه پێیوایه ك���ه تهنه���ا ئ���هوان "داهێن���هر" نی���ن، ئهو وتی "راسته من پێویستیم بهالیهنی ماددیی���ه ب���ۆ وهرگێڕانی ئ���هو كتێبهمو دهبێ���ت واز لهكارێك���ی دیك���ه بهێنم تا تهواوی دهكهم ،ب���هاڵم دهڵێن خهڵكیش وهریدهگرێ���ت ب���ۆ ئ���هوهی س���هفهری پێبكات". یاسین لهگهڵ بۆچونی ئهو كهسانهدایه ك���ه رهخن���ه لهپڕۆژهكه دهگ���رنو وتی "خهڵ���ك ناههقیان نیی���ه رهخنه بگرن، پێش���تریش ئهگ���هر بمزانیای���ه ههندێك خهڵكی تێدایه فۆرم���م پڕ نهدهكردهوهو رهنگه رهتیشی بكهمهوه". جێی ئاماژهیه ،ئێستا كهمپینێك دروست ب���وهو لهالیهن كۆمهڵێ���ك رۆژنامهنوسو نوسهرهوه بهناوی كهمپینی (دهست)هوه كه داوای دهستلهكاركێشانهوهی وهزیری رۆشنبیریی دهكرێت.
5
بهختیار عهلی دهینوسێت
باوکێک بەجەستەوە باوکێک بێ جەستە ()2 لەکۆمەڵگای ئۆدیبیدا پێکدادانی نێوان باوک و دەس���تەی کوڕان پێکدادانێکی حەتمییە .گرێی ئۆدی���ب لەجەوهەریدا هەوڵێک���ە بۆ الدانی باوک وەک فیگەری سەرەکی الی دایک و جێگرتنەوەی .بەاڵم بەوەدا کێش���ەکە لەچوارچێوەی خێزاندا چارەناکرێ���ت ،لەبەرئ���ەوە درێژک���راوە ڕەمزییەکەی لەدەرەوەی خێزان دەبێتە گۆڕەپان���ی جەنگە ڕاس���تەقینەکە دژی باوک .واتە گەر ئەستەم بێت کوڕ باوکی ڕاس���تەقینەی خۆی لەخێزاندا بکوژێت، ئەس���تەم نییە درێژکراوە ڕەمزییەکەی لەدەرەوەی ماڵ و لەس���ەرووی هەرەمی دەس���ەاڵتدا بکوژێت .یان گەر هەس���تە ئۆدیبییەکانی لەوەدا ت���ەواو بووبن کە باوک بەرز رابگرێ���ت و بیکاتە ئیدیالی خۆی ،لەدەریش���ەوە دەبێت بەکەسێکی ملکەچ بۆ س���ەمبولە کۆمەاڵیەتییەکانی باوکایەتی .سیستمی چەپاندنی دەرونی، سیس���تمی ئەخالق و پەروەردە وە کۆی ژیاری مرۆڤایەتی «وەک فرۆید» دەڵێت شۆڕش���ی دەس���تەکوڕێکی ئاژاوەگێ���ڕ لەس���ەر بیرک���ردن و الدان و خنکاندنی تەماش���ادەکرد ک���ە تەنیا دەس���ەاڵتی ئەم ئ���ارەزووە ئۆدیبییە دروس���تبووە .پادش���ایەتییان مەبەست نەبووە بەڵکو لێ���رەوە ئارەزووەک���ەو لکەکان���ی کە تەواوی سیس���تمی پەتریارکی بەهەموو لەواقعیدا تێرنابن ب���ەدوای تێربوونێکی دەزگاو رەمزەکانییەوە ئامانجیان بووە. رەمزیدا دەگەڕێن .پێکهاتی دەس���ەاڵتی بەپێچەوانەی شۆڕشی ئەمریکییەوە کە سیاس���ی لەدەرەوە بەخۆی و سەرۆکە شۆڕش���ێکی ڕیفۆرمیس���تی دەستووری پەتریارکییەکانیی���ەوە ،زوو لەخەیاڵ���ی ب���ووە .لێ���رەدا ب���ەر ئ���ەو جیاکارییە فەردی و دەس���تەجەمعی ئێمەدا لەگەڵ قووڵ���ە دەکەوی���ن ،ئایا ش���ۆڕش دژی ئ���ەو وێن���ە مندااڵنەیەی لەس���ەرەتاوە ب���اوک توڕەبوونێک���ی کوێرانەی���ە دژ الی ک���وڕان و کچ���ان چەس���پیوە ،بەهەموو مێژوو و سروش���ت و سیستمی هاوج���ووت دێتەوە .بەاڵم لێرەدا دەبێت کۆمەاڵیەتی ،یان سەرەتای ڕێکخستنێکی س���ەرەنجی جیاوازییەکی گەورە بدەین .نوێی���ە ک���ە بەجۆرێک���ی عاقالنە دوای ئای���ا یاخیبوونی بان���دی «کوڕان» دژ ئامانجەکانی خۆی دەکەوێت؟ .لێرەدایە بەب���اوک یاخیبوون���ە دژی «ب���اوک» دەکرێت جیاکارییەک���ی گرنگتر بکەین، یاخود دژی «سیس���تمی باوکایەتی»؟ دوو ج���ۆر لەیاخیب���وون دژ بەب���اوک ئای���ا گەڕانە ب���ۆ باوکێکی باش���تر یان دەستنیش���انبکەین ،یاخیبوونێ���ک دژ گەڕانە بۆ س���ڕینەوەی جەستەیی باوک بەب���اوک بەناوی تێکدان���ی تەواوی ئەو و خولقاندنی سیستمێک لەئەلتەرناتیڤی سیس���تمانەوە کە باوک نوێنەرایەتیان ڕەمزی لەجێگایدا .ئەم جیاوازییە گرنگە دەکات ،لەگەڵ یاخیبوونێک دژ بەباوک بۆ ئ���ەوەی تێبگەین ئای���ا خودی ئەم بەن���اوی ئ���ەو ئیدیاالن���ەوە ک���ە باوک یاخیبوونە بەرەو کۆمەڵگایەکی نوێمان نوێنەرایەتی���ان دەکات و بەاڵم بەڕێگای دەبات یاخود ب���ەرەو دووبارەکردنەوەی خراپدا بردونی .واتە پرسیارێک بکرێت فۆرمە باوەکانمان ڕادەکێش���ێتەوە .گەر لەه���ەر ئەکتێک���ی یاخیبوون���ی بکەین یاخیبوون���ی ک���وڕان تەنی���ا یاخیبوون ئەوەیە مۆدێلی فەرەنسییە کە دەیەوێت بێت بەس���ەر باوک���دا ،ئەوا ه���ەر زوو ب���اوک بکوژێ���ت و ت���ەواوی دونیاکەو یەکێک لەکوڕە یاخییی���ەکان دەبێتەوە دەزگاکانیشی وێرانبکات ،یان مۆدێلێکی بەجێگرەوەی باوکی شکس���تەو کوژراو ئەمریکییە کە دەیەوێ���ت ئەو ئیدیال و «لە چیرۆکە فرۆیدییەکەشدا هەروایە» .خ���ەون و نمونانەی باوک دایرش���تووەو بەاڵم یاخیب���وون بەس���ەر باوکایەتیدا نەیتوانیوە پێیان ب���گات ،تەواوبکات؟ دەبێتە یاخیبوون بەس���ەر تەواوی ئەو لەڕاس���تیدا مۆدێلی فەرەنس���ی لەوەدا سیستمە س���ەمبولییەی کە دەسەاڵتی کورتدەبێت���ەوە ک���ە ب���اوک البدەین و باوکایەتی دەپارێ���زن و دەیڕازێننەوە .تەواوی دونیاکەش���ی الببەین .مۆدێلی دەبێتە یاخیبوونێکی ڕیش���ەیی قووڵتر ئەمریکی���ش ل���ەوەدا کورتدەبێت���ەوە، ل���ەوەی تەنه���ا هەوڵێک���ی بەالوەنانی ب���اوک خ���ۆی البەین و دونی���ای باوک خودی باوک بێت ،واتە لەوەدەردەچێت بپارێزی���ن .بۆ ئ���ەوەی بگەینە وەاڵمی کۆدیتایەکی ئۆدیبی بێت ،بەڵکو دەبێتە ئ���ەم پرس���یارە لەکۆمەڵ���گای ئێمەدا شۆڕش���ێکی مۆدێ���رن بەس���ەر تەواوی دەبێت هێزی ئەوەمان هەبێت سروشتی پەیوندیی نەوە نوێکان بەوێنەی باوکەوە سیستمدا. لەوتارێکدا بەن���اوی «باوکان ،منداڵە بخوێنینەوە .ئای���ا «هاوپەیمانی کوران هەتیوەکان ،م���ام» «پێتەر فریتچە» ـ حل���ف االبناو» لەکۆمەڵ���گای ئێمەدا بەپێ���ی ئ���ەم دابەش���کردنە هەری���ەک توانای هەیە سیس���تمی ب���اوک بخاتە لەشۆڕش���ی فەرەنس���ی و شۆڕش���ی ژێر پرس���یارەوە؟ سروشتی خستنە ژێر ئەمریک���ی دەخوێنێت���ەوە ،هەڵب���ەت پرسیار چۆنە؟ ئایا کولتووری کوڕان و «فریتچە» ل���ە ڕاس���تیدا بەراوردەکە کچانی ئەم���ڕۆ دووبارەکردنەوەی هەمان لەنوس���ەرێکی کۆنترەوە وەردەگرێت کە نمایشە کە باوک لەسەر شانۆی زیهنی و «ئیدمۆند بۆرکە»ی���ە ،بۆرکە یەکێکە خەیاڵی منداڵیمان پێیهەڵدەستێت یان لەرەخنەگرە سەرس���ەختەکانی شۆڕشی کولتوورێکی نوێی جیاوازە ؟ س���ەرەتا گەر بگەڕێینەوە بۆ الی ئەو فەرەنسی و یەکێکە لەباوکانی ناسراوی فیکری کۆنزەرڤاتیڤ .بۆرکە لەبنەڕەتدا پەرچ���ە کردارە عاتیفیانەی س���ەبارەت مرۆڤ���ی وەک بوونەوەرێک���ی نات���ەواو بەنەخۆشی تاڵەبانی لێرەو لەوێ بینیمان، دەبین���ی و پێیوابوو دەوڵەت تەواوکاری هەندێ���ک ش���تمان ب���ۆ دەردەکەوێت. ناتەواوییەکانی مرۆڤە ،لێرەوە بایەخێکی لەکۆمەڵگای ئێم���ەدا کە کۆمەڵگایەکی گرنگ بەفیک���رەی دەوڵ���ەت دەدات و داگیرکراوبووی���ن ،وێن���ەی دەس���ەاڵت ڕەخنەیەک���ی توندی���ش ل���ەو تێزەیەی هەمیشە وێنەیەکی ناشیرین بووە ،باوکی ڕۆش���نگەریی دەگرێت ک���ە بەجۆرێکی داگیرکەر وەک کەسێک بووە کە باوکی س���ەرەکی پش���ت بەعەقڵ دەبەستێت ،ک���وردی دەکوژێ���ت و دەچێتە پێخەفی بەتایب���ەت عەقڵی ف���ەردی .ئەو ڕای دایک���ەوە .گرێ���ی ئۆدیبیان���ەی مرۆڤی واب���وو کە عەقڵ تەنی���ا لەڕێگای بوونە ک���ورد پتر فۆرمێک���ی هاملێتی هەیە تا ئەندام لەسیستمیکی بندەستی دەوڵەتدا فۆرمێکی ئۆدیبۆسی .هاملێتیش باوکی دەتوانێت بگات���ە کەماڵی خۆی .بورکە ئەس���ڵی کوژراوەو باوکێکی تر جێگای نەباوەڕی بە گۆڕانکاری شۆڕش���گێڕانە گرتۆتەوەو هاملێ���ت دەیەوێت تۆڵە بۆ ب���وو ،نەب���اوەڕی بەتی���ورەی پەیمانی باوکی کوژراوی بس���تێنێت .لەم دۆخە کۆمەاڵیەتی ڕۆس���ۆ هەب���وو ،دەوڵەت هاملێتیی���ەدا باوکی کوردی هەمیش���ە الی بوونێکی سروش���تی موقەدەس���ی بەجۆرێکی موقەدەس س���ەیردەکرێت، هەی���ە ک���ە تەنی���ا دەکرێ���ت لەڕێگای باوکێکی دیلە ،شەهیدە ،خۆبەختکەرە، دەستکاریکردنی دەستوورەوە بگۆڕێت .جیاوازییەک���ی ئەوت���ۆی نیی���ە لەگەڵ ئەو خۆی ئینگلیزێکی بەئەسڵ ئیرلەندی کوڕەکانیداو ئەویش لەسەر عەرشی خۆی بوو .جیاکارییەکەی لەنێوان شۆڕش���ی دەرکراوەو دایکی وەتەنی لێحەرامکراوە. فەرەنس���ی و ئەمریکی���دا دەگەڕێتەوە »» 19 ب���ۆ ئەوەی شۆڕش���ی فەرەنس���ی وەک
تاڵەبانی لەساتێکدا نەخۆشدەکەوێت کە کۆمەڵگای کوردی پێویستی بەباوکە
6
تایبهت
) )358یهکشهمم ه 2012/12/30
خۆپیشاندانی سوننهكان چ كاریگهرییهك ی دهبێت بۆ س هر كوردستان؟
"ئێستا جێبهجێكردن ی مادده ی 140لهنهوتو غاز گرنگتره" ئا :پشتیوان ی پهرلهمانتارێكی كورد لهپهرلهمان ی عێراق رایدهگهیهنێت كه بههۆ خۆپیشاندانی سوننهكان لهناوهڕاستو ی باشوری عێراق دهركهوتوه ك ه مالیك دروستكهری كێشهیه لهعێراقداو ی سیاسی" بوه، ی "غرور توش جهختیشیكردهوه كه لهئێستادا باشترین ههڵوێست كورد بیگرێتهبهر ی جێبهجێكردنی داواكارییهكانێت ی ( ،)140چونك ه بهتایبهتی مادده لهنهوتو غاز گرنگتره. ی ی پاسهوانهكان ی دهستگیركردن بههۆ ی عێ���راق (د.رافیع ی دارای��� وهزی���ر ی رابردودا لهالیهن عیس���اوی) لهههفت ه ی ی عێراقهوه ،شهپۆل هێزه ئهمنییهكان ی ی بهدوا ی عهرهب ه س���وننهكان ناڕهزای ی یهكێك ه خۆیدا هێناوه ،چونك ه عیساو ی عێراقیی ه ك ه ی لیس���ت لهسهركردهكان ی چهند رۆژێك ه ی سوننهیهو ماوه عهرهب ی ی گهوره لهناوچ ه سونن خۆپیش���اندان ی دیالهو فهلوجهو س���امهرا نش���ینهكان ی ساز دهكرێت. ی مالیك لهدژ ی عهرهب ه سهبارهت بهخۆپیش���اندان ی عێراق ی ناوهڕاستو باشور سوننهكان ی ك ه ی ئهوه ی مالیك���یو دهرباره لهدژ ی بهسهر ی عێراق دهسهاڵت ئایا حكومهت ی ئهو ش���وێنانهدا م���اوه ،پهرلهمانتار ی ی گ���ۆڕان لهپهرلهمان��� فراكس���یۆن ی عێراق ،د.بایهزید حهس���هن بهئاوێن ه ی عێراق ی دهس���تور راگهیاند ك ه بهپێ ی نهبونهت��� ه ههرێم ئ���هو پارێزگایان ه ی محهلییان ههیهو نابێت سوپا پۆلیس بۆ سهركوتكردن بهكاربهێنرێت ،بهاڵم ی ی پرۆس ه عهرهب ه س���وننهكان لهدوا ی عێراق���هوه ههس���ت دهك���هن رزگار ی پهراوێزخ���راون ،یاخود س���وننهكان ی حكومهتیش دهسهاڵتیان بهش���داربو نییهو زۆربهش���یان گی���راون ،ههروهها ی بڕیاره ی گشتیی ه ی لێبوردن ئهو یاسا
مالیك ی تهنیا ماوهتهوهو ئهو كهسانهش ی لهدهوروبهرین راستییهكان ی پێناگهیهننو توش ی ی سیاسی غرور بووه خۆپیشاندانێکی عهرهبی سوننه دژی مالیکی فۆتۆ:ئینتهرنێت ی حكوم���هت یان دهربچێ���ت لهالیهن��� ی ی نیش���تمانییهوه رێگر هاوپهیمان��� دهكرێت ،بۆی ه س���وننهكانیش ههست دهك���هن فهرامۆش���كراون ،بۆی ه ههمو كهڵهكهب���ونو لهئێس���تادا كێش���هكان بهمجۆره تهقیونهتهوه. ی ی تاریق هاش���م ی رۆیش���تن لهدوا ی عێراق ی الدراو ی سهرۆك كۆمار جێگر ی تیرۆر ی توركیا ك��� ه بهتاوان ب���ۆ واڵت ی بۆ دهرچوهو ی لهسێدارهدان پێنج سزا ی لهتوركیا، ی نیشتهجێبونیش��� ل���هدوا ی عێراقو ی نێ���وان حكومهت پهیوهن���د ی بهخۆوه ی زۆر توركی���ا ئاڵۆزییهك��� بینیوه ،بۆی ه دهوترێت ك ه لهئێس���تادا ی عێراق دهدات ی سوننهكان توركیا هان ی تایبهت، ی س���وپایهك بۆ دروستكردن ی بهوهدا لهوروهشهوه د.بایهزید ئاماژه ی توركیاو عێراق زۆر ك ه ئێس���تا نێوان
ی ی هاش���م تێكچوه بهتایبهتیش بههۆ ی س���وننهكانه ،جگ ه لهوهش ك ه رهمز ی س���وننهو ناوچهك ه بوهت ه دو میحوهر شیعهو شیعهكانی عێراقیش ی ی حكومهت لهوه دهترسن ك ه بهڕوخان ی ی ئێرانه ،شیعهكان سوریا ك ه دۆس���ت ی بهش���ار ی دوا عێراقیش لهئهگهرهكان ێ دێت ه سهر ئهسهد دهترسن ك ه ئاخۆ ك ی سوریا حوكمو دهترس���ن س���وننهكان ی بااڵدهس���ت بنو ببن ه س���هرچاوهیهك بنهڕهتی بۆ سوننهی عێراق. ی ئهمساڵهوهو هاوكات لهگه ڵ لهبههار ی بارزانی، ی وتارهك��� ه پێشكهش���كردن ی ههرێمو ی نێ���وان حكومهت پهیوهن���د ی بهخۆوه بینیو ی زۆر بهغدا ئاڵۆزییهك ی ی فهرمانده ی مالیك كار گهیشت ه ئهوه ی ی لههاوین ی دیجل ه ئۆپهراس���یۆنهكان ئهمساڵدا دروستكردو پاشانیش ههردوال
ی لهناوچ ه جێناكۆكهكان هێزیان روبهڕو ی گۆڕان یهكتركردهوه ،پهرلهمانتارهك ه ی لهعێراقدا كێش��� ه پێیوای��� ه ك ه مالیك ی بهوهشدا ك ه دروست دهكاتو ئاماژه ی دیجل ه ی ئۆپهراسیۆنهكان دروستكردن ی هیچ پێویست نهبو ،چونك ه پێچهوان ه ی ی نۆ ی مادده ی عێراقهو بهپێ دهستور تیرۆریش ،نابێت سوپا بۆ ی ی سیاسیو س���هركوتكردن ملمالنێ ی خهڵ���ك بهكاربهێنرێ���تو وت��� ی گهندهڵ���ه، ی مالیك��� "حكومهتهك��� ه چونك��� ه لهناوهڕاس���تو باش���ور هیچ ی خزمهتگوزارییهكیان نییه ،بۆی ه مالیك ی ئهوخزمهتگوزارییانه، بۆ لهبیربردنهوه كێش ه دروست دهكات". ی ناوب���راو پێیوایه ك ه خۆپیش���اندان ی دهبێت عهرهب ه س���وننهكان كاریگهر ی كوردستان ،چونك ه بۆ س���هر ههرێم
ی عێراقیش ك ه لهكوردو ی پێكهات ه بهپێ سوننهو شیع ه پێكهاتوه ،لهكاتێكدا دو ی (كوردو س���وننه) كێشهیان پێكهات ه ی ی ههبێت كهوات ه فشارێك لهگه ڵ مالیك ی دروست دهبێتو زیاتر لهس���هر مالیك كهوات ه كێش���هك ه مالیكیی���ه ،تهنانهت ی ی سهدریش پشتگیر لهئێستادا رهوت ی ئهو س���وننهكان دهك���هن بهتایبهت��� كهسان هی دهستگیركراون. د.بایهزید حهسهن جهختیكردهوه ك ه ی تهنیا ماوهتهوهو ئهو لهئێستادا مالیك ی ی لهدهوروبهرین راستییهكان كهسانهش ی سیاسیش ی غرور پێناگهیهننو توش��� ی ئ���هو پهرلهمانت���اره ب���وه .بهب���ڕوا لهئێس���تادا باش���ترین ههڵوێست كورد ی بیگرێتهب���هر ئهوهی��� ه داخوازییهكان ی جێبهجێ ب���كات بهتایبهتیش مادده ،140چونكه لهنهوتو غاز گرنگتره.
فراكسیۆنهكان ی ئۆپۆزیسیۆن بهڵێنی"كردار"یان لهدهسهاڵت دهوێت ئا :پشتیوان جهمال فراكسیۆنهكانی ئۆپۆزیسیۆن لهپهرلهمانی كوردستان رایدهگهیهنن كه تهنها كۆبونهوهو بهڵێندان بهس نییه بۆ ئهوهی بگهنه رێككهوتن، بهڵكو پێویسته فراكسیۆنی دهسهاڵت به"كردار" بهڵێنهكانی جێبهجێ بكات، دهسهاڵتیش ئاماژه بهوه دهكات كه گهیشتن بهتهوافوق بۆ ههندێك لهپڕۆژه یاساكان بهرپرسیارێتی ههموانه. دوای زیاتر لهس���ێ س���اڵ كاركردنی پێكهوهی���یو دژبهی���هك لهپهرلهمان��� ی كوردستان ،سهرهنجام رۆژی ()12/27 لهس���هر پێش���نیازی فراكس���یۆنی كوردستانی (دهس���هاڵت) لهپهرلهمانی كوردستان كۆبونهوهی هاوبهشی نێوان فراكس���یۆنهكانی پهرلهمانی كوردستان بینای پهرلهمانی کوردستان فۆتۆ :ئارام کهریم (دهس���هاڵتو ئۆپۆزیس���یۆن) سازكراو پرس���یارو داواكارییهكان���ی خهڵك���دا ههردوال گهیش���تن بهچهند رێككهوتنێك بێت ،لهو چوارچێوهیهش���دا ئهو پڕۆژه بهوهی كه لهوهرزی تازهی یاس���اداناندا یاس���ایانهی كه پێویستییان بهسازانهو واته لهس���هرهتای مانگی ئازاری ساڵی پێش���تریش س���ازانی ب���ۆ نهك���راوه، داهاتو به(تهوافوق) ئهو پڕۆژه یاسایانه س���هرۆكایهتی پهرلهم���ان ناتوانێ���ت پهسهند بكرێن كه رهههندی نیشتمانییان بیانخات���ه بهرنامهی كاراوه ،بۆیه ئهوان ههیه ،بهاڵم فراكسیۆنهكانی ئۆپۆزیسیۆن داوایان ك���ردوه چارهس���هرێك بۆ ئهو جهخت دهكهنهوه كه ئهوان دهیانهوێت مهسهلهیه بدۆزرێتهوه. فراكس���یۆنی كوردستانی به"كردار" ئهو ب���هاڵم پهرلهمانتارێك���ی دیك���هی بهڵێنه جێبهجێ بكات. ئۆپۆزیس���یۆن كه پێی باش نهبو ناوی سهرۆكی فراكس���یۆنی گۆڕان ،كاردۆ بهێنرێت بێومێده لهو جۆره كۆبونهوانهو محهم���هد لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه پێیوایه تهنها بۆ "كات كوشتنه". رایگهیان���د كه جگه ل���هو كۆبونهوهیه، ئهو پهرلهمانتاره ئاماژهی بهوهدا كه زۆرجاری دیكهش كۆبونهوهو قس���هش دو ساڵ لهمهوبهر فراكسیۆنی دهسهاڵت ك���راوه س���هبارهت بهپێكهوه س���ازانو بهڵێنی���دا كه پڕۆژه یاس���ای بودجهی گهیشتن بهرێككهوتن ،بهاڵم نهخراوهته حیزبهكان بهش���ێوهی تهوافوق پهسهند ب���واری جێبهجێكردن���هوه ،بۆیه ئهوان ئهمجارهش باوهڕیان ب���هو كۆبونهوهیه ئهو پڕۆژه یاسایانه نهكرێت كه رهههندی بكرێ���تو نهش���كرا ،بۆی���ه پێیوایه كه پێویس���تی بهبهرپرس���یارێتی ههموان دهس���هاڵت ههست دهكات كه لهئێستادا ههیه ،نهك تهنها ئهوان. ههیه ،بهاڵم پێویسته بهكردار دهسهاڵت نیشتمانییان ههیه. ل���هو بارهی���هوه جێگری س���هرۆكی ههروهها فازیڵ حهس���هن س���هرۆكی ئۆپۆزیس���یۆن "توڕهیه" ،بۆیه پهنا بۆ قسهكانی بباته سهرو وتی "جارێ نازانین دهس���هاڵت بهڵێنهكهی دهباته سهر یان فراكس���یۆنی ئاین���ده ك���ه چ���وارهم ئهو جۆره كۆبونهوانه دهبهنو دهیانهوێ فراكسیۆنی كوردس���تانی لهپهرلهمانی كوردس���تان ،د.عوم���هر نورهدین���ی فراكسیۆنی ئۆپۆزیس���یۆن ه بۆ ئاوێنهی "كاتمان پێ بهسهر ببهن". نا ،بۆیه ئێمه كردارمان دهوێت". فراكسیۆنی دهسهاڵتیش رایدهگهیهنێت لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگهیاند كه ناوب���راو ئام���اژهی ب���هوهدا كه ئهو رونكردهوه كه ههتا ئێس���تا پهرلهمان گهیش���تن بهخاڵی هاوبهشو سازانی قهیرانهی لهئێستادا بۆ پرۆژه یاساكان نهیتوانی���وه بهرۆڵ���ی س���هرهكی خۆی كه گهیش���تن بهتهوافوق بۆ ئهو پڕۆژه ههیه كۆتایی نایهت ئهگهر تهوافوق بۆ ههس���تێتو لهئاس���تی وهاڵمدان���هوهی یاسایانهی رهههندی نیشتمانییان ههیه سیاسیو یاسایی بهرپرسیارێتی هاوبهشی
گۆڕان: ئهزمهك ه كۆتای ی نایهت ئهگهر تهوافوق نهبێت
كوردستانی: تهوافوق بهرپرسیارێت ی ههموانه نهك تهنها ئێمه
ههموانهو تهنها هی كوردس���تانی نییه، مهنتقی س���ازانیش ئهوهیه ههر الیهك ههن���گاوی تازه بنێتو وت���ی "نهك تۆ بتهوێ داواكارییهكانت جێبهجێ ببێتو بهرامبهریش دهس���ت لهداواكارییهكانی ههڵگرێ ،بۆی ئێمه ویستو ئیرادهمان ههیه بۆ ئهو پڕۆژه یاسایانهی رهههندی نیشتمانییان ههیه كه بهخاڵی هاوبهشو پێكهوه سازان بگهین". ناوب���راو جهختیكردهوه ك���ه ئهگهر مهبهستیان بوایه ههندێك لهو یاسایانه به "زۆرین���هو كهمینه"تێپهڕێنن ئهوا دو ساڵ لهمهوبهر دامهزراندنی كۆمسیۆنی ب���ااڵی ههڵبژاردن���هكانو ئهنجومهن���ی پارێزگاكانی���ان تێدهپهڕان���د ،ب���هاڵم بهالیانهوه باشه كه بهتهوافوق بێت. ئهو خااڵنهی فراكسیۆنی كوردستانیو ئۆپۆزیسیۆن ئیمزایان كردوه: – 1س���هبارهت بهنهخش���ه رێ���گای بزوتنهوهی گۆڕان دهربارهی كێشهكانی نێ���وان ههرێم���ی كوردس���تانو بهغدا ك���ه لهالی���هن س���هرۆكایهتیی ههرێمی كوردس���تان ئاراستهی س���هرۆكایهتیی پهرلهمان كراوه ،كۆبونهوه پێی باشبو كۆبونهوهیهكی تایبهتی فراكسیۆنهكان لهگهڵ س���هرۆكایهتیی پهرلهمان بكرێت ب���ۆ تاوتوێك���ردنو دانان���ی میكانیزمو رێوش���وێنی گونجاو ب���ۆ مامهڵهكردن لهگهڵی. – 2دهربارهی ئهو پڕۆژه یاسایانهی كهبیروبۆچونو ههڵوێس���تی سیاس���یی جیاوازی���ان لهس���هرهو رهههن���دی نیش���تمانییان ههیه ،كۆبونهوهكه بهوه گهیشت كه: أ – كۆبون���هوهو گفتوگ���ۆی نێ���وان فراكس���یۆنهكانی بهمهبهستی گهیشتن بهپێكهوه سازان بهردهوام دهبن. ب – لهكۆبون���هوهی داهاتو گفتوگۆ لهس���هر پڕۆژه یاسای كۆمسیۆنی بااڵی ههڵبژاردنهكان���ی ههرێمی كوردس���تان دهس���تپێدهكرێت ،چونك��� ه پێش���تر گفتوگ���ۆی لهس���هر ك���راوهو زهمینهی گهیش���تن بهپێكهوه س���ازان لهس���هر گونجاوه.
سۆسیال جهاللینیزم خهڵك ئهگهر بهگهورهییله گ����هڵ تاڵهبانیدا ژیا بێت، ئهوا من لهههناوی دایكمهوه ت����ا ههنوك����ه تارماییهكهی لهگهڵمدایه ،باوكم عهش����هره موبهش����هرهی هاوهاڵن����ی چهمی رێزانی بوو ،لهوساوه لهح����زهی ژیان����م چركهیهك نییه رهن����گ رێژی نههامهتی ئهم پیاوهی پێوه نهبووبێت، بهههرزهكاری بووم بهجهاللی بهاڵم ههر فامم كردهوه وهك بۆچوونی سیاسی توڕمههڵداو نهگهڕام����هوه س����هری ،دور لهبیروب����اوهڕو بۆچوون����ی سیاس����یهكهی له31ی ئابو 27ی یۆل����ی 2009ب����ۆم دهركهوت ئهم پیاوه كۆڵدانو بهزین نازان����ێ ،كه دهمووت سیاسییه ،ئهو دهروێشانهی ئهمرۆ دوعاو نزای بۆ دهكهن پێماههڵدهش����اخان دهیانوت تۆ ههر بهبنهماڵه جهاللیت، ب����هاڵم ك����ه جهاللینیزمهكان بهنهمانی لێیان قهوما ئهوجا زانیان بێ ئ����هو هیچیان پێ ناكرێتو كهس����ێك نییه ئیتر پاشهڵی دڕاویان لهسیاسهت بۆ داپۆشێت ،ئهو سهنگهرهی لهویان گرت لهگهڵ نهمانیدا بۆخ����ۆی دهتهپێت ،چهندین ساڵه ئهوهی بۆ ناشرینكردنی وتراو نووسرا به نهخۆشییهك ههمووی سڕایهوه. "عادل م����وراد :ههموومان لهس����هر ئ����هو ڕێگای����ه دهمێنینهوه كه تاڵهبانی بۆی داناوین" ،كهواته سۆس����یال دیموكراتیكهك����هی ئێ����وهش سۆس����یال جهاللیزمه ،ئهمه سیاس����هته یان دین����داری؟ مۆدێرنتهیه یان عهشایهری؟ "ئاوێنهنوی����ز :جێگاك����هی تاڵهبان����ی به 5س����هركردهی یهكێت����ی پ����ڕ دهكرێتهوه", نهك ئهم 5ه 5,ملیۆنی وهك ئهمانه جێگای ناگرنهوه. "پش����تیوان سادق ئهندامی ئهنجومهن����ی س����هركردایهتی پارتی دیموكراتی كوردستان: ئاماده نهبون����ی تاڵهبانی بۆ یهكێتی قورس دهبێت" ،نهك بۆ ینك بۆ ئێوهو ئۆپۆزسیۆنو ههموو پارتهكان نهك قورس بهڵك����ه ماڵوێرانیی����ه ،ئیتر ك����ێ باری الرتان بۆ راس����ت بكاتهوه ،سیاسهتی سهقهتی س����هرۆكهكانتان ب����ۆ چ����اك دهكاتهوه؟ "عوس����مان بانیماران����ی ههڵسوڕاوی دیاری بزوتنهوهی گ����ۆڕان :مام ج����هالل وهكو گ����هوره كهس����ایهتیهكی كۆك����هرهوهی ناكۆك����هكان بووهو بۆیه ب����ۆ ئهم قۆناغه تاڵهبانی زهروره" ،ده كهواته به بێ ڤیزه تێكهڵی بكهنهوهو ههم����وو لهژێ����ر عهباك����هی مام����ه كۆببن����هوه ،بهین����ی ینكو گ����ۆڕان وهك یهكێتی ئهوروپایه,هاتوچۆو ئهمسهرو ئهوسهری بێ ڤیزایه. "ئهندامێك����ی مهكتهب����ی سیاس����ی یهكگرت����وو ل����هو بڕوایهدای����ه كهس����ایهتیهكی تر نیه جگ����ه لهتاڵهبانی كه ههموو الیهنهكانی تر لهسهری كۆكبنو قبوڵ كراوبێت الیان"، كهوات����ه منداڵی خهڵكتان بۆ بهكوشتداو خوێنی خهڵكتان بۆ بههاری كوردی لهش����اری سلێمانی بهههدهر دا. دوای "هاواڵت����ی: نهخۆشییهكهی تاڵهبانی… لهفهیس����بوك م����هڕو گورگ پێك����هوه ئ����او دهخۆنهوه"، ه����هر كۆنهجهاللیی����ه ئهوهی دوێن����ێ تاڵهبانی بهدكتاتۆرو عهش����ایهر دهزان����ی ئهمڕۆ دهیكات بهگاندیو ماندێال
عێراق
) )358یهکشهممه 2012/12/30
پرۆفایل
مالیكی ههڕهشه لهپارلهمانتاران دهكات
7
پارلهمانتاران :مالیكی توشی غرور بوهو دهیهوێت دهمكوتمان بكات ئا :سۆران كامهران سهرۆكی وهزیرانی عێراق بهنوسراوێك داوای سنوردانان بۆ لێدوانی پارلهمانتاران دهكاتو ههڕهشهی لێسهندنهوهی حهسانهیان لێدهكات. بهشێك لهپارلهمانتارانیش دژی ئهو بڕیاره دهوهستنهوهو بهههنگاوێكی دهزانن بۆ دهمكوتكردنیان .بهبڕوای پارلهمانتارانی لیستهكهی مالیكی ئهو بڕیاره بۆ خزمهتی رایگشتیو رێگرتنه لهدروستبونی كێشهی تائیفی. ئهمیندارێت����ی گش����تی ئهنجومهنی وهزی����ران بهنوس����راوی ژم����اره (ق )002044/42/2/2/كه له رێكهوتی ( )2012/12/17ب����ۆ ئهنجومهن����ی نوێنهرانی ناردوه ،ئاماژه بهوهدهكات، حكومهت دهتوانێت ههر پهرلهمانتارێك لێ����دوان دژ بهدهوڵهت بدات بهتۆمهتی ناوزڕاندنو سوكایهتی پێكردن دهستگیر بكات .ههروهها ئهو پهرلهمانتارانهی دژ به حكومهت لێدوان دهدهن ،بهدهرچو لهئادابی گشتی وهسفدهكرێن. لهبارهی ئهو بڕیارهوه ،پارلهمانتاری فراكس����یۆنی گ����ۆڕان حاك����م لهتیف مستهفا ئهمین ،بۆ ئاوێنهی رونكردهوه پارلهمانتار نوێن����هری میللهتهو لهههر ش����وێنێك بی����هوێ دهتوانێت قس����ه بكاتو هیچ رێگرێكی قانونی لهبهردهم قسهكانی نییه .وتیش����ی "ئهو بڕیاره جۆرێكه لهغروری سیاسی كه سهرۆك وهزیران توش����ی ب����وهو ههوڵدانه بۆ دیكتاتۆرییهت .بهداخهوه رۆژ لهدوای رۆژ پهرلهم����ان لهبهرامبهر بڕیارهكانی مالیكی الواز دهبێت". لهبهش����ێكی دیكهی نوس����راوهكهدا، ئاماژه بهوهكراوه حهسانهی پارلهمانتار تهنه����ا ب����ۆ بۆچون����ی پهرلهمانت����اره لهكات����ی دانیش����تنهكانی پارلهماندا، بۆی����ه "لێدوانی میدیای پارلهمانتارانو تۆمهتباركردنی حكومهت بهحهس����انه ناپۆشرێت" .ههر لهنوسراوهكهدا هاتوه "ههندێ����ك له پهرلهمانت����اران لهكاتی لێدوانهكانیاندا تاوان دهكهنو دهكهونه ژێ����ر بهرپرس����یارێتیو س����زادانهوه، وهك تاوان����ی "س����وكایهتی پێكردنو ناوزڕاندن"ی بهرپرس����هكانی دهوڵهت، ههروهها تاوانی "هاندان"ی رای گشتی دژ بهحكومهت". لهالی����هن خۆی����هوه ،پارلهمانت����اری هاوپهیمان����ی كوردس����تانیو پس����پۆڕ
مهبهست ی سهرۆك وهزیران ئهوه بوه ئهگهر پارلهمانتار لێدوان لهسهر بابهتی تائیفی بداتو جاڕی بۆ بدات، ئهوا حهسانهی لێدهسێنرێتهوه مالیکی لهقانونی راگهیاند د.س����امان فهوزی، ب����ۆ ئاوێنهی رونك����ردهوه پارلهمانتار ل����هو ماوهیهی كه ئهندامی ئهنجومهنی نوێنهرانه ،حهس����انهی یاس����ایی ههیه چ لهناوهوه ی����ان دهرهوهی پهرلهمان بێت .وتیشی "ئهم بڕیاره ههوڵێكه بۆ دهمكوتكردنی پهرلهمانتاران ،بهتایبهت ئهو پهرلهمانتاران����هی كه بهبهردهوام خهریكی رهخنهگرتنو ئاش����كراكردنی دۆسێكانی گهندهڵین". فهوزی كه ئهندامی لیژنهی راگهیاندنو رۆش����نبیرییه لهپارلهم����ان ،پێیوای����ه لهدهسهاڵتی س����هرۆك وهزیراندا نییه راڤهی بهنده دهس����تورییهكان بكات، چونكه "ئهوه كاری دادگای بااڵیه نهك حكومهت" .لهههمانكاتدا حاكم لهتیف جهخت لهوهدهكاتهوه بهپێی ماددهی ( )130لهپهیڕهوی ناوخۆی پارلهمان، پارلهمانت����ار لهن����اوهوهو دهرهوهی پارلهمان حهس����انهی ههیه .وتیش����ی "ئهگهر پارلهمانتار لهپارلهماندا ههڵهی كرد ئهوا لیژنهی پهرلهمانی حهسانهی لێدهس����ێنێتهوه ،ئهگهر ل����هدهرهوهی پهرلهمانیش بو ئهوا سهرۆكی پهرلهمان حهسانهی لێدهسینێتهوه". بهبۆچون����ی پارلهمانتارانی لیس����تی دهوڵهتی قانون ،لێكدانهوهی ههڵه بۆ
بڕیارهكهی مالیكی كراوه ،بڕیارهكهش بهخزم����هت ب����ۆ رایگش����تی ئهژم����ار دهكهن. لهوبارهیهوه س����هركرده لهلیس����تی دهوڵهتی قانون عهلی شهال ،بۆ ئاوێنه باسی لهوهكرد لێكدانهوهی "ههڵه" بۆ ئهو بڕیاره كراوه .وتیش����ی "مهبهستی س����هرۆك وهزیران ئهوه ب����وه ئهگهر پارلهمانت����ار لێدوان لهس����هر بابهتی تائیف����ی بداتو جاڕی ب����ۆ بدات ،ئهوا حهسانهی لێدهسێنرێتهوه ،ئهمهش بۆ خزمهتی رایگشتییهو سهرۆك وهزیران بهئهركی خۆی ههڵساوه". بهبۆچونی شهال ،ئهو بڕیاره پهیوهندی بهههندێك پارلهمانتارهوه ههیه نهوهك ههمویان ،ئوسامه نوجهیفی سهرۆكی پارلهمانی����ش بهرێگ����ری س����هرهكی لهبهردهم جێبهجێكردن����ی ئهو بڕیاره ناودهب����اتو دهڵێ����ت "نوجهیفی وابیر دهكاتهوه كه ئهو كهسانهی حهسانهی یاساییان ههیه ،بۆیان ههیه هاواڵتیانی بێتاوانش بكوژن". لهناو لیس����تی عێراقیی����هدا بۆچونی جیاواز دژی ئهو بڕیاره ههیه ،بهشێكیان پش����تیوانی لێدهك���� هنو بهش����هكهی دیكهشیان دژی دهوهستنهوه .بهنمونه پارلهمانتاری لیستی عێراقییه ئهحمهد
لەئینتەرنێتەوە
مهساری ،بهئاوێنهی راگهیاند "سهرۆك وهزیران مافی ئهوهی نییه پارلهمانتار لهقسهكردن داببڕێت". لهالیهكی ترهوه ،پارلهمانتاری لیستی عێراقییه ئهس����كهندهر وتوت ،پێیوایه بڕیارهك����هی مالیك����ی له"بهرژهوهندی گهل����ه"و داوا لهپارلهمانت����اران دهكات پێ����وهی پابهندب����ن .ب����ۆ بهڵگاندنی قسهكانیشی بهئاوێنهی وت "بڕیارهكه ناڵێت پارلهمانتار لهدهرهوهی پهرلهمان بههیچ شێوهیهك مافی لێدوانی نییهو حهسانهی لێدهسێنرێتهوه ،بهڵكو باس لهوه دهكات كه پهرلهمانتاران پێویسته خۆی����ان بهدوربگرن لهلێدوانی تائیفیو مهترسیدار ،بهپێچهوانهوه حهسانهیان لێوهردهگیرێتهوه". ئهم بڕی����ارهی مالیكی لهكاتێكدایه، لهدوای دهستگیركردنی پاسهوانهكانی وهزی����ری دارای����ی رافی����ع عیس����اوی بهتۆمهت����ی تی����رۆر ،ناڕهزایهتییهكی زۆر لهنێو جهماوهرو الیهنه سیاس����ییه س����وننییهكاندا هاتۆت����ه ئ����اراوه، بهش����ێك لهپارلهمانتارانی����ش لێدوان ل����هدژی حكوم����هت دهدهن .چهن����د پارلهمانتارێكیش لهم����اوهی رابردودا لهب����ارهی دۆس����یهی كڕین����ی چ����هك لهروس����یاو ژمارهیهك پرس����ی ترهوه
حكومهتیان بهگهندهڵیی تۆمهتباركرد. بهوت����هی س����امان ف����هوزی ،ئ����هم بڕیارهی مالیك����ی ههنگاوێكی دیكهی حكومهتهك����هی مالیكییه ب����ۆ "زیاتر قۆرغكردنی دهس����هاڵتی یاس����ادانان"، ئهمه جگهلهوهی لهم رێگهیهوه مالیكی دهیهوێت خۆی وانیشانبدات كه مافی داڕش����تنی یاس����ا "تهنها بۆ خۆیهتیو پارلهمانیش تهنه����ا دهتوانێت قبوڵی بكات ی����ان رهت����ی بكات����هوه یاخود ههمواری بكاتهوه". پارلهمانتاری لیستی دهوڵهتی قانون ئیحسان عهوادی ،جهخت لهوهدهكاتهوه بڕیارهكهی مالیكی دوای لێدوانی توندی چهند پارلهمانتارێكه سهبارهت بهباسی تایفیو دهڵێت "سهرۆكی وهزیران بۆی ههیه سنورێك بۆ ئهو جۆره لێدوانانه دابنێت" .وتیشی "حهسانه دهدرێت بهو پهرلهمانتارانهی كه نوێنهراتی رایگشتی دهكهنو پارێزگاری لهیهكڕیزی میللهت دهكهن". بۆ پرس����ی س����هندنهوهی حهسانه لهپارلهمانت����ار ،بهه����ۆی جی����اوازی بۆچونهكان����هوه ،ع����هوادی پێش����نیار دهكات ئهو بابهته ئاراس����تهی دادگای فیدراڵی بكرێت ،تا دوابڕیاری لهبارهوه بدرێت.
دو توێژهری ئهمهریكی :پێویسته كوردێك جێگهی تاڵهبانی بگرێتهوه ئا :بارام سوبحی لهتوێژینهوهیهكی هاوبهشدا دو توێژهری ئهمهریكی تایبهت بهكاروباری ناوچهی كهنداو ،رایدهگهیهنن لهكاتی مردنی تاڵهبانی یاخود نهتوانینی بهڕێوهبردنی پۆستهكهی ،ههرچهنده دهستوری عێراقی ئاماژهی پێنهداوه ،بهاڵم پێویسته حكومهتی واشنتۆن كاربكات بۆ ههڵبژاردنی كوردێك بهسهرۆك كۆمار .ئهمهش بۆ رهواندنهوهی ئهو نیگهرانییانهی لهناوچهكهو بهغدا لهبارهی رهوشی سیاسی عێراقهوه ههیه. ههردو توێژهر س���ایمۆن هاندرس���نو دهیڤ���د پۆل���ۆك ،لهتوێژینهوهكهیان���دا ب���اس لهوهدهكهن ههرچهن���ده راپۆرته پزیشكییهكان باس لهباشتربونی رهوشی تهندروس���تی جهالل تاڵهبانی س���هرۆك كۆم���اری عێ���راق دهكهن ،ك���ه رۆژی ( )12/18دوچ���اری جهڵ���دهی دهماخ هاتو له ( )12/20بۆ چارهسهری زیاتر رهوانهی ئهڵمانیا كرا ،بهاڵم "ئاماژهكانی باری تهندروس���تی تاڵهبانی هێشتا ههر مهترسیدارن". بهبۆچون���ی ناوب���راوان ،ههرچهن���ده س���هرۆكایهتی كۆم���ار پۆس���تێكی تهش���ریفاتییه ،ب���هاڵم لهب���ارهی لێكهوتهكان���ی بارودۆخی عێراق ،ئهگهر هاتو تاڵهبان���ی ژیانی كۆتایهات ،یاخود نهیتوانی لهپۆس���تهكهی بهردهوام بێت، نیگهرانییهكی گهوره لهعێراقو ناوچهكه ههیه .ههروهك ئام���اژه بهوهش دهكهن لهدوای كش���انهوهی س���وپای ئهمهریكا لهكۆتای���ی س���اڵی راب���ردودا لهعێراق،
تاڵهبانی هاوكارییهكی زۆری واشنتۆنی كردوه بۆ "ئاس���ایكردنهوهی پهیوهندیی ه گ���رژه بهردهوامهكانی لهگهڵ س���هرۆك وهزیران نوری مالیكی". ئ���هو دو توێژهره كه س���هر بهرهوتی پارێزگاره نوێیهكانی ئهمهریكان* ،هێما بۆ ئهوهدهكهن تاڵهبانی لهیهكخستنهوهی عێراق لهدوای روخانی س���هدام حسێن یارمهتی���دهر ب���وه ،ئهمه جگ���ه لهوهی ل���هم ماوهی���هی دوایدا ههوڵی���داوه بۆ كهمكردنهوهی ئاستی گرژییهكانی نێوان كوردو حكومهتی عێراقی لهبارهی ناوچه جێناكۆك���هكانو رۆڵی كۆمپانیا نهوتییه بیانیی���هكان ،لهبهكاربردن���ی یهدهگ���ه زهبهالح���ه گریمانهكراوهكان���ی نهوتدا، ههروهها بۆ یهكخس���تنی ههڵوێس���تی جیاوازی نێ���وان بهغداو ههولێر لهبارهی دۆس���ێكانی پهیوهس���ت بهسنور لهگهڵ توركیاو س���وریا ،ك���ه "ب���هم دواییانه دهركهوتو بارودۆخهكهی زیاتر ئاڵۆزتر كرد". لهبارهی رهوشی سوریاوه ،هاندرسنو پۆڵ���ۆك ،رایدهگهیهن���ن بهغدا هێش���تا پش���تیوانی لهرژێمی ئهس���هد دهكات، لهكاتێك���دا ههولێر پش���تیوانی كورده ئۆپۆزیس���یۆنهكان دهكات .بۆیه دهڵێن "تێكهاڵوبونی واش���نتۆن بهش���ێوهیهكی خێراو یهكالك���هرهوه ،هان���ی مالیكیو بارزان���ی دهدات بۆ كوژان���هوهی فتیلی ناكۆكییهكان���ی نێوانی���انو ههماههنگی ب���ۆ دۆزین���هوهی كهس���ایهتییهك ب���ۆ بهڕێوهبردنی پۆس���تی س���هرۆك كۆمار بهش���ێوهیهكی كات���ی یان ب���هردهوام، بهپێچهوان���هوه ههوڵ���دان بۆ ب���ژاردهی ههژمونی شیعه بهسهر پۆسته بااڵكانی واڵتدا ،ئهوا كارهساتاوی دهبێت".
لهراپۆرتهكهیاندا ،سهرباری باسكردن لهرابردوی تاڵهبانیو خهباتو تێكۆشانی دژی حكومهتهكان���ی عێ���راق لهماوهی نیو س���هدهی رابردودا ،ئهم دو توێژهره دهڵێ���ن "تاڵهبانی دهزانێ���ت چ كاتێك مهنفایهك���ی كاتی ،یان دانوس���تان بۆ راگرتنی شهڕ ،تهنانهت لهگهڵ سهدامیش ههڵدهبژێرێت". لهس���هر ئاستی پهیوهندییه ناوخۆییو دهرهكییهكانی یهكێت���یو پارتی لهگهڵ واڵتانی هاوسێ ،ههردو توێژهرهكه باس لهوهدهك���هن بههۆی ئ���هوهی ناوهندی دهسهاڵتی تاڵهبانی لهشاری سلێمانییه كه لهسنوری ئێرانهوه نزیكه ،بۆیه تاڵهبانی بهوریاییهكی زۆره مامهڵه دهكاتو لهڕوی سیاس���ییهوه چاالكییهكان���ی لهرێگهی یهكێت���ی نیش���تیمانی كوردس���تانهوه بهڕێوهدهبات ،كه "زۆرجار بهپێچهوانهی پارتی دیموكراتی كوردستانهوه بوه ،كه مهس���عود بارزانی سهرۆكایهتی دهكاتو لهههولێر فهرمانڕهوان". بهپێی دهس���توری عێراق ،لهكاتێكدا سهرۆك كۆمار كۆچی دوایی كرد یاخود نهیتوانی پۆستهكهی بهڕێوهبهرێت ،ئهوا بهشێوهیهكی كاتی یهكێك لهجێگرهكانی واڵت بهڕێوهدهب���ات ،تاوهك���و لهماوهی س���ی رۆژدا پارلهمان س���هرۆكێكی نوێ ههڵدهبژێرێ���ت .لهئێستاش���دا تهنه���ا جێگرێكی تاڵهبانی لهعێراقه ،كه ئهویش خوزهیر خوزاعییهو هاوپهیمانی سیاسی نوری مالیكییه .جێگرهكهی دیكهش ی كه تاریق هاشمییه لهتوركیایهو دادگا پێنج فهرمانی لهس���ێدارهدانی بۆ دهركردوهو تۆمهتب���اره بههاندانی پاس���هوانهكانی ب���ۆ ئهنجامدان���ی كوش���تنو تهقینهوه. جێگرهكهی دیك���هی تاڵهبانی ،د.عادل
تاڵهبان ی لهیهكخستنهوهی عێراق لهدوای روخانی سهدام حسێن یارمهتیدهر بوه عهبدولمههدی بو كه ساڵی پار دهستی لهكاركێشایهوه. ئ���هو دو توێژهره هۆش���داری دهدهن ل���هوهی تێكچون���ی باری تهندروس���تی تاڵهبان���ی ،ئالهنگارهكان���ی ب���هردهم پاراس���تنی هاوس���هنگی سیاس���یو نهتهوهییو پاراستنی چهمكی عێراقێك بۆ ش���یعهو س���وننهو ع���هرهبو كوردو كهمینهكانی ت���ر ،فراوانتر دهكات .بۆیه بهڕوانین لهو "مهترس���ییه گهورانهی كه ئهو پێش���هاتانه بهخۆیان���هوه دهگرن، بهتایبهتی لهناكۆكییهكانی بهغدا لهگهڵ كورد لهبارهی دۆس���ییهی نهوتو خاك، پێویس���ته واش���نتۆن بههۆش���یارییهوه مامهڵه لهگهڵ ئهم دۆخهدا بكات". ب���ۆ مامهڵهكردنێك���ی هۆش���یارانهو داناییان���هی واش���نتۆن لهگهڵ پرس���ی عێراقدا ،توێژهرهكان پێش���نیار دهكهن س���هرۆكی داهات���وی عێ���راق ل���هدوای تاڵهبان���ی كورد بێتو "وهك���و تاڵهبانی خاوهن���ی كاریزم���ا بێ���ت ،ههرچهنده
بهدیلێكی ئاش���كرا بۆ تاڵهبانی تهمهن ( )79س���اڵ نییه" .ههروهك دهخوازن ی تاڵهبان���ی بتوانێ���ت جێگرهوهك���ه نێوهندگی���ری لهنێوان ك���وردو عهرهبدا بكات ،ههرچهن���ده جێبهجێكردنی ئهم بیرۆكهیهیان لهژینگهی سیاسی ئێستای عێراقدا بهئهستهم دهزانن. * پارێ���زگاره نوێی���هكان :گروپێك ی سیاس���ی ئهمریكیی���هو لهراس���تڕهوه مهس���یحییه تون���دڕهوهكان پێكدێ���ت، بڕوایان بهبههێ���زی ئهمریكاو ههژمونی بهس���هر جیهان���دا ههی���ه .لهژمارهیهك بیری���اری س���تراتیژیو جهن���گاوهری دێرینو رۆش���نبیر پێكدێت .سهرچاوهی دروس���تبونی ئهم رێب���ازه دهگهڕێتهوه ب���ۆ بۆچونهكان���ی بیری���اری جولهك���ه لیو ش���تراوس ،كه لهس���اڵی ()1938 لهئهڵمانیاوه بهرهو ئهمریكا كۆچی كرد، بوه مامۆس���تای زانس���ته سیاسییهكان لهزانكۆی شیكاگۆ.
ئهحمهد ئهبو ریشه بهدسداشهیهكی سهوزو عهگالێگی سورهوه لهن���او ئاپۆڕای الیهنگرانی���دا ،لهفهلوجهو رومادیی���هوه هوت���اف دژی مالیك���یو پهراوێزخستنی س���وننه دهكێشێت :شێخ ئهحمهد ئهبو ریشه. ئهحمهد ئهبو ریش���ه ( )45ساڵ ،لهڕیزی براكانیدا پلهی س���ێههمی ههیه ،دهرچوی پهیمانگای تهكنیكییهو سااڵنێكیش لهریزی س���وپای پێش���وی عێراقدا ئهفسهر بوه. عهش���یرهتهكهی گهورهترین عهش���یرهتی سوننه مهزههبی عێراقهو ناوبانگ ی ریشهیان لهسوڵتانی عوسمانییهوه وهرگرتوه. خێزانهك���هی ریش���ه ،دوای ئ���هوهی پارێزگاكهیان كه نزیكهی ( )24عهشیرهتی گهورهو شهس���تی بچ���وك لهخۆدهگرێت، ی روخانی رژێمی سهدام حسێن بوه لهدوا مۆڵگهی سهرهكی چهكدارهكانی قاعیده، بڕیاریان���دا قاعیده لهئهنب���ار دهرپهڕێننو لهمهش���دا س���هركهوتو بونو قاعیدهیان تاس���نوری موس���ڵ راوهدونا .بهوهۆیهوه عهبدولس���تاری ب���رای لهتهقینهوهیهك���ی خۆكوژیدا كه له ( ،)2007/9/13لهالیهن پاس���هوانه تایبهتهكهی���هوه ئهنجام���درا، كوژرا. دوای كوژرانی عهبدولس���تار ،ئهحمهد بوه سهرۆكی ئهنجومهنی سهحوهكانی عێراق. تائێستاش چهند جارێك ههوڵی كوشتنی دراوه ،ك���ه دیارترینی���ان لهناوهڕاس���تی مانگ���ی كانونی یهكهم���ی ()2010دا بو، كاتێ���ك چهكدارێك���ی قاعی���ده بهن���اوی وهبهرهێنێك���هوه ههوڵ���ی بردنه ژورهوهی الپتۆپێكی مینڕێژكراوی دا. ههرچهنده سااڵنی پێشو پێداگری لهسهر پاراستنی یهكپارچهیی عێراق دهكرد ،بهاڵم ئێس���تا بوهته یهكێك لهبانگهش���هكارانی فیدراڵیی���هت ،چونك���ه بهدهروازهیهك���ی دهزانێت بۆ دهرچ���ون لهژێر نیری ئێران. لهئێستاش���دا داوادهكات س���وپا بچێت���ه دهرهوهی ش���ارهكان ،پشت بهههواڵدهری نهێنی نهبهسترێتو هاوسهنگی لهدامهرزاندا پهیڕهوبكرێت ،بهتایبهتی لهوهزارهتهكانی ناوخۆو بهرگری .لهكاتێكدا پێشتر دهیوت س���هحوه توانیویهت���ی زیاتر ل���ه ()700 ئهفسهری سوپای پێشو ،بگێڕێتهوه سهر كارهكانیان. ش���ێخ ئهحمهد ،كه م���اوهی ههفتهیهكه لهناو خۆپیشاندهرانی س���وننه لهسنوری پارێزگای ئهنبار لهدژی دهس���تگیركردنی پاس���هوانهكانی وهزی���ری دارای���ی رافیع عیس���اوی بهتۆمهتی تی���رۆر ،مانگرتنیان راگهیان���دوه وت���ار دهدات ،ههرچهن���ده وتاربێژێكی بهتوانا نییه ،بهاڵم دهتوانێت بهچهند وشهیهك الیهنگرانی كۆبكاتهوه. بنهماڵهی ریشه ،توانیان ئاسایشی رێگای نێودهوڵهتی نێوان بهغدادو ئوردنو سوریا دابین بك���هن .رۆژێك لهگ���هڵ دهوڵهتنو رۆژێكیش دهگهڕێنهوه ب���ۆ ناوچهكهیانو بۆ الی خێڵهكهیان .لهئێستاش���دا ش���ێخ ئهحم���هد ،بوهت���ه ژمارهیهكی قورس���ی سیاس���یو بهئاس���انی لههاوكێش���هكه دهرناكرێ���ت .چونك���ه خاوهن���ی چهكو عهش���یرهتهو بهم دواییانهش هۆش���داریدا لهبهئهمانجگرتنی سهركرده سوننهكان. نهیارهكانی باس لهوهدهكهن ،لهس���ااڵنی پێش���ودا خاوهن���ی كۆش���كێكی بچوكو كێڵگهیهكی بچوكی بهخێوكردنی حوشترو ئهس���پ بوه ،ب���هاڵم لهئێس���تادا بوهته خاوهنی كۆمپانی���ای بازرگانیو لهئیمارات س���هرقاڵی وهبهرهێنانه .ئهمه جگهلهوهی چهندین كرێكاری بهنگالدیش���ی لهكۆشكه گهورهكهی���دا ك���ه بهچهن���د بازگهی���هك دهیگهیتێ ،سهرقاڵی خزمهتكردنن. ههرچهن���ده ل���هدوای روخان���ی رژێم���ی سهدامهوه ،حیزبی ئیسالمی بوه بااڵدهستی سیاس���ی لهئهنباردا ،بهاڵم بۆ ههڵبژاردنی پارلهمانی عێ���راق له ()2010/3/7دا بوه هاوپهیمانی جهواد پۆالنی وهزیری پێشوی ناوخۆی عێراقو لیستی یهكێتی عێراقیان پێكهێن���ا ،دهوترێت ئهم لیس���ته پارهیان لهواڵتان���ی كهن���داو وهرگرت���وهو واڵتانی هاوسێش نهیانهێش���توه ببنه هاوپهیمانی لیستی دهوڵهتی قانونی نوری مالیكی. بۆ ههڵبژاردنی ئهنجومهنی پارێزگاكان ،كه بڕیاروایه لهنیسانی ()2013دا بهڕێوهبچێت، ریش���ه ههوڵیدا هاوپهیمانی لهگهڵ لیستی دهوڵهتی قانون ب���كات ،وهلێ وتوێژهكان نهگهیش���تنه ئهنج���ام .بۆیه لهئێس���تادا چوهته ریزی كوتلهی موتهحیدونی رافیع عیس���اویو ئوس���امه نوجهیفی سهرۆكی پارلهم���ان ،بهمهرجێ���ك دوای بردنهوهی ههڵبژاردن پۆستی پارێزگار بۆ كوتلهكهی ئهم بێت ،وهكو چۆن لهس���اڵی ()2009دا توانی قاس���م فههداوی بكات���ه پارێزگاری ئهنبار.
8
ئابووری
) )358یهکشهمم ه 2012/12/30
"ژمارهی ملیۆنهرهكان ی سلێمانی ،له سێ ههزار کهس زیاترن"
ێ بازرگانی سلێمانی بهدهۆك دهڵێن ههرێمی دهۆك" ی حكومهتم وت ههند "بهسهرۆك ئا :ئاسۆ سهراوی ی بازرگانیو ی ژور ی سهرۆك بهبڕوا پیشهسازی سلێمانی ،سیروان محهمهد ی ژمارهی دهوڵهمهندهكانی سلێمان ی لهوه زیاتره كه پێشتر تاڵهبان سهرۆك كۆمار ،رایگهیاندبو ،ك ه وتبوی لهسلێمانیدا 2900ملێونهر ی دهكهم لهوه ی "پێشبین ههیه ،ئهو وت ی ی ساڵ زیاتریش بێت ،چونكه لهدوا ی 2003وه ژمارهی دهوڵهمهندهكان ێ سنور زیادی كردوه". ی ب سلێمان
بازرگانمان ی ههیه سوتهمهن ی بۆ حكومهت عێراقی دهكڕێت، ی گهر هاوكار بكرێت، ێ بۆ دهتوان ی بكڕێت ههرێمیش
ی ی بازرگانیو پیشهساز ی ژور سهرۆك ی ی سیروان محهمهد لهدیدارێك سلێمان ی ی بازرگان ئاوێن���هدا ب���اس لهئاس���ت سلێمانیو ئهو گیروگرفتان ه دهكات ك ه روبهرویان دهبێتهوه ،ههروهها ئهوهش ی ی بازرگان دهخات���هرو ك��� ه "ناوچ��� ه سلێمانی ،ك ه بڕیاره لهئایندهدا دروست ی 15ههزار دۆنمهو بكرێت ،روبهرهك��� ه ێ ی نییهو ب ی عێراق نمون ه لهسهر ئاست وێنهیه".
"%50كێش هی بازرگانیمان لهگهڵ ئێران ،چارهسهركردوه" ی دیدارهكهدا س���یروان لهس���هرهتا محهمهد ئام���اژه بهوه دهكات ،ك ه ئهو ی ماوهی���هك لهمهوبهر گیروگرفتان��� ه ی بازرگانییهوه لهگ���هڵ ئێراندا ل���هرو ی بوبون ،ك ه ئهوی���ش بریتی بو توش��� ی ی 39ماده ی هێنان��� لهقهدهغهكردن��� ی جۆراوجۆر بۆ ههرێمو ههروهها زیادكردن ێ كااڵ ،لهئێس���تادا بازاڕی فرۆشتنی تمهن لهسلێمانی فۆتۆ :ئاسۆ سهراوی ی ههند ی گومرگ بڕ ی زۆر ،توانیویان��� ه ل ه %50 بهههوڵێك��� ی 15ههزار ی بازرگانیی سلێمان ناوچ ه ی پارێزگارم بهپهل ه چارهسهر بكرێت". ههر بۆی ه راستهوخۆ جهناب لهسهر ههرزان فرۆشی ،بازرگانێك ی ئهو كێشان ه چارهسهر بكهن "لهههوڵ دۆنم روبهرهكهیهتی لهروداوهك��� ه ئاگادارك���ردوه ،ئهویش دهستگیر دهكرێت ی %50 بهردهوامداین بۆ چارهسهركردن ی ك ه ی س���لێمان ی بازرگان��� ناوچ��� ه كهمی گهنجینهو ی پهیمانیدا كه دوباره نهبێتهوه". چهند ههفتیهك لهمهوبهر بازرگانێك ك هی تریش" ی عهربهت���هو روبهرهك ه لهنزیك بازگ ه گرفتێكی تر ی س���لێمانی ،لهالی���هن مهفرهزیهك��� ی بهتایب���هت ی س���وتهمهن كهم��� ی ی بۆ ی پێویست 15ه���هزار دۆنمه ،ئ���هو زهویی ه ی گهنجین ه (مخزهن) نهبون لهناو ههرێمدا دوجار پشكنینیان ی س���لێمانیدا ئهمنیی���هوه لهناو بازاڕ ی بهنزین ك ه لهئێستادا ی نرخ بهرزبونهوه ی ی دو س���اڵ كێش��� ه ی دابینكرابو ،ماوه ی بازرگانان ی ت���ره لهگرفتهكان یهكێك پێدهكرا ی 3رۆژ قۆڵ بهس���ت دهكرێتو بۆ ماوه ی زۆرێك لههاواڵتییان ،وهك بۆت ه گرفت ی ی ژور ی تێداب���و ،وهك ئهو بهرپرس��� ه ی س���لێمانی ،ههرچهنده لهنزیك گهڕهك ی بهش���ێك لهبازرگانان ی تر گرفتێك ی بۆ ئهوه ی گرتنهكهش دهگیرێ ،هۆكار ی دهكات ،دهكرێت سیروان محهمهد باس ی ی پێدهكات ،وهزارهت ی ئاماژه ی درای ه بازرگان بارزگان ی رابردودا ئهوه بو ،راپهرین لهرابردودا زهو ی لهماوه دهگهڕێتهوهك��� ه ئ���هو بازرگان ه جۆره س���لێمان ی ی بهتوانا تارادهیهك بهچهند بازرگانێك ی ی زهوییهك ه ی ئهوه ی گهنجین ه ك ه لهئێسادا كشتوكاڵ بهپاساو ی باش���ماخو بۆ دروستكردن ی لهمهرزهكان ی ئ���هوه ی لهئێرانهوه هێناوهو دوا ی تهمات ه دۆشاوێك باش گرفتهك ه كهم بكرێتهوه ،ئهوهش ی ب���ۆ ی كوژان���هوه ی لێدروستكراوه ،كش���توكاڵیی ه كار ی 140گهنجین ه ی زۆر ههرزان فرۆش���تویهتی ،پهروێزخان پش���كنین ب���ۆ كااڵكانیان نزیك ه بهنرخێك ب���هوه دهبێت ك ه وهزارهتی س���امان ه ی ب���هاڵم وهك س���یروان محهم���هد نهدهك���رد ،ئهم��� ه لهكاتێك���دا ه���هر ی دۆش���اوهك ه بهجۆرێك دهبێت دهك���را ،كاتێ���ك دهیانب���رده ش���ار ههرزان ی ی كڕین��� سروش���تییهكان دهس���هاڵت ی س���یروان لهماس���تهرپالند ئهو ی بهوت ه ی دهكات ئهو شوێن ه خزمهتگوزار ی هاواڵتییهك دروس���ت ده���ۆك دوب���اره لهوێش پش���كنینیان باس گوم���ان ل���هال ی بدات ه پارێزگاكان خۆیان س���وتهمهن ی تهرخانكراوه ،ئهو ی بۆ نهبراوه ،ئ���هوهش بۆت ه زهویی ه بۆ بازرگان ی پێویس���ت ی لێدهكات ،پێدهكردن���هوه ،ئهم���هش بوبوه جێ دهكاتو دهچێ���ت ش���كات ی كۆمهڵێك ئهو س���وتهمهنیی ه لهرێگا ی گ���هوره ب���ۆ بازرگان���ان ،رونیشیكردهوه ك ه ئهو ناوچ ه بازرگانیی ه ی بازرگانان ،س���یروان محهمهد گرفتێك��� ی ناڕهزای پاش���ان لهالیهن دادوهرێكهوه فهرمان بازرگانهوه لهدهرهوه بكڕن" ،بازرگانمان ی نییهو ی عێراق نمون ه ی ك��� ه زهوییهكهی���ان "لهسهر ئاس���ت ی خ���ۆ ی ئ���هوه دهخات���هڕو لهكۆبونهوهیهك���دا "كات��� ی ئهو بازرگان ه دهردهچێت ،دوا گرتن ی ی عێراق ی بۆ حكومهت ههی ه سوتهمهن ی پێوهره ی بهپێ ێ وێنهی���هو كارهكان ی زۆریان لهبازرگان ب ی حكومهت دابینك���رد پارهیهك ی بۆ سهرۆك ی بازرگانهكهش پشكنین ئهو كێش���هی ه دهستگیركردن ێ ی بكرێت ،دهتوان دهكڕێت ،گهر هاوكار ی ی باس���كردوه ،وهرگ���رتو وتی���ان ب���هو پارهی��� ه نێودهوڵهتییهكان دهكرێتو سهرجهم بۆ دۆش���اوهك ه دهكرێت ،دهردهكهوێت نێچیرهڤ���ان بارزان��� ی بكڕێت". بۆ حكومهتی ههرێمیش ی ب���ۆ چهن���د زۆنێ���ك ی ئ���اوو ئ���اوهڕۆو زهوییهكهش��� ێ خزمهتگوزارییهكان��� ی لێهات���وه ههند ی تهندروستییهوه "ههتا پێ���م وت وا ك ه دۆش���اوهك ه لهرو ی بهده���ۆك دهڵێن رێگاوبانت���ان ب���ۆ دروس���ت دهكهین ،دابهشكراوه ك ه ههر زۆنێكیان بۆ جۆره ی س���لێمان ی نیی ه بۆی ه بازرگانهك ه بازرگان هیچ كێش���هیهك ژمارهی ملیۆنهرهكانی سلێمانی ی ی چهندی س���اڵو هێش���تا كارێ���ك تهرخانكراوه ،ئهگ���هر رێگر ی ده���ۆك ،لهپاش چهند رۆژێك ب���هاڵم دوا ی ئهو ههرێم ی گێڕانهو ئازاد دهكرێت ،ل���هدوا ی س���هرۆك كۆمار پێش���تر تاڵهبان��� ی دهكهم ل ه ی پێشبین ی ئهوه ك ه پێش���بینم نهدهك���رد پهیوهندیان خزمهتگوزارییهكانیان بۆ نهبردوه ،جگ ه تر نهیهت ه پێش��� ی "دوا روداوه ،س���یروان وتیش ی ی كونا ی ههواڵ لهلێدوانێكیدا بۆ ئاژانس ی بكرێت" ی قامیقامییهت 2013دا دهست بهكارهكان ی حكومهت ل���هوه زوزوش لیژنهكان ی تر هاتن��� ه المان پێوهكردم وتیان س���هرۆك چهن���د بازرگانێك��� ی ی لهوه كردبو ،ك ه لهشار ی باس كوێت ی چارهسهركردوه ،بهاڵم دهچێت ه س���هریان دهڵێت شوێنهكهتان وتیان (ئهگهر بهوجۆره مامهڵ لهگهڵ ئهو كێش���هی ه س���لێمانیدا 2900ملیۆن���هر ههیه .ههر ی ی بازرگان���یو پیشهس���از *ژور ی تێدا ی تهندروست ێ خاوێن نییهو مهرج ب���ازرگان بكرێت ،ئێم��� ه كار ناكهین) ،لهئێس���تادا پێچهوانهبۆت���هوه ،ههند چهنده س���یروان محهمهد ،ئامادهنهبو ی ی لهئێس���تادا 45ههزار ئهندام ی سلێمان ێ ك��� ه ئ���هوان خزمهتگوزار ی ده���ۆك ئ���هو گلهییهیان نییه ،ئ ی خۆش���یان ب���و ،چونك ه ناكرێ لهبازرگان��� ی 2003حهق ی "لهدوا هیچ ژمارهیهك لهوبارهیهوه رابگهیهنێ ،چونك ه وهك ئهو وت��� ی ی چاالك ی ب���ۆ دابی���ن نهك���هن بهدڵنیایی���هوه ههیهو ئ���هو ژمارهیهش بهپێ ی ههی ه هیوادارم ئهو ههڵهی ه ێ بازرگانێك بهو دڵس���ۆزیی ه كار بكات ،لهسلێمان ی ب ی سلێمان ی دهوڵهمهندهكان ی كرد ژمارهك ه لهوهش ژماره بهاڵم پێش���بین بازرگانییان پلهبهند كراون. ی دوب���اره نهبێتهوه ،خاوێن نابێت". ێ لهس���لێمان ی لهگهڵ بكرێت ،ئهو بهو ج���ۆرهش مامهڵ ه ی كردوه ،سنور زیادی كردوه". ی باس��� زیاتر بێت ك ه تاڵهبان
ی ی بازرگان ناوچه سلێمانی، ی روبهرهك ه 15ههزار دۆنمهو ی لهسهر ئاست عێراق نمون هی نییه
ههڵهاتن لهخاوهنكار د.نیاز نهجمهدین*
زیاتر لهدو س���هدوپهنجا ههزار كهس چ���اوهڕێ بون ل���هم كۆتایی س���اڵهدا ( )2012مژدهی دامهزراندنیان لهكهرتی حكومیی���هوه پێبگات ،بهخ���ت تهنیا یاوهری نزیكهی ههڤده ههزار كهس بو. لهدهساڵی رابردودا ههرێمی كوردستان ك���ۆچو رهوی بهكۆمهڵی لهم چهش���نه زهبهالح���ی بهخۆوه نهبینی���وه ،بهاڵم ههوڵی كۆچكردن���ی ئهمجاره لهكهرتی ناحكومییهوهیه ب���ۆ حكومی .تۆ بڵێی ئ���هم ژماره زۆره ههمویان بێكار بوبن؟ بێ دودڵی نهخێر ،زۆریان كاریان ههیه. كهواته بۆچی ههوڵیاندا ببنه كارمهندی حكومی؟ لهس���هر ئاس���تی ناوخۆی���یو بهفهرامۆش���كردنی ههلومهرجی ژیانی كارمهندان���ی كهرت���ی نافهرمی (وهك شۆفێرانودهستگێڕهكان) لهم وتارهدا، وهاڵمێكی ساده ئهوهیه كه ژیان لهكهرتی حكومی���دا ت���هواو جی���اوازه لهكهرتی ناحكومی .حكومهت كۆمهڵێك ئومێدی بهكارمهندان بهخشیوه .ههمو ئهوانهی
دهیانویس���ت بهرهو كهرتی گشتی كۆچ بكهن بهئومێدی ئهوه بون بێبهش نهبن لهموچهی خانهنش���ینی ،رۆژانی پشوی زۆر ،خوێندنی ماستهرو دكتۆرا ،مۆڵهتی دایكایهتی ،س���هرباری بون بهخاوهنی پارچ���ه زهوی یان خان���و بهكهمترین ئهركو ماندوبون .لهناوهڕۆكدا ،بهشێك ل���هم دهرفهتانه وههم���ن زیاتر لهوهی واقیع���ی بن ،بهش���ێكی دیكهش���یان بهفیڕۆدانی بێس���نوری سامانی مرۆییو مادییه .بهكورت���ی ،لهالی حكومهتهوه تیش���كێك دهدرهوش���ێتهوهو سهرنجی راكێشاون. ب���هاڵم كارمهندان ه���هر لهبهرئهوهی ههنگوینیان لهكل���ۆره داری حكومهتدا دۆزیوهت���هوه رو ل���هم كهرت���ه ناكهن، ه���هر ئهوه نییه ش���تێك س���هرنجیان رادهكێش���ی ،بهڵك���و كۆمهڵێك هۆكار لهش���وێنی خۆی���ان دهری���ان دهكات كه ژینگ���هی كاری كهرت���ی تایبهته. ل���هم دورگهیهی ب���ازاڕی كار گرفتهكه بهتهنی���ا ئهوه نییه ك���ه كارمهندان له
خهمی پیربونو پهككهوتندان ،ئهوهش گرفته كه رۆژانه كارمهندان ههس���ت ب ه سوكایهتی دهكهن .سوكایهتی شێوهی زۆرهو كهرتی تایبهتیش تهنیا كۆمپانیا زهبهالحهكان���ی پهیوهن���دیو تهلهفۆن یان ناحزبیی���هكان نی���ن ،كهناڵهكانی راگهیان���دنو حزبییهكانیش���ن .ئهگهر واز لهههلومهرجی بهس���ااڵچوانو ژنو كهمئهندامان بێنم كه نمونهی بهرچاون لهوانهی ب���ازاڕی كاری كهرتی تایبهتو حزب���ی بهدهگمهن قبوڵی���ان دهكاتو پهراوێزخ���راون ،دهرچویهك���ی زانك���ۆ بهناچ���اری نهبێت چ���ۆن رازی دهبێت مانگانه به 500ه���هزار دینار ههفتهی ش���هش رۆژو رۆژی ههشت كاتژمێر كار بۆ كهناڵێكی راگهیاندنی حزبی ،بكات؟ دهبێ لهم بۆنهیهدا ئهوه بڵێم كه لهدوای الوازیی كهرتی پ���هروهردهو فێركردنی حكومی كه نهیتوانی هێزی كاری كوالیتی بهرههمبهێنێ���تو كارمهندی بههرهمهند بگهیهنێت���ه بازاڕی ناوخ���ۆو جیهانی، لهغیابی دهرفهتی كاریشدا ،كهناڵهكانی راگهیان���دن ،بهتایبهت ئۆپۆزیس���یۆن، باش���ترین رێگابون ب���ۆ دهربازبون لهو چهقبهس���تنو خۆداخستنهی سیستمی سیاسی لهئێستادا تێیكهوتوه لهرێگای دروستكردنی رای گشتیو وهرچهرخانی فشار بهرهو باش���كردنی ژینگهی كاری
كارمهندانی ئاس���اییو بێ دهستهاڵت، بهاڵم بهڕێوهبهرانی ئهو دهزگا میدیاییانهو خاوهنهكانیان ئهم���ه ناكهن كه دهبێت دهمودهست لهدامهزراوهكانی خۆیانهوه دهس���ت پێبك���هن .نهدامهزراوهكان���ی پهروهردهو فێركردنو نهمیدیا توانییان میكانیزمهكان���ی بهرگریك���ردن لهخود بههێز بكهن . بگهڕێمهوه بۆ وێنه گشتییهكهی بازاڕی كاری ناحكومی ،كهم نین ئهو بهرپرسو نوێنهران���هی خاوهنكاران كه لهبهرگری لهبهرژهوهن���دی خاوهنكارهكهی���انو پاراس���تنی كورس���ییهكانیان رۆژان���ه سهرقاڵن بهچاوسوركردنهوهو شكاندنو سهرپهرش���تی توندی كارمهندهكانیان. ئهم فش���اره بۆ س���هر كارمهن���د ،كه بێدهس���تهاڵتهو تارادهیهكی زۆر توانای نیی���ه بهرگری لهخۆی بكاتو وهزارهتی كاری���ش بێدهنگ���ه ،تا ئ���هو جێگایه رۆیش���توه زۆر لهكارمهندان نزای ئهوه بك���هن رۆژ نهبێت���هوه ت���ا نهچن���هوه بۆ ههم���ان دۆزهخ .س���ادهترین ههڵه رهنگه ببێته هۆی س���ڕینهوهی ده ساڵ خزمهتی كاركردن ،منداڵی یان نوێنهری خاوهنی كۆمپانیاكه پێت بڵێ "چیی تر پێویس���تمان به خزمهتی ت���ۆ نییه!"، بێكاری���ش ل���هوالوه وهك دێوهزمهیهك دهیانترس���ێنێو كۆیلهیان دهكات .ئهم
ژینگهی���ه كارمهن���دی ناچاركردووه كه لهههوڵی راگرتنی دڵی خاوهنكارهكهیو نوێنهرهكانی ئهودا بێت وهك میكانیزمێك بۆ مان���هوهو بهرگری لهخ���ۆی ،بهاڵم بهو ئامرازان���هی پهیوهندییهكی الوازی بهتواناو كارامهییانهوه ههیه .لهههندێ روب���هردا ،جیاوازییهك���ی كارمهندانی كهرتی تایبهتی لهگهڵ كهرتی تایبهتی حزب���ی (بۆ نمونه كۆمپانی���ا بهرامبهر بهكهناڵ���ی راگهیاندنی حزبی) لهوهدایه كه ئهوهی دوهم باش���تر لهوهی یهكهم توانیویهت���ی كارمهن���دان ب���كات ب���ه بهش���ێك لهدامهزراوهكهو ههس���تكرن بهنامۆییان كهم بكاتهوه لهرێی پهیامی "ههبونی دوژمنو بهشداری لهڕاماڵینی نادادپهروهرییهكان" ،بهم هۆیهش���هوه باشتر سود لهوزهو تواناكانیان دهبینێو دهیانڕوتێنێتهوه. بێدهنگی وهزارهت���ی كاریش جێگای س���هرنجه .ه���هر وهك وهزارهت���ی تهندروس���تی كه ن���اوی چێش���تخانه پیسهكان باڵودهكاتهوه ،وهزارهتی كار، بهاڵم بێ بهكارهێنانی كامێرا دهیتوانی بهپێوهرهكان���ی موچ���ه ،دهرفهت���ی یهكسانو ژینگهی كار پلهبهندی بكات لهنێ���وان كۆمپانی���اكانو رایبگهیهنێت ك���ێ باش���ترینو ك���ێ خراپترین���ه تا لهالیهك زانیاری بگهیهنێت بهكارمهندو
لهالیهك���ی دیكهش���هوه ناچاریان بكات خۆیان چاك بكهن لهپێناوی پاراستنی قازانجهكهیان. ئ���هوهی ك���ه روی���دا ههڵهات���ن بو لهخاوهن���كارو ژینگ���هی كاری كهرتی ناحكومی ب���هرهو حكوم���ی ،ههڵهاتن ب���و لهسیس���تمێك ك���ه ن���ه لهخهمی ئێستایانو نه له خهمی داهاتویاندایه، بهرهو سیس���تمێك ك���ه بهماندوبونی كهم ئیمتیازاتی زیات���ر دابین دهكات، لهههلومهرجێك���دا كه ئابوری دهرفهتی كاری راس���تهقینه بهدهگم���هن نهب���ێ ناخوڵقێنێتو ئهوانیش هیچ میكانیزمێكی دیكه پ���هی پێنابهن ب���ۆ بهرگریكردن لهخۆیان .دوای راچڵهكاندنی حكومهتو دهستهاڵتو هێزی سیاسی ،ئهم ههوڵه ب���ۆ كۆچك���ردن دهبێ���ت خاوهنكاری كۆمپانی���ا تایبهت���هكانو بهڕێوهب���هره دڵسۆزهكانیان بخاته بهردهم پرسیارێك: بۆ كارمهندان دهیانهوێ رزگاریان ببێت لهدهستیان؟ من ئهم پرسیاره چاوهڕێ دهك���هم ،ئهگهرچ���ی دهزانم هێش���تا كهڵهكهكردنی ش���اخێك لهقازانج زیاتر بهستراوهتهوه بهوهبهرهێنانی سیاسی وهك لهباش���كردنی ژینگ���هی كار ب���ۆ كارمهندهكانیانو بهرزكردنهوهی توانای مرۆییان. *زانكۆی سلێمانی-بهشی ئابوریی
لۆکاڵ
9
) )358یهکشهممه 2012/12/30
ئایا شارهوانی سلێمانی رێگر ه لهدروستكردنی تهالری بهرز؟
بازرگانێك :شارهوان ی سلێمان ی جیاواز ی دهكات لهپێدان ی مۆڵهتی تهالره بهرزهكاندا ئا :ئاسۆ سهراوی بهشێك لهبازرگانان سكااڵی ئهوه دهكهن ،كه شارهوانی سلێمانی، جیاكاری دهكات لهپێدانی مۆڵهتی باڵهخانهو تهالری بهرز ،سهرۆكی شارهوانیش ئهوه رهتدهكاتهوهو رایدهگهیهنێ بۆ پێدانی مۆڵهتی تهالره بهرزهكان پشت بهماستهرپالنی سلێمانی دهبهستن ،بهاڵم سهرپهرشتیاری ماستهر پالی سلێمانی ،ئهوه روندهكاتهوه كه لهماستهرپالندا باسی بهرزیی بینا نهكراوه ،لێپرسراوی لقی سلێمانی یهكێتی ئهندازیارانی كوردستانیش جهخت لهوه دهكاتهوه كه جیاوازی دهبینێ له پێدانی مۆڵهتی باڵهخانهكاندا بۆ ئهوهش نمونهی ههیه. "لهسهر بڕیاری لیژنهیهك، نهك یاسایهك ،مۆڵهت دهدهن" بازرگانێ����ك ك����ه پێ����ی ب����اش نهبو ن����اوی باڵوبكرێتهوه وهك خ����ۆی وتی "لهبهرئهوهی كێشهی بۆ دروست نهبێت". ئاماژه ب����هوه دهكات كه لهش����ارهوانی س����لێمانی بهپێی بڕیاری لیژنهیهكو بێ پشتبهس����تن بههیچ یاسایهكی تایبهت، مۆڵهت بهباڵهخانه ب����هرزهكان دهدهن، ئهو باس لهوه دهكات كه لهس����هر یهك ی مۆڵهتی ش����هقامی دیاریكراو ،شارهوان دهدات����ه بینایهك 20نه����ۆم بێت ،بهاڵم بۆ كهسێكی تر لهس����هر ههمان شهقام مۆڵهتی 10نهۆم زیاتر نادات ،ئهو وتی "ئهمه س����هلمێنهری ئهوهیه یاسایهكی دیاری كراو نییه ،كاری لهسهر بكرێت". ئهو بازرگانه پێشی سهیره ،كه شارهوانی رێگر دهبێت لهدروستكردنی باڵهخانهی بهرزو سهرنجراكێش ،لهكاتێكدا وهك ئهو دهڵێت "لهزۆربهی واڵته پێشكهوتوهكان، بهرزیی تهالرهكان بۆته ناسنامهی شاره گرنگهكان". "پشت بهماستهر پالن دهبهستین" سهرۆكی شارهوانی سلێمانی ،خهسرهو كهم����ال ئهوه رهتدهكاتهوه كه لهس����هر بڕیاری كهس����هكان مۆڵهت بهباڵهخانه
ئهوهی دهڵێت لهماستهرپالندا باسی بهرزیی بیناو تهالرهكان كراوه دیاره لهو بارهیهوه هیچ شارهزاییهكی نییه ،چونكه بههیچ جۆرێك لهماستهرپالندا باسی ئهوه نهكراوه
لهسهر شهقام ی سالم حاڵهتێكی وهها ههیه، كۆمپانیایهك مۆڵهتی 20نهۆم زیاتری دهدرێتێ، تهالرهكهش دروست دهكات ،بهاڵم كهسێكی تر لهسهر ههمان شهقامو له تهنیشت ئهو مۆڵهتی 10نهۆم زیاتری پێنادرێت وێنهی دو تهالری بهرز لهشاری سلێمانی ب����هرزهكان بدهنو باس لهوه دهكات كه بۆ مۆڵهتدان ،پشت بهماستهرپالنی نوێ ی س����لێمانی دهبهستن ،جگه لهوه لهكاتی بڕیارداندا روبهری بیناكهو شوێنهكهیو جۆری شهقامهكهش ،ئاخۆ شهقامێكی بازرگانیی����ه یان ن����ا ،ههروهه����ا پانی ش����هقامهكهو زۆر شتی تریش لهبهرچاو دهگ����رن لهپێدان����ی مۆڵهتهكهدا ،بهدهر لهوه بهجێهێش����تنی روبهری سهوزاییو ش����وێنی پاركینی ئۆتۆمبیلو زۆر شتی تریش كاریگهرییان دهبێت لهسهر پێدانی مۆڵهتی باڵهخانه بهرزهكان .ئهو رهتیشی ك����ردهوه كه بههیچ جۆرێ����ك جیاوازی لهنێوان بازرگاناندا بكهن لهكاتی پێدانی مۆڵهتدا ،س����هرۆكی شارهوانی سلێمانی
وتیشی "بۆ پێدانی مۆڵهت ،لیژنهیهكی راوێژكاریمان ههیه ،ئهو لیژنهیه مۆڵهت دهدات ،خ����ۆم س����هرۆكی لیژنهك����همو بهرپرس����ی بهش����هكانیش ئهندامن لهو لیژنهیهدا پێكهوه بڕیار دهدهین". "لهماستهرپالندا باسی بهرزیی تهالرهكان نهكراوه" سهرپهرشتیاری ماستهرپالنی سلێمانی ئهندازیار نیاز س����هعید كه لهئێس����تادا خۆی خانهنش����ین كردوه ،ئ����هو كاتهی لهشارهوانی بوه ،یاریدهدهری سهرۆكی ش����ارهوانی بوه ،جهخت لهوه دهكاتهوه كه بههیچ جۆرێك لهماستهرپالنی شاری سلێمانیدا باسی بهرزیی بیناو تهالرهكان
فۆتۆ :ئارام کهریم كه رێنماییو یاس����ایهكی تۆكمه نهبێت بۆ پێدانی مۆڵهتی ت����هالره بهرزهكان، ئهو كاته ناچار دهبێت شارهوانی پشت بهبۆچونی كهسهكان ببهستێ "لهنهبونی یاس����او رێنماییدا رێگه خۆش دهبێت بۆ ئیجتهاداتی كهسی ،بهدهر لهوه دهبێت بپرسین ،ئهو ئهنجومهنهی لهشارهوانی سلێمانی بڕیار لهس����هر مۆڵهتی تهالره بهرزهكان دهدات ئایا چهندیان پسپۆڕی ئهو بوارهن؟!".
نهكراوهو ئهو دهڵێ����ت "ئهوهی دهڵێت لهماس����تهرپالندا باس����ی بهرزیی بیناو ت����هالرهكان كراوه دیاره ل����هو بارهیهوه هیچ شارهزاییهكی نییه ،چونكه بههیچ جۆرێك لهماس����تهرپالندا باس����ی ئهوه نهكراوه" .ههروهها ئهوهش روندهكاتهوه كه ئهوی لهماس����تهرپالندا باس����كراوه، تهنها هێڵه گشتییهكان بوه یاخود وهك ئهو دهڵێت "ماس����تهرپالنی سهرهتاییو ماستهرپالنی تهفس����یلی ههیه ،ئهوهی س����لێمانی ماستهر پالنی س����هرهتاییهو شارهوانی جیاوازی دهكات پێویسته لهگهڵ ماستهرپالنی سهرهتاییدا ه����هر لهوبارهی����هوه لێپرس����راوی رێنمایی كاركردنیش ههبوایه ،بهاڵم دیاره شارهوانی تائێستا ئهوهیان نهكردوه" ئهو لق����ی س����لێمانی یهكێت����ی ئهندازیارانی ئهندازیاره ئهوهش دهخاتهرو لهكاتێكدا كوردستان نزار ئهسعهد محهمهد ئاماژه
بهوه دهكات ،كه ش����ارهوانی سلێمانی لهسهر ش����هقامێكی بازرگانی ،مۆڵهت ی زیاتر له 20نهۆمی دهداته كۆمپانیایهك بۆ دروس����تكردنی تهالرێكی بهرز ،بهاڵم لهسهر ههمان شهقام كهسێكی تر داوای دروس����تكردنی تهالرێك دهكات رێگهی پێن����ادهن ل����ه 10نهۆم زیاتر دروس����ت بكات ،ئهو وتی "لهس����هر شهقامی سالم حاڵهتێك����ی وهها ههی����ه ،كۆمپانیایهك مۆڵهت����ی 20نهۆم زیات����ری دهدرێتێ، تهالرهك����هش دروس����ت دهكات ،ب����هاڵم كهس����ێكی تر لهسهر ههمان شهقامو له تهنیش����ت ئهو مۆڵهتی 10نهۆم زیاتری پێنادرێت ،بهراس����تی نازانم پاس����اوی شارهوانی بۆ ئهوه چییه؟".
مهسیجهكانی كۆڕهك تلیكۆم ،بهشێك لهبهشداربوانی بێزار دهكات ئا :بهختیار حسێن
بهب ێ لهبهرچاوگرتنی ههستو میزاجی هاواڵتیان ،لهكاته ناوهختهكانی درهنگانێكی شهودا چهند مهسیجێك لهسهر یهك دێت
بهشێك لهبهشداربوانی كۆمپانیای كۆرهك تلیكۆم ،رایدهگهیهنن كه بهرێكالمكردنی ،كۆڕهك بۆ كۆمپانیاكان بێزاربون ،بهرپرسانی كۆمپانیاكهش ئهوه رهتدهكهنهوهو رادهیگهیهنن بهشداربوهكانیان ئهتوانن كارێك بكهن ،ئهو رێكالمانهیان بۆ بچێت ،بهرپرسانی وهزارهتی گواستنهوهو گهیاندنیش جهخت لهسهر راستی بابهتهكه دهكهنهوهو ئاماژه بۆ ئهوهش دهكهن ،كه ئاگاداری كۆمپانیاكانی گهیاندنیان كردۆتهوهو رێگاچارهشیان بۆ ئهو مهبهسته داناوه. گرنگترین ئهو كێشانهی كه روبهروی بهش���ێك لهبهش���داربوانی كۆمپانیا ی كۆڕهك تلیكۆم بۆتهوه ،بونی رێكالمی نامهی ریکالمهکان بهشێک لههاواڵتیان زۆری كۆمپانیاكانه ،ئهمهش لهرێگهی ێ لهبهرچاوگرتنی ههستو میزاجی ناردنی چهند نامهیهك (مهس���یجێك) "بهب لهسهریهك لهكاتی نهگونجاودا ،لهگهڵ هاواڵتی���ان ،لهكات���ه ناوهختهكان���ی ئهوهی كۆمپانیاك���ه رایدهگهیهنێت كه درهنگانێكی ش���هودا چهند مهسیجێك ژمارهیهكی بۆ ئهو مهبهس���ته داناوه ،لهسهر یهك دێت". ئ���هو وتیش���ی "ب���ۆ ریكالمكردنی ب���هاڵم لهبهدواداچونێك���ی ئاوێن���هدا رونبویهوه ك���ه ژمارهك���ه كارناكاتو كۆمپانی���اكان رێگای ت���ر ههیه وهك تێكچ���وه .ئهمه ب���هدهر لهژمارهیهكی راگهیاندن���ه جی���اوازهكان ،ئێم���ه زۆری سیمكارتی بێناونیشان كه بۆته لهكوردس���تاندا كۆمهڵێ���ك كهناڵ���ی راگهیاندن���ی زۆرمان ههی���ه ،دهكرێت گرفتێكی تری بهشداربوان. كۆمپانیاكان ل���هو رێگایهوه ریكالم بۆ هاواڵت���ی هێ���رش رهفیق���ی تهمهن خۆیان بكن". یهكێك���ی ت���ر ل���هو كێش���انهی كه 26س���اڵی ك���ه پیش���هی دوكانداره، جهخت لهوه دهكاتهوه كه مهس���یجی ماوهیهكی زۆره بهش���داربوی كۆڕهك رێكالمهكانی كۆڕهك تلیكۆم ،بهشێك تلیك���ۆم بهدهس���تییهوه گی���رۆدهن، لهبهش���داربوهكانی ت���هواو بێزاركردوه بهوتهی ئهو دوكانداره بونی ژمارهیهكی
بێزاردهکات
فۆتۆ :ئینتهرنێت
زۆری س���یمكارتی بێ ناوونیشانه كه لهئێس���تادا بهس���هدانی لهبازاڕهكاندا دهس���ت دهكهوێت ،ئ���هو وتی "زۆرێك لهو كێشه كۆمهاڵیهتییانهی رودهدهنو خهڵك���ی تێ���دا لهن���او دهچێ���ت، هۆكارهك���هی س���یمكارتێكی ب���ێ خاوهنه كه بهعلوج ناس���راوه ،رۆژانه دهستاودهستی پێدهكرێت ،كاتی ئهوه هات���وه كۆمپانیاكانی گهیاندن بهجدی بی���ر لهچارهس���هركردنی ئ���هو گرفته بكهنهوه". ههروهها كارزان جهمالی تهمهن 28 ساڵیش كه پیشهی فهرمانبهره لهگهڵ ئهوهی پێیوایه كۆمپانیاكانی گهیاندن خزمهتێك���ی گهورهی���ان بههاواڵتیان
كردوه ،بهاڵم بۆچونیش���ی وایه كه بۆ زۆرێ���ك لهبهش���داربوهكانیان بونهته مایهی ئازار بهتایبهت س���یمكارته بێ خاوهن���هكان "نهدهبو س���یمكارت بهو ئاسانییه بگات بهدهستی بهشداربوان، بهبێ ئ���هوهی بهناوی كهس���هكانهوه بكرێت ،چونكه زۆرجار لهالیهن ههندێك كهسهوه بهش���ێوهیهكی ناتهندروست بهكاردههێنرێت". یهكێ���ك لهبهرامبهریش���دا لهبهرپرس���هكانی كۆمپانی���ای كۆڕهك تلیكۆم كه نهیویست ئاماژه بهناوهكهی بكرێت ،ئهوهی رهتكردهوه كه لهكاتی ناوهخت���دا نامه بۆ بهش���داربوهكانیان بنێرن "مهسیجهكان لهكاتی گونجاودا
دهنێرن ،بهاڵم رهنگه ئهو كهسهی كه كێش���انهش "كۆبون���هوهی تایبهتیان مهسیجهكهی بۆ نێرراوه تهلهفۆنهكهی پێكراوه رێگاچارهش���یان ب���ۆ دانراوه لهوكاتهدا داخرابێت یان لهو ش���وێنهدا بهتایبهتی بۆ مهس���یجی رێكالمهكان". ش���هبهكهی نهبوبێت ،بۆی���ه درهنگتر بهڕێوهبهری گش���تی پۆستهو گهیاندن مهس���یجهكهی بهدهس���ت دهگات ،لهوهزارهت���ی گواس���تنهوهو گهیاندنی ئهمهش لهههزار كهس یهك بهشداربو حكومهتی ههرێم كاروان رهزا ئهحمهد وای بهس���هردێتو زۆر زۆر كهمه" .ئهو ئهم وتانهی س���هرهوه ب���اس دهكاتو بهرپرسه باسی لهوهش كرد كه ههمو جهخت لهس���هر ئهوهش دهكاتهوه كه ههوڵهكانی خۆیان خس���تۆته گهڕ بۆ ئهو هاواڵتیانهی نایانهوێت مهس���یجی ئهوهی چارهسهری ئهو گرفتهش بكهن ،رێكالمی���ان ب���ۆ بچێت ،ئ���هوا دهبێت بۆ ئهو مهبهس���تهش رێكالمی زۆریان لهالیهن ئهو كۆمپانیایه كۆدی تایبهتی له وێبس���ایتهكانیاندا داناوه بۆ ئهوهی دابنرێت بۆ ئهو مهبهس���ته ،بۆ ئهوهی هاواڵتی لهوه ئاگاداربێتهوه كه ئهگهر ئهوانهی نایانهوێت ئهو مهس���یجانهیان نایهوێت ئ���هو نامانهی ب���ۆ بنێررێت ،بۆ نهچێت ،ئهوا لهرێگهی ئهو كۆدهوه ئ���هوان ژمارهیهك���ی تایبهتیان بۆ ئهو ئ���اگاداری كۆمپانیاك���ه بكهن���هوهو مهبهسته داناوه "بهشداربوان ئهتوانن مهس���یجهكهش رابگ���رن" ،ئهم���هش لهرێگهی لێدانی ئهو ژمارهیهوه ،رێگه لهسهرتاس���هری عێراقدا چۆته بواری بگرن لههاتنی ئهو مهس���یجانه بۆیان" جێبهجێكردنهوهو لهالیهن سی ئێم س، بهاڵم دوایی ئ���هوهی ئاوێنه پهیوهندی یش چاودێری دهكرێت". دهرب���ارهی بون���ی ژمارهیهكی زۆر كرد بهبهش���ی خزمهتگوزاریی كۆڕهك تلیكۆم بۆ ئهوهی ئ���هو ژمارهیهی بۆ سیمكارتی نایاساییش كه لهبازاڕهكاندا ئهو مهبهس���ته دانراوه بزانێت كه 229دهفرۆش���رێت ،بهرپرسهكهی وهزارهتی ی���ه ،بهاڵم پێی���ان راگهیاندین كه ئهو گواس���تنهوهو گهیان���دن باس���ی لهوه ژمارهیه لهئێس���تادا وهستاوهو كار بۆ كرد ك���ه مانگو نیوێك پێش ئێس���تا كۆبونهوهیهك���ی تایبهت ك���را لهنێوان چاككردنهوهی دهكرێت. بهرپرس���ێكی وهزارهتی گواستنهوهو وهزارهت���ی گواس���تنهوهو گهیان���دنو گهیاندنی���ش هێم���ا ب���ۆ ئ���هوه ههرسێ كۆمپانیای گهیاندنو وهزارهتی دهكات ك���ه ههرس���ێ كۆمپانیاك���هی ناوخۆ" ،ئاگاداركرانهوه بههیچ جۆرێك پهیوهندیكردن لهكوردس���تان مۆڵهتی نابێ���ت س���یمكارتی بهبێ ناونیش���ان فهرمیی���ان لهوهزارهت���ی گهیاندن���ی ههبێت ،لهدوای ئ���هو كۆبونهوهیهش، عێ���راق وهرگرت���وهو سهرتاس���هرین بڕیاردرا لهالی���هن وهزارهتی ناوخۆوه لهعێراق���دا ،بۆی���ه مۆڵهتهكانیان هیچ ههرچ���ی س���یمكارتی لهو ش���ێوهیه پهیوهن���دی به حكومهت���ی ههرێمهوه ههبێت لهبازاڕدا ئهوا دهستی بهسهردا نیی���ه ،ئهو كێش���انهی كه ههش���یانه دهگیرێ ،ئهوانهشی كه ماون لهههندێك لهسهرتاس���هری عێراقدا ههی ه نهوهك شوێندا ئهوا لهكۆنهكانو كار بۆ دهست تهنیا لهكوردس���تان ،ههر لهسهر ئهو بهسهرداگرتنیان دهكرێت".
10
F
) )358یهکشهممه 2012/12/30
ashion
گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ ی " fashionسهفین عارفی" ئامادهی دهكات دیزاین هرو راوێژكار
رهنگاڵه
11
رهنگاڵه
) )358یهکشهمم ه 2012/12/30
لهههولێر شۆفێری تهكسیو وێنهگرهكان دهبن بهبابهنوئێل
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
تهیری گول
جاكێتهكهت با شانداربێت
Haifa
Rahma
زۆر لههونهرمهن���دهكان ل���ه 2012 بهجاكێتی شاندار یاخود عهزی شاندار دهركهوت���ن لهبۆن���هو ئاههنگهكانیاندا، ههیفا وههبی كچه كۆرانیبێژو ئهكتهری لوبنانی تاكه هونهرمهندی عهرهبییه كه لهساڵی 2012دا ناوی چوه ناو جوانترین ئافرهتان���ی جیهان���هوه ،ن���هك تهنها لهبهرئهوهی كه جوانییهكهی خستویهتییه ئ���هو كێبڕكێیهوه بهڵك���و لهبهرئهوهی زیرهكیشه لهههڵبژرادنهكانیدا ههیفا زۆر لههونهرمهندهكانی تریش بهش���انداری دهركهوتن لهمس���اڵدا لهوانیش رهحمه ریاچ ،ئیلیسا ،مایا دیاب ..هتد. جاكییهتی شاندار لهس���اڵهكانی 1990 كان بۆ س���هرهوه به(كهتافی) ناودهبرا لهالی خۆمان كه زۆربهمان بهپیاوو ژن لهبهرمان كردوه ،بهاڵم ئهوهی س���هیره لهئێستا كهم لهم جاكێتانه دهبینرێت، بۆیه ئهگهر تائێستاش لهناو جلهكانتدا پارچهی���هك ی���ان چهن���د پارچهیهكت
مابێت وا ههس���ت دهكهیت كه مۆدێلی نهمابێت ،مهترسه لهلهبركردنیان بهڵكو بگره لهئێستادا جوانترین چاكییهت یان ع���هزی ئهوانهن كه ش���اندار(كهتافی) دارن. ئهتوانیت لهزۆر لهكۆلێكش���نی (2012 رال���ف رۆالن) بگهڕێیت ب���ۆ ئهوهی كه مهبهس���ته لهجاكێ���ت یاخ���ود عهزی، ههمیش���ه كاتێك ئهتهوێ���ت جوانپۆش دهكهویتو كاتت نیی���ه بۆ دیاریكردنی پارچهیهكی گونجاو لهن���او جلهكانتدا، بۆیه لهبهركردنی جاكیهتێكی شانداری رهش لهگهڵ ههر پارچهیهكدا باشترین ههڵبژاردهته. تكایه مهترس���ه لهلهبهركردنی چاكێتی شاندار لهبهرئهوهی گهر خاوهنی لهشو الرێكی ج���وان بیت ناتوانی���ن لۆمهت بكهین بۆ ئهوهی ك���ه لهبهری ئهكهیت تهنها پێویس���تیت به كهمێك یارمهتیو راوێژكارییه. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
حاج ی فازیل شایستهترین كهسە به"داهێنهر" ناوببرێت 90ساڵهو لهداهێنانو كارو كۆشش نهكهوتوه ئا :ئاوێنه ی فازیل محهمهد بهكر ئهفهندی، حاج ی رابردوهوه ی سهده ك ه لهپهنجاكان ی تۆڕنهو عهواجهو خهریكی داهێنان ی سلێمانی، ههباشهو سلینگ ه لهشار ی 90ساڵیدایهو هێشتا ئێستا لهتهمهن لهكارو كۆشش نهكهوتوه ،ئهو لهههمو ی كهسێك شایستهتر بو ك ه ناو ی لێبنرێت ،حاجی فازیل داهێنهر ی شۆفیریم دهڵێت "لهم رۆژانهدا مۆڵهت ی تر تازه كردهوه ،ئاسودهم پێنج ساڵ ی حهرامم ی پاره لهژیاندا لهبهرئهوه نهخستوهت ه گیرفانهوه".
حاجی فازیل
کاوڕ پهلهك���ردن بهئیش���هكانتهوه دی���اره ی لهس���هرخۆ مامهڵ��� ه بك���ه ،ل���هڕو ی تهندروستیش���هوه ئ���هم ماوهی ه بار ی بهئاگایی زیاتر تهندروستیت پێویست ههیهو كهش لهبار نابێت بۆت.
فۆتۆ :ئاوێنە
گا زۆرینــــهی خهونهكان���ت ئهم ماوهی ه بهدی دێ���ت ،بۆیه باش���تر وای ه زیاتر ی گهش���بین بی���تو زیات���ر ههوڵب���ده ی باش بهدهست دههێنیت س���هركهوتن دلخۆش دهبیت.
حاجی فازی���ل كه یهكێك���ه لهفیتهرو ی ی سلێمان تۆڕنهچییه دێرینهكانی شار ی ی بهئاوێنه ی خ���ۆ س���هبارهت بهژیان ی ی 1922لهسلێمان راگهیاند ك ه "س���اڵ ی بن تهبهقی ئێس���تا بهرامبهر مزگهوت ێ ئ���هوهی بخوێنم لهدایكب���وم ،بهب��� ی خۆم ،خۆم پێگهیاند، بهههوڵو كۆشش ی رابردودا ی سهده لهسییهكانو چلهكان ی ێ مانگ ئاس���نگهریم كردو بهدوا س��� ی فیت���هریو ی كار ئ���هوهدا خهریك��� چاككردنی ئوتومبێل بوم". ی ی ك���ه گاردن ی خۆ ی "وهخت وتیش��� ی لۆرییهكانم چاك دهكردهوه ،الندرۆڤهر ی 1953 كۆنهم ههڵدهوهشاندهوهو ساڵ تۆڕنهو پاش���ان پرێس���م دروستكرد، له1963ش���دا ك ه تهنك���هرم یهكهمجار ب���ۆ تراكت���ۆر 1963دروس���تكرد، پاش���ان عهواجهم دروستكرد ك ه شت ئهچهمێنێتهوه". ی فازیل باس لهوهش دهكات ك ه حاج��� ی كوردستانو ئهو بۆ یهكهمجار لهئاست ی ی مقهس���ت عێراق���دا دهزگایهك��� ی دروستكردوه پلێتیان پێبڕیوه ،ئهو وت "ئهم ه یهكهم مقهس���ت بو لهسلێمانی، ی ی پێویست چونك ه پێشتر دهبوای ه ئهوه ی پلێت بوای ه بچوایهت ه بهغدا بۆ بهبڕین بڕینهوه ،من ئهوهم بۆ دروس���تكردنو
دوانه پهیوهندیی��� ه خێزانییهكان���ت پت���هو ێ ی نو دهبێتو دڵخۆش دهبیتو كهسان دهناس���یت .لهم ماوهیهدا پڕۆژهكانت ی ی دهڕواتو دهس���كهوت زۆر بهباش��� دارایت دهبێت.
ی بهغ���دام ب���ۆ نزیككردنهوه، رێگ���ه پاشان ههباش���هم دروستكرد ك ه گهنم ی 500كیلۆ بو، پاك دهكات ،كێشهكه ههروهها سلینگێكیشم دروستكرد". حاج���ی فازی���ل ئاماژه ب���هوه دهكات ك ه بههۆی ئ���هو داهێنانه زۆرانهیهوه، ی ی 1970و 1980دا ،وهزارهت لهدهی���ه ی عێ���راق دو ئهندازیاریان پیشهس���از ی لهس���هركارێزو ن���اردوه بۆ دوكانهكه س���هریان لهوه سوڕماوه ك ه ئهم پیاوه
لهم رۆژانهدا مۆڵهتی شۆفیریم پێنج ساڵی تر تازه كردهوه
ی ی ئهم ش���تانه ی دروس���تكردن توانا ی ههبوهو ههر ههموش���یان لهئاس���تێك ی ی ب���ۆ دابینكردن بهرفراوان���دا خهڵك ی بهكاریانهێناوه ،ئهو پێویس���تییهكان ی "س���هریان لهو مقهست ه سوڕدهما وت ك ه دروستمكردبو ،چونك ه پێشتر كهس نهبوه لهرۆژههاڵتی ناوهڕاستدا مقهست دروست بكات".
قرژاڵ لهی���هك تێنهگهیش���تنێك دروس���ت ی نزیك دهبێت لهنێوان ئێوهو كهس���ێك لهخێزانهكهتان ،باش���ترین شت ئهوهی ه ی ش���تهكان ك ه بهوریایی���هوه روبهرو ببیتهوهو ههڵهشه نهبیت.
ی ئ���هم مقهس���تهوه ی "بههۆ وتیش��� ی ی واڵتان بهش���داریم لهپێش���انگایهك ی 1987ك ه تیایدا عهرهبیدا كرد س���اڵ ی نهبو مقهست یهكهم بوم ،لهبهرئهوه ی 220كیلۆ بو دروست بكات كێشهكه ی3 ی دهبڕی ،ئهوكاته خهاڵت 15ملیم��� ی كرام". ههزارو بهرازیل ی داهێنانهكانیدا حاجی فازیل لهگێڕانهوه ی ئام���اژه ب���هوه دهكات ك���ه لهڕێگه ی ی گێڕی زیل���هوه ئامێرێك بهكارهێنان دروس���تكردوه ك��� ه لهكاتژمێرێكدا 200 چا ڵ ب���ۆ نهمام چان���دن ههڵكهندوهو فهرمانگ���هی كش���توكا ڵ ماوهی���هك ی بهكاریانهێن���اوه ب���هاڵم لهبهرئ���هوه ی نهگرتوه ك ه بهر بهرد دهكهوت بهرگه دهشكا ،بهكاریاننههێناوه. ی ی لهوهش كرد ك��� ه وهخت ئهو باس��� ی ی ههوڵی���داوه چهكوش���ێك خ���ۆ ی دروست بكات بۆ ی 50كیلۆی كارهبای ی ی فازیل جهغت ئاس���نگهرهكان ،حاج ی لهوه ك���ردهوه ك ه بهداخ���هوه وهخت ی كوردستان ههمو پشتیان ی خهڵك خۆ ی بهخۆی���ان دهبهس���ت لهدابینكردن��� ی پێویستییهكانیاندا ،وهك ئهمڕۆ خهڵك ی ێ بهرههمو داهێنان نهبون ،ئهو وت ب��� ی "لهبیرم ه ك ه مندا ڵ بوم ئاسنگهرهكان ش���ار تهنانهت دهزگاكهو چهكوشهكهو كورهكه خۆیان دروستیاندهكرد". ی ی فازیل ئێستا تهمهن ههرچهنده حاج 90س���اڵه ،بهاڵم ئام���اژه بهوه دهكات ی باش���هو لهم رۆژانهدا ك ه تهندروس���ت ی تر مۆڵهت���ی ش���ۆفیریم پێنج س���اڵ ی "ش���هممهو ت���ازه ك���ردهوه ،ئهو وت ی شهمم ه دهچم بۆ دوكانهكهم لهناوچه ی تێدا پیشهس���ازیی ه ك ه كوڕهكان ئیش ێ ی ههب دهكهن ،ئهگهر مهكینهك ه شتێك ی دهكهم". چاك ی "ویژدانم ئاس���ودهیه ،چونك ه وتیش��� ی حهرامم نهخس���توهته گیرفان، پاره ی خواردو ی حهرام��� زۆرم بین���ی پاره نهگهیشتن ه 70س���اڵو نهخۆیان مانو نهپارهشیان".
شێر ی دروست ی هاوس���هرگیر گرێبهس���تێك دهبێ���تو رهنگه بۆ خۆت���ان بێت یان ی نزیك لهئێوه كهسێك پاڵپشت كهسێك دهبێت ب���ۆ ئهو پرۆژهی���هو هاوكارێك ی ئیشهكه. دهبێت بۆ سهركهوتن
سەری سااڵن وەختی دەرکەوتنی بابانوئێلە ئا :رهوا بورهان ،ههولێر ی ههولێر وهك خۆئامادهكردن لهشار ی ی ساڵ ،جل ی سهر بۆ شهو بابهنوئێل لهبهردهم قهاڵدا بهرناكهوێتو فرۆشیارێكیش ئاماژه ی گهوره ی تهمهن بهوه دهكات ك ه جل زۆر دهفرۆشرێتو زۆربهیان خاوهن تهكسین ك ه ئهو شهوه خۆیان دهكهن بهبابهنوئێل تا منداڵ رهسمیان لهگهڵدا بگرن.
ی محهمهد منداڵێكی تهمهن ههشت عهل ی س���اڵهو لهگهڵ ب���را بچوكهكهیدا جل ی بهوهدا ك ه بابهنوئێل دهفرۆشێت ئاماژه رۆژانه زیاتر لهده دهست ه جلی بابهنوئیل دهفرۆش���ن ك ه نرخی ههریهكهیان 15 ههزار دیناره ،رونیشیكردهوه ك ه زیاتر ی گ���هورهكان دهفرۆش���ن نهك هی جل ی دێن مندااڵن ،زۆربهی ئهو كهسانهش��� شۆفێری تهكسین. ی لهكاتێك���دا ئهو فرۆش���یاره قس���ه
فۆتۆ :رەوا
ی تهكس���ییهك ب���ۆ دهكردین ش���ۆفێر ی ی داب���هزیو دوا لهئۆتۆمبێلهك��� ه ی مامهڵهیهك���ی زۆر ،دهس���تێك جل��� ی كڕی. بابهنوئێل ی تهكسییهك ه محهمهد موسا ش���ۆفێر ی ی لهوهكرد كه بۆی ه ئهو جالنه باس��� كڕیوه تا لهگهڵ ئامۆزاكهیدا ك ه وێنهگره ی بكاتو ئهویش وێنهی ئهو شهوه لهبهر ی دهگرێتو لهبهرامبهریش���دا 60ههزار ی رابردوش دهس���ت دهكهوێت كه ساڵ ههمان ئیشیان دوباره كردوهتهوه.
سلێمانیو ههولێر
ێ ئاماده دهكهن خۆیان بۆ ساڵ ی نو
ئامادەکاری بۆ شەوی سەری ساڵ لەشاڕێی سالم لەسلێمانی ئا :ئاوێنه بۆ پێشوازیكردن لهساڵی نوێ، ی سلێمانیو ههولێر ی شار بهرپرسان ئامادهكارییهكان بۆ ئهو یاده ئاشكرا دهكهنو بۆ ئهو مهبهستهش ی ئهو شاره لهئێستاوه شهقامهكان ی ورد بۆ ئهو رازێنراونهتهوهو پالنێك یاده ئامادهكراوه. جێگری پاری���زگاری ههولێ���ر ،تاهیر
فهریک ی دروس���ت دهبێت ناكۆكییهكی خێزان بۆت���ان ،ماوهیهك ئهو كێش���هی ه تهواو س���هرقاڵتان دهكات .رهنگ ه ماوهیهك زویر بون دروس���ت بێ���ت لهنێوان تۆو ی نزیك لهخێزانهكهت. كهسێك
عهب���دواڵ لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن��� ه ی رایگهیاند ك ه ئامادهكارییهكانی هاتن ێ لهتهواوبوندای���هو بۆ ئهو س���اڵی نو مهبهستهش لیژنهیهكیان پێكهێناوه بۆ دروستكردنی چهندین تابلۆو ئهستێرهی روناككهرهوه ،جگ ه ل���هوهش چهندین ی ههولێر ی جۆراوجۆر لهش���ار ئاههنگ بهڕێوه دهچن. ی ههر ل���هو بارهیهوه قایمقام���ی قهزا ی س���لێمانی ،ئاوات محهمهد بۆ ئاوێن ه ی رونكردهوه ك ه لهالیهن بهڕێوهبهرایهت
تهرازوو ی چاوهڕوان نهكراو لهژیاندا گۆڕانكارییهك دروست دهبێت ،رهنگ ه ئهو گۆڕانكاریی ه بهقازانجی تۆو خێزانهكهتان بشكێتهوهو ی بۆ ئێوه ی درێژخایهن��� دهس���كهوتێك ههبێت.
كچ ه گۆرانیبێژی لوبنانی ،حهسنا مهتهر كه ماوهی زیاتر له 3مانگ ه لهشاری ههولێره ئاماژهی بهوهدا ك ه بیری لهوه كردۆتهوه سااڵن ه زیاتر ل ه 5مانگ لهكوردستان بمێنێتهوهو ئاههنگی سهری ساڵیش لهههولێر ساز دهكات. حهسنا مهتهر لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه رونیكردهوه ك ه لهئێستادا ههلومهرجی كوردستان لهباره بۆ كاری هونهریو چهندین هۆتێلی پێنج ئهستێرهو بهناوبانگیش بهدیدهكرێن ،بۆیه نهك تهنها ئهو ،بهڵكو هونهرمهندی دیكهی لوبنانیش بیریان لهوه كردۆتهوه بێنه كوردستان بهتایبهتیش ههولێر .حهسنا جهختیكردهوه كه لهئێستادا هۆتێلو هۆڵهكان لهههولێر بهههمان شێوهی كهنداو ئاسانكاری بۆ هونهرمهندان دهكهن ،ئهمهش وایكردوه ئهمسا ڵ بۆ ئاههنگی سهری ساڵ نهڕواتهوه واڵتانی كهنداو.
بۆ سهری ساڵ لهههولێره لهفهیسبووکهوه
پ .2دهرب���ارهی رهش���هبا ی بههێزهكهی پێرێو بهس���رپێرێ سلێمانی ،ئهم قسانهی خوارهوه كامیان راسته؟ ا .ئهوهنده س���هریع ب���و ئهگهر س���هیاره بوایه م���رور غهرامهی ئهكرد؟ ێ ب .ئهگ���هر حوكمهت ئهمهی پ مهنع نهك���رێ ئیتر چۆن ئهتوانێ ێ لهباه���ۆزه سیاس���ییهكان ر بگرێ؟ ج .وهكو س���هره فیوزهكه وایه، بهعزه گهڕهكێكی نهگرتهوه؟ د .بهه���ار بهگی���اوه خۆش���هو سلێمانییش بهرهشهباوه؟ ێ ه .ئهبوای ه ههرێم قیس���مێكی ل بناردایه بۆ بهغا؟
پ .4تهقریرێك���ی وهزارهت���ی ی عێ���راق ئهڵێ���ت تهندروس���ت لهخهس���تهخانهكاندا ف���هڕاش خواردن���ی نهخ���ۆش ئهخ���وات. لهش���وێنهكانی تر ك���ێ نانی كێ ئهخوات؟ ا .مهسئول نانی ماڵ ه شههید؟ ب .هیچو پوچ نانی تهكهتول؟ ج .مانگاكان نانهوردهی مهتعهم؟ د .ئێرانی نانی سهنگهكی؟ ه .پهیامنێر نانی مانگرتن؟
ی گش���تی رۆش���نبیریو هون���هر ی پێویس���ت س���لێمانییهوه ئامادهكار ك���راوه بۆ پێش���وازیكردن ل���هو یادهو ئهوانیش وهك���و الیهن���ه ئهمنییهكان ی پالنی وردیان داڕش���توه بۆ پاراستن ئهمنییهتی هاواڵتیان لهو شهوهدا. جگ ه لهئام���ادهكاری ئهو یاده لهالیهن فهرمانگه حكومییهكانهوه ،س���هرجهم ی هۆڵهكانیش لهو ش���هوهدا بههاوكار ی س���از ی خێزان هونهرمهندان ،ئاههنگ دهكهن.
ی كێشه دهبن لهروی سۆزدارییهوه توش لهگهڵ خۆشهویستانتان ،بهشێكی ئهو ی كێش���انه پهیوهندییهكی راستهوخۆ ی بهئێوهوه ههیهو دهتوانن بهرهو خراپ یان باشترینی بهرن.
پ .1جهریدهكان نوسیویان ه ئهڵێن ئینگلیزه سوروسپیی ه چاوشینهكان ئهلع���ان لهپایتهختهكهی خۆیاندا ی (كه لهندهنه) كهمینهن .بهئهقڵ تۆ كێی تر لهكوێ كهمینهیه؟ ا .خانهقینی لهناو پارتیدا؟ ب .ههڵهبجهیی لهناو یهكگرتودا؟ ج .ئههل���ی ش���ارهكه لهگهڕهكی قهزازهكاندا؟ د .عیلمانی له میسردا؟ ه .سنهیی لهئیعالمی ههرێمدا؟
پ .3بهعزێ���ك لهعالم��� ه هات���ون ماس���تاوچییهكان مارمێلكهیهكی ماقهبلهلتهئریخیان ناو ن���اوه (ئۆباما) .ت���ۆ ئهگهر بتهوێ���ت موجامهل���هی وهزعهك ه بكهیت چی بهناوی كێوه ئهنێی؟ ا( .عێراق���ی) ناو ئهنێم ئێس���تر چونك ه سهبرو تهحهمولی زۆره ب( .چاودێری دارایی) ناو ئهنێم كهروێش���ك لهبهر ئهوهی خهوی قورسه؟ ج .وهزعهكه ن���او ئهنێم (میزی حوشتر) ههقی ئهوهی دهقق ه ب ه دهققه ئهگهڕێتهوه دواوه؟ د .مالیكی ناو ئهنێم (ئهختهبوت) چونكێكم ل ه ههشت الوه خهریكی شهڕه بۆكزه؟ ه .كورد ناو ئهنێم (تهیری گول) ی لهب���هر ئهوهی عاش���ق ب���هدار ژهقنهبوتهكهی عێراقه؟
فۆتۆ :ئارام کەریم
دوپشک
دهم���ێ س���اڵه كاڵوكاڵوێن��� ه سیاس���ییهكهی ئێ���ره عیل���مو مهنتیقی (فت) كردوه .تهحلیلو مهحلیل���ه فهلس���هفییهكانیش پولێك���ی قهڵ���ب ناهێن���ن. ههروابێتهوانێ قهرارهكانیش���مان كۆمپلێت لهعاتیفه ههڵكێشراون. لهبهرئهوه تۆش وهكو ئهو عالهم ه سهلكهزۆڵ ه خۆت لهمهوزوعهكان بدزهرهوان���ێو ههتاك���و كارت���ی ئهخیری س���اڵ تهوزی���ع ئهكرێ خۆت بهم س���وئاالنهوه مهشغوڵ بكه:
کهوان
گیسک
ی ی ئێوه خۆتان ئامادهدهكهن بۆ تاقیكردنهوهیهك سهردانی كهسانی ئازیزتان بۆ ال ێ لهنێوانتان نوێ لهكارهكانتان .ههندێك پاره خهرج زۆر دهبێتو پهیوهندی نو ی نوێ ،بهاڵم تهواو ی دهكهن لهپڕۆژهیهك دروس���ت دهبێتو ئامانج دارایهكانیش هیالكت���ان دهكاتو ماندوبونتان پێوه تێدا دهبێت. دیار دهبێت.
سهتڵ تهندروس���تی كهس���ێكی ئازیزت���ان ی بهس���هر دێ���ت ،ئێوهش گۆڕان���كار ئ���هو ماوهی ه ت���هواو س���هرقاڵ دهبن ی بهگرفتهوهو رهنگه خۆش���تان روبهرو ی خراپ ببنهوه. باری تهندروست
نهههنگ ی ههس���ت بهتهنیای���یو گۆش���هگیر دهكهی���ت ،هێن���ده تاكالیهنان ه بڕیار ی زیاتر مهدهو پێویس���تیت بهڕاوێ���ژ ههیه .ئهوهت لهبیر بێت كه تۆ تهنها نیت كهسانێك خۆشیان دهوێیت.
CMYK
10
F
) )358یهکشهممه 2012/12/30
ashion
گۆشهیهكی تایبهته بهجلو بهرگ ی " fashionسهفین عارفی" ئامادهی دهكات دیزاین هرو راوێژكار
رهنگاڵه
11
رهنگاڵه
) )358یهکشهمم ه 2012/12/30
لهههولێر شۆفێری تهكسیو وێنهگرهكان دهبن بهبابهنوئێل
د.شێرکۆ عهبدواڵ
دهینوسێت
تهیری گول
جاكێتهكهت با شانداربێت
Haifa
Rahma
زۆر لههونهرمهن���دهكان ل���ه 2012 بهجاكێتی شاندار یاخود عهزی شاندار دهركهوت���ن لهبۆن���هو ئاههنگهكانیاندا، ههیفا وههبی كچه كۆرانیبێژو ئهكتهری لوبنانی تاكه هونهرمهندی عهرهبییه كه لهساڵی 2012دا ناوی چوه ناو جوانترین ئافرهتان���ی جیهان���هوه ،ن���هك تهنها لهبهرئهوهی كه جوانییهكهی خستویهتییه ئ���هو كێبڕكێیهوه بهڵك���و لهبهرئهوهی زیرهكیشه لهههڵبژرادنهكانیدا ههیفا زۆر لههونهرمهندهكانی تریش بهش���انداری دهركهوتن لهمس���اڵدا لهوانیش رهحمه ریاچ ،ئیلیسا ،مایا دیاب ..هتد. جاكییهتی شاندار لهس���اڵهكانی 1990 كان بۆ س���هرهوه به(كهتافی) ناودهبرا لهالی خۆمان كه زۆربهمان بهپیاوو ژن لهبهرمان كردوه ،بهاڵم ئهوهی س���هیره لهئێستا كهم لهم جاكێتانه دهبینرێت، بۆیه ئهگهر تائێستاش لهناو جلهكانتدا پارچهی���هك ی���ان چهن���د پارچهیهكت
مابێت وا ههس���ت دهكهیت كه مۆدێلی نهمابێت ،مهترسه لهلهبركردنیان بهڵكو بگره لهئێستادا جوانترین چاكییهت یان ع���هزی ئهوانهن كه ش���اندار(كهتافی) دارن. ئهتوانیت لهزۆر لهكۆلێكش���نی (2012 رال���ف رۆالن) بگهڕێیت ب���ۆ ئهوهی كه مهبهس���ته لهجاكێ���ت یاخ���ود عهزی، ههمیش���ه كاتێك ئهتهوێ���ت جوانپۆش دهكهویتو كاتت نیی���ه بۆ دیاریكردنی پارچهیهكی گونجاو لهن���او جلهكانتدا، بۆیه لهبهركردنی جاكیهتێكی شانداری رهش لهگهڵ ههر پارچهیهكدا باشترین ههڵبژاردهته. تكایه مهترس���ه لهلهبهركردنی چاكێتی شاندار لهبهرئهوهی گهر خاوهنی لهشو الرێكی ج���وان بیت ناتوانی���ن لۆمهت بكهین بۆ ئهوهی ك���ه لهبهری ئهكهیت تهنها پێویس���تیت به كهمێك یارمهتیو راوێژكارییه. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
حاج ی فازیل شایستهترین كهسە به"داهێنهر" ناوببرێت 90ساڵهو لهداهێنانو كارو كۆشش نهكهوتوه ئا :ئاوێنه ی فازیل محهمهد بهكر ئهفهندی، حاج ی رابردوهوه ی سهده ك ه لهپهنجاكان ی تۆڕنهو عهواجهو خهریكی داهێنان ی سلێمانی، ههباشهو سلینگ ه لهشار ی 90ساڵیدایهو هێشتا ئێستا لهتهمهن لهكارو كۆشش نهكهوتوه ،ئهو لهههمو ی كهسێك شایستهتر بو ك ه ناو ی لێبنرێت ،حاجی فازیل داهێنهر ی شۆفیریم دهڵێت "لهم رۆژانهدا مۆڵهت ی تر تازه كردهوه ،ئاسودهم پێنج ساڵ ی حهرامم ی پاره لهژیاندا لهبهرئهوه نهخستوهت ه گیرفانهوه".
حاجی فازیل
کاوڕ پهلهك���ردن بهئیش���هكانتهوه دی���اره ی لهس���هرخۆ مامهڵ��� ه بك���ه ،ل���هڕو ی تهندروستیش���هوه ئ���هم ماوهی ه بار ی بهئاگایی زیاتر تهندروستیت پێویست ههیهو كهش لهبار نابێت بۆت.
فۆتۆ :ئاوێنە
گا زۆرینــــهی خهونهكان���ت ئهم ماوهی ه بهدی دێ���ت ،بۆیه باش���تر وای ه زیاتر ی گهش���بین بی���تو زیات���ر ههوڵب���ده ی باش بهدهست دههێنیت س���هركهوتن دلخۆش دهبیت.
حاجی فازی���ل كه یهكێك���ه لهفیتهرو ی ی سلێمان تۆڕنهچییه دێرینهكانی شار ی ی بهئاوێنه ی خ���ۆ س���هبارهت بهژیان ی ی 1922لهسلێمان راگهیاند ك ه "س���اڵ ی بن تهبهقی ئێس���تا بهرامبهر مزگهوت ێ ئ���هوهی بخوێنم لهدایكب���وم ،بهب��� ی خۆم ،خۆم پێگهیاند، بهههوڵو كۆشش ی رابردودا ی سهده لهسییهكانو چلهكان ی ێ مانگ ئاس���نگهریم كردو بهدوا س��� ی فیت���هریو ی كار ئ���هوهدا خهریك��� چاككردنی ئوتومبێل بوم". ی ی ك���ه گاردن ی خۆ ی "وهخت وتیش��� ی لۆرییهكانم چاك دهكردهوه ،الندرۆڤهر ی 1953 كۆنهم ههڵدهوهشاندهوهو ساڵ تۆڕنهو پاش���ان پرێس���م دروستكرد، له1963ش���دا ك ه تهنك���هرم یهكهمجار ب���ۆ تراكت���ۆر 1963دروس���تكرد، پاش���ان عهواجهم دروستكرد ك ه شت ئهچهمێنێتهوه". ی فازیل باس لهوهش دهكات ك ه حاج��� ی كوردستانو ئهو بۆ یهكهمجار لهئاست ی ی مقهس���ت عێراق���دا دهزگایهك��� ی دروستكردوه پلێتیان پێبڕیوه ،ئهو وت "ئهم ه یهكهم مقهس���ت بو لهسلێمانی، ی ی پێویست چونك ه پێشتر دهبوای ه ئهوه ی پلێت بوای ه بچوایهت ه بهغدا بۆ بهبڕین بڕینهوه ،من ئهوهم بۆ دروس���تكردنو
دوانه پهیوهندیی��� ه خێزانییهكان���ت پت���هو ێ ی نو دهبێتو دڵخۆش دهبیتو كهسان دهناس���یت .لهم ماوهیهدا پڕۆژهكانت ی ی دهڕواتو دهس���كهوت زۆر بهباش��� دارایت دهبێت.
ی بهغ���دام ب���ۆ نزیككردنهوه، رێگ���ه پاشان ههباش���هم دروستكرد ك ه گهنم ی 500كیلۆ بو، پاك دهكات ،كێشهكه ههروهها سلینگێكیشم دروستكرد". حاج���ی فازی���ل ئاماژه ب���هوه دهكات ك ه بههۆی ئ���هو داهێنانه زۆرانهیهوه، ی ی 1970و 1980دا ،وهزارهت لهدهی���ه ی عێ���راق دو ئهندازیاریان پیشهس���از ی لهس���هركارێزو ن���اردوه بۆ دوكانهكه س���هریان لهوه سوڕماوه ك ه ئهم پیاوه
لهم رۆژانهدا مۆڵهتی شۆفیریم پێنج ساڵی تر تازه كردهوه
ی ی ئهم ش���تانه ی دروس���تكردن توانا ی ههبوهو ههر ههموش���یان لهئاس���تێك ی ی ب���ۆ دابینكردن بهرفراوان���دا خهڵك ی بهكاریانهێناوه ،ئهو پێویس���تییهكان ی "س���هریان لهو مقهست ه سوڕدهما وت ك ه دروستمكردبو ،چونك ه پێشتر كهس نهبوه لهرۆژههاڵتی ناوهڕاستدا مقهست دروست بكات".
قرژاڵ لهی���هك تێنهگهیش���تنێك دروس���ت ی نزیك دهبێت لهنێوان ئێوهو كهس���ێك لهخێزانهكهتان ،باش���ترین شت ئهوهی ه ی ش���تهكان ك ه بهوریایی���هوه روبهرو ببیتهوهو ههڵهشه نهبیت.
ی ئ���هم مقهس���تهوه ی "بههۆ وتیش��� ی ی واڵتان بهش���داریم لهپێش���انگایهك ی 1987ك ه تیایدا عهرهبیدا كرد س���اڵ ی نهبو مقهست یهكهم بوم ،لهبهرئهوه ی 220كیلۆ بو دروست بكات كێشهكه ی3 ی دهبڕی ،ئهوكاته خهاڵت 15ملیم��� ی كرام". ههزارو بهرازیل ی داهێنانهكانیدا حاجی فازیل لهگێڕانهوه ی ئام���اژه ب���هوه دهكات ك���ه لهڕێگه ی ی گێڕی زیل���هوه ئامێرێك بهكارهێنان دروس���تكردوه ك��� ه لهكاتژمێرێكدا 200 چا ڵ ب���ۆ نهمام چان���دن ههڵكهندوهو فهرمانگ���هی كش���توكا ڵ ماوهی���هك ی بهكاریانهێن���اوه ب���هاڵم لهبهرئ���هوه ی نهگرتوه ك ه بهر بهرد دهكهوت بهرگه دهشكا ،بهكاریاننههێناوه. ی ی لهوهش كرد ك��� ه وهخت ئهو باس��� ی ی ههوڵی���داوه چهكوش���ێك خ���ۆ ی دروست بكات بۆ ی 50كیلۆی كارهبای ی ی فازیل جهغت ئاس���نگهرهكان ،حاج ی لهوه ك���ردهوه ك ه بهداخ���هوه وهخت ی كوردستان ههمو پشتیان ی خهڵك خۆ ی بهخۆی���ان دهبهس���ت لهدابینكردن��� ی پێویستییهكانیاندا ،وهك ئهمڕۆ خهڵك ی ێ بهرههمو داهێنان نهبون ،ئهو وت ب��� ی "لهبیرم ه ك ه مندا ڵ بوم ئاسنگهرهكان ش���ار تهنانهت دهزگاكهو چهكوشهكهو كورهكه خۆیان دروستیاندهكرد". ی ی فازیل ئێستا تهمهن ههرچهنده حاج 90س���اڵه ،بهاڵم ئام���اژه بهوه دهكات ی باش���هو لهم رۆژانهدا ك ه تهندروس���ت ی تر مۆڵهت���ی ش���ۆفیریم پێنج س���اڵ ی "ش���هممهو ت���ازه ك���ردهوه ،ئهو وت ی شهمم ه دهچم بۆ دوكانهكهم لهناوچه ی تێدا پیشهس���ازیی ه ك ه كوڕهكان ئیش ێ ی ههب دهكهن ،ئهگهر مهكینهك ه شتێك ی دهكهم". چاك ی "ویژدانم ئاس���ودهیه ،چونك ه وتیش��� ی حهرامم نهخس���توهته گیرفان، پاره ی خواردو ی حهرام��� زۆرم بین���ی پاره نهگهیشتن ه 70س���اڵو نهخۆیان مانو نهپارهشیان".
شێر ی دروست ی هاوس���هرگیر گرێبهس���تێك دهبێ���تو رهنگه بۆ خۆت���ان بێت یان ی نزیك لهئێوه كهسێك پاڵپشت كهسێك دهبێت ب���ۆ ئهو پرۆژهی���هو هاوكارێك ی ئیشهكه. دهبێت بۆ سهركهوتن
سەری سااڵن وەختی دەرکەوتنی بابانوئێلە ئا :رهوا بورهان ،ههولێر ی ههولێر وهك خۆئامادهكردن لهشار ی ی ساڵ ،جل ی سهر بۆ شهو بابهنوئێل لهبهردهم قهاڵدا بهرناكهوێتو فرۆشیارێكیش ئاماژه ی گهوره ی تهمهن بهوه دهكات ك ه جل زۆر دهفرۆشرێتو زۆربهیان خاوهن تهكسین ك ه ئهو شهوه خۆیان دهكهن بهبابهنوئێل تا منداڵ رهسمیان لهگهڵدا بگرن.
ی محهمهد منداڵێكی تهمهن ههشت عهل ی س���اڵهو لهگهڵ ب���را بچوكهكهیدا جل ی بهوهدا ك ه بابهنوئێل دهفرۆشێت ئاماژه رۆژانه زیاتر لهده دهست ه جلی بابهنوئیل دهفرۆش���ن ك ه نرخی ههریهكهیان 15 ههزار دیناره ،رونیشیكردهوه ك ه زیاتر ی گ���هورهكان دهفرۆش���ن نهك هی جل ی دێن مندااڵن ،زۆربهی ئهو كهسانهش��� شۆفێری تهكسین. ی لهكاتێك���دا ئهو فرۆش���یاره قس���ه
فۆتۆ :رەوا
ی تهكس���ییهك ب���ۆ دهكردین ش���ۆفێر ی ی داب���هزیو دوا لهئۆتۆمبێلهك��� ه ی مامهڵهیهك���ی زۆر ،دهس���تێك جل��� ی كڕی. بابهنوئێل ی تهكسییهك ه محهمهد موسا ش���ۆفێر ی ی لهوهكرد كه بۆی ه ئهو جالنه باس��� كڕیوه تا لهگهڵ ئامۆزاكهیدا ك ه وێنهگره ی بكاتو ئهویش وێنهی ئهو شهوه لهبهر ی دهگرێتو لهبهرامبهریش���دا 60ههزار ی رابردوش دهس���ت دهكهوێت كه ساڵ ههمان ئیشیان دوباره كردوهتهوه.
سلێمانیو ههولێر
ێ ئاماده دهكهن خۆیان بۆ ساڵ ی نو
ئامادەکاری بۆ شەوی سەری ساڵ لەشاڕێی سالم لەسلێمانی ئا :ئاوێنه بۆ پێشوازیكردن لهساڵی نوێ، ی سلێمانیو ههولێر ی شار بهرپرسان ئامادهكارییهكان بۆ ئهو یاده ئاشكرا دهكهنو بۆ ئهو مهبهستهش ی ئهو شاره لهئێستاوه شهقامهكان ی ورد بۆ ئهو رازێنراونهتهوهو پالنێك یاده ئامادهكراوه. جێگری پاری���زگاری ههولێ���ر ،تاهیر
فهریک ی دروس���ت دهبێت ناكۆكییهكی خێزان بۆت���ان ،ماوهیهك ئهو كێش���هی ه تهواو س���هرقاڵتان دهكات .رهنگ ه ماوهیهك زویر بون دروس���ت بێ���ت لهنێوان تۆو ی نزیك لهخێزانهكهت. كهسێك
عهب���دواڵ لهلێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن��� ه ی رایگهیاند ك ه ئامادهكارییهكانی هاتن ێ لهتهواوبوندای���هو بۆ ئهو س���اڵی نو مهبهستهش لیژنهیهكیان پێكهێناوه بۆ دروستكردنی چهندین تابلۆو ئهستێرهی روناككهرهوه ،جگ ه ل���هوهش چهندین ی ههولێر ی جۆراوجۆر لهش���ار ئاههنگ بهڕێوه دهچن. ی ههر ل���هو بارهیهوه قایمقام���ی قهزا ی س���لێمانی ،ئاوات محهمهد بۆ ئاوێن ه ی رونكردهوه ك ه لهالیهن بهڕێوهبهرایهت
تهرازوو ی چاوهڕوان نهكراو لهژیاندا گۆڕانكارییهك دروست دهبێت ،رهنگ ه ئهو گۆڕانكاریی ه بهقازانجی تۆو خێزانهكهتان بشكێتهوهو ی بۆ ئێوه ی درێژخایهن��� دهس���كهوتێك ههبێت.
كچ ه گۆرانیبێژی لوبنانی ،حهسنا مهتهر كه ماوهی زیاتر له 3مانگ ه لهشاری ههولێره ئاماژهی بهوهدا ك ه بیری لهوه كردۆتهوه سااڵن ه زیاتر ل ه 5مانگ لهكوردستان بمێنێتهوهو ئاههنگی سهری ساڵیش لهههولێر ساز دهكات. حهسنا مهتهر لهلێدوانێكدا بۆ ئاوێن ه رونیكردهوه ك ه لهئێستادا ههلومهرجی كوردستان لهباره بۆ كاری هونهریو چهندین هۆتێلی پێنج ئهستێرهو بهناوبانگیش بهدیدهكرێن ،بۆیه نهك تهنها ئهو ،بهڵكو هونهرمهندی دیكهی لوبنانیش بیریان لهوه كردۆتهوه بێنه كوردستان بهتایبهتیش ههولێر .حهسنا جهختیكردهوه كه لهئێستادا هۆتێلو هۆڵهكان لهههولێر بهههمان شێوهی كهنداو ئاسانكاری بۆ هونهرمهندان دهكهن ،ئهمهش وایكردوه ئهمسا ڵ بۆ ئاههنگی سهری ساڵ نهڕواتهوه واڵتانی كهنداو.
بۆ سهری ساڵ لهههولێره لهفهیسبووکهوه
پ .2دهرب���ارهی رهش���هبا ی بههێزهكهی پێرێو بهس���رپێرێ سلێمانی ،ئهم قسانهی خوارهوه كامیان راسته؟ ا .ئهوهنده س���هریع ب���و ئهگهر س���هیاره بوایه م���رور غهرامهی ئهكرد؟ ێ ب .ئهگ���هر حوكمهت ئهمهی پ مهنع نهك���رێ ئیتر چۆن ئهتوانێ ێ لهباه���ۆزه سیاس���ییهكان ر بگرێ؟ ج .وهكو س���هره فیوزهكه وایه، بهعزه گهڕهكێكی نهگرتهوه؟ د .بهه���ار بهگی���اوه خۆش���هو سلێمانییش بهرهشهباوه؟ ێ ه .ئهبوای ه ههرێم قیس���مێكی ل بناردایه بۆ بهغا؟
پ .4تهقریرێك���ی وهزارهت���ی ی عێ���راق ئهڵێ���ت تهندروس���ت لهخهس���تهخانهكاندا ف���هڕاش خواردن���ی نهخ���ۆش ئهخ���وات. لهش���وێنهكانی تر ك���ێ نانی كێ ئهخوات؟ ا .مهسئول نانی ماڵ ه شههید؟ ب .هیچو پوچ نانی تهكهتول؟ ج .مانگاكان نانهوردهی مهتعهم؟ د .ئێرانی نانی سهنگهكی؟ ه .پهیامنێر نانی مانگرتن؟
ی گش���تی رۆش���نبیریو هون���هر ی پێویس���ت س���لێمانییهوه ئامادهكار ك���راوه بۆ پێش���وازیكردن ل���هو یادهو ئهوانیش وهك���و الیهن���ه ئهمنییهكان ی پالنی وردیان داڕش���توه بۆ پاراستن ئهمنییهتی هاواڵتیان لهو شهوهدا. جگ ه لهئام���ادهكاری ئهو یاده لهالیهن فهرمانگه حكومییهكانهوه ،س���هرجهم ی هۆڵهكانیش لهو ش���هوهدا بههاوكار ی س���از ی خێزان هونهرمهندان ،ئاههنگ دهكهن.
ی كێشه دهبن لهروی سۆزدارییهوه توش لهگهڵ خۆشهویستانتان ،بهشێكی ئهو ی كێش���انه پهیوهندییهكی راستهوخۆ ی بهئێوهوه ههیهو دهتوانن بهرهو خراپ یان باشترینی بهرن.
پ .1جهریدهكان نوسیویان ه ئهڵێن ئینگلیزه سوروسپیی ه چاوشینهكان ئهلع���ان لهپایتهختهكهی خۆیاندا ی (كه لهندهنه) كهمینهن .بهئهقڵ تۆ كێی تر لهكوێ كهمینهیه؟ ا .خانهقینی لهناو پارتیدا؟ ب .ههڵهبجهیی لهناو یهكگرتودا؟ ج .ئههل���ی ش���ارهكه لهگهڕهكی قهزازهكاندا؟ د .عیلمانی له میسردا؟ ه .سنهیی لهئیعالمی ههرێمدا؟
پ .3بهعزێ���ك لهعالم��� ه هات���ون ماس���تاوچییهكان مارمێلكهیهكی ماقهبلهلتهئریخیان ناو ن���اوه (ئۆباما) .ت���ۆ ئهگهر بتهوێ���ت موجامهل���هی وهزعهك ه بكهیت چی بهناوی كێوه ئهنێی؟ ا( .عێراق���ی) ناو ئهنێم ئێس���تر چونك ه سهبرو تهحهمولی زۆره ب( .چاودێری دارایی) ناو ئهنێم كهروێش���ك لهبهر ئهوهی خهوی قورسه؟ ج .وهزعهكه ن���او ئهنێم (میزی حوشتر) ههقی ئهوهی دهقق ه ب ه دهققه ئهگهڕێتهوه دواوه؟ د .مالیكی ناو ئهنێم (ئهختهبوت) چونكێكم ل ه ههشت الوه خهریكی شهڕه بۆكزه؟ ه .كورد ناو ئهنێم (تهیری گول) ی لهب���هر ئهوهی عاش���ق ب���هدار ژهقنهبوتهكهی عێراقه؟
فۆتۆ :ئارام کەریم
دوپشک
دهم���ێ س���اڵه كاڵوكاڵوێن��� ه سیاس���ییهكهی ئێ���ره عیل���مو مهنتیقی (فت) كردوه .تهحلیلو مهحلیل���ه فهلس���هفییهكانیش پولێك���ی قهڵ���ب ناهێن���ن. ههروابێتهوانێ قهرارهكانیش���مان كۆمپلێت لهعاتیفه ههڵكێشراون. لهبهرئهوه تۆش وهكو ئهو عالهم ه سهلكهزۆڵ ه خۆت لهمهوزوعهكان بدزهرهوان���ێو ههتاك���و كارت���ی ئهخیری س���اڵ تهوزی���ع ئهكرێ خۆت بهم س���وئاالنهوه مهشغوڵ بكه:
کهوان
گیسک
ی ی ئێوه خۆتان ئامادهدهكهن بۆ تاقیكردنهوهیهك سهردانی كهسانی ئازیزتان بۆ ال ێ لهنێوانتان نوێ لهكارهكانتان .ههندێك پاره خهرج زۆر دهبێتو پهیوهندی نو ی نوێ ،بهاڵم تهواو ی دهكهن لهپڕۆژهیهك دروس���ت دهبێتو ئامانج دارایهكانیش هیالكت���ان دهكاتو ماندوبونتان پێوه تێدا دهبێت. دیار دهبێت.
سهتڵ تهندروس���تی كهس���ێكی ئازیزت���ان ی بهس���هر دێ���ت ،ئێوهش گۆڕان���كار ئ���هو ماوهی ه ت���هواو س���هرقاڵ دهبن ی بهگرفتهوهو رهنگه خۆش���تان روبهرو ی خراپ ببنهوه. باری تهندروست
نهههنگ ی ههس���ت بهتهنیای���یو گۆش���هگیر دهكهی���ت ،هێن���ده تاكالیهنان ه بڕیار ی زیاتر مهدهو پێویس���تیت بهڕاوێ���ژ ههیه .ئهوهت لهبیر بێت كه تۆ تهنها نیت كهسانێك خۆشیان دهوێیت.
CMYK
12
) )358یهکشهممه 2012/12/30
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
"حهماس بهئاراس تێناپهڕێ" ی ئاراسو بهخششی كولتوری دهزگا
ھونەرو گۆڕان ئەدۆرنۆو هۆرکهایمەر ()٢ لەس���ەرەتای کتێب���ی ”دیالەکتێک���ی ڕۆش���نگەری“دا ئەدۆرن���ۆو هۆرکهایمەر دەنووسن” :ڕۆشنگەری ،کە لە مانا هەرە فراوانەکەیدا وەک پێش���کەوتن لەفیکردا ناسراوە ،بەردەوام ویستی ئەوەی هەبووە ئینس���ان لە ت���رس و وەسوەس���ەکانی ڕزگاربکات و بیکات بەس���ەروەرو ساالری خۆی .کەچی ئەو جیهانەی کە بەتەواوی ڕۆش���ندەبێتەوە ،لێوانلێوە لەکارەساتی گەورە .بەرنامەی ڕۆش���نگەری داماڵینی س���یحربوو لە جیهان ،دەیویست کۆتایی بەئەفس���انە بھێنێت و ش���وێنی فانتازیا بەمەعریفە بگرێت���ەوە“ .لەپەیوەندیدا بە ش���ێوازەکانی زانیاریی���ەوە ڕۆش���نگەری دەیویس���ت زانست ش���وێنی شێوازەکانی ت���ری بیرکردن���ەوە بگرێت���ەوەو زانیاری زانستییانەش بچێتە شوێنی شێوازەکانی تری زانیاری .ڕۆش���نگەری باوەڕی وابوو زانست ئەتوانێت ئینسان بکات بەسەروەری سروش���ت و بەس���ەروەری خۆی .بەاڵم هۆرکهایمەرو ئەدۆرن���ۆ باوەڕیان وایە کە زانست و عەقڵ دۆخێکیان دروستکرد کە ئینس���ان نەک تەنها ببێت بەدەسەاڵتدارو سەروەر بەسەر سروشتەوە بەڵکو بەسەر ئینس���انەکانی ت���رەوە .لەبات���ی ئەوەی س���ەرزەمینی ئازادی دروس���تبکەن ،هەم سروشتیان وێرانکردوە ،هەم تاکەکەسیان کردۆتە بوونەوەرێکی بێپەناو دەستەمۆو ئاراستەکراو .هاوکات عەقڵ خۆشی خۆی وێرانک���راوە .ئەدۆرن���ۆو هۆرکهایمەر ئەم پرۆس���ەیە بەپرۆس���ەی ”پاشەکشە“ یان ”گەڕاندنەوە بەرەودواوە“ ناودەبەن. ئاش���کرایە لەپش���تی ئ���ەم قس���انەی ئەدۆرنۆو هۆرکهایم���ەرەوە بڕێکی گەورە لەنائومێ���دی و ڕەش���بینی ئامادەی���ە، بەرهەمھێنانی ئەم وێنە تەڵخە بۆ دونیاو ئینسان و ڕۆش���نگەری گەرچی دەکرێت لەب���ەردەم ترژیدی���ا گەورەکانی هەردوو جەنگە جیهانییەکەی س���ەدەی بیستەمدا پاس���ادانبکرێت ،بەاڵم هاوکات وێنەیەکە پ���ڕ موبالەغەیە .ئەوەی م���ن دەمەوێت لێرەدا ئام���اژەی پێبک���ەم ئاماژەکردنی ئەدۆرن���ۆو هۆرکهایمەرە ب���ۆ دۆزینەوەی ڕێگاچارەی���ەک لەم دۆخەی ڕۆش���نگەری دروس���تیکردوە .بۆی���ە دەگەڕێن���ەوە بۆ قسەکردن لەسەر ئەو هۆکارە سەرەکییەی ک���ە وا لەئینس���ان دەکات لەدۆخی ترس و بیمێکی بەردەوام���دا بژی .بەبۆچوونی ئەدۆرن���ۆو هۆرکاھیمەر لەقوواڵیی گەڕانی ئینس���اندا ب���ەدوای مەعریفەدا ترس���ی ئینسان لەنەزانراوو لەنادیار ئامادەیە .تا نادیارو نەناسراو هەبێت ئینسان ناتوانێت بەبێترس بژی .بۆیە ئینسان تەنها کاتێک دەتوانێت هەست بەئاس���ودەیی بکات و لەت���رس ڕزگاریبووبێت ،ک���ە نھێنییەک نەمابێتەوە کەشفینەکردبێت و تاریکییەک نەمابێتەوە ڕووناکی نەکردبێتەوە. لەدی���دی ئ���ەم دوو نووس���ەرەدا قۆناغەکان���ی بەر لەڕۆش���نگەری قۆناغی نەناسینی سروشت و ئینسان و دونیایە، ئەو زانیاری و ئەزموونە ئینس���انییانەی کە لەڕابوردوودا هەبوون س���نوورداربوون و نەیانتوانی���وە دونی���ا ڕوناکبکەن���ەوە. بۆی���ە یەکێک لەئەرکەکانی ڕۆش���نگەری ڕزگارکردن���ی ئینس���انە لەو ڕاب���ردووەو جواڵن���ی ئێس���تایە ب���ەرەو ئایندەیەکی ”پێش���کەوتوو“ .بەاڵم ڕزگارکردنی ئێستا لەڕاب���ردوو مان���ای ڕزگارکردنی ئێس���تا لەزانیارییەکان���ی ڕابردوو ..ڕۆش���نگەری زانیارییەکانی ڕابردوو لەژێر دەستەواژەی “سیحر“دا کۆدەکاتەوە. یەکێ���ک ل���ەو خاڵ���ە س���ەرەکییانەی ئەدۆرن���ۆو هۆرکهایم���ەر بەرگریلێدەکەن پێچەوانەکردن���ەوەی ئ���ەم ڕووانین���ەی ڕۆشنگەرییە .بەبۆچونی ئەم دوو نووسەرە ئامرازی ڕزگاربوونی ئینسان تەسلیمبوون نیی���ە بەعەقڵ���ی ڕۆش���نگەری ،کە بووە بەعەقڵێک���ی ئام���رازی ،بەڵک���و ئەوەیە کە بیرۆکەی پێش���کەوتن لەو زانیاری و ئەزموونان���ەی ئینس���ان دانەبڕین کە بەر لەڕۆش���نگەریی لەڕابردوودا ئامادەبوون. بەاڵم ئەم شێوازە لەزانیاری و ئەزموونی ڕاب���ردوو چییەو کامەی���ە؟ چییە ئەوەی وادەکات نەھێڵێت پرۆس���ەی پێشکەوتنی بەردەوامی کۆمەڵگاو دەس���ەاڵتی زیاتری عەق���ڵ ،ببن بەئامرازێک ب���ۆ وێرانکاری؟
وەاڵم���ی ئەدۆرن���ۆو هۆرکهایم���ەر ب���ەم پرسیارە ،ھونەرە .ھونەرە دەتوانێت ئەو ڕۆڵە س���ەرەکییە لەڕزگارکردنی ئینسان لەدونیای ئەمڕۆدا ببینێت. الی ئەدۆرنۆو هۆرکاھیمەر ھونەر س���ەر بەو کەلەپورە س���یحرییەی ئینس���انە کە لەڕاب���ردوودا هەبووەو عەقڵ���ی ئامرازی ڕۆش���نگەریی لەناویب���ردوە ،ی���ان تەواو الوازو بێکاری کردوە .لەکاتێکدا زانس���ت و عەقڵ���ی موج���ەرەد ب���ەردەوام داوای دروستبوونی مەسافەیەک دەکەن لەنێوان کەسی ناس���ەرو ئەو شتەی کە دەیەوێت بیناس���ێت ،مەس���افەیەک واب���کات ئەو زانیارییانەی بەرهەمدەھێنرێن زانیارییەکی بێالیەن و بابەتی بن،ھونەر ،وەک س���یحر لەکۆمەڵگا کۆنەکاندا ،کاری ئەوەیە گشت لەناو تاک و ڕۆحانی لەناو س���ەرزەمینیدا جێگیربکات .واتە ئەو مەسافەیە لەناوببات کە بەرهەمھێنانی زانیاری مۆدێرن داوای دروستکردنی دەکات .ئینسان لەسیحردا نایەوێ���ت لەسروش���ت دووربکەوێتەوەو سروشت بیھێنتە ژێر دەسەاڵت و ڕکێفی خۆی���ەوە ،بەڵکو دەیەوێت لەسروش���ت نزیکببێتەوە و ببێت بەبەش���ێک لەو ،یان النیک���ەم وەک ئەوی لێبێ���ت .ئەم دۆخە وایکردوە ھونەری ئینسانە سەرەتاییەکان الساییکردنەوەیەکی تەواوی سروشتبێت، هەوڵدانبێ���ت بۆ لێکچوون لەسروش���ت، ن���ەک خۆجیاکردنەوەو بااڵدەس���تبوون بەسەر سروش���تدا .بەبۆچوونی ئەدۆرنۆو هۆرکهایمەر ش���تەکان لەھونەردا هەمیشە هەڵگ���ری دوو ڕەهەن���دی لێکدانەبڕاون، ڕەهەندێک���ی ماتریال���ی و ڕەهەندێک���ی ڕۆحانی کە بەس���ەریەکەوە یەک گش���ت دروس���تدەکەن .ئەمە وادەکات ئینس���ان لەڕێگای ھون���ەرەوە بتوانێت گش���تێتی واقیع ببینێت ،ن���ەک تەنها ئەم یان ئەو دەرکەوتی واقیع و ئ���ەم یان ئەو کایەی واقیع ،وەک لەزانستەکاندا دەیبینین. بەکورتی ئ���ەو خاڵ���ەی هۆرکهایمەرو ئەدۆرنۆ دەیانەوێت بیس���ەلمێنن ئەمەیە: ھون���ەر بەحوکمی نزیکی لە س���یحرەوە، نایەوێت ببێت بەئامرازێک لەئامرازەکانی ”پێشکەوتنی ڕۆشنگەرانە“ .واتە نایەوێت ببێت بەو جۆرە زانیارییە کە ڕۆشنگەری داوای دەکات ،ب���ەو مەعریف���ە تیوری و زانستییەی ئەم یان ئەو ڕەهەندی واقیعمان بۆ ڕووناکدەکات���ەوە بەبێئەوەی بتوانێت س���ەرجەمی وێنە گشتییەکەو سەرجەمی دیمەن���ە گەورەکەم���ان نیش���انبدات. ئەگەرچ���ی ئەدۆرنۆو هۆرکهایمەر دیدێکی ڕەشبین و نائومێدیان بەرامبەر بە دونیای هاوچەرخ هەیەو لەو باوەڕەدانین ش���تێک هەبێت بتوانێت ئینسان ڕزگاربکات ،بەاڵم لە ھون���ەردا ئەگەرێکی بچ���ووک دەبینن کە دەشێت دەالقەیەک بەرەو رزگاربوون بکاتەوە. بەبۆچوون���ی من ئەم دی���دە ئەوەندەی پابەستی نائومێدی و ڕەشبینی ئەم دوو نووس���ەرە گەورەیەیە ،ئەوەندە پابەستی تێگەیش���تنێکی زانستیانە لەڕۆڵی ھونەرو لەتوان���ا واقیعییەکان���ی ھون���ەر نیی���ە. نائومێ���دی گەورە ئەم دوو نووس���ەرەی تووش���ی موبالەغەی گەورەکردوە .ڕاستە ھونەر دەتوانێت ڕۆڵ لە مەسەلەی گۆڕانی کۆمەاڵیەتی���دا ببینێت ،بەاڵم نەدەتوانێت ببێت���ە ئەلتەرناتیڤ���ی ئ���ەو گۆڕان���ەو نەدەتوانێت بەتەنها هۆکاری دروستکردنی ئەو گۆڕانەبێت. نائومێ���دی ئەدۆرن���ۆو هۆرکهایم���ەر نائومێدییەکی سەرتاسەری بوو ،الی ئەوان سۆسیالیزم و ئازادی و یەکسانی کۆتایی مێژوو نین ،وەک مارکس���یزم بانگێشەی بۆدەکرد ،بەڵکو فاشیزم کۆتایی مێژووە. ئەدۆرنۆ ھێندە پەڕگیرانە قس���ە لەس���ەر عەقاڵنییەتی ئام���رازی دەکات ،ڕێگایەک ب���ۆ ڕزگاربوون ناھێڵێتەوە .نە زانس���ت، نە سیاس���ەت ،نە فیکر ،ن���ە پراکتیکی کۆمەاڵیەتی ،دەتوانن هاریکاریی ئینسان بن بۆ دەرچوون لەو دونیایەی دروستبووە. هەموو ئەم چاالکییە ئینسانییانە گۆڕاون ب���ۆ ئام���رازی تایبەت���ی عەقاڵنییەت���ی ئام���رازی .بۆی���ە تاقە ش���تێک بتوانێت بەدەم ئینس���ان بچێ���ت ھونەرە .ئەمەش نەک تەنها موبالەغەیەکی گەورەیە ،نەک تەنه���ا ڕۆمانس���یەتێکی پەڕگیرە ،بەڵکو بێبەهاکردنێک���ی ترس���ناکی س���ەرجەم پراکتیکە ئینسانییەکانی ترە.
ی بێخاڵی نور
راپهڕین كراو لهگهڵیش����یدا شێوازهكانی خهباتیش گۆڕان ،بهشێوهیهك بارودۆخ ی سیاس����یو كۆمهاڵیهتیو ئاب����وری دوای راپهڕین ،زهمینهی گونجاوو فره پانتایی كاری ،بۆ شێوه خهباتی جیاواز لهپێناو مانهوهو گهشهس����هندن ب����ۆ گهلهكهمان رهخس����اند ،ئی����دی لهوێوه س����هنگهری برهوپێدانی زم����انو كولتورو فهرههنگی نهتهوهییش بوه جێ����گای بایهخ پێدانی زیاتر ،ئ����هم كهت����وارهش بهرۆڵی خۆی لهدایكب����ونو دامهزراندن����ی دهزگاگهلی فهرههنگیو رۆش����نبیریو میدیایی كرده پێویستییهكی ژیاری ژیانی كوردهواری، لهم كێبهركێیهشدا ههوڵه سادهو ساكاره بێ پ����ڕۆژهكان پوكانهوهو ئهوانهیش كه س����هرچاوهیان لهدونیابینییهكی دوربینو س����تراتیژی وهرگرتبو ،بهپێوه مانهوهو ئێستایش����ی لهگهڵدابێت ،بێ پسانهوهو بهپ����ڕۆژهی نوێت����ر لهبهرزكردن����هوهی ئاستی رۆشنبیریو هوشیاری كۆمهڵگاو زیندوكردن����هوهو برهوپێدان����ی كولتوری كوردی بهردهوامن ،كه "دهزگای ئاراس" یهكێكه ل����هو دهزگا ئهكتیڤانهی ،تا ئهم چركهس����اتهو سهرهڕای پش����تتێكردنیو ههوڵ����هكان ب����ۆ لهپهلوپۆخس����تنی ،له بهخش����شو داهێنانو خزمهتهكانی خۆی نهكهوتوه! ل����هرۆژگاری ئازادی����دا " دهزگای ئاراس" لهئاستی روناكبیریو كولتوریدا موژدهیهك بو بۆ بونیادنانی ش����ورایهكی پتهوی پاراستنو گهشهپێدانی شوناسی نهتهوهی����یو پڕۆژهیهك����ی درێژخایهنی زیندوكردنهوهو بهرهوپێش����بردنی زمانو ئ����هدهبو دیرۆكو فهرههنگ����ی كوردیو ئهو بهها مهعنهویو رۆحیانهی نهتهوهی ك����ورد ب����و ،ئهم����هش ل����هو روانگهیهی ك����ه كتێب س����هرچاوهی دروس����تكردنی مرۆڤو كۆمهڵگاو پێشكهوتنهكانییهتی. ههربۆیه"دهزگای ئ����اراس" لهماوهیهكی كهم����ی كارو چاالك����یو به ش����ێوهیهكی ئۆتۆماتیك����ی توانی ببێت����ه جێی بڕواو متمان����هی ئهدیبو نوس����هرو روناكبیرو هونهرمهندان����ی كوردس����تانی گ����هورهو بهماڵی خۆیانیانی بزانن. "دهزگای ئ����اراس" ب����هو تهمهن����ه كورت����هی خ����ۆی ،وهك دهزگایهك����ی چاپو باڵوكردنهوه ،لهئاس����تانهی كارو چاالكی رۆش����نبیریو كولت����وری خۆیدا، توانیویهت����ی زیات����ر ل����ه( )1400ههزارو چوار س����هد پهرتوكی نای����ابو به پێز، لهب����واره جیاجیاكانی زم����انو ئهدهبو دی����رۆكو فهرههنگو فیك����رو مهعریفهو سیاسهت ،بهنوسینو وهرگێڕان ،بهچاپ بگهیهنێو باڵویان بكاتهوه ،كه بهگهواهی خوێندهواران لهپێشهوهی چاپهمهنییهكان دێن .هاوكات زیاتر له( )100پێشانگای تایبهتو هاوبهش����ی كتێب����ی بهههزاران ناوونیشان ،لهسهر ئاس����تی كوردستان لهگ����هڵ دامهزراوهكانی چاپو پهخش����ی ناوخۆی كوردستانو دهرهوه كردۆتهوهو بهش����داری پێش����انگا ههرێمایهتییهكانی كتێب بوهو چهند ڤیستیڤاڵێكی گهورهی رۆشنبیریش����ی بهبهش����داری روناكبیرو نوسهرو هونهرمهندانی كوردی ههر چوار پارچهی كوردستانو ههندهران سازداوه، كه دیارترینیان ،فیستیڤاڵی (مهستوره خانمی ئهردهاڵن) ب����و ،كه تیایدا وێڕای پێشكهش����كردنی چهندین كۆڕو سیمینار لهب����ارهی زمانو ئهدهبو كولتور ،پهرده لهسهر پهیكهرێكی شایستهی (مهستوره خانم)ی میرزادهو شاعیرو مێژونوس الدرا، كه لهالیهن هونهرمهندی پهیكهرتاش����ی كورد (هادی زیائهددینی)و لهسهر ئهركی دهزگاكه دروست كرابو ،لهتهك ئهمانهشدا بایهخی بهرچاوی به بواری هونهری داوه، چ لهسهر ئاس����تی چاپكردنی پهرتوك، یاخود پش����تیوانیكردن لهسهرخس����تنی پ����ڕۆژه هونهرییهكان����ی هونهرمهندان، ئهمهو جگه ل����هوهی پڕۆژهی بهردهوامی ههبوه بۆ رێزلێنانی نوس����هرو روناكبیرو هونهرمهندانی كورد. دیوێك����ی ه����هره گ����هشو جوانی ئهو پڕۆژانهی ئ����هو دهزگای����ه لهوێدایه ،كه لهو خزمهتو بهخششانهیدا ،سهرجهمی دهنگو رهنگهكان بهجیاوازی جوگرافیو ش����ێوهزارو رهگهزو تهم����هنو ئینتیماو بیركردن����هوهی سیاس����ییان ،بهب����ێ ه����هاڵواردن بهرخورد بونه ..س����هرهڕای ههمو ئهمانهش ،لهس����هر ئاس����تی شارو
ش����ارۆچكهكانی كهنارو دوره س����هنتهر، بهمهبهس����تی هاندانو پش����تیوانیكردن ی بهه����رهو توان����ا رۆش����نبیریو هونهریو رۆژنامهنوسییهكان ،كه لهالیهن تهواوی نێوهن����دو دهزگاكانی س����هنتهرو ش����اره گ����هورهكان پهراوێزو فهرامۆش����كرابون، دهزگاو سهنتهری رۆشنبیریو هونهریو راگهیاندن����ی بهههمو پێداویس����تییهكانی كار دامهزراندوهو هاوكاری بهردهوامیانی كردوه (دهزگای شهفهق ،دهزگای زاری كرمانج����ی ،س����هنتهری الوان����ی میدیا، س����هنتهری بهعش����یقه...هتد) ،وهك نمون هی زیندو. پێموای����ه "دهزگای ئاراس" ،نهك ههر دهبێ ئهمه كارو بهرنامهو بیركردنهوهی بێ����ت ،بهڵكو دهبێ زیاترو بهس����نگێكی فراوانتر دهرگاو دهروازه بهڕوی نوسهرو روناكبی����رهكان بكات����هوه ،بهتایبهتیو لهنێویان����دا ئهوانه كه گلهییو رهخنهیان لێی گرتوه ،بكاته تهوهری ئیش لهسهر كردن. ناب����ێ ئهوهش����مان لهبیر بچ����ێ ،كه دهزگای ئاراس بهو كارو بهخشش����انهی چهنده بوه جێگای رهزامهندی نوس����هرو روناكبیرانی ك����ورد ،ئهوهندهو زیاتریش بوه نیشانهی تیری نهیارانی پێشكهوتنو عهقڵیی����هتو هێ����زه كۆنزهرفاتیڤهكانی كوردس����تانو لهگهڵیاندا كهوته شهڕێكی نابهرابهر ،بهتایبهتی ئهو هێزو كاراكتهرو كایهیهی چاوی بهكران����هوهی كۆمهڵگاو پێش����كهوتنی كۆمهاڵیهتیو گهشهكردنی عهقڵ����ی رهخنهگری ههڵنای����هتو كۆی حهقیقهكانی بونو نهبونی لهسهر خۆیو دونیابینییهك����هی تاپۆ ك����ردوه .ههر بۆ نمون����هو بهمهبهس����تی وهبیرهێنانهوهی خوێن����هران .دوای بهچ����اپ گهیاندن����ی كتێبێكی مێژویی بهه����ادارو نایابی (د. جهم����ال رهش����ید) لهچهن����د بهرگێكدا، دهزگاكه كهوته بهر هێرش����ێكی ناڕهوای تان����هو تهش����هرو بهیتو بال����ۆرهی ئهو هێ����زه كۆنهخوازانه ،نهك ه����هر ئهوه، بهڵكو به نوسینو تۆمهت بۆ ههڵبهستن نهوهستانو رهوش����هكهیان قۆستهوه تا خۆپیشاندانێكیشیان لهههولێر ئهنجامداو بهلۆژیكی "ش����ین بۆ ههریس����ه" ،هێزه ئیس��ل�امییهكان ل����هو خۆپیش����اندانهدا بهبیانوی پرۆتیس����تۆكردنی رهفتارێكی میدیای دانیماركی بهرامبهر پێغهمبهری ئیس��ل�ام لهو كات����دا ،هات����نو ناڕهزایی خۆیان بۆ ئهوه قۆستهوه ،تا دڵڕهشیو بێ تفاقی فیك����ریو مهعریفیو قهیرانی سیاسیو جهماوهری خۆیان به(دهزگای ئ����اراس)و پهرتوكهك����هی (د .جهمال)و چهند پهرتوكو نوسهرێكی تر ههڵبڕێژن. ك����ه ئهوكات (ب����هدران ئهحمهد حهبیب بهرپرس����ی دهزگای ئاراس) ،لهژماره()229ی ههفتامهنامهی (میدیا)ی رۆژی 2006/2/21وتارێكی باڵوكردهوه تیایدا نوسیبوی " حهماس به ئاراس تێناپهڕێ". ئهم����هو جگ����ه لهدهیان شهڕفرۆش����تنی دیك����هی ئ����هو كایه چهقبهس����توو هێزه كۆنهخوازان����ه ل����هدژی چاپهمهنییهكانی ئاراس ،بهتایبهتی ئهوهی دژی دیوانهكهی (قوبادی جهلی����زاده)و گۆڤارهكهی (د. فهرهاد پیرباڵ)و چهن����د كتێبێكی تری ئ����هو دهزگایه كردی����ان ،لهگهڵ چهندین تهش����قهڵهی بهردهوام بهنوس����ینهكانی بهرپرسی ئهو دهزگایه. دهبوا ل����هو كاتان����هدا دهزگای ئاراس خ����ۆی لهوه گهورهت����ر بزانێ كه ك هسو گ����روپو الیهنێك����ی نادی����ده توانج����ی تێدهگرێو لهبری ئهوه بهردهوام بهرههمو بهخششهكانی بخاته گۆڕهپانهكهو خۆی ب����هو (تفاه����ات)ا نه س����هرقاڵ نهكاتو سودی زیاتر لهكاتو دهرفهتو تواناكان وهربگرێ ،له پێناو درێژهپێدانی خزمهته روناكبیرییهكانی خۆی ،كه ههروایش����ی ك����رد .چونكه لهبنهڕهتدا ئهوه ش����هڕی ئ����هو دهزگایه نهبو ،بهڵكو ش����هڕی ئهو عهقڵییهته سیاس����ییهیه ،ك����ه دهیهوێ واڵت بهڕێوه بباتو دروش����می كرانهوهو دیموكراسییهتو پێشكهوتنی ههڵگرتوهو هێش����تاش خهریكی سازشه لهگهڵ ئهو هێ����زه كۆنهپارێزانه ،ب����هاڵم ئاراس ئهو شهڕهیشی كرد ،كهچی لهبری ههمو ئهو خزمهتو كۆششانهو ئهو سهنگهر گریانه، ئێس����تا خهریكه ئهو دهزگایه فهرامۆش دهك����رێو تهپكهو پالنی نههێش����تنی بۆ دادهنرێتو دهس����پێكی ئ����هو ههنگاوهش
بهالوازكردن����ی توان����ا ماددییهكان����یو ورده ورده بهپهراوێزخس����تنی دهس����ت پێدهكات. پرس����یارگهلی سهرهكی لێرهدا ئهوهن، ئایا سهرۆك ی حكومهت دیوهكهی دیكهو كاریگهریی����ه نهرێنییهكانی ئهو ههنگاوه دهبینێ ،یان ئهوه ئهو راوێژكارانهن ،كه هێش����تا لهبههای كتێب تێنهگهیشتونو بهرچاوی بهڕێزیان لێڵ دهكهن؟ ئاخۆ ئهو راوێژكاران����ه درك بهوه دهكهن بهلێدانی كتێ����ب ،چ زیانێك بهئاییندهی ئهم واڵته دهگات؟ ئایا نازان����ن ئهوه كتێبه مرۆڤ وشیار دهكاتهوهو كۆمهڵگا دهخاته سهر راس����ته رێگای پێش����كهوتنو كرانهوه، ئهوه كتێبه مرۆڤ فێ����ری بیركردنهوهو پرس����یارو گوم����ان دهكاتو دهیكات����ه خاوهن عهقڵییهتێكی رهخنهییو بینینی گۆشه جیاوازهكانی ش����تو بابهتهكان؟ ئایا ئهوانهی لهس����هر بنهم����ای حوكمی پێش����وهختهو (لهوانهی����ه تهس����فییهی حیس����اباتی شهخسی)و خۆڕهپێشكردن، له پڕۆژهیهكی كولتوری وا دهوڵهمهنددا كهوتونهت����ه تهقق����ه ،چ ئهلتهرناتیڤێكی ش����یاوو بهپێزتریان بۆ ئ����هو دهزگایهو ت����هكان دان به بزوتن����هوهی روناكبیری پێیه؟
ی لهرۆژگار ی ئازادیدا "دهزگا ی ئاراس" لهئاست روناكبیریو كولتوریدا موژدهیهك بو ی بۆ بونیادنان ی شورایهك پتهوی پاراستنو ی گهشهپێدان شوناسی نهتهوهیی بهههرحاڵ ،وێڕای دونیایهك جیاوازیم لهگهڵ بهرپرسی ئهو دهزگایه له ئاست ی تێڕوانینی سیاس����یو فیكری ،سهرهڕای ئهوهی ئهویش وهك ه����هر مرۆڤێكی تر لهههڵهو كهموكوڕی بهدهر نییهو دهكرێ لهشوێنكاتی خۆیدا روبهروی بكرێتهوه، بهاڵم ئێس����تاش تێناگهم حیكمهتی ئهوه له چیدایه ئهو ك هسو الیهنهی پێش����تر پش����تو پهنای ئهو دهزگایه بو ،ئێس����تا پشتی لێدهكات؟ بهراست ،ئهوان دهزانن دهزگای ئاراس لهب����اری زیندوكردنهوهی كولتوری خوێندنهوهو گهڕاندنهوهی بهها ب����ۆ كتێب چی كردوه؟ ئاخ����ۆ ئاگادارن لهرێگای چاپهمهنییهكانی چ خزمهتێكی بهزمانو ئ����هدهبو مێژوی كورد كردوه؟ بڵێی دركیان بهو پڕۆژه گرنگهی وهرگێڕان كردبێ ،كه ئهو دهزگایه ملی داوهته بهرو ل����هم روهوه خهرمانهی����هك لهگهنجینهی مهعریفی دونیای بهخوێنهری كورد ئاشنا ك����رد ،كه رهنگه لهو نێوهدا ههر بهتهنها وهرگێڕان����ی زنجیره كتێبی ش����انۆنامه جیهانییهكان زیندوتری����ن بهڵگهو نمونه بێت ،ئهم����هو چش له س����هدان رۆمانو سهرچاوهی فیكریو مهعریفیو مێژویی؟ بهڕاس����ت ئهو كهسو الیهن����ه بیریان لهوه كردۆت����هوه لهكاتێكدا پش����ت لهو دهزگا بهرههمهێنه دهكهن ،پش����تیوانی دهزگاگهلێ����ك دهكهن ك����ه نهیانتوانیو ناتوانن خش����تێك بخهنه س����هر دیواری گهش����هپێدانی كولت����وریو فهرههنگ����ی نهتهوهیی؟ چش لهو دهزگایانهی پێشتر هاوكاریان كردنو له ئهنجامی نائامادهیی عهقڵ����ی بهڕێوهب����ردنو نهبونی پڕۆژهی تۆكم����هو ئامانج����ی س����تراتیژیو لهههر ههمویش����یان گرنگتر ،نهبون����ی خهونی رۆش����نبیریو كولتوری شكستیان هێنا؟ ئهگهر بیان����و ئهوهیه كه چیتر حكومهت ئهركی پش����تیوانی دارایی ئهو دهزگایه ناگرێته خۆ ،باش����ه حیكمهت لهچیدایه حكومهت پش����تیوانی دهیانو س����هدان دهزگاو ناوهن����دی بهن����او رۆش����نبیریو
هون����هریو رێكخ����راوی بهن����او مهدهن ی دهكات ،كه نهك ههر نهیانتوانیوه بهردێك بخهنه س����هر بناغهی هوشیاركردنهوهی كۆمهاڵیهتی كۆمهڵگای كوردستان ،بهڵكو لهخۆجوینهوهیهكی دوبارهو تهخش����انو پهخش����انكردنی س����امانی ئهم میللهته زیاترو چهند چاالكییهكی تهش����ریفاتیو مهرایگ����هرا ب����ۆ ح����زبو حكوم����هتو بهرپرس����هكانیان ،ش����تێكی ئهوتۆی����ان نهك����ردوه ،كه بزوتنهوهی رۆش����نبیریو هونهری كوردی ئێستاو ئایینده شانازیان پێوه بكات؟ گریمان حكومهت ئهوهی نهكردو ئهو بۆ خۆی دهزان����ێ چی دهكات ،بهاڵم ناكرێ س����هرچاوهی یهكهمی هاوكارو پشتیوانی ئ����هو دهزگایهو بهب����ێ لێكۆڵینهوهیهكی وردو راپرسیو داتاو ئامار ،ئهو دهزگایه بێناز بكاتو گ����ورگان خواردوی بكات؟ ك����ه دهڵێم گورگان خ����واردو ،دیاره لهو روانگهی����هی ك����ه پێناچێ بهب����ێ هیچ پێش����ینهو پێش����نیارێك ئهو بهزمه بهو دهزگایه بكرێ! ئهگهر گرفت خاوهنی دهزگاكهیه ،ئهوه مانای ئ����هوه نییه كۆی پڕۆژهكه بكرێته قوربانی ،ئهگ����هر لهس����هر گهندهڵییه، ئهوا ئهو ك���� هسو دهزگاو دامهزراوانهش كهمنین ،كه ههر ئهو سهرچاوهیه هاوكاری كردونو لهوانهیه نهك ههر گهندهڵ بوبنو بن ،بهڵك����و بونه مهیدانی ش����هڕهقۆچو داربڕین����هوهی ژێر پێی یهكتر .ئهگهریش مهس����هلهكه وهك پهنده كوردییهكهیه، كه دهڵێ (نوێ هات����ن ،كۆن خهاڵتن)، ئ����هوا ههڵهیهكی گهورهیه ،چونكه ههمو نوێیهك ههڵگری خهونی مهزنو ئامانجی ستراتیژی نییه! بهههرح����اڵ ،نهپهیوهن����دی خوێ����نو خزمایهت����ی ،نهبهرژهوهن����دی م����اددیو چاوبهرهژێری بهبهرپرس����ی ئهو دهزگایه دهمبهستێتهوه ،وهك چۆن هیچ ناكۆكیو دڵڕهش����یو قینێكی����ش لهوان����ه جی����ام ناكاتهوه ،كه خهریكه دار لهژێر پێی ئهو پیاوهو دهزگاكه ،لهالیهن سهرچاوهكهی دهبڕن����هوه ..ههقیش����م بهس����هر الیهنی كهسایهتیو جۆرو ش����ێوازی ئیدارهدانو كاری دهزگای����ی ئهو نییه ،ئهگهر ههڵهو كهموكوڕیو خوانهخواسته گهندهڵیشی ههبێ ،بهاڵم ش����تێك كه بیزانم ئهوهیه، ئهو پیاوه بهراورد ب����هزۆر راوێژكار ،كه كاریان تهنها ماس����تاو ساردكردنهوهیه، ههرنا لهب����واری خۆی����دا كارو بهرههمو بهخششی ههیه ،كهس����ێكه تهڕدهستو بهبڕش����تو خهمخۆرێكی باش����ی زمانو ئ����هدهبو فهرههنگ����ی كوردیی����هو لهم روهوه ،جگ����ه لهبهرههمهكان����ی خۆی، هاوكات الی لهدهیان قهڵهمی بهبڕش����ت كردۆت����هوهو خهرمانهیهكی دهوڵهمهندی زمانو ئهدهب����ی كوردی س����وارچاكانی ئهو بوارانهی زیندوكردۆتهوه ،لهوهش����دا كتێب����هكان خۆیان دێنه قس����ه .وهكوتر دهبوایه لهبری ئێمهو لهسهر ههوڵهكانی پهراوێزخس����تنو لهپهلوپۆخس����تنی ئهو دهزگایه ،ئهوانه پێش ههر كهس هاتبانه دهن����گ ،كه دهزگاكه كتێ����بو بهرههمی بۆ چاپكردنو رێزیلێنان .دهڵێم لهس����هر دهزگاكه بێنه قسه ،نهك لهسهر خودی بهرپرسهكهی ،چونكه كهسهكان دهڕۆنو دهزگاكان دهمێننهوه. دواجارو بهبۆچونی ئێمه ،ههر ههوڵێك بۆ الوازكردنی دهزگای ئاراس ،كه خزمهتی مهزن����ی كولتوریو رۆش����نبیری كردوهو دهكات ،ئاماژهیه بۆ نائامادهیی ویژدانو لۆژیكی خوێندنهوهی هاوكێش����هكان الی زۆرێك لهوانهی ل����هم واڵتهدا بهراوێژكار ناودهبرێ����نو (بهختیار ش����اخی هاوڕێم گوتهن����ی كاوێژكار)نو ب����هس .هاوكاتو بهر لهههر ش����تێك الوازكردنی دهزگاكه لهش����كۆدانی بزوتن����هوهی روناكبیریو بهكهم سهیركردنی بههای وشهو كتێبه.. ههوڵێك����ی زهمینهس����ازو كارئاس����انی ناراس����تهوخۆیه بۆ ههمو ئ����هو هێزانهی دهیانهوێ كۆمهڵگا ههمیش����ه بهنادیدهو دواكهوتوی����ی بمێنێت����هوه ..ههوڵێك����ه دژ بهههمو ئ����هو دروش����مه بریقهدارانه دێت����هوه ،كه دهس����هاڵتدارانی ئهم واڵته دهربارهی كرانهوهو پێشكهوتنی كۆمهڵگا ههڵیانگرتوهو رۆژانه لهس����هر شاش����هی تیڤ����یو روپ����هڕی رۆژنام����هو بهردهمی مایك����هكان ،بهه����هرزان بهئێمهیان����ی دهفرۆش����نهوه .چونك����ه عهقڵییهت����ی حوكمڕانی تهندروست ،دهزگاو دامهزراوهو پڕۆژهی ستراتیژی كولتوریو فهرههنگی، ناكات����ه قوربانی ئ����هو تێبینییانهی كه لهس����هر خاوهن����ی پ����ڕۆژهو بهرپرس����ی دهزگایهك ههیهتی ،یان راس����تتر بڵێین، نایكاته قوربانی قسهی ئ همو ئهو!
بیروڕا
) )358یهکشهمم ه 2012/12/30
birura.awene@gmail.com
13
مامۆستایانی زانكۆ ههڵوێستێك! فهرمان رهشاد زۆرج���ار ئ���هو رس���تهیه دوب���اره دهكهینهوه كه زانكۆ بهرزترین كایهی مهعریفی ه���هر كۆمهڵگهیهكه ،دیاره لهوهش مهبهس���ت لهو كادیرانهیه كه لهو ناوهنده بونیان ههیه ،ئهوهی لێره قسهی لهسهر دهكهین ئاستی زانستی زانكۆكان���ی خۆم���ان نیی���ه ،چونكه بابهتێكه زۆر زۆری لهس���هر گوتراوه، بهڵك���و هێما بۆ رۆڵی مامۆس���تایانی زانك���ۆ دهكهی���ن لهروداوهكان���ی نێو كۆمهڵگه. ئهوهی لهبیری بێت س���اڵی رابردو زیات���ر ل���ه 99مامۆس���تای زانك���ۆی سهاڵحهدین بههۆی دواكهوتنی پرۆژهی دروستكردنی خانو بۆیان ههڕهشهیان لهحكومهت كردو یاداشتی ناڕهزاییان باڵوكردهوه ،لهههفتهی رابردوش 700 مامۆس���تای زانكۆی س���لێمانی داوای یاساییان لهسهر س���هرۆكی دهستهی وهبهرهێن���ان تۆمارك���رد بهوپێی���هی خواس���تی ئهوانی لهزهوی وهرگرتنهوه گۆڕی���وه ب���ۆ دروس���تكردنی خانو. دی���اره ئێمه قس���همان لهس���هر ئهوه نیی���ه مامۆس���تایانی زانك���ۆش وهك ههر چینێك���ی تر داكۆكی لهمافهكانی خۆیان بكهن. بهاڵم وهك پێشتر گوتمان بهو پێیهی ئ���هوان لهبهرزترین كای���هی مهعریفی
واڵتن پێویس���ته لهس���هریان قسهیان لهسهر واقیعی كۆمهڵگهكهیان ههبێت، بهداخهوه لهم روهوه ههست دهكهیت مامۆستایانی زانكۆ كهمترین قسهیان ههیه ن���هك ههر لهروداوه سیاس���یو ئابورییهكان���ی كۆمهڵگ���ه بهڵكو لهو روداوانهی لهخ���ودی زانكۆ رودهدهن، ئێم���ه بیرمان���ه ل���هدوای روداوهكانی 17ش���وبات چ ئیهانهیهك بهزانكۆی س���هاڵحهددین كرا ب���هوهی بهئهمری رێكخراوێكی حیزب داخرا ،كهچی جگه لهچهند مامۆس���تایهكی ئهو زانكۆیه كه بهپهنجهی دهس���تێك دهژمێررێن ئهوانی تر نوزهیان لێ نههات! بهههمان ش���ێوه لهمانگی نیسانی 2011كاتێك بۆ كۆتای���ی هێنان بهخۆپیش���اندانی زانكۆی س���لێمانی هێرش���كرایه سهر حهرهم���ی زانكۆو ل���هوێ خوێندكاران ئهزیهت دران ،بهههمان ش���ێوه تهنها بهشێكی كهم لهمامۆس���تایانی زانكۆ ههڵوێستی جدییان وهرگرت كه دواجار بههۆی بێدهنگبونی زۆرینه ههڵوێستی ئهوانیش ئهو قورساییهی نهبو. دهبو لهو دو روداوه مامۆس���تایانی زانكۆ دهرسێكی مێژویان بهدهسهاڵت بدابایه كه ئهو مافهی نییه بهو شێوه ئیهان���ه بهزانكۆ بكات ،خۆ ئهگهر ئهو كات دو بهیاننامهی لهو شێوهی ئێستا ك���ه پێ���ی داوای زهویو خانو دهكهن دهربكردایه پێموایه دهس���هاڵت زاتی
ئهوهی نهدهكرد جارێكی تر بیر لهوهها كارێك بكاتهوه ،ئ���هو ههمو ئیهانهی ه كه ئێمه رۆژانه دهیبینین بهش���ێوهی جۆراوجۆر بهزانكۆ دهكرێت بهش���ێكی زۆر پهیوهن���دی ب���هو بێدهنگیی���هی مامۆستایانی زانكۆوه ههیه. دهبێت ك���هی مامۆس���تایانی زانكۆ بڕیاربدهن چهنده لهخهمی مافهكانیانن ئهوهندهش لهخهمی ئهركهكانیاندا بن. كامه سهرۆك بهشو راگرو سهرۆك زانكۆ ههیه لهدهرهوهی ئیرادهی مامۆستایانی زانكۆ دانهنرابێت؟! ئهوان كه ههمیشه ش���انازی بهخۆیان���هوه دهك���هن به( دكتۆرو پرۆفیس���ۆرو ماجستێر) بانگ بكرێن ئهو پێش���گرو پێناسانهیان بۆ چییه ئهگهر لهژێر دهستهییو ئیرادهی حیزبو نهخوێندهوان رزگاریان نهكات. دی���اره ئێمه قس���ه لهس���هر دهوریان ناكهی���ن لهكای���ه سیاس���یو ئابوریو كۆمهالیهتیی���هكان چونكه بونیان لهم روهوه كهمتری���ن كاریگ���هری ههی���ه. دواجار دهپرس���م بهڕێز مامۆستایانی زانكۆكانی كوردس���تان كات���ی ئهوه نههاتوه ئیتر ئێ���وهش بێنه پاڵ ئهو ههواڵن���هی كه دهدرێن بۆ رزگاركردنی زانكۆو گهیاندنی بهشوێنی شایستهی خۆی؟ كاتی ئهوه نههاتوه وهك چۆن بی���ر لهمافهكانت���ان دهكهنهوه ئاواش بیرێ���ك لهئهركهكانتان بكهنهوه؟ ئهم بێدهنگییهتان تا كهی؟!
سیاسەت ،ژیان ،مردن لهدوای روداوهكانی 17شوبات چ ئیهانهیهك بهزانكۆی سهاڵحهددین كرا ،كهچی جگه لهچهند مامۆستایهكی ئهو زانكۆیه ئهوانی تر نوزهیان لێ نههات!
رۆشنبیری داماوی كورد لهنێوان رۆژئاواو ئیسالمدا عهلی سیرینی یهكێك لهگهورهترین كارهس���اتهكانی نهتهوهیهك ،ی���ان میللهتێك ،ههبوونی گهندهڵیی���ه ل���ه نێو ئ���هو چینهی پێی دهگوترێ رۆشنبیر یان خوێندهوار .دیاره مهبهستی من له رۆشنبیر لێرهدا به مانا فراوانهك���هی دێت ،ك���ه زۆرێك لهچینو توێ���ژهكان دهگرێتهوه وهكو :س���تافی راگهیاندن ،ئهكادیمییهكان ،مامۆستایان، نوس���هران ،ش���اعیران ،چیڕۆكنوسانو رۆماننوس���ان و...هتد .ئێستا باوه الی خهڵ���ك ،بهم جۆره چینان���ه دهگوترێ رۆش���نبیر ،منیش ئ���هم زاراوه به پێی ئهم دهستنیش���انكردنه باوه بهكاردێنم. ل���هرۆژگاری ئهمڕۆمان���دا ،نهریتێ���ك لهئارادای���ه ،مۆدێل���ی باو زاڵه بهس���هر رووی چهرخ���ی زهمان���هو گوزهرانمان. یهكێ���ك ل���هو مۆدێالن���ه ،بهگژداچونی ئایی���نو دابونهریتی خهڵك���ه .هاوكات لهگهڵ ئهمهش ،گیرس���انهوه بهزاراوهو ناوی رۆژئاواییو مهزههره رواڵهتییهكانی رۆژئاواگهری���ی ،رووی تهواوك���هری ئهم بهگژداچونهوهی ئایی���نو دابونهریتهیه. ئ���هم دوو كاردانهوهی���ه ،تهواوك���هری یهكترنو زهرورهتێكن بۆ كهسێك بیهوێ وا دهربكهوێ كه پێی بگوترێ :رۆشنبیر، پێشكهوتو ،عهقاڵنی ،مرۆڤی هاوچهرخ، تێگهیشتوو پێناسهی تری زۆریش. ب���هاڵم ئای���ا لێ���رهدا مهبهس���تمان لهگهندهڵیی چیی���هو چۆنهو ،پهیوهندی بهرۆشنبیرهوه چییهو بۆ؟ پێ���ش ئ���هوهی ئهم پرس���یاره وهاڵم بدهمهوه ،پێویس���ته باس���ی رۆشنبیرو پێگهكهیو واقیعهكهی بكرێ ،بۆ ئهوهی بزانی���ن گهندهڵییهكهی له كوێوه س���هر ههڵدهدات؟ لهناو گهلی ئێمه واقیعێك لهئارادایه، دو ك���هس مش���تومڕیان نییه له س���هر ئهوهی واقیعێك���ی دواكهوتوو بار الره. واقیعێكه لهههمو الیهك���هوه نههامهتی روی تێكردوهو لهئاس���ت ژیاردا دهستو قاچی شكاوه. رۆژئ���اوا لهتهواوی جیه���ان ،لهههمو ب���وارهكان ههیمهن���هی ك���ردوه .ئ���هم ههیمهنهی���ه چهندین الیهن���ه .ئنجا گهر لێ���ره لهچهند الیهنێك ئ���هم ههیمهنهیه بهرجهستهیه ،لهش���وێنێكی تر لهوانهیه الیهنێك���ی ئ���هم ههیمهنهیه ی���ان زیاتر بهرجهس���ته ب���ێ .ئ���هم ههیمهنهیهش لهكای���هی جۆراوج���ۆر خ���ۆی دهنوێنێ وهكو :داگیركردنی سهربازیی ،بهرههمی رۆش���نبیریی ،میدیا ،مۆدێ���ل ،بهرههمه تهكنهلۆجییهكان ،ستایڵی ژیانو هتد. لهدوای روخانی دهوڵهتی عوسمانیی، رۆژئ���اوا ههیمهن���هی كردوه به س���هر كۆمهڵ���گا رۆژههاڵتیی���هكان .ه���اوكات لهگ���هڵ ئ���هم ههیمهنهی���ه ،چهندی���ن تهوژمو گروپو پارتی سیاس���یی لهنێو گهالنی ئێمه س���هریان ههڵداو هێشتان وا س���هرههڵدهدهن ،كه دهیانویست به
ئهمڕۆ رۆشنبیری گۆڕهپانی كوردستان ،باسی زاراوهگهلێكی ئاوا دهكا ،بێ ئهوهی بزانێت مانایان چییهو سیاقه مێژووییهكهشیان چییه ت���هواوی رهگوڕیش���اڵی میللهتانی ئێمه لهبنوب���ۆ دهربێن���نو رۆحو بهرگێك���ی رۆژئاواییم���ان بهب���هردا بك���هن .ئنجا چۆنو بۆ ،ئهمهی���ان چیڕۆكێكی درێژه. له فهلسهفهی ماركس���یزمو چهپهوه تا ئهوپهڕی راس���تڕهوی رۆژئاوایی ،ههوڵو تهقهلالی زۆردرا ،بۆ لێدانی رهگوریشهی میللهتان���ی ئێمه ،لهرێ���گای ئهو پارتو گروپانهی رۆژههاڵت. لهكوردستان ،بهالیهنی كهمهوه ،پهنجا ساڵه پارتو گروپگهلێك ههن لهسیاسهتدا بااڵ دهس���تن و ،خۆی���ان ل���هو فهزایه پهخ���ش كردوهتهوه كه تیایدا ئیس�ل�ام وهك دێوهزم���ه ،خیان���هت ،نۆكهرایهتی بۆ بێگانه ،دواكهوتن ،ئهفس���انه ،زوڵمو س���تهم وهس���فكراوهو مامهڵهی لهگهڵ كراوه .بهرههمی ئهدهبییو رۆشنبیرییو سیاس���ی بۆ ئهم مهبهسته ،لهنێو چینی سیاسهتمهدارانو ههوادارانی پارتهكان، ب���ه ش���ێوازێكی ف���راوان بهكارهاتوه، تارادهی بوون بهعهقیده (ئایدیۆلۆجیا). ه���اوڕو لهگ���هڵ ئهم���ه ،ملكهچی���یو سهرشۆڕییهكی بێ وێنه دهبینرێ لهوان سیاس���هتمهدارانهی لهنێو ههناوی ئهم پ���ارتو گروپانه لهدایكب���ون ،بهرامبهر بهۆژئاواییهكان ت���اادهی كۆیالیهتی ،به جۆرێك گ���هر بچوكتری���ن دیپلۆماتێكی رۆژئاوای���ی قس���هیهك ب���كات ،جێگای بیركردنهوهی تی���ا نییهو وهك فهرمانی موقهدهس وهردهگی���رێ .لهبهرئهوه ،بۆ نمونه ،ئێستا لهنێو كورد سیاسهتمهدار ههیه كه باسی دهوڵهتی كوردی دهكرێ، ئهو یهكس���هر بهخهونی له قهڵهم دهدا، چونكه ههمیشه لهدهمی رۆژئاواییهكانهوه تهماشای كێش���هی میللهتهكهی دهكاو رای ئهوان دهگوازێتهوه ،ههرچهنده گهر رۆژئاواییهك���ه پهیوهس���تی بهبڕیاردانی نێوهنده سیاسییهكانیشهوه نهبێ! ئهمه ئهسڵی باسهكه نییه.
ئهسڵی باسهكه ئهوهیه كهسێكی ئاوا، بااڵدهس���ت لهنێو میللهتێكی دواكهوتو، بهالیهنی كهمهوه لهپهنجا س���اڵی رابردو وهك س���هركردهی رێكخراوێكی گهوره، ههمو ئیمكانیاتێك���ی تهرخانكردوه ،دژ بهبی���رو باوهڕو ئایینی ك���ورد .چهندین خهڵكی جۆراوج���ۆری رێكخراوێكی ئاوا، چهندین ساڵه كاریان لهسهر ئهم كایانه كردوهو مۆدێلی باوو دی���اردهی نوێیان بهرههمهێن���اوه ،كه چینی رۆش���نبیرو بزوتنهوه كۆمهاڵیهتییهكانی خس���توهته ژێ���ر ركێف���ی خۆی���هوهو ههیمهن���هی بهسهرهوه كردوه. بیس���تو دو س���اڵه رێكخراوێك���ی ئ���اوا ،پارهیهكی زۆری دهس���ت كهتوهو بهش���داری لهحوكمی كوردستان دهكاو، بهچهندین شێوه دامو دهزگاو رێكخراوو گروپی دروستكردوه ،كه بهرواڵهت سهر بهو نین ،ب���هاڵم لهژێر ههیمهنهو ركێفی ئهو دروستبونو پاروی نانیان بهدهستی ئهوه ،یان لهراب���ردو بهنانی ئهو گهوره بون. ئهم���ڕۆ چهندی���ن گۆڤ���ار ،رۆژنامه، كهناڵ���ی میدیا ،س���هنتهری جموجۆڵی كۆمهاڵیهت���ی ...هتد لهئ���ارادانو لهنێو جوغزی ئهم كهشو ههوایه دروستبون، كه ب���هردهوام لهس���هر ناواخنێك ئیش بكهن ئهویش به هۆو بهبێ هۆ ،هێرشی جۆراوجۆر بكرێته س���هر ئیس�ل�امو ئهو س���یاقاتانهی پهیوهس���تن بهئیس�ل�ام: كهلتور ،كهلهپور ،مێژو ،نهریتو هتد. ئهو كهس���انهی ئهم رێكخراوو میدیاو س���نهتهرو كهنااڵن���ه بهڕێ���وه دهبهن، لهفهزایهك پهروهردهبون ،كه بارگاوییه بهدوژمنایهتییهكی سهرشێتانه بهرامبهر بهئیسالم. ئهمانه بهت���هواوی كهوتونهته ژێر ئهو ئهدهبیاتهی لهم پهنجا س���اڵهی دواییه كاری لهس���هر ئهمه كردوه ،كه بهههمو شێوازێك ئایینو دابونهریت رهتبكاتهوهو، سهروهرییو شكۆمهندیی بداته رۆژئاوا، تارادهی بهتهقدیسكردنی. ئنجا ئهم ج���ۆره واقیع���ه ،بازاڕێكی بهردهوامی دروس���تكردوه ،ك���ه تیایدا پیس���ترینو گهندهڵترین كڕینو فرۆشتن لهئارادایه ،ئهویش ئهوهیه ،كاری باشت دهوێ ،ن���اوی بریقهدارو پ���ارهو پولت دهوێ ،پێگ���هی باش���ت دهوێ ،فهرمو بب���ه بهو رۆش���نبیرهی ئ���هم ئهجێنداو پڕۆگرامانه پهخش���دهكاتهوه ،كه پهنجا ساڵه بێوچان خول لێدهداتهوهو بێهوده گاسنهكانی ئهم كێاڵنه رادهكێشێ. ماوهیهك���ه ،چاودێ���ری بهرههم���ی جۆراوجۆری رۆش���نبیریی كوردس���تان دهكهم .ئهوهی زیاتر زهقه لهم نێوهنده ئهوهیه ،بڕۆ بنوسه به كهیفی خۆت چی دهنوسی ،قس���ه بكه لهسهر تهلهفزیۆن چۆنت بوێ ،بهاڵم دو شت زۆر پێویستهو فهرزه :یهكهمیان ریس���واكردنی ئایینو نهریت ،دوهمیش���یان لێ���رهو لهوێ بیرو قس���هی رۆژئاوای���ی ،زاراوهی رۆژئاوایی
فڕێده نێو قس���هو باسو نوس���ینهكهت، بۆ دروس���تكردنی ئ���هو قهداس���هتهی لهژێرعهباكهی���هوه جێ���گا ب���ۆ قس���هو باس���هكان خۆش دهكاو ،خهڵك ئاماده دهكا ب���ۆ وهرگرتنی .قهداس���هتهكهش ئهوهی���ه ،گ���هر رۆش���نبیرو خوێندكارو لێهاتو بیت ،بۆ ئهوهی باس���ی شتهكان بكهیت ،پێویس���ته س���تایڵت رۆژئاوایی بێت .چونكه ئێستا ئهمه باوهو رهواجی ههیهو ،پێداویستییهكی ههره پێویستی بازاڕه .جگه لهوهی مایهی دهستكهوتنی پارهو پولو ناوبانگه. نمونهی���هك لهو زاراوان���هی لهچهندین بهره���همو ك���ۆڕو پهخش���دا س���هرنجی راكێشام ،باس���ی رێنیسانسی ئوروپیو بزوتنهوهی هیومانیزمه ،یان قس���هكردن ل���ه س���هر هیومانیس���تهكان.بهالیهنی كهم���هوه پرس���یارم ئاراس���تهی س���ێ رۆشنبیر كردوه ،كه لهدهزگای جۆراوجۆر كاردهك���هنو لهژێر ركێفی ئهو دیاردهن، كه ئهو رێكخراوه بااڵدهسته بهرپایكردوه بۆ ئهجێندای تایبهت .ئهم س���ێ بهڕێزه لهقسهو نوس���ینهكانیان ،باسی ئهم دو چهمكهیان ك���ردوه ،كه من پرس���یارم لێكردون ش���هرحی ئهم چهمكانهمان بۆ بكهن .باس بكهن رێنیسانسو هیومانیزم پهیوهندی بهئێمهی ك���وردهوه چییهو، چ���ۆنو بۆچ���ی لهواقیعهكان���ی خۆیان سهریانههڵدا؟ هیچ وهاڵمێكیان نهبو! ئهم���ڕۆ رۆش���نبیری گۆڕهپان���ی كوردس���تان ،باس���ی زاراوهگهلێكی ئاوا دهكا ،ب���ێ ئ���هوهی بزانێ���ت مانای���ان چیی���هو س���یاقه مێژووییهكهش���یان چییه .س���هرباری ئهم���هش ،ناتوانێت بهواقیع���ی كوردی���ان گرێبدات���هوهو پهیوهندییهك���ی بابهتیان���ه دروس���ت بكات بۆ ئهوهی ئێم���هی نهخوێندهوارو دواكهوتو ،س���هرهداوێك حاسڵ بكهینو بزانی���ن رۆش���هنبیرهفهندی چی دهوێ! ئهوهی ب���اوه لهنێو رۆش���نبیرانی كورد ئهوهیه ،رێنیسانس واته رابون یان نههزه (بهمان���ا عهرهبییهك���هی) .ئهم چهمكه گڤهی دێت له نێو رۆشنبیران ،بێ ئهوهی تائێس���تا كهس���ێكیان لێكۆڵینهوهیهكی پێشكهش كردبێت دهربارهی رێنیسانس بۆ ئهوهی بزانین وات���ای چییهو چۆنه. رێنیس���انس ،كه بهمانای لهدایكبونهوه دێت ،ههوڵێك بو بۆ گهڕانهوه بۆ توڕاسو كهلتوری رۆمانی ،لهسهدهی چواردهمهوه س���هریههڵدا .وات���ه نه رۆش���هنگهرییه، نهمۆدێرنێتیهو نه پێشكهوتنیشه .لهنێو ههن���اوی ئ���هم ههوڵه كه تا س���هدهی ههڤدهم ب���هردهوام ب���و ،بزوتنهوهیهك بهرپابو بهناوی هیومانیزم .ئهم زاراوهی هیومانیزمه ،رۆشنبیری كورد پێشكهشی ئێم���هی دهكا ،گوایه هیومانی���زم واته عهقاڵنیهتو دور لهئایینو بیركردنهوهی زانستیانه! وا تێگهیشتوه ،كه هیومانیزم مرۆڤگهریی ،یان مرۆڤایهتی دهگهیهنێ.
»» 19
ئاراس فهتاح مرۆڤ تاك���ە بوونەوەرێك���ە دەزانێت كە دەمرێ���تو تاكە بوونەوەرێكیش���ە دەزانێ���ت ك���ە لەدایكدەبێت .پرس���ی م���ردنو لەدایكب���وون دوو پرس���ی دێرینی مرۆڤ���ن كە ھەنووكەیی خۆیان لەدەس���تنادەن ،چونكی م���رۆڤ تاكە بوونەوەرێكی ھۆش���مەندە بەرامبەر بە مردنو لەدایكبوونی خۆی. ئێمەی م���رۆڤ ناتوانین رێگە لە مردن بگری���ن ،نەك تەنھا لەبەرئەوەی مردن دۆخێك���ی حەتمییەو كۆتایی بە بوونی فیزیكیمان لەن���او جیھاندا دەھێنێت، بەڵك���و م���ردن رەگەزێك���ی گرنگیی بەردەوامبوونیش���مان ل���ە جیھان���دا پێكدەھێنێ���ت .بەمانایەك���ی تر مردن چەن���دە ش���وێنی كۆتاییھاتنی ژیانە، ئەوەن���دەش خاڵ���ی دەس���تپێكردنو بەردەوامبوون���ی رەگ���ەزی مرۆڤە .لە تەنیشت كۆتاییھاتنی ھەموو ژیانێكەوە چەندین ژیانی تر دەستپێدەكاتو لەگەڵ مردنی ھەر تاكێكدا چەندین تاكی تریش لەدایكدەبێت .رێگرتن لە مردن رێگرتنە لە بەردەوامب���وونو نوێبوونەوە .ئێمە چەند ناتوانین رێگە ل���ە مردن بگرین ھێندەش ناتوانین رێگە لە لەدایكبوون بگرین ،چونكی رێگەگرتن لە لەدایكبوون مانای بەرگرتنە لە بەردەوامێتیی ژیان. دیارە من لێرەدا باس لە رێكخس���تنی رێ���ژەی لەدایكبوون ناك���ەمو چەمكی ”رێگرت���ن ل���ە لەدایكب���وون“ لە رووە فەلس���ەفەییەكەیەوە تێكەڵناكرێ���ت ب���ە سیاس���ەتی ”رێكخس���تنی رێژەی لەدایكب���وون“ یان مافی ژنان بۆ منداڵ لەباربردن ،ئەوس���ا ئایا ئەو سیاسەتە لەالی���ەن دەوڵەتەوە ئاراس���تەبكرێت وەكو لە واڵتی چین���دا دەیبینین ،یان كۆمەڵ���گا خۆی لەبەر ھۆكاری ئاڵۆزیی ژی���انو كارو كەمی���ی كاتو ھت���د،. رێ���ژەی لەدایكب���وون كەمبكاتەوە یان رابگرێ���ت ،وەكو لە واڵتە مۆدێرنەكاندا دەیبینین .بەشێوەیەكی گشتیی مردنو لەدایكب���وون دوو دۆخی گرنگی ژیانی مرۆیییمان پێكدەھێنن ،نەك تەنھا لە رووە ئەنترۆپۆلۆگییەكەیەوە ،بەڵكو لە رووە كۆمەاڵیەتیو سیاسییەكەشیەوە. چەندە ھەموو لەدایكبوونێك دۆخێكی تاكانەی دانسقەی مرۆڤ پێكدەھێنێت، ھێن���دەش م���ردن دۆخێك���ی تاكانەی دانس���قەی مرۆڤب���وون پێكدەھێنێت. جیاوازیی مردنو ژیان لەناو جیھاندا لە پێكەوەژیاندایە ،نەك لە پێكەوەمردن. م���رۆڤ بەت���ەنھا لەدایكدەبێ���تو بە كۆمەڵیش دەژی .ھاتن بۆ ناو جیھان، مانای ئامادەبوونمان���ە لە جیھانێكی پێكەوەییدا .ئ���ەم جیھانەی كە تیایدا لەدایكدەبی���ن جیھانێك���ی پلوراڵ���ە، جیھانێك���ە جێ���گای ھەموومانی تێدا دەبێتەوە ،تەنھا شوێنی ئەوانە نییە كە شایستەی لەدایكبوونن یان مردن .ئەوە تەنھا ئایدیۆلۆژی���ا تۆتالیتێرەكانە كە دەیانەوێت ژیانو مردن بۆ ڕەگەزەكان دیاریبكەنو ھەاڵوێ���ردی ژیانو مردنی ئینسانەكان بكەن .ئاشكرایە ئایدیۆلۆژیا تۆتالیتێرەكان باس لە رەگەزی مرۆڤ ناكەن وەك���و بوونێك���ی پلوراڵی ناو ج���یھان ،بەڵكو باس ل���ە رەگەزێكی دیاریك���راوی بیۆلۆگ���ی ی���ان ئایینی دەك���ەن كە بااڵترە لە رەگەزەكانی ترو باس لە مەترس���ی ھەندێك رەگەز یان ئایینی تر دەكەن بۆس���ەر بەردەوامیی رەگەز ی���ان ئایینەكەی خۆیان .لێرەوە ھۆلۆكۆس���ت یان ھەر كۆمەڵكوژییەكی ت���ر كە مرۆڤ بەن���اوی ڕەگەزی بااڵوە پێیھەڵس���اوە ،بریتییە لە دیاریكردنی ژیانو مردن لە الیەن سیاسەتەوە ،واتە دەستنیش���انكردنی ئەوانەی شایستەی ژیان���نو ئەوان���ەی شایس���تەی مردنن لەالیەن دەوڵەتەوە. ھان���ا ئارێنت یەكێكە لە فەیلەس���ووفە گرنگەكانی سەدەی بیستەم كە بابەتی ژی���انو مردن���ی ھێنایە ن���او چەمكی سیاس���ەتەوەو ل���ە گۆش���ەنیگایەكی ت���ەواو جی���اوازەوە تاووتوێ���ی ئ���ەم پرس���ەی ک���رد .ئ���ەو ڕای وای���ە كە لەدایكبوون س���ەرەتایە بۆئەوەی بێینە ناو جیھانەوەو دەس���تبكەین بە ژیان. بەم چەش���نە پرۆس���ەی لەدایكبوون سەرەتای دەستپێكردنە .لەدیدی ئەودا نە لەدایكب���وون ڕابردووەو نە مردنیش داھات���ووە .واتە لەدایكبوون ش���تێك نییە روویدابێتو مردنیش شتێك نییە
لەكولتووری سیاسیی ئێمەدا جەستەی سەرۆك جێگرەوەی نییە، نەك لەبەرئەوەی خودێكی دانسقەیە ،بەڵكو لەبەرئەوەی نەیتوانیوەو نەیویستووە پرۆسەی لەدایكبوونو نوێبوونەوە لەناو ھەناوی خۆیدا دروستبكات رووبدات ،بەڵك���و لەدایكبوونی مرۆڤ س���ەرەتای دەس���تپێكردنێكی نوێی���ە كە لە رێ���گای قس���ەكردنو كردارەوە ب���ەردەوام خۆی نوێدەكاتەوەو دووبارە ئامادەدەبێتەوە. بەبۆچوون���ی ھان���ا ئارێن���ت م���رۆڤ لەجیھانێكی پێكەوەییدا لەدایكدەبێتو ل���ەو جیھان���ەش دەردەچێ���تو دەمرێ���ت .ئەو ڕای وای���ە كە ئەم دوو كایەی���ەی لەدایكب���وونو مردن���ە لەو جیھانەپێكەوەییی���ەدا ،دوو دیاردەی سروش���تیی نین ،بەڵكو دوو دیاردەی دونیایی���ن .بەمانایەك���ی ت���ر ”لەگەڵ مرۆڤدا مانەوە“ مانای ژیانەو ”وازھێنان ی���ان دەرچ���وون لەمان���ەوە لەگ���ەڵ م���رۆڤ“ مان���ای م���ردن دەگەیەنێت. بەدیدی ئەو لەدایكبوونی مرۆڤ مانای سەرھەڵدانی ئۆرگانیزمێك نییە ،بەڵكو مانای ش���ێوازێكە لەبینینی شتەكانو دروس���تبوونی جیھان .ئەم جیھانەش كە م���رۆڤ لەرێ���گای لەدایكبوونەوە دروس���تیدەكات ،جیھانێك���ی پلوراڵ، ھەمەرەنگو ھەمەدەنگە. دیاریكردن���ی م���ردنو ژی���ان لەالیەن سیاس���ەتەوە مانای دەس���تكاریكردنی رادیكااڵن���ەی فۆرم���ی پێكەوەژیان���ە. گ���ەر سیاس���ەت دەس���تیكرد بەدەستنیشانكردنی ئەوەی ئێمە لەكوێ لەدایكبینو لەكوێش���دا بمرین ،لەگەڵ كێدا ژیان دابەشبكەینو لەگەڵ كێشدا ژیان جیابكەینەوەو لەگەڵ كێدا بژینو لەگەڵ كێشدا بمرین ،ئەوا سەرەتایەكی مەترس���یدار بۆ ”تەنھابوون“مان لەناو جیھان���دا بۆ دروس���تدەبێت .چەمكی تەنھابوون الی ئارێنت مانای ئەوە نییە كە ئێمە چیدی بەتەنھا دەژین ،بەڵكو بەمانای ئ���ەوەی پلورالیزم لەناوەرۆكی ژیانەوە بكرێت بەف���ۆرم ،لەجەوھەری ژیان���ەوە بكرێت بەژم���ارەی ئەوانەی پێكەوەدەژین .پرسەكە لێرەدا ئەوەیە كە ئایدیۆلۆژیا ناسیۆنالیستیو ئایینییە توندڕەوەكان پێماندەڵێن :ئێمە تەنھا لەن���او كۆمەڵەی نەتەوەی���ی خۆماندا بەئارامی���ی دەژی���نو تەنھا لەوێش���دا بەكەرامەتەوە دەمرین .ئەم كۆنسێپتە تەنان���ەت گۆڕس���تانەكانیش لەیەكتر جیادەكات���ەوەو ژیان���ی ئینس���انیمان لەیەكتر دادەبڕێتو متمانەی ئینسانیمان بەیەكتر دەكوژێت. بێگوم���ان ئ���ەوەی جێ���گای تێڕامانە ئەوەی���ە کە ئەم ش���یكارە ت���ەنھا بۆ پەیوەن���دی نێوان نەتەوەكان راس���ت نییە ،بەڵكو بۆ پەیوەندی نێوان ھێزە سیاسییە جیاوازەكانی ناو خودی یەك كۆمەڵگای نەتەوەییش راستە.
»» 19
14
) )358یهکشهممه 2012/12/30
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
كهشتییهك لهنێو دڵ ی تۆفاندا دهینوسێت
ماڵئاوایی تاڵهبانی :دیدی خهڵك ئهوهی ههس���تی پێئهكرێ���ت له میانهی قسهكردن له س���هر ئهو قهیرانانهی که سیستهمی سیاس���ی کوردی رووبهرووی دهبێتهوه له میانهی ماڵئاوایی تاڵهبانی ههمووی به گش���تی له دوو روانگهوهیه: یهک���هم روانگ���هی حی���زبو الیهنهکان، دووهم ،روانگ���هی واڵتان���ی دراوس���ێ. پرس���یارێک لێرهدا خۆی زهق ئهکاتهوه بۆچی دیدی خهڵك پش���تگوێ خراوه؟ ئهم پرسیاره ههڵکۆڵینی زامێکی قووڵه، زامێک ک���ه رهگ���ی ههیه ل���ه مێژووی چهند ههزار س���اڵهی دهسهاڵتی سیاسی ل���ه رۆژههاڵت���ی ناوهراس���ت.ئایا رۆڵی خهڵ���ك تهنها تازێباریو ش���ێوهنگێرانه ی���ان ههروهها رۆڵی دارێژهرو س���هروهر له سیس���تهمی دیموکراسی ههرێمدا؟به ش���ێوهیهكی ت���ر دهكرێ بپرس���ین که: خهڵک چۆن ماڵئاوایی دهکهن؟ بنهمای سیستهمی سیاسی رۆژههاڵت ئێرانیی���ه ،که خ���ۆی له س���تهمکاریدا (دیس���پۆزتیزم) دهبینێت���هوه .ئێرانو میس���ر ل���ه رۆژههاڵتی ناوهراس���ت دوو واڵت���ی زۆر هاوش���ێوهن ل���ه میان���هی بهرههمهێنانی سیس���تهمی سیاسیدا .له چهند ههزارس���اڵهی مێژوویاندا ههرگیز نه مرۆڤ ،ن���ه خهڵك بوون���ی ههبووه ل���ه مێژوویاندا .ئهوهی س���هیره ههردوو واڵت که شۆرش���یان کرد ،شۆرشهکهیان تهنها رووداوێک بوو بۆ گواس���تنهوه له شێوازێکی ستهمکارییهوه بۆ شێوازێکی تر له ستهمکاری. قس���هکردن له رۆڵی خهڵك کۆمهڵێک ئاڵۆزیی له خ���ۆی دهگرێت :ئایا خهڵك ههی���ه ،ئهگهر ههن به چهند جۆر ههن؟ چۆن رۆڵ دهبینن؟ له زمانه ئهوروپیهکاندا وهك جۆرجی���و ئهگامبی���ن پێماندهڵێت وش���هی خهڵک که بنهماک���هی التینیه ههموو پێکهوه مانای ب���ڕه یان تۆپهڵه کهس���انێک دهبهخشن که سهر به چینی خوارهوهن،چینی دهرهوهی دهس���هاڵت. له ههمانکاتدا وهك ههنا ئارنت جهختی له س���هر دهکاتهوه چهمک���ی خهڵك له میانهی شۆرش���ی فهرهنس���یدا بهمانای کهسانی بهدبهخت هاتوه .کهواته کاتێک خهڵك پۆلێن دهكرێن وهك خهڵك وهک عهوام ئهوا له پێناو ئهوهدایه که بکرێنه دهرهوهی پرۆس���هی بریاری سیاسیهوه. رهنگه شیعرهکهی ش���ێرکۆ بێکهس که پاش���ان بو به مارشی یهکێتی نیشتمانی کوردس���تان به ههمان ریتم بێت کاتێک که دهڵێت <مهشخهاڵنی شۆرشی نوێی ئهمجاره رهنجدهرانو ههژاره> .بهم پێیه رهنج���دهرانو ه���هژاران وهک تۆپهلێک، بڕێک���ی بێجی���اواز ،رۆڵی مهش���خهاڵن دهبینن .لێ���رهدا رهنجدهرانو ههژارن که خهڵكه ،بهناویانهوه نوێنهرایهتی دهكرێت بۆئ���هوهی رۆڵێکی س���یمبولی ببینن له میانهی شۆرش���دا ،که پاشان له میانهی پرۆسهی سیاس���یدا ئهو رۆڵه له دهست ئهدهن یان رۆڵی���ان نیه بیبینن ،چونکه رۆڵیان بهسهرچووه .لێرهدا رهنجدهرانو ههژارن ئهو تۆپهڵ���ه خهڵكه بێدهنگهن که چاالکی دهنوێنن له میانهی پرۆسهی شۆرش���دا .ههرئهمهش���ه که پرۆس���هی سیاس���ی دهس���ت پێدهكات یهکس���هر پۆلێنکاری جیاواز دێته ئاراوه ،به جۆرێک خهڵکێک دهبن���ه خاوهن ههموو مافێکو خهڵکێکی تر ههموو مافێک له دهس���ت ئهدهن .لهم س���ۆنگهیهوه دهگهرێینهوه بۆ چهمک���ی خهڵ���ك الی ئهگامبین که دهڵێت ،ههمیشه چهمکێکی جووتهییه. ب���ۆ جیاکاریکردن لهم پرۆس���هیهدا ئهو خهڵك به پیتی کهپیتاڵ له س���هرهتادا به خهڵك���ی خاوهن ههم���وو مافێک له قهڵهم ئهداتو خهڵکیش به پیتی بچوک به خهڵك���ی داڕن بوو له ماف له قهڵهم ئهدات ،بهمانایهكی تر رهشو رووت. لێرهدا ک���ه پێگهی خهڵكم���ان زانی، که بریتین له کهس���انێک رهنجدهکێشن، ههژارن ،گهر وههاش نهبن وهها دهبینرێن بۆیه خێرا تورئهدرێنه پهراوێزهوه .ئهوا با قس���ه ل���ه پێگهی خهڵ���ك بکهین له واقیعدا .له گهرمی���ان رۆژێکی هاوین له دیمهنێک���ی دڵتهزێنم دهروانی ،دیمهنێک که بریارمدا وورد ووردێک له نزیکهوه به هێمنی لێی رامێنم ،بۆئهوهی تا ئهوپهڕی ههست به ئازاری بکهم .پیاوێکی خهڵکی گوندی کوردهمیر له زبڵدانی کۆگایهکدا ب���ه جلێکی چلک���نو دهس���تو پلێکی ش���هق ش���هقهوه خهریکی کۆکردنهوهی شوشهو دهبهی ئاو بوو ،بۆ فرۆشتنیانو دابینکردن���ی بژێ���وی .پیاوهکه نهک له دهقێکی ش���یعری چهپ ههوهسدا بهڵکو ل���ه واقیعدا رهنج���دهرو ههژاربوو ،بهاڵم
ئهوهی دیمهنهکهی دهكرده تراژیدیا چهند پێکهاتهیهک بوو ،که ههموویان رابووردوو ئێستاو داهاتووی رۆكی خهڵکیان گوزاره دهكرد .یهکهم کوردهمیر ،که گوندێکه له گهرمیان ،النکهی شۆرش بوو (ئاماژهیه بۆ پانتاییهک ک���ه رۆڵی النکهی بینوه، ئهمرۆ رۆڵێکی ت���ر دهیینێت) دوو،ئهم پیرهمێرده به دڵنیایی���هوه خزمهتکاری شۆرش���گێران بووه(ک���ه ئاماژهی���ه بۆ رۆڵ���ی ئهم کهس���هو هاوش���ێوهکانی له راب���ووردوودا) ، ،بهاڵم ئهوهی له ههموو زیاتر دیمهنهکهی دهكرده تراژیدیا ئهوه بوو که ئهمرۆ کوردهمیر جێگای یهکێک له کانه نهوت���ه گهورهکانه که له الیهن کۆمپانیایهك���ی کهنهدیهوه دهرئههێنرێت بهناوی وێس���ترن زاگ���رۆز .رهنجی ئهم کورده رهنجدهرو ههژاره که مهشخهاڵنی شۆرش بووه نهک به ئازارهوه بهردهوام دهبێ���ت بهڵکوتهنان���هت ل���ه س���امانی ژێرزهوی گوندهکهش���ی بێبهریه .پێکهوه گڕێدانی ئهم ساتهوهختانه پێمان دهڵێن که س���هرباری گۆڕان���ی دۆخهکه ژیاری کهسێکی پۆلێنکراو له خانهی رهنجدهرو ههژار هێنده نهگ���ۆڕاوه .ئهوهێ گۆڕاوه ج���اران نوێنهرایهت���ی دهك���ران ئهمرۆ پهراویزدهخرێن .خهڵك به گش���تی یان لهبریان ،بهناویانهوه قس���هدهکرێت یان پشتگوێ دهخرێن.
یهکێتی پێویستی به پیاچوونهوهیکی سیاسیه بۆئهوهێ خۆشگوزهرانیهکی ئابوری دابینبکات که ئهرکیهتی ئ���هم دیاردهیه چهندی���ن خوێندنهوه ههڵدهگرێت :یهکهم ،یهکێتی نیشتمانی کوردستان بهرههمی رهنجی بڕێکی زۆره له خهڵك .ئهمرۆ ئهم خهڵكه دهبێت مافی ئهوهیان ههبێت که بونهوهرێکی سیاسی بن نهک بۆ ههمیش���ه رهنجدهرو ههژار. بهاڵم له نێوان ئهم رهنجدهرو ههژارانهدا پانتاییهکی فراوان ههیه له دابڕان ،که به دیوارو حیمایهو مهزراو مۆنیکاو کۆشکو دهفتهرو بلۆکو کۆمپانیاو رۆژنامهنوسو رۆشنبیری س���هقهتو رۆژنامهو گۆڤارو زۆرشتی تر پڕ کراوهتهوه .دوو ،ئهمرۆ چاوهرواندهكرێ���ت که ئ���هم خهڵكه له س���اتی کۆچی دوایی تاڵهبانیدا شیوهن بگێڕن .گێڕانی ش���یوهن ساتهوهختێکی ماڵئاواییه ،دڵتهنگبوونه بۆ له دهستدانێک بهاڵم گواس���تنهوهیه بۆ سهردهمی پاش له دهس���تدان .ماڵئاوایی س���اتهوهختی راچهنین���ه .بۆیه ماڵئاوای���ی بۆ یهکێتی دهبێت ئهو ساتهوهختهبێت که تیایدا له خۆی بپرس���ێت ئێستا چ دۆخێکه ،چۆن بهرهو داهاتوو ههنگاوبنرێت .س���ێیهم، له س���هرووی ههموویهوه ئهم ساتهوخته س���اتی پرس���یاره ،شوناس���ی یهکێتی نیش���تمانی چیه؟ ههموو ئهم پرسیارانه گ���هر بکرێ���ت هێزێک���ی وهك یهکێتی رووب���هرووی خهڵ���ک دهکات���هوه ،ئهو خهڵکهی که وهك میلۆدیهکی شیعری به رهنجدهرو ههژار ناودهبرێن .نوێنهرایهتی کردن���ی رهنجدهرانو ههژاران بۆئهوه نیه ک���ه به رهنج���دهر ه���هژار بهێڵدرێنهوه، بهڵك���و ب���ه پێچهوانهوه بۆئ���هوهی ئهو دۆخ���ه تێپهرێنن .ههژاری داڕن بوونه له ههبوو توانا بۆ مرۆڤ بوون وهک ئهوهی پیویسته .بۆیه رهنجدان وههژاریی تهنها ب���ه برین���هوهی مووچهیهک چارهس���هر نابێ���ت .پێش ههموو ش���تێک ههژاریی بهرههمی دۆخێکی سیاسیه .گهر مووچه بتوانێت س���کی کهس���ێک پڕبکات ئهوا ناتوانێ���ت س���هرجهم داڕنبوونهکانی تر دابین بکات .کهواته یهکێتی پێویس���تی به پیاچوونهوهیکی سیاس���یه بۆئهوهێ خۆشگوزهرانیهکی ئابوری دابینبکات که ئهرکیهتی .بهاڵم بێگومان ئهمه نابێت.
شهپۆلهكان بۆ بهرزبونهوهیهكی تر نزم ئهبنهوه هیمداد شاهین
رۆژانێك تێدهپهڕێنی���نو لهرۆژگارێكدا دهگوزهرێی���ن روداوهكان زۆر بهپهل��� ه دێنو دهڕۆن ،بهوتهی س���هید حوسێن ی ی (ههمیش���هی نهص���ر لهكتێب��� دهڵێ���ت عهق���ڵ،1382:ل)267دا ئێم���ه ئهبێ���ت بزانی���ن ئهمانهوێت بۆ ی ك���وێ بڕۆین؟ ئهبێت بزانی���ن لهكوێ دونیاداین؟ لهراس���تیدا ئێم��� ه نازانین لهكوێدای���ن ،ناش���زانین ئهمانهوێت بۆ ێ بڕۆی���ن ،تائێستاش���ی پێوهبێت كو ی ئهو ی بچوك نهمانتوانیوه دهغدهغهیهك ژیانهی خۆمان بكهی���ن ك ه بهردهوامو ههمیش��� ه وهكو زهه���ر دهردخواردمان دهدرێت ،كێشهو گرفتهكان ،چارهسهره كاتیی���هكان زۆر بهخێرای���ی بهرم���ان ێ ئهكهونو بهریان ئهكهوین ،بهاڵم بهب ی ی جهوههر ئهوهی هیچ گۆڕانكارییهك ی ئێم���هدا روبدات، ی دونی���ا لهرۆح��� ێ م���ن ئهم ه ن���او دهنێ���م( :روداو بهب ی روداو) ،لهگهڵ ئهوهشدا بیر لهدۆخێك لهم چهش���نه ئهكهمهوه چهن���د دێڕه شیعرێكی المارتینم دێتهوه یاد ،چهند دێڕه ش���یعرێك كه ت���هواو تهعبیر لهم ی رۆحی دونیای ئێم ه دۆخ هی ئێس���تا ی ههیه بۆ ئهك���هن ،المارتی���ن وێنایهك ێ ئ���هم ج���ۆره ژیانه ك ه پڕاوپ���ڕه لهب ئومێ���دی ،ك ه پڕاوپ���ڕه لهبێ هیواییو ی نهگهیشتن بهویستو ئامانج ،گێڕانهوه ی ئهو حیكایهت���ه ئهبهدیهی ئینس���ان پهراوێزخ���راوه كه بههیچ ش���ێوهیهك ی لهپشت تێكدان ه ناتوانێت بۆ جارێكی د بێ س���نورو دیارینهكراوهكانهوه جیهان ی تر رێكبخات���هوه ،واتا ب ه ش���ێوهیهك ئهو ئینسان ه رهنجبارو مهینهتباران ه بۆ ی ی جیهانێك چركهیهكیش ناتوانن وێنا ی خۆیاندا تر لهبیرو خهیاڵگهو جیهانبین بكێش���ن ،چونك��� ه دهمێك���ه زاكیرهو ی ی ئ���هم ئینس���انانه وێنه تهئهمول��� ئهو جیهان���هی دۆڕاندوه ك���ه دهبوای ه ی المارتین نهیدۆڕێنێ���ت ،ئهم ش���یعره بۆخ���ۆی لهخۆیدا بهناراس���تهوخۆ كار ی كۆمهاڵیهتیو ی ژیان لهسهر ئهم دۆخه ی ئێم ه دهكات ،یان سیاس���یو كولتور
ی هاوكێشانهیش���داین ك ه ههن ،قوربان ی ی یهكهم خود ئهم هاوكێشانهش بهپل ه ی یاریو ئێمهین ،ب���هاڵم دروس���تكهر ی ههمو شتهكانهوه تۆفانهك ه لهدهرهوه دهس���ت بۆ ههم���و ش���تهكان دهبات، ی تۆفانهكهداینو ئێمهش لهنێ���و دڵ��� ی ی یارییهكهین ،تا ئهندازه بهمانایهك���ی تر بڵێم ئێم��� ه ههمو لهم زهرهرمهند خنكانو م���هرگ لهتۆفانهكهوه نزیكین، ی المارتین داین: شیعره ئ���هی دهرچاچ���ه! /زۆر ك���هس لهلێقهوماوانی ژیان لهبهرت دهپاڕێنهوهو دهڵێن: خێرا بكه! /لهگ���هڵ رۆژگارهكانیان/ ئهو ئازارهیان لهسهر الببه، ك���ه ه���هردهم دهیانتلێنێت���هوهو/ خۆشبهختهكان لهبیربكه! پێموای��� ه كۆمهڵگای ئێمه بهعهرهبو بهكوردی���هوه ،بهتوركم���انو بهكل���دو ی ئ���هم كۆمهڵگای ه ئاش���وریهوه ،تهواو ی ی وتنهوه بهدهستهجهمعی س���هرقاڵ ی جیاوازترو ئهم ش���یعرهن بهزمانێك��� تهعبیرێكی جیاوازتر ،كێش��� ه گهورهك ه ههر ئهمهیه كه: ئێم���ه لهنێ���و دڵ���ی تۆفانهكهداین، بهاڵم چ ج���ۆره تۆفانێ���ك؟ تۆفانێك ی ی ههموان كه ت���هواو دیدو دونیابین��� بهیهكجار دیلك���ردوه ،تۆفانێك دواجار ش���هپۆلهكانی نزم ئهبن���هوه ،بهاڵم بۆ ی جارێكی ت���رو زۆر بهخێراییو ئ���هوه ی ب���هرز ببن���هوهو بمانخهنهوه بهتوند ی ئاوهكه بۆ خنكانێكی تاههتایی، قواڵی ی ی ئ���اوادا ئێم ه چ دهبێ���ت لهحاڵێك��� بكهین؟ ئاهو سكااڵ لهدژی كێ بكهین؟ تا ئهن���دازهی حهیاچون لهدۆڕاندن لهو ی مودارا كردن تا ك���هی؟ ئهو تۆفان ه تا یارییهوه نزیكین ،ب���هاڵم بهبێ ئهوه ی ئهم ی بتوانی���ن بچوكترین دهس���تكار دوێن���ێ ئامادهیی ههب���و لهگۆڕهپان سیاسیو كۆمهاڵیهتیو كولتوری ئێمهدا ،هاوكێش���ان ه بكهی���ن ،ی���ان بچوكترین ی ئهم هاوكێشانهدا ئهمڕۆش ه���هر ئامادهیهو س���بهینێش بهشداریمان لهرۆح ی ی ههبێت ،تا ئهم ساتهش بهشێكی زۆر ههر ئام���اده دهبێ���ت ،چونك ه خود ی ی ئهم روداوانهی بهردهوام له كۆمهڵگا ی رۆح ئهو تۆفانه میوانێك���ی ئهبهد تاك بهتاكی ئینس���انی ئێمهی ه بهههمو ئێم���هدا رودهدهن زۆرینهی���ان تهنه���ا ی ی كردن شێوهزمانو ئایدیاو دینو مهزههبێكهوه ،گوزارش���تن لهبهكهرهس���تهی ی ئهو تۆفان ه نهوهك بۆ چركهیهكیش ئهم تهواوی ف���هزای كۆمهاڵیهت���یو رۆح ی كۆمهڵ���گا ،بهتهعبیره ی ت���اك بهتاك��� میوانداری ه ناشكێنێت ،بهڵكو میوانێك ی ئینس���انی ئێمهش لهم ی نیچهییهك��� ه بهردهوام���ی ههموانهوه چرك���ه دوا چرك ه بهڵێنی مانهوه بهههموان ئهدات ،دۆخهدا لهودیو خێرو شهڕ ،حهقیق هتو ی پێشوو ئێستاشدا مهج���از ،تهنانهت لهو دی���و (بنچینه) ئێمهش لهس���اڵگهل ی ی هاوكێش���هكانهوهیه ،بهردهوام بڕیار ی سهرهتایهك لهنوێبونهوه نهمانتوان ی ی مهدهن فیكرو دیدو روانینمان بهێنینه دونیاوه ،لهسهر چارهنوسو مافو ژیان ی ی بچوكترین پرس ب���هردهوام لهن���او هاوكێش���هكانداینو دهدرێت بهبێ ئهوه ێ ێ بكرێ���تو بۆی بگهڕێن���هوه ،بهب لهههمانكات���دا ل���ه دهرهوهی ئ���هو پ
بهردهوام بڕیار لهسهر چارهنوسو ی ی مهدهن مافو ژیان ی ێ ئهوه دهدرێت بهب ی بچوكترین پرس ی ێ بكرێتو بۆ پ ێ بگهڕێنهوه ،بهب ی كهمترین ئهوه ی بۆ بكرێت حیسابێك
ی بۆ بكرێت، ئهوهی كهمترین حیسابێك ی ی ئێم��� ه دهتوانێت چ ئای���ا ئینس���ان ی ی ئێم ه بۆ قهدهرێك بكات؟ ئایا ئینسان ی ی كائینو مهخلوقێك وجودیو ئهب���هد پهراوێزخراوه لهكۆی ئهو روداوانهی ك ه ی بهسهریدا دهسهپێنرێتو ئهبێت قبوڵ بكات ،ئینس���انگهلێك بگ���ره زۆرجار ی ئهخزێنرێنه شهڕی قورسهوه بۆ ئهو ترو لهپێناو ئهوی تردا ،ئێستا ئێمه لهم دۆخ���هدا دهژین ،دۆخێك نازانین لهنێو ی ی تاریكییهوه هاتوین یان لهنێو دڵ دڵ نورهوه ،بهتهعبی���ره (قورئانییهك هی) نازانی���ن مردویهكی���ن لهزیندویهك ل ه دایكبوین؟ یان زیندویهكینو لهمردویهك لهدایكبوی���ن؟ دهورانێ���ك دهگوزهرێت رێك وهكو ئهو كهشتییه دێت ه پێشچاو ی كه چۆن تۆف���ان لهدهریادا بهئارهزو ی پ���ێ ئهكات ،ك��� ه چۆن ی ی���ار خۆ ی ئهیهێنێتو ئهیبات شهپۆل ه توندهكان ی وهك���و چركهس���اتی پێش ههس���تان ی تۆفان��� ه گهورهك���ه ،كه چ���ۆن خۆ پێدا ئهكێش���ێت ،ئهم كهشتییهش هیچ ی نیی ه بۆ وهس���تاندنی ئهم قودرهتێك ێ قودرهتره تۆفان���ه ،بهڵكو زۆر لهوه ب ی راگرتنی ئهو تۆفانهی ههبێت، توان���ا ی ئو ئێس���تا ئێمه لهقۆناغ���ی ئاوابون ی خۆره(وههمیی���ه) داین ك ه چركهیهك ی دیاریكراو خۆمان بۆخۆمانمان زهمهن دروستكردبو ،ئێستا ئیدی بهمهفهوم ه ی حافزییهك هی(ش���یرازی) چرك���ه لهدایكبونی كێشهو نههامهتییهكانه ،ل ه ی دهكرێت؟ ی گێرهو كێش���هدا چ قۆناغ ی دهكات؟ فیكرو ه���زرو مهعریف ه چ��� ێ دهكرێت؟ ژیانێك ی پ��� فهلس���هفه چ ی مێش���كو بهس���هر دهبهین كه تهواو فیك���رو تێڕامانم���ان س���هرقاڵ ه ب���هو روداوان هی ك��� ه ب���هردهوام رودهدهنو ی كهچی هیچ شتێكیش لهدونیاو شێواز ی ئێم ه ناگۆڕنو ئێمهش ناپهرژێین ه ژیان س���هر بیركردنهوه لهچارهسهر ،بهڵكو ی روداوهكانهوه تهنها خۆم���ان بهبینین خهری���ك ك���ردوهو كاتێ���ك نیی��� ه بۆ ی ش���یرینو بیركردن���هوه ،تا روداوێك دڵخۆشكهر دهبیستین ،دهیانو سهدان ی تاڵو غهمباركهر دهبیس���تینو روداو ی ئاوادا بهس���هرماندا دێت ،لهحاڵێك��� ی ههمو بهشێوهیهك لهشێوهكان پرسیار جددیو قوڵمان ههیه..،
»» 19
ناسیونالیزم وەک کولتور ،هێماو سیاسەت کاوە دەستوورە ناسیونالیزم قەد نەیتوانیوه چ لەئەوروپاو چ لەشوێنەکانی تر تەنها وەک سیاسەت دەربکەوێت ،هەرکات دیاردەیەک بەناوی ناس���یونالیزم دەرکەوتبێت ،چ لەش���ێوە مرۆڤدۆستانەکەیو چ ئەو کاتەی خۆشی وەک پڕۆژەیەکی شوڤینیس���تی نیش���ان دابێت جگە لەهێم���اکان هەر کولتوریش ه���اوڕای ب���وە .نمون���ەی ئاڵمانی نازی ئەوەی پێ س���ەلماندین کە لەبەدیهێنانی پڕۆژەیەک���ی دڕندان���ەی وەهاداهی���چ کولتورێکی ش���ۆڤینی پاڵپشتی دەزگای رەگەزپەرەستی نازی بو بەڵکو زانستیش رۆڵێک���ی یەکجار بەرچ���اوو گرنگی هەبو لەخەماڵندنی ئەو پڕۆژەدا .ناس���ێۆنالیزم قەد دیاردەیەکی ت���اک رەهەندی نەبوە ک���ە تەنها لەسیاس���ەتدا کورتبکرێتەوە؛ ناس���یوناڵیزم بەرهەم���ی خەیاڵی تەنها گروپو دەس���تەیەک نییە کە لەدەرەوەی کۆمەڵگا دابنرێت ی���ان وەک دورگەیەک ببینرێ���ت کە لەن���او کۆمەڵگایەکداو بێ پەیوەندی لەگەڵ جەس���تەی س���ەرەکی بژیت .ناسیۆناڵیزم بۆ ئێمە زیاتر بەرهەمی هەندێ���ک بارودۆخی مێژوی���ی ،ئابوری، سیاس���یو کولتورییە کە هەمو کۆمەڵگا کەم ت���ا ف���رە دەکات بەخاوەنی خۆی، بۆیە پێش ئەوەی ناس���یوناڵیزم تەعبیر لەسیاسەت بکات تەعبیر لە کۆمەڵگایەک دەکات بەهەم���و رەهەندەکانیی���ەوە کە سیاسەتیشی بریتی دەبێت. دەتوانی���ن هەرلەس���ەرەتاوە ئ���ەم بنەمایانە هەم لەپڕۆژەی ناسیوناڵیستی عەرەب���ی عێراقیدا ببینین���ەوەو هەم لە پ���ڕۆژەی ناسیوناڵیس���تی ک���وردی کە ن���اوی کوردایەتیی���ە .ب���اس لەپڕۆژەی ناسیونالیستی عێراقی عەرەبی دادەنێین بۆ کاتێکی تر ،بەاڵم لێرەدا هەوڵدەدەین بەئاماژەکردن ب���ەروە فرەرەهەندییەکانی
کوردایەتی قەد دروستکراوو بەرهەمهێنەری سیاسییەکانی کوردستان نەبوە، بەڵکو کوردایەتی وەک بزوتنەوەیەکی ساوای کولتوری کۆمەاڵیەتی بو کە سیاسەتو حیزبایەتی دروستکرد ناسیوناڵیزمی کوردی هەندێ باسو بابەت بخەینە ژێر پرس���یارەوە کە خۆی وەک رەخنەی پڕۆژەی ناس���یۆنالیزمی کوردی دەردەخ���اتو هەوڵدەدات ئ���ەم پڕۆژەیە تەنها لەروە سیاسییەکیدا کورتبکاتەوەو گوتاری ناسیونالیزمی کوردی دابەزێنێت بۆ پڕۆژەیەکی سیاسی تۆخ ،رەخنەیەک کە لەئێستادا ناسیونالیزم تەنها بەوەهمو یاریەک دەبینێت لەدەست هەندێ سیاسی کورد. دروستکردنی دەوڵەت ،یەکیەتیو تەبایی نەتەوەیی پڕۆژەگەلێکن کە پێش ئەوەی سیاس���ەتوانانی کورد بەرپرسی بن وە یا بەبەرهەمهێنەری بزانرێن ،بەرنامەگەلێکن
ک���ە بەبەرنامەو پ���ڕۆژەی کۆمەڵگایەک دەژمێردرێ���ن؛ بێگۆمان رۆڵی سیاس���ی کورد ناتوانرێت لەبەرچاونەگیرێت ،بەاڵم داماڵینی ئەم بەرنامانە لەبەر کۆمەڵگای ک���وردی هەڵەیەک���ی تیۆریو زانس���تی گەورەی���ەو هەروەه���ا لەبیرکردن���ەوەی هەندێ ڕاس���تی مێژویی.کێش���ەی هەرە سەرەکی لەم ش���ێوە روانینانەدا ئەوەیە کە دەس���ەاڵتی ک���وردیو جەم���اوەری کوردوس���تان لێکج���ودا دەکرێنەوە وەک ئەوەی کە دەسەاڵتی کوردی هەڵقواڵوی کۆمەڵگاکەی خۆی نییەو گروپو تاقمێکە کە ل���ەدەرەوەی کۆمەڵگا دەژیتو تەنها کاری ب���وە بەوێناکردن���ی وەه���مو درۆ بۆ ئ���ەو کۆمەڵگای���ەی کە بەس���ەریدا حوک���م دەکات .لەمێژە لەکۆمەڵناس���یو فەلسەفەی سیاسیدا دەسەاڵت بەئەوالوو س���ەروی کۆمەڵگا ناژمێررێت؛ سیاسەت پێ���ش ئەوەی حوکمکردنی دەس���تەیەک بێت بەس���ەر کۆمەڵگادا ،بە کردەوەیەک دەژمێررێ���ت ک���ە لەس���ەر کردەوەیەکی ت���ر دادەنرێ���ت لەن���او پەیوەندییەک���ی کۆمەاڵیەت���یو لەس���ەر ئاخێزگەیەک���ی کولت���وری .پەیوەن���دی سیاس���یو دەسەاڵتدارانە قەد ناتوانرێت لەدەرەوەی کردەوەی کۆمەاڵیەتی وێنا بکرێت چونکا هیچ شتێک نییە کە بتوانرێت لەدەرەوەی کۆمەڵ���گاو پەیوەندییە کۆمەاڵیەتییەكان بونی هەبێت :سیاس���ەتو دەس���ەاڵتیش بەری نییە لەم راستییە .ئەگەر دەسەاڵت چەمک���ی س���ەرەکی سیاس���ەت بێ���ت، دەتوانین ببینین کە دەسەاڵت لەدەرەوەی سیاسەتیشدا هەیە؛ دەسەاڵت ئەو چەمکە بەرفراوانەیە ک���ە لەناو بنەماڵە ،بونیادە کۆمەاڵیەتیی���ەکان ،ئایین ،پ���ەروەردە، ئاب���وریو هت���د بونی هەیەو ه���ەر کام لەم بونیادانە بەش���ێوەیەکی راستەوخۆ یا ناراس���تەوخۆ کاریگەری هەیە لەسەر سیاسەت؛ دەس���ەاڵت تەنها لە سەرەوە
یانی لەناو سیستەمی سیاسیدا دانابەزێتە ناو کۆمەڵگا ،بەڵکو لەناو کۆمەڵگایشەوە دەس���ەاڵت بەرز دەبێتەوەو سیاس���ەت دەخاتە ژێ���ر کاریگەری ڕاس���تەوخۆ یا ناراس���تەوخۆی خۆی .ه���ەر ئەمەیە کە زۆرێک لە کۆمەڵناس���انو فەیلەسوفانی گەیاندوە بەم قەناعەتەی کە سیاس���ەت، سیس���تەمی سیاسیو دەس���ەاڵت پێش ئ���ەوەی بەرهەمهێنەرب���ن بەرهەم���ی هەندێ بنەماو پرەنس���یپی کۆمەاڵیەتی- کولتورین. بەبیرهێنانەوەیەک���ی خێ���را لەمێژوی کوردایەتی لەهەمو پارچەکانی کوردستان، ئەوەمان بۆ دەردەکەوێت کە کوردایەتی ق���ەد دروس���تکراوو بەرهەمهێن���ەری سیاس���ییەکانی کوردستان نەبوە ،بەڵکو کوردایەتی وەک بزوتنەوەیەکی س���اوای کولتوری کۆمەاڵیەتی بو کە سیاس���ەتو حیزبایەتی دروس���تکردو هەر بەدروست کردنیش���یان ئەم رۆڵەی لەس���ەر خۆی النەبردو هەر ئێستایش���ە کە بەردەوامە لەبەدیهێنان���ی ئەو رۆڵ���ەی کە هەیبوە. ئەوە تەنها حیزبو س���ەرکردەی سیاسی نەب���و ک���ە کوردایەتی دەک���رد ،بەڵکو خوێن���دکارو مامۆس���تای قوتابخان���ەو زانکۆکان ،هونەرمەندان ،کاسبو تاجرو هت���د بون کە رۆڵی خۆی���ان دەبینی .بۆ وێنە لە باش���وری کوردستان ،بەژمارەی تاکەکان دەتوانین بیرەوەری تۆماربکەینو هەرکامەیان دەتوانێت بەڵگەیەک بێت بۆ ئەم راس���تییە .با لەبیرم���ان نەچێت کە راپەرینی ٩١پێش ئ���ەوەی راپەڕینێکی حیزبی بێ���ت دژی دەس���ەاڵتی ناوەند، راپەڕینی جەماوەرێک بو .بۆیە دەسەاڵتو سیاس���ەتی کوردی پێش ئەوەی موڵکی سیاس���ییەکانی کورد بێ���ت کۆمەڵگای کوردییە کە خاوەندارێتی دەکات.
»» 19
تەندروستی
) )358یهکشهممه 2012/12/30
ی توشی پێست دهبێت ئهو چوار گرفته زۆرینهی ئافرهتان لهزس����تاندا كێشه ی هیالكبون����ی پێس����تیان ههی����ه بههۆی س����اردی كهش����وههواو كهمی شێ ،بۆ پاراس����تنی كێش لهم گرفتانهی وهرزی زس����تان گۆڤاری (فرۆیندین)ی ئهڵمانی ك����ه تایبهت����ه بهكاروباری ژن����ان چوار چارهسهریان داناوه بۆ روبهروبونهوهی ئهم كێشانه.
بهبهركهوتنیان بهههوای ساردی زستان. ههندێ كهسیش بۆ تهڕكردنی لێوهكان زمانیان بهكاردههێنن واتا چهند جارێك لهرۆژهكهدا لێوهكانیان تهڕدهكهن ،بهاڵم ئ����هم گۆڤاره باس ل����هوهدهكات كه ئهو رێگهیه خراپه بۆ لێوهكانو دهبێته هۆی ش����هقبونیان .لهبهر ئهوه باش����تر وایه كرێم بۆ چهوركردنی����ان بهكاربهێنرێتو باشتریش وایه شهوان پێش چونه جێگه، لێوهكان ب����هو كرێمانه چهور بكرێت كه ماددهی (بانسنولیان) تێدایه.
وشكبونی لێوهكان لهبهر ئهوهی لێوهكان هیچ غودهیهكی چهوریان تێدا نییه بۆیه دهبینین لێوهكان خۆی����ان ناتوان����ن چهوری پێویس����تو رتوب����ه بۆ خۆی����ان دابین بك����هنو زۆر بهخێرایی توشی وشكبون دهبن ئهوهش
قڵیشانی پاژنهكان كێشهیهكی تری پێست كه لهزستاندا توش����ی دهبێت ش����هقبونی پاژنهكانه، لێرهش����دا وا باش����تره ههمو ش����هوێك پاژنهكان چ����هور بكرێنو گۆرهوی لهپێ بكرێن.
قهیس ی بۆ رێكخستن ی لێدان ی دڵ باش ه
خواردن ی 300گرام میوهو سهوزه دهتپارێزێت لهرهبۆ
ی كاریگهری لهس���هر می���وهی قهیس��� ی نهخۆش���ی ش���ێرپهنج ه كهمبونهوه ی دڵ دهكاتو ههیهو هاوكاری پاراستن مهترسی توش���بون بهخورپهی دڵیش كهمدهكاتهوه. ی لێكۆڵینهوهیهك دهریخستوه ،قهیس كاریگهرییهك���ی بهرچ���اوی لهس���هر ی نهخۆش���ی ش���ێرپهنجهو كهمبونهوه دڵ ههی���هو دهیپارێزێ���ت ،ههروهه���ا مهترسی توش���بون بهخورپ هی دڵیش كهمدهكات���هوهو زۆر بهسودیش���ه بۆ رێكخستنی لێدانی دڵ. س���هبارهت لێكۆڵ���هرهوان ی قهیسی ئاشكرایان بهتایبهتمهندییهكان ی ی خانهكانی لهش��� ك���ردوه ،قهیس��� ی م���رۆڤ دهپارێزێت بهه���ۆی ههبون چهند یاریدهدهرێك لهناویدا ،بۆ نمون ه بهرێژهیهك���ی بهرچاو (پۆتاس���یۆم) لهناو قهیسیدا ههیهو رێژهی شهكریش ی زۆر هاوسهنگو لهناویدا بهشێوهیهك ی (ئهنتیئۆكسیدی) رێكوپێكه ،قهیس ی لهسهر ی باش لهناودایهو كاریگهرییهك ی خوێن ههی ه ك ه بههۆیهوه فش���ارهكان
ی ی زانكۆ بهپێ���ی لێكۆڵینهوهیهك��� ی پورتوگال���ی ،دهتوانرێت (بۆرت���و) ی توش���بون بهنهخۆش���ی رهبۆ رێژه لهه���هرزهكاردا كهمبكرێت���هوه له%80 ی خۆراكی باش گهر بێت���و بهرنامهیهك پهیڕهو بكرێ���تو لهو بهرنامهیه رۆژان ه 300گ���رام لهمیوه بخورێ���ت ،چونك ه میوهو س���هوزه دژه ئۆكسانو ڤیتامین سیو ئهیو س���لینیۆمو مهگنسیۆمیان ی تێدای��� ه ك ه ههم���و ئهمان���ه یارمهت ی ههرس دهدهنو دهیپارێزن كۆئهندام لهههوكردن ،ههروهه���ا ئهوهش لهبیر نهكرێت ك ه پێویس���ته دوربكهوینهوه ی چهورییه تێرهكان. لهخواردن
ی گرفتی سێكس���ییان ههی ه وهك ێ لهو پیاوان���ه ههن���د ی سێكس���ی ،پهنا بۆ ی ئارهزو درهن���گ رهپبونو كهم��� ی یهكێك لهبههێزكهره سێكسییهكان دهبهن بۆ بههێزكردن ئارهزوه سێكس���ییهكان ،بهاڵم زۆرین���هی توێژینهوهكان ی باس لهخراپیی ئهو بههێزكهران ه دهكهن بۆ ئهندامهكان ی ی درێژخایهن ی نهخۆش ی ئهوانه ی جهس���ت ه بهتایبهت تر دڵی���ان ههیه ،چونك ه ئ���هو دهرمانان���ه كارلێك دهكات لهگهڵ ڤیاگراو پاشان كێش ه بۆ دڵ دروست دهكات بۆی ه ی دڵیان ههی ه مهترسیداره ئهو ئهو كهس���انهی نهخۆش��� حهب ه بهكاربهێنن ،بهاڵم نوێتری���ن توێژینهوه باس لهوه ی دهكات ك ه چیتر پێویست ناكات ڤیاگراو جۆرهكانی تر بههێزكهره سێكسییهكان بهكاربهێنرێت. ی پاسكیل دهكات لهم توێژینهوه نوێیهدا باس لهلێخوڕین ی پیاوان، ی سێكسی ال ی توانا ی بههێزبون ك ه دهبێته هۆ توێژینهوهك ه ك ه لهسهر 60پیاو ئهنجامدراوهو تهمهنیان لهنێوان 55بۆ 60س���اڵدا بوهو كێش هی نهخۆشی دڵیان ی ههبوه ،دهرمانی نهخۆشییهكهیان بهكاردههێنا ،كۆمهڵ ه ی پاسكیلیان ێ رۆژ وهرزشی لێخورین یهكهم ههفت هی س��� ی دووهم ئهو جۆره وهرزش���هیان دهك���رد ،بهاڵم كۆمهڵ ه ی ههردو بهكارنههێنا ،بۆی ه پاش ماوهیهك لهچاودێریكردن ی یهكهم تهندروس���تی گشتیان گروپ دهركهوت كۆمهڵ ه ی باش���بوه بهش���ێوهیهكی بهرچاو ،ئهمهش بههۆی ئهوه ی %18زیاد رۆیشتوه بۆ لهش، رێژهی ئۆكسجین بهرێژه ی ی كاریان دهكردو رێژه بهمهش مولوله خوێنهكان بهباش خوێن دهوڵهمهند بهئۆكس���جین زیات���ر دهچو بۆ ئهندامو ی لهشو زیاتر خوێنی پاكیان بۆ دهچو بهمهش خانهكان��� ی لهشو ئهو خوێنه پاكه دهگهیش���ت ه ههم���و ئهندامهكان چۆكی پیاوانیش ئهو خوێن ه پاكهیان زیاتر پێدهگهشتو بهمهش كردارو ئارهزوی سێكس���ی لهم كهسانه زۆر باش دهبو كه وهرزشو راهێنانی پاسكیل لێخورینیان دهكرد.
نهشتهر د.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
شەقامەکانی پزیشکان داخەن!
توندبونی پێست زۆرین����هی ژنان ههس����ت بهتوندبونی پێس����تیان دهكهن ل����هم وهرزهدا ،بۆیه رۆژان����ه كرێم بهكاردههێن����ن بۆ ئهوهی وشكبونی قاچهكان پێس����تی قاچهكان بهوه ناس����راون ههست بهخاوبونهوهی پێستیان بكهن. ش����ارهزایانی بواری جوانكارییش ئاماژه كه تهنكو باریك����نو غودهی چهورییان بهوهدهكهن كه پێویس����ته ئهو كرێمانه تێ����دا نیی����ه .بۆی ه دهبینی����ن قاچهكان بهكاربهێنرێ����ت كه چ����هوریو ماددهی یهكهم ئهندامی لهش����ن كه نیشانهكانی رتوبهیان زیاتر تێدایه ،چونكه ئهو جۆره وش����كبونیان تێ����دا دهردهكهوێ����ت .بۆ پێس����ته وهك ئیس����فهنج ههڵیدهمژێت ،روبهروبونهوهی ئهم حاڵهتهش باش����تر ههروهه����ا ئامۆژگارییان ئهوهیه كه لهم وایه ئ����هو كرێمان����ه بهكاربهێنرێت كه وهرزه دوربكهون����هوه لهتهقش����یركردنی م����اددهی چ����هوریو ش����ێداریان تێدایه دهموچاو ،چونكه دهبێت����ه هۆی زیاتر وهك ئهو كرێمان����هی زهیتونو یوریایان هیالكبونی ئهو توێژه سوێرهی پێست .تێدایه.
ش���ێوازی خ���واردن تێكدهچێت ،بۆی ه لێكۆڵهرهوان ئاماژهیان بهوهش كردوه ی كه پێویس���ته مرۆڤ رۆژان ه بهالیهن كهمهوه ( 3بۆ )5دان ه قهیسی بخوات، ی لهههمانكات���دا قهیس���ی س���هرچاوه ی باشه بۆ مرۆڤهكان. وزهیهك ی (بیتۆكارۆتین) بههۆی ههبونی ماده ی ی باش��� لهناویدا ،قهیس���ی س���ودێك ی چ���او ،ههروهها ههی ه بۆ تهندروس���ت ریخۆڵهكان نهرمدهكاتهوهو پێویس���ت ه ی ی بهخواردنی قهیس��� رۆژان ه گرنگ��� ی باشو ی لهش���ێك بدرێ���ت بۆ ئ���هوه تهندروستتان ههبێت.
15
ی رهبۆ خۆپاراستن لهنهخۆش ی ئاماژه پسپۆرانی بواری پزیش���ك ی ب���هوه دهكهن كه ههندێ خۆراك رۆڵ ی ی دهبینن لهتوشبون بهنهخۆش گرنگ رهبۆ ،وات ه ههندێك خۆراك بهس���وده ب���ۆ نهخۆش���ییهكهو ههندێكیش���یان بهپێچهوان���هوه زی���ان دهگهیهن���ن بهنهخۆش���ی رهب���ۆ .پس���پۆران باس
ی جۆ ههروهها دوركهوتن���هوه لهخواردنهوه ل���هوه دهكهن كه بهگش���تی نان ی سپی باشتره گازییهكان. سودبهخشه ،بهاڵم نان ی توێژینهوهكان ب���اس لهزیانی خوێ ی چهرهسات ی لێبپارێزی ،خواردن خۆت ێ زۆر ی زی���اد دهكهنو باش���تره خ���و ێ ج���ارو خواردن ههفتهی دو بۆ س��� ی ی نهكرێت ه خواردنهوه ،چونك ه س���وێری ی دوجار لهههفتهیهكدا خواردن ماس��� ش���یرهمهنییهكانیش زۆر بهس���وده دهبێت���ه كێش���ه بۆ س���یكڵدانۆچكهو ی رهبۆ. ی توش���بون ب ه رهبۆ ،پاشان دروستبونی نهوبه ب���ۆ چهند جاره
پاسكیل لێبخوڕه ،ڤیاگرات ناوێت
ش���ەقامی پزیش���کان ،ش���ارع االگباو، جادەی دکتۆران ..هتد ،ئەو دەستەواژانەن ب���ۆ گردبون���ەوەی کۆمەڵێک پزیش���کی پسپۆر لەش���ەقامێکی دیاریکراوی شاردا بەکاردەهێنرێ���ت .ئ���ەم دەس���تەواژانەو ئ���ەو دیاردەی���ەی گوزارش���تی لێدەکەن ئەوەن���دە باون ک���ە ب���ون بەنەگۆڕێکی چەسپیو لەکۆنەستی کۆمەاڵیەتی ئێمەدا. چەس���پینێک کە مەوداکانی پرسیارکردن لەس���ەر ئ���ەم دی���اردە کۆمەاڵیەتیی���ە دەقرتێننو پەلوپۆی دەکەن .وای لێهاتوە شاربون بەبێ شەقامی پزیشکان مانایەکی نەبێتو پزیش���کبونیش پێشمەرجکرابێت بەهەبونی شوێنێک لەو شەقامەی خەریکە ببێت بەگەڕەکی پزیشکان. دەبێ���ت ئەوە بوترێت ک���ە لەدەرەوەی رۆژهەاڵت���دا ئ���ەم دیاردەی���ە دەگمەنە. س���ەرەتاکەش لەوێوەیە کە پزیش���کێک ی���ا زیاتر دەچێتە ش���وێنێک کە زۆرترین ک���ەس بیبینێ���ت .کوێ���ش لەش���ەقام باش���تر هەیە ب���ۆ پێکانی ئ���ەو ئامانجە. خۆ ئەوە ش���ەقامە کە هەمو کەس���ێکی پێ���دا تێدەپەڕێت .کێش���ەکە ئەوەیە کە کاراکتەرو خەس���ڵەتەکانی ش���ەقامێکی تەپوتۆزاوی���یو ب���ارگاوی بەخێرای���یو رانەوەس���تانو پەلەپ���ەل ،بەخش���کەیی دەگوازرێت���ەوە ب���ۆ مامەڵ���ەو ئاس���تو کواڵیتی ڕەفتاری ئەوانەی لەشەقامەکەدا چاالکن .پزیشکان لەپێناوی ئەوە زۆرترین بینەرو تەماش���اکەرو نەخۆشیان هەبێت، لەپرۆسەی خۆ لەش���ەقام نزیکردنەوەدا، کۆمەڵێک خەس���ڵەتی جەوهەریی پیشەی پزیشکیی لەدەستدەدەن. ئەو پەیوەندییە دیالکتیکییەی لەنێوان شەقامو پزیش���کاندا هەیە لەوێدا کۆتایی پێنایەت کە پزیش���کان خەس���ڵەتەکانی شەقام بەکاربهێننو لەبەرامبەردا شەقامیش کاریگەری خۆی لەسەر پزیشکان دابنێت. نا ،پەیوەندییەکە لەوە قوڵترو ئاڵۆزترەوو کاری بەسەر ئەو ش���وێنو کۆنتێکستەوە هەی���ە ک���ە ش���ەقامەکەی تیای���ە .ئێمە باس���ی هەمو ش���ەقامێک ناکەین .باسی ش���ەقامێکی قەڕەباڵغی جەنجاڵ دەکەین کە لەناوجەرگ���ەی بازاڕە .کێش���ەیەکی ئەوتۆ نەدەبو ئەگەر ش���ەقامی پزیشکان تەنها خەس���ڵەتەکانی شەقامێکی سادەی هەڵگرتایە .دەشێت لەگەڵ ئەوە گوزەرانمان کردبا ئەگەر مامەڵەی پزیش���کان لەگەڵ نەخۆشدا لەشەقامەکانیاندا ،مامەڵەیەکی س���ەرپێیو تێپ���ەڕو کاتی���یو داماڵ���راو لەتێڕام���انو تێفکری���نو گفتگ���ۆ بوایە. ب���ەاڵم گوزەران لەگەڵ ئ���ەوە ناکرێت کە هەمو مامەڵەو ئاڵوێرو ش���ێوازی گفتگۆو رەفتارەکان���ی ش���ەقامێکی بازرگانی���ی لەناوجەرگەی بازاڕدا لەشەقامی پزیشکاندا کاریانپێبکرێتو تەنانەت زەقترو ناشرینتر لەوانەی پێشو دەرکەونو چاالکبن. با بەراوردێک لەنێوان شەقامی پزیشکانو بازاڕەکان���ی جگەرە بکەین .لە بازاڕەکانی جگەرەدا (هێش���تا ئەوەندە گەورە نەبون پێی���ان بوترێت ش���ەقامی جگەرە) پێش ئ���ەوەی جگەرەکە بکری���ت دەبێت پارە بدەیت ،لەشەقامی پزیشکانیش هەروایە. لەبازاڕەکان���ی جگ���ەرەدا ش���ەریکایەتی هەی���ە ،وات���ە گروپێک ب���ازرگان دەچنە پەیوەندییەکی شەریکایەتیەوەو بۆ قازانجی هەم���و الیەک هەوڵەکانی���ان یەکدەخەن، لەش���ەقامی پزیشکانیشدا ش���ەریکایەتی هەیەو کۆمەڵێک پزیش���کو دەرمانفرۆشو خاوەن تاقیگ���ە پەیوەندی دەبەس���تنو قازانج دەکەن .لەبازاڕەکانی جگەرەدا نرخ بەپێی جۆری جگەرەو نرخی رۆژو ئارەزوی فرۆشیارەکەیە ،لەشەقامی پزیشکانیشدا هەروایە .ب���ە کورتی ه���ەردو ئاڵوێرەکە بازرگان���ی بەکااڵیەک���ی دیاریک���راوەوە دەک���ەن .ل���ەوەی جگ���ەرەدا جگەرەیەو لەوەی ش���ەقامی پزیشکاندا تەندروستیو مرۆڤ���ە .ئەگ���ەر جیاوازیی���ەک لەنێوان بازاڕی جگەرەو شەقامی پزیشکاندا بەدی بکرێت ،ڕەنگە تەنها ئەو بۆردو ریکالمانە بێت کە جگەرەفرۆش���ەکان بەکاریدەهێنن لەگەڵ ئەوەی پزیشکان بەنورینگەکانیاندا هەڵیدەواس���ن .ب���ە دڵنیایی���ەوە ئەوەی جگەرەفرۆشەکان رێکوپێکترو خاوێنترە! بازاڕ ش���وێنی پزیش���کان نییە .شەقام ش���وێنی چارەس���ەرکردنی نەخۆش���یی نییە .چارەس���ەری پزیش���کیی پێویستی بەخۆشەویستیو لەسەرخۆییو تێفکرینو تێڕامانو لێوردبونەوە هەیە .لەشوێنێکی جەنجاڵی وەک���و بازاڕو ش���ەقامدا کاری پزیشکیی ناکرێت .شەقامەکانی پزیشکان دەبێت دابخرێنو لەناوببرێن .پزیش���کان دەبێت لەناو گەڕەکەکان���داو لەماڵەکانو مرۆڤەکان���ەوە نزیکب���ن نەک لەش���ەقامو بازاڕدا.
16
xwenden.awene@gmail.com
) )358یهکشهممه 2012/12/30
یهکێتی مامۆستایان :گەر مانگی داهاتو موچە دوابکەوێت هۆڵەکانی خوێندن جێدەهێڵین "هەقە وەزارەتی رۆشنبیری ،وەزارەتی پەروەردەش بخاتە لیستی داهێنەرانەوە" ئا :رەوا بورهان ماوەی دومانگە موچەی بەشێک لەمامۆستایان دوادەکەوێت، ئەمەش نارەزایی مامۆستایانی لێدەکەوێتەوەو كارگێری لقی یەکێتی مۆستایانی سلێمانیش دەڵێت گەر مانگی داهاتوش موچە بەم شێوەیە دوابکەوێت رێوشوێنی توند دەگرینەبەرو رەنگە هۆڵەکانی خوێندن جێبهێڵینو مامۆستایان دەوام نەکەن". لەس���ەرجەم قوتابخان���ە ئامادەییو بەش���ێک لەبنەرەتییەکان���ی ش���اری کارگێری لقی یەکێتی مامۆس���تایانی سلێمانی موچەی مامۆستاییان لەم دو مانگ���ەدا دوادەکەوێت ،ئەمەش گرفتی کوردس���تان لەس���لێمانی ،نەوشیروان بۆ مامۆستایان دروستکردوەو مامۆستا حەم���ە غەری���ب ه���ۆکاری دواکەوتنی س���امان عەلی���ش دەڵێت "هی���وادارم موچەی مامۆس���تایانی بۆ نەبونی پارە بەڕێوبەری پەروەردەی سلێمانی لێدوان لەبانكەکان���ی س���لێمانیدا گێرای���ەوەو ن���ەدات بڵێ���ت موچەی مامۆس���تایان وتی" کێش���ەکە پ���ەروەردە نییە بەاڵم 25ی مانگ دەدرێ���ت چونکە کەی ئەو کەمتەرخەمەو ئاگاداری دواکەوتنەکەی لێ���دوان ب���دات موچەی مامۆس���تایان نییە". سەبارەت بەوەی وەزارەتی پەروەردە دوادەکەوێت".
بۆچی هەڵوێس���ت وەرناگرێ���ت وتی" وەزی���ری پ���ەروەردە ناتوانێت زەخت لەوەزارەت���ی دارایی بکات لەس���لێمانی تەنه���ا دەس���ەاڵتی بەس���ەر هەولێردا هەیە". مامۆس���تایان دواکەوتنی موچەکەیان ب���ۆ بێپیالن���ی وەزارەتی پ���ەروەردە دەگەرێنن���ەوە ،مامۆس���تا دی���اری عەبدولقادر لەوبارەیەوە وتی "دواکەوتنی موچ���ە بێپیالنی وەزارەت���ی پەروەردە دەردەخ���ات وەک چ���ۆن بێپیالنە لەو رۆژانەی دەیکاتە پش���و کە لەسەرەتای وەرزدا کۆمەڵێک رۆژی بۆ پشو دیاری کردبو ،بەاڵم لەئێس���تادا چەند رۆژێکی نەلەسەر خۆکوشتنی خوێندکار ،ئینجا دیکەی کردوه بەپشو". س���ەبارەت بەو لێدوانەی کە وەزیری چ���ۆن ئ���اگای لەدواکەوتن���ی موچەی پ���ەروەردە لەکاتی کۆبون���ەوە لەگەڵ مامۆستا دەبێت؟!". مامۆستا نەوشیروان دەڵێت "بەهۆی یەکێت���ی مامۆس���تایاندا دایب���و ک���ە رایگەیاندبو ئاگاداری دواکەوتنی موچە زەختی یەکێتی مامۆس���تایانەوە چەند نی���ن ،دیاری وتیش���ی "مامۆس���تایان رۆژێکی تریش مانگ���ی رابردو موچەی وەزیری پ���ەروەردە ناناس���ن ،وەزیری مامۆس���تایان دوانەک���ەوت ،ئەگ���ەر پەروەردە لەس���ەر هیچ ش���تێک قسە مانگی داهاتوش موچەی مامۆس���تایان ناکات نە لەس���ەر روخاندنی قوتابخانە دوابکەوێت ،هەڵوێستی توندمان دەبێتو
وەزیر لەسەر هیچ شتێک قسە ناکات نەلەسەر روخاندنی قوتابخانە نەلەسەر خۆکوشتنی خوێندکار ،ئینجا چۆن ئاگای لەدواکەوتنی موچەی مامۆستا دەبێت؟! رەنگە نەچینە هۆڵەکانی خوێندنەوە". وتیش���ی لەئێس���تادا دەیانەوێ���ت یاداش���تێک ئاراستەی وەزارەتی دارایی بکەن بەهۆی دواکەوتنی موچەوە. مامۆس���تا س���امان س���ەبارەت بەکەمتەرخەمی وەزارەت���ی پەروەردە بەتوانج���ەوە وتی " هەق���ە وەزارەتی رۆش���نبیری ،وەزارەتی پ���ەروەردەش بخاتە لیستی داهێنەرانەوە".
"پرۆگرامی مێژوی قۆناغ ی ئامادهیی پڕه لهههڵهی مێژویی"
ئا :ئاكۆ حهمهد رابی بهشێك لهو مامۆستایانهی ك ه بابهتی مێژوی قۆناغی ئامادهیی بهخوێندكاران دهڵێنهوه ئاماژه بهوه دهكهن كه پرۆگرامی خوێندنی مێژو لهقۆناغی ئامادهییدا ،پڕه لهههڵهو كهمو كورتی ،بهڕێوهبهری بهشی پرۆگرامو چاپهمهنییهكانیش لهوهزارهتی پهروهرده دهڵێت "ئێمه رهخنهی ههموودڵسۆزێك بهههند وهردهگرینو هیچ شتێكیش بهبێ كهمو كورتی نابێت".
ی ماستهر محهمهد گهاڵڵهیی ،قوتاب لهبهش����ی مێ����ژوی كوردو ئی����دارهی عوسمانی لهزانكۆی بهیروتی لوبنان، لهبارهی مهنههجی بابهتی مێژوی ههر سێ قۆناغی ئامادهییهوه ،رای وایه كه ههڵهی زۆری تێدان ،ناوبراو لهبارهی مێ����ژوی پۆلی دهیهم����ی ئامادهییهوه كه بهمێژوی شارس����تانییهت ناونراوه دهڵێ����ت "پێ����ش ههم����و ش����تێك نوس����ینهوهی مێژوی شارس����تانییهت بهتایبهتی هی سهدهكانی پێش مێژو، پێویس����تی بهكهسانێكه ش����ارهزابن لهزمانو نوسینی شارستانییهتی ئهو گهالنهی ك����ه نهخشو نیگاریان پێش زاین جێهێش����تووه ،وهك (سۆمهری، ئهكهدی ،بابلیو ئاش����وریو ئیالمی.. هتد)" ناوبراو رونیكردهوه كه ئهوهی لهو كتێبهدا زۆر بهزهقی دیاره نهبونی نهخش����هی پڕ زانیارییه بۆ سهردهمی شارستانییهكان. محهم����هد گهاڵڵهی����ی جهختی����ش لهس����هر ئ����هوه دهكات����هوه ك����ه زانیارییهكان����ی زۆر كهم����ن بۆ نمونه باس ل����ه شارس����تانییهتهكانی وهك مایا لهباش����وری ئهمهریكا كه مێژوی گرینگی ههیه ،مێژوی شارستانییهتی رۆژههاڵت����ی ئاس����یاو چینیی����هكان، باش����وری رۆژههاڵتی ئاسیاو مالیزیاو ئهندهنوس����یاش نهكراوه .ئهمه بێجگه لهلهبیركردن����ی مێ����ژوی ناوهراس����تی ئاس����یاو ئهوروپاو شارستانییهتهكانی كهنارهكان����ی س����هر دهریای س����پی ناوهڕاس����ت وهك شاری كۆنی قهرتاج كه لهتونس����ه كه رۆڵێك����ی گرینگی ههبوه لهمێژوی بازرگانی كۆندا. ئهمه سهرهڕای ئهوهی هیچ باسێك نهك����راوه لهمێ����ژوی س����هرههڵدانی شوێنهوارناس����ی ،مێ����ژوی ك����ۆن وات����ا كاری نوس����ینهوهی تی����ۆری شوێنهوارناس����هكان ،بهكورتییهكهی ئهگ����هر ئ����هم كتێبه ب����هراورد بكهین لهگهڵ كتێبی (زانستهكان بۆ ههموان) ههتا لهگهڵ قۆناغهكانی بنهڕهتی زۆر الوازهو پێویسته دهوڵهمهندتر بكرێتو
كه دهگهیشتم ه ههندێک بابهت شهرم دایدهگرتم چونکه بهچهند وشهیهكی كهم باسی ههڵهبجهو راپهرینی دهکرد لهكاتێكدا بهشێكی تهواو بۆ مێژوی شۆڕشه عهرهبییهكان تهرخانكراوه پێداچونهوهیهك����ی گهورهی زانس����تی بهگیانی����دا بكرێت ،بهش����ێوهیهكی تر بنوس����ریێتهوه كه زمانێكی زانستیو س����ادهو زانیاری بێت نهك چیرۆكێكی وشكو خوێندكار لێی ڕابكات. لهبارهی مێژوی پۆلی یازدهیهمیش، محهمهد گهاڵڵهیی ،رایدهگهیهنێت ئهو كهس����انهی ئهمهشیان نوس����یوهتهوه كورد بن یان ع����هرهب ،زۆر زهحمهته یهك����ێ لهزمان����ه ئهوروپیی����هكان بزان����ن ،بهبهڵگهی ئ����هوهی كه باس لهڕاگهیهنراوی شۆڕش����ی فهرهنس����ی دهكهن ئهو دهقهیان وهرنهگێڕاوه كه ب����اس لهئازادیو یهكس����انی كۆمهڵگا دهكات .ئهو وتی "ئهوهی لهم كتێبهدا تێبینی دهكرێت ،ئهوهیه كه پێش����تر قهبارهك����هی زۆر گ����هوره بو ئێس����تا كراوهت����ه مامناوهن����دی ،بێجگه لهو گۆڕانكارییهی هیچی تری بۆ نهكراوه،
چونكه ئێستا بهههزاران لێكۆڵینهوهی زانس����تی بهدات����او بهڵگهنامهی نو ێ لهس����هر مێژوی ئهوروپ����ا دهركهوتوه بهتایبهتیش لهسهر جهنگهكانی یهكهمو دوهمی جیهانیی .ئهمه بێجگه لهوهی كهوا مێژویهكی پ����ڕ گرینگی ئهوروپا لهبیركراوه ئهمیش (رۆژههاڵتناسی)یه كه ههر لهسهدهی سیانزهی زاینییهوه بهردهوامه. هاوكات مامۆستا كارزان عهزیز قادر، ههڵگ����ری بڕوانام����هی بهكالۆریۆس، كه شهش س����اڵه وانهی مێژوی پۆلی یازدهی ئامادهی����ی دهڵێتهوه ،ئاماژه بهوه دهدات كه راسته مێژوی ئهوروپا گرنگه بهاڵم دهبینین بههیچ شێوهیهك ئاماژهی ن����هداوه بهمێژوی ئهمهریكا، لهكاتێكدا ئهمهریكا لهالیهن ئینگلیزو ئیسپانییهكانهوه داگیركرابو ،دهمێكه دۆزراوهت����هوه .بهاڵم دهبو ئهم مێژوه بهگرنگی ب����اس بكرابایه چونكه ئهوه رونه كه ئێس����تا ئهمهریكا گرنگترین واڵت����ی جیهان����هو جێگ����هی خۆیهتی خوێن����دكاران ب����هو مێ����ژوه ئاش����نا بكرێ����ن وهك چۆن مێ����ژوی ئهوروپا خراوهتهرو. ئهو رونیك����ردهوه كه كاتێك مێژوی پۆلی دوازدهی ئامادهی����ی دهڵێتهوه خوێندكاران ئهو پرسیارهی لێدهكهن كه گهر كورد وا ئازاو لێهاتوو زیرهك بوه ،بۆچی ئهوها چهوسێنراوهتهوه؟ چونك����ه مێ����ژوی پۆلی دوان����زه پڕه لهپیاههڵ����دانو وێناكردنی كورد وهك پاڵهوان ،لهكاتێكدا پێویس����ت بو كه ههڵهكانیش ئهوهندهی پیاههڵدانهكه ئاماژهی پێبكرایه. مامۆس����تایهكی زمان����ی كوردی����ش بهن����اوی ئارام عهب����دواڵ ،رونیكردهوه كه مهنههجی مێژو ههڵهی زمانهوانیو تهنانهت خاڵبهندییهكهشی تهواو نییهو كهموكورتی زۆری تێدایه. ههروهه����ا گهاڵڵهی����ی ،س����هبارهت بهكهموكورتییهكان����ی مێ����ژوی پۆلی دوازدهیهمی ئامادهی����ی وتی "مێژوی دوانزهی ئامادهیی زۆر ههژاره لهروی تیۆرییو نوس����ینهوهی مێژوی نوێو هاوچهرخ ،ههژاره لهتیۆری زانس����تی مێژوی����ی ،زانیاری����ی مێژوی لهس����هر شۆرشهكانی كورد ،بهتایبهتی لهم دو س����اڵهی رابردودا بهسهدان بهڵگهنامه كراوته ك����وردی كه ه����ی دهوڵهتانی بهریتانیاو فهرهنساو روسیاو ئهمهریكاو دهوڵهت����ی عوس����مانیو س����هفهویو قاجاری����ن ،هی����چ ل����هو بهڵگهنامانه نهكراوهته س����هرچاوهی نوسینهوهی ئهو مێ����ژوه هاوچهرخهی دوانزهیهمی ئامادهیی". ئهو وتیشی " ئهگهر بێینه سهر مێژوی میرنشینه كوردییهكان پیاههڵدانێكی
ئهم مهنههجه لهههڵهی زانستییش بهدهر نیه بۆ نمونه لهباسیمیرنشینی بۆتاندا زاراوهی پێشمهرگه بهكاردێت لهكاتێكدا ئهم چهمكو زاراوهیه لهساڵی 1945هوه هاتۆته ناو فهرههنگی كوردیهوه باش����ی تێدایه ،الیهنهكانی رۆشنبیری ك����وردیو مهڵبهندهكانی خوێندهوار ی كوردی لهبیرك����راوه ،بهڵگهنامهكانی عوس����مانیو س����هفهویو قاج����اری خهزێنهیهك����ی دهوڵهمهن����دی مێژوی میرنش����ینهكانی ك����وردن بهتایبهتی لهههڵوێس����تی سیاس����یو دابهشبونی ئیداری ئهوكاته ،كه خوێندكاری كورد لهمه بێبهش����ه ،ئهوهی ل����هم مێژوهدا ب����هدی دهكرێ����ت نهبونی پرس����یارو رهخنهی مێژوییه لهسهر شۆڕشهكانی كورد ،ههروهها لهمێژوی پارتو الیهنه سیاسییهكاندا كرچوكاڵییهكی تهواوی پێوه دیاره ،ههروهها باس لهش����هڕی ناوخۆ به زهرهره گهورهكانی ناكات كه به كوردستانی باشور كهوت كه ببێته پهندێك بۆ نهوهكانی داهاتو ،بۆیه ئهوه دهسهلمێنێت كه تهوافوقێكی سیاسی پێوهدیاره لهنێوان الیهنهكاندا.
ههروهها مامۆستا ئهسعهد ساڵح، ك����ه ماوهی 15س����اڵ وان����هی مێژو ی قۆناغ����ی ئامادهیی وتۆتهوهو ئێس����تا خوێندكاری ماستهره ،لهبارهی بابهتی مێ����ژوی قۆناغی دهیهم����ی ئامادهیی جهخت لهسهر ئهوه دهكاتهوه كه ئهم بابهت����ه ههندێك بابهت����ی زیادهیه بۆ نمونه باس لهبیركاریو كیمیا دهكات لهكاتێك����دا ئاماژهی وهكو پێویس����ت بهئهكهدییهكان نهك����ردوه ،ههروهها وتیش����ی " مێژوی قۆناغ����ی دهیهمی ئامادهی����ی بهش����ی ههش����تهمی باس لهمێژوی ئهوروپ����ا دهكات لهكاتێكدا دهب����و ئهم بهش����ه وهك دهروازهیهك بوایه بۆ پۆلی یازده ،چونكه هی پۆلی یازده تایبهته بهمێژوی ئهوروپا". ناوب����راو لهب����ارهی مێ����ژوی پۆلی ی����ازدهش وتی ههندێ����ك بابهت ههن بۆ نمون����ه من كه دهگهیش����تمه ئهو بابهته ش����هرم دایدهگرتم كه بهچهند وش����هیهكی ك����هم باس����ی ههڵهبجهو راپهرینی كردوه لهكاتێكدا بهش����ێكی تهواو بۆ مێژوی شۆڕشه عهرهبییهكان تهرخانكراوه .وتیش����ی ئهم مهنههجه لهههڵهی زانس����تییش ب����هدهر نیه بۆ نمون ه لهمیرنش����ینی بۆت����ان زاراوهی پێش����مهرگه بهكاردێت لهكاتێكدا ئهم چهمكو زاراوهیه لهس����اڵی 1945هوه هاتۆته ناو فهرههنگی كورد. لهالی خۆیهوه بهڕێوهبهری پرۆگرامو چاپهمهنییهكان لهوهزارهتی پهروهرده، مامۆستا ئاراس نهجمهدین ،لهلێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه ئاماژهی ب����هوهدا كه ئێمه رهخنهی ههر مامۆس����تایهكی دڵسۆز بهههن����د وهردهگرینو س����ود دهبینین لهههم����و س����هرنجو تێبینییهكانیان. وتیش����ی لهراس����تیدا زۆر لهو رهخنهو پێش����نیارانه لهبارهی بابهتی مێژو بۆ ئێمه دێنو پێماندهڵێن كه فاڵن بابهت زیادهیهو فاڵنه بابهتی مێژویشی تێدا نیی����هو ك����ه پێویس����ته ههبوایه .ئهو وتی "لهپرۆگرامهكانی خوێندنی مێژو ههندێك س����تاندهرو پێوهر ههیه ،كه بریتییه لهوهی ناكرێت ههمو بابهتێكی مێ����ژو داخڵی مهنه����هج بكرێت ئهگهر تهمهنی لهچهند س����اڵێك بهسهرهوه نهبێت .بهاڵم لهههمان كاتدا ئێمه ئهم بابهت����ه به ج����دی وهردهگرینو كاری لهس����هر دهكهین .ناوبراو ئهوهش����ی نهش����اردهوه ك����ه ئهوانی����ش دڵنیان بابهتی مێژوی قۆناغی ئامادهیی ك همو كورت����ی تێدایه ،ئ����هوهش پێوهرێكی دونیایه كه هی����چ كارێك بهبێ ك همو كورتی نابێت. وتیشی "بهاڵم ئێمه حهوت ساڵه لهم بهش����ه كار دهكهین تا ئێستا كهسێك نههات پێمان بڵێت ئهو دهقه ههڵهیهو ئهمه راستهكهیه".
خوێندن
تهخته سپی
ههرجارهو کهسێک دهینوسێت
ی گۆڕین پهروهرده لهنێوان پڕوپاگهندهو راستیدا مهریوان سهالح حیلمی گۆڕینی ههم���و كۆمهڵگایهك دهبێت لهبناغهوه دهس���تپێبكرێت كه بریتییه لهپهروهرده ،ئێمه ل���هدوای روخاندنی بهعس ئومێدێكمان الدروس���تبو بهاڵم ه���هرزو ئهو ئومێدهم���ان ال رهوییهوهو گهیش���تینه ئ���هو قهناعهت���هی ك���ه حكومهتی ههرێ���م نایهوێت گۆڕانكاری لهم كۆمهڵگایهدا ب���كات كه بناغهكهی بۆ پهروهرده دهگهڕێتهوه،ئهڵبهته چهند هۆكارێك ههن لهپش���ت نهبونی پالنو نهبونی تێڕوانینێكی س���تراتیژییانه بۆ گۆڕین���ی كۆمهڵگاكهمان ،دیارترین ئهو هۆكارانهش بریتین له: 1ـ ملمالنێیهك���ی بێت���امو بێلهزهتی حیزب���ی ك���ه وادهكات ههمو ش���تێك لهچ���اوی حیزب���هوه تهماش���ابكرێت، گرفتی س���هرهكی حیزب لهم قۆناغهدا بریتیی���ه لهمان���هوهی وهك حیزب���ی یهكهمو هاوكاتی���ش مانهوهی بهردهوام لهدهس���هاڵتدا ،بۆ ئهم مهبهسته پارهو داهاتێكی زۆر بهفیڕۆ دهدرێت. 2ـ بریتییه لهپاراستنی واقیعهكه وهكو خۆی ،نهك گۆڕینی ،كه ئهمهش یهكێكه لهخهسڵهتهكانی دیكتاتۆرییهت. 3ـ بریتیی���ه لهمش���ورخواردنو پهروهردهیهكی تهندروس���ت بۆ منداڵی لێپرسراوانو سهرمایهداران چ لهناوخۆی ههرێم بێ���ت یان ل���هدهرهوهی ههرێم، ئیدی لێ���رهوه زۆرینه الی دهس���هاڵت دهبێته خڵته. 4ـ هۆش���یاری :بهه���ۆی نهبون���ی پهروهردهیهكی تهندروس���تهوه ئاستی هۆش���یاری كۆمهڵ���گا نهگهیش���تۆته ئ���هو رادهی���هی ك���ه دهس���هاڵت لهههرێم���ی كوردس���تاندا موحاس���هبه ب���كات ،دروس���تكردنی (نههێش���تنی نهحوێندهواری) گهورهترین ئیعترافه بهو لێش���اوه نهخوێندهوارهی لهكوردستاندا ههیه. 5ـ بیان���و دۆزین���هوه :ئهم���ه جۆره نهخۆش���ییهكه كه تی���ۆری (ئهدلهری) لهس���هر بنیاتنراوه ،ئهم نهخۆش���ییه ك���ه توش���ی ت���اك دهبێ���ت ،تاكیش دهیگوازێتهوه بۆ ناو دهس���هاڵت ،بۆیه ههمیش���ه دهسهاڵت ناس���كیی قۆناغو نهبونی پارهو پیش���تریش س���اوابونی حكومهتی دهكرد بهبیانو ،تا وای لێهات كێشهكان كهڵهكهبن. گۆستاڤ لۆبۆن سهد ساڵ لهمهوپێش لهكتێبی سایكۆلۆژیای جهماوهردا دهڵێ "پڕوپاگهنده لهراستی بههێزتر" گۆستاڤ لۆبۆن لهم وتهیهدا مهبهستی ئهوه نییه بڵێ پڕوپاگهنده چاكتره یان باش���تره، بهڵكو دهڵێ بههێزتره ،ئهڵبهت گۆڕینی پهروهرده لهههرێمی كوردس���تان زیاد لهقهبارهی خۆی گ���هوره كرا ،ههموان چاوهڕێ���ی ئهوهبوی���ن ك���ه وهزارهتی پهروهرده بهپاڵپش���تی ههم���وان ئهم ئیش���هی بهجدی بێت ،بهاڵم ئهوهندهی لهرێكالمهوه نزیكبو ،ئهوهنده لهزهوی واقیعدا كاری بۆ نهك���را ،تهنانهت ئهو كتێب���هی كه ناونراوه سیس���تمی نوێی ی الپهڕهكانی باس���ی پ���هروهرده زۆربه ش���ێوازهكانی تاقیكردن���هوه دهكات. بهكورت���ی ئهو ههواڵنهی ك���ه درا لهم بوارهدا تهنها سهرهتا بو ،واته دهستدانه كارێكی قورس بو بۆ بهرزكردنهوه ،بهاڵم ههتا ئێس���تا بهرزنهكراوهت���هوه ،دهبو ههوڵبدرێ خوێندكار فێربێت ،تێبگات لهشت ،خوێندنهوهی بۆ واقیع ههبێت، بتوانێت واقیع بگۆڕێت ،ئهمانه هیچیان ههوڵی���ان بۆ نهدرا ،بهڵك���و پهروهرده لهسهر شێوازه تهقلیدییهكه بهردهوامه ك���ه بریتیی���ه لهدهرچ���ون ،ئێس���تاو پاش���هرۆژ ،چ���اوی لهپلهوپای���هو پاره بێت ،ههر لهس���هرهتاوه ك���ه وترا ئێمه نابێت چاوهڕێی زهمینهس���ازی بكهین، ئهمه بۆخ���ۆی س���هرهتای لهباربردنی گۆڕینهكهب���و ،هێش���تا پ���هروهردهو فێركردن نهكراوه بهش���تێكی مسۆگهر، وات���ه فێركردن مس���ۆگهر نییه چونكه كاتی دهوام كورتهو داهاتوی خوێندكار رون نیی���هو نازانێت بۆچی دهخوێنێت؟ هێشتا وانهكان زۆرتر تیۆرینو نهكراون بهپراكتیك���ی ،بۆیه (تی���ۆری) عهزابی رۆحی خوێندكار دهداتو دواتر لهبیری دهچێتهوه لهسیس���تمی تیۆریدا دهرخ دروس���ت دهبێت ،كه بهبڕوای من دهرخ خراپترین شتهو سهرهتایهكی ترسناكه بۆ گهمژهكردنی مرۆڤ.
کۆمەاڵیەتی
) )358یهکشهممه 2012/12/30
17
ساڵ تێدەپەڕێتو منداڵە دەرۆزەکەرەکان هەر لەجێی خۆیانن ئا :سارا قادر جیاواز لەهەمو منااڵنی تر ،دورتر لەگەمەو پێکەنینو گاڵتەی هەمو ئەو منداڵە خوا پێداوانەی خۆیان بۆ ئاهەنگی سەری ساڵو جەژنانەی بابانوئێل ئامادە ئەکەن ،مندااڵنێک لەم شارەدا ئەژین کە لەسوچێکی پیسی یەکێک لەکوچە یان کواڵن یان شەقامەکاندا دانیشتونو هەمو ئومێدو خۆشییان کورتبۆتەوە بۆ ئەوەی ئێواران بە پارەیەکی ئەگەر کەمیش بێت بگەڕێنەوە بۆ ماڵەوە. ت����ا دێت ژم����ارەی ئ����ەو رێبوارانەی ئامادەن س����ەیریان بکەنو دەستبکەن بەگیرفانیانداو ش����تێکیان بدەنێ کەمتر عهلی فهرهاد لهچاوهڕوانی رهحمهتی رێبواراندا ئەبێت����ەوە ..رێبوارانێکی زۆر بەخێرایی بەالیاندا تیئەپەڕنو س����ەیریان ناکەن ،باوک ی����ان دای����ک یان خوش����کو برا هەزار دین����ارێ پەی����دا دەکەین ،بەاڵم مندااڵنێک����ی زۆر ک����ە ئەی����ان بین����ن ئەدۆزنەوە کە باوەش����یان بۆ ئەکاتەوەو خۆزگ����ە کەمئەندامو بێباوک نەبوینایەو بەسەرس����وڕمانەوە س����ەیریان ئەکەنو بەماچو میهرەبان����ی گریانەکەیان لەبیر هەرگی����ز بەو ج����ۆرە پارەم����ان پەیدا هیچ ناڵێن ،کەسانێکیش هەر نایانبیننو ئەبات����ەوە .ن����ا ..لەناو ئەم ش����ارەدا نەکردایە" .ئەمە قسەی عەلی فەرهادی تەمەن س����یازدە ساڵ ئەڵیی ش����تومەکێکنو لەوێ����دا دانراون .مندااڵنێک����ی تر هەن نەقاچیان هەیە تا ب����ەاڵم ئەوان����ە دڵێکیان هەی����ە وەک پێی بڕۆن ،نەدەس����تیان هەیە دەستی ب����و ،کە بااڵی لەپەنجا س����انتیمەترێ ئێمە لێئەدا ،خەیاڵێکی����ان هەیە وەک کەس����ی پێ بگرن ،نەکەس����وکارێکیان تێناپەرێتو کێشی هەر پازدە کیلۆیەک مندااڵنی ترو خ����ەو بەگەمەکردنو نازو هەی����ە کە له گریان ژیری����ان بکاتەوە ..دەبێتو پش����تێکی کۆماوەو دو دەستو پێکەنینەوە ئەبین����ن ،زمانێکیان هەیە ئەوان لەس����ەر ش����ەقامو لەکۆالنەکاندا دوو قاچی گۆتی هەیە ،لەس����ەر پارچە ئەیان����ەوێ قس����ەی پێبک����ەنو گوێیان لەفەرامۆشکراوترین شوێندا بەبەرچاوی کارتۆنێ لەبەر دەمی دایکە ڕەشپۆش����ە لێبگیرێت .لەناو شارەکەمداو لەسوچە هەموانەوە کەوت����ون ،بەاڵم کەم کەس عەبا بەسەرەکەیدا دانیشتبو چاوەروانی پیسو فەرامۆشکراوەکانیدا مندااڵنێکی ئەیانبینێ����ت ..هەندێ����ک بەبێزارییەوە ئەوەبوو کێ ش����تێ پ����ارەی زیاتری بۆ زامدارو کەم ئەندامو بچکۆالنە لەس����ەر س����ەیریان ئەک����ەنو بەفێڵیک����ی ئ����ەو دابنێتو دڵی خ����ۆش بکات .ئەو تەنها بەتانییەکی ش����ر یان پارچە کارتۆنێکی س����واڵکەرانەیان ئەزانن ک����ە تەنها بۆ کێ����شو ب����ااڵی ناتەواونییە ،دەس����تە فڕێ����دراوی دوکان����ەکان ،پاڵکەوتونو دەس����تبڕینی خەڵکو پارە کۆکردنەوە لێکئااڵوەکان����ی ناتوانێ����ت کەوچکێک چاوەڕێن دیمەنی کارەس����اتاوییان دڵی لەوێدا دان����راون ،هەندێکی دی بەزەیی چێشتێش ببات بۆ دەمیو بەدڵی خۆی ئەو رێبوارە زۆرانەی بەالیاندا بە خێرایی بەخۆیاندا دێتەوەو رقی خۆی بەس����ەر نانبخوات .عەلی لەو دەمەو ئێوارەیەدا تێئەپەڕن بجوڵێنێتو دەس����تێک بکەن دای����کو باوکیاندا ئەبارێنێ����ت کە ئەو کاتێک رێب����وارەکان بەالیدا تێدەپەڕینو بەگیرفانیانداو شتێکیان بۆ فڕێ بدەن .مندااڵن����ەی لەو س����ەرماو گەرمایەدا وا بەچاوێکی پڕ لەسۆزەوە هەزار یان چەند لەم ش����ارەدا ه����ەر منداڵ����ە جرپنو لەس����ەر ش����ەقامەکان فڕێ����داوە ،بەاڵم هەزارێکیان وەک بەزەییەک بۆ جەستە خنجیالنەکان ناژین کە دەست لەدەستی راس����تییەکەی ئەوەی����ە ئەمانە نەفێڵی ناتەواوەک����ەی دادەنا ئ����ەو بەحوزنەوە دایک یان باوکیان بازاڕ ئەکەنو ئەگەڕێنو بازرگانەکانی پارەنو نە دڵڕەقی دایکو تەماشی دەکردنو دەیوت"خوای گەورە شت داوا ئەکەن ،هەر ئەم مندااڵنه ناژین باوک ،بەڵکو مندااڵنێک����ی کەمئەندامو پاداشتتان بداتەوە" .بۆ عەلی بێباوکی کە لەن����او پارکو باخچەکان����دا بەیاکدا زام����دارو بێدەرەتانن کە لەوێدا کەوتون هەژاری کەمئەندام رۆژگارەکانی س����اڵ دێنو لەدەوری خلس����کێنەو جۆالنەکان بۆ ئەوەی لەم جیهانەی ئێمەدا کە رۆژ هەموی وەک یەکتر وان. وا س����اڵێک تێدەپ����ەڕێو منداڵ����ە کۆبونەت����ەوەو هەندێکجاری����ش بەهۆی دوای رۆژ ژیانک����ردن تیایدا زەحمەتو نۆرەبڕیی����ەوە لەیەک ئەیکەنە ش����ەر گرانت����ر ئەبێت ،ب����ەم رێگەی����ە بخۆو سواڵکەرەکانی هاوشێوەی عەلیو براکەی لەگەڵ یەکدا ،هەر ئەو مندااڵنە ناژین کە مەمرەی����ەک پەیدا بک����ەن " .ئێمە ئەو بێ ئاگایانە لە وەی لەشەورۆژێکدا یەک دەستیانکرد بەگریان دەستی میهرەبانی رۆژانەی دێینە ناو بازاڕ بیس����ت س����ی ساڵی تەمەنیان بەرێکردوە ،رۆژانە لەو
فۆتۆ :سارا قادر کوچەو کۆاڵنو شەقامانەی شار دانیشتون کە خۆشترین ش����وێنیانەو دڵخۆشترین ساتیان ئەو ئێوارانەیە کە بەگیرفانێکی پڕەوە ڕو لەم����اڵ دەکەن .ئەوان نازانن رۆژگار بەمەیل����ی خ����ۆی یارییەک����ی بێرەحمانەیان پێدەکاتو رێگەیان نادات بۆ ساتێکیش لەناو جیهانە منداڵییە پڕ لەسەرکێشیو جوڵەو پێکەنیناوییەکەی خۆیاندا گوزەر بک����ەنو هەر نەبێت بۆ چەند چرکەیەک مندااڵنە بژین .لەکاتی پرس����یاری ئەوی تۆ بۆ ش����ەوی سەری س����اڵ چ����ی دەکەیت راس����تەوخۆ دڵی پڕب����و لەگریان بەاڵم ح����ەزی نەدەکرد گریانەکەی دەرکەوێ چەند ساتێ وەستا تا فرمێس����کە قەتیس����ماوەکانی چاوی تێپەڕینو وتی"ئێمە لەوڵوبەی گەڕەکی هەژارنش����ینەکان کرێنش����ینینو ئەوی رۆژانە دەس����تمان دەکەوێت دەیدەینە کرێی خان����وو خواردن����ە هەژارانەکەی کە دایکمان بەدەممانەوە دەکات ئیدی بونو نەبونی سەری ساڵ بەمن چی!". عەلی ماوەی س����ێ ساڵە باوکی بەجێی هێشتونو ژنی هێناوەتەوە بۆیە دایکیان جگە لەئەرکی عەلیو برا تەمەن شازدە ساڵەکەشی کە هاوشێوەی عەلییەو وەک ئەو ناتەواوە کەوتۆتە ئەس����تۆ .براکەی کە س����ێ س����اڵ لەعەلی گەورەترە بەو مەرجە قسە بۆ رۆژنامەنوسەکەی ئاوێنە کرد کە نەناوی بهێنینو نە وێنەی بگرین
بەاڵم خەمو ئازارەکانی باس بکەین تا " ئەم حکومەتە دڵرەقە ویژدانی بهەژێت" ،ئ����ەو بەدەنگێکی گڕو س����مێڵێکی تا رادەیەک بۆرەوە وت����ی" رۆژانە ماوەی چەند کاژێ����رێ دایکم����ان دەمانهێنێتە ئێرەو خەڵکی بەزەیی پیاماندا دێتەوەو پارەم����ان دەدەنێ ،کەچ����ی حکومەت بەزەی����ی پێماندا نەهات����ەوەو موچەی کەمئەندام����ی بۆ نەبڕین����ەوە" .ئەو زۆر خەمبارانە باس����ی ئەو ساتانەی کرد کە مندااڵن داوای یاری کردنیان لێدەکەن " ئاخر ئێمە هەرگیز نەمانتوانیوە لەسەر پێی خۆمان بوەس����تین چۆن دەتوانین یاری بکەین". منداڵە س����واڵکەرەکان بەدرۆ سەرو قاچو پش����تو ش����انیان ب����ۆ دەپێچنو بەش����ێوەی بریندار پێش����انیان دەدەن بەاڵم دایکو باوکە دڵسۆزەکانیان نازانن ئەوان بەڕاستی لە ناخەوە تێکدەشکێن چونکە پێشاندانی برینداری جەستەیان زۆر ئاس����انترو زوتر جێی س����ارێژ بونە لەچاو ئەو برینە قواڵنەدا کە لەناخیاندا جێدەمێن����ێو ت����ا ئەبەد چارەس����ەری ئەستەمە. کێ هەیە دیمەنی منداڵە راکشاوەکانی سەر شۆس����تە ساردو س����ڕەکانی شار ب����ۆ چەند س����اتێکیش بێ����ت ویژدانی نەهەژێنێو لەناخەوە ئازاری نەدات؟ کێ لێبکەن؟ کە دەزانێ دنیا چۆن دەرواتو هەیە کاتێک وەک رێبوارێکیش تێپەڕێت رۆژگار ک����ێ تاوانب����ار دەکات؟ چونکە ئیستێک نەکاتو لەخۆی نەپرسێت ئاخر ئەوان بێ ویس����تی خۆی����انو لەوپەڕی بۆ ئەوان وا بژین؟ کێ هەیە نەپرسێتو بێئاگای����دا کاریان پێدەکرێتو دەکرێنە نەڵێت داخۆ دەسەاڵتدارو کاربەدەستانی ش����ەلو کوێرو نەخۆشو بۆ ساتێکیش ش����ارو واڵت ئەمان����ە نابین����ن ؟ داخۆ رێگەی خەیاڵ����ە جوانەکانی منداڵییان ئەوان����ەی رۆژان����ە یاری بەس����ەروەتو پێنادرێ����تو نەبەفەنتازیا یاری بەپەلکە س����امانو بودجەو نەوت����ی ئەم واڵتەوە زێرێنە دەکەنو دەتوانن سواری فرۆکە دەک����ەن بێ ئاگان لەم����ە؟ داخۆ ئەوان ببنو بفڕن ،سواری پاسکیل ببنو چەند ب����ۆ جارێک لەخۆیان دەپرس����ن دەبێت هەنگاوێک ببڕن ،بوکە شوشەیەک بگرن ئەم مندااڵنە هەست بەتێپەربونی شەوو بەدەستیانەوەو ماڵەباجێنەیەک بکەن، رۆژو بەس����ەرچونی تەمەنی منداڵییان چونکە ئەوان لەن����او درۆیەکی گەورەی بکەن؟ دەبێت جی����اوازی ژیانی ئەمرۆو نێوان دایکو باوکیاندان کە دەبێت وەک دوێنێو س����بەینێیان چی بێت؟ دەبێت بتێکی سڕ لەس����ەر پارچە کارتۆنەکەی کاربەدەس����تان لەخۆیان نەپرسن گەر ،بەردەمی باوانیاندا پاڵبکەونو چاوە پڕ دادگایەک����ی دادپەروەران����ە هەبێ����ت هەواو خەیاڵەکانیان بنوقێنن تا خێرێکی رۆژگارێک ئ����ەم مندااڵنە ببنە س����كااڵ زیاتری����ان پێبکرێ����ت ،هەربۆیە براکەی کار لەس����ەرمانو بمانخەنە قەفەس����ی عەلی هیچ ئاواتێکی نەبو لەساڵی نوێدا تۆمەتباریی����ەوەو داوای قەرەبوی هەمو جگە لەوەی حکومەت بیریان لێبکاتەوەو رۆژگارە س����وتماکەکانی منداڵییم����ان رەوانەی دەرەوەی واڵتیان بکات.
رۆژگارێک ئەم مندااڵنە دهبنە سكااڵکار لەسەر کاربهدهستانو دهیانخەنە قەفەسی تۆمەتبارییەوەو داوای قەرەبوی هەمو رۆژگارە سوتماکەکانی منداڵییان لێدهکەن
شارهزایهکی بواری مندااڵن :حکومهت هیچ پالنێکی نییه بۆ چاککردنی رهوشی منداڵ %١٤مندااڵنی سهرجاده روبەروی مامەڵەی خراپی جەستەیی و سێکسی دهبنهوه ئا :سارا قادر رۆژ بەرۆژ ژمارەی ئەو مندااڵنەی بۆ سواڵکردنو کاروکاسپی سەرشەقامەکان دەگرن زیاد دەکاتو لەبەرامبەردا جگە لەوەی هەندێک جار روبەروی ئازارو توندوتیژی دەبنەوە یان جارجار لەالیەن پۆلیسەوە دەستگیر دەکرێن، شارهزایهکی ئهو بوارهش جهخت لهسهر ئهوه دهکاتهوه که حکومەت هیچ پالنێکی بۆ باشترکردنی رەوشی ئەم مندااڵنە پێنییە. ش���ارهزای بواری مندااڵن بهتایبهتی مندااڵن���ی س���هرجاده عەل���ی محەمەد ناس���راو ب���ە (عەل���ی س���ەرجادە) لهچاوپێکهوتنێک���ی ئاوێنهدا دهڵێت " حکومەت پالنی ستراتیژی بۆ باشکردنی رەوش���ی مندااڵن پێنیی���ەو بەچارەکی ئ���ەو پارەیەی بۆ ژنانو رێکخراوەکانی ژن���ان خەرجدەکرێن لەپێن���او نەمانی توندوتیژیدا ،بۆ مندااڵنی خەرجناکەن، لەکاتێکدا رۆحی توندوتیژی کۆمەڵگاو چارەس���ەری ئەو کێشەیە بەباشکردنی رەوشی مندااڵن دەکرێت چونکە ئەوان نەوەی دوارۆژن". عەل���ی مهحم���ود که هەژده س���اڵه ل���هو ب���وارهدا کار دهکات ،س���ەبارەت بەمندااڵنی س���واڵکەرو ئیشکەر باسی ل���ەوە کرد ک���ە ئەوان تائێس���تا دو روپێویان کردوە لەهەر س���ێ ش���اری سلێمانیو هەولێرو دهۆک ،ئەوان منداڵی سواڵکەرو ئیشکەریان جیانەکردۆتەوە ئەو روپێویانە لەساڵەکانی ٢٠٠٧و ٢٠١٠ ک���راونو دهڵێت "لە س���اڵی ٢٠٠٧دا ژمارەی مندااڵنی ئیشکەر چواردە هەزارو هەش���ت س���ەدو حەفتاو هەشت منداڵ بوە ،بەاڵم لە ٢٠١٠بوە بەدوانزە هەزارو چوارسەدو حەفتا منداڵ" ،ناوبراو باس ل���هوه دهکات لەو ژمارەیە چوار هەزارو
ن���ەوەد منداڵیان بەمندااڵنی ئیش���کەر دادەنرێن کە بەنایاسایی ئیشیانکردوەو دهڵێ���ت" بەپێ���ی پێناس���ی مندااڵنی ئیش���کەر لەروە یاس���اییەکەیەوە ئەو مندااڵنەن کە تەمەنیان خوار ١٥ساڵەو لەدەرەوەی چوارچێوەی خێزانەکانیان کاردەک���ەن ،لەگ���ەڵ ئ���ەو مندااڵنەی ک���ە تەمەنیان ١٥بۆ ١٨س���اڵە بەاڵم کارەکانیان کاری قورسو مەترسیدارەو کاریگ���ەری خراپ دەکاتە س���ەر باری تەندروس���تییان ل���ەروی جەس���تەییو ژیریو ئەخالقییەوە بهمنداڵێ ئیشکهر دادهنێرن ،بەاڵم ئەو مندااڵنەی لە -١٥ ١٨ئیش دەکەنو ئیش���ەکەیان ئیشی سوکەو کاریگەری خراپ لەسەر گەشەی جەستەییو ئەقڵیو ئەخالقییان دانانێت ئەمانە ناچنە ژێر پێناس���ەی مندااڵنی ئیشکەرەوە چونکە یاسا رێگەی پێداون کاربک���ەن ،لەهەمو واڵتانی دنیاش ئەو فۆتۆ :ئارام کهریم منداڵێک لهکاتی کارکردندا رێگەپێدانەیان هەیە". بەپێی ماددەی ١٣٨کە گرێبەستێکی عەل���ی ب���اس ل���هوه دهکات ئەوان دهکات که ئ���ەوان نەک تەنها مندااڵنی نێودەوڵەتیی���ەو عێ���راق یەکێک���ە لەو واڵتان���ەی ک���ە ئیمزای ک���ردوە بەپێی تائێس���تا روپێوییەکیان نەک���ردوە تا روپێ���وی مندااڵنی س���واڵکەریان لەال ئەم گرێبەستە هەر واڵتێک دەبێت دوا بزانن ژمارەی مندااڵنی سواڵکەری سەر نییە ،بەڵکو روپێوی ئەو مندااڵنەشیان ئاس���تی کارکردن بۆ مندااڵنی ئیشکەر شەقامەکان چەندەو ئایا بەزۆر سواڵیان لەال نییە کە ساوانو لەبێئاگاییانو بێ دیاری بکات ،بەپێی ئەو گرێبەس���تەش پێدەکرێت یان خۆیان ئەو کارە دەکەن .ویستی خۆیان سواڵیان پێوە دەکرێت. دهربارهی ئهو مندااڵنهی روبەروی ئازار الیهن���ی کهم���ی کارکردن ب���ۆ منداڵ ئ���هو پێیوای���ه ئ���ەو روپێوینەکردن���ە کەموکورت���ی حکومەت���هو دهڵێت" ئەو دەبنەوەو مافەکانیان پێشێل دەکرێت، لەعێراقدا ١٥ساڵە. س���ەبارەت بەوەی ل���ەو ژمارەیە کە مندااڵنە خەڵکی هەر ش���وێنێ بنو هەر عەلی س���ەرجادە باس���ی لەوەکرد کە لەس���اڵی ٢٠١٠هەبو ک���ە چوار هەزارو رەگەزێک بن ،منداڵنو پێویستە بەپێی بەپێی روپێوییەکەی دوساڵ لەوەوبەری ن���ەوەد منداڵ کاریان کردوە ،بەاڵم ئەو یاس���ا مافیان پارێزراوبێتو ئەوان وەک ئ���ەوان %١٤ئ���ەو مندااڵن���ە روبەروی 590منداڵ���ەی تری���ان ئەوانی���ش هەر هەمو منداڵێکی تر مافی ژیانیان هەیەو مامەڵەی خراپی جەس���تەیی سێکسی ئیشکەربون ،عهلی س���هرجاده دهڵێت ناکرێت الیەنە بەرپرس���ەکان چاوپۆشی دەرونی پشتگوێخستن بونەتەوە ،وتی " ئەوان لەگەڵ کەس���وکاریان کەس���ی ل���ەوە بکەن کە ئ���ەم مندااڵنە لەالیەن " کەسیان ئامادەنین ئەو دەستدرێژییە یەکەمی خزانەکانی���انو لەنزیک ئەوان خێزانەکانیانەوە ئیستغاللبکرێن بەهەر سێکسییانە باس بکهن کە بەرامبەریان کاری س���وکیان ک���ردوە ،ب���ەاڵم چوار هۆکارێ بێ���ت ،چونکە زیات���ر منداڵە کراوە". ئهو ب���اس ل���هوه دهکات که ئەوەی هەزارو نەوەدەکەی تریان دور لەخێزانو خێوەتنش���ینەکان روبەری ئەو کارانە ئەرکی ئەو مندااڵنەی قورس���تر کردوە کەسوکار بونو کاری قورسیان پێکراوە دەبنەوە". عهل���ی مهحمود ک���ه لهمنداڵپارێزی ئەوەیە کە کاتێک روبەروی توندوتیژی کە بەپێی یاسا رێگە پێنەدراوە ئەوان کوردس���تان کاردهکات ئاماژه بۆ ئهوه ی���ان مامەڵەی خراپ دەبن���ەوە نازانن لەدەرەوەی یاسا کاریان پێکراوە".
لەکوێ س���كااڵ بکەن ،چونک���ە ئەوان لەالیەک بەمافەکانی خۆیان ئاشنانینو نازان���ن مافی���ان چیی���ە ،لەالیەکی تر ش���وێنێکی تایبەتو دیاریکراویش نییە کە ئەوان بیزاننو سكااڵی لێبکەن. عەل���ی س���ەرجادە ل���ەو بارەیەوە نیگەرانی خۆی دەربڕیو جهختی لهسهر ئهوهکردهوه که یاسایەک نییە بۆ ئهو بواره ،کاتێک منداڵێ دەبینن روبەروی توندوتی���ژی دەبێتەوە تا راس���تەوخۆ ب���روات داوای یاس���ایی تۆم���ار بکات، بەڵکو ئ���ەوان دەتوان���ن تەنها وێنەی پێشێلکارییەکە بگرنو بەرزیبکەنەوەو، عەل���ی لەوبارەی���ەوە وت���ی " کچێکی تەمەن ١٣ساڵ لەالیەن خێزانەکەیەوە ئیستغالل دەکراو سواڵی پێدەکرا بۆیە ئێمە راپۆرتی خۆم���ان بەرزکردەوە بۆ داواکاری گش���تیو تەحریکی داواکەمان ک���رد دواتر ئ���ەوان داواکەیان جواڵندو لەرێی دادگای نەوجەوانانەوە باوکەکەیان بانگک���ردو ئیجرائاتی���ان لەگەڵ کرد". وهک ئاماژهی بۆ کرد ئەوان تا ئێس���تا توانیویانە نزیکەی بیست داوا لەرێگەی پۆلیس���ی نەوجەوان���انو داواکاری گشتییەوە بجوڵێنن. الیەنێکی تری پێش���ێلکردنی مافی من���دااڵن ئ���ەو کاتەی���ە ک���ە دایکیان س���واڵیان پێوە دەکات ،بەاڵم هەر کە دایکەکە دەستگیردەکرێت منداڵەکەشی لەگەڵ���ی دەچێتە زیندان���ەوە بێئەوەی هیچ تاوانێکی کردبێ���تو نەرێكخراوی منداڵ پارێزو نە حکومەتیش تا ئێستا توانیویانە کارێک بۆ ئەمە بکەن .عەلی لەو بارەیەوە وتی" بەراس���تی تائێستا شوێنێکی وا تایبەت نەکراوەتەوە کە هەر لەناو زینداندا بێتو خەڵکی پس���پۆری بۆ دابنرێت تا منداڵەکان لەدایکەکانیان دانەبڕێ���نو لەژێر چاودێریش���دا بن کە ئەمە بۆخۆی خەلەلێکی گەورەیە ". دهرب���ارهی ئ���هو مندااڵن���هی
لهنهخۆشخانهکان کاردهکهن کە نابێت لهخوار ١٨س���اڵهوهبن ئهم پس���پۆره دهڵێ���ت " بەداخ���ەوە زۆر منداڵ لەناو خەستەخانەکاندا کار دەکەنو تائێستا هیچ ئیجرائاتێ نەکراوە". س���هبارهت ب���هو رێوش���وێنانهی که دهگیرێت���ه بهر بهرامبهر ئ���هو خاوهن کارانهی پێشێڵکاری دژی مندااڵن دهکهن ئهو ئاماژه بۆ ئهوه دهکات که لەگەڵ ئەو لیژنانەدا پێشێلکارییەکانی سهر مندااڵن تۆمار دهکات راپۆرت بهرزدهکهنهوه بۆ لێپێچینەوە بەاڵم ئەو زۆر رەش���بین بو بەرامب���ەر بەوەی ک���ە رەنگە لەماوەی ئەو سێ س���اڵەدا تائێس���تا لەگەڵ٣٠ خاوەنکاردا لێپێچینەوە نەکرابێتو وتی " هەزاران منداڵ هەن لەئیشی خراپەوە تێ���وەگالون لهو ش���وێنانه ،بەاڵم هیچ بهرامبهر خاوهنکارهکان نهکراوه". دهرب���ارهی ههبون���ی پالنێ���ک ب���ۆ بنهبرکردنی منداڵێ ئیشکهر ئەو باسی کرد کە پالنێکی پێنج س���اڵییان هەبوە کە لەپێن���ج پرۆژە پێکهات���وە کاریان بۆ مندااڵنی ئیش���کەر ک���ردوەو لەگەڵ حکوم���ەتو الیەن���ە پەیوەندیدارەکاندا کاری���ان بۆ ئەوە کردوە ک���ە دیاردەی مندااڵن���ی ئیش���کەر کەمبکەن���ەوەو لەو م���اوەی پێن���ج س���اڵەداو بەپێی ئ���ەو دو روپێویی���ە بەرێ���ژەی %٣٢ کەمکراوەتەوەو وتی"ئێمە س���ەرجەمی پرۆژەکانم���ان بۆ مندااڵن پێشکەش���ی حکومەت کرد ،ب���ەاڵم حکومەت وەک پێویست جێبەجێی نەکرد ،تەنها لەناو شاری سلێمانیدا نەبێت". ئ���ەو لهکۆتای���ی چاوپێکهتنهک���هدا ئام���اژەی بەوەکرد کە گ���ەر حکومەت دەیەوێت دیاردەی توندوتیژی دژی ژنان نەمێنێت دەبێ���ت کار بۆ مندااڵن بکات تا تاکی تەندروس���ت پەروەردە ببێتو ئەو دیاردەیە کەمبێتەوە چونکە منداڵ بەردی بناغەی کۆمەڵگەی داهاتوە.
18
تایبهت
) )358یهکشهمم ه 2012/12/30
شهشى كانونى دووهم:
یادى جهیشى ئیحتیالل
خهبات عهبدوڵاڵ له 1921/1/6دا ،تهنها چهند مانگێك پ���اش دامهزراندنى دهوڵهت���ى عێراق، بهپێى بڕیارى حاكمى ئهو كاتهى عێراق (پێرس���ى زهخاریا كۆكس) ،جهیش���ى عێراق دامهزرێنرا. ل���ه 2003/5/24دا ،تهنه���ا چهن���د حهفتهیهك پ���اش داگیركردنى عێراق، بهپێى بڕیارى حاكمى ئهو كاتهى عێراق (لویس پۆل بریمهر) ،جهیش���ى عێراق ههڵوهشێنرایهوه. ل���ه 2003/8/7داو بهپێى فهرمانى ژماره 22ى دهسهاڵتى كاتى هاوپهیمانان ،CPAبڕیارى دامهزراندنى جهیشێكى نوێ بۆ عێراق درا. دهستورى ههمیشهیى عێراق ماددهیهكى لهمهڕ جهیش���ى عێ���راق داڕش���تووه، بهگوێرهى بڕگهى یهكهمى ماددهى 9ی دهس���تور" :هێزه چهكدارهكانى عێراقو دهزگاكانى ئاس���ایش ل���ه پێكهاتهكانى گهلى عێراق پێكدێن ب���ه ڕهچاوكردنى هاوس���هنگى ڕێژهى نوێنهرایهتیكردنیان بهب���ێ جیاوازى یان وهالخس���تنى هیچ الیهكو لهژێر ڕكێفى دهسهاڵتى مهدهنیدا دهبێتو بهرگرى له عێراق دهكاتو نابێته دهزگایهك بۆ داپڵۆسینى گهلى عێراقو دهست وهرناداته كاروبارى سیاسییهوهو ڕۆڵى نابێت له ئاڵوگۆڕى دهسهاڵتدا". جهیشى عێراق سهرهتا له فهوجێكهوه دامهزرا كه فهوجى ئیمام موساى كازم ب���وو له بهغداد ،بهاڵم پاش دهوروبهرى حهفتا س���اڵ جهیش���ى عێ���راق بووه ماش���ێنێكى جهنگیى زهبهالح كه له نۆ لهشكرو حهفتاو پێنج فیرقهى جیاجیاو نزیكهى یهك ملیۆن چهكدار پێكهاتبوو، جهیش���ى عێراق خاوهنى حهوت س���هد فڕۆكهى جهنگىو ش���هش ههزار تانكو پێن���ج ه���هزار ت���ۆپو جبهخانهیهكى گهورهى چهكى كیمیای���ىو بایهلۆژىو س���هدان مووشهكى س���كۆدو بهرنامهو پیشهسازییهكى چهكس���ازیى تۆكمهی لهبهردهس���تدا بوو .جهیشى عێراق له كۆتاییهكان���ى جهنگى یهكهمى كهنداوو دهمهدهمى داگیركردنى كوهیتدا چوارهم گهورهترین سوپاى دنیا بوو. جهیش���ى عێ���راق ك���ه لهالی���هن ئینگلیزهكانهوه له سهرهتای بیستهکانی سهدهی پێشوو دامهزرێنرا ،پاش ههشتاو دوو س���اڵ لهالی���هن ئهمهریكییهكانهوه ههڵوهش���ێنرایهوهو باڵوه به یهکهکانی کراو لهبرى ئهو بڕی���ارى دامهزراندنى جهیشێكى تر درا. *** ل���هڕووى سیاس���ییهوه جهیش���ى عێ���راق دامهزراوێك���ى بێالیهن نهبووه، جهیش���ى عێراق جهیشێكى كودهتاچی بووه ،س���هرهڕاى ئهنجامدانى چهندین كودهتاى شكس���تخواردوو ،ب���هاڵم له ساڵهکانی :1936هاتنى بهكر سدقى، :1958راگهیاندن���ى جمهوری���هتو هاتن���ى عهبدولكهریم قاس���م:1963 ، كوش���تنى قاس���مو هاتنى یهكهمجاری بهعس���ییهكان :1968 ،هاتن���هوهى دووهمجارى بهعسییهكان تا داگیركردنى عێ���راق ،جهیش رۆڵێكى كاراى بینیوهو ههمیشه ئهكتهرێكى سهرهكى رووداوه سیاسییهكانى ژیانی عێراق بووه . جهیش���ی عێراق جهیش���ێكى تائیفى ب���ووه ،ئهگهرچ���ى ل���ه س���هرهتاوه ئینگلیزهكان ههوڵیاندا جهیش���ى عێراق ه���ى ههم���وو پێكهاتهكان بێ���تو بهو هۆیهش���هوه پێش���تر کاریان ب���ۆ ئهوه کردب���وو لهمیان���هى هێزهكانى (لیڤى) یهوه عهرهبى ش���یعه ،عهرهبى سوننه، ئاس���ورىو كورد بهش���دارى پێ بكهن، ب���هاڵم دواترو بههۆی پهراوێزخس���تنی کوردو شیعه ،ورده ورده داوودهزگاکانی حكوم���هتو جهی���ش ل���ه سێگۆش���ه سونییهكهى عێراقدا قهتیس ما. جهیش���ى عێ���راق بهتایبهتی���ش لهس���هردهمى بهعس���دا ،جهیش���ێكى ئایدۆلۆژیس���ت ب���ووه .بهع���س وهكو سیس���تمێكى تۆتالیتێ���رو جی���اواز له سیس���تمه دیكتاتۆرهكان ،بۆ پاراستنى دهس���هاڵتهكهىو پایهداركردن���ى ،ههر بهتهنها پش���تى به جهیش نهبهستبوو، چونكه ههروهكو (هانا ئارێنت) دهڵێت ههڵهی���ه گ���هر وا دابنرێت سیس���تمى تۆتالیتێر ه���هر بهتهنها سیس���تمێكى عهسكهرییه ،ئهوه راسته كه دهسهاڵته تۆتالیتێ���رهكان وهك���و دهس���هاڵتێكى
عهس���كهریىو پشتبهس���توو به سوپا خۆدهنوێنن ،بهاڵم ئهم جۆره سیستمان ه كار لهس���هر نابووتكردن���ى ئهخالق���ى پیشهیى سوپاو دهرهجهدارهکانی دهكهن، ئهویش لهڕێى دهس���ت بهسهرداگرتنى سوپاو سهپاندنى شێوهیهكى تایبهت له ئایدۆلۆژیا كه رهنگدانهوهى سیس���تمى دهس���هاڵتهکه خۆیهتی .جهیشى عێراق له دهمى بهعس���دا ،جهیشێكی بهعسی بووه . *** ئهگهرچ���ی ك���ورد ل���ه دامهزراندن ی جهیش���ی عێراق ه���هر لهس���هرهتاوه رۆڵێكی ش���هریفانهی بینیو ژمارهیهكی زۆری ئهفس���هری ك���ورد تهنان���هت تا پ���اش وهدهرنانی دهس���هاڵتی بهعس له كوردس���تان له ڕیزهكانی جهیش���دا خزمهتی���انكرد ،ب���هاڵم بهپێچهوانهی بیروڕای پفدراو به عهقڵی عێراقچێتی، جهیش���ی عێراق لهالیهن كوردهوه نهك ههر جێگهی پهس���نو پیاههڵدان نیه، بگره ل���ه چهندین جومگ���هی مێژوویی جیاجی���ا بهتایبهتیش له س���هردهمی فاش���یزمی بهعسیدا ،جهیشی ئیحتیالل بووه. ئاشكرایه كوردستانی باشور به زهبری چهکو هێزی عهس���كهریی داگیركراوه، سوپای ئیمپریالیزمی بهریتانی به زۆری چهکو دوور له خواستی دانیشتوانهكهی، كوردس���تانی ب���هعێراق���هوه لكان���د، لهبهرئهوهش كه دهوڵهتی عێراق وهكو دهوڵهتێكی عهرهب���ی هاته كایه ،بۆیه نه له سهردهمی پاش���ایهتیو نه پاش ئهو ،ئاماده نهبووه دان به بوونی كورد وهك گهلێك���ی جیا له ع���هرهب بنێت، لهههمان س���ۆنگهوه جهیش���ی عێراق جهیشی سیس���تمه عهرهبییه حوكمڕانه جیاجیاكانی دهوڵهتی عێراق بووه. لهوهتهى شۆڕش���ى چهكداریى كورد له ساڵی 1961هوه ههڵگیرسا ،جهیشى عێراق سهرسهخترین دوژمنى داواكانى كوردو هێزى بهرگریكارى كوردس���تان ب���ووه .راس���تیهكهى جهیش���ى عێراق شانبهشانى دامودهزگا سهركوتكهرهكانى ت���رى رژێمى عهرهبیى عێراق ،ماكینهى قهالچۆكردنى بهردهوامى كورد بووه. ئهوه قسهی پێناوێت كه شانبهشانی جهی���ش ،دام���ودهزگا تۆقێنهرهكان���ی ئهمنو ئیس���تخبارات رۆڵی بهرچاویان له س���هركوتكردنی كوردو گهالنی تری عێراقدا بینیوه ،ب���هاڵم مهحاڵ بوو بێ بوون���ی دامهزراوێك���ی زهبهالحی وهكو جهی���ش ،پرۆس���هی قڕكردن���ی كورد بهڕێوهچووبایه .پێویس���ت به پاس���او هێنانهوه ناكات ،جهیشی عێراق ئامڕازی س���هرهكی خاپوركردنی كوردس���تانو قهتڵوعامكردنی گهلهكهی بووه. جهیش���ی عێ���راق جگ���ه ل���هوهی جهیش���ێكی بێالیهن نهبووه ،له شهڕی گهلی كوردس���تاندا خاوهن هیچ بهڵێنو ئهخالقێكی عهس���كهریش نهبووه ،بۆیه ههمیش���ه الی كورد وهكو دهزگایهكی نامۆو ترس���ناك ،وێرانك���هرو قێزهون تهماشا كراوه. *** له دهرهوهی ههموو ئهو كارهساتانه ی ك���ه بهه���ۆی سیاس���هته چهوتهكانی ئهمهریكاوه له چهند س���اڵی پێش���ودا گهالنی عێ���راق رووب���هڕووی بوونهوه، بهاڵم دهشێت بڕیاری ههڵوهشاندنهوهی جهیشی عێراق لهالیهن حاكمی ئهمهریكا له عێ���راق (پۆڵ برێم���هر) به یهكێك ل���ه بڕیاره بوێ���رو مێژووییهكان ئهژمار
پۆل برێمهر
نوری مالیکی لهیادی جهژنی سوپادا
پێرسی کۆکس
ی گرنگ خهریک ه جهیشی ئهوه جهیشی عێراق جهیشی عێراق بوو كورد عێراق دهبێتهوه ی لهالیهن كوردهوه جگه لهوه بیكردایهت ه مهرج ی جهیشێكی بێالیهن به ئهکتهره نهك ههر جێگ ه ی ی ناشرینهکهو لهچهند بۆ بهشداریكردن پهسنو پیاههڵدان نهبووه ،ل ه شهڕ گهلی كوردستاندا بۆنهیهکی جیاجیادا له دووباره نیه ،بگره ل ه دامهزرانهوهیدا، له ناوچ ه ی خاوهن هیچ چهندین جومگ ه ی کوردستانییهکانی پێش ههر بهڵێنو ئهخالقێك ی مێژووی شتێك جهیش عهسكهری نهبووه ،گهرمهسێر، جیاجیا پهیمان بدات کهرکوکو بۆیه ههمیش ه بهتایبهتیش ك ه نابێت بههیچ دهوروبهری، الی كورد وهكو ی لهسهردهم شێوهیهک و له ی نامۆو موسڵو دهزگایهك ی فاشیزم هیچ بارودۆخێكدا ترسناك ،وێرانكهرو دهوروبهری، بهعسیدا، ی جارێكی تر شهڕ خهریکی جهیشی ئیحتیالل قێزهون تهماشا خۆگیڤکردنهوهن كورد بكات كراوه بووه بكرێت. بهداخ���هوه كورد نهك ههر نهیتوان ی ل���هم ههنگاوه گرنگه تێب���گات ،بهڵكو بهههمان شێوهی قهومییه عهرهبهكانو ب���ێ وهرگتنی عیب���رهت ل���ه ڕابردوو، ئهمیش كهوته داوی ئهو هاشوهوشهی ك���ه پێیواب���وو نهدهب���وا جهی���ش ههڵبوهش���ێندرێتهوه ،ههر ئهوهش نا، ل���ه دووباره دامهزراندنهوهی جهیش���ی عێراق���دا ،كورد هیچ ك���ۆتو بهندێكی نهبوو. لهوهتهی جواڵنهوهی رزگاریخوازانهی كورد له عێراق سهریههڵداوه ،زۆرینهی ههره زۆری ع���هرهب به چاوی خائینو نۆك���هری بێگان���ه له ك���ورد دهڕوانن. ئ���هم دیده پ���ان ئیس�ل�امی ـ قهومی عهرهبییه رهگوڕیشهی مێژوویی ههیه، عهرهبهكان له چڵهپۆپهی دهس���هاڵتی خۆیاندا ،س���هرهڕای كورد ههمیشه به چاوی گومانو بێگانه تهماشای نهتهوهو كهمین���ه ئیتن���یو ئاینییهكان���ی وهكو كوردهكان���ی عێراقو س���وریا ،مارۆنیو ئۆرتۆدۆكسهكانی لوبنان ،قیبتییهكانی میس���ر ،بهربهرهكانی جهزائیرو تونسو
مهغریب ،فهڵهكانی س���وریاو سودانو ئ���وردونو عێ���راقو ئهنیمیس���تهكان ی س���ودانیان ک���ردووهو ههوڵیان���داوه تهعریبی���ان بکهن .له س���هردهمانێکی کۆن���هوه عهرهبهكان میللهتانی تری ناو قهڵهمڕۆی دهوڵهتی خهالفهتی ئیسالمی جارانو (نیشتمانی عهرهبی ئێستا) به دهسندهخۆری خۆیان تێدهگهن. ئهم تێڕوانینه ش���ۆڤێنییه كه پێشتر بهعس���ییهكان له تی���ۆرو پراكتیكدا به زهقترین ش���ێوه تهعبیریان لێ دهكرد، هێش���تا الی زۆرێك له سهرانی عهرهبی عێ���راق درێ���ژهی ههیه .بۆی���ه وهکو ئامڕازێکی سیاس���ی دوبارهو ههروهکو ج���اران ،خهریک���ه جهیش���ی عێ���راق دهبێتهوه به ئهکتهره ناش���رینهکهو تا ئێس���تاو له چهند بۆنهیهکی جیاجیادا له ناوچه کوردستانییهکانی گهرمهسێر، کهرک���وکو دهوروب���هری ،موس���ڵو دهوروبهری ،خهریکی خۆگیڤکردنهوهن. ناوچ���ه ك���ورد ئاش���کرایه كوردس���تانییهكانی دهرهوهی ههرێمی لهمیان���هی جهنگ���ی 2003دا بهش���هڕ رزگارك���ردووه ،ئهو ناوچانه پاش���ترو
بهپێی رێككهوتنێك پاراستنهكهی خرایه ئهس���تۆی هێزی چهك���داری كوردهوه، ئاخر ئهو دهمهی ئ���هو ئهركه به كورد س���پێردرا ،عهرهبهكان لهن���او خۆیاندا خهریك���ی س���هربڕینی یهك���دی بوون. س���هرهڕای ئهنجامدان���ی چهندین كاری تێرۆریستیو بوونی گروپی تێرۆریستی جیاجیا ل���هو ناوچانه ،هێزی چهكداری ك���ورد قوربان���ی زۆری داو نهیكرد بۆ تاكه رۆژێكیش ل���هو ناوچانه ههڵبێتو دانیش���توانهكهی جێبهێڵت .سهرهڕای ئهوه که س���هركردایهتی سیاسیی كورد ئاماده بوو چارهنووس���ی ئهو ناوچانه ل���ه دهرهوهی ئهنجامی ش���هڕو بهپێی ماددهی 140ی دهستوور یهكال بكرێنهوه کهچ���ی ماوهیهک���ی زۆره یهكهكان���ی جهیش���ی عێراق بهتایبهتی که خهریکی پێکهاتنهوهیه ،كهوتوونهته گێچهڵكردن به هێزی پێشمهرگهو پۆلیسو ئاسایشو دانیشتوانه كوردهکهی ئهو ناوچانه. ئهوه گرنگ نیه كه ئێمهی كورد چهند ئهفس���هرو كام پۆس���تی ناو جهیشمان پێدهبڕێ���ت ،ئاخر بهدرێژای���ی مێژووی جهیش���ی عێ���راق ك���ورد ئامادهییهكی
بهرچاوی ههب���ووه لهو دام���هزراوهدا، كهچ���ی نهمانبین���ی له ش���هڕی دژ به ك���ورد ،جهیش ب���ۆ تهنه���ا جارێكیش ساتمه بكرێت. راس���تیهكهی ئهوهی گرنگ بوو كورد بیكردایهت���ه مهرج بۆ بهش���داریكردنی له دووب���اره دامهزرانهوهیدا ،پێش ههر ش���تێك جهیش پهیمان بدات كه نابێت بههیچ شێوهیهکو لههیچ بارودۆخێكدا جارێكی تر شهڕی كورد بكات ،دهبێت جهیش���ی عێراق یهك ئهركی سهرهكی ههبێت ،ئهویش بهرگریكردنه له عێراق ل���ه كاتی هێرشو پهالم���اری بێگانهدا. جگ���ه ل���هوهش دهبوا ك���ورد ههر زوو له كات���ی كڕینی چ��� هکو جبهخانهدا، واڵتانی چهكفرۆش���ی بهێنایهته س���هر ئهو باوهڕهی كه بیكهنه مهرج بهس���هر عێراقهوه تا به هیچ بیانوویهك جهیشی عێراق چهك دژی دانیشتوانهكهی خۆی بهكار نههێنێتهوه. شهش���ی کانون���ی دووهم ب���ۆ کورد نهک مایهی جهژنو ش���ادی نیه ،بهڵکو یادهوهرییهکی ت���اڵو وهبیرهێنانهوهی ئیحتیالله.
تایبهت
) )358یهکشهممه 2012/12/30
چاپخانەی ئاوێنە
پیرۆزبایی
بۆ چاپکردنی: باڵوکراوەی نوێ
کتێب ،گۆڤار رۆژنامه ،نامیلکه
ونبوون
ی بازرگانی سلێمانی ونبوه ب ه ناوی (بیڤان هونهر وهاب) ی ژور * ناسنامهیهك ههركهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی حمهمراد ی س���لێمانی ونبوه ب ه ناوی (مەهد ی بازرگان ی ژور * ناس���نامهیهك سعید) ههر كهس دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگهی ئاوێنه. ی ی ((ئهلهمنیۆمو پالس���تیكی س���یامند)) بهناو ی كارگه ی پێناس���ه * ونبون ی (س���یامەند مخت���ار محمود) ههركهس دۆزی���هوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرس���گ ه ئاوێنه.
باوکێک بەجەستەوە باوکێک بێ جەستە ...پاشماوە وێن���ەی ناو یادەوەری ئێمە بۆ باوکی ک���وردی بەرامب���ەر بەباوک���ی بێگانە، سروشتی هێزێک و وێنەی مەرجەعێکی پیرۆزی لەنەستی ئێمەدا داوەتێ .واتە هێش���تا یادەوەری دەستەجەمعی ئێمە باوک���ی ک���وردی بەرامبەر ب���ە بێگانە وەک خودێکی پی���رۆز دەبینێت .ئیدی وەختێ���ک دەگیرێ���ت ی���ان نەخ���ۆش دەکەوێ���ت ،ئ���ەو دۆخ���ە هاملێتیی���ە داماندەگرێ���ت ،تارماییەک���ەی دێت و بانگهێش���تمان دەکات بۆ بەرگریکردن لێی ،دەبێت���ە بوونەوەرێکی بەرزو پاک بۆمان .ئەوەی لەم دۆخەدا قسەدەکات هەستی سیاسیمان نییە بەڵکو هەستی سایکۆلۆژیمانە ،ئەوەی لێرەدا دەگری نەس���تمانە نەوەک ویژدانی سیاسیمان. هۆکەی چییە کە وەختێک باوکی کوردی شتێکی لێدێت پڕدەبین لە پەژارەو ترس و فرمێس���ک؟ .هۆکەی چییە کە شێخ مەحمود دەمرێت تەرمەکەی شەپۆلێک لە یەکێتی و هاوس���ۆزی دەستەجەمعی دروس���تدەکات؟ هۆکەی چییە الشەی ق���ازی دەتوانێت پتر ل���ە هەر هێزێکی ئایدۆلۆژی ئێمەی کورد لەدەوری خۆی کۆبکاتەوە؟ هۆکەی چییە کە قاس���ملۆ ش���ەهید دەکرێت ،کە ش���ەرەفکەندی شەهید دەکرێت ،کە ئوجاالن دەگیرێت، ک���ە تاڵەبان���ی نەخۆش���دەکەوێت، شەپۆلێکی ترسناکی هەڵچوونی عاتیفی لەهەر چوار پارچەکەدا بەرزدەبێتەوە؟ بۆ بینینی باوک بەزیندووی ئەو عەشق و حەماسەتەمان تێدا ناجوڵێنێت کە بە مردوویی دروستیدەکات؟ بۆچی باوکێکی مردوو عەزیزترە لە باوکێکی زیندوو? . هۆکەی الی هاملێت دەدۆزینەوە .باوکی کوردی دواجار بۆ ئێمە هەر باوکە ،هەر تەمەنامان ک���ردوە بیکوژین و الیبەین، هەر ویس���تومانە بچینە جێگای ،بەاڵم ئەو هەستە ئازارێکی ویژدانی قووڵی بۆ دروستکردوین ،ساتێک باوک بەڕاستی تووشی شتێک دێت ،بەڕاستی دەگیرێت و دەکوژرێ���ت و نەخۆش���دەکەوێت، ئەو هەس���تکردنە بەگوناهـ چەند قات گەورەت���ر دەبێ���ت ،ئ���ەوەی تەمەنای مردنی باوکمان ک���ردوە دەبێتە مایەی هەستکردنێکی دەس���تەجەمعی گەورە بە گوناه���ـ ،دەبێت بەمای���ەی ئەوەی هەستێکی ناشیرینمان بەرامبەر خودی چەپەڵمان ببێت .کۆمەڵگا بەوە سزای ئەو هەس���تە ئۆدیبییەی خۆی دەدات، ک���ە ش���یوەنێکی گەورە س���ازبکات و حەس���رەتێکی گ���ەورە نیش���انبدات و خۆی لەهەستی ش���ەرم و پەشیمانیدا نوقمبکات .لەو چەند س���اڵەی دواییدا کاراکتەری تاڵەبانی «لەکوردس���تانی باشوور» شوێنی ڕەخنەی توند بووە، بابەتی ڕقێکی کۆمەالیەتی گەورە بووە، ئ���ارەزووی مردنی ه���ەم ئارەزوویەکی «هەس���ت ـ ک���رد»و هەم «نەس���ت ـ کرد»بووە .واتە هەم لەئاستی هەست
و هوشیاریدا تەمەنای بەالوەنانی کراوەو ه���ەم وەک خواس���تێکی ش���اردراوەی نەس���تیش ئەو ئ���ارەزووە ئامادەبووە، ئ���ەم خواس���تە لە ئاس���تی نەس���تدا بارکراوە بەهەستکردن بەگوناهـ .ڕستە بەناوبانگەکەی دۆستیۆفسکی کە دەڵێت «هیچ کەس نییە ئارەزووی نەکردبێت، باوک���ی خ���ۆی بکوژێت» پێویس���تی بەنیوەیەک���ی ت���ەواوکار هەیە ،ئەویش ئەوەیە «هیچ کەس���یش نییە دوای ئەو ئارەزووە هەستی بەگوناهـ نەکردبێت». لەڕاس���تیدا کەس���ێک نیی���ە تەمەنای مردنی باوک بکات و هەس���ت بەگوناهـ نەکات ،ئەوە بەشێکی دانەبڕاوی هەموو جۆرە ئەزموونێکی ئودێبییە .تاڵەبانی لەساتێکیش���دا نەخۆش���دەکەوێت کە کۆمەڵگای کوردی پێویس���تی بەباوکە، هەم لەڕووی دەرون���ی و هەم لە ڕووی لۆژیستیش���ەوە ،ئەوە وادەکات هەستە ئۆدیبییەکان پتر هەڵچن ،هەس���تکردن بەگوناهـ و پەش���یمانی گەورەتر بێت. ئەم هەس���تە ئ���ەوە دەردەخ���ات کە کۆمەڵگای ئێمە هێشتا گیرۆدەی وێنەی باوکە .وات���ە ئاواتی مردنی باوک رێگر نییە لەگەڕانەوە بۆ س���ەر الش���ەکەی، یان بۆ س���ەر جەس���تە نەخۆشەکەی بەپەش���یمانی.ئەو پەشیمانییە توندەی ک���ە دوای م���ردن و گیران���ی ب���اوک کۆمەڵ���گای ک���ورد دادەگرێت ،لەڕووی س���ایکۆلۆژییەوە نیشانەی هێزو توندی ئ���ەو هەس���تە چەپێنراوان���ەن ب���ەڕق ک���ە بەرامبەر باوکی زین���دوو هەمانە. ب���ەوەدا کۆمەڵگای کوردی تا ئێس���تا کۆمەڵگایەک���ی پەتریارکی ئاس���نینە، بەوەدا باوکی ستەمکارو دایکی فالوسی لەس���ەنتەری هەموو فەنتازیا تاریک و مۆتەکە دەرونییەکانماندان ،ش���ەپۆلی پەش���یمانیمان ب���ۆ دەردو ئازاری���ان گەورەترە لەهەس���تی غەم و پەشیمانی کۆمەڵگایەکی مۆدێرن بۆ دەسەاڵتدارێکی نەخۆش .لەگەڵ ئەو شەپۆلی فرمێسک و پەش���یمانییەدا ،هەس���تدەکەین کە سیس���تمی باوکایەتی لێرەدا پارێزراوە، هەس���تە ئۆدیبیی���ەکان بەراس���ت و دروس���تی خۆیان ئیشدەکەن ،خواستی کوش���تنی باوک ئامادەیەو هەستکردنی قووڵیش بەگوناه���ـ ئامادەیە ...کەواتە سروش���تی ئەم کینەیە بەرامبەر باوک چۆن داڕێ���ژراوە ،ئایا ڕق لەباوک ڕقە لە«باوکایەت���ی» یاخ���ود ڕق لەباوک ڕق���ە بەن���اوی باوکایەتیی���ەوە? ڕقە لەباوک بەناوی سیس���تمێکی کوڕانەی مۆدێرنەوە ،بەن���اوی هاوپەیمانییەکی تازەوە کە باندی کوڕانی شۆڕش���گێڕو یاخی دایانڕش���تووە یاخود ڕقە لەباوک بەن���اوی ئەو ئیدی���ال و بەهایانەوە کە سیس���تمی باوکایەت���ی و پەتریارک���ی خۆی دایڕشتووە؟« .لەبەشی سێهەمدا هەوڵ���دەدەم وەاڵم���ی ئەو پرس���یارە بدەمەوە»
19
07701471518 )053(3210501 )053(3210502
بەن���اوی س���تافی ئاوێنەوە پیرۆزبایی خۆمان ئاڕاستەی هاوکارم���ان (گۆران فارس) و (ت���اژان خ���ان) دەکەین بەبۆن���ەی لەدایکبوون���ی (ئیلین)ی کچیانەوە بەهیوای ئەوەی بە ن���ازی دایەو بابە گەورەبێ���تو تەم���ەن درێژ بێت.... ستافی ئاوێنە
ناسیونالیزم وەک کولتور ،هێماو سیاسەت ...پاشماوە دەوڵەت����ی س����ەربەخۆی ک����وردیو یەکیەت����ی نەتەوەی����ی پێ����ش ئەوەی پڕۆژەیەکی سیاس����ی بێت پڕۆژەیەکی بەرفراوانی کۆمەڵگایەکە کە پێش ئەوەی س����ەرکردەی کوردی بەبەرپرس����ی بێت لەسەر بەرپرسیارێتی کۆمەڵگایەکە کە تەنانەت پارچەکانی تری کوردستانیش دەتەنێتەوە ،جا بۆیە پرس����یار ئەوەیە کە ئایا رەخنەی گوتاری ناسیونالیستی کوردی توش����ی هەڵەیەک����ی میتودیو تیۆری نەبوە بەجیاکردنەوەی کۆمەڵگا لەدەسەاڵتو سیاسەت؟ پرسیار ئەوەیە ئەگەر سیاسەتو دەسەاڵت رەنگدانەوەی کێش����ەو گرفتەکانی کۆمەڵگایەو ئەگەر کولتورە کە لەسیاسەتدا رەنگدەداتەوە،
چۆن دەتوانین دەوڵ����ەتو یەکگرتویی نەتەوەی����ی لەکۆمەڵ����گای ک����وردی جیابکەینەوەو بیکەین بەدرۆ ،وەهم وە یان هەر دەس����تەواژەیەکی لەم چەشنە کە بوە بەداردەس����تی سیاس����ی کورد؟ گرفت����ی ئەم جۆرە روانینە لەوەدایە کە دەس����ەاڵت تەنها بەنەرێنی وێنادەکاتو کۆمەڵ����گا جیا لەدەس����ەاڵت بەکۆیەک لەمرۆڤە گێل����ەکان دەژمێرێت کە لەهەر ئانو س����ات لەوانەیە لەالیەن سیاس����ی کوردیی����ەوە توش����ی وەهم ب����نو یان بەدرۆکان����ی دەس����ەاڵت هەڵبخەڵەتێن. بۆیە ب����ا بەبی����ری رەخن����ەی گوتاری نەتەوەیی بهێنینەوە کە ناس����یونالیزم وەک هەس����ت ،بەرهەمی کۆمەڵگایەکەو
هەس����تی نەتەوایەت����یو یەکگرتوی����ی نەتەوەییو دروستبونی دەوڵەتی کوردی زیاتر لەوەی وەهمێک بێت کە سیاسەتی کوردی بە کاری بهێنێت بۆ خەڵەفاندنی کەس����ێک خەونێک����ە لەمێژینەیە .ئەو پرس����یارەی کە ئەمڕۆ دەبێ لەخۆمانی بکەین ئ����ەوە نییە کە بۆ دەس����ەاڵتی ک����وردی نەیتوانی����وە وە ی����ا نایەوێت تەرجەمەیگوت����اری ناسیۆنالیس����تی بۆ واق����ع بکات؛ پرس����یارە پێ����ش ئەوەی ئاراس����تەی دەسەاڵتی کوردی بکرێتەوە دەبێت ئاراس����تەی کۆمەڵگایەک بکرێت کە دەسەاڵت تەنها بەشێکی بچوکیەتی؛ مەگەر هەر لەم باش����وری کوردستانەدا نەب����و ک����ە پیرەمێ����رد خەمڵێن����ەری
هەس����تێکی نەتەوایەتی ب����و بێ ئەوەی هەر دەستیش����ی بەکورس����ی دەسەاڵت گەیش����تبێتو پرژو تیشکی هەستیشی پارچەکان����ی ت����ری کوردستانیش����ی گرت����ەوە .ئەگەر ئەو بیرۆکەی رەخنەی ناسیونالیس����تی راس����ت بێت کە گوایە دەس����ەاڵتی کوردی تەنه����ا وەهم ،درۆو ترس دەبەخش����ێتە جەماوەرەکەی ئەوا بەرونی دەبینی����ن کە جەماوەرو خەڵک هەر بونی نییە لەم رەخنانەدا ،هەرچی هەیە هەر کورتکراوەو ئاراس����تەکراوی دەسەاڵتە. ئەمە پوخت����ەی پرۆژەیەک����ە کە لە داهاتودا لەس����ەر ناسیونالیزمی کوردی باڵو دەبێتەوە
سیاسەت ،ژیان ،مردن ...پاشماوە جەستەی سیاسییش وەكو ئۆرگانێكی كۆمەاڵیەت���ی شایس���تەی مردن���ە. ھی���چ حیزبێ���ك ،س���ەرۆكێكو ھی���چ سیاس���ەتمەدارێك نەم���ر نییە .گرفتی جەس���تە سیاس���ییەكان لەكولتووری سیاس���یی ئێم���ەدا لەوەدای���ە ك���ە جەستەی س���ەرۆك جێگرەوەی نییە، نەك لەبەرئەوەی خودێكی دانس���قەیە، بەڵك���و لەبەرئ���ەوەی ئەم جەس���تەیە نەیتوانیوەو نەیویس���تووە پرۆس���ەی لەدایكبوونو نوێبوونەوە لەناو ھەناوی خۆیدا دروستبكات .بۆیە ئامادەنەبوونی جەس���تەی س���ەرۆك ھاوتەریب دەبێت بەمەترس���یی لەس���ەر ژیانی جەستەی سیاس���یی حیزبەكەی .گرنگیی ژیانی دیموكراس���یو پلورالی���زم لەوەدایە كە
ترس���ی لەمردنی سیاسەتمەداران نییە، بەڵكو ترسی لەنەمریی سیاسەتمەدارانو بەردەوامبوونی���ان لەپۆس���تەكەیاندا ھەی���ە .بەپێچەوان���ەی كولت���ووری سیاس���یی ئێمەوە ،مردن لەسیاسەتی دیموكراس���ییدا بەپلەی یەكەم مردنی پلورالیزم���ە ،نەك ت���اك .گرنگیی تاك پابەندە بەئامادەبوون���ی پۆزەتیڤانەی لەژیان���ی سیاس���یو یادەوەری���ی كۆمەاڵیەتیمان���دا لەرێ���گای ك���ردەو بەرپرس���یارێتیییەوە بەرامب���ەر بەبەھا مرۆییەكانو پرنسیپەكانی پلورالیزم كە سیاسەت دەبێت ھەڵگریان بێت. ئ���ەو ھێ���زە سیاس���ییانەی گەرەنتی پێكەوەژیانو ئارامی���ی كۆمەاڵیەتیمان بەخودی سیاسییەكەوە دەبەستنەوە ئەو
ھێزانەن كە ھەڵگری ھەموو رەگەزێكی تەنھابوون���نو داب���ڕانو داوەش���ان بۆ نەوەكانی دوای خۆیان دەنەخش���ێنن. ھەر ھێزێك���ی سیاس���یی پێكەوەژیانی سیاسیی خۆیو كۆمەڵگاكەی بەخودی سەرۆكێكەوە ببەستێتەوە دەبێت پرسیار لەخۆی بكات ،جەستەی سیاسیی خۆی چەن���دە پارچەپارچەیە كە تەنھا یەك كەس بتوانێ���ت جومگەكانی بەیەكەوە گرێبدات؟ سیاس���ەت لەجیھانی ئێم���ەدا مانای نوێبوونەوە نییە ،بەڵكو مانای مانەوەیە. ئ���ەم رەگ���ەزەش لەسیاس���ەتكردن مەترس���ییەكەی تەنھا لەوێدا نییە كە ھێزی نوێو ن���ەوەی ت���ازە لەھەناوی خۆیدا بەرھەمناھێنێتو لەدایكبوونەوە
دروس���تناكات ،بەڵكو حیزب بەمردنی س���ەرۆك تەنھا دەكەوێ���تو ملمالنێی دابەش���كردنی ئ���ەو چڕبوونەوەی���ەی دەس���ەاڵت لەدەستی س���ەرۆكدا ،نەك ت���ەنھا جەس���تەی سیاس���یی خ���ۆی دابەش���دەكات ،بەڵك���و كۆمەڵ���گاش رووب���ەڕووی دۆخ���ی چاوەڕواننەكراوو باری نائاسایی دەكات. سیاس���ییەكان دەمرن ،بەاڵم كۆمەڵگا دەژی .ئ���ەوەی گرنگ���ە بەردەوامی���ی دیالۆگو پێكەوەژی���انو نوێبوونەوەیە لەناو ن���ەوەكانو لەنێ���وان ھێزەكانداو گۆش���كردنی كۆمەڵگای���ە بەھێ���زی پلورالیزمو عەقڵییەتی یەكترقبوڵكردن، نەك بەھێزی ت���اكو عەقڵی تاكڕەوانەو پیرۆزكردنی سەرۆك.
كهشتییهك لهنێو دڵ ی تۆفاندا ...پاشماوە پرسیار لهوهی دهشێت داهاتو لهئێستا ماڵوێرانكهرتر بێت یان چی؟ هاواڵتیو هاونیشتمانیانی ئێمه ئهتوانن چ شتێك بكهن جگه لهپێش����بینیو ترسێكی زۆر ههم لهئێستاو ههم لهداهاتو كه پڕ دهبێت له ناكامیو بێ ئومێدی زیاترو ژاوهژاوی زۆرت����ر ،ئ����هو غهوغایهی سیاس����ییهك له بهرامب����هر خهڵكهك����هی دهیكات چ س����ودێكی ههی����ه؟ ئ����هو بێدهنگییهی سیاس����ییهك له بهرامب����هر خهڵكهكهی دا ههڵی دهبژێرێت چ س����ودێكی ههیه؟ ئای����ا ئێمه "میزراح" نین؟ لهالیهك ئێمه
بهدهست تۆفانێكهوه گیرمان خواردوه ،دوای ئێم����ه ،نهوهی����هك بۆ ت����ا ئهبهد لهالیهكی تریش����هوه وهكو میزراحێكی لهس����وتانی ئاگری نهفامییهكانی ئێمهو پاس����یڤ بهدهس����ت ئهمو ئهوهوهو بێ بێ دهربهستییهكانی ئهواندا دهسوتێنو ئهوهی ههستێك ،مهعریفهیهك ،شعورێك دهبرژێ����ن ،من هی����چ وهاڵمێكم ال نییه، بجوڵێ����ت ،بهبهردهوام دهمانس����وڕێننو جگه ل����هوهی بڵێم لهك����ۆی ههمو ئهو س����وڕماندهدهن ،ب����ێ ش����عوری ئێمه روداوو حهدهسانهدا كه دروست(كران) له بهرامب����هر ئهو ههمو ت����ێ پهڕاندنه ئێمه پش����كی هیچمان ب����هر ئهكهوێتو گ����هورهو مێژویی����ه ،بۆخ����ۆی لهخۆیدا گوناهباری مێژوش بهپلهی یهكهم ئێمه چركهساتی تێپهڕاندی تهمهنێكه كه پڕه نین ،بهڵك����و س����هرئهنجامی بهرههمی لهنابهرپرسیارییهتی گهوره ،چركهساتی ئ����هو روداوانهش لهناوچون����ی ئێمهیه، لهدایكبونی ژیانێكیش����ه كه پڕ دهبێت لهناوچونی ههمو ئهو ئینس����انانهیه كه لهدۆزهخ����ی بچوك بچوك ب����ۆ نهوهی بچوكترین بهشدارییهكیان لهخوڵقاندنی
ئ����هو روداوه تااڵنه نهبوهو بهاڵم ئهبێت تێ����دا بچ����ن ،ههمومان بهش����ێوهیهك لهش����ێوهكان مهحكومین به تێداچون، جگ����ه لهدروس����تكهری تۆفانهك����ه كه لهسهرهتای دروس����تكردنی تۆفانهكهوه لهناو ئێمهدا نییهو جێی هێشتوین ،كه ههر لهس����هرهتا خوڵقاندنی تۆفانهكهوه لهدورهوه تهماش����ای ههم����وان دهكاتو پێمان پێدهكهنێتو تاوانباری گهورهش ئ����هوه ئینج����ا ئێمه ك����ه بێدهنگییهكی قوڵمان وهك����و وهاڵم لهبهرامبهر ئهودا ههڵبژارد.
رۆشنبیری داماوی كورد لهنێوان رۆژئاواو ئیسالمدا ...پاشماوە راس���تییهكهی ،ئهم��� ه تهنه���ا نهزانان���هی تهرجهمهكردنێك���ی دهقاودهق���ی وش��� ه ئینگلیزییهكهیه، بێ زانینی ههقیقهت���ی ناوهڕۆكهكهی. لهپش���ت ئهمهش���هوه جههلێك���ی بێ وێنه چوار مش���قی لێ���داوهو ،به دهمو چاوێكی حهپهس���او خهریك���ی حهزه جهستهییهكانه! هیومانی���زم ،تهرجهمهیهكی ههڵهی وش���هی ئیتاڵیی���ه (ئومانیس���تا یان ئومانیتاتس) .ئومانیس���تا ،واتای ئهو مامۆس���تا ،یان خوێندكارهی گرنگیی دهدا ب ه خوێندنی كالسیك (توڕاس). ئ���هو زانس���تانهی ئومانیس���تهكان دهیانخوێند پێنج ش���ت بون :رێزمان، بهالغ���هت ،مێژو ،ش���یعرو زانس���تی ئهخالق .ئهم ئومانیس���تان ه بهگشتی،
مهس���یحی زۆر دیندار ب���ونو پابهندی یاس���او رێسای كهنیس���ه بون .كهچی رۆشنبیرهفهندی وای لهئێمه گهیاندوه، ئهمان ه دژ بهئایین بون. فهقێیهكان���ی خۆم���ان ،چهندی���ن س���هدهی ه لهحوجرهكانی مزگهوتهكانی كوردس���تان ،ئهم پێنج زانس���تهو دو ئهوهن���دهی تریش زانس���ت دهخوێنن، كه لهنێوانیاندا ش���هریع هتو فهلسهفهو مهنتی���قو هت���د ههی���ه .كهچ���ی رۆش���نبیری كورد بهفهخرهوه باس���ی "هیومانیس���تهكان" دهكاو ،شهرمێكی زور گهورهشی بهمزگهوتو فهقێ ههیه. بهالی ئهو فهقێ واته هێمای دواكهوتنو تاریكس���تانییو تهپین ،هیومانیستیش وات��� ه عهقاڵن���یو پێش���كهوتنو هاوچهرخبون .بهاڵم پرس���یار ئهوهیه:
رێنیس���انس ك���ه ههوڵدانێ���ك بو بۆ گهڕانهوه بۆ رهگو ریش���اڵی پێشینانی ئوروپا ،بۆ رۆش���نبیری ئێمه دههۆڵی بۆ دهكوتێ و ،دژی گهلهكهی خۆش���ی دهوهستێتهوه گهر ههوڵبدا بگهڕێتهوه سهر پێش���ینانی خۆییو كهلتورهكهی زیندوبكاتهوه؟ بۆ لێ���ره گهڕانهوه بۆ ئیس�ل�ام بهدواكهوتوییو بێمێش���كیی لهقهڵ���هم دهدرێ ،كهچی رێنیس���انس بهب���هرزو رێ���زهوه س���هیر دهك���رێ؟ ب���ۆ گهڕان���هوهی ئومانیس���تاكان بۆ قۆناغی یهكهمی مهس���یحیهتو خودی تێكست ه موقهدهسهكان بهعهقاڵنییهت دهژمێ���ردرێ ،كهچی ههم���ان ههوڵی مس���وڵمانانی ئهم واڵت ه ب���ۆ گهڕانهوه ب���ۆ س���هرچاوهكانی ئیس�ل�ام ،دژ ب ه شارستانیی دهخوێندرێتهوه؟ ئنجا بۆ
عهقاڵنی هتو پێش���كهوتن ه بگهڕێینهوه قۆناغی رێنیسانس���ی ئوروپ���ا ،بهاڵم دواكهوتن��� ه گهر بگهڕێینهوه توڕاس���ی ئیس�ل�ام؟ كێ ئ���هم عهقاڵنییهته دیار دهكا؟ ئهمان ه پرسیارگهلێكن لهداهاتو وهاڵمیان دهدهینهوه. ئا بهم ش���ێوازهش رۆشنبیری كورد فهرموم���ان لێ���دهكا بۆ س���هر خوانی رۆژئاوا .بهم ج���ۆرهش ،وێنای مێژوو ئایینی ئێمهش دهكات. بۆ زانینی رێنیس���انسو بزوتنهوهی هیومانی���زم ،دهتوانی���ت گ���هر بتهوێ وتاری نوس���هر بخوێنیت���هوه به زمانی عهرهب���ی ل���هم لینك���هی خ���وارهوه http://www.zagros.org/ -content/arabic/arabic html.029-07-12-2012
خاوهنی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سهرنوسهر :سهردار محهمهد
"شانه" وهك یهكهمین داهێنهر
ه لهئهوروپا نوێنهری ئاوێن شوان حهمه ـ نهرویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
Awene
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
www.
awene.com
سامان عەلی عاجباتییهكانی ئهم ههرێمه پێناچێ كۆتاییهكیان ههبێت ،دوایین عاجباتی ب����هر لهوهی س����اڵی 2012ماڵئاوای����ی یهكجارییمان لێب����كات ،تهرخانو تهخش����انكردنی پارهیهكی زۆرو زهوهند بو لهالیهن وهزیری رۆش����نبیرییو وهزارهتی رۆشنبیرییهوه بۆ ئهو سهمهرهیهی كه ناوی نرا بو (داهێنان)! نازانم ئهو وهزارهته فاش����یله بهڕاستی بو یان س����وبعهت كه رایگهیاند نزیكهی 700كهسی لهههرێمی كوردستان دیاریكردوه كه وهك "داهێنهر" لهساڵی 2012دا خهاڵت بكرێن! بهنده دهس����تبهجێو كاتێك كه ئهم ههواڵهم بیس����ت دهتگوت جامێك ئاوی س����اردیان كردوه بهسهر سهرمدا یان لهس����هربان بهریانداومهتهوه، پاش كهمێك كه هاتمهوه س����هر خۆم یهكهو راست لهالپتۆپهكهی باوهشم وردبومهوهو بهواقی وڕماوهوه گوتم :تۆ بڵێی الپتۆپیش داهێنراوێكی كورد نهبێتو من تا ئێس����تا لهو زانیارییه پچوكه بێخهبهر بوبم! خهریكبو نهك ههر گلهیی بكهم بهڵكو جنێویش به ئهكادیمیای دابهش����ی خهاڵتی نۆبڵ بڵێم كه یانی چی ئاوڕ لهههرێمی كوردستان ناداتهوه كه لهبواری خزمهتی مرۆڤایهتیدا بهداهێنان ریكۆردی جیهانیی ش����كاندوهو تهنها لهس����اڵێكدا خاوهنی ئهو ژماره زهوهنده له داهێنهره! بهاڵم كاتێك كه زانیم لهههرێمی كوردستانم ئهوجا زانیم هیچ سهیر نییه سهمهرهی لهم جۆره ببیستین. وش����هی داهێنانو داهێنهر ئهو وش����ه داماوه بو كه بهرلهوهی س����اڵی 2012جێبهێڵین ،وهزارهتی رۆشنبیریی بهجارێك تیرۆری كرد .لهمێژه لهم واڵتهدا گهمهو القرتێ بهوشهو زاراوه كوردییهكان دهكرێت ،بهینێك القرتێ بهوش����هی بهرپرس دهكرێت كاتێك كه دهكرێته كااڵو بهبهرگی كهسێكی نابهرپرسدا دهكرێت ،بهینێك تهشقهڵه بهوشهی هونهرو هونهرمهند دهكرێت كه بهكهس����ێكی بێئاگا لههونهر یان كارێكی ئاس����ت نزمی بهناو هونهریی دهبهخشرێت ،بهینێكیش تهڵفیس����یو القرتێ بهوشهی "چاودێر" دهكرێت كاتێك كه بهكهس����ێك دهوترێت كه لهراس����تیدا "چاوكوێر"هو تۆزقاڵێك سهر لهدنیاو سیاس����هت دهردهكا كهچی لهخۆی وایه شتزانی وهك خۆی دهگمهنه ،ئیتر بهمجۆره بهم رۆژگاره ههر وش����هی كوردییهو س����هقهتو تیرۆر دهكرێت ،دوایین قوربانییش وشهی داهێنان بو. گهر كهسێك دو ستونی نوسیبێتو داهێنهر بێت ،گهر كهسێك چوبێته تهماشای دو شانۆگهریو سیناریست بێت ،گهر كهسێك چوبێته چایخانهی شهعب یان مچكۆ بۆ خواردنهوهی چاییهكو بهرۆشنبیریی بارگاویی بوبێتو ئێستا لهپای ئهوه خهاڵت بكرێت ،گهر كهسێك چوار كتێبی خوێندبێتهوهو داهێنهر بێت ،گهر كهسێك چوار كتێبی بهسهقهتیو پڕ لهههڵه "تهرجهمه" كرد بێت داهێنهر بێت ،گهر كهسێك كلیپی بۆ ئاوازو گۆرانییهك كردبێت كه له "گهرماو"هكهی ماڵهوهیان هۆنیبێتییهوه گۆرانیبێژ بێت ،ئهوا دهبێت ههر لهئێس����تاوه ئیعتیبار بۆ "ش����انه"ش بگێڕدرێتهوه كه لهوهتهی خهلق دهبێ����ت تا ددانهكانی دهكهونو پی����ر دهبێتو فڕێ دهدرێت ههر خهریكی داهێنانهو قژی ئهمو ئهو دادههێنێت ،توخوا س����تهمێكی گهوره نییه ناوی داهێنهری لێنهنرێتو خهاڵت نهكرێت!؟
ریکالم
ریکالم