ریکالم
ریکالم
www.awene.com
ژماره ()359 سێشەممە 2013/1/8
ژماره ی كۆمپانیا بیانییه‌كان كه‌م ده‌كات
له‌‌پارێزگای سلێمانی 3700كۆمپانیای ناوخۆیی‌‌و 551بیانی هه‌یه
»» 8
ی سیاسیی گشتییه رۆژنامه‌یه‌ك کۆمپانیای ئاوێنه ده‌ریده‌کات
پژاك:
17 512 »»»»
پارتی نایه‌وێت خۆی ته‌واو له‌ئێران داببڕێت
سزای لەسێدارەدان
زیاتر له 160كه‌سی هه‌رێم له‌نێوان زه‌وی‌‌و ئاسماندان
12 »» 17 »» 9
پارتی رێگ ه نادات وەزارەتی شەهیدان گۆڕێکی بەکۆمەڵ هەڵبداتەوە روفات���ی بێسەروش���وێنانی ش���ەڕی ناوخ���ۆو کوژراوان���ی س���اڵی -1987 1988لەگۆڕس���تانێکی ش���اری هەولێردا دەنێژرێن‌و پارتی دیموکراتی کوردستانیش رێگرە لەهەڵدانەوەی ئەو ی گ���ۆڕە بەکۆمەاڵنە له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت
شه‌هیدانه‌وه. ی ئ���هو ئاوێن���ه ،هه‌ولێ���ر :به‌پێ��� ی ده‌ست ئاوێنه كه‌وتوون به‌ڵگه‌نامانه وەزارەتی ش���ەهیدان دەیەوێت چەند گۆڕێک���ی بەکۆم���ەڵ لەگۆڕس���تانی (مەعم���ەل قیر) لەش���اری هەولێر کە
ی ی 384هاواڵتی‌و پێش���مەرگە روفات تێدای���ه لەالیەن حکومەتی بەعس���ەوە ک���وژراون هەڵبدات���ەوە ،ب���ەاڵم دوای تەواوکردنی رێوش���وێنە یاساییەکان، وەزیری شەهیدان لەبهر فشاری پارتی دیموکراتی کوردستان هەڵدانەوەی ئەو
گۆڕانە رادەگرێت ،ک���ە گوماندەکرێت بەه���ۆی هەبون���ی چەندی���ن روفاتی بێسەروش���وێنی ش���ەری ناوخ���ۆ لەو گۆڕس���تانەدا بوبێت ک���ە لە31ی ئابی 1996دا لەالی���ەن پارت���یو س���وپای عێراقەوە کوژرابن .
س���ەبارەت بەئام���ادەکاری ب���ۆ هەڵدان���ەوەی ئەو گ���ٶڕە بەکۆمەاڵنە، بەڕێوبەری گشتی بەرپرسی دۆسیەیی گ���ۆڕە بەکۆمەڵ���ەکان ،پ���ەری نوری بەئاوێن���ەی راگەیاند ک���ە ئامادەکاری تەواویی���ان کردب���و ب���ۆ هەڵدانەوەی
نەوشیروان مستەفاو بارزانی سەردانی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد دەکەن
گ���ۆڕەکان‌و بەوەزارەتی مافی مرۆڤیان وتوە‌و ئەوانیش ره‌زامەندیی خۆیان دەر بڕی���وە بەاڵم دواتر "لەالی���ەن جەنابی وەزی���رەوە هەڵدانەوەی ئ���ەو گۆڕانە راگیراوە". »» 3
»» 2
سه‌رۆکی په‌رله‌مان داهاتی گرێبهستهکانی نه‌وت نازانێت س���ه‌رۆکی په‌رله‌مانی کوردس���تان د. ئه‌رسه‌الن بایز داهاتی گرێبهستهکانی نه‌وت���ی هه‌رێ���م نازانێ���ت و ده‌ڵێت " نەوەزیری دارایی و نەوەزیری س���امانە سروشتییەكان و نەسەرۆكی وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستانم تا بزانم
ئەو بڕە پارەی���ە چەندە ،ئەگەر كاری پەرلەمانیش بێت ئ���ەوا كاری لیژنەی دارایی و ئابوری پەرلەمان و لیژنەكانی ترە". ئاوێنه تایب���ه‌ت :له‌چاوپێکه‌تنێکی تایب���ه‌ت له‌گ���هڵ ئاوێن���ه س���ه‌رۆکی
په‌رله‌مانی کوردستان ئاماژه‌ی بۆ ئهوه به‌وتارێکی ئهو که رۆژی 4ی تەمموزی کرد که ئهو پێی س���ه‌یره لەپەیامنێری 2011باڵوبۆته‌وه‌و رەخنە لەسیستەمی ۆژنامەیەكی ناس���راوی وەكو ئاوێنەو‌ه واڵتی میس���رو سوریاو لیبیا گرتوه که پرس���یاری داهاتی گرێ به‌س���ته‌کانی كوڕو براو كەس���ە نزیكەكانی پۆستە بااڵكان���ی واڵتی���ان بەدەس���تەوەیەو نه‌وت لێده‌کرێت. له‌پرس���یارێکی ئاوێنه‌دا س���ه‌باره‌ت ئێس���تاش له‌کوردس���تان هاوشێوه‌ی
ئهوهی���ه ،س���ه‌رۆکی په‌رله‌مان ده‌ڵێت " دانان���ی دو كەس س���ێ كەس���یش لەخێزانێك لەپۆس���تەكانی حكومەت، بۆ خودی حیزبەكە خۆی دەگەڕێتەوە، ئ���ەو حیزب���ه دەنگی هێن���اوەو هەمو حیزب و ڕێكخراوەكانی كوردس���تانیش
له‌نێوان خوڵقاندن‌و له‌وه‌ڕاندندا سیسته‌می سه‌رۆکایه‌تی‌و خراپیه‌کانی
دانیان بەو هەڵبژاردنە داناوە". سه‌باره‌ت به‌خراپی په‌یوه‌ندی نێوان سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان و میدیاکاران، د.ئه‌رس���ه‌الن ده‌ڵێت" گەردنیان ئازاد بێت حەواڵەی خوا بن". »» 4
»» 13
»» 13
باوكێك چه‌ند جارێك ده‌ستدرێژ ی ی ده‌كاته سه‌ر كچه‌كه‌ی سێكس باوكێ����ك چه‌ن����د جارێك ده‌س����تدرێژ ی سێكس����ی ده‌كاته س����ه‌ر كچێكی خۆی له‌ش����ارۆچكه‌ی ده‌ربه‌ندیخان‌و له‌الیه‌ن ئاسایشه‌وه ده‌ستگیر ده‌كرێت ،پشكنینه پزیشكییه‌كانیش راستی سێكس كردن له‌گه‌ڵ كچه‌كه‌دا ده‌سه‌لمێنن. س����لێمانی ،ئاوێنه :س����ه‌رچاوه‌یه‌كی ئاسایش به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند كه كچه‌كه ته‌مه‌نی شانزه ساڵه‌و دوای ئهوهی چه‌ند جارێك له‌الیه‌ن باوكییه‌وه ده‌ستدرێژی
سێكسی كراوه‌ته س����ه‌ر ،خۆیو دایك ی له‌ئاسایش����ی ده‌ربه‌ندیخان س����كااڵیان له‌سه‌ر تۆماركردوه. ئهو س����ه‌رچاوه‌یه ك ه نه‌یویست ناوی ئاش����كرا بكرێ����ت به‌ئاوێن����هی راگه‌یاند ك����ه "دایكی كچه‌كه دانی ب����ه‌وه‌دا ناوه به‌به‌رچ����اوی ئ����هوو منداڵه‌كانیی����هوه كچه‌كه‌ی بردوه‌ت����ه ژورێكه‌وه‌و ده‌رگای له‌سه‌ر داخس����توه ،هه‌رچه‌نده گوێیان له‌هاواری كچه‌كه بوه به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی
ده‌رگایان له‌سه‌ر داخراوه ،نه‌یانتوانیوه هی����چ بكه‌ن‌و كچه‌كه له‌ده‌س����تی باوك ی رزگار بكه‌ن" .س����ه‌رچاوه‌كه ئاماژه‌ی بۆ ئهوه كرد كه كچه‌ك����هو دایكی چونه‌ته ئاس����ایش كچه‌ك����ه خوێن����ی پێوه‌بوه‌و جه‌غتی له‌وه‌ش كرده‌وه كه پش����كنینه پزیشكییه‌كانیش راستی سێكس كردن له‌گه‌ڵ كچه‌كه‌دا ده‌سه‌لمێنن .تا ئێستاش لێكۆڵینهوه له‌م ده‌ستدرێژییه به‌رده‌وامه كه ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر رویداوه.
ی توركیا نیگه‌رانی خۆی له‌لێدوانه‌كان عادل موراد گه‌یانده یه‌كێتی
ریکالم
توركی���ا نیگه‌رانی خۆی له‌س���ه‌ر ئهو لێدوانه‌ی سكرتێری ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ند عادل موراد كه "وتبوی توركیا به‌ده‌ردی شای ئێرانمان ده‌بات" گه‌یانده یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان. تایبه‌ت به‌ئاوێنه :س���ه‌رچاوه‌یه‌كی ئ���اگادار به‌ئاوێن���هی راگه‌یان���د ك���ه توركی���ا زۆر نیگه‌رانه ل���هو لێدوانه‌ی س���كرتێری ئه‌نجومه‌ن���ی ناوه‌ند عادل
موراد‌و بۆ ئ���ه‌وه‌ش نوێنه‌ری یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان به‌هرۆز گه‌اڵڵیان ئاگاداركردۆت���هوهو یه‌كێتی���ش الی خۆیه‌وه به‌الیه‌ن���ی توركی راگه‌یاندوه كه ئهو قس���انه رای ره‌سمی یه‌كێتی نیشتمانی كوردس���تان نییهو یه‌كێتی ه���ه‌ر رایه‌ك���ی هه‌بێ���ت له‌رێ���گای وته‌بێژه‌كه‌ی ئازاد جوندیانییه‌وه باڵوی ده‌كاته‌وه.
سكرتێری ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ند رۆژی 2كانونی دوه‌م له‌لێدوانێكدا بۆ سایت ی ئه‌نجومه‌ن ئاماژه‌ی بۆ ئهوه كردبو كه پێویسته كورد ئاگاداربێت جارێكی تر نه‌كه‌وێته ته‌ڵه‌ی هێزێكی هه‌رێمی وه‌ك توركیاوه" چونكه ئهوهی ئێستا توركیا ده‌یكات زۆر له‌سیاس���ه‌تی سه‌رده‌می ش���ای ئێران ده‌چێت كه پشتی كرده شۆڕشی كورد".
ناونیشان :سلێمانی گه‌ڕه‌کی شۆڕش 101شه‌قامی 2سالم خانووی 56ته‌له‌فۆن 2136622 3210501 3210502 :ههولێر ،فولکه‌ی کوران -به‌رامبه‌ر نه‌خۆشخانه‌ی ژینی تایبه‌ت (مۆبایل) 07504531388 :ئاریافۆن 2560031 :کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000دینار تیراژ4500 :
2
هه‌واڵ
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
له‌ماوه‌ی 15رۆژدا بۆ جاری دوه‌م بارزانی دێته سلێمانی ی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ده‌كه‌ن ی سه‌ردان نه‌وشیروان مستهفاو بارزان
ئا :ئاوێنه دوای نه‌خۆشكه‌وتنی تاڵه‌بانی‌‌و گواستنه‌وه‌ی بۆ به‌رلین ،بارزانی بۆ جاری دوه‌م دێته سلێمانیو وابڕیاره سه‌ردانی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د بكات له‌ده‌باشان ،ئهم سه‌ردانه‌ی بارزانی به‌دوای سه‌ردانه‌كه‌ی دوێنێی نه‌وشیروان مسته‌فادا دێت ،ئهم سه‌ردانانه به‌رله‌وه‌ی ره‌هه‌ندێكی كۆمه‌اڵیه‌تییان هه‌بێت ،وه‌ك پشتیوانییه‌كی سیاسی بۆ ناوبراو لێكده‌درێنه‌وه ،به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه نه‌وشیروان مسته‌فا كار له‌سه‌ر جه‌ماوه‌رو پێگه‌ی یه‌كێتی ده‌كاو بارزانیش نیگه‌رانه لهوهی له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتودا پارتی بێ هاوپه‌یمان بمێنێته‌وه‌‌و به‌بێ یه‌كێتی پێكهێنانی حكومه‌ت‌و بردنه‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆكایه‌تی مسۆگه‌ر نه‌كات. هه‌رچه‌ن����ده زیات����ر له‌س����ێ س����اڵه بارزانی پۆس����تی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ی وه‌رگرت����وه ،به‌اڵم ته‌نها جارێك نه‌بێت به‌درێژایی ئهو ماوه‌یه سه‌ردانی سلێمانی نه‌ك����ردوه ،ته‌نانه‌ت كه له‌ناوه‌ڕاس����تی ساڵی رابردودا تاڵه‌بانی نه‌خۆش كهوتو پ����اش دو مانگ گه‌ڕانه‌وه س����لێمانی، ناوبراو ئاماده نه‌بو سه‌ردانی بكات ،تا سه‌ره‌نجام تاڵه‌بانی چوه ههولێرو چاوی به‌بارزانی كه‌وت ،به‌اڵم ئێستا له‌ماوه‌ی 15رۆژدا دوجار س����ه‌ردانی س����لێمانی ده‌كاو له‌گ����هڵ به‌رپرس����انی یه‌كێت����ی كۆده‌بێته‌وه‌‌و وابڕیاره ئه‌مڕۆ سه‌ردانی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د بكا له‌ده‌باشان. ئه‌مه له‌كاتێكدایه كه له‌ماوه‌ی هه‌فته‌ی راب����ردودا ،نێچیرڤ����ان بارزانی دوجار سه‌ردانی سلێمانی كردوه. به‌پێ����ی زانیارییه‌كان����ی ئاوێن����ه پارت����ی نیگه‌ران����ه له‌هه‌ڵبژاردن����ی داهاتوی كوردس����تان ،كه به‌پێی ئهو ئه‌نجامان����هی له‌ه����ه‌ردو هه‌ڵبژاردن����ی 2009ی كوردس����تان‌و 2010ی عێراق����دا به‌ده‌س����تیهێناوه ،پارت����ی ناتوانێ����ت له‌باش����ترین حاڵه‌تدا رێ����ژه‌ی له%35
زیاتری ده‌نگه‌كان مسۆگه‌ر بكات .ئهم رێژه‌یه‌ش پێمانده‌ڵێ :پارتی ئه‌سته‌م ه به‌ته‌نه����ا حكومه‌تی هه‌رێم‌و پۆس����تی سه‌رۆكایه‌تی مس����ۆگه‌ر بكات .كه‌واته ده‌بێت به‌دوای هاوپه‌یمانێكدا بگه‌ڕێ تا ئه‌مه‌ی بۆ مسۆگه‌ر بكات .به‌سه‌رنجدان لهوهی له‌هه‌ڵبژاردنی رابردودا له‌ڕێگه‌ی هاوپه‌یمانێتیی����هوه له‌گ����هڵ یه‌كێت����ی توانییان ته‌نها ش����تێك زیاتر له‌نیوه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ستبهێنن ،به‌اڵم گومانی تێدا نیی����ه دوای تاڵه‌بانی ئهم رێژه‌یه كه‌مده‌بێت����هوهو پێش����بینی ده‌كرێ����ت بچێته خ����وار %50و ئ����هو كاته پارتی له‌بردنه‌وه‌ی حكومه‌ت‌و س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیش ب����ێ هیوا ده‌بێ����ت‌و ره‌نگه له‌كوردستاندا سیسته‌مێكی پێكهێنان‌و به‌ڕێوه‌بردنی حكومه‌تی تا ئه‌ندازه‌یه‌ك هاوش����ێوه‌ی ئیسرائیل بێته ئاراوه ،كه س����ااڵنێكی زۆره هی����چ حیزبێكی ئهو واڵت����ه نه‌یتوانیوه رێژهی پێویس����تی ده‌نگ����ه‌كان بۆ پێكهێنان����ی حكومه‌ت مسۆگه‌ر بكات. كه‌وات����ه پارت����ی دو رێگ����هی له‌به‌رده‌مدایه یان ده‌ست به‌یه‌كێتییه‌وه دانیشتنی دوێنێ ئێواره‌ی نه‌وشیروان مستهفاو هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د فۆتۆsnn : ده‌گرێت‌و س����ه‌نگ‌و پێگه‌ی ده‌پارێزێت له‌زۆنی س����ه‌وزدا ،كه ئهم����ه‌ش دوای پێگهو سه‌نگی خۆی له‌دوای تاڵه‌بانی ك����ه به"رێككه‌وتننام����هی ده‌باش����ان" یه‌كێتیدا ده‌رده‌كه‌وێت ،زیاد له‌الیه‌كیش تاڵه‌بان����ی زه‌حمه‌ت����ه ،ی����ان ده‌بێ بۆ به‌هێزتر بكاو ببێته گه‌وره‌ترین ته‌حه‌داو ناوده‌برێ����ت‌و ئ����هو خااڵن����هی ئ����ه‌م ده‌یه‌وێ����ت ئهو ملمالنێیان����ه به‌قازانج‌و ی هێزه گه‌وره‌كه‌ی رێككه‌وتننامه‌ی����ه له‌خ����ۆی ده‌گرێ����ت سودی خۆی بشكێنێته‌وه. هاوپه‌یمانێتییه‌كی نوێ بگه‌ڕێت ،وه‌ك ركه‌به‌ری س����ه‌ره‌ك به‌پێ����ی زانیارییه‌كان����ی ئاوێن����ه خاڵی جه‌وهه‌ری گشت لێكنزیكبونه‌وه‌و ئهوهی ئێس����تا له‌یه‌ككاتدا كار له‌سه‌ر كوردستان كه پارتییه؟ بزوتن����هوهی گۆڕان له‌ئێس����تاوه كار په‌یوه‌ندییه‌ك����ی نێ����وان یه‌كێت����یو س����ه‌ردانه‌كه‌ی دوێنێ����ی نه‌وش����یروان هه‌رس����ێ الیه‌نه‌ك����هی ئۆپۆزیس����یۆن ده‌كات ،بارزان����ی نوێن����ه‌ر ده‌نێ����رێ له‌س����ه‌ر جه‌م����اوه‌رو پێگ����هی یه‌كێتی گۆڕان����ه ،له‌كاتێكیش����دا ك����ه گۆڕان مس����ته‌فا بۆ ده‌باش����ان س����ه‌ره‌تایه‌ك بۆ الی گ����ۆڕان‌و په‌یوه‌ندییه‌كانیش����ی ده‌كات بۆ ئ����هوهی له‌قۆناغی داهاتودا وه‌ك وه‌س����یقه‌یه‌كی ره‌س����می نێ����وان ده‌بێت بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی گفتوگۆو له‌گه‌ڵ ئیس��ل�امییه‌كان چڕ ده‌كاته‌وه ،خ����ۆی پێبه‌هێز بكات ،به‌س����ه‌رنجدان خۆیو یه‌كێتی س����ه‌یری ده‌كات ،به‌اڵم كۆبونه‌وه‌كانی نێوان یهكێتیو گۆڕان. له‌هه‌مانكاتیشدا هه‌وڵی په‌رته‌وازه‌بونی ل����هوهی هه‌رچه‌نده یه‌كێتی له‌ئاس����تی پارت����ی وه‌ك دوا بزم����اری تابوت����ی ب����ه‌اڵم ئایا س����ه‌ركردایه‌تی ئێس����تای یه‌كێتی ده‌دات .یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی س����ه‌ركردایه‌تی‌‌و س����ه‌ری س����ه‌ره‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی����ه تێهه‌ڵكێش����ه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ یه‌كێت����ی ده‌توانن به‌هه‌مان نه‌فه‌س����ی كه گه‌وره‌ترین هێزی ئیس��ل�امییه‌كانی هه‌ره‌م����ی ده‌س����ه‌اڵته‌وه بچن����ه یهكێتیو رێككه‌وتننامه‌ی س����تراتیژی رێككه‌وتننامه‌ی ده‌باشان له‌گه‌ڵ گۆڕان گفتوگۆ ده‌ستپێبكه‌نه‌وه؟ كوردس����تانه به‌حوكم����ی هاوپه‌یمانی هاوپه‌یمانێتییه‌ك����ی تۆختره‌وه له‌گه‌ڵ لێیده‌ڕوانێت. هه‌رچه‌نده ئ����ه‌م هاتوچۆیه‌ی پارتی هه‌رچه‌ن����ده س����ه‌ردانه‌كه‌ی دوێنێی له‌گه‌ڵ میحوه‌ری سوننه‌كان كه پارتی پارتی ،ب����ه‌اڵم پێناچێ����ت جه‌ماوه‌ری ره‌گه‌زێك����ی كارای ئ����هو میحوه‌ره‌یه ،یه‌كێت����ی ئه‌مه‌یان پێقبوڵ بێت له‌دوای نه‌وشیروان مستهفاو ئه‌مڕۆی بارزانی بۆ پێچه‌وان����هی ئه‌وه‌م����ان پێده‌ڵێ����ت‌و گرژی‌‌و ئاڵۆزییه‌كانی به‌ته‌واوی له‌گه‌ڵ تاڵه‌بان����ی ،ته‌نها ئهوه تاڵه‌بانی بو كه الی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌ده‌باشان ،له‌ماوه‌ی ئهم دو هه‌فته‌یه‌ش����دا یه‌كێتی پارت����ی ره‌واندوه‌ت����هوه ،كۆمه‌ڵی����ش توانای ئهو مانۆڕكردن‌و ریسك كردنانه‌ی زیاتر له‌ره‌هه‌ندێك����ی كۆمهاڵیهتییهوه گوتاری خ����ۆی هه‌م به‌رامبه‌ر به‌به‌غداو هه‌بو به‌بێ ئهوهی پێگهو جه‌ماوه‌ربونی ته‌ماشا ده‌كرێت ،به‌اڵم ئهم سه‌ردانانه ش����یعه‌كان‌و هه‌م به‌رامب����ه‌ر به‌پارتی به‌هه‌مانشێوه. دورنی����ن له‌ڕه‌هه‌ن����دی سیاس����یو رۆڵ به‌جۆرێك له‌به‌الغه‌كانی����دا گۆڕیوه كه ئهو هێزه‌ی ده‌مێنێته‌وه "بزوتنه‌وه‌ی خۆی بخاته مه‌ترسییه‌وه. ئێس����تا گ����ۆڕان‌و یه‌كێت����ی بینین لهو ملمالنێیان����هی كه خه‌ریكه بۆ گ����ۆڕان ئومێدبه‌خ����ش نییه ،به‌اڵم گ����ۆڕان"ه ،ئایا گۆڕان چ����ۆن ئیداره‌ی ئ����ه‌م ملمالنێیه ده‌كات؟ ئایا ده‌توانێت رێككه‌وتننامه‌یه‌كی����ان له‌نێواندای����ه س����ه‌ره‌تاكانی له‌نێ����و س����ه‌ركردایه‌تی له‌سیاسه‌تدا هیچ شتێك مه‌حاڵ نییه.
د.مه‌حمود عوسمان :پێویسته كورد له‌كێشه‌كانی عێراقدا بێالیه‌ن بێت ئا :ئاوێنه په‌رله‌مانتاری سه‌ربه‌خۆی كورد له‌په‌رله‌مانی عێراق ،مه‌حمود عوسمان رایده‌گه‌یه‌نێت كه پێویسته كورد له‌كێشه‌كانی نێوان سوننهو شیعه‌ی عێراقدا بێالیه‌ن بێتو جه‌ختیشی كرده‌وه كه له‌ئێستادا ملمالنێكانی شیعه له‌گه‌ڵ سوننه توندتر بوه، به‌اڵم له‌گه‌ڵ كورددا هێمنترن. مه‌حم����ود عوس����مان له‌لێدوانێكدا بۆ
ریکالم
ئاوێنه رایگه‌یاند كه به‌شداریكردنی كورد له‌كۆبون����هوهی ئه‌نجومه‌ن����ی نوێنه‌ران ی عێراق له‌س����ه‌ره‌تای ئ����ه‌م هه‌فته‌یه‌دا‌و هاتنه دهرهوهی په‌رله‌مانتارانی ده‌وڵه‌تی یاسا له‌كۆبونه‌وه‌كه هه‌ڵوێستی شیعه‌ی به‌رامب����ه‌ر كورد توندتر نه‌كردوه ،به‌ڵكو له‌ئێس����تادا ملمالنێ����ی ش����یعه له‌گه‌ڵ س����وننه‌دا توندتره به‌پێچه‌وانه‌وه له‌گه‌ڵ ك����ورددا هێمنت����رن ،چونك����ه نایانه‌وێ له‌یه‌ك كاتدا له‌گه‌ڵ دو الیه‌ن كێش����ه‌یان هه‌بێت. ناوب����راو جه‌ختیكرده‌وه ك����ه الیه‌نی
ش����یعی به‌تایبه‌تی����ش ده‌وڵه‌تی یاس����ا پێی����ان ناخ����ۆش ب����وه كه ك����ورد لهو كۆبونه‌وه‌ی����هی ئه‌نجومه‌ن����ی نوێنه‌راندا نه‌چونه ده‌ره‌وه‌‌و له‌گه‌ڵ سوننهو به‌شێك له‌الیه‌نی ش����یعه‌دا مانه‌وه‌‌و وتی "راسته ده‌وڵه‌تی یاس����ا پێیان ناخۆش����ه كورد لهو كۆبونه‌وه‌یه‌دا به‌شداریكردوه ،به‌اڵم به‌شداریكردنه‌كه‌شی پێویست بو ،چونكه باسی سه‌ربه‌ستی‌و ئازادییه‌كان كرابون، ته‌نان����ه‌ت هه‌ندێ����ك الیه‌نی ش����یعه‌ش به‌ش����دارییان كردوه ،به‌اڵم به‌نیس����به‌ت ك����ورده‌وه نابێت الیه‌نگیری بكات ،بۆیه
به‌شداریكردنه‌كه‌ی باشتر بو". ئ����هو په‌رله‌مانت����اره س����ه‌ربه‌خۆیه ی ك����ورد له‌ئه‌نجومه‌ن����ی نوێنه‌رانی عێراق به‌پێویس����تی زان����ی كورد ل����ه‌م كاته‌دا كێشه هه‌ڵپه‌س����ێرراوه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌ندیدا چاره‌س����ه‌ر بكات‌و خه‌ڵكان����ی دیكه‌ش ه����ه‌ر داواكارییه‌كی ده‌ستورییان هه‌بێت پشتگیرییان بكه‌ن. مه‌حمود عوس����مان بۆچونی وایه كه ئه‌گه‌ر ئهو كوتله سیاس����ییانه‌ی ئه‌مڕۆ له‌گۆڕه‌پانی سیاس����ییدا ده‌س����ه‌اڵتیان هه‌یه بتوانن به‌پێی ده‌س����تور كاربكه‌ن‌و
رێككه‌وتنه‌كان جێبه‌جێ بكه‌ن ئاینده‌ی عێراق باش ده‌بێ����ت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر وه‌ك ئێستا بن بێگومان باش نابێت ،چونكه بۆ ئه‌گه‌ری دابه‌ش����بونی عێراق ،بڕیاری نێوده‌وڵه‌ت����ی ده‌وێ ،جگ����ه ل����ه‌وه‌ش ئهو سیاس����ه‌ته‌ی كه مالیك����ی ده‌یه‌وێ په‌یڕه‌وی بكات به‌به‌هێزكردنی حكومه‌تی مه‌ركه‌زی‌‌و راوێژ به‌خه‌ڵكانی دیكه ناكات ئه‌وا كێش����هی گه‌وره‌تر دروست ده‌كات، چونكه ده‌بێت ئهم حكومه‌ته ته‌وافوقی بێت ،ئه‌مه سه‌ره‌ڕای ئهوهی ده‌وڵه‌تانی ده‌وروبه‌ریش كێشه‌كان ئاڵۆزتر ده‌كه‌ن.
به‌رپرسانی‌هه‌رێم داخستنی سنوری هه‌رێم‌و سوریا ره‌تده‌كه‌نه‌وه هه‌ریه‌ك له‌سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و سه‌رۆك ی حكومه‌ت ره‌تیانكرده‌وه كه س���نوره‌كانی هه‌رێم به‌ڕوی هاتنی كوردانی رۆژئاوا بۆ كوردستان داخرابێت. ههولێر ،ئاوێنه :س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم له‌رونكردنه‌وه‌یه‌ك���دا ئام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا كه باڵوكردن���هوهی هه‌واڵی داخس���تنی س���نوره‌كانی هه‌رێ���م ب���ه‌ڕوی كوردانی رۆژئاوا "هه‌ڵبه‌س���ترا‌و دور له‌راس���تییه" ته‌نها خزمه‌تی "ناح���ه‌زان"ی یه‌كڕیزیی نه‌ت���هوهی ك���ورد ده‌كات‌و ئه‌ڵقه‌یه‌ك���ی دیكه‌یه ب���ۆ چاندنی تۆوی په‌رته‌وازه‌ییی نه‌ته‌وه‌ی���یو جێبه‌جێكردن���ی ئه‌جیندای دژ به‌هاتنه ئارای ده‌س���تكه‌وتی زیاتر بۆ گه‌یاندنی کۆمه‌ک به‌رۆژئاوای کوردستان له‌فیشخاپور فۆتۆ :ئارام که‌ریم دۆزی نه‌ته‌وه‌یی كورد له‌سوریا. له‌ڕونكردنه‌وه‌كه‌دا جه‌ختیان كردوه‌ته‌وه هه‌رێمی كوردس���تان‌و سوریاو ناتوانرێت داخستنی سنوری نێوان هه‌رێم‌و رۆژئاوای كه به‌پێ���ی دوایین ئاماره‌كان ،ئێس���تا هاتوچ���ۆی ئۆتۆمبیلی لێبكرێت ،چونكه كوردس���تان "مه‌رامی سیاسی له‌پشته"و نزیكه‌ی 60هه‌زار په‌نابه‌ری كوردی سوریا هی���چ رێگایه‌كی وش���كانی نییهو به‌هۆی وت���ی "به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك س���نورمان له‌كوردستانن ،سه‌ره‌ڕای ئهوهی كه هیچ روباری دیجله‌وه هاتوچۆ به‌ڕێگه‌ی به‌له‌م دانه‌خستوه بۆ گه‌یش���تنی پێداویستی‌‌و یارمه‌ت���ی مرۆی���ی به‌كوردان���ی رۆژئاوا. ده‌روازه‌یه‌كی فه‌رمی له‌نێوان كوردستان‌و ده‌كرێت. سوریادا نییهو ئهو ده‌روازه فه‌رمیانه‌شی ه���ه‌ر ل���هو باره‌یه‌ش���هوه دوێن���ێ به‌پێ���ی زانیارییه‌كانی ئاوێن���ه ،وابڕیاره كه هاتوچۆی ئۆتۆمبیلی له‌سه‌ره هه‌موی له‌كۆنگره‌یه‌ك���ی رۆژنامه‌وانیدا له‌ش���اری ئه‌مڕۆ وه‌زیری پێشمه‌رگه‌ی هه‌رێم ،شێخ له‌ژێر ده‌س���ه‌اڵتی حكومه‌ت���ی به‌غدایه ،ههولێر ،س���ه‌رۆكی حكومه‌ت���ی هه‌رێم ،جه‌عفه‌ر سه‌ردانی سنوری نێوان هه‌رێم‌و رێڕه‌وی خابوریش تاكه رێڕه‌وێكه له‌نێوان نێچیرڤان بارزان���ی رایگه‌یاند كه هه‌واڵی رۆژئاوای كوردستان بكات.
ئاوێنه‌ی روداوه‌کان
فۆرمی بایه‌عی‌و فۆرمی داهێنان سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر مه‌سه‌له‌ی ئهو حه‌وس����ه‌د داهێنه‌ره‌ی كوردستان هه‌رایه‌كی گه‌وره‌ی ناوه‌ته‌وه، هه‌ریه‌كه له‌سوچێكه‌وه پالری تێده‌گرێ‌‌و ره‌خنه ئاراس����ته‌ی وه‌زی����رو وه‌زاره‌تی رۆش����نبیری ده‌كات ،هه‌مو لهو خاڵه‌دا یه‌كتر ده‌گرنه‌وه كه ئهم كارهی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری جگه له‌به‌هه‌ده‌ردانی سامانی گش����تیی‌‌و پاره‌ی خه‌ڵكی كوردس����تان هیچی دیكه نییه ،ئه‌گه‌رنا یانی چی دو ملیار دینار وه‌ك ش����اباش ببه‌خشیته‌وه بێ ئ����هوهی هیچ جه‌دوایه‌ك����ی ئابوری كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌بێت!؟ ب����ه‌ده‌ر له‌قس����ه‌كردن له‌س����ه‌ر ناوی پڕۆژه‌ك����ه به‌ن����اوی (داهێن����ه‌ران) كه هه‌مو نه‌ك ره‌خن����هی لێده‌گرین به‌ڵكو ب����وه به‌نوكت����ه له‌ش����ه‌قام‌و ناوه‌ن����ده كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‌و سه‌رباری (بێ جه‌دوا) یی پڕۆژه‌كه ئه‌گه‌ر بێین ئهم پڕۆژه‌یه‌ی وه‌زاره‌ت����ی رۆش����نبیری وردبكه‌ین����هوه له‌روی یاس����اییه‌وه گرفتی زۆری تێدایه، كه ده‌كرێت چ داواكاری گشتیی یانیش ئێمه قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌ین. له‌به‌رئ����هوهی ئهم پرس����ه په‌یوه‌ندی به‌به‌هه‌ده‌ردانی سامانی گشتییه‌وه هه‌یه بۆیه هه‌قه قس����هی زیات����ری له‌باره‌وه بكرێت ،خ����ۆ ئه‌گ����ه‌ر پاره‌خه‌رجكردن نه‌بوای����ه له‌س����امانی گش����تیی ئ����ه‌وا ره‌خنه‌یه‌كی تێپه‌په‌ڕیو ده‌بوو هیچیتر. ئه‌گه‌ر له‌زه‌ینی خۆم����ان داماننا ئهم س����ندوقه ب����ۆ هاوكاری����ی هونه‌رمه‌ندو نوس����هرو رۆژنامه‌نوس����انه ،ب����ه‌اڵم به‌ر له‌هه‌م����و ش����تێك وه‌زاره‌ت لیژنه‌یه‌كی پێكهێناوه ب����ۆ هه‌ڵس����ه‌نگاندنی كاری (داهێن����ه‌ران!) ئه‌ندامی تێدا فه‌رمانبه‌ر نیی����ه له‌حكوم����ه‌ت ،پرس����یار ئه‌وه‌یه: چۆن ده‌كرێت لیژنه‌یه‌ك پێكبهێنرێت بۆ خه‌رجكردنی س����امانی گشتیی ئه‌ندامی تێدابێ����ت هیچ وه‌زیفه‌یه‌ك����ی حكومه‌تی نه‌بێت؟ له‌نێو ئهو ( 700داهێنه‌ره) ژماره‌یه‌كی زۆر (داهێن����ه‌ر)ی تێ����دا عیراقیی نین (به‌ده‌ر له كورد بون) ،باشه چۆن‌و به چ پێوه‌رێك س����امانی گشتیی ئهم واڵته بێ هیچ فلته‌رو یاس����ایه‌ك ده‌به‌خشرێته خه‌ڵكانێ����ك به‌پێ����ی یاس����ا ماف����ی سودمه‌ندبونیان نییه له‌سامانی گشتیی كوردس����تان ،ئ����ه‌م كارهی وه‌زاره‌ت كێ لێی به‌رپرسه؟ ئه‌گ����ه‌ر وه‌ك س����ه‌رده‌می خه‌لیف����هی عه‌باس����ییه‌كانیش بێت هه‌ر ش����اعیرێك ی����ان نوس����ه‌رێك به‌ق����ه‌د كێش����ی كتێبه‌ك����هی به(زێ����ڕ) خ����ه‌اڵت بكرێت ئ����ه‌وا داهێنانێكی گه‌وره‌ی����ه ،به‌اڵم خۆ ده‌كرا لیژنه‌ی هه‌ڵس����ه‌نگاندن به‌رهه‌می ئ����هو (داهێن����ه‌ران)هی ببینیایه؟ ئاخر ئهم خوبه‌رایانه خ����ۆ كتێب‌و به‌رهه‌می ئ����هو داهێنه‌رانه‌یان نه‌بینی����وه تاوه‌كو بڕیار له‌س����ه‌ر داهێنانیان بده‌ن ،به‌ڵكو پڕكردنه‌وه‌ی فۆرمێك بوه وه‌ك بایه‌عی پاره‌كه‌ی����ان به‌خش����یوه‌ته خه‌ڵكانێكی زۆر ،باشتربو له‌سه‌ر بنه‌مای سه‌رخێزان پاره‌كه ببه‌خشن تاوه‌كو ئهوهی من كه ژماره‌یه‌كی ئێجگار زۆریان نه‌ك شایه‌نی ئ����هوه نی����ن ناوبنرێن داهێن����ه‌ر به‌ڵكو پاداش����تیش بكرێن ،بۆی����ه ژماره‌یه‌كی زۆر له‌وانه‌ی ناویان له‌لیسته‌كه‌دا هاتبو پاداشته‌كه‌یان ره‌تكرده‌وه ،چونكه ئه‌وان چاوه‌ڕێ ب����ون داهێن����ه‌ران له‌په‌نجه‌ی ده‌ست تێنه‌په‌ڕێت‌و له‌بۆنه‌یه‌كی گه‌وره‌و شایسته‌دا خه‌اڵتكراوان رابگه‌ینرێت ،نه‌ك وه‌ك ئێس����تا (با) له‌ئه‌مه‌ریكاو واڵتانی پێشكه‌وتو ببڕین به‌یه‌كجارو به‌یه‌ك ساڵ بایی سه‌ده‌یه‌ك زاناو داهێنه‌ر بخه‌ینه‌وه، وابكه‌ین جه‌نه‌راڵ مۆتۆرزو مایكرۆسۆفت‌و ئه‌پڵ گره‌و له‌س����ه‌ر زانایانی كوردستان بكه‌ن‌و كوردس����تان ببێته مه‌ترس����ی بۆ س����ه‌ر ئه‌مه‌ریكاو واڵتانی پێش����كهوتو له‌بێكاركردنی زاناو داهێنه‌رانیان! هه‌رچۆنێ����ك بێت جێی دڵخۆش����ییه داواكاری گش����تیی (ده‌س����ته‌ی تۆماری داكۆكی له‌مافی گش����تیی) نوسراوێكیان ئاراس����ته‌ی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری كردوه تێی����دا داوای ورده‌كاریی ئهم پڕۆژه‌یه‌و بنه‌مای ئهو پاره‌پێدانه‌و لیژنه‌كه‌و شتیی دیكه‌ی����ان كردوه ،ره‌نگ����ه ئهم هه‌وڵه‌ی داواكاری گشتیی شتێكی لێ شین نه‌بێت، به‌حوكمی ك����ۆت‌و به‌ندكردنی ده‌زگاكه‌و هه‌وڵی كه‌س����انێك له‌وێ كه ده‌یانه‌وێ ئیش له‌س����ه‌ر ئهم پرسانه بكه‌ن ،به‌اڵم ناكرێ بێده‌نگی ل����ه‌م پڕۆژه‌یه‌و له‌م بێ یاساییه بكرێت.
هه‌نوکه
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
لەترسی پارتی...
3
وەزارەتی شەهیدان گۆڕێکی بەکۆمەڵ هەڵناداتەوە ئا :رەوا بورهان روفاتی بێسەروشوێنانی شەری ناوخۆو کوژراوانی ساڵی -1987 1988لەگۆڕستانێکی شاری هەولێردا دەنێژرێن‌و پارتی دیموکراتی کوردستانیش رێگرە لەهەڵدانەوەی ئەو گۆڕە بەکۆمەاڵنە. لەکاتێک����دا وەزارەت����ی ش����ەهیدان دەیەوێ����ت چەن����د گۆڕێک����ی بەکۆمەڵ لەگۆڕس����تانی (مەعمەل قیر) لەشاری هەولێر کە مێژوەک����ەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1988-1987کە پێکدێن لە384 هاواڵتی‌و پێشمەرگە لەالیەن حکومەتی بەعس����ەوە ک����وژراون هەڵبدات����ەوە، ب����ەاڵم دوای تەواوکردن����ی رێوش����وێنە یاس����اییەکان ،وەزیری شەهیدان لەبهر فش����اری پارتی دیموکراتی کوردستان هەڵدانەوەی ئ����ەو گۆڕانە رادەگرێت کە گوماندەکرێ����ت بەهۆی هەبونی چەندین روفاتی بێسەروش����وێنی شەڕی ناوخۆ ل����ەو گۆڕس����تانەدا بوبێت ک����ە لە31ی ئابی 1996دا لەالیەن پارتیو س����وپای عێراقەوە کوژراون. فۆتۆ :رەوا بەگوێ����رەی ئەو زانی����اری‌و بەڵگانەی شوێنی گۆرە بەکۆمەڵەکە لەمەعمەل قیری نزیک قوشتەپە دەس����ت رۆژنام����ەی ئاوێن����ە کەوتون کەس����وکاری یەکێک لەروفاتەکان کە روفاتی ئەو ئەو کەس����انەی گۆڕستانی وەزارەتی ش����ەهیدان دەیەوێت روفاتی هەڵدانەوەی گۆڕەکان‌و بەوەزارەتی مافی بەش����ێکی زۆری ئەوانەی کە لهو گۆڕه 384هاواڵتی‌و پێشمەرگە کە لەسااڵنی مرۆڤیان وتوە‌و ئەوانی����ش ره‌زامەندیی به‌کۆمه‌ڵه‌دان خەڵکی س����ەر بەیەکێتی نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت بەئاوێنەی "مەعم����ەل قی����ر" دەردەهێنرێن ،گەرنا راگەیان����د "راس����تە ئ����ەو روفاتانە لەو س����ەرجەم کارەکان����ی هەڵدان����ەوەی 1988-1987لەالیەن سوپای عێراقەوە خۆیان دەربڕیوە ب����ەاڵم دواتر "لەالیەن بوون لەهەولێر. ئاوێنە بۆئەو مەبەستە پەیوەندی کرد گۆڕستانەدا هەن بەاڵم وەک ئەو زانیاری تەواوکراوە. ک����وژراون‌و لەگۆڕس����تانی مەعمەل قیر جەنابی وەزی����رەوە هەڵدان����ەوەی ئەو هەروەه����ا فوئ����اد بێئاگای����ی خۆی ک����راون بەژێ����ر خۆڵ����ەوە هەڵبداتەوە‌و گۆڕان����ە راگیراوە" .پەری وتیش����ی "کە بەراوێژکاری کۆسرەت رەسوڵی جێگری هەبو وەزارەتی شەهیدان ئامادەیە ئەو لەهەبونی روفاتی بێسەروش����وێنەکانی وەزارەت����ی ماف����ی مرۆڤی عێراقیش����ی لەالی����ەن وەزیرەوە راگی����راوە هەڵبەتە سکرتێری گشتی ئەو حیزبەوە ،هاوڕێ گۆڕانە هەڵبداتەوە". وتەبێ����ژی وەزارەت����ی ش����ەهیدان‌و شەڕی ناوخۆ دەربڕی. س����ەنگاو "ب����ەاڵم بێئاگای����ی خۆی لەو لێئاگاداردەکات����ەوە ک����ە ئ����ەو گ����ۆڕە بەرنامەی خۆی هەیە". س����ەرچاوەکەی ئاوێنە ئام����اژە بەوە ئەنفالک����راوەکان ،فوئ����اد عوس����مان بەگوێ����رەی ئ����ەو زانیارییان����ەی دۆسییە دەربڕی". بەکۆمەاڵنە هەڵبدەنەوە. هەروەها "س����ەعدی ئەحم����ەد پیرە" بەئاوێنەی راگەیاند وەزیری ش����ەهیدان دەکات ک����ە وەزیری ش����ارەوانی لەژێر سەبارەت بەئامادەکاری بۆ هەڵدانەوەی لەس����ەرچاوەیەکی نزی����ک لەیەکێت����ی ئەو گٶڕە بەکۆمەاڵنە ،بەڕێوبەری گشتی نیشتیمانی کوردستانەوە دەست ئاوێنە لێپرسراوی مەڵبەندی هەولێری یەکێتی بەهۆی سەفەرکردنی بۆ دەرەوەی واڵت فش����اری پارتیدا هەڵدانەوەی ئەو گۆڕە بەرپرسی دۆسیەی گۆڕە بەکۆمەڵەکان ،کەوتوە هەندێک الیەنی دەستڕۆیشتوی رەتیکردەوە هی����چ زانیارییەکی هەبێت بۆ هەریەکە لەس����وید‌و هۆڵنداو نەرویژ بەکۆمەڵەی راگرتوە. بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی دەس����ت پەری ن����وری بەئاوێن����ەی راگەیاند کە ناو یەکێتی نیشتیمانی پێداگری دەکەن لەس����ەر ش����وێنی بێسەروش����وێنەکانی هەڵدانەوەی روفات����ی ئەنفالکراوەکانی دواخس����توە ،ب����ەاڵم لەس����اڵی 2013دا ئاوێنە کەوتون ئەو کەس����انەی لەشەڕی ئام����ادەکاری تەواویی����ان کردب����و ب����ۆ لەس����ەر هەڵدانەوەی گۆڕەکان چونکە شەڕی ناوخۆ.
بەشێکی زۆری ئەوانەی کە لهو گۆڕه به‌کۆمه‌ڵه‌دان خەڵکی سەر بەیەکێتین لەهەولێر ناوخ����ۆدا لەیەکێت����ی ک����وژراون‌و ل����ە گۆڕس����تانی مەعمەلقیر ک����راون بەژێر خاکەوە ژمارەیان 77کەسە. ه����ەر بەگوێرەی ئ����ەو بەڵگەنامانەی دەس����ت ئاوێنە کەوتون وەزارەتی مافی مرۆڤی عێراقی چوارکەسی دیاری کردوە کە بێن ئەو گۆڕانە هەڵبدەنەوە. بەڕێوب����ەری وەزارەت����ی ش����ەهیدانی هەولێ����ر ،زاهیر جۆخێ����ن جگە لەوەی جەخت����ی لەهەبونی ئ����ەو کوژراوانەی س����ەردەمی بەعس کردەوە وتی "ئێمە هیچ زانیارییەکمان سەبارەت بەروفاتی کوژراوانی شەڕی ناوخۆ نییە".
"نه‌مانی تاڵه‌بانی له‌به‌رژه‌وه‌ندی پارتی نییه" ئا :نزار گزالی ،ههولێر ی بورهان سه‌عید سۆفی ئه‌ندام ی سه‌ركردایه‌تی یهكێتیو پێشو ی ناسراوی یه‌كێتی له‌هه‌ولێر، كادێر له‌م گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "سۆزی قاعیده‌ی یه‌كێتی له‌گۆڕان ی ی تاڵه‌بان نزیكتره بۆیه گۆڕان له‌نه‌مان سودمه‌ند ده‌بێت". ئاوێن���ه :به‌پێی ئه‌زمون���ی رابردوت له‌ن���او یه‌كێتیدا ،یه‌كێت���ی دوای مام جه‌الل ،له‌هه‌ولێر چی لێدێت؟ بورهان سه‌عید س���ۆفی :من هیوای چاكبونه‌وه‌و ته‌مه‌ندرێ���ژی بۆ جه‌نابی مام جه‌الل ده‌خوازم ،ئاشكراش ه ك ه مام جه‌الل كاریزمایه‌كی به‌هێزی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس���ت‌و ناوچه‌ك ه بو ،سیاسییه‌كی زۆر به‌تواناو گهوره بو ،له‌هه‌مو واڵتانیش ناسرابو ،رۆڵی مام جه‌الل زۆر گرنگه‌و له‌ن���او یهكێتیو له‌هه‌رێمیش���دا ،به‌اڵم ئهوهی من پێشبینی ده‌كه‌م ره‌وشه‌ك ه ده‌به‌س���ترێته‌وه ب���هو گۆڕانكارییانه‌ی له‌ناوچه‌ك���ه‌دا روده‌ده‌ن ،به‌تایب���ه‌ت له‌عێراق‌و سوریا .پێموانیی ه براده‌رانی پارت���ی ئ���هوه بخ���وازن ك���ه یه‌كێتی په‌رته‌وازه بێت ،سه‌باره‌ت به‌هه‌ولێریش یه‌كێتی خ���ۆی میوانه ،له‌میوانی زیاتر چ���ی؟ ده‌ریبكه‌ن؟ یه‌كێتی تائێس���تا له‌هه‌ولێر غایبه ،رێككه‌وتنی ستراتیژی ته‌نها له‌س���ه‌ر ئاستی س���ه‌ره‌وه‌یه ،تا ئێس���تا دانه‌به‌زیوه‌ته‌و‌ه خ���واره‌وه ،تا ئێس���تا جوتیارێكی دۆس���تی یه‌كێتی نیشتمانی رێگه‌ی پێنادرێت له‌سنوری هه‌ولێ���ر ،له‌الدێكه‌ی خۆی خانو بكات، ئهم���ه نمونه‌یه‌كی ه���هره بچوكه .كام ل���ه‌ده‌زگا خزمه‌تگوزارییه‌كانی ههولێر، وه‌ك هاتوچۆو شاره‌وانی‌و باج‌و تۆمارو به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ناحیی���هو قایمقامه‌كان كامیان یه‌كێتین ،هه‌مویان هه‌ر پارتین، بۆیه ده‌ڵێ���م یه‌كێتی هه‌مان كێش���ی خۆیه‌تی كه میوان���هو باوه‌ڕیش ناكه‌م ئهو میوانه ده‌ربكرێت.
ئاوێنه :پێتوای ه كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ ئیداره‌ی یه‌كێتی پێده‌كرێت؟ بورهان سه‌عید سۆفی :بۆ مه‌سه‌له‌ی جێگرتنه‌و‌ه قورسه ،هیچ كامیان ناتوانن رۆڵی م���ام جه‌الل ببینن‌و كاریزمایه‌كی وه‌ك ئه‌ویان هه‌بێت ،چونك ه مام جه‌الل كه‌س���ایه‌تییه‌كی تایبه‌ت بو ،ك ه ئێم ه كاتی خۆی كێش���ه‌یه‌كمان ده‌بو ،مام جه‌الل ده‌هات قسه‌ی ده‌كرد یان ته‌نها ئاماده‌بو ،هه‌موم���ان بێده‌نگ ده‌بوین‌و كه‌سمان قس���ه‌مان له‌سه‌ر قسه‌ی ئهو نه‌ده‌كرد .به‌اڵم ئێستا باوه‌ڕ ناكه‌م ئهو بۆشاییه پڕ بكرێته‌وه .سه‌باره‌ت به‌كاك كۆس���ره‌تیش ئهو به‌پێ���ی په‌یڕه‌وی ناوخ���ۆ ئ���هو ئه‌ركه ده‌گرێته ئه‌س���تۆ كاره‌كان رایی ده‌كات ،به‌اڵم ئایا به‌هۆی ته‌ندروس���تییه‌كه‌ی ده‌توانێ���ت هه‌مو سه‌ره‌داوه‌كان بهیهكهوه ببه‌ستێته‌وه، چونك���ه پێكهاته‌ی یه‌كێت���ی په‌رش‌و باڵوه‌و دابه‌ش بوه‌ت ه سه‌ر چه‌ند گروپێك ئهم���ه‌ش كارێكی قورس���ه .ئه‌گه‌رێكی ی الوازیش هه‌ی���ه كه ره‌نگ ه ئهو دیكه براده‌رانه‌ی ئێستای ناو یه‌كێتی به‌هۆی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان���هوه هه‌موی���ان یه‌كبگرن���هوهو نه‌هێڵن یه‌كێتی په‌رش‌و باڵوبێ���ت ،ب���ه‌اڵم دوب���اره گرنگییه‌ك ه ئهوهی ه چۆن ئهو سه‌ره‌داوان ه بهیهكهوه ده‌به‌س���ترێنه‌و‌ه ی���ان گرێده‌درێنه‌وه، ئ���هوهی مام جه‌الل ده‌یك���رد گرێدانی هه‌مو سه‌ره‌داوه‌كان بو. ئاوێن���ه :باس له‌چه‌ند جه‌مس���ه‌رێك ده‌كرێت له‌ن���او یه‌كێتی���دا ،به‌ڕای تۆ له‌ئێس���تادا كامه جه‌مس���ه‌ر ده‌توانێت ی یه‌كێتی س���ه‌ركردایه‌تی ئهم قۆناغ ه بكات؟ بورهان س���ه‌عید سۆفی :له‌كۆنگره‌ی س���ێیه‌مه‌وه ئهو باڵ بااڵنه‌یان هه‌موی تێكش���كاند‌و هیچیان نه‌هێشت ،به‌اڵم تۆ بڵ���ێ چه‌ند گروپێك دروس���تبوه‌و به‌یه‌ك���هوه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی���ان به‌س���تراوه‌ته‌وه‌و به‌رگ���ری له‌یه‌كتری ده‌ك���ه‌ن ،كام���ه‌ش له‌وان��� ه ده‌توانێت بیباته‌وه‌و ده‌سه‌اڵت بگرێت ه ده‌ست؟ من ده‌ڵێم ئه‌وانه‌ن كه پێشمه‌گه‌و ئاسایش‌و
ده‌زگای زانیاری‌و پاره‌یان به‌ده‌س���ته، ئهو ش���تانه‌ش له‌الی ماڵ���ی به‌رێز مام جه‌الله ،بۆی ه ده‌ڵێم قورسه به‌بێ ئه‌وان هیچ كارێك بكرێت. ئاوێن���ه :پێتوای���ه هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حم���ه‌د ده‌توانێ���ت س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی بكات؟
ئێم ه كاتی خۆی كێشه‌یه‌كمان ده‌بو، مام جه‌الل ده‌هات قسه‌ی ده‌كرد یان ته‌نها ئاماده بو ،هه‌مومان بێده‌نگ ده‌بوین‌و كه‌سمان قسه‌مان له‌سه‌ر قسه‌ی ئهو نه‌ده‌كرد بورهان س���ه‌عید س���ۆفی :ئهو تازه گه‌ڕاوه‌ته‌وه ،زانیاریم ده‌رباره‌ی نیی ه ك ه ئایا ئهو تموحه‌ی هه‌ی ه یان نا؟ هه‌روه‌ها وه‌كو وتم هیچ كامیان ئهو كاریزمایه‌ی مام جه‌اللی نابێت ،ب���ه‌اڵم به‌بۆچونی من یه‌كێتی له‌م���ه‌ودوا ده‌بێت هه‌موی (ته‌وافوق���ات) بێت ،ئه‌گ���ه‌ر وانه‌بێت ره‌نگه درزی تێبكه‌وێت .هه‌روه‌ها ره‌نگ ه
ده‌وڵه‌ت���ه ئیقلیمییه‌كانیش ده‌س���تیان هه‌بێت ،به‌نمونه ئێران كه به‌هێزه‌كه‌یان ه ێ لهوهی یه‌كێتی نیشتمانی رۆڵ ده‌بین وه‌ك خ���ۆی بمێنێتهوه ی���ان له‌گۆڕان نزیكبێت���هوه .پێموایه ئه‌وان زیاتر رۆڵ ده‌بینن. ئاوێن���ه :په‌یوه‌ندی نێ���وان پارتیو یه‌كێتی له‌داهاتودا به‌كوێ ده‌گات؟ بورهان س���ه‌عید س���ۆفی :ئاشكرای ه پارتی ب���ه‌دوای هاوپه‌یمانێك ده‌گه‌ڕێت ل���ه‌روی حوكمڕانیی���هوه ،باش���ترین هاوپه‌یمانی���ش بۆ پارتی ب���ه‌رای من یه‌كێتی نیشتمانی بوه .هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ی ه پارتی نایه‌وێت كێشمه‌كێش بكه‌وێت ه ناو یه‌كێتی ،چونك ه مانه‌وه‌ی له‌به‌رژه‌وه‌ندی خۆیه‌ت���ی .هه‌روه‌ها س���ه‌رۆكی پارتی دوای نه‌خۆش���كه‌وتنی جه‌ناب���ی مام جه‌الل هه‌ر له‌یه‌كه‌م رۆژه‌و‌ه هاوخه‌می خۆی نیشانداو سه‌ردانی سلێمانی كردو كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ مه‌كته‌بی سیاس���ی یه‌كێتی كرد ،هه‌روه‌ه���ا ره‌نگ ه پارتی له‌مه‌ودوا زیاتر موراعاتی یه‌كێتی بكات، به‌تایبه‌ت���ی له‌هه‌ولێر چونك��� ه پارتی ده‌زانێت كادران‌و به‌رپرس���انی یه‌كێتی له‌هه‌ولێر خۆی���ان به‌می���وان ده‌زانن‌و ناره‌حه‌ت���یو زه‌حمه‌تی زۆریان بینیوه، ئه‌ویش له‌به‌رئه‌وه‌ی پارتی باش ده‌زانێت قاعیده‌ی یه‌كێتی له‌گۆڕان نزیكه ،ئیتر بۆ ئهم مه‌به‌ست ه كارده‌كات تا له‌گۆڕان زیاترو زیاتر نزیك نه‌بێته‌وه ،چونكه تا ئێستاش به‌زه‌حمه‌ت قاعیده‌ی یهكێتیو گۆڕان له‌یه‌كتری جیاده‌كرێنه‌وه .وه‌كو وتم پارتی پێویس���تی به‌هاوپه‌یمانییه‌و یه‌كێتی���ش بۆ ئ���هو باش���ترینه ،بۆی ه پێش���بینی ده‌ك���ه‌م ئه‌گه‌ر ره‌وش���ی ناوچه‌ك���هو گۆڕانكارییه‌كان���ی عێراق‌و س���وریا هه‌رێم���ی كوردس���تانیش نه‌گرێت���هوه ،ئ���هوه یه‌كێت���یو پارتی له‌هه‌ڵبژاردن���ی داهاتو به‌هه‌مانش���ێوه به‌یه‌ك لیست به‌شداری بكه‌نه‌وه. ی په‌یوه‌ندی نێوان ئاوێن���ه :ئاین���ده یهكێتیو گۆڕان چۆن ده‌بینی؟ بورهان سه‌عید سۆفی :په‌یوه‌ندییه‌ك ه ئ���ه‌وكات به‌حزوری جه‌نابی مام جه‌الل
بهرهو ئاسایی بونه‌وه‌و باشبون ده‌چو، ئاگادارن ك ه له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی ده‌ستورو چه‌ندین پرس���ی تریش قس���ه كرابو، كۆمیته‌یه‌كی���ان پێكهێناب���و بهیهكهوه هاوده‌ن���گ ب���ن‌و هه‌ڵویس���ته‌كانیان یه‌كخ���ه‌ن ،پێموای��� ه ئهوه ب���ه‌رده‌وام ده‌بێ���ت ،ب���ه‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر به‌دیوه‌كه‌ی تر س���ه‌یری قاعی���ده‌ی یه‌كێتی بكه‌ین ده‌توانم بڵێم له‌سه‌دا شه‌ستی له‌گۆڕان نزیكه ،وه‌كو وت���م بنچینه‌ی ئهو دوان ه زۆر تێكه‌ڵ���هو جیابونه‌وه‌ی قورس���ه، ته‌نها سه‌ركرده‌كان جیان. ئاوێنه :ئایا نه‌وش���یروان مس���ته‌فا ده‌توانێت ئیداره‌ی زۆنی س���ه‌وز بكات ی پاش تاڵه‌بانیدا؟ له‌قۆناغ بوره���ان س���ه‌عید س���ۆفی :ئ���هوه په‌یوه‌ندی ب���ه‌وه‌و‌ه هه‌یه ،ئایا یه‌كێتی دوای جه‌نابی مام جه‌الل تا چه‌ند خۆیان رێكده‌خ���هنو ته‌بایی له‌نێوان هه‌ڤااڵنی مه‌كته‌بی سیاس���ی دروست ده‌بێت یان نا ،ئایا یه‌كێتی به‌دامه‌زراوه‌یی ده‌كرێت ی���ان نا؟ ئای���ا ده‌توان���ن ئۆرگانه‌كان به‌ڕێوه‌بب���ه‌ن؟ ئای���ا ده‌توان���ن ئ���هو مه‌غدورییه‌ی ك ه له‌رێكه‌وتنی ستراتیژی له‌گه‌ڵ پارتی له‌یه‌كێت���ی كراوه‌و ئهوه ب���و یه‌كێتی له‌م���اوه‌ی راب���ردو خۆی باڵویكرده‌وه ،نه‌هێڵ���ن؟ ئایا ده‌توانن له‌گ���هڵ پارتی وابك���ه‌ن یه‌كێتی ببێت ه هاوبه‌شی كرده‌یی له‌ده‌سه‌اڵتی سیاسیو ئابوری؟ ئایا ده‌توانن ئهو پۆس���تانه‌ی ئێستا كه نه‌دراوه‌ته یه‌كێتی وه‌ربگرن؟ ئایا ده‌توانن كۆنگره‌یه‌كی س���ه‌ركه‌وتو ب���ێ لێكت���رازان ئه‌نجام ب���ده‌ن؟ ئایا ده‌توانن مه‌حس���وبییه‌ت به‌الو‌ه بنێن؟ ئیتر ئه‌وانه‌ی كه له‌س���هرهوه ئاماژه‌م بۆكردن ئه‌گ���ه‌ر نه‌كرێن به‌دوری نازانم نه‌وشیروان مسته‌فا كۆنتڕۆلی ناوچه‌ی سه‌وز بكات. ئاوێن���ه :نه‌مان���ی تاڵه‌بانی تا چه‌ند به‌قازانج یان زیانی پارتییه؟ بورهان س���ه‌عید س���ۆفی :وه‌كو وتم پارتی نه‌مانی تاڵه‌بانی پێخۆش نییه، هه‌روه‌ه���ا جه‌نابی مام ج���ه‌الل زیاتر ره‌چ���اوی دۆخه‌كانی ده‌كردو تێكچونی
بورهان سه‌عید سۆفی ئهو دۆخه‌ی به‌الو‌ه باش نه‌بو ،پێیوابو لێكترازان���ی هه‌ردوال ش���ه‌ڕی ناوخۆی لێده‌كه‌وێته‌وه‌و میلل���ه‌ت له‌تده‌بێته‌وه، جه‌نابی مام جه‌الل ل���ه‌روی نه‌ته‌وه‌یی به‌فراوانتر بیری ده‌كرده‌وه‌‌و زۆر ش���تی ره‌چاو ده‌ك���رد ،بۆیه ده‌ڵێ���م نه‌مانی له‌به‌رژه‌وه‌ندی پارتی نییه. ئاوێنه :ئ���هی نه‌مان���ی تاڵه‌بانی تا چه‌ند له‌قازانجی گۆڕانه؟ بورهان سه‌عید سۆفی :پێموای ه گۆڕان له‌م���ه‌ودوا زیاتر له‌قاعی���ده‌ی یه‌كێتی س���ودمه‌ند ده‌بێت ،س���ۆزی قاعیده‌ی یه‌كێتی له‌گ���ۆڕان نزیكتره بۆی ه گۆڕان لهوه سودمه‌ند ده‌بێت.
4
هەنوکە
))359سێشه‌مم ه 2013/1/8
ئه‌رسه‌الن بایز :من نه‌سه‌رۆک وه‌زیران ،نه‌وەزیری سامانە سروشتیيەكانم ،تا بڕه پاره‌ی گرێبهستهکانی نه‌وت بزانم ئا :ئاراس عوسمان
لەم دیدارە تایبەتەی رۆژنامەی ئاوێنەدا ،ئەرسەالن بایز سەرۆكی پارلەمانی كوردستان ،پێی وایە هێزی ئۆپۆزيسیۆن ئەیانەوێ هەر وەكو خۆیان بمێننەوەو تەوافوق دروشمێكی رۆژانەبێ‌و بەس .لەسەر حيساباتی خیتامی 2011بۆچونی وایە كە یەكەمین جارە حيساباتی خیتامی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەپەرلەمان راشكاوانە گفتوگۆی لەسەر بكرێ ،لەبارەی رۆڵی پارلەمانەوە ئاماژە بەوە دەكات، كاتێ سەركردە دەسترۆیشتوو ،بڕیار بەدەستە حیزبیيەكان لەدەرەوەی پەرلەمان ناتوانن لەنێوان خۆیان دانیشن‌و تەوافوق بكەن ،پەرلەمان چی بكات كە كۆبونەوەی حزبەكان (تعلیق)كراوە ،بێگومان ئەو تعلیقكردنە كاری سلبیشی كردۆتە سەر پەرلەمان. ئاوێنە :لەو دەمەدا كە تۆ پۆس���تی س���ەرۆكی پەرلەمان���ت پێس���پێررا لەوتەی���ەك لەب���ەردەم پەرلەمان���دا جەختت لەسەر ئەوە كردەوە كە یەكەم كاری پەرلەمان دەبێت هەمواركردنی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان بێت وتت" هیواداری���ن لەس���ەرەتای مانگی ئازار لەگەڵ دەس���تپێكردنەوەی خولی نوێی دانیشتنەكانی پەرلەمان ،دەستبكەین بەهەمواركردن���ی پەی���ڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردس���تان كە خواس���ت‌و داواكاري���ی هەمو الیەك���ە" بەاڵم وا 9 مان���گ تێدەپەڕێت ،ب���ەاڵم تۆ هیچت نەكردوە ،لەوبارەیەوە چی دەڵێیت؟ ئەرس���ەالن بای���ز :هەمواركردنەوەی پێ���ڕەوی ناوخۆی پەرلەم���ان هەروا لەخ���ۆڕاو بەچەند س���ەعاتێك ناكرێت بەڵكو چەندین دانیش���تن و ،گفتوگۆی زۆری دەوێ ئ���ەوە چەندی���ن مانگ���ە بەبڕیاری پەرلەمان لیژنەیەكی هاوبەش لەسەرجەم فراكس���یۆنەكان پێكهاتوە، چەندین كۆبونەوەیان كردوەو هەنگاوی زۆر ب���اش چۆتە پێش���ەوە بەهیواین لەبەهاری داهات���ودا گفتوگۆكان تەواو بكرێن‌و پەرلەمان هەمواری بكاتەوە. ئاوێن���ە :هەر لەو كات���ەدا لەمیانەی قسەكانتدا ئاماژەت بۆ ئەوە كرد" ئەم پەرلەمانە بكەین���ە خاڵی یەكانگیری، بۆ س���ەرجەم فراكس���یۆن‌و پێكهاتەو بۆچون���ە جی���اوازەكان" ب���ەاڵم پاش تێپەڕبونی10مانگ ئێستا لەهەمو كاتێك زیاتر ئەندامانی ئۆپۆزيسیۆن لەمیانەی لێدوانەكانیان���دا ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە ئێس���تاش وەك س���ەردەمی كەمال كەركوكی ،فراكس���یۆنی كوردس���تانی لەدۆڵێكەو ئۆپۆزيس���یۆنیش لەدۆڵێك لەوبارەیەوە چی دەڵێن؟ ئەرسەالن بایز :دوای دەستبەكاربونم سەردانی س���ەرجەم مەكتەبی سیاسی حیزبەكان���م ك���ردو ،داوای هاوكاری���م لێك���ردن ،س���ەردانی ژوری هەم���و فراكس���یۆنەكانم ك���رد لەكاتی هاتنی ه���ەر میوانێ���ك هەر جارەو بەش���ێك لەفراكسیۆنەكان لەدانیشتنەكان ئامادە دەب���ون ،چەندی���ن كاری رۆژانەم���ان ئەنجام���دا لەم���اوەی چەندین س���اڵی راب���ردودا یەكەمین جارە حيس���اباتی خیتامی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەپەرلەمان راشكاوانە گفتوگۆی لەسەر بكرێ ،لەس���ەر داواكاری ئۆپۆزيسیۆن چەندین پرۆژە یاسامان خستە بەرنامەی كارو لەبەردەستی لیژنەكاندایە ،لەكاتی گفتوگۆی پرۆژە یاساكانیش بەتایبەتی بودج���ە ،ئۆپۆزيس���یۆن بەئ���ارەزوی دڵ���ی خۆیان ئەوەندەی ویس���تبێتیان قس���ەیان ك���ردوە پەرلەمانت���اری وا هەب���وە لەئۆپۆزيس���یۆن بەتەنیا چل دەقیقە قس���ەی كردوە ،بەهاوڕێيەتی فراكس���یۆنەكان س���ەردانی مەیدانیی چەندین قەزاو ناحیەمان كرد ،مانگانە ی���ان لەكات���ی پێویس���ت كۆبونەوەی فراكس���یۆنەكانمان دەك���رد ،چەندین كۆڕو كۆبونەوەو سیمیناری هاوبەشمان لەگ���ەڵ رێكخراوەكانی (مجتمع مدنی) ك���رد ،ب���ەاڵم پەرلەمان چ���ی بكات؟ كاتێ س���ەركردە دەسترۆیشتوو ،بڕیار بەدەس���تە حیزبیيەكان ل���ەدەرەوەی پەرلەم���ان ناتوان���ن لەنێ���وان خۆیان دانیشن‌و تەوافوق بكەن ،پەرلەمان چی بكات كە كۆبونەوەی حزبەكان (تعلیق)
ئەرسەالن بایز سەرۆكی پارلەمانی كوردستان
دانانی دو كەس یەكەمین جارە حساباتی خیتامی سێ كەسیش حكومەتی هەرێمی لەخێزانێك لەپۆستەكانی كوردستان حكومەت ،بۆ لەپەرلەمان راشكاوانە گفتوگۆی خودی حیزبەكە خۆی دەگەڕێتەوە لەسەر بكرێ كراوە ،بێگومان ئەو تعلیقكردنە كاری سلبیش���ی كردۆت���ە س���ەر پەرلەمان، چونكە کەش���ێكی وایان نەهێشتۆتەوە تاكو ئێم���ە بتوانی���ن لەپەرلەمان ئەو هەماهەنگیيە دروس���ت بكەین ،چونكە فراكس���یۆنەكان ب���ە پێ���ی ئەجیندای حیزبەكانیان كار دەكەن. ئاوێنە :لەس���ەردەمی سەرۆكایەتی ت���ۆدا یاس���ای ئەنجومەن���ی ئەمن���ی نەتەوەیی دەركراوە ناوەڕۆكی یاساكەو پێكهاتەكەشی الی خەڵكی كوردستان‌و الیەنە ئۆپۆزيس���یۆنەكانەوە روبەروی رەخنەی توند بوەوە ،ئەمە لەكاتێكدا كە تۆ لەرۆژی 4ی تەمموزی پار لەوتارێكدا رەخنە لەسیس���تەمی واڵتی میس���رو س���وریاو لیبیا دەگری���ت لەبەرئەوەی دەسەاڵتی كوڕو براو كەسە نزیكەكانی پۆستە بااڵكانی واڵتیان بەدەستەوەیەو رۆژیان بەو رۆژە گەیش���ت ،ئەی ئێستا لەبارەی كوردستانەوە چی دەڵێیت كە پۆستی س���ەرۆكی هەرێم‌و حكومەت‌و ئەنجومەن���ی ئاسایش���ی نەتەوەی���ی لەدەستی خێزانێكدایە؟ ئەرس���ەالن بای���ز :ئای���ا س���ەرۆكی پەرلەم���ان یاس���اكان دەردەكات یان ئیدارەی دانیش���تنەكان ئەكات؟ باشە ئەگەر حیزبەكان لەدەرەوەی پەرلەمان بايكۆتی یەكتر بك���ەن ،چۆن ئەتوانن لەناو پەرلەمان تەواف���وق بكەن ،جیا لەدەنگدان���ی زۆرینەو كەمینە چ رێگای تر هەیە؟ مەگ���ەر تعطیلی پەرلەمان! ئینجا یاسا لە كاتی گفتوگۆو دەرچونیدا ناوی كەس���ی بەس���ەرەوە نیيە ،دوای دەرچونی هەر یاسايێك بۆ هەر دەزگاو دامەزراوەيێك حكومەت خۆی وەزیرێك، مودیر عامێك ،س���ەرۆكی دەستەيێك، لەو شوێنانە دادەنێت ،دانانی دو كەس سێ كەسیش لەخێزانێك لەپۆستەكانی حكومەت ،بۆ خ���ودی حیزبەكە خۆی دەگەڕێتەوە .ئەو دەنگی هێناوەو هەمو حیزب‌و رێكخراوەكانی كوردس���تانیش دانیان بەو هەڵبژاردنەدا ناوە ،حیزبەكە خۆی بەرنامەی كاری خۆی دادەڕێژێ، كات���ێ حزبەك���ە خ���ۆی ئ���ەو جۆرە سستەمەی هەبێت‌و ئەندامانی حیزبەكە
قەبوڵیان بێت ،كاتێ بەرنامەی حیزبەكە وابێت‌و جەماوەر دەنگی پێبدات ،من‌و تۆ چۆن دەتوانین لەدەرەوەی حیزبەكە رێنماییان بكەین یان بەرنامەی كاریان بۆ دابڕێژین. ئاوێنە :لەسەردەمی س���ەرۆكایەتی ت���ۆدا تا ئێس���تا س���ەرۆكی حكومەت بانگهێش���تی پەرلەمان نەكراوە لەسەر هیچ بابەتێك ،بەڵكو دەڵێن س���ەرۆكی پەرلەمان لەجیاتی (ئیستجوابكردنی) س���ەرۆكی حكوم���ەت ،خ���ۆی بۆت���ە س���وپەرو ناهێلێت بانگهێشت بكرێت، لەو بارەیەوە چی دەڵێیت؟ ئەرس���ەالن بایز :تا ئێس���تا بە پێی پێڕەوی ناوخۆ داواكاری ،یان بابەتێكی ئەوتۆ نەهاتۆتە پێشەوە ،تاكو پەرلەمان بانگهێش���تی سەرۆكی حكومەت بكات، ئێمە دڵنیاین هەر كاتێك پەرلەمان ئەو (استجواب)ەی بەپێویست زانی ئەنجام ئەدرێ‌و ئەویش ئامادە دەبێت. ئاوێنە :تۆ لەالیەن ئۆپۆزيسیۆنەوە ب���ەوه تۆمەتبار دەكرێيت كە یاس���ای دوەم���ی پەرلەم���ان ك���ە تایبەت���ە بەداواكارییەكان���ی خۆپیش���اندانەكەی شوبات نەتهێش���توە ڕوناكی ببینێت‌و باڵوبكرێت���ەوە ،لەوبارەی���ەوە چ���ی دەڵێییت؟ ئەرس���ەالن بایز :ئۆپۆزيس���یۆنێك تاقە دەنگێكی بەم���ن نەدابێت لەبونم بەسەرۆكی پەرلەمان ،ئۆپۆزيسیۆنێك (تعلی���ق)ی كۆبونەوەكان���ی لەگ���ەڵ حكومەت���ی هەرێم كردبێ���ت‌و لەهەمان كاتیش���دا داوای (تەواف���وق) ب���كات، بەن���دەش ئەندامی مەكتەبی سیاس���ی حیزبێك���ی حوكمڕانب���م ،دەب���ێ چ قس���ەیەكی خێ���ر لەس���ەر نوێنەرانی حكومەت‌و پەرلەمان بكەن؟ من لێرەوە لەسەرجەم كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستان دەپرس���م :الیەنێك داوای (تەوافوق) ی سیاس���ی بكات‌و لەهەمان كاتیشدا ئامادەی كۆبون���ەوەكان نەبێت! چۆن تەوافوق دەكرێت؟ ئایا ئەو سیاس���ەتە ئەوە ناگەیەنێت كە معارەزە ئەیانەوێ هەر وەكو خۆی���ان بمێننەوەو تەوافوق دروش���مێكی رۆژانەبێ‌و بەس؟! ئینجا
لەبارەی تۆمەتی خراپتربونی پێوەندی پەرلەمان‌و میدیاكارانیش گەردنیان ئازادبێت، حەواڵەی خوا بن تەوافوق ئەوە نيیە هەرچی ئۆپۆزسیۆن ویستی بۆیان جێبەجێ بكرێت ،تەوافوق لەئەنجامی دانوستاندن دەكرێت ،واتە دانیش���تن بەیەك���ەوەو گفتوگۆكردن‌و گەیشتنە ئەنجامێكی وا هەمو الیەنەكان رەزامەندب���ن ،ئینجا بڕیاری ژمارە ()2 لەپێش دەستبەكاربونی بەندە دەرچوە، بۆی���ە ئەم���ە گوناحێكی ناڕەوایە كە روناكی نەبینینەكەی بخرێتە ئەستۆی من. ئاوێن���ە :میدیاكاران هەس���ت بەوە دەكەن كە ئێس���تا پەیوەن���دی نێوان خۆیان‌و پەرلەمان لەس���ەردەمی كەمال كەركوك���ی خراپت���رەو ب���وار نادرێت بەمیدی���اكان بچن���ە ژورەوەو ،رێگاش نادرێت بەرۆژنامەنوسان لەناو بینایەی پەرلەمان���دا پەرلەمانتاران ببیینن ،لەو بارەیەوە چی دەڵیێت؟ ئەرسەالن بایز :پەرلەمان لەچەندین نه���ۆم‌و زیات���ر ل���ە( )100ژورو ه���ۆڵ پێكهاتوە ،لەبواری ئارامی‌و پاراستنی ئاسایش���ەوە چۆن دەكرێ رۆژانە ئەو هەمو رۆژنامەنوسانە بەئارەزوی خۆیان
بەهەمو ئەندامانی مەكتەبی سیاسی شوێنی تاڵەبانی پڕ نابێتەوە
دەس���تبەكاربونی بەن���دەش هەروایە، ئێس���تاش خەریكین ژورێكی تریش بۆ رۆژنامەنوس���ان ئامادە دەكەین ،تاكو لەوێش���ەوە متابعەی دانیش���تنەكانی پەرلەمان بك���ەن‌و چاوپێكەوتن لەگەڵ پەرلەمانت���ارە بەڕێ���زەكان بك���ەن، لەبارەی تۆمەتی خراپتربونی پێوەندی پەرلەم���ان‌و میدیاكارانی���ش گەردنیان ئازاد بێت حەوال���ەی خوا بن ،چونكە لەو س���اوە هیچ گۆڕانكارییەك بەسەر پێوەن���دی پەرلەم���ان‌و میدیاكاران���دا نەهاتوە. ئاوێن���ە :چی بەس���ەر چارەنوس���ی لیژنەی نەزاهەدا هات ،بۆ دروس���تتان نەكردەوەو سەرۆكتان بۆ دانەنا؟ ئەرس���ەالن بای���ز :س���ەرۆكایەتی پەرلەم���ان لەگەڵ چەندین كەس���انی بێالیەن قسەمان كرد ،ئامادەنەبون ئەو پۆستە وەربگرن چونكە وتیان لەواقیعی ئەم���ڕۆی پێوەندی نێ���وان حكومەتی هەرێم‌و ئۆپۆزيس���یۆن راپەڕاندنی ئەو كارە قورسەو ناوێرن خۆیانی لێبدەن. ئێس���تاش پەرلەمان هەر بەنیازە ئەو كارە بەكەس���ێكی غەی���ری پارت���یو یەكێتی‌و پۆپۆزيسیۆن بسپێرێت. ئاوێنە :دەڵێن پەرلەمان پارەیەكی زۆر بێشومار لەئیفادی وەفددا سەرف دەكات ك���ە س���ودێكی وەه���ای ل���ێ چاوەڕوان نەك���راوە ،لەوبارەیەوە چی دەڵێیت؟ ئەرسەالن بایز :لەدەستمبێت مانگانە چەندین گەن���ج‌و خوێندكاری زانكۆكان رەوان���ەی دەرەوەی واڵت دەك���ەم بۆ دیدەنی دنیای مەدەنی‌و پێش���كەوتوو، شارەزابون لەرۆشنبیری‌و كولتوری ئەو واڵتانە ،سەردانی پەرلەمانتارانیش بۆ دەرەوەی واڵت ئەنجامی دەعوەتی ئەو بەڕێزانەی���ە بۆ بەش���داریكردن لەكۆڕو كۆبون���ەوەو س���یمیناری رێكخ���راوە نێونەتەوەی���یو پەرلەمانەكان���ی دنیا، ئینجا كێ ئیمتیحانی پەرلەمانتارەكانی كردوە تاكو بزان���ێ ئەو پەرلەمانتارانە سودیان لەو س���ەفەرانە وەرگرتوە یان وەرنەگرتوە؟! ئاوێنە :لەمەسەلە چارەنوسسازەكان وەك ملمالنێ���ی ئ���ەم دواییەی هەرێم، پەرلەم���ان بەه���ۆی الوازی تۆوە هیچ دەورێكی نەبوو خرابوە پەراوێزەوە، ، لەو بارەیەوە چی دەڵێیت؟ ئەرس���ەالن بای���ز :كاری پەرلەمان ئەوە نیيە ه���ەر روداوێكی بچوك هاتە پێش���ەوە كۆبونەوەی بۆ بكات ،دیارە لەس���ەر ئاس���تی هەمو روداوەكانیش بەیاننامەمان دەركردوەو هەڵوێس���تی پەرلەمانم���ان نیش���انداوە ،ی���ان پەرلەمانت���اران ب���ۆ بەدواداچ���ون‌و پشتیوانی چونەتە مەیدانی روداوەكان، لەوانە دوجار سەردانی كەركوك كراوەو پەرلەمان پش���تیوانی لێكردون ،ئینجا سەردانی ناوچەی زومار. ئاوێن���ە :وەك س���ەرۆكی پەرلەمان دەتوانن پێمان بڵێن داهاتی گرێبەستە نەوتیی���ەكان چەندە ،جارێك دەوترێت
پەرلەمانتاری وا هەبوە لەئۆپۆزسیۆن بەتەنیا چل دەقیقە قسەی كردوە
ژور ب���ەژوری پەرلەم���ان بگەڕێ���ن؟! لەهەمو دنیادا سستەمێك ،بەرنامەيێك هەیە بۆ كاری رۆژنامەنوس���ی ،ئینجا سستەمی تعامل لەگەڵ رۆژنامەنوسان پێش���تر چۆن بوە ه���ەروا ماوەتەوە، رۆژنامەنوس���ەكان ژوری خۆی���ان هەیەو لەوێ���وە راس���تەوخۆ لەرێگای تەلەفزیۆنەوە س���ەیری دانیشتنەكانی پەرلەم���ان دەك���ەن ،لەهۆڵەك���ەی خ���وارەوەش رۆژان���ە چاوپێكەوت���ن لەگ���ەڵ پەرلەمانتاران دەكەن ،لەدوای
ئەو بڕە پارەیە چەن���دە ،ئەگەر كاری پەرلەمانیش بێت ئ���ەوا كاری لیژنەی داراییو ئاب���وری پەرلەمان‌و لیژنەكانی ترە. ئاوێن���ە :دەڵێی���ن لەب���ری ئەوەی س���ەرۆكی پەرلەم���ان پارێ���زگاری لەحەس���انەی پەرلەمانتارەكانی بكات، خۆی حەسانەیان ناهێلێت‌و پۆلیسیان بۆ بان���گ دەكات ،ل���ەو بارەیەوە چی دەڵێیت؟ ئەرس���ەالن بای���ز :پەرلەمانتارێ���ك بەدرێژای���ی س���ێ س���اڵ‌و نی���وی ئەو دەورەیەی پەرلەم���ان لەزمانی گرژيی ب���ەوالوە ،بەمیوانیيش بەالی دیالۆگ‌و زمانی نەرم‌و نیانی سەردەمدا نەڕوات، بەیاس���او رێس���اكانی پەرلەم���ان كار نەكات ،پێی بڵێی دانیش���ە دانەنیشێ، بێدەنگبە بێدەن���گ نەبێ ،بڕۆ دەرەوە نەڕواتە دەرەوە ،بیەوێ كۆبونەوەكانی پەرلەمان پەكبخات ،تۆ چی دەكەیت؟ یان دەبێ ئیجرائاتی بەرامبەر بكەیت، ی���ان دەب���ێ (تعطی���ل)ی پەرلەمان بكەی���ت؟ ئایا كارێكی راس���تە بەهۆی تاقە كەسێك كە رێگری لەبەڕێوەچونی كۆبونەوەكان���ی پەرلەمان بكات ،هەمو پەرلەمان تعطیل بكەیت؟ ئاوێنە :دەگوترێت دەس���ەاڵتەكانی ئێوە وەك سەرۆكی پەرلەمان نەیتوانیوە تەجاوزی ئ���ەو كارانە بكات كە كەمال كەركوك���ی كردویەت���ی ك���ە روبەروی رەخنەیەكی زۆر بویەوە ،ئەمە راستە؟ یان بۆچونت وای���ە لەنێوان جەنابتان‌و كەم���ال كەركوكی كامتان س���ەركەوتو بوە؟ ئەرس���ەالن بایز :رۆژنامەنوسی كاراو پس���پۆر چۆن ئ���ەو جۆرە پرس���یارە ئ���ەكات؟ تاكو كەس���ێك خۆی لەگەڵ یەكێكی تری پێش خۆی بەراورد بكات، تاكو بزان���ن كامیان س���ەركەوتوترن! دیارە هەریەكەم���ان بەپێی تێڕوانینی خۆی كارەكانی ئەنجام دەدات. ئاوێن���ە :وەك ئەندامێكی مەكتەبی سیاس���ی یەكێتی ،ئاین���دەی یەكێتی دوای تاڵەبانی چۆن دەبینیت؟ ئەرس���ەالن بای���ز :دی���ارە بەهەمو ئەندامانی مەكتەبی سیاس���ی شوێنی تاڵەبانی پڕ نابێتەوە ،چونكە نەك هەر سەركردەیەكی كەموێنەی كوردستانیی، بەڵكو س���ەركردەیەكی بەتواناو كاراو ناس���راوی عێراق‌و ناوچەكەش بو ،جیا لەوەش ئێمە چاوەڕوانی هاتنەوەی برا گەورەی خۆمانین و هێندەش كە بیری لێ ئەكەمەوە ،سەركردەكانی "ی.ن.ك" لەئاستی بەرپرسیارێتیدان‌و "ی.ن.ك" دەپارێزن. ئاوێن���ە :ئای���ا یەكێت���ی دوچ���اری ئینشيقاق دەبێت؟ ئەرسەالن بایز :پێم وا نیە. ئاوێنە :باری تەندروستی كۆسرەت رەس���وڵ كە بەپێی پەی���ڕەوی ناوخۆ كارەكان���ی س���كرتێر رادەپەڕێنێت تا كۆنگ���رەی داهاتوی حی���زب ،لەباری تەندروس���تی تاڵەبانی باش���ترە ،ئایا دەتوانێت ئەو كارە بكات؟ ئەرس���ەالن بای���ز :ش���وكر ب���اری تەندروس���تی كۆس���رەت رەسول عەلی جێگری یەكەمی س���كرتێری گش���تی باشەو تەندروستیيەكەی رێگای ئەوەی پێدەدا وەك���و جاران كارەكانی ئەنجام بدات. ئاوێن���ە :ئایا بە رای د.ئەرس���ەالن بایز ،بەدانانی كۆس���رەت رەسوڵ وەك راپەڕێنەری كارەكانی تاڵەبانی ،هێزی پێش���مەرگەو دارایی حی���زب دەكەونە ژێ���ر دەس���ەاڵتی ئەو؟ ئای���ا ملكەچی بڕیارەكانی دەبن؟ ئەرسەالن بایز :بڕیارەكان لەمەكتەبی سیاسیيەوە دەردەچن‌و هەمو الیەكیش پابەن���دی دیس���پلینەكانی (ی.ن.ك) دەبن.
چوار ملیار دۆالرە؟ جارێكی تر دەڵێن لەوە كەمترە ،دەتوانی وەك س���ەرۆكی دەزگایەكی رەقابی كە پەرلەمانە پێمان بڵێیت چەندە؟ ئەرس���ەالن بایز :پێم س���ەیرە ئەو جۆرە پرس���یارانە لەاليەن پەیامنێری رۆژنامەیەك���ی ناس���راوی وەك���و ئاوێن���ە لەئێمە دەكرێ���ت ،خۆ من نە وەزی���ری داراییو نە وەزیری س���امانە تێبینی :ئهم چاوپێکه‌وتن ه له‌رێگای سروشتیيەكان‌و نە سەرۆكی وەزیرانی ئیمه‌یڵه‌و‌ه کراوه‌و واتە راستەوخۆو حكومەتی هەرێمی كوردستانم تا بزانم روبەرو سازنەدراوە
کوردستانی
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
5
به‌ختیار عه‌لی ده‌ینوسێت
باوکێک بەجەستەوە باوکێک بێ جەستە
دوو گه‌ریالی پژاک فۆتۆ :ئارام که‌ریم
به‌رپرسی په‌یوه‌ندیه‌كانی دهرهوهی پژاك:
هه‌تا ئێستا ئێمه‌و ئێران پابه‌ندی ئاگربه‌ستین له‌هه‌رێمه‌كانی نۆدشه كه هه‌شت پاسدار، ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی جارێك له‌بانه چوار پاسدارو جارێكیتریش به‌رپرسی په‌یوه‌ندیه‌كانی دهرهوهی له سه‌رده‌شت دو پاسدار كوژراون .به‌اڵم پژاك "شه‌ماڵ به‌شیری" له‌م گفتوگۆیه‌ی ئهم پێكدادانانه له‌ئاستی هه‌رێمیدا بونه‌و گشتگیر نه‌بون .هه‌ربۆیه ده‌توانین بڵێین ئاوێنه‌دا رایده‌گه‌یه‌نێت كه پژاك ئهو كه به‌ڵێ ئێران هه‌تا ئێس���تاكه پابه‌ندی هێزه نییه له‌ناوبچێت. ئ���ه‌م ئاگربه‌س���ته ماوه‌ت���هوهو هۆكاری ئاوێنه :نزیكه‌ی س���اڵێك زیاتره ئێوه به‌رده‌وامكردن���ی ئ���ه‌م ئاگربه‌س���ته‌ش له‌گ���هڵ ئێران ئاگربه‌س���تتان هه‌یه ،ئایا به‌و ش���ه‌رتانه‌ی ك���ه ئاماژه‌ی���ان پێدرا، ئێوه به‌ده‌ستپێشخه‌ری چ الیه‌ن‌و هێزێك‌و گرێدراوه. ئاوێنه :په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ هێزو پارته چۆن ئاگربه‌ستتان له‌گه‌ڵ ئێران كرد؟ ش���ه‌ماڵ به‌ش���یری :له‌مانگی دوهه‌می سیاس���ییه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردس���تان ش���ه‌ڕی قه‌ندیل ،له‌الیه‌ن كاربه‌ده‌ستانی چۆنه؟ شه‌ماڵ به‌شیری :الیه‌نه‌كانی رۆژهه‌اڵتی حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م كه ئ���ه‌وكات به‌ڕێز به‌رهه‌م س���اڵح س���ه‌رۆكایه‌تی حكومه‌تی كوردستان به‌دو ده‌سته دابه‌ش ده‌كرێن: به‌ده‌س���ت ب���و ،س���ه‌ركردایه‌تی پاڕتی ده‌س���ته‌یه‌ك ئهو الیه‌نه پاوانخوازانه‌ن كه دیموكراتی كوردستان‌و یه‌كێتی نیشتمانی هه‌بونی هی���چ هێزێكی نوێی���ان پێقبوڵ كوردستان‌و پاڕتی كرێكارانی كوردستان ،ناكرێت‌و هه‌بون‌و تێكۆش���انی ئێمه وه‌ك ئاگاداركراین���هوه ك���ه ئێ���ران داوای مه‌ترسییه‌ك بۆ له‌ناوچونی خۆیان ده‌زانن. ئاگربه‌س���ت ده‌كات .له‌م چوارچێوه‌یه‌دا ئ���ه‌م الیه‌نانه له‌ناوخ���ۆی واڵتدا جێگه‌‌و چه‌ن���د دیدارێك‌و نامه‌م���ان له‌الیه‌ن ئهو پێگه‌یه‌ك���ی زۆری���ان نه‌م���اوه ،هه‌ربۆیه الیه‌ن���ه كوردییانه‌وه به‌ده‌ستگه‌یش���ت .هاوپه‌یمانێت���ی له‌گ���هڵ ئۆپۆزیس���یۆنی دواتر ئهو داواكارییانه له‌الیه‌ن مه‌جلیسی ناسیۆنالیستی ئێرانیان وه‌ك ته‌نها شه‌رتی پارتیمان تاوتوێ ك���راوو به‌دانانی چه‌ند مانه‌وه‌ی خۆیان ده‌ستنیش���انكردوه‌و له‌م شه‌رتێك ئێمه ئاگربه‌س���تمان راگه‌یاند .چوارچێوه‌یه‌شدا دژایه‌تیكردنی تێكۆشانی به‌كورتی ئهو ش���ه‌رتانه راگرتنی ش���ه‌ڕ ئێمه وه‌ك بزونته‌وه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی وه‌ك له‌م���اوه‌ی ٢٤كاتژمێ���رو به‌ڕێوه‌نه‌بردنی شه‌رتی هاوپه‌یمانێتی له‌گه‌ڵ ئۆپۆزیسۆنی ئۆپه‌راسیۆنی له‌شكریی له‌دژی هێزه‌كانی ئێران���ی ده‌ستنیش���انكردوه .هه‌ربۆی���ه ئێمه به‌گش���تیو راگرتنی له‌سێداره‌دانی سه‌ره‌ڕای كۆمه‌ڵێك هه‌وڵدانی جۆراوجۆر، ئه‌ندامانی ئێمه له‌ناو گرتوخانه‌كان‌و چه‌ند په‌یوه‌ندی‌و كه‌ش‌و هه‌وایه‌كی ته‌ندروستی خالێكیت���ری له‌خۆ ده‌گ���رت .له‌ئه‌نجامدا سیاس���ی له‌نێوانماندا نییه .ده‌سته‌یه‌كی به‌ناوبژیوانی ئهو الیه‌نانه‌ی كه ئاماژه‌یان ت���ری الیه‌نه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردس���تان پێدرا ئاگربه‌س���ت هاته ئاراوه .تا ئێستا هه‌یه كه سه‌رقاڵی كارو خه‌باتی خۆیانن، سێ جار پێكدادان هاتۆته ئاراوه .جارێك له‌م ماوه‌یه‌دا كۆڕو كۆبونه‌وه‌و كۆنگره‌كانی
خۆیان پێكهێناو تا ئاستێك چاالكبونه‌وه به‌خۆیانه‌وه ده‌بینن .له‌گه‌ڵ ئهم الیه‌نان ه په‌یوه‌ن���دیو دیدارم���ان ههیهو ئاس���تی په‌یوه‌ندییه‌كانیش ئه‌رێنی‌و دڵخۆشكه‌رن. هاوكات هه‌وڵدانیش���مان هه‌یه كه ئاستی په‌یوه‌ندییه‌كان ده‌وڵه‌مه‌ندتریش بكرێن. پێمخۆش���ه ئه‌مه له‌رێ���گای ئاوێنه‌وه رابگه‌یێنم كه ئه‌گه‌ر له‌ئێستاوه هه‌ستیاری پێویستی نه‌ته‌وه‌یی ،ئه‌خالقی‌و سیاسیو پێوه‌ره‌كانی تێكۆش���انێكی به‌پره‌نسیپ‌و ته‌ندروس���ت له‌به‌رچاو نه‌گری���ن‌و رێزیان لێنه‌گری���ن ،ئه‌وا له‌داهات���وی رۆژهه‌اڵتدا توشی كاره‌س���اتی گه‌وره‌ی وه‌ك شه‌ڕی براك���وژی‌و له‌ده‌س���تدانی ده‌رفه‌ت���ه‌كان ده‌بین .هه‌ر ئ���ه‌م دۆخه بو كه زه‌مینه‌ی ش���ه‌ڕی ناوخۆی���ی له‌نێ���وان حیزب���ی دیموكراتی كوردس���تانی ئێران‌و كۆمه‌ڵه هێنایه ئاراوه‌و ده‌رگای له‌به‌رده‌م كوشتنی رۆڵه‌و شۆڕش���گێڕانی ئه‌وكاتی رۆژهه‌اڵتی كوردستان كرده‌وه. ئاوێن���ه :په‌یوه‌ندیت���ان له‌گ���هڵ هێزه سیاس���ییه‌كانی باش���وری كوردس���تان چۆنه؟ شه‌ماڵ به‌ش���یری :به‌خۆش���حاڵییه‌وه په‌یوه‌ندییه‌كانمان هه‌م له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی ناو ده‌س���ه‌اڵت‌و هه‌م ئۆپۆزیسیۆن باشه‌و هیوادارین‌و هه‌وڵیش ده‌ده‌ین كه باش���تر بێت. ئاوێنه :له‌دواین س���ه‌ردانیدا بۆ تاران، س���ه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند كه مه‌س���ه‌له‌ی پ���ژاك كۆتایی پێهاتوه ،خوێندنه‌وه‌تان بۆ ئهو لێدوانه‌ی سه‌رۆكی حكومه‌ت چییه؟ شه‌ماڵ به‌شیری :له‌سایه‌ی ئاڵۆزییه‌كانی
پارتی سه‌ره‌ڕای هه‌مو ناكۆكییه‌كان نایه‌وێت خۆی ته‌واو له‌ئێران داببڕێت‌و هه‌مو پرده‌كان بڕوخێنێت رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راستدا كه دو به‌ره‌ی سوننهو ش���یعه‌ی لێكه‌وته‌وه ،پارت���ی دیموكراتی كورستان به‌ره‌ی سوننه‌ی به‌هاوپه‌یمانێتی توركیا هه‌ڵبژارد .ئه‌مه ده‌رگای له‌به‌رده‌م كۆمه‌ڵێك ناكۆكی‌و گرژیی له‌نێوان پارتی دیموكراتی كورستان‌و كۆماری ئیسالمیدا كرده‌وه .پارتی دیموكراتیش س���ه‌ره‌ڕای هه‌م���و ناكۆكیی���ه‌كان نایه‌وێت كه خۆی ته‌واو له‌ئێ���ران داببڕێت‌و هه‌مو پرده‌كان بڕوخێنێت .هه‌ربۆی���ه له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه ك���ه هه‌ندێك ده‌رگا هه‌ر ئاوه‌اڵ بێڵێته‌وه. هه‌ربۆیه ده‌یهه‌وێت كه‌ڵك له‌مژاری پژاك وه‌ربگرێت‌و له‌م دیداره‌دا به‌ڕێز نێچیروان بارزانی ئهم لێدوانه‌یدا .ئه‌مه له‌كاتێكدایه ك���ه ئیت���ر كۆم���اری ئیس�ل�امی وازی له‌به‌كارهێنانی ئهو ده‌س���ته‌واژانه له‌دژی پژاك هێناوه .چونكه شه‌ڕی سێ مانگ‌و نیوه‌ی قه‌ندیل ئ���هوهی بۆ هه‌مو گه‌النی ئێران‌و كاربه‌ده‌س���تانی رژێم سه‌لماند كه پژاك هی ئهوه نییه له‌ناوبچێت.
"ته‌لبه‌ندکردنی سنوره‌کانی رۆژئاوا ده‌ستی تورکیای له‌پشته" ئا :ئاوێنه پارتی دیموكراتی كوردستان به‌بیانوی ناكۆكی نێوان هێزه كوردییه‌كانی سوریاو جێبه‌جێ نه‌كردنی رێككه‌وتننامه‌ی هه‌ولێری نێوانیان سنوره‌كانی رۆژئاوای كوردستان ته‌لبه‌ند ده‌كاو رێگه له‌گه‌یشتنی كۆمه‌ك‌و هاوكاریی به‌كوردانی ئهو به‌شه‌ی كوردستان ده‌گرێت ،پارتی چاره‌سه‌ری دیموكراتی كوردستان ده‌ڵێت "خه‌ریكی ناوبژیین له‌نێوان هێزه كوردییه‌كانی رۆژئاوای كوردستان". هاوس���ه‌رۆكی پارتی چاره‌س���ه‌ر "دیار غه‌ریب" به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند له‌چه‌ند رۆژ ی رابردودا له‌هه‌وڵ‌‌و كۆشش���ێكی چڕدا بون بۆ ئ���هوهی الیه‌نه كوردییه‌كانی رۆژئاوای كوردس���تان بگه‌ن���ه رێككه‌وت���ن‌و چه‌ند خاڵێكی هاوبه‌ش بۆ ئهوهی ئهو بیانوه‌ی حكومه‌تی هه‌رێ���م‌و پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان ببڕێت كه به‌ه���ۆی ناكۆكی ئ���هو هێزانه‌و ئاگادار نه‌بونیان لهوهی كه كۆم���ه‌ك‌و هاوكارییه‌كان به‌ده‌س���تی كێ ده‌گاو چۆن دابه‌ش ده‌كرێت ،به‌سه‌رنجدان لهو كێشمه‌كێش‌و ناته‌باییه‌ی كه له‌نێوان ه���ه‌ردو ئه‌نجومه‌ن���ی نیش���تمانی كوردو ئه‌نجومه‌ن���ی كورد له‌س���وریا له‌ئارادایه،
گواستنه‌وه‌ی کۆمه‌کو هاوکاری له فیشخاپور به‌رله‌داخستنی فۆتۆ :ئارام که‌ریم
ك���ه یه‌كه‌می���ان له‌الی���ه‌ن پارتیی���هوه پش���تیوانی ده‌كرێ‌‌و دوه‌میشیان له‌الیه‌ن په‌كه‌كه‌وه ،پارتی پێداگری له‌س���ه‌ر ئهوه ده‌كات كه ده‌بێت ئهو كۆمه‌كانه له‌الیه‌ن ده‌س���ته‌ی بااڵی كورده‌وه دابه‌ش بكرێت ن���ه‌ك ، YPGدیار غه‌ریب وت���ی "ئێمه خوازیاری���ن كه هه‌ردو ئه‌نجومه‌نه‌كه یه‌ك هه‌ڵوێست بن سه‌باره‌ت به‌كۆی مه‌سه‌له‌و پێش���هاته‌كان ،بۆ ئهو مهبهس���ته‌ش كه ده‌س���ته‌ی بڵن���دی رۆژئ���اوا لێ���ره بون په‌یوه‌ندییم���ان به‌ه���ه‌ردوالوه ك���رد تا له‌ڕێگ���هی دانوس���تانه‌وه له‌یه‌كیان نزیك بخه‌ینه‌وه‌‌و رۆڵی ناوبژیوانی ببینین". وتیشی "ئێمه وه‌ك پارتی چاره‌سه‌ریی دو ئه‌رك���ی گرنگمان له‌سه‌رش���انه ،كه یه‌كێكی���ان نه‌ته‌وه‌یی���هو هه‌وڵدان���ه بۆ
گه‌یش���تنی ك���ورد به‌ماف���ه ره‌واكان���ی خۆی له‌ئاس���تی كوردس���تانی گه‌وره‌دا‌و دوهه‌میش���یان ئه‌ركێك���ی دیموكراتیی���ه كه خه‌بات‌و تێكۆش���انه بۆ چهس���پاندنی بنه‌ماكان���ی دیموكراس���ی له‌هه‌رێم���ی كوردستاندا". ناوب���راو ته‌لبه‌ندك���ردن‌و داخس���تنی سنوره‌كانی رۆژئاوای كوردستانی به‌ڕوی كۆمه‌ك‌و یارمه‌تی كورده‌كانی باش���وردا به‌كارێكی ناڕه‌وا زانی‌‌و وتی "كورده‌كانی رۆژئاوا به‌درێژایی خه‌باتی رزگاریخوازانه‌ی كورد هه‌میشه له‌ڕیزی پێشه‌وه‌ی خه‌بات‌و تێكۆشاندا بون‌و به‌سه‌رو ماڵو گیانیانه‌وه هه‌رچییه‌كی���ان له‌ده‌س���ت هاتبێ���ت بۆ داكۆكیكردن له‌كوردی پارچه‌كانی دیكه‌ی كوردستان ،درێغییان نه‌كردوه ،ناڕه‌وایه
ئه‌مڕۆ له‌كاتێكی وا دژوارو مه‌رگه‌س���اتدا كه ئه‌وانی تێدا ده‌ژین ،پشتیان تێبكه‌ین‌و به‌هانایانه‌وه نه‌چین". ئهم���ه له‌كاتێكدای���ه ك���ه داخس���تنی س���نوره‌کان له‌الیه‌ن حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و ته‌لبه‌ندکردنی بوه‌ته مایه‌ی ناره‌زایی خه‌ڵکی رۆژئاوای کوردس���تان. له‌چه‌ند رۆژی رابردودا هێزی پیش���مه‌رگه به‌ته‌ل���ی دڕکه‌زی ،س���نوری باش���وری کوردس���تان و رۆژئاوایان ب���ه یه‌کجاری ته‌لبه‌ندک���ردو س���نوره‌که‌یان به‌ته‌واوی داخس���ت .به‌پێی بڕیاری ده‌سه‌التدارانی هه‌رێمی کوردستان ئهو ته‌لبه‌نده له‌گوندی تاوسێ ،تا ئاوی دیجله درێژ ده‌بێته‌وه. به‌پێ���ی لێدوانی هێزه‌كان���ی رۆژئاوای كوردس���تان ك���ه نزیك���ن له‌په‌كه‌ك���ه، داخس���تنی س���نورو ته‌لبه‌ندکردنی دوای شکستی هێرشی سه‌ر س���ه‌رێکانی دێت له‌الیه‌ن چه‌ند گروپێكی چه‌کداری س���ه‌ر به‌س���وپای ئازاده‌وه ،له‌دی���دی ئه‌وانه‌وه ئهم هه‌نگاوه‌ی حکومه‌تی هه‌رێم ده‌ستی توركیای له‌پش���ته‌و کارێک���ی هاوته‌ریبه له‌گ���ه‌ل هه‌وڵه‌کان���ی تورکیا ک���ه له‌رێی گروپه چه‌کداره‌کانی س���ه‌ر به‌س���وپای ئازاده‌وه ده‌یانه‌وی س���نوره‌کان رۆژئاوای کوردستان کۆنترۆڵ بکه‌ن ،به‌اڵم روبه‌ڕوی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌یه‌كی تون���دی هێزه‌كانی پاراستنی گه‌ل YPGبونه‌ته‌وه كه هێزێكی سه‌ر بهPYDی نزیك له‌په‌كه‌كه‌یه.
«»3 بەکورتی ،هەمیشە دوو جۆر لەکینەی ئۆدیبی هەی���ە .کینیەک بەرەو ئەوەمان دەب���ات ک���ە لەکولت���ووری باوکایەتی دەرچین ،واتە تەواو «سیستمی باوک» بخەین���ە ژێ���ر پرس���یارەوە .کینەیەکی تری���ش بەرەو ئەوەم���ان دەبات بەناوی سیس���تمی باوکایەتیی���ەوە ،ش���ەڕی «باوک /سەرۆک» بکەین .ئەوەی قووڵ سەیری بزاوتی ناس���یونالیزمی کوردی بکات .ئاس���ان دەبینێت ک���ە بزاوتێکی نێران���ەی پەتریارکیی���ە ،لەڕاس���تیدا ت���ەواوی بزاوتە ناسیونالیس���تییەکانی خۆره���ەاڵت بزاوتی نێرانەو پەتریارکین، وێن���ەی باوک���ی س���ەرکردە ڕۆڵێک���ی س���ەنتراڵیان تێدا دەبینێت ،بەجۆرێک هەتا پێشبینیکردنی ئەم بزاوتانە بەبێ وێنەی باوکی سەرکردە کاری نەکردەیە. لەڕاس���تیدا ئەوەی پێیدەڵێن «مۆراڵی ناسیونالیس���تی» بەش���ی هەرە زۆری لەس���ایەی وێنەی باوکەوە دەچەسپێت. «بەرزە من ــ س���وپەر ئیگۆ» کە هەم نوێنەری باوک���ەو هەم نوێنەری مۆراڵی کۆمەاڵیەت���یو سیاس���ییە لەپێکهاتنی دەرونیمان���دا ،ن���رخ‌و بەها سیاس���یو کولتوورییەکان���ی ب���اوک وەردەگرێت. ڕێزی گەورەی «دەس���تەی کوڕان» بۆ باوک���ی کوردی ل���ەوەوە دێت کە خۆی وەک پارێ���زەری «دایکی نیش���تیمان» نیشاندەدات ،ئەو ئاسانتر لەهەر باوکێکی تر جێگای خۆی دەکاتەوە لەدڵی کوڕاندا چونک���ە باوکێکە توانیوێتی ماس���کێک بکاتە س���ەری خۆیو وەک «برا»یەک بنوێنێت ت���ا وەک باوکێک کە «دایکی تەنیا بۆ خۆی دەوێت‌و داگیریکردوە». وێن���ەی دایک���ی فڕێن���دراو وداگیرکراو وادەکات بەه���او مۆراڵ���ی باوکانە زوو بچەسپێن ،لێرەوە کولتووری باوکایەتی لەالی ئێمە ل���ەڕووی س���ایکۆلۆژییەوە وەک کولتوورێک���ی بەرگریکەر لەدایکی «نیش���تیمان» دەردەکەوێت ،باوکیش وەک رزگارک���ەری دایک دێت���ە مەیدان ن���ەوەک وەک داگیرک���ەری دایک ،ئەوە بنچینەیەک���ی س���ایکۆلۆژی گرنگ���ە وادەکات کولتووری باوکایەتی ئاس���ان وەک بەرزەمنێکی قایم‌و س���زادەرو توڕە ل���ە هەناوی فەردی ئێمەدا ئیش���بکات، بەرزەمنێک خۆی لەسەر هەق دەبینێت‌و وادەکات شەڕی کوڕان بۆ بەدەستهێنانی دایک کەمتر هاوڕێ‌و هاوش���انی هەست بەگوناهکردن بێت .ئیدی لەسایەی ئەم ڕاستییە گەورەیەدا خودی تەماهیکردن لەگ���ەڵ ب���اوک‌و بەهاکان���ی کولتووری باوکایەتی���دا گەورەتری���ن س���یفەتێکە ک���ە ژیان���ی س���ایکۆلۆژی ئێمەی پێش ڕاپەڕین پێدەناس���رێتەوە ،لەئێستاشدا لەپارچەکانی تری کوردستاندا کە هێشتا باوک‌و کوڕ پێکەوە شەڕی سەندنەوەی دایک���ی نیش���تیمان دەک���ەن ،ئ���ەم خۆشەویستییە بۆ باوک‌و سەمبولەکانی هێش���تا زۆر گەورەیە ،هێشتا کولتووری باوک‌و کولتووری کوڕان شانبەشانی یەک دەڕۆن ،وات���ە بەرزەمنی ناوەوەو باوکی دەرەوە تەب���او هاوجووتن .گەر بڕوانین ئ���ەم دۆخ���ە مێژووییە ئێم���ەی بەرەو تەقدیس���ی کولتووری باوکایەتی بردوە، ژیانی ئێمە لێوان لێوە لەڕەمزو مەجازو میتاف���ۆرە وەرگی���راوەکان لەدونی���ای باوکەوە ،لەبەرئەوەش���ە مێژووی ئێمە ن���ەوەی یاخ���ی تێدا نیی���ە ،نەوەیەکی تێدا نییە ت���ەواوی دونیای ئێمەو بنەما سەرەکییەکانی تێڕامان‌و ژیان بخاتە ژێر پرسیارەوە ،چونکە لەبنەڕەتدا خواستی باوک‌و خواستی کوڕ نزیکییەکی قووڵ‌و ئۆرگانی���ان لەگەڵیەک���دا هەیەو دەبێت چاوەڕێی هەلومەرجی نوێبن «چاوەڕێی دوورکەوتن���ەوەی دەس���تی بێگانە بن لەس���ەر دایک‌و وێن���ە مەجازییە هەرە گەورەک���ەی نیتش���یمان» .لەمێژووی ئێمەدا تاکەکەسی یاخی هەیە «مەبەست یاخیبوونە لەکولت���ووری باوکایەتی»، نەوەک س���ەردەمی یاخ���ی ،یان نەوەی یاخی ،یان هێزی کۆمەاڵیەتی یاخی .ئەم تێکەاڵوییەی کولتووری باوک‌و کولتووری کوڕان ،وایکردوە فۆرمی پەتریاریکیانەی بیرکردن���ەوە ،گەڕان���ەوەی بەردەوام بۆ «باوک /مەرج���ەع» لەهەموو الیەک‌و ئایدۆلۆژیایەک���ەوە ،بەش���ێوەی جیاواز هەڵبقوڵێت .لەبنەڕەتدا شۆڕشی کوڕانی ئێم���ە نزیکایەتییەکی لەگەڵ ش���ێوازی شۆڕشی فەرەنسیدا نییە ،شۆڕشی کوڕان نییە دژی سیس���تمی باوکایەتی ،بەڵکو
توڕەبوون لەباوک���ی کوردی ،توڕەبوونە بەناوی بەهاکانی ب���اوک خۆیەوە .کەم کولت���وور هەی���ە لەریش���ە قووڵەکانیدا باوک‌و کوڕ وەها تێیدا لەیەکتر نزیکبن، لەمێ���ژووی ئێمەدا بەئێستاش���ەوە گەر توڕەبوونێ���ک هەبێت ،ئ���ەوا توڕەبوونە دژی باوک «باوکی فەرد /باوکی خاوەن سیماو جەستە» نەوەک توڕەبوون بێت دژی باوکایەتی .وەستانەوەی بەرزەمنی ناوەوەی ئێمەیە دژی بەرزە منی دەرەوە «باوکی واقعی یان سیاس���ی» .لێرەوە هەمیشە ئەوەی لەژێر پرسیاردایە خودی باوکە نەوەک سیستمەکەی. ئەم ش���وێنگەیە خاڵێک‌و جێپێیەکی گرنگمان دەداتێ بتوانین «رادیکالییەتی ڕاستەقینە» لە «رادیکالییەتی درۆزن» جیابکەین���ەوە .هەرکات بتوانین دونیای ب���اوک لەپێچەوانەک���ەی جیابکەینەوە، دەکرێ���ت بگەین���ە پێناس���ەیەک ب���ۆ ڕادیکالییەت���ی ڕاس���تەقینە ،هەم���وو کولت���ووری دووبارەکردنەوەیەک���ی باوکایەتی ،فۆرمەکان ،س���ەمبولەکان‌و میتافۆرمەکان���ی دووب���ارە دەمانباتەوە بۆناو ش���ێوە کۆمەڵگایەکی ترادسیۆنی گەم���ارۆدراو بەگرێکان���ی خ���ۆی، کۆمەڵگای���ەک ک���ە مێ���ژووی خۆی لە ش���ێوەی نوێ���دا دووبارەدەکات���ەوە، بێئەوەی هێزی بینین���ی خۆی هەبێت. رادیکالییەت���ی ڕاس���تەقینە بریتیی���ە لەدروس���تبوونی بەرزەمنێک���ی جیاواز، ک���ە ئاوێنەی بەرزەمنی ب���اوک نەبێت، بەرزەمنێ���ک بەکولتووری ب���اوک دژی باوک ڕانەپەڕێت ،لەهاوکێشەی عەشق‌و کینەی باوکانە دەرچووبێت ،لەباوکێکی کۆنکرێتەوە بەرەو سیستمێک لەبەهای نوێ پەڕیبێتەوە ،بەرەو جۆرە سەرچاوەو مەرجەعگەلێک بۆ م���ۆراڵ‌و بیرکردنەوە دەسەاڵتیان لەسەروو گومانەوە نەبێت.
لەدوای ڕاپەڕینەوە باوک لەسەرۆکی باندی کوڕانی شۆڕشگێڕەوە دەبێتە باوکێکی زەوتکەر کە نوێنەری ڕەنجدزین‌و داگیرکردن‌و قۆرغکردنە ل���ەدوای ڕاپەڕینەوە ش���وێنی باوکی کوردی گۆڕانکارییەکی ڕیش���ەیی قووڵی بەس���ەردا دێت «الیەنی ک���ەم بۆ ئێمە ئ���ەو نەوانەی لەژێر دەس���ەاڵتی باوکی کوردیدا لەباشووری کوردستان دەژین، ئ���ەو گۆڕانکارییە هەم ڕیش���ەییەو هەم کاریگ���ەری س���ایکۆلۆژی بەرچ���اوی هەی���ە» .ب���اوک ک���ە تادوێن���ێ وەک پێش���ەنگی یاخیبوون دەردەکەوت ،کە کولتووری ئ���ەو داڕێژەری هەموو نمونە ب���ااڵو ئیدیالەکانی ئێمە ب���وو ،ئەوەی ئیدیال‌و بەرزو مۆراڵییە الی بەرزە منی ئێمە ،پێکڕا لەباوک‌و ئایدۆلۆژیاو ڕەوگە سەمبولییەکانی ئەوەوە هاتبوون ،لەناکاو لەباوکێکەوە کە دەمامکی برای دەکردە سەر ،وەک ڕزگارکەری دایک دەردەکەوت، دەگەڕێتەوە ش���وێنە سروش���تییەکەی خۆی ،وەک باوکێک بەهەموو س���یفەتە پەتریارکییەکان���ەوە ،وەک باوکێک���ی سروش���تی ن���او چیرۆکێک���ی ئۆدیبی. باوکێک کە دەبێتە ئەتککەرو زەوتکەرو پەالماردەری دایکی نیش���تیمان .باوک لەدوای ڕاپەڕین ئەو وێنە کالس���یکییەی س���ەردەمی ش���ۆڕش لەدەس���تدەدات، ئیدی لەبەرچ���اوی هەندێ���ک لەکوڕان «کە هەس���ت بەمەحروم���ی دەکەن»، دەبێتە باوکێ���ک کە هەر بەو ئیدیالیانە دادگاییدەکرێتەوە ک���ە خۆی چاندونی.
»» 19
6
تایبه‌ت
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
له‌سه‌ر "گه‌نده‌ڵی" دو به‌رپرس هه‌ڵهاتن‌و یه‌كێك ی دیكه‌ش گیانی له‌ده‌ستدا
ئۆجه‌الن له‌برۆكسل
ئا :ئاراس عوسمان له‌سه‌ر پرسی "گه‌نده‌ڵی" پارێزگاری ی سلێمانیو قایمقامی پێشو ی پێشو قه‌زای هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید هه‌ڵهاتن‌و قایمقامی پێشوی سلێمانیش له‌زیندانی ئاسایشدا گیانی له‌ده‌ستدا، چاودێرانیش پێیانوایه كه حزبی ده‌سه‌اڵتدار هه‌ر كاتێك ئاره‌زو بكات بۆ جواڵندنی دۆسیه‌یه‌ك زۆر به‌ئاسانی ده‌توانێت مه‌له‌فی بۆ دروست بكات. دوای ئهوهی له‌سه‌ر دیارنه‌مانی پاره‌ی وشكه‌س���اڵی ل���ه ()2009دا قایمقام ی پێشوی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید ،فوئاد ساڵح ههڵهاتو كارمه‌ندێكیشی به‌ناوی (فایه‌ق س���دیق) به‌حه‌وت ساڵ زیندانی سزادرا، دواتر پارێزگاری پێش���وی سلێمانیش، دان���ای ئه‌حمه‌د مه‌جید له‌س���ه‌ر هه‌مان دۆس���یه له‌الیه‌ن چاودێری���ی داراییه‌وه تۆمه‌تباركرا‌و له‌ئێستاش���دا له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت���ه ،دواتریش له‌س���ه‌ر فراوانكردنی زه‌وییه‌كان���ی ناوچ���هی قوله‌ره‌یس���ی س���لێمانی ،قایمقامی پێشوی سلێمانی، زانا حه‌مه‌س���اڵح ده‌س���تگیركراو پاشان له‌روداوێك���ی ته‌مومژاوی���دا له‌زیندان���ی ئاسایشی سلێمانی گیانی له‌ده‌ستدا كه دواتر راپۆرته پزیش���كییه‌كان ئاماژه‌یان ب���ه‌وه‌دا ك���ه ناوب���راو "خ���ۆی ،خۆی كوشتوه". هه‌ڵهاتن���ی ئهو تۆمه‌تباره‌ی پێش���وو گیانله‌ده‌س���تدانی قایمقام���ی پێش���وی سلێمانی له‌سه‌ر "گه‌نده‌ڵی" ،بۆچونێكی وای الی چاودێ���ران دروس���تكردوه كه ده‌س���ه‌اڵت هه‌ر ش���تێكی مه‌به‌ست بێت ده‌یكات‌و ئه‌وه‌ش���ی مهبهس���تی نه‌بێت نایكات. عه‌بدولعه‌زی���ز عومه‌ر پارێزه‌ری فایه‌ق سدیق له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رونیكرده‌وه كه س���ه‌رجه‌می ئهو پاره‌ی���هی له‌الیه‌ن فوئاد س���اڵحه‌وه وه‌رگی���راوه ،له‌رێگه‌ی بانك���هوه وه‌رنه‌گیراوه ،به‌ڵك���و فوئاد له‌ماڵی خ���ۆی‌و كه‌س���وكاری دایناوه‌‌و وه‌ك ئهو وتی "فایه‌ق ته‌نها به‌رده‌ستێك بوهو هی���چ په‌یوه‌ن���دی به‌ئاگاداربونی س���ه‌رفكردنی ئهو بڕه پاره‌یه‌وه نه‌بوه، دوای ئه‌وه‌ش���ی زان���راوه ك���ه هه‌ندێك پ���رۆژهی وه‌همی هه‌یه فایه‌ق كه‌س���ێك بوه له‌ئاش���كرابونی ئهو پڕۆژانه‌دا ،بۆیه ل���ه 2011/6/29دادگای لێكۆڵینه‌وه‌ی سلێمانی بڕیاری حه‌وت ساڵ زیندانی بۆ هه‌ریه‌ك له‌فوئاد ساڵح قایمقامی پێشوی س���لێمانی‌‌و فای���ه‌ق س���دیق كارمه‌ندی قایمقامییه‌تی هه‌ڵه‌بجه بڕانده‌وه ،به‌اڵم ل���ه‌الی دادگا ئهوه یه‌كالیی بوه‌ته‌وه كه فایه‌ق هیچ بڕه پاره‌یه‌كی له‌ال نییه". ئهو پارێ���زه‌ره پێیوایه كه بڕیاره‌كه‌ی دادگا بۆ فای���ه‌ق "زۆر" بوه له‌به‌رئه‌وه‌ی هیچ بڕه پاڕه‌یه‌كی له‌ال نه‌بوه ،دادگاش ئهوهی ال رون بو كه هیچ بڕه پاره‌یه‌كی
هیچ زانیارییه‌كمان ی له‌سه‌ر شوێن ی ی قایمقام ئێستا پێشوی هه‌ڵه‌بج ه نییه فوئاد ساڵح الی فایه‌ق بێتو له‌بڕگه‌ی دو كه ده‌ڵێت (دادگا هیچ بڕیارێكی نه‌دا به‌گه‌ڕاندنه‌وه‌ی هیچ بڕێك لهو پاره‌یه‌ی بۆ وشكه‌س���اڵی دانراب���و) ،عه‌بدولعه‌زی���ز وتی "دادگاش ب���اوه‌ڕی وابو كه تۆمه‌تب���اری ههڵهاتو فوئاد ساڵح هه‌س���تاوه به الدانی بڕی 101ملی���ۆن دین���ار ،تا ئهم س���اته‌ش فایه‌ق له‌زیندان���هو حوكمه‌كه‌ی حه‌وت س���اڵه ،قایمقامی پێش���وش هه‌ڵهاتوه‌و دۆسیه‌كه‌ی به‌كراوه‌یی ماوه‌ته‌وه". ل���هو باره‌یه‌وه قایمقام���ی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید ،گۆران ئه‌دهه‌م له‌سه‌ر هه‌ڵهاتنی قایمقامی پێش���وی هه‌ڵه‌بجه به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یان���د ك���ه هی���چ زانیارییه‌كی���ان له‌س���ه‌ر ش���وێنی قایمقامی پێش���و ال نییهو كه‌یس���ه‌كه‌ی له‌دادگا رۆیش���توهو له‌لێكۆڵینه‌وه‌دا نهماوهو وتی "له‌س���ه‌ر گه‌نده‌ڵ���ی قایمقام���ی پێش���و ناتوانین قسه له‌س���ه‌ر تاوانباربونی بكه‌ین ،تاكو دادگا خ���ۆی یه‌كالی���ی ده‌كاته‌وه‌‌و هیچ زانیارییه‌كیش���م نییه له‌س���ه‌ر ش���وێنی نیشته‌جێبونی ئێستای". له‌س���ه‌ر هه‌ڵهاتن‌و راده‌س���تنه‌كردنی پارێزگاری پێش���وی س���لێمانی ،دانای ئه‌حمه‌د مه‌جید كه تۆمه‌تباره به‌گه‌نده‌ڵی له‌پ���اره‌ی وشكه‌س���اڵی‌‌و ئێس���تاش هه‌ڵسوڕاوی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانه ههڵهاتوه بۆ دهرهوهی واڵت ،ئاوێنه په‌یوه‌ندیكرد به‌به‌رپرسی ژوری دیبلۆماسی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ،محه‌مه‌د تۆفیق به‌اڵم ئاماده نه‌بو هیچ لێدوانێك بدات. به‌اڵم یه‌كێك له‌هه‌ڵسوڕاوه‌كانی دیكه‌ی گ���ۆڕان ،ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه ئێس���تا بۆ جارێكیت���ر له‌دادگا كه له‌الیه‌ن به‌رزترین ده‌س���ه‌اڵتی یه‌كتێتییه‌وه دۆسیه‌ی دانا ده‌وروژێنرێت‌و وتی "ئه‌گه‌رنا ئهو كاته‌ی
زانا حه‌مه‌ساڵح
دانا لێره بو رۆیش���توه‌ته به‌رده‌م دادگاو چه‌ن���د جارێكی���ش ئ���هوهی په‌یوه‌ندی به‌دان���اوه هه‌یه كۆتای���ی پێهاتوه ،بۆیه به‌ڕاش���كاوی ده‌ڵێم یه‌كێك له‌ده‌سه‌اڵته یه‌كه‌مه‌كانی یه‌كێتی ئهوهی باس���كردوه له‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی خۆی���ان له‌مه‌كته‌بی سیاسی ،ئه‌گه‌ر بۆ ماوه‌ی 24كاتژمێریش ب���وه ده‌بێت دان���ا ده‌س���تگیر بكرێت، بۆیه پێش���تریش كاك عیم���اد ئه‌حمه‌د له‌رۆژنامه‌كان باسیكردوه كه دانا له‌ڕوی داراییه‌وه دۆس���یه‌ی پاكه ،ئهو كاته‌ش بۆ رازیكردنی به‌رپرسه بااڵكه‌ی یه‌كێتی راپۆرت له‌الی���ه‌ن چاودێریی داراییه‌وه نوس���راوه ك���ه دانا ل���ه‌روی ئیدارییه‌وه كه‌مته‌رخه‌م بوه". ب���ه‌اڵم بۆچون���ی (س���ابیر مه‌حمود) پارێ���زه‌ری دان���ا ،به‌پێچه‌وان���هی هه‌ڵس���وڕاوه‌كه‌ی گۆڕانه‌وه‌ی���هو پێیوایه دۆس���یه‌كه‌ی كۆتای���ی نه‌هات���وهو وتی "له‌ئێس���تادا ئهو كه‌یس���ه ل���ه‌دادگای لێكۆڵین���هوهی س���لێمانییه‌و كاری تێدا ده‌كرێت ،لهبهرئهوه پێویس���ته چاوه‌ڕێ بكه‌ی���ن بزانین بڕیاره‌كه چی ده‌بێت ئایا تاوانباره یاخود بێت���اوان ده‌رده‌چێت"، ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا "له‌مه‌سه‌له‌ی لێكۆڵین���ه‌وه‌دا ئاگاداری ئهو دۆس���یه‌یه بوم ،به‌اڵم ئێس���تا ك���ه ههڵهاتوه هیچ سیاس���یو به‌دیاریكراویش "ده‌س���ه‌اڵتی په‌یوه‌ندی���م پێ���وه‌ی نه‌م���اوه‌و ناتوانم جێبه‌جێك���ردن" ده‌س���ه‌اڵتی دادوه‌ریی به‌شداری دانیشتنه‌كان بكه‌م به‌هۆكاری ئیفلیج كردوهو به‌های "س���ه‌ربه‌خۆیی" ئهوهی دانا ئه‌حمه‌د مه‌جید ههڵهاتوه" .لێكردۆت���هوهو ب���ه "سیاس���ی" كراون‌و ه���ه‌ر ل���هو باره‌ی���هوه مامۆس���تای وت ی "حزبی ده‌س���ه‌اڵتدار ه���ه‌ر كاتێك به‌ش���ی زانس���ته رامیارییه‌كانی زانكۆی ئاره‌زوبكه‌ن بۆ جواڵندنی دۆسیه‌یه‌ك زۆر س���ه‌اڵحه‌دین ،ئه‌مین فه‌ره‌ج به‌ئاوێنه‌ی به‌ئاس���انی ده‌توانن مه‌له‌فی بۆ دروست راگه‌یاند كه دادگاو دادوه‌ریی له‌هه‌رێمی بكه‌ن‌و له‌به‌رده‌م رای گشتی بیوروژێنن، كوردستاندا تاڕاده‌یه‌كی باش سه‌ربه‌خۆیی ه���ه‌ر كاتێكیش ئاره‌زوی���ان نه‌كرد زۆر پێدراوه ،به‌اڵم له‌ڕوی واقیعه‌وه ده‌سه‌اڵتی به‌ئاسانی دادگاكان بێده‌نگ ده‌كه‌ن".
ی ده‌سه‌اڵت جێبه‌جێكردن ی ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ری ئیفلیج ی كردوهو به‌ها "سه‌ربه‌خۆیی" لێكردۆته‌وه‌و ب ه "سیاسی" كراون
دانا ئه‌حمه‌د مه‌جید
ی دانا پارێزه‌ر ئه‌حمه‌د مه‌جید: ی لهبهرئهوه ناوبراو ههڵهاتوه په‌یوه‌ندیم ی نهماوهو پێوه ی ناتوانم به‌شدار ی دانیشتنه‌كان دادگا بكه‌م ناوب���راو جه‌خت���ی له‌وه‌ك���رده‌وه كه دۆس���یه‌ی پارێزگاری پێشوی سلێمانیو ه���ه‌ردو قایمقامه‌كه "كۆمه‌ڵێك ش���تی شاراوه‌ی له‌پشته‌وه‌یه‌و ره‌هه‌ندی سیاسی هه‌یه ،ئه‌گه‌رنا دادگاو داواكاری گش���تی كه په‌یوه‌ندی هه‌بێت به‌مافی گشتییه‌وه پێویسته به‌شێوه‌یه‌كی سهربهخۆ مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئهو دۆسیه‌یانه‌دا بكات ،له‌به‌ر ئهوه پێموایه دۆس���یه‌كان ناجوڵێنرێت یاخود ده‌جوڵێنرێت بۆ مه‌رامی سیاسی".
سوننه‌كانی عێراق بهرهو هه‌رێمێكی سهربهخۆ هه‌نگاو ده‌نێن خواست‌و داواكارییه‌كانی ئێمه‌دا بێتو ئا :سۆران كامه‌ران داخوازییه‌كانمان به‌جێ بگه‌هێنێت". تاوب���راو جه‌غتی له‌وه‌ش كرده‌وه كه خۆپیشاندانی ناوچه سوننه‌نشینه‌كان تاكو ئێس���تا داوای خۆپیش���انده‌ران به‌رده‌وامه ،چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌كی به‌ج���ێ نه‌گه‌هێن���راوهو "رۆژان���ه‌ش عه‌ره‌بی سوننه له‌م راپۆرته‌ی هێزه‌كانی سه‌ر به‌حكومه‌ت زۆرمان بۆ ئاوێنه‌دا پێیانوایه ئه‌گه‌ر ده‌هێنن‌و ڕێگریمان لێده‌كه‌ن بۆ ئهوهی مالكی داخوازی خۆپیشانده‌ران خۆپیشاندان ئه‌نجام نه‌ده‌ین". جێبه‌جێ نه‌كات ئه‌وا ناڕه‌زایی‌‌و هه‌روه‌ه���ا ش���ێخ خالی���د المفرجی خۆپیشاندانه‌كانی ئێستا ،سه‌ره‌نجام له‌ئه‌نجومه‌ن���ی سیاس���ی عه‌ره‌ب���ی عێراق بهرهو لێكهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه یان له‌كه‌رك���وك س���ه‌رۆكی گش���تی راگه‌یاندنی هه‌رێمێكی سه‌ربه‌خۆی عه‌ش���ائیره‌كانی كه‌ركوكدا هاوكۆكه، ئه‌وان ده‌بات. ئ���هو به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یان���د كه "ئه‌وان سه‌رۆكی گش���تی عه‌ش���ائیره‌كانی له‌گ���هڵ داوای گ���ه‌ل ده‌ب���ن‌و دوای كه‌رك���وك "ش���ێخ ف���ارس عه‌بدواڵ" داخوازییه‌كان���ی خه‌ڵ���ك ده‌ك���ه‌ون، له‌لێداونێك���دا ب���ۆ ئاوێن���هی ئهوهی ئه‌گه‌ر گ���ه‌ل داوای جیابوونه‌وه‌ی كرد ئاش���كرا كرد ك���ه ئه‌گ���ه‌ر حكومه‌ت ئه‌وا ئه‌وانیش ئامادهی جیابوونه‌وه‌ن‌و به‌ده‌م خۆپیش���اندانه‌كانیانه‌وه نه‌یه‌ت ڕاگه‌یاندنی هه‌رێمێكی سهربهخۆ ده‌بن ئه‌وا ناچ���ارن هه‌رێمێكی س���ه‌ربه‌خۆ بۆ سوننه‌كان". ناوبراو وتیشی "ئه‌گه‌ر خۆپیشانده‌ران ڕابگه‌هێنن ،ئ���هو وتی "ئێمه ئامادهی جیابوونه‌وه‌یه‌ن له‌م حكومه‌ته ،چونكه داوای هه‌رێمێكی سهربهخۆ بكه‌ن ئه‌وا ئ���ه‌م حكومه‌ت���ه ناتوانێ له‌ئاس���تی ئێم���ه‌ش له‌گه‌ڵی���ان ده‌بی���ن ،هه‌موو
داواكارییه‌كی���ان له‌خزم���ه‌ت پرۆژه‌ی نیشتیمانیدایه". له‌به‌رامب���ه‌ردا ئیحس���ان ع���ه‌وادی سهركرده له‌ده‌وڵه‌تی یاسا به‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند كه دروست كردنی هه‌رێمێكی س���وننه وه‌ك ئهوهی ئوسامه نوجیفی له‌الی ئه‌مه‌ریكییه‌كان باس���ی كردبوو، هه‌ڵه‌یه‌ك���ی گه‌وره‌ی���ه ،ئ���هو وت���ی "دابه‌شكردنی عێراق له‌سه‌ر ئه‌ساسی تائیفی كێشه‌یه‌كی گهوره رووبه‌رووی عێ���راق ده‌كات���هوهو پێویس���ته بیر لێنه‌كرێته‌وه". به‌ب���ڕوای به‌ش���ێك له‌چاودێ���ران خۆپیشاندانه‌كانی ئێستای سوننه‌كان خاڵ���ی كۆتای���ی په‌یوه‌ن���دی نێوان سوننهو شیعه ده‌بێت‌و به‌دامه‌زراندنی هه‌رێمێكی سوننه كۆتایی دێت. خالی���د ئه‌حم���ه‌د ك���ه چاودێرێكی سیاس���ی عه‌ره‌به به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند ئه‌گه‌رێكی گهوره له‌ئارادایه هه‌ریمێكی س���وننه دروس���ت بكرێت‌و كاریش���ی بۆ ك���راوه .ناوبراو وت���ی "پێده‌چێت
ئه‌مریكاش پاڵپش���تی سوننه بكات بۆ ئهوهی هه‌رێمێكی سهربهخۆ ڕابگه‌هێنن چونك���ه ئه‌وانیش گه‌ش���تونه‌ته ئهو بڕوای���هی كه ئهوه تاكه چاره‌س���ه‌ره‌و ئێستا كاتی جێبه‌جێكردنی بیرۆكه‌كه‌ی جۆن بایدنه كه داوای دابه‌ش���كردنی عێراقی به‌سه‌ر سێ هه‌رێمدا ده‌كرد". ئ���هو ئاماژه‌ی بۆ ئ���ه‌وه‌ش كرد كه دروس���تكردنی ئهو هه‌رێم���ه ،عێراق له‌ملمالنێ���ی تائیف���ی دورده‌خاته‌وه، به‌پێچه‌وان���هی بۆچوونی ش���یعه‌كان ك���ه پێیانوای���ه ملمالنێ���ی تائیف���ی په‌ره‌پێده‌دات. ئه‌مه له‌كاتێكدایه كه پێشتر له‌ساڵی 2007دا جۆ بایدنی جێگری س���ه‌رۆكی ئه‌مری���كا پڕۆژه‌یه‌ك���ی هه‌ب���وو ب���ۆ دابه‌شكردنی عێراق به‌سه‌ر سێ هه‌رێمی كوردو ش���یعه‌و س���وننه‌دا ،بۆ ده‌رباز بوون لهو گرفت‌و كێش���انه‌ی عیچراقی تێكه‌وتب���وو ،ماوه‌ی���ه‌ك له‌مه‌وبه‌ریش س���ه‌ركرده‌ی دیاری سوننه‌كان "تاریق هاش���می" له چاوپێكه‌وتنێكیدا له‌گه‌ڵ
دروستكردنی ئهو هه‌رێمه ،عێراق ی له‌ملمالنێی تائیف دورده‌خاته‌وه رۆژنام���هی ری���ازی س���عودی ئهوهی ئاش���كرا كردبوو كه په‌شیمانه لهوه ی ڕێگر ب���ووه له‌چه‌س���پاندنی فیدراڵی له‌عێراق.
39
كه‌سایه‌تیی جیهانیی عه‌یار قورسی وه‌ك :قه‌ش���ه دیزمۆند توتو (خاوه‌نی خه‌اڵت���ی نۆبڵ���ی ئاش���تی) ،داالیالما (رابه‌ری رۆحیی تیبت���ه‌كان) ،جیمی كارته‌ر (سه‌رۆكی پێشوتری ئه‌مریكا)، خۆس���ێ رام���ۆس هۆرتا (س���ه‌رۆكی پێش���وی ته‌یم���وری خۆره���ه‌اڵت)، جێری ئاده‌مز (س���ه‌رۆكی ش���ین فین ی ئێرله‌ن���دا) ،ئینگڤ���ار كارلس���ۆن(س���ه‌رۆك وه‌زیرانی پێشوی سوید)، كییلماگن���ه بۆندیڤی���ك (س���ه‌رۆك وه‌زیرانی پێش���وی نه‌روی���ج) ،پاڤۆلی پۆنین (س���ه‌رۆك وه‌زیرانی پێش���وی فینله‌ندا) ،ئانكه‌ر جێرگنسن (سه‌رۆك وه‌زیرانی پێش���وی دانیمارك)و كییلد ئۆلیس���ن (وه‌زیری دهرهوهی پێشوی دانیمارك) ..مانگی رابردو له‌برۆكسل ده‌سپێش���خه‌رییه‌كی نێوده‌وڵه‌تیی���ان بۆ ئاش���تیراگه‌یاندو داوایانكرد دیالۆگ له‌نێوان حكومه‌تی توركیاو ئۆجه‌النی س���ه‌رۆكی په‌كه‌ك���ه ده‌س���تپێبكات ت���ا چاره‌س���ه‌رێكی هه‌میش���ه‌یی بۆ كێش���هی ك���ورد ده‌دۆزرێت���هوه .ئهم ده‌سپێش���خه‌رییه ل���ه ()2012/12/3 راگه‌یه‌ن���را ،راس���ته‌وخۆ دوای ئهوهو له‌رۆژان���ی ()12/5،6كۆنفرانس���ێكی گرنگ له‌باره‌ی (په‌یوه‌ندیی ئه‌وروپا، توركیاو ك���ورد) له‌په‌رله‌مانی ئه‌وروپا له‌برۆكس���ل به‌ڕێوه‌چ���و ك���ه له‌الیه‌ن كۆمیت���هی ()EUTCCهوه رێكخرابو، كۆمیته‌ك���ه‌ش له‌الی���ه‌ن چه‌ند ناوێكی دی���اری وه‌ك (دیزمۆن���د توتو ،نوام چۆمس���كی ،ش���یرین عه‌بادی ،بیانكه جاگ���ه‌ر ،یه‌ش���اركه‌مال‌و له‌ی�ل�ا زانا) چاودێریی ده‌كرێ .لهو كۆنفرانس���ه‌دا (كه‌منیش فرسه‌تی به‌شداریكردنم بۆ رێككه‌وت) په‌كه‌كه‌و ئۆجه‌الن حزورێكی زاڵی���ان هه‌بو ،چه‌ندی���ن په‌رله‌مانتارو رۆژنامه‌ن���وس‌و ئه‌كادیمیس���ت‌و چاالكوان���ی ئه‌وروپ���یو ئه‌مه‌ریك���یو تورك ،قسه‌یان له‌باره‌ی كێشه‌ی كورد كردو زۆربه‌ی���ان ته‌ئكیدیان له‌س���ه‌ر دیال���ۆگ وه‌ك تاكه رێگای ئاش���تیو چاره‌سه‌ری كێش���ه‌كه كرده‌وه ،له‌وێدا هه‌م���و زومه‌كان خرابونه س���ه‌ر رۆڵی گه‌وره‌ی ئۆج���ه‌الن وه‌ك یاریكه‌رێكی سه‌ره‌كی ئهو گفتوگۆیه‌ی كه پێویسته له‌نێوان ئه‌نكه‌ره‌و نوێنه‌رانی كورد بێته ئاراوه .به‌تایبه‌تیش كه په‌یامه‌كه‌ی بۆ راگرتن���ی مانگرتنه (-68رۆژییه‌كه‌ی) زیندانییانی سیاسیی كورد له‌توركیا، ئهو رۆڵه‌ی ئۆجه‌النی بۆ هه‌موان رونتر كردبۆوه ،بۆیه یه‌كێك له‌راسپارده‌كانی كۆنفرانس ئه‌وه‌بو"،ره‌وش���ی ئۆجه‌الن له‌زین���دان باش بكرێ‌و ئازادانه بتوانێ په‌یوه‌ندی���ی له‌گ���هڵ رێكخراوه‌كه‌یدا بكات‌و رۆڵی سه‌ره‌كی ببینێ له‌گفتوگۆ له‌گه‌ڵ حكومه‌تی توركیا". بینین���ی ف���ه‌زای ئهو كۆنفرانس���ه نێوده‌وڵتییه‌و له‌نێ���و دامه‌زراوه‌یه‌كی گرنگ���ی وه‌ك په‌رله‌مان���ی ئه‌وروپ���ا، جی���اواز ل���هوهی ده‌یخوێنین���هوهو ده‌یبیس���تین ،حه‌قیقه‌تی ئهو گوشاره ئه‌وروپیی���ه هه‌مه‌الیه‌ن���هی س���ه‌ر حكومه‌تی ئه‌نكه‌ره‌ی بۆ رونكردینه‌وه ك���ه بۆته رێگرێكی گ���ه‌وره‌ی به‌رده‌م توركیا له‌به‌دیهێنان���ی خه‌ونی ده‌یان س���اڵه‌ی به‌ئه‌ندامبون���ی له‌یه‌كێتی���ی ئه‌وروپا .ئاخر بۆ توركیا ،هه‌ر رێگای ئاشتیی نا به‌ڵكو رێگا دورودرێژه‌كه‌ی برۆكس���ل -یش هه‌ر به‌ئیمرالی – دا تێپه‌ڕده‌ب���ێ ،تازه ل���ه‌وه‌ش ده‌رچوه نكوڵی لهو هێ���زه كاریزماتیكه بكرێ كه چوارده ساڵه خراوه‌ته دورگه‌یه‌كی دوره‌ده‌س���ت بۆ په‌ڕگیركردنی .ئێستا ئه‌نكه‌ره به‌باش���ی ئ���هوه ده‌بینێ كه هه‌مو رێگاكانی ئاش���تی به‌ش���ه‌قامی په‌كه‌كه‌دا ره‌تده‌بن‌و له‌وێشدا هه‌ر ده‌بێ له‌په‌نجه‌ره‌كه‌ی ئۆجه‌الن –هوه به‌دوای وش���ككردنی نه‌زیفی چه‌ندین ساڵه‌ی خوێندا بگه‌ڕێن .بۆیه ئێستا هه‌مومان ده‌بینین كه س���ه‌ردانه ره‌سمییه‌كانی ئیمرالی له‌زیادبون���دان ،كه دوایینیان ئهوهی(ئه‌حم���ه‌د تورك‌و ئایله ئاكات) ب���و ،پێش���تریش هاكان فی���دان -ی س���ه‌رۆكی میت له‌وێب���وو ئه‌ردۆگانی س���ه‌رۆك وه‌زیرانی���ش به‌لێدوانه‌كانی پێمانده‌ڵ���ێ ،ئهم���ه س���ه‌ره‌تایه‌كی نوێیه‌و زۆری دیك���ه به‌ڕێوه‌یه ..بۆیه ره‌نگه ئه‌مساڵ ،به‌پێچه‌وانه‌ی سااڵنی پێشو ،له‌جیاتی شه‌ڕی به‌هاران ،بۆنی به‌هارێكی ئاشتیی له‌باكوره‌وه بكه‌ین. kawamuhamad@yahoo.com
عێراق
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
پرۆفایل
ی عێراق شێخ سه‌باح ساعیدی بۆ ئاوێنه ی سهربهخۆ پارله‌مانتار
7
مالیكی شه‌ڕ ی ناوخۆ هه‌ڵده‌گیرسێنێت‌و عێراق پارچه پارچ ه ده‌كات ئا :سۆران كامه‌ران
له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ئاوێنه، ی سه‌ربه‌خۆی عێراق پارله‌مانتار شێخ سه‌باح ساعیدی ،رایده‌گه‌یه‌نێت ی ئه‌گه‌ر ئازابوای ه ده‌چو‌ه به‌رده‌م مالیك دادگاو ده‌ستی له‌كارده‌كێشایه‌وه، هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ئهو قه‌یرانان هی ك ه دروستیده‌كات‌و گره‌وی له‌سه‌ر ده‌كات، ده‌بێته هۆی هه‌ڵگیرسانی فیتنه‌و شه‌ڕی ناوخۆیی". ی هێرش ئاوێن���ه :هۆكار چیی ه مالیك ده‌كات ه س���ه‌ر تۆو زۆرجار ده‌بیس���تین ی قانون تۆمه‌تبار ی ده‌وڵه‌ت پارله‌مانتاران ده‌كه‌ن؟ س���اعیدی :به‌ئامانجگرتنمان له‌الیه‌ن ی حكومه‌ت مالیكی‌‌و ئیتالف ه س���ه‌رۆك فه‌رمانڕه‌واك��� هی ،له‌به‌رئه‌وه‌ی��� ه ئێم ه ی ماس���تاو ناكه‌ی���ن یان بۆ سیاس���ه‌ت گه‌نده‌ڵ���یو شكس���ت‌و تاك���ڕهویو دیكتاتۆرییه‌ت ملكه‌چ‌و بێده‌نگ نابین. ی ئێم ه له‌رابردوو ئێستاش���دا دۆسێكان ی گه‌نده‌ڵ���یو شكس���ته‌كان له‌حكومه‌ت ی ئاشكرا ده‌كه‌ین ،بۆی ه مالیكی‌‌و مالیك ی ی وایداده‌نێن ك ه ئهوه دژایه‌ت حیزبه‌ك ه ی ئه‌وانه .له‌كاتێكدا ئهوه به‌رپرسیارێت ی ی ئێمه‌ی���ه .ئێم ه نوێنه‌رایه‌ت چاودێری ی ی عێ���راق ده‌كه‌ین به‌ت���ه‌واو ده‌نگ��� تایه‌ف���هو م���ه‌زه‌ب‌و نه‌ته‌وه‌كانیی���هوه به‌ه���ه‌ژارو نه‌داره‌كانیی���هوه ،من بوم‌و ی ی هه‌م���و عێراقییه‌ك ده‌ب���م به‌ده‌نگ��� سته‌ملێكراو .پێویست ه ئێم ه بیسه‌لمێنین ی ی ده‌ستپاكیی ه نه‌ك عێراق عێراق عێراق گه‌نده‌ڵی‌‌و شكست. ی ی گه‌نده‌ڵ ئاوێنه :زۆر ب���اس له‌بون ی چه‌ك له‌روسیا ده‌كرێ، ی كڕین له‌بۆند ئای���ا هی���چ به‌ڵگه‌ی���ه‌ك له‌مباره‌یه‌و‌ه هه‌یه؟ ی گ���ه‌ور‌ه س���اعیدی :گه‌نده‌ڵییه‌ك��� ی لهو بۆنده‌دا ك���راوهو ناتوانرێت نكۆڵ ی ی ده‌باغ ی كاتێك عه‌ل لێبكرێت ،مالیك ی پێدانا. ی الب���رد دان له‌س���ه‌ر كاره‌ك ه ی ی په‌یوه‌ند ی به‌وه‌دان���ا البردنه‌ك ه دان ی چه‌ك ه ی كڕین��� ی بۆن���د به‌گه‌نده‌ڵ���
ێ پش���ت ی عێراق���دا .ناب��� روسییه‌كانه‌و‌ه هه‌یه ،به‌ڵگه‌ش له‌سه‌ر ناوچه‌كان��� ی ئه‌زمون ه ی ره‌ق‌و كۆپیكردن��� ی زۆریش هه‌یه ،به‌پالن��� ئهم��� ه زۆره‌و ش���اهێد ی هه‌ندێك له‌س���ه‌ر شكس���تخواردوه‌كان ببه‌سترێت ،ك ه بۆ تان���ه‌ت دانپێدانان ی وه‌كو كه‌ركوك ناگونجێت. ناوچه‌یه‌ك هه‌ندێكی تریش هه‌یه. ی ی نیش���تیمان ی ت���ۆ دیارتری���ن ده‌بێ���ت كۆده‌نگییه‌ك��� ئاوێن���ه :ب���ه‌ڕا ی مالیك ی حكومه‌ت��� گه‌نده‌ڵییه‌كان��� ی پرس ه سیاسیو ی هه‌بێت بۆ چاره‌سه‌ر چییه؟ ی سه‌ربازی، ئیدارییه‌كان به‌دور له‌مۆڵدان ئابڕوچونه‌كان��� س���اعیدی: ی ی ئه‌من��� ی دۆس���یی ه ی تێكه‌ڵكردن��� ی مالیك حكومه‌ته‌ك��� ه ی ی گه‌وره‌و زۆرن‌و به‌ناكۆكیی��� ه سیاس���ییه‌كان تاوانێك ناش���اررێنه‌وه ،دوێن��� ی زۆر دورنیی��� ه گه‌وره‌ی���هو ناكرێ���ت قب���وڵ بكرێت. ك ه به‌غ���داو ژمارهی���ه‌ك پارێزگا ی ی كۆمه‌ڵ���گا كارێك ی تر به‌س���ه‌ربازیكردن له‌الفاو ی گه‌نده‌ڵی‌‌و شكستدا نغرۆ بون .ره‌تكراوه‌ی���هو نابێت ب���ه‌رده‌وام بێت، ی بارانێك ی گهوره له‌ڕێگ ه ی خوا ئهوه ی ی ده‌س���ه‌اڵت ی نائاماده‌گ ی له‌به‌رئ���هوه ی چه‌ند كاژێرێك كه‌مه‌و‌ه له‌ماو‌ه ی ی ئ���هو جێگرتنه‌و‌ه ی كه‌مدا مه‌ده‌ن���یو له‌بر ئاش���كرایكرد ،هه‌مو ئهو ده‌مامكان ه ی سه‌ربازی ،كوده‌تای ه به‌سه‌ر ی به‌ده‌سه‌اڵت ی ده‌وڵه‌تدا، الب���رد ك��� ه مالیك���یو حكومه‌ت��� ه دیموكراسییه‌ت‌و مه‌ده‌نییه‌ت شكس���تخواردوه‌ك ه ی ده‌كات، ی ئه‌مڕۆ سه‌رباز حوكم ی له‌پش���تییهوه عێراق خۆیان شاردبویه‌وه .الفاو ی گه‌نده‌ڵی‌‌و نه‌ك ئیدار‌ه مه‌ده‌نییه‌كان. ی برد ،ك ه چۆن ی مالیك شكس���ت ئابڕو ی رابردودا ()614 ی شه‌ش ساڵ له‌ماو‌ه ی خه‌رجكردوه، ی بودج��� ه ملیار دۆالر ی ته‌قینه‌وه‌كان نا ،به‌اڵم له‌كوێدا سااڵن خه‌رجكرا؟ ئ���هو بودج ه ( )614ملیار ی گه‌نده‌ڵ���ه‌كان‌و دۆالریی��� ه له‌گیرفان��� ی خۆراك حیزبه‌كانیاندا ته‌قییه‌وه .فۆرم ی تر ب���و ،ك ه زیاتر ل ه چ ئابڕوچونێك��� ( )38ملی���ار دۆالر خه‌رجكرابو ،به‌اڵم ی هه‌ژار گه‌یشت؟ ی به‌هاواڵتیان كواو چ ی نه‌گه‌یشت ه هاواڵتیان‌و له‌الیه‌ن زۆرین ه گه‌نده‌ڵه‌كان‌و حیزبه‌كانیانه‌و‌ه تااڵنكرا. ی رابردودا ئاش���كرامان ی له‌ماو‌ه ئهوه ی ك ه ی مه‌ترس��� ی ده‌رماڵ ه كرد لهباره ی ی مالیك ی نوسینگه‌ك ه بۆ فه‌رمانبه‌ران ێ ی لهو خه‌رجكراوه‌‌و ئهو ئیختالس���ان ه ی س���ه‌رۆك كۆم���ار ئاوێن���ه :رۆڵ��� ی تر روی���داوه ،ئابڕوچونێك ی چۆن ده‌بینی ،ئایا ی سیاس ی گه‌وره‌یه .له‌گۆڕه‌پان ی ئازابوای ه وه‌كو بانگه‌ش ه ئه‌گه‌ر مالیك ی ده‌بێت‌و به‌دیلێك ی كاریگه‌ری ی نائاماده‌ی ی له‌پۆسته‌ك ه بۆ ده‌كات ،ئه‌وا ده‌ست ی بۆ ئهو ده‌بینن؟ ده‌كێشایه‌وه. ی ده‌س���تور س���اعیدی :به‌پێ��� ی ناردن ئاوێنه :راتان چیی ه لهباره ی پابه‌ندبون ه ی س���ه‌رۆك كۆمار گره‌نت��� به‌ده‌س���توره‌وه ،چاودێ���ره به‌س���ه‌ر هێز بۆ كه‌ركوك؟ ی ی كاركردن به‌ده‌س���توره‌وه .دیارنه‌بون ی س���ه‌قامگیر س���اعیدی :بابه‌ت��� ی ی كاریگه‌رییه‌ك ی له‌ئه‌وله‌ویاته‌كانه ،ك ه مام ج���ه‌الل تاڵه‌بان��� ی ئه‌من��� ب���ار ی ی سیاس��� ی له‌س���ه‌ر گۆڕه‌پان ی كۆڕابن .گهوره پێویس���ت ه هه‌موان له‌س���ه‌ر ی ی یاریزانێك ی هه‌بێت ده‌بێ���ت ،چونك ه نه‌مان��� ی ئه‌من ێ س���تراتیژییه‌ت ده‌ب��� ی سیاسی ،ده‌بێت ه ی له‌پرۆس��� ه ی له‌هه‌مو بنه‌ڕه‌ت ی ئه‌من ی ب���ار بۆ چاره‌س���ه‌ر
ده‌وڵه‌تی قانون ێ ناتوانێ به‌ب قه‌یران بژێت
ی هاوس���ه‌نگییه‌كان ك ه ی گۆڕین��� ه���ۆ ی له‌س���ه‌ر بیناكراوه. ی مالیك حكومه‌ت ی ی دواییدا توان ی له‌م ماوه‌ی��� ه مالیك��� ی س���ه‌رۆك كۆمار بچوك بكاته‌وه‌‌و رۆڵ ی بدات .به‌هیواین سه‌رۆك له‌چوارچێو‌ه كۆم���ار چاك بێت���هوهو زو بگهڕێتهوه، ی س���ه‌رۆك كۆمار ی پۆس���ت لهبهرئهوه ناكرێت به‌وه‌كاله‌ت بمێنێتهوه ،چونك ه ی ی یان ته‌ش���ریفات ی ناوه‌ند پۆس���تێك ی ده‌كه‌ن، نیی ه وه‌ك���و هه‌ندێك وێن���ا به‌ڵكو چاودێریی ده‌ستوره. ی ی ئێس���تا مالیك ئاوێنه :ئایا ئهوه ده‌یكات بۆ پڕوپاگهندهی هه‌ڵبژاردنه؟ ێ ب���ه‌رده‌وام س���اعیدی :به‌ڵ��� ی قه‌یران ی حكومه‌ت مالیك��� س���ه‌رۆك ی دروس���ت ده‌كات ،ئ���ه‌وه‌ش له‌پێناو ی رایگشتی‌‌و سیاسییه‌كان. سه‌رقاڵكردن ی ێ كۆمه‌ڵ���گا له‌ڕو ب���ه‌رده‌وام ده‌یه‌و نه‌ته‌وه‌یی‌‌و مه‌زه‌بییه‌و‌ه دابه‌ش بكات، ی به‌ئاگرێك ده‌كات ك ه هه‌مو ئهو ی���ار ش���تێك ده‌س���وتێنێت .بۆی ه پێویست ه ی له‌س���ه‌ر سیاس���ه‌تمه‌داران‌و كۆمه‌ڵگا ی به‌هه‌م���و تایه‌فه‌كانیی���هوه، عێراق��� ی ده‌یكات ی مالیك��� تێبگ���ه‌ن ئ���هوه خزم���ه‌ت به‌هاواڵتی���ان ناگه‌یه‌نێ���ت، ی كۆمهاڵیهتییهوه عێراق به‌ڵكو ل���ه‌ڕو هه‌ال ه���ه‌ال ده‌كات‌و ئ���ه‌وه‌ش ده‌بێت ه ی ی عێ���راق .مالیك ی دابه‌ش���كردن هۆ ی عێراق گرفتار ده‌كات‌و به‌سیاسه‌ته‌كان ی ك ه دروستیده‌كات‌و ئهو قه‌یرانانه‌ش��� ی ی له‌س���ه‌ر ده‌كات ،ده‌بێت ه هۆ گره‌و هه‌ڵگیرسانی فیتنه‌و شه‌ڕی ناوخۆیی. ی ی قانون هه‌ڕه‌ش��� ه ئاوێنه :ده‌وڵه‌ت ی زۆرین ه ده‌كه‌ن، ی حكومه‌ت پێكهێنان��� به‌ڕای تۆ ده‌توانن ئهو كار‌ه بكه‌ن؟ ێ ی قانون ناتوان س���اعیدی :ده‌وڵه‌ت ی كێش���هو ێ قه‌یران بژێت .به‌هۆ به‌ب��� ێ گ���ه‌ور‌ه ناوخۆییه‌كانیانه‌وه، ملمالن��� ی خۆیان دۆڕاندوه. ی سیاس��� ره‌س���ید ی تردا ی له‌گه‌ڵ كوتله‌كان ئهو كێشانه‌ش ی دروس���تیده‌كه‌ن ،له‌وانه‌ش هه‌ڕه‌ش ه ی زۆرین���ه، ی حكومه‌ت��� پێكهێنان��� ی بۆ ی رونهو مالیك ی سیاس روپۆش���ێك ی بۆ ی په‌نا ی نه‌یاره‌كان��� بێده‌نگكردن��� ده‌بات.
قانونی تیرۆر
سه‌باح ساعید ی ی * س���ه‌باح جه‌ل���وب فال���ح حام��� ساعیدی ی ( )1974له‌به‌س���ره * س���اڵ له‌دایكبوه ی ی ل��� ه پ���هروهرده * به‌كالۆریۆس��� وه‌رزشی هه‌یه ی ()2006هوه تائێس���تا * له‌س���اڵ ئه‌ندامی پارله‌مانه ی * توێ���ژه‌رو مامۆس���تای ه له‌حه‌وز‌ه ی سه‌در عیلمی‌‌و زانكۆی ئاینی ی ()2010/3/7دا * له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان ( )12757ده‌نگی هێناوه ی ی نه‌زاه��� ه ی لیژن��� ه * ئه‌ندام��� پارله‌مانه ی ی پارت ی سیاس��� ی مه‌كته‌ب * ئه‌ندام فه‌زیڵ هی ئیسالمییه ی ی گه‌نده‌ڵ * تائێستا چه‌ندین دۆسی ه ی كاره‌ب���او ی بازرگان��� وه‌زاره‌ته‌كان��� ی مالیكی ئاشكراكردوه نوسینگ ه
له‌دۆسیه ی عیساوییدا ،هه‌واڵگری ی روسیاو سوریا هاوكار ی عێراق ده‌كه‌ن ئا :بارام سوبحی ی حكومه‌تی عێراق رافیع عیساو ی رێكخراوێكی نهێنی‌‌و به‌دروستكردن هاوكاریكردنی ئه‌بو موسعه‌ب ی زه‌رقاوی‌‌و چه‌كدار‌ه شۆڕشگێڕه‌كان سوریا تۆمه‌تبار ده‌كات ،ئهم ه ی جگه لهوهی هه‌وڵیداوه له‌رێگ ه كوده‌تایه‌كی سپییه‌و‌ه مالیكی‌‌و حكومه‌ته‌ك هی له‌ناوبه‌رێت. ی ی ده پاسه‌وان ی ده‌س���تگیركردن دوا ی ی رافیع عیساوی له‌رۆژ ی دارای وه‌زیر ( ،)2012/12/20عه‌ره‌ب ه س���وننه‌كان‌و ی وروژان‌و ی عێراقیی ه به‌ت���ه‌واو لیس���ت ی ی جه‌ماوه‌ر به‌خۆپیش���اندان‌و مانگرتن ی ئهو وه‌اڵمیاندای���هوه .ب���ه‌اڵم به‌پێ��� ی میدی���ا ش���یعه‌كان زانیارییان��� ه ی عیساوییدا باڵویانكردۆته‌وه ،له‌دۆسی ه ی ی س���وریاو روس���یا به‌پێدان هه‌واڵگر ی ی ڤیدیۆی���یو وێنه‌ی به‌ڵگه‌و تۆم���ار هاوكاری هه‌واڵگریی عێراقیان كردوه. ی س���ایت‌و ی دوا زانی���ار به‌گوێ���ره ماڵپ���ه‌ڕ‌ه ش���یعه‌كان ،ك��� ه پێده‌چێت ی حكومه‌ت���هوه له‌س���ه‌رچاو‌ه بااڵكان��� ی ههبوه ی پالن ده‌ستیانكه‌وتبێت ،مالیك ی بارزانیدا بۆ ی س���ه‌ردانه‌ك ه له‌وه‌اڵم��� ی ی پێشمه‌رگه ،سه‌ردان ی هێز به‌ره‌كان ی دیجل ه بكات. ی ئۆپه‌راسیۆن فه‌رمانده‌ی ی داناو‌ه له‌وكاته‌دا ی پالن بۆی ه عیس���او ی تانك‌و ی تیرۆر بكات‌و ئاراست ه مالیك ی ئهو فه‌رمانده‌یی ه بهرهو زرێپۆش���ه‌كان ی میدیایی‌‌و به‌غدا بجوڵێنێت‌و ش���ه‌ڕێك ی دروست ی ئه‌منی‌‌و سه‌رباز شڵه‌ژانێك ی ی به‌حكومه‌ته‌ك ه بكات ،به‌مه‌ش كۆتای ی بهێنێت .له‌م پالنه‌ش���دا چه‌ند مالیك ی ی كه‌نداوو ژماره‌یه‌ك الیه‌ن ده‌وڵه‌تێك��� ناوخۆیی هاوكارییان كردوه. ی ی ئهو كه‌نااڵنه ،كاتێك مالیك به‌وت ه ی ی ( )2012/12/18له‌گه‌ڵ تاڵه‌بان رۆژ ی پێداوه، كۆبوه‌ت���هوه ،ئهم راپۆرت��� ه ی ش���ۆك هاتوه‌و ی توش��� بۆی ه تاڵه‌بان ی ده‌ماخ بوهو ی جه‌ڵ���ده دواتر دوچار گه‌یه‌نراوه‌ت ه نه‌خۆشخانه .له‌ئێستاشدا ی ئهو ی س���ه‌ره‌داوه‌كان ی ته‌واو بۆ زانین
ی عێراق ل ه لێكۆڵینهوه پالنه ،هه‌واڵگری به‌رده‌وامه. ی زانیاریی���ه‌كان، ی دیك��� ه به‌ش���ێك ی ئام���اژ‌ه به‌وه‌ده‌ك���ه‌ن هه‌واڵگری��� ی ی داوه‌ت ه حكومه‌ت سوریا دۆس���ێیه‌ك ی ژماره‌یه‌ك عێ���راق ،ك��� ه دانپێدانان��� ی ی ده‌س���تگیركراوو وێنه‌و فیلم كه‌س��� له‌خۆگرت���وه ،تیایدا باس لهوه ده‌كه‌ن ی ئوردن‌و توركیاوه ی له‌رێگ ه عیس���او پاره‌ی���ان ده‌دات���ێ .ئهو كه‌س���انه‌ش ی نه‌سر‌ه (جبه ه ی به‌ر‌ه س���ه‌ر به‌گروپ النص���ره)ن ،ك ه به‌ش���ێكن له‌چه‌كدار‌ه ی س���وریا ،ب���ه‌اڵم شۆڕش���گێڕه‌كان ی سه‌ر به‌قاعیده‌یان ئه‌مه‌ریكا به‌گروپێك ی خس���تۆت ه ده‌زانێ���ت ،بۆی��� ه ناویان ی گروپ ه تیرۆریستییه‌كانه‌وه .ئهو لیست ی زه‌رقاوییه‌و‌ه گروپه‌ش له‌الیه‌ن زاوایه‌ك ی ی نزیك به‌ڕێوه‌ده‌برێت ك ه "دۆس���تێك عیساوییه". ی زانیارییه‌كان ده‌وڵه‌تێك هه‌ر به‌پێ��� ی ی هه‌میشه‌یی ه له‌ئه‌نجومه‌ن ك ه ئه‌ندام ێ ی ده‌زان ی خۆ ئاسایش‌و توركیا به‌نه‌یار ی ئهم ئاماژه‌ی ه بێت روس���یایه)، (به‌پێ ی ی به‌پاڵپش���ت ی هه‌واڵگری دۆس���ێیه‌ك ی مانگ ه ده‌س���تكرده‌كان داوه‌ت ه وێن ه ی عێ���راق ،ك ه تیای���دا باس حكومه‌ت��� ی قاعیده ی گروپه‌كان��� له‌گواس���تنه‌و‌ه ی له‌عێراقه‌و‌ه بۆ سوریا ده‌كات‌و عیساو ی توركی���ا، ی هه‌واڵگری��� به‌ه���اوكار سه‌رپه‌رشتی گواستنه‌وه‌یان ده‌كات. میدی���ا عێراقیی���ه‌كان ،ئه‌وه‌ش���یان راگه‌یان���دوه كاتێك به‌ر له‌چه‌ند رۆژێك ی به‌شداریكردن ل ه ی به‌مه‌به‌ست عیساو ی ی نێوده‌وڵه‌ت ی نه‌خت ی سندوق كۆنگر‌ه ی ی كردوه ،له‌په‌راوێز ی ئوردن س���ه‌ردان ی له‌گه‌ڵ ی نهێن��� كۆنگره‌ك���ه‌دا وتوێژ ی ی نزیك له‌به‌ر‌ه سهركرده سه‌له‌فییه‌كان نه‌س���ره ئه‌نجام���داوه ،ك��� ه یه‌كێكیان ی زه‌رقاوی بوه. ئامۆزا ی ئهو وێنان ه ی ترهوه به‌پێ��� له‌الیه‌ك ی عێراقه‌و ی ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان ل���ه‌ال ی ی س���اڵ له‌س���ه‌ره‌تاكان‌و ناوه‌ڕاس���ت ()2012دا گیراون ،عیساوی‌‌و هه‌ندێك ی ی سه‌رپه‌رش���ت ی نزیك پارله‌مانت���ار ی پڕ له‌پاره‌و ی ژماره‌یه‌ك سندوق داگرتن
ی بچ���وك ده‌كه‌ن، چ���ه‌ك له‌لۆرییه‌ك��� ی هه‌روه‌ها چه‌ند س���ندوقێك له‌لۆرییه‌ك ی دیك��� ه داده‌گ���رن ،ك ه نه‌زان���راوه چ تێدایه. ی ی نزیك له‌ش���یعه ،عیساو میدیاكان ب���هوه تۆمه‌تبار ده‌ك���ه‌ن له‌گه‌ڵ تاریق ی ی له‌س���ه‌ر كار الدراو ی جێگر هاش���م ی ی عێراق ،رێكخراوێك س���ه‌رۆك كۆمار ی ی حه‌ماس ی "كه‌تیبه‌كان نهێنیان به‌ناو عێراق" دامه‌زراندوه ،بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش ی ی نزیك ی هه‌زار كه‌س ی نزیك ه عیس���او ی له‌حكوم���ه‌ت دامه‌رزان���دوه‌و خ���ۆ كاره‌كانی ئهو رێكخراو‌هی پێكردون.
عیساوی بوه‌ت ه ی پزیشكی تایبه‌ت ئه‌بو موسعه‌ب ی ی سه‌رۆك زه‌رقاو رێكخراوی قاعیده له‌عێراق ك ه ی ()2006 له‌ساڵ كوژرا ی ئ���هو میدیایان���ه، ی وت��� ه به‌پێ��� ی ی حه‌ماس چه‌ندین ته‌قینه‌و‌ه كه‌تیب ه ی ی نه‌یاران ئه‌نجامداوه‌و كه‌وتونه‌ت ه وێز‌ه ی ی له‌س���نور ی عێراق ی ئیس�ل�ام حیزب ی ئه‌نبار ،ئهم ه جگ ه له‌كوشتن‌و پارێزگا ی ده‌یان ك���ه‌س ك ه هه‌ندێكیان رفاندن ی مزگه‌وته‌كان ب���ون .ئامانج وتاربێ���ژ ی ل���ه‌م كارانه‌ش ك��� ه به‌پ���اره‌و چه‌ك ی ی وێن ه ده‌وڵه‌ت ئه‌نجامدراوه ،شێواندن
ی ی كۆنترۆڵكردن حكومه‌ت بوه ك ه توانا ی واڵتی نییه. ئاسایش ی ئهو میدیایانه، ی گێڕانه‌و‌ه به‌گوێر‌ه ی گه‌وره‌ترین "ئابڕوچونی" رێكخراوه‌ك ه ی ()28 هاشمی‌‌و عیس���اوی ،دۆزینه‌و‌ه ی به‌كۆمه‌ڵ���دا ت���ه‌رم ب���وه له‌گۆڕێك��� له‌الی���ه‌ن ئه‌مه‌ریكییه‌كان���هوه ،ئ���هو كه‌س���انه‌ش كه‌له‌پچه‌یان له‌ده‌س���تدا ب���وهو له‌زیندان���ه‌كان ده‌رهێن���راون‌و ی ب���ون .ئهو ی ئیس�ل�ام ی حیزب نه‌یار ی ی ته‌واو میدیایان��� ه ده‌ڵێن "كۆنوس��� ی ی به‌رپرسان لێكۆڵینه‌وه‌كان‌و دانپێدانان ی پۆلی���س‌و ژماره‌یه‌ك هه‌ندێ���ك بنك ه ی به‌ندیخانه‌كان��� ی ده‌س���تگیركراو ی زۆرێك لهو قوربانییان ه حكومه‌ت‌و ناو هه‌یه ،ده‌یس���ه‌لمێنن ئهو كار‌ه حه‌ماس به‌فه‌رمانی عیساوی كردویه‌تی". ی زانیاری میدیاكاندا، ی دیك ه له‌به‌شێك ی ی روخان ئاماژه ب���هوه كراوه ل���ه‌دوا ی ی ( ،)2003عیساو ی به‌عس له‌ساڵ رژێم ی له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك ی ش���ه‌ره‌ف میس���اق ی قاعیده مۆركردوه ،به‌اڵم س���هركرده ی ژه‌نه‌راڵ ده‌یڤد ی به‌ئاگادار ئهم كار‌ه ی ی سوپا ی ئه‌وكات ی فه‌رماند‌ه پاتریۆس ی ئه‌مری���كا له‌عێراق بوه ،به‌مه‌به‌س���ت ی دزه‌كردن ه ناو ئهو رێكخراوه‌و گه‌یاندن ی ی هه‌واڵگری زانیاریی���ه‌كان ب���ه‌ده‌زگا ئه‌مه‌ری���كا ( ،)CIAه���ه‌ر ب���ۆ ئ���هو ی ئه‌مریكا كراوه‌و مهبهس���ته‌ش ره‌وان ه ی چل رۆژهی بینیوه. خولێك ی په‌یوه‌ندییه‌كانییه‌و‌ه هه‌ر له‌رێگ��� ه ی ی بوه‌ت ه پزیشك له‌گه‌ڵ قاعیده ،عیساو ی ی ئه‌ب���و موس���عه‌ب زه‌رقاو تایبه‌ت��� ی قاعیده له‌عێراق ی رێكخراو س���ه‌رۆك ی ی ( )2006له‌بۆردومانێك ك ه له‌س���اڵ ی ئه‌مه‌ریكادا كوژرا .ژماره‌یه‌ك هێزه‌كان ی عێراق ی حكومه‌ت وێنه‌و ڤیدی���ۆش ال ی درێژ هه‌یه ،ك��� ه چۆن ب���ۆ ماوه‌یه‌ك ی لۆجیستی‌‌و پزیشكی‌‌و ده‌رمان‌و له‌رو ی كردوه. ی زه‌رق���او پاره‌و‌ه ه���اوكار ی ژماره‌یه‌ك ی كوژرانه‌كه‌ش ته‌نانه‌ت دوا ی ی به‌پاره‌و‌ه بۆ پرسه‌ك ه ی نزیك كه‌س��� ی ئوردن ناردوه ،تاوه‌كو ی زه‌رقا له‌شار ی چۆن ی زه‌رقاو بزانێ���ت قاعی���ده دوا ی رێكده‌خاته‌وه. خۆ
رافیع عیساوی * رافیع حیاد جیاد زیبان عیساوی ی ( )1966له‌فه‌لوج��� ه * س���اڵ له‌دایكبوه ی ی زانكۆ ی پزیشك ی كۆلێژ * ده‌رچو به‌غداد ()1990 - 1989 ی ( )1998 - 1990وه‌كو * له‌س���ااڵن پزیشك له‌نه‌خۆشخانه‌كان كاریكردوه ی ی ( )1999پس���پۆڕ * س���اڵ ی ی ئێس���ك‌و ش���كاو نه‌ش���ته‌رگه‌ر له‌زانكۆی به‌سره وه‌رگرتوه ی * ل��� ه ( )2004 - 2003به‌ڕێوه‌به‌ر نه‌خۆشخان هی فه‌لوجه بوه * ل��� ه ( )2005 - 2004بوه‌ت��� ه ی ی ته‌ندروس���ت ی گش���ت به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ئه‌نبار ی * ل ه ( )2005/12/15بوه‌ت ه ئه‌ندام ی ی به‌ر‌ه ی عێراق له‌سه‌ر لیست پارله‌مان ته‌وافوق ی ی ( - 2006ته‌مم���وز * له‌مایس��� ی ده‌وڵ���ه‌ت ب���وه بۆ )2007وه‌زی���ر كاروباری دهرهوه ی * ل��� ه ( )2008/7/23بوه‌ت ه جێگر سه‌رۆك وه‌زیران ی * ل ه ( )2010/12/21بوه‌ت ه وه‌زیر دارایی
هه‌ش���ت س���اڵ له‌مه‌وب���ه‌ر قانون��� ی به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی تیرۆر په‌سه‌ندكرا ،به‌هۆی ئهو قانونه‌وه سه‌دان گه‌نجی عه‌ره‌بی سوننه مه‌زه‌ب له‌زیندانه‌كان���ی عێراق توندكراون، بۆیه له‌ئێس���تادا خۆپیش���انده‌ره توڕه‌كان داوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ده‌كه‌ن. كۆمه‌ڵ���هی نیش���تیمانی عێراق ل���ه‌ڕۆژی ( )2005/11/7قانون���ی ژم���اره ()13 به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی تیرۆری په‌سه‌ندكرد ،كه له‌ش���ه‌ش مادده پێكهاتوه ،دواتر له‌الیه‌ن ج���ه‌الل تاڵه‌بانی س���ه‌رۆك كۆمارو هه‌ردو جێگره‌ك���هی غ���ازی عجیل ی���اوه‌رو عادل عه‌بدولمه‌هدی په‌سه‌ندكرا. مادده‌ی یه‌كه‌می قانونه‌كه ،پێناس���هی تیرۆری ك���ردوه ،به‌وه‌ی ه���ه‌ر كرده‌یه‌كی تاوان���كاری ده‌گرێت���هوه ك���ه تاكێك یان گروپێكی رێكخراو له‌دژی تاكێك یان كۆمه‌ڵه كه‌سێك یان گروپ‌و دامه‌زراوه فه‌رمییه‌كان یان نافه‌رمییه‌كان ئه‌نجامیبدات ،ببێته هۆی زیانگه‌یان���دن به‌مومته‌له‌كاتی گش���تی یان تایبه‌ت ،هه‌روه‌ها ببێته هۆی دروستكردنی گرفتی ئه‌منی‌‌و چاندن���ی ترس‌و تۆقاندن‌و دروستكردنی فه‌وزا. له‌مادده‌ی دوه‌می قانونه‌كه‌دا ،به‌هه‌شت بڕگ���ه ئ���هو كاران���هی دیاریك���ردوه ك���ه به‌كاری تیرۆریس���تی ده‌ژمێررێن ،له‌وانه‌ش توندوتیژیو هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك كه ژیانی خه‌ڵكی بخاته مه‌ترسییه‌وه‌و زیان به‌ئاسایش‌و ماڵو موڵكی هاواڵتیان بگه‌یه‌نێت .رێكخستن یان سه‌ركردایه‌تی گروپێكی مافیای چه‌كداری، كه پالن دابنێت یاخود به‌ش���دارو هاوكارو ئه‌نجامده‌ر بێت له‌كرده‌یه‌كی تیرۆریستیدا. ئه‌مه جگه له‌توندوتیژی‌‌و هه‌ڕه‌شه‌كردن بۆ وروژاندنی فیتنه‌ی تایه‌فی یان شه‌ڕی ناوخۆو تایه‌فی‌‌و چه‌كداركردنی هاواڵتیان یان چه‌ك پێهه‌ڵگرتنیان یان پاره‌داركردنیان. ه���ه‌ر ل���هو مادده‌ی���ه‌دا په‌الماردان���ی فه‌رمانگه‌كان���ی س���وپاو پۆلی���س‌و كه‌لوپه‌له‌كانیان‌و هێڵ���ی په‌یوه‌ندییه‌كان، په‌الماردان���ی باڵێوزخان���ه‌كان‌و ده‌س���ته دیبلۆماتییه‌كان له‌ته‌واوی عێراق‌و دامه‌زراوه عێراقیی���ه‌كان‌و دام���ه‌زراوه‌و كۆمپانی���او رێكخ���راوه عه‌ره‌بی‌‌و بیانییه‌كان‌و رێكخراوه نێوده‌وڵه‌تییه ناحكومی‌‌و حكومییه‌كان كه به‌پێی رێكه‌وتننامه‌كان له‌عێراق كارده‌كه‌ن، به‌كاری تیرۆریستی ده‌ژمێررێت. له‌ئاستی میللیش���دا ،رفاندنی هاواڵتیان بۆ ده‌س���كه‌وتنی پاره‌و ئامانجی سیاسیو به‌كارهێنان���ی ئهو ماددان���هی ده‌ته‌قنه‌وه یاخ���ود س���وتێنه‌رن ،م���ادده كیمیاوی‌‌و بایلۆژیی���ه مه‌ترس���یداره‌كانیش ب���ه‌كاری تیرۆریستی له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت. م���ادده‌ی س���ێیه‌می قانونه‌ك���ه تایبه‌ته به‌و كارانه‌ی به‌تاوانی ئاسایش���ی ده‌وڵه‌تی ده‌ژمێررێت ،كه خۆی له‌سه‌ركردایه‌تیكردنی به‌ش���ێك له‌هێ���زی چه‌كدار ی���ان خاڵێكی س���ه‌ربازی یان به‌نده‌ر یان فڕۆكه‌خانه‌یه‌ك ی���ان یه‌كه‌یه‌ك���ی س���وپا ی���ان مه‌ده‌نی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی حكوم���ه‌ت ده‌بینێت���هوهو به‌كارهێنانی���ان به‌مه‌رام���ی تاوان���كاری. هه‌روه‌ه���ا ه���ه‌ر كه‌س���ێك رێگه‌ب���دات به‌وروژاندن���ی یاخیبونی چه‌ك���داری دژی ده‌سه‌اڵت یان هاوبه‌شی له‌پالنگێڕییه‌كدا بۆ ئهو مه‌به‌سته بكات .ئه‌مه سه‌رباری ئهوهی كه‌س���ێك ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ی به‌كاربهێنێت بۆ فه‌رمانكردن به‌هێ���زه چه‌كداره‌كان تاوه‌كو كار ب���ۆ په‌كخس���تنی كاره‌كانی حكومه‌ت بكه‌ن. م���ادده‌ی چ���واره‌م ك���ه له‌ئێس���تادا مشتومڕێكی زۆری له‌سه‌ره ،سوننه‌كانیش ك���ه م���اوه‌ی دو هه‌فت���ه زیاتره ل���ه‌دوای ده‌س���تگیركردنی پاس���ه‌وانه‌كانی وه‌زیری دارایی رافیع عیس���اوی به‌تۆمه‌تی تیرۆر، ده‌س���تیانداوه‌ته مانگرتن‌و خۆپیش���اندان، داوای هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ئهم مادده‌یه ده‌كه‌ن، كه سزاكانی له‌خۆگرتوه. به‌پێی مادده‌ی چوار هه‌ر كه‌سێك كارێكی تیرۆریس���تی ئه‌نجام بدات ،یاخود به‌شدارو هاوكارو پ���اره‌ده‌رو پالندانه‌رو یارمه‌تیده‌ر بێتو كار ئاس���انی بكات ب���ۆ كرده‌یه‌كی تیرۆریس���تی ،لهو كاران���هی له‌مادده‌كانی دوو سێدا دیاریكراون ،ئه‌وا دوچاری سزای له‌سێداره‌دان ده‌بێته‌وه. له‌بڕگه‌ی دوه‌مدا هاتوه :هه‌ر كه‌س���ێك به‌ئه‌نقه‌ست كارێكی تیرۆریستی بشارێته‌وه یان په‌نای تیرۆریس���تێك بدات به‌ئامانجی ش���اردنه‌وه‌ی ،ئه‌وا به‌زیندانی هه‌میشه‌یی سزاده‌درێت. مادده‌ی پێنج ،تایبه‌ت���ه به‌حوكمی ئهو كه‌سانه‌ی له‌باره‌ی كارێكی تیرۆریستییه‌وه ه���ه‌واڵ ب���ه‌ده‌زگا ئه‌منیی���ه‌كان ده‌ده‌ن، مادده‌ی شه‌ش���ه‌میش حوكمه كۆتاییه‌كانی له‌خۆگرتوه. له‌ئێستاشدا ئهم مادده‌یه كه‌وتۆته مه‌یدانی ملمالنێ���ی نێوان الیه‌نه سیاس���یه‌كانه‌وه‌و نازانرێت چاره‌نوسی به‌كوێ ده‌گات.
8
ئابووری
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
ژماره ی كۆمپانیا بیانییه‌كان له‌سلێمانی ،ساڵ به‌ساڵ كه‌م ده‌كات
ی هه‌یه" ی ناوخۆیی‌‌و 551بیان ی سلێمانی 3700كۆمپانیا "له‌‌پارێزگا ئا :ئاسۆ سه‌راوی ی به‌وت هی به‌ڕێوه‌به‌ری به‌رێوه‌به‌رایه‌ت ی تۆماركردنی كۆمپانیاكانی سلێمان ی ساڵ سۆران ئه‌حمه‌د ،ساڵ له‌دوا ی ی سنور ژمارهی كۆمپانیا بیانییه‌كان سلێمانی بهرهو كهمبونهوه ده‌چێت ی 2011دا 46 وه‌ك ئهو ده‌ڵێت "له‌ساڵ كۆمپانیای نوێی بیانی تۆماركراوه، به‌اڵم ل ه 2012دا ئهو ژمارهی ه كه‌مبۆو‌ه بۆ 33كۆمپانیا‌و پێشبینیش ده‌كه‌م له2013دا ئهو ژماره‌یه‌ش نه‌مێنێ، ی خۆی هه‌یه". ئه‌وه‌ش هۆكار ژمارهی كۆمپانیاكان‌و بواره‌كانیان ی ی كۆمپانیاكان ی تۆماركردن به‌ڕێوه‌به‌ر ی ی سۆران ئه‌حمه‌د ،له‌دیدارێك سلێمان ئاوێن���ه‌دا ،ئام���اژ‌ه ب���هوه ده‌كات ك ه ی س���لێمانی 3700 ی پارێزگا له‌س���نور ی ناوخۆیی‌‌و 551كۆمپانیای كۆمپانی���ا ی بونی���ان ههیهو ه���اوكات 300 بیان��� ی لقیان ی عێراقیش له‌سلێمان كۆمپانیا كردۆتهوه. ی كۆمپانیا ناوخۆییه‌كانیش زیاتر كار ی ی گشتی‌‌و به‌ڵێنده‌رایه‌ت ی بازرگان له‌بوار بیناس���ازیدا چڕبۆت���هوه ،جگ��� ه لهوه ی ی گه‌ش���ت‌وگوزاری‌‌و هێنان له‌بواره‌كان ی فرۆكه‌وانی‌‌و ده‌رمان‌و خزمه‌تگ���وزار پاكردنه‌وه‌‌و راگه‌یاندن‌و ریكالم چه‌ندین ی تریش كۆمپانی���ا ناوخۆییه‌كان بوار كارده‌كه‌ن .سه‌باره‌ت بهوه له‌سلێمانیدا ل���ه‌چ بوارێك���دا كۆمپانی���ا زۆر كه‌مه، یاخود هه‌ر نییه ،سۆران باس له‌هه‌ر دو ی ده‌كات‌و ی وه‌رزشی‌‌و گه‌شت‌وگوزار بوار ی وه‌رزشیمان ی بوار ده‌ڵێت "كۆمپانیا ی هه‌ر نییه ،گه‌ش���ت‌وگوزارییش ئهوه ی ی گهوره هه‌ی��� ه زۆر الوازه ،گۆڕانكار
پێناكرێت له‌بواری گه‌شتیاریدا". به‌رێژه‌یه‌كی به‌رچاو كاری كۆمپانیا ئێرانییه‌كان وه‌ستاوه ی ی له‌سنور لهو 551كۆمپانیا بیانیی ه ی 200كۆمپانیایان سلێمانیدان ،نزیك ه توركین‌و 150 ،كۆمپانیاشیان ئێرانین، ی ی ئهو بارگرژیی ه ئابوریی ه به‌اڵم له‌دوا ی كۆمپانیا ی ئێران بۆته‌و‌ه ژماره روبه‌رو ی س���لێمانیدا ئێرانیی���ه‌كان له‌س���نور ی به‌رچ���او كه‌مبۆته‌و‌ه وه‌ك به‌رێژه‌یه‌ك س���ۆران ده‌ڵێ���ت "ل���هو 150كۆمپانیا ی 35 ی له‌س���لێمانیدان ،نزیك ه ئێرانیی ه كۆمپانیایه‌كیان له‌ئێس���تادا له‌كاردان، ی كه‌وتۆت ه چونك ه ئهو گه‌مارۆ ئابوریی ه ی ی له‌ئیش‌وكار س���ه‌ر واڵته‌كه‌یان ،كار ئه‌مانیش كردوه". ی به‌وه‌ش���دا ك ه جگ ه ل���هوه ئاماژه ی كۆمپانیا ی كهمبونهوه ی تر هۆكارێك ی ی په‌یوه‌ند ی سلێمان ی سنور بیانییه‌كان ی ب���هوه هه‌ی ه ك��� ه زۆرێ���ك له‌كاره‌كان حكومه‌ت‌و ده‌م‌وده‌زگا گرنگه‌كان براوت ه ی ی پایته‌خت ،هاوكات وتیش��� ههولێر ی ی چاالكیی��� ه ئابورییه‌كان��� "زۆرین��� ه ی پایته‌ختدا كۆبۆته‌وه، هه‌رێم له‌هه‌ولێر ئهم���ه‌ش نه‌ك گرفتی بۆ س���لێمانی، ی دهۆكیش دروس���ت به‌ڵكو بۆ ش���ار كردوه". ی بۆت ه ی ئه‌وه‌ش ك ه س���لێمان لهباره ی ی رۆش���نبیری ،ئای���ا ژماره پایته‌خت كۆمپانیا هونه‌رییه‌كان تێیدا زیاتر نیی ه ی هه‌رێم، ی تر به‌به‌راورد به‌دو شاره‌ك ه ی "ئه‌گه‌ر س���ۆران لهو باره‌یه‌وه وت��� ی تر كه‌مت���ر نه‌بێ���ت وه‌كو ش���اره‌كان وایه". "كه‌می كۆمپانیای هاوپشكی گرفتێكی گه‌وره‌یه" ی هه‌رێم به‌گش���تیو ی ت���ر گرفتێك���
ی ی وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ر ی به‌تایبه‌ت س���لێمان ی ی س���لێمان ی كۆمپانیاكان��� تۆم���ار ی ی كۆمپانی���ا ده‌یخات���هرو ،كه‌م��� ی ی ئهو زۆربون هاوپش���كیی ه ك ه به‌بڕوا ی له‌هه‌ر واڵتێكدا ی هاوپش���ك كۆمپانیا ی ئهو واڵته، ی ئابور ی پته‌و ده‌بێت ه هۆ ی كۆمپانیا ه���ه‌ر بۆی ه ده‌ڵێت "ژم���اره ی ی له‌ژمار‌ه ی س���لێمان هاوپش���كه‌كان ی ده‌س���تێك تێپ���ه‌ڕ ناكات، په‌نجه‌كان ئه‌وه‌ش گرفتێكی گه‌وره‌یه". ی ی هاوپش���ك ی كۆمپانیا گرنگییه‌ك��� ی هاواڵتیان ده‌توانن ئه‌وه‌یه ،جگ ه لهوه پاره‌كانی���ان وه‌گه‌ڕبخه‌ن لهو كۆمپانیا ی ی بۆرس ه هاوپشكییانه‌دا هاوكات بازاڕ ی ی قانون پێدروس���ت ده‌بێ���ت "به‌پێ��� ی ته‌نها كۆمپانیا هاوپشكییه‌كان عێراق ی بۆرس���هوه" ،وات��� ه ده‌چن��� ه ب���ازاڕ ی ی بۆرس���ه‌دا پش���كه‌كان له‌ب���ازاڕ كۆمپانیا‌و هاوپش���كه‌كان ده‌خرێته‌روو ی پێ���وه ده‌كرێت ،به‌اڵم كڕین‌و فرۆش��� ی كۆمپانیا ی كه‌م "له‌كورس���تاندا به‌هۆ ی ی بۆرسه‌ش بون هاوپشكییه‌كان بازاڕ نییه". هه‌رچه‌نده‌له‌راب���ردودا هه‌وڵێك درا، ی ی هاوپش���ك به‌چه‌ن���د كۆمپانیایه‌ك��� ی هه‌رێم دابمه‌زرێ، له‌به‌غداو‌ه بۆرس��� ه ی ی وه‌زیران ی ئه‌نجومه‌ن به‌اڵم به‌فه‌رمان ی ئ���هوه ی بازرگان��� هه‌رێ���م‌و وه‌زارت��� ره‌تكرای���هوه ،س���ۆران ئه‌حم���ه‌د ئهو ی باش ی حكوم���ه‌ت به‌كارێك ههنگاوه ده‌زانێ ،چونك ه وه‌ك ئهو ده‌ڵێت "بۆرس ه ی قازانج نه‌ویست بێتو ده‌بێت ده‌زگایه‌ك ی حكومه‌تیش بێت، س���ه‌ر به‌ده‌زگایه‌ك ی بۆ ی تایبه‌ت ،ب���ۆ ئهوه ن���ه‌ك كه‌رت ی چه‌ند كۆمپانیایه‌ك ئیستیغالل خواست ی نه‌كرێت ،زۆر پێویست ه ئێستا بۆرس ه ی هه‌بێ���ت ،چونك ه كوردس���تان بون��� ی له‌ئێس���تادا ژمارهی���ه‌ك كۆمپانی���ا هاوپشكیمان هه‌یه".
کۆمپانیای بیانی که‌متر سه‌رمایه‌گوزاریی‌و وه‌به‌رهێنان له‌سلێمانیدا ده‌که‌ن فۆتۆ :ئارام که‌ریم ی نییه ،به‌ڵكو ی گش���ت نه‌ك كۆمپانیا ی ی ب���ۆ ده‌رنه‌ك���راوه" بون��� یاساش��� ی ی تێكه‌اڵو له‌نێ���وان كه‌رت كۆمپانی���ا ی س���ۆران تایبه‌ت‌و حكومه‌تیش به‌بڕوا ی هه‌رێ���م زۆر گرنگه‌و وه‌ك ب���ۆ ئه‌مڕۆ ئهو ده‌ڵێت "به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر حكومه‌ت ی كه‌م هه‌بێ���ت‌و زیاتر وه‌ك پش���كێك ی بكات". چاودێرێك كاره‌كان
"كۆمپانیای گشتی‌‌و تێكه‌اڵو بونیان پێویسته" ی ی تائێس���تا له‌كورستاندا بون ئهوه ی تایبه‌ت���ه، زۆره كۆمپانی���ای كه‌رت��� ی (حكومی)و به‌اڵم كۆمپانیای گش���ت ی تێكه‌ڵ��� ه له‌نێوان حكوم���هتو كه‌رت ی تایب���ه‌ت وه‌ك ئهو بهڕێوهبهره باس��� ی زۆر كه‌م���ه ،ئهم���ه‌ش ده‌كات بون��� ی پێده‌كات گرفتێك ه وه‌ك ئهو ئام���اژ‌ه "دامه‌زراندنی كۆمپانیای ی پێویست ه حكومه‌ت له‌باره‌یه‌و‌ه هه‌وڵ دڵنیایی ئه‌ركێكی ئاسان نییه" ی ی بدات "له‌به‌غدا چه‌ند كۆمپانیایه‌ك خۆ ی كۆمپانیای ی دامه‌زراندن��� پێویس���ت ی ی گشت ی هه‌ی ه وه‌ك كۆمپانیا گش���ت ی كورس���تاندا ،وه‌ك ی له‌هه‌رێم ی دڵنیای ی خۆراك یان كۆمپانیا دابه‌ش���كردن ی ی كۆمپانیاكان ی تۆماركردن دانه‌وێڵه ،به‌اڵم له‌كوردستاندا تائێستا به‌ڕێوه‌به‌ر
ی بۆ ده‌كات ،ئاسان نییه، سلێمانی ،هێما ێ گۆڕانكاریو ی ده‌زان بۆی ه به‌پێویس���ت ی دامه‌زراندانیدا پێداچونهوه به‌سیسته‌م بكرێ���ت‌و ئهو ده‌ڵێ���ت "له‌به‌غ���دا بۆ ی دڵنیایی ،ته‌نها ی كۆمپانیا دامه‌زراندن ملیارێك دینار س���ه‌رمای ه پێویس���ته، به‌اڵم له‌كوردس���تان 25ملی���ار دینار ی پێویسته ،ئهم ه جگ ه له‌جێبه‌جێـــكردن ی ق���ورس، ی ت���ر چه‌ندی���ن ئه‌رك��� ی دی���اره ئه‌مه‌ش رێگر‌ه له‌پێشخس���تن ئ���هو ب���واره ،بۆی��� ه پێویس���ت ه ی بۆ ده‌ربكات به‌جۆرێك په‌رله‌مان یاسا ی جیهاندا ی ئهم���رۆ ك��� ه له‌گ���هڵ واقع بگونجێ".
گرفته‌كانی پشك ی كورد له‌بودجه ی ساڵ ی 2013ی عێراقدا ئا :الپه‌ڕه‌ی ئابوری به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌كانی ،ژوری لێكۆڵینه‌وه‌ی ئابوری بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان گرفته‌كانی پشكی كورد له‌بودجه‌ی گشتی عێراقدا بۆ ساڵی 2013به‌سه‌ر چه‌ند خاڵێكدا دابه‌ش ده‌بێت له‌وانه: یه‌كه‌م :زیادبونی خه‌رجییه‌كانی سیاددی‌‌و حاكیمه پش���كی %17هه‌رێمی كوردس���تان پاش ده‌رهێنانی خه‌رجییه س���یادی‌‌و حاكیم���ه‌كان دیاری ده‌كرێ���ت ،واته: له‌هه‌مو زیادبونێكی خه‌رجییه سیادی‌‌و حاكیمه‌كاندا پشكی هه‌رێمی كوردستان كه‌مده‌بێته‌وه .ئه‌گه‌ر باس له‌خه‌رجییه سیادییه‌كان ،بكه‌ین له‌ساڵی 2013دا 40 ترلیۆن‌و 381ملیارو 583ملیۆن دینار بۆ خه‌رجییه‌كانی سیادی ته‌رخانكراوه، واته :لهو 138ترلیۆن دیناره‌ی بودجه‌ی عێ���راق 40ترلیۆن‌و381ملیار دینار بۆ خه‌رجییه‌كانی سیادی ته‌رخانده‌كرێت، ئه‌وجا %17دیاریده‌كرێت وه‌ك پشكی كورد ،به‌اڵم به‌پێی دانپێنانی زۆرێك له‌به‌رپرسه كورده‌كان ،كورد له‌به‌شێكی زۆری ئهم خه‌رجییانه سودمه‌ند نابێت، كه ده‌ب���و ببێت .له‌وانه خه‌رجییه‌كانی وه‌زاره‌تی به‌رگری عێراق ،خه‌رجییه‌كانی وه‌زاره‌ت���ی دهرهوه ئه‌می���ش له‌رێگای كردن���هوهی نوس���ینگه‌ی حكومه‌ت���ی هه‌رێمی كوردستان له‌باڵێۆزخانه‌كانی عێراقدا ،پرۆژه‌كانی به‌نداوو پرۆژه‌كانی كه‌شناسی‌‌و هێڵی ئاسنین ،له‌خشته‌ی ژماره 2دا ئهوه رونكراوه‌ته‌وه كه هه‌رێم تا چه‌ند زیانی پێگه‌یشتوه. خه‌رجییه‌كانی حاكیمه :ساڵ به‌ساڵ خه‌رجییه حاكیمه‌كانیش رو له‌زیادبون ده‌كات ،هه‌رچه‌ن���ده به‌پێی یاس���ای بودج���هی عێراق���ی %17خه‌رجیی���ه حاكیم���ه‌كان بۆ هه‌رێمی كوردس���تان ته‌رخانك���راوه ،ب���ه‌اڵم به‌ش���ێك له‌م خه‌رجییانه له‌رابردودا نه‌گه‌یش���تونه‌ته كوردستان ،به‌تایبه‌ت ئهو بڕه پاره‌یه‌ی خشته‌ی خه‌رجییه سیادییه‌كان‌و پشكی ك���ه په‌یوه‌ن���دی به‌هێنان���ی وه‌زه‌ی كاره‌باو س���وته‌مه‌نییه بۆ وێستگه‌كانی 2012دا 289ملی���ار دیناری پش���كی ی كوردس���تانه كه تایبه‌ت بوه به‌رهه‌مهێنانی كاره‌باو ده‌سته‌ی حه‌ج‌و هه‌رێم عه‌مره‌وه هه‌یه ،هه‌ر بۆ نمونه له‌ساڵی به‌هێنانی وزه‌ی كاره‌باو س���وته‌مه‌نی
ی ژمارهی دانیشتوان به‌ملیۆن دینار خشته‌ی دابه‌شبونی بودجه به‌پێ "له ساڵی 2013دا بۆ خه‌رجییه‌كانی حاكیم���ه 10ترلیۆن‌و 101ملیارو 944 ملی���ۆن دین���اره‌و لهو بڕه‌ی���ه‌ش یه‌ك ترلیۆن‌و 717ملیارو 303ملیۆن دینار بۆ هه‌رێمی كوردستانه ،به‌اڵم گرفته‌كه ئه‌وه‌یه ك���ه ئهم پاره‌یه ناگاته هه‌رێم" به‌پێ���ی وت���هی به‌رپرس���انی هه‌رێم، له‌ماوه‌ی رابردودا به‌ش���ێكی زۆری ئهو خه‌رجییانه وه‌ك خۆی نه‌گه‌یش���توهو به‌شێكیش���ی به‌هی���چ ش���ێوه‌یه‌ك نه‌گه‌یش���توه له‌وان���ه خه‌رجییه‌كانی س���وته‌مه‌نی ب���ۆ وێس���تگه‌كانی به‌رهه‌مهێنان���ی كاره‌باو خه‌رجییه‌كانی هێنانی ته‌زوی كاره‌با ،به‌مه‌ش هه‌رێم زیانی پێگه‌یش���توه ،بۆیه "باشتر وایه راسته‌وخۆ هه‌رێمی كوردستان پاره‌كه له‌وه‌زاره‌ت���ی داراییه‌وه وه‌ربگرێت نه‌ك وه‌زاره‌ت���ه جیاوازه‌كان���ی حكومه‌ت���ی ناوه‌ندی‌‌و هه‌ڵسوكه‌وتی له‌گه‌ڵ بكات".
كوردس���تان له‌به‌ش���ی په‌ره‌پێدان���ی پارێ���زگاكان" ،چونك���ه ته‌رخانكردن ی بڕی پاره له‌س���ه‌ر بنه‌مای دانیشتوانی پارێزگاكانه ،ب���ۆ بودجه‌ی په‌رپێدانی پارێزگاكان ژمارهی دانیشتوانی عێراق به 34ملیۆن‌و 410ه���ه‌زارو 460كه‌س دانراوه‌و له‌نێو ئهو ژماره‌یه‌شدا ژمارهی دانیش���توانی هه‌رێمی كوردس���تان به 4ملی���ۆن‌و 320هه‌زارو 604كه‌س���ه، له‌كاتێكدا به‌پێ���ی ژماره فه‌رمییه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ژمارهی فه‌رمی دانیشتوانی هه‌رێمی كوردستان له‌ساڵی 2007دا 4ملیۆن‌و 910هه‌زارو 702ك���ه‌س ب���وه" ،ئه‌گ���ه‌ر ژمارهی دانیشتوانی هه‌رێمی كوردستان له‌پێنج ساڵی رابردودا ته‌نیا 200هه‌زار كه‌سیش زیادی كردبێت ئه‌وا یه‌ك ملیۆن كه‌س له‌ژم���اره‌ی دانیش���توانی كوردس���تان كه‌مكراوه‌ته‌وه".
دوه‌م :كه‌مكردنه‌وه‌ی ژمارهی دانیشتوانی هه‌رێمی كوردستان. بودجه‌ی په‌ره‌پێدان���ی پارێزگاكانی عێراق به‌هه‌رێمی كوردستانه‌وه له‌سه‌ر بنه‌مای ژمارهی دایش���توان‌و پرۆژه‌ی پت���رۆ دۆالر دابه‌ش���كراوه .له‌م روه‌وه بۆ بودج���هی په‌ره‌پێدانی پارێزگاكانی عێ���راق 8ترلی���ۆن‌و 573ملی���ارو 805ملیۆن دینار ته‌رخانكراوه‌و كه یه‌ك ترلیۆن‌و317ملیارو 805ملیۆن دیناری پش���كی پترۆ دۆالره‌و 7ترلیۆن‌و 256 ملیاری دیناریش���ی دابینك���راوه وه‌ك پشكی پارێزگا. كوردستان تێیدا "ئهوهی گرفته ژمارهی دانیش���توانی بۆ وێس���تگه‌كانی به‌رهه‌مێنانی كاره‌با هه‌رێم���ی كوردس���تان كه‌مكراوه‌ته‌وه‌و له‌الیه‌ن حكومه‌تی ناوه‌نده‌وه نه‌دراوه‌ته ئ���ه‌م كه‌مكردنه‌وه‌ی���ه‌ش ده‌بێته هۆی كه‌مكردن���هوهی بودج���هی هه‌رێم���ی هه‌رێم.
سێیه‌م :كه‌مكردنه‌وه‌ی پشكی كورد له‌پترۆ دۆالردا پێش���تر بڕیاربو بودجه‌ی پترۆ دۆالر له‌سه‌ر بنه‌مای فرۆش���تنی نه‌وت بێت به‌یه‌ك دۆالر بۆ هه‌ر به‌رمیلێك نه‌وت، ته‌رخانكراوی پترۆ دۆالر یه‌ك ترلیۆن‌و 317ملیار دینارو 850ملیۆن دیناره‌و لهو بڕه‌ی���ه‌ش ته‌نیا 42ملی���ۆن دینار بۆ هه‌رێمی كوردس���تان ته‌رخانكراوه ك���ه %000.3پ���اره‌ی ته‌رخانك���راوه، له‌كاتێكدا پش���كی كورد ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر بنه‌مای فرۆش���ی نه‌وت بێ���ت بۆ هه‌ر به‌رمیلێ���ك 91ملی���ۆن‌و 250ه���ه‌زار دۆالری به‌رده‌كه‌وێ���ت ،ئه‌گه‌ر له‌س���ه‌ر بنه‌مای رێژهی س���ه‌دی بێت ،هه‌رێمی كوردستان %8.6نه‌وتی هه‌نارده‌كراوی عێراق دابینده‌كات.
"نه‌ناردن یان كه‌مكردنه‌وه‌ی پشكی كورد له‌پ���اره‌ی پت���رۆ دۆالردا ته‌نیا س���اڵی 2013روینه‌داوه ،له‌س���ااڵنی پێشتریش���دا ههبوه ،له‌بودجه‌ی ساڵی 2012ی هه‌رێمی كوردس���تان‌و له‌به‌شی داهات���دا 420ملیار دینار وه‌ك داهاتی پاره‌ی پت���رۆ دۆالر دیاریكراوه ،به‌اڵم ئهم پاره‌یه تاوه‌كو ئێس���تا وه‌ك خۆی نه‌گه‌یشتوه‌و ئه‌مه‌ش زیانێكی دیكه‌یه بۆ هه‌رێم". "له‌كه‌مكردنه‌وه‌ی ژمارهی دانیشتوانی هه‌رێ���م‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی پ���اره‌ی پترۆ دۆالرو زیادبونی خه‌رجییه سیادییه‌كان ك���ه به‌هۆیه‌وه پش���كی كوردس���تان كه‌مبوه‌ت���هوهو هه‌مو ئهو ماددانه‌ی كه مه‌ترسین بۆ سه‌ر بودجه‌ی كوردستان، به‌رپرس���انی ك���وردو وه‌زاره‌ت���ه‌كان به‌تایبه‌ت وه‌زاره‌تی داراییو پاشانیش له‌ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زیران���ی عێ���راق به‌كه‌مته‌رخ���ه‌م ده‌زانی���ن ،چونك���ه هه‌مو به‌رپرس���انی كورد له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران���ی عێراق به‌پ���رۆژه بودجه‌ی 2013رازی ب���ون‌و ده‌نگی���ان به‌به‌ڵێ پێداوه". بودجه‌ی گشتی عێراق بۆ ساڵی 2013 پ���ڕۆژه بودج���هی عێراق له‌س���اڵی 2013دا به 138ترلیۆن‌و 824ملیارو 608ملی���ۆن دین���ار ده‌خه‌مڵێنرێت، داهاتی عێراقیش بۆ س���اڵی 2013به 119ترلیۆن‌و 296ملیارو 663ملیۆن دین���ار خه‌مڵێنراوه ،وات���ه :بودجه‌ی عێ���راق ب���ۆ س���اڵی 2013به‌بڕی 19 ترلیۆن‌و 127ملیارو 944ملیۆن دینار كورتهێنانی هه‌یه.
لۆکاڵ
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
زیاتر له 160كه‌سی هه‌رێم ،له‌نێوان زه‌وی‌‌و ئاسماندان ئا :ئاسۆ سه‌راوی
مێژوی سزای مه‌رگ
زیاد له 160كه‌س له‌هه‌رێمی كوردستان ،سااڵنێكی زۆره سزای له‌سێداره‌دانیان هه‌یه ،به‌اڵم سه‌رۆكی هه‌رێم جێیبه‌جێكردنی سزاكانی راگرتوه ،مافپه‌روه‌رێك ئاماژه بهوه ده‌كات كه سزاكه به‌یاسایه‌ك ره‌ت نه‌كراوه‌ته‌وه ،به‌اڵم "نییه‌تێكی باش هه‌یه بۆ جێبه‌جێ نه‌كردنی" ،دادوه‌رێكیش بۆچونی وایه ،بۆ "ئهم قۆناغه‌ی ئێستای كوردستان‌و عێراقیش بونی سزای له‌سێداره‌دان پێویسته". وه‌اڵمی ئهو پرس����یاره بۆ ئه‌به‌د، به‌نهێن����ی ده‌مێنێت����هوه ،ئایا پێش سزای له‌س����ێداره‌دان ،ده‌بێت مرۆڤ له‌دوا چرك����ه‌دا بیر له‌چی بكاته‌وه؟، ئ����هی ده‌بێ����ت ژی����ان‌و گوزه‌ران����ی كه‌س����انێك چۆن بێت ،كه سااڵنێكه پێیان وتراوه سزاكه‌تان سێداره‌دانه، به‌اڵم بۆ ماوه‌یه‌ك����ی زۆره به‌رارایی‌‌و له‌چاوه‌ڕوان����ی مه‌رگدا هێڵراونه‌ته‌وه، پارێزه‌ر كارزان فازی����ل له‌رێكخراوی سه‌نته‌ری په‌ره‌پێدانی دیموكراسیو ماف����ی م����رۆڤ ،ك����ه هه‌ن����دێ جار له‌به‌ندیخانه‌كان����دا س����ه‌ردانی ئ����هو كه‌س����انه ده‌كات ك ه سااڵنێكی زۆره س����زای س����ێداره‌یان ب����ۆ ده‌رچوه، له‌باره‌ی ژیانی ئهو كه‌س����انه ده‌ڵێت "زۆرج����ار به‌ئێمه ده‌ڵێن ،وه‌كو ئهوه وایه هه‌مو رۆژێك له‌سێداره بدرێین". هه‌ربۆی����ه ئ����هو پارێ����زه‌ر داواكاره له‌س����ه‌رۆكی هه‌رێ����م وه‌ك����و چۆن، جێبه‌جێكردن����ی س����زاكه‌ی راگرتوه، به‌و ج����ۆره‌ش بڕیارێك ده‌ربكات ،بۆ نه‌هێش����تنی یه‌كجاره‌كی ئهو جۆره سزایه له‌هه‌رێمدا. گرفتێك����ی تری هێش����تنه‌وه‌ی ئهو كه‌س����انه له‌ڕارایی‌‌و دودڵیدا ،بۆ ئهو كه‌سانه‌یه كه سه‌رپه‌رشتی گرتوخانه چاكسازییه‌كان ده‌كه‌ن ،چونكه وه‌ك پارێزه‌ر كارزان باس����ی ده‌كات ،ئهو كه‌سانه‌ی سه‌رپه‌رشتی چاكسازییه‌كان ده‌ك����ه‌ن ،كاری س����ه‌ره‌كییان به‌ندییه‌كان����ه. چاكس����ازیكردنی ئ����هو وت����ی "سه‌رپه‌رش����تیارانی چاكسازییه‌كان ،كه وابڕیاره كاریان چاكس����ازیكردن بێت لهو كه‌سانه‌ی كه الیان به‌ندن ،ده‌بێت ئه‌وان چۆن هه‌ڵسوكه‌وت له‌گه‌ڵ كه‌سانێكدا بكه‌ن كه سزای له‌س����ێداره‌دانیان هه‌یه؟، یاخود چ����ۆن ده‌توانن چاكس����ازی له‌كه‌سێكدا بكه‌ن ،كه پێی وتراوه تۆ سزاكه‌ت له‌سێداره‌دانه! بۆیه ده‌بێت ئهوه یه‌كالیی بكرێت����هوه ،هیوادارم سه‌رۆكی هه‌رێم به‌بڕیارێك ئهو سزایه له‌هه‌رێمدا هه‌ڵبگرێت".
9
پێش سزای له‌سێداره‌دان ،ده‌بێت مرۆڤ له‌دوا چركه‌دا بیر له‌چی بكاته‌وه؟
سه‌رۆكی هاوپه‌یمانێتی كوردستان بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ی سزای له‌سێداره‌دان مافپ����ه‌روه‌ر ش����وان س����ابیر ،ئهوه ده‌خات����هرو ژمارهی ئهو كه‌س����انه‌ی كه له‌هه‌رێمدا سزای له‌سێداره‌دانیان هه‌ی����ه زیاتر له 160ك����ه‌س ده‌بن، كه زۆرینه‌ی����ان له‌ره‌گه‌زی نێرینه‌ن‌و ژم����اره‌ی ئافره‌ت����ه‌كان ل����ه 10كه‌س كه‌مت����ره ،ئه‌مه جگ����ه له‌كۆمه‌ڵێك كه‌س����ی تر ،كه ئێس����تا كێشه‌كه‌یان له‌دادگای����ه چ����اوه‌ڕوان ده‌كرێ����ت س����زاكه‌یان س����ێداره بێت .ئهو باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات ،له‌ماوه‌ی رابردودا‌و لهو كۆنگره‌ی له‌هه‌ولێر به‌س����ترا بۆ نه‌هێشتنی س����زای له‌س����ێداره‌دان، به‌رپرس����ێك له‌س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم "وابزانم د .تاڵب كاكه‌یی بو" وتویه‌تی كه‌سانێك هه‌ن له هه‌رێمدا كه سزای له‌سێداره‌دانیان هه‌یه له‌دوای سااڵنی نه‌وه‌ده‌كان����هوه له‌چاوه‌ڕوانیدا ده‌ژین "به‌پێی وته‌ی ئهو كه‌س����ه بێت واته كه‌س����انێك هه‌ن نزیكه‌ی 20س����اڵه له‌چاوه‌ڕوانی‌‌و رارای����دا هێڵراونه‌ته‌وه پێیانوتراوه سزاكه‌تان له‌سێداره‌دانه، ئهم����ه‌ش به‌دڵنیایی����هوه له‌س����زای له‌س����ێداره‌دان زۆر خراپتره بۆ ئهو كه‌سانه". ئهو هیوداریشه س����ه‌رۆكی هه‌رێم هه‌رگی����ز واژۆ له‌س����ه‌ر بڕی����اری
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
ده‌زگایه‌كی لێكۆڵین����هوه له‌هه‌رێمدا هێنده پڕۆفیشناڵ نییه كه له‌بڕیارداندا نه‌كه‌وێته هه‌ڵه‌وه" .به‌اڵم دادوه‌ر خدر حه‌س���ه‌ن محه‌مه‌د ئه‌ندامی یه‌كێتی دادوه‌رانی كوردس���تان ،پێچه‌وانه‌ی ئهو بۆچونانه هێش���تنه‌وه‌ی س���زای له‌س���ێدره‌دان ب���ۆ ئ���ه‌م قۆناغه‌ی كوردس���تان به‌پێویست ده‌زانێ ،ئهو رونیده‌كاته‌وه ئهو واڵتانه‌ی س���زای له‌سێداره‌دانیان هه‌ڵگرتوه قۆناغێكی زۆر پێشكه‌وتویان بڕیوه ،جگه لهوه وه‌ك ئهو ئاماژه‌ی پێده‌كات ،البردنی س���زای له‌س���ێداره‌دان پێچه‌وان���هی ده‌س���توری عێراقیش���ه ئهو وتیشی "له‌به‌ر ئهوهی به‌یاس���ا سزاكه بونی هه‌یه ،ناكرێت به‌شێوه‌یه‌كی ره‌هایی س���زاكه رابگیرێت ،ده‌كرێت سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ حاڵه‌تی كه‌سێكی تایبه‌ت، به‌نمون���ه ئافره‌تێك ك���ه له‌دۆخێكی تایبه‌تدایه یان كه‌س���ێكی به‌ته‌مه‌ن ئ���هو بڕی���اره جێبه‌ج���ێ ن���ه‌كات‌و لێبوردنی تایبه‌تی بۆ ده‌ربكات ،به‌اڵم ناكرێ���ت س���ااڵنێكی زۆر خه‌ڵكانێك له‌نێوان زه‌وی‌‌و ئاسماندا بهێڵرێنه‌وه‌و له‌چاوه‌ڕوانیدا بژین ،ئه‌گه‌ر سزاكه هه‌ر جێبه‌جێ ناكرێت ،با به‌یاس���ایه‌كیش له‌سێداره‌دانی هیچ كه‌سێك نه‌كات ،ده‌بێت ،كۆمه‌ڵێ����ك پاڵنه‌ر‌و هه‌ند ێ ره‌تی بكرێته‌وه ،به‌اڵم من وه‌ك خۆم چونك����ه وه‌ك ئ����هو رونیده‌كات����هوه جار جۆری ئهو ژینگه‌ی لێیده‌ژ ی وا له‌گه‌ڵ هێش���تنه‌وه‌ی سزای سێداره‌م "هیچ هه‌مو مرۆڤێ����ك به‌بێ تاوانی له‌دایك ده‌كات تاوانێك بكات ،وتیش ی ی هه‌رێم". بۆ ئهم قۆناغه
هیچ ده‌زگایه‌كی لێكۆڵینهوه له‌هه‌رێمدا هێنده پڕۆفیشناڵ نییه كه له‌بڕیارداندا نه‌كه‌وێته هه‌ڵه‌وه
كه‌سانێك هه‌ن نزیكه‌ی 20 ساڵه سزای له‌سێداره‌دانیان ههیهو له‌چاوه‌ڕوانیدا هێڵراونه‌ته‌وه
* فه‌یله‌سوفی فه‌ره‌نسی ئه‌لبێر كامۆ له‌كتێب����ی گیلۆتیندا ،باس لهو ئامێره ده‌كات كه له‌سه‌ده‌ی 18دا س����زای له‌ملدانی����ان پ����ێ جێبه‌جێ كردوه ،ئامێره‌كه ناوی گیلۆتین ب����وه ،به‌رزییه‌كه‌ی دو مه‌ترو نیو ب����وهو گوێزانێكی زۆر تیژ‌و قورس����ی پێوه بوهو له‌ملی كه‌س����ی تاوانباریان پێداوه .هه‌ر لهو كتێبه‌دا باس له‌وه‌ش ده‌كات ك����ه باوك����ی دیمه‌ن����ی له‌ملدانی كه‌س����ێكی بینی����وه ،هێن����ده دیمه‌نه‌ك����ه كاریگ����ه‌ری هه‌ب����وه له‌س����ه‌ری وتویه‌ت����ی "دیمه‌نه‌كه هێن����ده قێ����زه‌ون‌و خه‌مهێنه‌ربو، ئ����هو تاوانم هه‌ر بی����ر چۆوه ،كه ئهو كه‌سه ئه‌نجامیدابو". كام����ۆ ل����هو كتێب����ه‌دا به‌توندی دژی س����زای لێس����تاندنه‌وه‌ی ژیانه له‌مرۆڤه‌كان‌و ده‌ڵێت "هه‌ر كاتێ����ك ده‌س����ه‌اڵتی دادوه‌ریی توانی خه‌ڵك زیندوبكاته‌وه‌‌و رۆح بكات����هوه به‌ب����ه‌ری مرۆڤه‌كاندا، ئ����هو كات ده‌ش����توانێ ژیانیان لێوه‌ربگرێته‌وه" * س����زای م����ه‌رگ له‌پێش����دا له‌مه‌یدانه گشتییه‌كاندا جێبه‌جێ كراوه ،ب����ه‌اڵم به‌تێپه‌ڕبونی كات براوه‌ته ن����او ژوره داخراوه‌كانی نێو به‌ندیخانه‌كان. * جۆره‌كانی سزای مه‌رگ ،به‌پێی واڵته‌كان‌و مێژوی����ان گۆڕانكاری به‌س����ه‌ردا هاتوه .كه بریتین له له‌مل����دان به‌شمش����ێر ،تیرباران كردن ،خس����تنه ناو ئاگر ،لێدانی ده‌رزی ژه‌هراوی ،ده‌رخوارددانی ژه‌هر ،خس����تنه ناو ژوری غازی ژه‌ه����راوی ،كورس����ی كاره‌بایی، له‌سێداره‌دان ،گوله‌باران كردن. * به‌شێوه‌یه‌كی گشتی له‌هه‌ندێ له‌واڵت����ان س����زای م����ه‌رگ ب����ۆ كه‌سی مه‌ده‌نی س����ێداره‌یه‌‌و بۆ عه‌س����كه‌رییش گوله‌باران كردنه، جگه له‌واڵتی چین كه بۆ هه‌ردو چینه‌كه ه����ه‌ر گوله‌باران كردنه، ه����اوكات واڵت����ی چین له‌س����ه‌ر ئاس����تی جیه����ان به‌یه‌كه‌م واڵتی زۆرتری����ن جێبه‌جێكاری س����زای مه‌رگ ده‌ناسرێ. * له‌س����ه‌ر ئاس����تی جیهانی����ش تائێس����تا 138واڵت س����زای له‌س����ێداره‌دانیان ره‌تكردۆته‌وه، به‌اڵم عێراق به‌یه‌كێك لهو واڵتانه ده‌ناس����رێ كه زۆرترین س����زای له‌سێداره‌دان جێبه‌جێ ده‌كات.
22هه‌زار موچه‌ی تایبه‌ت راده‌گیرێ ،یه‌كێتی پێی نیگه‌رانه
سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره :ئهو بابه‌ته له‌لێكۆڵینه‌وه‌دایه،ئه‌گه‌ر به‌ناهه‌ق بڕابێت ئه‌وكات قسه‌مان ده‌بێت موسڵ‌و شاری هه‌ولێرن. ئا :ئیحسان مه‌ال فوئاد له‌به‌رامب���ه‌ر بڕین���ی ئ���هو پاره‌یه‌دا ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیو لێپرسراوی به‌بڕیاری ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان ،موچه‌ی تایبه‌تی مه‌ڵبه‌ندی هه‌ولێری یه‌كێتی ،سه‌عدی ئه‌حمه‌د پی���ره له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه 22هه‌زار كه‌س ،كه زۆرینه‌یان وتی "ئهو بابه‌ت���ه له‌لێكۆڵینه‌وه‌دایه‌و به‌سااڵچون له‌سنوری پارێزگای لێكۆڵین���هوه ده‌ریده‌خ���ات كه بۆچی سلێمانی راده‌گیرێت ،به‌پێی بڕراوه ،ئه‌گه‌ر به‌ناهه‌ق بڕرابێت ئه‌وكات زانیارییه‌كانی ئاوێنه‌ش راگرتنی ئهو قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌ین". موچانه یه‌كێتی نیگه‌ران كردوه، پیره وتیشی "فه‌رمانگه‌یه‌كی تایبه‌ت چونكه له‌الیه‌ن ئهو حیزبهوه بۆ به‌و موچانه ههیهو بابه‌تێكی وا باسكرا، خه‌ڵكی كراوه ،وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ئیتر ئێم���ه داوای رونكردنه‌وه‌مانكردو كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تیشی دواتر به‌دوای���دا نه‌چوین ،به‌راس���تی له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت "ته‌نها ئهوهنده تائێستا نازانم بۆچی بڕاوه ،وه‌ك وتم ده‌زانم به‌مه‌به‌ستی پێداچونهوه لێكۆڵین���هوه ده‌ریده‌خات هۆكاره‌كه‌ی راگیراوه". چییه". نوێن���ه‌ری حزبی ش���یوعی ،كه بۆ به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێنه ئهو جۆره موچه‌یه ته‌نه���ا یهكێتیو چه‌ند موچه‌ی تایبه‌ت نزیكه‌ی 900كه‌سیان حزبێك كردویان���ه ،پارتی ئهم جۆره ته‌نه���ا له‌س���ه‌ر به‌ش���ی یه‌كێتی ئهو موچه‌ی���هی نیی���ه ،هه‌ربۆی���ه به‌هۆی موچه‌یه وه‌رده‌گرێت ،جومعه حس���ێن راگرتنیی���هوه یه‌كێتی نیگه‌ران كردوهو له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه وتی "ئهو به‌تایبه‌ت له‌ناو مه‌ڵبه‌ندی هه‌ولێری ئهو موچه‌یه ماوه‌ی مانگی هه‌شت راگیراوه‌و حیزبه‌دا نیگه‌رانییه‌كان لهو باره‌یه‌وه له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی موچه‌ی تایبه‌تمان زۆرن ،چونك���ه نزیك���هی 6هه‌زار لهو پرس���یوه ده‌ڵێن به‌بڕیاری ئه‌نجومه‌نی كه‌س���انه‌ی له‌الی���ه‌ن یه‌كێتییه‌وه ئهو وه‌زیران راگی���راوه ،له‌كاتێكدا ده‌بێت پاره‌یه وه‌رده‌گرن س���نوری ده‌ش���تی ئهو موچه‌یه چوار مانگ جارێك بدرێت
ل���ه7/30وه راگی���راوه به‌مه‌به‌س���تی به‌اڵم تائێستا وه‌اڵمنه‌دراونه‌ته‌وه". جومعه باسی له‌وه‌شكرد گوایه ده‌ڵێن پێداچونهوه ،چونكه هه‌یه دو یان سێ لیژنه‌یه‌كیان به‌و مهبهس���ته پێكهێناوه موچه‌ی هه‌یه ،موچه‌ش هه‌یه 30هه‌زار ك���ه له‌محه‌مه‌د قه‌ره‌داغی س���كرتێری دیناره‌و به‌شی كرێی رێگاكه‌ی ناكات، ئه‌نجومه‌ن���ی وه‌زی���ران‌و مه‌لیحه‌خان موچه‌ش هه‌یه 300هه‌زار دیناره ،بۆیه له‌وه‌زاره‌تی داراییو چه‌ند كه‌س���ێكی ده‌بێت راس���تكردنه‌وه ل���هو موچانه‌دا ت���ر" ،ب���ه‌اڵم نازانی���ن ئه‌نجامه‌كه‌ی بكرێت". ئ���ازاد باس���ی له‌وه‌ش���كرد به‌پێی گه‌یشتووه‌ته كوێ". به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی موچه‌ی تایبه‌تی وته‌ی محه‌م���ه‌د قه‌ره‌داغی بێت دوای سلێمانی محه‌مه‌د حه‌مه‌ساڵ هح‌و ئه‌ندامی پێداچون���هوهو رێكخس���تنه‌وه‌ی ئ���هو لیژن���هی به‌دواداچونی ئهو دۆس���یه‌یه موچانه ئیتر موچ���ه‌كان له 250هه‌زار باسی له‌وه‌كرد كه لیژنه‌ی به‌دواداچون دین���ار كه‌متر نابێت" ،به‌اڵم تائێس���تا بۆ ئهو بابه‌ته دروس���تكراوه‌و وتیشی هیچ نوس���راوێك نه‌هاتوه بۆ ئێمه كه "تائێستا دانه‌نیشتوین‌و نازانین بۆچی موچه‌كان زیاد ده‌كرێت". له‌به‌رامب���ه‌ردا وته‌بێ���ژی وه‌زاره‌تی راگیراوه ،ئ���هوه الی وه‌زاره‌ته‌و خۆی كاروكاروب���اری كومه‌اڵیه‌ت���ی عه‌باس بڕیاریداوه". به‌پێ���ی ئ���هو زانیارییان���هی ئه‌ك���ره‌م له‌وباره‌یه‌وه ته‌نها وتی "هیچ ئه‌نجومه‌ن���ی زانیارییه‌كی ته‌واوم نییه له‌سه‌ر ئهوهی له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی وه‌زیرانه‌وه ده‌س���ت ئاوێن���ه كه‌وتوه چه‌ند هه‌زار كه‌س ئهو موچه‌یه‌ی ههیهو حكومه‌ت ده‌یه‌وێت ئهو موچه‌یه ببڕێت كام ح���زب وه‌ریده‌گرێت ،ته‌نها ده‌زانم یان له‌ده‌س���تی یه‌كێتی دوریبخاته‌وه‌و به‌مه‌به‌س���تی پێداچونهوه راگیراوه"،. به‌هاواڵتی���ان ،هه‌رچه‌ن���ده له 11/26بیكاته موچه‌یه‌كی حكومی ،چونكه ئهو به‌اڵم به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێنه هه‌وڵ���ده‌دات س���كرتێری ئه‌نجومه‌نی 2012/دا نزیكه‌ی 250هاواڵتی كه ئهو موچه‌یه حزب ده‌یبه‌خش���ێته‌وه ،به‌اڵم ژم���اره‌ی ئهو كه‌س���انه‌ی ئ���هو موچه وه‌زی���ران محه‌م���ه‌د قه‌ره‌داغ���ی ك���ه موچه‌یه وه‌رده‌گ���رن گردبونه‌وه‌یه‌كی لێپرس���راوی به‌شی موچه تایبه‌ته‌كانی تایبه‌تییه‌ی���ان بۆ ك���راوه نزیكه‌ی 22یه‌كێكه له‌لیژن���هی پێداچونه‌وه‌ی ئهو موچانه وه‌ربگرێت ،به‌اڵم ته‌له‌فۆنه‌كه‌ی ناڕه‌زاییان له‌ب���ه‌رده‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سلێمانی ،ئازاد ئه‌بوبه‌كر له‌لێدوانێكدا هه‌زار كه‌س ده‌بن. ئاوێن���ه م���اوه‌ی ی���ه‌ك هه‌فته‌ی���ه به‌رده‌ست نه‌بو. موچه‌ی تایبه‌تی س���لێمانی ئه‌نجامدا ،بۆ ئاوێن���ه وتی "ئهو موچانه نه‌بڕاوه‌و
ئهو موچانه نه‌بڕاوه‌و له7/30وه راگیراوه به‌مه‌به‌ستی پێداچونهوه
خاوه‌ن موچه‌یه‌كی تایبه‌ت :تكا ده‌كه‌م موچه‌كانمان بده‌نێ 30 ،هه‌زار بۆ من زۆره
10
F
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
ashion
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ ی " fashionسه‌فین عارفی" ئامادهی ده‌كات دیزاین هرو راوێژكار
كێش زیاده‌كانیش ده‌توانن جوان ده‌ربكه‌ون
Lanvin
زۆرجار ژنه ئه‌ستێره ناوداره‌كانی جیهان له‌دوای منداڵبون یا زیادكردنی كێشیان به‌ش���ێوه‌یه‌كی ناوه‌خت پشت ده‌به‌ستن به‌ش���ێوه جلوبه‌رگێك���ی دیاریك���راو، ئه‌مه‌ش لێره‌دا زیره‌كی دیزاینه‌ره‌كانمان ب���ۆ ده‌رده‌خات ،دیزاینه‌ری فه‌ره‌نس���ی ( )Lanvinله(كۆلێكشنی پایزی )2012 دا عه‌زییه‌كی س���وری كه‌مه‌رداری سێ په‌ڕه‌ی دروس���تكرد كه زۆر له‌ئه‌كته‌رو گۆرانیبێژانی جیهانی‌و عه‌ره‌بی له‌به‌ریان كردوه ،وه‌ك (چارلز س���یرۆن ،الیش���ا كیز ،س���یلین گۆڵمزو شه‌زا حه‌سون‌و.. هتد) ،نه‌ك له‌به‌رئ���هوهی كه ره‌نگێكی جوان‌و دی���اری هه‌یه ی���ان دیزاینێكی جوانه! به‌ڵكو له‌به‌رئه‌وه‌ی پێویس���تیان پێیه‌تی. لێ���رهوه پێت���ان ده‌ڵێ���م ئه‌گ���ه‌ر حه‌ز به‌له‌به‌ركردنی پارچه‌یه‌كی نوێ‌و مۆدێلێكی نوێ ده‌كه‌ن ،به‌اڵم به‌هۆی كێشی زیادی الی س���ك‌و كه‌مه‌رتان ناوێرن بیپۆشن، ئه‌وا پێویسته كه به‌دوای ئهو پارچه‌یه‌دا بگه‌ڕێن كه سه‌رسنگی ته‌سك‌و كه‌مه‌ری به‌رباڵوه (كراوه‌ی���ه) .ئهوه نه‌ك ته‌نها
ئاره‌زوه‌كه‌ش���تان پڕ ده‌كاته‌وه ،به‌ڵكو به‌كێشێكی كه‌متریشه‌وه ده‌رتانده‌خات. جله‌كان���ی ( )Lanvinنه‌ك ته‌نها وات لێده‌كات ك���ه به‌جوان���ی ده‌ربكه‌ویت، به‌ڵك���و واش���ت لێ���ده‌كات متمان���ه‌ت به‌خ���ۆت زیاتر بێت ،چونكه هه‌میش���ه ناتوانیت ئ���هوهی ئ���اره‌زوت لێی بێت ده‌ستتكه‌وێت به‌هۆی كێشی زیاده‌ته‌وه، به‌اڵم له (كۆلێكش���نی پایزی )2012ی ( )Lanvinزیاتر له‌پارچه‌یه‌كی گونجاو ده‌س���تده‌كه‌وێت ،كه ده‌توانیت له‌گه‌ڵ قایش���ێكی باری���ك له‌خوار س���نگه‌وه‌و جوتێ پێ�ڵ�اوی په‌نجه‌یی به‌پێی جۆری ڕه‌نگی عه‌زییه‌كه‌ت یاخ���ود بلوزه‌كه‌ت بیگونجێنیت. بۆیه ئه‌گه‌ر كێشت زیایه‌و تا ئێستا ئهو هه‌ن���گاوه‌ت نه‌ناوه لێرهوه پێتده‌ڵێم كه ده‌توانیت به‌و شێوه‌یه‌ی خۆت ده‌ته‌وێت ئێس���تا خۆت بگۆڕیت ،بیریشت نه‌چێت كه خۆگۆڕینت به‌ش���ێوازێكی مۆدێرین‌و ج���وان وامان لێن���ه‌كات لۆمه‌ت بكه‌ین، ره‌نگ���ه ته‌نه���ا پێویس���تت به‌كه‌مێك راوێژكاری‌و یارمه‌تی بێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
دیانا ...په‌نجا ساڵ ه ناحییه‌یه‌و "شاره‌وانی" تێدا نییه ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی ناحیی���هی دیانا یه‌كێك���ه له‌ناحییه كۆنه‌كانی سنوری پارێزگای ههولێر، ی تائێستا فه‌رمانگه‌ی شاره‌وانی كه‌چ تێدا نییه ،قایمقامی (س���ۆران)یش له‌گه‌ڵ كردنه‌وه‌ی فه‌رمانگه‌كه‌یه. به‌پێ���ی مه‌رس���ومێكی كۆماری��� ی عه‌بدولكه‌ریم قاس���م به‌ژماره ()15 له‌ساڵی 1961دیانا كراوه‌ت ه ناحییهو به‌یه‌كێك له‌ناحییه كۆنه‌كانی سنوری پارێزگای هه‌ولێ���ر هه‌ژمار ده‌كرێت‌و ئێستاش له‌ڕوی ئیدارییه‌وه سه‌ر به قه‌زای سۆرانه.
مامۆس���تا ئیڤان جانێ كه خاوه‌ن ی بڕوانام���هی ماس���ته‌ره له‌زانس���تی جوگرافیاو یه‌كێكه لهو مه‌سیحییانه‌ی ك���ه له‌س���ااڵنی بیس���ته‌كانه‌وه لهو ناحییه‌یه گیرساوه‌ته‌وه له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه رایگه‌یاند ك���ه جێگه‌ی داخ‌و نیگه‌رانیی ه ناحییه‌یه‌كی كۆنی وه‌ك دیان���ا فه‌رمانگه‌یه‌كی گرنگ‌و پێویس���تی وه‌ك "ش���اره‌وانی" تێدا نه‌بێت .ناوبراو رونیكرده‌وه كه دیانا له‌پێش س���ااڵنی هه‌شتسه‌ده‌كانه‌وه خه‌ڵكی مه‌سیحی تێدا نیشته‌جێبون‌و ئێمه‌ش له‌ساڵی 1926كه هاتوینه‌ته ناوچه‌كه خه‌ڵكی كوردو مه‌س���یحی تێ���دا بوه ،هه‌روه‌ها ناوه‌كه‌ش���ی بۆ
بون���ی مه‌س���یحییه‌كان گه‌ڕانده‌وه كه لهو ناحییه‌یه‌دا له‌س���ه‌رده‌مێك ی زوه‌وه نیش���ته‌جێبون‌و ئێس���تاش له‌مس���وڵمان‌و دانیش���توانه‌كه‌ی مه‌سیحی پێكهاتون. مامۆستا ئیڤان ،نه‌بونی فه‌رمانگه‌ی له‌ناحییه‌كه‌ی���ان ش���اره‌وانی به‌كه‌موكورتییه‌كی دی���اری ئیداری ده‌زانێ���ت‌و پێش���یوایه ك���ه نه‌ده‌بو ئ���ه‌م كه‌موكورتییه تائێس���تا درێژه بكێش���ێت ،چونك���ه وه‌ك ناوب���راو رونیك���رده‌وه ئهو ده‌مه‌ی دیانا بۆته ناحییه ،هێشتا سۆران خه‌ڵكی تێدا نیشته‌جێ نه‌بوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی سۆران له‌س���اڵی 1980هوه كراوه‌ت���ه قه‌زا
كه‌چی دیانا له‌ساڵی شه‌سته‌كانه‌وه ناحییه‌یه. له‌وباره‌یه‌وه قایمقامی قه‌زای سۆران، كرمانج عزه‌ت له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه دیانا له‌هه‌مو شتێكه‌وه له‌گه‌ڵ سۆران تێكه‌اڵو بوهو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا كه مان���هوهی دیانا وه‌ك ناحیی���ه ،زیات���ر وه‌ك���و ش���تێكی مه‌عنه‌ویی���ه ،چونك���ه ناحییه‌یه‌كی كۆنه‌و وه‌ك "ئیعتبار" ماوه‌ته‌وه. قایمقام���ی س���ۆران جه‌ختیكرده‌وه كه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه دیانا شاره‌وانی هه‌بێ���ت‌و بۆ ئ���ه‌وه‌ش پێش���نیاری ك���ردوه‌‌و ئه‌گ���ه‌ر ئیمكانیاتیش���یان ناحیی هی دیانا هه‌بوایه ئهو كاره‌یان ده‌كرد.
ره‌نگاڵه
ئیسالمییه‌كان :ئێمه‌ش حه‌زمان له‌نوكته‌‌و قس هی خۆشه
ی (سه‌د سه‌لیم) یه‌كه‌مین چایخانه ی ههولێر ك ه چایخانه‌ی ه له‌شار ههشتاو نۆ سا ڵ له‌مه‌وبه‌ر كراوه‌ته‌وه‌‌و ی خێزانێك تائێستاش نه‌وه‌كان ی ده‌به‌ن. به‌ڕێوه ی سه‌ید سه‌لیم‌و سه‌ید چایخانه غه‌ریب ،یه‌كه‌مین چایخانه‌یه ك ه ی له‌الیه‌ن (سه‌ید غه‌ریب) له‌ساڵ ی ههولێر كراوه‌ته‌وه‌‌و ( )1924له‌شار ی (سه‌ید له‌ئێستاشدا له‌الیه‌ن كوڕه‌كان سه‌لیم)هوه به‌ڕێوه‌ده‌چێت.
ی (سه‌د سه‌لیم) لەهەولێر چایخان ه
کاوڕ ی تازه ره‌نگ ه ی س���اڵ ده‌س���تپێكردن ی بۆ تۆ نه‌هێنابێت، هیچ خۆش���ییه‌ك ی به‌خۆته‌و‌ه ئهم ماوه‌ی��� ه ته‌واو هیالك ده‌بینی���ت‌و ره‌نگ���ه زۆرینه‌ش���یان ی به‌خێزانه‌كه‌ته‌و‌ه بێت. په‌یوه‌ند
گا ی ئ���ه‌م بورج��� ه ب���ۆ لـه‌دایكبوان��� ی ی س���اڵی تازه خۆش ده‌س���تپێكردن ی هێناوه بۆتان ،هه‌س���ت له‌گ���هڵ خۆ به‌كه‌س���ێتی بون���ی خ���ۆت ده‌كه‌یت‌و گه‌شبین ده‌بێت.
فۆتۆ :بەختیار
دوانه ی باشت له‌هه‌ڵه‌كانی پێش���و س���ودێك وه‌رگرت���وه ،بێده‌ن���گ بونت س���ودت پێناگه‌یه‌نێت ،ئازایان��� ه به‌كاره‌كانتدا بچ���ۆره‌وه ،چونك ه ئهم ماوه‌ی ه به‌خت یاوه‌رته.
تاكو ئێستا هیچ ی به‌رپرسێك ئاوڕ لێنه‌داونه‌ته‌وه ،بۆ نۆژه‌نكراونەوەی چایخانەکە
ئهم چایخانه‌ی ه ده‌كه‌وێت ه الی ده‌رگای ی چایخانه‌ك ه ی ماجید س���ه‌لیم خاوه‌ن��� ی به‌رامبه‌ر بازاڕ ی (قه‌یس���ه‌ر) بازاڕ نیشتیمان‌و له‌س���ه‌ره‌تادا شوێنه‌كه‌یان له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێن��� ه رایگه‌یاند ك ه ی ی 275ئه‌وان هه‌ر له‌سه‌ره‌تاش���دا به‌مه‌به‌ست ی نزیك ه زۆر گهوره بوهو جێگ ه ی ش���اره‌كه‌یان، ی خه‌ڵك ی تێدا بوه‌ته‌وه ،به‌اڵم له‌ئێستادا خزمه‌تكردن��� كه‌س��� ی ی كه‌مكراوه‌ته‌وه‌و بۆت ه ته‌نها چایخانه‌كه‌یان كردوه‌ت���هوهو ئاماژه روبه‌ره‌كه ی الدێكان به‌وه‌شدا ك ه پێش���تر خه‌ڵك یه‌ك دوكان.
قرژاڵ ی تۆ نیی ه هه‌ندێ ش���ت هه‌ی ه به‌ده‌ست خۆی ب���هو ش���ێوه‌ی ه ده‌ڕوات ،ره‌نگ ه ی ی خۆت پێویس���ت بهوه نه‌كات ده‌رون پێوه س���ه‌رقاڵ بكه‌یت ههوڵبده خۆت ماندو نه‌كه‌یت.
شێر بارودۆخه‌ك ه له‌س���ه‌ره‌تای ئ���ه‌م مانگ ه لهباره ،ههوڵبده كات به‌فیڕۆ نه‌ده‌یت‌و ئیش���ه‌كانت له‌م ماوه‌ی ه ته‌واو بكه‌یت، ی مانگ به‌و چونك��� ه له‌وانه‌ی ه كۆتای��� شێوه‌یه‌ی ئێستا له‌بار نه‌بێت.
ی (د.شێركۆ عه‌بدواڵ) ده‌كات ئاوێن ه سوپاس ی ی چه‌ند مانگێك‌و به‌س���تونێك د.ش���ێركۆ عه‌بدواڵ ك ه بۆ ماوه ی ی رۆژنامه‌كه‌ماندا هه‌فتان ه هاوكار ی (ره‌نگاڵه) (ته‌نز) له‌الپه‌ڕه ی ده‌كردین ،به‌اڵم له‌سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌وه به‌هۆی هه‌ندێك كاروبار تایبه‌تی خۆیه‌وه چیتر ناتوانێت به‌رده‌وام بێت له‌نوس���ین ،بۆی ه به‌ناوی س���تافی (ئاوێنه)وه زۆر سوپاس���ی به‌ڕێزیان ده‌كه‌ین‌و هیوادارین له‌پڕۆژه‌كانی داهاتویدا سه‌ركه‌وتو بێت. ستافی ئاوێنه
ئا :پشتیوان به‌هۆی باكگراوندی فیكرییانه‌وه، زۆرجار به‌كه‌سایه‌تی نێو حیزبه ئیسالمییه‌كان ده‌وترێت "كه‌سایه‌تی داخراون"و له‌ڕوی كۆمهاڵیهتییهوه حه‌زیان له‌قسه‌ی خۆش‌و نوكته نییه، به‌اڵم به‌شێكیش لهو كه‌سایه‌تییانه ئهو بۆچونانه ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‌و پێیانوایه كه نوكته‌‌و قسه‌ی خۆش په‌یوه‌ندی به‌خودی ئهو كه‌سه‌وه هه‌یه ،چونكه یه‌كێك له‌مه‌رجه‌كانی شه‌ریعه‌تی ئیسالمیش ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت له‌ڕوی كۆمهاڵیهتییهوه كه‌سێكی كراوه بیت. له‌هه‌رێمی كوردس���تان س���ێ حیزبی ئیس�ل�امی هه‌ن ئه‌وانیش (یه‌كگرتو، كۆم���هڵ ،بزوتنهوه) ك���ه هه‌ریه‌كه‌یان له‌ڕوی فیكریی���هوه جیاوازییان ههیهو كه‌سایه‌تییه‌كانیشیان جیاوازن ،به‌اڵم ی ئه‌ندامه‌كانیان‌و ی زۆر ی به‌شێك به‌بۆچون خه‌ڵكیش ،كه‌سایه‌تییه‌كانی یه‌كگرتوی ئیسالمی زیاتر كراوه‌ترن .بهشێكی زۆر لهو كه‌س���ایه‌تییانه گێڕانه‌وه‌ی قسه‌ی خۆش‌و نوكت���ه بۆ الیه‌نی كه‌س���ێتی مرۆڤه‌كان ده‌گێڕنه‌وه نه‌ك ئهو حیزبه‌ی كاری تێدا ده‌كه‌ن. ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتوی ئیس�ل�امی كوردستان ،ئه‌بوبه‌كر عه‌لی به‌وت���هی ئه‌ندام���ی نێ���و حیزبه‌كه‌ی یه‌كێكه لهو كه‌سایه‌تییانه‌ی كه له‌ڕوی كۆمهاڵیهتییهوه هه‌میشه قسه‌ی خۆش ده‌كات. ئه‌بوبه‌كر عه‌لی له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند ،كردنی قسه‌ی خۆش‌و نوكته په‌یوه‌ندی به‌خودی ئهو كه‌سایه‌تییه‌‌و باكگراوندی رۆشنبیرییه‌وه هه‌یه نه‌ك ئهو حیزبه‌ی كاری تێدا ده‌كات‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه به‌و پێیه‌ی خۆی له‌سااڵنی حه‌فتاكانه‌وه له‌شاری سلێمانی گهوره بوهو له‌سااڵنێكی زۆریشه‌وه سه‌رقاڵی خوێندنه‌وه‌ی���هو به‌ه���ۆی كاریگه‌ریی بنه‌ماڵه‌كه‌شییه‌وه ،توانیویه‌تی له‌ڕوی كۆمهاڵیهتییهوه له‌گ هڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌یدا خۆی بگونجێنێت. یه‌كێكی دیكه لهو كه‌سایه‌تییانه‌ی نێو یه‌كگرتوی ئیسالمی كه ده‌وترێت هیچ كاتێك قسه‌ی خۆش‌و نوكته‌ی لێنابڕێت (كوردس���تان س���ێوكانی) ئه‌ندام���ی
قسەی خۆش یەکێکە لەبنەماکانی شەریعەتی ئیسالم ئه‌بوبه‌كر عه‌لی
ی ده‌شنێ :پێشبین ی (بیناز)م ده‌كرد سه‌ركه‌وتن
بیالل سڵێمان
ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی ئهو حیزبه‌یه بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌پارێ���زگای س���لێمانی ك���ه هاوكات له‌ئیسالم شاره‌زا بێت ،پێویسته ته‌واو كراوه بێتو روخۆش‌و قس���هی خۆش ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیشه. س���ێوكانی بۆ ئاوێن���هی رونكرده‌وه ،بێت ،ب���ه‌اڵم بێگومان ئ���ه‌وه‌ش هه‌م كه‌سایه‌تییه‌كان پێش ئهوهی بچنه هه‌ر له‌ئیس�ل�ام‌و كلتوریی كورده‌واریش���دا حیزبێك���هوه ،كه‌س���ایه‌تی‌‌و پێكهاته‌ی چوارچێ���وه‌ی خۆی هه‌ی���هو پێموایه تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌ی���هو حیزب هه‌تا له‌ئیس�ل�امدا هیچ رێگریی���ه‌ك نییه بۆ راده‌ی���ه‌ك ده‌توانێ���ت كاره‌كت���ه‌ری قسه‌ی خۆش. بگۆڕێت ،ب���ه‌اڵم پێكهاته‌كانی دیكه‌ی ناوبراو رونیكرده‌وه كه له‌نێو كۆمه‌ڵی "دین‌و حیزبایه‌ت���ی" ناتوانن بیگۆڕن‌و ئیسالمیشدا به‌و شێوه‌یه بیر ده‌كه‌نه‌وه وتی "خه‌ڵك هه‌یه ش هوو رۆژ خه‌ریكی كه ئه‌ندامه‌كانیان كراوه بن ،بۆئه‌وه‌ی نوێژه‌‌و قسه‌ش���ی ره‌قه‌‌و چاك نابێت ،بتوانن س���ه‌رنجی ئهو ئهو كه‌سانه‌ش بۆیه ئهوهی به‌الی منه‌وه گرنگه ئه‌وه‌یه به‌الی خۆیاندا رابكێش���ن كه ئیس�ل�ام مرۆڤ هه‌ڵس���وكه‌وتی خۆی سروشتی به‌باش���ی ناناس���ن‌و وت���ی "بێگومان بێ���ت‌و دوڕویی نه‌بێ���ت ،به‌اڵم خه‌ڵك ئێم���ه‌ش له‌نێ���و بۆن���ه كۆمهاڵیهتیو هه‌ی���ه له‌كۆبونه‌وه‌كاندا ش���ێوازێكه‌‌و كۆبونه‌وه‌كانماندا نوكته‌‌و قسه‌ی خۆش له‌ده‌ره‌وه‌ش ش���تێكی تره" ،سێوكانی ده‌كه‌ی���ن‌و لهو روه‌ش���هوه پێغه‌مبه‌ری جه‌ختیكرده‌وه "كۆڵ���م به‌حیزبایه‌تی‌‌و خودا (د.خ) لێبێت سه‌رمه‌شقه". دنیاوه هه‌ڵنه‌گرتوه ،هه‌میش���ه حه‌زم هه‌روه‌ه���ا ئه‌ندامێكی دیكه‌ی مه‌كته‌بی له‌قسه‌ی خۆشه ،چونكه ژیان كورته" .سیاس���ی كۆمه‌ڵ كه هاوكات ئه‌ندامی هه‌ندێك له‌كه‌س���ایه‌تییه‌كانی كۆمه‌ڵی په‌رله‌مان���ی كوردستانیش���ه (بی�ل�ال ئیس�ل�امیش ئاماژه ب���هوه ده‌كه‌ن كه س���ڵێمان) له‌نێو ئه‌ندامانی حیزبه‌كه‌ی ئه‌وانی���ش گرنگ���ی به‌كردنی قس���هی به‌كه‌س���ێكی قس���ه‌خۆش داده‌نرێت، خۆش‌و نوكته ده‌ك���ه‌ن ،چونكه ئهوه ناوبراو پێیوایه روخۆشی‌‌و نوكته‌كردن ی په‌یوه‌ندی به‌ئیسالمی‌‌و نائیسالمیبونه‌وه به‌ش���ێكه له‌بنه‌ماكان���ی ش���ه‌ریعه‌ت نییه ،به‌ڵك���و په‌یوه‌ندی به‌په‌روه‌رده‌‌و ئیسالم. لهو روه‌وه ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس���ی گه‌وره‌بون���ی مرۆڤه‌ك���هوه هه‌یه له‌نێو كۆمه‌ڵ ،عه‌بدولستار مه‌جید له‌لێدوانێكدا بنهماڵهو ئ���هو ژینگه‌یه‌ی تێیدا ده‌ژی،
به‌پێچه‌وان���هوه به‌پێ���ی پ���ه‌روه‌رده‌ی ئیسالمی ،یه‌كێك له‌ش���ته گرنگه‌كان ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت ئیس�ل�امییه‌كان زۆر كراوه‌تر بن له‌خه‌ڵكانی دیكه. بی�ل�ال س���ڵێمان جه‌ختیك���رده‌وه كه وه‌كو خۆی به‌رده‌وام له‌بۆنه تایبه‌تییه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان كه داده‌نیشن قسه‌ی خ���ۆش ده‌كات‌و له‌نێ���و حیزبیش���دا به‌هه‌مان شێوه‌یه. به‌رپرس���انی بزوتنه‌وه‌ی ئیس�ل�امیش باس لهوه ده‌كه‌ن كه ئه‌وانیش باوه‌ڕی ته‌واویان به‌قس���هی خۆش هه‌یه ،به‌اڵم نه‌گاته ئهو راده‌یه‌ی كه "تانهو ته‌شهیر" به‌به‌رامبه‌ر بكرێ. لهو روه‌وه وته‌بێژی مه‌كته‌بی سیاسی بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی ،شوان قه‌اڵدزه‌یی له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگه‌یاند، كردنی قسه‌ی خۆش‌و نوكته په‌یوه‌ندی به‌خ���ودی كه‌س���ایه‌تییه‌كانه‌وه ههیهو ئه‌وانی���ش ب���اوه‌ڕی ته‌واوی���ان بهوه هه‌ی���هو زۆرجاریش له‌كۆبونه‌وه‌كانیاندا كه‌س���انێكیان تێ���دا هه‌ڵده‌كه‌وێت كه ئهو قس���انه‌یان بۆ بكات ،بۆیه ئه‌گه‌ر هه‌ندێجار ئهو كه‌سانه له‌كۆبونه‌وه‌كاندا نه‌ب���ن ،جێگه‌یان دی���ار ده‌بێت ،به‌اڵم وته‌بێژه‌ك���هی بزوتن���هوه پێیوایه كه ده‌بێت نوكته‌‌و قسه‌ی خۆشیش نه‌گاته راده‌ی ته‌شهیركردن به‌به‌رامبه‌ر.
ی كچه گۆرانیبێژ ،ده‌شنێ موراد رایگه‌یاند ك ه به‌هۆ ی ی له‌گه ڵ هونه‌رمه‌ند (كاروان كامیل)و وتن كاركردن ی ی (بیناز) پێكه‌وه ،هه‌ر له‌سه‌ره‌تادا پێشبین گۆران ی ده‌كرد. سه‌ركه‌وتنی ئهو گۆرانییه ی ێ موراد له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گ���هڵ گۆڤار ده‌ش���ن ئاوێن���ه‌كان ك��� ه ()15ی ئهم مانگ��� ه باڵوده‌كرێته‌و‌ه ی ی سه‌ركه‌وتن رایگه‌یاند كه هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تادا پێشبین ی ك���ردوه ك ه له‌گ���هڵ هونه‌رمه‌ند ی (بیناز) گۆران��� ی (كاروان كامی���ل) وتویان���هو وت���ی "زۆر موعجیب��� ی ئه‌كادیمیی���هوه ده‌توانم ی كاروان���م‌و له‌ڕو كاره‌كان��� سودی لێوه‌ربگرم". ی ه���ه‌ر ل���هو چاوپێكه‌وتن���ه‌دا باس���ی له‌به‌رنام���ه ی كرد كه ئێستا له‌كوردستان ی ژیان) (ش���ه‌پۆله‌كان ی ده‌كات‌و ئامانجیش���یان گرنگیدان ه تیڤی پێشكه‌ش��� به‌بواره‌كان���ی ژنان‌و من���دااڵن‌و گه‌نجان ك���ه تیایدا پسپۆران له‌ئه‌زمونه‌كانیان ده‌دوێن. ێ له‌گه‌ڵ گۆڤاری ئاوێنه‌كان بۆ یه‌كه‌مجار باس ده‌شن ی ده‌كات له‌گه ڵ موزیس���یان له‌كارنه‌كردن���ی ئێس���تا (هه‌ڵكه‌وت زاهیر). ی ی هه‌مه‌ڕه‌نگ���هو كۆمپانیا ئاوێن���ه‌كان ،گۆڤارێك��� ی مانگێك ده‌ریده‌كات. ئاوێنه هه‌مو ( )15
له‌فه‌یسبووکه‌وه
یه‌كه‌مین چایخانه ی ههولێر ته‌مه‌ن ی 89ساڵه ئا :به‌ختیار حسێن
ره‌نگاڵه
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
زۆر س���ه‌ردانیان ده‌ك���ردن ،ب���ه‌اڵم ی له‌ئێستادا ئه‌وه‌ش كه‌متر بوهو ئه‌وانه ی زیات���ر س���ه‌ردانیان ده‌ك���ه‌ن خه‌ڵك خانه‌نش���ینكراون ،هه‌روه‌ه���ا به‌هۆی ناسراوبونی ش���وێنه‌كه‌و‌ه ئهو خه‌ڵك ه ی ههولێر ده‌كه‌ن، ی س���ه‌ردان بیانییانه وه‌ك���و ش���وێنێكی كۆنی ئهو ش���اره سه‌ردانی ئهو چایخانه‌یه‌ش ده‌كه‌ن. ماجی���د باس���ی له‌وه‌كرد ك���ه ئه‌وان ی ب���ه‌رده‌وام ده‌ب���ن له‌خزمه‌تكردن��� شاره‌كه‌یان‌و داواكاریش بو ك ه حكومه‌ت ده‌ست به‌پیش��� ه كۆنه‌كانه‌و‌ه بگرێت‌و له‌له‌ناوچ���ون بیانپارێزێ���ت ،چونك��� ه ی ئهو ش���وێنان ه ی جوان وه‌ك���و ره‌مزێك ی ده‌ناس���رێن ،له‌هه‌مانكاتیش���دا گله‌ی ی ههولێر كرد كه له‌گه ڵ له‌به‌رپڕس���ان ی ی درێژ ی چایخانه‌كه‌یان مێژویه‌ك ئهوه هه‌یه ،به‌اڵم تاكو ئێستا هیچ به‌رپرسێك ئاوڕی لێنه‌داونه‌ته‌وه ،له‌كاتێكدا زۆرێك ی كۆن ب���ون له‌الیه‌ن ل���هو چایخانانه حكومهتهوه نۆژه‌نكراونه‌ته‌وه.
فه‌‌ریک ی ئێ���وه ده‌ڕوات، ئیش���ه‌كان به‌دڵ��� ی كاته‌كان زۆر له‌بارن بۆ به‌ره‌وپێشچون پڕۆژه‌كانتان‌و ده‌سكه‌وت ه داراییه‌كانت ی س���ودیان زۆر بۆتان ده‌بێت‌و هه‌لێك باشتان بۆ ده‌ڕه‌خسێت.
11
سەرەڕای ناڕەزایی کەسوکاریشی دادگایکردنی بکوژانی سەردەشت عوسمان دەستی پێکردەوە
ته‌‌رازوو ی شكستێك كاتێك له‌س���ه‌ره‌تادا توش ده‌بی���ت بێئومێد مه‌به ،ورد‌ه ورد‌ه ئهو ی سه‌رش���انتان نامێنێت‌و قورس���اییه ژیران��� ه هه‌ڵس���وكه‌وت بكه ب���ا هه‌مو شته‌كان نه‌شێوێت.
دوپشک ی كردویت، ته‌ندروستیت ماوه‌یه‌ك ه هیالك پێویس���ت ه زیات���ر وریای خ���ۆت بیت، ی كاره‌كانتی ،خۆتان ئهوهنده خه‌ریك��� ی ی له‌بیر ك���ردوه به‌تایبه‌ت به‌ته‌واوه‌ت��� ته‌ندروستیتان.
که‌‌وان ی توندت لێده‌رچوه، ماوه‌یه‌ك ه كه‌سێك ی كاته‌كانت به‌ش���ه‌ڕو كێش��� ه زۆرینه به‌س���ه‌ر ده‌به‌یت ،به‌م شێوه‌یه چه‌ندین گرفت بۆ كه‌س ه نزیكه‌كانیشت دروست ده‌كه‌یت‌و سه‌رقاڵیان ده‌كه‌یت.
گیسک ی بۆ ی ئهم ساڵه هه‌لێكی باش س���ه‌ره‌تا ی بۆ ته‌واوكردنی هه‌ر پرۆژه‌و ره‌خساندو ئیشێك كه ده‌یكه‌یت به‌ختت زۆر باش ده‌بێت به‌ش���ێوه‌یه‌ك ره‌نگ ه خه‌ڵكانێك به‌غیلیت پێ ببه‌ن.
سه‌‌تڵ تۆزێك هه‌س���ت به‌دڵه‌ڕاوكێ ده‌كه‌یت، ی ئه‌مه كاریگه‌ری ده‌بێت بۆ س���ه‌ر ژیان ی سۆزدارییه‌و‌ه ئاسایی رۆژانه‌ت .له‌ڕو ی ناجێگیر به‌س���ه‌ر ده‌به‌یت‌و ماوه‌یه‌ك بێتاقه‌ت ده‌بیت.
نه‌‌هه‌‌نگ ی هه‌واڵێك ده‌بیس���تیت ك��� ه په‌یوه‌ند به‌كه‌س���ێكی نزیكتان���هوه هه‌یه .ئهو ی سه‌رسوڕمانتان ده‌كات، هه‌واڵ ه توش پێویس���تیتان به‌چون���ه دهرهوه زیاتر هه‌یه بۆ نه‌مانی فشاره‌كانتان.
CMYK
10
F
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
ashion
گۆشه‌یه‌كی تایبه‌ته به‌جل‌و به‌رگ ی " fashionسه‌فین عارفی" ئامادهی ده‌كات دیزاین هرو راوێژكار
كێش زیاده‌كانیش ده‌توانن جوان ده‌ربكه‌ون
Lanvin
زۆرجار ژنه ئه‌ستێره ناوداره‌كانی جیهان له‌دوای منداڵبون یا زیادكردنی كێشیان به‌ش���ێوه‌یه‌كی ناوه‌خت پشت ده‌به‌ستن به‌ش���ێوه جلوبه‌رگێك���ی دیاریك���راو، ئه‌مه‌ش لێره‌دا زیره‌كی دیزاینه‌ره‌كانمان ب���ۆ ده‌رده‌خات ،دیزاینه‌ری فه‌ره‌نس���ی ( )Lanvinله(كۆلێكشنی پایزی )2012 دا عه‌زییه‌كی س���وری كه‌مه‌رداری سێ په‌ڕه‌ی دروس���تكرد كه زۆر له‌ئه‌كته‌رو گۆرانیبێژانی جیهانی‌و عه‌ره‌بی له‌به‌ریان كردوه ،وه‌ك (چارلز س���یرۆن ،الیش���ا كیز ،س���یلین گۆڵمزو شه‌زا حه‌سون‌و.. هتد) ،نه‌ك له‌به‌رئ���هوهی كه ره‌نگێكی جوان‌و دی���اری هه‌یه ی���ان دیزاینێكی جوانه! به‌ڵكو له‌به‌رئه‌وه‌ی پێویس���تیان پێیه‌تی. لێ���رهوه پێت���ان ده‌ڵێ���م ئه‌گ���ه‌ر حه‌ز به‌له‌به‌ركردنی پارچه‌یه‌كی نوێ‌و مۆدێلێكی نوێ ده‌كه‌ن ،به‌اڵم به‌هۆی كێشی زیادی الی س���ك‌و كه‌مه‌رتان ناوێرن بیپۆشن، ئه‌وا پێویسته كه به‌دوای ئهو پارچه‌یه‌دا بگه‌ڕێن كه سه‌رسنگی ته‌سك‌و كه‌مه‌ری به‌رباڵوه (كراوه‌ی���ه) .ئهوه نه‌ك ته‌نها
ئاره‌زوه‌كه‌ش���تان پڕ ده‌كاته‌وه ،به‌ڵكو به‌كێشێكی كه‌متریشه‌وه ده‌رتانده‌خات. جله‌كان���ی ( )Lanvinنه‌ك ته‌نها وات لێده‌كات ك���ه به‌جوان���ی ده‌ربكه‌ویت، به‌ڵك���و واش���ت لێ���ده‌كات متمان���ه‌ت به‌خ���ۆت زیاتر بێت ،چونكه هه‌میش���ه ناتوانیت ئ���هوهی ئ���اره‌زوت لێی بێت ده‌ستتكه‌وێت به‌هۆی كێشی زیاده‌ته‌وه، به‌اڵم له (كۆلێكش���نی پایزی )2012ی ( )Lanvinزیاتر له‌پارچه‌یه‌كی گونجاو ده‌س���تده‌كه‌وێت ،كه ده‌توانیت له‌گه‌ڵ قایش���ێكی باری���ك له‌خوار س���نگه‌وه‌و جوتێ پێ�ڵ�اوی په‌نجه‌یی به‌پێی جۆری ڕه‌نگی عه‌زییه‌كه‌ت یاخ���ود بلوزه‌كه‌ت بیگونجێنیت. بۆیه ئه‌گه‌ر كێشت زیایه‌و تا ئێستا ئهو هه‌ن���گاوه‌ت نه‌ناوه لێرهوه پێتده‌ڵێم كه ده‌توانیت به‌و شێوه‌یه‌ی خۆت ده‌ته‌وێت ئێس���تا خۆت بگۆڕیت ،بیریشت نه‌چێت كه خۆگۆڕینت به‌ش���ێوازێكی مۆدێرین‌و ج���وان وامان لێن���ه‌كات لۆمه‌ت بكه‌ین، ره‌نگ���ه ته‌نه���ا پێویس���تت به‌كه‌مێك راوێژكاری‌و یارمه‌تی بێت. safeen.arif@yahoo.com Twitter @SafeenArif
دیانا ...په‌نجا ساڵ ه ناحییه‌یه‌و "شاره‌وانی" تێدا نییه ئا :ئاكۆ حه‌مه‌د رابی ناحیی���هی دیانا یه‌كێك���ه له‌ناحییه كۆنه‌كانی سنوری پارێزگای ههولێر، ی تائێستا فه‌رمانگه‌ی شاره‌وانی كه‌چ تێدا نییه ،قایمقامی (س���ۆران)یش له‌گه‌ڵ كردنه‌وه‌ی فه‌رمانگه‌كه‌یه. به‌پێ���ی مه‌رس���ومێكی كۆماری��� ی عه‌بدولكه‌ریم قاس���م به‌ژماره ()15 له‌ساڵی 1961دیانا كراوه‌ت ه ناحییهو به‌یه‌كێك له‌ناحییه كۆنه‌كانی سنوری پارێزگای هه‌ولێ���ر هه‌ژمار ده‌كرێت‌و ئێستاش له‌ڕوی ئیدارییه‌وه سه‌ر به قه‌زای سۆرانه.
مامۆس���تا ئیڤان جانێ كه خاوه‌ن ی بڕوانام���هی ماس���ته‌ره له‌زانس���تی جوگرافیاو یه‌كێكه لهو مه‌سیحییانه‌ی ك���ه له‌س���ااڵنی بیس���ته‌كانه‌وه لهو ناحییه‌یه گیرساوه‌ته‌وه له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێن���ه رایگه‌یاند ك���ه جێگه‌ی داخ‌و نیگه‌رانیی ه ناحییه‌یه‌كی كۆنی وه‌ك دیان���ا فه‌رمانگه‌یه‌كی گرنگ‌و پێویس���تی وه‌ك "ش���اره‌وانی" تێدا نه‌بێت .ناوبراو رونیكرده‌وه كه دیانا له‌پێش س���ااڵنی هه‌شتسه‌ده‌كانه‌وه خه‌ڵكی مه‌سیحی تێدا نیشته‌جێبون‌و ئێمه‌ش له‌ساڵی 1926كه هاتوینه‌ته ناوچه‌كه خه‌ڵكی كوردو مه‌س���یحی تێ���دا بوه ،هه‌روه‌ها ناوه‌كه‌ش���ی بۆ
بون���ی مه‌س���یحییه‌كان گه‌ڕانده‌وه كه لهو ناحییه‌یه‌دا له‌س���ه‌رده‌مێك ی زوه‌وه نیش���ته‌جێبون‌و ئێس���تاش له‌مس���وڵمان‌و دانیش���توانه‌كه‌ی مه‌سیحی پێكهاتون. مامۆستا ئیڤان ،نه‌بونی فه‌رمانگه‌ی له‌ناحییه‌كه‌ی���ان ش���اره‌وانی به‌كه‌موكورتییه‌كی دی���اری ئیداری ده‌زانێ���ت‌و پێش���یوایه ك���ه نه‌ده‌بو ئ���ه‌م كه‌موكورتییه تائێس���تا درێژه بكێش���ێت ،چونك���ه وه‌ك ناوب���راو رونیك���رده‌وه ئهو ده‌مه‌ی دیانا بۆته ناحییه ،هێشتا سۆران خه‌ڵكی تێدا نیشته‌جێ نه‌بوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی سۆران له‌س���اڵی 1980هوه كراوه‌ت���ه قه‌زا
كه‌چی دیانا له‌ساڵی شه‌سته‌كانه‌وه ناحییه‌یه. له‌وباره‌یه‌وه قایمقامی قه‌زای سۆران، كرمانج عزه‌ت له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه دیانا له‌هه‌مو شتێكه‌وه له‌گه‌ڵ سۆران تێكه‌اڵو بوهو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش���دا كه مان���هوهی دیانا وه‌ك ناحیی���ه ،زیات���ر وه‌ك���و ش���تێكی مه‌عنه‌ویی���ه ،چونك���ه ناحییه‌یه‌كی كۆنه‌و وه‌ك "ئیعتبار" ماوه‌ته‌وه. قایمقام���ی س���ۆران جه‌ختیكرده‌وه كه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه دیانا شاره‌وانی هه‌بێ���ت‌و بۆ ئ���ه‌وه‌ش پێش���نیاری ك���ردوه‌‌و ئه‌گ���ه‌ر ئیمكانیاتیش���یان ناحیی هی دیانا هه‌بوایه ئهو كاره‌یان ده‌كرد.
ره‌نگاڵه
ئیسالمییه‌كان :ئێمه‌ش حه‌زمان له‌نوكته‌‌و قس هی خۆشه
ی (سه‌د سه‌لیم) یه‌كه‌مین چایخانه ی ههولێر ك ه چایخانه‌ی ه له‌شار ههشتاو نۆ سا ڵ له‌مه‌وبه‌ر كراوه‌ته‌وه‌‌و ی خێزانێك تائێستاش نه‌وه‌كان ی ده‌به‌ن. به‌ڕێوه ی سه‌ید سه‌لیم‌و سه‌ید چایخانه غه‌ریب ،یه‌كه‌مین چایخانه‌یه ك ه ی له‌الیه‌ن (سه‌ید غه‌ریب) له‌ساڵ ی ههولێر كراوه‌ته‌وه‌‌و ( )1924له‌شار ی (سه‌ید له‌ئێستاشدا له‌الیه‌ن كوڕه‌كان سه‌لیم)هوه به‌ڕێوه‌ده‌چێت.
ی (سه‌د سه‌لیم) لەهەولێر چایخان ه
کاوڕ ی تازه ره‌نگ ه ی س���اڵ ده‌س���تپێكردن ی بۆ تۆ نه‌هێنابێت، هیچ خۆش���ییه‌ك ی به‌خۆته‌و‌ه ئهم ماوه‌ی��� ه ته‌واو هیالك ده‌بینی���ت‌و ره‌نگ���ه زۆرینه‌ش���یان ی به‌خێزانه‌كه‌ته‌و‌ه بێت. په‌یوه‌ند
گا ی ئ���ه‌م بورج��� ه ب���ۆ لـه‌دایكبوان��� ی ی س���اڵی تازه خۆش ده‌س���تپێكردن ی هێناوه بۆتان ،هه‌س���ت له‌گ���هڵ خۆ به‌كه‌س���ێتی بون���ی خ���ۆت ده‌كه‌یت‌و گه‌شبین ده‌بێت.
فۆتۆ :بەختیار
دوانه ی باشت له‌هه‌ڵه‌كانی پێش���و س���ودێك وه‌رگرت���وه ،بێده‌ن���گ بونت س���ودت پێناگه‌یه‌نێت ،ئازایان��� ه به‌كاره‌كانتدا بچ���ۆره‌وه ،چونك ه ئهم ماوه‌ی ه به‌خت یاوه‌رته.
تاكو ئێستا هیچ ی به‌رپرسێك ئاوڕ لێنه‌داونه‌ته‌وه ،بۆ نۆژه‌نكراونەوەی چایخانەکە
ئهم چایخانه‌ی ه ده‌كه‌وێت ه الی ده‌رگای ی چایخانه‌ك ه ی ماجید س���ه‌لیم خاوه‌ن��� ی به‌رامبه‌ر بازاڕ ی (قه‌یس���ه‌ر) بازاڕ نیشتیمان‌و له‌س���ه‌ره‌تادا شوێنه‌كه‌یان له‌لێدوانێك���دا بۆ ئاوێن��� ه رایگه‌یاند ك ه ی ی 275ئه‌وان هه‌ر له‌سه‌ره‌تاش���دا به‌مه‌به‌ست ی نزیك ه زۆر گهوره بوهو جێگ ه ی ش���اره‌كه‌یان، ی خه‌ڵك ی تێدا بوه‌ته‌وه ،به‌اڵم له‌ئێستادا خزمه‌تكردن��� كه‌س��� ی ی كه‌مكراوه‌ته‌وه‌و بۆت ه ته‌نها چایخانه‌كه‌یان كردوه‌ت���هوهو ئاماژه روبه‌ره‌كه ی الدێكان به‌وه‌شدا ك ه پێش���تر خه‌ڵك یه‌ك دوكان.
قرژاڵ ی تۆ نیی ه هه‌ندێ ش���ت هه‌ی ه به‌ده‌ست خۆی ب���هو ش���ێوه‌ی ه ده‌ڕوات ،ره‌نگ ه ی ی خۆت پێویس���ت بهوه نه‌كات ده‌رون پێوه س���ه‌رقاڵ بكه‌یت ههوڵبده خۆت ماندو نه‌كه‌یت.
شێر بارودۆخه‌ك ه له‌س���ه‌ره‌تای ئ���ه‌م مانگ ه لهباره ،ههوڵبده كات به‌فیڕۆ نه‌ده‌یت‌و ئیش���ه‌كانت له‌م ماوه‌ی ه ته‌واو بكه‌یت، ی مانگ به‌و چونك��� ه له‌وانه‌ی ه كۆتای��� شێوه‌یه‌ی ئێستا له‌بار نه‌بێت.
ی (د.شێركۆ عه‌بدواڵ) ده‌كات ئاوێن ه سوپاس ی ی چه‌ند مانگێك‌و به‌س���تونێك د.ش���ێركۆ عه‌بدواڵ ك ه بۆ ماوه ی ی رۆژنامه‌كه‌ماندا هه‌فتان ه هاوكار ی (ره‌نگاڵه) (ته‌نز) له‌الپه‌ڕه ی ده‌كردین ،به‌اڵم له‌سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌وه به‌هۆی هه‌ندێك كاروبار تایبه‌تی خۆیه‌وه چیتر ناتوانێت به‌رده‌وام بێت له‌نوس���ین ،بۆی ه به‌ناوی س���تافی (ئاوێنه)وه زۆر سوپاس���ی به‌ڕێزیان ده‌كه‌ین‌و هیوادارین له‌پڕۆژه‌كانی داهاتویدا سه‌ركه‌وتو بێت. ستافی ئاوێنه
ئا :پشتیوان به‌هۆی باكگراوندی فیكرییانه‌وه، زۆرجار به‌كه‌سایه‌تی نێو حیزبه ئیسالمییه‌كان ده‌وترێت "كه‌سایه‌تی داخراون"و له‌ڕوی كۆمهاڵیهتییهوه حه‌زیان له‌قسه‌ی خۆش‌و نوكته نییه، به‌اڵم به‌شێكیش لهو كه‌سایه‌تییانه ئهو بۆچونانه ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‌و پێیانوایه كه نوكته‌‌و قسه‌ی خۆش په‌یوه‌ندی به‌خودی ئهو كه‌سه‌وه هه‌یه ،چونكه یه‌كێك له‌مه‌رجه‌كانی شه‌ریعه‌تی ئیسالمیش ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت له‌ڕوی كۆمهاڵیهتییهوه كه‌سێكی كراوه بیت. له‌هه‌رێمی كوردس���تان س���ێ حیزبی ئیس�ل�امی هه‌ن ئه‌وانیش (یه‌كگرتو، كۆم���هڵ ،بزوتنهوه) ك���ه هه‌ریه‌كه‌یان له‌ڕوی فیكریی���هوه جیاوازییان ههیهو كه‌سایه‌تییه‌كانیشیان جیاوازن ،به‌اڵم ی ئه‌ندامه‌كانیان‌و ی زۆر ی به‌شێك به‌بۆچون خه‌ڵكیش ،كه‌سایه‌تییه‌كانی یه‌كگرتوی ئیسالمی زیاتر كراوه‌ترن .بهشێكی زۆر لهو كه‌س���ایه‌تییانه گێڕانه‌وه‌ی قسه‌ی خۆش‌و نوكت���ه بۆ الیه‌نی كه‌س���ێتی مرۆڤه‌كان ده‌گێڕنه‌وه نه‌ك ئهو حیزبه‌ی كاری تێدا ده‌كه‌ن. ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتوی ئیس�ل�امی كوردستان ،ئه‌بوبه‌كر عه‌لی به‌وت���هی ئه‌ندام���ی نێ���و حیزبه‌كه‌ی یه‌كێكه لهو كه‌سایه‌تییانه‌ی كه له‌ڕوی كۆمهاڵیهتییهوه هه‌میشه قسه‌ی خۆش ده‌كات. ئه‌بوبه‌كر عه‌لی له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند ،كردنی قسه‌ی خۆش‌و نوكته په‌یوه‌ندی به‌خودی ئهو كه‌سایه‌تییه‌‌و باكگراوندی رۆشنبیرییه‌وه هه‌یه نه‌ك ئهو حیزبه‌ی كاری تێدا ده‌كات‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه به‌و پێیه‌ی خۆی له‌سااڵنی حه‌فتاكانه‌وه له‌شاری سلێمانی گهوره بوهو له‌سااڵنێكی زۆریشه‌وه سه‌رقاڵی خوێندنه‌وه‌ی���هو به‌ه���ۆی كاریگه‌ریی بنه‌ماڵه‌كه‌شییه‌وه ،توانیویه‌تی له‌ڕوی كۆمهاڵیهتییهوه له‌گ هڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌یدا خۆی بگونجێنێت. یه‌كێكی دیكه لهو كه‌سایه‌تییانه‌ی نێو یه‌كگرتوی ئیسالمی كه ده‌وترێت هیچ كاتێك قسه‌ی خۆش‌و نوكته‌ی لێنابڕێت (كوردس���تان س���ێوكانی) ئه‌ندام���ی
قسەی خۆش یەکێکە لەبنەماکانی شەریعەتی ئیسالم ئه‌بوبه‌كر عه‌لی
ی ده‌شنێ :پێشبین ی (بیناز)م ده‌كرد سه‌ركه‌وتن
بیالل سڵێمان
ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی ئهو حیزبه‌یه بۆ ئاوێنه رایگه‌یاند كه ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌پارێ���زگای س���لێمانی ك���ه هاوكات له‌ئیسالم شاره‌زا بێت ،پێویسته ته‌واو كراوه بێتو روخۆش‌و قس���هی خۆش ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیشه. س���ێوكانی بۆ ئاوێن���هی رونكرده‌وه ،بێت ،ب���ه‌اڵم بێگومان ئ���ه‌وه‌ش هه‌م كه‌سایه‌تییه‌كان پێش ئهوهی بچنه هه‌ر له‌ئیس�ل�ام‌و كلتوریی كورده‌واریش���دا حیزبێك���هوه ،كه‌س���ایه‌تی‌‌و پێكهاته‌ی چوارچێ���وه‌ی خۆی هه‌ی���هو پێموایه تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌ی���هو حیزب هه‌تا له‌ئیس�ل�امدا هیچ رێگریی���ه‌ك نییه بۆ راده‌ی���ه‌ك ده‌توانێ���ت كاره‌كت���ه‌ری قسه‌ی خۆش. بگۆڕێت ،ب���ه‌اڵم پێكهاته‌كانی دیكه‌ی ناوبراو رونیكرده‌وه كه له‌نێو كۆمه‌ڵی "دین‌و حیزبایه‌ت���ی" ناتوانن بیگۆڕن‌و ئیسالمیشدا به‌و شێوه‌یه بیر ده‌كه‌نه‌وه وتی "خه‌ڵك هه‌یه ش هوو رۆژ خه‌ریكی كه ئه‌ندامه‌كانیان كراوه بن ،بۆئه‌وه‌ی نوێژه‌‌و قسه‌ش���ی ره‌قه‌‌و چاك نابێت ،بتوانن س���ه‌رنجی ئهو ئهو كه‌سانه‌ش بۆیه ئهوهی به‌الی منه‌وه گرنگه ئه‌وه‌یه به‌الی خۆیاندا رابكێش���ن كه ئیس�ل�ام مرۆڤ هه‌ڵس���وكه‌وتی خۆی سروشتی به‌باش���ی ناناس���ن‌و وت���ی "بێگومان بێ���ت‌و دوڕویی نه‌بێ���ت ،به‌اڵم خه‌ڵك ئێم���ه‌ش له‌نێ���و بۆن���ه كۆمهاڵیهتیو هه‌ی���ه له‌كۆبونه‌وه‌كاندا ش���ێوازێكه‌‌و كۆبونه‌وه‌كانماندا نوكته‌‌و قسه‌ی خۆش له‌ده‌ره‌وه‌ش ش���تێكی تره" ،سێوكانی ده‌كه‌ی���ن‌و لهو روه‌ش���هوه پێغه‌مبه‌ری جه‌ختیكرده‌وه "كۆڵ���م به‌حیزبایه‌تی‌‌و خودا (د.خ) لێبێت سه‌رمه‌شقه". دنیاوه هه‌ڵنه‌گرتوه ،هه‌میش���ه حه‌زم هه‌روه‌ه���ا ئه‌ندامێكی دیكه‌ی مه‌كته‌بی له‌قسه‌ی خۆشه ،چونكه ژیان كورته" .سیاس���ی كۆمه‌ڵ كه هاوكات ئه‌ندامی هه‌ندێك له‌كه‌س���ایه‌تییه‌كانی كۆمه‌ڵی په‌رله‌مان���ی كوردستانیش���ه (بی�ل�ال ئیس�ل�امیش ئاماژه ب���هوه ده‌كه‌ن كه س���ڵێمان) له‌نێو ئه‌ندامانی حیزبه‌كه‌ی ئه‌وانی���ش گرنگ���ی به‌كردنی قس���هی به‌كه‌س���ێكی قس���ه‌خۆش داده‌نرێت، خۆش‌و نوكته ده‌ك���ه‌ن ،چونكه ئهوه ناوبراو پێیوایه روخۆشی‌‌و نوكته‌كردن ی په‌یوه‌ندی به‌ئیسالمی‌‌و نائیسالمیبونه‌وه به‌ش���ێكه له‌بنه‌ماكان���ی ش���ه‌ریعه‌ت نییه ،به‌ڵك���و په‌یوه‌ندی به‌په‌روه‌رده‌‌و ئیسالم. لهو روه‌وه ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس���ی گه‌وره‌بون���ی مرۆڤه‌ك���هوه هه‌یه له‌نێو كۆمه‌ڵ ،عه‌بدولستار مه‌جید له‌لێدوانێكدا بنهماڵهو ئ���هو ژینگه‌یه‌ی تێیدا ده‌ژی،
به‌پێچه‌وان���هوه به‌پێ���ی پ���ه‌روه‌رده‌ی ئیسالمی ،یه‌كێك له‌ش���ته گرنگه‌كان ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت ئیس�ل�امییه‌كان زۆر كراوه‌تر بن له‌خه‌ڵكانی دیكه. بی�ل�ال س���ڵێمان جه‌ختیك���رده‌وه كه وه‌كو خۆی به‌رده‌وام له‌بۆنه تایبه‌تییه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان كه داده‌نیشن قسه‌ی خ���ۆش ده‌كات‌و له‌نێ���و حیزبیش���دا به‌هه‌مان شێوه‌یه. به‌رپرس���انی بزوتنه‌وه‌ی ئیس�ل�امیش باس لهوه ده‌كه‌ن كه ئه‌وانیش باوه‌ڕی ته‌واویان به‌قس���هی خۆش هه‌یه ،به‌اڵم نه‌گاته ئهو راده‌یه‌ی كه "تانهو ته‌شهیر" به‌به‌رامبه‌ر بكرێ. لهو روه‌وه وته‌بێژی مه‌كته‌بی سیاسی بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی ،شوان قه‌اڵدزه‌یی له‌لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێن���ه رایگه‌یاند، كردنی قسه‌ی خۆش‌و نوكته په‌یوه‌ندی به‌خ���ودی كه‌س���ایه‌تییه‌كانه‌وه ههیهو ئه‌وانی���ش ب���اوه‌ڕی ته‌واوی���ان بهوه هه‌ی���هو زۆرجاریش له‌كۆبونه‌وه‌كانیاندا كه‌س���انێكیان تێ���دا هه‌ڵده‌كه‌وێت كه ئهو قس���انه‌یان بۆ بكات ،بۆیه ئه‌گه‌ر هه‌ندێجار ئهو كه‌سانه له‌كۆبونه‌وه‌كاندا نه‌ب���ن ،جێگه‌یان دی���ار ده‌بێت ،به‌اڵم وته‌بێژه‌ك���هی بزوتن���هوه پێیوایه كه ده‌بێت نوكته‌‌و قسه‌ی خۆشیش نه‌گاته راده‌ی ته‌شهیركردن به‌به‌رامبه‌ر.
ی كچه گۆرانیبێژ ،ده‌شنێ موراد رایگه‌یاند ك ه به‌هۆ ی ی له‌گه ڵ هونه‌رمه‌ند (كاروان كامیل)و وتن كاركردن ی ی (بیناز) پێكه‌وه ،هه‌ر له‌سه‌ره‌تادا پێشبین گۆران ی ده‌كرد. سه‌ركه‌وتنی ئهو گۆرانییه ی ێ موراد له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گ���هڵ گۆڤار ده‌ش���ن ئاوێن���ه‌كان ك��� ه ()15ی ئهم مانگ��� ه باڵوده‌كرێته‌و‌ه ی ی سه‌ركه‌وتن رایگه‌یاند كه هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تادا پێشبین ی ك���ردوه ك ه له‌گ���هڵ هونه‌رمه‌ند ی (بیناز) گۆران��� ی (كاروان كامی���ل) وتویان���هو وت���ی "زۆر موعجیب��� ی ئه‌كادیمیی���هوه ده‌توانم ی كاروان���م‌و له‌ڕو كاره‌كان��� سودی لێوه‌ربگرم". ی ه���ه‌ر ل���هو چاوپێكه‌وتن���ه‌دا باس���ی له‌به‌رنام���ه ی كرد كه ئێستا له‌كوردستان ی ژیان) (ش���ه‌پۆله‌كان ی ده‌كات‌و ئامانجیش���یان گرنگیدان ه تیڤی پێشكه‌ش��� به‌بواره‌كان���ی ژنان‌و من���دااڵن‌و گه‌نجان ك���ه تیایدا پسپۆران له‌ئه‌زمونه‌كانیان ده‌دوێن. ێ له‌گه‌ڵ گۆڤاری ئاوێنه‌كان بۆ یه‌كه‌مجار باس ده‌شن ی ده‌كات له‌گه ڵ موزیس���یان له‌كارنه‌كردن���ی ئێس���تا (هه‌ڵكه‌وت زاهیر). ی ی هه‌مه‌ڕه‌نگ���هو كۆمپانیا ئاوێن���ه‌كان ،گۆڤارێك��� ی مانگێك ده‌ریده‌كات. ئاوێنه هه‌مو ( )15
له‌فه‌یسبووکه‌وه
یه‌كه‌مین چایخانه ی ههولێر ته‌مه‌ن ی 89ساڵه ئا :به‌ختیار حسێن
ره‌نگاڵه
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
زۆر س���ه‌ردانیان ده‌ك���ردن ،ب���ه‌اڵم ی له‌ئێستادا ئه‌وه‌ش كه‌متر بوهو ئه‌وانه ی زیات���ر س���ه‌ردانیان ده‌ك���ه‌ن خه‌ڵك خانه‌نش���ینكراون ،هه‌روه‌ه���ا به‌هۆی ناسراوبونی ش���وێنه‌كه‌و‌ه ئهو خه‌ڵك ه ی ههولێر ده‌كه‌ن، ی س���ه‌ردان بیانییانه وه‌ك���و ش���وێنێكی كۆنی ئهو ش���اره سه‌ردانی ئهو چایخانه‌یه‌ش ده‌كه‌ن. ماجی���د باس���ی له‌وه‌كرد ك���ه ئه‌وان ی ب���ه‌رده‌وام ده‌ب���ن له‌خزمه‌تكردن��� شاره‌كه‌یان‌و داواكاریش بو ك ه حكومه‌ت ده‌ست به‌پیش��� ه كۆنه‌كانه‌و‌ه بگرێت‌و له‌له‌ناوچ���ون بیانپارێزێ���ت ،چونك��� ه ی ئهو ش���وێنان ه ی جوان وه‌ك���و ره‌مزێك ی ده‌ناس���رێن ،له‌هه‌مانكاتیش���دا گله‌ی ی ههولێر كرد كه له‌گه ڵ له‌به‌رپڕس���ان ی ی درێژ ی چایخانه‌كه‌یان مێژویه‌ك ئهوه هه‌یه ،به‌اڵم تاكو ئێستا هیچ به‌رپرسێك ئاوڕی لێنه‌داونه‌ته‌وه ،له‌كاتێكدا زۆرێك ی كۆن ب���ون له‌الیه‌ن ل���هو چایخانانه حكومهتهوه نۆژه‌نكراونه‌ته‌وه.
فه‌‌ریک ی ئێ���وه ده‌ڕوات، ئیش���ه‌كان به‌دڵ��� ی كاته‌كان زۆر له‌بارن بۆ به‌ره‌وپێشچون پڕۆژه‌كانتان‌و ده‌سكه‌وت ه داراییه‌كانت ی س���ودیان زۆر بۆتان ده‌بێت‌و هه‌لێك باشتان بۆ ده‌ڕه‌خسێت.
11
سەرەڕای ناڕەزایی کەسوکاریشی دادگایکردنی بکوژانی سەردەشت عوسمان دەستی پێکردەوە
ته‌‌رازوو ی شكستێك كاتێك له‌س���ه‌ره‌تادا توش ده‌بی���ت بێئومێد مه‌به ،ورد‌ه ورد‌ه ئهو ی سه‌رش���انتان نامێنێت‌و قورس���اییه ژیران��� ه هه‌ڵس���وكه‌وت بكه ب���ا هه‌مو شته‌كان نه‌شێوێت.
دوپشک ی كردویت، ته‌ندروستیت ماوه‌یه‌ك ه هیالك پێویس���ت ه زیات���ر وریای خ���ۆت بیت، ی كاره‌كانتی ،خۆتان ئهوهنده خه‌ریك��� ی ی له‌بیر ك���ردوه به‌تایبه‌ت به‌ته‌واوه‌ت��� ته‌ندروستیتان.
که‌‌وان ی توندت لێده‌رچوه، ماوه‌یه‌ك ه كه‌سێك ی كاته‌كانت به‌ش���ه‌ڕو كێش��� ه زۆرینه به‌س���ه‌ر ده‌به‌یت ،به‌م شێوه‌یه چه‌ندین گرفت بۆ كه‌س ه نزیكه‌كانیشت دروست ده‌كه‌یت‌و سه‌رقاڵیان ده‌كه‌یت.
گیسک ی بۆ ی ئهم ساڵه هه‌لێكی باش س���ه‌ره‌تا ی بۆ ته‌واوكردنی هه‌ر پرۆژه‌و ره‌خساندو ئیشێك كه ده‌یكه‌یت به‌ختت زۆر باش ده‌بێت به‌ش���ێوه‌یه‌ك ره‌نگ ه خه‌ڵكانێك به‌غیلیت پێ ببه‌ن.
سه‌‌تڵ تۆزێك هه‌س���ت به‌دڵه‌ڕاوكێ ده‌كه‌یت، ی ئه‌مه كاریگه‌ری ده‌بێت بۆ س���ه‌ر ژیان ی سۆزدارییه‌و‌ه ئاسایی رۆژانه‌ت .له‌ڕو ی ناجێگیر به‌س���ه‌ر ده‌به‌یت‌و ماوه‌یه‌ك بێتاقه‌ت ده‌بیت.
نه‌‌هه‌‌نگ ی هه‌واڵێك ده‌بیس���تیت ك��� ه په‌یوه‌ند به‌كه‌س���ێكی نزیكتان���هوه هه‌یه .ئهو ی سه‌رسوڕمانتان ده‌كات، هه‌واڵ ه توش پێویس���تیتان به‌چون���ه دهرهوه زیاتر هه‌یه بۆ نه‌مانی فشاره‌كانتان.
CMYK
12
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
birura.awene@gmail.com
بیروڕا
ھێربەرت مارکۆزو ھونەر وەک ڕزگارکەر مەریوان وریا قانیع
()٣ لە سااڵنی شەست‌و سەرەتای هەفتاکاندا ھێرب���ەرت مارکۆزە یەکێ���ک بوو لەناوە هەرە گرنگەکانی قوتابخانەی فرانکفۆرت. ناوی مارک���ۆزە خۆیو ناوی هەندێک لە کتێبەکان‌و ئەو زمانەی کە بەکاریدەھێنا لەسەر زاری بەش���ێکی زۆری ئەو نەوە یاخیەبوو کە شۆڕش���ی س���اڵی ١٩٦٨ یان لەئەوروپادا بەرپاکرد” .ئینس���انی تاکڕەهەن���د“” ،کۆمەڵ���گای ڕێکخراو“، ”ڕەهەندی ئیتس���اتیکی“ ،هەندێک لەو دەس���تەواژانەبوون ک���ە لەس���ەر زاری یاخیبووان ب���وون .هەندێکجار ھێربەرت مارکۆزە وەک ”شێخی“ بزوتنەوەی ٦٨ ناودەبرا‌و هەندێکجاری تریش مارکۆزەش یەکێک بوو لە س���ێ ”میم“ە گەورەکەی ئەوسەردەمە ،مارکس‌و ماوتسی تونگ‌و مارکۆزە. ل���ە ڕەخنەکردنیدا ب���ۆ کۆمەڵگاکانی ئەو س���ەردەمە ،ھێرشی مارکۆزە ،وەک ھێرش���ی ئەدۆرنۆ ،ھێرش بوو بۆس���ەر ”کولت���وری جەم���اوەری“ و بۆ س���ەر ”تێرکردنی درۆزنان���ەی ئارەزووەکان“و بۆسەر ”یەکڕەهەندیبوونی ژیان“ .خاڵی سەرەکی ئەم ڕەخنەیە ڕەخنەبوو لەوەی مارک���ۆزە وەک لۆژیک���ی ”سیس���تم“ی سەرمایەداری کۆمەڵگا پیشەسازییەکان پێناس���یدەکرد .مارک���ۆزە پێیواب���وو ئەم ”سیس���تم“ە بەھۆی گەش���ەکردنی بەردەوامی تەکنۆلۆژی���او تەکنیکەکانی بەرهەمھێنان���ەوە ،ب���ەردەوام ئامێ���رو ئامراز‌و کااڵی نوێ دادەھێنێت‌و ئەمانەش پێویس���تە لە بازاڕەکاندا ساغبکرێنەوە‌و بفرۆش���رێن .بۆی���ە ئ���ەم ”سیس���تم“ە هەموو ئ���ەو ئامرازان���ە دادەھێنێت کە دەتوانن ئ���ەم کارە بۆ ”سیس���تم“ەکە مەیس���ەربکەن ،لەوان���ەش داھێنان���ی ”کولت���وری جەم���اوەری“و ”ڕیکالم“و دروس���تکردن‌و چاندن���ی ژمارەیەک���ی گەورەی ”پێداویس���تی“و ”ئ���ارەزوو“ی ”ناڕاس���ت“و ”درۆزنانە“ لە ئینس���اندا. بەجۆرێ���ک ئینس���انەکان والێبکەن ئەو پێداویستییە درۆزن‌و ئارەزووە ناڕاستانە، وەک ئارەزوو‌و پێداویس���تی سروش���تی
ببینن واینیش���انبدەن ئ���ەو ئارەزووانە لەناو تاکەکەس���ەکان خۆیان���ەوە دێن، نەک لەڕێگای تەکنیکە پێشکەوتوەکانی ریکالم‌و کلتوری بەرخۆری جەماوەرییەوە دروستکرابن‌و سەپێنرابن. بەبۆچوون���ی مارک���ۆزە ئ���ەم هەموو تەکنیک���ی چەپان���دن‌و خەڵەتان���دن‌و مێشکش���ۆرینەوەیە ک���ە ”سیس���تم“ی دروس���تیکردوون، س���ەرمایەداری کارێکدەک���ەن ئینس���ان کەس���ایەتی ”رەس���ەن“و ”ڕاس���تەقینە“ی خ���ۆی بدۆڕێنێ���ت ،ش���تێک بەن���اوی تاکێتی ڕاس���تەقینەوە نەمێنێتەوە‌و ئینسانەکان بب���ن ب���ە دیل���ی ئ���ەو کااڵیان���ەی دروس���تدەکرێن .بەرخ���ۆری‌و ریکالم‌و دروس���تکردنی ئ���ارەزووی درۆزنان���ە ئینسانی ئەم کۆمەڵگایانە کورتدەکەنەوە بۆ ”ئینس���انێکی تاکڕەهەن���د“ .لێرەدا توان���او حەزی بەرخۆری نەک وەک تاقە کردەیەکی عەقاڵنی پێش���نیاردەکرێت، بەڵک���و وەک گەورەتری���ن‌و قووڵتری���ن شێوازەکانی پێش���کەوتنی کۆمەاڵیەتی‌و نمایش���دەکرێت. فەرهەنگی���ش مارک���ۆزە ئ���ەم توانای���ەی کۆمەڵ���گا پیشەس���ازییەکان ل���ە بەهەڵەدابردن‌و مێشکش���ۆرینەوە‌و چەپاندندا بە توانای ”سیس���تم“ ناودەبات ،کە ن���ەک تەنها ئینسانە س���ادەکان لەناو سیستمەکەدا دەتوێنێتەوە ،بەڵکو س���ەرجەمی ھێزە ئۆپۆزیس���یۆن‌و یاخییەکانی���ش لەن���او چوارچێ���وەو میکانیزمەکان���ی خۆی���دا کۆدەکات���ەوە .بەبۆچون���ی مارک���ۆزە ”سیس���تم“ ھێ���زە ئۆپۆزیس���یۆنەکان نەک تەنه���ا دەس���تەمۆدەکات ،بەڵکو بەشێوەی جیاوازیش دەیانخاتە خزمەتی بەھێزبوون‌و پتەوبوونی ”سیس���تم“ەکە خۆیەوە .دەیانکات بەبەشێک لە شێوازی بوون‌و ئیشکردنی سیستمەکە .بەمەش ڕێگایەک ب���ۆ گۆڕان���کاری ناھێڵێتەوە‌و ”سیس���تم“ خۆی لەناو سەرجەمی خانە کۆمەاڵیەتی‌و فەرهەنگی‌و سیاسییەکاندا خ���ۆی بەرهەمدەھێنێتەوە .ئاش���کرایە ئ���ەم وێنەیە کە مارک���ۆزە بۆ کۆمەڵگا پیشەس���ازییەکانی دەکێشێت وێنەیەکی تەڵخ‌و نائومێدکەرە ،ئەو دونیایەی ئەو
باس���یدەکات دونیایەکە ئاراس���تەکراو‌و گەمارۆدراو‌و لەن���اوەوە مەحکومکراو بە دووبارەبوونەوەی بەردەوام. ئ���ەی کەواب���وو ڕۆڵ���ی ھون���ەر لەم کۆمەڵگایان���ەدا چییە‌و لە کوێدایە؟ ئایا ھونەریش بەشێکە لەو دونیا دروستکراوە کە ”سیس���تم“ تیایدا هەموو ش���تەکان دەسەپێنێت‌و بەهەمووان هەمان ئاکار‌و جوڵ���ەو تەس���لیمبوون دەبەخش���ێت. مارکۆزە ،وەک ئەدۆرنۆ ،بەشێکی زۆری ھون���ەر‌و ئەدەبیاتی ناو ”سیس���تم“ەکە بە ھونەر‌و ئەدەبیاتێکی ئاراس���تەکراو‌و تەس���لیمبوو دادەنێت‌و وەک بەشێک لە ”پیشەس���ازی کولتور“و ”پیشەس���ازی کات کوش���تن‌و ڕابواردن“ وێنایدەکات. ب���ەاڵم ئەم���ە هەم���وو وێنەک���ە نییە، مارکۆزە لەپاڵ ئەم وێنە گش���تییەدا بۆ ھونەری ناو کۆمەڵگا پیشەس���ازییەکان، پەراوێزێ���ک ب���ۆ جۆرێ���ک ل���ە ھونەر‌و ئەدەبی���ات دەھێڵێتەوە کە بە ”ھونەری رەفز“ ناویاندەبات‌و پێیوایە ناکەونە ناو گەمەکان���ی ”سیس���تم“ەوە .لە کۆتایی کتێبی ”مرۆڤی تاکڕەهەن���دا“ مارکۆزە باس لە خاڵێ���ک دەکات کە جگەلەوەی تێزەی س���ەرەکی فیکری ئەم نووسەرە نیش���انئەدات ،ھاوکات ئەو شوێنەشمان نیشانئەدات کە ئەم ش���ێوە ھونەرە لە دیدی ئ���ەودا داگیری���دەکات .مارکۆزە لەوێدا باس لەوەدەکات کە ”کۆمەڵگای تاکڕەهەن���د“ دەس���کارییەکی بنەڕەتی پەیوەندی نێوان عەقڵ‌و ناعەقڵی کردوە، ئەم کۆمەڵگایە دۆخێکی دروس���تکردوە تیای���دا عەقاڵنی���ەت یەکس���انبێت ب���ە ناعەقاڵنی���ەت‌و ناعەقاڵنیەتی���ش تاق���ە ڕووبەرێکی ڕاستەقینەی عەقاڵنیەتبێت. ل���ەم کۆمەڵگایەک���دا هەم���وو ئامرازە ئاس���اییەکانی پەیوەندیک���ردن لەژێ���ر دەس���ەاڵتی عەقاڵنیەتی بااڵدەستدایە، ئ���ەم عەقاڵنیەتەش���ە ”سیس���تم“ بەکاریدەھێنێ���ت‌و بەھۆیەوە عەقاڵنیەت‌و ناعەقاڵنیەتی داواکارییە کۆمەاڵیەتییەکان دەستنیش���انیاندەکات .ئەم���ە وادەکات هەر ن���رخ‌و ب���ەھا‌و داواکارییەک نەچنە ناو نەخش���ەکانی ”سیس���تم“ەوەو نەبن بەبەش���ێک لەو عەقاڵنیەتە بااڵدەستە، وەک ناعەقاڵنی���ەت دەربکەون .کە وەک ناعەقاڵنیەتیش دەرکەوتن ئیتر نەتوانن ش���ێوازی پەیوەندیکردن���ی تایبەت بە کۆمەڵگاوە بدۆزن���ەوە ،جگە لە ڕێگای نائاس���ایی‌و یاس���اغ‌و چەپێن���راوەوە. گرنگتری���ن ڕێگایەک���ی نائاس���اییش
ڕێ���گای خەیاڵی ھونەریی���ە .ھونەر لەم دیدەدا ڕووبەرێک���ە دەکەوێتە دەرەوەی عەقاڵنیەتی بااڵدەس���تدەوە ،کردەیەکە دژە ”سیستم“،و ھێمایە بۆ ناڕازیبوون‌و یاخیبوون‌و لەڕاستیش���دا ئەلتەرناتیڤی هەم���وو کردەیەک���ی بەرگریی���ە دژ بە ”سیس���تم“ .وەک مارکۆزە خۆی دەڵێت لەم دۆخ���ەدا ”ڕەهەندی ئیس���تاتیکی“ دەبێت���ە تاق���ە ڕووبەرێک کە ش���وێنی دەربڕینی ئ���ازادی تێداببێت���ەوە ،تاقە شوێنێک کە نووس���ەران‌و ھونەرمەندان دەتوانن ش���تەکان بەناوی ڕاستەقینەی خۆیان���ەوە ناو بنێن‌و ئەوش���تانەش کە ”سیس���تم“ دەیانچەپێنێ���ت‌و ناھێڵێت ناوبنرێ���ن ،ئ���ەوان زیندوویبکەن���ەوەو ناویبنێن. گومان���ی مارک���ۆزە ل���ە چەمک���ە زانس���تییەکان‌و بیرکردنەوەی عەقاڵنی‌و سیستماتیک ،گومانی لە ھێزە رەسمی‌و تواوەکان لەناو ”سیستم“ی کاپیتالیزمدا، باوەڕنەمانی بە زانست‌و فیکر‌و فەلسەفە، بەش���ێکن ل���ە دونیابینیی���ەک کە ھیچ ڕێگایەک بۆ گۆڕین‌و دەرچوون لە کۆمەڵگا تەکنۆلۆژیی���ەکان ناھێڵن���ەوە .مارکۆزە کۆمەڵگا پیشەس���ازییەکان ،بەزانست‌و فیکر‌و بیرکردنەوەی سیستماتیکییەوە، وەک جەهەنەمێکی ئینسانی‌و ڕووبەرێک ب���ۆ بەربەریەتی تەکنۆلۆژی وێنادەکات. مارک���ۆزە پێیوای���ە ئ���ەوەی دەتوانێت مەس���افەیەک لەنێوان خۆیو کۆمەڵگا تەکنۆلۆژییەکاندا دروس���تبکات ،ئەوەی دەتوانێ���ت ھێم���ا ب���ۆ کۆمەڵگایەک���ی ئایندەی���ی جیاوازب���کات ک���ە ببێت���ە س���ەرزەمینی کۆکردنەوەی عەقاڵنیەت‌و ئ���ازادی بەیەکەوە ،چیدی بیرکردنەوەی زانستی‌و میتۆدی سیس���تماتیک نییە، کۆمەڵناسی‌و ئینسانناسی‌و دەرونناسی‌و سیاسەتناسی‌و فەلس���ەفە نین ،ئەوەی دەتوانێت ئازادیو عەقاڵنیەت بەیەکەوە کۆبکات���ەوە خەیاڵ���ە ،تەنه���ا خەیاڵ، خەیاڵە لە دۆخی بەرجەس���تەبوونیدا لە ھونەر‌و ئەدەبیاتدا .بەبۆچوونی مارکۆزە هەموو بیرکردنەوەیەکی سیستماتیکی، هەم���وو بیرکردنەوەیەک کە کەرەس���تە س���ەرەکییەکانی بریتیبێ���ت لە چەمکە زانستییەکان ،بەناچاری بووە بەبەشێک لەو ”سیستم“ەی دروس���تکراوە ،تەنها خەی���اڵ ڕام نەک���راوە‌و توانیویەتی لە جەبرە گەورەکانی کۆمەڵگای تەکنۆلۆژی ڕزگایببێ���ت‌و ھێ���زی بینینی ئاس���ۆی کۆمەاڵیەتی‌و فەرهەنگی نوێ تیامابێت.
ئاش���کرایە چ موبالەغەیەک���ی گەورە لەم دی���دەی مارکۆزەدا بۆ ڕۆڵی ھونەر‌و ئەدەبی���ات لەئارادایە .ب���ەر لە مارکۆزە ئ���ەم دی���دە پێغەمبەرانییە ب���ۆ ڕۆڵی خەیاڵ‌و ھونەر‌و ئەدەبیات الی ئەدۆرنۆ‌و ھۆرکھایمەری���ش هەب���وو ،ئ���ەم دیدە ئەدۆرنۆی ب���ەرەو گرنگیدان بە ئەدەب‌و مۆس���یقا‌و ھونەر برد ھۆرکھایمەریشی بەرەو گرنگیدان ب���ە دین .ئەوەی دین‌و ھون���ەر‌و مۆس���یقا‌و ئ���ەدەب بەیەکەوە کۆدەکات���ەوە غیاب���ی بیرکردن���ەوەی سیستماتیکییە بە چەمکە زانستییەکان‌و
مارکۆزە باوەڕی بەوەیە کە ھونەر، یان رەهەندی ئیستاتیکی لە ئینساندا، رەهەندێکی ئازدیخواز‌و ڕزگارکەرە غیابی بیرکردنەوەی میتۆدییە .لەڕاستیدا مارک���ۆزە ھیوایەک���ی زۆریش لەس���ەر ھونەر‌و ئەدەبی���ات هەڵناچنێت ،چونکە پێیوایە ه���ەم ”کۆمەڵگای تاکڕەهەند“و ه���ەم ”ئینس���انی تاکڕەهەن���د“ لەوەدا سەرکەوتوون خەیاڵیش بخەنە خزمەتی ئەو ”سیس���تم“ەوە کە دروس���تکراوە. بەبۆچوون���ی مارک���ۆزە کۆمەڵ���گای تەکنۆل���ۆژی کۆمەڵگایەکە ئەو وێنانەی خەی���اڵ دروس���تیاندەکات ،دەگۆڕێ���ت ب���ۆ واقیعێکی مادی ،بەم���ەش خەیاڵ دەکات بە بەش���ێک ل���ە پێکھاتی ئەو دونیایەی کە دروستیدەکات‌و بەبەشێک لە بااڵدەستیی تەکنۆلۆژیا خۆی .خەیاڵ لەناو ئ���ەم ”سیس���تم“ە تۆتالیتارییەدا دەبێت بەردەوام واقیعیبوون‌و مادیبوونی
خۆی بس���ەلمێنێت ،نابێت خەیاڵێکبێت سیستمەکە نەتوانێت تەرجەمەیبکات بۆ واقیع .ئەمە وادەکات لەباشترین دۆخدا ”سیستم“ ڕۆڵی خەیاڵ کورتبکاتەوە بۆ ڕۆڵێکی سایکۆلۆژی ،دەیکات بە جۆرێک ل���ە تێرەپی ،دەیگۆڕێ���ت بۆ جۆرێک لە عەقاڵنیەت بۆ بنبڕکردنی ناعەقاڵنیەت. س���ەرەڕای هەموو ئەمان���ە مارکۆزە ھێش���تا باوەڕی بەوەیە کە ھونەر ،یان رەهەن���دی ئیس���تاتیکی لە ئینس���اندا، رەهەندێکی ئازدیخواز‌و ڕزگارکەرە ،ئەوە دەتوانێت ئینس���انی ئ���ەم کۆمەڵگایانە لە جەبرەکان���ی تەکنۆلۆژیا‌و بەرخۆری سیس���تمەکە ڕزگاربکات .ئەگەر هەموو رەهەندەکانی تری بوونی ئینس���انی ،بۆ نموونە رەهەندە سیاسیو کۆمەاڵیەتی‌و دینیو کولتورییەکان ،هەموویان لەالیەن سیس���تمەوە داگیرکراب���ن ،ئ���ەوا تاقە شوێنێک بکرێت ئینسان ئازادی خۆی تێدا بژی ،ڕەهەندی ھونەرییە ،ئیس���تاتیکایە وەک ڕووبەرێ���ک بۆ ئ���ازادی .ئەوەش ک���ە وادەکات ئەم کارە مەیس���ەرببێت ئەوەیە کە ھونەر ،بەبۆچوونی مارکۆزە، بەردەوام دەتوانێ���ت کۆمەڵێک ئەگەری ن���وێ دروس���تبکات ،ئ���ەم ئەگەران���ە دەکرێ���ت ببن���ە بنەم���ای ڕزگاربوونی ڕاس���تەقینە .مارک���ۆزە ڕزگاربوون���ی ئیستاتیکییانەی ئینس���ان دەخاتە بەر لە ڕزگاربوونی کۆمەاڵیەتی ئینسانەوە. بەبۆچوونی ئەو ڕۆحی ئینسانی کۆمەڵگا پیشەسازییەکان بەڕادەیەک شێوێنراوە‌و بەڕادەیەک دەس���تخراوەتە ناو دەرون‌و عەقڵ‌و حەز‌و ویست‌و ئارەزووەکانییەوە، تاق���ە ڕێگای���ەک بکرێت ئەم ئینس���انە ڕزگاربکات شۆڕش���ێکی ئیس���تاتیکییە ئینسانی شێواو پێویستی بە چەمکەکانی یەکس���انی‌و م���اف‌و دیموکراس���ییەت‌و ئازادی ڕادەربڕی���ن‌و ھتد ..نییە ،بەڵکو پێویس���تی بە ”خەیاڵێکی نوێ“و ئازاد‌و پێویس���تی بە ”حەساس���یەتێکی تازە“ هەیە کە سەرجەمی دونیای دروستکراو رەفزبکات .ئەمەش وادەکات الی مارکۆزە تاقە ڕێگایەک ب���ەرەو ئایندەیەکی ئازاد بەن���او ھونەر‌و ئیس���تاتیکدا تێبپەڕێت، ن���ەک بەن���او ملمالنێ���ی کۆمەاڵیەتی‌و سیاس���یو فیکریدا .ئەمەش نەک تەنها موبالەغە‌و زێدەڕۆییەکی گەورەیە ،بەڵکو س���وفیزمێکی فیکرییە کاری س���ەرەکی ناش���یرینکردنێکی بێوێن���ەی دونیای���ە لەپێناوی جوانکردنێکی بێوێنەی ھونەر‌و ئەدەبیاتدا.
مرۆڤ له‌نێوان قسه‌و كرده‌دا كنێر عه‌بدواڵ
Kner_abdullah@yahoo.com
الیه‌نی تیۆریی‌و جێبه‌جێكردن دو وشه‌ی ته‌واوكه‌ری یه‌كن ب���ۆ هێنانه‌كایه‌وه‌ی واقعێكی به‌رجه‌سته‌كراو ،چونكه هه‌مو بیرۆكه‌ی���ه‌ك بۆ ئ���هوهی گۆڕانكاریو كاریگه‌ری خۆی جێبهێڵێت پێویس���تی به‌ب���واری جێبه‌جێكردن���هوه هه‌ی ه ك ه بێگوم���ان بونی ئیراده‌و تێگه‌یش���تن‌و كارپێك���ردن رۆڵ���ی خۆی���ان ده‌گێڕن تیایدا. تیۆری :سنورێكی بااڵیه له‌ئازادی‌و یه‌كس���انی‌و جێبه‌جێكردن ،به‌واتایه‌كی دی وه‌رگرتنی زانیاری‌و تێگه‌یشتنێتی. جێبه‌جێكردن :س���نورێكی بااڵی ه بۆ توانای خه‌ڵك له‌ئاست جێبه‌جێكردنیداو كارپێكردنێت���ی له‌ژیاندا .وات ه گۆڕینی قسه‌و نوسراوه بۆ كرده. زۆرن ئ���هو بواران���هی ك��� ه به‌پێی پێش���كه‌وتنه‌كان هاتونه‌ت��� ه گ���ۆڕێ پێویس���تیان ب���ه گۆڕان���كاری هه‌یه، ب���ه‌اڵم ل���ه‌روی جێبه‌جێكردنه‌وه جێی گرفت���ن .نمونه‌گه‌لێ���ك ه���ه‌ن به‌هۆی جێبه‌جێنه‌كردنه‌وه بونه‌ته هۆی الوازی یان دواخس���تنی ده‌رئه‌نجام���ه‌كان ك ه دواجار به‌گشتی كاردانه‌وه‌ی بۆ كۆمه‌ڵ ده‌بێت .كاتێك رۆشنبیران ،نوسه‌ران، سیاس���ه‌تمه‌داران ،فه‌رمانڕه‌وای���ان، راگه‌یاندن���كاران ده‌یانه‌وێ���ت نه‌وه‌كان ب���هو چه‌م���ك‌و بیروباوه‌ڕان���ه گ���ۆش بك���ه‌ن ،به‌اڵم له‌كات���ی جێبه‌جێكردندا ب���ۆ زۆرێ���ك له‌خۆی���ان گرفتاویی���ه. رۆش���نبیرێك ئه‌وه‌ن���ده جێبه‌جێكه‌ری قس���ه‌كانی خۆی ده‌بێت كه سنوره‌كان نه‌به‌زێنێت ،سیاسه‌تمه‌دارێك ئهوهنده جێبه‌جێكه‌ری په‌ی���ڕه‌و پرۆگرامه‌كانی حزبه‌ك���هی ده‌بێ���ت ك���ه بتوانێ���ت
به‌رژه‌وه‌ندیی���ه سیاس���یو ئاینییه‌كان رابگرێت ،عاش���قێك ئهوهنده قوربانی بۆ خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ی ده‌دات ك ه پێی ده‌گات ،نوسه‌رێك ئهوهنده ده‌توانێـت بگه‌ڕێت به‌دوای رازاوه‌ترین وش���ه ك ه به‌رهه‌مێكی زیاد بكات ،به‌رپرسێك یان سیاس���ه‌تمه‌دارێك ئهوهنده ده‌بینرێت كه به‌ڵێن‌و قس���هی بریق���ه‌دار بكات. هه‌م���و ئه‌مانه نمونه‌گه‌لێكی واقعین ك ه وا ده‌كات گۆڕانكاریی‌و ده‌رئه‌نجامه‌كان زۆر به‌سس���تی ببینرێن ،بۆیه رێكه‌وتن له‌نێ���وان بیرۆكه‌و كرده‌كان���دا یه‌كێك ه له‌گرنگتری���ن الی���ه‌ن كه راس���تگۆیی‌و په‌یوه‌س���تبون به بههاكانهوه دروست ده‌كات ،چونكه مرۆڤ كاتێك هه‌ڵگری بیرۆكه‌یه‌ك یان باوه‌ڕێك ده‌بێت پێش هه‌مو شتێك پێویس���ته له‌گه‌ڵ خۆیدا راس���تگۆبێت چونك���ه پێچه‌وانه‌ك���هی ده‌چێته قاڵب���ی دوفاقییه‌وه ،به‌وه‌ش متمان���هو ب���اوه‌ڕی الی خه‌ڵ���ك الواز ده‌بێت. هۆكاری دوفاقیی مرۆڤ: • باوه‌ڕنه‌بون���ی راس���ته‌قین ه به‌بیرۆك���ه‌كان :به‌و واتایه‌ی كه‌س���ێك خ���ۆی وا نیش���ان ده‌دات ب���اوه‌ڕی به‌بیرۆك ه یان مه‌س���ه‌له‌یه‌كی دیاریكراو هه‌یه ،به‌اڵم له‌ناخ‌و ه���زرو باوه‌ڕیدا وا نییه ،ئ���ه‌م جیاوازییه ئیش���كالییه‌تی گهوره ده‌خوڵقێنێ ك ه ناوی لێده‌نرێت دوڕویی. ئیراده‌گه‌رییان��� ه الوازی • له‌په‌یوه‌ستبوندا :به‌و واتایه‌ی ده‌شێت كه‌سێك باوه‌ڕی به‌بیرۆكه‌یه‌ك هه‌بێت‌و بانگه‌ش���هی ب���ۆ ب���كات ،ب���ه‌اڵم ل ه
جێبه‌جێكردنیدا قورس���ی به‌دی بكات یان به‌ش���ێوه‌یه‌كی دیك ه ئامادهی ئهو قوربانییه نه‌بێت كه بیدات ،بۆ نمونه: ا .له‌بواری كۆمه‌اڵیه‌تی :له‌سه‌ر ئاستی خێ���زان ،زۆرن ئهو ب���اوك‌و دایكانه‌ی ئام���ۆژگاری منداڵه‌كانی���ان ده‌كه‌ن ك ه ل���ه‌روی ره‌فت���ارو مامه‌ڵه‌كردنیان���هوه په‌یوه‌ستبن به‌دابونه‌ریت‌و بههاكانهوه، به‌اڵم گه‌ر خودی خۆیان جێبه‌جێكه‌ری نه‌بن له‌ژیان‌و ره‌فتاری رۆژانه‌یاندا ئهو كات ئامۆژگارییه‌كانی���ان كاریگ���ه‌ری ناخات ه س���ه‌ر هزرو بیری���ان‌و نابێت ب ه به‌شێك له‌بیروباوه‌ڕیان . ب .له‌سه‌ر ئاستی كه‌سێتی :زۆر جار گوێبیستی كه‌سانێك ده‌بین ره‌خنه‌گرن له‌به‌رامب���ه‌ر به‌كارهێنانی ده‌س���ه‌اڵت‌و ناوزه‌ن���د ده‌كرێ���ن ب��� ه گه‌ن���ده‌ڵ یان نابه‌رپرسیار ،به‌اڵم له‌هه‌مان كاتدا خودی خۆی به‌ده‌ر نییه لێی .ئه‌مه له‌به‌رامبه‌ر خ���ودی ده‌س���ه‌اڵتی له‌گ���هڵ منداڵ‌و هاوس���ه‌ره‌كانیاندا ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌ی ه كاتێك باوه‌ڕی به‌ئازادی‌و دیموكراسیو مافی م���رۆڤ‌و په‌یوه‌ندییه مرۆییه‌كان هه‌یه ،ب���ه‌اڵم ك ه ده‌گاته جێبه‌جێكردن له‌گه‌ڵ خودی ژن ه هاوسه‌ره‌كه‌ی ده‌بێت ه جێی هه‌ڵوه‌س���ته‌و گرفت ،بۆیه خۆی ده‌بێته جێبه‌جێكه‌ری ئهو سته‌مه‌ی ك ه له‌قسه‌كردندا ره‌تی ده‌كاته‌وه. ت .له‌ب���واری كاركردندا :ده‌ش���ێت كه‌س���ێك ره‌خنه‌گربێ���ت له‌به‌رامب���ه‌ر ره‌فت���اری فه‌رمانبه‌رێ���ك ب���هوهی كه‌مته‌رخه‌م‌و بێب���اك‌و جدیی نییه یان له‌ئاس���ت وه‌اڵمدانه‌وه‌و جێبه‌جێكردنی كاره‌كان���ی خه‌ڵك���دا سس���ته‌و وه‌ك ئه‌ركێ���ك به‌كاری خۆی هه‌ڵناس���ێت، به‌اڵم له‌هه‌مان كاتدا خودی خۆیش���ی له‌ماوه‌ی كاركردنی���دا هه‌مان ره‌فتارو هه‌ڵسوكه‌وتی ده‌بێت له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وانی دیدا. پ .ده‌سته‌بژێری ئاینی‌و رۆشنبیران‌و دادوه‌ران له‌كۆمه‌ڵ���دا :به‌پێ���ی رۆڵی
ب���هو به‌ڵێنان���هی ده‌ریده‌بڕێت له‌كاتی قسه‌كردندا له‌كاتێكدا ده‌شێت به‌دیوێكی دیكه‌دا گه‌ر كارێ���ك له‌توانایدا نه‌بێت به‌هه‌ر هۆكارێكه‌وه بێت له‌قس���ه‌كردندا ده‌رینه‌بڕێت ب���ۆ ئه‌وانی دی تا نه‌بێت ه هۆی دوفاقی‌و بێمتمانه‌یی‌و نائومێدی. ح .سیاس���ه‌تمه‌داران‌و به‌رپرس���ان: زۆرن ئهو بڕی���ارو رێكه‌وتن‌و به‌ڵێننام ه نێوده‌وڵه‌ت���یو ناوخۆییان���هی له‌الیه‌ن فه‌رمانڕه‌وایان���ی ده‌وڵه‌ت���هوه واژویان له‌سه‌ر ده‌كرێت له‌وان ه جاڕی گه‌ردونی مافه‌كانی مرۆڤ ،رێكه‌وتننامه‌ی سیداو چه‌ندینی دیكه له‌روی په‌یڕه‌وو پرۆگرامی ه���ه‌ر پارتێكی سیاس���ی ت���ا ده‌گات ه ده‌س���تورو یاس���اكانی هه‌ر واڵتێك ك ه له‌كاتی بۆنه‌و قۆناغ‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كاندا زۆر به‌رازاوه‌یی گوزارش���تی لێده‌كه‌ن، ب���ه‌اڵم ل���ه‌روی جیێبه‌جێكردن���هوه گه‌وره‌ترین گیروگرفتی لێده‌كه‌وێته‌وه‌و هه‌ر ئه‌وه‌ش ه واده‌كات بڕیارو یاساكان ته‌نه���ا مه‌ره‌كه‌ب���ی س���ه‌ر كاغه‌زبن. ل��� ه كاتێكدا پش���كی گ���ه‌ور‌ه به‌ر ئهم ده‌سه‌اڵت ه ده‌كه‌وێت تا له‌رێی هه‌نگاوی جۆربه‌ج���ۆری چاالك���یو دام���ه‌زراو‌ه فێركاری‌و په‌روه‌رده‌ییه‌كانێو‌ه بتوانێت خۆی���ان جیاواز له‌كه‌س���انی ئاس���ایی نه‌وه‌كان گۆش بكات به‌ش���ێواز‌ه نوێ‌و ده‌خوێنرێن���هوه ،چونك ه به‌پێی جۆری تازه‌گه‌رییه‌كان���ی خزم���ه‌ت ب���ه‌واڵت كاره‌كه‌ی���ان رۆڵ���ی رۆش���نكه‌ره‌وه‌و ده‌كه‌ن‌و رۆح���ی ئینتمابون له‌ناخیاندا ئام���ۆژگاری‌و رێنوێن���ی ده‌گێ���ڕن ده‌چێنن. ل���ه‌م روانگه‌یه‌و‌ه رۆش���نبیر رۆڵێكی له‌كۆمه‌ڵ���دا ،بۆی���ه گرنگ���ه پێ���ش قس���ه‌كردنیان بگه‌ڕێن���هوه بۆ خودی س���ه‌ره‌كی ده‌گێڕێ له‌داڕشتنی ژیانی خۆیان تا بزانێت تا چه‌ند خودی خۆی نه‌ته‌وه‌و واڵتدا ،بۆی ه رۆشنبیری زیندو په‌یوه‌س���ت بوه به‌و قس���انه‌وه كه ب ه نهتهوه وا لێده‌كات له‌واقعێكی راست‌و دروستدا بژی به‌پێچه‌وانه‌ی رۆشنبیری خه‌ڵكی راده‌گه‌یه‌نێت . ج .دوفاق���ی له‌به‌ڵێندا :خودی ئهو نادروست ك ه پاڵنه‌ر ده‌بێت بۆ نهتهوه كه‌سانه‌ی زمانشیرینی‌و دواتر به‌ڵێنێكی له‌كه‌ن���اری دواكه‌وتوی���یو تێش���كاندا زۆر ده‌ده‌ن له‌به‌رامب���ه‌ر ئه‌وان���ی دیدا بمێنێت���هوه ،ب���ۆ نمون��� ه كۆمه‌ڵگ��� ه یه‌كێك ه له‌خه‌سڵه‌ته س���ه‌ره‌كییه‌كانی رۆژئاواییه‌كان له‌س���ه‌ده‌كانی ناوه‌نددا ئاكار ،چونك ه س���اكارترین په‌یوه‌ست ه له‌دواكه‌توییه‌كی فره ب���واردا ده‌ژیان‌و ئاكاریی���ه‌كان ل���ه‌وه‌دا به‌رجه‌س���ت ه ئ���هو دواكه‌وتویی ه تێنه‌پ���ه‌ڕی تا ئهو ده‌بێ���ت كه م���رۆڤ په‌یوه‌س���ت بێت كاته‌ی بیرمه‌ندان‌و رۆشنبیران ده‌ستیان
رۆشنبیر رۆڵێكی سه‌ره‌كی ده‌گێڕێ له‌داڕشتنی ژیانی نه‌ته‌وه‌و واڵتدا، به‌پێچه‌وانه‌ی رۆشنبیری نادروست ك ه پاڵنه‌ر ده‌بێت بۆ نهتهوه له‌كه‌ناری دواكه‌وتویی‌و تێشكاندا بمێنێتهوه
ب ه جوڵ ه كردو توانیان رۆشنبیرییه‌كی سه‌ربه‌س���تی رۆش���نكه‌ره‌وه‌و به‌رهه‌مبهێنن‌و بوه ه���ۆی ده‌ربازبونی كۆم���هڵ له‌دواكه‌وتوی���ی ك��� ه به‌هۆی سیاس���ه‌ته‌و‌ه فه‌رز كرابو به‌سه‌ریاندا. دروس���تبونی بزوتن���هوهی ئ���ازادی‌و سه‌ربه‌ستی‌و رۆشنبیرێتی واقعێكی نوێی له‌ژیانیاندا هێنایه گۆڕێ‌و له‌ئێستاشدا كۆمه‌ڵگه‌ی رۆژهه‌اڵت به‌گش���تی له‌نێو حاڵه‌تێكی ئ���ازارو ملمالنێدا ده‌ژی .ل ه نێوان دو رۆش���نبیرییدا ك ه یه‌كێكیان ده‌یه‌وێت دواكه‌تویی بپاریزێ‌و ئه‌ویدیان رۆش���نبیرییه‌كی نوێ ك��� ه پاڵنه‌ر‌ه بۆ راپه‌ڕین‌و پێش���كه‌وتن ،بۆیه ده‌بینیت هه‌م���و نێوه‌ندی توێژه جۆربه‌جۆره‌كان ده‌ناڵێن���ن‌و كه‌وتونه‌ت��� ه نێ���وان دو بڕی���اری دژ به‌یه‌كت���ری .هه‌ندێك پێی وای���ه دابونه‌ریت���ی دواكه‌وت���وو بیری كۆنه‌په‌رستی بۆته هۆكاری دواكه‌وتویی‌و تێشكان‌و هه‌ندێكی دی رێگه‌ی زانست‌و پێش���كه‌وتن به‌چاره‌س���ه‌ر ده‌زانێ���ت، هه‌ندێكی دی گۆڕانكاری رۆش���نبیری به‌هه‌م���و ش���ێوه‌یه‌ك ره‌تده‌كات���هوه به‌هۆی ترسی له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ك ه په‌یوه‌ندیدار‌ه به‌واقع���ی دواكه‌وتوه‌وه، هه‌م���و ئه‌مان��� ه دژ ب��� ه كران���ه‌وه‌ن، كرانه‌وه به‌روی پێشكه‌وتنه‌كانی دونیا، گۆڕانكاریی���ه‌كان ،هه‌نگاون���ان به‌رێی پێش���كه‌وتن‌و گه‌ش���ه‌كردنه‌كان ،بۆی ه ئهم دید‌ه رۆش���نبیریی ه ك ه پێویس���تی ب��� ه گۆڕان���كاری هه‌ی���هو بێگومانیش ده‌رئه‌نجام���ی ئ���هو گۆڕانكاریی���ه بێ قوربان���یو باج���ی گ���ه‌ور‌ه نابێت ك ه ده‌ش���ێت زۆرێ���ك له‌رۆش���نبیران‌و سیاس���ه‌تمه‌داران پش���كی زۆری���ان به‌ربكه‌وێت ،بۆی��� ه كاركردنی هه‌موان له‌پێناو هێنانه‌كایه‌وه‌ی رۆشنبیرییه‌كی رۆش���نگه‌ری ك ه كار ب���ۆ لێبورده‌یی، كرانه‌وه‌و پێشكه‌وتن‌و یه‌كترقبوڵكردن‌و هاواڵتیبون بكات ئه‌رك‌و ئیراده‌گه‌ریانه‌ی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی پێویسته.
بیروڕا
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
birura.awene@gmail.com
له‌نێوان خوڵقاندن‌و له‌وه‌ڕاندندا سمكۆ ناكام
بڕیارێك���ی هه‌زه‌لی���ی ده‌زگایه‌ك���ی هه‌زه‌لی���ی ده‌س���ه‌اڵتێكی هه‌زه‌ل���ی حه‌په‌س���ان‌و توڕ‌ه‌‌یی بهشێكی به‌رباڵوی رۆشنبیرانی كوردی به‌دوای خۆیدا هێنا . له‌راگه‌یه‌نراوێكدا وه‌زاره‌تی رۆش���نبیری‌و الوان���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان بڕیاریدا كه س���ندوقێكی تایبه‌ت���ی (په‌یوه‌ندیی ب���هوهی دوڵدوڵ ی���ا بوراق���هوه نییه)! ته‌‌رخان بكات بۆ كۆمه‌كی دارایی كردن به‌داهێنه‌ران���ی كورد ،بێگومان به‌فه‌رق‌و جیاوازیی زۆره‌وه .بۆ ئهم مهبهس���ته‌ش وه‌زاره‌ت لیژنه‌یه‌ك���ی ناپس���پۆڕ ك���ه س���ه‌راپای ئه‌ندامه‌كان���ی نوێنه‌ران���ی رێكخراوه حیزبییه‌كانی س���ه‌ر به‌هه‌ردو بنه‌ماڵ���هی ده‌س���ه‌اڵتداربون راس���پارد بۆ ده‌ستنیش���انكردنی س���ودوه‌رگران . لیژنه‌كه‌ش قۆڵ���ی هیممه‌تی لێهه‌ڵماڵی‌و پل���هی داهێن���ه‌ری ب���ێ كه‌موزی���اد به‌سه‌ر(ش���ه‌ش س���ه‌دو نه‌وه‌د) كورددا دابه‌شكرد. ئ���هوهی زی���اد له‌هه‌مو ش���تێكی تر سه‌رلێش���ێوان ئه‌وروژێنێ ئهم وش���هی داهێنه‌ره‌ی���ه ك���ه زۆر ناوه‌س���تایانه به‌كارهاتوه .به‌بیستنی ئهم ده‌سته‌واژه‌یه زۆرب���هی ك���ورد خه‌یاڵی ب���ۆ به‌رابه‌ره عه‌ره‌بیه‌كه‌ی (مخترع) یا ئینگلیزییه‌كه‌ی " " Inventorئه‌چێ���ت ،كه باوه‌ڕ ناكه‌م نه‌لیژنه‌كه‌و نه‌وه‌زاره‌ته‌كه‌ی له‌پشتی هێنده بێ چاوڕوبوبن‌ویس���تبێتیان ئاگادارمان بك���ه‌ن كه هه‌ریه‌ك ل���هو هاوزمانانه‌مان تۆماس ئه‌دیس���ۆنێكه بۆ خۆی .به‌ش به‌حاڵ���ی خۆم م���ن وای ب���ۆ ئه‌چم كه مه‌به‌ست :خوڵقێنه"ه ،واتا Creatior, Creativكه عه‌ره‌به‌كان‌تا بۆیان بكرێ خۆیان له‌به‌رابه‌ر ده‌قاوده‌قه‌كه‌ی "خالق" ئه‌پارێزن ،ئاشكرایش���ه بۆچی‌و له‌جێی وشه‌ی "مبدع" به‌بیستن ئه‌ده‌ن .له‌گومان ب���ه‌ده‌ره كه هه‌مو كارێك���ی ئه‌ده‌بی یا هونه‌ریی له‌خۆی���دا خوڵقاندنه .كه‌واته مهبهس���ت ئیبداع بوه ،نه‌ك ئیختیراع . جگه له‌مه ئاش���كرایه هه‌م���و ئه‌وانه‌ی
ره‌وتێ ی���ا قوتابخانه‌یه‌ك���ی ئه‌ده‌بی یا هونه‌ری���ی ن���وێ دێننه به‌رمه‌ی���دان ك ه ده‌ب���ێ به‌مه‌نزڵێ له‌كاروان���ی كولتوریی گه‌لێكدا داهێنه‌رن ،ئه‌مه راس���ته ،به‌اڵم س���ه‌ره‌ڕای بێش���ه‌رمیی گه‌لێ له‌وانه‌ی ناویان به‌داهێنه‌ر له‌پیره لیسته‌دا براوه، باوه‌ڕ ناكه‌م كه‌س���یان ئهوهنده چاوقایم بێت بوێرێ به‌و باره‌یاندا پله‌ی داهێنه‌ر به‌خۆی ره‌وا ببینێ .ئه‌وس���ا پرسیارێ خۆی ئه‌س���ه‌پێنێ :ئایا به‌راس���تی ئهو حه‌شاماته هه‌ر هه‌موی خوڵقێنه‌ره؟ له‌یه‌كه‌م نیگاوه ناوه‌كانی لیس���ته‌كه، چه‌ن���د ئیستیس���نایه‌كی لێده‌رچێ كه له‌ژم���اره‌ی په‌نجه‌كانی هه‌ردو ده‌س���ت تێپ���ه‌ڕ نابن ،زۆرب���هی زۆری نه‌كیره‌ن: نه‌ك���ه‌س ناوبانگیان���ی بیس���توه، نه‌دۆستانی رۆشنبیریی كورد به‌شاكاره پ���ڕ له‌خوڵقاندنه‌كانی���ان ش���اد ب���وه. ئهم�ل�اوالو هه‌ڵناگرێ ،هه‌ركه‌س���ێ كه به‌ده‌نگێك���ی ناس���از الواندنه‌وه‌یه‌ك���ی ناڕه‌سه‌نی دابه‌بیس���تن ئیتر ئۆتۆماتیك نابێ به‌س���ه‌ید عه‌لی ئه‌سغه‌ر ،نه‌ئه‌وه‌ی چوار دێڕی بێمانای به‌ناوی ش���یعره‌وه به‌چ���اپ گه‌یان���دوه ئه‌ب���ێ به‌م���ه‌الی جزیری ،نه‌ئ���هوهی جیقه‌یێ له‌ئامێرێكی مۆسیقا هه‌ڵئه‌س���ێنێ ئه‌بێته ئیسحاقی موسڵی ،نه‌ئه‌وه‌ی هه‌رزه هه‌ڵبزڕكاندنێ له‌س���ایتێكدا ئه‌كات به‌گژمان���دا ئه‌بێته یه‌ش���ار كه‌مال‌و ،نه‌ئ���هوهی له‌تۆپه‌ڵێ بۆره‌ك ورچه قوڕینه‌ی���ێ هه‌ڵئه‌تۆقێنێ ئه‌بێ به‌ئۆگوس���ت رۆدان .به‌خش���ینی پل���هی خوڵقێن���ه‌ر هه‌لومه‌رج���ی خۆی ههیهو تاوانه وا س���وك بك���رێ .به‌اڵم گله‌ی���ی ئهم���ه له‌وه‌زاره‌ت���ێ ناكرێ كه له‌وه‌ته‌ی هه‌یه رۆش���نبیریی به‌میوانیش سه‌ری لێنه‌داوه .جگه لهوه ،با شه‌یتان به‌نه‌عل���ه‌ت بكه‌ین‌و بڵێین ش���اعیران‌و مۆسیقاران‌و چیرۆكنوسان‌و گۆرانیبێژان، لیس���ته‌كه ناوی چه‌ند كه‌سێكی تێدایه كه گوایه به‌حساب رۆژنامه‌نوسن .ئه‌مه هه‌ڵوێستێ هه‌ڵئه‌گرێ .من تێناگه‌م ئهو
به‌خشینی پله‌ی خوڵقێنه‌ر هه‌لومه‌رجی خۆی ههیهو تاوانه‌‌وا سوك بكرێ، به‌اڵم گله‌یی ئه‌مه له‌وه‌زاره‌تێ ناكرێ كه له‌وه‌ته‌ی هه‌یه رۆشنبیریی به‌میوانیش سه‌ری لێنه‌داوه زاتانه پیش���ه‌كه‌یان له‌كوێوه فێر بوون‌و چۆن بون به‌رۆژنامه‌نوس؟ له‌سه‌رده‌می به‌عسدا شتێ نه‌بو هه‌ر به‌سه‌رزاره‌كیش ناوی رۆژنامه‌گه‌ریی پێبشێ ،به‌ڵكو ئهو مه‌ڵبه‌ندی رۆژنامه‌گه‌رییانه‌ی كه هه‌بون ته‌نها دایره‌ی حكومی‌و ،رۆژنامه‌نوس���ان موچه‌خ���ۆری ده‌وڵه‌ت بون .ئێس���تایش ك���ه میراتگ���ره كورده‌كان���ی به‌ع���س سیس���ته‌مه‌كه‌ی خوڵقێنه‌ران���ه ده‌وام پێده‌ده‌ن ،ناڕه‌وای���ه به‌ئه‌ندامی ده‌زگای پڕوپاگهندهی حیزبه كوردییه‌كان بگوترێ رۆژنامه‌ن���وس .ئه‌مه له‌الی���ێ ،له‌الیه‌كی ت���ر ئهو زمان���ه كوردییه شه‌قوش���ڕه‌ی ئه‌وانه وتاره‌كانیان���ی پێده‌هۆننه‌وه ،كه وه‌رگێڕان���ی پیت به‌پیت���ی ئهو ته‌عبیره عه‌ره‌بییانه‌ی���ه كه به‌هیچ كلۆجێ له‌گه‌ڵ زمان���ی كوردییدا ناگونجێ���ن گومانێكی س���امناكتر ق���وت ئه‌كات���هوه :ئه‌وانه هه‌ڵمه‌ت���ی ته‌عریب���ی به‌ع���س درێ���ژه پێده‌ده‌ن‌و بۆ رازاندنه‌وه‌ی نوسینه‌كانیان هه‌ندێ جار س���ێ چوار‌وشه‌ی یه‌جگار
بڵحی فارسیش���ی ئه‌كه‌ن ب���ه به‌رۆكدا. به‌مه‌رجێ س���ه‌راپایان نه‌ئه‌زانێ ده دێڕ به‌عه‌ره‌بییه‌كی هاكه‌زایی بنوسێ ،نه‌نیو الپه‌ڕه به‌فارس���ی بخوێنێت���هوه .ئه‌وانه كه به‌و ش���ێوه بێبه‌زه‌ییانه كه‌وتونه‌ته وێرانكردن���ی زمان���ی ك���وردی ن���ه‌ك خه‌اڵتیان پێناشێ ،به‌ڵكو شایه‌نی سزاو سه‌رزه‌نشتیشن. دوا جۆر له‌پێكهاتی لیسته‌كه له‌هه‌مو جۆرێك���ی تر چاره گرانتره :ئه‌وانه‌ن كه له‌سه‌ر روتكردنه‌وه‌ی الشه‌ی مردو ئه‌ژین؛ وات���ا ئه‌وان���ه‌ن كه ته‌نها س���ه‌رمایه‌یان ئاگرخۆش���كردنی ناكۆكی‌و دوژمنایه‌تیی ه���ه‌ردو بنه‌ماڵه‌ی ده‌س���هاڵته ،ئه‌ویش به‌وه‌ی به‌ته‌رزی ش���ایه‌رانی سه‌رده‌می زو به‌ش���انوباهوی ئاغاك���هی خۆیان���دا هه‌ڵب���ده‌ن‌و ،قوتبی ئه‌وب���ه‌ر به‌جنێوی س���وك دابش���ۆن .ئه‌مه به‌هی���چ جۆرێ په‌یوه‌ندی���ی به‌چاالك���ی كولتوریی���هوه نییهو نیش���انه‌ی ره‌وشتێكی كورته‌بنه‌و روته‌ڵه‌یه. له‌كورتی بیبڕین���هوه ،هه‌ردو حیزبی ده‌س���ه‌اڵتدار مانگان���ه به‌ش���ی حوتێ له‌سامانی گشتی به‌عاله‌می ئاشكرا داگیر ئه‌كه‌ن بۆ خۆیان .باسی دزیی ژێرلێفه‌و نیمچه ئاشكرا ناكه‌م. باش���ه ،ئه‌گه‌ر ئه‌وانه الیان مه‌به‌سته له‌ش���كری ده‌هۆڵ‌و زوڕناژه‌نانی خۆیان ده‌مچه‌ورتر بك���ه‌ن ،ئامه‌ننا ،با بیكه‌ن، به‌اڵم با هه‌ریه‌ك له‌بودجه‌ی حیزبه‌كه‌ی خۆی ئهم پاره‌یه خه‌رج بكا ،چ پێویست ئه‌كا به‌م ش���ێوه منداڵبازاڕه هه‌وڵده‌ن به‌بیان���وی (اب���داع‌و اخت���راع)هوه هه‌ر هه‌مومان زۆجكه‌ن؟ مه‌س���ه‌له‌كه‌یش هێن���ده بێس���ود نیی���ه :ئه‌گه‌ر ه���ه‌ر ده‌هه‌می���ن كه‌س له‌لیس���ته‌كه‌دا به‌ڕاستی خوڵقێنه‌ر بێت، كه‌واته س���ه‌راپای كاره‌ك���هی وه‌زاره‌ت یه‌جگار نابه‌جێ نه‌ب���وه .ئه‌گه‌ر حه‌فتا به‌ه���ره‌دار نیگه‌رانی���ی داراییان كه‌مێ ببرژێته‌وه ،قازانج���ی ئه‌مه ئه‌گه‌ڕێته‌وه ب���ۆ ت���ه‌واوی بزوتنه‌وه‌ی رۆش���نبیریی كورد ،ج���ا به‌ده‌ره‌ك ئه‌گ���ه‌ر ئۆردویێ مشه‌خۆری بوده‌ڵه خۆیان له‌سه‌ر ورگی موس���ته‌حه‌قه‌كان له‌وه‌ڕاندبێ .ئاغاكان فێڵێك���ی تریان ه���ه‌ر ئه‌دۆزیی���هوه بۆ خه‌اڵتكردنی شایه‌ره‌كانیان.
منیش قسه‌یه‌کم هه‌یه خه‌م خواردنه‌وه‌و به‌وپه‌ڕی ئه‌ده‌به‌وه رای به‌رزان هه‌ستیار خۆیان له‌س���ه‌ر ئهو مه‌سه‌له‌یه خسته‌رو زێده‌ڕۆی���ی نیی���ه ئه‌گ���ه‌ر بڵێم که‌م به‌اڵم به‌ب���ێ ئهوهی وهک باوه ،ش���ه‌لم روداوو باب���ه‌ت هه‌یه له‌س���اڵی 2012دا کوێ���رم ،ک���ه‌س نابوێرم ،س���وکایه‌تیی ئه‌وه‌نده‌ی ئهم مه‌س���ه‌له‌ی "داهێنان "و به‌که‌س بکه‌ن‌و من خۆم یه‌کێکم له‌وانه‌ی کۆمه‌که‌ی وه‌زاره‌تی رۆش���نبیریی له‌سه‌ر ک���ه به‌وپه‌ڕی حورمه‌ت���هوه له‌تێبینیی‌و نوس���رابێت ،جا ئیتر زۆر لهو نوسراوانه ره‌خنه‌و سه‌رنجه‌کانیان ئه‌ڕوانم . به‌هه‌ر مهبهس���تێک نوسرابن ئهوه لێره‌دا هه‌ڵبه‌ته زۆریش له‌سه‌ر ئهوه وترا که کاتی ئه‌وه‌مان نییه له‌سه‌رجه‌م مه‌به‌سته مه‌س���ه‌له‌ی کۆمه‌ک کردن‌و یا‌رمه‌تییدانی ش���اراوه‌و ئاش���کراکان بدوێین .ئهوهی نوسه‌رو رۆش���نبییران له‌زۆر له واڵتانی منی���ش پێش هه‌م���و ش���تێک ئه‌مه‌وێ تری دنی���ادا ههیهو من نامه‌وێت بچمه‌وه جه‌ختی له‌س���ه‌ر بکه‌مه‌وه ئهو وش���هی سه‌ر ئهو باسه ،به‌اڵم وهک وتم ئهوهی "داهێن���ان " هیه که له‌گ���هڵ ناوی ئهو زیاتر مه‌س���ه‌له‌که‌ی الی ئێمه‌و خه‌ڵکیش " " 690که‌س���ه‌دا هات���وه که وه‌زاره‌تی ئاڵۆزکرد وش���هی " داهێن���ان "ه‌که بو ڕۆش���نبیریی کۆمه‌کی کردون ،هه‌ڵبه‌ته له‌گه‌ڵ هاتنی ناوی که‌س���انێک که به‌رای ئهو وشه‌یه‌و لهو ش���وێنه‌دا نه‌ک ته‌نها هه‌ندێ که‌س نه‌ده‌بو ناویان لهو لیسته‌دا هه‌ڵه‌یه‌ک���ی زه‌قه به‌ڵک���و له‌گه‌ڵ رێزی بوایه چونکه هه‌ندێکیان هیچ به‌رهه‌مێکی زۆرمدا ،نه‌ش���اره‌زایی‌و تێنه‌گه‌شتنی ئهو ناوازه‌ی���ان نییهو هه‌ندێکی تریان توانای که‌س���ه‌ش له‌وش���ه‌که ده‌رده‌خ���ات که ماددییان ئه‌وه‌نده‌یه گه‌لێک هۆکاری تریش نوس���یوێتی‌و هه‌ر ئهم وش���ه‌یه‌ش وای ،که پێویس���تیان به‌و کۆمه‌که نه‌بێت.. له‌زۆر که‌س کرد که به‌و ش���ێوه‌یه بێنه هه‌ڵبه‌ته ئهم مه‌سه‌له‌یه جۆرێک له‌راستیی ده‌نگ‌و زۆریش���یان هه‌تا توانایان هه‌بو تێدای���هو به‌اڵم دیس���ان ئ���ه‌م بۆچونانه سوکایه‌تییان به هه‌مو ئهو که‌سانه کرد ئه‌مانخه‌ن���هوه به‌رده‌م ئهو پرس���یاره‌ی که ناوی���ان لهو لیس���ته‌دا هاتوه‌و بگره که ئه‌ڵێ���ت :ئایا ئه‌کرێ���ت وه‌زاره‌تێک به‌جۆرێک له خۆفرۆش‌و نیشتیمانفرۆشیش بانگ���ه‌وازی ئهوه بکات ک���ه کۆمه‌ک به درانه قه‌ڵه‌م ،ته‌نانه‌ت که‌سی واش هه‌یه نوسه‌رو هونه‌رمه‌ندو رۆشنبیران ئه‌کات‌و که فۆرمیشی پڕ کردبۆوه‌و پێش ئهوهی به‌اڵم له‌گه‌ڵیدا بنوسێت که‌سێک توانای ناوه‌کانی���ش باڵوبکرێنه‌وه ئ���هو به‌ڕێزه ماددیی باش بێت ب���ۆی نییه داواکاریی خۆی س���ۆراخی ئهوهی کردوه تا بزانێت پێش���که‌ش بکات ،یان ئه‌بێ ئهو جۆره ن���اوی خۆی تێدایه ی���ان نا ،به‌اڵم پاش که‌س���انه خۆیان که‌مێک هزریان بخه‌نه ئ���هوهی لهوه دڵنیابوه ک���ه ناوی خۆی کارو رێ به‌خۆی���ان ن���ه‌ده‌ن که ئهو بڕه ب���ه هه‌ر هۆی���ه‌ک بێت تێ���دا نییه ئیتر پاره‌ی کۆمه‌که وه‌ربگرن که بۆ گه‌نجێک که‌وته نوسین له‌سه‌ر پڕۆژه‌که‌و ته‌نانه‌ت زۆر ڕه‌وات���ره نه‌ک ب���ه‌وان ،گه‌نجێک که له‌یه‌کێک له‌کۆمێنته‌کانیدا له‌فه‌یس���بوک ره‌نگه زۆر له‌وان جوانتر بنوسێت‌و به‌اڵم داوا ئه‌کات که هه‌مو که‌س به‌و لیس���ته هیچ ده‌رویه‌ک ش���ک نه‌بات ده‌نگی خۆی پێبکه‌نێت ،که‌س���انێکی تریش هه‌ن که پێ بگه‌یه‌نێته خوێنه‌رانی؟ لێره‌دا ئه‌مه‌وێت ش���تێک باس بکه‌م، خۆیان وهک نوس���ه‌ر هه‌ت���ا بینه‌قاقایان له‌گه‌نده‌ڵی���یو قوڕی به‌ر ده‌رگای باره‌گا ساڵی 2010بنکه‌ی گه‌الوێژ له‌سلێمانیی حیزبییه‌کاندا نقوم بوه ،هاتن‌و به‌هه‌مان کۆڕێکی ش���یعرییان بۆ من س���از کردو ش���ێوه‌و ب���ه رویه‌ک���ی قایم���هوه به‌بێ ئهوهی تێبینیم کرد گه‌لێک له‌هاوڕێکانم جیاوازی���ی په‌الماری هه‌مو ئهو ناوانه‌یان نه‌هاتب���ون بۆ کۆڕه‌که‌و پاش���انیش که دا که له‌لیس���ته‌که‌دا هات���ون‌و هه‌ر هیچ بینیمن زۆریان بهوه پۆزشیان هێنایه‌وه نه‌بێت به ئاسته‌م ئا‌وڕێکیان له‌رابوردوی که کۆڕه‌که بنکه‌ی گه‌الوێژ سازی کردوه ته‌ڵخی خۆیان نه‌دایه‌وه‌و به‌په‌له که‌وتنه بۆیه نه‌هاتون ..به‌هه‌مان شێوه‌ش ساڵی خۆ بۆ داتاشینی هاوبه‌ش‌و هاوشێوه بۆ 2011یه‌کێتی���ی نوس���ه‌رانی کورد /لقی خۆیان ..که ئه‌مان���ه‌ش ئه‌ڵێم هه‌ڵبه‌ته س���لێمانی کۆڕێکی بۆ سازکردم‌و دیسان که‌سانێکیش هه‌ن که له‌روی دلسۆزیی‌و کۆمه‌ڵێک ها‌وڕێی نزیک���ی خۆم به‌هۆی
من قه‌ت بهوه نابم به‌خائین و خۆفرۆش که زیاتر له" " 30ساڵه سه‌روساختم له‌گه‌ڵ دنیای خوێندنه‌وه‌و نوسیندا ههیهو ئه‌مڕۆ کۆمه‌کێکم پێبدرێت ئهوهی که یه‌کێتیی نوس���ه‌ران کۆڕه‌که‌ی س���ازکردوه ئامادهی کۆڕه‌که نه‌بون .. که‌واته ئهم کاره‌ی وه‌زاره‌تی رۆشنبیرییش ئه‌گه‌ر له‌جیاتی " "690که‌س ته‌نها "" 6 که‌سیش بوایه کا‌ره‌که‌ش به‌هه‌ر جۆرێکی تر بوایه یان هه‌ر ده‌زگایه‌کی تر بیکردایه هه‌ر که‌س���انێک هه‌ب���ون به‌هه‌ق‌و ناهه‌ق ده‌نگی ناڕه‌زای���ی هه‌ڵبرن‌و بکه‌ونه ته‌قه لێی ..بهداخهوه هه‌مو هاوکێش���ه‌کانی ئه‌مڕۆی کوردس���تان ب���هو جۆره‌یان لێ هات���وه که هه‌ر ک���ه‌س میزاجی له‌گه‌ڵ ش���تێکدا نه‌هات���هوه ئیتر ئه‌گ���ه‌ر ئهو ش���ته زۆر کارێک���ی باش���یش بێت ئهم پێش���وه‌خت بڕیاریداوه که هه‌ڵوێستێکی دژی به‌رامب���ه‌ری هه‌بێ���ت ..من ئه‌یڵێم‌و ئه‌یڵێمه‌وه که ئ���هو میکانیزمه‌ی بۆ ئهم کاره په‌یڕه‌وکراوه پڕه له‌هه‌ڵه‌و ئه‌کرێت له‌داهاتودا چاره‌سه‌ریان بۆ بدۆزرێته‌وه، نه‌ک به‌و ش���ێوه‌یه باس���ی لێوه بکرێت که هه‌رچی ناوی لهو لیس���ته‌دا بو ئیتر بێویژدانان���ه بدرێته به‌ر تانهو ته‌ش���هرو قسه‌ی ره‌ق‌و ته‌نانه‌ت به نه‌خوێنده‌واریش ناوی ببرێت. ئازیزانم لێتانی ناشارمه‌وه منیش که ئهو هه‌مو ناوه‌م بینی له‌لیس���ته‌که‌دا پێم
سه‌یر بو ،ره‌نگه هه‌ندێ ناو هه‌ن که پێم خۆش نه‌بێت ته‌نانه‌ت له‌چایخانه‌یه‌کیشدا دابنیشم که ئهو چای لێ ئه‌خواته‌وه یان روبکه‌مه چێش���تخانه‌یه‌ک که ئهو پاروی تێدا ئه‌گلێنێت ..به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا سه‌باره‌ت به‌م مه‌سه‌له‌ی کۆمه‌که ناکرێت بڵێم فه‌رمون ناوی ئهو که‌سانه بسڕنه‌وه‌و ق���ه‌ت ئه‌مه‌ش ئهوه ناگه‌یه‌نێت که هه‌مو ئهو که‌سانه له هه‌مان ئاست‌و توانادابن بۆیه ناوی���ان پێکه‌وه له لیس���تێکدایه، جگه لهوه منیش به‌رپرسیارنیم له‌زه‌وق‌و س���ه‌لیقه‌ی ئه‌ده‌بی���یو هونه‌ری���ی ئهو لیژنه‌یه‌ی که ئ���هو ناوانه‌ی هه‌ڵبژاردوه، ئه‌گه‌رچی ئه‌بوایه لیژنه‌که وردتر کاریان بکردایه. من قه‌ت بهوه نابم به‌خائین‌و خۆفرۆش که زیاتر له" " 30س���اڵه سه‌روس���اختم له‌گ���هڵ دنی���ای خوێندنه‌وه‌و نوس���یندا هه‌ی���هو ئهم���ڕۆ کۆمه‌کێک���م پێبدرێت‌و ه���ه‌م کات له‌زۆربه‌ی زۆری ئهو ناوانه‌ش ک���ه له‌لیس���ته‌که‌دا هه‌ن پتر پێویس���تم پێی بێت ..ئه‌گه‌ر بمویس���تایه گیرفانم گ���ه‌رم بکه‌م���هوه ئ���هوه ئ���هو رێیانه زۆرن ک���ه که‌س���انێک گرتویانه‌ته به‌رو به‌ده‌ماخێکی به‌رزه‌وه له‌بژوێنێکی پان‌و به‌رین���دا ئه‌له‌وه‌ڕێن ،ب���ه‌اڵم له‌رابوردوو له‌ئێستاشمداو له داهاتوشمدا ئهو جۆره رێیانه بۆ من نه‌ک هه‌ر قورس���ن بهڵکو به‌ڵه‌دیشیان نیم‌و نابم. دواجار حه‌ز ئه‌که‌م چه‌ند وش���ه‌یه‌ک س���ه‌باره‌ت ب���هو به‌ڕێزان���ه بڵێ���م ک���ه کۆمه‌که‌که‌ی���ان ره‌تک���رده‌وه‌و ئهم���ه‌ش مافێک���ی زۆر س���اده‌ی خۆیا‌نه ،جا یان له‌به‌رئ���هوهی ب���ه وش���هی "داهێن���ه‌ر" قایلنابن ،یان ناویان له‌گه‌ڵ که‌س���انێک هاتوه که به‌هاوش���انی خۆیانیان نازانن ..یا له‌ب���ه‌ر که‌میی ب���ڕه پاره‌که بێت که براده‌رێکیش له‌وان���ه داوا ئه‌کات که ئهو بڕه پاره‌یه بده‌ن به‌کوردانی رۆژئاوا چونکه بۆ ئهم که‌مه‌و به‌شی پڕۆژه‌که‌ی ن���اکات! "دیاره ب���ۆ کوردان���ی رۆژئاوا به‌زۆری ئه‌زانێت!" .حه‌قی خۆشێتی به‌م پرس���یاره کۆتایی به‌نوس���ینه‌که‌م بێنم‌و بڵێم ،تۆ بڵێیت ئه‌گه‌ر وهک س���اڵی پار به‌بێ ئاشکراکردنی ناوه‌کان ئهم کۆمه‌که وه‌ربگیرای���ه ،هه‌ڵوێس���ته‌کان هه‌ر به‌م جۆره بونایه ؟!.
13
سیسته‌می سه‌رۆکایه‌تی‌و خراپیه‌کانی رێبین هه‌ردی رۆژ به‌رۆژ زیاتر ئهو راستیه ده‌رئه‌که‌وێت که سیسته‌می سه‌رۆکایه‌تی‌و ئهو ده‌سه اڵ‌تانه‌ی س���ه‌رۆکی هه‌رێم خاوه‌نێتی‌و بێ هی���چ دودڵیه‌کیش به‌تۆپ���زی به‌کاریان ئه‌هێنێ���ت ،چه‌ن���د مه‌ترس���یدارن‌و دورن له‌هه‌م���وو ج���ۆره چاودێ���ری‌و لێپرس���ینه‌وه‌یه‌ک .سه‌رۆکی هه‌رێم ئهوه هیچ په‌رله‌مان له‌هیچ شتێکدا به‌شداری پێناکات‌و گوێ له‌هیچ قس���هو باسێکیان ناگرێت ،بهڵکو پرس‌و را به‌هیچ هێزێکی سیاسی کوردستانیش ناکات‌و دیارترین هێزو ته‌نانه‌ت که‌سایه‌تیه سیاسیه‌کانی کوردس���تان ،وهک ئێمه گوێبیستی ئهو بریارو لێدوان‌و سیاس���ه‌تانه‌ی ئه‌بن که که‌س نازانێ���ت چۆن‌و بۆچ���ی ده‌ریان ئه‌کات .په‌رله‌مانی کوردس���تان به‌هۆی هوروژم���ی ئهو یاس���ایانه‌ی به‌لێش���او ئاراس���ته‌ی ئه‌کرێ���ت ،له‌وتوێژێک���ی بیزه‌نتیدا نغرۆبوه که پێشوه‌خت براوه‌و دۆراوه‌ک���هی الی هه‌مومان ئاش���کرایه: زۆرینه ئه‌یباته‌وه‌و ،که‌مینه‌ش ئه‌دۆڕێت. هه‌موو شته‌کانیش ئه‌ڵێن هیچ ئه‌گه‌رێک له‌به‌رده‌مدا نیه که په‌رله‌مان له‌م وتوێژه بیزه‌نتینیان���ه رزگاری بێت .پێ ئه‌چێت س���ه‌رقاڵکردنی ئه‌ندامان���ی په‌رله‌مان‌و خه‌ڵک به‌مجۆره وتوێژه بێ ئه‌نجامه‌وه، یه‌کێک بێت له‌س���تراتیژه سه‌ره‌کیه‌کانی ده‌س���ه‌اڵتدارانی کوردس���تان بۆ ئهوهی به‌ڕاس���ت په‌رله‌م���ان ته‌نه���ا بونێک���ی کارتۆنی بێ به‌های هه‌بێت ،به‌ڕاستیش په‌رله‌مان ته‌نها بووه به‌جێگه‌ی ئه‌مجۆره وتوێ���ژه بیزه‌نتی���هو چی���دی جێگه‌ی وتوێژی سیاسه ت‌و شیوازی حوکمرانی‌و پرسیارکردن له‌چیه‌تی‌و چۆنیتی بریارو ههنگاوه سیاسیه‌کان نیه .له‌په‌رله‌ماندا ته‌نها یاساکان وتوێژی له‌سه‌ر ئه‌کرێت، ئه‌ویش به‌و ش���ێوه تراژی���دی -کۆمیدیه که هه‌میشه له‌س���ه‌ر یه‌ک رێتم‌و به‌یه‌ک ئه‌نجام کۆتایی دێت .به‌اڵم له‌په‌رله‌ماندا هیچ وتوێژی���ک (ته‌نان���ه‌ت بێزه‌نتیش بێت) له‌س���ه‌ر سیاسه ت ناکرێت‌و که‌س له‌کارنامه‌ی سیاس���یو لێدوانی سیاسی هیچ س���ه‌رکرده‌یه‌ک نه ئه‌پرسێته‌وه‌‌و نه ئه‌گه‌ر بشپرس���ێت ،رێگه‌ی وتوێژی پێ ئه‌درێت .به‌مشێوه‌یه‌ش سه‌رۆکی هه‌رێم بێ ترس له‌په‌رله‌مان‌و پرس���یاره‌کانی، بێ حس���ابکردن بۆ ئهوهی ئه‌شێت هه‌ر لێ���دوان ی���ان بڕیارێک���ی له‌په‌رله‌ماندا بخریت���ه به‌رباس‌و ره‌خن���ه بکرێت ،بێ دوو دڵ���ی هه‌رچیه‌ک���ی ئه‌وێت ئه‌یلێت‌و ئه‌یکات‌و جگه له‌خۆی‌و خوداش نازانێت چ حیکمه‌ت‌و چ هۆکارێکی له‌پش���ت ئهو قسه‌و بڕیارانه‌وه هه‌یه. ماوه‌ی رابردوو ماوه‌ی لێدوان‌و بریاری بێ چاودێری‌و لێپرسینه‌وه‌ی سه‌رۆکی هه‌رێم بوو که تاکره‌وانه‌و بێ پرسکردن به‌هیچ هێزێکی سیاسیو بێ ترسی لێپیچینه‌وه‌ی په‌رله‌م���ان ،هه‌رێم���ی روب���ه‌ڕوی گرژی جۆراج���ۆر کردۆته‌وه .لێ���ره‌دا هه‌رگیز قس���ه له‌س���ه‌ر ئهوه نیه ئهو بریار یان لێدوانانه راستن یان هه‌ڵه .کاری باش‌و دروس���تن یان پر هه‌ڵ���هو که‌موکوڕین. هه‌ڵویست‌و لێدوانه‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێم راست‌و دروس���ت بن (که له‌هه‌ندێکیاندا وان) ی���ان پڕ هه‌ڵ���هو که‌موکوڕی بن ( که له هه‌ندێکی تریاندا وان) ،هیچ لهوه ناگۆڕێت که شێوازی بریاردان‌و هاوبه‌شی پێنه‌کردنی ده‌زگاو هێزه سیاس���یه‌کانی ت���ر کارێک���ی ناڕاس���ت‌و هه‌ڵه‌ی���ه .له ماوه‌ی رابردودا س���ه‌رۆکی هه‌رێم له‌هیچ بڕیارێک���ی گرنگدا ،له‌هی���چ لێدوانێکی کێش���ه ئامێزداو بگره له‌هیچ پرس���ێکی نه‌ته‌وه‌یی وهک دۆخی کوردانی سوریادا، پرس���ی به‌هیچ که‌س���ێک نه‌ک���ردووه‌و الیه‌ن���ی که‌م���ی هه‌وڵی ن���هداوه پێش ئهوهی شتێک رابگه‌یه‌نێت یان ئه‌نجامی ب���دات ،له‌گ���هڵ الیه‌ن���ه کاریگه‌ره‌کانی کوردس���تاندا وتوێژی له‌ب���اره‌وه بکات‌و پێکه‌وه بگه‌نه سیاس���ه‌تێکی هاوبه‌ش‌و پاش���ان رایبگه‌یه‌نێ���ت .له‌راس���تیدا ئهوهی وایک���ردووه کۆده‌نگ���ی له‌هێزه سیاس���یه‌کانی کوردس���تاندا یه‌کج���ار ک���ه‌م‌و الواز بێتو ته‌نه���ا له‌ته‌نگژه زۆر گه‌وره‌کاندا ده‌ربکه‌وێت ،ئه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌مجۆره له‌سیس���ته‌می سه‌رۆکایه‌تی که تیایدا یه‌ک که‌س به‌بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ هیچ ده‌زگاو به‌بێ راگۆڕینه‌وه له‌گه‌ل هێزه‌کانی دیدا ،هه‌رچیه‌کی بوێت ئه‌یڵێت‌و ئه‌یکات. سیاس���ه‌تی س���ه‌رۆکایه‌تی ،سیاسه‌تی خس���تنه به‌رده‌م ئه‌مری واقعه .راس���ته تا ئهم س���اته‌وه‌خته‌ش س���ه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم س���ه‌رکه‌وتوو بووه لهوهی هه‌موو
هه‌رێمی کوردستان به‌ر لهوهی رێگه له‌تاکڕه‌وی مالیکی بگرێت ،ئه‌بێت رێگه نه‌دات تاكڕه‌وی‌و دیکتاتۆر له‌ناوخۆیدا دروست ببێت، ئه‌مه‌ش روونادات گه‌ر سیسته‌می سه‌رۆکایه‌تی له‌هه‌رێمی کوردستان نه‌سرێته‌وه‌و ببێته‌وه به‌سیسته‌مێکی په‌رله‌مانی هێزه‌کان بۆ هه‌ڵوێس���ت‌و سیاسه‌ته‌کانی خۆی رابکێشێت ،به‌اڵم له‌مه‌و‌دای دوردا ئه‌مجۆره سیاسه‌ته ناتوانێت یه‌کریزیه‌کی پته‌وو کاریگه‌ر دروست بکات که توانای خۆڕاگ���ری له‌به‌رده‌م قه‌ی���ران‌و ته‌نگژه گه‌وره‌کان���دا هه‌بێ���ت .به‌پێچه‌وان���هوه جۆرێ���ک دوڕدۆنگ���یو هه‌س���تنه‌کردن به‌هاوبه‌شی الی هێزه‌کان دروست ئه‌کات که ئه‌وه‌ن���ده‌ی تر درزی نێوان هێزه‌کان گه‌وره‌ترو فراوانتر ئه‌کات. ئ���هوهی له‌هه‌موو ئه‌مانه‌ش س���ه‌یرتره ئه‌وه‌یه س���ه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم ره‌خنه‌یه‌ک ئاراسته‌ی حکومه‌تی ناوه‌ند ئه‌کات ،که هه‌مان شت ئاراس���ته‌ی خۆی ئه‌کرێت. تۆمه‌تبارکردن���ی مالیک���ی به‌تاکڕه‌وی‌و کۆنتڕۆلکردن���ی هه‌م���وو ده‌زگاکان‌و هاوبه‌ش���ی پێنه‌کردن���ی هێزه‌کانی دی له‌کاروباری واڵتدا ،هه‌مان ئهو دۆخه‌یه که سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم ،هه‌رێمی کوردستانی پێ به‌ڕێوه ئه‌بات .ئهو ره‌خنانه‌ی هه‌رێم له‌س���ه‌رۆکایه‌تی وه‌زیرانی عێراقی هه‌یه، هه‌م���ان ئ���هو ره‌خنه‌یه‌یه ک���ه زۆرێک له‌خه‌ڵکی کوردستان ئاراسته‌ی هه‌رێمی کوردس���تانی ئه‌که‌ن .ته‌نها جیاوازیه‌ک ک���ه هه‌بێت ئه‌وه‌یه س���ه‌ره‌ک وه‌زیرانی عێراق سیاسه‌تی تاکڕه‌وی به‌پێچه‌وانه‌ی ده‌س���توری عێراقیه‌وه په‌ی���ڕه‌و ئه‌کات ک���ه سیس���ته‌می په‌رله‌مانی���هو رێگ���ه به‌تاک���ڕهویو دروس���تبونی دیکتات���ۆر نادات ،له‌کاتیکدا له‌هه‌رێمی کوردستاندا ئهم ده‌س���هاڵته تاک���رهوه به‌یاس���ایی کراوه‌و له‌ده‌س���توری پێشنیارکراویشدا، به‌فه‌رمی ناس���راوه .واته ئهو ده‌سه‌‌اڵته تاک���ره‌وه‌ی مالیکی په‌ی���ڕه‌وی ئه‌کات‌و بۆنی دروس���تبونی دیکتات���ۆری لێدێت، له‌عێراقدا پشت به‌هیچ یاساو برگه‌یه‌کی ده‌ستوری نابه‌س���تێت ،به‌اڵم له‌هه‌رێمی کورس���تاندا ئهو تاکره‌وی‌و دروستبونی دیکتات���ۆره هه‌م به‌یاس���ایی ک���راوهو ه���ه‌م هه‌وڵێکی جدی هه‌ی���ه بۆ ئهوهی له‌ده‌س���توردا بچه‌س���پێنرێت .ئه‌مه‌ش خۆی جێگه‌ی سه‌رس���وڕمانه .له‌کاتێکدا س���ه‌رۆکی هه‌رێم به‌وریاییه‌وه هوشداری له‌باره‌ی سیاسه‌تی تاکره‌وی مالیکیه‌وه ئه‌دات‌و به‌مه‌ترسیه‌کی گه‌وره‌ی بۆ عێراق له‌قه‌ڵه‌م ئه‌دات (له‌مه‌شدا راست ئه‌کات)، به‌اڵم له‌هه‌رێمی کوردس���تاندا له‌هه‌وڵی به‌رده‌وامدای���ه ب���ۆ ئهوهی ن���ه‌ک هه‌ر تاکره‌وی وهک ئه‌مری واقع بسه‌پێنێت، بهڵکو به‌یاس���ایی بکات‌و له‌ده‌س���توری هه‌رێمی کوردستاندا بیچه‌سپێنێت.
»» 19
14
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
birura.awene@gmail.com
ده‌ینوسێت
پارتی دیموکراتی کوردستان‌و ستراتیژه‌کانی ده‌سه‌اڵت
"برواپێبوون باشه ،به‌اڵم کۆنترۆڵ باشتره" ڤالدیمێر لینین پارت���ی دیموکراتی کوردس���تان لەچهند پانتاییه‌ك���ی کوردس���تان به ش���ێوازی جیاواز لەهه‌وڵی په‌لوپۆ هاوێش���تندایه. ئهم هه‌واڵن���ه به س���تراتیژی پارتی بۆ فراوانخ���وازی ناوده‌به‌‌ی���ن .دیاره پارتی وه‌ك هه‌موو پارتێکی سیاس���ی تر مافی په‌لەاوێش���تن‌و فراوانخوازی هه‌یه ،به‌اڵم قه‌ی���ران لێره‌دا لەش���ێوازو ئامانجی ئهم فراوانخوازیه‌دا‌ی���ه .پارت���ی لەناوه‌ندی جیادا سیاسه‌ت‌و ئامرازی جیاوازی هه‌یه . ب���ه‌اڵم لەکرۆکی هه‌م���وو ئه‌مانه‌دا یه‌ک ئامانجی هه‌یه ئه‌ویش بااڵده‌ستی پارتی لەهه‌ردوو کات‌و شوێندا ،به‌مانایه‌كی تر بۆ هه‌میشه لەهه‌موو پانتایی شوێنێکدا. بۆ مس���ۆگه‌ربوونی ئهم ئامانجه یه‌که‌م بنه‌ما بریتیه لەتێکشکاندنی ئه‌وانیتر تا ئاس���تی کردنیان به پاشکۆ .الی پارتی دیموکرات لەپێناو ئهم بااڵده‌س���تیانه‌دا هه‌م���وو ش���تێک ره‌وایه .ب���ه جۆرێک ده‌توانی���ن بڵێین ک���ه میکیاڤیللیه‌تێکی رووت لەئارادای���ه .لەمیکیاڤیللی���ه‌ت مهبهس���تمان ئه‌وه‌یه که ده‌س���ه‌اڵت به ته‌واوی لەبه‌ها جودا بووه‌ته‌وه .ده‌سه‌اڵت به‌بێ سڵکردنه‌وه هه‌موو شتێک به ڕه‌وا ده‌بینێ لەپێناو سه‌پاندن‌و درێژه‌پێدانی ده‌س���ه‌اڵتدا ،هه‌م���وو ئامرازێ���ک به‌بێ س���ڵکردنه‌وه به‌کاربهێنێت .ئهوهی ئهم دۆخ���ه قه‌یران���اوی ده‌کات ئهوهی���ه که پاشان ئهم سیاسه‌تانه لەرێگای که‌ناڵ‌و که‌سایه‌تی‌و ده‌زگای جیاوازه‌وه جارێکی تر به جۆری تر دائه‌رێژرێنه‌وه ،بۆئه‌وه‌ی مێژوویه‌كی به‌رهه‌مهێنراو به‌رهه‌م بهێنن، ته‌ری���ب ب���ه مێ���ژووی راس���تی .ئهو ئامرازان���هی ئه‌‌مرۆ ب���ه نموونه ده‌یبینی بریتی���ن لەبرس���یکردن ،رس���واکردن، تۆقان���دن ،گه‌نده‌ڵ���ی ،بێده‌نگک���ردن، ش���کاندن ،ترس���اندن ،ئابڵۆقه‌خستنه س���ه‌ر ،هێنانی هێز بیانی وه زۆری تر. به‌اڵم گه‌ر لەئێس���تادا زیات���ر به وردی بنوارین ده‌بینین لەچهند ئاس���تێکدا ئهم سیاسه‌تانه لەگهڵ شێوازی تردا په‌یره‌و ده‌كرێت. ده‌ك���رێ سیاس���ه‌تی پارت���ی به‌پێی ناوچه‌کان دابه‌ش���بکرێت به‌س���ه‌ڕ ئهم بواران���ه‌دا :سیاس���ه‌تی کۆنترۆڵکردنی ته‌واوه‌ک���یو قفڵ���دان ،سیاس���ه‌تی هێژه‌مۆنیه‌ت ،سیاس���ه‌تی به پاشکۆکرد وه سیاس���ه‌تی ئاماده‌ب���وون ی���ان خۆ ده‌رخس���تن .هه‌ریه‌ک لەم سیاس���ه‌تانه لەپانتایی جیاوازدا ب���ه ئامرازی جیاواز به‌رێوه‌ده‌چێ���ت .بۆ نموون���ه لەناوچه‌ی قوفڵدراودا هه‌رکه‌‌س���ێک مه‌ترس���ی بۆ کۆنترۆڵ���ی پارت���ی دروس���تبکات ئه‌وا رووب���ه‌رووی توندتی���ژی ده‌بێت���هوه وه‌ك لەده���ۆک‌و بادین���ان ده‌یبینی���ن. لەهه‌ولێر سیاس���ه‌تی پارتی سیاسه‌تی هه‌ژه‌مۆنیه‌ته .ئهم سیاس���ه‌ته سه‌رتاپا بواره‌کان���ی ژیان‌و ژیاری گرتوه‌ته‌وه لەو ش���اره‌دا .بۆ نموونه‌ی هه‌موو گه‌ش���هی ئابوریو بیناسازی‌و مه‌ده‌نی لەو شاره‌دا رووئه‌دات بۆ مهبهس���تێکی سیاس���یه. مهبهس���ته سیاس���یه‌که‌ش ئهوهی���ه که پارت���ی دیموکرات���ی کوردس���تان ببێته پارتێکی سیاس���ی خاوه‌ن هه‌ژه‌مۆنیه‌ت ل���ەو ش���اره‌دا .هه‌بوون���ی هه‌‌ژه‌موون لەئێستادا بۆ پارتی یانی مسۆگه‌رکردنی پێگه‌ی ده‌س���ه‌اڵت به سه‌ر کوردستاندا. به‌اڵم هه‌ژه‌مۆنی���ه‌ت وه‌ك کۆنترۆڵ نیه. ههولێر ناتوانرێت کۆنترۆل بکرێت ،بۆیه هه‌وڵدان ب���ۆ هه‌ژه‌مۆنیه‌ت نابێت هێنده ب���ه زوویی یان به ئامرازی کۆنترۆڵکردن ب���ه‌ره‌و کۆنترۆڵکردن ب���روات .لێر‌ه‌وه‌یه که هه‌ولێ���ر ده‌بێته خاوه‌ن روخس���ارو خه‌سڵه‌ت‌و شوناس���ێکی تر .بۆ نموونه گ���ه‌ر س���اتێک لەخیتابی دوب���هی یان به‌دوبه‌ی ب���وون ،بنوارین ده‌بینین چه‌ند خه‌سڵه‌تێکی ئهم هه‌واڵنه‌ی تیادا به‌دی ده‌که‌ین .بوون به دوبه‌ی یان یوتوپیای کردنی جێگایه‌ک به دوبه‌ی ،دیارده‌یه‌ك نی���ه تاقانه به ههولێر بهڵکو لەس���اڵی 1997کاتێک س���ه‌رۆکی کازاخس���تان نورس���وڵتان نازاربایی���ف بری���اری دا که ش���اری ئه‌س���تانه بکاته پایته‌ختی واڵته‌ک���هی پالن وه‌هابوو که ئه‌س���تانه وه‌ك دوبه‌ی لێبکرێت یان ببێته دوبه‌ی. دیاره دوبه‌ی ب���وون کۆمه‌ڵێک کاراکته‌ر لەخۆی ده‌گرێت ،لە‌وانه شارێکی جیهانی،
ش���ارێک ناس���راوتر لەواڵته‌ک���هی ،وه هه‌روه‌ها جێگایه‌کی بازرگانی وباڵه‌خانه‌‌و پ���اره .دوبه‌ی نموون���هی ژیانی خۆش‌و ئازادیو دیموکراس���یو ماف���ی مرۆڤ‌و رێ���ز نیه .ب���ه‌م پێیه به دوب���هی بوون بوونه به‌ش���ێک لەدونی���ا نیولیبرالیزمی س���ه‌رمایه‌داری ،نه‌ک بوون به به‌ش���ێک لەمیترۆپۆلێکی جیهانی .لێرهوه لەهه‌وڵی کردنه‌وه‌ی ش���فره‌کانی ئهم یوتوپیایه‌دا پارتی لەهه‌وڵ���ی ئه‌وه‌دایه که لەرێگای به‌‌دوبه‌یکردن���هوه ژیارێکی نوێ بهێنێته ئاراوه ک���ه سیاس���ه‌ت قۆرخکرابێت بۆ نوخبه‌ی���ه‌ک وه ژیانێک���ی پ���اره‌داری‌و ماددی بۆ ئه‌وانی تر .ئامانجی سه‌ره‌كی ئهم هه‌وڵه بۆ په‌راوێزخستن‌و لەئه‌نجامدا کوشتنی سیاس���ه‌ت .بۆیه لەئه‌نجامی ئه‌مه‌‌دا ئۆپۆزس���یون بوون لەجێگایه‌كی وه‌ك ههولێر یانی بوونه به که‌س���ایه‌تی [ک]ی کافکا. لە ش���اری سلێمانی پارتی ستراتیژی بریتی���ه لەل���ە قاڵبدان���ی یه‌کێت���ی به جۆرێ���ک که ببێته ئهو پاش���کۆیه‌ی که پارتی پێویس���تیه‌تی بۆ ئهوهی لەرێگای ئاهه‌نگی دیموکراسیه‌وه لەده‌سه‌اڵتدابێت. مهبهس���تمان لەئاهه‌نگ ئه‌وه‌یه ،کاتێک سیسته‌می سیاسی به‌جۆرێک رێکخرا که دیموکراسی نه‌بووه هۆی گۆڕانکاری ئه‌وا دی���ارده‌ی دیموکراس���ی ده‌بێته ئاهه‌‌نگ گێڕان .ئه‌گه‌ر بێتوو ئهم سیاسه‌ته‌ی پارتی سه‌ر بگرێت ئه‌وا هێژه‌مۆنیه‌ت لەهه‌ولێر هه‌نگاوێک زیاتر بهرهو کۆنترۆڵ ده‌روات. چونک���ه ده‌بێت ئ���هوه روون بکه‌ینه‌وه به‌پێ���ی میتۆده لینینیه‌كه ش���ێوازی تر ره‌نگه باش بن ،به‌اڵم کۆنترۆڵ باشترینه ب���ۆ به‌رێوه‌بردنی ده‌س���ه‌اڵت ،به‌تایبه‌ت کاتێک ده‌سه‌اڵت خواس���تی ئه‌وه‌یه که بۆ هه‌میشه لەده‌سه‌اڵتدابێت .لەناوچه‌ی که‌رکوک‌و گه‌رمیان‌و ده‌وورووبه‌ری پارتی سیاس���ه‌ته‌که‌ی جودایه .وهک هێزێکی الواز ل���ەو ناوچه‌یه‌دا پارت���ی لەهه‌وڵی ئه‌وه‌دایه که چۆن خۆی بکاته به‌ش���ێک لەلە پێکهاته‌و هێ���زه‌كان ،رووداوه‌کانی ئهم دواییه‌ی ئۆپه‌راسیۆنی دیجلە‌و هاتنی پارتی بۆ ناو دۆخه‌كه ره‌هه‌‌ندێکی روون‌و ئاش���کرای بۆ ئهم مه‌به‌‌سته‌بوو .ئهوهی ده‌یبینین ئه‌وه‌یه ،ک���ه چۆن لەپێناوی ده‌س���ه‌اڵتداریدا وێناو خیتاب‌و شێوازی جیاواز پێویس���ته وه به‌رێوه‌ده‌چێت بۆ ئهوهی ئامانجێک���ی دیاریکراو بێته دی. ده‌كرێت به‌م پێیه پرۆس���هی ستراتیژی پارت���ی لەکوردس���تان وه‌ك هێڵێک���ی س���تونی ببینین ،ئهم هێڵه سه‌ر‌ه‌تاکه‌ی ئاماده‌بوون���ه کۆتاییه‌ک���هی کۆنترۆڵه. لەنێوان ئاماده‌بوون‌و کۆنترۆلدا شێوازی وه‌ك هه‌ژه‌مۆنیه‌ت‌و پاشکۆ دروستکردن لەئارادایه .به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌مه سیاسه‌تی ناوه‌وه‌بێت ئه‌وا پارتی به هه‌مان پرینسیپ لەگهڵ ده‌ره‌وه‌شدا مامه‌ڵه ده‌کات .ئه‌گه‌ر ئاورێک لەواڵتان���ی چواردهور بده‌ینه‌وه، ده‌بینی���ن پارتی لەهه‌‌ری���ه‌ك لەواڵتانی که به‌شێکی کوردس���تانیان داگیرکردوه سیاس���ه‌تی جودای هه‌یه ،که به گشتی دوو ئامانجی هه‌ی���ه ،یه‌که‌م دابینکردنی زه‌مینه بۆ به‌هێزکردن���ی خود ،دووه‌م، هاریکاریک���ردن‌و دژایه‌تیک���ردن لەگهڵ هێزه‌كان���ی تردا لەم پێن���اوه‌دا .پارتی به‌پێی ئهم دیدو میتۆدانه ،وه‌ك بڕێکی تر لەهێزه‌کانی تری کوردستان ،په‌یوه‌ندی لەگ���هڵ دهرهوهی خۆیدا لەس���ه‌ر یه‌ك بنه‌مای چهس���پیوه ئه‌ویش به‌هێزکردنی پارتی .ب���ۆ ناس���یونالیزم ،کوردبوون، نیش���تمان ،خاک ،هه‌موو ئام���رازن بۆ به‌‌دیهێنانی ئهم ئامانجه. ئهوهی پارتی ده‌بێت لێی به‌ئاگابێت که برواپێکردن ،وهک زانست سه‌لماندویه‌تی، باشتره لەکۆنترۆڵ .مێژوو پێمان ده‌ڵێت هه‌موو جۆرێک لەدهس���ه‌اڵت به‌رگری بۆ خۆی دروست ده‌کات ،وه‌ك فۆکۆ جه‌ختی لەس���ه‌ر ده‌کاته‌وه ،مێژووی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راست خوێناوییانه پێمان ده‌ڵێت که ده‌س���ه‌اڵتی کۆنترۆڵ هه‌میشه ئاره‌زووی کۆنترۆلی زیاتره هه‌تا ئه‌گاته دۆخێک که خه‌ڵكی ژیانییان لێده‌بێته دۆزه‌خ .دیاره پێویس���ت ناکات که ئام���اژه‌ی پێبده‌ین کۆنترۆڵکراوترین م���رۆڤ لەهه‌ناوی ئهم پرۆسه‌یه‌دا ئه‌ندامانی پارتی دیموکراتی کوردستان خۆیانن.
بیروڕا
ئایا ئه‌مجاره‌ش تاڵه‌بان ی ریسه‌ك ه ئهكاتهوه به‌خوری؟! سه‌ركه‌وت شه‌ریف ی ی به‌درێژای یه‌كێ���ك لەو كاره‌س���اتان ه ی س���ه‌رجه‌م ش���ۆڕش‌و بزوتنهوه مێژو ی كوردو ی ك���ورد به‌رۆك چه‌كدارییه‌كان ی ی گرت���وه ،به‌كاریزمای��� خه‌باته‌ك��� ه ی ی س���هركرده كردن‌و موقه‌ده‌س���كردن ی ی چاره‌نوس شۆڕشه‌كه‌و به‌س���تنه‌و‌ه ی شۆڕش���ه‌ك ه بوه به‌مان���هوهو زیندوێت ی شۆڕشه‌كه‌وه .واتا تا ئهو س���هركرده شوێن ه ش���ۆڕش‌و خه‌بات ه چه‌كدارییه‌ك ه ی شۆڕشه‌ك ه یان به‌رده‌وامبو‌ه سهركرده ی بنهماڵهو خێڵ ه شه‌ڕكه‌ره‌ك ه سهركرده ی ئهو، لە‌مه‌یدانه‌كه‌دابوه‌و لە‌گه ڵ نه‌مان ی شۆڕش���ه‌كه‌ش ی���ا خه‌باته‌ك ه رۆح��� ی ی ئهو ته‌سلیم ی رۆح به‌هه‌مان شێو‌ه ی كورد ی مێژو گۆڕ ك���راوه .په‌ڕه‌كان��� هه‌ڵبده‌یت���هوه لە‌هه‌ر شۆڕش���ێكیانه‌و‌ه ێ لەم دو ی به‌ده‌رناب ده‌س���ت پێ بك��� ه ی بنه‌ماڵه‌كانه‌و‌ه حاڵه‌ته ،هه‌ر لە‌شۆڕش ی پیاو‌ه دینیو هێزه تاده‌گات به‌شۆڕش چه‌پگه‌راكانیش. ی كوردستان وه‌ك ی نیشتیمان یه‌كێت ی ی شۆڕش���گێڕ ی چه‌پ بزوتنه‌وه‌یه‌ك��� ی ی زۆرو س���ه‌خت خه‌بات ك ه رۆژگارێك ی ی ك���رد ،لەپێناو چه‌كداری‌‌و سیاس��� ی ی باشور ی كوردو خاك ئازادیو رزگار ی كوردس���تاندا ،لەئێس���تادا ك ه ته‌مه‌ن ی گه‌یشتۆت ه ( )38ساڵ ،به‌اڵم به‌شێك ی ی كاره‌كت���هره س���ه‌ره‌كییه‌كان زۆر ی ی یه‌كێت ی خه‌باتی���ان لە‌ته‌مه‌ن مێ���ژو ی زیاتره‌و زوتر لە‌گه ڵ پارتیو كۆمه‌ڵ ه ی ی كوردستان (كۆمه‌ڵ ه ی لینین ماركس ی كوردس���تان) ده‌س���تیان ره‌نجده‌ران ی كردوه، ی سیاس���یو چه‌كدار به‌خه‌بات ی هه‌ندێكیشیان لە‌گه ڵ ی ئهوه سه‌ربار ی تریشیان ی یهكێتیو به‌شێك لە‌دایكبون ی ترهوه ی كه‌م لەش���وێن به‌ژماره‌یه‌ك��� ده‌ستیان پێكردوه. ی ئهم حیزب��� ه لە‌گه ڵ یه‌ك���ه‌م به‌یان ی ()1975هوه ی خۆیدا لە‌ساڵ راگه‌یاندن ی نه‌گۆڕیوه‌و تا هه‌نوك ه س���كرتێره‌ك ه ی بینیوه .ئهم ی ئهو پۆست ه ته‌نیا تاڵه‌بان ی ی پۆس���ته‌ش چه‌ند په‌یوه‌ند نه‌گۆڕین ی سكرتێره‌كه‌و‌ه ی خود به‌تواناو لێهاتوی ی هه‌یه ،هێنده‌و بگره زیاتریش كاریگه‌ر ی پاش���خان ه كۆمهاڵیهتیو ئهو فۆرم��� ی به‌س���ه‌ره‌وه‌ی ه سیاس���یو خێڵه‌كیی ه ی چه‌ندین س���ه‌د‌ه نه‌و‌ه ك��� ه به‌درێژای ی پێكراوه‌و ی نه‌و‌ه ده‌ستاو ده‌ست لە‌دوا ی كردوهو په‌ڕیوه‌ته‌و‌ه لە‌نه‌ریت تێپ���ه‌ڕ
ب���ۆ كلت���ورو نه‌توان���راوه بگۆڕدرێت، ئ���هو نه‌وێ���ران‌و ده‌س���ت نه‌بردن ه بۆ ی ی س���كرتێرو چاو تێبڕین كورسییه‌ك ه ی حیزبهوه ك ه ی ت���ر لەالی���ه‌ن ئه‌ندامن ی بۆت ه ت���رس‌و فۆبی���ا ،په‌یوه‌ندییه‌ك ی ب���ه‌وه‌و‌ه هه‌ب���وه لەمێ���ژودا گرنگ��� ی رچه‌ش���كێن ناخوێنرێته‌وه، نمونه‌یه‌ك هه‌ركه‌سێكیش یان ده‌سته‌یه‌ك ئه‌مه‌یان ی یان ی یه‌كجار ێ ئهوه به‌ته‌سفی ه كردب ی حیزبدا ی رۆڵیان لە‌ماڵ بچوككردنه‌و‌ه كۆتایی پێ هاتوه. ی ی خاك ی به‌ش���ێك ی رزگاربون لە‌دوا ی ()1991 ی كوردس���تان لە‌ساڵ باشور ی ی خۆماڵ ی حكومه‌تێك هوهو دامه‌زراندن ی ئ���هو حكومه‌ت ه ك���وردی‌‌و به‌رده‌وام ی ی ئهوه خۆماڵیی ه تائێس���تا ،سه‌ربار ی ی به‌دو حكومه‌ت ی ناوخۆ كرد ش���ه‌ڕ ی درێ���ژ، گه‌س���ك‌و زه‌رد بۆماوه‌یه‌ك��� ی ی به‌عس لە‌ساڵ ی رژێم به‌اڵم روخاندن ی بۆ چێكردن ی ئهوه ( )2003ده‌رفه‌ت��� ی یه‌كبگرنه‌وه‌و ی ( )2005به‌شكڵ لە‌ساڵ به‌ناوه‌ڕۆك هه‌رجیاوازبن .ئهم حكومه‌ته‌و ی عێراقیش ی تازه ی حكومه‌ت دامه‌زراندن ی ی كوردستان رۆڵ ی نیش���تیمان یه‌كێت ی ههبوه ی تیایدا گێڕاوه‌و كاریگه‌ر خۆ لە‌سه‌ر روداوو بڕیاره‌كان ،چ وه‌ك حیزب ی ی ك ه دو خول ە پۆست یان سكرتێره‌ك ه ی ی لە‌سه‌ر پشك ی عێراق سه‌رۆك كۆمار كوردو یه‌كێتی پێدراوه. ی لە‌سه‌ر ی یهكێتیو سكرتێره‌ك ه رۆڵ ی كوردس���تان‌و عێراقیش دیاره‌و ئاست ی ئه‌خوێنرێته‌وه ،ئهوه یه‌كێتیی ه به‌رون ی ی كوردستاندا بااڵنس ی هه‌رێم لە‌ئاست ی ی لە‌گه ڵ پارت ی سیاسیو چه‌كدار هێز ی به‌ویست‌و راگرتوه‌و نه‌یهێش���توه پارت ی ئهم حكومه‌ت ه خۆماڵییه‌و ی خۆ ئاره‌زو ێ ی باشور بهرهو ئهو تونێل ە به‌ر كوردان ی ی ئهوه ی ویستویه‌تی ،سه‌ربار ك ه خۆ ی گۆڕان ی بزوتنهوه ی جیابونهوه لە‌دوا ی ئهو ی به‌راگرتن ی به‌رده‌وام ی نه‌یتوان لێ ی ی باش بااڵنس��� ه بدات‌و پاشه‌كشه‌یه‌ك پێوه‌دیاربو لەم مه‌سه‌لە‌یه‌دا ،هه‌روه‌ها ی ی عێراقی���ش یه‌كێت لەس���ه‌ر ئاس���ت ی دیاره ،چ به‌هه‌مان فۆڕم جێگا ده‌ست یچ ی حیزب ی تواناو ئه‌دا لەس���ه‌ر ئاست ێ ی ناتوانر ی سكرتێره‌ك ه كه‌سایه‌تی‌‌و رۆڵ ی ژماره‌گه‌لێ ێ س���ه‌ربار نادید‌ه بیگیر تێبینی‌‌و سه‌رنج لەس���ه‌ر هه‌ردوكیان. ی ی كۆ ی س���ه‌ربار به‌ك���ورت‌و كرمانج ی ی لە‌جێگا ی باش ره‌خنه‌كان ك ه به‌شێك ی خۆیدای ه لەس���ه‌ری ،به‌اڵم هێشتا بون
بونی یه‌كێتی به‌م ی فۆرمه‌ی ئێستا ی بۆ راگرتن ته‌وازون لە‌گه ڵ پارتیو ئهو ی په‌یوه‌ندییان ه لەگهڵ هێزه عێراقییه‌كان هه‌یه‌تی گرنگ ه بۆ ی باشور كوردان ی ی لە‌ناوخۆ ی ئێستا ی به‌م فۆرم ه یه‌كێت ی ته‌وازون لە‌گه ڵ كوردستان بۆ راگرتن ی لە‌گه ڵ پارتیو ئ���هو په‌یوه‌ندییان��� ه ی گرنگ ه بۆ هێزه عێراقیی���ه‌كان هه‌یه‌ت ی كه‌میش ی باش���ورو به‌راده‌یه‌ك كوردان ی پارچه‌كانی تر. كوردان ی لەئێس���تادا ئه‌گوزه‌رێ‌‌و هه‌مو ئهوه ی دڵهڕاوكێو په‌ش���ۆكان ی توش��� الیه‌ك ی تاڵه‌بان���یو ك���ردوه ،نه‌خۆش���كه‌وتن ی ی سیاس��� ی گۆڕه‌پان��� جێهێش���تن كوردس���تان‌و عێراقه ،ك��� ه ناوچه‌كه‌و ی به‌تایبه‌تی���ش عێ���راق به‌كاتێك��� ی چ���اوه‌ڕوان نه‌كراودا دژوارو پێش���هات ی ی كه‌وا گوزه‌رئه‌كات .ئه‌وه‌ت���ا مالیك ی ی لە‌كۆ ڵ ن���اوه‌و هه‌ر رۆژه دیكتاتۆر لەگ���ه ڵ پێكهات���هو الیه‌نێك���دا گێچه ڵ ی ی تاڵه‌بانیش هێنده ئه‌نێته‌وه‌و غیاب��� ی بیه‌وێ‌‌و ی پێ���داوه‌و چ ت���ر هێزو تین ی ی بده‌نێ لە‌چاوتروكانێكدا ئه‌نجام ئیعاز ئه‌دات .ئهم پێشهات‌و روداوانه‌ش هه‌مو ی ی نه‌كراو به‌كراوه‌ی ی پێشبین ئه‌گه‌رێك ئه‌هێڵیته‌و‌ه لە‌به‌رده‌م سه‌رجه‌م پێكهاته‌و ی الیه‌ن ه سیاسیو قه‌ومی‌‌و مه‌زهه‌بییه‌كان ی ی زیاتر ی په‌ژار‌ه عێراقدا .به‌اڵم ئهوه ی خستۆته‌و‌ه ی تاڵه‌بان لە‌نه‌خۆشییه‌ك ه ی تاڵه‌بان���یو ی جێگ���رهوه نه‌بون��� ی ی مه‌كته‌ب��� ی ئه‌ندامان��� ته‌بانه‌بون���
ی یه‌كێتییه‌و سیاس���یو س���ه‌ركردایه‌ت ی س���ه‌ریان لە‌مه‌نجه‌ڵێكدا ك���ورد وته‌ن ی نیی ه گه‌ر ی نابێته‌وه ،زی���اده‌ڕه‌و جێ ی بڵێین لەئێس���تادا هیچ گردبونه‌وه‌یه‌ك ی لەناو ی یه‌كێت ی نیی ه ئهوهنده سیاس��� ی سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌یدا كوتلە‌و باڵباڵێن ی بن‌و ی یه‌كتر ی ملمالنێ تێدابێ‌‌و خه‌ریك ی ئه‌ویتریانه‌وه. كه‌سیان نه‌چن ه ژێرباڵ ی ئهم حیزب ه هه‌ر لەس���ه‌ره‌تاو‌ه گه‌رچ ی جیاواز ی ئایدۆلۆژ ێ باڵو الیه‌ن لە‌كۆمه‌ڵ پێكهات‌و قورس بو كۆبونه‌وه‌یان لەناو ی ی هاوبه‌شدا ،به‌اڵم ئهوه چوارچێوه‌یه‌ك ی وایكرد ئهم س���هره زالن ه لە‌مه‌نجه‌ڵێك ی وه‌ك یه‌كێتیدا جێگایان بێته‌وه‌و بچوك دواتریش به‌هه‌مان ملمالنێی‌‌و پاش���قول لە‌یه‌كگرتن���هوه ب���ه‌رده‌وام ب���ن لەناو ی یه‌كێتی���دا كاریزمای���یو لە‌خۆبورده‌ی ی بو نه‌یهێاڵو‌ه دۆخه‌ك ه به‌هیچ تاڵه‌بان��� ی ئاراس���ته‌یه‌كدا بته‌قێته‌وه ،س���ه‌ربار ی یه‌كێتیدا ی ته‌مه‌ن ی لە‌قۆناغه‌كان ئهوه ی وه‌ك ی جیابونهوه ی یه‌كێت لە‌جه‌ست ه ی شۆڕش رویداوه، سۆسیالیس���ت‌و ئااڵ ێ جیابونه‌وه‌كان نه‌بون ه به‌اڵم هیچ كات مای هی نه‌مانی یه‌كێتی. ی یه‌ك���ه‌م نیی ه ی ئهم��� ه جار گه‌رچ ی نه‌خ���ۆش ئه‌كه‌وێت‌و ئه‌برێت ه تاڵه‌بان ی واڵت ب���ۆ چاره‌س���ه‌ر ،به‌اڵم دهرهوه ی ی نه‌خۆش���كه‌وتنه‌ك ه (بارزانی) وته‌ن ی جدیی���هو ئه‌بێ ی تاڵه‌بان��� ئه‌مج���اره ی هه‌مو ش���تێك بكه‌ین .گومان چاوه‌ڕێ ی ل���ە‌وه‌دا نیی��� ه زۆربه‌م���ان به‌نه‌مان��� ی ی خۆشحا ڵ نابین‌و بگره ئازار تاڵه‌بان ی باشیش���مان ئ���ه‌دات .گ���ه‌ر گریمان ه ی نه‌ش���مرێ، ئ���هوه بكه‌ی���ن تاڵه‌بان��� ی ی پزیش���كه‌كان لە‌كار به‌اڵم به‌ڕێنمای ی ێ توخن ی دوركه‌وێته‌وه‌و نه‌توان سیاس ی بكه‌وێ ،ئایا ی سیاس سیاسه‌ت‌و كار ی ی س���ه‌وز ی یهكێتیو زۆن چاره‌نوس��� ی باشورو ێ نفوزی‌‌و بگره كوردستان ج عێراقیش به‌ده‌س���ت مه‌كته‌ب سیاسیو ی ناته‌باو به‌شێكیان س���ه‌ركردایه‌تییه‌ك ێ نه‌خ���ۆش‌و ملمالن���ێ كاره‌و‌ه به‌ك���و ی یان ی تاڵه‌بان ئه‌گات؟! ئای���ا به‌نه‌مان ی لە‌سیاس���ه‌ت هه‌مان دوركه‌وتن���هوه ی ی میر ی شۆڕشه‌كان ی تر كاره‌ساته‌كان ی س���ۆران‌و بۆتان‌و ش���ێخ عوبێدوڵاڵ ی پیران‌و مه‌لیك نه‌هری‌و شێخ سه‌عید ی ی ش���كاك‌و شۆڕش مه‌حمودو سمكۆ ی ده‌رس���یم‌و كۆمار‌ه خودموخاترییه‌ك ه قازی‌‌و ..تاد نابینینه‌وه؟!...
»» 19
مام جه‌الل ،سوننه‌ت‌و مۆدێرنه ئاژه‌ڵه‌كان داوا لەخودا بكات كاس���ترۆ ی سیاسی .ئهم بهێڵێته‌و‌ه لە‌سه‌ر ساح ه عه‌زیز ره‌ئوف ی ئێم ه دیارده‌ی ه ده‌ریده‌خات كۆمه‌ڵگ ه Azizrauf75@yahoo.com ی لەنێوان س���وننه‌ت‌و مۆدێرن���ه‌دا خۆ ی نه‌كردۆته‌وه ،لەنێوان زانست‌و یه‌كالی ی بۆ هه‌ڵنابژێررێت، خورافیاتدا یه‌كیان ئای���ا ئێم ه ل���ەچ س���ه‌رده‌مێكدا ژیان كه‌م س���ه‌ركه‌وتو ب���وه لەكۆكردنه‌و‌ه ی لەناو ی لەن���او دیندایه‌و پێیه‌ك ی پێیه‌ك ده‌گوزه‌رێنی���ن؟ ئێم��� ه لەس���ه‌د‌ه ی س���ه‌رجه‌م جیاوازیی���ه‌كان لەعێ���راق‌و زانست. ی ی سیاس ی شانۆ زانست‌و ته‌كنه‌لۆژیا گه‌وره‌كانداین ،یان ناوچه‌كه‌دا .جێهێشتن ی كه‌م ی لەالی���ه‌ن ئهم كاره‌كت���هرهوه الن ی س���ه‌ره‌تاكان ی سه‌ره‌تا لەس���ه‌رده‌م ی ی دوعاو نزاو ده‌مانبات���هوه بۆ جۆرێ���ك لە‌ملمالنێ ی دین‌و كردن س���ه‌رهه‌ڵدان ی باوكێك بۆ ی سیاس���یو نه‌بون��� ی ته‌ندروستی‌‌و توند ی زانست پاڕانه‌و‌ه لە‌فه‌راغ ی سه‌رجه‌م كوڕ‌ه الساره‌كان ی كۆكردنه‌و‌ه ی چاره‌س���ه‌ر ی بوار حه‌كی���م‌و زاناكان ی ك���ه‌م ی لەعێ���راق‌و كوردس���تاندا الن��� ی ئینسانه‌كان؟ ئایا به‌ڕاست جه‌سته‌ی ی ل���ەم دۆخ ه ئاڵۆزو پ���ڕ ملمالنێیه‌دا ك ه دوع���او پاڕان���هوه ب���ۆ گه‌ڕان���هوه ی پێوه دیاره ،چونك ه ی بێ باوك ی كاریگه‌رت���ره به‌ڕاست ی سیاس��� فیگه‌رێك��� ی ی ره‌مزیدا الن ی بێ باوك��� ی هه‌مان فیگ���ه‌ر لە‌بااڵترین لە‌عێراقێك��� لەمان���هوه ی ی دنیا؟ ئهم���هو چه‌ندین ك���ه‌م ئهم فیگه‌ر‌ه به‌ب���ێ ره‌چاوكردن نه‌خۆش���خان ه ی س���ه‌ركه‌وتو بوه ی نه‌ته‌وه‌ی ی مام جی���اوزا پرس���یاری تر لە‌نه‌خۆش���كه‌وتن ی دڵی واقیعدا. ی قس ه لە‌راگرتن جه‌اللدا ده‌رده‌كه‌وێت‌و بێ ئهوه ی ك ه دوه‌م :ناتوانی���ن ل���ەم دۆخ��� ه لە‌سه‌ر ئهم فیگه‌ر‌ه سیاسی ه كاریگه‌ر‌ه ی س���ه‌رۆك نه‌خ���ۆش ده‌كه‌وێت قس��� ه ی كوردیو عێراق بكه‌ی���ن بۆ كۆمه‌ڵگ ه ده‌بێت قس��� ه لەس���ه‌ر ئهو كۆمه‌ڵگه‌ی ه لەس���ه‌ر ده‌ركه‌وت ه دینیه‌كان نه‌كه‌ین. ی ی هه‌مان كاره‌كته‌ردا هیچ نه‌خۆش���ییه‌ك لە‌دنیادا بارته‌قا بكه‌ین ك ه لە‌فه‌راغ ی ی ئهم س���ه‌رۆك ه دی���ن خۆ نه‌خۆش��� به‌خۆو‌هی ده‌بینێت. ی ناكات���هوه ب��� ه ماڵو ئۆفی���س‌و باره‌گا ی من ئهم نزاو پاڕانه‌وه‌ی ه به‌ته‌سه‌ور كۆمه‌ڵگ ه بۆ مام جه‌الل دو خاڵ لەخۆ سیاس���یو مزگه‌وته‌كانمان���دا ،هی���چ نه‌خۆش���كه‌وتن‌و دوركهوتنهوه لە‌سه‌ر ده‌گرێت: ی ی نه‌خۆشكه‌وتن ی بارته‌قا ی سیاس ی م���ام جه‌الل ك ه شانۆ یه‌كه‌م :كاریكه‌ر ی مام جه‌الل س���وننه‌ت ناگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ ی سیاس نیو سه‌ده‌ی ه لە‌سه‌ر ش���انۆ ده‌رده‌كه‌وێ���ت .وات ه ناتوانی���ن لە‌نیو كۆمه‌ڵگه‌و س���ێكوالرترین كه‌س ناكات ه ی سۆفی .ماندێال نه‌خۆشه‌و ی كوردیو مه‌خلوقێك ی كۆمه‌ڵگ��� ه س���ه‌د‌ه رابردو ی ی باش���ور كه‌س���مان نه‌بین ی لە‌ئه‌فریقا ی باس��� ی بڕوانین به‌بێ ئهوه عێراق��� ی ك���وردی‌‌و ی كۆمه‌ڵگ ه ئهم فیگه‌ر‌ه سیاس���ی ه نه‌كه‌ین .ترس ب���ه‌م ج���ۆره ی به‌ئاس���مانه‌و‌ه بێت. ی ده‌س���ت ی ئهم كاره‌كته‌ر‌ه لەس���ه‌ر عێراق لە‌دیارنه‌مان ی ی ئهوهی��� ه بۆچ ی ج���د پرس���یار ی شه‌قام ی كاسترۆ نه‌خۆشه‌و نه‌مانبین ی فه‌راغێك ی جێهێشتن ی سیاس شانۆ ی بێ ی سیاس ی باوكدا س���اح ه ی لە‌فه‌راغ ی بگهڕێتهوه بۆ دین‌و به‌سه‌ربڕین ی كوب گه‌وره‌ی���ه .چونك ه ئهم كاره‌كته‌ر‌ه الن ی ی باوك ده‌مێنێته‌وه‌و ئاسان نی ه باوكێك
هیچ نه‌خۆشكه‌وتن‌و دوركهوتنهوه ی لە‌سه‌ر شانۆ ی سیاسی بارته‌قا ی مام نه‌خۆشكه‌وتن جه‌الل سوننه‌ت ناگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ كۆمه‌ڵگه‌و سێكوالرترین كه‌س ی ناكات ه مه‌خلوقێك سۆفی
ی ی سه‌رۆك الن تر دروست بكه‌ین؟ بۆچ ی ن���هداوه هه‌موان ی ئهوه كه‌م هه‌وڵ��� ی ی بكات��� ه ره‌مز الن وه‌ك خ���ۆی خ���ۆ ی نه‌حزب ی خ���ۆ ی دوا كه‌م ب���ۆ ئهوه بێ ب���اوك بمێنێتهوه ن��� ه كۆمه‌ڵگه؟ ی ی سیاس ی س���اح ه ی جێهێش���تن بۆچ لە‌الیه‌ن هه‌ریه‌ك لە‌ماندێالو كاس���ترۆو‌ه ی دروست ناكات به‌اڵم ی سیاس��� فه‌راغ ی ی كوردیو عێراقیدا دروست لە‌كۆمه‌ڵگ ه ده‌كات؟ ئه‌مان��� ه ئهو پرس���یارانه‌ن ك ه ی زیاتر هه‌ی ه ی به‌خوێندنه‌و‌ه پێویس���ت بۆ عێراق‌و كوردس���تان ك ه تائێستاش ی سه‌رۆك ه نه‌ك ی لەس���ه‌ر جه‌ست ه چاو سیسته‌م. ك��� ه س���ه‌رۆك ده‌به‌ین��� ه راقیترین ی ی دنیا بۆ چاره‌سه‌ر ،مانا نه‌خۆشخان ه ئهوهی��� ه بڕوامان ب ه زانس���ت هه‌ی ه بۆ ی ئینسانه‌كان، ی جه‌ست ه چاره‌سه‌ركردن به‌اڵم ك ه ده‌س���ت به‌رز دهكهینهوه بۆ ی زانس���ت ئاس���مان ،ئه‌وا لە‌كاریگه‌ر ی كه‌م ده‌كه‌ینه‌وه‌و هه‌مو چاره‌س���ه‌رێك ی ی لە‌ئاس���ت ره‌حمه‌ت‌و به‌زه‌ی پزیشك ی خ���ودا نادی���ده ده‌گری���ن .كۆمه‌ڵگ ه ی دروس���ت ئێس���تا لەم كوردیو عێراق ی دۆخه‌دا ژی���ان نه‌گوزه‌رێنێت .پێیه‌ك ی لەناو ی تر لەناو س���وننه‌تدایه‌و پێیه‌ك ی ناتوانێت مۆدێرن���ه‌دا .لەبهر ئ���هوه ی وه‌ك س���ه‌رۆك دیاری ی تر باوكێك��� ی سه‌رۆك ی جه‌س���ت ه بكات ،بۆ مانه‌و‌ه پش���ت به‌هه‌ردوكی���ان ده‌به‌س���تێت. ی زانست ه بۆ چاره‌سه‌رو ی لە‌ده‌ست چاو ی بۆ ئاسمان به‌رز كردۆتهوه ده‌ستیش��� خودا جه‌ست ه چاره‌سه‌ر بكات .ئه‌مه‌ش ی كۆمه‌ڵگه‌و تاكه‌كان ه یه‌كالینه‌كردنه‌و‌ه ی مۆدێرن ه لەنێوان زانست‌و ده‌ركه‌وته‌كان ی لە‌الیه‌ك‌و دین‌و س���ونن هتو جێهێشتن مه‌رگ‌و ژیان بۆ خودا لە‌الیه‌كی ترهوه.
تەندروستی
15 ئاژار
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
جگه‌ره‌ی ئه‌لكترۆن ی فش ه ده‌رچو رێكخ���راوی ته‌ندروس���تی جیهان��� ی هۆشیاری ده‌دات له‌به‌كارهێنانی جگه‌ره‌ی ئه‌لكترون���ی وه‌ك رێگایه‌ك بۆ وازهێنان له‌جگه‌ره‌كێش���ان‌و به "فشه" دایده‌نێت‌و پێیوایه هیچ سودێكی نییه. زۆرێك له‌زانایان‌و شاره‌زایان گفتوگۆی ئهوه ده‌كه‌ن كه ئایا جگه‌ره‌ی ئه‌لكترۆنی تا چه‌ند كاریگه‌ری هه‌یه له‌سه‌ر وازهێنان له‌جگه‌ره‌كێشان ،به‌پێی دواین راپۆرتیش كه ئهم رێكخراوه ئه‌نجامیداوه ،ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه پێویس���ته جگه‌ره‌كێشه‌كان ئ���هو جۆری جگه‌ره‌ی���ه به‌كارنه‌هێنن بۆ وازهێنان له‌جگه‌ره ،چونكه هیچ سودێكی لێوه‌رناگرن .توێژین���ه‌وه‌كان باس لهوه
هۆرمۆنه‌كان چ گۆڕانكارییه‌ك له‌له‌ش دروست ده‌كه‌ن؟
سوپاسنامە رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌وه زۆر سوپاس��� ی به‌رێز دكتۆر ره‌وشت ره‌شید پسپۆری نه‌خۆش���ییه ده‌رونێ���كان ده‌كات كه ماوه‌ی زیاتر له‌س���اڵێكە له‌الپه‌ره‌ی ته‌ندروس���تی رۆژنامه‌كه‌ماندا ستونی بانیژە دەنوسێت .هیوای سه‌ركه‌وتنی ب���ۆ ده‌خوازی���ن له‌كاره‌كان���یو هیوادارین زیات���ر بتوانێت خزمه‌تی بواری ته‌ندوس���تیو ده‌رونی بكات‌و سه‌ركه‌وتوو بێت.
ده‌كه‌ن ك���ه ئهو جگه‌ران���ه نیكۆتینیان تێدایه به‌پێچه‌وانه‌ی هه‌ندێ كه‌س كه‌وا ده‌زانن ئهو جۆره بێ نیكۆتینه ،هه‌روه‌ها راس���ته دوكه‌ڵی نییه ،به‌اڵم كاتێك ئهو جگه‌ره ئه‌لكترۆنییه شه‌حن ده‌كرێت ئهو ش���له‌یه‌ی له‌ناوێتی ده‌ی���كات به‌بوخارو هه‌ڵده‌مژرێت ،ئهو بوخاره‌ش ماوه‌یه‌كی كورت���هو نامێنێ���ت ،بۆیه ل���هو كاته‌دا كه‌س���ی جگه‌ره‌كێش زیاتر هه‌وڵده‌دات هه‌ڵیبمژێ���ت‌و ئهم���ه‌ش ده‌بێت���ه هۆی ئهوهی زیان بگه‌یه‌نێت به‌سیكڵدانۆچكه‌‌و سییه‌كان‌و كه‌سی جگه‌ره‌كێش نه‌توانێت س���ودی لێوه‌ربگرێ���ت‌و واز له‌جگ���هره كێشان بهێنێت.
بانيژه
ئاگاداری خواردنه‌وه وزه به‌خشه‌كان به خواردنه‌وه وزه به‌خشه‌كان زیاترین بڕی 150كال���ۆری تێدایه بۆ ئه‌مه‌ش ئهو كه‌سانه به‌كاریده‌هێنن كه وه‌رزش پێویستی به 20خوله‌ك راكردن هه‌یه ده‌كه‌ن بۆ مهبهس���تی به‌رزكردنه‌وه‌ی بۆ سوتاندنی ،به‌دڵنیایشه‌وه له‌ئه‌رك‌و ئاستی وزه‌ی له‌ش له‌كاتی راهێناندا ،ك���رداری ماڵو دانیش���تن له‌ش���وێنی ب���ه‌اڵم له‌ئێس���تادا ملیۆن���ان خه‌ڵك كار ئ���هو وزه‌یه ناس���وتێت .بۆیه له‌م له‌جیهان له‌ماڵ‌و ش���وێنی كاره‌كانیان كاته‌دا كێشه‌ی ته‌ندروستی زۆر بۆ ئهو ئ���ه‌م خواردنه‌وان���ه به‌كارده‌هێن���ن كه‌س���انه دروست ده‌كات كه له‌ماڵه‌وه ب���ۆ وه‌رگرتن���ی وزه‌یه‌ك���ی زیاتر كه له‌شوێنی كار ده‌یخۆنه‌وه یان ئه‌وانه‌ی ئه‌مه‌ش كارێكی ترس���ناكه بۆ كێش���ه نه‌خۆشی دڵیان هه‌یه. بۆ ئهم مهبهس���ته‌ش ش���اره‌زایان ته‌ندروستییه‌كان. ش���اره‌زایانی ب���واری ته‌ندروس���تی ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه ئهو خواردنه‌وانه خ���وراك له‌ئه‌وروپ���ا رایانگه‌یان���دوه به‌كه‌می بخورێت���هوه هه‌روه‌ها له‌پێش كه ئ���هو خواردنه‌وانه‌ی وه‌رزش���ه‌وان خواردنه‌وه بڕێكی باش ئاو بخورێته‌وه به‌كاریده‌هێنێ���ت له‌كات���ی راهێنان���دا چونكه ل���ه‌ش بڕێك ئ���او ون ده‌كات ب���ۆ ه���ه‌ر 500ملم ل���هو خواردنه‌وانه له‌كاتی وه‌رزشكردن.
هۆرم���ۆن Hormoneمادده‌یه‌ك���ی كیمیایی���ه له‌گالن���ده كوێره‌كان���هوه راسته‌وخۆ ده‌ڕژێته ناو خوێن‌و كاریگه‌ریی به‌رچاو ده‌كاته س���ه‌ر به‌شێك یان پتر له‌ئه‌ن���دام‌و كۆئه‌ندامه‌كانی له‌ش .بڕی كه‌میی هۆرمۆن پێویس���ته بۆ گۆڕینی سیفه‌تی خانه‌كانی له‌ش ،بۆیه تێكچونی هاوسه‌نگیی هۆرمۆنه‌كان مه‌سه‌له‌یه‌كی زۆر هه‌ستیاره له‌ئافره‌تدا. هۆرمۆن���ه‌كان رۆڵێك���ی گرنگی���ان هه‌یه له‌هه‌ڵبه‌زی���ن‌و دابه‌زینی مه‌زاجی ژنان ،هه‌روه‌ه���ا هه‌ندێ هۆكاری وه‌ك (مه‌ش���قی وه‌رزشی ،نوستن ،ده‌رمان) كاریگه‌رییان هه‌یه له‌سه‌ر گۆڕانكارییه هۆرمۆنیی���ه‌كان ،هه‌روه‌ه���ا هه‌ن���دێ حاڵه‌تی ت���ر له‌ژن���ان وه‌ك دوگیانی، س���وڕی خوێن���ی مانگان���ه (ع���اده) ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌وه‌س���تانی یه‌كجاره‌كی ع���اده ،چه‌ندی���ن هۆرمۆن له‌له‌ش���دا به‌رپرس���ن له‌گۆڕینی مه‌زاج ،بۆ نمونه هۆرمۆنی ئیس���ترۆجین Estrogenكه رۆڵی هه‌یه له‌س���ه‌ر ئاس���تی هۆرمۆنی س���یرۆتۆنین‌و ئیندۆرفینه‌كان له‌له‌شدا كه ئهم���ه‌ش خه‌مۆكی كه‌م ده‌كاته‌وه، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌ش���ه كه ئاستی نزمیی
ئیسترۆجین ئه‌گه‌ری خه‌مۆكی‌و قه‌له‌قی زیاتر ده‌كات .هۆرمۆنی پرۆجێستیرۆن Progesteroneك���ه كاریگه‌رییه‌ك���ی ئارامبه‌خش���ی هه‌ی���هو به‌ڕێژه‌یه‌ك���ی به‌رز له‌مێش���كدا چڕ ده‌بێته‌وه ،كه‌می ئهم هۆرمۆن���ه په‌یوه‌ندی به‌خه‌وزڕان‌و خه‌مۆكی‌و په‌ستییه‌وه هه‌یه. تێستۆس���تیرۆن هۆرمۆن���ی Testosteroneكه به‌شای هۆرمۆنه‌كان ناس���راوهو رێژه‌كه‌ی له‌له‌شی ئافره‌ت ده‌گات���ه %10ی رێژه‌ك���هی له‌پیاودا، به‌اڵم به‌م رێژه كه‌مه‌شه‌وه كاریگه‌ریی به‌رچاوی هه‌یه له‌سه‌ر مه‌زاج‌و رێكخستنی ئاره‌زوی سێكس���یو بارستایی ئێسك‌و ماس���ولكه ،كه‌می���ی تێستۆس���تیرۆن ده‌بێت���ه هۆی كه‌مبون���هوهی ئاره‌زوی سێكسی‌و گۆڕان له‌مه‌زاجدا .هۆرمۆنی كۆرتی���زۆل Cortisolك���ه له‌كات���ی سترێس���دا ده‌رده‌درێت سودی هه‌یه بۆ زیادكردنی وریابون‌و به‌رگه‌گرتنی ئازارو كه‌مكردنه‌وه‌ی هه‌ستكردن به ماندوبون، به‌اڵم له‌هه‌مانكاتیش���دا ئاستی به‌رزی به‌رده‌وامی كۆرتیزۆل ئه‌گه‌ری توشبون به‌جه‌ڵته‌و نه‌خۆشیی دڵ‌و به‌رزبونه‌وه‌ی په‌ستانی خوێن زیاد ده‌كات.
%30ی پیاوان گرفتی زو ره‌حه‌تبونیان هه‌یه ئا :الپه‌ڕه‌ی ته‌ندروستی
نیشانه‌كانی دۆخه‌كه: به‌گشتی ده‌كرێت به‌دو جۆره‌وه.
ی باڵوه ئه‌وه‌یه كه‌س���ه‌ك ه ته‌ندروس���ت ی ته‌مه‌ن���ی هیچ سێكس���ی به‌درێژای��� كێش���ه‌یه‌كی نه‌بوه ،ب���ه‌اڵم ماوه‌یه‌ك ی به‌هه‌ر هۆكارێك بێت توش���ی خێرای ده‌رهاویشتن ده‌بێت). ئهم ج���ۆره ب���هوه ده‌ناس���رێته‌و‌ه ی كه‌م یان كه‌س���ه‌ك ه دوای بزواندنێك��� ی ی چوك به‌ماوه‌یه‌ك پاش چون ه ژوره‌و ی ئاوی دێته‌وه. ی سێكس ی كردار كورت
ی ده‌رهاویش���تن ی���ان زو هاتن ه خێرای ی ت���ۆو ی���ان زو ره‌حه‌تب���ون دهرهوه • ج���ۆری س���ه‌ره‌تایی (وات���ا یه‌كێك���ه له‌گرفت ه سێكس���ییه باوه‌كان ی ی توش ی %30ی پیاوان كه‌سه‌كه له‌س���ه‌ره‌تای باڵغبون ی نزیك���ه ك��� ه روبه‌رو ی خێرا یان زو ده‌رهاویش���تنی خێرا ده‌بێت‌و به‌رده‌وام ده‌بێته‌وه ،ده‌رهاویش���تن ی ی ده‌بێت هه‌تاكو كۆتایی ژیان‌و پێویست هاتن ه دهرهوهی (تۆو) بریتیی ه لهوه ك��� ه پیاو پێ���ش جوتبون ی���ان پێش به‌چاره‌سه‌ر ده‌بێت بۆ باشبونی). ئهم جۆره بهوه ده‌ناسرێته‌وه كه‌سه‌ك ه ی ی���ان به‌ماوه‌یه‌كی زۆر ئ���اره‌زوی خۆ هۆكاره‌كان به‌گشتی: ی ی زۆر كه‌متر له‌خوله‌كێك تۆو ی چۆك بۆ به‌كاتێك كورت پاش چون��� ه ژوره‌و‌ه • ه���ۆكاره ده‌رونیی���ه‌كان ،وه‌ك ی ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ر دێته دهرهوه یان پێش ئهوهی سێكس ناو ئه‌ندامی مێینه ی ی دڵهڕاوكێو دروستبون ی فشاری ده‌رون روده‌دات .ئهم حاڵه‌ت ه مه‌ترسیدار نییهو بكات یان ته‌نانه‌ت نزیكبێته‌وه له‌ره‌گه‌ز ی ی دێته‌وه ،یان كه‌سه‌ك ه كێش ه له‌نێوان هه‌ردو ره‌گه‌زو نه‌كردن ی ئاو ی هه‌یه ،به‌اڵم گه‌ر بێتو چه‌ند به‌رامبه‌ر چاره‌سه‌ر ی ی زۆرو تامه‌زرۆ ی س���ێكس بۆ ماوه‌یه‌ك ی دوابخات له‌زۆرب ه جارێك دوباره‌بێته‌و‌ه ده‌بێت ه كێش ه بۆ ناتوانێت (تۆو)ه‌كه ێ خواستی ئهو زۆری سێكس���ی لهو كات���هو چه‌ندین هه‌ردو ره‌گ هز‌و ناره‌حه‌تبونیان ،چونك ه سێكس���كردنه‌كان به‌ب ی هۆكاری ده‌رونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی تر. زۆرجار هه‌ردو ره‌گه‌ز هیچ هه‌ستێك به‌و دێته‌ده‌ر .ئهم حاڵه‌تانه‌ش ده‌بێت ه هۆ • ه���ۆكاره ئه‌ندامیی���ه‌كان .وه‌ك چێژه سێكسیی ه ناكه‌ن به‌تایبه‌تی ژنان ئهوهی كه‌س���ه‌كه دوربكه‌وێته‌و‌ه له‌هه‌ر ی له‌گه‌ڵ خێزان‌و گرفت���ه هۆرمۆنییه‌كان یاخود كێش��� ه ی په‌یوه‌ندییه‌كی سێكس ی نابێت له‌سه‌ر ئاست ك ه هیچ كاریگه‌ر ی ی له‌گه‌یه‌ن���هره ده‌مارییه‌كان ،كێش��� ه ی دڵهڕاوكێو ت���رس‌و ناڕه‌حه‌ت سێكس���ییان .ه���ۆی ئ���ه‌م حاڵه‌ته‌ش توش��� ی ی ده‌ره‌قی‌‌و هه‌وكردنی كۆئه‌ندام غوده ده‌گه‌ڕێت���هوه بۆ دو ه���ۆكار ئه‌ندامی‌‌و بكات. ی دوه‌مین (ئهم جۆره زیاتر میزه‌رۆو پرۆستات. • جۆر هۆكاری ده‌رونی.
دو هه‌فته جارێك ئیسماعیل عوسمان ده‌ینوسێت
چاودێریی ته‌ندروستی‌‌و مه‌رگی منداڵ! كاتێك باس له‌س���ێكته‌ری ته‌ندروستی ده‌كرێ���ت ،پێش ئ���هوه ب���اس له‌الیه‌ن ی چاره‌سه‌ری ده‌رمانی‌‌و چاودێریی پزیشكیی بكرێت ،قسه له‌سه‌ر چاودێریی ته‌ندروستی ده‌كرێت ،چونك���ه چاودێریكردن بنه‌مای س���ه‌ره‌كی كاری ته‌ندروس���تی جیهانییه‌‌و رۆڵێكی گرن���گ ده‌بینێ���ت له‌بونیادنانی كۆمه‌ڵگایه‌كی ته‌ندروستدا ،بۆیه دروشمی سه‌ره‌كی ته‌ندروس���تی بوه‌ته ئهو په‌نده پزیش���كییه‌ی كه ده‌ڵێت":خۆپاراس���تن باشتره له چاره‌سه‌ركردن". چاودێری���ی پزیش���كیی جی���اوازه ل���ه چاودێری���ی ته‌ندروس���تی ،چونك���ه چاودێری���ی پزیش���كیی له‌كۆمه‌ڵ���گا س���ه‌ره‌تایی‌‌و دواكه‌وتوه‌كاندا بونی هه‌یه، هه‌مو ئ���هو خزمه‌تگوزاریی‌‌و چاره‌س���هرو ده‌ستنیش���انكردنانه له‌خۆده‌گرێ���ت ك���ه هه‌ر پزیش���كێك له‌نۆرینگه‌ك هی خۆی یان له‌نه‌خۆشخانه‌دا پێشكه‌شی نه‌خۆشه‌كانی ده‌كات. به‌داخ���هوه ئه‌مه له‌كوردس���تاندا بونی هه‌یه چونك���ه زیاتر گرنگی ب���ه‌م الیه‌نه ده‌درێت نه‌ك چاودێریی پزیش���كیی ،هه‌ر ئه‌وه‌ش وایكردوه له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا چه‌ندین بنكه‌و كلینكی ئێواران‌و به‌یانیان بكرێته‌وه ،ئ���ه‌وه‌ش وه‌ك پێش���كه‌وتنی ته‌ندروستی هه‌ژمار بكه‌ن. چه‌ندی���ن هاواڵت���ی رۆژانه س���ه‌ردانی بنكه ته‌ندروس���تییه‌كان ده‌ك���ه‌ن ،به‌پێی ئامارێكی وه‌زاره‌تی ته‌ندروس���تی له‌ساڵی 2011نزیك���هی 9686675ن���ۆ ملیۆن‌و شه‌سه‌دو ههشتاو شه‌ش هه‌زارو شه‌ست‌و حه‌فت���او پێنج نه‌خۆش س���ه‌ردانی بنكه ته‌ندروستییه‌كانیان كردوه. ب���ه‌اڵم چاودێریی ته‌ندروس���تی ،كۆی ئ���هو خزمه‌تگ���وزاری‌‌و خۆپارێزییانه‌ی���ه ك���ه داموده‌زگاكان���ی ته‌ندروس���تی به‌مه‌به‌س���تی به‌رزكردن���هوهی ئاس���تی هۆش���یاری ته‌ندروستی كۆمه‌ڵگاو رێگرتن له‌باڵوبون���هوهی نه‌خۆش���ی پێشكه‌ش���ی تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگای ده‌كه‌ن. له‌م پێناوه‌شدا بیم هی ته‌ندروستی وه‌ك ئامرازێك ی گرنگی چاودێریی ته‌ندروس���تی هۆكارێكه بۆ دابینكردنی پاڵپشتی دارایی، ئه‌ویش خۆی له‌هه‌رسێ الیه‌نی (هاواڵتیان‌و پزیش���ك‌و نه‌خۆش���خانه‌و نۆرینگ���ه‌كان) ده‌بینێت���هوه ،كوتانی مندااڵن‌و چاودێریی دایكایه‌تی‌‌و منداڵبون‌و ژنانی دوگیانیش.. به‌ش���ێكه له‌چاودێریی ته‌ندروستی به‌اڵم ئهوهی له‌كوردس���تاندا بونی هه‌یه نه‌بونی بیمه ته‌ندروستییه ،چاودێریكردنی دایكانی دوگیان‌و مندااڵنیش زۆر له‌ئاستێكی الوازو خراپدایه ،بۆیه له‌كوردس���تاندا س���ااڵنه چه‌ندین منداڵی خوار ته‌مه‌نی پێنج س���اڵ ده‌مرن. مردنی ژمارهی زۆری منداڵ نیشانده‌ره ب���ۆ خراپی���ی دۆخ���ی ته‌ندروس���تی له‌كۆمه‌ڵ���گادا ،ئه‌وه‌ش به‌ه���ۆی نه‌بونی چاودێریی ته‌ندروس���تی دایكانی دوگیان‌و منداڵه‌كانیانه‌وه. له‌هه‌رسێ پارێزگای ههولێرو سلێمانیو دهۆك ،رێژهی له‌دایكبونی منداڵ له‌ساڵی 1400028 ،2010منداڵه ،به‌اڵم بۆ س���اڵی 2011ئهو رێژه به‌رزبوه‌ته‌وه بۆ 155118 منداڵ ،ئه‌مه‌ش به‌به‌راورد به‌ساڵی رابردو 15090زیادی كردوه. ژمارهی مردنی منداڵ كه‌متر له‌مانگێك له‌س���اڵی 2010بریتییه ل���ه 1092منداڵ، له س���اڵی 2011ئهو رێژه‌یه هه‌ڵكش���انی به‌خۆی���هوه بینی���وهو ب���ۆ 1297منداڵ س���ه‌ركه‌وتوه ،واته ژمارهی مردنی منداڵ كه‌متر له‌مانگێك له‌ساڵی 2011به به‌راورد به %18.7 ، 2010زیادی كردوه. رێ���ژه‌ی مردنی منداڵ���ی ته‌مه‌ن كه‌متر ل ه 5س���اڵ له‌س���اڵی 2010دا 602منداڵ بوه ،به‌اڵم بۆ س���اڵی 2011به‌رزبوه‌ته‌وه بۆ 837منداڵ ،واته رێژهی مردنی منداڵ له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا له‌س���اڵی 2010 به‌به‌راورد به 2011بریتی بوه له %39.03 منداڵ. رێ���ژه‌ی مردن���ی منداڵ كه‌مت���ر له‌پێج ساڵ نزیكه‌ی س���ێ هێنده‌و نیوی رێژهی مردنی مندااڵنه له‌واڵته پێش���كه‌وتوه‌كان، ئهم ژم���اره‌ش ب���ۆ واڵتێك ك���ه رێژهی دانیشتوانه‌كه زیاتر له‌پێنج ملیۆن كه‌سه رێژه‌یه‌كی مه‌ترسیداره! داتاكان‌و نه‌بونی چاودێریی ته‌ندروستی گونج���او ئام���اژه‌ن بۆ مه‌ترس���ی دۆخی ته‌ندروس���تی ل���ه‌م هه‌رێم���ه‌دا ،ئه‌مه‌ش هۆكارێك���ه ب���ۆ ئ���هوهی ك���ه ل���ه‌روی ته‌ندروس���تییهوه كوردس���تان له‌ئاس���تی كۆمه‌ڵگ���ه دواكه‌توه‌كاندا هه‌ژمار بكرێت، بۆی���ه ئه‌رك���ی س���ه‌ره‌كی حكوم���هتو په‌رله‌مان���ی كوردس���تانه به‌دواداچون بۆ به‌زبون���هوهی ئهم گێرڤه ته‌ندروس���تییه بكات ،ئه‌گه‌رنا له‌به‌رده‌م لێپرسینه‌وه‌یه‌كی گه‌وره‌ی نیشتمان‌و یاساییدایه! *میدیاكاری ته‌ندروستی
16
xwenden.awene@gmail.com
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
له‌بودجه‌ی 2011دا وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده 68ملیار دیناری ماوه‌ته‌وه‌و هه‌رێمیش 3هه‌زار بینای پێویسته ئا :ئاراس عوسمان ی 2011دا له‌حساباتی كۆتای بودجه له‌زۆربه‌ی وه‌زاره‌ته‌كاندا بڕی له%51ی پاره‌كانیان كه له‌بودجه‌ی گشتی ته‌رخانكراوه خه‌رج نه‌كراوه، له‌نێویشیاندا وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده دێت كه بڕی 68ملیار دیناری ماوه‌ته‌وه ،پارله‌مانتارێك ئاماژه بهوه ده‌كات كه‌چه‌ندین جار داوای ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی وه‌زیرمان كردوه وه هیچ وه‌اڵمێكمان ناده‌نه‌وه، به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماده‌ییه‌كیش بۆچونی وای ه كه نازانرێت ئهو پاره‌یه‌ی وه‌زاره‌ت كه بینای پێ دروست ناكرێت بۆ كوێ ده‌برێت! ئاری ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنگا ی ئامادهی����ی ئه‌ڵاڵی بۆچون����ی وایه كه" وه‌زاره‌ت����ی پ����هروهرده له‌قه‌یراندای����هو بێ پالنییه‌كی گهوره ب����ه‌دی ده‌كرێت‌و هی����چ به‌دواداچونێك����ی بۆ كێش����ه‌كان نییه ،یه‌كێ����ك له‌وان����ه نۆژه‌نكردنه‌وه‌و دروس����تكردنی بینای قوتابخانه‌كانه كه به‌رنامه‌ی بۆ ئهو مه‌به‌سته نه‌بوه ،ئهوهی له‌میدیاكانه‌وه ده‌بینرێت‌و باس ده‌كرێت له‌وانه خوێندنگای ئ����االن له‌هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه كه خوێندكارێك گیانی له‌ده‌ستدا، بڕواتان هه‌بێت زۆرێك له‌بیناكانی شاری س����لێمانی حاڵیان له‌وانه باش����تر نییهو ئهوهی����ه خوێندكاری پێ����وه نه‌بوه ،بۆ نمونه باخچ����هی س����اوایانی زه‌ماوه‌ندو ناوه‌ندی����ی قه‌ی����وان ك����ه دیواره‌كانیان روخ����اوه‌و خۆش����به‌ختانه ك����ه‌س پێوه نه‌بوه. ناوبراو جه‌خت لهوه ده‌كاته‌وه كه" سااڵنه پێویسته وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده بودجه‌یه‌ك دابنێت بۆ بین����ای قوتابخانه‌كان ،به‌اڵم بهداخهوه ده‌بینی����ن گه‌وره‌ترین بودجه ل����ه‌م وه‌زاره‌ته ده‌مێنێته‌وه‌و نازانرێت بۆ كار بۆ بواری پ����هروهرده ناكه‌ن؟ ،بۆیه ئه‌وانه‌ی لهو وه‌زاره‌ته‌دا كار به‌ده‌س����ت‌و ئاگاداری دۆخی په‌روه‌رده نین ،ده‌بینی ه����ه‌ر خه‌ریك����ی ده‌ركردن����ی بڕی����ارن‌و ئێمه‌ش له‌خواره‌وه وه‌ك جێبه‌جێكارێك ده‌ربكه‌وی����ن ،زۆركات باس له‌كێش����هی بینا كۆن����ه‌كان ده‌كرێت ،به‌اڵم ئێس����تا گه‌وره‌ترین گرفت له‌بینا نوێیه‌كانیش����دا هه‌یه له‌وانه بین����ا هه‌یه دڵۆپه ده‌كات، له‌الیه‌كی ترهوه ئ����هو بودجه گه‌وره‌یه‌ی هه‌یه‌تی كه‌س نازانێت بۆ كوێ ده‌برێت. عه‌زیم ه نه‌جمه‌دی����ن ئه‌ندامی لیژنه‌ی پ����ه‌روه‌رده‌و خوێن����دن له‌پارله‌مان����ی
كوردس����تان ب����ۆ ئاوێنه ده‌ڵێ����ت :ئێم ه ده‌زانی����ن كه ئ����هو بڕه پاره‌ی����ه خه‌رج نه‌ك����راوه ب����ۆ پ����رۆژه‌كان له‌وه‌زاره‌تی پ����هروهرده ،هه‌وڵی كۆبون����هوه له‌گه‌ڵ وه‌زی����ری پ����ه‌روه‌رده‌و خوێندن����ی بااڵ ئه‌نجام ده‌ده‌ین له‌س����ه‌ر ئهو میزانییه‌ی كه س����ه‌رفكراوه‌و بانگێشتی پارله‌مانیان ده‌كه‌ین ،لهو ماوه‌یه‌دا له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی بیناسازی كۆبونه‌وه‌مان كردوه ،به‌اڵم تا ئهو كات����ه پرۆژه‌ی دروس����تكردنی بینا نه‌چوبویه قۆناغی جێبه‌جێكردنه‌وه. ئهو پارله‌مانتاره جه‌ختی له‌وه‌كرده‌وه ك����ه "زۆركات وه‌زاره‌تێك كه‌م ته‌رخه‌می هه‌بێت ره‌نگ����ه هۆكاری ب����ۆ كه‌مبونی بودج����ه بگه‌ڕێننه‌وه ،به‌اڵم بۆ س����اڵی 2011ب����ڕی پاره‌ی ته‌واو له‌به‌رده‌س����تی وه‌زاره‌ته‌كان بوه ،بۆیه حه‌قی خۆیه‌تی حكومه‌ت پێش ئهوهی باس له‌بودجه‌ی 2013بكات ،لێپرس����ینه‌وه لهو وه‌زیرانه بكات كه پێویس����ت ب����وه زۆر پرۆژه‌ی گرن����گ ئه‌نجام ب����ده‌ن ،ب����ه‌اڵم ده‌بینی ئهم����ه نه‌ك����راوهو ئهو ب����ڕه پاره‌یان لێ ماوه‌ته‌وه. ئه‌ندامه‌ك����هی لیژن����هی پ����ه‌روه‌رده‌و خوێن����دن هێم����ای ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ش كرد "له‌واڵتان����ی دهرهوه كاتێ����ك كه‌مترین پاره خه‌رج ده‌كات لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت‌و داوای متمانه وه‌رگرتنه‌وه‌ی لێ ده‌كرێت ،له‌به‌دواداچونی ئێمه بۆ گوندو ناحییهو ش����وێنه‌كانی تر ،كاره‌ساته لهو جێگه‌یان����ه‌دا پرۆس����هی خوێندن‌و الدێ هه‌یه قوتابخانه‌ك����هی نزیكه‌ی دو ژوری گڵ����ی وێرانی دو مه‌تره‌و دڵۆپه‌ی باران‌و ئاو ده‌كات‌و دو ره‌حله‌ی تێدایه بۆ چه‌ند خوێندكارێك ،بۆیه ئه‌مه زوڵمه ئهم هه‌مو پاره داده‌نرێت بۆ پ����ه‌روه‌رده‌و ئه‌وه‌ش حاڵی بێت ،ده‌بینی ل����هو بڕه پاره‌یه‌ی بۆی دیاری ده‌كرێت س����ااڵنه هیچی دیار نییه ،له‌دروستكردن یان نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی قوتابخان����ه‌كان‌و پێداویس����تییه‌كانی، له‌به‌رئ����هوه چه‌ندی����ن ج����ار داوای بانگێش����تكردن‌و ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی وه‌زیری په‌روه‌رده‌مان كردوه ،به‌اڵم هیچ ئه‌نجامێك نه‌بوه‌و وه‌اڵممان نه‌دراوه‌ته‌وه لهو نوسراوانه‌ی كردومانه ئیتر پارله‌مان چی پێده‌كرێت. هاج����ه‌ر داود ئه‌حم����ه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری راگه‌یاندن����ی وه‌زاره‌ت����ی پ����هروهرده له‌لێدوانێك����ی تایبه‌ت بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت: ج����ارێ نازانرێت ئ����هو پاره‌ی����ه له‌چی ماوه‌ته‌وه ،دواتر ت����ه‌واوی زانیارییه‌كان باڵوده‌كه‌ین����هوه بۆت����ان‌و ره‌نگ����ه ئهو بڕه پاره‌ی����ه كه ماوه‌ت����هوه له‌بودجه‌ی
ئا :ئاراس دیاریكردن���ی 172رۆژ ب���ۆ خوێندن‌و ته‌واوكردن���ی پرۆس���هی ی���ه‌ك س���اڵ له‌قوتابخان���هو خوێندنگاكان���ی هه‌رێمدا له‌الی���ه‌ن وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌وه ،له‌الیه‌ن هه‌ندێ���ك له ش���اره‌زایان‌و به‌رپرس���انی بواری په‌روه‌رده به‌مه‌ترسی ناو ده‌برێت‌و پێی���ان وایه مامۆس���تا ناچ���ار ده‌بێت په‌یامه‌كه‌ی وه‌ك پێویس���ت نه‌گه‌یه‌نێت، ئهم���ه‌ش كاریگه‌رییه‌كی خراپ له‌س���ه‌ر نه‌وه‌ی���ه‌ك داده‌نێت‌و ئ���ه‌وان باجی ئهم بڕیاران���ه ده‌ده‌ن ،جێگ���ری لقی یه‌كێتی مامۆستایانی سلێمانیش بۆچونی وایه‌كه زۆر كات پشو دێته پێشه‌وه له‌ده‌ره‌وه‌ی پالنی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و زیان به‌كات‌و خوێندن ده‌گه‌یه‌نێت. ئازاد ئیبرایم حه‌مه كه مامۆس���تایه‌ك ی وانه‌ی زانس���ته بنه‌ڕه‌تییه‌كانه ئاماژه‌ی بهوه كرد"له‌ئێس���تاداو دوای گۆڕانكاری له‌پرۆگرامه‌كان���ی خوێندن به‌ش���ه‌كانی قوتابخان���هو خوێندكاران���ی بنه‌ڕه‌ت���ی به‌جۆرێك گۆڕانكاری به‌س���ه‌ردا هاتوه، كه ئه‌گه‌ر مامۆس���تا بۆ خۆی له‌وانه‌كاندا به‌باش���ی نه‌یخوێنێته‌وه ناتوانێت س���ود به‌خوێندكاره‌كان���ی بگه‌یه‌نێت ،ئه‌مه‌ش به‌هۆكاری ئهوهی كات���ه‌كان زۆر كه‌مه‌و بابه‌ته‌كانیش زۆری ده‌وێت. ئهو مامۆستایه ئه‌وه‌شی خسته‌رو كه" له‌گه‌ڵ ئ���هوهی له‌زۆرێ���ك له‌قوتابخانه‌و
ته‌خته سپی
هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت
وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده، جه‌سته‌یه‌كی پڕ برین ! هێمن ئیبراهیم
الدێ هه‌ی ه قوتابخانه‌كه‌ی نزیكه‌ی دو ژوری گڵی وێرانی دو مه‌تره‌و دڵۆپه‌ی باران‌و ئاو ده‌كات‌و دو ره‌حله‌ی تێدایه بۆ چه‌ند خوێندكارێك خه‌ده‌می نه‌بێت ،له‌ئێستادا ئهو پاره‌یه‌و راپۆرته‌كان����ی له‌به‌رده‌س����تی مندا نییه تاكو بزانم بڕه‌كه‌ی چه‌نده. له‌الیه‌كی ترهوه ئابوریناس عه‌لی حه‌مه س����اڵه‌ح به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاندن" ئهو بڕه پاره‌ی وه‌زاره‌تی پ����هروهرده له‌بودجه‌ی 2011دا باس����كراوه له‌بودجه‌ی گش����تیو پارله‌مانی كوردس����تان په‌سه‌ندی كردوه له‌چوارچێوه‌ی پرۆژه‌كانی وه‌به‌رهێناندا، به‌اڵم ئه‌مه بۆ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده خه‌رج نه‌كراوه ،ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و ش����اره‌وانی‌‌و ته‌ندروس����تیش هه‌م����ان گرفتیان هه‌یه ،دو قوتابی له‌پۆلێکی ساردو سڕدا كۆی وه‌زاره‌ت����ه‌كان پاره‌ی پرۆژه‌كانیان 2011 خه‌رج نه‌كردوه ،به‌گشتی له‌ساڵی ئهم ه بێگومان كاریگه‌ری ده‌بێت له‌سه‌ر ی ت ه حكوم له‌س����ه‌رجه‌م وه‌زاره‌ته‌كان����ی ی په‌روه‌رده‌و ل����هو چوارچێوه‌یه‌دا ب����وار هه‌رێمی كوردس����تان ،له %51ی پاره‌ی ئێمه پێویستمان به‌نزیكه‌ی 3000هه‌زار هه‌م����و پ����رۆژه‌كان خه‌رج نه‌ك����راوه كه بینای خوێندن هه‌یه ،جۆرێك له‌دوفاقی ده‌كاته بڕی دو ترلیۆن‌و 375ملیار دینار هه‌یه له‌مه‌سه‌له‌ی ئهو پاره‌یه‌دا نازانرێت ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌یه كه له‌بودجه‌ی گش����تیدا ئهو بڕه پاره‌یه كێش����ه‌كه له‌ال ته‌رخانك����راوهو ده‌بینی بۆ پرۆژه‌كانیش یان دارایی ،له‌به‌رئه‌وه‌ی پێشتر وه‌زیری خه‌رج نه‌كراوه ،به‌اڵم ئهو پارانه‌ی خه‌رج دارای����ی رایگه‌یاندبو ك����ه وه‌زاره‌ته‌كان نه‌كراوه بۆ پ����رۆژه‌كان نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ خۆی����ان توان����ای جێبه‌جێك����ردن‌و ساڵی 2012ش. خه‌رج����ی پاره‌كه‌یان نییه بۆیه ئهو بڕه ئهو ئابوریناس����ه باس ل����هوه ده‌كات ده‌مێنێته‌وه ،له‌الیه‌ك����ی ترهوه هه‌ندێك كه به‌ه����ه‌ده‌ردان هه‌ی����هو بۆچونی وایه باس لهوه ده‌ك����ه‌ن كه وه‌زاره‌تی دارای ی كه" ئ����هوهی له‌بودج����هی 2011خه‌رج خۆی بۆ ئهم پ����اره‌ی خه‌رج نه‌كردوه!، كراوه هه‌ندێكی له‌بودجه‌ی ناپێویس����تدا بۆیه ئهو بڕه پاره‌یه‌ی ماوه‌ته‌وه پاره‌ی خه‌رجكراوه كه بودجه‌ی زیاده‌ڕه‌وییه ،كه قوتابخانه‌یه‌و له‌بنه‌ڕه‌تدا خه‌رج نه‌كراوه،
فۆتۆ :ئارام که‌ریم ده‌بینی ئهو پاره‌ی����ه نه‌گوازراوه‌ته‌وه بۆ ساڵی 2012بۆ ئهوهی بۆ قوتابخانه‌كان خه‌رج بكرێته‌وه. له‌ساڵی 2011دا بڕی 255ملیار دینار له‌بودجه‌ی گشتی بۆ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده ته‌رخانك����راوه ،ل����هو چوارچێوه‌ی����ه‌دا هه‌رێمی كوردس����تان پێویستی به 3000 بین����ای قوتابخان����ه ب����وه ،له‌كۆتای����ی حس����اباتی خیتامی 2011ده‌ركه‌وت كه ك����ۆی وه‌زاره‌ته‌كان����ی حكومه‌تی هه‌رێم له%51ی ئ����هو پاره‌یان خه‌رج نه‌كردوه، له‌نێویش����یاندا وه‌زاره‌ت����ی په‌روه‌رده‌یه كه بڕی 68ملیار دین����اری له‌بودجه‌ی گشتی س����اڵی 2011ماوه‌ته‌وه‌و خه‌رجی نه‌كردوه.
ده‌ستنیشانكردنی 172رۆژه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده بۆ ته‌واوكردنی مه‌نهه‌جی یه‌ك ساڵ ،نیگه‌رانیی لێده‌كه‌وێته‌وه خوێندنگاكان به‌ش���ی تاقیگه‌و هه‌ندێك پێداویس���تی نییه ،ته‌نها ئ���هوهی هه‌یه ده‌كه‌وێت���ه س���ه‌ر خودی مامۆس���تاكه‌و ده‌بێت به‌و ماوه‌ی���هی بۆی دیاری كراوه مه‌نهه‌ج ته‌واو ب���كات ،كه پێموایه ئه‌مه وا ده‌كات مامۆس���تا بۆ ئهوهی روبه‌روی ره‌خنه‌ی سه‌رپه‌رشتیارو به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ی نه‌بێته‌وه ،پ���اڵ به‌مه‌نهه‌جه‌كه‌وه بنێت‌و رۆژه پشوه‌كان‌و ئهو ماوه‌یه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده لهو ماوه‌ی پێشودا ده‌ریكردوه زیانی بۆ پرۆسه‌كه ده‌بێت‌و له‌نێویشیاندا ته‌نها قوتابی���ان‌و خوێندكاران باجه‌كه‌ی ده‌ده‌ن. هه‌ورامان وریا قانع مامۆستاو شاره‌زای بواری پ���ه‌روه‌رده‌ی به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند "له‌راس���تیدا ئ���هو ماوه‌ی���هی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده ب���ۆ خوێندنی دان���اوه ،نه‌ك به‌ش���ی ته‌واوكردن���ی پرۆگرامه‌كان���ی خوێندن ناكات ،به‌ڵكو به‌ش���ی ئه‌وه‌ش ناكات به‌ش���ێوه‌یه‌كی پچڕپچڕو په‌ڕاندن پرۆگرامه‌كان بخوێنرێت ،واته ئهو ماوه‌یه ب���ۆ ئه‌مج���ۆره پرۆگرامه‌ی كه ئێس���تا له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندن���دا ده‌خوێنرێت، تابڵێی كه‌م���هو به‌ش ن���اكات ،ده‌توانم بڵێم بۆ ته‌واوكردنی مه‌نهه‌جی خوێندن، پێویس���تمان ب���ه‌كات‌و رۆژی زۆر ل���هوه زیاتره كه وه‌زاره‌ت ده‌ستنیش���انیكردوه، بۆچی؟ له‌به‌رئ���هوهی پرۆگرامه‌كان هه‌م قورس‌و ه���ه‌م زۆرن‌و ه���ه‌م به‌زمانێكی كوردی شه‌قوشڕ نوس���راونه‌ته‌وه كه بۆ تێگه‌شتن ،پێویس���تیان به‌كاتی زۆرترو
خوێندن
مانه‌وه‌ی زۆرتره. ناوبراو هێمای بۆ ئه‌وه‌كرد كه قوتابیان‌و خوێن���دكاران "پێویس���تیان به‌وه‌ی���ه رۆژه‌كه‌ی���ان له‌قوتابخان���هو ناوه‌نده‌كانی خوێندن���دا ببن���ه س���هرو له‌تاقیگه‌كاندا س���ه‌رقاڵی جێبه‌جێكردن���ی ئ���هو هه‌مو تاقیكردنه‌وه‌یه بن ك���ه له‌مه‌نهه‌جه‌كاندا هاتوه كه الی ئێمه وانییه ،من ته‌واو لهوه دڵنیام به‌و ده‌وامه سێ چوار كاتژمێره‌ی ئێس���تا له‌مه‌كته‌به‌كان���دا هه‌ی���ه ،نه‌ك پرۆگرامه‌كان ت���ه‌واو ناكرێن ،به‌ڵكو ئهو بڕه‌ش���ی كه ده‌خوێنرێت ،وه‌ك پێویست له‌خوێندكارو قوتابی ناگه‌یه‌نرێت. مامۆستا هه‌ورامان ئه‌وه‌شی نه‌شارده‌وه ك���ه مامۆس���تای كه‌مته‌رخ���ه‌م ههیهو رای وایه"بڕێ���ك له‌مامۆس���تاكان زیاتر مهبهس���تیان ته‌واوكردنی مه‌نهه‌جه‌كه‌یه، ن���ه‌ك گه‌یاندن���ی په‌یام���ی زانس���تی مه‌نهه‌جه‌كه ،واته له‌ترسی سه‌رپه‌رشتیارو به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری مه‌كته‌به‌ك���هی ،ته‌نه���ا خواخوایه‌ت���ی مه‌نهه‌جه‌ك���ه ته‌واوبكات، ئیتر خوێندكاره‌كان���ی تێده‌گه‌ن یان نا، ئهوه گرفتی ئهو نیی���هو به‌الیه‌وه گرنگ نیی���ه ،لێ���رهوه مامۆس���تا ب���ۆ ئهوهی قس���هی نه‌یه‌ته س���هرو بۆ ئهوهی بڵێ مه‌نهه‌جه‌ك���هی ته‌واوك���ردووه ،له‌رێگه‌ی جۆرێ���ك له‌په‌له‌پڕوزكێ���وه ،هه‌رچۆنێك بێ���ت به‌خێرای���ی ده‌گات���ه الپه‌ڕه‌كانی كۆتای���ی كتێبه‌كه‌و پاش���ان ده‌ڵێ ئهوه مه‌نهه‌جه‌كه‌م ته‌واوكرد ،بێگومان ئه‌مه‌ش زیانێكی گهوره به‌خوێن���دكارو قوتابی‌‌و
به‌پرۆسه‌ی خوێندن ده‌گه‌یه‌نێت. هه‌ورام���ان وریا قانع گه‌ش���بین نیی ه به‌بڕیاره‌كه‌ی وه‌زار‌هت‌و ده‌ڵێت :له‌راستیدا هه‌ست ده‌كه‌م ئهم پرۆگرامه تازانه ،هێنده زۆرو قورس���ن ،ئه‌گه‌ر ته‌واو ساڵه‌كه‌ش بێ پش���و ،ده‌وام بكرێت ،هێشتا ته‌واوی س���اڵه‌كه بۆ وتنه‌وه‌ی ئهو وانانه ،به‌ش ناكات .چاره‌س���ه‌ری گونج���او له‌وه‌دایه، چه‌ند لیژنه‌یه‌كی پس���پۆڕ به‌س���ه‌ر ئهو وانانه‌دا بچنه‌وه‌و بژارو س���وكتری بك هنو به‌ش���ێكی لێ الببه‌ن .له‌باتی ئهوهی هه‌ر مامۆس���تایه‌ی به‌ئاره‌زوی خ���ۆی بابه‌ت الببات ،یان به‌خێرایی به‌سه‌ریدا بڕوات‌و هه‌ڵیبپڕوزێن���ێ ،باش���تره لیژنه‌یه‌ك���ی پس���پۆڕ دابنرێت‌و ئهو هه‌م���و مه‌نهه‌جه زۆره كه‌مبكاته‌وه كه له‌ئێس���تادا بوه‌ته گرفتێكی سه‌ره‌كی پرۆسه‌ی خوێندن. س���ه‌نگه‌ر فایه‌ق جێگری لقی سلێمانی یه‌كێتی مامۆس���تایان ل���هو باره‌یه‌وه بۆ ئاوێن���ه ده‌ڵێت :ده‌توانی���ن بڵێین ئه‌مه دو ت���ه‌وه‌ره یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه كه به‌پێی سیسته‌می نێوده‌وڵه‌تی ده‌بێت ماوه‌یه‌كی دیاریكراو هه‌بێت بۆ خوێندن ،له‌هه‌رێمی كوردس���تان له‌ساڵێكدا 172رۆژ دیاری ك���را بۆ ده‌وام���ی فه‌رم���ی قوتابخانه‌و خوێندنگاكان ،به‌اڵم ده‌بینی به‌بێ پالن‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده پش���وی تێده‌كه‌وێت ئهوهی لهو ماوه‌ی پێش���ودا حكوم���ه‌ت هه‌فته‌یه‌كی كرده پش���و ،كه ئهم���ه به‌دڵنیاییه‌وه كاریگ���ه‌ری ده‌بێت له‌س���ه‌ر پرۆس���هی خوێندن‌و هۆكارێك
ده‌بێت ب���ۆ ئهوهی مامۆس���تا نه‌توانێت پرۆگرامه‌كانی لهو ماوه‌یه‌دا ته‌واو بكات. وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌ی هه‌رێم له‌چه‌ند رۆژی رابردو رونكردنه‌وه‌یه‌كی باڵو كرده‌وه له‌سه‌ر پشوی وه‌رزی یه‌كه‌م ،تێیدا ئاماژه بهوه كراوه كه به‌مه‌به‌ستی پێداچونه‌وه‌و دیاریكردنی پشوی وه‌رزی یه‌كه‌می ساڵی خوێندنی 2013-2012عیسمه‌ت محه‌مه‌د خالید وه‌زیری په‌روه‌رده كۆبونه‌وه‌یه‌كی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ بهڕێوهبهره گش���تییه‌كانی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده رێكخس���ت ،هاجه‌ر داود ئه‌حمه‌د ،به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری راگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت���ی پ���هروهرده له‌لێدوانێك���دا رایگه‌یان���د( :دوای گفتوگ���ۆ بڕی���اردرا پشوی سه‌ری س���اڵ‌و وه‌رزی یه‌كه‌م بۆ ناوه‌نده‌كانی خوێندن به‌م شێوه‌یه بێت: رۆژانی 12/25تا 2013/1/2پش���وی ره‌س���مییه به‌بڕی���اری س���ه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران. له‌رۆژان���ی 8ت���ا 2013/1/17 تاقیكردن���هوهی وه‌رزی یه‌ك���ه‌م ئه‌نجام ده‌درێت. رۆژان���ی /20-19-18كانون���ی دوه‌م 2013/پش���وه له‌هه‌م���و ناوه‌نده‌كان���ی خوێندن رۆژی 2013/1/21ده‌وام���ی وه‌رزی دوه‌م ده‌ستپێده‌كات. ب���ۆ زانیاری ژم���اره‌ی رۆژان���ی ده‌وام به‌ه���ه‌ردو وه‌رزی خوێن���دن ()172 رۆژه جگ���ه له‌رۆژان���ی پش���و ،هه‌ینی، تاقیكردنه‌وه‌كان.
سیسته‌می په‌روه‌رده‌و فێركردن له‌هه‌ر والت‌و هی هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌یه‌كێ���ك له‌ه���هره گرنگتری���ن سیس���ته‌مه‌كان داده‌نرێ���ت ،وه له‌ئاستێكی به‌رزو پیروزدا ته‌ماشا ده‌كرێ���ت ،چونك���ه پ���هروهرده ده‌ستكاری سروشتی مرۆڤ ده‌كات‌و ئامانج���ی پ���ه‌روه‌رده‌و فێركردن هه‌میشه زیندوراگرتنی دڵ‌و روحی نه‌وه‌ی نوێی والته‌و دروستكردنی تواناو هێزه له‌قوتابیدا. زورینه‌م���ان به‌بێ تێرامان‌و هیچ بیركردنه‌وه‌ی���ه‌ك ئ���هوه ده‌زانین ك���ه سیس���ته‌می پ���ه‌روه‌رده‌ی هه‌رێم���ی كوردس���تان له‌چه‌ندین الیه‌نه‌وه توش���ی جورێ داروخان ب���ووه ،به‌ش���ێوه‌یه‌كی وه‌ه���ا كه هه‌رگی���ز تاكی كورد به‌و ش���ێوه په‌روه‌رده‌كردنه هوشیارنابێته‌وه‌و هه‌ست به‌به‌رپرس���یارێتی ناكات، به‌رامبه‌ر به‌خوی‌و ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی‌‌و هی���چ ئینتیمایه‌كی نابێ بۆ خاك‌و واڵتی به‌رده‌وام ،دواتر ئه‌بێته بار به‌سه‌ر خۆیو حكومهتهوه كاره‌س���اته ئێم���ه هێش���تا به‌ده‌ستی كێش���ه سه‌ره‌تاییه‌كانی پ���ه‌روه‌رده‌وه گیرمانخ���واردوه، كه‌چ���ی ئه‌مانه‌وێ���ت ب���از بده‌ین به‌سه‌ر كۆی جیاوازییه‌كانی نێوان خۆمان‌و واڵتێكی ئه‌س���كه‌نده‌نافی به‌ب���ێ له‌به‌رچاوگرتن���ی هی���چ ئایین���یو تایبه‌تمه‌ندیه‌ك���ی كۆمهاڵیهتیو ئاب���وری‌‌و كه‌لتوری ژینگه‌ی���ی ،له‌نێوان سیس���ته‌می پ���ه‌روه‌رده‌ی ئێم���هو ئه‌وروپادا، سیسته‌مێكی ئه‌وروپایی هێنراوه‌ته هه‌رێمی كوردس���تان! سیسته‌می پ���هروهرده له‌هه‌م���و دنی���اداو به‌تایبه‌ت واڵته پێش���كه‌وتوه‌كان وه‌ك���و به‌ش���ێك له‌جه‌س���ته‌ی كۆمه‌ڵگ���ه س���ه‌یرده‌كرێت .به‌اڵم ئ���هوهی الی ئێم���ه هی���چ گرنگی پێنادرێ���ت‌و نرخ‌و قیمه‌ت���ی نییه سیسته‌می په‌روه‌رده‌یه ،ئهوهنده گرنگ���ی به‌حیزب‌و ملمالنێی نێوان ئه‌م‌و ئهو ئه‌درێ���ت ،نیو ئهوهنده گرنگی به‌بواری په‌روه‌رده نادرێت، له‌مرۆژان���ه‌دا ئه‌وه‌ن���ده پـاره بۆ رازاندنه‌وه‌ی ش���ه‌قام‌و كۆاڵنه‌كان خه‌رجكرا له‌س���ه‌ری ساڵدا ،به‌بێ ئهوهی هیچ سودێكی هه‌بێ ،نیوه‌ی ئه‌وه‌نده‌ی ئهو پاره‌ی���ه بخرایه‌ته سه‌ر دیواری خوێندگای ئاماده‌یی ئاالنی ك���وڕان له‌هه‌ڵه‌بجه‌ی تازه كه‌س���وكاری (داناجه‌مال) توشی ئهو كاره‌ساته نه‌ده‌بو. له‌س���ه‌روی هه‌م���وو كێش���هو گرفته‌كانی په‌روه‌رده‌وه ،كێشه‌ی نزمی ئاستی هۆشیاری مامۆستایه ك���ه به‌ڕاس���تی له‌زور ب���واردا كه بێئاگای���ه ،ب���ۆ نمونه له‌ب���واری په‌روه‌رده‌دا ،له‌بواری زانس���تیدا.. هتد ،كه مامۆستای وا هه‌یه له‌گه‌ڵ رێزم���دا هه‌مو ئهو زانس���ته‌ی كه له‌سه‌ریه‌تی نامیلكه‌یه‌ك ده‌رناكات به‌هه‌م���و ته‌مه‌ن���ی خ���ۆی چوار كتێبی نه‌خوێندوه‌ته‌وه ،س���ه‌یری چوار رۆژنامه‌ی نه‌كردوه ،تۆ به‌چ س���یفاتێك ناوی مامۆستای پێوه ئه‌لكێنی���ت؟ هیچ مامۆس���تایه‌ك نییه كه رۆژانه یه‌ك سه‌عات كاتی ئهوهی نه‌بێ چه‌ند دێرێك له‌كتێب‌و په‌ڕه‌ی رۆژنام���ه‌كان بخوێنێته‌وه ئه‌گه‌ر خۆی مهبهس���تی بێت ،زۆر سه‌یره زیاتر له 200هه‌زار مامۆستا هه‌یه كه‌چی تیراژی رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌هلی 4تا 5هه‌زاره‌و بهشێكی ئه‌مێنێته‌وه ،ی���ان تیراژی كتێێك ه���ه‌زار دانه‌یه كه‌چ���ی به‌ده‌گمه‌ن چاپ ئه‌كرێت���هوه ،ئه‌مانه هه‌موی كاره‌س���اتن ،نه‌خۆشی كوشه‌نده‌ن روب���ه‌روی مامۆس���تایانی ئێم���ه بونه‌ته‌وه كه باجه‌كه‌ش���ی منداڵی فه‌قیر ئه‌یدات ،رێگای هه‌زاران میل له‌هه‌نگاوێكه‌وه ده‌س���تپێده‌كات، هی���چ كاتێ���ك دره‌ن���گ نییه ،بۆ خوێندن���هوه له‌هه‌ر بوارێكدا بێت، له‌ئێستاوه ده‌ستپێبكه سه‌رئه‌نجام ئه‌گه‌ی���ت به‌ش���وێنێكی ب���اش‌و كاریگه‌رییه‌كانی هه‌ستپێده‌كه‌یت. hemnibraem@gmail.com
کۆمەاڵیەتی
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
17
شەقامی سەهۆڵەکەی سلێمانی :ئارامگەی پیاوان‌و حەشارگەی ژنان
سه‌هۆڵه‌که شه‌قامێكی تاسه‌رئێسک پیاوانه ئا :سارا قادر شەقامی سالم (سەهۆڵەکە) یەکێکە لەشەقامە بەناوبانگەکانی شاری سلێمانی ،بەاڵم لەبەرئەوەی ماوەی چەند ساڵێکە بۆتە مۆڵگەیەکی خۆش‌و جێی کۆبونەوەی پیاوان ژنان روی تێناکەن چونکە زۆرێک لەو ژنانە کە بەوێدا دەڕۆن روبەروی توانج‌و قسەی ناشیرین دەبنەوەو سەرباری ئەوەی هێزەکانی پۆلیسیش هەمیشە ئامادەییان هەیەو گلەیی ئەوە لەژنان دەکەن کە ئامادەنین کاتێک تەحەروشیان پێدەکرێت سكااڵی یاسایی لەسەر گەنجەکان تۆماربکەن تا روبەروی سزا ببننەوە. ئەم ش����ەقامە ک����ە ه����ەر لەکۆتایی ش����ەقامی مەولەویی����ەوە دەس����ت پێدەکات‌و ت����ا دەگاتە نزیک دورێیانی س����ەرچنار کۆتای����ی دێ����ت .چەندین دوکان����ی جۆراوجۆرو باڵەخانەی بەرزو هۆتێل‌و سوپەر مارکێت‌و بازاڕو دوکانی فرۆش����تنی پۆش����اکی ئافرەتان لەخۆ دەگرێت ،ب����ەاڵم لەهەم����و جێگاکانی ئەم ش����ەقامە قەرەباڵغت����ر ئەو چەند دوکانی خ����واردن‌و خواردنەوانەیە کە بەس����ەهۆلەکە ناس����راوە ک����ە بەوتەی ژن����ان " بۆ پیاوان حەاڵڵ����ەو بۆ ژنان حەرامە". ئەم بەشەی شەقامی سالم کە چەند دوکانێکی فرۆش����تنی س����ەمون‌و پیزا‌و ش����ەربەت‌و خواردنگەی تێدایە لەخوار ئەندەرپاسی ش����ەهید رەئوف بەگەوە دەس����ت پێدەکات بۆتە جێگەیەک کە ژنان ه����ەر پیایدا تێناپ����ەڕن چونکە نایانەوێ����ت بکەونە بەر توانجی زۆرێک لەو کوڕە گەنج����ە بێکارانەی تەنها بۆ کاتبەس����ەربردن لەوێدا راوەس����تاون، الی زۆێ����ک له‌خه‌ڵک����ی س����لێمانیش ئه‌مه جێگه‌ی س����ه‌رنجه که شوێنێكی وا (راق����ی) ئافه����ره‌ت نایه‌وێت پیایدا تێپه‌رێت.
هەر کە رۆیشتم بەجارێ پەنجا چاو تەماشایان دەکردم‌و یەک دو کوڕ توانجی زۆر ناشیرینیان لێدام شه‌قامی سه‌هۆڵه‌که ه����اوڕاز عەباس����ی تەمەن بیس����ت‌و هەشت ساڵ سەریسوڕماوە لەوەی کە ئەم ش����ارە بۆ وای لێهاتوە ئەو ماوەی دوازدە س����اڵە لەواڵتی س����وید دەژی‌و پێش����تر ماڵیان لەپش����تی ش����ەقامی س����ەهۆڵەکەوە بوەو وتی" هەرچەندە ماڵی باوکم ئێستا لەوشوێنەدا نەماوە، ب����ەاڵم هەروەکو یادگارییەکانی منداڵی حەزمکرد ئێوارەیەک پیاسەیەکی پێدا بکەین کەچی هەر کە رۆیشتم بەجارێ پەنجا چاو تەماش����ایان دەکردم‌و یەک دو ک����وڕ توانج����ی زۆر ناش����یرینیان لێدام،ب����ەاڵم هەر ک����ە چومە بەردەمی پۆلیس بۆ ئەوەی شکات بکەم یەک دو کوڕ یەکس����ەر وتیان دادە گیان برۆیت باشترە دوایی هەر حەیای خۆت دەچێت کە ش����کات بکەیت".ئ����ەو بەدگومانە ل����ەوەی کە ئ����ەم واڵتە بەرەو باش����ی
بروات‌و بەهیچ جۆرێ پێش����بکەوێت " واڵتێک کە ژنان لەسەر شەقامەکانیش ئازادنەبن پیاسەیەک بکەن یان ئازادانە بڕۆن ئیتر چۆن پێش دەکەوین". ئ����ەم ناوچەیە کە چەن����دان کۆاڵن‌و گەرەكەکان����ی عەق����اری‌و عەلی ناجی لەس����ەرەو دەبێت رێگەیەکی سەرەکی بێت بۆ ئەو کچانەی ماڵەکانیان لەوێیە بەاڵم ئەوان بەرلەوەی بگەنە ئەو ئاستە شەقامەکە جێدەهێڵن‌و بە کۆاڵنەکاندا دەڕۆن .جوان����ە محەم����ەدی تەم����ەن بیست‌و سێ ساڵ باسی لەوە کرد ئەو ئەمس����اڵ کۆلێژی تەواوکردوەو ماوەی چوار ساڵ لەبەرئەوەی ماڵیان لەگردی عەلی ناجی بوە ب����ەردەوام بەناچاری بەو ش����ەقامەدا هاتوچۆی کردوەو ئەو دەڵێ����ت " ئەم ش����ەقامە بەیانیان یان دەمەو عەس����رێکی زو کە هێش����تا زۆر
فۆتۆ :ئارام که‌ریم قەرەباڵەغ نەب����وەو زۆر پیاوی لێنییە گەر پیایدا برۆیت باشەو توشی توانج نابی����ت ،بەاڵم خۆ ه����ەر کەوتە دەمەو ئێ����وارەو تۆزێ درەنگ کەوتی ئیتر دە ک����ەس بەیەکەوە تەماش����ات دەکەن‌و توانجت لێدەدەن ،نازانم بۆچی؟!". هەرچەندە ئەم ش����ەقامە شەقامێکی س����ەرەکی‌و قەرەباڵغە ،ب����ەاڵم لەکاتی بۆنەکان����دا دەبێت����ە ش����وێنی ئاهەنگ گێڕان‌و ئاپۆڕای خەڵک هەموی رو لەو ش����وێنە دەکات‌و بەوهۆیەش����ەوە ژنان لەهەموان زیاتر روبەروی دەستدرێژی‌و تەحەروش کردن دەبنەوە .سەرباری ئەو هەمو تەحەروش‌و توانجە ناشیرینانەش کەچی هێشتا ژنان ئامادەنین بچنە الی پۆلیس‌و داوای یاسایی تۆماربکەن. وتەبێژی پۆلیسی س����لێمانی نەقیب س����ەرکەوت ئەحمەد باس����ی لەوە کرد
ژنان داواکاری مافی خۆیان نەبون‌و ئەو گەنجانە لەالیەن هێزەکانی پۆلیسەوە کە ئاگاداری رەوشەکە بون دەستگیرکران ئەگەرنا ژنان هیچ سکااڵیەکیان نەکرد
کە نەک بەتەنها ش����ەوی سەری ساڵ ئازادی����ان دەکات" س����ەبارەت بەوەی پۆلیس����مان بۆ پاراس����تنی خەڵک‌و بە بۆچی زۆرێک لەو داوایانەی تەحەروش تایبەتتر ئافرەتان داناوە بەڵکو هەمیشە دادەخرێ����ن نەقیب س����ەرکەوت وتی " لەناو بازاڕیش هێزەکانمان ئامادەن تا دادوەر لەهەمو حاڵەتێکدا حس����اب بۆ بەدەم سکااڵی ئەو هاواڵتییانەوە بچن ،ئەوە دەکات کە کەسێک هەبێت داواکە بەرزبکاتەوە کاتێک کە ئەو کەسە خۆی کە روبەروی هەر شتێ دەبنەوە. بەاڵم ئ����ەو نیگەرانە لەوەی کە ژنان مەوجود نەبێت داواکە دادەخات ،بەاڵم خۆیان ئامادەنین س����کااڵ تۆماربکەن بەگشتی ئەو کەسانە تەوقیف دەکرێن‌و کاتێک تەحەروش����یان پێ����وە دەکرێت دواتر لەرێی پڕکردنەوەی بەڵێننامەوە یان کە بەپۆلیسەکان دەڵێن‌و ئەوانیش بەکەفالەت ئازاد دەکرێن ،شەوی سەری گەنجە توان����ج لێدەرەکان دەس����تگیر ساڵی تازەش چەند گەنجێک کە مەییان دەکەن کەچ����ی " ک����ە داوا لەژنەکان خواردب����ۆوەو توانجیان ل����ە ئافرەتان دەکرێت ل����ە بنکەیەک����ی پۆلیس داوا دابو بەڵێننامەی����ان پێپڕکرایەوە بەاڵم تۆماربکەم ئامادەنین بچنە بنکەکانەوە دیس����ان ژن����ان داواکاری مافی خۆیان بۆیە زۆر جار " پۆلیس����ەکانی خۆمان نەبون‌و ئەو گەنجانە لەالیەن هێزەکانی دەبن����ە ش����اهێد حاڵ‌و داواک����ە تۆمار پۆلیس����ەوە کە ئاگاداری رەوش����ەکە دەک����ەن‌و دادوەریش بەم����ادەی ٤٠٢بون دەس����تگیرکران ئەگەرنا ژنان هیچ تەوقیفی����ان دەکات‌و دواتر بەکەفالەت سکااڵیەکیان نەکرد".
رێژەی توندوتیژی لەهەرێمی کوردستاندا روی لەبەرزبونەوە کردوە
شەش پیاو لەالیەن ژنەکانیانەوە کوژراونو لەماوەی شەش مانگدا 2400ژن توندوتیژییان بەرامبەر کراوە ئا :رەوا بورهان
ساڵ بەساڵ ئامارەکانی توندوتیژی لەهەرێمی کوردستاندا رو لەبەرزبونەوە دەکەن ،بەگوێرەی ئامارەکان لەساڵی رابردودا()2012 شەش پیاو بەدەستی ژنەکانیان کوژراونو نزیکەی 2400حاڵەتی توندوتیژیش لەشەش مانگی کۆتایی ساڵی رابردودا تۆمارکراوە. ساڵ بەساڵ ئامارەکانی توندوتیژی لەهەرێمی کوردستاندا رو لەبەرزبونەوە دەکەن ،بەگوێرەی ئامارەکان لەساڵی رابردودا( )2012شەش پیاو بەدەستی ژنەکانیان خۆیان کوش����توە‌و نزیکەی 2400حاڵەتی توندوتیژییش لەشەش مانگ����ی کۆتای����ی س����اڵی راب����ردودا تۆمارکراوە. س����ااڵنە ئامارەکان����ی توندوتی����ژی رو لەزیادب����ون دەک����ەن لەهەرێم����ی کوردس����تاندا ،لەو بارەیەوە سكرتێری یه‌كێتی پیاوانی كوردس����تان ،بورهان عه‌ل����ی ف����ه‌ره‌ج بەئاوێن����ەی راگه‌یاند <له‌ساڵی رابردودا 163پیاو روبەروی توندوتی����ژی بونەت����ەوە" ،ئەم����ەش بەگوێرەی ئەو ئامارەی س����اڵی 2011 تۆماریان کردبو توندوتیژییەکان دژی پی����اوان لەالیەن خێزانەکانیانەوە روی لەبەرزبونەوە کردوە. بەگوێرەی ئامارێکی بەرێوبەرایەتی توندوتیژی ژنان کە لەس����ەر ماڵپەری فەرم����ی خۆی����ان باڵویانکردۆت����ەوە لەس����ەرجەم پارێزگاکان����ی هەرێم����ی کوردستاندا تەنها لە 6مانگی کۆتایی ساڵی رابردودا بەدیاریکراوی لەمانگی 5تامانگی 11نزیکەی 2400حاڵەتی توندوتیژی تۆمارکراوە. بوره����ان س����ەبارەت بەش����ێوازی توندوتیژیی����ەکان وتی "ش����ه‌ش پیاو له‌الیه‌ن ژنان����هوه كوژراون‌و 40پیاوی
تریش خۆیان كوشتوه". ناوبراو ئاماژه‌ی به‌وه‌ش����دا " 41ژن ناپاكیی هاوس����ه‌رییان له‌پیاوه‌كانیان كردوهو 27پیاوی به‌ته‌مه‌نیش له‌الیه‌ن خێزانه‌كانیانه‌وه ده‌س����ت به‌سه‌ر ماڵو س����ه‌روه‌تیاندا گی����راوهو له‌ماڵه‌كانیان ده‌ركراون". ئەندام����ی لیژنەی بەرگ����ری لەمافی ژنان ،هاژە سلێمان هۆکاری زیادبونی توندوتی����ژی ب����ۆ ئ����ەوە گێرایەوە کە پێش����کەوتنەکانی کۆمەڵگا بەرفراوان ب����وەو ئێس����تا بەه����ۆی هەبون����ی تەکنەلۆژیاو ئامێرەکانی پەیوەندیکردن ئ����ەو رێژەیە روی لەبەرزبونەوە کردوە ب����ەاڵم دەڵێ����ت "ئ����ەو توندوتیژییانە هەر هەب����ون بەاڵم لەپێش����تردا ژنان نەیانوێراوە قس����ەبکەن بەهۆی کۆت و بەندە کۆمەاڵیەتییەکانەوە ئێس����تا ک����ە ئ����ەو ک����ۆت‌و بەندان����ە نەماون زیات����ر دەچ����ن س����کااڵ تۆماردەکەن ئەمەش واپیش����اندەدرێت کە رێژەکە بەرزبوبێتەوە. بورهان هۆکاری ئەو حاڵەتانەش����ی ب����ۆ ئ����ەوە گێراوەتەوە ک����ە به‌هۆی ده‌ستێوه‌ردانی كه‌س����وكاری ژنه‌کەوە 48حاڵه‌ت����ی جیابون����هوهی ژن‌و مێ����رد تۆمارك����راوهو 11پیاو له‌الیه‌ن یو ژنه‌كانیانه‌وه روبه‌ڕوی فشاری ده‌رون سێكس����ی بونه‌ته‌وه‌‌و حه‌وت پیاویش له‌الیه‌ن ژنه‌كانیانه‌وه ده‌س����ت به‌سه‌ر موچه‌كانیاندا گیراوه. ئەو پەرلەمانتارە ئاماژەشی بەوەکرد ک����ە ئامارەکان����ی توندوتیژی س����اڵ بەس����اڵ زی����اد دەکات ئەویش بەهۆی هۆش����یاربونەوەی ژنانەوەیە کە داوای یاسایی لەئێستادا تۆماردەکەن. لەس����اڵی رابردو 5399جیابونهوه تۆماركراوه لەدادگاکانی کوردس����تان، کە بەگوێرەی ئامارێکی دادگاش بێت رێژەی جیابونەوە لەسێ مانگی یەکەمی س����اڵی 2012دا %17ی پێکهێنان����ی
توندوتیژی ساڵ به‌ساڵ له‌هه‌رێمی کوردستاندا روله‌زیادبونه پرۆسەی هاوسەرگیری بوە لەدادگاکان، بورهان سەبارەت بەوە دەڵێت "هۆكاره سه‌ره‌كییه‌كانی جیابونه‌وه‌ی ژن‌و مێرد ئابوریو ده‌س����تێوه‌ردانی كه‌س����انی تر‌و هه‌س����تكردنی ژن‌و مێ����رد به‌وه‌ی به‌رامبه‌ره‌ك����هی موڵك����ی ته‌نها ئهوهو نه‌بونی به‌رنامه‌ی هۆش����یاری‌‌و هۆكاره سیاسییه‌كان‌و چه‌ندانی تر". س����ەبارەت بەو ئامارانەی لەهەرێمی کوردس����تاندا س����ەبارەت بەرێ����ژەی توندوتیژی باڵودەکرێنەوە ،دەرونناس، س����امان س����یوەیلی ئاماژە ب����ۆ ئەوە دەکات ئ����ەو ئامارانە ترس����ناک نین، چونکە لەئێس����تادا زیاترین فش����اری دەرونی لەس����ەر تاکەکان هەیه ،بەاڵم دەش����ڵێت "توندوتیژی بەرامبەر یەک تاکیش بنوێنرێت هەر زیانە".
هاژە دەش����ڵێت پێش����کەوتنەکانی تەکنەلۆژی هێندەی هۆشیاربونەوەی تاک����ەکان هەنگاو بەهەن����گاو نەبون، کۆمەڵگاش توانای تەقبولکردنی نەبوە ئەمەش بۆتە هۆی ئەوەی توندوتیژی لێبکەوێتەوە. س����امان بەرزبون����ەوەی ئامارەکانی توندوتیژی بۆ ئەوە دەگەرێنێتەوە کە فشاری س����ەر تاکەکان بەهۆی ئەوەی لەئێستادا تاک زیاتر ئیش دەکات ،کە ئەمەش بۆ هۆی کەمخەویی‌و هەروەها نەزانین����ی بەکارهێنان����ی ئامێرەکانی تەکنەل����ۆژی دەگەرێنێتەوه ،س����امان دەڵێ����ت " زیاتر کارک����ردن وایکردوە کە تاک����ەکان کەمتر بخ����ەون‌و زیاتر کاربکەن ،کاتیان بۆ ئارامیدان بەالیەنە رۆحییەکەیان نەمێنێت����ەوەو ئەمەش
فۆتۆ :ئینته‌رنێت
بەشێک لەرێکخراوەکان بەئەرکە پیشەییەکانی خۆیان هەڵنەستاون‌و تەنها گرنگییان بەناوەندی شارەکان داوە
بۆتە ه����ۆی ئەوەی تاکێک����ی هەڵچو دروستبێت ،کە لەسەر کێشەی بچوک ک����ە دەبێ����ت بەگفتوگۆ چارەس����ەری ب����کات پەنا دەباتە ب����ەر توندوتیژیو ئامێ����رە ب����رەرەکان‌و بریندارکەرەکان بەکاردەهێنێت". ناوبراو دەش����ڵێت "ب����ۆ نمونە گەر لەنێوان دو ش����ۆفێردا ش����تێکی سادە روب����دات هەردوال ئامێ����ری برەر وەک دەرنەفی����زو چەق����ۆ بەکاردەهێ����ن، ئەگەر چەکیش����یان لەبەردەستدابێت بەکاریدەهێنن". ئەو دەرونناسە بەشێک لەکێشەکان بۆ باڵوی چەک‌و باوەرنەبونی تاکەکانی کۆمەڵگا بەسەروەریی یاساو هەبونی الیەنی عەشایەری دەگەرێنێتەوە". سیوەیلی پێیوایە بۆ کەمکردنەوەی
توندوتی����ژی لەکۆمەڵگادا دەبێت رێگە ل����ەو بەرباڵویی����ەی چ����ەک بگیرێت‌و تاکەکان گرنگی بەکاتی خەوو ،ئارامیی رۆحی خۆیان بدەن. ئەگ����ەر چ����ی رێکخراوەکانی ژنان‌و حکومەت����ی هەرێمی����ش چەندی����ن دامودەزگای هەیە بۆ بەرگری لەمافی ئافرەت����ان بەاڵم هێش����تا ئامارەکانی توندوتی����ژی ب����ەرەو بەرزبون����ەوە دەچ����ن ،هاژە ئ����ەوەی رونک����ردەوە بەش����ێک لەرێكخ����راوەکان بەئەرک����ە پیش����ەییەکانی خۆیان هەڵنەستاون‌و تەنها گرنگییان بەناوەندی ش����ارەکان داوە وەک سلێمانیو هەولێر‌و دهۆک‌و نەیانتوانی����وە لەالدێ����کان‌و ق����ەزاکان کاربکەن ک����ە زیاترین توندوتیژی لەو ناوچانەدا دەکرێت نەک شارەکان.
18 بارزانی له‌غیاب ی تاڵه‌بانیدا عه‌بدولره‌زاق شه‌ریف ی ی ناو به‌فرانبار هێش���تا زوه ،لێكۆڵینه‌وه‌و ش���یكردنه‌وه بۆ چرۆو چه‌كه‌ره ی س���ه‌رۆك‌و ی بكرێت .بارزان ی تاڵه‌بان ی غیاب زس���تانی روداوو گۆڕانكارییه‌كان ی ی ئ���ه‌ودا ،خۆ ی نه‌خۆش��� ی تاڵه‌بانی ،له‌ناكاو ركاب���هرو هاوپه‌یم���ان‌و هاوڕێ ی ی ئهو گۆمه‌دا بینییه‌وه ،كه له‌نه‌ورۆزی س���اڵی پاره‌و‌ه به‌هه‌وای شان له‌ته‌نكاو خ���ۆی مه‌ل هی تێدا ده‌كات .چیتر نه‌یتوانی درێژه به‌و كێش���هو بێش���هیه بدات ك ه له‌گه‌ڵ مالیكی‌‌و داروده‌س���ته‌كه‌یدا ،خوڵقابو ك��� ه وایكردبو هه‌رێم‌و به‌غدا، ی روبه‌روبونه‌وه‌ی س���ه‌ربازیی‌‌و شه‌ڕێكی ماڵوێرانكه‌ردا له‌چاوه‌ڕوانی چركه‌سات ی شارو ش���ارۆچك ه سونن ه ی رژانه س���ه‌ر ش���ه‌قامی خه‌ڵك بێت .ئێس���تا ،وێڕا ی ی مالیك���ی ،له‌الیه‌كیتره‌و‌ه زراڤبون نش���ینه‌كانی عێراق دژ به‌حوكم‌و ره‌فتار ی حكومدارێتییه‌كه‌ی‌‌و ی هیواكان بزاڤی سه‌درییه‌كان ،له‌دژی‌‌و ته‌نگبونه‌و‌هی هه‌وا ی ی راگه‌یاندنه‌كانی ده‌وڵه‌ت ه زلهێزه سوننه‌كان‌و بانگه‌شه به‌گه‌ڕخستنی ماكینه ی ی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان‌و قوڵبونه‌وه به‌هاری عێراقیو به‌ئاشكرا راگه‌یاندن ی ی چاو له‌س���ه‌ر قه‌ره‌وڵ ی كێش���ه‌كان ،كه‌چی له‌م س���ه‌روه‌خته‌دا بارزان زیاتر ی ده‌كات‌و بێده‌نگیی هه‌ڵده‌بژێرێت، ی خۆ حه‌مرین ،پاشه‌كش��� ه له‌دڕدۆنگییه‌كان وا دو هه‌فته‌ی���هو بۆ جارێكیش عه‌مه‌لیاتی دیجل ه (ك ه وه‌ك نان‌و ئاو له‌س���ه‌ر ی پارتیدا ی ته‌ڕی راگه‌یاندنه‌كان ی له‌كوله‌كه ی ماڵه‌كانمان ئاماده‌بو) ناو س���فره نه‌هاتوه. ی ئه‌داو رایده‌گه‌یاند ،ك ه س���ه‌رۆك هێزی مه‌شق پێده‌كردو به‌ئاشكرا نیش���ان ی سوریا ده‌كات ،نهتهوه ده‌پارێزێت ..وا دو هه‌فته‌ی ه ی گه‌الن پشتیوانی شۆڕش ی فریاگوزاریی ه ی له‌گه‌یاندن ی رێگ���ه ه���اوار ،هاوار‌ه بۆ ش���كاندنی ئهو ته‌یمانه ی دڵی كوردستان گرتوه. ی باشوری بچوك سه‌ره‌تاییه‌كان بۆ گوێچكه‌ل ه ی سه‌رۆك خۆیو براو برازاو كوڕه‌كانی ،كه نوێنه‌رایه‌تی جومگ ه سه‌ره‌كییه‌كان ی ی زۆن ده‌سه‌اڵت له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا ،ده‌كه‌ن .له‌نێوان ئهم دیوو ئهو دیو ی مه‌كۆكی ناسروشتیدان ،چاوه‌ڕوان ده‌كرێت به‌رده‌وام سه‌وزدا ،له‌جواڵنه‌وه‌یه‌ك ی ی گشت سه‌ردانه‌كانی سااڵنی پێشوی ماڵباتی بارزانی بۆ ده‌ڤه‌ر بێتو بارته‌قا سه‌وز بێتو زیاتریش تێپه‌ڕێنێت ،ره‌نگه پۆزه‌تیڤانه‌ش بنرخێنرێت. ی تاڵه‌بانیدا ،روئه‌ده‌ن .بارزانی س���ه‌رۆك هه‌مو ئه‌مان ه ل���ه‌دو هه‌فت هی غیاب ی ی هه‌نگاوه‌كانیش ی پێوه دیاره ،مانگ ه شه‌وی ترس له‌هه‌مومان زیاتر س���ه‌خڵه‌ت ی ی غیاب ی هاوكێش��� ه سیاسییه‌كاندا ،له‌س���ه‌ر له‌ئێواره ی گۆڕانكار له‌ئاس���مان تاڵه‌بانیدا ،الی هه‌مومان به‌ئاشكرا دیاره. ی پرسیاری مه ئه‌وه‌یه :ده‌بێت شه‌پۆله‌كانی ده‌ریای توشی ئاینده ،كه‌شتییه‌كه ی خۆی بسپێرێت؟ بارزانی به‌رۆخی كام به‌ستێن ی ی جیاوازتر‌ه لهوه ی رۆخ‌و روبار ده‌ریایه‌ك ك ه شه‌پۆله‌كانی ،ئاسمان‌و رێسمان پێشو ،وه‌لێ نه‌بینراوو نه‌زانراوه ،به‌اڵم پێی هێژن قۆناغی دوای تاڵه‌بانی.
تایبه‌ت
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
زیندانیكراوێكی مه‌عه‌سكه‌ر سه‌الم دوا ی بڕینه‌وه‌ی شیشه‌كان له‌هه‌اڵتن پاشگه‌ز ده‌بێته‌وه ئا :ئاراس عوسمان زیندانیكراوێكی مه‌عه‌سكه‌ر سه‌الم دوای شكاندنی شیشی په‌نجه‌ره‌ی ژوری زیندانه‌كه له‌شه‌ودا ،هه‌وڵه‌كه‌ی بێ ئه‌نجام ده‌بێت‌و له‌به‌ره‌به‌یاندا خۆی راده‌ستی پۆلیس ده‌كات. به‌پێی زانیارییه‌كانی ئاوێنه ش���هو ی 2013/1/7زیندانیكراوێ���ك به‌ن���اوی (ب.ع) له‌به‌شی قورس���ی چاكسازی گ���ه‌وران ،دوای ئهوهی دوو شیش���ی په‌نجه‌ره‌ی هۆڵی یه‌ك���ی زیندانییه‌كه ده‌بڕێته‌وه‌‌و ده‌چێته ئهو حه‌وش���ه‌یه‌ی زیندانیی���ه‌كان كاتی پش���وویانی تێدا ده‌به‌نه‌س���ه‌ر ،به‌اڵم به‌هۆی چواردهور ته‌نین���ی حه‌وش���ه‌كه به‌په‌نج���ه‌ره‌ی موش���ه‌به‌ك ناتوانێت هه‌ڵبێت‌و دوای مانه‌وه‌ی تا به‌ره‌به‌یان خۆی راده‌ستی پۆلیسه‌كان ده‌كات. به‌پێ���ی زانیارییه‌كان���ی ئاوێنه ئهو كه‌سه "كاتژمێر 7ی به‌یانی رۆیشتوه‌ته الی پۆلیسه‌كان‌و پێیراگه‌یاندون كه من ئهو كاره‌م ئه‌نجام داوه ،ئێس���تا لێی په‌شیمان بومه‌ته‌وه". لهو باره‌یه‌وه به‌رێوه‌به‌ری چاكسازی گه‌وران���ی س���لێمانی "ئاوات ش���ێخ دیمه‌نێک له‌زیندانی مه‌عه‌سکه‌ر سه‌الم كه‌ریم" به‌ئاوێن���هی راگه‌یاند كه "ئهو به‌رێوه‌ب���ه‌ری چاكس���ازی گه‌ورانی هاواڵتییه به‌دوو مادده‌و له‌دوو س���اڵی جیاواز ده‌ستگیركراوه ،له‌ساڵی 1994س���لێمانی جه‌ختی لهوه ك���رده‌وه كه به‌مادده‌ی ()441و دواتر له‌كاتی 31ی "ئهم هاواڵتیه توش���ی تێكچونی باری ئاب به‌ر لێخۆش���بون كه‌وتووه‌و ئازاد ده‌رونی هاتوه ،ئهم كاره‌ش���ی كردوهو كراوه ،به‌اڵم له‌ساڵی ( )2004به‌هه‌مان له‌كاتی به‌ره‌به‌ی���ان ماندوبووه‌و دواتر خۆی راده‌ستی پۆلیسه‌كانی زیندانه‌كه مادده ده‌ستگیركراوه‌ته‌وه".
فۆتۆ :ئارام که‌ریم كردوه". هه‌ر به‌پێ���ی زانیاریه‌كان���ی ئاوێن ه له‌ئێستادا ئهو هاواڵتییه زیندانیكراوه م���اوه‌ی نۆس���اڵی له‌حكومه‌ك���هی ت���ه‌واو ك���ردوه ،خێزان���داره‌و خاوه‌ن پێنج منداڵ���ه ،دانیش���توی ناخیه‌ی
ئاغجه‌له‌ری سه‌ر به‌قه‌زای چه‌مچه‌ماڵه، هه‌رچه‌ن���ده ه���ه‌ر 3مان���گ جارێك مۆڵه‌ت���ی گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌ب���ووه بۆ ناو ماڵو منداڵه‌كه‌ی ،به‌اڵم ماوه‌ی مانگێك بوه خه‌ریكی پالنداڕش���تن بوه بۆ ئهو هه‌اڵتنه.
عێراق :ئەو واڵتەی سێ ئااڵی هەیە! د .شێرکۆ کرمانج توێژەری دوای -دکتۆرا ،زانکۆی ساوس ئوسترالیا عێ���راق وەک دەوڵ���ەت ل���ە ٢٣ئابی ١٩٢١دام���ەزرا .ئ���ەو رۆژەی کە عێراق بو بەدەوڵەت‌و فەیس���ەلی کوڕی شەریفی مەککە وەک مەلیک لەس���ەر تەختەکەی لەالی���ەن بەریتانییەکان���ەوە دانرا ،ئااڵی عێراق ب���ۆ یەکەمینجار بەرزکرایەوە .ئەو ئااڵیەی فەیس���ەڵ‌و بەریتانییەکان بەسەر عێراقیاندا س���ەپاند کەم و زۆر کۆدەنگی خەڵک���ی عێراق���ی بەگش���تی و گەل���ی کوردس���تان‌و شیعەکان بەتایبەتی لەسەر نەبو. بەریتانیی���ەکان ه���ەر زو هەس���تیان بەگرنگ���ی ئ���ااڵ وەک کۆکەرەوەیەک بۆ کۆمەاڵن���ی خەڵکی عێ���راق کردبو ،بۆیە داوای���ان لەمەلیک فەیس���ەل کرد کە ئەو دو ئەس���تێرەیەی ک���ە لەس���ەر ئااڵکەی عێراق���دا هەب���و وەک ئام���اژە ب���ۆ دو نەتەوە س���ەرەکییەکەی عێ���راق ،کوردو عەرەب ،بناسێنێت ،چونکە لەئەسڵدا دو ئەس���تێرەکە ئاماژەبون بۆ دو حکومەتە هاشمییەکەی عێراق‌و ئوردن کە مەلیکی هەردوکیان لەبنەماڵەی هاشمییبون. قەبوڵنەکردنی کورد ب���ۆ ئااڵی عێڕاق لەس���ەرەتا لەوەدا دەرک���ەوت کە مەلیک مەحمود ئەوس���ا ئ���ااڵی مەملەکەتەکەی کوردستانی بەرزکردبۆوە .دوای شکستی جواڵنەوەکەی مەلی���ک مەحمودیش ئەو ئااڵیەی لەمەهاب���اد وەک ئااڵی کۆماری کوردس���تان ناس���ێنرا وردە وردە ،کەم تا زۆر ،وەک س���یمبولێك جێگەی ئااڵی عێراقی گرتەوە. ه���ەر لەس���ەرەتای دروس���تبونی عێراقی���ش س���وننەکان ک���ە ل���ەدەوری حیزبی ئیس���تیقالل‌و بەعس خڕببونەوە ئااڵی شۆڕش���ی عەرەبیی���ان وەک ئااڵی ئوم���ەی عەرەبی دەبین���یو خۆیان وەک بەش���ێکیش لەو ئومەتە ،ن���ەک عێراق، دەناساند .ئااڵکەی مەلیک فەیسەڵیشیان وەک ئ���ااڵی بەکرێگیراوانی ئیمپریالیزم‌و بەریتانیا وێنادەکرد .شۆڕش���ی عەرەبی ئەو شۆڕش���ە بوو کە بەس���ەرکردایەتی باوکی مەلیک فەیسەل لەسعودییە لەدژی عوسمانییەکان هەڵگیرسا. ئ���ەو حکایەتەی کە س���اگع الحصری لە "مژکراتی فی الع���راق" دەیگێڕێتەوەو عەل���ی وەردی ،تا ڕادەی���ەک ،لە"لمحات اجتماعی���ە" پشتڕاس���تیدەکاتەوە کافیە بۆ ئ���ەوەی بڵێی���ن کە ش���یعەکان هەر لەسەرەتاوە ئااڵکەی سەردەمی مەلەکییان
قەبوڵنەب���وە .بەگوێ���رەی قس���ەکانی الحصری لە مەراسیمی عاشورای ١٩٢١دا ش���یعەکان لەکاتی بەڕێکردنی مەواکیبی حوس���ەینی ئااڵی عێراقی���ان لەتەک ئەو کەس���ە هەڵدابو ک���ە دەوری عومەر بن س���ەعد بن ئەب���ی وەقاس���ی وەرگرتبو. کەسایەتی عومەر بن سەعد لە خەیاڵگەی ش���یعەکان کەس���ایەتییەکی ب���ەدکارەو بک���وژی حوس���ێن‌و یاوەرەکانییەت���ی. الحص������ری لەبیرەوەرییەکانی دەڵێت من مەلیک فەیس���ەڵم لەم کارەی شیعەکان ئاگادارک���ردەوە .س���ەرەڕای ئەوەی کە مەلی���ک فەرمانیدا ئااڵک���ەی عێراق لەو کەسە دوربخەنەوە کەچی زۆری پێنەچو ئااڵکەیان بردەوە الی عومەر بن س���ەعد، وەک ئ���ەوەی کە ئەم ئااڵیە نیش���انەی بکوژو بەدفەڕان بێت. دوای روخان���ی پاش���ایەتی لە ١٩٥٨و هاتنە سەرکاری فەرماندە سەربازییەکان لەڕێگەی کودەتایەکدا ئااڵکەی سەردەمی پاش���ایەتی وەالنراو عەبدولکەریم قاس���م کە بو بەیەکەم س���ەرۆک کۆماری عێراق ئااڵیەکی دیکەی دروستکرد. ئااڵک���ەی قاس���م ئاماژەیەک���ی بەدو- نەتەوەی���ی ( )bi-nationalکۆمەڵگ���ەی عێراق���ی تێداب���و ،ئەوی���ش بەدانان���ی خەنجەرێک‌‌و شیرێک وەک سیمبولی ئەم دو نەتەوەی���ە .ب���ەاڵم زۆری پێنەچو کە ش���ەڕ لەنێوان کوردوحکومەتی مەرکەزی هەڵگیرساو بەش���ێکی زۆر لەکوردستان لەهێ���زو ئی���دارەی حکومەت���ی عێراقی پاککرایەوە .نەبونی دەسەاڵتی مەرکەزیش هەڵنەدانی ئ���ااڵی عێراقی لەزۆر ناوچەی کوردستانی لێکەوتەوە. کاتێک کە ئەفس���ەرە ناسیونالیس���تە عەرەبەکان بەه���اوکاری بەعس لە١٩٦٣ هاتن���ە س���ەر حوکم ،قاس���م‌و ئااڵکەیان لەگۆڕن���ا .ئەفس���ەرە ناسیونالیس���تە عەرەبەکان کە زۆربەیان سوننە مەزهەب ب���ون بەئیله���ام وەرگرتن ل���ە ئااڵکەی شۆڕش���ی عەرەبی ئااڵیەکی دیکەیان بۆ عێراق داڕشت کە سێ ئەستێرەی تێدابو وەک ئاماژەی���ەک ب���ۆ عێراق‌و س���وریاو میس���ر ،کە ئەوکات خەریکبون کۆماری عەرەب���ی یەکگرتو دروس���تبکەن .ئااڵکە ن���ەک هەر هی���چ ئاماژەیەک���ی بۆ کورد تێدانەب���و بەڵکو لەئااڵیەک���ی پڕڕەنگ‌و نەخش عێ���راق تەنیا بەیەک ئەس���تێرە ئاماژەی پێکرابو ،رەنگ‌و نەخش���ەکانی دیک���ەی ئااڵک���ە هەم���وی ئاماژەبون بۆ عەرەب‌و مێژوەکەی .ئەمەش رەنگدانەوەی ئەو دی���دەی عەرەبە س���وننەکان بو کە هەمیشە لەخەیاڵی توانەوەی عێراقدابون
مێژوی عێراق‌و پێشهاتەکان ئەوەشمان پێدەڵێن کە کێشەی هەرە سەرەکی کۆمەڵگەو دەوڵەتی عێراقی تەنگژەی شوناسە لەبۆتەقەی عەرەبیدا. کاتێک ک���ە بەعس���ییەکان لە١٩٦٨دا ئەفسەرە ناسیونالیستە عەرەبییەکانیان لەسەر تەختی حوکمڕانی البرد ،دەستکاری ئااڵکەی���ان نەکرد بەاڵم بەبڕیارێک س���ێ ئەستێرەکەی سەر ئااڵکەیان وەک ئاماژە ب���ۆ ئامانجەکانی بەعس :الوحده والحریه واالش���تراکیه ،ناس���اند .چەند رۆژێکیش پێش ش���ەڕی کەن���داو لە ١٩٩١س���ەدام حوس���ێن بەخەتی خۆی "الل���ه اکبر"ی لەنێوان سێ ئەستێرەکە نوسی. ئەم هەمو لەگۆڕن���ان‌و قەبوڵنەکردن‌و وەالن���ان‌و دەس���تکارییانەی ئااڵی عێراق لە ١٩٢١تا ئێستا دەیان شتمان پێدەڵێن ب���ەاڵم لەهەم���وی گرنگتر ئام���اژەن بۆ ئەو چەمکەی کە لەزانس���تی سیاس���ییدا بەتەنگژەی ش���وناس ()identity crisis ناسراوە. تەنگ���ژەی ش���وناس لەعێ���راق زۆر ل���ەوە قوڵترە ک���ە رەهەندەکان���ی تەنیا لەرەتکردن���ەوە ی���ان پش���تیوانیکردن لەئااڵی���ەک ببینرێت ب���ەاڵم لەهەمویان لەوانەیە زەقتر دەربکەوێت. تەنگژەی شوناسی نیشتیمانی لەعێراق ل���ەدوای داگیرکردنی ئەمری���کا لە٢٠٠٣ لەس���ەر وەالنان���ی ئااڵکەی س���ەردەمی بەعس‌و دروس���تکردنی ئااڵیەکی نوێ زۆر بەرونی دیاربو .لەسەرەتا چەند کەسێک ئااڵیەکی���ان لەس���ەر داوای مەجلیس���ی حوکم دروس���تکرد .ئااڵ پێشنیازکراوەکە هەر زو لەالیەن س���وننەکان رەتکرایەوە. چەند جارێ���ک هەوڵی دیک���ە درا بەاڵم هیچیان لێشیننەبو تا وەک مساوەمەیەک
س���ێ ئەس���تێرەکەی ک���ە ئاماژەیان بە ئامانجەکانی بەعس دەکرد لەسەر ئااڵکە س���ڕانەوە .ئەمە رازیبونێکی شەرمنانەی کوردو سوننەکانی لێکەوتەوە. هۆکاری س���ەرەکی ئەم کێشمەکێشە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ملمالنێیانەی پێکهاتە س���ەرەکییەکانی عێراق لەسەر شوناسی نیشتیمانی عێراق هەیانە کە خۆی لەسێ ناسیونالیزمدا نیشانداوە. یەک���ەم ،ناس���یونالیزمی عەرەب���ی، سوننەکان پشتیوانی سەرەکی ئەم رەوتە ئایدیۆلۆجییە بون‌و ئامانجی سەرەکی ئەم ناس���یونالیزمە دامەزراندنی دەوڵەتێکی عەرەبییە لەدنی���ای عەرەبیدا کە لەوێدا عێ���راق بونێک���ی نامێنێت‌و س���وننەکان لەکەمینەی���ەک لەعێ���راق لەبەراب���ەر شیعەکان دەکات بەزۆرینەیەک لەدەوڵەتە عەرەبییەکە .حیزبی ئیستیقالل‌و حیزبی بەعس هەڵگری ئەم ئایدیۆلۆجیایە بون. دوەم ،ناسیونالیزمی عێراقی ،یان ئەوەی بەوەتەنییەت ناسراوە .ئەم ناسیونالیزمە لەخەمی دروس���تکردنی شوناسێکی جیاو سەربەخۆیە بۆ عێراقییەکان .جەمعییەی ئەهالی کە دواتر حیزبی وەتەنی عێراقیان تەش���کیلکرد بەپێش���ەنگی ئ���ەم رەوتە سیاس���ییە دادەنرێن .دوای ئەوان حیزبی شیوعی عێراق بو بەناسراوترین رێکخراوی هەڵگ���رو پش���تیوانیکەری رەوتەک���ە. بەگشتی ئەم رەوتە لەالیەن شیعەکانەوە پشتیوانی لێکراوە .دیارە کوردەکانی ناو حیزبی شیوعیش لەس���ااڵنی پەنجاکان‌و شەس���تەکان ،تاڕادەی���ەک حەفت���اکان‌و هەش���تاکانیش ،دەکرێت وەک پەیڕەوانی ئەم رەوتە سیاسییە هەژماربکرێن. هۆکاری سەرەکی پشتیوانی شیعەکان لەم رەوتە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ترس���ەی کە ش���یعەکان لەناس���یونالیزمی عەرەبی هەیانبو ،چونکە بەسەرکەوتنی پرۆژەکەی ئەوان ئەوا شیعەکان لەزۆرینەیەک لەعێراق دەکات بەکەمینەی���ەک ل���ەو دەوڵەت���ە عەرەبیی���ەی کە ب���ەردەوام لەخەیاڵگەی سوننەکان ئامادەیی هەبوە. س���ێیەم ،ناس���یونالیزمی کوردی ،ئەم رەوتە لەالیەن کوردەکانەوە پش���تیوانی لێدەکرێت‌و کۆمەڵێک خ���ەون‌و ئامانجی هەی���ە .پێ���ش دامەزراندن���ی دەوڵەتی عێ���راق‌و ت���ا چلەکانی س���ەدەی ڕابردو خەونی بەدامەزراندنی دەوڵەتێکی کوردی سەرتاس���ەری دەبینی .لەدوای روخانی کۆماری کوردس���تان لەمەهاباد ئیدی ئەو خەون���ە گەورەیەی ت���ا ڕادەیەک وەالناو لەجێگەی ئ���ەو خودموختاری‌و فیدرالیزم ب���ون بەئامانج .ئەمە بەو مانایە نییە کە
خەونی رزگاری‌و دامەزراندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆ بەتەواوی لەخەیاڵگەی کوردیدا دەرچوبێت. تەنگژەی ش���وناس لەعێراق لەئاکامی پێکدادانی ئەم سێ رەوتە ئایدیۆلۆجییە نەتەوەی���ی /نیش���تیمانییە پەیدابوە کە ئامادەگییان لەچوارچێوەی یەک دەوڵەت نیش���تیمان /نەت���ەوە هەب���وەو هەیە.هۆکار زۆرن بۆ پەیدابونی ئەم پێکدادانە بەاڵم فرە پێکهاتەیی کۆمەڵگەی عێراقیو دژایەتیکردنی ئامانجەکانی هەریەکێک لەم پێکهاتانە لەالی���ەن پێکهاتەکانی دیکەوە هۆکاری هەرە سەرەکی دروستبونی ئەم تەنگژەیەیە کە لەگ���ەڵ ئافراندنی عێراق لەالیەن بەریتانییەکانەوە س���ەریهەڵداوەو ل���ەدوای روخان���ی رژێمەک���ەی بەع���س لەکوشتنی هەزاران سوننەو شیعەو کورد لەسەر شوناسی نەتەوەیی یان مەزهەبی زەقتر دەرکەوت. لەهەشتاکانەوە دوای ئەوەی شیعەکان پش���تیان لەش���یوعییەت ک���ردو رویان لەرەوتە ئیسالمییە مەزهەبییەکان ،وەک حیزبی دەعوەو مەجلیسی ئەعال ،کرد ،ئا لەوکات���ەوە رەهەندە مەزهەبییەکەی ئەم کێشەیە چاکتر وەدەرکەوتن‌و دابەشبونی عێراقییەکانی لەس���ەر بنەمای مەزهەبی رونترک���ردو درزەک���ەی نێوان ش���یعەو سوننەکانی فراوانترکرد. راپەڕینەک���ەی ١٩٩١س���نوری ئ���ەم دابەش���بونەی زۆر بەچاک���ی نیش���اندا. ئەویش هەم لەش���یعاراتە بەرزکراوەکان ه���ەم لەجوگرافی���ای راپەڕینەک���ە چاک دەبینران. شیعەکان لەباشورو ناوەڕاست هاواریان دەرکرد "ال ولی اال علی نرید قائد جعفری"، وات���ە ئیمام���ی عەلی تاک���ە جێگرەوەی پێغەمبەرەو س���ەرکردەیەکی جەعفەری/ ش���یعەمان دەوێت .لەبەرابەردا هێزەکانی حەرەس���ی جەمهوری کە لەس���وننەکانی ناوەڕاس���ت‌و باک���وری رۆژئ���اوای عێراق پێکهاتبون لەسەر دەبابە هێرشەبەرەکان بەبۆیاغ نوسیبویان "ال شیعه بعد الیوم"، واتە لەمڕۆ بەدواوە نابێت شیعە بمێنن. ئەو دەردەی کە ک���وردەکان لەرۆژانی ڕاپەڕین بەهێ���زە ئەمنییەکانی عێراقیان کرد ،کە زۆرینەیان سوننە بون ،دواتریش ئەو کوش���تارەی کە هێزەکانی حەرەس جەمه���وری لەکوردس���تان ئەنجامیان���دا پانتاییەکان���ی پێکەوەژیان���ی ک���وردو عەرەبی���ان لەعێراق زۆر تەس���کترکرد. بەلەبەرچاوگرتنی کیمیابارانی هەڵەبجەو گوندەکانی دیکەی کوردستان‌و شااڵوەکانی ئەنفال کە پێش���تر ئەو پانتاییانەیان زۆر
تەس���کردبۆوە دەتوانی���ن بڵێی���ن ئیدی خەونی ئامێزانی (ئینتیگرەیشنی) کورد لەعێ���راق بەباک���را .کۆڕەوەک���ەی دوای راپەری���ن دەکرێ���ت وەک ریفراندۆمێ���ک لەس���ەر رەتکردنەوەی ئامێزانبونی کورد لەناو عێراقدا تەماشابکرێت. خۆپیشاندانەکانی ئەم چەند حەفتەیەی ناوچە سوننییەکان زۆر قسە هەڵدەگرێت بەاڵم دو دیاردەی زەقیان پێوەدیارە ،کە پەیوەستن بەو باسەی لەپەیوەند بەپرسی شوناس‌و ئااڵوە تا ئێستا قسەمان لەسەر کردوە. یەک���ەم ،وەک چ���ۆن جوگرافی���ای ناڕەزای���یو خۆپیش���اندان‌و ڕاپەڕین لەو کاتەی سوننەکان لەدەسەاڵتبون لەناوچە شیعەنشینەکان‌و کوردییەکان قەتیس بو، ئەوا بەهەمانشێوە ،ئێس���تا جوگرافیای بەرگ���ری‌و بەگ���ژ دەس���ەاڵتدا چونەوەی حکومەتە شیعییەکە لەناوچە سوننییەکان گیریخواردوە. دوەم ،خۆپیش���اندەرە س���وننییەکان لەکاتی ناڕەزای���ی دەربڕینەکانیان ئااڵی سەردەمی بەعس بەرزدەکەنەوە. س���ێیەم ،لەهەرێم���ی کوردس���تان کە تا ئێس���تا بەفەرمی بەش���ێکە لەعێراق بەدەگمەن ئااڵی عێراق ،چ کۆن چ نوێ، بەدیناکرێت بەڵکو ئەوە ئااڵی کوردستانە کە لەهەمو شوێنێک دەشەکێتەوە. چوارەم ،لەناوچە شیعەنش���ینەکانیش ئااڵ نوێکەی عێراق بەرزکراوەتەوەو سزای ئەو کەس���انەش دەدرێت کە ئااڵ کۆنەکە بەکاردێنن. بەکورتی ئەم پێشهاتە کۆن‌و نوێیانەی عێ���راق ئەوەمان پێدەڵێن ک���ە پرۆژەی بەدەوڵ���ەت -نیش���تیمان /نەت���ەوە ( )nation-stateبونی عێراق شکس���تی هێناوە ،دەن���ا چۆن دەبێت پێکهاتەکانی "گەلی عێراق" کە بۆ ماوەی نەوەد ساڵە بەیەکەوە لەسەر یەک خاک دەژین کەچی دوای ئ���ەو هەمو پێکەوەژیانە ئەم س���ێ پێکهاتەی���ە ه���ەر یەکەیان ئ���ااڵی خۆی هەبێت‌و هەموشیان بەناو عێراقیین. مێژوی عێراق‌و پێشهاتەکان ئەوەشمان پێدەڵێن کە کێش���ەی هەرە س���ەرەکی کۆمەڵگ���ەو دەوڵەت���ی عێراقی تەنگژەی شوناس���ە .هاوکات ئەو روداوانەی ئێستا ئاماژەشن بۆ ئەوەی کە عێراق تەنیا لەسەر نەخشە وەک واڵتێک‌و کۆمەڵگەیەک بونی ماوە دەنا لەسەر ئەرزی واقیع بەسەر سێ هەرێم ،س���ێ دەوڵەت ،سێ نەتەوە ،سێ ئااڵ دابەشبوە ،ئەوە ئەگەر نەڵێین زیاتر چونکە هەر یەکێک لەو هەرێمانەش چەند دابەشبونێکی دیکەیان پێوە دیارە.
تایبه‌ت
) )359سێشه‌مم ه 2013/1/8
سوپاسنامه
به‌ن���اوی بنه‌ماڵه‌ی كۆچكردوو (هوما خانی حه‌مه به‌گی حس���ێن به‌گی جاف) هوه ،سوپاس‌و پێزانینمان بۆ هه‌موو ئهو به‌ڕێزانه‌ی ل ه پرسه‌ی خوالێخۆشبوودا له‌گه‌ڵمان ماندوو بوون .هه‌موو ئهو دۆس���ت‌و هاوڕێیانه‌ی له‌مه‌راس���یمی به‌خاك سپاردن‌و پرسه‌دا به‌ش���دارییان كردین ،هه‌موو ئهو به‌رپرسه حیزبی‌و حكومیی ه به‌ڕێزانه‌ی ئه‌ركیان كێش���او له‌گه‌ڵمان بوون ،هه‌موو ئهو دڵسۆزانه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ب ه نامهو برووسكه‌‌و په‌یوندیكردن به‌سه‌ریان كردینه‌وه. له‌خ���وای گهوره ده‌پاڕێینه‌و‌ه پاداش���تی چاكه‌یان بداته‌وه‌‌و هه‌رگیز ناخۆش���ی نه‌بینن. بنه‌ماڵه‌ی حه‌مه به‌گی حسێن به‌گی جاف
سوپاسنامه
سیسته‌می سه‌رۆکایه‌تی‌و خراپیه‌کانی... پاشماوە
به‌بۆنه‌ی كۆچی ناواده‌ی دكتۆر (شازاد عه‌لی ره‌شید)هوه ،به‌ناوی خۆم‌و هه‌موو كه‌س���وكار‌و بنه‌ماڵه‌كه‌مانه‌وه پڕ به‌دڵ سوپاسی هه‌موو ئهو به‌ڕێزان ه ده‌كه‌ین ك ه له‌مه‌راسیمی به‌خاك سپاردن‌و رۆژانی پرسه‌‌و سه‌رقه‌براندا به‌سه‌ریان كردینه‌وه ،چ ب ه سه‌ردان یاخود نامهو په‌یوه‌ندی ته‌له‌فوونی بۆ پرسه‌‌و سه‌ره‌خۆشی .هه‌روه‌ها سوپاس���ی بێ پایانمان بۆ س���ه‌رجه‌م س���ه‌ندیكا‌و رێكخراوه‌كان ك ه هاوبه‌شییان كردین .به‌شداری‌و په‌رۆشیی به‌ڕێزتان مایه‌ی سه‌بووری بوو بۆ هه‌موومان .داوا ل ه یه‌زادنی مه‌زن ده‌كه‌ین ،كه كۆتایی ناخۆشی هه‌موو الیه‌ك بێت ...انا لله وانا الیه راجعون. شێخ عه‌لی ره‌شید به‌رزنجی‌و بنه‌ماڵه‌ی خوالێخۆش بوو د.شازاد عه‌لی ره‌شید
هه‌م���وو ش���ته‌کان ئه‌ڵێن سیس���ته‌می س���ه‌رۆکایه‌تی نه‌ک هه‌ر سیسته‌مێکی سیاس���ی خ���راپ‌و بێکه‌ڵک���ه ،بهڵکو له‌ن���او ئه‌مج���ۆره فه‌زایان���ه‌دا ئه‌بێت ه ی ده‌س���ه‌‌اڵتدارانێکی هۆی دروس���تبون تاک���ره‌وو دیکتاتۆر ک��� ه ملکه‌چی هیچ جۆره چاودێری‌و لێپرسینه‌وه‌یه‌ک نیه‌و به‌ئاره‌زوی تایبه‌تی خۆی (و بێگومان به‌ئاراس���ته‌ی به‌رژه‌وه‌ن���دی تایبه‌ت���ی خۆی) حوکمڕانی ئ���ه‌کات .بۆ ئێمه‌ی ک���ورد که ئه‌زمونێک���ی یه‌کجار تاڵمان له‌گه‌ڵ سیسته‌می تاکره‌وو دیکتاتۆریدا هه‌یه ،هیچ شتێک هێنده‌ی ئهوه گرنگ نی ه رێگه به‌دوباره‌بونه‌وه‌ی دروستبونی هی���چ دیکتاتۆرێک نه‌ده‌ین ک ه ئه‌یه‌وێت له‌سه‌روو هه‌موانه‌وه‌و بێ گوێدان به‌هیچ که‌س‌و الیه‌نێک‌و به‌ئ���اره‌زوی تایبه‌تی خ���ۆی‌و له‌ژێر رۆش���نایی به‌رژه‌وه‌ندی ه تایبه‌تیه‌کان���ی خ���ۆی‌و که‌س���وکاریدا حوکمران���ی واڵت ب���کات .هه‌رێم���ی کوردستان به‌ر لهوهی رێگ ه له‌تاکڕه‌وی مالیک���ی بگرێت ،ئه‌بێ���ت رێگ ه نه‌دات تاكڕه‌وی‌و دیکتاتۆر له‌ناوخۆیدا دروست ببێت ،ئه‌مه‌ش روونادات گه‌ر سیسته‌می س���ه‌رۆکایه‌تی له‌هه‌رێمی کوردس���تان نه‌س���رێته‌وه‌و ببێته‌وه به‌سیسته‌مێکی په‌رله‌مانی که که‌س تیایدا به‌سه‌رۆکی هه‌رێم���هوه .ل���ه س���هرو چاودێ���ری‌و لێپرسینه‌وه‌ی په‌رله‌ماندا نه‌بن.
ونبوون * وەس���ڵێکی بانکی شارەزور ونبووە بەناوی (بیالل لەتیف مەحمود) هەرکەسێک دۆزییەوە پەیوەندیبکات بە ژمارە07501596777 : ی (مەجید ی ونبوه ب ه ناو ی س���لێمان ی بازرگان ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك حەم ه رسوڵ) هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه. ی (كەمال ی ونبوه ب ه ناو ی س���لێمان ی بازرگان ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی عبدالق���ادر ئەحمەد)هه‌رك���ه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرس���گه ئاوێنه. ی ونبوه ب ه ناوی (سیامند ی س���لێمان ی بازرگان ی ژور * ناس���نامه‌یه‌ك ی محەمەد رەشید سەعید)هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگه ئاوێنه. ی (سامان ی ونبوه ب ه ناو ی س���لێمان ی بازرگان * ناس���نامه‌یه‌كی ژور حسین كەریم) هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه. ی سلێمانی) ی كوردستان –لق ی به‌ڵێنده‌ران ی (یه‌كیت * ونبوونی پێناسه به‌ناوی (كرمان���ج خالید قادر)هه‌ركه‌س دۆزیی���هوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگه‌ی ئاوێنه.
چاپخانەی ئاوێنە
ئایا ئه‌مجاره‌ش تاڵه‌بان ی ریسه‌ك ه ئهكاتهوه به‌خوری؟!... پاشماوە
ی ی س���لێمانی به ناو ی بازرگان ی ژوور * ونبوونی ناس���نامهو مۆڵه‌ت��� ی (هه‌ردی غازی مستەفا)هه‌ركه‌س دۆزییهوه بیگهڕێنێتهوه بۆ پرسگه ئاوێنه.
به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی فه‌رمانگه‌كانی داد فه‌رمانگه‌ی دادنوسی سلیمانی1/ كارگێری‌‌و خۆیه‌تی
ژماره/ به‌روار/
ئاگاداری
ی ك ه له‌الیه‌ن داواكار پێشكه‌ش به‌م فه‌رمانگه‌یه كراوه ی ئهو داوایه به‌پێ ی ی كارگه له‌الیه‌ن (ژیر ئەحمەد س���ادق) ل ه ()2012/12/16خاوه‌ن ی ی پالس���تیك)داوای تۆماركردنی ئهو ئامێرانه (ژیر بۆ كاری هاڕین كردووه ك ه له (سلێمانی /تانجه‌رۆ)دانراون‌و ئامێره‌كانیان ل ه خواره‌و‌ه ی ی میكانیكی ژماره( )65س���اڵ ی كراوه به‌پێی په‌یڕه‌وی ئامێر دیار ی ی به‌په‌یوه‌ندیدار یا خاوه‌ن ()1952باڵوی دهكهینهوه هه‌ركه‌سێ خۆ ی ئهم ێ له‌ماوه‌ی ( )15ڕۆژدا س���ه‌ردان هه‌ری���ه‌ك لهو ئامێران ه داده‌ن فه‌رمانگه‌ی ه بكات ب ه پێچه‌وانه‌و‌ه به ناوی داواكاره‌وه تۆمار ده‌كرێت‌و بڕوانامه‌ی پێده‌درێت. له‌گەڵ رێزدا...............
بۆ چاپکردنی: کتێب ،گۆڤار رۆژنامه ،نامیلکه
دادنوس/دادنوسی سلێمانی1/ ئاراز عبدول شریف 2013/1/2
07701471518 )053(3210501 )053(3210502
ئامێره‌كان- : ی ی مه‌واد(3دانه)(ا/ب/ج) بێ ژماره /ایرانی كاره‌بای /1ئاش بۆ هاڕین ()30kw ی. ێ ژماره /علی/كاره‌بای ی پالستیك /ب ی مشار بۆ برین /2ئامێر ێ ژماره /ایرانی. ی شۆردنه‌وه /ب /3ئامیری وردكردنی پالستیك دوا
باوکێک بەجەستەوە ...باوکێک بێ جەستە ...پاشماوە ل����ەدوای ڕاپەڕین����ەوە باوکی کوردی دەبێت����ە باوکێک����ی قێ����زەون ،باوکێک وەک ئەوەی هەم خیانەتی لە «دایکی نیش����تیمان»و «دایک����ی وەت����ەن» کردبێ����ت .ب����اوک لەس����ەرۆکی باندی کوڕانی شۆڕشگێڕەوە دەبێتە باوکێکی زەوتک����ەر ک����ە نوێن����ەری ڕەنجدزین‌و داگیرک����ردن‌و قۆرغکردن����ە ،لێ����رەدا پ����ارە ه����ەم وەک س����ەمبولی دایکی زەوتکراوو هەم وەک س����ەمبولی دایکی خۆشەویست بەجۆرێکی ترسناک دێتە س����ەر ش����انۆی دونیای دەرونی ئێمە،
پارە وەک کەرەس����تەیەکی س����ەمبولی لەهەم����وو تەفس����یرە بنەڕەتییەکان����ی فرۆیددا جێگایەک����ی گرنگی هەیە ،ئەو شوێنەش کە لەناکاو لەهەموو خەیااڵت‌و ئ����ارەزووە دەرونییەکانی مرۆڤی ئێمەدا وەریدەگرێت ،س����ەلماندنێکی گەورەی تێزەک����ەی فرۆیدە .پ����ارە لەیەککاتدا س����ەمبولی ئ����ەو دایک����ە ئازیزەیە کە دەمانەوێ����ت موڵک����ی ئێم����ە بێ����ت‌و سەمبولی ئەو ش����تە زەوتکراوەشە کە ب����اوک لەکوڕانی حەرامک����ردوە ،ئیدی هەڵوێس����ت بەرامب����ەر بەپ����ارە وەک
هەڵوێس����تی لێدێ����ت بەرامب����ەر دایک، دەمانەوێت بمانبێت ،بەاڵم هەس����تێکی ترسناک‌و تاریک‌و کوشندەی گوناهیش داماندەگرێ����ت ،بۆیە دەبێت وش����ەیەک بدۆزینەوە هەم نیشانەی قێزکردنەوەی ئێم����ە بێ����ت لەباوکی زەوتک����ەر ،هەم نیش����انەی خۆپاکردنەوەو بەرزراگرتنی خۆش����مان بێ����ت ،ئ����ەو وش����ەیەش هیچ نییە جگە لەوش����ەی س����یحراوی «گەندەڵ» .ئەم وشەیە هەم نیشانەی قێزی ئێمەیە لەباوک ،هەم نیش����انەی خۆپاکردنەوەیەک����ی س����ایکۆلۆژی‌و
19
ڕاکردنێکی گەورەیە لەتاوان. وشەی گەندەڵ بەبڕوای من وشەیەکی تەواو سایکۆلۆژییە ،پێشنیار «من»ـی فرۆیدیی����ە ،ب����ۆ خۆگرتن لەب����ەردەم فش����اری بەرزەمن بەس����ەرێک‌و فشاری «ئەو ــ دنی����ای ئ����ارەزوو‌و غەریزە» بەس����ەرەکەی دیدا ،لەکاتێکدا «ئەو» نوێن����ەری خواس����ت‌و غەریزەیە داوای دایک‌و سەمبولە سەرەکییەکەی دەکات «کە لێرەدا پارە‌و سامانە» ،بەرزەمن بەدروستکردنی هەستێکی زۆر کوشندەی گوناهـ وەاڵمدەداتەوەو تەماعکردنە پارە،
وەک تەماعکردن����ە دایک بارگاویدەکات بەهەستی نائاگایەنەی گوناهـ ،بەرزەمن دەڵێت ت����ۆ حەزت لەدایک����ەو ئەوەش حەرامەو تۆ شایس����تە بەسزای ،لێرەدا لەنێوان ئەو دوو بەرداش����ەدا وش����ەی گەندەڵێ ئەو دەروازە س����ایکۆلۆژییەیە کە بەس����ەرێک بەرزەم����ن ڕازیدەکات‌و پێیدەڵێت من پاک����م‌و ئارەزووی وەهام نییە ،بەسەرێکیش «ئەو» ڕازیدەکات‌و کین����ەو ڕق����ە قووڵەک����ەی بەرامب����ەر بەب����اوک‌و قێزکردنەوە لێی تێردەکات . «ماویەتی»
ی ئێستا بارودۆخ گۆڕاوه‌و كورد گه‌رچ ی خۆیه‌تی‌‌و خاوه‌ن���ی حكومه‌تی خۆماڵ ی ی ههیهو به‌شداره لە‌حكومه‌ت ی باش نه‌وت ی تر، ی به‌غداو زۆر ده‌س���كه‌وت ناوه‌ند ی به‌اڵم به‌بڕوای زۆر چاودێرو شرۆڤه‌كار ی كورد ئێس���تاش ناوخۆی���یو ده‌ره‌ك ی لە‌قۆناغی شۆڕشدایه‌و هێشتا مافه‌كان ی ی كوردستان به‌ته‌واوی لە‌هیچ پارچه‌یه‌ك ی لە‌تلە‌تكراودا نه‌چه‌س���پیوه به‌باشور كوردستانیشه‌وه .گه‌رچی گریمانه‌كردن زۆرجار زانس���تیو واقع���ی نییه ،به‌اڵم ی روداوه‌كان‌و ئاراسته‌كانیان خوێندنهوه ئهوه ئه‌خوازن گریمانه‌و خوێندنهوه بۆ سه‌رجه‌م ئه‌گه‌ره‌كان بكه‌ین‌و چیتر وه‌ك ی ناوه‌ڕاست لە‌سه‌ر ئه‌ندێشه‌و سه‌ده‌كان ی قوڵی نه‌مری س���هركرده نه‌ژین‌و خه‌و ی هه‌ر سه‌ركرده‌یه‌كماندا ی مردن لە‌حاڵه‌ت ی لە‌كاری سیاس���یو یان دوركهوتنهوه ی چیم���ان به‌ده‌س���تهێناو‌ه چه‌ك���دار ی خۆئاماده‌نه‌كردنمان بۆ پاش به‌ه���ۆ ی بده‌ین‌و بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ ئهو لەدهس���ت خاڵی سه‌ره‌تا .تائێستا لە‌سه‌ر ئایینده‌و ی ی بۆ كار ی گه‌ڕان���هوهی تاڵه‌بان توانا سیاس���ی هیچ به‌رچاو رونییه‌ك نییه، ب���ه‌اڵم گرنگ ه هه‌م���و ئه‌گه‌رێك به‌هه‌ند وه‌ربگرین‌و به‌قه‌باره‌و گه‌وره‌یی‌‌و توانای ی خۆمان س���ازو ئاماده بكه‌ین‌و تاڵه‌بان ی ریس���ه‌ك ه ی تاڵه‌بان جارێكیتر به‌نه‌مان نه‌بێت���هوه به‌خوری .ئ���ه‌وه‌ش رونهو ی تاڵه‌بانی به‌م ێ ده‌وروبه‌ره‌ك ه ئه‌بین���ر ی خۆیانه‌و‌ه هه‌مو كێشه‌و نه‌خۆش���ییه ی ئهو قودره‌تی���ان نییه جێگای تاڵه‌بان ی بگرنه‌وه ،بۆی ه باش���تره هه‌موان نزا ی بكه‌ی���ن لەم ی تاڵه‌بان��� چاكبون���هوه قۆناغه‌دا.
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه سه‌رنوسه‌ر :سه‌ردار محه‌مه‌د
ه له‌ئه‌وروپا نوێنه‌ری ئاوێن شوان حه‌مه ـ نه‌رویج 004799004729 hamashwan.awene@yahoo.no
کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی سۆرانی مامە حەمە ،عەبدولستار تاھیر ،سەردەشت عوسمان
Awene
ریکالم
ریکالم