ژماره‌ 521

‫ئازادكردنه‌و ‌هی‌ موسڵ‬ ‫چ ده‌ستكه‌وتێكی‬ ‫بۆ كورد ده‌بێت؟‌‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫سێ شێوازی‬ ‫وه‌رسبون‬

‫‪13‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)521‬‬ ‫سێشەممە ‪2016/3/29‬‬

‫‪2‬‬ ‫مەسعود بارزانی‬ ‫لەکۆبونەوەکەی‬ ‫سەری رەشدا‬ ‫چی وت؟‬

‫گوناهم‬ ‫به‌رامبه‌ر ده‌كرێت‬

‫ته‌قینه‌وه‌ خوێناوییه‌کانی‬ ‫برۆکسل‬

‫‪9‬‬

‫‪12‬‬

‫‪4‬‬ ‫بێمتامنه‌یی نێوان‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كان‪،‬‬ ‫دۆخی هه‌رێم‬ ‫چه‌قبه‌‌ستو ده‌كات‬

‫ڤیزای تایبەتی‬

‫کۆچکردن (‪)SIV‬‬

‫‪5‬‬

‫‪9‬‬

‫ناكۆك ‌ی جه‌مسه‌ره‌كان ‌ی یه‌كێت ‌ی ده‌گات ‌ه ئاست ‌ی هه‌ڕه‌ش ‌ه له‌یه‌كتركردن‬ ‫ئه‌ندامێك ‌ی سه‌ركردایه‌تی‌‪ :‬لێدوانه‌كانی‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌‌و‬ ‫هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د یه‌كێتی‌ به‌ره‌و ئاقارێكی‌ ترسناك ده‌بات‬

‫ناكۆكی جه‌مس���ه‌ره‌كانی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌دوای‌ لێدوانه‌ تونده‌كانی‌ كۆسره‌ت‬ ‫ره‌س���وڵ‌‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتر ده‌گاته‌ ئاس���تی‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ له‌یه‌كتر كردن‪ ،‬ئه‌ندامێكی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتیش ده‌ڵێت‬ ‫"لێدوانه‌كانی‌ كۆس���ره‌ت ره‌سوڵ‌‌و‬ ‫هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حم���ه‌د یه‌كێتی‌‬ ‫به‌ره‌و ئاقارێكی‌ ترسناك ده‌بات"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬پ���اش ئه‌و‬ ‫لێدوانه‌ تونده‌ی‌ كه‌ هه‌ریه‌ك له‌هێرۆ‬ ‫ئیبراهی���م ئه‌حم���ه‌د‌و كۆس���ره‌ت‬ ‫ره‌سوڵ‌ له‌كۆتایی‌ هه‌فته‌ی‌ رابردودا‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌یه‌كت���ر رایانگه‌یاند‪،‬‬ ‫ناكۆكی‌ س���ه‌ركرده‌‌و جه‌مس���ه‌ره‌‬ ‫جیاوازه‌كان���ی‌ ن���او یه‌كێتی‌ به‌ره‌و‬ ‫ئاڕاس���ته‌ی توندی‌‌و هه‌ڕه‌شه‌كردن‬ ‫له‌یه‌كتر سه‌رده‌كێشێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫له‌الیه‌ن به‌رپرسانی‌ سه‌ربازی‌ هه‌ردو‬ ‫جه‌مسه‌ره‌وه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌م لێدوانه‌‬ ‫دژ به‌یه‌كانه‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان فه‌رید‬ ‫ئه‌سه‌سه‌رد به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫"ب���ۆ هه‌موم���ان موفاجه‌ئه‌ بو ئه‌و‬ ‫بابه‌تانه‌ ورژێنرای���ه‌وه‌و جارێكیتر‬ ‫الپه‌ڕه‌ی‌ رۆژنامه‌كان بوه‌وه‌ مه‌یدانی‌‬ ‫شه‌ڕی‌ دژ به‌یه‌ك"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ " لێدوانه‌كانی‌ كۆسره‌ت‬

‫ره‌س���وڵ‌‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌ره‌و ئاقارێكی‌ ترس���ناك‬ ‫ده‌بات‪،‬له‌م بارودۆخه‌دا‌و به‌م شێوازه‌‬ ‫زۆر ئه‌س���ته‌مه‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان‬ ‫بتوانێت كۆبێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ه���اوكات په‌ره‌س���ه‌ندنی‌ ئ���ه‌و‬ ‫ناكۆكیان���ه‌ نیگه‌ران���ی‌ ل���ه‌الی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیش دروستده‌كات‪،‬‬ ‫نه‌وش���یروان مس���ته‌فا رێكخه‌ری‬ ‫گش���تی بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان داوا‬ ‫له‌هه‌ردوال ده‌كات كه‌ س���نورێك بۆ‬ ‫په‌ره‌س���ه‌ندنی‌ ئ���ه‌و ناكۆكیانه‌یان‬ ‫دابنێن‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌یه‌ك به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ "نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌س���ته‌ ق���ادری حاجی‬ ‫عه‌لی‌و عوسمانی حاجی مه‌حمودی‬ ‫راس���پاردوه‌ نیگه‌رانی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ۆڕان بگه‌یه‌ن���ن به‌ه���ه‌ر ی���ه‌ك‬ ‫له‌كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌د‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی‌ ناكۆكییه‌كان‬ ‫له‌م قۆناغه‌ هه‌ستیاره‌دا نه‌گه‌یه‌ننه‌‬ ‫ئاستی‌ لێكترازان"‪.‬‬ ‫کۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬

‫‪7‬‬

‫به‌شی‌ نه‌هێشتنی‌ تاوان له‌سلێمانی‌‪:‬‬

‫حاكم ئاسۆ‪:‬‬

‫رۆژ ‌ی‌دزییه‌ك له‌سلێمان ‌ی‬ ‫تۆمارده‌كرێت‬

‫من حاكم رزگارو توانا فایه‌ق هوشیارم‬ ‫پێشنیار كردو‌ه بۆ لیسته‌كه‌ی‌ سه‌در‬ ‫ی‬ ‫حاك���م ئاس���ۆ ك���ه‌ له‌الی���ه‌ن ته‌وژم ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌دره‌و‌ه راس���پێردراوه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ته‌كنۆكرات دیاریبكات‬ ‫چه‌ند كوردێك ‌‬ ‫ی بخرێن ‌ه ئه‌و لیس���ته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌ن سه‌دره‌وه‌ پێشكه‌ش به‌عه‌باد ‌‬ ‫ی كابین���ه‌ی‌ نوێیان‬ ‫ده‌كرێ���ت بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫لێپێكبهێنرێ���ت‪ ،‬ده‌ڵێ���ت "م���ن حاكم‬ ‫رزگارو توانا فایه‌ق هوشیارم پێشنیار‬ ‫ی سه‌در"‪.‬‬ ‫كردوه‌ بۆ لیسته‌كه‌ ‌‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬به‌غ���دا‪ :‬حاكم ئاس���ۆ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫حاكمی خانه‌نش���ین‌و سه‌رۆكی پێشو ‌‬

‫داگای ب���ااڵی تاوانه‌كان���ی عێراق بوه‌‪،‬‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێك���ی‌ تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا‬ ‫رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌وكات ‌هی‌ موقته‌دا سه‌در‬ ‫لیژنه‌یه‌كی دروستكردو‌ه بۆ دروستكردنی‬ ‫گۆڕین���ی وه‌زاره‌ت���ه‌كان‪ ،‬رائید جوحی‬ ‫داواكاری گش���تی دادگاییه‌كه‌ی‌ سه‌دام‬ ‫حس���ێنی‌ راس���پاردو‌ه بۆ ئ���ه‌م كاره‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ته‌كلیفی لێكردوه‌و وه‌كو كورد‬ ‫له‌و لیژنه‌یه‌دا دان���راوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "من‬ ‫ی پێكهێنانی حكومه‌تی‬ ‫ئه‌ندامی ده‌ست ‌ه ‌‬ ‫ته‌كنۆكراتم‪ ،‬هاتمه‌وه‌ بۆ س���لێمانی‌و‬

‫داوای س���یڤییان لێك���ردم‪ ،‬خ���ودی‬ ‫خۆم داوای س���یڤیم كرد له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫فراكس���یۆنه‌كانی ناوپه‌رله‌مانی عێراق‪،‬‬ ‫به‌هه‌مو الیه‌ن ‌ه سیاس���ییه‌كانه‌و‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌س���ێكی خاوه‌ن بڕوانام���ه‌و ئه‌زمون‬ ‫بێت بۆ ئه‌و كابینه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌س���یان‬ ‫سیڤییان پێشكه‌ش نه‌كرد"‪.‬‬ ‫ی "دواتر له‌رێی په‌یجه‌كه‌مه‌و‌ه‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ژم���اره‌و ئیمه‌یلم دان���او خه‌ڵك خۆیان‬ ‫سیڤییان نارد"‪.‬‬ ‫ی رونك���رده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ناوب���راو ئه‌وه‌ش��� ‌‬

‫هه‌ریه‌ك له‌حاك���م رزگار‌و توانا فایه‌ق‬ ‫ی س���ه‌دردا‬ ‫هوش���یار له‌لیس���ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ناوی���ان هات���وه‌و دالوه‌ر عه‌الدینی���ش‬ ‫ی ل���ه‌و لیس���ت ‌هی‌ عه‌بادیدایه‌ ك ‌ه‬ ‫ن���او ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫پێش���نیار كراون بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ته‌كنۆكراتی���ان لێپێكبهێنرێ���ت‪ ،‬حاكم‬ ‫ی "هه‌ركه‌سێك كاندید بكرێت‬ ‫ئاسۆ وت ‌‬ ‫ی په‌رله‌مانه‌و له‌وێ ده‌نگی‬ ‫مه‌رجه‌عه‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌سه‌ر ده‌درێت"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫به‌شی‌ نه‌هێش����تنی‌ تاوان ئاشكرایده‌كات‬ ‫كه‌ له‌ماوه‌ی‌ دو مانگ‌و نیودا ‪ 88‬حاله‌تی‌‬ ‫دزیكردن له‌ناو ش����اری‌ س����لێمانی‌ تۆمار‬ ‫كراوه‌‪ ،‬واته‌ رۆژی‌ زیاد له‌كرداری‌ دزییه‌ك‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬ئه‌كره‌م عبدوڕه‌حمان‬ ‫رائی����دی‌ نه‌هێش����تنی‌ ت����اوان له‌پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "له‌‪/1/1‬‬ ‫ه‌وه‌ تا ‪ 88 ،3/19‬حاڵه‌تی‌ دزیكردن له‌ناو‬ ‫ش����اری‌ س����لێمانیدا كراوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "‪12‬‬ ‫حاڵه‌تی‌ دزی‌ جانتای‌ ژن����ان تۆماركراوه‌‪،‬‬ ‫‪ 25‬حاڵه‌تی‌ دزیكردنی‌ چونه‌ سه‌رمااڵنیش‬ ‫تۆمار كراوه‌‪ 43 ،‬حاڵه‌تی‌ دزی‌ جۆراوجۆری‌‬ ‫وه‌ك بردن����ی‌ ئۆتۆمبی����ل‌و ماتۆڕس����كیل‌و‬

‫چه‌ندین حاڵه‌تی‌ دیك����ه‌ تۆماركراون"‪ .‬كه‌‬ ‫‪ 88‬حاڵه‌ت تۆماركراوه‌‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌س����ه‌ر دزین����ی‌ جانت����ای‌‬ ‫ژنان ش����ه‌ش كه‌س ده‌س����تگیر كراون كه‌‬ ‫س����ه‌رجه‌میان هاواڵتی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ سلێمانی‌‬ ‫بون‌و ته‌مه‌نیان له‌نێوان ‪ 25‬س����اڵ بۆ ‪60‬‬ ‫س����اڵدا بوه‌‌و چه‌ند كه‌سێكیشان داواكراو‬ ‫بون"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌حاڵه‌تی‌ دزی‌ چون ‌ه سه‌ر‬ ‫مااڵنی����ش‪ ،‬رائید ئه‌كره‌م وت����ی‌ "زۆربه‌ی‌‬ ‫حاڵه‌ت����ه‌كان ئێواران‌و نیوه‌ی‌ ش����ه‌و بوه‌‌و‬ ‫هیچ حاڵه‌تێك����ی‌ به‌یانیان تۆمار نه‌كراوه‌‌و‬ ‫ئه‌و ك����ه‌ل‌و په‌الن����ه‌ی‌ دزراون زۆرینه‌یان‬ ‫پاره‌و ئاڵتون بون"‪.‬‬

‫ل ‌ه ‪2015‬دا پشكنینی په‌رده‌ی كچێنی بۆ (‪ )746‬كچ له‌هه‌ولێر كراوه‌‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ ‬ ‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪8‬‬ ‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫ك ‌ێ ده‌بێت ‌ه خاوه‌نی‌ یه‌كێتی‌؟‬

‫‪3‬‬

‫ملمالنێی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو كۆسره‌ت ره‌سوڵ له‌سه‌ر شه‌رعیه‌تی ده‌سه‌اڵت‌ له‌ناو یه‌کێتیدا‌‬ ‫ئا‪ :‬ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫یه‌كێتی‌ هه‌فته‌یه‌كی‌ دراماتیكی‌‌و‬ ‫ی دو‬ ‫پڕ له‌یه‌كتر تۆمه‌تباركردن ‌‬ ‫ی به‌ڕێكرد‪،‬‬ ‫ی هه‌ره‌ دیار ‌‬ ‫سه‌ركرده‌ ‌‬ ‫كۆسره‌ت رایگه‌یاند ك ‌ه هێرۆ‬ ‫ی به‌سه‌ر‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ده‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫دارایی‌‌و په‌یوه‌ندیه‌ ده‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫یه‌كێتیدا گرتوه‌‪ ،‬هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌دیش له‌وه‌اڵمدا به‌و ده‌ڵێت‬ ‫"به‌سیه‌تی لێدانه‌وه‌ی ئه‌م قه‌وان ‌ه‬ ‫سواوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫راگه‌یان����د ك ‌ه كۆس����ره‌ت ره‌س����و ‌ڵ‬ ‫له‌گ����ه‌ ‌ڵ‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی����دا‬ ‫ی "شه‌رق ئه‌لئه‌وسه‌ت" ك ‌ه‬ ‫رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی هه‌فته‌ی‌ رابردو باڵوكرایه‌وه‌‪،‬‬ ‫كۆتای ‌‬ ‫راش����كاوانه‌ ئام����اژه‌ی‌ به‌زی����اد‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌یه‌كی‌ هه‌ستیار كردوه‌ ك ‌ه‬ ‫ئێستا له‌ناو سه‌ركرده‌كانی‌ یه‌كێتیدا‬ ‫ی له‌س����ه‌ر ده‌كرێ����ت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ملمالنێ���� ‌‬ ‫گرنگترینیان "پاره‌و ده‌سه‌اڵت"ه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ك ‌ه وت����ی‌ "س����ه‌ربار ‌‬ ‫ی كه‌ كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌ پێیوای ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێستا هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د رۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رانه‌گه‌یه‌ندراوی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫سكرتێر ‌‬ ‫نیش����تمانی‌ كوردس����تان ده‌بینێت‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ش ده‌كات ك ‌ه خۆی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫دكت����ۆر به‌ره����ه‌م وه‌ك جێگ����ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دوه‌می‌ س����كرتێر ‌‬ ‫یه‌كه‌م‌و جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاسایی‌‌و شه‌رعیه‌ت ‌‬ ‫ی له‌ڕو ‌‬ ‫گشت ‌‬ ‫كۆنگ����ره‌ ده‌س����ه‌اڵتیان پێویس����ته‌‬ ‫له‌سه‌رو ده‌س����ه‌اڵتی‌ هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌ده‌و‌ه بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه كرۆكی‌ ئه‌و ملمالنێیه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌نێوان كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌‌و به‌رهه‌م‬ ‫ی یه‌ك����ه‌م‌و‬ ‫س����اڵح وه‌ك جێگران���� ‌‬ ‫دوه‌می‌ س����كرتێری‌ گش����تی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی بۆ ئه‌و پۆست ‌ه‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫خواس����ت ‌‬ ‫ده‌ستنیش����ان ك����راون له‌الی����ه‌ك‌و‬ ‫ی‬ ‫هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حم����ه‌د له‌الیه‌ك ‌‬ ‫دیك����ه‌و‌ه له‌ئارادای����ه‌‪ ،‬ك���� ‌ه هێ����رۆ‬ ‫ی یه‌كێتیدا زۆرترین‬ ‫له‌دوا كۆنگ����ره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆنگه‌كه‌ ‌‬ ‫ی به‌ش����داربوان ‌‬ ‫ده‌نگ���� ‌‬ ‫به‌ده‌س����تهێناوه‌‌و له‌لیس����تی‌ ئ����ه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ناوانه‌ی‌ بۆ س����ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫هه‌ڵبژێردراون‪ ،‬یه‌كه‌مین ناو بوه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ك ‌ه وتی‌ "به‌الی‌ كۆسره‌ت‌و‬

‫هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حمه‌د له‌الی ‌هك‌و‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌‌و‬ ‫به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫وه‌ك دو جه‌مسه‌ر ‌‬ ‫زۆر دور له‌یه‌ك‬ ‫ده‌رده‌كه‌ون‬

‫كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌‌و به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫به‌رهه‌مه‌و ‌ه كه‌ له‌الیه‌ن تاڵه‌بانیه‌و‌ه‬ ‫به‌جێگر دانراون شه‌رعیه‌تی‌ زیاتر‌ه‬ ‫له‌هێ����رۆ ئیبراهی����م ئه‌حمه‌د‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌الی‌ هێرۆ ئیبراهیمیشه‌و‌ه ئه‌و ك ‌ه‬ ‫به‌ده‌نگدان له‌كۆنگره‌دا هه‌ڵبژێردراوه‌و‬ ‫یه‌ك����ه‌م بوه‌‪ ،‬ش����ه‌رعیه‌تی‌ زیاتره‌‪،‬‬ ‫ب����ه‌و پێی����ه‌ی‌ كۆس����ره‌ت‌و به‌رهه‌م‬ ‫به‌هه‌ڵب����ژاردن نه‌هات����ون‌و له‌الیه‌ن‬ ‫تاڵه‌بانییه‌وه‌ ته‌عین كراون‌و ده‌بێت‬ ‫سكرتێر ده‌سه‌اڵتیان بداتێ‌‪ ،‬ك ‌ه تا‬ ‫ی‬ ‫ئێستا هیچ ده‌سه‌اڵتێكی‌ به‌ره‌سم ‌‬ ‫نه‌داونه‌تێ‌‌و بۆ دیارینه‌كردون"‪.‬‬ ‫ی "له‌ڕاستیش����دا ئێس����تا‬ ‫وتیش���� ‌‬ ‫هه‌رچه‌ند ‌ه كه‌ كۆس����ره‌ت‌و به‌رهه‌م‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌ك����ه‌م‌و دوه‌م ‌‬ ‫ناویان جێگ����ر ‌‬ ‫س����كرتێری‌ گش����تییه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫له‌یه‌كالیكردنه‌وه‌ی‌ بڕیار ‌ه گرنگه‌كاندا‬

‫هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬

‫ی سیاسیدا"‪.‬‬ ‫تاقان ‌ه له‌مه‌كته‌ب ‌‬ ‫به‌درێژایی چه‌ند ساڵێكه‌ له‌سه‌ر یه‌ك مه‌كته‌بی‌ رێكخس����تن‪ ،‬راگه‌یاندن‪،‬‬ ‫نه‌ یه‌كه‌من‌و ن ‌ه دوه‌م"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫س����ه‌ره‌ڕای‌ هه‌مو ئه‌و هه‌واڵنه‌ ‌‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه كه‌ له‌كۆنگره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ڵه‌ك ‌ه بون‪ ،‬هه‌مو ئه‌م ناكۆكیانه‌ش هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ئاس����ایش‪ ،‬دژ ‌ه تیرۆر) بۆ نزیكخستنه‌وه‌ی‌ جه‌مسه‌ره‌كان ‌‬ ‫ی له‌به‌رده‌م له‌مه‌وه‌ نزیكن"‪.‬‬ ‫ی به‌هێ����ز ئه‌م هێزه‌و سه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی یه‌كێتی����دا ره‌وتێك���� ‌‬ ‫‪‌3‬‬ ‫ی له‌ن����او یه‌كێت����ی‌ خۆیداو‬ ‫یه‌كێت���� ‌‬ ‫ی جێگر به‌ده‌نگدان‌و چه‌ند ئه‌گه‌رێكدا راگرتوه‌‪ ،‬كه‌ ره‌نگ ‌ه‬ ‫هه‌بو بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌گ����ه‌ڵ‌ چون����ه‌ده‌ری‌ له‌الیه‌ن دۆس����ته‌كانی‌ ئه‌م حزبه‌و‌ه‬ ‫ی نه‌وشیروان مسته‌فا‌و سه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫هه‌ڵب����ژاردن بێته‌ پێش����ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ كامی����ان نه‌توانێ����ت یه‌كێت ‌‬ ‫ی دراون‪ ،‬به‌اڵم هێشتا هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫له‌الی����ه‌ن ماڵ���� ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانییه‌وه‌ ئه‌م به‌ت����ه‌واوی‌ له‌و ته‌نگه‌ژان����ه‌ ده‌رباز دیكه‌ی‌ ئێس����تای‌ گۆڕان له‌یه‌كێتی‌‪ ،‬ئه‌حمه‌د له‌الی ‌هك‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌‌و‬ ‫ی بكات ك ‌ه تێیكه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫پێشنیار‌ه په‌سه‌ند نه‌كراو به‌توند ‌‬ ‫ی دیكه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچی‌ زیات����ر ده‌س����ه‌اڵتی‌ له‌ناو به‌رهه‌م س����اڵح له‌الیه‌ك ‌‬ ‫ی سه‌رچاوه‌ ئاگاداره‌كه‌ ئێستا یه‌كێتی����دا به‌هێزترب����و‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ره‌تكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی زۆر دور له‌یه‌ك‬ ‫ی وه‌ك دو جه‌مسه‌ر ‌‬ ‫ی ‪2009‬دا بو ‌ه به‌رپرس���� ‌‬ ‫ی كه‌ له‌پایز ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵێ����ك گۆڕانكار ‌‬ ‫ێ له‌س����ه‌ر ده‌سه‌اڵت‌و بون له‌س����ایه‌ ‌‬ ‫ملمالن ‌‬ ‫ی ده‌رده‌كه‌ون‪.‬‬ ‫ی كه‌ به‌یه‌كێك‬ ‫ی یه‌كه‌م له‌ن����او یه‌كێتیدا ناوخ����ۆی‌ یه‌كێت����ی‌‌و كوردس����تان‌و مه‌ڵبه‌ندی‌ س����لێمان ‌‬ ‫به‌كه‌س���� ‌‬ ‫ئه‌وان له‌كاتێك����دا كه‌ ملمالنێیان ‌ه‬ ‫مه‌ڵبه‌نده‌كان���� ‌‬ ‫ی له‌گرنگتری����ن‬ ‫له‌نێ����وان جه‌مس����ه‌ر ‌ه ناكۆكه‌كاندا عێراق‌و ناوچه‌كه‌ش����دا هاوس����ه‌نگ ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی له‌سه‌ر شه‌رعیه‌ت ‌‬ ‫ی یه‌كێت���� ‌‬ ‫له‌وپه‌ڕیدایه‌‪ ،‬هه‌ردو جه‌مسه‌ره‌كه‌ش هێ����زو جه‌مس����ه‌ره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یڕه‌و ‌‬ ‫ی یه‌كێت����ی‌ داده‌نرێ����ت گ����ه‌ر نه‌ڵێین له‌بیری����ان چوه‌ ك ‌ه به‌پێ ‌‬ ‫ی له‌جێگۆڕكێدان‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێس����تا گرنگترینیان����ه‌‪ .‬به‌دوا ‌‬ ‫له‌راگه‌یاندن‌و دانیشتن ‌ه تایبه‌تیه‌كان ‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌ ئه‌گ����ه‌ر كۆنگر‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ش����دا ناوخ����ۆ ‌‬ ‫خۆیاندا تانه‌ی‌ ئاشكراو هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌س����ه‌اڵتی هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌كۆنگ����ره‌ی‌ س����ێهه‌می‌ یه‌كێتیدا‪ ،‬له‌واده‌ی‌ خۆیدا نه‌به‌سترێت جێگران‌و‬ ‫ی به‌ش����داربوان ‌‬ ‫ی له‌ن����او یه‌كێتیدا بووه‌ت����ه‌ دیفاكتۆ‪ ،‬زۆرتری����ن ده‌نگ���� ‌‬ ‫ش����اراو‌ه به‌رامب����ه‌ر به‌یه‌ك����د ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و سه‌ركردایه‌تیش‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت����ی‌ كه‌ لێپرس����راوی‌ ده‌زگا كۆنگره‌ ‌‬ ‫ده‌گۆڕنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی به‌ده‌س����تده‌هێنا بۆ چون ‌ه ش����ه‌رعیه‌تیان له‌ده‌س����تده‌ده‌ن‌و‬ ‫ی ناو یه‌كێت ‌‬ ‫گێرمه‌و كێش����ه‌كان ‌‬ ‫ی هه‌س����تیاره‌كانی‌ یه‌كێتی (زانیاری‌‪ ،‬س����ه‌ركردایه‌تییه‌وه‌‌و پاش����ان بو‌ه ماوه‌یان به‌سه‌رده‌چێت‪.‬‬

‫حاکم ئاسۆ‪:‬‬

‫من حاکم رزگارو توانا فایه‌ق وشیارم بۆ لیسته‌که‌ی سه‌در پێشنیا کردوه‌‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫ناوی‌ دو كورد له‌و لیسته‌دا هاتو‌ه كه‌‬ ‫موقته‌دا سه‌در به‌مه‌به‌ستی‌ بونیان‬ ‫به‌وه‌زیر له‌كابینه‌ی‌ داهاتوی‌ عه‌بادیدا‬ ‫دیاریكردون‪ ،‬كه‌ ئه‌وانیش "حاكم‬ ‫رزگار"‌و تونا فایه‌ق هوشیار"ن‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیارییه‌كانی‌ ئاوێنه‌ ئه‌م دو‬ ‫ناوه‌ له‌الیه‌ن "حاكم ئاسۆ محه‌مه‌د‬ ‫سۆفی"یه‌وه‌ دراون به‌و لیژنه‌یه‌ی‌ كه‌‬ ‫موقته‌دا سه‌در پێكهێناوه‌‪.‬‬ ‫حاكم ئاس���ۆ كه‌ حاكمی خانه‌شین‌و‬ ‫س���ه‌رۆكی دادگای یه‌كه‌م���ی پێش���و‬ ‫له‌داگای بااڵی تاوانه‌كانی عێراق بوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ی‌ موقته‌دا س���ه‌در لیژنه‌یه‌كی‬ ‫دروستكردوه‌ بۆ دروستكردنی گۆرینی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ه‌كان‪ ،‬رائید جوحی داواكاری‬ ‫گش���تی دادگاییه‌كه‌ی‌ سه‌دام حسێنی‌‬ ‫راس���پاردوه‌ ب���ۆ ئ���ه‌م كاره‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ته‌كلیفی له‌حاكم ئاسۆ محه‌مه‌د سۆفی‬ ‫كردوه‌و ل���ه‌و لیژنه‌یه‌دا دانراوه‌‪ ،‬حاكم‬ ‫ئاسۆ له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت‬ ‫"ئیمه‌یلم بۆ هه‌مو سه‌رۆك فراكسیۆنه‌‬ ‫كوردیی���ه‌كان ناردوه‌و داوای س���یڤیم‬ ‫لێك���ردون بۆ ن���اوی كاندی���ده‌كان بۆ‬ ‫لیس���ته‌كه‌ی‌ س���ه‌در‪ ،‬به‌اڵم هیچ كام‬ ‫له‌فراكسیۆنه‌كان سیڤییان نه‌ناردوه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئایا هه‌ریه‌ك له‌حاكم رزگارو‬ ‫توانا فایه‌ق وش���یار له‌الی���ه‌ن ئێوه‌و‌ه‬

‫كاندید كراون؟‬ ‫حاكم ئاس���ۆ‪ :‬من ئه‌ندامی ده‌سته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پێكهێنان���ی حكومه‌ت���ی ته‌كنۆكراتم‪،‬‬ ‫دوات���ر هاتم���ه‌وه‌ ب���ۆ س���لێمانی‌و‬ ‫داوای س���یڤییان لێك���ردم‪ ،‬خ���ودی‬ ‫خۆم داوای س���یڤیم كرد له‌س���ه‌رجه‌م‬ ‫فراكسیۆنه‌كانی ناوپه‌رله‌مانی عێراق‪،‬‬ ‫به‌هه‌مو الیه‌نه‌ سیاسییه‌كانه‌وه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌س���ێكی خاوه‌ن بڕوانامه‌و ئه‌زمون‬ ‫بێت بۆ ئه‌و كابینه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌س���یان‬ ‫س���یڤییان پێش���كه‌ش نه‌كرد‪ ،‬دواتر‬ ‫له‌رێی په‌یجه‌كه‌م���ه‌وه‌ ژماره‌و ئیمه‌یلم‬ ‫داناو خه‌ڵك خۆیان س���یڤییان نارد‪،‬‬ ‫به‌اڵم خۆم حاك���م رزگارم كاندید كرد‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كه‌سێكی ناسراو و خاوه‌ن‬ ‫ئه‌زمونه‌ خۆم ئه‌وم كاندید كرد‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا دكت���ۆر دالوه‌ر‬ ‫عه‌الئه‌دین‌و توانا فایه‌ق وشیارو حاكم‬ ‫رزگار خۆیان سیڤیان نارد؟‬ ‫حاكم ئاس���ۆ‪ :‬بۆ توانا فایه‌ق وشیار‬ ‫خۆی سیڤی نارد‪ ،‬به‌اڵم بۆ مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫دكت���ۆر دالوه‌ر م���ن ئ���اگادار نی���م‪،‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ له‌ش���وێنێكی ت���ره‌وه‌ كاندید‬ ‫كرابێ���ت‪ ،‬دكت���ۆر دالوه‌ر له‌لیس���تی‬ ‫سه‌دردا نیه‌‪ ،‬چونكه‌ دو ده‌سته‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫لیس���ی عه‌بادی‌و س���ه‌در‪ ،‬پێده‌چێت‬ ‫له‌لیس���ته‌كه‌ی‌ عه‌بادی���دا هه‌بێت‪ ،‬دو‬ ‫هه‌فته‌ سه‌رقاڵی لیسته‌كه‌ بوین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬تۆ هیچ ئینتیمایه‌كی حزبیت‬ ‫هه‌یه‌و په‌یوه‌ندی���ت له‌گه‌ڵ حزبه‌كانی‬ ‫كوردستان هه‌یه‌؟‬

‫ئاواتم خزمه‌تكردنی گه‌لی كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هیچ الیه‌نێكی سیاس���یی‬ ‫له‌كوردس���تان په‌یوه‌ندی پێوه‌كردویت‬ ‫بۆ دانانی كاندید؟‬ ‫حاك���م ئاس���ۆ‪ :‬م���ن ئ���اگادارم‬ ‫كردونه‌ت���ه‌وه‌و پێ���م وتون كه‌س���ێك‬ ‫هه‌بێت ته‌كنۆك���رات‌و خاوه‌ن ئه‌زمون‬ ‫بێت‪ ،‬ده‌توانن سیڤییه‌كانیان بنێرن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬چه‌ند كه‌س سیڤی نارد؟‬ ‫حاكم ئاس���ۆ‪ :‬ه���ه‌ر ئه‌وكه‌س���انه‌‬ ‫بون كه‌ده‌نگیان له‌س���ه‌ر درا له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌سته‌كه‌وه‌‪ ،‬هه‌تا ئێزیدیشی تێدایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌نده‌ی‌ من بزانم ته‌نها ئه‌و دو‬ ‫ناو‌هی‌ تێدایه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا هیچ پ���رس‌و رایه‌كت‬ ‫به‌دكتۆر فوئاد مه‌عسوم نه‌كرد بۆ ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌؟‬ ‫حاك���م ئاس���ۆ‪ :‬من رێ���زم هه‌یه‌ بۆ‬ ‫دكتۆر فوئاد‪ ،‬به‌اڵم ئ���اگاداری الیه‌نه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كانی كوردستانم كردۆته‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ر كارو ئیشه‌كانی ئه‌و ده‌سته‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێ���ش پێشكه‌ش���كردنی‬ ‫ناوه‌كان هیچ پرسێكت به‌دكتۆر فوئاد‬ ‫مه‌عسوم نه‌كرد؟‬ ‫حاكم ئاس���ۆ‪ :‬نه‌خێر هیچ پرسێكم‬ ‫پێنه‌ك���ردوه‌و دكتۆر فوئ���اد ئاگاداری‬ ‫ئ���ه‌م بابه‌ته‌ نیه‌‪ ،‬ناوه‌كان نێردراوه‌ بۆ‬ ‫نوسینگه‌ی‌ سه‌درو له‌وێوه‌ ره‌وانه‌كراوه‌‬ ‫حاكم ئاسۆ‪ :‬من كه‌سێكی بێالیه‌نم‪ ،‬بۆ عه‌بادی‪ ،‬له‌م پرس���ه‌ دكتۆر فوئاد‬ ‫من حاكمم‪ ،‬نه‌ئینتیمام هه‌یه‌ ن ‌ه س���ه‌ر ئاگادار نیه‌‪.‬‬ ‫به‌كوتله‌ی‌ سه‌دریم‪ ،‬كه‌سێكی بێالیه‌نم‌و‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ت���ۆ له‌س���ه‌ر چ بنه‌مایه‌ك‬

‫ئه‌گه‌ر مه‌سه‌ل ‌ه‬ ‫براده‌رایه‌تیی بێت‬ ‫شانازی ده‌كه‌م‬ ‫به‌هاوڕێیه‌تی حاكم‬ ‫رزگار‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌توانایه‌و ته‌كنۆكراته‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندیشم‬ ‫پێوه‌كردبێت پێم‬ ‫وتوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌كۆتاییدا‬ ‫بڕیاره‌كه‌ بۆخۆی‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬

‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌ر الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كان‬ ‫ناڕه‌زاییان هه‌بو‪ ،‬ده‌كرێت ئه‌مانه‌ بڵێن‬ ‫نوێنه‌ری كوردین؟‬ ‫حاك���م ئاس���ۆ‪ :‬م���ن ئ���اگادار نیم‬ ‫چونك���ه‌ پیاوێك���ی سیاس���یی نیم‪،‬‬ ‫نازان���م له‌كۆبونه‌وه‌كان���ی خۆیان چی‬ ‫ده‌ڵێن‌و چ بڕیارێك ده‌درێت‪ ،‬من ته‌نها‬ ‫ئه‌ندامی ئه‌و ده‌سته‌یه‌م نه‌ك كه‌سێكی‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬وه‌زی���ره‌كان له‌نزیك���ه‌وه‌‬ ‫ده‌ناس���م‪ ،‬بۆ نمونه‌ فریاد ره‌واندوزی‬ ‫كه‌س���ێكی ته‌كنۆكراته‌‪ ،‬دكتۆر ده‌رباز‬ ‫كه‌سێكی سه‌ركه‌وتوه‌‪ ،‬هۆشیار زێباری‬ ‫سه‌ركه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ده‌ڵێ���ن ئ���ه‌و ناوان���ه‌ی‌‬ ‫پێشكه‌ش���تكردون له‌س���ه‌ر بنه‌م���ای‬ ‫هاوڕێیه‌تییه‌؟‬ ‫حاكم ئاس���ۆ‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تاو‬ ‫كۆتای���ی قبوڵكردن���ی س���یڤییه‌كه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ كه‌س���ه‌كه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ براده‌رایه‌تیی بێت ش���انازی‬ ‫ده‌ك���ه‌م به‌هاوڕێیه‌تی حاك���م رزگار‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌توانایه‌و ته‌كنۆكراته‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندیش���م پێوه‌كردبێت پێم وتوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم له‌كۆتایی���دا بڕیاره‌كه‌ بۆخۆی‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬

‫دانراویت بۆ ئه‌م ئیشه‌؟‬ ‫حاكم ئاس���ۆ‪ :‬من حاكمم‌و بێالیه‌نم‪،‬‬ ‫خاوه‌نی ئه‌زمونم‌و (‪ )13‬ساڵ له‌به‌غدا‬ ‫كاری محاماتم كردوه‌‪ ،‬هه‌ش���ت ساڵ‬ ‫له‌دادگاییه‌ك���ه‌ی‌ س���ه‌دام له‌هه‌م���و‬ ‫كه‌یس���ه‌كان به‌ش���داریم كردوه‌ وه‌ك‬ ‫س���ه‌رۆكی هه‌یئه‌كه‌ به‌شداریم كردوه‌و‬ ‫ناس���راوم‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ كه‌سێكی نزیك‬ ‫هه‌بو له‌موقته‌دا سه‌دره‌وه‌و ئه‌ندام بوه‌‬ ‫له‌دادگاك���ه‌ی‌ ئێمه‌‪ ،‬منیان وه‌كو كورد‬ ‫ده‌ستنیش���ان كرد ب���ۆ ئه‌ندامێتی له‌و‬ ‫ده‌سته‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هه‌ندێ���ك له‌الیه‌ن���ه‌‬ ‫سیاس���ییه‌كان ناڕازی���ن له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌‪ ،‬تۆ چی ده‌ڵێیت؟‬ ‫حاكم ئاس���ۆ‪ :‬من ئیش���ێكی خراپم‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬ئه‌وان راس���ته‌ له‌س���ه‌ره‌تا‬ ‫ئ���اگادار نه‌ك���راون‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوات���ر‬ ‫ئاگاداركراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬من كه‌ په‌یوه‌ندیم‬ ‫ب���ه‌و ده‌س���ته‌یه‌وه‌ كرد فراكس���یۆنه‌‬ ‫كوردییه‌كانم ئاگادار كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هیچ الیه‌نێكی سیاس���یی‬ ‫په‌یوه‌ن���دی پێوه‌نه‌كردویت‌و تێبینیان‬ ‫هه‌بێت له‌سه‌ر ناوه‌كان؟‬ ‫حاك���م ئاس���ۆ‪ :‬نه‌خێ���ر كه‌س���یان‬ ‫تێبینیان نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫تێبینی‌‪:‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئایا دڵنیای���ت له‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫بۆ به‌دواچونی‌ ئ���ه‌م بابه‌ته‌ ئاوێنه‌‬ ‫كاندیدانه‌ ده‌بنه‌ وه‌زیر؟‬ ‫حاكم ئاس���ۆ‪ :‬هه‌ركه‌س���ێك كاندید په‌یوه‌ن���دی‌ كرد به‌حاك���م رزگاره‌وه‌‪،‬‬ ‫بكرێت مه‌رجه‌عه‌كه‌ی‌ په‌رله‌مانه‌و له‌وێ به‌اڵم ناوبراو وتی‌ "ئاماده‌ نیم قسه‌ بۆ‬ ‫راگه‌یاندن بكه‌م"‪.‬‬ ‫ده‌نگی له‌سه‌ر ده‌درێت‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم ناتوانێت مندااڵنی‌ بێ‌ سه‌رپه‌رشت بگرێته‌ خۆی‌‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ چاودێری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ 600 :‬منداڵ ‌ی ب ‌ێ سه‌رپه‌رشتمان الیه‌‬ ‫ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬ ‫عوم���ه‌ر گوڵپ ‌ی به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی گش���ت ‌ی‬ ‫چاودێری‌‌و گه‌ش���ه‌پێدان ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪،‬‬ ‫له‌پارێزگا ‌ی سلێمان ‌ی بۆ ئاوێن ‌ه ڕایگه‌یاند‬ ‫"ئێم ‌ه ‪ 600‬منداڵ ‌ی ب ‌ێ سه‌رپه‌رش���تمان‬ ‫الهه‌ی��� ‌ه ك ‌ه تۆم���ارن المان‪ ،‬له‌ئاس���ت ‌ی‬ ‫پارێ���زگا ‌ی س���لێمان ‌ی به‌هه‌ڵه‌بج���ه‌ ‌ی‬ ‫شه‌هیدیش���ه‌و‌ه ك��� ‌ه هێش���تا نه‌بب���و‬ ‫به‌پارێزگا‪ ،‬ئ���ه‌و مندااڵنه‌ش ك ‌ه ده‌ڵێین‬ ‫ب ‌ێ سه‌رپه‌رشت باوك ‌ی یان دایك ‌ی یاخود‬ ‫هه‌ردوكیانیان نیه‌‪ ،‬هیچ كه‌س���ێكیان نی ‌ه‬

‫سه‌رپه‌رشتیان بكات‌و ال ‌ی ئێم ‌ه تۆمارن‪،‬‬ ‫موچ���ه‌ ‌ی چاودێر ‌ی خێزان وه‌رده‌گرن ك ‌ه‬ ‫ب���ڕ ‌ی (‪ )150‬هه‌زار دینار‌ه مانگانه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ئاماره‌ش تاوه‌كو ساڵ ‌ی (‪)2013‬یه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌ی گش���ت ‌ی چاودێ���ری‌‌و‬ ‫گه‌شه‌پێدان ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات له‌دوا ‌ی (‪)2013‬ه‌و‌ه نه‌یانتوانیو‌ه‬ ‫هیچ منداڵێك ‌ی دیك ‌ه تۆمار بكه‌ن‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"حكوم���ه‌ت به‌هۆ ‌ی قه‌یران��� ‌ی داراییه‌و‌ه‬ ‫موچه‌یان بۆ ته‌رخ���ان ناكات بۆی ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫نه‌مانتوانی���و‌ه منداڵ ‌ی ت���ر تۆماربكه‌ین‌و‬

‫نایه‌ن ‌ه ئامار ‌ی ئێمه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و مندااڵن ‌ه‬ ‫ئه‌وان���ه‌ن ك ‌ه ال ‌ی دای���ك یاخود باوكیان‬ ‫ده‌ژین‪ ،‬ئێم��� ‌ه ئامارێك ‌ی ترمان هه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ب ‌ێ سه‌رپه‌رش���تن‌و له‌خانه‌كان ‌ی ترماندا‬ ‫ده‌ژین ئه‌وان ‌ه ژماره‌كه‌یان جیاوازه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌جیاواز ‌ی ته‌مه‌ن‌و ره‌گه‌ز ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و مندااڵنه‌ش وت ‌ی "ئ���ه‌و مندااڵنه‌ش‬ ‫ته‌مه‌نی���ان له‌نێوان ی���ه‌ك رۆژ بۆ (‪)18‬‬ ‫ساڵه‌‪ ،‬به‌هۆ ‌ی قه‌یران ‌ی داراییه‌و‌ه ناتوانین‬ ‫مندااڵن��� ‌ی ب ‌ێ سه‌رپه‌رش���ت وه‌ربگرین‪،‬‬ ‫وه‌ك ره‌گه‌زیش ده‌توانم بڵێم جیاوازیه‌ك ‌ی‬

‫وه‌هایان نیه‌"‪.‬‬ ‫عوم���ه‌ر گوڵپ ‌ی باس ل���ه‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫ئ���ه‌و منداڵ ‌ه ب��� ‌ێ سه‌رپه‌رش���تان ‌ه وه‌ك‬ ‫فه‌رمانبه‌ران ‌ی حكوم���ه‌ت موچه‌ ‌ی چوار‬ ‫مانگ ‌ی ‪2015‬یان وه‌رنه‌گرتوه‌‪ ،‬وتیش��� ‌ی‬ ‫"له‌‪2016‬ش���دا ئه‌گه‌رچ��� ‌ی فه‌رمانبه‌ران‬ ‫دومانگ��� ‌ه موچه‌ی���ان وه‌رگرت���و‌ه به‌اڵم‬ ‫ئه‌وان هێشتا ئه‌وه‌ش���یان وه‌رنه‌گرتوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زی���ران موچه‌ ‌ی چاودێر ‌ی‬ ‫خێزان ‌ی به‌ت���ه‌واو ‌ی ڕاگرتوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ك ‌ه‬ ‫موچه‌ ‌ی ئه‌و منداڵ ‌ه ب ‌ێ سه‌رپه‌رشتانه‌یه‌و‬

‫له‌ئێستاش���دا ژیانێك ‌ی قورس به‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌به‌ن‌و ئه‌وه‌ش كاریگه‌ر ‌ی راسته‌وخۆ ‌ی‬ ‫زۆر له‌سه‌ر دروست كردون له‌كاتێكدا هه‌ر‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌و موچه‌ی ‌ه خۆ ‌ی كه‌مه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ئاش���كرا ده‌كات مندا ‌ڵ هه‌ی ‌ه‬ ‫ال ‌ی پ���ور ‌ی یاخود نه‌ن���ك‌و مامێت ‌ی ئه‌و‬ ‫موچه‌ی ‌ه زۆر جێگه‌ ‌ی ب���ۆ پڕده‌كاته‌وه‌و‬ ‫پاڵپشتێكیش��� ‌ه بۆئ���ه‌وه‌ ‌ی خه‌ڵك زیاتر‬ ‫خزمه‌تیان بكات‪ ،‬وتیش��� ‌ی "ئه‌وه‌ ‌ی ال ‌ی‬ ‫ئێم ‌ه ئێس���تا له‌خانه‌كه‌دان نزیكه‌ی‌ ‪12‬‬ ‫منداڵ��� ‌ی ت���از‌ه له‌دایكبون‪ ،‬ك��� ‌ه له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ئه‌وان ‌ی تردا ده‌گه‌ن ‌ه ‪ 60‬منداڵێك"‪ .‬‬

‫نێچیرڤان بارزانی‌ سزای‌ "به‌شداریكردن له‌ئازادكردنه‌و‌ه ‌ی موسڵدا‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێكی‌ گشتی‌ ده‌دات هیچ ده‌ستكه‌وتێكی سیاسیی بۆ كورد نیه‌"‬

‫كورد هیچ ده‌ستكه‌وتێكی سیاسیی‬ ‫نابێت له‌ئازادكردنه‌وه‌ی‌ موسڵ‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا‪ ،‬سیروان بارزانی ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ پرۆسه‌ی‌ ئازادكردنه‌وه‌ی‬ ‫موس����ڵ س����ێ رۆژ به‌رله‌ئێس����تا‬ ‫ده‌س����تیپێكردوه‌و هه‌ن����گاوی باش����ی‬ ‫بڕیوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌دوێنێوه‌ به‌هۆی ره‌وشی‬ ‫كه‌شوهه‌وا پرۆسه‌كه‌ وه‌ستێنراوه‌‪،‬‬ ‫به‌رپرس����ی میحوه‌ری گوێر مه‌خمور‬ ‫جه‌ختده‌كاته‌وه‌ پرۆسه‌ی‌ ئازادكردنه‌وه‌ی‬ ‫موس����ڵ ب����ۆ دورخس����تنه‌وه‌ی‌ تیرۆرو‬ ‫تیرۆریس����تانه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌یه‌كه‌‬ ‫بۆس����ه‌ر هه‌رێم����ی كوردس����تان‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ئه‌والیه‌نه‌ باشه‌ی‌ هه‌یه‌ بۆ كورد‪ ،‬وه‌كو‬ ‫سودی سیاسیی بۆ كورد هیچ سودێكی‬ ‫سیاس����یی نیه‌‪ ،‬له‌الیه‌كی تره‌وه‌ خه‌تی‬ ‫ته‌ماس����ی پێش����مه‌رگه‌ له‌گه‌ڵ روباری‬ ‫دیجله‌ ئه‌و س����نوره‌ ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ناوچ����ه‌ی‌ عه‌ره‌ب نش����ینن‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌‬ ‫"له‌م هه‌نگاوه‌ی‌ ئێستا پێشمه‌رگه‌ هیچ‬ ‫پێشڕه‌وییه‌ك ناكات‪ ،‬ته‌نها زیادكردنی‬ ‫هێزی یه‌ده‌گ نه‌بێت بۆ خه‌تی پێشه‌وه‌و‬ ‫خه‌نده‌قه‌كانی خۆمان فراونتر كردوه‌ بۆ‬ ‫هه‌مو ئاماده‌كارییه‌كان‪ ،‬ئێستا به‌شداری‬ ‫ناكه‌ین ته‌نها پشتگیری له‌سوپای عێراق‬ ‫ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬

‫هه‌ڵۆ پێنجوێنی به‌رپرسی‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی موسڵی یه‌كێتی جه‌خت‬ ‫له‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ "پێشمه‌رگه‌ به‌شداری‬ ‫له‌ناو شه‌ڕی موسڵ ده‌كات چونكه‌‬ ‫گه‌ڕه‌كی كوردنشینی تێدایه‌"‪،‬‬ ‫سیروان بارزانی به‌رپرسی میحوه‌ری‬ ‫گوێر ‪ -‬مه‌خموریش ده‌ڵێت پێم‬ ‫باش نیه‌ پێشمه‌رگه‌ به‌شداری‬ ‫راسته‌وخۆی هه‌بێت له‌ناوشاری‬ ‫ی‬ ‫موسڵ چونكه‌ متمانه‌ به‌خه‌ڵكه‌كه‌ ‌‬ ‫ناكرێت"‪.‬‬

‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫له‌فه‌رمانێكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێمدا كه‌ واژۆ‌و ناوی‌‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ به‌سه‌ره‌وه‌یه‌‌و‬ ‫ئاوێنه‌ كۆپییه‌كی‌ ده‌ستكه‌وتوه‌‪،‬‬ ‫بڕیاری‌ الدانی‌ هه‌ڵگورد عه‌بدولوه‌هاب‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ راگه‌یاندن‌و‬ ‫چاپ‌و باڵوكردنه‌وه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫رۆشنبیری‌ ده‌درێت‌و راژه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌گوازێته‌وه‌ بۆ دیوانی‌ وه‌زاره‌تی‌‬ ‫رۆشنبیری‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگاداره‌وه‌‬ ‫زانیویه‌ت���ی‌ كه‌ هۆكاری‌ ئه‌و فه‌رمانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بارزان���ی‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ كه‌‬ ‫هه‌ڵگ���ورد عه‌بدولوه‌ه���اب له‌س���ه‌ر‬ ‫پرسی‌ دیارنه‌مانی‌ داهاتی‌ پێشانگه‌ی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ هه‌ولێ���ر ب���ۆ كتێب كه‌‬ ‫ده‌زگای‌ مه‌دا سااڵنه‌ له‌هه‌ولێر ئه‌نجامی‌‬ ‫ده‌دا‌و گرێبه‌س���تێكیان ل���ه‌و باره‌یه‌وه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ وه‌زاره‌تی‌ رۆش���نبیری‌ هه‌بو‬ ‫داوای‌ یاس���ایی‌ له‌دژی‌ فه‌خری‌ كه‌ریم‬

‫سه‌رۆكی‌ ده‌زگاكه‌ داوه‌ته‌ دادگا‌و به‌هۆی‌‬ ‫ئیعتیباری‌ سیاس���ی‌ فه‌خ���ری‌ كه‌ریم‌و‬ ‫نزیكی‌ ناوبراو له‌بارزانی‌‌و تاڵه‌بانی‌ ئه‌م‬ ‫دۆس���یه‌یه‌ نه‌جوڵێنرا‌و وه‌ك سزایه‌ك‬ ‫به‌رامبه‌ر جواڵندنی‌ كه‌یسه‌كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ڵگورد عه‌بدولوه‌ه���اب كه‌ له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا برای‌ ئ���ازاد جوندیانی‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���یی‌ یه‌كێتیی���ه‌ ئه‌و‬ ‫فه‌رمانه‌ له‌الیه‌ن بارزانییه‌وه‌ دراوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ ئه‌وه‌شی‌ زانیوه‌ كه‌ ده‌ركردنی‌‬ ‫ئه‌و فه‌رمانه‌ بۆ دوای‌ س���ه‌ردانیكردنی‌‬ ‫فه‌خ���ری‌ كه‌ری���م ب���ۆ الی‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ له‌ رۆژی‌ ‪18‬ی‌ شوباتی‌ ‪2016‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‌و هه‌ر له‌پ���اش ته‌نها ‪10‬‬ ‫رۆژ له‌و دی���داره‌ كه‌ له‌ماڵی‌ نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ له‌هه‌ولێ���ر ئه‌نجامدراوه‌‌و ئازاد‬ ‫ب���ه‌رواری‌ ئام���اد‌هی‌ ب���وه‌‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫بارزانی‌ له‌رۆژی‌ ‪28‬ی‌ شوباتی‌ ‪‌2016‬و‬ ‫به‌نوس���راوی‌ ژم���اره‌ (‪ )221‬فه‌رمانی‌‬ ‫ل���ه‌كارالدان‌و گواس���تنه‌وه‌ی‌ راژه‌ی‌‬ ‫جوندیانی‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی‌ به‌ هه‌ڵگورد‬ ‫عه‌بدولوه‌هاب‪-‬ه‌وه‌ كرد‪ ،‬به‌اڵم ناوبراو‬ ‫ئاماده‌ نه‌بو له‌وباره‌یه‌وه‌ بدوێت‪.‬‬

‫پێشمه‌رگه‌‬ ‫چاوه‌ڕوانی فه‌رمانه‌ بۆ هێرشكردن‬ ‫هه‌ڵ����ۆ پێنجوێن����ی ئه‌ندام����ی‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی‌و به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫موسڵی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ ئاماده‌كاری‬ ‫بۆ پرۆس����ه‌ی‌ رزگاركردنه‌وه‌ی‌ موسڵ‬ ‫گه‌یشتۆته‌ ئاستێكی باش‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كێشه‌ هه‌یه‌ له‌نێوان ئه‌و الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیانه‌ی‌ هێزیان هه‌یه‌ له‌ناوچه‌كه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش����دا هه‌ماهه‌نگی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "له‌ئێستادا هێرشی سوپای‬ ‫عێ����راق به‌پش����تیوانی هاوپه‌یمانان‬ ‫له‌مه‌خم����وره‌وه‌ ده‌س����تی پێكردوه‌‪،‬‬ ‫بێگومان هێزی پێشمه‌رگه‌ چاوه‌ڕوانی‬ ‫فه‌رمان����ه‌ ب����ۆ پێش����ڕه‌ویی كردن‌و‬ ‫هێرشكردن"‪.‬‬

‫دیكه‌ ده‌ست پێده‌كاته‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬كێشه‌كان به‌ره‌و چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌چن"‪.‬‬

‫گرتنه‌و‌هی‌ موسڵ‬ ‫پرۆسه‌ی‌ سیاسیی چاالك ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی موسڵی یه‌كێتی‬ ‫جه‌خت ده‌كاته‌وه‌ ده‌ركردنی داعش‌و‬ ‫دورخس����تنه‌وه‌ی‌ كارێك����ی گرنگه‌ بۆ‬ ‫ئه‌زمونی سیاس����یی عێراق به‌گشتی‌و‬ ‫هه‌رێم به‌تایبه‌تی‪ ،‬سودی گرتنه‌و‌هی‌‬ ‫موسڵ بۆ كوردستان گرنگه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫چه‌ند ناوچه‌یه‌كی كوردنش����ین له‌ژێر‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی داعش����دایه‌ وه‌ك هه‌مو‬ ‫س����نوری شه‌به‌ك‌و سنوری به‌شێكی‬ ‫زۆری ئێزیدییه‌كان‌و مه‌س����یحییه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "رزگاركرنی به‌ش����ێكی زۆر‬ ‫له‌خاكی كوردس����تان س����ودێكی زۆر‬ ‫گه‌وره‌ی����ه‌‪ ،‬به‌پاكردن����ه‌وه‌ی‌ داع����ش‬ ‫له‌موسڵ پرۆسه‌ی‌ سیاسیی جارێكی‬

‫پێشمه‌رگه‌‬ ‫به‌شداری راسته‌وخۆ ده‌كات‬ ‫پێنجوێن����ی ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫"له‌هه‌مو ئه‌و س����نورانه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌كورده‌وه‌ هه‌یه‌ به‌ش����داری ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌ن����او ش����اری موس����ڵ به‌ش����ێكی‬ ‫گه‌ڕه‌ك����ه‌كان ك����وردن بۆی����ه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌شداری له‌و شوێنانه‌ بكات‪ ،‬ناتوانین‬ ‫بڵێن ش����ه‌ڕی كۆاڵن به‌كۆاڵن بكات‌و‬ ‫ناتوانین بڵێن به‌شداری ناكات‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌جۆری ش����ه‌ڕو ته‌كنیكی‬ ‫ش����ه‌ڕه‌كه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬له‌وانه‌ نه‌خشه‌كه‌‬ ‫به‌جۆرێك بێت معاده‌له‌ی‌ ش����ه‌ڕه‌كه‌‬ ‫بگۆڕدرێت‪ ،‬به‌پێی پێوه‌ره‌كان شه‌ڕی‬ ‫ئازادكردنه‌وه‌ی‌ موسڵ به‌سه‌ركه‌وتویی‬ ‫ته‌واو ده‌بێت"‪.‬‬

‫پێشمه‌رگه‌ راسته‌وخۆ‬ ‫به‌شداری له‌شه‌ڕی موسڵ ده‌كات‬ ‫س����یروان بارزانی ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات‬ ‫"پێش����مه‌رگه‌ راس����ته‌وخۆ به‌ش����داری‬ ‫له‌شه‌ڕی موسڵ ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم تائێستا‬ ‫هی����چ بڕیارێك ن����ه‌دراوه‌ چ����ۆن‌و به‌چ‬ ‫ش����ێوازێك به‌ش����داری ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ی‌‬ ‫باس����مكرد ته‌نها له‌هه‌نگاوی یه‌كه‌مدایه‌‬ ‫بۆ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ فیرقه‌ی‌ ‪15‬ی عێراق‬ ‫تا ئه‌گاته‌ سنوری دیجله‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌نده‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌ئێس����تادا‪ ،‬وه‌كو به‌شداریكردنی‬ ‫راس����ته‌وخۆی پێش����مه‌رگه‌ش له‌شه‌ڕی‬ ‫موس����ڵدا پالنی كۆتایی نی����ه‌‪ ،‬بریاری‬ ‫كۆتای����ی ن����ه‌دراوه‌ ك����ه‌ پێش����مه‌رگه‌‬ ‫له‌ناوخودی ناوش����اری موسڵ به‌شداری‬ ‫ب����كات‪ ،‬به‌ش����داری له‌ئازادكردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌ كوردنشینه‌كان ده‌كات‪ ،‬من پێم‬ ‫باش نیه‌ پێشمه‌رگه‌ شه‌ڕی راسته‌وخۆی‬ ‫ناوش����اره‌كه‌ بكات‪ ،‬چونك����ه‌ متمانه‌ی‌‬ ‫ئه‌وه‌مان نیه‌ خه‌ڵكه‌كه‌ چۆن ته‌ماشای‬ ‫ئه‌و به‌شدارییه‌ ده‌كه‌ن"‪.‬‬

‫به‌شێك له‌میدیا كوردییه‌كان‪ ،‬له‌رێگه‌ی فێڵی ئه‌لیكترۆنی‌و‬ ‫بابه‌تی ورژێنه‌ره‌وه‌ كێبڕكێی یه‌كتری ده‌كه‌ن‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫به‌شێك له‌میدیاكانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان له‌رێگه‌ی چه‌ندین فێڵی‬ ‫ئه‌لیكترۆنی‌و بابه‌تی ورژێنه‌ره‌وە‬ ‫كێبڕكێی یه‌كتری ده‌كه‌ن‌و شاره‌زایه‌كی‬ ‫ته‌كنیكی ئه‌و فێاڵن ‌ه بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫ئاشكراده‌كات‌و شاره‌زایه‌كی میدیایش‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌م حاڵه‌ت ‌ه فه‌شه‌لی میدیای‬ ‫كوردیه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رده‌شت عه‌زیز شاره‌زای ته‌كنیكی‬ ‫به‌ش���ی ئایتی‌و كۆمپیوته‌ر باس���ی ئه‌و‬ ‫فێاڵن��� ‌ه ده‌كات ك ‌ه ئێس���ت ‌ه به‌ش���ێك‬ ‫له‌میدی���ا كوردیه‌كان ب���ه‌كاری ده‌هێنن‬ ‫بۆ پێش���كه‌وتنی پێگه‌كانی���ان ده‌ڵێت‬ ‫"به‌ش���ێك له‌پێگ ‌ه كوردیه‌كان ده‌كرێت‬

‫له‌ڕێگه‌ی قۆستنه‌وه‌ی بۆشایی له‌پێگه‌ی‬ ‫ئه‌لێكس���او ده‌س���تكاریكردنی رێژه‌ی‬ ‫خوێنه‌ریان بچنه‌ پێشه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان به‌شێكی زۆری‬ ‫میدی���اكان پێگه‌ی ئه‌لێكس���او گوگڵ‬ ‫ئه‌نه‌الیت وه‌كو س���ه‌رچاوه‌یه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫پێوان���ی پێگه‌كانی���ان به‌كارده‌هێنن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش زۆرجار كێبڕکێی له‌نێو به‌شێك‬ ‫له‌و پێگان ‌ه دروستكردوە‌و پێشكه‌وتنی‬ ‫هه‌ر یه‌كێكیان له‌ئه‌لێكسا به‌سه‌ركه‌وتن‬ ‫بۆ خۆیان تۆماركردوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش وایكردو‌ه‬ ‫ئه‌و پێگان ‌ه فێڵی جۆراوجۆر به‌كاربهێنن‬ ‫بۆ پێشكه‌وتن به‌سه‌ر ركابه‌ره‌كانیان‪.‬‬ ‫سه‌رده‌شت باسی ئه‌و پێشكه‌وتنان ‌ه‬ ‫ده‌كات له‌ئه‌لێكس���او جه‌خت له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ده‌كات���ه‌و‌ه چه‌ندی���ن توێژین���ه‌و‌ه‬

‫هه‌ی ‌ه له‌باره‌ی پێگه‌ی ئه‌لێكس���او‌ه ك ‌ه‬ ‫نیش���انی ئه‌دات ئه‌و پێگه‌ی ‌ه پێگه‌یه‌كی‬ ‫باوه‌ڕپێكراوی زانس���تی نی���ه‌و الیه‌ن ‌ه‬ ‫ركاب���ه‌ره‌كان ده‌توان���ن بیقۆزن���ه‌و‌ه‬ ‫به‌مه‌به‌ستی خۆیان ده‌ڵێت "ده‌توانیت‬ ‫به‌پار‌ه ریزه‌كانی پێش���ه‌وه‌ی ئه‌لێكسا‬ ‫بكڕیت"‪.‬‬ ‫هاوكات له‌ب���اره‌ی زۆركردنی ڕێژه‌ی‬ ‫سه‌ردانكردنیش���ه‌و‌ه باسی ئه‌وه‌ده‌كات‬ ‫"پێگه‌كان ده‌توانن له‌ڕێگه‌ی زۆركردنی‬ ‫ریفرێشی پێگه‌كانیان‌و ده‌ستكاریكردنی‬ ‫زۆرتری���ن رێژه‌ی خوێن���ه‌ره‌و‌ه پێگه‌ی‬ ‫خۆیان له‌ریزه‌كانی پێشه‌وه‌ی بگرن"‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیاریه‌كان‪ ،‬به‌شێك له‌پێگ ‌ه‬ ‫كوردیه‌كان جگ ‌ه له‌وه‌ی ئه‌م كاران ‌ه بۆ‬ ‫خستنی به‌رامبه‌ره‌كانیان‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی‬

‫پێگ���ه‌ی خۆی���ان له‌ئه‌لێكس���او گوگڵ‬ ‫ئه‌نه‌الی���ت ده‌كه‌ن‪ ،‬ه���اوكات له‌رێگه‌ی‬ ‫په‌خشكردنی وێنه‌و گرته‌ی ورژێنه‌ره‌و‌ه‬ ‫كار له‌سه‌ر راكێشانی زۆرترین خوێنه‌ر‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش فه‌وزای له‌ناو میدیای‬ ‫كوردی دروستكردوه‌‪.‬‬ ‫مه‌م بورهان قانع خاوه‌نی ئه‌زمونێكی‬ ‫فراوان له‌كاری ڕاگه‌یاندن‌و مامۆس���تای‬ ‫ڕاگه‌یاندن‌و ئه‌م كاره‌ی میدیای كوردی‬ ‫به‌جۆرێك له‌ئیفالسی له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت "هه‌ر سه‌رنوس���ه‌رو س���تافێكی‬ ‫میدی���ای بابه‌ت���ی وروژێن���ه‌ر له‌پێناو‬ ‫زۆرترین كلی���ك‌و خوێنه‌ر به‌كاربهێنێت‬ ‫له‌پیش���ه‌ییبون‌و‬ ‫دورده‌كه‌وێت���ه‌و‌ه‬ ‫به‌رپرس���یاریه‌تی‪ ،‬دورده‌كه‌ێت���ه‌و‌ه‬ ‫له‌س���اده‌ترین پرنس���یپی ئیتیك���ی‬

‫ڕۆژنامه‌نوس���ی كه‌ بابه‌تیبونه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫هی���چ جیاوازیه‌ك���ی نی ‌ه له‌گ���ه‌ڵ ئه‌و‬ ‫میدیای���ه‌ی ده‌یه‌وێت بایه‌خ به‌بابەتێكی‬ ‫دیاریكراو بدات"‪.‬‬ ‫مه‌م بورهان قانع‪ ،‬هاوكات سه‌رۆكی‬ ‫رێكخراوی مه‌ش���قه‌ بۆ گه‌ش���ه‌پێدانی‬ ‫دیموكراس���ی‌و میدیا جه‌خت له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ده‌كات���ه‌و‌ه ئ���ه‌و ش���ێواویه‌ی‬ ‫له‌ك���ۆی كایه‌كان���ی كۆمه‌ڵگای كوردی‬ ‫هه‌ی��� ‌ه كاریگ���ه‌ری له‌س���ه‌ر میدیاش‬ ‫هه‌بوه��� ‌و پێیوای���ه‌ "ده‌بێ���ت ك���ۆی‬ ‫كایه‌كان ڕێكبخرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌وان ‌ه‬ ‫ڕێكنه‌خرێن���ه‌و‌ه میدی���اش ناتوانێ���ت‬ ‫ڕۆڵ���ی هه‌بێ���ت ده‌بێت ‌ه به‌ش���ێك له‌و‬ ‫ی ك ‌ه به‌رۆكی میدیاو‬ ‫په‌تاو گه‌نده‌ڵی���ه‌ ‌‬ ‫دامه‌زراوه‌كانی گرتوه‌"‪.‬‬

‫ئاوێنه‌ی روداوه‌کان‬

‫موقته‌دا سه‌در‪ ،‬سوعب ‌هت‌و‬ ‫مانۆڕی سیاسی!‬ ‫ئاسۆ عه‌بدولله‌تیف‬ ‫"موقت���ه‌دا س���ه‌در" وه‌ك ره‌م���ز‌ه‬ ‫سه‌ركه‌ش���ه‌كه‌ی ش���یعه‌و میانگی���ر‬ ‫له‌نێ���وان كۆماری ئیس�ل�امی ئێران‌و‬ ‫ئایه‌تواڵ سیس���تانی‌و بازنه‌ی عه‌بادی‬ ‫ب���ۆ رزگاركردنی دۆخی ش���یعه‌كان‪،‬‬ ‫دواج���ار زۆنی س���ه‌وزی بڕی‌و له‌بری‬ ‫رێگریكردن‌و پش���كنین له‌الیه‌ن تیم ‌ه‬ ‫ئه‌منیه‌كانه‌وه‌‪ ،‬بگر‌ه وه‌ك سه‌رۆكێكی‬ ‫رۆحی پێشوازی حوسه‌ینیان لێكرد‪،‬‬ ‫به‌م جوڵه‌ی ‌ه س���یحری خۆپیشاندان ‌ه‬ ‫ملیۆنیه‌كه‌ی مانگی رابردو به‌ته‌واوی‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���ایه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و قس���ه‌یه‌ش‬ ‫به‌ته‌واوی سه‌لمێنرا ك ‌ه شیع ‌ه به‌راستی‬ ‫خه‌ریكی سوعبه‌ت‌و مانۆری سیاسی ‌ه‬ ‫نه‌ك چاكسازی‌و پێكهێنانی حكومه‌تی‬ ‫ته‌كنۆكرات‪ ،‬به‌واتایه‌كی تر شیع ‌ه ن ‌ه‬ ‫ریفۆرمی ده‌وێت‌و ن ‌ه چاكسازی‌و بگر‌ه‬ ‫تۆزێك له‌م دۆخ ‌ه باشتری ده‌وێت!؟‬ ‫دو مانگ��� ‌ه كه‌س���ایه‌تیه‌كی وه‌كو‬ ‫موقت���ه‌دا خ���ۆی كردۆت��� ‌ه ره‌م���زی‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌و شۆڕش‪ ،‬دروشمی ریفۆرم‌و‬ ‫چاكس���ازی‌و پاكس���ازی حكومه‌ت‌و‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانه‌كان ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫بازاڕی گه‌رم بو الی موقته‌دا هه‌ندێ‬ ‫شرۆڤه‌كاری هه‌ژارو داماو وایان هه‌ست‬ ‫ده‌كرد ش���ه‌ڕێك هه‌ڵده‌گیرس���ێنێت‬ ‫له‌ناوچه‌ی س���ه‌وزو كه‌ربه‌الیه‌كی تر‬ ‫دروس���ت ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌م كاراكت���ه‌ره‌‬ ‫راس���ت ‌ه رۆڵێكی سیاس���ی‌و پاڵه‌وانی‬ ‫گێڕا بۆ س���ه‌رله‌نوێ پێدانه‌وه‌ی شكۆ‬ ‫به‌خۆی‌و كوتله‌كه‌ی‌و ئینجا شیعه‌كان‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم كاریك���رد ب���ۆ بنیادنانه‌وه‌ی‬ ‫گوتاری شكس���تخواردوی حوكمڕانی‬ ‫تازه‌ی ش���یعه‌كان ك ‌ه به‌هۆی داعش‌و‬ ‫قه‌یرانی ئابوریه‌و‌ه به‌ره‌و شكس���تی‬ ‫یه‌كجاری هه‌ن���گاوی ده‌نا‪ ،‬هه‌مانكات‬ ‫كاریكرد بۆ رێگریكردن له‌گروپگه‌لێكی‬ ‫ش���یعه‌ی ده‌وری مالیكی‌و عامری ك ‌ه‬ ‫كوده‌تای عه‌س���كه‌ری ئه‌نجام نه‌ده‌ن‬ ‫به‌سه‌ر ش���ه‌رعیه‌تی حیزبی ده‌عوه‌و‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی "حه‌ی���ده‌ر عه‌بادی"دا‬ ‫ك��� ‌ه سیس���تانی وه‌ك مه‌رجه‌عێكی‬ ‫گه‌ور‌ه به‌ته‌واوی پشتگیری ده‌كات‪.‬‬ ‫موقت���ه‌دا نه‌یتوان���ی به‌ت���ه‌واوی‬ ‫ئامانجه‌ك���ه‌ی بپێكێ���ت له‌وه‌یاندا ك ‌ه‬ ‫ئه‌جێنداك���ه‌ی به‌ت���ه‌واوی كه‌ش���ف‬ ‫بو ل���ه‌و خاڵ���ه‌ی ك ‌ه پێویس���ت بو‬ ‫قس���ه‌ی خۆی ب���كات‌و وه‌ك ره‌مز‌ه‬ ‫گه‌وره‌ك ‌ه ده‌ربكه‌وێ���ت كه‌چی خۆی‬ ‫لێب���و‌ه به‌پارێ���زه‌ری حوكمران���ی‬ ‫ئێس���تای عێراقی���ه‌كان‌و وێنه‌ك��� ‌ه‬ ‫به‌گش���تی پێی وتین موقت���ه‌دا هه‌ر‬ ‫به‌ته‌واوی سوعبه‌تیكردو زۆركه‌سیش‬ ‫به‌كوردیشه‌و‌ه باوه‌ڕیانپێكرد‪.‬‬ ‫ئاخر دیاربو به‌م شێوه‌ی ‌ه ن ‌ه ریفۆرم‬ ‫ده‌كرێت‌و ن ‌ه چاكسازی‌و گۆڕانكاری‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئه‌م ئیش���كالیه‌ته‌ی س���ه‌در‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاو‌ه دیاربو ن��� ‌ه فیكر بو ن ‌ه‬ ‫دیدی نوێ‌و ن ‌ه چاره‌سه‌ركردنی قه‌یران‌و‬ ‫یه‌كالییكردنه‌وه‌ی كێشه‌ی تائیفیه‌ت‪،‬‬ ‫كێشه‌ك ‌ه سه‌دریش نی ‌ه به‌ته‌نها به‌ڵكو‬ ‫كێشه‌ی ئێران ‌ه به‌پله‌ی یه‌كه‌م‌و پاشان‬ ‫ئه‌مریكا‪ ،‬ك ‌ه به‌ناوی دیموكراسیه‌ت‌و‬ ‫كۆنس���ێبته‌كانیه‌و‌ه ئ���ه‌م عێراق��� ‌ه‬ ‫ناشیرینه‌ی بۆ دیزاین كردوینه‌ته‌وه‌و‬ ‫داواش ده‌كات یه‌كڕیزبی���ن‪ ،‬راس���تی‬ ‫كورد ده‌بێ���ت ملمالنێك���ه‌ی توندتر‬ ‫بكات���ه‌وه‌و س���ازش ن���ه‌كات‌و باوه‌ڕ‬ ‫ب���ه‌م مانۆڕ‌ه كالس���یكیانه‌ی ش���یعه‌‬ ‫نه‌هێنێ���ت‪ ،‬پرس���ه‌كه‌ش حكومه‌تی‬ ‫ته‌كنۆك���رات نی���ه‌‪ ،‬ئێ���ران ئه‌گ���ه‌ر‬ ‫حكومه‌ت���ی ته‌كنۆكرات���ی پێ باش‬ ‫بوای ‌ه بۆخۆی پێش���نیاریده‌كرد‪ ،‬یان‬ ‫موقته‌داو عه‌ب���ادی ك ‌ه روی دراوێكی‬ ‫كالسیكی‌و پۆپۆلیستی‌و و مه‌زهه‌بین‬ ‫خۆیان له‌كوێ���ی ته‌كنۆكراتیه‌تدان وا‬ ‫بانگه‌شه‌ی بۆده‌كه‌ن‪ ،‬عێراق واڵتێكی‬ ‫ناهۆمۆجین‌و فره‌نه‌ت���ه‌وه‌و ئه‌نتیك‌و‬ ‫مه‌زهه‌ب‌و ئاینه‌و پێویست ‌ه هه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و بنه‌مای���ه‌ش داڕش���تنه‌وه‌ی بۆ‬ ‫بكرێت‪ ،‬بۆ كورد گرنگ ‌ه یان شه‌ریكی‬ ‫راسته‌قینه‌ی ئه‌و واقیع‌و فاكته‌ بێت‪،‬‬ ‫ی���ان پێویس���ت ‌ه كۆنفیدراڵیه‌تێك���ی‬ ‫حه‌قیقی هه‌بێت له‌چوارچێوه‌ی ماف‌و‬ ‫ئازادی‌و ده‌ستورو ئابوری سه‌ربه‌خۆی‬ ‫خۆیدا‪ ،‬چیتر مانه‌وه‌ی كورد له‌ناو ئه‌م‬ ‫مانۆڕو فه‌زا ناسازه‌ی عێراقدا‪ ،‬زیانی‬ ‫كوش���ند‌ه له‌گوتاری سیاسی كوردی‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت له‌به‌غداد‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫"داهاتی‌ پێشانگه‌ ‌ی نێوده‌وڵه‌تی‌ هه‌ولێر بۆ كتێب دیار نییه‌"‬

‫‪5‬‬

‫ی خۆمان خۆش نابین‬ ‫ی رۆشنبیری‌‪ :‬له‌دوا فلس ‌‬ ‫وته‌بێژی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬

‫ده‌زگای‌ مه‌دا كه‌ خاوه‌نه‌كه‌ی‌‬ ‫فه‌خری‌ كه‌ریمه‌ سااڵنه‌ له‌شار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر پێشانگای‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫هه‌ولێر بۆ كتێب ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌پێی‌ راپۆرتێكی‌ دیوانی‌‬ ‫چاودێری‌ دارایی‌ سااڵنه‌ ‪ 600‬هه‌زار‬ ‫دۆالری‌ داهاتی‌ پێشانگه‌كه‌ دیار‬ ‫نییه‌‌و ئه‌بێت لێپێچینه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ گرێبه‌س���تێكی‌ نێ���وان‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی‌ رۆش���نبیری‌‌و ده‌زگای‌‬ ‫م���ه‌دا ك���ه‌ ئاوێنه‌ نوس���خه‌یه‌كی‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتوه‌ ده‌بو بۆ هه‌ر مه‌ترێك‬ ‫ك���ه‌ كه‌مت���ر نه‌بێت ل���ه‌‪ 50‬دۆالر‬ ‫له‌كتێبفرۆش���ه‌كان وه‌ربگیرێ���ت‌و‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌گرێبه‌س���ته‌كه‌دا‬ ‫به‌رزتری���ن ڕاده‌ دی���اری‌ نه‌كراوه‌‬ ‫بۆی���ه‌ ده‌زگای‌ مه‌دا ی���ه‌ك مه‌تری‌‬ ‫به‌كتێبفرۆشه‌كان داوه‌ته‌ ‪ 100‬دۆالر‬ ‫كه‌ س���ااڵنه‌ كردویه‌تیه‌‪ 600‬هه‌زار‬ ‫دۆالر‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌كیش به‌ئاوێن���ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ "س���اڵی‌‪ 2009‬له‌سه‌ر‬ ‫داوای‌ بارزان���ی‌‌و تاڵه‌بان���ی‌ داوا‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ رۆشنبیری‌ كراوه‌ كه‌ بۆ‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ پێشانگه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كتێب گرێبه‌س���ت له‌گه‌ڵ ده‌زگای‌‬ ‫مه‌دا بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌ راپۆرتی‌ چاودێری‌ دارایی‌‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌م پرسه‌ به‌ده‌ستهێناوه‌‌و‬ ‫له‌راپۆرته‌ك���ه‌دا ئاماژه‌ به‌وه‌ كراوه‌‬ ‫ك���ه‌ ده‌بێت ئه‌و پرس���ه‌ له‌فه‌خری‌‬ ‫كه‌ری���م وه‌ربگیرێت���ه‌وه‌و بدرێته‌وه‌‬ ‫ده‌س���ت وه‌زاره‌تی‌ رۆش���نبیری‌‌و‬ ‫س���ااڵنه‌ ‪ 600‬هه‌زار دۆالری‌ داهاتی‌‬ ‫پێش���انگه‌كه‌ش دیار نییه‌‌و ئه‌بێت‬ ‫لێپێچینه‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌یسه‌ش له‌ساڵی‌ ‪2009‬ه‌وه‌‬ ‫براوه‌ته‌ ب���ه‌رده‌م دادگا‌و داواكاری‌‬ ‫گشتی‌‌و ده‌سته‌ی‌ ده‌ستپاكی‌ هه‌رێم‬ ‫ب���ه‌اڵم تائێس���تا نه‌ك دۆس���یه‌كه‌‬ ‫یه‌كالی���ی‌ نه‌كراوه‌ت���ه‌وه‌ به‌ڵك���و‬ ‫ته‌نان���ه‌ت فه‌خ���ری‌ كه‌ری���م وه‌ك‬ ‫سه‌رۆكی‌ ده‌زگاكه‌ نه‌چۆته‌ به‌رده‌م‬ ‫دادگا‌و هه‌ندێك پێیان وایه‌ یه‌كالیی‌‬ ‫نه‌كردنه‌وه‌ی‌ ئه‌م دۆسیه‌یه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫ئیعتیب���اره‌ سیاس���یه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫كه‌ بۆ فه‌خری‌ كه‌ریم ده‌كرێت به‌و‬ ‫پێی���ه‌ی‌ له‌بارزان���ی‌‌و تاڵه‌بانییه‌وه‌‬ ‫نزیكه‌‪.‬‬ ‫فه‌رهه‌نگ گۆمه‌شینی‌ وته‌بێژی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ رۆشنبیری‌ له‌باره‌ی‌ ئه‌و‬

‫بارزانی‌و فه‌خری که‌ریم له‌ڕێوره‌سمی کردنه‌وه‌ی پێشانگای مه‌دا‬ ‫دۆسیه‌یه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "ئێمه‌‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ راگه‌یاندن‌و‬ ‫چاپ‌و باڵوكردنه‌وه‌ گرێبه‌ستێكمان‬ ‫هه‌ب���و له‌گ���ه‌ڵ دارئه‌لم���ه‌دا به‌اڵم‬ ‫گرێبه‌س���ته‌كه‌مان‬ ‫ئه‌مس���اڵ‬ ‫له‌گه‌ڵیاندا هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌‌و ئه‌مساڵ‬ ‫به‌گرێبه‌س���تێكی‌ ت���ازه‌ له‌گه‌ڵیان‬ ‫به‌شداری‌ پێشانگه‌كه‌ ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫"مه‌س���ه‌له‌ی‌‬ ‫وتیش���ی‌‬ ‫وه‌رنه‌گرتنه‌وه‌ی‌ ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی‌‬ ‫هه‌رێ���م ك���ه‌ ل���ه‌الی‌ دارئه‌لمه‌دایه‌‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندی‌ ب���ه‌وه‌وه‌ نییه‌ كه‌‬ ‫ئیعتیباری‌ سیاسی‌ بۆ سه‌رۆكه‌كه‌ی‌‬ ‫كرابێت‌و ئه‌م كه‌یس���ه‌ له‌دادگایه‌‌و‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك وه‌زاره‌ت قس���ه‌ له‌سه‌ر‬ ‫به‌ڕێز فه‌خری‌ كه‌ریم ناكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ "ئێمه‌‬ ‫خۆمان به‌خاوه‌نی‌ ئه‌و دۆس���یه‌یه‌‬ ‫ده‌زانین كه‌ له‌دادگایه‌ به‌اڵم فه‌خری‌‬ ‫كه‌ریم دۆستێكی‌ له‌مێژینه‌ی‌ به‌ڕێز‬ ‫مام جه‌الله‌‌و دۆستێكی‌ له‌مێژینه‌ی‌‬ ‫سه‌رۆك بارزانییه‌‌و ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫سیاس���ییه‌ له‌ش���وێنێكی‌ ت���ره‌‌و‬ ‫گرێبه‌سته‌كه‌شی‌ كه‌له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ت‬

‫كردویه‌ت���ی‌ ش���تێكی‌ ت���ره‌‌و ئێمه‌‬ ‫له‌روی‌ سیاس���یه‌وه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫فه‌خری‌ كه‌ریم ناكه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئ���ه‌م كه‌یس���ه‌ دادگا‬ ‫ی ده‌كاته‌وه‌‌و كه‌یس���ه‌كه‌‬ ‫یه‌كالی��� ‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ كێ‌ بێت ئه‌وه‌ دادگا‬ ‫بڕیاری‌ لێده‌دات"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ش���ڵێ‌ "له‌دانوس���تانداین‬ ‫له‌گه‌ڵیاندا بۆ ئه‌وه‌ی‌ گرێبه‌ستێكی‌‬ ‫نوێ‌ بكه‌ین"‪.‬‬ ‫فه‌رهه‌نگ گۆمه‌ش���ینی‌ جه‌غتی‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌ ئه‌وان‬ ‫وه‌ك وه‌زاره‌تی‌ رۆش���نبیری‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌دادگا كه‌یس���ه‌كه‌ ببه‌نه‌وه‌ له‌دوا‬ ‫فلس���ی‌ خۆیان خۆش نابن‌و له‌دار‬ ‫ئه‌لمه‌دای‌ وه‌رده‌گرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م لێدوان���ه‌ی‌ گۆمه‌ش���ینی‌‬ ‫كه‌به‌پێ���ی‌‬ ‫له‌كاتێكدای���ه‌‬ ‫به‌دواداچونه‌كان���ی‌ ئاوێنه‌ له‌مانگی‌‬ ‫‪5‬ی‌ ‪2015‬ه‌وه‌ راپۆرت���ی‌ چاودێری‌‬ ‫دارای���ی‌ نێردراوه‌ بۆ نوس���ینگه‌ی‌‬ ‫وه‌زی���ری‌ رۆش���نبیری‌ ب���ه‌اڵم‬ ‫تائاماده‌كردنی‌ ئه‌م راپۆرته‌ وه‌اڵمی‌‬ ‫راپۆرته‌كه‌ نه‌دراوه‌ته‌وه‌‌و كاری‌ پێ‌‬

‫نه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫حه‌ی���ات مه‌جید په‌رخی‌ ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫لیژنه‌ی‌ رۆش���نبیری‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان رایگه‌یاند "ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫لیژنه‌ی‌ رۆشنبیری‌ به‌دواداچونێكی‌‬ ‫وام���ان نه‌ك���ردوه‌ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و‬ ‫بابه‌ته‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ من بزانم‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ له‌نێوان وه‌زاره‌تی‌‬ ‫رۆش���نبیری‌‌و دار ئه‌لمه‌دادای���ه‌‌و‬ ‫كێش���ه‌یه‌كی‌ یاسایی‌ له‌سه‌ر هه‌یه‌‌و‬ ‫كێشه‌كه‌ له‌دادگایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫"هه‌ر شتێك چوه‌ دادگا په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان بۆی‌ نیی���ه‌ ته‌داخول‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیاری‌ كتێبفرۆش���ی‌‬ ‫ئاویه‌ر‪-‬یش كه‌ س���ااڵنه‌ به‌شداری‌‬ ‫ئ���ه‌و پێش���انگه‌ نێوده‌وڵه‌تیی���ه‌‬ ‫ده‌كات رایگه‌یان���د "ئێمه‌ س���ااڵنه‌‬ ‫به‌شداری‌ ئه‌و پێشانگه‌یه‌ ده‌كه‌ین‌و‬ ‫ب���ۆ ئه‌مس���اڵیش ئاماده‌كاریمان‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "به‌رامبه‌ر به‌شداریكردنمان‬

‫کۆپییه‌کی به‌دواداچونی چاودێری دارایی‬ ‫بۆ هه‌ر مه‌ترێك ‪ 100‬دۆالر ده‌ده‌ینه‌‬ ‫دار ئه‌لمه‌دا"‪.‬‬ ‫راش���یگه‌یاند "بۆ ئه‌مس���اڵ ‪36‬‬ ‫مه‌ترمان گرتوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئ���ه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی‌ كه‌ لێیان‬ ‫وه‌رده‌گیرێت به‌زۆر ده‌زانێت‌و ده‌ڵێ‌‬ ‫داوامان كرد كه‌ نرخه‌كه‌مان بۆ كه‌م‬ ‫بكرێته‌وه‌ به‌اڵم هیچمان بۆ نه‌كرا‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاره‌كه‌ی‌ ئاویه‌ر ئاماژه‌‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ ده‌زگاكانی‌‬ ‫كتێبفڕۆشی‌ دیكه‌ی‌ هه‌رێم پانتایی‌‌و‬ ‫ش���وێنی‌ زیات���ر ده‌گ���رن‌و پاره‌ی‌‬ ‫زیاتریش ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌رچاوه‌یه‌ك كه‌ نه‌یویس���ت‬ ‫ناوی‌ بهێنرێت به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫س���ااڵنه‌ دار ئه‌لمه‌دا له‌كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫پێش���انگه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌ت���ی‌ كتێبدا‬ ‫نزیكه‌ی‌ ملیۆنێك‌و ش���ه‌ش س���ه‌د‬ ‫هه‌زار دۆالر ته‌نها له‌كتێبفڕۆشه‌كان‬ ‫وه‌رده‌گرێ���ت‌و هه‌روه‌ه���ا پ���اره‌ی‌‬ ‫دیكه‌شی‌ ده‌س���تده‌كه‌وێت به‌نمونه‌‬ ‫پێدانی‌ كافتریا‌و فرۆشگه‌كانی‌ نێو‬ ‫پێشانگه‌كه‌ش له‌الیه‌ن دارئه‌لمه‌داوه‌‬ ‫ده‌درێته‌ كرێ‌و به‌پاره‌ی‌ زۆر‪.‬‬

‫ئێم ‌ه سااڵن ‌ه‬ ‫به‌شداری‌ ئه‌و‬ ‫پێشانگه‌یه‌ ده‌كه‌ین‌و‬ ‫بۆ ئه‌مساڵیش‬ ‫ئاماده‌كاریمان كردوه‌‬ ‫بۆ ئه‌مساڵ ‪36‬‬ ‫مه‌ترمان گرتوه‌‬

‫بێمتمانه‌یی نێوان الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌كان‪ ،‬دۆخی هه‌رێم چه‌قبه‌‌ستو ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫ترسی له‌ده‌ستدانی جه‌ماوه‌رو‬ ‫بێمتمانه‌یی نێوان الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫دۆخی سیاسی هه‌رێمی‬ ‫په‌كخستوه‌و به‌ڕای الیه‌نه‌كانیش‬ ‫درێژه‌كێشانی ئه‌م دۆخه‌ ئه‌گه‌ری‬ ‫زۆر ده‌رگای خراپ به‌ڕوی هه‌رێمدا‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ شاره‌زایه‌كی سیاسیش‬ ‫ده‌ڵێت "هه‌رێم چاوه‌ڕێی قه‌یرانێكی‬ ‫تری گه‌وره‌ی مه‌ترسیدار ده‌كات"‪.‬‬ ‫بێس����تون س����ابوراوایی كادری‬ ‫پێش����كه‌وتوی یه‌كێتی نیشتمانی‌و‬ ‫ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پێشوی ئه‌و‬ ‫حیزبه‌ باسی ئه‌وه‌ده‌كات كه‌ حیزبه‌كان‬ ‫له‌ژێ����ر ره‌حمه‌ت����ی جه‌ماوه‌ره‌كانی‬ ‫خۆیاندان‌و ده‌یانه‌وێت سیاس����ه‌تی‬ ‫حیزبه‌كانیان به‌دڵ����ی ئه‌وان بێت‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش پارته‌ سیاس����یه‌كان‬ ‫به‌شێكیان ترسی په‌راوێزخستنیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش وایكردوه‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫به‌هه‌س����تیاری مامه‌ڵ����ە له‌گ����ه‌ڵ‬ ‫دۆخه‌کە بكه‌ن ده‌ڵێت "بێمتمانه‌یی‬ ‫نێوان الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان كێشه‌ سیاسی‌و ئابوری‬ ‫دروستكردوه‌"‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای‬

‫هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‬

‫تاكالیه‌نه‌ی رێكه‌وتنی نێوان پارتی‌و‬ ‫گۆڕان له‌الیه‌ن پارت����ی‌و ئاڵۆزبونی‬ ‫دۆخ����ی هه‌رێم����ی كوردس����تان‌و‬ ‫نه‌بونی متمانه‌ی سیاس����ی‌و فشاری‬ ‫جه‌ماوه‌ری له‌سه‌ر س����ه‌ركردایه‌تی‬ ‫حیزبه‌كان الیه‌نه‌كان����ی په‌رته‌وازە‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌جۆرێك پارتی هه‌میش����ه‌‬ ‫گومان����ی له‌په‌یوه‌ندیه‌كانی گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی هه‌یه‌و گ����ۆڕان‌و یه‌كێتیش‬ ‫زۆرج����ار كێبڕكێ ده‌ك����ه‌ن له‌پێناو‬ ‫په‌راوێز نه‌كه‌وتنیان له‌گۆڕه‌پانه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫"به‌ڕای شاره‌زایانی سیاسی"‬

‫ئێستا له‌هه‌موكات زیاتر به‌هێزتره‬ ‫له‌نێوان یه‌كێتی‌و پارتی‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ته‌نها به‌ڕای پارتی چونكه‌ یه‌كێتی‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ی باسی ناكات هاوكات‬ ‫به‌شێك‌ له‌سه‌ركردایه‌تی ئه‌و حیزبه‌‬ ‫بونی رێكه‌وتنێك���ی له‌و جۆره‌ش‬ ‫ڕه‌تده‌كه‌نه‌وه‌‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش‬ ‫ك���ه‌‌ دانه‌ی س���ه‌ره‌كی ن���او یاری‬ ‫سیاسی هه‌رێمی كوردستانه‌ پێی‬ ‫وایه‌" باس���كردن له‌متمانه‌ی نێوان‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان به‌الڕێدابردنی‬ ‫كێشه‌ سه‌ره‌كیه‌كه‌یه‌‌"‪.‬‬

‫عومه‌ر نوره‌دین����ی په‌رله‌مانتاری‬ ‫پێشوی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫پێوایه‌ دروستبونی بێمتمانه‌ی نێوان‬ ‫الیه‌ن����ه‌كان له‌ئه‌نجامی ش����كاندنی‬ ‫ئ����ه‌و ڕێكه‌وتن‌و گوتاره‌ سیاس����ی‌و‬ ‫راگه‌یاندنه‌یه‌ به‌ش����ێك له‌الیه‌نه‌كان‬ ‫ده‌یگرنه‌به‌رو ده‌ڵێ����ت "بێمتمانه‌یی‬ ‫بۆخۆی به‌شێكه‌ له‌كێشه‌كان"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و په‌رله‌مانت����اره‌ی پێش����وی‬ ‫پارتی جه‌خت له‌سه‌ر گفتوگۆیه‌كی‬ ‫ڕاش����كاوانه‌و ڕێكه‌وتنێك����ی ن����وێ‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ له‌نێوان هه‌مو الیه‌نه‌كان‌و‬ ‫ده‌ڵێت "ئ����ه‌م ڕێكه‌وتنه‌ حیزبیه‌ی‬ ‫پێشو شكستی هێناوه‌"‪.‬‬

‫د‪.‬محه‌مه‌د عه‌لی سه‌رۆكی ژوری‬ ‫توێژینه‌وه‌ی سیاس���ی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆران هۆكاری وه‌س���تانی دۆخی‬ ‫سیاس���ی هه‌رێمی كوردس���تان بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ ك���ه‌ الیه‌نێك‬ ‫كوده‌تای كردوه‌و ده‌س���تی به‌سه‌ر‬ ‫جومگ���ه‌ هه‌س���تیاره‌كانی ئ���ه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌دا گرتوه‌ ده‌ڵێت "باسكردن‬ ‫له‌متمان���ه‌ی نێ���وان الیه‌ن���ه‌كان‌و‬ ‫كه‌لله‌ڕه‌قی به‌ش���ێك له‌الیه‌نه‌كان‬ ‫هیچ زیاده‌یه‌ك بۆ دۆخی كوردستان‬ ‫ناكات‌و به‌الڕێدابردنی دۆخه‌كه‌یه‌"‪.‬‬ ‫به‌رپرس���ی ژوری توێژین���ه‌وه‌ی‬ ‫سیاس���ی بزوتن���ه‌وه‌ی گ���ۆڕان‬ ‫جه‌ختیش له‌س���ه‌ر پرنسیپه‌كانی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ك���ه‌ی ده‌كات���ه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫حوكمڕانیه‌كی دروس���ت كه‌ئێستا‬

‫پێكهێنان���ه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌گ���ه‌ری‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت‬

‫باسكردن له‌متمانه‌ی‬ ‫نێوان الیه‌نه‌كان‌و‬ ‫كه‌لله‌ڕه‌قی به‌شێك‬ ‫له‌الیه‌نه‌كان هیچ‬ ‫زیاده‌یه‌ك بۆ دۆخی‬ ‫كوردستان ناكات‌و‬ ‫به‌الڕێدابردنی‬ ‫دۆخه‌كه‌یه‬ ‫پارتی په‌كیخستوه‌و ده‌ڵێت "ئێمه‬ ‫دڵداری‌و كه‌س���ابه‌ت‌و هاوڕێیه‌‌تی‬ ‫ناكه‌ین تامتمانه‌مان هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ئێمه‌ حوكمڕانی ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان‌و ه����ه‌ردو‬ ‫هێ����زه‌ ئیس��ل�امیه‌كه‌ (یه‌كگرت����و‬ ‫و كۆم����ه‌ڵ) جگ����ه‌ ل����ه‌وه‌ی له‌ژێر‬ ‫ڕه‌حمه‌ت����ی جه‌ماوه‌ره‌كه‌یان����دان‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ بیشارنه‌وه‌ به‌اڵم ئه‌گه‌ری‬ ‫په‌راوێزخس����تیان ئاس����انه‌ وه‌ك����و‬ ‫له‌یه‌كێت����ی‌و پارت����ی‪ ،‬كادره‌ك����ه‌ی‬ ‫یه‌كێت����ی نیش����تمانی كوردس����تان‬ ‫بێس����تون س����ابوراوایی ئ����ه‌وه‌‬ ‫ناش����ارێته‌وه‌ كه‌ یه‌كێت����ی‌و پارتی‬ ‫له‌وه‌ده‌رچون په‌راوێز بخرێن ده‌ڵێت‬ ‫"حیزبه‌كان����ی پاش یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫مه‌ترس����ی په‌راوێزخس����تیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێت����ی‌و پارت����ی ل����ه‌وه‌ ده‌رچون‬ ‫په‌راوێزبخرێ����ن چونك����ه‌ له‌ناوخۆو‬ ‫ده‌ره‌وه‌ش ده‌س����ه‌اڵته‌كانیان زۆرن‬ ‫له‌و مه‌ترسییه‌ ڕزگاریان ده‌كات"‪.‬‬ ‫به‌ڕای شاره‌زایانی سیاسی دۆخی‬ ‫ئێستای هه‌رێم ئه‌وه‌نده‌ مه‌ترسیداره‌‬ ‫ئه‌گه‌ری زۆر حاڵه‌تی ترسناكی هه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاینده‌ی هه‌رێمی كوردستان‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ب����ه‌و ده‌وڵه‌ته‌ش����ه‌وه‌ كه‌‬ ‫ئێس����تا بارزانی باسی دروستكردنی‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫مه‌س����عود حه‌ی����ده‌ر چاودێ����ری‬ ‫سیاس����ی‌و ماس����ته‌ر له‌په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌كان باسی ئه‌وه‌ده‌كات‬ ‫له‌م����اوه‌ی ‪ 10‬س����اڵی ڕاب����ردودا‬

‫سیاس����یه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫جگ����ه‌ ل����ه‌روداوه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان‬ ‫ی����ه‌ك ده‌س����تكه‌وتیان ب����ۆ هه‌رێم‬ ‫به‌ده‌س����تنه‌هێناوه‌و ئ����ه‌م دۆخه‌ش‬ ‫جێگه‌ی مه‌ترسییه‌ بۆ ئاینده‌ی ئه‌م‬ ‫هه‌رێمه‌و ده‌ڵێت "بێمتمانه‌یی نێوان‬ ‫الیه‌نه‌كان ئه‌م دۆخه‌ مه‌ترسیداره‌ی‬ ‫دروستكردوه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و چاودێ����ره‌ سیاس����یه‌ ك����ه‌‬ ‫مێژویه‌كی قوڵی له‌بزاڤی سیاس����ی‬ ‫هه‌رێم هه‌یه‌ نایش����ارێته‌وه‌ مه‌ترسی‬ ‫ناكۆكی نێوان الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‌و‬ ‫ئه‌و دۆخه‌ی ئێسته‌ هاتوه‌ته‌ ئاراوه‌‬ ‫ئه‌گه‌ری له‌ده‌س����تده‌رچونی كێشه‌‬ ‫سیاسیه‌كه‌ی هێناوه‌ته‌ ئاراوه‌ ده‌ڵێت‬ ‫"قه‌یرانی قورس����تر له‌مه‌ چاوه‌ڕێی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ده‌كات"‪.‬‬ ‫كورد له‌به‌رده‌م س����اتێكی مێژویی‬ ‫گرنگدا به‌بێهێزی وه‌س����تاوه الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاس����یه‌كان جگ����ه‌ له‌خۆی����ان‬ ‫متمانه‌یان به‌كه‌س نیه‌‪ ،‬هه‌موشیان‬ ‫ترس����یان ل����ه‌و س����زا جه‌ماوه‌رییه‌‬ ‫هه‌یه‌ ك����ه‌ هه‌وداره‌كانی����ان بۆیان‬ ‫دان����اون بۆیه‌ هیچی����ان متمانه‌یان‬ ‫به‌یه‌ك نیه‌و ترس����ی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌‬ ‫هه‌ر س����اته‌و پالنێكی مه‌ترسیداری‬ ‫به‌رامبه‌ره‌كانی����ان بێهێ����ز ی����ان‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی په‌راوێزیان بخات وه‌كو‬ ‫الیه‌نه‌كان جه‌ختیان لێكرده‌وه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫نوخش ‌ه ناسیح قایمقامی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪ :‬گوناهم به‌رامبه‌ر ده‌كرێت‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫نوخشه‌ ناسیح قایمقامی‌ نوێی‌‬ ‫شاری‌ هه‌ڵه‌بجه‌ له‌م گفتوگۆیه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "من خۆم ده‌زانم‬ ‫چۆن بومه‌ته‌ قایمقام‌و چۆن‬ ‫دامه‌زراوم‪ .‬من له‌الیه‌ن مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫‪9‬ی‌ شاره‌زوره‌وه‌ پێشنیاركراوم‌و‬ ‫دواتر له‌مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كالیی‌‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌جن���دای‌ كاری‌ تۆ وه‌ك‬ ‫قایمقامێكی‌ نوێ‌ ب���ۆ خزمه‌تكردنی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئه‌و شاره‌ چی‌ ده‌بێت؟‬ ‫نوخش���ه‌ ناس���یح‪ :‬بێگوم���ان ئه‌و‬ ‫كارانه‌ی‌ كه‌ نه‌كراون‌و ته‌واونه‌كراون‌و‬ ‫به‌دواداچون���ی‌ ده‌وێ���ت ده‌چین ئه‌و‬ ‫كارانه‌ ته‌واوده‌كه‌ین‌و دوای‌ ئه‌وه‌ش كه‌‬ ‫ئێستا قه‌یرانی‌ داراییه‌ ئێمه‌ ناتوانین‬ ‫بڵێی���ن پ���ڕۆژه‌ی‌ گ���ه‌وره‌ ده‌كه‌ین‌و‬ ‫رێگاوبانی‌ گه‌وره‌ دروس���ت ده‌كه‌ین‬ ‫به‌ڵكو هه‌وڵ ده‌ده‌ی���ن له‌و كارانه‌وه‌‬ ‫ده‌ستپێبكه‌ین كه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌ژیانی‌‬ ‫رۆژانه‌ی‌ خه‌ڵكه‌وه‌ هه‌یه‌‌و تێچوویه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ تێ ناچێت‪ .‬وه‌ك رێكخس���تنی‌‬ ‫ناوب���ازاڕ‌و ئاگاب���ون له‌چۆنیه‌ت���ی‌‬ ‫فه‌رمانگ���ه‌كان‌و‬ ‫ده‌وامكردن���ی‌‬ ‫موتابه‌عه‌كردنی���ان‌و به‌دواداچ���ون‬ ‫ب���ۆ داواكارییه‌كان���ی‌ خه‌ڵكیش‪ .‬له‌و‬ ‫كارانه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێكهێنان���ی‌ حكومه‌ت��� ‌ه‬ ‫خۆجێییه‌ك���ه‌ی‌ هه‌ڵه‌بج���ه‌ له‌نێوان‬ ‫كۆمه‌ڵێ���ك له‌ملمالنێ���ی‌ الیه‌ن���ه‌‬ ‫سیاس���یه‌كان دروس���ت بو‪ ،‬تاچه‌ند‬ ‫له‌كه‌ش���ێكی‌ له‌و جۆره‌دا الیه‌نه‌كان‬ ‫هاوكارتان ده‌بن له‌كاره‌كانتاندا؟‬ ‫نوخشه‌ ناسیح‪ :‬هه‌ڵه‌بجه‌ به‌جیاواز‬ ‫له‌هه‌م���و ناوچه‌كانی‌ دیكه‌ راس���ته‌‬ ‫ملمالنێش هه‌یه‌ ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌ناو‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌دا ده‌بینرێت به‌و ش���ێوه‌یه‌‬ ‫نییه‌‌و هه‌م���و الیه‌نه‌كان ه���اوكاری‌‬ ‫یه‌كت���رن‌و ه���اوكاری‌ ئیداره‌ك���ه‌ن‌و‬ ‫نمونه‌ش���مان پارێ���زگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌یه‌‬ ‫ك���ه‌ هه‌موی���ان ه���اوكاری‌ پارێزگا‬ ‫ده‌كه‌ن بۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ بونیادبنرێت دور‬ ‫له‌ملمالنێی‌ سیاسی‌‌و حزبایه‌تی‌ ئیش‬ ‫بكرێت له‌پێناو خزمه‌تكردنی‌ خه‌ڵكی‌‬

‫هه‌ڵه‌بجه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬هه‌ر له‌گه‌ڵ راگه‌یاندنی‌ بون‬ ‫به‌قایمقامیتان له‌نێو راگه‌یاندنه‌كاندا‬ ‫باس له‌وه‌ كرا كه‌ تۆ كاندیدی‌ باڵێكی‌‬ ‫نێ���و یه‌كێتیت‌و باڵێك پش���تیوانیت‬ ‫ده‌كات؟‬ ‫نوخشه‌ ناس���یح‪ :‬من خۆم ده‌زانم‬ ‫چ���ۆن بومه‌ت���ه‌ قایمق���ام‌و چ���ۆن‬ ‫دام���ه‌زراوم‪ .‬من له‌الی���ه‌ن مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫‪9‬ی‌ ش���اره‌زوره‌وه‌ پێش���نیاركراوم‌و‬ ‫دواتر له‌مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كالیی‌‬ ‫كراوه‌ته‌وه‌‌و ئێمه‌ س���ێ‌ كاندید بوین‌و‬ ‫من هه‌ڵبژێ���ردراوم‌و من دیاری‌ كراوم‬ ‫ب���ۆ ئه‌و پۆس���ته‌‪ .‬ئه‌وه‌ نه‌ب���وه‌ كه‌‬ ‫دانانی‌ من به‌زۆری‌ كه‌س���ێك بوبێت‪.‬‬ ‫ئێمه‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���یی‌‌و ده‌سته‌ی‌‬ ‫كارگێڕی‌‌و س���ه‌ركردایه‌تیمان هه‌یه‌‌و‬ ‫له‌و س���ێ‌ كه‌سه‌ماندا من دیاری‌ كرام‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ ببمه‌ قایمقام‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئ���ه‌ی‌ ه���ۆكاری‌ ئ���ه‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تییان���ه‌ی‌ نێ���و ش���ه‌قامی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌ چی‌ بون ل���ه‌دژی‌ دانانی‌‬ ‫ئێوه‌؟‬ ‫نوخشه‌ ناس���یح‪ :‬من زۆر نه‌چومه‌‬ ‫وردودرش���تی‌ ناره‌زایه‌تییه‌كان���ه‌وه‌‌و‬ ‫نه‌چوم���ه‌ نێو خه‌ڵك���ه‌كان كه‌ بزانم‬ ‫داوای‌ چ���ی‌ ده‌ك���ه‌ن ب���ه‌اڵم پێیان‬ ‫راگه‌یان���دم ك���ه‌ ناڕه‌زایه‌تیی هه‌یه‌‌و‬ ‫منیش لێره‌وه‌ رایده‌گه‌یه‌نم كه‌ هه‌وڵ‬ ‫ده‌ده‌ین كه‌ ئه‌گه‌ر خه‌ڵكێك هه‌بێت‌و‬ ‫ن���اڕازی‌ بێ���ت كاری‌ ب���اش بكه‌ین‌و‬ ‫ره‌زامه‌ندییان به‌ده‌س���ت بهێنین‪ .‬من‬ ‫هێش���تا ده‌س���تبه‌كارنه‌بوم تاخه‌ڵك‬ ‫ناڕازی‌ بن‌و راس���تیه‌كه‌ی‌ وایه‌ خه‌ڵك‬ ‫كارێ���ك ده‌كات ئینج���ا خه‌ڵك لێی‌‬ ‫ناڕازی‌ ده‌بێت‌و كه‌ من هێش���تا هیچم‬ ‫نه‌ك���ردوه‌ وابزانم گوناه���م به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌كرێ���ت‪ .‬باجارێك كار بكه‌م ئه‌گه‌ر‬ ‫خوانه‌خواس���ته‌ كاره‌ك���ه‌م خراپ بو‬ ‫ئه‌وكات خه‌ڵك ده‌توانێت ناڕه‌زایه‌تی‌‬ ‫ده‌رببڕێت‌و ئێمه‌ ئاماده‌ی‌ ئه‌وه‌ین كه‌‬ ‫خه‌ڵك ره‌خنه‌مان لێ‌ بگرێت‌و ئه‌گه‌ر‬ ‫ئیشه‌كانیش���مان باش بو پێویس���ته‌‬ ‫هه‌مو كه‌س پێی‌ خۆش بێت‪ .‬من بۆیه‌‬ ‫ئه‌و پۆسته‌م وه‌رگرتوه‌ بۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫خزمه‌ت به‌خه‌ڵك���ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ بكه‌م‌و‬ ‫ئومێدیش���م ئه‌وه‌یه‌ ك���ه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫خه‌ڵكان���ه‌ی‌ ناڕازین دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬

‫كارگێڕی‌‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تیمان هه‌یه‌‌و‬ ‫له‌و سێ‌ كه‌سه‌ماندا من‬ ‫دیاری‌ كرام بۆ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ببمه‌ قایمقام‬

‫نوخشه‌ ناسیح‬ ‫كارم���ان بۆ كردن‌و ل���ه‌و خه‌ڵكانه‌و‌ه‬ ‫ده‌ستپێبكه‌ین كه‌ ئه‌وانیش رازی‌ بن‬ ‫له‌كاره‌كانمان‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬هه‌س���تده‌كه‌یت ژنبونت‬ ‫هۆكارێك بێت بۆ ئه‌و ناڕه‌زایه‌تیانه‌؟‬ ‫نوخشه‌ ناس���یح‪ :‬من باوه‌ڕ ناكه‌م‬ ‫ئه‌وه‌ هۆكار بێت‪ .‬چونكه‌ من ماوه‌ی‌‬ ‫حه‌وت س���اڵه‌ له‌س���نوری‌ پارێزگای‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج���ه‌‌و له‌بیاره‌ ده‌وام���م كردوه‌‬ ‫چه‌ندی���ن جاری���ش له‌قایمقامیه‌تیش‬ ‫كارم كردوه‌ به‌اڵم هیچ شتێكی‌ نامۆم‬ ‫نه‌بینیوه‌ كه‌ خه‌ڵك بڵێن له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌م ژنه‌ لێی‌ ناڕازین‌و ش���تی‌ هه‌روام‬

‫نه‌بیستوه‌ له‌ناو هه‌ڵه‌بجه‌دا ك ‌ه بڵێن‬ ‫ئێمه‌ ناڕازین ژن قایمقام بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌وتارێكی‌ شاناز ئیبراهیم‬ ‫ئه‌حم���ه‌ددا هات���وه‌ ك���ه‌ هه‌ندێ���ك‬ ‫له‌س���ه‌ركرده‌كان س���ه‌رقاڵی‌ ئ���ه‌وه‌‬ ‫ب���ون كه‌ رێگری‌ ئ���ه‌وه‌ بكه‌ن ژنێك‬ ‫ببێت���ه‌ قایمقامی‌ هه‌ڵه‌بج���ه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌رناخات ك���ه‌ له‌نێو یه‌كێتیدا‬ ‫كه‌س���انێك هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ پێدانی‌ ئه‌و‬ ‫پۆسته‌ نین به‌ئێوه‌؟‬ ‫نوخش���ه‌ ناس���یح‪ :‬م���ن رێ���ز‬ ‫له‌نوسینه‌كه‌ی‌ ش���اناز خان ده‌گرم‌و‬ ‫دی���اره‌ ئه‌و له‌م���ن ش���اره‌زاتره‌ له‌و‬

‫له‌واڵتی‌ ئێمه‌دا ك ‌ه‬ ‫پیاوساالرییه‌ له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ندێك هه‌بێت پێیان‬ ‫ناخۆش بێت كه‌ ژن‬ ‫ببێت به‌شت یان پۆست‬ ‫وه‌ربگرێت‌‬ ‫بواره‌دا‌و ئه‌و باش���تر ده‌زانێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫له‌وانه‌ی���ه‌ به‌و نه‌فه‌س���ه‌ وتبێتی‌ كه‌‬ ‫پێویسته‌ پشتیوانی‌ من بكرێت وه‌ك‬ ‫ژنێ���ك‪ .‬بته‌وێ���ت‌و نه‌ته‌وێت له‌واڵتی‌‬ ‫ئێمه‌دا ك���ه‌ پیاوس���االرییه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫هه‌ندێ���ك هه‌بێت پێیان ناخۆش بێت‬ ‫ك���ه‌ ژن ببێت به‌ش���ت یان پۆس���ت‬ ‫وه‌ربگرێ���ت‌و ئه‌وه‌ی‌ ش���اناز خانیش‬ ‫له‌وانه‌ی���ه‌ ئاماژه‌یه‌ك بێت بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ داوا له‌پیاوان ده‌كات پش���تیوانی‌‬ ‫ژنان بكه‌ن نه‌ك رێگریمان لێ‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬پێتوانیی���ه‌ له‌نێ���و‬ ‫ملمالنێیه‌كان���ی‌ یه‌كێتی���دا كرایت���ه‌‬

‫قایمقام؟‬ ‫نوخشه‌ ناسیح‪ :‬نه‌خێر باوه‌ڕناك ‌هم‌و‬ ‫راگه‌یاندنه‌كان ئه‌و باسه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ته‌نان���ه‌ت ده‌وترێت له‌نێو‬ ‫ملمالنێكانی‌ یه‌كێتیدا نوخشه‌ ناسیح‬ ‫پله‌ی‌ به‌رزده‌كرێته‌وه‌؟‬ ‫نوخشه‌ ناسیح‪ :‬من به‌پێی‌ سیڤی‌‌و‬ ‫پێشكه‌شكردنی‌ سیڤی‌ هه‌ڵبژێردراوم‬ ‫بۆ ئه‌و پۆسته‌‌و س���یڤییه‌كه‌ی‌ خۆم‬ ‫شاهیده‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ من چیم كردوه‌‬ ‫له‌سااڵنی‌ رابردودا‌و به‌سیڤی‌ خۆم پله‌م‬ ‫به‌رزكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬پاش���ان من ئه‌ندامی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ندی‌ یه‌كێتیم‌و پله‌ی‌‬ ‫حزبیشم هه‌یه‌‌و له‌ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ناوه‌ندیش���دا من به‌ده‌نگی‌ كۆنگره‌‌و‬ ‫به‌كۆتاش ده‌رنه‌چ���وم به‌ڵكو له‌كۆی‌‬ ‫‪ 100‬ئه‌ندام���ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ناوه‌ند من‬ ‫‪40‬هه‌مین ناو ب���وم كه‌ به‌مافی‌ خۆم‬ ‫ده‌رچوم‌و به‌پێی‌ توانای‌ خۆم‌و ئیشی‌‬ ‫خۆم پله‌م پێ‌ دراوه‌‪ .‬بۆ ئه‌و پۆسته‌‬ ‫ملمالنێیه‌ك��� ‌ه له‌نێوان من‌و دو پیاودا‬ ‫بو ژنێ���ك له‌نێوان دو پی���اودا ئیتر‬ ‫به‌ش���ی‌ خۆی‌ قس���ه‌ هه‌ر ده‌كرێت‌و‬ ‫له‌هه‌مو دونیاشدا ئه‌وه‌ هه‌ر هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬له‌گ���ه‌ڵ هه‌ڵكش���انی‌‬ ‫ملمالنێكانی‌ نێوان باڵه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫تاچه‌ن���د كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر ئه‌دای‌‬ ‫كاری‌ ئێوه‌ ده‌بێت له‌حكومه‌تدا؟‬ ‫نوخشه‌ ناسیح‪ :‬من سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌ بڕی���اری‌ داوه‌‌و كراومه‌ته‌‬ ‫قایمق���ام‌و كه‌س���ێكی‌ دیاریك���راو‬ ‫بڕیاری‌ ن���ه‌داوه‌‌و ئێمه‌ جه‌نابی‌ كاك‬ ‫كۆس���ره‌ت كه‌ جێگری‌ س���كرتێری‌‬ ‫گش���تی‌ یه‌كێتیی���ه‌‌و به‌ڕێزه‌كان���ی‌‬ ‫دیكه‌ی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ كه‌سیان‬ ‫ناڕازی‌ نه‌بون له‌س���ه‌ر م���ن تاوه‌كو‬ ‫كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر من هه‌بێت‪ .‬ئێمه‌‬ ‫راس���ته‌ یه‌كێتین به‌اڵم ك���ه‌ چوینه‌‬ ‫حكومه‌ت���ه‌وه‌ ئێمه‌ موڵك���ی‌ هه‌مو‬ ‫كه‌سێكین‌و ئیش بۆ هه‌مو الیه‌نه‌كان‬ ‫ده‌كه‌ین‌و به‌یه‌ك چاو كار بۆ هاواڵتی‌‬ ‫ده‌كه‌ین به‌گشتی‌‪ .‬ئێمه‌ تا پله‌كانمان‬ ‫پێ‌ ده‌درێت حزب ده‌ستنیش���انمان‬ ‫ده‌كات ب���ه‌اڵم ه���ه‌ر حزبیش پێمان‬ ‫ده‌ڵێ���ت ئێوه‌ حوكمڕان���ی‌ بكه‌ن بۆ‬ ‫خه‌ڵك نه‌ك بۆ حزبه‌كه‌‪ .‬دواجار كه‌‬ ‫تۆ له‌پۆس���تێكدا بویت‌و خه‌ڵك لێت‬ ‫رازی‌ بو ئه‌وه‌ بۆ حزبه‌كه‌شت باشه‌‪.‬‬

‫"ریفراندۆم‌و ده‌وڵه‌تی‌ سه‌ربه‌خۆ" له‌دید ‌ی الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كانه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫بارزانی له‌ماوه‌ی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫چه‌ندجارێك لێدوانی‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆم‌و‬ ‫راگه‌یاندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫راگه‌یاندوه‌‪ ،‬زیاتر له‌دو ساڵ‌‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر كاتێك كه‌ داعش‬ ‫هێرشیكرده‌ سه‌ر موسڵ‌‪ ،‬بارزانی‌‬ ‫چوه‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و‬ ‫داوای‌ لێكردن كه‌ كار بۆ‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ ریفراندۆم بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواتر ئه‌مه‌ هه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ قسه‌ مایه‌وه‌و نه‌بوه‌‬ ‫واقیعێكی‌ به‌رده‌ست‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌‬ ‫دو ساڵی‌ رابردوشدا بارزانی‌‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ باسی‌ ئه‌وه‌ی‌ كردوه‌‬ ‫كه‌ دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ مافی‌ كورد خۆیه‌تی‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم وتویه‌تی‌ جارێ‌ دۆخه‌كه‌‬ ‫له‌بار نییه‌‪ ،‬چه‌ند رۆژێك‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر له‌میانه‌ی‌ دیدارێكیدا‬ ‫له‌گه‌ڵ ماڵپه‌ڕی ئه‌لمۆنیتۆری‬ ‫ئه‌مریكی‌و له‌وه‌اڵمی پرسیاری‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئایا ئه‌مساڵ ریفراندۆم‬ ‫ده‌كه‌ن؟ ده‌ڵێت "من به‌وپه‌ڕی‬ ‫قه‌ناعه‌ته‌وه‌ ده‌ڵێم‪ ،‬مه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫هه‌لومه‌رجانه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی ئێمه‌ن لێده‌ربچێت‪،‬‬ ‫به‌ڵێ ئێمه‌ ئه‌مساڵ سازی‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬وابزانم پێش مانگی‬ ‫تشرینی یه‌كه‌م ده‌بێت ‪ -‬به‌ر‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌مانگی تشرینی دوهه‌م‪."-‬‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌ س����ه‌ره‌كیه‌كانی‌‬ ‫كوردستان چۆن له‌م پێداگرییه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بارزان����ی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌نجامدان����ی‌‬ ‫ریفراندۆم‌و راگه‌یاندنی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌‬ ‫كوردستان ده‌ڕوانن‪.‬‬

‫یه‌كێتی‪ :‬مه‌س���ه‌له‌ی‌ ریفراندۆم‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی ته‌نها دروشمه‌‬ ‫بێگ���ه‌رد تاڵه‌بان���ی ئه‌ندام���ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌روانگ���ه‌ی‌ یاس���اییه‌وه‌ س���ه‌یری‬ ‫لێدوانه‌كانی بارزانی بكه‌ین بۆ پرسی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی هه‌رێ���م‪ ،‬ریفران���دۆم‬ ‫پێویس���تی به‌یاس���ایه‌و پێویس���ته‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی كوردستان ده‌ربچێت‪،‬‬ ‫ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی پێویس���ته‌ بنێرێت‬ ‫بۆ ئه‌و پرس���ه‌ چه‌ن���د ره‌هه‌ندێكی‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬یه‌كه‌م پێویس���ته‌ یاس���ای‬ ‫ریفراندۆم له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان‬ ‫ده‌ربچێت‌و له‌ئێستاش���دا په‌رله‌مان‬ ‫په‌كخ���راوه‌‪ ،‬دوه���ه‌م هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان له‌گرفتێكی گه‌وره‌تردایه‌‬ ‫ئه‌وی���ش قه‌یران���ی ئابوریی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ پێویس���تی به‌ته‌رخانكردنی‬ ‫بودجه‌یه‌كی دیاریكراوه‌‪ ،‬س���ێهه‌مین‬ ‫ره‌هه‌ند ئه‌وه‌یه‌ كۆمسیۆن له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان راسته‌ ده‌س���ته‌ی‌ بااڵ‬ ‫هه‌ی���ه‌و بین���ای هه‌یه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم هیچ‬ ‫لقێك���ی ئ���ه‌و كۆمس���یۆنه‌ له‌هیچ‬ ‫ش���ارو ش���ارۆچكه‌یه‌كی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستاندا نیه‌و فه‌رمانبه‌ریان نیه‌و‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ خۆیان كامڵ بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێنجه‌مینش ئه‌وه‌یه‌ له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان ئای���ا تاچه‌ند‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان زه‌مینه‌سازییان‬ ‫بۆكراوه‌ كه‌ گفتوگۆ بكه‌ن له‌س���ه‌ر‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی‌ ریفران���دۆم‌و به‌تایبه‌تی‬ ‫تر له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی‌ جێناكۆكه‌كان‬ ‫تا ئێس���تا له‌روی ئه‌مری واقیعه‌وه‌‬ ‫بونه‌ته‌وه‌ به‌ به‌شێك له‌هه‌رێم"‪.‬‬ ‫تاڵه‌بانی ئاماژ‌هی‌ به‌وه‌شكرد "پێم‬ ‫وانیه‌ كه‌س���ێك هه‌بێ له‌كوردستان‬ ‫دژی ریفراندۆم‌و سه‌ربه‌خۆیی بێت‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئه‌نجامی ده‌نگدان له‌س���ه‌ر‬

‫ریفراندۆم بكرێت‌و باش بێت تاچه‌ند‬ ‫ئام���اده‌كاری بۆكراوه‌ كه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئاستی نێوده‌وڵه‌تی‌و له‌ژێر چاودێری‬ ‫رێكخراوه‌كان ده‌بێت‌و تاچه‌ند قبوڵ‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئه‌گه‌ر ریفراندۆم بكرێت‬ ‫گرفت���ی زۆری له‌به‌رده‌م���ه‌و ب���وه‌‬ ‫به‌دروش���م‪ ،‬له‌ئێس���تادا دۆخه‌ك���ه‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی‌و هه‌رێمی‬ ‫بۆ مه‌س���ه‌له‌ی‌ چاره‌نوسی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫كورد له‌باره‌ بۆ ئ���ه‌و بابه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تائێس���تا نه‌توان���راوه‌ كۆده‌نگ���ی‬ ‫له‌نێوماڵی خۆمان دروس���ت بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئیتر چ���ۆن بزانین واڵتان���ی دیكه‌‬ ‫چۆن ده‌ڕوان���ن‌و قبوڵی راگه‌یاندنی‬ ‫ده‌وڵه‌تێ���ك ده‌ك���ه‌ن‌و ده‌رگاكانیان‬ ‫له‌روماندا داناخه‌ن"‪.‬‬ ‫گۆڕان‪ :‬بارزانی له‌سه‌ر چی‬ ‫وه‌ستاوه‌ بۆ ده‌وڵه‌تی كوردی‬ ‫راناگه‌یه‌نێت‬ ‫شۆڕش حاجی وته‌بێژی بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ���ۆڕان س���ه‌باره‌ت به‌هه‌وڵه‌كان���ی‬ ‫مه‌س���عود بارزانی بۆ دروستكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ وت‬ ‫"وه‌كو بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان چه‌ند جارێك‬ ‫وتومانه‌ یه‌كێك له‌دروش���مه‌كانمان‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ده‌بێ���ت كورد مافی چاره‌ی‬ ‫خ���ۆی دیاریب���كات‪ ،‬له‌ناویان���دا‬ ‫ده‌وڵه‌تی س���ه‌ربه‌خۆی كوردستان‪،‬‬ ‫وه‌ك بزوتن���ه‌و‌هی‌ گۆڕان نامانه‌وێت‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی كوردو باس���كردنی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی بۆ موزایه‌ده‌ی‌ حزبی‌و‬ ‫شه‌خس���ی بێت‪ ،‬وه‌ك گۆڕان ئه‌گه‌ر‬ ‫مه‌سعود بارزانی ده‌یه‌وێت ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردی رابگه‌یه‌نێت به‌یانی دره‌نگه‌و‬ ‫بائه‌م���ڕۆ رایبگه‌یه‌نێ���ت‌و ئێم���ه‌‬ ‫پشتیوانی لێده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫حاجی ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد "پرسی‬ ‫راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی س���ه‌ربه‌خۆیی‬

‫ئه‌گه‌ر مه‌سعود‬ ‫بارزانی پێی وای ‌ه‬ ‫بنه‌ماكان ئاماده‌ی ‌ه‬ ‫ئێمه‌ پشتیوانی‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بنه‌ماكان ئاماده‌ی ‌ه‬ ‫مه‌سعود بارزانی‬ ‫له‌سه‌رچی وه‌ستاو‌ه‬ ‫بۆ ده‌وڵه‌تی كوردی‬ ‫راناگه‌یه‌نێت؟‬

‫كوردس���تان ده‌بێت پرس���ی هه‌مو‬ ‫تاكێكی كوردستان بێت‪ ،‬هی هه‌مو‬ ‫هێ���زو الیه‌ن���ه‌ سیاس���ییه‌كان بێت‬ ‫نه‌ك هی تاكه‌كه‌سێك بێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بنه‌ماكانی ده‌وڵه‌ت دروس���تبكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بنه‌ماكان���ی دروس���تبونی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ئاماده‌یه‌ به‌یانی دره‌نگه‌ بۆ‬

‫راگه‌یاندنی"‪.‬‬ ‫ش���ۆڕش حاجی جه‌ختیشكرده‌و‌ه‬ ‫"دامه‌زراندن���ی ده‌وڵه‌ت���ی كوردی‬ ‫به‌بانگه‌شه‌و به‌راگه‌یاندن‌و موزایه‌ده‌‬ ‫ناكرێ���ت‪ ،‬ئه‌م���ه‌ پرس���ی هه‌م���و‬ ‫الیه‌نه‌كان بێت‪ ،‬پرس���ی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تان بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌س���عود‬ ‫بارزانی پێی وایه‌ بنه‌ماكان ئاماده‌یه‌‬ ‫ئێمه‌ پش���تیوانی ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بنه‌ماكان ئاماده‌ی ‌ه مه‌سعود بارزانی‬ ‫له‌س���ه‌رچی وه‌س���تاوه‌ بۆ ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردی راناگه‌یه‌نێت؟"‪.‬‬ ‫یه‌كگرتو‪ :‬كۆده‌نگی نێوماڵی كورد‬ ‫دواتر سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫عوم���ه‌ر محه‌م���ه‌د ئه‌ندام���ی‬ ‫مه‌كته‌ب���ی سیاس���ی یه‌كگرت���وی‬ ‫ئیس�ل�امی كوردس���تان له‌س���ه‌ر‬ ‫پرس���ی س���ه‌ربه‌خۆیی‌و ریفراندۆم‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د "ده‌بێ���ت‬ ‫ده‌وڵه‌ت جیابكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬چ وه‌كومافی‬ ‫گه‌لێك‪ ،‬چ وه‌كو ئه‌وه‌ی‌ مه‌س���عود‬ ‫بارزان���ی ئێس���تا باس���ی ده‌كات‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت هه‌ن���گاوی بۆ بنێت ئه‌مه‌‬ ‫دو ش���تی له‌یه‌ك جی���اوازه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫میلل���ه‌ت مافی خۆمانه‌و پێویس���ته‌‬ ‫كورد له‌وگۆڕانكارییه‌ی‌ له‌ئێس���تادا‬ ‫هاتۆته‌ پێشه‌وه‌و سه‌د ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫رێكه‌وتنی سایكس بیكۆدا تێپه‌ڕیوه‌‬ ‫س���ود له‌و ده‌رفه‌تان���ه‌ وه‌ربگرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ زۆر ج���ار گۆڕانكاری دیكه‌‬ ‫دێته‌ پێشه‌وه‌و فرسه‌ته‌كه‌ له‌ده‌ست‬ ‫بدرێ���ت‌و به‌ده‌یان س���اڵ نه‌یه‌ته‌وه‌‬ ‫پێشه‌وه‌‪ ،‬به‌دیوێكی دیكه‌دا ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بارزان���ی باس���ی ده‌كات‪ ،‬هه‌نگاوی‬ ‫یه‌ك���ه‌م رێكخس���تنه‌وه‌ی‌ نێوماڵی‬ ‫كورده‌ پێك���ه‌وه‌ له‌رێی په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫ئ���ه‌و ئامانج���ه‌ بااڵیه‌ی‌ س���ااڵنێكه‌‬ ‫میلله‌تی ك���ورد قوربانی بۆده‌دات‌و‬ ‫ئه‌و خه‌ونه‌ی‌ له‌بار نه‌چێت‌و شوێنی‬

‫خۆی بگرێت‌و پش���تیوانی لێبكه‌ین‪،‬‬ ‫پێكه‌وه‌ به‌یه‌ك ده‌نگ���ی روبه‌ڕوی‬ ‫ئه‌و ئه‌س���ت ‌هم‌و ئه‌گه‌ران���ه‌ ببینه‌وه‌‬ ‫كه‌ روبه‌ڕوی دروس���تبونی ده‌وڵه‌تی‬ ‫كوردی ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "به‌بێ رێكخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫نێوماڵ���ی ك���ورد س���ه‌ربه‌خۆیی‌و‬ ‫ریفراندۆم له‌مپه‌ری زۆری بۆدروست‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی‪ :‬كاراكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مان ئه‌وله‌ویه‌تی سه‌ربه‌خۆییه‌‬ ‫رێبوار حه‌م���ه‌د وته‌بێژی كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیس�ل�امی كوردستان له‌سه‌ر پرسی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌و ریفران���دۆم له‌الیه‌ن‬ ‫مه‌س���عود بارزانیی���ه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫وت "پرسی س���ه‌ربه‌خۆیی به‌مافی‬ ‫ره‌وای میلله‌ته‌كه‌ی‌ خۆمان ده‌زانین‪،‬‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی پرس���ێكه‌ پێویستی‬ ‫ب���ه‌رای هێزه‌ سیاس���ییه‌كان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا پێویس���تی ب���ه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌رێ���ی داموده‌زگا ش���ه‌رعییه‌كانی‬ ‫كوردستانه‌وه‌ یاسای بۆ ده‌ربكرێت‪،‬‬ ‫پرسی سه‌ربه‌خۆیی‌و ریفراندۆم به‌بێ‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان ناكرێت‪ ،‬له‌م‬ ‫كاته‌دا پێویس���تی به‌كاراكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستانه‌‪ ،‬كاراكردنه‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان ئه‌وله‌ویه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆییه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌و ده‌زگایه‌وه‌‬ ‫یاس���ای بۆ ده‌رده‌كرێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫دوای ته‌بای���ی سیاس���یی كار ب���ۆ‬ ‫راگه‌یاندنی پرس���ی س���ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردستان بكه‌ین‪ ،‬ئێمه‌ قسه‌ له‌سه‌ر‬ ‫تاكه‌كه‌س ناكه‌ین‪ ،‬ئه‌مه‌ پرس���ێكی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌و پێویستی به‌یه‌كده‌نگی‌و‬ ‫كۆده‌نگی هه‌یه‌‪ ،‬نابێت بۆ موزایه‌ده‌ی‌‬ ‫سیاسی به‌كاربهێنرێت‪ ،‬به‌بێ ته‌بایی‬ ‫نێوان الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كان ره‌نگه‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتو نه‌بی���ن له‌راگه‌یاندنی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی كوردستان"‪.‬‬

‫عێراق‌و جیهان‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫‪7‬‬

‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‪ :‬لێدوان ‌ه دژ به‌یه‌كه‌كان بۆ هه‌مومان موفاجه‌ئ ‌ه بو‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردستان ده‌ڵێت " لێدوانه‌ دژ‬ ‫به‌یه‌كه‌كانی هه‌ریه‌ك له‌كۆسره‌ت‬ ‫ره‌سوڵ عه‌لی جێگری یه‌كه‌می‬ ‫سكرتێری گشتی‌و هێرۆ ئیبراهیم‬ ‫‏ئه‌حمه‌د یه‌كێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردستان به‌ره‌و ئاقارێكی ترسناك‬ ‫ده‌بات‏‪ ،‬باس له‌وه‌شده‌كات "له‌م‬ ‫بارودۆخه‌و به‌م شێوازه‌ زۆر‬ ‫ئه‌سته‌مه‌ مه‌كته‌بی سیاسیی‬ ‫یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان‬ ‫بتوانێت كۆببێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫لێدوانه‌ دژ به‌یه‌كه‌كان‬ ‫بۆ هه‌مومان موفاجه‌ئ ‌ه بو‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ده‌ڵێت "هه‌وڵێك‬ ‫درا بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی بارودۆخی‬ ‫ئێس����تای یه‌كێت����ی‪ ،‬هه‌وڵه‌ك����ه‌‬ ‫تاڕاده‌یه‌ك به‌ئه‌نجامێكی دیاریكراو‬ ‫رۆیش����ت تائه‌وكات����ه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌كته‌ب����ی سیاس����یی یه‌كێت����ی‬

‫بكرێ����ت‪ ،‬له‌ وه‌فده‌ هاوبه‌ش����ه‌كاندا بگاته‌ ئه‌نجام‪ ،‬ن����ه‌وه‌ك به‌لێدوان‌و‬ ‫هه‌موالیه‌ن����ه‌كان به‌ش����داربن‪ ،‬به‌اڵم ده‌ره‌وه‌ی‌ ماڵی یه‌كێتی كێشه‌كانی‬ ‫ئه‌وه‌ی بیستمان لێدوانی دژبه‌یه‌كی ناویه‌كێتی چاره‌سه‌ر نابێت"‪.‬‬ ‫ناو رۆژنام����ه‌كان هه‌ی����ه‌‪ ،‬وادانرابو‬ ‫كه‌سێك نیه‌ واده‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌الیه‌ن����ه‌ سیاس����ییه‌كان نزیك����ن‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسیی دیاری بكات‬ ‫له‌چاره‌س����ه‌كردنی كێش����ه‌كان‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌سه‌س����ه‌رد ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫هه‌موم����ان موفاجه‌ئه‌ ب����و كه‌ ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌ وروژێنرایه‌وه‌ كه‌ جارێكی تر "كه‌س����ێكی دیاریك����راو نی����ه‌ ب����ۆ‬ ‫الپه‌ڕه‌ی رۆژنامه‌كان بوه‌وه‌ مه‌یدانی دواخس����تنی كۆبونه‌وه‌ی‌ مه‌كته‌بی‬ ‫سیاس����یی یه‌كێتی‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫شه‌ڕی دژ به‌یه‌ك"‪.‬‬ ‫كه‌س����ێك نی����ه‌ واده‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌كته‌ب����ی سیاس����یی دیاریبكات‪،‬‬ ‫لێدوانه‌كانی كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و‬ ‫ده‌بێ����ت ده‌رفه‌تێك����ی ب����اش‬ ‫هێرۆ ئیبراهیم یه‌كێتی به‌رو‬ ‫دروس����تبكرێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ كێشه‌كان‬ ‫ئاقارێكی دیكه‌ ده‌بات‬ ‫ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی له‌ناو مه‌كته‌بی سیاس����یی چاره‌سه‌ر‬ ‫نیش����تیمانی كوردس����تان ئام����اژه‌ بكرێت‪ ،‬به‌اڵم ل����ه‌م بارودۆخه‌و به‌م‬ ‫به‌وه‌ده‌كات "لێدوانه‌ دژ به‌یه‌كه‌كانی ش����ێوازه‌ زۆر ئه‌س����ته‌مه‌ مه‌كته‌بی‬ ‫هه‌ری����ه‌ك له‌كۆس����ره‌ت ره‌س����وڵ سیاس����یی یه‌كێت����ی نیش����تیمانی‬ ‫عه‌لی جێگری یه‌كه‌می س����كرتێری كوردستان بتوانێت كۆببێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫گش����تی‌و هێرۆ ئیبراهی����م ئه‌حمه‌د‬ ‫یه‌كێتی نیش����تیمانی كوردس����تان پارتی چه‌ندین پۆستی پێشكه‌ش‬ ‫به‌ره‌و ئاقارێكی ترس����ناك ده‌بات‪،‬‬ ‫به‌یه‌كێتی كردوه‌‬ ‫ئێمه‌ پێشتر باس����مان له‌وه‌كردوه‌و‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد له‌سه‌ر رێكه‌وتنی‬ ‫رامانگه‌یاندوه‌ كه‌ئه‌م بابه‌تانه‌ ده‌بێت یه‌كێت����ی‌و پارتی ئاش����كرایده‌كات‬ ‫به‌چاره‌س����ه‌ركردن له‌گه‌ڵ یه‌كتری "تائێس����تا هیچ رێكه‌وتنێك له‌نێوان‬

‫له‌گ����ه‌ڵ پارتی نیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ باس����ی‬ ‫لێوه‌ده‌كرێت له‌كۆبونه‌وه‌كان هه‌موی‬ ‫راو بۆچونه‌كان����ه‌و تاوتوێده‌كرێت‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانی نێوانمان نه‌گه‌یشتۆته‌‬ ‫ئاس����اتی رێكه‌وتن����ی كۆتایی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫لێدوان����ه‌ی ئه‌و دو به‌رپرس����ه‌ هیچ‬ ‫خزمه‌تێك به‌یه‌كێتی‌و دۆخی یه‌كێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان ناكات‌و له‌وه‌‬ ‫زیاتر قس����ه‌ی‌ له‌س����ه‌ر ناكه‌م‪ ،‬ئه‌و‬ ‫لێدوانان����ه‌ رێگری ده‌كات له‌س����ه‌ر‬ ‫رێكه‌وتنی یه‌كێتی‌و پارتی"‪.‬‬

‫یه‌كێتی‌و پارتی نه‌كراوه‌‪ ،‬ده‌ش����ڵێت‬ ‫"تائێستا هیچ ورده‌كارییه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫س����یناریۆكانی پارتی ب����ۆ گۆڕینی‬ ‫ده‌سته‌ی س����ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس����تان نیه‌‪ ،‬به‌اڵم پارتی چه‌ند‬ ‫پۆستێكی گرنگی خستۆته‌ به‌رده‌م‬ ‫یه‌كێتی نیش����تیمانی كوردس����تان‬ ‫له‌حكوم����ه‌ت‌و په‌رله‌ماندا‪ ،‬نمونه‌ش‬ ‫ی����ان س����ه‌رۆكی په‌رله‌م����ان یاخود‬ ‫جێگره‌كه‌ی‌‪ ،‬ئێمه‌ به‌نیاز بوین ئه‌م‬ ‫بابه‌تان����ه‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی باس بكرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كێشه‌كانی یه‌كێتی له‌ناوكۆنگره‌‬ ‫لێدوانه‌ دژ به‌یه‌كه‌كان هاته‌ ئاراوه‌‪،‬‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ی خراپی ده‌بێت‬ ‫ئیت����ر تائێس����تا كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ش‬ ‫ئه‌ندامه‌ك����ه‌ی‌ س����ه‌ركردایه‌تی‬ ‫به‌نادی����اری ماوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێت����ی‬ ‫له‌هه‌وڵ����ی هاوس����ه‌نگیی ‌ه له‌نێ����وان یه‌كێت����ی جه‌ختی����ش ده‌كات����ه‌وه‌‬ ‫"ل����ه‌م هه‌لومه‌رجه‌ی‌ ئێس����تا كه‌س‬ ‫پارتی‌و گۆڕان"‪.‬‬ ‫باس����ی كۆنگره‌ وبه‌س����تنی كۆنگره‌‬ ‫لێدوانه‌كان رێگری ده‌كه‌ن له‌سه‌ر ناكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر كۆنگره‌ ببه‌س����ترێت‬ ‫ل����ه‌م هه‌لومه‌رج����ه‌ی‌ ئێس����تاو به‌م‬ ‫رێكه‌وتنی یه‌كێتی‌و پارتی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌لێدوانه‌كانی هه‌ریه‌ك كێشانه‌وه‌‪ ،‬ره‌نگدانه‌وه‌یه‌كی خراپی‬ ‫له‌كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و هێرۆ ئیبراهیم ده‌بێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت پێشتر باڵه‌كان‬ ‫تاچه‌ن����د خزم����ه‌ت به‌سیاس����ه‌تی پێ����ش كۆنگ����ره‌ رێكه‌وتن����ی نێوان‬ ‫پارتی ده‌كات‪ ،‬فه‌رید ئه‌سه‌س����ه‌رد خۆیان بكه‌ن‌و كێش����ه‌كان چاره‌سه‌ر‬ ‫وتی "ئێم����ه‌ هی����چ رێكه‌وتنێكمان بكه‌ن"‪.‬‬

‫ده‌بێت ده‌رفه‌تێكی‬ ‫باش دروستبكرێت بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی كێشه‌كان له‌ناو‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسیی‬ ‫چاره‌سه‌ر بكرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌م بارودۆخه‌و‬ ‫به‌م شێوازه‌ زۆر‬ ‫ئه‌سته‌م ‌ه مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسیی یه‌كێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان‬ ‫بتوانێت كۆببێته‌وه‬

‫پرسی ریفراندۆم‌و سه‌ربه‌خۆیی ده‌بێت ‌ه باس‌وخواسی عێراقیه‌كان‬ ‫مشعان جبوری‪ :‬بارزانی ده‌وڵه‌تی كوردی راده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫سیاسیه‌كانی عێراق تاوتوێی‬ ‫ئه‌وكات ‌ه ده‌كه‌ن كه‌ بارزانی‬ ‫باسی ده‌كات له‌باره‌ی پرسی‬ ‫ئه‌نجامدانی ڕیفراندۆم‌و سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردستانه‌وه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتاره‌كانی‬ ‫عیراقیش جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‬ ‫‌ده‌كه‌نه‌وه‌ "باشترین بژارد‌ه بۆ‬ ‫كورد ئه‌وه‌یه‌ ریفراندۆم به‌پرسی‬ ‫عێراق بكات‌و ناوماڵی كوردیش‬ ‫ڕێكبخرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫مه‌ش����عان جبوری په‌رله‌مانتاری‬ ‫عێراق رای خۆی له‌باره‌ی پرس����ی‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫بۆ ئاوێن ‌ه ناشارێته‌وه‌و پێیوایه‌ ئه‌و‬ ‫یه‌كه‌می����ن عێراقی ‌ه له‌گه‌ڵ پرس����ی‬ ‫س����ه‌ربه‌خۆیی ك����ورد هاوس����ۆزەو‬ ‫ڕاشیگه‌یاندو ‌ه كه‌ ئه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كورد به‌مافی سروشتی خۆی بگات‪،‬‬ ‫ده‌ڵێ����ت "ده‌بێت پێش����تر بابه‌تی‬ ‫ناوچه‌ جێناكۆك����ه‌كان‌و بابه‌ته‌كانی‬ ‫تری نێوان هه‌رێم‌و به‌غداد به‌گفتۆگۆ‬ ‫یه‌كالی����ی بكرێن����ه‌وه‌و ڕێگ ‌ه خۆش‬ ‫نه‌كرێت ب����ۆ هه‌ندێ����ك خه‌ڵك ك ‌ه‬ ‫پێیخۆش����ه‌ ش����ه‌ڕ له‌نێوان به‌غدادو‬ ‫هه‌ولێر به‌رده‌وام بێت"‪.‬‬ ‫ڕه‌نگ����ه‌ مش����عان كۆت����ا عێراقی‬ ‫نه‌بێت ك ‌ه بایه‌خ به‌م پرس ‌ه ده‌دات‪،‬‬ ‫چونك ‌ه پرس����ێكه‌ ئاینده‌ی عێراقی‬ ‫له‌س����ه‌ربه‌ند‌ه بۆ هه‌مو عێراقیه‌كان‬ ‫جێگ����ه‌ی بایه‌خ����ه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ له‌دوای‬ ‫وته‌كانی مه‌سعود بارزانی له‌پێگه‌ی‬ ‫ئه‌لمۆنیت����ه‌ر ئیتر عێراقیه‌كان زیاتر‬ ‫دڵنیان ئه‌م قسان ‌ه بێ ئامانج ناكرێن‪،‬‬ ‫عێراق له‌به‌رده‌م گۆڕانكاریدایه‌‪.‬‬ ‫مش����عان جبوری زیات����ر له‌باره‌ی‬ ‫ئه‌م پرسه‌وه‌ دواو دیدارێكی نهێنی‬ ‫خ����ۆی‌و بارزان����ی مانگێ����ك پێش‬ ‫ئێستا له‌هاوینه‌هه‌واری سه‌اڵحه‌دین‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ ئاش����كراده‌كات‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫باسیكرد كاتێك پرسیاری له‌بارزانی‬ ‫كردو ‌ه له‌باره‌ی پرسی سه‌ربه‌خۆیه‌و‌ه‬ ‫دڵنیایی بینو‌ه له‌چاوی بارزانی ك ‌ه‬ ‫ئ����ه‌وكاره‌ ده‌كات وتی "ئه‌و پرس���� ‌ه‬ ‫جدیه‌و بارزانی ئ����ه‌و كار ‌ه ده‌كات‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی نوێ دروست ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ڕیفۆران����دۆم‌و‬ ‫له‌ب����اره‌ی‬ ‫سه‌ربه‌حۆییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی هه‌مو پارت ‌ه‬ ‫سیاس����یه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌س����ه‌ری كۆك����ن ئه‌وه‌ی���� ‌ه كورد‬ ‫پێویسته‌ به‌مافی خۆی بگات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆرینه‌شیان جگ ‌ه له‌پارتی جه‌خت‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كه‌نه‌و ‌ه ده‌وڵه‌ت به‌م‬ ‫قه‌یرانه‌وه ڕاگه‌یاندنی قورسه‌‪ ،‬ده‌ڵێن‬ ‫"بارزانی به‌بێ كۆده‌نگی الیه‌نه‌كانی‬ ‫تر سه‌ركه‌وتو نابێت"‪.‬‬ ‫ئاری����ز عه‌ب����دواڵ په‌رله‌مانت����اری‬

‫عێراقی یه‌كێتی نیشتمانی‌و ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی ئه‌و حیزب ‌ه به‌پێویستی‬ ‫ده‌زانێت پێش هه‌مو شتێك دۆخی‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تان ئاس����ایی‬ ‫بكرێته‌و‌ه ئه‌وكات ده‌توانرێت باشتر‬ ‫هه‌نگاو بنرێت بۆ ئه‌و پرسه‌و كاری‬ ‫له‌س����ه‌ر بكرێت ده‌ڵێت "مه‌رج نی ‌ه‬ ‫ئه‌و ماف ‌ه به‌ش����ه‌ڕ به‌ده‌ستبهێنرێت‪،‬‬ ‫به‌یه‌كگرتوییش ده‌توانین ده‌نگمان‬ ‫له‌ده‌ره‌و‌ه باشتر ببیسترێت"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و په‌رله‌مانت����اره‌ی یه‌كێت����ی‬ ‫نیشتمانی كوردستان دڵنیابوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ل����ه‌وه‌ی به‌ش����ێكی زۆری الیه‌ن���� ‌ه‬ ‫عێراقی����ه‌كان له‌گه‌ڵ س����ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردستاندان‌و ئه‌گه‌ر به‌گفتوگۆ بێت‬ ‫ئه‌وا پش����تیوانی ئه‌و پرسه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر به‌ڕێكه‌وتن‬ ‫نه‌بێ����ت له‌گ����ه‌ڵ عێراق‪ ،‬كۆس����پ‌و‬ ‫ته‌گه‌ره‌و كێش����ه‌ی سیاسی بۆ ئه‌و‬ ‫پرسه‌ دروست ده‌بێت"‪.‬‬ ‫گۆڕانیش رای له‌یه‌كێتی نیشتمانی‬ ‫كوردس����تانه‌وه‌ نزیك���� ‌ه داوای‬ ‫زه‌مینه‌س����ازی ده‌كات پێش����تریش‬ ‫ئه‌وه‌ی ل���� ‌ه به‌یان���� ‌ه فه‌رمیه‌كانیدا‬

‫له‌دوای وته‌كانی مه‌سعود بارزانی‬ ‫له‌پێگه‌ی ئه‌لمۆنیته‌ر ئیتر عێراقیه‌كان‬ ‫زیاتر دڵنیان ئه‌م قسانه‌ بێ‬ ‫ئامانج ناكرێن‪ ،‬عێراق له‌به‌رده‌م‬ ‫گۆڕانكاریدایه‌‬

‫حیزبێكی دیاریكراو له‌جێگه‌ی خۆیدا‬ ‫نیه‌و مه‌ترسی له‌سه‌ر ئاینده‌ی هه‌رێم‬ ‫دروستده‌كات"‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی به‌دڵنیایه‌و‌ه‬ ‫باسی گۆڕانكاریه‌كانی ناوچه‌كه‌ پاش‬ ‫داعش ده‌كات‌و ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ده‌كات‬ ‫ئه‌م گۆڕانكاریانه‌ زۆرخێران‌و ده‌بێت‬ ‫ك����ورد بیانقۆزێت����ه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك����و‬ ‫پێشیوایه‌ "بارزانی به‌بێ الیه‌نه‌كانی‬ ‫تر س����ه‌ركه‌وتونابێت ئه‌گه‌ر بیه‌وێت‬ ‫ده‌وڵه‌ت ڕابگه‌یه‌نێت"‪.‬‬

‫زان����ا رۆس����تایی په‌رله‌مانت����اری‬ ‫كۆمه‌ڵ����ی ئیس��ل�امی‌و یه‌كێ����ك‬ ‫دوپاتكردوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ل����ه‌الی گۆڕان كه‌ نیش����تمانی ‌ه به‌حیزبی‌و كه‌سیی لەكه‌س����ایه‌تیه‌ دیاره‌كان����ی ناو ئه‌و‬ ‫حیزب ‌ه ده‌ستخۆشی له‌بارزانی ده‌كات‬ ‫كاری هه‌ره‌له‌پێ����ش ئه‌وه‌یه‌ دۆخی بكرێت"‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی گۆڕان هۆشداری ئه‌گه‌ر بتوانێت ئه‌م هه‌نگاوه‌ گرنگ ‌ه‬ ‫سیاسی هه‌رێمی كوردستان ئاسایی‬ ‫ئه‌وه‌ش����دات پرۆسه‌یه‌كی نیشتمانی بنێت به‌اڵم س����وره‌ له‌س����ه‌رئه‌وه‌ی‬ ‫بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وج����ۆره‌ به‌م دۆخ����ه‌وه‌ ئه‌گه‌ری بارزانی به‌ب����ێ الیه‌نه‌كانی هه‌رێمی‬ ‫مه‌س����عود حه‌یده‌ر په‌رله‌مانتاری هه‌ی ‌ه ئه‌زمونی هه‌رێمی كوردستان كوردس����تان ناتوانێت ئه‌و هه‌نگاو‌ه‬ ‫عێراق له‌فراكسیۆنی گۆڕان ڕایوای ‌ه بخاته‌ مه‌ترس����یه‌وه‌و وتیشی "به‌م هه‌ڵگرێت‌و ده‌ڵێ����ت "بارزانی به‌بێ‬ ‫ده‌بێت ئه‌م كاره‌ به‌زه‌مینه‌س����ازی‌و دۆخ����ه‌وه‌ كه‌ حكوم����ه‌ت ئیفلیجەو الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان سه‌ركه‌وتونابێت‬ ‫هه‌ماهه‌نگ����ی ناوخۆی����ی‌و عێراقی په‌رله‌مان په‌كخراوه‌ قۆس����تنه‌وه‌ی له‌ڕاگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی"‪.‬‬ ‫بكرێ����ت وت����ی "نابێت ئه‌م پرس���� ‌ه ئه‌و پڕۆس����ه‌یه‌ بۆ شه‌خس����ێك یان‬

‫ئ����ه‌و په‌رله‌مانت����اره‌ی كۆمه‌ڵ����ی‬ ‫ئیسالمی له‌باره‌ی ڕای هێز‌ه سونی‌و‬ ‫ش����یعیه‌كان گومانی له‌وه‌هه‌یه‌ ك ‌ه‬ ‫ئ����ه‌وان بڵێن به‌ڵێ ب����ه‌اڵم ئەوەش‬ ‫ناش����ارێته‌و ‌ه عێراق له‌ودۆخه‌دا نی ‌ه‬ ‫بتوانێ����ت ڕێگری له‌س����ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تان ب����كات‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌گرنگی ده‌زانێت هه‌رێم‬ ‫ڕاوێ����ژ به‌عێراق ب����كات‪ ،‬پێی وای ‌ه‬ ‫"نابێ����ت چاوه‌ڕوانی به‌ڵ����ێ بكه‌ین‬ ‫له‌عێراق"‪.‬‬ ‫له‌ن����او ئ����ه‌و هه‌م����و گۆڕانكاری ‌ه‬ ‫تازەی����ه‌ی له‌سیاس����ه‌تی عێ����راق‌و‬ ‫ناوچه‌ك���� ‌ه ده‌بینرێ����ت‪ ،‬ك����ورد‬ ‫چاوه‌ڕوانی ڕۆژێك ‌ه بۆخۆی ك ‌ه ئێستا‬ ‫مه‌سعود بارزانی زۆرینه‌ی كات قس ‌ه‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و ڕۆژه‌وه‌ده‌كات ئه‌ویش‬ ‫"پرس����ی ڕیفراندۆم‌و س����ه‌ربه‌خۆیی‬ ‫كوردس����تان"ه‌و الیه‌نه‌كانی تریش‬ ‫به‌رده‌وام گومان له‌سه‌ر ئه‌م قسان ‌ه‬ ‫دادەنێن‪ ،‬هه‌روكو په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵیش خاڵی خس����ت ‌ه سه‌رپیت‬ ‫وت����ی "بارزانی به‌ب����ێ الیه‌نه‌كانی‬ ‫تر س����ه‌ركه‌وتونابێت له‌ریفراندۆم‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی"‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫"‪ 35‬ناوچه‌ی گه‌شتیاری پارێزگای هه‌ڵه‌بج ‌ه ده‌خرێنه‌ ماسته‌رپالنه‌وه‌"‬ ‫كه‌می خزمه‌تگوزاری ناوچ ‌ه گه‌شتیاریه‌كان‪ ،‬سه‌رودڵی گه‌شتیاران ده‌گرێت‬ ‫ئا‪ :‬عه‌زیز ڕه‌سوڵ‬ ‫گه‌شتیارانی ناوخۆیی‌و بیانی‬ ‫له‌هه‌رچوار وه‌رزی ساڵ رو له‌ناوچ ‌ه‬ ‫گه‌شتیاریه‌كانی پارێزگاری هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪" ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و ناوچایه‌‌‬ ‫به‌پێی پێویستی ناوچه‌یه‌كی‬ ‫گه‌شتیاری بایه‌خی پێنه‌دراوه‬ ‫‌"به‌وته‌ی ئه‌و گه‌شتیارانه‌ی ڕو‬ ‫له‌ناوچه‌ گه‌شتیاریه‌كانی پارێزگای‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫كوێستان محمد خۆی‌و خێزانه‌كه‌ی كه‌‬ ‫له‌پارێزگای هه‌ولێر ده‌ژین پێیانباشبو‌ه‬ ‫گه‌شتی ئه‌م به‌هاره‌یان له‌هاوینه‌هه‌واری‬ ‫ئه‌حمه‌دئاوا به‌سه‌ر به‌رن چونكه‌ هه‌مو‬ ‫مه‌رجێكی سروش���تی به‌هاری له‌ئاو و‬ ‫س���ه‌وزایی‌و دره‌خت تێدایه‌ كه‌ ئه‌وان‬ ‫به‌خێزان���ی زۆر تام���ه‌زرۆی بنینی ئه‌و‬ ‫سروش���ته‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی کوێستانی‬ ‫نیگه‌رانك���ردوه‌ كه‌م���ی خزمه‌تگوزاری‬ ‫س���ه‌یرانگاكه‌یه‌ كه‌ گرفت���ی بۆ ئه‌و و‬ ‫گه‌شتیارانیتر دروستكردوه‌‪ ،‬وتی "ئێمە‬ ‫زۆربەی سااڵن سەردانی ئه‌م ناوچه‌یه‌‬ ‫دەكەین بەاڵم بەداخەوە هێشتا زۆربەی بریتین لە (ئاوێسەر‪ ،‬ڕیشێن‪ ،‬چاوگ‪،‬‬ ‫خزمەتگوزاریەكانی بۆ دابین نەكراوە"‪ .‬عه‌بابەیلێ‌‪ ،‬هاوار‪،‬گەڕاوەكەی خورماڵ‪،‬‬ ‫ق���ەاڵی خورم���اڵ)‪ ،‬له‌گه‌ڵ ش���وێنه‌‬ ‫ئه‌حمه‌دئ���اوا دیارترین س���ه‌یرانگای ئاینیه‌كان���ی ناوچ���ه‌ی هه‌ورامان كه‌‬ ‫پارێ���زگای هه‌ڵه‌بجه‌ی���ه‌ ك���ه‌ زۆرترین س���ااڵنه‌ له‌واڵتانه‌وه‌ له‌چ���وار وه‌رزی‬ ‫گه‌شتیار سه‌ردانی ده‌كات‌و ده‌كه‌وێته‌ ساڵدا سه‌ردان ده‌كرێن‪.‬‬ ‫كوێس���تان جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی جه‌ختی‬ ‫ناوجه‌رگه‌ی ناوچه‌ گه‌ش���تیارییه‌كانی‬ ‫هه‌ورامان���ه‌وه‌‪ ،‬به‌پێ���ی ئاماره‌كان���ی له‌س���ه‌ر گرنگیدان به‌سه‌یرانگاو ناوچه‌‬ ‫گه‌ش���توگوزاری هه‌ڵه‌بجه‌ ئه‌حمه‌دئاوا گه‌ش���تیاریه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌ماستەرپالنی گەش���تیاریدا یه‌كێكه‌ ك���رده‌وه‌‪ ،‬ه���اوكات وت���ی "داوا ل���ە‬ ‫له‌و ‪ 35‬ناوچە گەش���تیاریه‌ی سنوری حكومەت���ی هەرێم دەكەم گرنگی زیاتر‬ ‫گەش���توگوزاری بەش���وێنە گەش���توگوزاریەكان بدات‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەرایەت���ی‬ ‫هەڵەبجە كه‌تۆماركراون‌و گرنگترینیان بۆ ئ���ه‌وه‌ی بتوانی���ن به‌ئارامی كاتی‬

‫لەناحیەی بیارە هیچ‬ ‫میوانخانەیەكی تیانیە‬ ‫تاگەشتیاران بتوانن‬ ‫تیایدا بمێننەوە دەبێت‬ ‫یان لەمزگەوت بمێننەوە‬ ‫یان ببنە ئەرك بەسەر‬ ‫خەڵكی ئەم ناحیەیه‌وە‬ ‫هاوینه‌ هه‌واری ئه‌حمه‌د ئاوا‬ ‫ش���ێخانی ته‌ریقه‌ت���ی نه‌قش���به‌ندی‪،‬‬ ‫لێبه‌سه‌ربه‌رین"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ بێخزمه‌ت���ن ب���ه‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫پێش ش���ەڕی داعش ڕێژه‌ی هاتنی نه‌ری���ت‌و په‌یڕه‌و گه‌ش���تیاران ناتوانن‬ ‫گه‌ش���تیاران بۆ ناوچه‌كانی پارێزگای ده‌ستبه‌رداریان بن‪.‬‬ ‫محم���د كەریم���ی لەڕۆژهەاڵت���ی‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ سااڵنه‌ گه‌یشتبوە ‪ 800‬هەزار‬ ‫كەس‪ ،‬به‌اڵم قه‌یرانی دارایی‌و ش���ه‌ڕی كوردستانەوە بۆ س���ەردانی مەرقەدی‬ ‫داعش گورزی زۆری له‌كه‌رتی كه‌شتیاری ش���ێخانی بی���ارە هاتوەتە باش���وری‬ ‫ناوچه‌ی هه‌ڵه‌بجه‌ داوه‌ به‌جۆرێك به‌پێی كوردستان ئه‌و باسی ئه‌وه‌ی بۆ ئاوێنه‌‬ ‫ئاماره‌كانی گه‌ش���توگوزاری هه‌ڵه‌بجه‌ ده‌كرد زۆرجار بۆ س���ەردانی مەرقەدی‬ ‫‪ %90‬كه‌میكردوه‌‪ ،‬ناوچه‌ گه‌ش���تیاریه‌ شێخانی بیارە سەردان دەكات‌و زۆریش‬ ‫ئاینیه‌كانیش كه ‌هیش���تا ئه‌و موریدو ئاسودەیه‌ كە دێتە مزگەوتی شێخانی‬ ‫خاوه‌ن په‌یڕه‌وانه‌ی لێنه‌بڕاوه‌‌ سه‌ردانی بیارە‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ی بۆ ئ���ه‌و گرفته‌‬ ‫مه‌زارگاكان ده‌ك���ه‌ن له‌وێنه‌ی مه‌زاری نه‌بونی میوانخانه‌یه‌و وتی "ئەوەی من‬

‫ماومەت���ەوە لەناحی���ەی بی���ارە هیچ‬ ‫میوانخانەیەكی تیانیە تاگەش���تیاران‬ ‫بتوان���ن تیای���دا بمێنن���ەوە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫گەورەتری���ن گرفت دروس���تدەكات بۆ‬ ‫گەش���تیاران كە دەبێت یان لەمزگەوت‬ ‫بمێنن���ەوە ی���ان ببنە ئەرك بەس���ەر‬ ‫خەڵكی ئەم ناحیەیه‌وە"‪.‬‬ ‫گه‌شتوگوزاری هه‌ڵه‌بجه‌ ‪ 35‬ناوچه‌ی‬ ‫گه‌شتیاری خس���توه‌ته‌ ماسته‌رپالنه‌وه‌‬ ‫ب���ه‌اڵم قه‌یران���ی دارای���ی كاریگه‌ری‬ ‫خراپی له‌س���ه‌ر كه‌رتی گه‌ش���توگوزار‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬به‌جۆرێ���ك ئێس���تا‬ ‫كاره‌كان���ی ماس���ته‌رپالنی ش���وێنه‌‬

‫گه‌شتوگوزاریه‌كان وه‌ستاوه‌‪.‬‬ ‫س���امان كەری���م بەڕێوەب���ەری‬ ‫گەش���توگوزاری پارێ���زگای هەڵەبجە‬ ‫ك���ه‌ هاوكات خۆی پس���پۆڕی له‌بواری‬ ‫گه‌ش���تیاریدا هه‌یه‌‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندن بۆ‬ ‫ناوچ���ه‌ گه‌ش���تیاریه‌كانی هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫هه‌ورامان ده‌كات‌و پێیوایه‌ "هەڵكەوتەی‬ ‫جوگرافی س���نوری پارێزگای هەڵەبجە‬ ‫ب���ۆ گەش���توگوزار لەبارە ك���ە چەند‬ ‫هاوینەهەوارێك لەس���نوری پارێزگای‬ ‫هەڵەبج���ە هەی���ە وەك هاوینەهەواری‬ ‫ئەحمه‌دئاواو هاوینەه���ەواری چاوگ‌و‬ ‫سەیرانگای ڕیشێن‌و ناوچەی هەورامان‬ ‫بەگش���تی هەڵكەوتەكەی ش���وێنێكی‬ ‫گەشتوگوزاریه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ له‌ب���اره‌ی پالن���ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كه‌ش���ی ئام���اژه‌ بۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ده‌كات ‪ 35‬ش���وێنی جیاجیایان‬ ‫داخڵك���ردوە بۆ ئەوەی بەس���ێ قۆناخ‬ ‫كاری لەس���ەربكەن تابتوانی���ن پەرە‬ ‫بەناوچ���ە گەش���توگوزاریەكان بدەن‌و‬ ‫ببێتە ه���ۆكاری دروس���تكردنی هه‌لی‬ ‫كار‪ ،‬ب���ه‌اڵم قه‌یرانی دارایی كێش���ه‌ی‬ ‫بۆ دروس���تكردون‪ ،‬ئ���ه‌و وتی "بەهۆی‬ ‫قەیرانی دارایی ئەم ماس���تەرپالنەمان‬ ‫وەس���تاوە ئومێ���د دەكەی���ن زو ئەم‬ ‫قۆناخە تێپەڕێنین بتوانین ئەو پڕۆژانە‬ ‫جێبەجێبكەین"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی هه‌یه‌ سروش���تێكی جوان‌و‬ ‫پێگه‌یه‌ك���ی جوگراف���ی هه‌ڵكه‌وت���وه‬ ‫ب���ۆ گه‌ش���توگوزار ئه‌وه‌ش���ی نی���ه‌‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌ له‌ناوچه‌ گه‌شتیاریه‌كانی‬ ‫پارێزگای هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬هه‌روه‌كو كوێستان‌و‬ ‫محەمه‌دیش باسیانكرد "چاوه‌ڕێن ساڵی‬ ‫ئاینده‌ كه‌ هاتنه‌وه‌ خزمه‌تگوزاریه‌كان‬ ‫سه‌رنجیان ڕابكێشێت تاوه‌كو بتوانێت‬ ‫به‌ئاسوده‌یی‌ گه‌شتێكی خۆش بكه‌ن"‪.‬‬

‫كرێكاری ناوخۆ توانای به‌ڕێوه‌بردنی جومگ ‌ه هه‌ستیاره‌کانی بازاڕی کاری نییه‌‬ ‫"تا كۆتایی ساڵی ‪ 2015‬زیاتر ‪ 18‬هه‌زار كرێكاری بیانی هێنراوه‌‌"‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسێن‬ ‫زۆربه‌ی ئه‌وكرێكارانه‌ی تواناو شاره‌زایی‬ ‫به‌رزی كاریان هه‌یه‌ كۆمپانیاو ش���وێن ‌ه‬ ‫گه‌ش���توگوزاریه‌كان به‌پاره‌یه‌ك���ی زۆر‬ ‫كاریان پێده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش جگ ‌ه له‌وه‌ی‬ ‫كاریگه‌ری له‌سه‌ر توانای كاری ناوخۆیی‬ ‫كردوه‌ ه���اوكات به‌وته‌ی به‌رپرس���انی‬ ‫مه‌‌شقی كار له‌وه‌زاره‌تی كاروكاروباری‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی "ده‌توانن كارمه‌ندی شاره‌زا‬ ‫ب���ۆ ب���ازاڕی كار دروس���تبكه‌ن به‌اڵم‬ ‫چه‌ندی���ن هۆكار هه‌ن واده‌كه‌ن پش���ت‬ ‫به‌وان نه‌به‌سترێت بۆ ئه‌و كاره‌"‪.‬‬ ‫توان���ا محمه‌د به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ئوتێل‬ ‫رام���ادای ش���اری س���لێمانی یه‌كێكه‌‬ ‫له‌ئوتێله‌ دیاره‌كانی ش���اری سلێمانی‬ ‫به‌وت���ه‌ی خ���ۆی به‌ه���ۆی نه‌بون���ی‬ ‫كارمه‌ندی ش���اره‌زا ناچاربون به‌شێك‬ ‫له‌كارمه‌نده‌كانی���ان بكه‌نه‌ بیانی وتی‬ ‫"ئه‌م جۆره‌ ئوتێالنه‌ تازه‌ن‌و كریكاری‬ ‫ناوخۆیی ناتوانێت پێداویس���تیه‌كانی‬ ‫پڕبكات���ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێ���ت كرێكاری‬ ‫بیانی بۆ دابینبكرێت"‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی ئاماره‌كان���ی وه‌زاره‌ت���ی‬ ‫كاروكاروب���اری كۆمه‌اڵیه‌تی له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ‪ 112‬كۆمپانیای هاورده‌كردنی‬ ‫كرێكار هه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌و كۆمپانیانه‌ كرێكار‬ ‫ب���ۆ پڕۆژه‌كان‌و خزمه‌تگ���وزاری مااڵن‬ ‫ده‌هێن���ن ت���ا كۆتایی س���اڵی ‪2015‬‬ ‫ژماره‌ی ئه‌و كرێكاران���ه‌ی هاورده‌یان‬ ‫كردون‌ خ���ۆی له‌زیاتر ل���ە ‪ 18‬هه‌زار‬ ‫كرێ���كار ده‌دات‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جگه‌ له‌وانه‌ی‬ ‫ڕاس���ته‌وخۆ له‌الیه‌ن كۆمپانیاو شوێنه‌‬ ‫گه‌ش���تیاریه‌كانه‌وه‌ بانگهێش���تكراون‌و‬ ‫توانای تایبه‌تی كاریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ئوتێ���ل ڕام���ادا‬ ‫نایش���ارێته‌وه‌ كرێ���كاری بیانی هه‌یه‌‬ ‫به‌ه���ۆی تواناكه‌یه‌وه‌ س���ه‌رو ‪ 5‬هه‌زار‬ ‫دۆالر موچ���ه‌ی مانگانه‌یه‌ت���ی چونكه‌‬ ‫ئ���ه‌و ج���ۆره‌ كرێ���كاره‌ له‌ناوخ���ۆدا‬ ‫ده‌س���تناكه‌وێت‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ ئ���ه‌و‬

‫كاریان تێداكردوه‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ك ‌ه س���ااڵنه‌ موڵ���ه‌ت به‌هاورده‌كردنی‬ ‫كرێ���كار ده‌دات‪ ،‬جه‌خ���ت له‌س���ه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ده‌كاته‌و‌ه س���ااڵن ‌ه چه‌ندین كه‌سی‬ ‫بێكار له‌ڕێگه‌ی ڕاهێنانه‌كه‌نیانه‌و‌ه ده‌خ ‌ه‬ ‫س���ه‌ر كارو له‌ئێستاشدا چه‌ندین كه‌س‬ ‫كاری ده‌ستكه‌وتوه‌‪ ،‬به‌اڵم نایشارنه‌و‌ه‬ ‫"كه‌ حكومه‌ت به‌پێی پێویست هاوكاری‬ ‫ناكات"‪.‬‬

‫پێویسته‌ په‌ره‌ به‌توانای‬ ‫ده‌ستی كاری ناوخۆ‬ ‫بدرێت به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌كه‌رتی نه‌وت‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ر وانه‌بێت‬ ‫خۆماڵیكردنی كه‌رتی‬ ‫نه‌وت زۆر كێشه‌ی‬ ‫بۆ دروست ده‌بێت‬ ‫له‌ئاینده‌دا‬ ‫چه‌ند کرێکارێکی بیانی له‌شاری سلێمانی‬ ‫نمونه‌ی���ه‌ الی ئه‌وان نی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ "نه‌بونی‬ ‫كرێكاری شاره‌زا له‌ناوخۆ بارگرانی بۆ‬ ‫ئه‌وان دروستكردوه‌"‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر توان���ا نیه‌ ناچ���اره‌ كرێكاری‬ ‫شاره‌زای بیانی كارپێبكات‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌ زۆینه‌ی سێكته‌ره‌كانی كاری‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ی‬ ‫شاره‌زان جومگه‌ هه‌ستیاره‌كانی كاری‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تانیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‬ ‫له‌س���ه‌رو هه‌مویان���ه‌وه‌ كه‌رتی نه‌وت‪،‬‬ ‫كه‌ واڵتان���ی به‌رهه‌مهێنه‌ری نه‌وت زۆر‬ ‫به‌هه‌ستیاری مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێی ئاماره‌كانی وه‌زاره‌تی سامانه‌‬ ‫سروشتیه‌كان ئه‌وانه‌ی له‌كه‌رتی نه‌وتی‬

‫هه‌رێم كارده‌كه‌ن به‌كارمه‌ندی ئاسایی‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌وه‌ ‪ 2‬هه‌زارو ‪ 673‬كه‌س���ه‌‬ ‫تاكۆتای���ی ‪ ،2015‬هه‌رچه‌نده‌ زۆرینه‌ی‬ ‫ئ���ه‌م كرێكارانه‌ی به‌وت���ه‌ی وه‌زاره‌ت‬ ‫ناوخۆی���ن ب���ه‌اڵم به‌ش���ه‌ زۆره‌كه‌یان‬ ‫كرێكاری ئاس���ایین ئه‌وانه‌شی كه‌رتی‬ ‫نه‌وت به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن كرێكاری بیانین‪.‬‬ ‫د‪ .‬غالب محمه‌د سه‌رۆكی لیژنه‌ی وزه‌و‬ ‫سامانه‌ سروش���تیه‌كان له‌ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای س���لێمانی نیگه‌رانی سه‌دان‬ ‫ده‌رچوی بێكاری ناوه‌نده‌ زانستیه‌كانی‬ ‫هه‌رێمی كوردستانی الیه‌ كه‌ په‌یمانگاو‬ ‫كۆلێژی تایبه‌ت به‌ به‌شه‌ نه‌وتیه‌كانیان‬ ‫ته‌واكردوه‌و تائێس���تاش دانه‌مه‌زراون‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت "حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬

‫ده‌رچوانی ئه‌و به‌ش���انه‌ دانامه‌زرێنێت‬ ‫له‌كاتێك���دا پس���پۆڕی ئه‌و به‌ش���ه‌ن‪،‬‬ ‫ته‌نان���ه‌ت كرێ���كاری له‌كەر‌تی نه‌وت‬ ‫به‌خه‌ڵكی كورد ڕەوا نابینرێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و نمونه‌یه‌ك بۆ ئاوێنه‌ باسده‌كات‬ ‫ئاماژه‌ بۆئه‌وه ‌ده‌كات به‌ش���ێكی زۆر‬ ‫پااڵوتگ���ه‌كان‌و وێس���تگه‌كانی كاره‌با‬ ‫ئێس���تا زۆرینه‌یان كرێكاری عه‌ره‌بیان‬ ‫له‌س���ه‌ره‌و پێیوایه‌ "پێویس���ته‌ په‌ره‌‬ ‫به‌توانای ده‌س���تی كاری ناوخۆ بدرێت‬ ‫به‌تایب���ه‌ت له‌كه‌رتی ن���ه‌وت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر وانه‌بێت خۆماڵیكردنی كه‌رتی‬ ‫نه‌وت زۆر كێش���ه‌ی بۆ دروست ده‌بێت‬ ‫له‌ئاینده‌دا"‪.‬‬ ‫س���ه‌ندیكای كرێكارانی بیناسازیش‬ ‫نیگه‌ران���ن له‌حكومه‌ت ك���ه‌ نه‌یتوانیو‌ه‬

‫پ���ه‌ره ‌به‌توان���ای ده‌س���تی كاربدات‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی ئێستا‬ ‫كه‌متر كه‌رت ‌ه جیاوازه‌كان پێویس���تیان‬ ‫به‌ده‌ستی كاری بیانی هه‌بێت‪.‬‬ ‫عوسمان زیندانی سه‌رۆكی سه‌ندیكای‬ ‫كرێكارانی بیناسازی سلێمانی جه‌خت‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ له‌م���اوه‌ی ‪10‬‬ ‫س���اڵی ڕاب���ردودا حكومه‌ت ده‌س���تی‬ ‫كاری خۆماڵی پێنه‌گه‌یاندوه‌و ڕاهێنانی‬ ‫پێنه‌ك���ردون‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌و به‌پێویس���تی‬ ‫ده‌زانێ���ت حكومه‌ت م���ه‌رج له‌به‌رده‌م‬ ‫هاورده‌كردنی كرێكاری بیانی دابنێت‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت "ده‌بێت بكرێت ‌ه مه‌رج به‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌س���تی كارو كۆمپانیا بیانیه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ماوه‌ی س���اڵێكی كاركردنیان ده‌بێت‬ ‫چه‌ند كرێكارێك پێبگه‌یه‌نن له‌و بواره‌ی‬

‫كه‌ریم ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاهێنانی‬ ‫پیش���ه‌یی س���لێمانی له‌وه‌زاره‌ت���ی‬ ‫كاروكارب���اری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی باس���ی‬ ‫ئه‌وه‌ده‌كات ته‌نها ساڵی ڕابردو له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌ركی خۆیان زیاتر ل ‌ه ‪ 100‬كه‌س���یان‬ ‫خس���توه‌ته‌ بازاڕی كاره‌و‌ه ك ‌ه له‌بواری‬ ‫درومان‌و دارتاشی كارده‌كه‌ن ئێستاش‬ ‫خولیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئه‌و جه‌ختی‬ ‫له‌س���ه‌رده‌كاته‌و‌ه خول��� ‌ه له‌بواره‌كانی‬ ‫گه‌ش���توگوزار وه‌ك���و خ���ۆی ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌گه‌ر داوایان لێبكرێت ده‌توانن خول‬ ‫له‌وبواره‌ش بكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و به‌رپرس���ه‌ی وه‌زاره‌ت���ی‬ ‫كاروكاروب���اری كۆمه‌اڵیه‌ت���ی گومانی‬ ‫ئه‌وه‌ده‌كات به‌ش���ێك له‌كۆمپانیاكان‌و‬ ‫ش���وێنه‌كانی كار ڕێكه‌وتنی���ان هه‌بێت‬ ‫بۆ هێنانی كرێكارو س���ودی بازرگانی‬ ‫له‌و دۆخ��� ‌ه ببینن ده‌ڵێت "پێویس���ت ‌ه‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان نه‌هێڵێت‬ ‫كرێكاری بیان���ی بێته‌ ناو هه‌رێم‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ده‌توانین پێویس���ته‌كانی كاری خۆمان‬ ‫دابین بكه‌ین"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئام���اری دروس���ت‬ ‫له‌به‌رده‌س���ت نیه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌گوێره‌ی‬ ‫ئامار‌ه سه‌ره‌تاییه‌كان به‌شێك له‌كۆچی‬ ‫س���ه‌رمایه‌ی كار له‌هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ده‌چێت��� ‌ه ده‌ره‌وه‌ له‌رێگ���ه‌ی كرێكاری‬ ‫بیانی���ه‌وه‌ ده‌بێت كه‌ ئێس���تا جومگ ‌ه‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كانی گرتوه‌‪ ،‬وه‌كو به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ڕام���اداش جه‌ختی لێك���رده‌وه‌ "ئه‌م ‌ه‬ ‫زیان��� ‌ه بۆ ئه‌وان‌و بازاڕی كار له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫ته‌قینه‌و‌ه خوێناوییه‌کانی برۆکسل‬ ‫پارت ‌ه سیاسیه‌کانی ئه‌و واڵته‌ی بۆ دو به‌ر‌ه دابه‌شکرد‬ ‫راگه‌یاندنی پارت ‌ه سیاسیه‌کانی به‌لجیکا‬ ‫په‌نجه‌ی تۆمه‌تیان بۆ دو الیه‌ن‌و هۆکار‬ ‫راکێشا که‌ ده‌ستیان له‌و ته‌قینه‌وانه‌دا‬ ‫هه‌بێت‬

‫هێرشه‌ تیرۆریستیه‌کانی ‪ 22‬ی ئه‌م مانگه‌ی‬ ‫برۆکسل‬ ‫س���ه‌رله‌به‌یانی رۆژی ‪ 22‬ی ئ���ه‌م مانگ��� ‌ه‬ ‫له‌فڕۆکەخان���ەی نێودەوڵەت���ی <زاڤنتم>و‬ ‫وێس���تگه‌ی مێت���رۆی "ماڵبێ���ک"ی نزی���ک‬ ‫له‌کۆمسیۆنی ئه‌وروپا له‌برۆکسلی پایتەختی‬ ‫بەلجیکا‪ ،‬س���ێ ته‌قینه‌وه‌ی خوێناوی رویاندا‪،‬‬ ‫به‌پێ���ی دواین لێدوانی وه‌زیری ته‌ندروس���تی‬ ‫به‌لجی���کا "ماغ���ی ده‌ بلۆک���ه‌"ش‪ 31‬که‌س‬ ‫گیانیان له‌ده‌س���تداو زیاتر له‌‪ 300‬که‌س���یش‬ ‫برینداربون‪ 61 ،‬که‌س برینه‌کانیان س���ه‌خته‌و‬ ‫‪ 4‬برینداریش تائێستا له‌حاڵه‌تی بێهۆشیدان‪،‬‬ ‫قوربانیه‌کانی���ش خه‌ڵک���ی‪ 40‬واڵت���ی جیاواز‬ ‫جیاوازبون‪.‬‬ ‫دواب���ه‌دوای ته‌قینه‌وه‌ک���ه‌ش‪ ،‬پۆلی���س‌و‬ ‫ده‌زگا ئه‌منیه‌کان���ی به‌لجیکا که‌وتنه‌ خۆیان‪،‬‬ ‫باری نائاس���ایی ئه‌منییان راگه‌یاندو ره‌وشی‬ ‫خراپی ئه‌منییان بۆ پل��� ‌ه ‪ 4‬به‌رزکرده‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫ئ���ه‌وه‌ به‌رزترین ئاس���تی مه‌ترس���ی ئه‌منی ‌ه‬ ‫له‌س���ه‌ر واڵت‪ ،‬دواتر به‌هێزه‌کانیان سه‌رجه‌م‬ ‫قوتابخانه‌کانی���ان ئابڵۆقه‌دا‪ ،‬ت���ا به‌ته‌واوی‬ ‫دڵنیابونه‌و‌ه ک ‌ه مه‌ترس���ی نه‌ماوه‌‪ ،‬پاش���ان‬ ‫خوێندکارانی���ان ب���رده‌و‌ه ماڵه‌کان���ی خۆیان‬ ‫له‌رێگه‌ی پاس���ی تایبه‌ته‌وه‌‪ .‬س���ه‌رجه‌م هۆو‬ ‫پێناوه‌کان���ی هاتوچۆی وه‌ک میترۆو پاس���ی‬ ‫نێوان ش���اره‌کان‌و ش���ه‌مه‌ندۆفێریان راگرت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ش���وێنی ‪ 1000‬که‌سیش���یان له‌دو‬ ‫شاری جیاواز دابین کرد بۆ ئه‌و گه‌شتیارانه‌ی‬ ‫ک��� ‌ه له‌فڕۆکه‌خانه‌ گیرماب���ون‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫که‌س���انه‌ی که‌ بلیتی فڕۆکه‌یان به‌سه‌رچوبو‪،‬‬ ‫بلیتی تری بێ به‌رامبه‌ریان پێدانه‌وه‌‪ ،‬هاوکات‬ ‫شوێنی مانه‌وه‌ش���یان بۆ ئه‌و که‌سان ‌ه دابین‬ ‫کرد که‌ به‌ه���ۆی په‌ککه‌وتنی هۆوپێناوه‌کانی‬ ‫هاتوچۆوه‌‪ ،‬نه‌یانده‌توانی بگه‌ڕێنه‌وه‌ شاره‌کانی‬ ‫خۆیان‪ .‬هه‌مو ئه‌و که‌س���انه‌ به‌پاسی تایبه‌ت‬ ‫گوازرانه‌وه‌ بۆ ئه‌و شوێنانه‌ی که‌ ئاماده‌ کرابون‬ ‫لێی بمێننه‌وه‌‪ .‬هه‌ر هه‌مان رۆژو تا ئێس���تاش‬ ‫له‌س���ه‌رجه‌م وێس���تگه‌کانی ش���ه‌مه‌ندۆفێرو‬ ‫میترۆدا بازگه‌ی پش���کنین دانراوه‌و سه‌رجه‌م‬ ‫ئه‌و که‌س���انه‌ ده‌پشکنرێن که‌ پێیانه‌وه‌ دیار‌ه‬ ‫ئه‌وروپی نین‪ .‬هه‌روه‌ها ماوه‌ی س���ێ رۆژیش‬ ‫ماته‌مینیی له‌واڵتدا راگه‌یه‌ندرا‪.‬‬ ‫پۆلیسی به‌لجیکا رایانگه‌یاند که‌ به‌رده‌وام‬ ‫ده‌بن له‌گه‌ڕان‌و پشکنین به‌دوای گومانلێکراوانی‬ ‫ت���رداو رێگرده‌ب���ن له‌دوباره‌بون���ه‌وه‌ی هه‌ر‬ ‫روداوێکی تری نه‌خوازراو‪.‬‬ ‫پۆلیس���ی بەلجیكا‪ ،‬له‌‪ 26‬ی ئه‌م مانگه‌‪7‬‬ ‫كەس���یان بەتۆمەتی هێرش���ەكانی برۆكسل‬ ‫دەس���تگیر ک���رد ك���ە یەكێكیان بەش���دارە‬ ‫لەتەقینەوەی میترۆی ئەو واڵتە‪ ،‬باڵویش���یان‬ ‫ک���رده‌وه‌ ک���ه‌ بڕێ���ک م���ادده‌ی کیمیایی‌و‬

‫پرسیار‬ ‫و‬ ‫وه‌اڵمێک‬

‫گۆشه‌یه‌که‌ کونسوڵخانه‌ی‌ گشتیی‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌هه‌ولێر ئاماده‌یده‌کات‬

‫ئا‪ :‬فه‌رمان خێاڵنی – برۆکسل‬

‫ئیسالم‌و موسوڵمان له‌به‌لجیکا‬ ‫س���اڵی ‪ 1974‬بۆ یه‌که‌م جار ئیسالم وه‌ک‬ ‫ئاینێک له‌به‌لجیکا دانی پێدانرا‪ ،‬ئه‌وکات ته‌نها‬ ‫‪ 90‬هه‌زار موسوڵمان له‌و واڵت ‌ه هه‌بون‪.‬‬ ‫رێ���ژه‌ی موس���وڵمانان له‌به‌لجی���کا به‌پێی‬ ‫ئاماری ساڵی ‪ 2014‬ده‌کات ‌ه ‪ 630‬هه‌زار که‌س‪،‬‬ ‫ک���ه‌ ئه‌و رێژه‌یه‌ش ده‌کات ‌ه ‪ %٦‬دانیش���توانی‬ ‫به‌لجی���کا ک���ه‌ نزیک���ه‌ی ‪ 11‬ملی���ۆن که‌س‬ ‫دانیشتوانه‌که‌یه‌تی‪ .‬له‌به‌لجیکا ‪ 383‬مزگه‌وت‬ ‫هه‌ن‪ ،‬ل���ه‌و رێژه‌یه‌ش ته‌نه���ا‪ 75‬مزگه‌وتیان‬ ‫کۆنترۆڵی���ان له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬چونک���ه‌ حکومه‌ت‬ ‫هاوکاری���ی ماددی س���ااڵنه‌یان پێ���ده‌دات‪،‬‬ ‫مزگه‌وته‌کانی تر کۆنترۆڵی حکومه‌تیان له‌سه‌ر‬ ‫نی���ه‌و یارمه‌تییش له‌حکومه‌ت وه‌رناگرن‪ .‬ئه‌و‬ ‫هاوکاری���ه‌ی حکومه‌ت ده‌یدات به‌مزگه‌وته‌کان‬ ‫له‌‪ 11‬هه‌زار یۆرۆی سااڵنه‌وه‌ ده‌ستپێده‌کات‌و‬ ‫هه‌ندێ مزگه‌وتیش س���ااڵن ‌ه زیاتر له‌‪ 30‬هه‌زار‬ ‫یۆرۆ وه‌رده‌گرن‪.‬‬ ‫ئه‌و رێژه‌یه‌ی مزگ���ه‌وت له‌به‌لجیکا زۆرتر‌ه‬ ‫به‌پێی رێژه‌ی موس���وڵمانان‪ ،‬له‌چاو واڵتانی‬ ‫تری وه‌ک���و به‌ریتانیاو ئه‌ڵمانیاو فه‌ره‌نس���ا‪،‬‬ ‫چونکه‌ له‌به‌لجیکا هه‌ر ‪ 1644‬موس���وڵمانێک‬ ‫مزگه‌وتێک���ی به‌رده‌که‌وێ���ت‪ ،‬له‌کاتێک���دا‬ ‫له‌به‌ریتانی���ا ب���ۆ هه‌ر ‪ 1664‬موس���وڵمانێک‬ ‫مزگه‌وتێک هه‌یه‌‪ ،‬له‌هۆڵه‌ن���دا بۆ هه‌ر ‪2207‬‬ ‫موسوڵمان‪ ،‬یه‌ک مزگه‌وت‌و له‌فه‌ره‌نسا بۆ هه‌ر‬ ‫‪ 1919‬موسوڵمان یه‌ک مزگه‌وت‌و له‌ئه‌ڵمانیاش‬ ‫بۆ هه‌ر ‪ 1678‬موس���وڵمان ی���ه‌ک مزگه‌وت‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬له‌به‌لجیکا ئازادیی خوێندن له‌ئاستێکی‬ ‫به‌رزدای ‌ه به‌وه‌ی که‌ دایک‌و باوک ئازادن له‌وه‌ ‌ی‬ ‫مناڵه‌کانیان ده‌نێرنه‌ قوتابخانه‌ی مه‌س���یحی‪،‬‬ ‫یان حکومی یان ئه‌و خوێندنگانه‌ی که‌ به‌هیچ‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ک هیچ ئاینێکی تی���ا ناخوێنرێت‪.‬‬ ‫له‌خوێندنگا حکومیه‌کاندا هه‌فته‌ی دو کاتژمێر‬ ‫بۆ هه‌ر ئاینێکی ناس���راوی جیهانی دانراوه‌و‬ ‫ده‌خوێنرێت‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫ڤیزای تایبەتی‬ ‫کۆچکردن (‪)SIV‬‬ ‫پرس���یار‪ :‬ئەگ���ەر پێش���تر لەگەڵ‬ ‫س���وپای ویالیەت���ە یەکگرتووەکانی‬ ‫ئەمەریکا کارم کردبێت ئایا ھێش���تا‬ ‫دەکرێ داواکاری پێش���کەش بکەم بۆ‬ ‫ڤیزای تایبەتی کۆچکردن (‪)SIV‬؟‬

‫برۆکسل دوای ته‌قینه‌وه‌کان‬ ‫چه‌کیان له‌ماڵی هه‌ندێ���ک له‌و تۆمه‌تبارانه‌دا‬ ‫دۆزیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هاوکات پش���توێنێکی ته‌قینه‌و‌ه‬ ‫ده‌ست هیزه‌کانی پۆلیس که‌وتبو‪.‬‬ ‫رۆژی‪ 24‬ی ئه‌م مانگه‌‪ ،‬هێزە ئەمنییەكانی‬ ‫فەرەنساش‪ ،‬پالنێكی تیرۆریستیان لەباكوری‬ ‫پاری���س پوچەڵ ک���ردەوە‪ ،‬وەزیرانی ناوخۆو‬ ‫دادی یەكێتی���ی ئەوروپ���اش‪ ،‬باش���تركردنی‬ ‫هەماهەنگییە هەواڵگرییەكانیان تاوتوێ‌ کرد‪،‬‬ ‫پاشان ژورێکی عه‌مه‌لیاتی ئه‌وروپی پێکهات‬ ‫بۆئ���ه‌وه‌ی له‌ته‌واوی ئه‌وروپا‪ ،‬بتوانن به‌هێزتر‬ ‫روبه‌ڕوی تی���رۆر ببنه‌وه‌‪ .‬ل���ه‌رۆژی یه‌که‌می‬ ‫ته‌قینه‌وه‌کانیش���ه‌وه‌‪ ،‬به‌لجیکا س���ه‌فاره‌ت‌و‬ ‫کونس���وڵخانه‌کانی خۆی له‌تورکیا داخست‪،‬‬ ‫پێ���ش ئەوی���ش ل���ە‪ 17.03.2016‬ئەڵمانیا‬ ‫بەگومانی ئەنجامدانی هێ���رش‌و توندوتیژی‪،‬‬ ‫باڵیۆزخانەو کۆنس���وڵ‌و خوێندنگاکانی خۆی‬ ‫لەتورکیا داخست‪.‬‬ ‫پاش ئ���ه‌وه‌ی ک��� ‌ه له‌الی���ه‌ن ده‌زگاکانی‬ ‫راگه‌یان���دن‌و پارت���ه‌ چه‌په‌کان���ی به‌لجیکاو‌ه‬ ‫باڵوکرایه‌و‌ه ک ‌ه وه‌زیرانی ناوخۆو داد شکستیان‬ ‫هێناوه‌ له‌پیالنس���ازیی ئه‌منیدا‪ ،‬هه‌ردو وه‌زیر‬ ‫ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌یان راگه‌یاند‪.‬‬ ‫‪ 24‬ی ئ���ه‌م مانگ���ه‌ هەری���ەک لەوەزیر ‌ی‬ ‫ناوخ���ۆ "ژان ژامب���ۆن"و وەزی���ری‌ داد "کون‬ ‫خێنس" دەس���تیان لەکارکێشاوەتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەپێ���ی زانیاریەکان���ی رۆژنامەکانی بەلجیکا‬ ‫س���ەرۆک وەزی���ران "چارل���ی میش���ێل" ئەو‬ ‫دەستلەکارکێش���انەوه‌یەی پەسەند نەکردوەو‬ ‫ئام���اژەی ب���ەوەش کردوە کە "ل���ەم کاتەدا‬ ‫دەبێ���ت هێزەکانمان یەکبخەی���ن‌و روبەڕوی‬ ‫تیرۆر بینەوە‪ ،‬نه‌ک له‌روداوه‌کان هه‌ڵبێین"‪.‬‬ ‫س���ەرکۆماری ت���ورک ئەردۆغ���ان وتبوی‬ ‫"ی���ەک لەهێرش���کارانی بروکس���ل لەتورکیا‬ ‫دەستبەسەرکرابو پاشان ڕادەستی بەلجیکامان‬ ‫کردۆته‌وە"‪.‬‬ ‫کێ بون ئه‌وانه‌ی خۆیان ته‌قانده‌وه‌؟‬ ‫سێ خۆکوژی به‌لجیکی به‌ره‌گه‌ز مه‌غریبی‬ ‫ک ‌ه په‌یوه‌ندیان به‌چه‌ته‌کانی داعشه‌و‌ه هه‌بو‌ه‬ ‫خۆیان ته‌قانده‌وه‌‪ ،‬ئه‌و س���ێ که‌سه‌ش خالید‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 29‬ساڵ‌و ئیبراهیم به‌كراوی ته‌مه‌ن‪27‬‬ ‫ساڵ که‌ برای یه‌کترن‪ ،‬له‌گه‌ڵ نه‌جم الشراوی‬ ‫ته‌م���ه‌ن ‪ 24‬س���اڵ ب���ون‪ ،‬ئیبراهی���م‌و نه‌جم‬ ‫له‌فڕۆکه‌خان���ه‌ی نێوده‌وڵه‌ت���ی زاڤنتم به‌دو‬ ‫ته‌قین���ه‌وه‌و خالیدیش له‌وێس���تگه‌ی میترۆی‬ ‫مالبێک به‌ته‌قینه‌وه‌یه‌ک‪ ،‬خۆیان ته‌قانده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئیبراهیم له‌س���اڵی ‪ 2010‬له‌ناو برۆکس���ل‬ ‫به‌چه‌که‌وه‌ ویس���تی بانکێ���ک ببڕێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پۆلی���س رێگه‌یان ن���ه‌داو ئه‌وی���ش به‌چه‌ک‬ ‫روبه‌ڕوی پۆلیس بوه‌وه‌‪ ،‬پاش‪ 4‬ساڵ زیندانیی‪،‬‬ ‫ئازاد کراو پاش���انیش رۆیشته تورکیا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌فڕۆکه‌خان���ه‌ی تورکیاو‌ه به‌هۆی کێش���ه‌ی‬ ‫پاسه‌پۆرته‌وه‌ ره‌وانه‌ی هۆڵه‌ندا ده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫خالی���دی ب���رای ئیبراهی���م‪ ،‬تۆمه‌تبارب���و‬ ‫به‌پالنداڕێ���ژه‌ری یەکێ���ک لەته‌قینه‌وه‌کان���ی‬ ‫پارساڵی پاریس‪ ،‬هه‌ر ئه‌ویش خانوه‌که‌ی بۆ‬ ‫براکه‌ی‌و نه‌جم‌و س���ه‌اڵح به‌کرێ گرتبو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ویش ده‌ستگیر نه‌کرا تا خۆی ته‌قانده‌وه‌‪.‬‬

‫نه‌جم الشراوی‪ ،‬س���اڵی‪ 2013‬ده‌ڕواته‌ ناو‬ ‫گروپی تیرۆریس���تیی داعش���ه‌وه‌ له‌س���وریا‪،‬‬ ‫پاش���ان له‌س���ێپته‌مبه‌ری س���اڵی ‪2015‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ به‌لجیکا‪ ،‬ده‌س���تگیر ناکرێت‬ ‫ت���ا ته‌قینه‌وه‌ک���ه‌ی پاری���س‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫پۆلیس به‌دوای���دا ده‌گه‌ڕێن‪ ،‬له‌بوداپێس���تی‬ ‫پایته‌ختی هه‌نگاریا ده‌ستگیر ده‌کرێت له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌اڵح عه‌بدولس���ه‌المدا‪ ،‬به‌اڵم ئازاد ده‌کرێن‌و‬ ‫ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه به‌لجیکاو خۆیان حه‌شار ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫پاشان سه‌اڵح ده‌ستگیر ده‌کرێت‪.‬‬ ‫کێ له‌پشت ته‌قینه‌وه‌که‌وه‌ بوه؟‬ ‫راگه‌یاندنی پارته‌ سیاس���یه‌کانی به‌لجیکا‬ ‫په‌نجه‌ی تۆمه‌تیان بۆ دو الیه‌ن‌و هۆکار راکێشا‬ ‫که‌ ده‌ستیان له‌و ته‌قینه‌وانه‌دا هه‌بێت‪‌.‬‬ ‫راگه‌یاندنی پارته‌ راستره‌وه‌کان ئاماژه‌یان‬ ‫ب���ه‌وه‌ کردب���و ک��� ‌ه ته‌قین���ه‌وه‌کا ‌ن له‌الیه‌ن‬ ‫داعش���ه‌وه‌ ئه‌نجام���دراون‪ ،‬هۆکاره‌که‌یش���ی‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ گوایه‌ به‌لجیکا رازی نه‌بوه‌ سه‌الح‬ ‫عه‌بدولسه‌الم ئازاد بکات‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وانیش وه‌ک‬ ‫کاردانه‌وه‌یه‌ک له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و بڕیاره‌و به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی ک ‌ه به‌لجیکاش به‌فرۆکه‌ی جۆری ئێف‬ ‫‪ 16‬بۆردومانی داعش ده‌کات له‌س���وریا‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌و ته‌قینه‌وانه‌یان ئه‌نجامداو‌ه له‌برۆکسل‪.‬‬ ‫سه‌اڵح عه‌بدولسه‌الم‪ ،‬هه‌ڵگری ره‌گه‌زنامه‌ی‬ ‫فه‌ره‌نسیه‌و له‌برۆکس���لی پایته‌ختی به‌لجیکا‬ ‫له‌دایکبوه‌و ه���ه‌ر له‌وێش ژی���اوه‪ ،‬به‌یه‌کێک‬ ‫له‌ئه‌نجامده‌رانی زنجیره‌ هێرش���ه‌کانی ساڵی‬ ‫رابردوی سه‌ر پاریس تۆمه‌تباره‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و تۆمه‌تباره ل���ەرۆژی‪18‬ی ئ���اداردا‪،‬‬ ‫دوای ‪ 179‬رۆژ له‌خۆحه‌ش���اردانی‪ ،‬لەناوچه‌ی‬ ‫مۆلینبیکی نزیک بروکسلی پایته‌ختی به‌لجیکا‬ ‫ده‌س���تگیرکراوه‌و هه‌ڵمه‌ته‌که‌ش به‌ به‌شداری‬ ‫پۆلیس‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌کانی فه‌ره‌نساو به‌لجیکا‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬داوایشیکردبو که‌ پۆلیس ئازادی‬ ‫بکه‌ن له‌به‌رامبه‌ر پێدانی زانیاری وردا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پۆلیسی به‌لجیکا ره‌زامه‌ند نه‌بو‪.‬‬ ‫راگه‌یاندنی پارت���ه‌ چه‌په‌کانی به‌لجیکاش‪،‬‬ ‫ئاماژه‌یان به‌وه‌ ک���ردو‌ه که‌ داعش به‌ئیعازی‬ ‫ئه‌ردۆغ���ان ئه‌و ته‌قینه‌وانه‌ی���ان ئه‌نجامداوه‌‪،‬‬ ‫چونک ‌ه ‪ 4‬رۆژ پێش ته‌قینه‌وه‌که‌‪ ،‬سەرۆککۆماری‬ ‫تورک ئەردۆغان وتبوی "ده‌بێت به‌لجیکا رێگ ‌ه‬ ‫به‌کورده‌ تیرۆریسته‌کان نه‌دات ک ‌ه له‌برۆکسل‬ ‫چاالکی بکه‌ن‪ ،‬ئه‌گینا باجه‌که‌ی ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫راگه‌یاندن���ی پارت��� ‌ه چه‌په‌کان داواش���یان‬ ‫ک���ردو‌ه که‌ ئه‌وروپا هیچ هاریکاریه‌کی تورکیا‬ ‫نه‌کات له‌مه‌سه‌له‌ی په‌نابه‌رانیشدا‪ ،‬په‌یوه‌ندی ‌ه‬ ‫دیپلۆماسی‌و بازرگانیه‌کانیشی له‌گه‌ڵ تورکیا‬ ‫رابگرێت ت���ا ئه‌وکات���ه‌ی تورکی���ا پابه‌ندی‬ ‫رێزگرتن له‌مافه‌کانی مرۆڤ ده‌بێت"‪.‬‬ ‫کاردانه‌وه‌کانی پاش ته‌قینه‌وه‌که‌‬ ‫پاش ئه‌نجامدانی ته‌قینه‌وه‌که‌و دوانیوه‌ڕۆی‬ ‫هه‌مان رۆژ له‌‪ 12‬ش���ارو شارۆچکه‌ی به‌لجیکا‬ ‫له‌الیه‌ن رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیی‌و‬ ‫پارت ‌ه چه‌په‌کانی واڵت‪ ،‬کۆبونه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ریی‬ ‫سازکرا بۆئه‌وه‌ی که‌ تیرۆرکاریه‌ک ‌ه شه‌رمه‌زار‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬هاوکات بۆئه‌وه‌ی مه‌س���ه‌له‌ی تیرۆرو‬

‫ده‌بێت هاواڵتیان‌و‬ ‫رێکخراوه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی‬ ‫پێکه‌وه‌و به‌ده‌ربڕینی‬ ‫خۆشه‌ویستیی‌و‬ ‫هاوپشتیی روبه‌ڕوی‬ ‫توندوتیژیی ببنه‌و‌ه‬ ‫هه‌وڵ بده‌ن ئه‌و کرد‌ه‬ ‫خوێناویانه‌ نه‌بێته‌ هۆی‬ ‫به‌هێزبونی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫راسیستیی‌و شۆفێنیی‬ ‫راسیستیی تێکه‌ڵ به‌یه‌کتر نه‌کرێن‪.‬‬ ‫له‌وباره‌ی���ه‌وه‌ "پیت���ه‌ر پ���اوڵ"‬ ‫‪ Pauwels‬به‌رپرسی رێکخراوی "هاوپشتیی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ هه‌موان" "‪ ،"Solidarity For All‬بۆ‬ ‫ئاوێن ‌ه وتی "هه‌مان رۆژی ته‌قینه‌وه‌که‌ ل ‌ه ‪12‬‬ ‫شارو شارۆچکه‌ به‌هاوکاری پارت ‌ه چه‌په‌کانی‬ ‫به‌لجیکاو چه‌ندی���ن رێکخراوی تر‪ ،‬چاالکیمان‬ ‫ئه‌نجام���دا‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی بیس���ه‌لمێنین ک ‌ه رق‌و‬ ‫توندوتیژیی هیچ په‌یوه‌ندیه‌کی به‌په‌نابه‌رانه‌و‌ه‬ ‫نیه‌‪ ،‬به‌ڵکو په‌یوه‌ندیی به‌و ره‌وش���ه‌ خراپه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌ که‌ ئ���ه‌و گه‌نجانه‌ی تێدای���ه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ک ‌ه سیاس���ییه‌و ته‌نه���ا قوربانیش‬ ‫هاواڵتیانی مه‌ده‌نین"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "ئێم���ه‌ هاوپش���تیی خۆمان بۆ‬ ‫قوربانی���ه‌کان‌و بنه‌ماڵه‌کانی���ان ده‌رده‌بڕین‌و‬ ‫به‌خۆشه‌ویستیش روبه‌ڕوی تیرۆر ده‌بینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم فش���اری خۆش���مان ده‌خه‌ینه‌ س���ه‌ر‬ ‫حکومه‌ت بۆئه‌وه‌ی ب���ه‌دوای ئه‌و هۆکارانه‌دا‬ ‫بڕوات که‌ ئاخ���ۆ بۆچی ئه‌و گه‌نجان ‌ه په‌نا بۆ‬ ‫توندوتیژی ده‌به‌ن"‪.‬‬ ‫رۆژی ‪ 27‬ی ئ���ه‌م مانگ���ه‌ش له‌کاتێک���دا‬ ‫یه‌کێ���ک له‌و ‪ 12‬چاالکیه‌ له‌بازاڕی بۆرس���ه‌ی‬ ‫برۆکسل به‌ڕێوه ‌ده‌چون‪ ،‬نزیکه‌ی ‪ 150‬که‌س‬ ‫له‌راسیس���ته‌کان به‌جلی ره‌ش���ه‌وه‌ هێرشیان‬ ‫کرده‌ سه‌ر چاالکوانانی چه‌پ‪ ،‬شه‌ڕو پێکدادان‬ ‫له‌نێوانیان���دا روی���دا‪ ،‬به‌اڵم به‌ه���ۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫پۆلی���س روداوه‌کانی کۆنترۆڵ کرد‪ ،‬برینداری‬ ‫سه‌خت‌و کوژراوی لێنه‌که‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌یه‌کێ���ک له‌دیباته‌کان���ی په‌راوێ���زی‬ ‫ته‌قینه‌وه‌کانیش���دا‪ ،‬فه‌یله‌س���وفی سیاسیی‬ ‫له‌به‌لجیکا "بلێری لیێش���ی" ‪Bleri Lleshi‬‬ ‫‪Peter‬‬

‫رونیک���رده‌وه‌ "ئ���ه‌و گه‌نجان���ه‌ی په‌ن���ا بۆ‬ ‫توندوتیژی���ی ده‌به‌ن هیچیان نیه‌ له‌ده‌س���تی‬ ‫ب���ده‌ن‪ ،‬م���ن له‌گ���ه‌ڵ گه‌نجانی برۆکس���لدا‬ ‫کارده‌که‌م له‌و گه‌ڕه‌که‌ی که‌ تیرۆریس���ته‌کانی‬ ‫تێدا ده‌ژیان‪ ،‬سه‌ردانی شوێنه‌کانیانم کردوه‌و‬ ‫بینیوم���ه‌ که‌ م���اوه‌ی ‪ 16‬س���اڵ زیاتره‌ هیچ‬ ‫پشکنینێک بۆ خانوه‌کانیان نه‌کراوه‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫مشک‌و پیسیدا ده‌ژین‪ .‬هه‌روه‌ها ئه‌و گه‌نجان ‌ه‬ ‫هیچ ش���وێنێکیان نیه‌ بۆی بڕۆن‌و کاریش نی ‌ه‬ ‫بیکه‌ن‪ .‬باشه‌ خۆت بخه‌ره‌ جێی ئه‌و گه‌نجانه‌و‬ ‫بیهێنه‌ به‌رچاوی خۆشت که‌ به‌ڵێنی به‌هه‌شتت‬ ‫به‌و جوانی‌و خۆش���یه‌ خه‌یاڵیه‌وه‌ پیده‌درێت‪،‬‬ ‫ئایا ئاس���ان نیه‌ په‌نا ببه‌یت بۆ توندوتیژیی‌و‬ ‫گه‌یش���تن به‌و به‌هه‌ش���ته‌و رزگارب���ون له‌م‬ ‫دۆزه‌خه‌ی تێیدایەتی؟"‬ ‫بلێری له‌الیه‌ن زۆربه‌ی میدیا جیهانیه‌کانی‬ ‫وه‌ک ب���ی بی س���ی‌و س���ی ئێن ئێ���ن"ه‌و‌ه‬ ‫چاوپێکه‌وتن���ی له‌گه‌ڵدا کرا‪ ،‬س���ه‌باره‌ت به‌و‬ ‫ته‌قینه‌وان���ه‌‪ ،‬ئه‌و هه‌میش���ه‌ بۆ س���ه‌رجه‌م‬ ‫که‌ناڵه‌کانی راگه‌یان���دن دوپاتیده‌کرده‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫"ده‌بێت هاواڵتیان‌و رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫مه‌ده‌نی‪ ،‬پێکه‌وه‌و به‌ده‌ربڕینی خۆشه‌ویستیی‌و‬ ‫هاوپش���تیی روبه‌ڕوی توندوتیژی���ی ببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵ بده‌ن ئ���ه‌و ک���رده‌ خوێناویانه‌ نه‌بێت ‌ه‬ ‫هۆی به‌هێزبون���ی بزوتنه‌وه‌ی راسیس���تیی‌و‬ ‫شۆفێنیی‪.‬‬ ‫الی خۆش���یه‌وه‌ "س���انده‌ر ڤان ده‌کاپێله‌"‬ ‫‪ Sander Vandecapelle‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‬ ‫پارتی کرێکارانی به‌لجیکا ‪ PVDA‬له‌هه‌رێمی‬ ‫فالمس‪-‬برابانت‪ ،‬به‌ئاوێن���ه‌ی راگه‌یاند "وه‌ک‬ ‫چاره‌س���ه‌ر ئێم���ه‌ پ���رۆژه‌ی خۆم���ان داو‌ه‬ ‫به‌حکوم���ه‌ت‪ ،‬له‌پرۆژه‌که‌مان���دا س���ێ خاڵ‬ ‫خراوه‌ته‌ رو‪ ،‬یه‌ک���ه‌م ده‌بێت حکومه‌ت هه‌وڵ‬ ‫بدات داهاتو بۆ گه‌نجانی هه‌ڵگری ره‌گه‌زنامه‌ی‬ ‫تری���ش دابین ب���کات‌و یه‌کس���انان ‌ه ده‌رفه‌ت‬ ‫به‌هه‌مو ک���ه‌س بدات‪ ،‬دوه‌م ده‌بێت حکومه‌ت‬ ‫یارمه‌تی ماددی سه‌رجه‌م مزگه‌وته‌کانی واڵت‬ ‫بدات‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی بتوانێت کۆنترۆڵی وردیشیان‬ ‫بکات‪ ،‬ئه‌و پاره‌ی���ه‌ی که‌ ئه‌وان ده‌ڵێن گوای ‌ه‬ ‫بۆ هه‌ر رۆژێک���ی ته‌قینه‌وه‌که‌ ملیاردێک یۆرۆ‬ ‫له‌س���ه‌ر ده‌وڵه‌ت ده‌که‌وێت‪ ،‬با ئ���ه‌و پاره‌ی ‌ه‬ ‫ب���ده‌ن به‌مزگه‌وت���ه‌کان‌و کۆنترۆڵکردنی���ان‪،‬‬ ‫چونک��� ‌ه هه‌ندێک ل���ه‌و مزگه‌وتانه‌ ش���وێنی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی توندوتیژین‪ .‬س���ێیه‌میش ئه‌و‬ ‫که‌س���انه‌ی ره‌گه‌زنامه‌یه‌کی تریان له‌ئه‌سڵدا‬ ‫هه‌یه‌ ل���ه‌ده‌وری یه‌ک کۆنه‌کات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫به‌س���ه‌ر ته‌واوی به‌لجیکادا دابه‌شیان بکه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ب���ێ ره‌وش���ێکی باش���تری ژیانی���ان بۆ‬ ‫بڕه‌خسێنن له‌روی خانوبه‌ره‌و کارو یارمه‌تیی‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی گشتیی"‪.‬‬ ‫وتیش���ی "حکومه‌ت���ی به‌لجی���کا ‪ 9‬ملیارد‬ ‫ی���ۆرۆی ب���ۆ کڕینی چ���ه‌ک دابین ک���ردو‌ه‬ ‫له‌ماوه‌ی‪ 4‬س���اڵدا‪ ،‬به‌اڵم ب���ۆ په‌نابه‌ران بڕی‬ ‫‪ 4‬ملیۆن یۆرۆی ته‌رخان کردوه‌ بۆ ‪ 3‬س���اڵ‪،‬‬ ‫ئه‌و جیاوازیه‌ ب���ه‌راورد ناکرێت‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫حکومه‌ت هه‌وڵی چاره‌س���ه‌ری ئه‌و کێش���ان ‌ه‬ ‫ن���ه‌دات‪ ،‬هی���چ گه‌ره‌نتیه‌ک نیه‌ ک���ه‌ کرده‌ی‬ ‫خۆکوژیی تری خوێناوی دروست نه‌بنه‌وه‌"‪.‬‬

‫وەاڵم‪ :‬یاسای ویالیەتە یەکگرتووەکان‬ ‫س���ااڵنە رێگا بەپێدان���ی‪ ٥٠٠٠‬ڤیزای‬ ‫تایبەت���ی کۆچک���ردن دەدات بۆ ئەو‬ ‫ھاواڵتیە عێراقیانەی کە بەشێوەیەکی‬ ‫ڕاس���تەوخۆ کارمەن���دی حکومەت���ی‬ ‫ئەمەریکا بون یان بەناڕاس���تەخۆیی‬ ‫کاریان بۆ حکومەتی ئەمەریکا کردوە‬ ‫لەعێراق‌و چەند مەرجێکی دیاریکراویان‬ ‫تێدایە‪ .‬ئەم پرۆگرامە تەواو جیاوازە‬ ‫لەو پرۆگرامەی تر کە ڤیزای تایبەتی‬ ‫کۆچکردن بەوەرگێ���ڕە عێراقییەکان‬ ‫دەدات ک���ە راس���تەوخۆ کاری���ان‬ ‫لەگەڵ ھێ���زە چەکدارەکانی ویالیەتە‬ ‫یەکگرت���ووەکان ک���ردوە‪ ،‬ھەرچەندە‬ ‫ھەندێک ل���ەو وەرگێڕانە لەوانەیە بۆ‬ ‫ھەردو پڕۆگرامەکە شایس���تە بن‪ .‬لەم‬ ‫پرۆگرامەی دوەمدا س���ااڵنە تەنھا‪٥٠‬‬ ‫ڤیزەی بەردەست بو‪.‬‬ ‫بەداخ���ەوە دوا وادەی پێش���کەش‬ ‫ک���ردن رێکەوتی ‪ ٣٠‬ی ئەیلولی ‪٢٠١٤‬‬ ‫بو‪ .‬ئ���ەو داواکارییان���ەی کە لەدوای‬ ‫ئەو بەروارەوە پێشکەش کراون قبوڵ‬ ‫ناکرێن یان کاریان لەس���ەر ناکرێت‪.‬‬ ‫ئەگەر داواکاریەک���ەت پێش کۆتایی‬ ‫ھاتنی وادە دیاریکراوەکە پێش���کەش‬ ‫نەکردبێ���ت‪ ،‬لەوەدەچێت ش���یاوبیت‬ ‫بۆ داواکردن���ی جۆرێکی تری ڤیزەی‬ ‫کۆچ کردن‪ .‬بۆ نمونە‪ ،‬ئەگەر یەکێک‬ ‫لەخوش���ک‌و براکانت‪ ،‬ھاوسەرەکەت‪،‬‬ ‫دەس���تگیرانەکەت‪ ،‬دای���ک و باوکت‬ ‫یان مناڵێکی پێگەیش���توت ھاواڵتی‬ ‫ئەمریکی���ن‪ ،‬لەوانەیە ئ���ەوان بتوانن‬ ‫داواکاری لەجیات���ی تۆ پپێش���کەش‬ ‫بکەن بۆ کۆچ کردنت‌و پەیوەندیکردن‬ ‫پێیانەوە لەویالیەتە یەکگرتووەکان‪.‬‬ ‫ئەگەر دایکت یان باوکت‪،‬ھاوس���ەرت‪،‬‬ ‫ی���ان دەس���تگیرانت دانیش���تووی‬ ‫بەردەوامی ویالیەتە یەکگرتووەکان بن‬ ‫بەشێوەیەکی یاسایی لەوانەیە بتوانن‬ ‫داواکاری لەجیات���ی تۆ پێش���کەش‬ ‫بک���ەن بۆ ک���ۆچ کردن ب���ۆ ویالیەتە‬ ‫یەکگرتوەکان‪ .‬دواخاڵ‪ ،‬لەھەر ساڵێک‬ ‫دەتوانیت بەشداری لەتیروپشکی ڤیزای‬ ‫جۆراوجۆر بکەیت (ڤیزەی یانسیب)‪،‬‬ ‫کە ڕێگا دەدات بەکەس���ی شیاو کۆچ‬ ‫ب���کات بۆ ویالیەت���ە یەکگرتووەکان‪،‬‬ ‫ئەوان���ەی ھیچ کەس���ێک لەئەندامانی‬ ‫خێزانەکانیان لەویالیەتە یەکگرتوەکان‬ ‫ناژین‪ ،‬دوای ئەوەی لەتیروپشکەکەدا‬ ‫ھەڵبژێردرێن‌و ھەمو مەرجەکانی ڤیزە‬ ‫وەرگرتنی���ان تیادێتەدی‪ .‬بۆ زانیاری‬ ‫زیاتر دەربارەی ڤیزە جۆراوجۆرەکانی‬ ‫پەیوەست بەسەردان یان کۆچ کردن‬ ‫بۆ ویالیەتە یەکگرتووەکان‪ ،‬سەردانی‬ ‫ماڵپ���ەڕی وەزارەتی دەرەوە بکەن‪: .‬‬ ‫‪.gov . estat .travel‬‬ ‫لە ماڵپەڕەک���ە زانیاری تەواو ھەیە‬ ‫لەس���ەر ھەم���و جۆرەکان���ی ڤیزەو‬ ‫چۆنیەتی پرۆس���ەی پێشکەش کردن‬ ‫بۆ ڤیزە‪.‬‬ ‫کونس���وڵخانەی گش���تی ویالیەتە‬ ‫یەکگرتووەکانی ئەمەریکا لەھەولێر‬

‫‪8‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫له‌ساڵ ‌ی ‪2015‬دا پشكنینی په‌رده‌ی كچێنی‬ ‫بۆ (‪ )746‬كچ له‌هه‌ولێر كراوه‌‬ ‫دێت����ه‌ الی ئێمه‌‪ ،‬به‌ش����ی‌ مردوانیش بو‬ ‫ئا‪ :‬گواڵن لوقمان‪ -‬هه‌ولێر‬ ‫ئه‌و كه‌یس����انه‌یه‌ كه‌ كوش����تن‌و سوتان‌و‬ ‫وته‌بێژی‌ په‌یمانگای‌ پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ خنكاندن‌و روداوی‌ هاتوچۆو دزی‌ ئه‌نجام‬ ‫ده‌درێت"‪.‬‬ ‫هه‌رێم ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫وته‌بێژه‌ك����ه‌ی په‌یمانگ����ه‌ی دادوه‌ری‬ ‫په‌یمانگاكه‌یان ده‌توانێت زۆربه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫تاوانانه‌ی‌ ئه‌نجام ده‌درێن ئاشكرا بكات‪ ،‬هه‌رێم باس له‌وه‌ش ده‌كات به‌ش����ێكیان‬ ‫هه‌یه‌ به‌ناوی‌ به‌شی‌ پشكنینی‌ ئافره‌تان‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "به‌شێكمان هه‌یه‌ به‌ناوی‌‬ ‫"هه‌م����و ئ����ه‌و پش����كنینانه‌ بۆئافره‌تان‬ ‫به‌شی‌ پشكنینی‌ ئافره‌تان‪ ،‬كه‌ تێیدا‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ب����ۆ ئافره‌تی‌ زیندو و ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫پشكنین بۆ ئه‌و ئافره‌تانه‌ ده‌كرێت‬ ‫كه‌وا روبه‌ڕوی‌ ده‌س����تدرێژی‌ سێكس����ی‌‬ ‫روبه‌ڕوی‌ ده‌ستدرێژی‌ سێكسی‌‬ ‫بونه‌ته‌وه‌ یان كاری‌ سێكسی‌ به‌ئاره‌زوی‌ بونه‌ته‌وه‌ یان كاری‌ سێكسی‌ به‌ئاره‌زوی‌‬ ‫خۆیان ئه‌نجام ده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫خۆیان ئه‌نجامده‌ده‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌شێكی دیكه‌ی گرنگی ئه‌و‬ ‫شێركو س����ابیر وته‌بێژی په‌یمانگه‌ی په‌یمانگه‌یه‌ به‌ن����اوی‌ هه‌ڵدانه‌وه‌ی‌ گۆڕی‌‬ ‫پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ هه‌رێم كه‌ له‌ساڵی‌ ‪ 2002‬به‌كۆمه‌ڵ����ه‌ وه‌ك ش����ێركۆ باس����ی لێوه‌‬ ‫دامه‌زراوه‌‪ ،‬راسته‌وخۆ سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی‌ ده‌كات "به‌شێكی‌ زۆر چاالك‌و ئه‌كتیڤه‌و‬ ‫ته‌ندروس����تیه‌‪ ،‬ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ستافێكی‌ زۆر كارامه‌ی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "گۆڕستانی‌ تایبه‌تیشمان هه‌یه‌‬ ‫په‌یمانگه‌كه‌ خزمه‌تی‌ جۆراوجۆری‌ كردوه‌‬ ‫له‌سه‌ر كه‌یسی‌ ئه‌نفال‌و مردوان‌و زیندوان‌و بۆ ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ بێكه‌س����ن‌و ته‌رمه‌كانیان‬ ‫هه‌روه‌ها پش����كنینی‌ ئافره‌تان‪ .‬باره‌گای‌ دێته‌ المان‌و دوای‌ س����ێ‌ مان����گ مانه‌وه‌‬ ‫س����ه‌ره‌كی‌ له‌پایته‌ختی‌ كوردس����تان ‌ه و ده‌یانده‌ین به‌ش����اره‌وانی‌ له‌و گۆڕستانه‌‬ ‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تی‌ هه‌یه‌ له‌شاره‌ گه‌وره‌كان‪ .‬تایبه‌ته‌ی‌ په‌یمانگای‌ پزیشكی‌ ده‌ینێژین‪،‬‬ ‫دو به‌شی‌ س����ه‌ره‌كی‌ هه‌یه‌ له‌ده‌زگاكه‌دا گۆڕستانه‌كه‌ش الی‌ كه‌سنه‌زانه‌"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی سه‌ربه‌خۆبونی په‌یمانگه‌كه‌و‬ ‫به‌شی‌ زیندوان‌و مردوان‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌ به‌ش����ی‌ زیندوان‪،‬ئه‌و ده‌س����تێوه‌ردانی الیه‌ن����ه‌ ئه‌منی����ه‌كان‪،‬‬ ‫وتی‌ "به‌ش����ی زیندوان بۆ ئه‌و كه‌سانه‌یه‌ وته‌بێژه‌ك����ه‌ی په‌یمانگ����ه‌ی دادوه‌ری‬ ‫یاخود بۆ ئه‌و كه‌یسانه‌یه‌ كه‌ پشكنینی‌ ده‌ڵێت "په‌یمانگای‌ پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ بۆ‬ ‫لێده‌كرێ����ت ج����ا چ پش����كنینی‌ پۆلیس یه‌كالی‌ كردنه‌وه‌ی‌ هه‌مو ئه‌و تاوانانه‌یه‌‬ ‫بێت یان پش����كنینی‌ ئه‌و ئافره‌تانه‌ بێت كه‌ نادیارن‌و كێش����ه‌یان له‌سه‌ره‌‪ ،‬له‌روی‌‬ ‫كه‌ ده‌ستدرێژی‌ سێكس����یان لێده‌كرێت پزیشكیه‌وه‌ كه‌س نه‌یتوانیوه‌و ناتوانێت‬

‫ب����ه‌زۆر بڕیار به‌ئێمه‌ بگۆڕێت‪ .‬چونكه‌‬ ‫ئێمه‌ له‌روی‌ دادگاوه‌ ئیمه‌ فۆڕمێك هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ كاتب عه‌دلییه‌كان بۆمان ده‌نوسن"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌سود وه‌رگرتن له‌ئه‌ندامی‬ ‫جه‌س����ته‌ بۆ كاری زانس����تی‌و شیكاری‬ ‫یاخود به‌خش����ینی‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "تا ئێستا‬ ‫هیچ كه‌س����ێك نه‌ب����وه‌ له‌كوردس����تاندا‬ ‫ئاماده‌یی‌ ئه‌وه‌ی‌ نیشان دابێت كه‌ دوای‌‬ ‫مردنی‌ س����ود له‌ئه‌ندامانی‌ جه‌سته‌یان‬ ‫وه‌ربگیرێت یان بیبه‌خشێت"‪.‬‬ ‫ناوب����راو زیات����ر ئام����اژه‌ به‌گرنگی‌‬ ‫به‌ش����ی‌ ئافره‌ت����ان ده‌كات‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌‬ ‫"ئێمه‌ به‌شێكمان هه‌یه‌ به‌ناوی‌ (به‌شی‌‬ ‫پشكنینی‌ ئافره‌تان) لیژنه‌یه‌كمان هه‌یه‌‬ ‫بڕیار له‌س����ه‌ر ئه‌و كێشانه‌ ده‌دات‪ .‬ئێمه‌‬ ‫ئه‌و حاڵه‌ تانه‌یش����مان هه‌یه‌ كه‌ منداڵی‌‬ ‫بچوكیش����ه‌ ده‌هێنرێته‌ المان‪ .‬كچیشمان‬ ‫هه‌یه‌ ته‌مه‌نی‌ پێنج ساڵ به‌ره‌و خوار یان‬ ‫به‌ره‌و سه‌ره‌ له‌كاتی‌ به‌ربونه‌وه‌یدا خوێن‬ ‫ده‌بینێت دایكه‌كه‌ له‌س����ه‌ریه‌تی‌ پیشانی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ ب����دات‌و لیژنه‌كه‌ش فۆڕمێكی‌ بۆ‬ ‫ئاماده‌ بكه‌ن له‌روی‌ دادوه‌ریه‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫كچه‌ كاتی‌ خ����ۆی‌ به‌ربوه‌ته‌وه‌و خوێنی‌‬ ‫بینیوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئه‌و حاڵه‌تانه‌ش����مان هه‌یه‌‬ ‫كه‌ كوشتنی‌ ئافره‌تان هه‌یه‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫پۆلیسه‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌ الی‌ ئێمه‌ی‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌ڵێن فه‌حسی‌ (به‌كاره‌) ی‌ بۆ بكه‌ن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بزانی����ن ئافره‌ته‌ كوژراوه‌كه‌ كچه‌‬ ‫یان ژنه‌ ئێمه‌ ئ����ه‌و حاڵه‌تانه‌مان هه‌یه‌و‬

‫به‌شی‌ پس����پۆڕانی‌ ئافره‌تانیشمان هه‌یه‌‬ ‫كه‌ باشن له‌و بواره‌دا"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی په‌رده‌ی كچێنیش‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"پ����ه‌رده‌ی‌ كچینی‌ چه‌ند جۆرێكی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫حاڵه‌تی‌ وامان هه‌بوه‌ كه‌ پیاوه‌كه‌ سكااڵی‌‬ ‫له‌هاوسه‌ره‌كه‌ی‌ كردوه‌ گواستویه‌تیه‌وه‌‬ ‫ك����چ ب����وه‌ كێش����ه‌ی‌ لێدروس����ت ب����وه‌‬ ‫له‌رێگ����ه‌ی‌ پۆلیس‌و له‌رێگ����ه‌ی‌ دادوه‌رو‬ ‫پزیش����كه‌ به‌ڕێزه‌كان خێزانی‌ كچه‌كه‌یان‬ ‫ئاگادار كردوه‌ت����ه‌وه‌ له‌په‌ڕه‌كانی‌ په‌رده‌‬ ‫تا گه‌یش����تونه‌ته‌ قه‌ناع ‌هت‌و كێش����ه‌كه‌‬ ‫چاره‌سه‌ر كراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "داواكاری����م ب����ۆ هاواڵتیانی‌‬ ‫خۆشه‌ویس����ت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كه‌یس����ێكیان‬ ‫ده‌بێ����ت‌و دێن����ه‌ الی‌ ئێم����ه‌ س����ه‌برو‬ ‫ته‌حه‌مولی����ان هه‌بێت ت����ا توێكاری‌ بۆ‬ ‫ئه‌و جه‌س����ته‌یه‌ بكه‌ین براده‌رانی‌ ئێمه‌‬ ‫جنێویان پێدراوه‌ لێیان دراوه‌ ته‌قه‌یان‬ ‫به‌س����ه‌ردا كراوه‌ به‌س ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌نجامی‌ كه‌یس����ه‌كه‌ وه‌ربگرنه‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌‬ ‫تێناگ����ه‌ن ئه‌و كه‌یس����ه‌ی‌ الی‌ ئێمه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ بۆ خزمه‌تكردنی‌ كه‌سوكاره‌كه‌یمانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ جارێ‌ كه‌س����ه‌كه‌ مردوه‌و رۆیشتوه‌‬ ‫به‌اڵم ئ����ه‌وان ته‌حه‌مولی‌ ئ����ه‌وه‌ ناكه‌ن‬ ‫هه‌تا دكتۆره‌كانی‌ ئێمه‌ كار له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫بك����ه‌ن‌و بۆ ئه‌وه‌ی‌ بگه‌نه‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ له‌خزمه‌ت����ی‌ كه‌س����وكاره‌كه‌یه‌تی‌‪.‬‬ ‫به‌ڕاس����تی‌ ئه‌وه‌ زۆر كێشه‌ی‌ بۆ دروست‬ ‫كردوین كه‌ هاواڵتی����ان هیچ هاوكاریمان‬ ‫ناكه‌ن"‪.‬‬

‫مفه‌وه‌زێك ‌ی پۆلیس‬ ‫له‌شوێن ‌ی كاره‌ك ‌هی‌ خۆ ‌ی ده‌كوژێت‬

‫ئاماره‌كانی ساڵی رابردوی‌ په‌یمانگای‌‬ ‫پزیشكی‌ دادوه‌ری‌ هه‌رێم‪:‬‬ ‫ له‌س���اڵی ‪ )1045( ،2015‬ته‌رممان‬‫بۆ هاتوه‌ كه‌ روداوی جۆراوجۆر بون‪.‬‬ ‫ ئاماری پشكنینی په‌رده‌ی كچێنی‬‫له‌س���اڵی ‪ ،2015‬بۆ زین���دوان (‪)706‬‬ ‫ك���ه‌س ب���وه‌و (‪ )40‬حاڵه‌تی���ش بۆ‬ ‫مردوان‪.‬‬ ‫ هه‌ر له‌ساڵی رابردو بۆ مردوانی نێر‬‫(‪ )8‬پشكنینی (لواته‌) به‌هه‌مان شێوه‌‬ ‫(‪ )5‬حاڵه‌تیش بۆ مردوانی مێینه‌‪.‬‬ ‫ حاڵه‌تی (لواته‌) س���ێكس له‌دواوه‌‬‫بۆ زیندوانیش (‪ )57‬نێرو (‪ )33‬مێ‪.‬‬ ‫ له‌به‌شی سیرۆلۆجی‌و هیماتۆلۆجیش‬‫(‪ )148‬پشكنین ئه‌نجامدراون له‌ساڵی‬ ‫‪ 2015‬ك���ه‌ له‌نێوانیاندا (‪ )36‬حاڵه‌تی‬ ‫پش���كنینی ئه‌ندام���ی مێین���ه‌و (‪)75‬‬ ‫حاڵه‌تی پشكنینی كۆم‌و (‪ )19‬حاڵه‌تی‬ ‫پشكنینی جلی ژێره‌وه‌و (‪ )3‬حاڵه‌تی‬ ‫پش���كنینی (چ���وك) و (‪ )5‬حاڵه‌تی‬ ‫پشكنینی سكپڕی بوه‌‪.‬‬ ‫ ه���ه‌ر له‌س���اڵی رابردو له‌به‌ش���ی‬‫بایۆكیمس���تریش (‪ )335‬پش���كنینی‬ ‫تاقیگه‌یی ئه‌نج���ام دراون له‌نێوانیاندا‬ ‫(‪ )142‬پش���كنینی مه‌یخواردن���ه‌وه‌و‬ ‫(‪ )71‬پشكنینی ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان‪.‬‬ ‫ له‌به‌شی هیستوباسالوجیش‪1117 ،‬‬‫پشكنینی تاقیگه‌یی له‌ساڵی ‪.2015‬‬ ‫ كۆی گشتی پشكنینه‌ تاقیگه‌ییه‌كانی‬‫ساڵی ‪ )1600( ،2015‬پشكنین‪.‬‬

‫به‌شێكمان هه‌یه‌‬ ‫به‌ناوی‌ به‌شی‌‬ ‫پشكنینی‌ ئافره‌تان‬ ‫كه‌ تێیدا پشكنین‬ ‫بۆ ئه‌و ئافره‌تانه‌‬ ‫ده‌كرێت روبه‌ڕوی‌‬ ‫ده‌ستدرێژی‌‬ ‫سێكسی‌ بونه‌ته‌وه‌‬ ‫یان كاری‌ سێكسی‌‬ ‫به‌ئاره‌زوی‌ خۆیان‬ ‫ئه‌نجامده‌ده‌ن‬

‫كورده‌ به‌كوژراو ‌ی‬ ‫له‌ئوتومبێله‌كه‌یدا‬ ‫دۆزرایه‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاریان که‌ریم‬ ‫ی‬ ‫بازرگانێك به‌ناوی‌ كورده‌‪ ،‬دوا ‌‬ ‫گه‌ردنئازایی‌ له‌هاوسه‌ره‌كه‌ی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ێ منداڵه‌ك ‌هی‌‪ ،‬له‌كات ‌‬ ‫ی س‌‬ ‫له‌ئامێزگرتن ‌‬ ‫ی‬ ‫هاتنه‌ده‌ره‌وه‌دا له‌نزیك ماڵه‌كه‌ ‌‬ ‫خۆی‌ له‌گه‌ڕه‌كی‌ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬ ‫ده‌ستڕێژی‌ لێده‌كرێت‌و ده‌كوژرێت‪.‬‬

‫رێژه‌ی خۆکوشتن رو له‌زیادبونه‌‬ ‫وتیش���ی‌ "پێش ئه‌وه‌ی‌ خۆی‌ بكوژێت نه‌بو‪ ،‬به‌اڵم ژی���ان ته‌نگی‌ پێهه‌ڵچنی‌ بو‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫ته‌له‌فونی‌ بۆكردم‌و هه‌واڵی‌ پرسیم‌و وتی‌ له‌روی‌ ده‌رونیه‌وه‌"‪.‬‬ ‫كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌ به‌كر س���ورن له‌سه‌ر‬ ‫زۆرباشم‪ ،‬به‌اڵم زۆری‌ پێنه‌چو خه‌به‌ریان‬ ‫به‌كر عومه‌ر كه‌ مفه‌وه‌زی‌ پۆلیسه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ ناوب���راو هیچ كێش���ه‌یه‌كی‌‬ ‫بۆ هێنام كه‌ خۆی‌ كوشتوه‌"‪.‬‬ ‫له‌دوای‌ نوسینی‌ نامه‌یه‌ك بۆهاوسه‌رو‬ ‫ملكۆ ئه‌وه‌ش���ی‌ رونكرده‌وه‌ كه‌ به‌كری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و مادی‌ نه‌بوه‌‌و گومانیشیان‬ ‫منداڵه‌كانی‌‪ ،‬له‌تاو بێزاری‌ ژیان‬ ‫ب���رای‌ ب���اری‌ دارایی‌ م���ام ناوه‌ند بوه‌‌و له‌كه‌س نیه‌‪.‬‬ ‫فیشه‌كێك ده‌نێت به‌سه‌ریه‌وه‌و خۆی‌‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ی‌ پۆلیس���ی‌ پارێ���زگای‌‬ ‫به‌ده‌ر له‌كاری‌ پۆلیس���ی‌ كه‌ مفه‌وه‌ز بوه‌‬ ‫ده‌كوژێت‪.‬‬ ‫له‌وه‌زاره‌ت���ی‌ ناوخۆ‪ ،‬رۆژان���ه‌ كرێكاری‌ سلێمانی‌ له‌ڕوداوه‌كه‌ به‌رده‌وامه‌‪ ،‬نه‌قیب‬ ‫به‌ك���ر عومه‌ر محه‌م���ه‌دی‌ ته‌مه‌ن ‪ 45‬ك���ردوه‌‪ ،‬ئ���ه‌و داخی‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ خوارد س���ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د وته‌بێژی‌ پۆلیسی‌‬ ‫ساڵه‌‪ ،‬كه‌ خاوه‌نی‌ هاوسه‌رو پێنج منداڵه‌‪ ،‬كه‌ ڕۆژێك پێ���ش ئه‌وه‌ی‌ خۆی‌ بكوژێت پارێزگای‌ س���لێمانی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ ڕاگه‌یاند‬ ‫له‌دوای‌ وازهێنان له‌كاری‌ پێشمه‌رگایه‌تی‌ پێكه‌وه‌ بون‪ ،‬ملكۆ وت���ی‌ "به‌كر هیچی‌ كه‌ له‌ژوره‌كه‌ی‌ خ���ۆی‌ به‌ده‌مانچه‌ خۆی‌‬ ‫ده‌بێته‌ مفه‌وه‌زی‌ پۆلیس له‌كانی گۆمه‌‪ ،‬نه‌ئ���ه‌وت زۆر له‌ژیان بێزار بو‪ ،‬به‌رده‌وام كوشتوه‌‌و فیشه‌كه‌كه‌ به‌رسه‌ری‌ كه‌وتوه‌‌و‬ ‫ب���ه‌اڵم ڕۆژی‌ پێنج ش���ه‌مه‌ ‪ 3/24‬دوای‌ ده‌ی���وت بێزارم له‌م ژیان���ه‌‪ ،‬منیش هه‌ر ده‌س���تبه‌جێ‌ گیانی‌ له‌ده‌س���تداوه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "كه‌س���وكاره‌كه‌ی‌ نه‌هاتون س���كااڵ‬ ‫به‌جێهێشتنی‌ نامه‌یه‌ك بۆ كه‌سوكاره‌كه‌ی‌ دڵخۆشیم ده‌دایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دوای‌ خۆكوش���تنی‌ به‌ك���ر‪ ،‬خ��� ‌هم‌و تۆماربك���ه‌ن‪ ،‬نازانرێ���ت ب���ۆ بڕی���اری‌‬ ‫له‌ش���وێنی‌ كاره‌كه‌ی‌ له‌بنك���ه‌ی‌ هێزی‌‬ ‫ئاماد‌ه له‌كانی گۆم���ه‌ خۆی ده‌كوژێت‪ ،‬خه‌فه‌تێك���ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ ب���ۆ خێزان���ی‌‌و خۆكوشتنی‌ داوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌پێی‌ وته‌ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌‬ ‫ده‌نوس���ێت "چیتر تاقه‌ت���ی‌ ئه‌م ژیانه‌م منداڵه‌كان���ی‌ به‌جێهێش���توه‌‪ ،‬زۆربه‌یانی‌‬ ‫كاری���ان له‌گه‌ڵ ك���ردوه‌ له‌كاتی‌ ده‌وامدا‬ ‫توشی‌ شۆك كردوه‌‪.‬‬ ‫نه‌ماوه‌‌و نامه‌وێت بژیم"‪.‬‬ ‫به‌ختیار كوڕه‌ گه‌وره‌كه‌ی‌ كه‌ ته‌مه‌نی‌ هیچ كێش���ه‌یه‌كی‌ نه‌بوه‌‌و زۆر جدی‌ بوه‌‬ ‫ملكۆی‌ برای‌ به‌چاوی‌ پڕ له‌فرمێسك‌و‬ ‫روخساری‌ خه‌مباره‌وه‌ ئاماژه‌ی به‌وه‌ كرد ‪ 21‬س���اڵه‌‪ ،‬له‌دوای‌ خۆكوشتنی‌ باوكی‌‪ ،‬له‌كاره‌كانیدا"‪.‬‬ ‫وته‌بێ���ژی‌ پۆلی���س جه‌ختی‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫كه‌ خۆكوش���تنی‌ به‌كر روداوێكه‌ هه‌رگیز هه‌س���ت به‌ته‌نیایه‌كی‌ گ���ه‌وره‌ ده‌كات‌و‬ ‫چاوه‌ڕێیان نه‌ك���ردوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "براكه‌م به‌رده‌وام بیر ل���ه‌و رۆژانه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئ���ه‌وه‌ش ك���رده‌وه‌ كه‌ ت���ا هه‌فته‌یه‌كی‌‬ ‫ی باوكیان له‌ناویاندا بو‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "باوكم دیكه‌ هۆكاری‌ خۆكوش���تنه‌كه‌ی‌ ئاشكرا‬ ‫به‌ده‌مانچه‌كه‌ی‌ كۆتای���ی‌ به‌ژیانی‌ خۆ ‌‬ ‫هیچ كێش���ه‌یه‌كی‌ ئابوری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫هێناوه‌"‪.‬‬

‫به‌ر له‌خۆکوشتنی‬ ‫نامه‌یه‌ك بۆ‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌ ‌ی‬ ‫ده‌نوسێت "چیتر‬ ‫تاقه‌تی‌ ئه‌م ژیانه‌م‬ ‫نه‌ماوه‌‌و نامه‌وێت‬ ‫بژیم"‬

‫ی‬ ‫ی كورد‌ه له‌كات ‌‬ ‫ی هاوس���ه‌ر ‌‬ ‫حه‌پسه‌ ‌‬ ‫پرس��� ‌هی‌ مێرده‌كه‌ی���دا‪ ،‬س���ه‌رتاپا‬ ‫ی‬ ‫ی پۆش���ی‌ بو‪ ،‬بۆ هاوسه‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ڕه‌ش��� ‌‬ ‫ده‌یالوانده‌وه‌و باس���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی ده‌كرد‬ ‫ی مارس‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌و ئێواره‌یه‌ی‌ ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫كورد‌ه زۆر س���ه‌رقا ‌ڵ ب���و‪ ،‬په‌یتا په‌یتا‬ ‫له‌حه‌وش���كه‌دا ده‌ه���ات‌و ده‌چو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌دركاند‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "پێشئه‌و‌ه ‌‬ ‫هیچ ‌‬ ‫ی گه‌ردنم‬ ‫بڕوات���ه‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬دوجار وت��� ‌‬ ‫ی زۆر ماچ كرد‬ ‫ئازاكه‌‪ ،‬س���ێ‌ كچه‌كه‌ش ‌‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ كچه‌ بچوكه‌كه‌مان"‪.‬‬ ‫ی "ئه‌و ئێواره‌ی���ه‌ زاواكه‌مان‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫له‌ماڵم���ان بو‪ ،‬كورده‌ ه���ات‌و خۆیكرد‬ ‫ی‬ ‫به‌ژوردا‌و س�ڵ�اوی‌ ك���ردو به‌زاواكه‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫وت كه‌ كچ ‌ه بچوك���ه‌م به‌رێت بۆ ماڵ ‌‬ ‫خۆیان"‪.‬‬ ‫ی له‌و‌ه كرد ك ‌ه كاتژمێر‬ ‫ناوبراو باس��� ‌‬ ‫ی ده‌چێت‬ ‫ی ش���ه‌و بو كورده‌ وتویه‌ت ‌‬ ‫نۆ ‌‬ ‫ی حه‌واڵ ‌ه بوه‌‪،‬‬ ‫ی كاری‌ نوسینگه‌ ‌‬ ‫سه‌رێك له‌هاوڕێكانی‌ ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم زۆر خه‌ریك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌س نه‌بوه‌‌و هیچ كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫په‌شۆكاوه‌ چه‌ند جارێك چوه‌ته‌ ژوره‌وه‌و قه‌رزار ‌‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و خێزانیش���ی‌ له‌گه‌ڵ كه‌س‬ ‫ی بۆ گوێ ‌‬ ‫هاتوه‌ت��� ‌ه ده‌ره‌وه‌‌و ده‌س���ت ‌‬ ‫ی "گومانمان له‌كه‌س‬ ‫ی "دواجار كورد‌ه نه‌ب���وه‌‪ ،‬ئه‌و وت��� ‌‬ ‫بردوه‌‪ ،‬حه‌پس���ه‌ وت ‌‬ ‫ی كوش���توه‌‪،‬‬ ‫ێ براكه‌مان ‌‬ ‫پێیوت���م گه‌ردنم ئازادك���ه‌‪ ،‬من ده‌ڕۆم‪ ،‬نیه‌‪ ،‬نازانین ك ‌‬ ‫ی پۆلیس���ین‬ ‫ی لێكۆڵین���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی چاوه‌ڕێ��� ‌‬ ‫ی ده‌كه‌یت؟ بۆكو ‌‬ ‫وتم ئه‌و قسانه‌ بۆچ ‌‬ ‫ده‌ڕۆیت؟ با منیش بێم له‌گه‌ڵت‪ .‬وتی‌‪ :‬له‌ڕوداوه‌ك���ه‌و نامانه‌وێت له‌خۆو‌ه كه‌س‬ ‫تۆمه‌تبار بكه‌ین"‪.‬‬ ‫نا ده‌رگاك ‌ه دامه‌خه‌ ئێستا دێمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی سلێمانیش ئه‌و‌ه‬ ‫پۆلیس���ی‌ پارێزگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌و له‌ڕێگ ‌ه ‌‬ ‫ی "كاتژمێر ‪‌ 11‬‬ ‫وتیش ‌‬ ‫هێز‌ه ئه‌منیه‌كانه‌وه‌ ته‌له‌فونم بۆ كرا ك ‌ه رونده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ تائێستا كه‌س له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ڕوداو‌ه ده‌ستگیر نه‌كراوه‌‌و لێكۆڵین ‌ه‬ ‫له‌نه‌خۆشخان ‌هی‌ فریاكه‌تنه‌و هیالكه‌"‪.‬‬ ‫ی ته‌مه‌ن ‪ 47‬ساڵه‌‪ ،‬به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫كورد‌ه مه‌حمود ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫ی پۆلیس ‌‬ ‫وته‌بێژ ‌‬ ‫ی سلێمانی‌‪،‬‬ ‫ی بازرگانیه‌ له‌شار ‌‬ ‫كه‌ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌قیب س���ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی هاوس���ه‌رگیر ‌‬ ‫ی ‪ 1996‬ژیان ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌ "تا ئێستا نازانرێت كورد‌ه‬ ‫ێ منداڵه‌‪.‬‬ ‫ی س‌‬ ‫پێكهێناوه‌‌و خاوه‌ن ‌‬ ‫ی هیچ‬ ‫فه‌یس���ه‌ڵ محمود ك ‌ه برای‌ كورده‌یه‌‪ ،‬له‌سه‌رچی‌ كوژاوه‌‪ ،‬كه‌سوكاره‌كه‌ ‌‬ ‫ی یاساییان تۆمار نه‌كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی ب���ه‌وه‌ ك���رد ك��� ‌ه براكه‌یان سكااڵیه‌ك ‌‬ ‫ئام���اژه‌ ‌‬

‫پێشئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕواته‌ده‌ره‌وه‌ دوجار‬ ‫وتی‌ گه‌ردنم ئازاكه‌‬ ‫سێ‌ كچه‌كه‌شی‌ زۆر‬ ‫ماچ كرد به‌تایبه‌تی‌‬ ‫كچه‌ بچوكه‌كه‌مان‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫یاوازه‌كان ‌ی‬ ‫نن جێگا ‌ی‬ ‫دا بكه‌نه‌و‌ه‬ ‫چوارچێوه‌ ‌ی‬ ‫ه‌یه‌وه‌ وت ‌ی‬ ‫ن پێویست ‌ه‬

‫ی ‌ه ك ‌ه ناب ‌ێ‬ ‫ك ‌ی تایبه‌ت‬ ‫ه‌تایبه‌ت بۆ‬ ‫ری‌ ئه‌رك ‌ی‬ ‫سه‌ر شان ‌ی‬ ‫اندنه‌ ده‌ب ‌ێ‬ ‫ت"‪.‬‬ ‫انی‌‪ ،‬كه‌ژاڵ‬ ‫�اندنێكمان‬ ‫وانم حاشا‬ ‫كه‌م‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ای‌ ئاڵۆز ‌ی‬

‫م مۆسیقا ‌ی‬ ‫اقیكردنه‌و‌ه‬ ‫به‌رزتره‌"‪.‬‬ ‫خوڵقاندن ‌ی‬ ‫ن نییه‌ كام‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫‪11‬‬

‫بورشا ئه‌حمه‌دیان‪ :‬به‌دایكمیان ده‌وت‬ ‫خۆ كچه‌كه‌تان نه‌دۆزیوه‌ته‌وه‌ وا ده‌هێڵن ئه‌و جۆره‌ كاران ‌ه بكات‬ ‫به‌رنامه‌ی(‪KOREK‬‬

‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬

‫بوشرا ئه‌حمه‌دیان خانمه‌‬ ‫راگه‌یه‌ندنكاری‌ كورد ده‌ڵێ‌ " چونك ‌ه‬ ‫بواری راگه‌یاندن بوارێكه‌ له‌به‌رچاوی‬ ‫خه‌ڵكدایت خه‌ڵك به‌ئاره‌زوی خۆی‬ ‫شت ئه‌ڵێت"‪ .‬وتیشی‌ "خزمی نزیكی‬ ‫خۆم په‌یوه‌ندییان به‌دایكمه‌وه‌ ده‌كرد‬ ‫ده‌یانوت خۆ كچه‌كه‌تان نه‌دۆزیوه‌ته‌‬ ‫وا ئه‌هێڵن ئه‌و جۆره‌ كارانه‌ بكات با‬ ‫بۆ خۆی زانكۆكه‌ی ته‌واو بكات"‪.‬‬ ‫بوش���را ئه‌حمه‌دی���ان ته‌م���ه‌ن ‪21‬‬ ‫س���اڵه‌‌و له‌دایكبوی‌ شاری‌ سلێمانییه‌‌و‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "له‌منداڵییه‌وه‌ ده‌س���تم‬ ‫به‌خوێندنه‌وه‌ی گۆڤ���ارو رۆژنامه‌كان‬ ‫كرد‌و كه‌س���ه‌ نزیكه‌كانیش���م له‌بواری‬ ‫راگه‌یاندنداب���ون‪ ،‬دوای ته‌واوكردن���ی‬ ‫قۆناغی ئاماده‌یی سه‌ره‌تای كاركردنم‬ ‫له‌كه‌ناڵی(‪)NRT‬یه‌وه‌ ده‌س���تم پێكرد‬ ‫وه‌ك په‌یامنێ���ری به‌ش���ی هه‌واڵ���ی‬ ‫سیاسی"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "به‌هۆی ئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌وامی‬ ‫زانك���ۆم ب���ۆ هاته‌پێ���ش ه���ه‌ر بۆیه‌‬ ‫نه‌متوان���ی درێژه‌ به‌كاركردن بده‌م له‌و‬ ‫كه‌ناڵه‌دا"‪.‬‬ ‫بوش���را ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌ش كرد كه‌‬ ‫"پڕۆژه‌یه‌ك���ی فۆتۆگرافیم ئه‌نجامدا بۆ‬ ‫برا پێشمه‌رگه‌كانمان له‌به‌ره‌كانی جه‌نگ‬ ‫وه‌ك خزمه‌تێك���ی بچوك ب���ۆ ئه‌وان‌و‬ ‫خۆش���به‌ختانه‌ كاره‌كه‌ ده‌نگیدایه‌وه‌و‬ ‫برایه‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵتیش"‪.‬‬ ‫بوش���را دێته‌ سه‌ر وێس���تگه‌یه‌كی‬ ‫ت���ری كاركردن���ی‌و ده‌ڵێ���ت "له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌وامی زانكۆمدا ویستم ده‌ستكه‌مه‌وه‌‬ ‫به‌كارك���ردن ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌دنی���ای‬ ‫راگه‌یاندن دانه‌بڕێم هه‌ر بۆیه‌ له‌ڕێگه‌ی‬ ‫چه‌ن���د هاوڕێیه‌ك���ه‌وه‌ به‌براده‌ران���ی‬ ‫كۆمپانی���ای بابیلۆن ئاش���نا بوم كه‌‬ ‫كۆمپانیایه‌ك���ی هونه‌رییه‌ كاری خۆی‬ ‫ده‌كات له‌سه‌ر ئاس���تی كوردستان"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێ‌ "چومه‌ ك���ۆڕه‌ك تیڤی وه‌ك‬

‫پێشكه‌ش���كاری‬ ‫‪.")BOX‬‬ ‫له‌باره‌ی جوانی فه‌یس���ی كچێك بۆ‬ ‫وه‌رگرتن���ی له‌تیڤیه‌كدا ك���ه‌ تاچه‌ند‬ ‫ده‌بێت���ه‌ مه‌رجی س���ه‌ره‌كی‪ ،‬بوش���را‬ ‫وت���ی‌ "به‌بۆچون���ی م���ن مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫روخس���ارجوانی زۆر گرنگه‌‌و خۆش���م‬ ‫ئ���ه‌و تێبینییه‌م ك���ردوه‌ ب���ۆ نمونه‌‬ ‫پێی���ان وای���ه‌ ده‌بێت ل���ه‌ش‌و الرێكی‬ ‫ڕێك���ت هه‌بێت‌و قه‌ڵ���ه‌و نه‌بیت‌و زۆر‬ ‫زه‌عیفی���ش نه‌بیت‌و زۆر كاتیش ئه‌ڵێن‬ ‫كه‌ ده‌موچاوه‌كه‌ ج���وان بو بینه‌ریش‬ ‫تاقه‌تی سه‌یركردنی ده‌بێت‌و ده‌نگیش‬ ‫له‌به‌رچاو ده‌گیرێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "منیش راهێنانی ده‌نگیم‬ ‫زۆر پێكرا كه‌ ده‌ست به‌كار بوم‌و هه‌ر‬ ‫به‌م هۆیه‌شه‌وه‌ بۆ فیلمی سینه‌مایش‬ ‫پێم وت���راوه‌ ب���ۆ ڕۆڵ بینی���ن به‌اڵم‬ ‫له‌ئێس���تادا هیچ ئاماده‌كارییه‌كم نییه‌‬ ‫بۆ ده‌ركه‌وتن"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی نێگه‌تیڤی ك���ۆڕه‌ك تیڤی‬ ‫له‌بۆچونی هونه‌رمه‌ندانی سلێمانییه‌وه‌‬ ‫بوشرا وتی "هه‌میش���ه‌ به‌گوفتارێكی‬ ‫ش���یرینه‌وه‌ ده‌چمه‌ الی هونه‌رمه‌ندان‬ ‫ب���ۆ چاوپێكه‌وتن‌و له‌و ب���اوه‌ڕه‌دا نیم‬ ‫ك���ۆڕه‌ك كه‌ناڵێك���ی نێگه‌تی���ڤ بێت‬ ‫له‌دیدی هونه‌رمه‌ندانی س���لێمانییه‌وه‌‌و‬ ‫له‌وكات���ه‌وه‌ی من ده‌س���تم كردوه‌ به‌م‬ ‫كاره‌ هیچ هونه‌رمه‌ندێك چاوپێكه‌وتنی‬ ‫ره‌ت نه‌كردومه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "به‌اڵم زۆر جاریش كه‌ ئه‌ڵێم‬ ‫له‌بابیلۆن���م به‌پێكه‌نین���ه‌وه‌ ئه‌ڵێن ها‬ ‫چییه‌ بوی به‌ پارتی؟"‬ ‫بوش���را له‌و باوه‌ڕه‌دای���ه‌ كه‌ مه‌رج‬ ‫نییه‌ كه‌سێك له‌ش���وێنێك كاری كرد‬ ‫هه‌مان بۆچونی سیاسی ئه‌و شوێنه‌ی‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێكی تری قسه‌كانیدا بوشرا‬ ‫ئه‌حمه‌دیان دێته‌ سه‌ر باسی په‌یوه‌ندی‬ ‫خۆی له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌نده‌كانداو ده‌ڵێ‌‬ ‫"په‌یوه‌ندییه‌ك���ی به‌رفراوان���م له‌گه‌ڵ‬ ‫زۆربه‌ی هونه‌رمه‌نده‌كانی كوردستاندا‬

‫چ خانم���ه‌كان ی���ان پی���اوه‌كان هه‌یه‌‬ ‫به‌اڵم هه‌میش���ه‌ حه‌س���اده‌تێك هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌نێو كچه‌كاندا هه‌میش���ه‌ به‌شێكیان‬ ‫ملمالنێ���ت ده‌كه‌ن ی���ان تۆمه‌تت بۆ‬ ‫دروست ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫بوشرا له‌به‌ش���ێكی تری قسه‌كانیدا‬ ‫دێته‌ س���ه‌ر باس���ی ئه‌جن���دای كاری‬ ‫سۆش���یالمیدیا له‌كوردس���تان‌و وتی‬ ‫"له‌راس���تیدا ئه‌مڕۆ چ میدیای ئازاد چ‬ ‫كه‌ناڵ���ه‌ حیزبیی���ه‌كان به‌پێی میزاج‌و‬ ‫براده‌ری له‌بواری هونه‌ری‌و سیاسیشدا‬ ‫به‌ئ���اره‌زوی خۆی���ان كاره‌كته‌ره‌كان‬ ‫به‌رجه‌سته‌ ده‌كه‌ن من ئه‌وه‌شم بینیوه‌‌و‬ ‫له‌ئاستی ئه‌و بابه‌تانه‌دا من زمانی خۆم‬ ‫ناگرم به‌رده‌وام قسه‌ ده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫بوشرا له‌درێژه‌ی قس���ه‌كانیدا دێته‌‬ ‫س���ه‌ر الیه‌نێكی تری ژیان���ی‌و ده‌ڵێ‌‬ ‫"به‌شێكی تری كاره‌كانم خۆی له‌بواری‬ ‫ئێستاتیكا ده‌بینێته‌وه‌ وه‌ك دیزاینه‌ری‬ ‫مۆدێل���ی فۆت���ۆ له‌و بواره‌ش���دا كارم‬ ‫كردوه‌‌و ماوه‌یه‌كیش وه‌ك نمایشكاری‬ ‫جلوبه‌رگی خانمان كارم كردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی بوش���را‬ ‫له‌تانه‌و ته‌ش���ه‌ری كۆمه‌ڵگای كوردی‌و‬ ‫برینداركردن���ی به‌تۆمه‌ته‌ ب���اوه‌كان‪،‬‬ ‫وتی "ئه‌وه‌ ده‌كه‌وێته‌وه‌ سه‌ر ئاستی‬ ‫رۆشنبیری كۆمه‌ڵگه‌‌و بێگومان منیش‬ ‫وه‌ك���و فه‌ردێك���ی كۆمه‌ڵگ���ه‌ به‌ری‬ ‫كه‌وت���وم چونك���ه‌ ب���واری راگه‌یاندن‬ ‫بوارێكه‌ له‌به‌رچاوی خه‌ڵكدایت‌و خه‌ڵك‬ ‫به‌ئاره‌زوی خۆی شت ئه‌ڵێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "خزم���ی نزیك���ی خ���ۆم‬ ‫په‌یوه‌ندیی���ان به‌ دایكم���ه‌وه‌ ده‌كرد‬ ‫ئه‌یانوت خۆ كچه‌كه‌تان نه‌دۆزیوه‌ته‌وه‌‬ ‫وا ئه‌هێڵ���ن ئه‌و جۆره‌ كارانه‌ بكات با‬ ‫بۆ خۆی زانكۆكه‌ی ته‌واو بكات"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات كه‌ "ژیان‬ ‫له‌الی چه‌ند كه‌س���انێك ب���وه‌ به‌وه‌ی‬ ‫زانكۆ ت���ه‌واو بكه‌یت‌و هاوس���ه‌رگیری‌‬ ‫بكه‌ی���ت‌و منداڵێكت ببێ به‌اڵم باوكم‌و‬ ‫دایكم زۆر باشن هه‌میشه‌ یارمه‌تیده‌رم‬ ‫بون"‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬موحه‌مه‌د حه‌مید‬

‫ت به‌بڕیار ‌ی‬ ‫سه‌گی‌ پێوه‌‬ ‫وی‌ ده‌نگی‌‬ ‫نی‌ حیزبی‌‬ ‫وانه‌ی‌ ئێمه‌‬ ‫كردوه‌و نه‌‬ ‫دات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وكاتانه‌‬ ‫اتانه‌ رۆحم‬ ‫ن به‌ختیار‬

‫ی ئێمه‌ ماویه‌تی‌ ده‌ست بۆ زۆر ئیش به‌رێت‬ ‫شایی‌ ره‌زا‪ :‬ئافره‌ت ‌‬ ‫ئا‪ :‬رۆژیار لوقمان‬

‫شایی‌ ره‌زا هونه‌رمه‌ندی‌ شانۆكاری‌‬ ‫كورد رایده‌گه‌یه‌نێت "ئافره‌تی‌‬ ‫ئێمه‌ ماویه‌تی‌ ده‌ست بۆ زۆر ئیش‬ ‫به‌رێت‌و به‌ربه‌ستیش ماوه‌ كه‌ ئه‌ویش‬ ‫كۆمه‌ڵگاكه‌مانه‌‌و ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌ده‌وروبه‌رتن"‪.‬‬ ‫ش���ایی‌ ره‌زا كچ���ه‌ ئه‌كت���ه‌ره‌ خوێن‬ ‫شیرینه‌كه‌ی‌ ش���انۆ‌و هونه‌ری‌ كوردی‌‪,‬‬ ‫كه‌له‌دایكبوی‌ س���اڵی‌(‪)1992‬ی‌ شاری‌‬ ‫س���لێمانییه‌‌و ده‌رچ���وی‌ په‌یمان���گای‬ ‫س���لێمانییه‌‌و‬ ‫هونه‌ره‌جوانه‌كان���ی‌‬ ‫مامۆستای هونه‌ره‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌هاتنه‌‬ ‫ن���او دنیای هونه‌ر له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاوێنه‌ وتی‌ "هه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ ده‌س���تم‬ ‫ب���ه‌كاری‌ هون���ه‌ری ك���ردووه‌‌و یه‌كه‌م‬ ‫رۆڵ���م له‌ش���انۆگه‌رییه‌ك بو ك���ه‌ رۆڵی‌‬ ‫(چۆله‌كه‌م)بین���ی‌‌و له‌س���اڵی‌(‪)1997‬‬ ‫به‌رده‌وامم به‌ئێستاش���ه‌وه‌‌و حه‌زی‌ خۆم‬ ‫بوه‌ بۆ بواری‌ هونه‌ری‌"‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی‌ هاتن���ه‌ پێش���ه‌وه‌ی‌‬ ‫خانم���ه‌ ئه‌كت���ه‌ره‌كان ب���ۆ ن���او كاری‌‬ ‫هونه‌ری و دنیای‌ ش���انۆ‪ ،‬ش���ایی‌ ره‌زا‬ ‫وتی‌"به‌ره‌وپێشچونێكی‌ زۆر باش هه‌یه‌‬ ‫به‌اڵم واهه‌س���تده‌كه‌م هێشتا له‌ئاستی‌‬ ‫پێویس���تدا نییه‌ ئافره‌تی‌ ئێمه‌ ماویه‌تی‌‬ ‫ده‌ست بۆ زۆر ئیش به‌رێت‌و به‌ربه‌ستیش‬ ‫ماوه‌ كه‌ ئه‌وی���ش كۆمه‌ڵگاكه‌مانه‌‌و ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ كه‌ له‌ده‌وروبه‌رتن"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "هه‌ندێك جاری���ش دیالۆگ‬

‫��ه‌ ئه‌وانی‌‬ ‫داڵه‌كانیان‬ ‫ی‌ حاڵیان‬ ‫م خواردوه‌‬ ‫نه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫تارانه‌ی‌ كه‌‬ ‫س���تیانه‌وه‌‬ ‫ان مافیان‬ ‫���تمانه‌وه‌‪،‬‬

‫ی‌ له‌لیژنه‌ی‌‬ ‫رمه‌ن���دان‌و‬ ‫ه‌دڵنیایه‌وه‌‬ ‫ڕێگه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫ۆ هه‌ندێك‬ ‫ابه‌ش بون‬ ‫اڵتداره‌كان‌و‬ ‫به‌راس���تی‌‬ ‫هونه‌رمه‌ند‬ ‫نی‌ عه‌قڵ‌‌و‬ ‫هه‌یه‌ هه‌ر‬ ‫ێكدا دۆخ‌و‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫ی زیات���ر‌ه هه‌یه‌ بۆئیش كردن‌و‬ ‫كاتێك ‌‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ت هه‌ی��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫حه‌زو ئ���اره‌ز ‌‬ ‫گۆڕانكاری‌ له‌ئیشه‌كانت بكه‌یت‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ی له‌ب���ری‌ ئیش���ه‌كانت‬ ‫گۆڕان���كار ‌‬ ‫سه‌رس���وڕمانت الدروس���ت ده‌كات‪،‬‬ ‫پێویس���ت ن���اكات له‌ئێس���تادا هیچ‬ ‫بڕیارێك بده‌یت‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫ی ئی���ش زۆر كه‌وتۆت��� ‌ه‬ ‫په‌س���تان ‌‬ ‫س���ه‌رت‪ ،‬نازانیت چۆن چاره‌سه‌ریان‬ ‫ی ناڕه‌حه‌ت‬ ‫بۆبدۆزیت���ه‌وه‌‪ ،‬ماوه‌یه‌ك��� ‌‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌به‌یت‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫قۆناغێكی‌ نوێ‌ به‌سه‌ر ئه‌به‌یت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێویسته‌ بزانیت كه‌ ئه‌و به‌رپرسیارێتی ‌ه‬ ‫قورس ‌ه بۆ سه‌ر ژیانت‪.‬‬

‫به‌ربه‌س���ته‌ چونكه‌ هه‌ندێ���ك له‌خانمه‌ چاوپێكه‌وتن���ه‌كان زۆر بێتاقه‌ت���م‬ ‫ئه‌كته‌ره‌كانم���ان جاری‌ وا هه‌یه‌ ناتوانن ده‌كات"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ پێكهێنانی‌ ژیانی‌ هاوسه‌ریش‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و دیالۆگ���ه‌ بڵێن ی���ان ده‌ڵێن ئه‌م‬ ‫تێكسته‌ دوره‌ له‌داب‌ونه‌رێتی‌ كۆمه‌ڵگای وتی‌ "هاوسه‌رگیریم نه‌كردوه‌‌و له‌ئێستادا‬ ‫كه‌س له‌ژیانمدا نیی���ه‌ به‌اڵم له‌رابردودا‬ ‫كوردی‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و هێم���ا ب���ۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌كات كه‌ هه‌بوه‌‌و نه‌بوه‌ به‌نسیب"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر ژیان دوباره‌‬ ‫خانه‌واده‌ك���ه‌ی‌ به‌گش���تی‌‌و به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ده‌رفه‌تی‌ بۆ بڕه‌خس���ێنێت حه‌ز ده‌كات‬ ‫دایكی‌ پاڵپشتی‌ ته‌واوه‌تی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌سه‌رس���امبونی‌ به‌كاری‌ به‌و شێوه‌یه‌ی‌ ئێس���تا به‌رده‌وام بێت‪،‬‬ ‫هونه‌رمه‌ندێكی‌ دیاریكراو‪ ،‬ش���ایی‌ ره‌زا شایی‌ وتی‌"ئه‌گه‌ر دوباره‌ دروستببمه‌وه‌‬ ‫وتی‌ "ناتوانم دیاری‌ بكه‌م به‌اڵم كۆمه‌ڵێك هه‌ر به‌م عه‌قڵه‌ی‌ ئێستا دروست ده‌بمه‌وه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‌ زۆر س���ه‌ركه‌وتومان هه‌یه‌ چونكه‌ هونه‌ر ش���تی‌ زۆر جوانی‌ به‌من‬ ‫به‌خشی‌ ناتوانم لێی‌ په‌شیمان بم"‪.‬‬ ‫كه‌زۆر سه‌رسامم پێیان"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌گه‌ر ه���ه‌زار جار له‌دایك‬ ‫له‌باره‌ی‌ توانایی‌ به‌رجه‌س���ته‌كردنی‌‬ ‫ئ���ه‌و رۆاڵنه‌ی‌ كه‌ دیمه‌ن���ی‌ ماچكردنی‌ ببمه‌وه‌ حه‌زده‌كه‌م هه‌روه‌ك ئه‌م(شایی‬ ‫تێدایه‌‪ ،‬ش���ایی‌ وتی‌ "تائێستا رۆڵێكی‌ ره‌زا)یه‌ دروس���ت ببم���ه‌وه‌ به‌اڵم چه‌ند‬ ‫وام نه‌بینیوه‌ ب���ه‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌داهاتودا شتێك هه‌یه‌ حه‌ز ناكه‌م دوباره‌ بێته‌وه‌‬ ‫رۆڵێك���ی‌ وام پ���ێ بدرێ���ت ده‌كه‌وێته‌ له‌ژیانم"‪.‬‬ ‫ش���ایی‌ ره‌زا دان ب���ه‌وه‌دا ده‌نێت كه‌‬ ‫س���ه‌ر ئه‌و بارودۆخه‌ی‌ ك���ه‌ چ بڕیارێك‬ ‫كه‌یبانۆیه‌كی‌ باش���ه‌‌و ده‌ڵێ‌ "زۆر باشم‬ ‫ده‌ده‌م"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ چ شتێك توڕه‌ی له‌كاری‌ ماڵ‌و شاره‌زاشم له‌ئاماده‌كردنی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ش���ایی‌ ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات خواردن"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ی‌ ئه‌و توانجان���ه‌ی‌ كه‌ له‌ناو‬ ‫كه‌ به‌درۆكردن‌و به‌په‌راوێزخس���تن توڕه‌‬ ‫ده‌بێت‌و وتی‌ "زۆر كه‌مخه‌ویشم ئه‌وه‌ش كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌ كوردی���دا روبه‌ڕوی���ان‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ش���ایی‌ ره‌زا ده‌ڵێ‌"من هیچ‬ ‫زۆر بێزاری‌ كردوم (به‌پێكه‌نینه‌وه‌)"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ پابه‌ندبونی‌ به‌ئاینه‌وه‌‪ ،‬شایی‌ شتێكم نییه‌ بۆیان چونكه‌ هه‌ر كه‌سه‌و‬ ‫وتی‌"م���ن تاڕاده‌یه‌ك���ی‌ ب���اش پابه‌ندم به‌جۆرێك‌و سروشتی‌ به‌شێوازێكه‌‪ ،‬هه‌یه‌‬ ‫به‌ئاین���ی‌ ئیس�ل�امه‌وه‌‌و نوێژده‌ك���ه‌م‌و كاری‌ ت���ۆی‌ به‌دڵه‌ یان به‌دڵی‌ نییه‌ یان‬ ‫قسه‌ ده‌كات ئه‌گه‌ر به‌و قسه‌یه‌ ئاسوده‌‬ ‫رۆژوش ده‌گرم"‪.‬‬ ‫ش���ایی‌ كه‌موكوڕییه‌كان���ی‌ خ���ۆی‌ ده‌بێت بابیكات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "من كێش���ه‌م له‌گه‌ڵ كه‌سدا‬ ‫ئاش���كراده‌كات‌و ده‌ڵێ‌ "زۆر ك ‌هم‌وكوڕی‌‬ ‫له‌ده‌نگمدایه‌ به‌تایبه‌ت له‌كاتی‌ ش���انۆو نییه‌"‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫توانیت ئه‌و ماوه‌ی ‌هی‌ پێشو كۆمه‌ڵێك‬ ‫ك���ه‌س له‌خۆت نزی���ك بكه‌یته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫دواتر تۆ سودتت لێیان بینی‌‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ت به‌ش���ه‌ڕ‬ ‫ێ نزیك‬ ‫مه‌ی���ه‌وه‌ هه‌وڵبد‌ه زیات���ر ل ‌‬ ‫ببیت���ه‌وه‌‪ ،‬كیش���ه‌كانتان پێك���ه‌و‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر بكه‌ن‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫چۆن ره‌شیی‌ ده‌وروبه‌ری‌‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫چاوت ناهێڵیت‬

‫ی كورد‬ ‫كه‌ژاڵ ئاده‌می‌‪ :‬هونه‌رمه‌ند ‌‬ ‫بێزو به‌خوڵقاندنی‌ نوێكارییه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫كه‌ژاڵ ئاده‌می‌ هونه‌رمه‌ندی‌ گۆرانیبێژی‌ كورد‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "هونه‌رمه‌ندی‌ كورد بێزو به‌خوڵقاندن ‌ی‬ ‫نوێكارییه‌و‌ه ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم هێشتا المان رون نیی ‌ه‬ ‫كام رێگا هه‌ڵبژێرین بۆ گه‌یشتن به‌م ئامانجه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌س���ه‌ره‌تاكانی‌ چون ‌ه نێو دنیای‌ هونه‌ر‌و‬ ‫گۆران���ی‌ وتن���ه‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ژاڵ ئاده‌م��� ‌ی له‌دیمانه‌یه‌كدا‬ ‫له‌گه‌ڵ ئاوێنه‌ رایگه‌یاند "له‌دایكبوی‌ ش���اری‌ س���ه‌قزم‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس���تان‌و له‌ئامێزی‌ دایك‌و باوكێك ‌ی‬ ‫شۆڕشگێڕدا چاوم به‌دونیا هه‌ڵهێناوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "دایك‌و باوكم له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی‌ نه‌یانده‌توان ‌ی‬ ‫زوڵم‌و زۆرو ژێرده‌س���تبون ‌ی نه‌ت���ه‌وه‌ ‌ی كورد له‌ئێراندا‬ ‫قبوڵ بكه‌ن تێكه‌ڵی‌ ش���ۆڕش ب���ون‌و چونه‌ ناو ژیان ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگایه‌ت ‌ی له‌چیاكاندا"‪.‬‬ ‫ئاده‌می‌ ئاماژه‌ بۆ ئه‌و‌ه ده‌كات كه‌ ئیش���ی‌ سیاس ‌ی‬ ‫دایك‌و باوك ‌ی بوه‌ته‌ هۆی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ ژیانی‌ تاراوگه‌‌و‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی‌ "س���اڵ ‌ی ‪1998‬رومكرده‌ هه‌نده‌ران‌و‬ ‫له‌واڵتی‌ س���وید نیش���ته‌جێبوم‌و له‌ب���واری‌ خوێندندا‬ ‫له‌زانكۆی‌ س���تۆكهۆڵم له‌بواری ده‌رونناسی خوێندم‌و‬ ‫ئێستا وه‌كو دكتۆری ده‌رونناس ئیشده‌كه‌م"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێ‌ "یه‌كه‌م هه‌نگاوی‌ من ب���ۆ دونیای‌ هونه‌ر‬ ‫له‌ته‌مه‌نی‌ هه‌ش���ت س���ااڵندا بو‪ ،‬له‌و ته‌مه‌نه‌دا ده‌ستم‬ ‫به‌خوێندنه‌وه‌ی‌ دیوانی‌ شیعری‌ مامۆستا قانیع كرد"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ‌ "له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ له‌رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس���تان‬

‫ئارایشتگای مه‌که‌س بۆ رازاندنه‌وه‌ی خانمان‬ ‫عه‌قاری ـ به‌رامبه‌ر ئه‌من ‌ه سوره‌ک ‌ه‬ ‫ی‬ ‫زۆر ك���ه‌س هه‌یه‌ كه‌ كێش���ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌شبون یاخود تۆخبونی‌ پێست ‌‬ ‫ده‌وروب���ه‌ری‌ چاوی���ان هه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ت���ه‌ چه‌ن���د هۆكارێك ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ له‌وانه‌ زۆر هی�ل�اك بون‪،‬‬ ‫كه‌مخه‌وی‌‪ ،‬گۆڕانكاری‌ هۆرمۆنی‌‪،‬‬ ‫ی هه‌تاو‪.‬‬ ‫ی خێزانی‌‪ ،‬تیش���ك ‌‬ ‫مێژو ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌مو ئه‌مانه‌ هۆكاری‌ دروستبون ‌‬ ‫ئه‌م حاڵه‌ت���ه‌ن‪ ،‬هه‌ربۆی���ه‌ ئێم ‌ه‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫خوێندن‌و نوسینی‌ كوردییان له‌قوتابخان ‌ه ل ‌ێ قه‌ده‌غ ‌ه‬ ‫كردبوین‪ ،‬من خوێندن‌و نوس���ینی‌ زمان ‌ی دایك ‌ی خۆم‬ ‫له‌شیعره‌كان ‌ی ئه‌و مامۆستا نه‌مره‌وه‌ فێربوم"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ شیعرنوسینی‌ خۆش���یه‌وه‌‪ ،‬كه‌ژاڵ ئاده‌م ‌ی‬ ‫وتی‌ "حه‌ز‌و خۆشه‌ویس���تییه‌ك ك ‌ه بۆ شیعر له‌ناخمدا‬ ‫بو منی‌ به‌ره‌و نوسین ‌ی شیعر هانده‌دا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "هه‌ر له‌و ته‌مه‌نی‌ منداڵیه‌مه‌وه‌ هه‌ست ‌ی خۆم‬ ‫به‌نوسینی‌ شیعر به‌یان ده‌كردو له‌ته‌نیایی‌‌و خه‌ڵوه‌ت ‌ی‬ ‫خۆمدا ش���یعره‌كانم ده‌كرده‌ گۆرانی‌‌و له‌س���ه‌ر شریت‬ ‫تۆمارم ده‌كرد"‪.‬‬ ‫ئه‌و هێما بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه "هه‌نگاو ‌ی دواتر بۆ‬ ‫دنیا ‌ی پاكی‌ هونه‌ر به‌ژه‌نینی‌ ئامێر ‌ی كه‌مان(ڤیۆلۆن)‬ ‫بو له‌ته‌مه‌ن ‌ی ‪16‬سااڵندا ده‌ستم به‌ژه‌نین ‌ی كه‌مان كرد‬ ‫له‌قوتابخانه‌ی‌ مۆسیقای‌ س���ه‌با‪ ،‬له‌خزمه‌ت ‌ی مامۆستا‬ ‫عه‌ل ‌ی شه‌كوری‌"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "س���اڵ ‌ی ‪ 2006‬یه‌كه‌م به‌رهه‌م���م به‌ناو ‌ی‬ ‫(جوانترین وش���ه‌)‪ ،‬پێشكه‌ش��� ‌ی جه‌م���اوه‌ر كرا ك ‌ه‬ ‫پێكهاتبو له‌ ‪6‬گۆران ‌ی كه‌ له‌هۆنراوه‌كانی‌ خۆم بو"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ ‌ی بایه‌خی‌ س���تایل‌و ش���ێواز بۆ هونه‌رمه‌ند‪،‬‬ ‫كه‌ژاڵ ئاده‌م ‌ی وتی‌ "ستایل ‌ی تایبه‌تی‌ هونه‌رمه‌ند‌ه ك ‌ه‬ ‫ئیش��� ‌ه هونه‌رییه‌كان ‌ی نه‌مرده‌كات‪ .‬گه‌ر چاو له‌مێژو ‌ی‬ ‫هونه‌رمه‌ندان بكه‌ین ده‌بینین ئه‌وانه‌ ‌ی كه‌ له‌ستایلێك ‌ی‬ ‫تایبه‌تی‌ مۆسیقا به‌هره‌مه‌ند بون به‌رهه‌مه‌كانیان نه‌مرو‬ ‫به‌رده‌وام له‌دنیا ‌ی ئه‌مڕۆشدا هۆگری‌ خۆ ‌ی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ستایلی‌ مۆسیقا ده‌توانین بڵێین شێوازێك ‌ه‬ ‫هونه‌رمه‌ند هونه‌ره‌كه‌ی‌ پ ‌ێ ده‌خوڵقێنێ‌"‪.‬‬

‫ئ���ه‌و ل���ه‌و بڕوایه‌دایه‌ ك���ه‌ س���تایله‌ جی‬ ‫مۆس���یقا ‌ی هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك كات���ێ‌ ده‌توان‬ ‫خۆیان له‌گۆڕه‌پان ‌ی هونه‌ر ‌ی ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌د‬ ‫ك���ه‌ فانتازیا‌و نوێ���كاری‌ هونه‌رمه‌ن���د له‌چ‬ ‫مۆس���یقای‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ خۆیدا بێ���ت‌و له‌وبار‌ه‬ ‫"هونه‌رمه‌ند بۆ به‌ره‌وپێشچون‌و گه‌شه‌كردن‬ ‫ستایلی‌ تایبه‌تی‌ خۆی‌ هه‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا ئاده‌می‌ ل���ه‌و بڕوایه‌دای‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌بیر بكه‌ین كه‌ خوڵقاندنی‌ ستایلێك‬ ‫ئیش���ێك ‌ی ئاس���ان نیی ‌ه بۆ هونه‌رمه‌ند‌و به‌‬ ‫گۆرانیبێژ‌و له‌و باره‌یه‌و‌ه وت ‌ی "به‌شێكی‌ زۆر‬ ‫خوڵقاندنی‌ س���تایله‌ نوێكانی‌ مۆس���یقا له‌س‬ ‫موزیكژه‌ن‌و ژه‌نیار‌و ئاوازدانه‌ره‌و ئه‌م خوڵقا‬ ‫زانیارییه‌كی‌ تێروته‌س ‌هل‌و پڕی‌ له‌پشت بێت‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ئاستی‌ ئه‌مڕۆ ‌ی هونه‌ر ‌ی گۆرا‬ ‫ئاده‌م���ی‌ وتی‌ "ئه‌گه‌ر به‌گش���تی‌ چاوخش���‬ ‫هه‌بێت به‌س���ه‌ر مۆس���یقا ‌ی ئه‌مڕۆماندا ناتو‬ ‫له‌به‌ره‌وپێش���چونی‌ مۆس���یقای‌ ك���ورد ‌ی بك‬ ‫ه���اوكات هه‌ندێك سه‌رلێش���ێواو ‌ی له‌دنی���ا‬ ‫ئه‌مڕۆ ‌ی مۆسیقای‌ كوردیدا ده‌بینم"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێ‌ "له‌وانه‌یه‌ هه‌ڵه‌م نه‌كردبێ‌ گه‌ر بڵێم‬ ‫كوردی‌ له‌زه‌مه‌ن ‌ی ئه‌مڕۆدا قۆناغێكی‌ خۆتا‬ ‫تێپه‌ڕده‌كات‌و ئاواتی‌ هه‌نگاونان ‌ه ئاستێكی‌ ب‬ ‫راشیگه‌یاند "هونه‌رمه‌ند ‌ی كورد بێزو به‌خ‬ ‫نوێ���كار ‌ی ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم هێش���تا المان رون‬ ‫رێگا هه‌ڵبژێرین بۆ گه‌یشتن به‌م ئامانجه‌"‪.‬‬

‫تیل‪0533202790 :‬‬

‫‪facebook: makassalonsulaymaniah‬‬

‫ئامۆژگاری‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ ئه‌كه‌ین‬ ‫ك ‌ه س���ود له‌م خۆراكان ‌ه وه‌ربگرن‬ ‫بۆ نه‌هێشتنی‌ ئه‌و ره‌شیانه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ خه‌یار‪ .‬خه‌یاره‌كان به‌شێوه‌ ‌‬‫بازنه‌ی‌ ببڕه‌و له‌سه‌ر چاوت دایبن ‌ه‬ ‫ی ‪15‬‬ ‫چاوه‌كان���ت دابخه‌ بۆم���اوه‌ ‌‬ ‫خوله‌ك‪.‬‬

‫ نه‌عن���ا‪ .‬ده‌توانی���ت لۆك��� ‌ه‬‫له‌ئاوی‌ نه‌عنا ته‌ڕ بكه‌یت‌و له‌سه‌ر‬ ‫ی ‪10‬‬ ‫چاوه‌كان���ت دایبنێت بۆماوه‌ ‌‬ ‫خوله‌ك‪.‬‬ ‫ په‌تات���ه‌‪ .‬ده‌توانیت به‌هه‌مان‬‫ی‬ ‫ش���ێوه‌ی‌ خه‌یاره‌ك ‌ه به‌ش���ێوه‌ ‌‬ ‫بازن���ه‌ی‌ بیبڕیت‌و له‌س���ه‌ر چاوت‬ ‫دایبنێت بۆماوه‌ی‌ ‪ 10‬خوله‌ك‪.‬‬

‫هونه‌رمه‌نده‌كان دابه‌ش بون به‌سه‌ر هه‌ردو حیزبی‌ ده‌سه‌اڵتداو ناهه‌قیشیان نیه‌‬

‫عادل عه‌زیز‪ :‬ئێمه‌ش هاوسه‌ره‌كامنان حاڵیان باش نیه‌‬ ‫ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬

‫بێژه‌رو هونه‌رمه‌ندی‌ دیارو په‌رله‌مانتاری‌ بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬عادل عه‌زیز رایده‌گه‌ینێت ك ‌ه سیاسیه‌كان‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‌ ته‌ندروستیان ناوێت‪.‬‬ ‫ع���ادل عه‌زی���ز ئه‌وه‌ ئاش���كرا ده‌كات ك���ه‌ كاری‌‬ ‫په‌رله‌مانت���اری‌ كاریگ���ه‌ری‌ له‌س���ه‌ر ه���ه‌ردو كار ‌ی‬ ‫بێ���ژه‌ری‌‌و هونه‌ریه‌كه‌ی‌ ك���ردوه‌‪ ،‬ده‌ڵێت " بێگومان‬ ‫په‌رله‌مانتاری���ی‌ كاریگه‌ری‌ هه‌ی���ه‌ چونكه‌ كاتێك تۆ‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ هه‌ڵده‌بژێریت ده‌بێت كاتی‌ بۆ ته‌رخان‬ ‫بكه‌یت‪ ،‬به‌اڵم خۆش���به‌ختانه‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ی‌ من كارم‬ ‫تێدا ده‌ك���رد به‌رله‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان په‌كبخرێت لیژنه‌ی‌‬ ‫رۆشنبیری‌ بوه‌ كه‌ كاری‌ خۆم بوه‌و هونه‌ریش به‌شێكه‌‬ ‫له‌دنیای‌ رۆشنبیری‌‪ ،‬دیاره‌ كاری‌ هونه‌ریش پێویستی‌‬ ‫به‌ته‌ركیزو دروستبونی‌ كاته‌‪ ،‬خۆشت ده‌زانیت ئێستا‬ ‫ئێم���ه‌ له‌دۆخێكدا ده‌ژی���ن وه‌ك ده‌ڵێن خۆمان بوین‬ ‫به‌فیل���م (به‌پێكه‌نینه‌وه‌) بۆی���ه‌ به‌دڵنیاییه‌وه‌ كاری‌‬ ‫په‌رله‌مانتاری‌ كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر هونه‌ره‌كه‌م دروست‬ ‫كردوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه���ا ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ش ده‌دات ك���ه‌ ن���ه‌ك‬ ‫ه���ه‌ر په‌رله‌مانت���اری‌ به‌ڵكو كۆمه‌ڵگ���ه‌ش غه‌دری‌‬ ‫له‌هونه‌ر كردوه‌‪ ،‬ده‌ش���ڵێت "ه���ه‌م كۆمه‌ڵگه‌كه‌مان‬ ‫غه‌دری‌ له‌هون���ه‌ر كردوه‌ هه‌م سیاسیه‌كانیش���مان‪،‬‬ ‫سیاس���یه‌كانمان غه‌دریان له‌هه‌م���و كۆمه‌ڵگه‌ كردوه‌‬ ‫له‌هون���ه‌رو كلتور كردوه‌‪ ،‬غه‌دریان له‌و پایانه‌ كردوه‌‬ ‫كه‌ بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‌ ته‌ندروست ده‌بێت‪ ،‬ئێمه‌ له‌زۆر‬ ‫بۆنه‌و ته‌نانه‌ت دنیا هونه‌ریه‌كه‌ی‌ خۆشماندا باسمان‬ ‫له‌وه‌ كردوه‌ كه‌ سیاس���یه‌كانی‌ ئێمه‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‌‬ ‫ته‌ندروس���تیان ناوێ���ت‪ ،‬چونك���ه‌ له‌كۆمه‌ڵگ���ه‌ی‌‬ ‫ته‌ندروس���تدا یان كۆمه‌ڵگه‌ ئه‌وروپیه‌كاندا سیاس���ی‌‬ ‫خزمه‌ت���كاره‌‪ ،‬به‌اڵم لێره‌ سیاس���ه‌یه‌كانی‌ ئێمه‌ ڕێك‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ ئ���ه‌و كۆمه‌ڵگه‌ ته‌ندروس���ته‌و كۆمه‌ڵگه‌‬ ‫ئه‌وروپی���ه‌ن‌و هه‌م���و كۆمه‌ڵگه‌ ده‌خه‌ن���ه‌ خزمه‌تی‌‬

‫عادل عه‌زیز‬

‫کاوڕ‬ ‫ی ئه‌م ماوه‌ی ‌ه روئه‌دات له‌ژیانت‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كارێك���ی‌ مه‌ح���اڵ ب���و‌ه به‌الته‌وه‌‪،‬‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كه‌ت ئاشت بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫گا‬

‫دوانه‌‬

‫ی ژیان���ت له‌وانه‌ی ‌ه بیر له‌وه‌بكه‌یته‌وه‌ كێشت كه‌م‬ ‫ێ الیه‌ن��� ‌‬ ‫ده‌توانی���ت هه‌ن���د ‌‬ ‫ی ته‌ندروس���تیت‬ ‫ی بكه‌یته‌و‌ه چونكه‌ بار ‌‬ ‫بگۆڕی���ت ك ‌ه به‌ش���ێوه‌یه‌ك س���ود ‌‬ ‫بۆده‌وروبه‌ره‌كه‌ت‌و خێزانه‌كه‌ت هه‌بێت‪ .‬پێویستی‌ به‌چاودێری‌ زیاتره‌‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫خۆیانه‌وه‌و ئه‌وه‌ش خه‌ته‌رێكی‌ گه‌وره‌یه‌"‪.‬‬ ‫عادل عه‌زی���ز باس له‌هاوس���ه‌نگی‌ دنیای‌ هونه‌رو‬ ‫سیاس���ه‌ت ده‌كات ده‌ڵێ���ت "بمانه‌وێ���ت یاخود نا‬ ‫هاوسه‌نگیه‌كه‌ راناگیرێت‪ ،‬من وه‌كو خۆم تائاستێك‬ ‫توانیومه‌ هاوسه‌نگیه‌كه‌ رابگرم‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كاتێك‬ ‫قس���ه‌ده‌كه‌م زۆر به‌راش���كاوی‌ قس���ه‌ده‌ك ‌هم‌و نایه‌م‬ ‫به‌رگری‌ له‌سیاس���یه‌ك بك���ه‌م‪ ،‬له‌كاتێك���دا به‌فعلی‌‬ ‫به‌رگ���ری‌ له‌سیاس���یه‌ك ده‌كرێت كه‌ ئه‌و سیاس���یه‌‬ ‫خزمه‌ت���كاری‌ هون���ه‌رو خه‌ڵك بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم كاتێك‬ ‫سیاس���یه‌ك ده‌بینم ئه‌مانه‌ هه‌موی‌ ده‌خاته‌ خزمه‌تی‌‬ ‫خۆیه‌وه‌ به‌هونه‌ریش���ه‌وه‌ كه‌ بینیویشمانه‌‪ ،‬بۆنمونه‌‬ ‫چه‌ندین هونه‌رمه‌ن���د ده‌باته‌ ش���وێنه‌كه‌ی‌ خۆیه‌وه‌‬ ‫ب���ۆكات به‌س���ه‌ربردن‪ ،‬هه‌رچه‌ن���ده‌ هونه‌رمه‌نده‌كه‌‬ ‫له‌الیه‌ك���ه‌وه‌ ناهه‌ق���ی‌ نی���ه‌ چونك���ه‌ كه‌وتوینه‌ته‌‬ ‫دۆخێكه‌وه‌ كه‌ گرانیه‌ زۆر‪ ،‬بۆیه‌ راگرتنی‌ هاوسه‌نگی‌‬ ‫به‌راستی‌ زۆر قورسه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كردنی‌ كاری‌ هونه‌ری له‌ئێستادا ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌ت���ا ئه‌م دۆخه‌ وه‌ها بێ���ت‌و كاری‌ په‌رله‌مانتاری‌‬ ‫به‌مش���ێوه‌یه‌بێت ناتوانم كاری‌ هونه‌ر بكه‌م‪ ،‬چونكه‌‬ ‫دنیای‌ هونه‌ر كارێكی‌ هه‌ر وائاس���ان نیه‌‪ ،‬كاری‌ من‬ ‫له‌هونه‌ردا كاری‌ به‌كۆمه‌ڵه‌و پێویس���تم به‌س���تۆدیۆو‬ ‫چه‌ندی���ن میوزیكژه‌نه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ڵێنم به‌خۆم داوه‌ كه‌‬ ‫كار ‌ی په‌رله‌مانتاری‌ ته‌واو بو ره‌نگه‌ بتوانم جارجارێ‬ ‫كارێك بكه‌م"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر كاری‌ راگه‌یاندنیش���دا وتی‌ "به‌داخه‌وه‌‬ ‫كاری‌ راگه‌یاندن���م هه‌م���وی‌ له‌قه‌له‌قی���دا ب���و‪ ،‬من‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تای‌ ڕاپه‌ڕینه‌وه‌ له‌ن���او كاری‌ راگه‌یاندندام‪،‬‬ ‫خۆش���ت ده‌زانی���ت راگه‌یاندنه‌كانم���ان به‌كۆمه‌ڵێك‬ ‫دۆخی‌ ناخۆش���دا تێپه‌ڕیون وه‌ك شه‌ڕی‌ ناوخۆ‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هه‌م���و به‌ریه‌ك كه‌وتنه‌‪ ،‬هه‌ندێك جار ئینس���ان كه‌‬ ‫س���ه‌یری‌ هه‌ندێك ش���ت ده‌كات قێزی‌ لێده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ كاری‌ په‌رله‌مانتاریش ئێستا ده‌زانین چۆن‬ ‫په‌ك���ی‌ كه‌وتوه‌‪ ،‬نه‌ك من ره‌نگه‌ هاوڕێكانیش���م له‌م‬ ‫دۆخه‌ی‌ ئێس���تای‌ په‌رله‌مان نیگه‌ران بن‪ ،‬به‌داخه‌وه‌‬

‫شێر‬

‫ی كه‌ڵه‌كه‌بونی‌ كاره‌كه‌نته‌و‌ه كێش ‌ه ئ���ه‌م ماوه‌ی���ه‌ زۆر به‌خت ی���اوه‌رت‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ێ خستوه‌‪ ،‬ده‌بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم وریاب ‌ه هیچ ش���تێك‬ ‫سۆزداریه‌كانیش���ت پشتگو ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ نه‌خه‌یت ك��� ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫پش���تگو ‌‬ ‫به‌وریایه‌وه‌ بڕیار بده‌‪.‬‬ ‫به‌ته‌ندروستیته‌وه‌ هه‌بێت‪.‬‬

‫په‌رله‌مانێك سه‌رۆكه‌كه‌ی‌ رێگری‌ لێبكرێت‬ ‫مه‌كته‌ب سیاسی‌‌و په‌رله‌مانتار له‌دێگه‌ڵه‌ س‬ ‫بنرێ���ت له‌كاتێكدا په‌رله‌مانتار هه‌ڵبژێردراو‬ ‫خه‌ڵكه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ده‌نگ���ی‌ په‌رله‌مانتاره‌كان‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت حه‌اڵڵ‌ نه‌بێت ئه‌وا ده‌نگی‌ ئه‌و‬ ‫به‌ت���ه‌واوی‌ حه‌اڵڵه‌‪ ،‬چونكه‌ نه‌ ته‌زویرمان‬ ‫خه‌ڵكمان ترس���اندوه‌ كه‌ ده‌نگمان پێ‌ بد‬ ‫به‌راس���تی‌ پێت بڵێم مورتاحی‌ من له‌كاردا‬ ‫بو ك���ه‌ له‌راگه‌یاندندا كارم ده‌كرد‪ ،‬ئه‌و كا‬ ‫ئاس���وده‌ ده‌بو كه‌ تێكستێكی‌ مه‌حوی‌ یان‬ ‫عه‌لیم ده‌خوێنده‌وه‌و كارم تێدا ده‌كرد"‪.‬‬ ‫ع���ادل عه‌زیز ئه‌وه‌ش ناش���ارێته‌وه‌ ك��‬ ‫پیاوان���ی‌ په‌رله‌مانتاریش حاڵ���ی‌ ژن‌و مند‬ ‫باش نیه‌ به‌ده‌ستیانه‌وه‌‪ ،‬وتیشی‌ "به‌راستی‬ ‫باش نیه‌‪ ،‬وه‌ك ئینس���ان ده‌ڵێ���ت مافیانم‬ ‫به‌ده‌ست هاتوچۆو كێشمه‌كێشی‌ كاره‌كانمان‬ ‫منیش هاوڕام له‌گ ‌هڵ‌ ئه‌و خانمه‌ په‌رله‌مانت‬ ‫حاڵ���ی‌ هاوس���ه‌ره‌كانیان باش نیه‌ به‌ده‌س‬ ‫(به‌پێكه‌نینه‌وه‌)‪ ،‬ته‌نانه‌ت منداڵه‌كانیشما‬ ‫خوراوه‌و ب���ه‌رده‌وام له‌قه‌له‌قیدان به‌ده‌س�‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌یه‌كجاریش خراپ نین)‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌رله‌مانت���اره‌ به‌هۆی‌ كاره‌ك���ه‌ی‌‬ ‫رۆش���نبیریدا ب���اس له‌موعانات���ی‌ هونه‌ر‬ ‫رۆشنبیران ده‌كات‪ ،‬هه‌رچه‌ند ده‌شڵێت "به‌‬ ‫موعاناتی���ان زۆره‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌مه‌وێ���ت له‌ڕ‬ ‫دی���داره‌وه‌ ئه‌وه‌ بڵێم ك���ه‌ به‌داخه‌وه‌ ب���ۆ‬ ‫له‌هونه‌رمه‌نده‌كانیشمان كه‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ دا‬ ‫به‌سه‌ر زۆنه‌كاندا‪ ،‬به‌س���ه‌ر حیزبه‌ده‌سه‌اڵ‬ ‫ئ���ه‌و حیزبانه‌ی‌ كه‌ پاره‌یان پێ‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬ب‬ ‫هونه‌رمه‌ند ئیش���ی‌ ئه‌وه‌نیه‌‪ ،‬به‌راس���تی‌ ه‬ ‫هه‌یه‌ ه���ه‌زار هێنده‌ی‌ سیاس���یه‌ك خاوه‌ن‬ ‫مه‌عریفه‌ی���ه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ كه‌مێكیش���مان‬ ‫خۆیانن‪ ،‬به‌اڵم ناهه‌قیش���یان نی���ه‌ له‌دۆخێ‬ ‫گوزه‌ران قورس‌و گران بوه‌"‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫ێ له‌هاوڕێكانت‬ ‫وریاب ‌ه به‌رامبه‌ر هه‌ند ‌‬ ‫چونك ‌ه هه‌ندێكی���ان نیازیان خراپه‌و‬ ‫دورنی ‌ه زه‌ره‌رت پێبگه‌یه‌نن‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫مەسعود بارزانی لەکۆبونەوەکەی سەری رەشا چی وت؟‬ ‫مه‌حمود ره‌زا‬ ‫پێشەکی‪:‬‬ ‫چ���ەن مانگێک بو ئەم کۆنوس���ەم لەال‬ ‫بو‪ .‬کاری راس���ت بێ س���ەرۆکی پارتی‬ ‫بەباڵوکردن���ەوەی ش���انامە ئاگرینەکەی‪،‬‬ ‫بەبۆنەی نەورۆزی ئەمس���اڵەوە‪ ،‬هەلی بۆ‬ ‫رەخساندم باڵوی بکەمەوە‪ .‬ئەم کۆنوسە‬ ‫بەرۆش���نی دەری خس���توە کە مەسعود‬ ‫بارزان���ی پارلەمانێک���ی ن���اوێ م���اوەی‬ ‫سەرۆکایەتی ئەو کۆتایی پێ بهێنێ‪ .‬ئەو‬ ‫پارلەمان‌و سەرۆک پارلەمانی "افندم"ـی‬ ‫ئ���ەوێ ک���ە‪ ،‬وا بزان���م تازە لەدەس���تی‬ ‫دەرچوە‪.‬‬ ‫پۆلێ���ن کردنی قس���ەی قس���ەکەرانی‬ ‫کۆبونەوەکەو دانانی ئەو هەمو ناونیشانە‬ ‫الوەکیە ئیش���ی من���ە‪ .‬کۆن���وس نوس‬ ‫هەموی بەسەر یەکەوە نوسیوە‪ ،‬من رێکم‬ ‫خستوەو پۆلێنم کردوەو شێوەی راپۆرتم‬ ‫پێ بەخشیوە‪.‬‬ ‫دەقی کۆنوسەکە‪:‬‬ ‫مەس���عود بارزانی دوای ئەوەی ماوەی‬ ‫سەرۆکایەتییەکەی لە‪٢٠‬ی ئابی ‪ ٢٠١٥‬بە‬ ‫سەر چو‪ ،‬رۆژی سێ شەممە‪٢٠١٥/٩/١ ،‬‬ ‫ل���ە س���ەری رەش‪ ،‬وەک���و "س���ەرۆکی‬ ‫هەرێ���م!"‪ ،‬لەگەڵ نوێن���ەری ئەم حیزب‌و‬ ‫الیەن‌و کەسێتییانە دانیشت‪:‬‬ ‫ناوی حیزب‌و نوێنەری حیزب‬ ‫‪ .١‬بزوتنەوەی ئیسالمی لەکوردستان ‬ ‫کامل حاجی عەلی‬ ‫‪ .٢‬حیزب���ی سۆسیالس���ت دیمۆکرات���ی‬ ‫کوردستان ـ محەمەدی حاجی مەحمود‬ ‫‪ .٣‬پارتی سەربەخۆی کوردستان ‬ ‫نەسروڵاڵ سورچی‌و ارام عەبدوڵاڵ‬ ‫‪ .٤‬حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان ‬ ‫بەڵێن عەبدوڵاڵو بەهمەن حسێن‬ ‫‪ .٥‬پارتی کرێکاران‌و رەنجدەران ‬ ‫باپیر کا مەال‬ ‫‪ .٦‬حیزبی شیوعی کوردستانی ‬ ‫کاوە مەحمود و ئەبو کاروان‬ ‫‪ .٧‬حیزبی پارێزگارانی کوردستان‬ ‫ عومەر ئاغای سورچی‬ ‫‪ .٨‬حیزب���ی نەتەوەی���ی دیمۆکرات���ی‬ ‫کوردستان غەفور مەخموری‬ ‫ ‬ ‫‪ .٩‬حیزبەکەی خدر روسی‬ ‫خدر روسی‬ ‫‪ .١١‬دکتۆر مەحمود عوسمان‬ ‫‪ .١٢‬پێن���ج حیزب���ی کلدانی‪ -‬ئاش���وری‪-‬‬ ‫س���ریانی‪ -‬مەس���یحی و چ���وار حیزبی‬

‫تورکمانی= ‪ ٩‬حیزب‬ ‫رەئ���ی‌و بۆچونی بەش���ێک لەبەش���دار‬ ‫بوان‪:‬‬ ‫یەکەم‪ :‬مەس���عود بارزانی‪ ،‬س���ەرۆکی‬ ‫پارتی‪:‬‬ ‫رابردو‪:‬‬ ‫وەکو خۆی هەمیش���ەیی‪ ،‬لەسەرەتاوە‬ ‫باس���ی رۆڵ‌و مەزنیی خۆی کردوە‪ .‬باسی‬ ‫پێش���مەرگایەتی خ���ۆی‌و رۆڵ���ی مەزنی‬ ‫خۆی کردوە کە ل���ەدوای ئەوەی بەعس‬ ‫لەس���اڵی‪ ١٩٩١‬دا ئیداراتی لەکوردستان‬ ‫کێشاوەتەوە‪ ،‬ئەو چۆن پێشنیاری کردوە‬ ‫هەڵبژاردنی گش���تی بکرێ‌و بەرهەمەکەی‬ ‫پارلەمان‌و حوکمەتی هەرێم بوەو بۆشایی‬ ‫ئیداری پڕ کردۆتەوە‪.‬‬ ‫باسی قانونی ژمارە ‪١‬ی ساڵی ‪٢٠٠٥‬ی‬ ‫س���ەرۆکی هەرێم���ی ک���ردوە ک���ە چۆن‬ ‫لەسەرەتاوە بەگوێی الیەنە سیاسیەکانی‬ ‫ک���ردوەو "رازی ب���وە!" س���ەرۆک لەناو‬ ‫پارلەمان هەڵبژێردرێ‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم لەهەڵبژاردنەکان���ی ‪ ٢٠٠٩‬دا‬ ‫پێداگری ک���ردوە کە ئەبێ "س���ەرۆک!"‬ ‫راس���تەوخۆ لەالیەن گەلەوە هەڵبژێردرێ‬ ‫بۆ ئەوەی شەرعیەتی بەهێز بێ‪.‬‬ ‫دوایی باس���ی نێ���وان باش���ی پارتی‌و‬ ‫یەکێت���ی‌و رێکەوتنی س���تراتیجی نێوان‬ ‫هەردوکیان���ی کردوەو رۆڵ���ی مامجەاللی‬ ‫نرخاندوە‪.‬‬ ‫ئێستا‪:‬‬ ‫کە هاتۆتە سەر هەلومەرجی هەنوکەیی‬ ‫کاتی کۆبونەوەکە‪ ،‬وتویەتی‪:‬‬ ‫"الیەن���ەکان ل���ە‪ ٢٣‬ی حوزەیران���ا‬ ‫موئامەرەیان لێکردم (مەبەستی گۆڕان‌و‬ ‫یەکێت���ی‌و یەکگرت���و و کۆم���ەڵ بوە)‪.‬‬ ‫وتوشیەتی‪ ،‬مەبەستی موئامەرەکە ئەوە‬ ‫ب���وە پارت���ی بخەنە هەڵ���ەوە بۆ ئەوەی‬ ‫زەفەری پێ ب���ەرن‌و لەناوی بەرن‪ .‬بەاڵم‬ ‫پارتی توانیویەتی مەس���ئوالنە روبەڕوی‬ ‫ئ���ەم پیالن���ە ببێت���ەوەو فەش���ەلی پێ‬ ‫بهێنێ"‪.‬‬ ‫دوایی سوپاس���ی یەکگرتوی ئیسالمی‌و‬ ‫باڵێکی ناو یەکێتی کردوە (بێ ناوهێنانی)‬ ‫کە پشتیوانی پارتی بون بۆ شکستهێنان‬ ‫بەو موئامەرەیە‪ .‬بزوتنەوەی گۆڕان یشی‬ ‫تۆمەتب���ار کردوە بەوەی ک���ە داینەمۆی‬ ‫موئامەرەک���ە بوەو بۆ ئەوەی بوە تۆڵەی‬ ‫پێنج ساڵی رابردو لەپارتی بکاتەوە‪.‬‬ ‫س���ەرۆکی پارتی درێژەی بەوتارەکەی‬ ‫داوەو وتویەتی‪:‬‬ ‫"مل بەکودەتا نادەم‪ .‬ئەوانە (مەبەستی‬ ‫گ���ۆڕان بوە) ئەوە نین س���ەرۆک دانێن‌و‬

‫بەشداربوان‪:‬‬ ‫"هەڵبژاردنی سەرۆک راستەوخۆ لەالیەن‬ ‫گەلەوە" یاخود "گواس���تنەوەی کێشەی‬ ‫س���ەرۆکی هەرێم بۆ پارلەمانی ئایندە!"‪،‬‬ ‫واتە بۆ ئەو پارلەمانەی هەڵبژاردنی‪٢٠١٧‬‬ ‫بەرهەمی ئەهێنێ‪.‬‬

‫من لەئەمریکا ناترسم‬ ‫ئێستا قابیلە لەمانە‬ ‫بترسم؟‬ ‫سەرۆک البەرن"‪.‬‬ ‫ئینج���ا وەک���و عادەتی هەمیش���ەیی‪،‬‬ ‫هاتۆتە س���ەر بەخۆیاهەڵدان‌و وتویەتی‪:‬‬ ‫"من لەئەمریکا ناترس���م ئێس���تا قابیلە‬ ‫لەمانە بترسم؟"‬ ‫درێ���ژەی داوەتێ‌و وتویەت���ی‪" :‬ئەگەر‬ ‫ئینقالبەکەی ‪٢٣‬ی حوزەیران نەبوایە‪ ،‬ئەوا‬ ‫‪٢٠‬ی ‪ ٨‬خۆم ئیستیقالەکەمم رائەگەیاندو‬ ‫ئەمانەتەکەم تەسلیم ئەکردەوە"‪.‬‬ ‫ئینجا وتویەتی‪" :‬ئەگەر ‪١٩‬ی ئاب نیساب‬ ‫تەواو ببوایە‪ ،‬ئەوا سەرۆکی پارلەمانمان‬ ‫ئەخس���تە پش���تی ئۆتۆمۆبیلێک‌و لەوێ‬ ‫فڕێمان ئەدا ـ بەدەس���ت ئیش���ارەتی بۆ‬ ‫دێگەڵە کردوە‌ ـ"‪.‬‬ ‫کۆبونەوەی پێنج حیزبەکە‪:‬‬ ‫س���ەبارەت بەکۆبون���ەوەی پێنج قۆڵی‬ ‫وتویەتی‪:‬‬ ‫"من لەس���ەرەتاوە لەگ���ەڵ کۆبونەوە‬ ‫پێنجقۆڵیی���ەکان نەب���وم‌و وت���م‪ ،‬ئ���ەم‬ ‫کۆبونەوانە س���ودیان نابێ‌و کۆبونەوەی‬ ‫یەکش���ەممە دواکۆبون���ەوە ئەبێ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەم حیزبانەی ئێس���تا لێرە کۆبونەتەوە‬ ‫بەش���داری ئ���ەو کۆبونەوانە ن���ە کەن‌و‬ ‫بڕیاریان تیا نەدرێ‪".‬‬ ‫ئینجا وتویەتی‪:‬‬ ‫"من ئیعت���راف بەبڕیارەکانی پارلەمان‬ ‫ناک���ەم!" بەڵک���و "ئیعت���راف بەبڕیاری‬ ‫ئ���ەو کۆبونەوانە ئەک���ەم کە ئێوەو پێنج‬ ‫حیزبەکە پێکەوە ئەیاندەن!"‪.‬‬ ‫درێژەی داوەتێ‪:‬‬ ‫"ئەگەر بەو شێوەیە نەگەینە رێکەوتن‪،‬‬ ‫ئەوا سەر بۆ ئینقالب دانانەوێنم!"‬ ‫کردنەوەی گرێکە‪:‬‬ ‫بۆ دەربازبون لەقەیرانەکە‪ ،‬س���ەرۆکی‬ ‫پارتی دو پێش���نیاری خس���تۆتە بەردەم‬

‫له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج‬ ‫ج���ارێ‌ ه���ه‌ر له‌س���ه‌ره‌تاوه‌ ده‌بێ‌ بڵێم‬ ‫م���ادام دیموكراتێ���ك‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌ك نین‌و‬ ‫هه‌موش���یان به‌ش���ێوه‌ی‌ جیاجیا هه‌ڵگری‌‬ ‫ئه‌و ناوانانه‌ن‪ ،‬كه‌واته‌ كێش���ه‌یه‌كی‌ قوڵ‌و‬ ‫بونیادی‌ له‌دیدی‌ سیاس���ی‌ ئه‌واندا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئاخر كه‌ هیچ هۆیه‌كی‌ فیكری‌‌و زانس���تی‌‬ ‫نه‌بێت بۆ ج���ودا بونه‌وه‌و ت���رازان ئیدی‌‬ ‫دی���اره‌ پرس���ه‌كه‌ پرس���ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و‬ ‫كورس���یگری‌‌و ئه‌و ش���تانه‌یه‌‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌ ئه‌وه‌ نیه‌ ئه‌وه‌ خێره‌ ئه‌و پارچه‌‬ ‫پارچه‌ ب���ون‌و لێكترازانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا‬ ‫ئێستا له‌هه‌ر كات زیاتر كاتی‌ پێكه‌وه‌یی‌‌و‬ ‫یه‌كتر قه‌بوڵكردن‌و پێكه‌وه‌ هه‌ڵكردنه‌‪ ،‬من‬ ‫پێشتریش له‌س���ه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ قسه‌ی‌‬ ‫خۆم كردوه‌و الم وایه‌ ئ���ه‌م هێزو حزبانه‌‬ ‫ناتوانن به‌و جۆره‌ نه‌له‌دانوس���تان له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆم���اری‌ ئیس�ل�امی‌‪ ،‬نه‌له‌ملمالنێ‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی‌ ئێران سه‌ركه‌وتوبن‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫توانای‌ دانوس���تانی‌ نێوخۆو جیاوازی‌ نێو‬ ‫خۆیان نه‌بێ‌ له‌كوێ‌ ده‌توانن كه‌ش���تیه‌كه‌‬ ‫بگه‌یه‌نن ‌ه كه‌ناری‌ ئارام‪ ،‬ئه‌مڕۆ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬له‌بۆش���اییه‌كی‌ گ���ه‌وره‌ی‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی���دا ده‌یگوزه‌رێنێ‌‪ ،‬له‌الیه‌كه‌وه‌‬ ‫حزبه‌ ئۆپۆزس���یۆنه‌ پارچه‌پارچه‌ بوه‌كان‬ ‫ناتوان���ن كاره‌كته‌ری‌ ت���ازه‌و بگۆو خاوه‌ن‬ ‫پایه‌و سه‌نگ به‌رهه‌م بێنن‪ ،‬كه‌ له‌ئاستی‌ ئه‌م‬ ‫قۆناغه‌ هه‌س���تیاره‌دابن‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌‬ ‫زۆرب���ه‌ی‌ په‌یام‌و هه‌ڵوێس���ته‌كانیان له‌ژێر‬ ‫سێبه‌رو په‌رچه‌می‌ كه‌سانی‌ تردایه‌‪ ،‬هه‌ندێ‌‬ ‫جار به‌وه‌ سه‌رسام ده‌بم كه‌ كاره‌كته‌رێكی‌‬ ‫سیاس���ی‌ رۆژهه‌اڵت له‌بری‌ ئه‌وه‌ ‌ی له‌سه‌ر‬ ‫رۆژهه‌اڵت قس���ه‌ی‌ هه‌ب���ێ‌ ده‌كه‌وێته‌ ژێر‬ ‫كاریگه‌ری‌ جادوی‌ ئایدی���ای‌ دیكه‌وه‌و بێ‬ ‫هۆ ده‌چێته‌ سه‌نگه‌رێكه‌وه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫الی���ه‌ك‌و لێدانی‌ الیه‌كی‌ تر‪ ،‬ئه‌مه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫الوانی‌ رۆژهه‌اڵتیشی‌ پارچه‌پارچه‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و حزبانه‌ ن���ه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ كاره‌كته‌ری‌‬ ‫سیاسی‌ به‌هێزو تازه‌یان هه‌یه‌ ن ‌ه له‌ناوه‌وه‌‬

‫دیموكراته‌كان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵه‌كان تا‬ ‫نه‌توانن خۆیان‬ ‫له‌سێبه‌رو په‌رچه‌م ‌ی‬ ‫خه‌ڵكی‌ تر رزگار‬ ‫بكه‌ن ناكرێ‌ باس ‌ی‬ ‫ئازادی‌ نیشتمان‌و‬ ‫خه‌ڵك بكه‌ن‬ ‫ده‌توان���ن خه‌ڵكانێكی‌ ب���اش به‌رنه‌ نێو‬ ‫كایه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌وه‌ ‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان ته‌نان���ه‌ت خ���اوه‌ن بی���روڕا‬ ‫بایه‌خداره‌كانیش���یان تاڕاده‌یه‌ك���ی‌ زۆر‬ ‫خس���توه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ خۆی���ان‪ ،‬ی���ان‬ ‫به‌مانایه‌ك���ی دیك���ه‌ ب���ێ كاریگه‌ریی���ان‬ ‫ك���ردون‪ ،‬ته‌نانه‌ت گوێ‌ ب���ه‌دادو هاواری‌‬ ‫خاوه‌ن ئه‌زمونه‌كانی���ش ناده‌ن‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫پیاوێكی‌ به‌ ئه‌زمون‌و خاوه‌ن پێگه‌ی‌ وه‌ك‬ ‫عه‌بدواڵی‌ حه‌س���ه‌ن زاده‌ ئایا رۆڵی‌ چیه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر ئێس���تا ئ���ه‌و پیاوه‌ بۆ‬ ‫نمونه‌ له‌مهاباد با‪ ،‬النیكه‌م وه‌ك نوس���ه‌رو‬ ‫وه‌رگێ���ڕو رۆش���نبیرێكی‌ ك���ورد‪ ،‬دڵنیام‬ ‫ده‌یتوانی‌ كاریگ���ه‌ری‌ زۆرتر به‌ جێبێڵێ‌ ‪،‬‬ ‫له‌وه‌ی‌ ئێس���تا خراوه‌ته‌ نێو ملمالنێیه‌كی‌‬ ‫ناجۆره‌وه‌ ‪ ،‬نمون���ه‌ی‌ ئاوامان زۆره‌‪ ،‬ئایه‌‬

‫ئه‌میری‌ حه‌س���ه‌ن پور به‌و تواناو فكره‌وه‌‬ ‫له‌زانكۆی‌ س���نه‌ با باشتر نه‌بو‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫س���ه‌دان گه‌نجی���ش ه���ه‌ن ك���ه‌ ده‌كرێ‌‬ ‫پشتیان پێببه‌س���ترێ‌ ئێستا له‌رۆژهه‌اڵت‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌كی‌ ئاوه‌زدارو ژیرانه‌ی‌ سیاسی‌‬ ‫زۆر باش له‌گه‌ش���ه‌دایه‌‪ ،‬كه‌ نایه‌وێ‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫گه‌الن���ی‌ دیك���ه‌ی‌ ئێران���ی‌ به‌ریه‌ككه‌وتن‬ ‫له‌نێوانی���ان روب���دات‪ ،‬ئه‌وان به‌ش���ێوازی‌‬ ‫جۆراوجۆر به‌ره‌و س���ه‌ر ده‌ڕۆن‪ ،‬له‌بواری‌‬ ‫رۆش���نبیری‌‪ ،‬هون���ه‌ری‌‪ ،‬سیاس���ی‌ نه‌رم‪،‬‬ ‫بڕیاری‌ خۆخاوه‌نی‌ درك به‌هه‌نگاوی‌ ئومێد‬ ‫به‌خ���ش ده‌كرێ‌‪ ،‬ئه‌وه‌ بێئ���ه‌وه‌ی‌ ئێران‬ ‫به‌سوریا یان به‌ئێراق یان به‌هه‌ر شوێنێكی‌‬ ‫دیك���ه‌ بك���رێ‌‪ ،‬ش���اره‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت���ی‌‬ ‫كوردستان پێویستیان به‌ئارامی‌‌و ته‌ناهی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌و ده‌كرێ‌ له‌دۆخی‌ ئاوادا ئاهه‌نگێكی‌‬ ‫كامگاره‌كان‪ ،‬جۆش‌و خرۆشێكی‌ شه‌هرامی‌‬ ‫نازری‌ جێگه‌ی‌ زیاتر دابنێ‌‪.‬‬ ‫دیموكراته‌كان‌و كۆمه‌ڵه‌كان ئێستا له‌هه‌ر‬ ‫كات زیاتر پێویس���تیان به‌لێكنزیكبونه‌وه‌و‬ ‫گفتوگۆی‌ ئه‌رێنی‌ هه‌ی���ه‌‪ ،‬ئه‌وان ده‌توانن‬ ‫كاریگه‌ری‌ باش دابنێن ئه‌گه‌ر‪:‬‬ ‫پێكه‌وه‌ ب���ن‌و پێكه‌وه‌ دیدو س���ه‌رنجی‌‬ ‫خۆیان ئاراسته‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئێران بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر پرسی‌ دانوستان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ئێ���ران یان هه‌ر رێگه‌یه‌كی‌ ت���ر خاڵگه‌لی‌‬ ‫هاوبه‌شیان هه‌بێت‪.‬‬ ‫بای���ه‌خ به‌تواناكان���ی‌ ن���اوه‌وه‌ بده‌ن‌و‬ ‫هانیان ب���د‌هن‌و هاوكاریان ب���ن‪ ،‬ناوه‌نده‌‬ ‫جیاجیاكان‪.‬‬ ‫دوركه‌ونه‌وه‌ له‌ژێر كاریگه‌ری‌‌و په‌رچه‌می‌‬ ‫سیاس���یه‌كانی‌ پارچه‌كانی‌ دیك���ه‌و نه‌بنه‌‬ ‫بوقی‌ هیچ كه‌س‌و الیه‌نێك‪.‬‬ ‫ئایا دیموكراته‌كان‌و كۆمه‌ڵه‌كان توانای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان هه‌ی���ه‌ له‌یه‌كتر نزی���ك ببنه‌وه‌‬ ‫تائاستی‌ دروس���تكردنی‌ به‌ره‌و یه‌ك بون‪،‬‬ ‫ی���ان ده‌توانن له‌س���ه‌ر پرس���ی‌ فیدراڵی‌‬ ‫له‌ئێران‌و پێك���ه‌وه‌ هه‌ڵك���ردن پڕۆژه‌یان‬ ‫هه‌بێت بۆ ده‌ره‌وه‌و ناوه‌وه‌و الیه‌نه‌ ئێرانیه‌‬ ‫جیاجی���اكان‪ ،‬به‌ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ كۆماری‌‬ ‫ئیسالمیش���ه‌وه‌‪ ،‬ئایا ده‌توانن له‌سه‌ر ئه‌و‬

‫دیموکراسیی لەنێوان بەھایەکی‬ ‫گەردونی‌و فۆرمێکی دەسەاڵتدارێتیدا‬

‫القرتێ کردن بەقانون‪:‬‬ ‫مەس���عود بارزان���ی س���ەبارەت ب���ە‬ ‫"پابەندبونی بەقانونەوە!" وتویەتی‪:‬‬ ‫"من لەس���ەروی قانون���ەوە نیم! خۆم ئاراس فه‌تاح‬ ‫بۆ هەڵبژاردن���ی ئایندە ناپاڵێوم‪ ،‬چونکە‬ ‫ناقانونییە!"‬ ‫بەشی یەکەم‬ ‫س���ەبارەت بەسیس���تمی پارلەمانییش‬ ‫وتویەتی‪:‬‬ ‫ئاش����کرایە هەم����و قس����ەکردنێک لەس����ەر‬ ‫بەریمۆت‬ ‫هەرێ���م‬ ‫س���ەرۆکی‬ ‫"مەعقولە‬ ‫دیموکراس����یی بەب����ێ گەڕان����ەوە ب����ۆ زێ����دە‬ ‫کۆنترۆڵی سەرۆکی پارلەمان بجوڵێ!"‬ ‫مێژوییەک����ەی وەکو ئایدی����او وەکو جوگرافیای‬ ‫پراکسیس����ی سیاس����یی کە دەگەڕێت����ەوە بۆ‬ ‫دوەم‪ :‬د‪ .‬مەحمود عوسمان‪:‬‬ ‫س����ەردەمی ئەنتیک‪ ،‬کارێکی نات����ەواوە‪ .‬واتە‬ ‫ناوبراو وتویەتی‪:‬‬ ‫بۆئەوەی لەگوتاری دیموکراسیی بگەین‪ ،‬دەبێت‬ ‫نە‬ ‫لەکوردستان‬ ‫حوکمڕانی‬ ‫"سیس���تمی‬ ‫لەئەزمونی یۆنانییەکان رابمێنین‪ .‬گەر بیرۆکەی‬ ‫بەڵکو‬ ‫پارلەمانی‪،‬‬ ‫ن���ە‬ ‫س���ەرۆکایەتییەو‬ ‫دیموکراسیی ئەوسەردەمە بەزمانێکی زۆر سادە‬ ‫سیستمێکی حیزبییە"‬ ‫دابڕێژین����ەوە‪ ،‬دەتوانین لەیەک ڕس����تەدا چڕی‬ ‫درێژەی داوەتێ‪:‬‬ ‫بکەینەوە‪ :‬دیموکراسیی چرکەساتی لەدایکبونی‬ ‫"ئەگەر بویسترێ سیس���تم پارلەمانی سیاس����ەتێکە کە هەمو مرۆڤێ����ک مافی هەیە‪،‬‬ ‫بێ‪ ،‬ئ���ەوا ئەبێ س���ەرکردەی حیزبەکان بەش����ی هەبێ����ت‌و بەش����داربێت لەپرۆس����ەی‬ ‫بچن���ە پارلەمانەوە نەک کادری پلە دو و نەخشاندنی ژیانێکی باش لەکۆمەڵگاکەی خۆی‪.‬‬ ‫پلە سێ"‪.‬‬ ‫گەر لەم تێگەیش����تنەوە تەماشای دیموکراسیی‬ ‫مەیلیش���ی دەربڕی���وە بۆ سیس���تمی بکەین‪ ،‬دەبێ����ت لەمڕۆداو پاش تێپەڕبونی‪٢٥٠٠‬‬ ‫س����اڵ بەس����ەر بیرۆک����ەی دیموکراس����یدا‪،‬‬ ‫سەرۆکایەتی!‬ ‫پرس����یارێکی تر بکەین‌و بپرسین‪ :‬دیموکراسیی‬ ‫وەکو ”دەس����ەاڵتی گەل“‪ ،‬لەچ جوگرافیایەکی‬ ‫سێیەم‪ :‬بەڵێن عەبدوڵاڵ‪:‬‬ ‫بەڵێن عەبدوڵاڵ‪ ،‬س���ەرۆکی دەس���تەی سیاس����ییدا جێگەی دەبێتەوە؟ ئایا ش����وێنی‬ ‫س���ەرۆکایەتی حیزبی زەحمەتکێش���انی دیموکراسیی دەزگای دەوڵەتە‪ ،‬بەهای بنەڕەتی‬ ‫دیموکراسیی مافی هەڵبژاردنەو جوگرافیاکەشی‬ ‫کوردستان وتویەتی‪:‬‬ ‫"ئەگ���ەر لەخول���ی پێش���ودا پرۆژەی پەرلەم����ان‌و میکانی����زم‌و پێوەرەکانی ترە کە‬ ‫دەستور بخرایەتە گشتپرسییەوە‪ ،‬رۆژمان دیموکراسیی تیایدا لەدایکدەبێت‌و دەپارێزرێت‪،‬‬ ‫یان دیموکراسیی ئایدیایەکی سەروی دەزگاییە‬ ‫بەم رۆژە نەئەگەیشت!"‬ ‫کە ناکرێ����ت لەخزمەتی چینێک����ی دیاریکراوی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی یان نوخبەیەکی سیاسییدا بێت؟‬ ‫چوارەم‪ :‬باپیر کا مەال‪:‬‬ ‫باپیر کامەال‪ ،‬سەرۆکی پارتی کرێکاران‌و ئایا دەکرێت دیموکراسیی لەفۆرمێکی تایبەتی‬ ‫ئاب����وری سیاس����ییدا قەتیس بکرێ����ت‪ ،‬وەکو‬ ‫رەنجدەران داوای کردوە‪:‬‬ ‫"هەوڵ ب���درێ رێکەوتنی س���تراتیجی ئەمڕۆ لەن����او زەلکاوی لیبرالیزمی بازاڕی ئازادا‬ ‫نێوان پارتی‌و یەکێتی زیندو بکرێتەوە!" گیری خ����واردوە‪ ،‬یان لەش����وێنێکی ترە؟ گەر‬ ‫لەشوێنێکی تر بێت‪ ،‬دەبێت ئەو جوگرافیایە چ‬ ‫تەنیا پێش���نیارێ ل���ەم کۆبونەوەیەدا بەهایەکی پێوەریی هەبێت؟‬ ‫کرابێ‪" :‬پێکهێنان���ی لیژنەیەک لەحیزبە‬ ‫پرسی سەرەکیی ئەم وتارەش تاوتوێکردنێکی‬ ‫بەش���داربوەکانی ئ���ەم کۆبونەوەی���ە خێرای هەندێک لەم رەهەندانەی دیموکراسییەو‬ ‫بەسەرۆکایەتی د‪ .‬مەحمود عوسمان" بۆ بەستنەوەیەتی بەپرس����ی کوردەوە‪ .‬هەوڵدانە‬ ‫ئەوەی بچنە الی چوار حیزبەکە‪.‬‬ ‫بۆ وەاڵمدانەوەی ئەو پرس����یارەی ئایا وەزیفەی‬ ‫پ���اش ئ���ەوەی د‪ .‬مەحم���ود رازی دیموکراس����یی هەناردەکردنی فۆرم‌و مۆدێلێکی‬ ‫نەبوبو س���ەرۆکایەتی لیژنەیەکی وا بکا‪ ،‬دەس����ەاڵتدارێتییە ب����ۆ دەرەوەی خ����ۆی‪ ،‬یان‬ ‫کۆبونەوەکە بێ ئەنجام باڵوەی کرد‪.‬‬ ‫ملمالنێی هێزە کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس����ییەکانی‬ ‫خایاندبو‪.‬‬ ‫کۆبونەوەکە سێ سەعاتی‬ ‫دەس����ەاڵتدارێتییەکە لەن����او خ����ودی خۆیداو‬ ‫لەچوارچێوەی دەوڵەتدا؟ واتە گەڕانێکە بەدوای‬ ‫وەاڵمی جوگرافیای دیموکراسیی‪ ،‬وەکو فۆرمێک‬ ‫لەدەسەاڵتدارێتی سیاسیی‪.‬‬ ‫دیارە وەاڵمدانەوەی ئەم پرسیارانەش ئاسان‬ ‫نین‪ ،‬نەک تەنها لەبەرئەوەی ئێرە شوێنی وەاڵمی‬ ‫فرەالیەنەی کۆی ئەو پرس����یارە ئاڵۆزانە نییە‪،‬‬ ‫بەڵک����و لەبەرئەوەی هەر فەیلەس����وفێک‌و هەر‬ ‫تیۆرییەکیش وەزیفەو جوگرافیایەکی سیاسیی‬ ‫پرس���ه‌ دیدگایه‌كی‌ هاوبه‌ش‌و رون دابنێن‌و جیاوازمان بۆ دەستنیشاندەکات کە مەرج نییە‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێرانیانی‌ ده‌ره‌وه‌و ناوه‌وه‌ گفتوگۆی‌ لەگەڵ زێدو سەرەتاکانی ئایدیای دیموکراسییدا‬ ‫له‌ باره‌وه‌ بكه‌ن ‪.‬‬ ‫هاوت����ا بکەوێت����ەوە‪ .‬ئەم����ە جگ����ە ل����ەوەی‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫ساكار‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ساد‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌لێك‬ ‫ه‬ ‫گ‬ ‫ئه‌مانه‌ پرسیار‬ ‫دیموکراسیی وەکو فۆرمێک لەدەسەاڵتدارێتیی‪،‬‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫بۆ‬ ‫‌اڵمی���ان‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌نان‬ ‫ه‬ ‫الی‬ ‫‌و‬ ‫پێویس���ته‌ ئ���ه‬ ‫مۆدێل‌و پراکسیس����ی جی����اوازی لەواڵتدا هەیە‪.‬‬ ‫هه‌بێت ‪.‬‬ ‫بەشێوەیەکی گشتیی دیموکراسیی ئایدیایەکی‬ ‫م���ن ده‌م���ه‌وێ‌ ئ���ه‌و راس���تیه‌ پیرۆز نییە‪ ،‬وەکو ئایدیۆلۆژییەکانی تر‪ ،‬بەڵکو‬ ‫به‌دیموكرات���ه‌كان‌و كۆمه‌ڵ���ه‌كان بڵێم‪ ،‬كه‌ لەملمالنێیەک����ی گەورەدایە لەناو خۆی‌و لەگەڵ‬ ‫ئه‌وان ده‌بێ‌ بزانن ئێس���تا له‌دوای‌ گه‌شه‌ی‌ خۆیدا‪ ،‬بۆ گەورەکردنەوەی سنورەکانی خۆی‪.‬‬ ‫بیروبۆچون���ی‌ خه‌ڵكه‌وه‌ن‌و ت���ا راده‌یه‌كی‌‬ ‫گومانی تێدا نییە کە ئایدیای دیموکراسییش‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫زۆرله‌هه‌نگاوه‌كانی‌ خه‌ڵك به‌جێماون‪ ،‬ئه‌م وەک����و کۆمۆنیزم‌و ئایین جەخت لەس����ەر ئەوە‬ ‫هه‌ر ئه‌وكاته‌ ده‌ركه‌وت كه‌ به‌هادینی‌ ئه‌ده‌ب دەکات����ەوە کە دەوڵەت‌و دس����ەاڵتدارێتییەکەی‬ ‫شوێنێكی‌ دیكه‌ی‌ هه‌ڵبژاردبو بۆ گۆڕین‌و چارەس����ەری ب����ۆ هەم����و گرفتە سیاس����یی‌و‬ ‫پێكه‌وه‌ هه‌ڵكردن‌و ئاوڕدانه‌وه‌ له‌رۆژهه‌اڵت‪ ،‬کۆمەاڵیەتی����ی‌و نەتەوەی����ی‌و ئاینییەکان پێیە‪.‬‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ ده‌رك���ه‌وت كه‌ ریفۆرمیس���ت‌و دەس����ەاڵتدارێتی دیموکراس����ییش وەکو هەمو‬ ‫ئیس�ل�اح ته‌ڵه‌به‌كانی‌ رۆژهه‌اڵت‌و ته‌واوی‌ فۆرمەکانی تری دەس����ەاڵتدارێتی‪ ،‬پێماندەڵێت‬ ‫ئێران پڕۆژه‌كانیان چه‌ن���د قات له‌پڕۆژه‌و لەناو پێکهاتەکەی مندا مافەکانی هەمو تاکێک‌و‬ ‫داوای‌ هه‌ندێ���ك حزبگه‌لی‌ ئۆپۆزس���یۆن گروپێک پارێزراوە‪ ،‬بۆی����ە هەمو داخوازییەکی‬ ‫تر ب����ۆ تێکدان����ی جوگرافیای سیاس����یی من‪،‬‬ ‫پێشكه‌وتوترو رونتر بو‪.‬‬ ‫راس���تی‌ هه‌ر حزبێك ئه‌و راستیانه‌ درك کردەیەک����ی دوژمنکاران����ەو تێکدەرانەی����ەو دژ‬ ‫پێن���ه‌كات‌و نه‌زانێ‌ ئێس���تا له‌كوێیه‌ ئه‌وه‌ بەپرنس����یپەکانی منە‪ .‬دیموکراس����ییش وەکو‬ ‫ده‌چێت���ه‌ ئارش���یفه‌وه‌و ب���ون‌و ئاماده‌یی‌ فۆرمێکی دەسەاڵتدارێتی‪ ،‬مەرج نییە هەمیشە‬ ‫خۆی‌ له‌ده‌س���ت ئ���ه‌دات‪ ،‬دیموكراته‌كان‌و بەرژەوەندی����ی‌و خواس����تی هەم����و گروپەکان‬ ‫كۆمه‌ڵه‌كان مێژویه‌كی‌ پڕ ئازارو قوربانیان تێرب����کات‪ .‬دەوڵەتان����ی دیموکراس����یی وەکو‬ ‫هه‌ی���ه‌ هه‌ق نیه‌ به‌وجۆره‌ هه‌نگاو بنێن كه‌ ئەمریکا‪ ،‬بریتانیا‪ ،‬فەرەنسا‪ ،‬ئیسپانیا سااڵنێکی‬ ‫بچنه‌ ئارشیفه‌وه‌‪ ،‬هه‌قه‌ بیر له‌وه‌ بكه‌نه‌وه‌ زۆر کێش����ەی گەورەی����ان لەگ����ەڵ خواس����تی‬ ‫كه‌ ده‌كرێ‌ بۆ ئاینده‌یه‌كی‌ باش���تر پێكه‌وه‌ دیموکراسییانەی گروپە ئەتنیی‌و ئایینییەکانی‬ ‫ن����اوەوەی خۆی����ان هەب����و‪ .‬چەوس����اندنەوەی‬ ‫بن‪.‬‬ ‫هیندەسورەکان‪ ،‬رەشپێس����تەکان‪ ،‬ئێرلەندی‌و‬ ‫‌توانن‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫تا‬ ‫‌كان‬ ‫ه‬ ‫‌ڵ‬ ‫ه‬ ‫كۆم‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫‌كا‬ ‫ه‬ ‫دیموكرات���‬ ‫باسک‌و کەتەلۆنییەکان گەواهی ئەم نمونانەن‪.‬‬ ‫خۆی���ان له‌س���ێبه‌رو په‌رچه‌م���ی‌ خه‌ڵكی‌ ئەمە س����ەرەڕای ئەوەی کە هەر ئەم دەوڵەتانە‬ ‫ت���ر رزگار بك���ه‌ن‪ ،‬ناكرێ‌ باس���ی‌ ئازادی‌ لەقۆناغی ئیمپریالیزمدا مۆدێلێکی زۆر دڕندانەو‬ ‫نیش���تمان‌و خه‌ڵك بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وان به‌ش���ی‌ ناش����یرینیان لەدونی����ای دەرەوەی خۆیان����دا‬ ‫هه‌ره‌ زۆریان ئێستا له‌ بن ئااڵو په‌رچه‌می‌ بەرهەمهێنا کە ئەمڕۆ هەم گەالنی ئەو ناوچانەو‬ ‫خه‌ڵ���ك‌و الیه‌نی‌ ت���ردان‌و ئه‌ركیان بوه‌ته‌ هەم خۆش����یان باجی گەورەی ئ����ەو نادادییە‬ ‫ریكالم كردن بۆ ئه‌و خه‌ڵك‌و الیه‌نانه‌‪.‬‬ ‫مێژوییەو فەشەلە گەورەیەی پرۆژەی دەوڵەتی‬ ‫هێزو‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ من س���ه‌رنج ئه‌ده‌م ئه‌و‬ ‫نەتەوەی����ی دەدەن‪ .‬ئەمە دیوێکی مەدالیاکەیە‪.‬‬ ‫كوردس���تان‬ ‫حزبه‌ كوردیانه‌ی‌ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫دیوەکەی ت����ری بریتییە لەوەی ک����ە دەوڵەتە‬ ‫‌و‬ ‫ت‬ ‫درش���‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌نگاو‬ ‫به‌چه‌ندین هه‌ن���گاو‪ ،‬هه‬ ‫دیموکراسییەکان س����ەرەڕای ئەوەی یەک بەها‬ ‫‌ن‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫‌اڵت‬ ‫ه‬ ‫رۆژه‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫گه‌وره‌ ل���ه‌دوای‌ خه‌ڵك���‬ ‫کۆیاندەکاتەوە‪ ،‬خۆش����یان لەناو یەک‌و لەگەڵ‬ ‫خه‌ڵكی‌ رۆژهه‌اڵتیش نایان���ه‌وێ‌ ئه‌زمونه‌ یەکتردا ناکۆکیی گەورەو قوڵیان هەیە‪ .‬ناکۆکی‬ ‫تاڵه‌كانی‌ باشور دوباره‌ بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫دەوڵەت����ە دیموکراس����ییەکان لەگ����ەڵ یەکتر‪،‬‬

‫دیموكراته‌كان‌و كۆمه‌ڵه‌كان‌و رۆژهه‌اڵتی‌ كوردستان‬

‫‪13‬‬

‫ناکۆکییە لەس����ەر هەیمەنەی ئابوری‌و سیاسی‌و‬ ‫رێکخس����تن‌و دابەشکردنی جوگرافیای بازاڕ‪ .‬بۆ‬ ‫نمونە هەر وەکو چۆن کەس لەوە تێنەدەگەیشت‬ ‫ک����ە کۆمۆنیزمی ری����اڵ رێگەی ن����ەدەدا هیچ‬ ‫نەتەوەیەکی ژێردەست ببێت بەخاوەن دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەی����ی خ����ۆی‪ ،‬ئاوه����اش زەحمەتە لەوە‬ ‫تێبگەین بۆچی هەندێک دەوڵەتی دیموکراسیی‬ ‫کەمە نەتەوەییەکانی خۆیان دەچەوس����ێننەوەو‬ ‫ماف����ی دەوڵەتبونیان پ����ێ ڕەوا نابینن؟ یان چ‬ ‫لۆژیکێکی دیموکراس����یی هەیە تێمانبگەیەنێت‬ ‫بۆچ����ی ئەم هەم����و دەوڵەتە دیموکراس����ییەی‬ ‫جیهان ناتوانن لەس����ەر ڕزگارکردنی گۆی زەوی‬ ‫دژ بەپیسکردن‌و وێرانکردنی ژینگە ڕێکبکەون‌و‬ ‫داهاتویەکی باش‌و تەندروس����ت ب����ۆ نەوەکانی‬ ‫داهاتوی مرۆڤایەتیی دابینبکەن‪ ،‬یان برسێتیی‌و‬ ‫هەژاریی لەجیهاندا بنەبڕبکەن؟‬ ‫ناکۆکی دوهەمیشیان‪ ،‬ناکۆکی ناوەکیی نێوان‬ ‫دەزگای دەوڵەت‌و خودی ئ����ەو کۆمەڵگایانەیە‬ ‫لەن����او دەوڵەتە دیموکراس����ییەکاندا کە ڕۆژانە‬ ‫لەچەندین ناڕەزایی کۆمەاڵیەتیی‌و سیاس����ییدا‬ ‫بەرجەستەدەبێت‪ ،‬بۆ گەورەکردنەوەی شانسی‬ ‫بەشداریکردنی هاواڵتیانیان لەبڕیاری سیاسیی‌و‬ ‫بەش����هەبون لەس����امانی ئابوریی‌و کولتوریی‌و‬ ‫پاراستنی ژینگەدا‪ .‬ئەم ملمالنێیەش لەملمالنێی‬ ‫ئ����ەو گروپان����ەی ن����او کۆمەڵ����گای مەدەنییدا‬ ‫بەرجەستەدەبێت لەگەڵ دەوڵەتەکانی خۆیاندا‬ ‫کە لەچەندین فۆرم‌و مکانیزمی جیاوازی خەباتی‬ ‫مەدەنییدا بەرجەستەدەبێت‪.‬‬ ‫ڕاس����تییەکی نەش����اردراوەیە کە پرۆس����ەی‬ ‫بەدیموکراس����ییکردن زاروەیەکی بێمانایە گەر‬ ‫نەزانین کێ‌و چی بەدیموکراسیی دەکەین‪ .‬هەمو‬ ‫دیموکراس����یکردنێک مانای گۆڕینی هاوکێشەی‬ ‫دەسەاڵتە لەجوگرافیایەکی سیاسیی دیاریکراودا‬ ‫کە لەدوادەرئەنجامدا مانای دەس����تکاریکردنی‬ ‫دیزاینی دەس����ەاڵت‌و دابەش����کردنی هێزە لەناو‬ ‫س����نوری ئەو دەس����ەاڵتدارێتییەی ک����ە هەیە‪.‬‬ ‫دیموکراسیی س����ەرەڕای ئەوەی کە چەمکێکی‬ ‫کۆسمۆپۆلیتییە وەکو کۆمۆنیزم‌و ئایین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەپێچەوانەی ئ����ەو دوانەوە خ����اوەن هێزێکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‌و ئایین����ی مێژوی����ی دیاریک����راو‬ ‫نیی����ە ش����ەڕی ئایدیۆلۆژیی بۆب����کات‪ ،‬تاوەکو‬ ‫س����نورەکانی خۆی تێپەڕێنێ����ت‌و جوگرافیای‬ ‫سیاس����یی تر داگیربکات‪ .‬شەڕی دیموکراسیی‪،‬‬ ‫بەپلەی یەکەم شەڕی بەهاکانی خۆیەتی لەناو‬ ‫خۆیدا‪ ،‬گەورەکردنەوەی س����نورەکانی خۆیەتی‬ ‫لەن����او خۆی����دا‪ .‬دیموکراس����یی بەپێچەوانەی‬ ‫ئایدیۆلۆژی����ای کۆمۆنیزم‌و ئایینەوە‪ ،‬ش����ەڕی‬ ‫دەسەاڵتە لەناو دەزگای دەوڵەت خۆیدا‪ ،‬شەڕی‬ ‫گروپە کۆمەاڵیەتییەکانی دەس����ەاڵتدارێتییەکە‬ ‫ب����ۆ گەورەکردن����ەوەی س����نورەکانی ئازادیی‌و‬ ‫م����اف‌و پاراس����تنی کەرامەتی ئینس����ان‪ .‬هەر‬ ‫ئەم خەس����ڵەتەی دیموکراسییشە وادەکات کە‬ ‫ه����ەر دەوڵەتێک فۆرمێک����ی تایبەت لەچەمکی‬ ‫دیموکراس����یی پیادەب����کات‪ .‬دیموکراس����یی‬ ‫لەئەڵمانی����او بریتانی����ادا‪ ،‬دیموکراس����یی‬ ‫پەرلەمانتاریی����ە‪ ،‬لەفەرەنس����او ئەمری����کا‬ ‫س����ەرۆکایەتییە‪ ،‬لەسویس����راش دیموکراسیی‬ ‫ڕاستەوخۆ بەرقەرارە‪ .‬سەرەڕای جیاوازییەکانی‬ ‫فۆرمی دیموکراسیی لەنمونەی ئەوەی لەئەڵمانیا‬ ‫رۆڵی حیزبەکان گەورەن‪ ،‬لەئەمریکاو فەرەنسا‬ ‫رۆڵی س����ەرۆک‌و لەسویس����را رۆڵی گەل‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چەند هێڵێکی گش����تیی هەیە کە دیموکراسیی‬ ‫وەکو فۆرمێکی دەسەاڵتدارێتی‪ ،‬لەهەمو دونیادا‬ ‫هاوشێوەو میکانیزمە‪ ،‬وەکو مافی هەڵبژاردن‌و‬ ‫دابەشکردنی دەسەاڵتەکان‌و دەستاودەستکردنی‬ ‫دەسەاڵت‌و هتد‪.‬‬ ‫ئەوەی لێرەدا مەبەستمە وەکو جیاکارییەکی‬ ‫تایبەتی چەمکی دیموکراسیی دەستنیشانیبکەم‬ ‫ئەوەیە کە چەمکی دیموکراسیی بەپێچەوانەی‬ ‫چەمکە کۆسمۆپۆلیتییەکانی ترەوە‪ ،‬هیچ کاتێک‬ ‫خاوەن بکەرێک����ی دەوڵەتیی یان کۆمەاڵیەتیی‬ ‫ی����ان ئایین����ی نەبوە‪ ،‬تاوەکو ئ����ەم چەمکە بۆ‬ ‫دەرەوەی خۆی هەناردە بکات‪ .‬دیموکراسییەت‬ ‫بەپێچەوان����ەی ئایدیۆلۆژیاکان����ی تریش����ەوە‬ ‫خەس����ڵەتێکی تایبەت����ی نەتەوەی����ی‪ ،‬ئایینی‬ ‫یاخود کۆمەاڵیەتی����ی دیاریکراوی نییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫چەمکێکی سەرو‪-‬ئەتنی‌و چینایەتیی‌و ئایینییە‪،‬‬ ‫واتە ئایدیایەکە کە لەرێ����گای رێزگرتنی بەهاو‬ ‫پرنسیپەکانیەوە‪ ،‬هەمو تاکێک بەبێ جیاوازیی‌و‬ ‫ب����ەدەر لەئینتیمای نەتەوەیی‌و ئایینی‌و پێگەی‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکەی‪ ،‬دەتوانێت ببێت بەکەسێکی‬ ‫دیموکرات‪ .‬مۆدێلێکە لەفەرمانڕەوایەتیی کە چ‬ ‫لەف����ۆرم‌و چ لەپراکسیس����دا لەدەوڵەتێکەوە بۆ‬ ‫ئەوی تر جیاوازیی هەیە‪.‬‬ ‫ل����ەم س����ۆنگەیەوە پرس����یارێکمان‬ ‫روبەڕودەبێتەوە‪ :‬ئایا پرس����ی سیاسیی کورد‪،‬‬ ‫پرس����ێکی دیموکراس����ییە؟ گ����ەر پرس����ێکی‬ ‫دیموکراس����یی بێت‪ ،‬ئایا کورد دەتوانێت ببێت‬ ‫بەو بک����ەرە مێژوییەی ناوچەک����ە کە مۆدێلی‬ ‫دیموکراس����یی هەن����اردەی دەرەوەی خ����ۆی‬ ‫بکات‪ ،‬وات����ە ئایا وەزیفەی ک����وردە دەوڵەت‌و‬ ‫کۆمەڵگاکانی ئەو واڵتانەی بەسەریدا دابەشبوە‪،‬‬ ‫بەدیموکراسیی بکات؟ یان شەڕی دیموکراسیی‪،‬‬ ‫شەڕێکی ناوەکیی کۆمەڵگای کوردییەو پرسی‬ ‫دەسەاڵتدارێتیی سیاسیی کورد خۆیەتی؟‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫بیروڕا‬

‫دیپلۆماسیی ئێمه‬ ‫‪Aziz‬عه‌زیز‬ ‫سه‌ردار‬ ‫‪serda‬‬

‫سێ شێوازی وەڕسبون‬ ‫ئ����اکاری س����ەرەکیی ژی����ان لەبەش����ێکی‬ ‫گەورەی ئەو ناوچەیەدا کە کۆمەڵگای ئێمەی‬ ‫تیادا دەژی ئامادەگییەکی بەرفراوانی س����ێ‬ ‫شێوازی سەرەکیی وەڕس����بونە‪ ،‬کە بریتین‬ ‫لەوەڕس����بونی کۆمەاڵیەتی����ی‪ ،‬وەڕس����بونی‬ ‫سیاس����یی‌و وەڕس����بونی فەرهەنگی����ی‪.‬‬ ‫لەکۆمەڵگای ئێمەشدا هەر سێ شێوازەکەی‬ ‫وەڕس����بون بەس����ەختی ئامادەی����ەو ئاکارە‬ ‫س����ەرەکییەکانی ژیان لەو کۆمەڵگایەدا ئەم‬ ‫سێ ش����ێوازە لەوەڕس����بون دەستنیشانیان‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫ب����ا لەوەڕس����بونی کۆمەاڵیەتی����ەوە‬ ‫دەس����تپێبکەین‪ .‬پێ����دراوی ژم����ارە یەک����ی‬ ‫کۆمەڵگاکان����ی ئ����ەو ناوچەی����ە ئەوەیە کە‬ ‫ژمارەیەک����ی هێج����گار گ����ەورە لەگەنج لەو‬ ‫کۆمەڵگایان����ەدا ئام����ادەن ک����ە زی����اد ل����ە‬ ‫‪%٦٠‬دانیش����توانی ناوچەکەیە‪ .‬ئەم ژمارەیە‬ ‫بەس����ەریەکەوە زیاد لە ‪ ٢٠٠‬ملیۆن گەنجە‪.‬‬ ‫رێژەی بێکاریی لەناو ئەم گەنجانەدا‪ ،‬لەنێوان‬ ‫‪ ٢٠‬تا‪ ،%٤٠‬کە ئەمەش بەژمارە زیاد لەپەنجا‬ ‫ملیۆن گەنجە‪ .‬ئەم گەنجانە هیچ ئایندەیەکی‬ ‫قابیلی قبوڵکردن‌و لێڕازیبونیان لەبەردەمی‬ ‫خۆیاندا نابینن‪ .‬لەزۆربەی ئەو کۆمەڵگایانەدا‬ ‫وەڕس����بون‌و نائومێدی����ی کۆمەاڵیەتیی ئەم‬ ‫ژم����ارە گەورەی����ە دیاردەیەکە بەئاس����انی‬ ‫لەوەڕسبونەوە دەگۆڕدرێت بۆ توڕەبون‪ .‬ئەم‬ ‫توڕەبونەش وزەیەک����ی گەورەی تەقینەوەی‬ ‫کۆمەاڵیەتییە کە هیچ ئایدیۆلۆژیاو گوتارێکی‬ ‫پڕوپاگەندەئامێ����زو مژدەبەخش����ی درۆزنانە‬ ‫ناتوانێت هێمنی بکاتەوە‪ .‬ئاکارێکی دیکەی‬ ‫ئەم وەڕس����بونە کۆمەاڵیەتییە لەوەدایە کە‬ ‫زۆرین����ەی ئ����ەو گەنجە بێ����کارو بێئومێدانە‬ ‫گەنجانی خوێن����دەوارن‌و ژمارەیەکی زۆریان‬ ‫هەڵگری بڕوانامەی زانکۆکانی ئەو واڵتانەن‪.‬‬ ‫لەن����او ئەوان����ەدا ک����ە خوێندن����ی زانکۆیان‬ ‫تەواوک����ردوە ڕێژەی ‪%٤٠‬بێ����کارن‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مانای ئەوەیە خوێن����دن چیتر لەو واڵتانەدا‬ ‫ڕێ����گای دەس����تەبەرکردنی ئایندەیەک����ی‬ ‫ماقوڵ‌و دەس����تەبەرکردنی کارو پێشکەوتنی‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی نیی����ە‪ .‬هەم����و ئەمان����ەش‬ ‫بۆمبێکی کاتیین‌و لەژێر بونیادیی سیاسیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی‌و فەرهەنگیی ئەو کۆمەڵگایانەدا‬ ‫دانراوە‪ .‬تەقین����ەوەی نوێی تری ئەم بۆمبە‬ ‫تەنها مەسەلەی کاتە‪.‬‬ ‫پێدراوێک����ی گرنگی تری ئەم کۆمەڵگایانە‬ ‫ئەوەیە کە ناتوانن داخراوبن‌و دانیشتوانەکەیان‬ ‫لەناو حەس����ارێکی داخ����راوی بێپەیوەندیی‬ ‫بەدونی����ای دەرەوەدا گلبدەن����ەوە‪ .‬رۆژگاری‬ ‫داخس����تنی دەرگای کۆمەڵ����گاکان ب����ەروی‬ ‫دونیای دەرەوەدا کۆتایی پێهاتوە‪ .‬بەشێکی‬ ‫گەورەی ئەم نەوە گەنجە لەس����ەر تۆڕەکانی‬ ‫ئینتەرنێت‌و لەن����او میدیا کۆمەاڵیەتییەکاندا‬ ‫ئامادەیە‪ .‬ژمارەی ئەوانەی لەدونیای عەرەبیدا‬ ‫رۆژانە لەس����ەر تۆڕەکانی ئینتەرنێتن زیاتر‬ ‫لە‪ ٦٠‬ملیۆن کەس����ن کە زۆرینەیان گەنجن‌و‬ ‫لەسەر تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکانن‪ .‬ئەمانە لێرەدا‬ ‫هەم ئەزمونی ژیانیی جیاوازو هەم ئەزمونی‬ ‫سیاسیی جیاوازو هەم ش����ێوازی جیاوازیی‬ ‫فەرهەنگ‌و هەم شێوازی پەیوەندیی‌و ئاکاری‬ ‫تر دەبینن کە جیاوازە لەوەی لەکۆمەڵگاکەی‬ ‫خۆیان����دا ئامادەیە‪ .‬بەبێئ����ەوەی موبالەغە‬ ‫بەرۆڵ����ی میدیا کۆمەاڵیەتیی����ەکان‌و بەرۆڵی‬ ‫دونی����ای دیگیتالییەوە بکەی����ن‌و بەبێئەوەی‬ ‫هەن����دێ ڕەهەندی نێگەتیڤی ئ����ەم دونیایە‬ ‫لەبەرچاونەگری����ن‪ ،‬بەاڵم ڕۆڵ����ی ئەم دونیا‬ ‫تازەیە ڕۆڵێکی گرنگە لەگۆڕانی هۆش����یاریی‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‌و لەگۆڕان����ی وێناکردن����ی‬ ‫ژمارەیەک����ی گ����ەورەی ئەو کەس����انەدا بۆ‬ ‫خۆیان‌و ب����ۆ کۆمەڵگاکەیان‌و بۆ ئەو مۆدێلە‬ ‫سیاس����ییانەش لەواڵتەکەیان����دا ئامادەی����ە‪.‬‬ ‫لەدونیای ئێم����ەدا گوتارێکی ڕۆش����نبیریی‬ ‫ئامادەیە زۆر س����ادەگۆیانە هێڵێکی ڕاست‌و‬ ‫چەپ بەس����ەر ئەم میدی����ا کۆمەاڵیەتییانەدا‬ ‫دەهێنێ����ت‌و س����ەرجەمی دونی����ای دیگیتاڵ‬ ‫وەک لەعنەتێکی تەکنۆلۆژیی س����ەیردەکات‬ ‫ک����ە گوای����ە ئیش����ی ئەوەی����ە "مرۆڤ����ی‬ ‫بێمێش����ک!!!"بەرهەمبهێنێت‪ ،‬ئ����ەم ڕوانینە‬ ‫نەک تەنها س����ادەو هەڵەو ناڕاس����تە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫جۆرێکە لەفۆبیای تەکنۆلۆژیی‪ ،‬کە یەکێکە‬ ‫لەفۆبیا زۆرەکانی ناو دونیای مۆدێرنە‪ .‬واتە‬ ‫ترسێکی تەواو ناعەقاڵنییە‪.‬‬ ‫دەرکەوتێکی تری وەڕسبونی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫لەو دونیایەدا بریتییە لەگۆڕانی شێوازەکانی‬ ‫دەوڵەمەندب����ون‌و هەژارکەوت����ن لەکۆتای����ی‬ ‫س����ااڵنی هەفت����اوە بۆ ئەمڕۆ‪ .‬لە‪ ٤٠‬س����اڵی‬ ‫ڕابردودا پێکهاتی کۆمەاڵیەتیی کۆمەڵگاکانی‬ ‫ئ����ەو ناوچەی����ە گۆڕان����ی ڕیش����ەیی‌و قوڵی‬ ‫بەس����ەرداهاتوە‪ ،‬هێزگەلی نوێی دەوڵەمەندو‬ ‫هێزگەل����ی نوێ����ی هەژارکەوتو دروس����تبوە‪.‬‬ ‫خاڵ����ی هەرەس����ەرەکی ل����ەم وەرچەرخانە‬ ‫کۆمەاڵیەتیی����ەدا هەژارکەوتن����ی ژمارەیەکی‬ ‫هەرچی زیاتری کۆمەڵ����گاو دەوڵەمەندبونی‬ ‫هەرچ����ی زیات����ری نوخب����ەو بازنەیەک����ی‬

‫یەکێک لەو شتانەی‬ ‫لەو ناوچەیەدا‬ ‫بەشێک لەو نەوە‬ ‫گەنجەی وەڕس‌و‬ ‫بێئومێدکردوە‬ ‫بااڵدەستی کولتورو‬ ‫گوتارو شێوەژیانێکی‬ ‫دینییە‬ ‫بچوک����ی ئ����ەو کۆمەڵگایانەی����ە‪ .‬بەجۆرێک‬ ‫ژمارەی ئەوانەی لەو دونیایەدا کە لەش����ارە‬ ‫تەنەکەییەکان‌و ش����ارە بێنازەکانی قەراغی‬ ‫ش����ارە گەورەکان����دا‪ ،‬ب����ێ هی����چ یەکێ����ک‬ ‫لەخزمەتگوزاریی����ە بنەڕەتیی����ەکان دەژی����ن‬ ‫دەیان ملیۆن مرۆڤن‪ .‬دەوڵەمەندە تازەکانی‬ ‫ئەو دونیایەش لەش����اری تایب����ەت‌و گیتۆی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی داخراودا دەژین کە بەپاسەوان‌و‬ ‫کامێرای چاودێریکردنی مۆدێرن دەپارێزرێن‌و‬ ‫هیچ پەیوەندییەکیان لەگەڵ بەشەکانی تری‬ ‫ئ����ەو کۆمەڵگایەدا نییە ک����ە تیایدا دەژین‪.‬‬ ‫وەڕس����بونی کۆمەاڵیەتی����ی لەم ئاس����تەدا‬ ‫دەرەنجام����ی تێکچون����ی ئ����ەو پەیوەندیی‌و‬ ‫هاوس����ەنگییە یاس����ایی‌و ئەخالقییەی����ە کە‬ ‫لەنێوان دەوڵەمەندبون‌و هەژاربوندا هەیە‪.‬‬ ‫دوهەم‪ :‬وەڕسبونی سیاسیی‪ .‬وەڕسبونی‬ ‫سیاس����یی دیاردەیەک����ی بەرچ����اوی ژیانی‬ ‫سیاس����یی کۆمەڵگاکانی ئ����ەو ناوچەیەیە‪.‬‬ ‫کۆمەڵێک دیکتاتۆرو خانەوادەی سیاس����یی‬ ‫هەن دەیان ساڵ دەستیان بەسەر سەرجەمی‬ ‫دەزگا سیاس����ییە س����ەرەکییەکان‌و بەسەر‬ ‫دەزگاکانی دەوڵەتەدا گرت����وەو حوکمڕانن‪.‬‬ ‫زۆرینەی دانیش����توانی ئ����ەم کۆمەڵگایانە‪،‬‬ ‫بەتایبەت����ی نەوە نوێکان‪ ،‬ل����ەم تاکەکەس‌و‬ ‫خانەوادە سیاس����ییانە زیاتر کەسانێکی تر‬ ‫ناناس����ن‌و هەر ئەوان‌و مناڵەکانیان کە هەمو‬ ‫دیمەن����ە سیاس����ییەکەیان کۆنترۆڵک����ردوە‪.‬‬ ‫ئەمەش سەرچاوەی وەڕس����بون‌و بێزاربون‌و‬ ‫توڕەبونی سیاس����یی ئەوان����ە‪ .‬نمونەکانیان‬ ‫لەتونس����دا بن عەلی‌و خانوەداکەی ‪ ٢٤‬ساڵ‬ ‫حوکم����ڕان ب����ون‪ ،‬موبارەک‌و دارودەس����تەو‬ ‫منداڵەکانی‪ ٣٠‬ساڵ لەسەر حوکمبون‪ ،‬عەلی‬ ‫عەبدواڵ ساڵح‌و کوڕو براو ئامۆزاکانی ‪ ٣٢‬ساڵ‬ ‫حوکمڕانی یەمەن بو‪ ،‬قەزافی‌و کوڕەکانی ‪٤٢‬‬ ‫س����اڵ پادشای لیبیا بون‪ ،‬سوریاش لەساڵی‬ ‫‪ ١٩٧٠‬ت����ا ئەمڕۆ‪ ٤٦ ،‬س����اڵی ڕەبەق‪ ،‬لەژێر‬ ‫حوکمڕان����ی باوکێ����ک‌و کوڕێکدای����ە‪ .‬هەمو‬ ‫ئەوانەی لەسااڵنی شەست‌و هەفتاوە تا ئەمڕۆ‬ ‫لەدایکب����ون‪ ،‬لەڕۆژی لەدایکبونیانەوە تا ئەو‬ ‫ڕۆژەی ڕژانە ناو گۆڕەپان‌و ش����ەقامەکانەوە‬ ‫بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی بەرامبەر بەو دۆخە‪،‬‬ ‫تەنها ئەو س����ەرۆک‌و خێزانە سیاسییانەیان‬ ‫ناس����یوە‪ ،‬ئەوەش����ی دەبوایە چاوەڕوانیبن‬ ‫دەستگۆڕکێکی دەس����ەاڵتە لەنێوان هەمان‬ ‫خێزانی سیاسییدا‪ ،‬لەباوکەوە بۆ کوڕو خزمە‬ ‫هەرە نزیکەکان‪.‬‬ ‫سێهەم ش����ێوازی وەڕس����بون وەڕسبونی‬ ‫کولتوریی����ە‪ .‬یەکێ����ک ل����ەو ش����تانەی لەو‬ ‫ناوچەیەدا بەشێک لەو نەوە گەنجەی وەڕس‌و‬ ‫بێئومێدکردوە بااڵدەس����تی کولتورو گوتارو‬ ‫ش����ێوەژیانێکی دینییە‪ ،‬کە لەدوای شۆڕشی‬ ‫ئێرانیی‌و جەنگی س����ەلەفییە جیهادییەکان‬ ‫لەئەفگانس����تان‌و بەگلۆباڵبونی سەلەفیەتیی‬ ‫وەهابی س����عودیی لەناوچەکەدا دروستبوە‪.‬‬ ‫ئەم ش����ێوازە لەدینداریی ن����وێ دو ڕەگەزی‬ ‫س����ەرەکیی گرتویەتیە خۆی‪ .‬لەسەرێکەوە‬ ‫ش����ەوق بۆ مردن‌و ش����ەهادەت‪ ،‬لەسەرێکی‬ ‫دیکەوە بەتاڵکردنەوەی ژیان لەچێژو سۆزو‬ ‫ئارەزوەکان‪ .‬یەکەمیان گوتارێکی توندڕەوی‬ ‫س����ەلەفیی جیهادیی ئاراس����تەی دەکات کە‬ ‫دونیا بۆ شەیتان‌و بۆ باوەڕدار دابەشدەکات‌و‬ ‫جەنگێکی گەردونیی لەنێوان ئیمان‌و باوەڕدا‬ ‫رادەگەیەنێت‪ .‬دوهەمیشیان گوتاری زۆرینەی‬ ‫ئیسالمی سیاسییە کە ژیان بەسەر کۆمەڵێک‬ ‫ح����ەاڵڵ‌و حەرام����ی دینیدا دابەش����دەکات‌و‬ ‫ل����ەدەرەوەی دیندا ئەگەرێک����ی تر بۆ بەهاو‬ ‫سیستمی ئەخالقیی نابینێت‪.‬‬

‫دیپلۆماس���ی ئێم���ە دیپلۆماس���ی‬ ‫پەرلەمانیە‪ .‬لەئێس���تادا دیپلۆماسی‬ ‫قەزیەیەکی (‪ )cause‬پەرلەمانیە‪.‬‬ ‫ئەم���ە دیپلۆماس���یەتێکی نوێی���ە‪،‬‬ ‫ن���ەک تەنه���ا لەکوردس���تان بەڵکو‬ ‫لەس���ەرتاپای رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪.‬‬ ‫س���ەرباری نوێیەت���ی دیپلۆماس���ی‬ ‫پەرلەمان���ی لەهەمانکات���دا ئەمجۆرە‬ ‫دیپلۆماس���یە الوازه‪ ،‬بەتایبەتی لەناو‬ ‫ئەو سیستەمانەدا که خەڵک رۆڵێکی‬ ‫هێندە راس���تەوخۆو کاریگەریان نیە‬ ‫لەسەر رەوشی حوکمداری‪ .‬لەهاتنی‬ ‫ئێم���ە بۆ پەرلەمان خێرا هەس���تمان‬ ‫بەگرنگی ئەم بوارە کردو بەپێویستمان‬ ‫زانی ک���ه پەرەی پێبدەین‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫که دیپلۆماسی کوردی‪ ،‬یان ئەوەی که‬ ‫وەک دیپلۆماس���ی کوردی لەئارادایە‪،‬‬ ‫بەدەس���ت زۆر کەموکورتی���ەوە‬ ‫دەناڵێنێ���ت‪ .‬لەس���ەروی هەمویەوە‬ ‫نەبون���ی توان���او ئاگای���ی‌و نیەت بۆ‬ ‫نوێنەرایەتی کردنی خەڵک‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ دونیا لەبارە بۆ دیپلۆماسی‬ ‫پەرلەمانی‪ ،‬لەرۆژگارێکدا که پەرلەمان‬ ‫تەنها جێگای کێشە ناوخۆییەکان نیە‪،‬‬ ‫چونکە لەم سەردەمی جیهانگەریدا‪،‬‬ ‫هەمو واڵتێک‪ ،‬گەورەبێت یان بچوک‪،‬‬ ‫لەچەندین ئاس���ت‌و ب���واری جیاوازدا‬ ‫بەدونی���اوه بەس���تراوەتەوە‪ .‬ئەم���ە‬ ‫پەرلەمانەکانی دونیا ناچاردەکات که‬ ‫نەک تەنها ناوخۆ بەڵکو هاوشان بیر‬ ‫لەجیهانی���ش بکەنەوە‪ .‬لەکاتێکدا که‬ ‫ئابوری هیچ واڵتێک دابڕاو نیە لەدونیا‪،‬‬ ‫بەه���ۆی گەش���ەی تەکنەلۆجی���اوه‬ ‫زانیاری هەمو سنورەکان دەبەزێنێت‪،‬‬ ‫شمەک‌و کااڵ لەگەڵ مرۆڤدا بەردەوام‬ ‫لەجوڵ���ەدان‪ ،‬ئەمانە هەمو ڕەهەندی‬ ‫یاسایی‌و سیاسی‌و کۆمەاڵیەتیان هەیە‬ ‫که پەرلەم���ان ناچاردەکەن مامەڵەی‬ ‫لەگەڵ���دا ب���کات‪ .‬س���ەرباری هەمو‬ ‫ئەمانە چیدی ئەو ئارگومێنتە جێگای‬ ‫قبوڵک���ردن نیە که ب���ڕوای وەهابو‬ ‫کە دیپلۆماس���یەت دەبێت لەدەرەوی‬ ‫فەزای دیموکراس���ی بێ���ت‪ .‬جێگای‬ ‫باس���ە کەرتی بەرپرس لەدیپلۆماسی‬ ‫هەرێم هەتا ئێستا لەدەرەوەی فەزای‬ ‫دیموکراس���یە‪ .‬ئەم ب���وارە نە لەژێر‬ ‫چاودێ���ری پەرلەماندای���ەو نە کەس‬ ‫ئاگای لەکارەکانیەتی‪ .‬ئەمە نەریتێکی‬ ‫دیموکراسیانە نیە‪.‬‬ ‫دیپلۆماس���ی پەرلەمانی لەهەرێم‬ ‫چوە ئاستی هەنوکەییەوە بەتایبەت‬ ‫پ���اش کودەت���ا س���ەربازییەکەی‬ ‫ئۆکتۆب���ەری ڕاب���وردو‪ .‬لەئۆکتۆبەر‬ ‫کاتێ���ک ک���ه پەرلەم���ان کودەتای‬ ‫بەس���ەرداکرا‪ ،‬پەرلەم���ان ناچارب���و‬ ‫نوێنەرایەتی خ���ۆی بکات لەدونیادا‪.‬‬ ‫لێرەوە پەرلەمان ب���و بەقەزیە‪ .‬ئەم‬ ‫هەوڵە لەبەر زۆر هۆکار ئاسان نەبو‪،‬‬ ‫لەنێویاندا رێگری دروستکردن لەالیەن‬ ‫ئەنجامدەرانی کودەتاوه‪ ،‬نەبونی هیچ‬ ‫پاشخانێک بۆ دیپلۆماسی پەرلەمانی‪،‬‬ ‫الوازی پەرلەمانی کوردستان لەهەناو‬ ‫سیس���تەمی سیاس���ی کوردستاندا‪،‬‬ ‫هەروەه���ا نەبونی هی���چ دەزگایەکی‬ ‫بەرهەمهێنانی مەعریفە بۆ پەرلەمان‪.‬‬ ‫بۆیه کاراکردنی ئەم بوارە پێویستی‬ ‫بەپرۆس���ەی خوڵقان���دن هەبو‪ .‬ئێمە‬ ‫لەهەوڵ���ی نەخشەکێش���ان ب���ۆ ئەم‬ ‫ج���ۆره لەدیپلۆماس���یەت‪ ،‬س���ەرەتا‬ ‫لەپەرلەمانمان روانی‪ ،‬وەک ناوەندێکی‬ ‫نوێنەرایەت���ی خەڵک‪ ،‬دەبێت بەدوای‬ ‫دەزگای هاوش���ێوەی خۆیدا بگەڕێت‪.‬‬ ‫بۆیە ڕەهەندی یەکەمی دیپلۆماس���ی‬ ‫پەرلەمان���ی بریت���ی ب���و لەهێنان���ە‬ ‫ئ���ارای ڕایەڵەی���ەک لەپەیوەن���دی‬ ‫لەگ���ەڵ پەرلەمانەکانی تری دونیادا‪.‬‬ ‫چونک���ە پەرلەم���ان بەنزیکبونەوەی‬ ‫لەپەرلەمان‪ ،‬لەکاتێکدا هاوش���ێوەی‬ ‫سیستەمێ کە ئاس���انکاری دەکات‪،‬‬ ‫لەهەمانکات���دا ه���ەردوال لەئاس���تی‬ ‫جی���اوازدا پێی تۆکمەدەب���ن‪ .‬هەمو‬ ‫پەرلەمانێ���ک لەپەرلەمانێک���ی ت���ر‬ ‫جی���اوازه‪ ،‬بەاڵم هەریەک���ەو کەناڵی‬ ‫خ���ۆی هەی���ە ب���ۆ پەیوەندیکردن‪،‬‬ ‫هەروەها بۆ لەیەکتر نزیکبونەوە‪ ،‬وەک‬ ‫دروس���تکردنی گروپی دۆس���تایەتی‪،‬‬ ‫گروپی ب���واری هاوب���ەش‪ ،‬هەروەها‬ ‫ڕاس���تەوخۆ پەیوەست بەدیپلۆماسی‬ ‫دەزگایی���ەوە‪ ،‬ی���ان دیپلۆماس���ی‬ ‫ئینستیتوش���ن‪ .‬ئەم���ەش ه���ۆکاری‬ ‫سەرەکی تەرخانکردنی کاتێکی زۆرە‬ ‫ب���ۆ پەرلەمان‌و پەرلەمانتاران لەکاتی‬ ‫سەردانەکاندا‪.‬‬

‫پەرلەمانی کوردس���تان پێویستی‬ ‫بەم دەروازەیە هەی���ە بۆ پەیوەندی‬ ‫راس���تەخۆ بەدونیاوە‪ ،‬چونکە ئەمڕۆ‬ ‫کوردس���تان بەهەم���ان ئاراس���تەی‬ ‫واڵتانی تری رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت‬ ‫دەچێ���ت لەچەند دەی���ەی ڕابردودا‪،‬‬ ‫بەس���ەرهەڵدانی ڕەوتێک���ی دژە‬ ‫پەرلەمان���ی بەهێز لەنێ���و نوخبەی‬ ‫ئۆلیگارشی سیاسی‌و ئابوریدا‪.‬‬ ‫کەس گومانی نی���ە که پەرلەمانی‬ ‫کوردستان پێویس���تی بەپشتیوانی‌و‬ ‫س���ودوەرگرتنە لەئەزمون���ی ئەوانی‬ ‫ت���ر‪ ،‬بەتایبەت کاتێ���ک کە زۆرینەی‬ ‫خەڵک���ی کوردس���تان خوازی���اری‬ ‫سیس���تەمی پەرلەمانی���ن‪ .‬هەروەها‬ ‫ل���ەروی ئەکادیمی���ەوە بەرون���ی‬ ‫پیش���ان دراوه ک���ه سیس���تەمی‬ ‫پەرلەمان���ی ل���ەروی س���ەقامگیری‬ ‫سیاس���ی‌و ئابوری‌و گواس���تنەوە بۆ‬ ‫دیمۆکراسی گونجاوترە لەسیسته‌می‬ ‫س���ەرۆکایەتی‪ .‬لیکۆڵینەوەکان���ی‬ ‫هەرس���ێ لەلێکۆڵەرەوان���ی زانکۆی‬ ‫بۆستن‪ :‬مۆرینۆ‪ ،‬گێرن‌و تاکەر‪John‬‬

‫لەسیستەمێکی‬ ‫سیاسیدا کاتێک‬ ‫پەرلەمان کارانیە‬ ‫ئەوا هەمو هەوڵێکی‬ ‫ئەو سیستەمه بۆ‬ ‫داکۆکیکردن‌و مانەوەو‬ ‫جوانکردنی نوخبەی‬ ‫دەسەاڵتە‬

‫‪Gerring Strom C. Thacker‬‬ ‫‪ Carola Moreno‬بەرونی جەخت‬

‫لەسەر ئەم ڕاستیە دەکەنەوە‪.‬‬ ‫س���ەرباری هەمو ئەمان���ه زۆربەی‬ ‫بوارەکان���ی ژی���ان هەتابێ���ت زیاتر‬ ‫گەردونگەرای���ی دەب���ن‪ ،‬وەک نرخی‬ ‫کااڵ‪ ،‬ژینگ���ە‪ ،‬ماف‪ ،‬کۆچ‌و زۆری تر‪،‬‬ ‫بۆیه ئاس���ان نیە بۆ هیچ دەزگایەک‬ ‫ک���ە دابڕاوبێت لەدونی���ا‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫هەوڵب���دات ک���ه دابڕاوبێ���ت‪ ،‬ناچار‬ ‫دەکرێت بەپەیوەندی‪.‬‬

‫شانبەش���انی پەرلەم���ان ب���واری‬ ‫جێبەجێک���ردن (ئێکس���ەکیوتیڤ)‬ ‫گرنگە‪ ،‬بەتایبەت وەزارەتی دەرەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر خیتابی ئێمە لەگەڵ پەرلەماندا‪،‬‬ ‫خیتاب���ی دو دەزگای هاوبەش���ە‪،‬‬ ‫ئەوا لەگەڵ حکومەت���دا‪ ،‬پەیوەندی‬ ‫نێوان یاس���ا داڕێژەرو جێبەجێکەرە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم لێ���رەدا گرنگی سیاس���ەتی‬ ‫واڵت���ە‪ .‬وەزارەت���ی دەرەوە جێگای‬ ‫جێبەجێکردن���ی سیاس���ەتی واڵتێک‬ ‫لەدەرەوە بۆ بەرژەوەندی واڵتەکەی‪.‬‬ ‫لێرەدا کۆمەڵێک خیتابی هاوبەش���ی‬ ‫جیهانی هەیە‪ ،‬لەگەڵ هەندێک خیتابی‬ ‫تایب���ەت بەه���ەر واڵتێ���ک‪ .‬خیتابی‬ ‫دیموکراس���ی ک���ه پەرلەم���ان رۆڵی‬ ‫سەرەکی پیادەکردنی تیادا دەبینێت‪،‬‬ ‫خیتابی دیموکراس���یکردن که بریتیە‬ ‫لەپرۆس���ەی بونیادنانی دیموکراسی‬ ‫که پەرلەمان رۆڵێكی کاریگەری تیادا‬ ‫دەبینێت‪ ،‬دەکرێت بواری س���ەرەکی‬ ‫بێت‪ .‬بەتایب���ەت لەرۆژگارێکی وەک‬ ‫ئەمڕۆدا ک���ه دیموکراس���ی لەهەرێم‬ ‫لەژێرپێدای���ە‪ ،‬خەریک���ە بەت���ەواوی‬ ‫دەپلیشێتەوە‪ .‬پەیوەندی بەوەزارەتی‬ ‫دەرەوە لەکاتێکدا دێت کە پەرلەمان‬ ‫ڕۆڵی سەرەکی دەبینێت لەداڕشتنی‬ ‫سیاس���ەتی دەرەوەی هەمو واڵتێک‪.‬‬ ‫هەر بڕیارێک که ببێته هۆکاری ئەوەی‬ ‫کە واڵت بەکارێکی گەورە هەس���تێت‬ ‫لەدەرەوەی سنورەکەی‪ ،‬ئەوا دەبێت‬ ‫پەرلەمان رێ���گا بدات بەحکومەت بۆ‬ ‫ئەوەی ئەوکارە بکات‪ .‬لێرەوە زەمینە‬ ‫دەس���ازێت بۆ پەیوەن���دی خەڵك‌و‬ ‫خەڵ���ک‪ .‬یان ئ���ەوەی پێی دەوترێت‬ ‫پەبلیک دیپلۆماسی‪ .‬چونکە مەحاڵە‬ ‫خەڵ���ک هەموی بەی���ەک بگەن ئەوا‬ ‫دەبێ���ت کەناڵی جی���اواز هەبێت بۆ‬ ‫گەیش���تنی خەڵک بەیەکت���ر‪ ،‬وەک‬ ‫کەلت���ور‪ ،‬هونەر‪ ،‬کەلەپ���ور‪ ،‬مێژو‪،‬‬ ‫مەعریفەو زۆر بواری تر‪.‬‬ ‫خەڵکی کورد خەڵکێکی نائامادەن‬ ‫لەدونی���ادا‪ .‬ئامادەیی کورد لەدونیادا‬ ‫ئامادەییە وەک تراژیدیا‪ .‬بەاڵم هێشتا‬ ‫ئ���ەم تراژیدیایە نەبوەت���ە هۆکاری‬ ‫دروستکردنی فشار لەسەر داڕشتنی‬ ‫سیاسەت‪ .‬یان بەربەستێکی ئەخالقی‬ ‫وەک هۆلۆکۆست‪.‬‬ ‫بەکوشتنی پەرلەمان هەمو خەڵکی‬ ‫کوردستان هێندە زیاتر بێبەری دەبێت‬ ‫لەم کەنااڵنە ب���ۆ نوێنەرایەتیکردن‪.‬‬ ‫ئەزمون���ی دژە لیبرالی���زم‌و دژە‬ ‫سیس���تەمی پەرلەمانی لەرۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس���تدا پێمان دەڵێ���ن‪ ،‬کاتێک‬ ‫سیس���تەمی دژەپەرلەمان بااڵدەست‬ ‫دەبێت ئەوا خێرا دیوارێکی ئەس���تور‬ ‫لەنێ���وان خەڵک‌و دونیادا دروس���ت‬ ‫دەکات‪ ،‬چونک���ە خەڵکی دابڕاو زوتر‬ ‫ملکەچ دەبن لەخەڵكی کراوە بەسەر‬ ‫دونیادا‪ .‬لەسیس���تەمێکی سیاس���یدا‬ ‫کاتێ���ک پەرلەم���ان کارانی���ە ئ���ەوا‬ ‫هەم���و هەوڵێکی ئەو سیس���تەمه بۆ‬ ‫داکۆکیکردن‌و مان���ەوەو جوانکردنی‬

‫نوخبەی دەسەاڵتە‪ .‬خەڵکیش هەر لەم‬ ‫هەناوەدا پێشان دەدرێن‪ .‬لەسیستەمی‬ ‫ناپەرلەمانی‪ ،‬نادیموکراسیدا‪ ،‬خەڵک‬ ‫وەک تۆپەڵەی���ەک لەمرۆڤ���ی وێکچو‬ ‫دەبینرێ���ن کە هەمیش���ە هیچ دیدی‬ ‫تایبەت‌و خواس���ت‌و دونیابینیان نیە‪،‬‬ ‫بەڵکو ب���ەردەوام خەریکی هەلەبیک‬ ‫هەلەن‪.‬‬ ‫هەر لەپەیوندی خەڵکەوە‪ ،‬بوارێکی‬ ‫ت���ری چاالک���ی دیپلۆماس���ی ئێمە‬ ‫رەوەن���دی کوردی���ە‪ .‬بێگومان هەمو‬ ‫چین‌و پێکهاتەکانی کوردستان بەشی‬ ‫خۆی���ان لەس���وکایەتی پێکردنی���ان‬ ‫چەش���توه بەدەس���ت نوخب���ەی‬ ‫دەسەاڵتداری کوردس���تانەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەوەندی کوردی زۆر زیاتر‪.‬‬ ‫کاتێ���ک خەڵكی کوردس���تان هیچ‬ ‫دەزگایەک���ی نوێنەرایەتی���ان نی���ە‬ ‫لەدەرەوە‪ ،‬بەڵکو هەمو ئەو شوێنانەی‬ ‫ک���ە پێی دەوترێ���ت نوێنەرایەتی دژ‬ ‫بەخواس���ت‌و بەرژەوەن���دی خەڵکی‬ ‫کوردستان هەڵدەس���وڕێن‪ .‬لەنەبونی‬ ‫هی���چ نوێنەرایەتییەک���دا ئەوا خەڵك‬ ‫خۆیان نوێنەرن‪ .‬بەاڵم بەهۆی نەبونی‬ ‫ش���ارەزایی لەچۆنێتی رێکخس���تن‪،‬‬ ‫چۆنێت���ی س���ودبینین‪ ،‬چۆنێت���ی‬ ‫دروستکردنی گروپی فشار‪ ،‬دۆخێکی‬ ‫وەه���ا هاتوەتە ئاراوە ک���ە تواناکان‬ ‫هەرچەن���ده زۆرو ڕەنگاڵ���ەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کاریگەرییان وەک پێویست نیە‪.‬‬ ‫ڕەوەندی کوردی پێویستی بەکارە‬ ‫لەدو ئاس���تدا‪ ،‬یەکەم ئاستی واڵتی‬ ‫نیش���ەجێ‪ ،‬دوەم لەگەڵ کوردستان‪.‬‬ ‫هەردو ئەمانە باشتر مەیسەر دەبێت‬ ‫کاتێ���ک پردێک هەبێ���ت‪ ،‬کەناڵێکی‬ ‫پەیوەن���دی هەبێ���ت‪ ،‬لەس���ەروی‬ ‫هەمویەوە سیس���تەمێکی رێکخستن‬ ‫هەبێت‪.‬‬ ‫ئێمە لەهەمو سەفەرێکماندا لەهەر‬ ‫واڵتێک لەگ���ەڵ رەوەن���دی کوردیدا‬ ‫کۆدەبینەوە‪ ،‬چ لەشێوازی کۆبونەوەی‬ ‫جەم���اوەری چ لەش���ێوازی دیداری‬ ‫تایب���ەت‪ .‬هەمیش���ە ه���ەردو جۆرە‬ ‫دیدارەکان بۆ ئێمە س���ەرچاوەیەکی‬ ‫پڕسود بوه‪.‬‬ ‫مرۆڤ���ی ک���ورد بەبێب���ەری بونی‬ ‫لەبەشداری لەدونیا هەست بەغەریبی‬ ‫دەکات لەدونی���ادا‪ ،‬هەس���ت دەکات‬ ‫ک���ە دونی���ا هەتا بێ���ت ئاڵۆزدەبێت‬ ‫بەاڵم جێگای ئ���ەوی تیادا نابێتەوە‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە کوردب���ون الوازه‪ ،‬لەبەر‬ ‫الوازی کەلت���ورو رۆش���نبیری کورد‪،‬‬ ‫بەاڵم رەوشی ئەمڕۆی دونیا ناچارت‬ ‫دەکات ک���ە ناس���نامەیەکت هەبێت‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ کوردبون دو جۆرە‪ ،‬جۆرێکیان‬ ‫بازرگانیەو جۆرەکەی تریان تراژیدیا‪.‬‬ ‫ئێمە دۆستی مرۆڤە تراژیدیاییەکەین‪.‬‬ ‫تراژیدیا بەمانا ئەرس���تۆییەکەی ئەو‬ ‫مرۆڤە جیاوازەی���ە‪ ،‬کە بەهۆی باری‬ ‫کەس���ێتی‌و روداوەکانەوە‪ ،‬لەخۆشیی‬ ‫بێبەش دەبێ���ت‪ .‬ب���ەاڵم تراژیدیای‬ ‫مرۆڤ���ی کورد لەوەدایە کە هەس���ت‬ ‫دەکات گوناه���ی بەرامب���ەر دەکرێت‬ ‫لەالیەن کۆمەڵێک هێزەوە که بەتەنها‬ ‫ناتوانێ���ت روبەڕوی���ان بێتەوە‪ .‬وەک‬ ‫دەبینین کە ئەمڕۆ کرۆکی سیستەمی‬ ‫سیاس���ی‌و ئاب���وری هەرێ���م بریتیه‬ ‫لەپەراوێزخس���تنی زیات���ری زۆرینەو‬ ‫بااڵدەستکردنی زۆرتری کەمینە‪.‬‬

‫ئ���ەم دۆخ���ە ئاڵ���ۆزەی هەرێ���م‬ ‫پاڵنەرمان���ە کە هەمیش���ە لەهەوڵی‬ ‫دیپۆماسیماندا خانەکانی بیرکردنەوە‬ ‫بکەین���ە ئامانج‪ .‬هەوڵ���ی پەیوەندی‬ ‫لەگەڵ خانەی بیردا بەئامانجی ئەوەیە‬ ‫که لهمەتبەخی داڕشتنی بڕیارو دیدی‬ ‫سیاس���ی نزی���ک ببین���ەوە‪ .‬خۆمان‬ ‫ببینە بەش���ێک لەپێدانی زانیاری بۆ‬ ‫ئ���ەو جێگایانە‪ .‬ب���ەاڵم لەهەمانکاتدا‬ ‫گرنگ���ی خان���ەی بی���ر لەوەدایە کە‬ ‫جێگایەک���ە دەتوانی���ت ئاڵۆزیەکانی‬ ‫هەرێم زیاتر ڕاڤە بکەیت‌و بەتانوپۆیدا‬ ‫بچیت‪ ،‬چونکە کەسی سیاسی کات‌و‬ ‫بواری شارەزایی س���نورداری بواری‬ ‫ئ���ەوەی پێنادات ک���ه لەئاڵۆزیەکان‬ ‫بەشێوەیەکی چڕوپڕ بگات‪ .‬بەتایبەت‬ ‫لەدیموکراسی خۆرئاوا هەمیشە بەشی‬ ‫زۆری سیاس���ەت‪ ،‬وەک ت���پ ئۆبیل‪،‬‬ ‫دەڵ���ێ لۆکاڵیە‪ .‬گرنگ���ی دانی ئێمە‬ ‫بەخانەی بیر لەهەمانکاتدا باوەڕبونی‬ ‫ئێمەیە بەپەیون���دی تۆکمەی نێوان‬ ‫مەعریفەو سیاسەت‪.‬‬ ‫کۆتایی‪:‬‬ ‫دونیا لەگۆڕاندایە‪ ،‬دیپلۆماس���یەت‬ ‫لەگۆڕاندای���ە‪ ،‬دۆخ���ی کوردی���ش‬ ‫لەگۆڕاندایە‪ .‬ئەگ���ەر ئێمە نەتوانین‬ ‫ئەم س���ێیە پێکەوە گرێ بدەین ئەوا‬ ‫ناتوانین وەک پێویست نوێنەرایەتی‬ ‫خۆمان بکەی���ن لەدونیادا‪ .‬هێش���تا‬ ‫رێگری زۆر هەیە بۆ کورد هەتا وەک‬ ‫خۆی ئامادەبێت لەدونیادا‪ .‬ئەمە تەنها‬ ‫کاتێک دەگاتە کۆتایی کە کورد ببێتە‬ ‫خاوەن دەوڵەتی خۆی‪ .‬لەسیستەمی‬ ‫دەوڵەتی دونی���ادا‪ ،‬بێدەوڵەتی وەک‬ ‫بێماڵی وەهایە‪ .‬بەاڵم لەپاش کۆتایی‬ ‫جەنگی ساردەوە ئەم دۆخە هەتا بێت‬ ‫زیاتر درزی تێدەکەوێت‪ .‬ئەم درزانە‬ ‫زۆریان بەس���ودی مرۆڤ���ی کوردن‪.‬‬ ‫دواین درز داڕمانی مۆدێلی دەوڵەتی‬ ‫مەرکەزی ب���و لەئەنجام���ی بەهاری‬ ‫عەرەب���ی لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت‪.‬‬ ‫ئەمرۆ رۆژهەاڵتی ناوەڕاست سێ شت‬ ‫دەنێرێت بۆ دونیا که ئەوانیش نەوت‪،‬‬ ‫تیرۆرو پەنابەرن‪ .‬ئەمڕۆ نەوت بایەخی‬ ‫نیەو دونیا لەئەوانیتر دەترسێت‪.‬‬ ‫بەاڵم هێش���تا دیپلۆماسی کوردی‬ ‫دیپلۆماس���ی قەزیەی���ەک نی���ە‪.‬‬ ‫بەڵک���و بەکاربردن���ی قەزیەیەکە بۆ‬ ‫قازانج���ی دیپلۆماس���ی کەمینەیەک‪.‬‬ ‫دەبێ���ت ئ���ەم دۆخە کۆتای���ی بێت‪.‬‬ ‫بەکورتی دیپلۆماسی کوردی دەبێت‬ ‫بەمەعریفەیەکی بااڵوە‪ ،‬نوێنەرایەتی‬ ‫قەزیەی نەتەوەیەک بکات‪ ،‬بەقازانجی‬ ‫خەڵکەک���ەی‪ .‬ئەم���ە فەلس���ەفەی‬ ‫ئێمەیە‪.‬‬

‫هێشتا دیپلۆماسی‬ ‫کوردی دیپلۆماسی‬ ‫قەزیەیەک نیە‪.‬‬ ‫بەڵکو بەکاربردنی‬ ‫قەزیەیەکە بۆ‬ ‫قازانجی دیپلۆماسی‬ ‫کەمینەیەک‪.‬‬ ‫دەبێت ئەم دۆخە‬ ‫کۆتایی بێت‪.‬‬ ‫بەکورتی دیپلۆماسی‬ ‫کوردی دەبێت‬ ‫بەمەعریفەیەکی‬ ‫بااڵوە‪ ،‬نوێنەرایەتی‬ ‫قەزیەی نەتەوەیەک‬ ‫بکات‪ ،‬بەقازانجی‬ ‫خەڵکەکەی‪ .‬ئەمە‬ ‫فەلسەفەی ئێمەیە‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrusti.sul@gmail.com‬‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫‪15‬‬

‫الپه‌ڕه‌ی ته‌ندروستی‪ ،‬به‌سپۆنسه‌ری بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬

‫نه‌خوشی سيل توشی ئێسك‌و گورچيله‌كانيش ده‌بێت‬ ‫ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی‬ ‫سلێمانی‬ ‫نەخۆش����ی دەردەبارێك����ە یاخ����ود‬ ‫(س����یل ) نەخۆشییەكی گواستراوەی‬ ‫درێژخایەن����ەو لەڕێ����گای میكرۆبەوە‬ ‫(بەكتری����ا) دەگوازرێت����ەوە بەهۆی‬ ‫هەڵمژینی بەكتریاكەوە لەناو هەوادا‪.‬‬ ‫بەش����ێوەیەكی گش����تی دوچ����اری‬ ‫س����ییەكان دەبێ����ت‌و هەندێكج����ار‬ ‫ئەندامەكانی تری لەشیش دەگرێتەوە‬ ‫وەك (ئێس����كەكان‌و بڕبڕەی پش����ت‪،‬‬ ‫مێشك‪ ،‬گورچیلە‪ ،‬ڕیخۆڵە‪ ،‬هەروەها‬ ‫پێست)‪.‬‬

‫ئێش����ە‪ ،‬نەمان����ی حەزی خ����واردن‌و‬ ‫دابەزین����ی كێ����ش‪ ،‬ئارەقەكردن����ەوە‬ ‫لەشەواندا‪ ،‬گەورەبونی لیمفەگرێكان‪،‬‬ ‫هەبون����ی لەرزوتا‪ ،‬بەڵغەمی خوێناوی‬ ‫‪ ،‬كۆك����ە ب����ۆ زیاتر لەس����ێ هەفتە‪،‬‬ ‫ناڕەحەتی لەكاتی هەناسەداندا)‪.‬‬

‫هەم����و ئ����ەو هاواڵتیان����ەی توش����ی‬ ‫نەخۆشیەكانی سنگ‌و تەنگەنەفەسی‬ ‫دەبن‌و بەتایبەتیش نەخۆش����ی سیل‬ ‫لەم س����ەنتەرەدا دەبینرێ����ن‌و كاری‬ ‫پێویستیان بۆ ئەنجام دەدرێت‪.‬‬

‫ش����ێوازی باڵوبون����ەوەی ئ����ەم‬ ‫نەخۆشییە‪ ،‬لەكەس����ێكی توشبووی‬ ‫چاالكەوە بۆ كەسێكی ساغ لەرێگەی‬ ‫میكرۆب����ی نەخۆش����ییەكەوە دەبێت‪،‬‬ ‫دەستنیشانكردنی نەخۆشی سیل‌و‬ ‫بەش����ێوەی دەنكۆڵەو پرژە لەهەوادا‬ ‫لەكاتی دەركەوتنی ئەم نیشانانەدا ناسینەوەی‪:‬‬ ‫دەگوازرێتەوە بۆ كەس����انی دەوروبەر‬ ‫بەتایبەت لەكاتی قس����ەكردنی كەسی هاواڵتی����ان دەتوان����ن س����ەردانی‬ ‫‪ .1‬لەكات����ی س����ەرهەڵدانی كۆكەی‬ ‫توش����بو یان كۆكینی یاخود پژمینیدا "سەنتەری ڕاوێژكاری نەخۆشییەكانی‬ ‫سینگ‌و هەناس����ە" بكەن لەشەقامی درێژخای����ەن ( ‪ ) 3-2‬هەفتەو وەاڵم‬ ‫بەسەر كەسانی دەوروبەریدا‪.‬‬ ‫"قەن����ات" لەش����اری س����لێمانی كە نەدانەوەی بۆ چارەسەرە ئاساییەكان‪،‬‬ ‫لەگرنگترین نیش����انەكانی توشبون س����ەر ب����ە بەڕێوەبەرایەتی گش����تی ئەوا گومانی توشبون هەیەو پێویستە‬ ‫بەنەخۆش����ی سیل‪ ( ،‬هەبونی سینگ تەندروس����تی س����لێمانیە‪ ،‬تیای����دا س����ەردانی نزیكترین س����ەنتەرەكانی‬

‫تایبەت بەو نەخۆشییە بكرێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬پشكنینی بەڵغەم‪.‬‬ ‫‪ .3‬گرتنی وێنەی تیش����كی س����ەر‬ ‫س����ینگ‪ ،‬هەرچەندە ئەم پش����كنینە‬ ‫ناتوانێت توشبونی چاالك لەناچاالك‬ ‫جیابكاتەوە‪.‬‬ ‫‪ .4‬پشكنینی هەستیاری پێست‪.‬‬ ‫‪ .5‬چاندنی بەڵغەم‪ ،‬ئەم پشكنینە‬ ‫یارمەتیدەرە لەچەسپاندنی توشبونی‬ ‫چاالك‪.‬‬ ‫‪ .6‬پش����كنینەكانی تر‪ ،‬هەندێكجار‬ ‫پێویستی بەچەند جۆرێك پشكنینی‬ ‫ت����ری ش����انەیی‌و دەردراوەكانی تری‬ ‫لەش����ی كەس����ی توش����بو دەكات‬

‫ل����ەروی جۆرێت����ی‌و چەندێتی����ەوە‪،‬‬ ‫دوركەوتن����ەوە لەكێش����انی جگەرەو‬ ‫نێرگەل����ە هەروەه����ا بەكارنەهێنانی‬ ‫ماددەی هۆشبەرو مادە كهولییەكان)‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .4‬هەروەها بونی هەوای پاك لەناو‬ ‫ماڵەكانداو لەش����وێنەكانی كاركردندا‪،‬‬ ‫لەڕێ����ی بونی هەواگۆڕكێ لەش����وێنی‬ ‫نیشتەجێبوندا‪.‬‬ ‫‪ .5‬ڕەچاوكردن����ی پاكوخاوێن����ی‌و‬ ‫بەكارهێنانی كلینیكس لەكاتی كۆكەو‬ ‫پژمەدا پاش����ان فڕێدانی لەش����وێنی‬ ‫تایبەت بەپاشەڕۆكان‪.‬‬ ‫‪ . 6‬ئەنجامدان����ی كوت����ان دژی‬ ‫بەنەخۆش����ییەكە وەك ( وێن����ەی نەخۆش����ی س����یل لەمندااڵندا لەڕێی‬ ‫تەنوری‪ ،‬هەناوبینی سی‌و بۆری هەوا‪ ،‬هەڵمەتەكانی نیشتمانی كوتانەوە‪.‬‬ ‫وەرگرتنی نمونە لەسییەكان)‪.‬‬ ‫چارەسەركردن‪:‬‬ ‫ئەوەی جێی خۆشحاڵییە لەجیهانی‬ ‫چۆنێتی خۆپاراستن‪:‬‬ ‫‪ .1‬زو ناس����ینەوەی نەخۆشییەكەو ئەم����ڕۆدا زۆرب����ەی زۆری حاڵەتەكان‬ ‫س����ەردانكردنی پزیش����ك لەكات����ی بەت����ەواوی چارەس����ەردەكرێن لەڕێی‬ ‫چارەس����ەركردنی كورتخای����ەن لەژێر‬ ‫دەركەوتنی نیشانەكانیدا‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئەنجامدانی پش����كنین بۆ كەسە چاودێری ڕاستەوخۆدا بە بەرنامەیەكی‬ ‫تایبەت كە بەسیستەمی (‪)DOTS‬‬ ‫نزیكەكانی كەسی توشبو‪.‬‬ ‫‪ .3‬گرنگیدان بەسیستەمی بەرگری ناس����راوە‪ ،‬كە بریتییە لەسیس����تەمی‬ ‫ڕاس����تەوخۆی‬ ‫لەش(لەڕێ����ی ئەنجامدانی وەرزش����ی چاودێریكردن����ی‬ ‫پێویس����ت‪ ،‬وەرگرتنی پشوی تەواو‪ ،‬چارەسەری نەخۆشی سیل ڕۆژانە بۆ‬ ‫نوستنی پێویست‪ ،‬خۆراكی هاوسەنگ ماوەی شەش مانگ‪.‬‬

‫به‌بێ به‌كارهێناني ده‌رمان ئازاری چیت لێ دێت كاتێك گوێی ناوه‌ڕاستت توشی‌ هه‌وكردن دێت‬

‫سوڕی مانگانه‌ت كه‌م بكه‌ره‌وه‌‬

‫ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی سلێمانی‬ ‫س���وڕی مانگانە بەناخۆشترین ماوە‬ ‫دادەنرێ���ت الی خانم���ان بەتایبەتیش‬ ‫بۆ ئ���ەو كچان���ەی ك���ە لەتەمەنێكی‬ ‫هەرزەكاری���دان‪ ،‬ئەم���ە جگ���ە ل���ەو‬ ‫گۆڕانكاریانەی لەهۆڕمۆن‌و جەس���تەی‬ ‫كەس���ەكەدا رودەدات‪ ،‬كاریگەریش���ی‬ ‫دەبێت لەسەر الیەنی دەرونی خانمان‌و‬ ‫لەگەڵ هەبون���ی ئازارێكی زۆر لەرۆژی‬ ‫یەكەمی سوڕەكەو ڕۆژەكانی دواتردا‪.‬‬

‫ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی سلێمانی‬ ‫گوێچکەی ناوەڕاس���ت‪ ،‬بەشی دوەمی‬ ‫گوێچکە پێکدەهێنێت کە بەش���ێکی زۆر‬ ‫بچوکەو دەکەوێتە ناو ئێس���قانی کاسەی‬ ‫سەرەوە‪ ،‬لەبەشی سەرەوەیدا بەمێشک‌و‬ ‫لەخ���وارەوەش بەبۆریە گەورەکانی خوێن‬ ‫لەناوچ���ەی مل���دا دەورە دراوە هەروەها‬ ‫لەبەشی پێش���ەوەیدا بەستراوە بەکەناڵی‬ ‫ئۆستاکییەوە‪.‬‬

‫د‪ .‬ش���ێرکۆ س���عید زمناکۆ پس���پۆڕی‬ ‫نەخۆش���ییەکانی ق���وڕگ‌و ل���وت‌و گوێ‬ ‫لەوبارەوە دەڵێت‪ ":‬گوێچکەی ناوەڕاست‬ ‫چەن���د ژورێک���ی بچوکی ه���ەوای تێدایە‬ ‫بەش���ی دەرەوەی دەورە دراوە بەپەردەی‬ ‫گ���وێ‪ ،‬ئەگەر گ���وێ بیەوێت کاری خۆی‬ ‫بەباش���ی ب���کات دەبێت فش���اری هەوا‬ ‫لەه���ەردو الوە بەیەکس���انی بگاتە گوێ‌و‬ ‫ئەم یەکسانبونەش بەهۆی ئەو هەوایەوە‬ ‫لەهەردو مەمكەكان���دا هەروەها لەگەڵ دەبێت کە بەکەناڵی ئۆستاکیدا دەڕوات"‪.‬‬ ‫گرژبونی ڕەحم‌‌و حەوزو جێگیر نەبونی‬ ‫حاڵەتی دەرونی‪.‬‬ ‫ئ���ەو پس���پۆڕە ئ���ەوەش دەڵێ���ت‪":‬‬ ‫هەرکات کەناڵی ئۆس���تاکی کێش���ەیەکی‬ ‫هەروەه���ا لەگ���ەڵ ئەو نیش���انانەی بۆ دروس���ت ب���و بەتایب���ەت لەمندااڵندا‬ ‫س���ەرەوەدا ك���ە باس���كرا چەن���د دەبێت���ە هۆی ئ���ەوەی لەرەل���ەری گوێ‬ ‫نیش���انەیەكی ت���ر ه���ەن ئەوانی���ش کەمتربێ���ت‌و بەوهۆی���ەوە کارەکانی گوێ‬ ‫كۆبون���ەوەی ش���لەمەنی‌‌و خوێیەكانە الواز دەبێ���ت‪ ،‬ئ���ەم نەخۆش���ییە جگە‬ ‫لەناو لەش���دا لەگەڵ زیاتربونی ئازاری لەئازار هەستی بیستنیش کەم دەکاتەوە‪،‬‬ ‫پشت ئەویش لەئەنجامی بەرزبونەوەی هەروەه���ا هەوکردنەکان���ی هەاڵم���ەت‌و‬ ‫هۆرمۆنی ژنانەوە دەبێت كە بریتین لە جیوب‌و لەوزەتێن���ەکان لەرێگەی کەناڵی‬ ‫(ئیسترۆجین‌‌و بر‌ۆجسترۆن)‪.‬‬

‫لەم ب���ارەدا دەتوانرێ���ت بەخواردنی‬ ‫ڕێنماییەكانی چۆنێتی خۆپاراس���تن‬ ‫چەند ئازارش���كێنێك ئ���ەو ئازارە كەم‬ ‫بكرێتەوە‪ ،‬بەاڵم پسپۆڕان‌و شارەزایان بۆ خانمان بەبێ بەكارهێنانی دەرمانە‬ ‫هۆش���یاری ئ���ەوە دەدەن بەخانم���ان ئازار شكێنەكان‪:‬‬ ‫كە چەن���د ڕێگایەكی سروش���تی هەن‬ ‫‪ -1‬هەوڵ ب���دە زیاتر وه‌رزش بکه‌یت‬ ‫هەوڵبدرێت س���ودیان لێوەربگیرێت بۆ‬ ‫خۆپاراس���تن‌و كەمكردنەوەی ئازارەكە وەرزش���كردن زیاتر بكەی���ت لەوانەش‬ ‫پێ���ش ئەوەی خانمان بكەونە س���وڕی بەتایبەتی ڕۆیشتن‌و مەلەكردن‪.‬‬ ‫‪ -2‬دوربك���ەوە لەخ���ۆ ماندوكردنی‬ ‫مانگان���ەوە ی���ان دوای كەوتن���ە ناو‬ ‫سوڕەكەوە ئەمەش بۆ ئەوەی بتوانرێت زۆر‌و بیركردنەوە لەوشتانەی بێتاقەتت‬ ‫ئەو ماوەیە بەكەمترین ئازار تەواو ببێت دەكات‪.‬‬ ‫‪ -3‬پێویستە بۆ ماوەیەك لەشوێنێكی‬ ‫یان هەر هیچ ئازارێكیان نەبێت‪.‬‬ ‫گەرمدا بمێنیتەوە‪.‬‬ ‫‪ -4‬بۆ كەمكردنەوەی ئازار دەتوانرێت‬ ‫گرنگترین ئەو نیش���انانەی كە توشی‬ ‫خانم���ان دەبێت لەپێش یاخود لەكاتی جەوەنە بەكار بهێنرێت‪.‬‬ ‫‪ -5‬پێویس���تە زیات���ر ئەوخواردنانە‬ ‫ڕودانی سوڕی مانگانەدا‪:‬‬ ‫بخورێت كە گەرمی دەدەن بەلەش‪.‬‬ ‫‪ -6‬لەكات���ی خەوتن���دا قاچەكان���ت‬ ‫توڕەبون‌‌و سەرئێشەی توند‪ ،‬هەبونی‬ ‫ئازار لەناو سك‌و پش���تدا یان زۆرجار كەمێك بەرز بكەرەوە‪.‬‬

‫ئۆس���تاکیەوە س���ەردەکەوێتە سەرەوەو‬ ‫دەچێتە گوێی ناوەڕاس���ت‌و هەوکردن بۆ‬ ‫گوێی ناوەڕاست دروست دەکات"‪.‬‬

‫دەبێتە ه���ۆی پاڵپێوەنانی پەردەی گوێ‬ ‫بۆ دەرەوەو هەندێکجاریش دڕینی پەردەی‬ ‫گوێی لێ دەكەوێتەوە‪.‬‬

‫نیش���انەکانی هەوکردن���ی گوێ���ی‬ ‫ناوەڕاست‪:‬‬ ‫لەس���ەرەتادا وەک���و کپبون���ی گ���وێ‬ ‫دەناس���رێت‌و لەمندااڵنیش���دا بەلەرزوت���ا‬ ‫دەردەکەوێ���ت‌و هەوک���ردن زۆر دەبێت‌و‬ ‫لەگەڵیشیدا ئازار دروست دەبێت‪ ،‬زۆرجار‬

‫ل���ەم ج���ۆرە حاڵەتانەدا د‪ .‬ش���ێرکۆ‬ ‫س���عید ئامۆژگاریمان دەکات کە هەرکات‬ ‫نیش���انەکانی هەوکردن دەرکەوت دەبێت‬ ‫بەزوترین كات سەردانی پزیشکی پسپۆر‬ ‫بکرێ���ت تاوەک���و بەخێرای���ی دەرم���ان‌و‬ ‫چارەس���ەری تایبەت���ی ب���ۆ حاڵەتەک���ە‬

‫بەکاربهێنرێت‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر هات���و کەس���ی توش���بو بەم‬ ‫نەخۆش���ییە من���داڵ بو پ���ەردەی گوێی‬ ‫توش���ی دڕان هات دەبێت دایک‌و باوکان‬ ‫ئاگاداری بن‌و بەهیچ ش���ێوەیەک سەری‬ ‫نەشۆن تاوەکو ئاو نەچێتە گوێچکەیەوە‪،‬‬ ‫هەندێکجاری���ش پێویس���ت دەکات‬ ‫نەش���تەرگەری بۆ بکرێ���ت تاوەکو ئەم‬ ‫هەوکردنە نەهێڵرێت‪.‬‬

‫قڵیشانی كۆم دیارترین هۆكارەكانی قەبزییە‬ ‫ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی سلێمانی‬

‫دەرچونیشدا ئازاری بۆ دروست دەبێت‪.‬‬

‫قەب���زی‪ ،‬واتە ئەگەر كەس���ێك زیاتر‬ ‫لەسێ‌ ڕۆژ لەسەر یەك سكی دەرنەچێت‬ ‫لەو حاڵەتەدا بە(قەبز) دادەنرێت‪.‬‬

‫لەوبارەی���ەوە پڕۆفیس���ۆر د‪.‬كەم���ال‬ ‫ئەحمەد س���ەعید لەزانكۆی س���لێمانی‬ ‫لەبارەی قڵیش���انی كۆم���ەوە دەڵێت‪":‬‬ ‫ئ���ەم حاڵەت���ە لەهەم���و تەمەنەكاندا‬ ‫ڕودەدات تەنانەت لەمنداڵیش���دا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زیات���ر ئەوكەس���انەی گ���ەورەن توش‬ ‫دەب���ن بەتایبەتیش لە ژنان���دا ئەویش‬ ‫بەهۆی حاڵەتی منداڵبونە قورسەكانەوە‬ ‫دەبێت"‪.‬‬

‫هۆكارەكان���ی قەب���زی هەندێك جار‬ ‫پەیوەن���دی بەنەش���تەرگەرییەوە هەیە‬ ‫یانی���ش پەیوەندی نییە‪ ،‬بەاڵم دیارترین‬ ‫ه���ۆكار ب���ۆ ئ���ەم حاڵەتە قڵیش���انی‬ ‫كۆمە لەكەس���ی توش���بودا كە وادەكات‬ ‫ماس���ولكەی دەوری ك���ۆم گ���رژ ببێت‌‌و‬ ‫سكی دەرنەچێت هەروەها لەكاتی سك‬

‫ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬

‫ئ���ەو پڕۆفیس���ۆرە ه���ەر لەب���ارەی‬

‫‪http://www.dohsuli.com‬‬

‫بهێنین‪.‬‬

‫هۆكارەكان���ی قەبزیی���ەوە ئام���اژەی‬ ‫بەوەش���كرد‪ ،‬هەندێ���ك حاڵەتی تریش‬ ‫ئەوەش���ی وت ‪ ":‬نیش���انە دیارەكانی‬ ‫ه���ەن ه���ۆكارن ب���ۆ س���ك دەرنەچون‬ ‫ی���ان دەرنەچون���ی تەواوەت���ی وەك ( ئەم حاڵەتە ئەوەیە كەس���ەكە ناڕەحەت‬ ‫نەخۆشییەكانی كۆڵۆن‌و وەرەمی كۆڵۆن دەبێت‌‌و سكی دەئاوس���ێت لەگەڵیشیدا‬ ‫یاخ���ود گیران���ی ڕیخۆڵ���ە)‪ ،‬هەروەها هەست بەباش���ی ناكات‌و سك دەرچونی‬ ‫لەمرۆڤ���ە بەتەمەنەكانیش���دا بەتایبەتی لەكات‌و شوێنی پێوستدا نییە‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئەوانەی لەسەر‌و تەمەنی ‪ 60‬ساڵییەوەن بۆ مەبەستی خۆپاراستنیش لەم حاڵەتە‬ ‫ماسولكەی ڕیخۆڵەكانیان سست دەبێت ئەگەر لە كەسێكدا ڕوبدات شێوازی زۆر‬ ‫ئ���ەو هێز‌و توانایەی���ان نامێنێت بۆ پاڵ هەیە بەاڵم باش���ترین ڕێ���گا زیادكردنی‬ ‫پێوەن���ان لەبەرئ���ەوە درەنگ س���كیان ئەوخۆراكانەیە كە كارئاس���انی دەكات‬ ‫دەرئەچێ���ت یاخود دەبێت بۆ دەرچونی بۆ سك دەرچون وەك (سەوزە‪ ،‬میوە‪،‬‬ ‫دەرمان���ی تایبەت ب���ەم حاڵەتە بەكار سەمونی جۆ)"‪.‬‬

‫فەیسبووك‪https://www.facebook.com/tandroostyt :‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫له‌گه‌ڵ تۆفیق ‌ی كاره‌با (‪ 28‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ر)‬ ‫عومه‌ری‌ حاجی‌ عینایه‌ت‬

‫هه‌ڵه‌بجه‌‪-:‬‬ ‫له‌چاوه‌ڕوانی‌ له‌شكری رزگاریدا بوین‪،‬‬ ‫ی ئازادیمان‬ ‫ی خ���ۆر ‌‬ ‫چاوه‌ڕێی هه‌ڵهاتن ‌‬ ‫ده‌ك���رد‪ ،‬س���ات به‌س���اتمان ده‌ژمارد‬ ‫ی س���فر بێت‌و له‌سته‌می‌ به‌عس‬ ‫سه‌عات ‌‬ ‫قورتاربین‪ ،‬هه‌مو ده‌سه‌اڵتێك الی‌ ئێم ‌ه‬ ‫له‌به‌عس باش���تر بو به‌شه‌یتانیشه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی خۆمان‬ ‫ده‌مانویست ده‌ربازبین‪ ،‬خوێن ‌‬ ‫ی هێرش���یان كرد‌ه‬ ‫به‌خش���ی ‌ه ئه‌وان���ه‌ ‌‬ ‫س���ه‌ر ش���اره‌كه‌مان‪ ،‬نه‌فه‌سی خۆمان‬ ‫ی ئه‌وان هه‌ناس��� ‌ه بده‌ن‪،‬‬ ‫گرت بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌می‌ خۆمان گرت‌و ئه‌وانمان تێركرد‪،‬‬ ‫گیرفانم���ان به‌تاڵك���رده‌وه‌‪ ،‬جگ���ه‌ره‌و‬ ‫كاله‌م���ان بۆ كڕین‪ ،‬كه‌ گه‌یش���تن زۆر‬ ‫به‌حه‌ماس���ه‌و‌ه چه‌پڵه‌مان ب���ۆ لێدان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ده‌نگی‌ چه‌پڵه‌ی‌ ئێم ‌ه قایمتربو له‌ده‌نگ ‌‬ ‫ی مزگه‌وت���ه‌كان‪ ،‬بڵندترب���و‬ ‫بڵندگ���ۆ ‌‬ ‫ی ئێران‪،‬‬ ‫ی تۆپه‌كان ‌‬ ‫ی ته‌قینه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌ده‌نگ ‌‬ ‫ی ئێزگه‌كانی ئه‌وان‪.‬‬ ‫زواڵڵ تربو له‌ده‌نگ ‌‬ ‫ی ‪ 3/16‬بو‬ ‫سه‌عات ‪ 10‬ی‌ سه‌رله‌به‌یان ‌‬ ‫تۆفیقی‌ كاره‌با هات ‌ه الم‪ ،‬په‌ش���ۆكابو‪،‬‬ ‫ره‌نگی‌ زه‌ردو ره‌ش داگه‌ڕابو‪ ،‬وتم چی ‌ه‬ ‫هاوڕێ چیته‌؟‬ ‫ی رزگارمان‬ ‫ی هه‌ڵه‌ ب���وم‪ ،‬وامزان ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬كاڵوی���ان له‌س���ه‌رناین‪ ،‬هه‌ردو‬ ‫ی خس���ته‌بو‌ه هه‌ردو كه‌له‌كه‌ی‌‌و‬ ‫ده‌ست ‌‬ ‫وتی‌‪-:‬‬ ‫خ���ۆم‌و پی���رۆزو ئ���اوات‌و ئ���االن‌و‬ ‫ی‬ ‫كچه‌كان‪ ،‬له‌ش���ار ده‌رچوین‪ ،‬ل ‌ه مله‌ ‌‬ ‫س���ازان پیاده‌یان كردین‌و س���نورداش‬ ‫كراینه‌وه‌‪ ،‬ئۆتۆمبێله‌كه‌یان بردم‌و وتیان‬ ‫بگه‌ڕێو‌ه رزگارتان بوه‌! سوێند ده‌خۆم‬ ‫به‌خ���وا‪ ،‬ده‌ب���ێ له‌گ���ه‌ڵ خێزانه‌كه‌مدا‬ ‫ی خۆمدا بمرم‪.‬‬ ‫له‌ژێرزه‌مینه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كارمه‌ندی‌ خۆنه‌ویست ‌‬ ‫تۆفیق نمونه‌ ‌‬ ‫ی رژێمدا‬ ‫ئ���ه‌م واڵته‌ب���و‪ ،‬له‌س���ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی كاره‌بابو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی فه‌رمانگه‌ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬

‫ی‬ ‫كورد بو‪ ،‬پیاو بو‪ ،‬مه‌رد بو‪ ،‬دڵس���ۆز ‌‬ ‫كاره‌كه‌ی‌‌و كوردس���تان بو‪ ،‬ئه‌و له‌ژێر‬ ‫ئااڵی‌ عێراقدا به‌ڕێوه‌به‌ر بو‪ ،‬ده‌ستپاك‌و‬ ‫داوێنپ���اك ب���و‪ ،‬ن���ه‌ك وه‌ك هه‌ن���دێ‬ ‫ی‬ ‫ی ئێس���تا له‌ژێر سایه‌ ‌‬ ‫له‌به‌رپرس���ان ‌‬ ‫ئااڵی‌ كوردستاندا واڵتیان به‌تااڵن برد‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌پاك ‌‬ ‫ی ‪ 10‬س���اڵ به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ئه‌ودوا ‌‬ ‫ی ره‌به‌ق ب���و هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫مرد‪ .‬س���ێ رۆژ ‌‬ ‫ی ئێراندا بو‪،‬‬ ‫له‌ژێ���ر ره‌حمه‌تی‌ تۆپباران ‌‬ ‫ئاو نه‌بو‪ ،‬كاره‌با نه‌بو‪.‬‬ ‫وت���م ه���اوڕێ مولیده‌ك���ه‌م ئی���ش‬ ‫ی ناكه‌ی���ت‪ ،‬پالیس‌و‬ ‫ناكات س���ه‌یرێك ‌‬ ‫ی كرده‌وه‌و‬ ‫ی له‌قایشه‌كه‌ ‌‬ ‫ده‌ڕنه‌فیزه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی كردو رۆیشت‬ ‫ی كورتدا چاك ‌‬ ‫له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی من‌و‬ ‫ئیتر ئه‌وه‌ دوا دیدارو دوا گوفتار ‌‬ ‫ئه‌و بو‪ ،‬نه‌مدییه‌وه‌و تۆفیق مرد‪.‬‬ ‫تۆفی���ق راس���تی‌ ك���رد له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ی به‌وه‌ف���ا بو‪ ،‬ه���ه‌ر ئه‌و‬ ‫س���وێنده‌كه‌ ‌‬ ‫رۆژ‌ه خ���ۆی‌‌و پیرۆزو ئ���اوات‌و ئاالن‌و‬ ‫ی له‌ژێرزه‌مینه‌كه‌یاندا خنكان‪،‬‬ ‫كچه‌كان��� ‌‬ ‫ی خێزانی‌ تۆفیقم‬ ‫ب���ۆ دواجار ئه‌لبوم��� ‌‬ ‫له‌(س���تاد ته‌خلیه‌ی‌ پاوه‌) بینییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئۆتۆمبێله‌ك���ه‌ی‌ منیش���یان برد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫پاڵه‌وانه‌كانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆ‪ ،‬شێره‌كان ‌‬ ‫ی به‌رده‌م‬ ‫به‌رماڵه‌كانی‌ ئێمه‌و رێویه‌كان ‌‬ ‫ی پاس���داران‪ ،‬ته‌نها نیو كاژێر‬ ‫س���وپا ‌‬ ‫س���واری بون‌و پاس���دار لیێس���ه‌ندن‌و‬ ‫بۆخۆیان برد‪.‬‬ ‫ی بێهود‌ه‬ ‫ی ل���ه‌ چ چاوه‌ڕوانیه‌ك ‌‬ ‫ ئا ‌‬‫و ته‌وه‌قوعێكی‌ هه‌ڵ���ه‌دا بوین! ئه‌وان‬ ‫ی داگیركه‌ران‬ ‫كه‌واسوری‌ به‌ر له‌ش���كر ‌‬ ‫بون‪ ،‬رزگاركه‌ر نه‌ب���ون تااڵنكه‌ر بون‪،‬‬ ‫له‌بری‌ به‌رگریكردن له‌ئاس���مانی‌ شار‪،‬‬ ‫ی بردبون ئاڵتون‌و پ���اره‌ی‌ بێ‬ ‫هۆش��� ‌‬ ‫شومار‪ ،‬بۆ ئه‌وان دۆكیومێنته‌كان هیچ‬ ‫نه‌بو‪ ،‬ئه‌و‌هی‌ الی‌ ئه‌وان مه‌به‌س���ت بو‬ ‫بانكی‌ ش���اربو‪ ،‬بیروهۆشیان له‌وێ بو‪،‬‬ ‫ی شار‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كانیان بردین‪ ،‬ماڵه‌كان ‌‬ ‫حه‌مامیان بۆ داخستن‪ ،‬رێزیان لێگرتن‪،‬‬ ‫س���كیان تێركردن‪ ،‬ئه‌وانیش درێغیان‬ ‫نه‌كرد ه���ه‌ر كه‌ هه‌لیان بۆ ره‌خس���ا‪،‬‬

‫ی ژنه‌ مردوه‌كانی���ان بڕییه‌وه‌و‬ ‫په‌نج���ه‌ ‌‬ ‫ئه‌ڵقه‌ی‌ بوكێنیان ده‌رهێنا‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه یان كوژراین یان به‌پێی په‌تی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���ت‌و گیرفان���ی‌ به‌ت���اڵ ئاودیو ‌‬ ‫س���نور بوین‌و ئه‌وانیش م���اڵ‌و حاڵیان‬ ‫ی‬ ‫به‌تااڵن بردین‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ یه‌كه‌م بۆمب ‌‬ ‫كیمیایی���دا‪ ،‬ئه‌وان ش���اریان چۆڵكردو‬ ‫چون���ه‌ به‌رزاییه‌كانی‌ ده‌ره‌و‌هی‌ ش���ار‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ژێرزه‌مینه‌كانی���ش پڕب���ون له‌خه‌ڵك ‌‬ ‫ی ئه‌ترۆپین‌و‬ ‫ه���ه‌ژار‪ ،‬ئ���ه‌وان ئه‌مپول��� ‌‬ ‫ماس���كی‌ دژه‌گازی���ان پێب���و‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫به‌تانی‌‌و خاولی‌ ته‌ڕو په‌روه‌ردگار‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئێمه‌ به‌هیوابوین ئه‌وان ببنه‌ حاكم ‌‬ ‫ی‬ ‫ش���ارو هه‌ڵه‌بج��� ‌ه بكه‌ن��� ‌ه پایته‌خت ‌‬ ‫ناوچ��� ‌ه رزگارك���راوه‌كان‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ی شاریشیان لێ‬ ‫پاس���داره‌كان هاتوچۆ ‌‬ ‫ی پێكرد‪،‬‬ ‫حه‌رامكردن‪ ،‬بۆمباران ده‌ست ‌‬ ‫ژێرزه‌مینه‌كه‌مان پڕبو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی گ���ه‌ڕه‌ك‪ ،‬هه‌اڵتوه‌كان ‌‬ ‫له‌خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ی دی‌‪ ،‬ستاف ‌‬ ‫گه‌ڕه‌كه‌كان ‌‬ ‫شار(دكتۆر محمد نوری‌‪ ،‬دكتۆر ئاراس‬ ‫ج�ل�ال‪ ،‬دكتۆر نجیب محم���د‪ ،‬دكتۆر‌ه‬ ‫ی س���ه‌یده‌النی‌‪،‬‬ ‫به‌ه���ار تۆفیق‪ ،‬دڵنیا ‌‬ ‫ێ بون‪،‬‬ ‫دكتۆر‌ه ئاورنگ‪ )....‬هه‌مو له‌و ‌‬ ‫ی هاوس���ه‌ری‌ (مامۆس���تا‬ ‫روب���ا خانم ‌‬ ‫سه‌ید ئه‌حمه‌د)و كۆرپه‌ یه‌ك رۆژه‌كه‌ی‬ ‫(سه‌نگه‌ر‪ ،‬هه‌ر له‌و ژێرزه‌مینه‌دا له‌دایك‬ ‫ی ژێرزه‌مینه‌ك ‌ه‬ ‫ی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫بو)‪ ،‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هاوس���ه‌رم بوین‪،‬‬ ‫بو‪ ،‬من‌و (فه‌وزیه‌) ‌‬ ‫پێیه‌ك���م له‌ب���ه‌رده‌رگای‌ ژێرزه‌می���ن‌و‬ ‫ی شارم‬ ‫پێیه‌كم له‌س���ه‌ربان بو‪ ،‬واقیع ‌‬ ‫ده‌بینی‌‪ ،‬كاره‌ساته‌ك ‌ه زۆر ترسناك بو‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی خۆر گیرابو‪ ،‬ده‌نگ ‌‬ ‫له‌به‌ر دوكه‌ڵ به‌ر ‌‬ ‫فرۆكه‌و ته‌قینه‌وه‌ی‌ بۆمب تێكه‌ڵ بون‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی بێباك ‌‬ ‫ی جۆرێك له‌هیس���تریا ‌‬ ‫توش��� ‌‬ ‫ی خۆمانه‌و‌ه‬ ‫هاتب���وم‪ ،‬دوج���ار له‌ماڵ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی باوك���م له‌گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫به‌پ���ێ چومه‌ ماڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫پاش���ا‪ ،‬باوكم‌و دایكم‌و عه‌ل���ی‌‌و ناه ‌‬ ‫ی‬ ‫جوانه‌مه‌رگ���م گواس���ته‌وه‌ ب���ۆ ماڵ ‌‬ ‫ی خۆمان‪ ،‬ب ‌ه به‌رده‌م‬ ‫خۆمان‪ .‬روه‌و ماڵ ‌‬ ‫ی داراالحسان رۆیشتم سه‌رێكم‬ ‫مزگه‌وت ‌‬

‫ی شه‌هید مه‌ریوان بریندار بو‪ ،‬گشت‬ ‫برا ‌‬ ‫ی‬ ‫گیانی‌ خوێن بو‪ ،‬شاهۆی‌ جوانه‌مه‌رگ ‌‬ ‫برای‌ البو‪ ،‬ئه‌وانیش���م خسته‌ڕێ‪ ،‬هاتن ‌ه‬ ‫به‌ر ماڵی‌ ئێمه‌‪ ،‬ئ���ه‌و نیوه‌ڕۆی ‌ه بامێ‌و‬ ‫برن���ج‌و مریش���كمان هه‌ب���و‪ ،‬یه‌ك ژه‌م‬ ‫ی ‪ 10‬نه‌فه‌ری‌ ئاماده‌بو‪ ،‬نازانم‬ ‫خواردن��� ‌‬ ‫ی ژێرزه‌مین‬ ‫ی میوانه‌ تۆقیوه‌كان ‌‬ ‫ژم���اره‌ ‌‬ ‫چه‌ن���د بون‪ ،‬نه‌متوانی‌ س���فره‌ راخه‌م‪،‬‬ ‫ی به‌ت���اڵ‌و مه‌نجه‌ڵه‌كان���م برد‌ه‬ ‫قاپ��� ‌‬ ‫خواره‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌و خوان��� ‌ه ‪ 10‬نه‌فه‌ریه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و حه‌ش���اماته‌ ‌‬ ‫ن���ه‌ك هه‌ر به‌ش��� ‌‬ ‫ك���رد ك ‌ه زیاتر ل��� ‌ه ‪ 200‬كه‌س ده‌بون‪،‬‬ ‫به‌ڵكو لێی مایه‌وه‌‪ .‬ماس���كێكم بۆخۆم‬ ‫چنگ كه‌وت‪ ،‬له‌خۆمم حه‌رامكرد‪ ،‬ئاخر‬ ‫چۆن حه‌رامی‌ نه‌كه‌م‪ ،‬كاتێك به‌هه‌زاران‬ ‫ی ش���اره‌كه‌م بێ ماسك‬ ‫ژن‌و پیاو و الو ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ن‪ ،‬گریمان هه‌مو پی���او و ژن‌و الو ‌‬ ‫شار ماسكیان پێبو‪ ،‬ئ ‌هی‌ منداڵ چی‌؟‬ ‫ی منداڵیان‬ ‫كۆمپانیاكان تائێستا ماسك ‌‬ ‫دروس���تنه‌كردوه‌‪ ،‬ده‌زانن ب���ۆ؟ ئه‌وان‬ ‫ی جه‌نگ‬ ‫ی ژه‌هراویان ب���ۆ به‌ره‌كان ‌‬ ‫گاز ‌‬ ‫ی‬ ‫دروس���تكردوه‌‪ ،‬كوا من���داڵ له‌به‌ره‌ ‌‬ ‫جه‌نگدا هه‌یه‌! ئه‌وان هه‌رگیز به‌بیریاندا‬ ‫ی وه‌ك (س���ه‌دام‬ ‫نه‌هات���وه‌ دڕنده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كیمیایی دژی‌ شارێك ‌‬ ‫حسین) چه‌ك ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫ی پڕ له‌منداڵ به‌كاربهێنێ‪ ،‬ئا ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ناشیرین بون ئه‌و پاس���دارو چه‌كدار‌ه‬ ‫كوردی‌ پۆش���ان ‌هی‌ به‌ماس���كه‌وه‌و ب ‌ه‬ ‫ی ئێم���ه‌وه‌ رایانده‌كردو ئێمه‌ش‬ ‫به‌رچاو ‌‬ ‫(پی���رو گه‌نج‌و من���داڵ) به‌كۆكه‌كۆك‌و‬ ‫ی مه‌رگ ده‌بوینه‌وه‌‪.‬‬ ‫قرخه‌ق���رخ روبه‌ڕو ‌‬ ‫ش���ار وێران بو‪ ،‬ئه‌و‌هی‌ ك���وژرا‪ ،‬كوژرا‬ ‫ی ئێران بوین‪،‬‬ ‫ئه‌و‌هی‌ مای���ه‌وه‌‪ ،‬ئاودیو ‌‬ ‫خێمه‌نشین كراین له‌هه‌رسین‌و سه‌نقورو‬ ‫كه‌ن���گاوه‌رو كامیاران‌و كرمان‪ ،‬س���ه‌رو‬ ‫ی‬ ‫ماڵمان چو‪ ،‬بوینه‌ فیلم له‌ئۆردوگاكان ‌‬ ‫ی ئێران‪.‬‬ ‫ی محه‌مه‌د ‌‬ ‫ی حاج ‌‬ ‫ی ماڵ ‌‬ ‫له‌ژێرزه‌مینه‌كه‌ ‌‬ ‫ی جوانه‌مه‌رگیش���م‬ ‫بامۆكی‌ دا‪ ،‬بورهان ‌‬ ‫ی پڕ كردو ـ گه‌ڕاینه‌وه‌‬ ‫ئاگادارك���رده‌وه‌‪ ،‬گه‌اڵبه‌كه‌ ‌‬ ‫ی كاك ـ به‌پێی په‌تی‌‌و ده‌ستی‌ به‌تاڵ‬ ‫خس���تمه‌ڕێ‪ ،‬ژێرزه‌مین���ی‌ ماڵ ‌‬ ‫ی ـ خراینه‌ زیندان‪ ،‬براین به‌ئه‌نفال‬ ‫حه‌مه‌تاهی���ر جمه‌ی‌ ده‌ه���ات‪ ،‬ئاكۆ ‌‬

‫ئێم ‌ه به‌هیوابوین‬ ‫ئه‌وان ببن ‌ه‬ ‫ی شارو‬ ‫حاكم ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه بكه‌ن ‌ه‬ ‫پایته‌ختی‌ ناوچ ‌ه‬ ‫رزگاركراوه‌كان‬ ‫به‌اڵم پاسداره‌كان‬ ‫ی‬ ‫هاتوچۆ ‌‬ ‫شاریشیان لێ‬ ‫حه‌رامكردن‪،‬‬ ‫بۆمباران‬ ‫ده‌ستی‌ پێكرد‬ ‫ژێرزه‌مینه‌كه‌مان‬ ‫پڕبو‬

‫ی مه‌رگ���دا له‌تۆپ���زاواو‬ ‫ـ له‌چاوه‌ڕوان��� ‌‬ ‫نوگره‌سه‌لمان‬ ‫ـ به‌لێبوردنی‌ گشتی‌ ئازادكراین‬ ‫ی به‌رحوشترو گرده‌چاڵ‌و‬ ‫ـ له‌ئۆردوگاكان ‌‬ ‫باینجان‬ ‫ی شاریش له‌خۆیان‬ ‫ـ بازیان‌و گه‌راجه‌كان ‌‬ ‫نه‌گرتین‬ ‫ی شاردا یاساغ بوین‬ ‫ـ له‌مه‌یدانه‌كان ‌‬ ‫ـ كرێكاریشیان لێ حه‌رامكردین‪.‬‬ ‫ـ به‌رگه‌مانگرت‬ ‫ـ راپه‌ڕینمانكرد‬ ‫ی روخاو‪ ،‬چۆڵ‌و‬ ‫ـ چوینه‌و‌ه سه‌ر خانو ‌‬ ‫هۆڵ‌و تااڵنكراو‬ ‫ـ ئه‌مج���اره‌ش چه‌پڵه‌مان بۆ لێدانه‌وه‌و‬ ‫واڵتمان راده‌ستیان كرد‬ ‫ـ ئه‌وانیش هیچ درێغیان نه‌كرد‬ ‫ی گومرگ‪ ،‬ش���ۆڤڵ‌و حه‌فاره‌و‬ ‫ـ پ���ار‌ه ‌‬ ‫گه‌اڵبه‌یان ئاودیوكرد‬ ‫ی ژێرزه‌وی‌‌و‬ ‫ی بێخمه‌و ب���ۆر ‌‬ ‫ـ به‌ن���داو ‌‬ ‫ی كاره‌باشیان فتكرد‬ ‫ته‌ل ‌‬ ‫ی كام ش���وێن ‌ه‬ ‫ـ س���ه‌ر زه‌وی‌‌و بن زه‌و ‌‬ ‫دڵگیره‌‬ ‫ـ بۆ خۆیان برد‬ ‫ی شارو دێیان قۆرغكرد‬ ‫ـ بازرگان ‌‬ ‫ـ به‌مه‌شه‌وه‌ نه‌وه‌ستان‬ ‫ی عێراقیش‬ ‫ی له‌س���ه‌دا ‪‌ 17‬‬ ‫ـ بودج��� ‌ه ‌‬ ‫تێریانی‌ نه‌كرد‬ ‫ـ بی���ری‌ ن���ه‌وت‌و پااڵوگ���ه‌و كارگ���ه‌و‬ ‫كۆمپانیاكانی���ان له‌س���ه‌ر خۆیان تاپۆ‬ ‫كرد‬ ‫ی‬ ‫ی بۆ نه‌به‌ن‪ ،‬موچ ‌ه ‌‬ ‫ـ هیچ نه‌ما ده‌ست ‌‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت نه‌بێ‬ ‫كارمه‌ندان ‌‬ ‫ی سێ كرد‬ ‫ـ ئه‌وه‌شیان دابه‌ش ‌‬ ‫ی ده‌نگداندا‬ ‫ـ ئێم���ه‌ش له‌س���ندوقه‌كان ‌‬ ‫ده‌سخۆشیمان لێیانكرد‬ ‫ی خه‌ڵك‬ ‫ـ قاس���ه‌ی‌ ئه‌وان پڕو‪ ،‬گیرفان ‌‬ ‫ی‬ ‫خاڵ ‌‬ ‫ـ ده‌ستیان خۆشبێ‬ ‫ـ لۆمه‌ی‌ كه‌س مه‌كه‌ن ئه‌و‌هی‌ به‌سه‌رمان‬ ‫هات‬ ‫ـ خۆمان به‌خۆمان كرد‪.‬‬

‫بنه‌ما ئایدۆلۆژییه‌كانی داگیركردنی په‌رله‌مان‬ ‫ئومێد حه‌مه‌عه‌لی‬ ‫ژنه‌ فه‌یله‌س���وفی ئه‌ڵمان هانا ئارێنت‬ ‫سه‌باره‌ت به‌په‌الماری هێزه‌ تۆتالیتاره‌كان‬ ‫بۆ سه‌ر په‌رله‌مان‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ئه‌ڵماندا‬ ‫باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌و رۆژه‌ی هێزه‌‬ ‫تۆتالیت���اره‌كان په‌رله‌مانیان داگیركرد‪،‬‬ ‫سیس���ته‌مه‌ دیموكرات���ه‌كان ته‌نه���ا‬ ‫په‌رچه‌كردارێكی ش���لۆقیان پیش���اندا‪:‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ تۆتالیتاره‌كان توانییان قه‌ناعه‌ت‬ ‫به‌زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری دانیش���توان بێنن‬ ‫كه‌ زۆرینه‌ی په‌رله‌مانه‌كان ساخته‌بون‌و‬ ‫وه‌ك پێویس���ت له‌گه‌ڵ راس���تییه‌كانی‬ ‫واڵت گونجاو نه‌ب���ون‪ ،‬به‌وه‌ش توانییان‬ ‫له‌رێگ���ه‌ی هه‌مان ده‌زگای سیس���ته‌می‬ ‫دیموكراسییه‌وه‌‪ ،‬شكۆمه‌ندی مرۆڤایه‌تی‌و‬ ‫متمانه‌ی ئ���ه‌و رژێمان���ه‌ له‌نێوبه‌رن كه‌‬ ‫بڕوایان به‌رێس���ای زۆرین���ه‌ هه‌بوه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ب���اس‌و گێڕانه‌وەیە‌ی ئارێن���ت‪ ،‬به‌ته‌نها‬ ‫ده‌رخستنی ره‌هه‌ندی مێژویی ئه‌و روداوانه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬كه‌ هێزه‌ تۆتالیتاره‌كان كاراكته‌ری‬ ‫خوڵقاندنیان ب���ون‪ ،‬به‌ڵكو ئاماژه‌یه‌كی‬ ‫رۆشنیش���ه‌ به‌قواڵیی نه‌كڵۆكی‌و توڕه‌یی‬ ‫ئایدۆلۆژییان���ه‌ی ئه‌و هێزانه‌ له‌ئاس���ت‬ ‫دامه‌زراوه‌ی په‌رله‌ماندا به‌گشتی‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫س���ه‌رباری ئه‌و ره‌خنان���ه‌ی بیریاره‌كان‬ ‫ئاراسته‌ی سیسته‌می په‌رله‌مانی ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم په‌رله‌مان له‌دۆخی راس���ته‌قینه‌و‬ ‫ره‌س���ه‌نی دیموكراتییان���ه‌ی خۆی���دا‪،‬‬ ‫جگ���ه‌ ل���ه‌وه‌ی فاكته‌ری راس���ته‌وخۆی‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌بونی نوێنه‌رایه‌ت���ی خه‌ڵك‌و‬ ‫سه‌لمێنی بونی سیسته‌م‌و ژیانی سیاسی‬ ‫دیموكراتییانه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام هۆكاری‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌‪ ،‬له‌پ���اڵ دامه‌زراوه‌كان���ی‬ ‫ت���ری دیموكراتیدا‪ ،‬ب���ۆ چاودێریكردن‌و‬ ‫س���نوربه‌ندكردنی ئ���ه‌و ده‌س���ه‌اڵتانه‌ی‬ ‫له‌هه‌ن���اوی هێ���زه‌ سیاس���ییه‌كان‌و‬ ‫هه‌ن���اوی سیس���ته‌می فه‌رمانڕه‌واییه‌وه‌‬ ‫به‌گش���تی ده‌یانه‌وێت زیاده‌ڕۆیی بنوێنن‬ ‫به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك���ی ئه‌وت���ۆ‪ ،‬ك���ه‌ بتوانن‬ ‫كۆس���په‌كانی به‌رده‌میان بۆ باڵكێشانی‬ ‫تاكڕه‌وانه‌ به‌س���ه‌ر ك���ۆی كۆمه‌ڵگه‌دا‪،‬‬ ‫نه‌هێڵن‪.‬‬ ‫لێره‌دا بۆ زیاتر رونكردنه‌وه‌ پێویسته‌‬

‫ئه‌و داگیركردنه‌ی په‌رله‌مانه‌كان له‌الیه‌ن‬ ‫هێزه‌ تۆتالیتاره‌كانه‌وه‌ فراوانتر ش���رۆڤه‌‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬چونك���ه‌ جیاوازییه‌كی دیاریكراو‬ ‫له‌نێوان په‌الماره‌ جیاوازه‌كانی داگیركردندا‬ ‫ئاماده‌یی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ په‌یوه‌ستی ناوه‌ڕۆكی‬ ‫ئایدی���ای هێ���زه‌ داگی���ركاره‌كان‌و ئه‌و‬ ‫سیسته‌مانه‌یه‌ كه‌ دڵخوازی هه‌ریه‌كه‌ له‌و‬ ‫هێزه‌ داگیركارانه‌یه‌‪ ،‬بێگومان له‌زه‌مه‌ن‌و‬ ‫ش���وێنی جیاوازدا‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر نمونه‌كانی‬ ‫ئارێنت وه‌ربگرین‪ ،‬كه‌ به‌ چ ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫نازییه‌كان كۆتایی به‌په‌رله‌مان ده‌هێنن‪،‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی داگیری ده‌كه‌ن هه‌ندێ پرسی‬ ‫گرنگم���ان بۆ رونده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬نازییه‌كان‬ ‫په‌رله‌مانی���ان بۆ ئ���ه‌وه‌ داگیرنه‌كرد تا‬ ‫بیكه‌نه‌ پاشكه‌وته‌ی بڕیاره‌ سیاسییه‌كانی‬ ‫خۆی���ان‪ ،‬بۆ ئه‌و‌ه نه‌ب���و له‌په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫شه‌رعییه‌ت بۆ سته‌مگه‌ری‌و به‌رده‌وامێتی‬ ‫فه‌رمانڕه‌واییان به‌ده‌ست بهێنن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌ئایدۆلۆژیای سیاسییاندا دامه‌زراوه‌یه‌ك‬ ‫به‌ناوی په‌رله‌مان بێ جێیه‌و نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫خه‌ڵ���ك‪ ،‬ح���زب‌و س���ه‌رۆكی پیرۆزكراو‬ ‫ده‌ی���كات‪ ،‬ن���ه‌ك له‌رێگه‌ی به‌ش���داری‬ ‫تاكه‌كه‌س له‌پرۆس���ه‌ی دیموكراس���ی‌و‬ ‫بڕیاری سیاسیدا‪ .‬بڕیاری سیاسی له‌ناو‬ ‫ئه‌و سیسته‌مه‌ ئایدۆلۆژییه‌دا ته‌نها مرۆڤه‌‬ ‫ب���ااڵو پاكژه‌ ره‌س���ه‌نه‌كان كه‌ له‌خوێنی‬ ‫پاك���ن ده‌توانن بیس���ازێنن‌و ده‌ریبكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌س���ه‌رنجدان له‌حه‌قیقه‌ت���ی بونی ئه‌و‬ ‫مرۆڤانه‌ی له‌ناو سیس���ته‌مه‌ ئایدۆلۆژی‌و‬ ‫س���ته‌مكارییه‌كاندا جڵه‌وی ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ به‌ده‌س���ته‌وه‌ ده‌گرن له‌فۆرمی‬ ‫س���ه‌رۆك‌و رابه‌ردا‪ ،‬بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫كه‌ له‌گ���ه‌ڵ ه���ه‌ر داخورانێك���ی جدی‬ ‫له‌هه‌ناوی سیسته‌مدا زۆر زو داده‌ڕمێن‌و‬ ‫روبه‌ڕوی فه‌رامۆشكردنێكی مێژویی قوڵ‬ ‫ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌هه‌ندێكی دیكه‌ی داگیركردنه‌كان‬ ‫له‌الی���ه‌ن هێ���زه‌ نادیموكراته‌كان���ه‌وه‌‬ ‫ئاماده‌یی هه‌یه‌‪ .‬ش���ێوازێكی جیاوازتری‬ ‫مۆنۆپۆڵكردن���ی په‌رله‌م���ان له‌هه‌ن���دێ‬ ‫سیس���ته‌می ئایدۆل���ۆژی و سیاس���ی‬ ‫هاوچه‌رخدا ده‌رده‌كه‌وێت‪ .‬ئه‌و سیسته‌م‌و‬ ‫ئایدۆلۆژیان���ه‌ له‌رێگه‌ی دروس���تكردنی‬ ‫په‌رله‌مانی س���اخته‌وه‌ خودی په‌رله‌مان‬ ‫داگیرده‌ك���ه‌ن‪ .‬له‌بنه‌م���ادا ئ���ه‌م هێزو‬

‫كه‌ په‌رله‌مان‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌كی‬ ‫داگیركراو بوه‌و‬ ‫رۆڵی ته‌نها‬ ‫ره‌وایه‌تی به‌خشینی‬ ‫یاسایی بوه‌ به‌هه‌مو‬ ‫جوڵه‌و خواست‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی‬ ‫دیاریكراو‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی هێزه‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌واكان‬ ‫نه‌چوبێتنه‌ ده‌ره‌وه‬ ‫سیس���ته‌مانه‌ په‌رله‌مانیان ب���ۆ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫قه‌ناعه‌تێك���ی زیات���ر ل���ه‌الی خۆیان‌و‬ ‫خه‌ڵكیش دروستبكه‌ن‪ ،‬كه‌ ئه‌وان خاوه‌نی‬ ‫ره‌وایه‌تی ده‌نگی خه‌ڵكن‌و فه‌رمانڕه‌واییان‬ ‫له‌جه‌وهه‌ردا له‌ره‌وایه‌تیپێدانی خه‌ڵكه‌وه‌‬ ‫س���ه‌رچاوه‌ی گرتوه‌‪ .‬جۆرێكی ترسناك‬ ‫له‌دیكتاتۆریی���ه‌ت‪ ،‬ی���ان هه‌ن���دێ جار‬ ‫ده‌ش���ێت بڵێین فۆرمێكی تۆتالیتاریزم‬ ‫پیاده‌ ده‌بێت به‌رمه‌بنای به‌یاساییكردنی‬ ‫ئایدۆلۆژیای بااڵده‌س���ت‪ ،‬حزبی تاكڕه‌و‪،‬‬ ‫س���ه‌رۆك‌و خان���ه‌واده‌ قۆرخ���كاره‌كان‌و‬ ‫ته‌واوی روانینه‌ سیاس���ییه‌كانیان‪ .‬ئه‌م‬ ‫ره‌وایه‌تییه‌ له‌په‌رله‌مانه‌ داگیركراوه‌كانه‌وه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ ده‌گرێت‪ .‬په‌رله‌مان له‌سیسته‌مه‌‬ ‫نادیموكراته‌كان���دا له‌جیاتی نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫هاواڵتییان‪ ،‬به‌پله‌ی ی���ه‌ك نوێنه‌رایه‌تی‬

‫س���اناترین‌و ب���ێ كێش���ه‌ترین رێگه‌ بۆ ش���ێوازه‌ حوكمڕانییه‌ی له‌كوردس���تان‬ ‫هێزو ئایدۆلۆژیای بااڵده‌ست ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر له‌و روانگه‌یه‌وه‌ ته‌ماش���ای پوچه‌ڵكردنی دامه‌زراوه‌كان له‌پره‌نسیپ‌و هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و باسه‌ی ئارێنت له‌باره‌ی هێز‌ه‬ ‫پێگه‌ی په‌رله‌مان‌و به‌رخوردی هێزه‌كان رێ���كاره‌ دیموكراتیی���ه‌كان‪ ،‬پرۆس���ه‌ی تۆتالیتاره‌كانه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ له‌س���ه‌ر پانتایی‬ ‫له‌ته‌ك ئه‌و دامه‌زراوه‌یه‌دا بكه‌ین له‌ماوه‌ی به‌تاڵكردنه‌وه‌ی���ه‌‪ .‬رقی گ���ه‌وره‌ی هێزه‌ سیاس���ی ده‌یبینین‪ .‬نامه‌وێت ئه‌و دۆخه‌‬ ‫دو ده‌یه‌ی رابردودا‪ ،‬بۆمان رونده‌بێته‌وه‌‪ ،‬تۆتالیت���اره‌كان له‌به‌رانب���ه‌ر په‌رله‌مان به‌ورده‌كارییه‌كانیی���ه‌وه‌ باس���بكه‌م‪ ،‬كه‌‬ ‫كه‌ په‌رله‌م���ان دامه‌زراوه‌یه‌كی داگیركراو له‌وه‌وه‌ س���ه‌رچاوه‌ ده‌گرێ���ت‪ ،‬كه‌ ئه‌م له‌كوردس���تاندا زاڵ‌و ئاماده‌یه‌‪ ،‬دۆخێكه‌‬ ‫بوه‌و رۆڵی ته‌نها ره‌وایه‌تی به‌خش���ینی دامه‌زراوه‌ی���ه‌ له‌دۆخ���ی راس���ته‌قینه‌ی هه‌مومان ك���ه‌م تا زۆر تیای���دا ده‌ژین‌و‬ ‫یاس���ایی بوه‌ به‌هه‌مو جوڵه‌و خواست‌و خۆیدا جگ���ه‌ له‌یاس���ادانان‪ ،‬چاودێری درك���ی ده‌كه‌ی���ن‪ .‬ب���ه‌اڵم پیش���اندانی‬ ‫پرۆژه‌یه‌كی دیاریكراو‪ ،‬كه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی ده‌س���ه‌اڵته‌كانیش ده‌كات‌و لێپرسینه‌وه‌ ئه‌و ترس���ناكییه‌ی ئێس���تاو هه‌ڕه‌شه‌ی‬ ‫هێزه‌ فه‌رمانڕه‌واكان نه‌چوبێتنه‌ ده‌ره‌وه‌‪ .‬ئه‌نج���ام ده‌دات‪ .‬ئه‌م خه‌س���ڵه‌ت‌و كاره‌ قوڵی تی���رۆری هه‌مو پره‌نس���یپه‌كانی‬ ‫ئه‌م هێزانه‌ له‌ناوه‌رۆكدا هه‌ڵگری گه‌لێك بناغه‌ییانه‌ی په‌رله‌مان هه‌یه‌تی ناتوانێ دیموكرات���ی به‌بیان���وی ده‌رچ���ون‬ ‫توخم���ی تۆتالیتاریزم���ن‪ ،‬ك���ه‌ ل���ه‌زۆر هاوته‌ریب‌و كۆك بێت له‌ته‌ك ویس���ت‌و له‌چوارچێوه‌ی موقه‌ده‌س���كراوه‌كان ئه‌و‬ ‫كات‌و ش���وێندا گوزارشتیان له‌و توخمه‌ ئایدۆلۆژی���ای نادیموكراتیك���ی ئ���ه‌و زه‌ن���گ‌و س���ه‌ره‌تایانه‌ن‪ ،‬كه‌ پێویس���ته‌‬ ‫تۆتالیتارییان���ه‌ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم هێش���تا هێزان���ه‌دا‪ ،‬بۆیه‌ یان له‌بناغه‌وه‌ نایهێڵن‪ ،‬به‌جدی وه‌ربگیرێن‌و ئه‌و كه‌مهه‌ڵوێستی‌و‬ ‫نه‌یانتوانی���وه‌ به‌ره‌های���ی‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی ی���ان به‌تاڵیده‌كه‌ن���ه‌وه‌ له‌حه‌قیقه‌ت���ی خۆكه‌ناركردن���ه‌ی هێ���زه‌ سیاس���ییه‌‬ ‫له‌سیسته‌مه‌ تۆتالیتارییه‌كاندا پیاده‌بوه‌‪ ،‬خ���ۆی‪ .‬ل���ه‌و سیس���ته‌مه‌ سیاس���ی‌و جی���اوازه‌كان كۆتای���ی بێ���ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌رجه‌س���ته‌ی توخم���ه‌ ناواخنییه‌كانی ئه‌قڵییان���ه‌ی ئایدۆلۆژی���ا فه‌رمانڕه‌وایه‌و به‌رپرس���یارێتی سیاس���ی‌و ئه‌خالق���ی‬ ‫خۆیان له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع بكه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر حزب‌و س���ه‌رۆكه‌كان موقه‌ده‌س پیشان دیموكراتی له‌ئه‌ستۆی هه‌مو ئه‌وانه‌دایه‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی نازیی���ه‌كان‌و به‌رخوردیان ده‌درێ���ن‪ ،‬رێگه‌ به‌هی���چ دامه‌زراوه‌یه‌كی كه‌ بڕوای النیكه‌میان به‌پره‌نس���یپه‌كانی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ په‌رله‌مان���دا ته‌ماش���بكه‌ین بااڵت���ر له‌ئ���ه‌وان نادرێ���ت‌و به‌ته‌واوی كۆمه‌ڵگ���ه‌ی دیموكراتیك هه‌یه‌‪ .‬ئارێنت‬ ‫بۆمان رۆش���نده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌م هێزه‌ كۆمه‌ڵگ���ه‌و به‌تایبه‌ت جه‌م���اوه‌ری ئه‌و ره‌خنه‌ی هێزه‌ دیموكراتییه‌كان ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌س���ه‌ركه‌وتنیدا فه‌رمانره‌وای واڵتێكی هێزان ‌ه بارده‌هێنرێن له‌س���ه‌ر ناپێویستی كه‌ هه‌ڵوێستی راس���ته‌قینه‌یان له‌باره‌ی‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆو به‌هێ���زده‌كات‪ ،‬خودی ئه‌و په‌رله‌مان‌و فره‌نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵك‪ .‬ئه‌م داگیركردن���ی په‌رله‌مان���ه‌وه‌ نه‌بوه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫هێ���زه‌ نازییه‌ له‌چوارچێ���وه‌ی واڵتێكی هێزانه‌ ته‌نها ده‌س���ته‌بژێرێكی دیاریكراو ره‌خنه‌ی���ه‌ی ئارێنت ره‌خنه‌یه‌كی زیندوه‌‬ ‫خ���اوه‌ن س���ه‌روه‌ریدا س���ه‌رهه‌ڵده‌دات‪ ،‬و له‌س���ه‌رو هه‌مویانه‌وه‌ سه‌رۆكێك وه‌ك به‌ئاراس���ته‌ی ناجدییه‌ت‌و بێده‌ربه‌ستی‬ ‫ئه‌مانه‌ش پایه‌ی گرنگ���ن‌و توانای زیاتر حه‌كیم���ی به‌ڕێوه‌ب���ردن‌و سیاس���ه‌ت‌و له‌ئاس���ت داگیركردن���ی په‌رله‌مان���ی‬ ‫به‌هه‌ر جواڵنه‌وه‌یه‌كی سیاسی‌و پارتێك پاس���ه‌وانی راس���ته‌قینه‌ی نیش���تمان كوردس���تان‌و هه‌ڵته‌كاندن���ی ملمالنێی‬ ‫ده‌ده‌ن ب���ۆ زیات���ر ده‌س���تكراوه‌یی‌و له‌ه���زری خۆیان���دا جێگیرده‌ك���ه‌ن‌و سیاسی دیموكراتییانه‌‪ ،‬كه‌ به‌ئاستێكی‬ ‫چه‌س���پاندنی پایه‌كان���ی ئایدۆلۆژی���او هه‌وڵی گواس���تنه‌وه‌ی ده‌ده‌ن بۆ س���ه‌ر زۆر الواز له‌دونی���ای سیاس���ی ئێم���ه‌دا‬ ‫سیسته‌می فه‌رمانڕه‌وایی خۆی‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ئاس���تی گش���تی‪ .‬هێزه‌ تۆتالیتاره‌كان ئاماده‌یی هه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ئارێنت خۆی سه‌باره‌ت به‌جه‌ماوه‌ری‬ ‫به‌و ش���ێوه‌یه‌ ده‌توانن كۆتایی به‌هه‌مو بۆ وه‌اڵمدان���ه‌وه‌و مامه‌ڵه‌كردنیان له‌گه‌ڵ‬ ‫سیسته‌می پێش���وی په‌رله‌مانی بهێنن‪ .‬هه‌ر روانینێكی جیاوازدا زمانی تایبه‌تی هێ���زه‌ تۆتالیتاره‌كان باس له‌وه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌كوردس���تانی پ���اش راپه‌ڕیندا‪ ،‬خۆیان هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ هانا ئارێنت باسی ئه‌و ك���ه‌ ته‌نها ب���ۆ هه‌رچ���ی‌و په‌رچییه‌كان‬ ‫واته‌ له‌واڵتێكی بێ قه‌واره‌یه‌كی سیاسی زمانه‌ تایبه‌تییه‌ی كردوه‌و نوسیویه‌تی‪ :‬س���ه‌رنجڕاكێش نی���ن‪ ،‬به‌ڵك���و زۆرجار‬ ‫دانپێدانراودا‪ ،‬هێزه‌كان هیچ یه‌كێك له‌و هێزه‌ تۆتالیتاره‌كان به‌رپه‌رچی به‌ڵگه‌ی هێ���زه‌ تۆتالیتاره‌كان بۆ ده‌س���ته‌بژێری‬ ‫پایانه‌ی���ان نه‌بوه‌و نیی���ه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌یه‌ ئۆپۆزس���یۆنه‌كانیان نه‌ده‌دایه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو كۆمه‌ڵگ���ه‌ش كه‌مه‌ندكێش خۆده‌نوێنن‪.‬‬ ‫له‌توانای داخس���تنی ته‌واوه‌تی‌و ره‌های ل���ه‌ جیات���ی باوه‌ڕپێهێنان هه‌ڕه‌ش���ه‌ی ئه‌م دۆخه‌ی به‌مایه‌ی دڵته‌نگی‌و ئه‌سه‌ف‬ ‫دامه‌زراوه‌كانی دیموكراتیدا نه‌بون‪ ،‬به‌اڵم مردن���ی سیس���ته‌ماتیكی‌و له‌جیات���ی له‌قه‌ڵه‌م داوه‌‪ .‬ره‌نگه‌ هه‌ر ئه‌م ره‌وش���ه‌‬ ‫ئه‌و دامه‌زراوانه‌یان به‌ته‌واوی له‌جه‌وهه‌ری قه‌ناعه‌تپێك���ردن به‌زمان���ی تی���رۆر له‌دونیای سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی ئێمه‌دا‪،‬‬ ‫راس���ته‌قینه‌ی خۆی���ان به‌تاڵكردۆته‌وه‌‪ .‬ئاخاوتنیان ده‌كرد‪ .‬بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌یان كه‌ دامه‌زراوه‌كانی دیموكراتی به‌ته‌واوی‬ ‫پرۆس���ه‌ی به‌تاڵكردن���ه‌وه‌ی جه‌وهه‌ری ده‌كرد كه‌ جیاوازییه‌كان له‌س���ه‌رچاوه‌ی مانا داگیرك���راو و په‌كخراون‌و چه‌پۆكی‬ ‫ره‌س���ه‌نی دامه‌زراوه‌كان���ی دیموكراتی ق���وڵ‌و سروش���تییه‌وه‌ هه‌ڵده‌قوڵێ���ن‌و تۆتالیتارییان���ه‌ی ده‌س���ه‌اڵتی حی���زب‬ ‫بریتییه‌ ل���ه‌و ش���ێوازی به‌رخوردكردنه‌ ره‌گوریش���ه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی یا ده‌رونییان هه‌ناس���ه‌ له‌به‌ر ژیان���ی دیموكراتییانه‌‬ ‫ئایدۆل���ۆژی‌و سیاس���ییه‌ی پارته‌كان���ی هه‌یەو له‌الیه‌ن تاكه‌ك���ه‌س‌و لۆجیكه‌وه‌ ده‌بڕێت‪ ،‬هه‌م���ان نیگه‌ران���ی قوڵی بۆ‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتدار پێی هه‌س���تاون‪ ،‬چونكه‌ چاودێری ناكرێن‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر بڕوانینه‌ ئه‌و دروستكردبین‪‌.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫‪17‬‬

‫"وەهمێک"‪ ،‬کتێبە بەناوبانگەکەی ڕیچارد داوکینز‬ ‫بەزمانی کوردی باڵوبۆوە‬ ‫ئا‪ :‬پێریڤان جه‌مال حمەسەعید‬ ‫"وەهمێک" لە نوسینی ڕیچارد‬ ‫داوکینزەو وەرگێڕانی لەئینگلیزییەوە‪،‬‬ ‫نوری کەریمە‪ ،‬بەقەبارەی ‪846‬‬ ‫الپەڕەو تیراژی دو هەزار‪،‬‬ ‫لەکەرنەڤاڵی زستانەی ناوەندیی‬ ‫ڕۆشنبیری ئەندێشە باڵوکرایەوە‪.‬‬ ‫"وه‌همێک" به‌ناوبانگترین به‌رهه‌می‬ ‫زینده‌وه‌رزان‪ ،‬پرۆفیس���ۆری زانکۆی‬ ‫ئوکس���فۆردی به‌ریتانی���ا ڕیچ���ارد‬ ‫داوکینزه‌‪ .‬له‌ساڵی ده‌رچونیدا‪2006 ،‬‬ ‫پڕفرۆش���ترین کتێبی جیهان بوه‌‪ .‬تا‬ ‫س���یی ئه‌یلولی ‪ ،2007‬له‌ ناو لیستی‬ ‫پڕفرۆش���ترین کتێبه‌کان���دا ب���وه‌‪ .‬تا‬ ‫تش���رینی دوه‌م���ی ‪ ،2007‬بۆ س���ی‌و‬ ‫ی���ه‌ک زمانی تر وه‌رگێ���ڕدراوە‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫به‌زمان���ی ئینگلیزی یه‌ک ملیۆن‌و نیو‬ ‫دانه‌ی لێفرۆش���راوه‪ .‬بەنوسینی ناوی‬ ‫ئەم کتێبە لەگۆگلدا‪ ،‬بەسەدان سایتی‬ ‫ئینترنێتیت پێدەدات‌و بەدەیان فلیمی‬ ‫ڤیدیۆیی س���یمینارو کۆبونەوە لەسەر‬ ‫ئەم کتێبەت پێشکەش دەکات‪ .‬تاکو‬ ‫ئێمڕۆش نوسەرەکەی لەهەر بۆنەیەکی‬ ‫تر‪ ،‬لەک���ۆڕو کۆبونەوەدا ئامادە بێت‪،‬‬ ‫بابەتەکان���ی ئ���ەم کتێب���ە‪ ،‬دەبێتە‬ ‫جێگ���ەی گفتوگۆ‪ .‬ئەم گرنگیدانە بەم‬ ‫کتێبە‪ ،‬تاکو ئێس���تا لەزۆربەی هەرە‬ ‫زۆری واڵتان���ی پێش���کەوتوی جیهان‬ ‫بەردەوام���ی هەی���ە‪ .‬وەه���ا مەزەنە‬ ‫دەکرێ���ت‪ ،‬زمانی ک���وردی دوا زمان‬ ‫بێت‪ ،‬کە ئەم کتێبەی بۆ وەرگێڕدراوە‪.‬‬ ‫نوری که‌ریم وه‌رگێڕی "وەهمێک" له‌م‬ ‫گفتوگۆیه‌ی ئاوێنه‌دا ده‌ڵێت "کتێبێکە‬ ‫لەهەر ڕویەک���ەوە بیگریت دەگمەنەو‬ ‫خوێندنەوەی ئاستی ڕۆشنبیری دەباتە‬ ‫سەرەوە بەتایبەتی لەسەر ئاین"‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬قسەوباس لەسەر بابەتەکانی‬ ‫ئ���ەم کتێبە‪ ،‬ه���ەروا بەردەوامەو لەم‬ ‫دوایانەدا‪ ،‬گ���وڕ و تینێکی زێتری بە‬ ‫خۆی���ەوە گرتوە‪ .‬جار ل���ەدوای جار‬ ‫چ���اپ دەکرێتەوە‪ .‬دەکرێ���ت پێمان‬ ‫بڵێیت‪ ،‬ناوەڕۆکی ئەم کتێبە لەبارەی‬ ‫چییەوەیە؟‬ ‫نوری که‌ریم‪ :‬مەبەستی ئەم کتێبە‬ ‫بەرزکردنەوەی وش���یارییە‪ ،‬وشیاریی‬ ‫بەرزکردن���ەوە بەت���ەواوی واتا‪ .‬ئەم‬ ‫هەوڵ���ە لەدێ���ڕ بەدێ���ڕی کتێبەکەدا‬ ‫شەپۆل دەدات‪ .‬وشیاربونەوە بەواتای‬ ‫ڕزگاربون���ە لەوەهمێک ک���ە پێیوایە‪،‬‬ ‫چارەنوس���ی ئێم���ەی م���رۆڤ بەندە‬ ‫بەدەس���ەاڵتێکی مەزنت���ر لەخۆمان‪.‬‬ ‫ئ���ەم وەهم���ە وەهمێک���ی ئاینییەو‬ ‫ڕزگاربون لێ���ی ناوەڕۆکی ئەم کتێبە‬ ‫پێکدەهێنێ���ت‌و ب���ون بەکەس���ێکی‬ ‫ئیسییست‪ ،‬وەک هەوڵێکی ڕاستبینانەو‬ ‫ڕۆش���نبیرانە دەبینرێتەوە‪ .‬ڕاس���تە‬ ‫هەوڵی نوس���ەر بۆ شتنەوەی مێشکی‬ ‫مرۆڤە لەهەر خورافەو بیروبۆچونێکی‬ ‫سروش���تبەدەری‪ ،‬ب���ەاڵم ه���اوکات‬ ‫نمونەی���ەک دەدات لەلێکوڵین���ەوەی‬ ‫ه���ەر دیاردەیەک���ی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬کە‬ ‫چۆن دەکرێت ش���ییبکرێتەوە‪ ،‬بەڵگە‬ ‫چۆن بەهەن���د وەربیگرێت‪ ،‬وەکو هەر‬ ‫گریمانێکی تری زانس���تی‪ ،‬بەچاوێکی‬ ‫گومانەوە س���ەیری بکرێت‪ .‬نەک هەر‬ ‫ئەمە‪ ،‬بەڵکو نوس���ەر لەگۆشەنیگای‬ ‫زانس���تی خۆی���ەوە هەت���ا گوم���ان‬ ‫دەکات لەگریمان���ی نەبونی خواو لەم‬ ‫پەیوەندەدا بۆ هەر بابەتێک بۆچونی‬ ‫ش���ایەنی باس���ی الیەن���ی بەرامبەر‬ ‫دەهێنێتەوە‪ ،‬بۆچونی خۆش���ی بەیان‬ ‫دەکات‌و مەیدانێکی���ش دەکاتەوە بۆ‬ ‫خوێنەر کە بیربکاتەوە‪ .‬هەوڵێکی تری‬ ‫نوسەر بۆ بەرزکردنەوەی هوشیاری‪،‬‬ ‫ناس���ینی جیهانی زیندەوەرییە‪ .‬ئەم‬ ‫جیهانە دەبێتە مەیدانی بەربەرەکانێی‬ ‫بیروبۆچونی ئاینی لەڕێگای هەڵبژاردنی‬ ‫سروش���تی داروینەوە‪ .‬کێشەی ئاین‌و‬ ‫تەمەن���ی منداڵی‪ ،‬س���ێیەمین هەوڵی‬ ‫نوس���ەرە بۆ بەرزکردنەوەی وشیاری‪.‬‬ ‫نوس���ەر پێوایە‪" ،‬منداڵی موسڵمان‌و‬ ‫منداڵ���ی کاس���ۆلیک" نیی���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫منداڵ���ی دایک‌وباوک���ی موس���ڵمان‌و‬ ‫منداڵ���ی دایک‌وباوک���ی کاس���ۆلیک‬ ‫هەیە‪ .‬بابەتی ئاین هەر وەکو بابەتی‬ ‫سیاس���ی‌و ئابوری‪ ،‬بۆ منداڵ سەختە‬ ‫تێیانبگات‌و بڕیاریان لەسەر بدات‪ .‬با‬ ‫گ���ەورە ببن‌و خۆی���ان بڕیاری خۆیان‬ ‫بدەن لەو پەیوەندەدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ل���ەم دە دوانزە س���اڵەی‬

‫ئەو زانیارییانەی‬ ‫کە لەم کتێبەدا‬ ‫هەیە ڕاچڵەکێنەرن‬ ‫لەماوەی‬ ‫وەرگێڕانیدا بۆ‬ ‫دەیان شەو‬ ‫خەوی لێزڕاندوم‬ ‫غەمناکی کردوم‬ ‫کە ئێمەی مرۆڤ‬ ‫زانیارییەکانمان‬ ‫چەند سنوردارن‌و‬ ‫دڵخۆشیان کردوم‬ ‫ڕاب���وردودا‪ ،‬زۆر کتێ���ب دەرچ���ون‬ ‫لەب���ارەی ئاینەوە‪ ،‬کەچ���ی هیچیان‬ ‫وەکو ئەم کتێبە گرنگیان پێنەدراوەو‬ ‫ب�ڵ�او نەبۆت���ەوە‪ ،‬دەکرێ���ت بزانین‬ ‫تایبەتمەندی ئەم کتێبە لەچیدایە؟‬ ‫ن���وری که‌ری���م‪ :‬ئ���ەم کتێب���ە‪،‬‬ ‫ڕەخنەیەکی ڕیش���ەیییە لەهەر س���ێ‬ ‫ئاینە ئیبراهیمییەکە لە گۆش���ەنیگای‬ ‫داروینزم���ەوە‪ .‬ئەمە ڕەخنەیەک نییە‬ ‫کە لەدیدێکی سیاسیەوە یان لەئاکامە‬ ‫وێرانکارییەکانییەوە یان لەتێکس���تە‬ ‫نازانستە خورافییاکانیەوە سەرچاوەی‬ ‫گرتبێ���ت‪ .‬هەرچەند نوس���ەر ڕەوایی‬ ‫دەدات بەهەمو ئەوانە‪ ،‬بەاڵم ئەو بەدوای‬ ‫ڕەخنەیەک���ی زۆر ڕیش���ەییترەوەیە‪.‬‬ ‫خاوەن کۆیلەکان لەئەمریکا‪ ،‬ئەوپەری‬ ‫ستەمیان لەکۆیلەکانیان دەکرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەمیش���ەش لەهەوڵی باڵوکردنەوەی‬ ‫بیروبۆچونی ئاینی ب���ون لەناویاندا‪،‬‬ ‫چونکو دەیانزانی بیروبۆچونی ئاینی‬ ‫تیغی ناڕەزایەتییەکانیان کول دەکات‪.‬‬ ‫باشە ئاین چ تایبەتمەندییەکی هەیە‪،‬‬ ‫کە دەتوانێت ئەم دەورە بگێڕێت؟ ئەم‬ ‫کتێب���ە زۆر بابەتی تر لەخۆدەگرێت‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمونە‪ ،‬ئای���ا ئێمە پێویس���تمان‬ ‫بەئاین���ە‪ ،‬بۆئەوەی بەرەوش���ت بین؟‬ ‫ئایا ئاین پێویس���تییەکی دەرونییە؟‬ ‫ئایا دەکرێت ئای���ن مایەی دڵدانەوەو‬ ‫سروش���پێدان بێ���ت؟ ئای���ن لەدژی‬ ‫مافی منداڵ لەبارب���ردن‌و مردنتاودان‬ ‫ش���ین‌و گریانێتی‪ ،‬کەچی الیەنگرێکی‬ ‫سەرس���ەختی ئیعدامکردنە‪ .‬دژایەتی‬ ‫ئای���ن ب���ۆ هاوجنس���خوازی‪ .‬ئاین‌و‬ ‫ڕەهاگ���ەری‪ .‬پێوەن���دی نێ���وان‬ ‫"تون���دڕەوی"‌و "میانەڕەوی"ی ئاینی‪.‬‬ ‫جەنگی تێرۆریزم‌و سیاسەتی ڕۆژئاوا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ب���ەم گۆش���ەنیگایەی‬ ‫داروینزمەوە‪ ،‬ڕیشەی ئاین لەچییەوە‬ ‫سەرچاوە دەگرێت؟‬ ‫نوری که‌ریم‪ :‬لەبۆچونی داروینزمەوە‪،‬‬ ‫ئێم���ە بەرهەم���ی گەش���ەکردنی‬ ‫داروینیین‪ .‬لەپڕۆس���ەی گەشەکردندا‪،‬‬ ‫هی���چ بەفیڕۆدانێک جێگەی نابێتەوە‪،‬‬ ‫هەر تایبەتمەندیی���ەک یان خویەک‪،‬‬ ‫کە زی���ان دەگەیەنێت بەمانەوەی هەر‬ ‫بونەوەرێک‌و زاوزێکردنی‪ ،‬دەبێت وەال‬ ‫بنرێت‌و ئەوەی کە کەڵک دەگەیەنێت‬ ‫دەبێت بپارێزرێ���ت‌و بگوێزرێتەوە بۆ‬ ‫نەوەکان‪ .‬ئەم پرۆسەیە دەستەبەری‬ ‫مانەوەی هەر بونەوەرێک‌و ئیدامەدانی‬ ‫ژیان���ی دەکات یان ب���ەرەو قڕکردنی‬ ‫دەبات‪ .‬کلکی تاوس الی ئێمە جوانەو‬ ‫جێگ���ەی س���ەرنجە‪ ،‬بەاڵم باش���ە چ‬ ‫کەڵكێک دەگەیەنێت بەگیانبەدەربردن‌و‬ ‫ئیدامەدان���ی ژیان���ی خاوەنەک���ەی‪.‬‬ ‫ئەوە ڕۆش���نە ئەگ���ەر ئ���ەم کلکە‪،‬‬ ‫کەڵکێکی ئەرێنی نەبوایە بۆ مانەوەو‬ ‫زاوزێکردنی‪ ،‬ئەوا لەمێژ بو هەڵبژاردنی‬ ‫سروش���تی یارمەت���ی تاکەکانی دەدا‬ ‫خۆی���ان بەدور بگرن لێ���ی‪ .‬دەکرێت‬

‫ئەگەر‬ ‫بیروبۆچونەکانمان‬ ‫دژ بەیەکتری بن‬ ‫ئەم دژ بەیەکبونە‬ ‫بەهیچ جۆرێک‬ ‫نابێت ببێتە هۆی‬ ‫پێشێل کردنی‬ ‫مافی مرۆڤیی‬ ‫یەکتر‬

‫هەمان شت بوترێت سەبارەت بەئاین‪.‬‬ ‫بۆ هەمو کەس ڕونە‪ ،‬کە رێوڕەس���می‬ ‫ئاینی کاتکوش���تنە‪ ،‬خۆش���گوزەرانی‬ ‫بنکۆڵکردن���ی خۆش���گوزەرانییە‪،‬‬ ‫نەریت���ی دوژمنایەتینانەوەیە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫بەڵگە ناتەبای���ەو خەیاڵگه‌لێکی دژە‬ ‫بەرهەمهێن���ەرە‪ .‬بەاڵم ک���ە وایە ئەی‬ ‫بۆچی ئیدامە بەژیانی دەدات‪ .‬نوسەر‬ ‫پێیوایە‪ ،‬ئاین بەرهەمی الوەکی شتێکی‬ ‫ترە‪ .‬ئەو شتەی ترە‪ ،‬بێگومان دەبێت‬ ‫بەهایەک���ی گیانبەدەربردنی داروینی‬ ‫هەبێت‪ ،‬تا بتوانێت ئیدامەی هەبێت‪.‬‬ ‫ئای���ن بەرهەم���ی الوەکی ئەم ش���تە‬ ‫بەکەڵكەیە ک���ە ئیدامەی هەیە‪ .‬ئێمە‬ ‫بەه���ۆی ئەو ئەزمون���ە کەڵەکەبوەی‬ ‫باوباپیرانمانەوە‪ ،‬ژیان بەدەردەبەین‌و‬ ‫ک���ە ئەم���ەش پێویس���تدەکات ئەو‬ ‫ئەزمونانە بگوێزرێن���ەوە بۆ مندااڵن‪،‬‬ ‫بۆ پارێزگاریکردن‌و خۆشگوزەرانییان‪.‬‬ ‫هەڵبژاردنی سروشتی داروینی‪ ،‬مێشکی‬ ‫منداڵی بەو مەیل���ە وەبارهێناوە‪ ،‬کە‬ ‫دایکوباوک‪ ،‬سەرۆکخێڵ‌و گەورەسااڵن‬ ‫هەرچییەکیان پێوت‪ ،‬ئەم گوێڕایەڵیان‬ ‫بکات‪ .‬گوێڕایەڵییەکی وەها متمانەدارانە‬

‫لەئاین دەگیرێ���ت‪ ،‬ڕەهاگەرییە‪ .‬لەم‬ ‫کتێبەشدا ئاماژەی پێکراوە‪ ،‬ئایا ئاین‬ ‫لەم پەیوەندەدا بێوێنەیە؟‬ ‫نوری که‌ریم‪ :‬هەر بیروبۆچونێک کە‬ ‫لەبنیاتیدا ڕەتی ه���ەر گۆڕانکارییەک‬ ‫بکات���ەوە‪ ،‬خ���ۆی بەپی���رۆز بزانێت‌و‬ ‫تەنیا بۆچ���ون‌و لێکدانەوەکانی خۆی‬ ‫بەڕاس���ت بزانێ���ت‪ .‬پەیڕەوانی‪ ،‬هەر‬ ‫لێکدانەوەیەکی تر‪ ،‬ڕەخنەو گومانێک‬ ‫لێ���ی‪ ،‬بەس���وکایەتی بەخۆیان���ی‬ ‫بزان���ن‌و تەنی���ا وەاڵمیان شمش���ێرو‬ ‫خوێنڕش���تن بێ���ت‪ .‬ئەم���ە ئیت���ر‬ ‫ڕەهاگەریی���ەو بیروبۆچون���ی ئاین���ی‬ ‫نمونەیەک���ی دەقاودەقێت���ی‪ ،‬مەگەر‬ ‫نیش���تیمانپەروەری‌و نەتەوەپەرستی‬ ‫شان بدات لەش���انی‪ ،‬ئەویش لەکاتی‬ ‫جەنگدا‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ب���ۆ خ���ۆم وەرگێڕان���ە‬ ‫هۆڵەندییەکەی���م هەی���ە‪ ،‬ئەم���ە لەو‬ ‫کتێبانە نییە‪ ،‬کە بکرێت هەر وا ئاسان‬ ‫لەب���ەر تەلەفیزیون بۆی دانیش���یت‌و‬ ‫بیخوێنیتەوە یان بەرێگای هاتوچۆی‬ ‫کارەوە‪ ،‬ئەم کتێبە هەتا بۆ هۆڵەندیی‬ ‫زمانێکیش تێگەیش���تنی ئاسان نییە‪.‬‬

‫خەوی لێزڕاندوم‪ ،‬غەمناکی کردوم‪ ،‬کە‬ ‫ئێمەی م���رۆڤ زانیارییەکانمان چەند‬ ‫سنوردارن‌و دڵخۆش���یان کردوم‪ ،‬کە‬ ‫زێتر پەیم بەرازی سروشت‌و دەوروبەر‬ ‫ب���ردوە‪ .‬کتێبێکە لەه���ەر ڕویەکەوە‬ ‫بیگری���ت دەگمەن���ەو خوێندن���ەوەی‬ ‫ئاس���تی ڕۆش���نبیری دەباتە سەرەوە‬ ‫بەتایبەتی لەسەر ئاین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬کتێبێکی وەها زانس���تی‬ ‫بەم ئاس���تە ب���ەرزەو لێکۆڵینەوەی‬ ‫لەدیاردەیەک���ی وەها ئاڵ���ۆزی وەک‬ ‫ئای���ن‪ ،‬دەبێ���ت وەرگێڕانی بۆ س���ەر‬ ‫زمانی کوردی زۆر س���ەخت بێت‪ .‬بۆ‬ ‫تێگەیشتنی‪ ،‬چاوەڕوانیت لەخوێنەری‬ ‫کوردی ئەم کتێبە چییە؟ پەرۆشی تۆ‬ ‫بۆ گەیاندن���ی واتای بیروبۆچونەکانی‬ ‫نوسەر بەخوێنەر‪ ،‬چ ئەرکێکی زێترت‬ ‫لەئەرکی وەرگێڕان خس���تۆتە س���ەر‬ ‫شانی خۆت؟‬ ‫نوری که‌ریم‪ :‬هیچ گومانێکی تێیدا‬ ‫نییە‪ ،‬ه���ەر کتێبێک چەند زانس���تی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ئەوەندە وەرگێڕانی بۆ س���ەر‬ ‫زمانی ک���وردی زەحمەت دەبێت‪ .‬بەم‬ ‫هەژاریی���ەی زمان���ی ک���وردی لەروی‬

‫خاوەن کۆیلەکان لەئەمریکا‪ ،‬ئەوپەری ستەمیان‬ ‫لەکۆیلەکانیان دەکرد‪ ،‬بەاڵم هەمیشەش لەهەوڵی‬ ‫باڵوکردنەوەی بیروبۆچونی ئاینی بون لەناویاندا‪ ،‬چونکو‬ ‫دەیانزانی بیروبۆچونی ئاینی تیغی ناڕەزایەتییەکانیان کول‬ ‫دەکات‬ ‫بەکەڵک���ە ب���ۆ گیانبەدەربردن‪ .‬بەاڵم‬ ‫ڕوی پش���تەوەی گوێڕایەڵییەک���ی‬ ‫متمانەداران���ە‪ ،‬خۆش���باوەڕییەکی‬ ‫کۆیالنەی���ە‪ .‬بەرهەمێک���ی الوەک���ی‬ ‫ک���ە هەر دێت���ە ئاراوە‪ ،‬ڤایەرەس���ی‬ ‫بیروباوەڕە‪ .‬بیروباوەڕی پێش���ینیانی‬ ‫خۆم���ان لەس���ەر بابەتگەلێکی وەک‬ ‫ژیان‪ ،‬مردن‪ ،‬سروش���ت‌و دەوربەر ‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬ئەم بیروباوەڕە کاتێک کە ناوی‬ ‫ئاین���ی لێدەنێن‪ ،‬ئینجا س���ەرنجمان‬ ‫ڕادەکێش���ێت‪ .‬مێش���کی منداڵ چۆن‬ ‫ئەوان���ی ت���ر بەڕاس���ت وەردەگرێت‪،‬‬ ‫هەر ئاواش ئ���ەم بیروبۆچونە ئاینییە‬ ‫بەڕاس���ت وەردەگرێ���ت‪ .‬ئاین لەمەوە‬ ‫س���ەرچاوەی گرتوەو بێگومان‪ ،‬وەک‬ ‫هەر بیروبۆچونێکی تری کۆمەاڵیەتی‬ ‫بەهەزاران ساڵ گەش���ەی پێدراوەوو‬ ‫تاوتوێ ک���راوە زۆر فاکت���ی تر لەم‬ ‫پەیوەندەدا دەوری گێڕاوە‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬یەکێ���ک لەو ڕەخنانەی کە‬

‫دەکرێت پێمان بڵێیت س���ەختی ئەم‬ ‫کتێبە لەچییەوە سەرچاوە دەگرێت؟‬ ‫نوری که‌ریم‪ :‬نوسەری ئەم کتێبە‪،‬‬ ‫زان���ای زیندەزانییە‪ ،‬پرۆفیس���ۆر بوە‬ ‫لەزانک���ۆی ئۆکس���فۆردی بەریتانیا‪.‬‬ ‫بەناوبانگترین ئیسییس���تە لە ئاستی‬ ‫جیهاندا‪ .‬نزیکەی چل س���اڵ ئەزمونی‬ ‫توێژینەوەی بابەتی زانس���تی هەیە‪.‬‬ ‫ئەم کتێب���ە لەس���اڵی ‪2006‬دا چاپ‬ ‫کراوە‪ ،‬نوس���ەر بۆ نوس���ینی پەنای‬ ‫ب���ردوە ب���ۆ دوا دەس���تکەوتەکانی‬ ‫زانس���ت لەهەمو بوارەکاندا‪ .‬دەستی‬ ‫نەپاراس���توە لەهی���چ بیروبۆچونێک‬ ‫ک���ە لەپەیوەند ب���ەم لێکۆڵینەوەیەدا‬ ‫جێگەیەک���ی هەیە‪ .‬س���ەرچاوەکانی‬ ‫بێش���ومارن‪ .‬بەدڵنیاییەوە ئاس���تی‬ ‫نوس���ینەکەی‪ ،‬لەئاس���تی زانس���تی‌و‬ ‫ڕۆشنبیری خۆیدایە‪ .‬ئەو زانیارییانەی‬ ‫کە لەم کتێبەدا هەیە‪ ،‬ڕاچڵەکێنەرن‪،‬‬ ‫لەماوەی وەرگێڕانیدا بۆ دەیان ش���ەو‬

‫زانیستییەوە‪ ،‬وەرگێڕانی کتێبێکی وەها‬ ‫زانستی لەس���ەر بابەتێکی پڕ ئاڵۆزی‬ ‫وەک ئای���ن لەزمان���ی ئینگلیزییەوە‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر نەڵێم ب���ۆ گەلێ���ک وەرگێڕ‬ ‫مەحاڵ���ە‪ ،‬ئ���ەوا زۆر زۆر زەحمەتە‪.‬‬ ‫پێمس���ەیرە وەرگێڕێک دو سێ زمانی‬ ‫ئەوروپ���ی نەزانێت‌و دەس���تبەرێت بۆ‬ ‫وەرگێڕانی کتێبێکی وەها زانستی‪ .‬بۆ‬ ‫وەرگێڕانی ناچار بوم بەدەیان وشەی‬ ‫بۆ داهێن���م‪ ،‬زۆربەی هەرە زۆری واژە‬ ‫زانستی‌و ئاینییەکانی پێناسە بکەم‪،‬‬ ‫وات���ای گەلێک���ی زۆر لەوش���ەکانی‪،‬‬ ‫بەئینگلیزی‪ ،‬عەرەبی‌و فارسی بهێنم‪،‬‬ ‫هەتا لەو وش���ە کوردییانەی کە دڵنیا‬ ‫نەبوم لەوەی ئەو واتایە دەدات‪ ،‬ناچار‬ ‫بوم ئینگلیزییەکەشی بهێنم‌و هەروەها‬ ‫بەشێک لەوش���ەکان‪ ،‬واتای تایبەتی‬ ‫ترم پێداون وەک لەواتا گشتییەکانی‪.‬‬ ‫تەواوی ئەو ئایەتانەی کتێبی پیرۆز‪،‬‬ ‫کە نوس���ەر تەنیا بەژمارە ئاماژەیان‬

‫پێدەکات‪ ،‬م���ن تەواویان���م هێناوەو‬ ‫لەپەراوێزدا یاداش���تم کردون‪ .‬تەواوی‬ ‫ئەمانە‪ ،‬لەدەرەوەی ئەرکی وەرگێڕن‌و‬ ‫م���ن ئ���ەوەم لەبەرچاو گرت���وە‪ ،‬کە‬ ‫ئەگ���ەر خوێنەری ک���وردی زمانێکی‬ ‫ئەوروپ���ی نەزانێ���ت‪ ،‬کەڵکوەرگرتنی‬ ‫لەئینترنێت زۆر س���نوردار دەبێتەوە‪.‬‬ ‫بۆ من وەرگێڕانی‪ ،‬دو س���اڵی شەو و‬ ‫ڕۆژی بردوە‪ ،‬زۆر جار بۆ تێگەیشتنی‬ ‫هەرچی زێتری بابەتەکانی‪ ،‬دەس���تم‬ ‫لەوەرگێ���ڕان هەڵگرت���وەو ب���ۆم‬ ‫خوێندۆتەوە‪ .‬خوێنەرانیشی پێویستە‬ ‫ئاستێک لەرۆشنبیری زیندەوەرزانی‌و‬ ‫گەردونزانیی���ان هەبێت‪ ،‬هەرچەند من‬ ‫ئەرکێکی زۆریشم لەکۆڵکردونەتەوە‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬کڕۆک���ی ئ���ەم کتێب���ە‪،‬‬ ‫ڕەخنەیەکی ڕیش���ەیی هەمەالیەنەیە‬ ‫لەئای���ن‪ ،‬ئایا ئەمە س���وکایەتی نییە‬ ‫بەکەسانی ئاینی؟ ئایا پێویست نییە‬ ‫ڕێز لەبیروبۆچونی یەکتری بگرین؟‬ ‫ن���وری که‌ریم‪ :‬بێگومان هەر دەبێت‬ ‫ڕێ���ز لەیەکتری بگری���ن‪ ،‬هەتا ئەگەر‬ ‫بیروبۆچونەکانیش���مان دژ بەیەکتری‬ ‫بن‪ ،‬ئەم دژ بەیەکبونە‪ ،‬بەهیچ جۆرێک‬ ‫نابێت ببێت���ە هۆی پێش���ێل کردنی‬ ‫مافی مرۆڤی���ی یەکتر‪ .‬بەاڵم ڕێزگرتن‬ ‫لەبیربۆچون���ی یەکتر ش���تێکی ترە‪.‬‬ ‫بیروبۆچونی ئاینی‌و کەسی ئاینی‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە ئیس�ل�ام‪ ،‬وەک بیروبۆچونێکی‬ ‫ئاینی‌و موس���ڵمان‪ ،‬وەکو کەس���ێکی‬ ‫ئاین���ی‪ ،‬دو دی���اردەی ت���ەواو جی���ا‬ ‫لەیەکترن‌و مامەڵەک���ردن لەگەڵ هەر‬ ‫یەکێکیان تەواو جی���اوازە لەوی ترو‬ ‫هەر پێکەوەبەستنەوەیەک کارەساتی‬ ‫لێدەکەوێتەوە‪ .‬م���ن نازانم بۆ دەبێت‬ ‫ئیسییس���تێک ڕێز لەخورافەپەرستی‬ ‫بگرێت یان کەسێکی زانستی‪ ،‬کە هەتا‬ ‫بەگومانەوە لە بیروبۆچونی بەڵگەداری‬ ‫زانستی ئیمڕۆو دوێنێی خۆی دەنواڕێت‪،‬‬ ‫بۆ دەبێت بیروبۆچونێکی چەقبەستوی‬ ‫بێبەڵگ���ەی هەزاران س���اڵە بەپیرۆز‬ ‫بزانێ���ت‪ .‬نوس���ەر زۆر هەمەالیەن���ە‪،‬‬ ‫ڕەخنەیەکی ڕیش���ەیی زانس���تییانە‬ ‫دەگرێت لەئاین‪ ،‬بەاڵم کاتێک کە دێتە‬ ‫سەر باس���ی ئەو کوڕانەی هەستاون‬ ‫ب���ە تاوانی تەقینەوەکانی لەندەن‪ ،‬بە‬ ‫کوڕگەلێکی ئەوەندە ڕێکوپێک ناویان‬ ‫دەبات‪ ،‬کە هەمو کەس حەزی کردوە‬ ‫ببێت بەهاوڕێیان‪ .‬کاتێک کە باس���ی‬ ‫تالیبانەکان���ی ئەفغانس���تان دەکات‪،‬‬ ‫کە هەس���تاون بەتاوانی تەقاندنەوەی‬ ‫پەیکەرەکانی ب���وزا لەدۆڵی بامیان‪،‬‬ ‫ئەوا قسەیان لەسەر دەکات‪ ،‬کە ئەمانە‬ ‫کەس���انێکی ڕاستگۆن لەگەڵ خۆیان‌و‬ ‫پەرۆشی ئاینەکەیانن‪ ،‬ئیتر بۆ دەبێت‬ ‫ئێمە ئەمە بەهەند وەرنەگرین‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪" :‬وەهمێک" دوا وەرگێڕانتە‬ ‫کە تازە چاپ کراوەو ئێستاش خەریکی‬ ‫وەرگێڕانی "رەچەڵەکی چەش���ن" ی‬ ‫چارل���ز داروینیت‪ .‬ت���ۆ وەرگێڕێکیت‬ ‫بەوە ناسراویت کە لەپەیوەند بەپرسی‬ ‫فیمینیستیدا کتێب وەردەگێڕیت‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە‪ ،‬کتێبی "کچانی خوا"‪" ،‬گوڵێک‬ ‫لە بیابانی ئەفریقا"‪ ،‬زیندەسوتێنراو"‪،‬‬ ‫‪ ...‬هتد‪ .‬ئای���ا گۆڕانێک لەهەڵبژارنی‬ ‫کتێبدا بۆ وەرگێران‪ ،‬لەالی تۆ هاتۆتە‬ ‫ئاراوە؟‬ ‫نوری که‌ریم‪ :‬ئەوە ڕاستە‪" ،‬وەهمێک"‬ ‫ڕەخنەیەکی داروینیس���تییە لەئاین‌و‬ ‫"ڕەچەڵەکی چەش���ن"یش‪ ،‬کتێبێکی‬ ‫زانستی زۆر گرنگەو وەرگێڕانی ئێستای‬ ‫زێت���ر دەگەڕێتەوە بۆ لەچاپدەرهاتنی‬ ‫"وەهمێک"‪ ،‬کە بۆ تێگەیشتنی هەرچی‬ ‫زێت���ری‪ ،‬بونی "ڕەچەڵەکی چەش���ن"‬ ‫بەزمانی کوردی پێویستییەکە چاوی‬ ‫لێناپۆش���رێت‪ .‬ب���ەاڵم لەهەلومەرجی‬ ‫ئێستای کوردس���تاندا‪ ،‬ئاین چەکێکی‬ ‫کاریگەرە لەرەوایی���دان بەنابەرابەری‬ ‫ژنان‪ .‬لەالی من پرس���ی فیمینیستی‬ ‫پێشتریەتی هەیە‪ ،‬ئەمەش لەباوەڕێکی‬ ‫تەواوی خۆمەوە س���ەرچاوە دەگرێت‪،‬‬ ‫ک���ە ه���ەر ڕیفۆرمێکی ڕاس���تەقینە‬ ‫ل���ەو کۆمەڵگای���ەدا‪ ،‬تەنی���ا ئەوکاتە‬ ‫وات���ای هەیە‪ ،‬کە ئ���ەم پلە دویییەی‬ ‫ژنان���ە لەڕوی کۆمەاڵیەتی‌و سیاس���ی‬ ‫ک���ەم بکاتەوە‪ .‬ئێس���تاش لەپەیوەند‬ ‫بەپرسی فیمینیس���تیدا‪ ،‬وەرگێرانێکم‬ ‫لەزمانی س���ویدییەوە هەیە‪ ،‬بە ناوی‬ ‫" فادیم���ه‌ س���اهینداڵ کوش���تنی‌و‬ ‫کاردان���ه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا"‪ ،‬لەنوس���ینی‬ ‫"ئۆلف بروبێری‌و له‌یف ئیریکس���ۆن"‌و‬ ‫ئامادەیە بۆ چاپ‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫پڕۆسه‌ی‌ خوێندن له‌نێوان بایكۆت‌و شكاندن ‌ی بایكۆتدا‬

‫"به‌هیچ پیالن‌و شێوه‌یه‌ك ده‌وام ئاسایی‌ نابێته‌وه‌ له‌به‌ر هیچ‬ ‫شتێك نا ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ مامۆستا ناتوانێت چیتر قه‌رز بكات"‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬ ‫پشوی‌ به‌هاره‌ی‌ قوتابخانه‌كان ته‌واوبو‪،‬‬ ‫لیستی‌ هاوبه‌ش بایكۆتیان شكاندو‬ ‫مامۆستایانی‌ ناڕازیش ده‌ڵێن "به‌رده‌وامین‬ ‫له‌بایكۆت" به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫سلێمانیش ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ی‌ ده‌وام ناكات‬ ‫به‌رپرسه‌ له‌هه‌مو سلبیاتێكی‌ ئه‌م دۆخه‌‪".‬‬ ‫شكاندنی‌ بایكۆت مامۆستایانی‌ دابه‌شكرد‬ ‫ل����ه‌ ‪2016-3-26‬مامۆس����تایانی‌ هاوبه‌ش‬ ‫رونكردنه‌وه‌یه‌كیان باڵوك����رده‌وه‌ ئاماژه‌یان‬ ‫ك����ردوه‌ به‌وه‌ی‌ ك����ه‌ بۆ م����اوه‌ی‌ دو مانگه‌‬ ‫چه‌ندین ڕێگه‌ی‌ جیاوازیی����ان به‌كارهێناوه‌‬ ‫له‌پێن����اوی‌ گه‌یاندن����ی‌ په‌یامه‌كانی����ان‬ ‫به‌حكومه‌ت‌و ده‌س����ه‌اڵتی‌ سیاس����ی‌ هه‌رێم‬ ‫ب����ه‌اڵم دواجارئه‌وان راس����تگۆنه‌بون له‌گه‌ڵ‬ ‫مامۆستایان‌و به‌ڵێنه‌كانی‌ خۆشیان‪.‬‬ ‫له‌رونكردنه‌وه‌كه‌دا باسیشیان له‌وه‌كردوه‌‬ ‫به‌هۆی‌ داواكاری‌ كه‌سوكاری‌ خوێندكاران‌و‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌كاران‌و مامۆس����تایانی‌ ئاین����ی‌‌و‬ ‫رۆشنبیران‌و ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ ته‌نها ‪ 6‬هه‌فت����ه‌ ماوه‌ بۆ‬ ‫كۆتای����ی‌ س����اڵی‌ خوێندن بڕیاری����ان داوه‌‬ ‫بایكۆت بشكێنن‪.‬‬ ‫س����ه‌نگه‌ر فایه‌ق جێگری‌ لقی‌ س����لێمانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ مامۆستایانی‌ كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫ڕاگه‌یاند "ش����كاندنی‌ مانگرتن نیش����انه‌ی‌‬ ‫كۆتای����ی‌ هات����ن نی����ه‌ به‌ناڕه‌زایه‌تیه‌كان‌و‬ ‫كۆڵن����ه‌دان نی����ه‌ له‌فش����اره‌كانمان به‌ڵكو‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بین له‌فشاره‌كانمان به‌رێكاری‌‬ ‫تری‌ مه‌ده‌نی‌‌و یاسایی‌‪".‬‬ ‫س����ه‌نگه‌ر فای����ه‌ق ڕه‌تی‌ ده‌كات����ه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌ حیزبی‌ بێت وتی‌ "ئێمه‌ دوایی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫گفتوگۆ و راپرسیمان له‌گه‌ڵ به‌شێكی‌ زۆری‌‬ ‫مامۆستایان كرد له‌ماوه‌ی‌ پشوی‌ به‌هاره‌داو‬ ‫دوای وه‌رگرتنی‌ هه‌مو ئه‌گه‌ره‌كان‌و لێكه‌وته‌و‬ ‫ئه‌نجام����ی‌ مانگرتن كه‌چی‌ بوه‌ له‌ماوه‌ی‌ دو‬ ‫مانگی‌ ڕاب����ردوداو چیم����ان پێده‌كرێت له‌و‬ ‫‪ 20‬ڕۆژه‌ی‌ كه‌ ماوه‌؟ چاره‌نوس����ی‌ خوێندن‬ ‫چ����ی‌ لێدێت‪ ،‬ئه‌و بڕیاره‌مان دا‪ ،‬ده‌بێت ئه‌و‬ ‫ڕاستییه‌ بزانین كه‌ ئامانجی‌ هه‌ره‌سه‌ره‌كی‌‬ ‫مامۆس����تایان خزمه‌تكردن����ه‌ به‌خوێندكار‪،‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر چی‌ حكومه‌ت خه‌م����ی‌ نه‌بو بۆیه‌‬ ‫ئێم����ه‌ ده‌بێت هه‌س����ت به‌به‌رپرس����یارێتی‌‬ ‫بكه‌ین‌و چاره‌نوس ‌ی قوتابی‌ په‌یوه‌سته‌ به‌م‬ ‫‪ 20‬ڕۆژه‌وه‌ بۆی����ه‌ ده‌بێ����ت كارێك نه‌كه‌ین‬ ‫مه‌ترسی‌ له‌سه‌ریان دروست ببێت‪".‬‬ ‫له‌هه‌مان ڕۆژدا لیس����تی‌ مامۆس����تایانی‌‬

‫سه‌ربه‌خۆش به‌یاننامه‌یه‌كیان باڵوكرده‌وه‌و‬ ‫ب����ێ‌ ئاگای����ی‌ خۆی����ان له‌رونكردنه‌وه‌كه‌ی‌‬ ‫لیستی‌ هاوبه‌ش پیشانداو نیگه‌رانن له‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ مامۆستایان نه‌یانتوانیوه‌ هه‌ڵوێستێكی‌‬ ‫یه‌كانگیری����ان هه‌بێ����ت له‌به‌رامب����ه‌ر ئ����ه‌و‬ ‫كێش����ه‌یه‌ی كه‌ به‌رۆكی‌ هه‌موان����ی‌ گرتوه‌‬ ‫به‌ب����ێ‌ جیاوازی‌ كه‌ بۆ ئه‌م����ه‌ش هه‌ژمونی‌‬ ‫حیزبی‌ به‌ه����ۆكار داده‌نێن‪،‬له‌به‌یاننامه‌كه‌دا‬ ‫مامۆس����تایان سه‌رپش����ك ده‌كرێن له‌ده‌وام‬ ‫كردن یان بایكۆت‪".‬‬ ‫هه‌ر له‌ ‪3-26‬دا مامۆس����تایانی‌ ناڕازیش‬ ‫له‌به‌رده‌م پ����ه‌روه‌رده‌ی‌ ڕۆژئاوا كۆبونه‌وه‌و‬ ‫جارێكی‌ تر جه‌ختیان له‌س����ه‌رئه‌وه‌ كرده‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ به‌رده‌وامن له‌بایكۆت‪،‬ئاوات حه‌س����ه‌ن‬ ‫نوێنه‌ری‌ مامۆستایانی‌ ناڕه‌زایی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫ڕاگه‌یان����د "دڵنیات����ان ده‌كه‌م����ه‌وه‌ به‌هیچ‬ ‫پیالن و شێوه‌یه‌ك ده‌وام ئاسایی‌ نابێته‌وه‌‬ ‫له‌پارێ����زگای‌ هه‌ڵه‌بجه‌و س����لێمانی‌‌و هه‌ردو‬ ‫ئی����داره‌ی‌ گه‌رمیان‌و راپه‌ڕی����ن له‌به‌ر هیچ‬ ‫ش����تێك نا ته‌نه����ا له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ مامۆس����تا‬ ‫ناتوانێ����ت چیتر قه‌رز بكات‌و به‌قه‌رز بچێته‌‬ ‫سه‌ركاره‌كه‌ی‌‪،‬ئه‌گه‌ر بۆ هاتوچۆش قه‌رزی‌‬ ‫ده‌ست بكه‌وێت‪ ،‬نان‌و خانوبه‌ره‌و خواردن‌و‬ ‫پێداویس����تی‌ منداڵ له‌ك����وێ‌‌و چۆن‌و به‌چی‌‬ ‫دابینی‌ بكات‪".‬‬ ‫ئاوات حه‌س����ه‌ن باس����ی‌ له‌وه‌ك����رد "كه‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت بچوكتری����ن داواكاری‌ ئێم����ه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ نه‌كردوه‌ به‌ڵكو كارێكی‌ وایكردوه‌‬ ‫كه‌ ئێمه‌ی‌ مامۆس����تا واهه‌س����ت بكه‌ین كه‌‬ ‫حكوم����ه‌ت به‌پیالن كار بۆ ب����ێ‌ ڕێزكردن‌و‬ ‫شكاندنی‌ شكۆی‌ مامۆستا ده‌كات ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌س����ه‌یركردنی‌ ئه‌و كاردانه‌وانه‌ی‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌رامبه‌ر داواكارییه‌كانی‌ مامۆستایان‪".‬‬ ‫"ئێمه‌ داوامانكردوه‌ ده‌س����ت نه‌برێت بۆ‬ ‫بڕین����ی‌ ده‌رماڵه‌ له‌به‌رامبه‌ردا موچه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫كردینه‌ چاره‌كه‌ موچه‌ ی����ان وتمان چیدی‌‬ ‫موچ����ه‌ ته‌واوه‌كه‌له‌س����ی‌ ڕۆژ تێپه‌ڕ نه‌كات‬ ‫كه‌چ����ی‌ چاره‌كه‌ موچه‌كه‌ به‌شه‌س����ت ڕۆژ‬ ‫ناداته‌ مامۆستایان " ئه‌و مامۆستا ناڕازییه‌‬ ‫ده‌ڵێت "به‌ڕاستی‌ ئه‌بێت هه‌مو ئه‌وه‌ بزانین‬ ‫كه‌ گرفته‌كه‌ ل����ه‌وه‌ گه‌وره‌تره‌و قۆڵتره‌ كه‌‬ ‫ته‌نها باسه‌كه‌ له‌سێكته‌ری‌ په‌روه‌رده‌دا چڕی‌‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌ به‌ڵكو شتێكی‌ زۆر زۆر گه‌وره‌تره‌و‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر به‌هۆش خۆمان����دا نه‌یه‌ینه‌وه‌ ئه‌وا‬ ‫كاریس����ه‌ ڕوده‌دات‌و زه‌نگی‌ ئه‌م كاریسه‌یه‌‬ ‫مامۆس����تایان لێیانداو به‌ده‌سه‌اڵتیان گوت‬ ‫به‌هۆش خۆت����دا وه‌ره‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ گرفت ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌ كه‌ ئه‌مساڵیش چه‌ند هه‌زار خوێندكار‬ ‫پۆلێكی‌ تری����ان پێده‌بڕێت ی����ان نا به‌ڵكو‬

‫ده‌سه‌اڵت بچوكترین‬ ‫داواكاری‌ ئێمه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ نه‌كردوه‌‬ ‫به‌ڵكو كارێكی‌‬ ‫وایكردوه‌ كه‌ ئێمه‌ی‌‬ ‫مامۆستا واهه‌ست‬ ‫بكه‌ین كه‌ حكومه‌ت‬ ‫به‌پیالن كار بۆ بێ‌‬ ‫ڕێزكردن‌و شكاندنی‌‬ ‫شكۆی‌ مامۆستا‬ ‫ده‌كات‬ ‫ده‌بێ����ت دایكان‌و باوكان����ی‌ به‌ڕێز بیر له‌و‌ه‬ ‫بكه‌نه‌وه‌ كه‌ ئه‌مه‌ی‌ ده‌یبینن چاره‌نوس����ی‌‬ ‫مامۆس����تاو دكت����ۆری‌ منداڵه‌كانیان����ه‌ كه‌‬ ‫هه‌ڵگ����ری‌ بڕوانام����ه‌ ‌ی به‌كالۆری����وس‌و‬ ‫ماجیس����تێرو دكتۆران‌و شه‌و و رۆژ له‌سه‌ر‬ ‫ج����اده‌ن‌و ه����اواری‌ نانیانه‌و پزیش����كه‌كان‬ ‫موچه‌ی����ان نادرێتی‌‌و ئه‌ندازیارو یاس����ایی‌‌و‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ش له‌ب����ه‌ر نه‌بون����ی‌‌و نه‌داری‌‌و‬ ‫بێ‌ گوزه‌رانی‌ س����ه‌ری‌ خۆی����ان هه‌ڵده‌گرن‌و‬ ‫له‌ئیج����ه‌دا ده‌خنكێن‪ ،‬له‌الیه‌كی‌ تریش����ه‌وه‌‬ ‫له‌كه‌رت����ی‌ تایبه‌تیش هه‌ل����ی‌ كار نییه‌ كه‌‬ ‫ئه‌م����ه‌ واجب����ی‌ حكومه‌ته‌كه‌ ب����ۆ هه‌موانی‌‬ ‫بڕه‌خسێنێت‪".‬‬ ‫ئه‌و نوێن����ه‌ره‌ی‌ مامۆس����تایانی‌ ناڕازیی‌‬ ‫ڕونیك����رده‌وه‌ "له‌پێناو به‌ده‌س����ت هێنانی‌‬ ‫ئامانجه‌كانیان كه‌ چاكس����ازی‌ ریش����ه‌یی‌‌و‬ ‫به‌سیس����تمه‌تیكردنی‌ ئیداری‌ ئه‌م هه‌رێمه‌یه‌‬

‫ده‌بێت قوربانی‌ بدرێت جا چ قوربانی‌ بێت‬ ‫به‌كات یان ماده‌ بێت‪".‬‬ ‫له‌ئه‌گ����ه‌ری‌ هه‌ژمارنه‌كردن����ی‌ س����اڵێكی‌‬ ‫خوێندن به‌ه����ۆی‌ به‌رده‌وام����ی‌ بایكۆته‌وه‌‬ ‫نوێن����ه‌ری‌ مامۆس����تایانی‌ ناڕازی����ی‌ ده‌ڵێت‬ ‫"س����اڵێك زۆره‌ ته‌نه����ا ی����ه‌ك كاتژمێریش‬ ‫له‌كات����ی‌ هاواڵتی����ه‌ك به‌فیڕۆبچێ����ت زۆره‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر سه‌رپش����ك بكرێ����ت له‌نێوان‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ساڵێكت به‌فیڕۆبچێت یان هه‌مو‬ ‫ژیانت به‌فیڕۆبچێ����ت ئه‌وا من دڵنیام كه‌س‬ ‫نه‌یه‌وێ‌ هه‌مو ژیانی‌ به‌فیڕۆبچێت حكومه‌ت‬ ‫ده‌یه‌وێ����ت به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ ناڕاس����ته‌وخۆ‬ ‫به‌خوێندكاره‌كانم����ان بڵێ����ت مه‌خوێن����ن‬ ‫ئه‌گه‌ر بخوێنن وه‌ك مامۆس����تاكانتان ده‌بن‬ ‫له‌پاش����ه‌ڕۆژدا ده‌بێ����ت ب����ۆ نان‌و ش����یری‌‬ ‫منداڵه‌كانتان بێنه‌سه‌رشه‌قامه‌كان‪ ،‬حكومه‌ت‬ ‫مه‌سجی‌ كرداری‌ ده‌داته‌ هاواڵتیان‌و ده‌ڵێت‬ ‫ببنه‌ پاس����ه‌وانی‌ به‌رپرسه‌كان‌و بڕوانامه‌تان‬ ‫ناوێت‌و تێرو پۆشته‌ ده‌ژین ئه‌گه‌ر بخوێنین‬ ‫دواتر ب����ۆ نانێك ئه‌بێ����ت گورچیله‌كانتان‬ ‫بفرۆش����ن وه‌ك مامۆس����تاكانتان‪ ،‬ئاخ����ر‬ ‫خوێن����دكار هه‌ب����وه‌ نه‌یتوانی����وه‌ پۆلی‌ نۆ‬ ‫ببڕێت ئێستا موچه‌كه‌ی‌ دو ئه‌وه‌نده‌ونیوی‌‬ ‫مامۆستاكه‌یه‌تی‌‪".‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ كه‌م����ی‌ ڕێژه‌ی مامۆس����تایانی‌‬ ‫ناڕازی����ی‌‪ ،‬ئاوات حه‌س����ه‌ن ده‌ڵێت"كه‌می‌‌و‬ ‫زۆری‌ پێوه‌ر نییه‌ ئه‌وان هه‌رگیز ڕێزیان نه‌‬ ‫له‌كه‌مینه‌و نه‌ له‌زۆرینه‌ نه‌گرتوه‌"‬ ‫پێشتریش لیس����تی‌ كوردستانیش له‌لقی‌‬ ‫س����لێمانی‌ یه‌كێت����ی‌ مامۆس����تایان له‌ ‪-21‬‬ ‫‪ 2016-2‬بایكۆتی����ان ش����كاندو هه‌ندێ����ك‬ ‫له‌مامۆستایان ڕویان له‌ناوه‌نده‌كانی‌ خوێندن‬ ‫كرد به‌ش����ێوه‌یه‌ك له‌هه‌ن����دێ‌ قوتابخانه‌دا‬ ‫ته‌نها چه‌ند وانه‌یه‌ك ده‌خوێنرا‪.‬‬ ‫"ئه‌وه‌ی‌ ده‌وام نه‌كات هه‌قه‌ موچه‌كه‌ی‌‬ ‫نه‌درێتێ‌"‬ ‫دڵش����اد عوم����ه‌ر‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش����تی‌‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ی‌ س����لێمانی‌ به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬ ‫ڕاگه‌یان����د "پێدانی‌ موچ����ه‌ كاریگه‌ری‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ده‌وامكردن����ه‌وه‌ی‌ مامۆس����تایان"‬ ‫وتیش����ی‌ "تا ڕۆژی‌ پێنجش����ه‌ممه‌ ئاماری‌‬ ‫مامۆس����تایانی‌ ناڕازیی‌ وه‌رده‌گرین تابزانین‬ ‫ژماره‌ی����ان چه‌ن����ده‌و چ كاریگه‌ریه‌كی����ان‬ ‫ده‌بێت‪،‬پێویستیش����ه‌ به‌پێی‌ ئه‌و موچه‌یه‌ی‬ ‫مامۆستا وه‌ریده‌گرێت ده‌وام بكات‌و ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌وام نه‌كات هه‌ق����ه‌ موچه‌كه‌ی‌ نه‌درێتێ‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ناكرێت ئه‌م واڵته‌ بده‌ینه‌ ده‌س����ت‬ ‫قه‌زاوقه‌ده‌رو بیرورای‌ یه‌ك دو ك ‌هس‌و هه‌تا‬

‫هه‌ندێ����ك حیزب‌و هه‌ندێك كه‌س����یش له‌ناو‬ ‫حیزبه‌كان له‌گه‌ڵ ڕێزم چونكه‌ئه‌م شاره‌ هی‌‬ ‫هه‌موان����ه‌ بۆیه‌ ده‌بێت به‌هه‌مومان خزمه‌تی‌‬ ‫بكه‌ین ناكرێت بێخه‌م بین له‌وه‌ی‌ س����اڵێك‬ ‫بفه‌وتێت‌و منداڵمان نه‌خوێنده‌وار بێت‪".‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ درێژكردن����ه‌وه‌ی‌ ماوه‌ی‌ وه‌رزی‌‬ ‫دوه‌م����ی‌ خوێن����دن به‌ڕێوب����ه‌ری‌ گش����تی‌‬ ‫ڕایگه‌یاند "به‌نیازی‌ هیچ ش����تێك نین هه‌تا‬ ‫مامۆستا زو ده‌وام بكات وه‌ك خۆی‌ ده‌ڕوات‬ ‫به‌اڵم گه‌ر بزانین بایكۆت به‌رده‌وام ئه‌بێت‌و‬ ‫به‌گوێمان ناكرێت‌و نایه‌نه‌ سه‌ر خه‌ت دوایی‌‬ ‫ئه‌و هه‌مو ماندوبونه‌ به‌هه‌ده‌ر ئه‌چێتو ئه‌وا‬ ‫وه‌ك پارێزگای‌ سلێمانی‌ له‌پێناوی‌ منداڵی‌‬ ‫واڵته‌كه‌ماندا ده‌وامیش درێ����ژ ئه‌كرێته‌وه‌و‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كانیش دوائه‌خرێن بۆیه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌وام ناكات به‌رپرسه‌ له‌هه‌مو سلبیاتێكی‌‬ ‫ئه‌م دۆخه‌‪".‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ به‌دواداچونه‌كان����ی‌ ئاوێن����ه‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ڕۆژانی‌ هه‌ینی‌‌و ش����ه‌ممه‌ وه‌ك‬ ‫پش����و دانراوه‌ هه‌تا له‌هه‌ندێ����ك قوتابخانه‌‬ ‫ڕۆژانی‌ پێنجشه‌مه‌ش پشوه‌ بۆیه‌ ته‌نها ‪36‬‬ ‫ڕۆژماوه‌ تا وه‌رزی‌ دوه‌می‌ خوێندن كۆتایی‌‬ ‫بێت‪ ،‬به‌اڵم ڕه‌نگه‌ نه‌توانرێت وه‌ك پێویست‬ ‫پڕۆگرام����ه‌كان بخوێندرێ����ن‌و ته‌واوبكرێ����ن‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گشتی‌ ده‌ڵێت "ئه‌و‬ ‫پرۆگرامه‌ بۆیه‌ دان����راوه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫س����اڵێكدا بیخوێنرێت‪،‬چونكه‌پڕۆگرامه‌كان‬ ‫په‌یوه‌ندییان به‌یه‌ك����ه‌وه‌ هه‌یه‌" ئه‌و نمونه‌‬ ‫بۆ وته‌كانی‌ ده‌هێنێته‌وه‌ "ئه‌گه‌ر منداڵێكی‌‬ ‫یه‌ك����ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ پیته‌كان نه‌ناس����ێت ئه‌وه‌‬ ‫ب����ۆ پۆلی‌ دوی‌ خراپ����ه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ ئه‌بوایه‌‬ ‫مامۆستا زۆر وردتر بیری‌ بكردایه‌ته‌وه‌‪".‬‬ ‫ئاشكراشیكرد "زۆربه‌ی‌ خوێندنگاكان هیچ‬ ‫ساڵێك پرۆگرامیان ته‌واونه‌كردوه‌‪،‬ده‌وامیش‬ ‫ئاس����ایی بوایه‌ ڕه‌نگه‌ فری����ای‌ ته‌واوكردنی‌‬ ‫نه‌كه‌وتنایه‌‪".‬‬ ‫دڵش����اد عوم����ه‌ر به‌نیگه‌رانیی����ه‌وه‌ وتی‌‬ ‫"گه‌ر ئه‌م دۆخ����ه‌ درێژه‌بخانێت كاریگه‌ری‌‬ ‫خراپی‌ ئه‌بێت گه‌ر مامۆستایه‌ك نه‌چێته‌وه‌‬ ‫وان����ه‌ به‌منداڵی‌ ش����اره‌كه‌ ‌ی نه‌ڵێته‌وه‌ ئه‌وه‌‬ ‫هه‌س����ت نه‌كردنه‌ به‌ به‌رپرسیاریه‌تی‌‪ ،‬گه‌ر‬ ‫پاره‌ نییه‌ ئێمه‌ش به‌هه‌مان ش����ێوه‌ین گه‌ر‬ ‫ئێمه‌ موچه‌مان له‌وان زیاتره‌ حه‌قه‌ گله‌یی‌‬ ‫بكه‌ن ب����ه‌اڵم ئێم����ه‌ ب����ه‌رده‌وام له‌گه‌ڵیان‬ ‫بوین‌و هاوخه‌میان بوین ئێس����تاش خۆمان‬ ‫جیاناكه‌ینه‌وه‌ به‌اڵم ئیتر ئیس����تغاللی‌ ئه‌و‬ ‫دۆخه‌ش ناخ����ۆش ئه‌بێت هه‌مو ش����تێك‬ ‫قوناغێكی‌ هه‌یه‌و ئه‌بێ����ت كۆتایی‌ پێبێت‌و‬ ‫بنه‌بڕ ببێت‪".‬‬

‫لیستی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ مامۆستایان‪:‬‬

‫مامۆستایان یه‌ك هه‌ڵوێست نین‌و په‌رته‌وازه‌ بون‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫نوێنه‌ری‌ لیستی‌ مامۆستایانی‌ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ مامۆستایان‬ ‫سه‌باره‌ت به‌به‌رده‌وامبون له‌سه‌ر بایكۆت‬ ‫یه‌ك هه‌ڵوێست نین‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "هۆكاری‌‬ ‫ئه‌م په‌رته‌وازییه‌ش هه‌ژمونی‌ حیزبایه‌تییه‌"‪.‬‬ ‫نه‌وش����یروان حه‌م����ه‌ غه‌ری����ب‪ ،‬نوێنه‌ری‌‬ ‫لیس����تی‌ مامۆستایانی‌ س����ه‌ربه‌خۆ له‌یه‌كێت ‌ی‬ ‫مامۆس����تایانی‌ كوردس����تان – لقی‌ سلێمانی‌‬ ‫ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌ هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وان‬ ‫به‌شێكن له‌لیستی‌ هاوبه‌ش����ی‌ سكرتایریه‌تی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ مامۆس����تایانی‌ كوردس����تان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌بڕی����اری‌ بایك����ۆت ش����كاندن‌و‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ پرۆس����ه‌ی‌ خوێن����دن له‌‪3/27‬دا‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن لیسته‌كه‌وه‌ بڕیاری‌ له‌سه‌ر دراوه‌‪،‬‬ ‫هیچ پرس‌و راوێژێكیان پێنه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ناوب����راو ناڕه‌زای����ی‌ به‌رامبه‌ر ب����ه‌م كاره‌‬ ‫ده‌ربڕی‌و وتی‌ "ئێمه‌ وه‌ك لیس����تی‌ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك له‌و بڕیاره‌ به‌رپرس نین‌و‬ ‫له‌شێوه‌ی‌ بڕیاردانه‌كه‌ش نیگه‌رانین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێمه‌ س����ورین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫داواكارییه‌كانی‌ مامۆستایان جێبه‌جێ‌ بكرێت‪،‬‬ ‫ك����ه‌ گرنگترینیان پێدانی‌ موچ����ه‌ی‌ ته‌واو و‬ ‫مانگانه‌ له‌كات����ی‌ خۆیدایه‌ له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو باس����ی‌ له‌قورس����ی‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫پرۆس����ه‌ی‌ خوێندنی‌ ب����ه‌م هه‌لومه‌رجه‌وه‌ بۆ‬ ‫مامۆس����تایانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ شار كردو ئه‌وه‌شی‌‬

‫زۆربه‌ی‌ ئاماژه‌كان‬ ‫روه‌و ئه‌و ئاڕاسته‌یه‌ن‬ ‫كه‌ ئه‌م قه‌یرانه‌ درێژه‌‬ ‫ده‌كێشێت‌و له‌ساڵی‌‬ ‫داهاتوی‌ خوێندنیشدا‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت‬ ‫خۆپیشاندانی مامۆستایان‬ ‫رونكرده‌وه‌ كه‌ داوایان له‌الیه‌نه‌ به‌رپرسه‌كان‬ ‫كردوه‌ ئام����ڕازی‌ هاتوچۆ بۆ مامۆس����تایان ‌ی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ شار دابینبكرێت‪.‬‬ ‫نه‌وشیروان وتی‌ "به‌داخه‌وه‌ ئێمه‌ پێمانوایه‌‬ ‫مامۆس����تایان نه‌یانتوان����ی‌ هه‌ڵوێس����تێكی‌‬ ‫یه‌كانگیریان هه‌بێت به‌رامبه‌ر به‌و كێش����ه‌یه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌رۆكی‌ هه‌مو مامۆستایانی به‌بێ‌ جیاوازی‌‬ ‫گرتوه‌‪ ،‬دی����اره‌ هۆكاری‌ ئه‌م����ه‌ش هه‌ژمونی‌‬

‫حیزبیه‌ به‌س����ه‌ر به‌ش����ێك له‌و رێكخراوانه‌دا‬ ‫كه‌ خۆی����ان وه‌ك نوێن����ه‌ری‌ مامۆس����تایان‬ ‫ده‌ناسێنن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ه����ه‌ر بۆی����ه‌ ناچاری����ن وه‌ك‬ ‫لیستی‌ مامۆس����تایانی‌ س����ه‌ربه‌خۆو له‌پێناو‬ ‫په‌رته‌وازه‌نه‌بون����ی‌ زیات����ری‌ مامۆس����تایان‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌بڕیاری‌ بایكۆت شكاندن یاخود‬ ‫به‌رده‌وامبون‪ ،‬ئه‌وه‌ بۆ مامۆس����تایان خۆیان‬

‫به‌جێبهێڵین‪ ،‬ئازادن له‌وه‌ی‌ كه‌ پابه‌ند ده‌بن‬ ‫به‌بایكۆت كردن یان خۆبه‌خش����انه‌ گه‌ڕانه‌وه‌‬ ‫بۆ ده‌وام‌و پرۆس����ه‌ی‌ خوێندن‪ ،‬داواكارین كه‌‬ ‫هیچ مامۆستایه‌كیش له‌س����ه‌ر به‌رده‌وام بون‬ ‫له‌بایكۆت كردن روبه‌ڕوی‌ سزادان نه‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫نوێنه‌ره‌ك����ه‌ی‌ لیس����تی‌ مامۆس����تایانی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ له‌یه‌كێتی‌ مامۆستایانی‌ كوردستان‬ ‫ئه‌وه‌ش����ی‌ رونك����رده‌وه‌ ك����ه‌ گه‌ڕان����ه‌وه‌ی‌‬

‫مامۆستایان به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ خۆبه‌خشانه‌ بۆ‬ ‫پرۆس����ه‌ی‌ خوێن����دن له‌پێن����اوی‌ نه‌فه‌وتانی‌‬ ‫خوێندنی‌ ساڵێكی‌ قوتابی‌‌و خوێندكاراندانه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و وت����ی‌ "هه‌رچه‌نده‌ زۆرب����ه‌ی‌ ئاماژه‌كان‬ ‫روه‌و ئه‌و ئاڕاسته‌یه‌ن كه‌ ئه‌م قه‌یرانه‌ درێژه‌‬ ‫ده‌كێشێت‌و له‌س����اڵی‌ داهاتوی‌ خوێندنیشدا‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێمه‌ داواكارین له‌كه‌س����وكاری‌‬ ‫قوتاب����ی‌‌و خوێن����دكاران پش����تیوانی‌‬ ‫له‌داواكارییه‌كان����ی‌ مامۆس����تایان بكه‌ن‪ ،‬كه‌‬ ‫جێبه‌جێكردنیان ته‌نها چاره‌سه‌ره‌ بۆ ئاسایی‌‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ پرۆسه‌ی‌ په‌روه‌رده‌و خوێندن"‪.‬‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫"‪Banking‬‬ ‫فێربونی بانكی "‬ ‫به‌ڕێز عه‌باس‬ ‫"پێداگۆگی����ی س����ته‌ملێكراوان" یاخ����ود‬ ‫"هون����ه‌ری پ����ه‌روه‌رده‌و فێركردن����ی‬ ‫سته‌ملێكراوان" یه‌كێكه‌ له‌دیارترین كتێبه‌كانی‬ ‫بیرمه‌ندو پ����ه‌روه‌رده‌كاری به‌ڕازیلی‌و جیهانی‬ ‫"پاول����ۆ فرێ����ری"‪ ،‬ئه‌م بیرمه‌ن����ده‌ چه‌مكی‬ ‫فێربونی بانكی ب����ه‌كار هێناوه‌ له‌و كتێبه‌یدا‬ ‫ك����ه‌ چه‌مكێك����ی گرنگ����ی په‌روه‌رده‌ی����ی‌و‬ ‫فێركارییه‌و باش����تریش وایه‌ ه����ه‌ر له‌ڕێگه‌ی‬ ‫فرێری خۆش����ییه‌وه‌ چه‌مكه‌كه‌ بناس����ێنین‌و‬ ‫رونی بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬فرێ����ری ده‌ڵێت فێركردنی‬ ‫بانك����ی "به‌واتای ئه‌وه‌ی مامۆس����تا ده‌یداته‌‬ ‫فێرخوازه‌ك����ه‌ی‪ ،‬فێرخوازه‌كه‌ش وه‌ك خۆی‬ ‫وه‌ریده‌گرێ����ت‌و له‌جێگه‌یه‌كی دیكه‌و كاتێكی‬ ‫دیكه‌دا توتیئاس����ا ده‌یڵێته‌وه‌‪ ،‬واته‌ مێشكی‬ ‫فێرخواز ده‌بێت به‌"بان����ك"و واتای چه‌مكی‬ ‫له‌بانكنان(‪ )Banking‬هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫تێی فڕێ����دراوه‌ ده‌یداته‌وه‌‪ ،‬به‌بێ لێكدانه‌وه‌و‬ ‫گومانكردن له‌راستی و ناراستی تێفڕێدراوه‌كه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌م جۆره‌ له‌فێربون����ی بانكی(‪)Banking‬‬ ‫له‌نێو س����نوری وه‌رگرتن‌و دان����ه‌وه‌ی هه‌مان‬ ‫زانیاری����دا‪ ،‬هی����چ ده‌رفه‌تێ����ك ناهێڵێته‌وه‌‬ ‫ب����ۆ چاالك����ی‌و چاپوك����ی‌و به‌دواداچ����ون‌و‬ ‫گومان‌و پرس����یاری فێرخ����واز‪ ،‬ته‌نیا وه‌ك‬ ‫تۆماركه‌رێ����ك مێش����كی ده‌كات به‌تۆمارگه‌و‬ ‫ئه‌وی له‌مامۆس����تاكه‌یه‌وه‌ وه‌ریگرتوه‌‪ ،‬تێیدا‬ ‫تۆماری ده‌كات‌و خۆی پڕده‌كاته‌وه‌و هه‌ڵگری‬ ‫ئ����ه‌و زانیارییانه‌ ده‌بێت كه‌پێ����ی ده‌درێت‪،‬‬ ‫فێرخ����واز هی����چ ده‌رفه‌تێك����ی تێپه‌ڕاندنی‬ ‫بۆ نامێنێت����ه‌وه‌"‪ ،‬ده‌توانی����ن له‌ڕێگه‌ی ئه‌م‬ ‫چه‌مك����ه‌وه‌ واقیع����ی په‌روه‌رده‌وفێرك����ردن‬ ‫له‌دونیای كوردیدابخوێنینه‌وه‌و لێی تێبگه‌ین‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بزانی����ن تاچه‌ند چه‌مكی"فێركردنی‬ ‫بانك����ی" له‌سیس����ته‌می په‌روه‌رده‌یی ئێمه‌دا‬ ‫جێی كراوه‌ته‌وه‌و كاری پێده‌كرێت بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ستمان پێكردبێت كه‌چ زیانێكی گه‌وره‌ی‬ ‫لێداوین! له‌فێركردنی بانكیدا مامۆستا ده‌بێته‌‬ ‫حیكایه‌تخوان‪ ،‬فێرخ����واز ده‌كاته‌ وه‌رگرێكی‬ ‫ئۆتۆماتیك����ی‌و ئه‌زبه‌ركه‌رێك����ی ملك����ه‌چ‌و‬ ‫نابینا‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ش له‌پێن����او وه‌رگرتنی هه‌مو‬ ‫باس‌و وانه‌كانی مامۆس����تا‪ ،‬وه‌ك خۆی‌و به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ی بۆیان ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬له‌مه‌ش خراپتر‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬مامۆس����تا مێشكی فێرخواز ده‌كات‬ ‫به‌ده‌فرێك یان جه‌واڵێك بۆ پڕكردنه‌وه‌‪ ،‬هه‌تا‬ ‫مامۆستا زیاتر بكاته‌ ئه‌و ده‌فرو جه‌واڵه‌وه‌و‬ ‫زیات����ری تێبئاخن����ێ‪ ،‬ئه‌وه‌ مامۆس����تایه‌كی‬ ‫باش����تره‌‪ ،‬هه‌تا فێرخوازیش وه‌رگرێكی باش‬ ‫بێت‌و قبوڵی هه‌مو گێڕانه‌وه‌كه‌ی مامۆس����تا‬ ‫ب����كات وه‌ك خۆی‌و ملك����ه‌چ‌و گوێڕایه‌ڵ بێت‬ ‫بۆهه‌رشتێك له‌ده‌می مامۆستا دێته‌ ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ فێرخوازێكی س����ه‌ركه‌وتوه‌ "بۆیه‌ له‌م‬ ‫ج����ۆری فێربونی بانكییه‌دا مامۆس����تا وه‌ك‬ ‫دژێكی پێویست بۆ فێرخواز خۆی به‌رجه‌سته‌‬ ‫ده‌كات‌و نه‌زانینی فێرخوازانیش به‌نه‌زانینێكی‬ ‫ڕه‌ها داده‌نێت‪ ".‬چه‌مكی بانكی به‌نه‌وتراوی‪،‬‬ ‫وات����ه‌ به‌په‌نهان����ی‪ ،‬هه‌ڵگ����ری گریمان����ه‌ی‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ی مرۆڤه‌ له‌جیهانی ده‌وروپشتی‪،‬‬ ‫گریمان����ه‌ی ئه‌وه‌ی مرۆڤ ته‌نی����ا له‌جیهاندا‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬نه‌ك له‌گ����ه‌ڵ جیهاندا‪ ،‬ی����ان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وانی دیكه‌دا‪ ،‬مرۆڤ ته‌ماش����اكه‌ره‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫بونیادنه‌رو دروس����تكه‌ر‪ ،‬به‌پێی ئه‌م چه‌مكه‌‬ ‫مرۆڤ بونه‌وه‌رێكی هۆش����مه‌ند نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌بێت به‌خاوه‌ن����ی هۆش"فێركردنی بانكی‪،‬‬ ‫ب����ۆ زاڵبون‌و هه‌ژمون����ی ئایدیۆلۆژیای چین‌و‬ ‫توێژێكی سه‌رده‌س����ت‌و سته‌مكاره‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫بۆهاندانی س����اویلكه‌یی فێرخ����وازان به‌كار‬ ‫ده‌هێنرێت‪ ،‬ڕه‌نگه‌ زۆربه‌ی ئاموزش����كاره‌كان‬ ‫به‌ئاگا نه‌بن ده‌رهه‌ق به‌م پرس����ه‌‪ ،‬دیس����ان‬ ‫بۆخۆگونجاندنی����ان‌و خۆڕاهێنانی����ان له‌گه‌ڵ‬ ‫جیهانی چه‌وس����انه‌وه‌و واقیع����ی ناهه‌مواری‬ ‫ژی����ان‌و گوزه‌رانی ڕۆژانه‌یان����دا ئه‌م میتۆدی‬ ‫فێركردن����ه‌ به‌كارده‌هێن����ن "پێچه‌وان����ه‌ی‬ ‫فێركردنی بانكی ده‌بێت مامۆستا فێركردن‌و‬ ‫پ����رۆژه‌ی دیالۆگك����ردن به‌كاربهێنێت‪ ،‬له‌م‬ ‫حاڵه‌ت����ه‌دا فێرخ����وازان ك����ه‌ رامك����راو نین‬ ‫به‌ملكه‌چ����ی‌و گوێڕیه‌ڵی‪ ،‬توێژه‌رو به‌ش����دارو‬ ‫ڕه‌خنه‌گرو دیالۆگكارن له‌گه‌ڵ مامۆس����تادا‪،‬‬ ‫مامۆس����تا بابه‌ته‌كان ده‌خاته‌ به‌رده‌س����تی‬ ‫فێرخ����وازان ب����ۆ تێڕوانی����ن‌و لێوردبونه‌وه‌و‬ ‫دیالۆگكردن له‌باره‌یان����ه‌وه‌‪ ،‬دوای تێڕوانین‌و‬ ‫تێبینی‌و ره‌خن����ه‌ی فێرخ����وازان‌و تێڕوانین‬ ‫له‌هه‌مب����ه‌ر بابه‌ته‌كاندا‪ ،‬به‌خۆیدا ده‌چێته‌وه‌‪،‬‬ ‫كاری مامۆس����تا پێكه‌وه‌ پێشكه‌ش����كردنی‬ ‫كێشه‌و مه‌س����ه‌له‌كانه‌ له‌گه‌ڵ فێرخوازاندا‪ ،‬تا‬ ‫ئه‌و ژینگه‌یه‌ دروست بكه‌ن كه‌تیایدا مه‌عریفه‌‬ ‫له‌ئاس����تێكی ڕاڤه‌كاره‌وه‌ ك����ه‌ به‌گریكی پێی‬ ‫ده‌وترێت(‪ )doxa‬بگۆڕێت بۆ مه‌عریفه‌یه‌كی‬ ‫ڕاس����ته‌ قینه‌(‪ )Logos‬باش����ترین وه‌سفی‬ ‫فێربونی بانكی بریتییه‌ له‌" كۆمه‌ڵه‌ قسه‌یه‌كی‬ ‫ویزه‌ ویزكه‌رو ده‌نگه‌ده‌نگ‌و زۆر بڵێی كه‌ هیچ‬ ‫هێ����زو توانایه‌كی نییه‌ ب����ۆ گۆڕین‪ ،‬فێرخواز‬ ‫تۆم����اری ده‌كات‌و دواتر ئه‌زب����ه‌ری ده‌كات‌و‬ ‫وشه‌و ده‌س����ته‌واژه‌و رسته‌كان ده‌ڵێته‌وه‌ بێ‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی تێیان بگات‪ ،‬یان بێ ئه‌وه‌ی بزانێت‬ ‫هه‌قیقه‌ت‌و گرنگی ئه‌وه‌ی وه‌ریده‌گرێت چییه‌و‬ ‫له‌كوێدایه‌"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫ئەوانەش بەبڕیاری حکومەتەکەی ئەو لەزانکۆی‬ ‫ئەستەموڵ دورخرابێتەوە‪.‬‬ ‫لەتورکیای پارتی دادوگەش���ەپێداندا بایەخی‬ ‫زۆر بەژیان‌و بەره���ەم‌و لێکدانەوەکانی ئەحمەد‬ ‫نەعیم بابانزادە ئەدرێت‪ .‬وت���ارو لێکۆڵینەوەی‬ ‫زۆر لەب���ارەی نوس���ین‌و بەرهەمەکانیی���ەوە‬ ‫ئەکرێ���ت‪ .‬زۆر لەوتارەکان���ی دەبن���ە بابەت���ی‬ ‫توێژینەوەی مامۆس���تایانی زانک���ۆ‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ئەوان لەب���واری زمانی عەرەبی‪ ،‬فەلس���ەفە یا‬ ‫زانستە ئیس�ل�امییەکاندا کاردەکەن‪ .‬کتێبەکانی‬ ‫س���ەرلەنوێ بەپیتی التینی چ���اپ دەکرێنەوەو‬ ‫توێژینەوەیان لەس���ەر دەکرێت‪ .‬ئەوەی بەزەقی‬ ‫س���ەرنجی مرۆڤ ڕادەکێش���ێ ئەوەی���ە کە ئەو‬ ‫نوس���ەرانە زۆر کەم خۆیان لەقەرەی کوردێتی‬ ‫ئەحمەد نەعیم بابانزادە ئەدەن‪.‬‬ ‫سەرچاوەکان وەک باوەڕمەندێکی ڕاستەقینەو‬ ‫ڕاس���تگۆ باس���ی لێوە ئەکەن‪ .‬ئەوەی باوەڕی‬ ‫پێی هەب���وەو بەراس���تی زانی���وە کردویەتی‪.‬‬ ‫نەک هەر بەقس���ە پێوەی پابەن���د بوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەکەس���ایەتی خۆی���دا بەرجەس���تەی کردوە‪.‬‬ ‫هەرچەندە تا سەرئێس���قان پیاوێکی ئیس�ل�امی‬ ‫بوەو دەکرێت بەیەکێ���ک لەبناغەدانەرانی بیری‬ ‫سیاس���ی ئیس�ل�امی دابنرێت‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫بەرامب���ەر ڕەخنەو دی���دی جیاواز کەس���ێکی‬ ‫دڵفراوان‌و کراوە بوە‪ .‬فێرخۆازان‌و خوێندکارانی‬ ‫ئەو سەردەمە سەرس���امی کولتوری ڕۆژئاوایی‬ ‫بون‌و بیروبۆچونەکانی نوس���ەران‌و بیرمەندانی‬ ‫ئەوروپایان بەدڵبو‪ .‬بەشێکی زۆریان لەدژی دیدو‬ ‫لێکدانەوەکان���ی کەس���انی وەک ئەحمەد نەعیم‬ ‫بون‪ .‬لەگەڵ ئەوەش���دا گەل���ێ لەقوتابییەکانی‬ ‫لەبیرەوەرییەکانی خۆیاندا وەک مامۆس���تایەکی‬ ‫ڕێزدار باس���ی ئەکەن‪ .‬ئەو بۆ خ���ۆی بەرامبەر‬ ‫کولت���وری ڕۆژئاوایی کەس���ێکی داخ���راو نەبو‪،‬‬ ‫داخوازی ئەوەی لەموس���وڵمانان ئەکرد کەڵک‬ ‫لەزانس���ت‌و هونەری ئەوروپ���ا وەربگرن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کولتورو بەهاکانی خۆیان لەدەس���ت نەدەن‌و تا‬ ‫دەتوانن دەبێت بیانپارێزن‪ .‬قوتابییەکانی وەک‬ ‫کەس���ێکی دڵفراوان‌و لێبوردە باس���ی ئەکەن‌و‬ ‫ئەڵێن ک���ە پیاوێک بو جی���اوازی بیروبۆچونی‬ ‫قەبوڵ ئەکردو پێ���ی ناڕەحەت نەدەبو‪ .‬ئەو کە‬ ‫زمانی فرەنس���ی بەباش���ی ئەزانی‌و لەو زمانەوە‬ ‫بەرهەمی نوس���ەرانی ڕۆژئاوای دەکردە تورکی‪،‬‬ ‫لەبایەخ‌و گرنگیی زانس���ت‌و هون���ەری ئەروپایی‬ ‫گەیشتبو‪ .‬لەگەڵ کەسانی وەک حوسێن جاهید‪،‬‬ ‫تۆفیق فیک���رەت‪ ،‬ئەحمەد ئەمین‌و ڕەزا تۆفیق‪،‬‬ ‫کە ش���ەیدای کولتوری ئەوروپا بون لەشەڕێکی‬ ‫فیکری س���ەختدا بو‪ .‬ل���ەدژی بیروبۆچونەکانی‬ ‫یەکتری نوسینی زۆریان لەرۆژنامەو گۆڤارەکانی‬ ‫ئەو سەردەمەدا باڵوکردۆتەوە‪ .‬زۆر لەوتارەکانی‬ ‫لەگۆڤارو ڕۆژنامەکانی سەرەوەتی فنون‪ ،‬سیراتی‬ ‫موس���تەقیم‪ ،‬سەبیلوڕەش���اد‪ ،‬کەلیمەی تەیبە‪،‬‬ ‫ئیس�ل�ام‪ ،‬ڤوڵکان‪ ،‬مەحف���ەل‪ ،‬تانین‪ ،‬ئیتیفاق‪،‬‬ ‫سەروەتی فنون‌و گەلێکی تر باڵوکراونەتەوە‪.‬‬ ‫بەگشتی‌و بەپێی سەرچاوەکان لەو گۆڤارانەدا‬ ‫وتاری زۆری باڵوکردۆتەوە بەتایبەتی لە"سەروەتی‬ ‫فنون مجموعەس���ی" (‪ ١٩‬وت���ارو لێکۆڵینەوە‬ ‫لەس���ااڵنی ‪ ،)١٣١٥ – ١٣١٤‬گۆڤاری "سیراتی‬ ‫مستقیم" (‪ ٩‬وتار کە هەندێکیان زنجیرە وتارن‌و‬ ‫لەچەند ژمارەیەک���دا باڵوکراونەتەوە)‪ .‬هەر ئەو‬ ‫گۆڤارە دوایی ناوەکەی دەبێتە "سبیل الرشاد"و‬ ‫لێرەش���دا ‪ ١٧‬وتار باڵودەکاتەوە کە هەندێکیان‬ ‫لەچەند ئەڵقەیەکدان‪ .‬لەگۆڤ���اری "دارولفنون"‬ ‫یش چەند لێکۆڵینەوەیەكی لەبارەی فەلسەفەوە‬ ‫باڵوکردۆت���ەوە‪ .‬دیارە لەگەلێ ڕۆژنامەو گۆڤاری‬ ‫تریش���دا وت���ارو توێژین���ەوەی باڵوکردۆتەوە‪.‬‬ ‫نوس���ەرانی ڕەوت���ی ئیس�ل�امی وتارەکان���ی‬ ‫کۆئەکەنەوەو بەپێ���ی بابەتەکانیان وەک کتێب‬ ‫ب�ڵ�اوی ئەکەنەوە‪ .‬لەکۆتایی ئەم وتارەدا ئاماژە‬ ‫بەگرنگترینیان کراوە‪.‬‬ ‫لەو س���ەردەمەدا هەس���تی نەتەوەیی لەنێو‬ ‫گەالنی دەوڵەتی عوس���مانیدا گەش���ەی ئەکردو‬ ‫پانتاییەک���ی گ���ەورەی لەهەس���ت‌و هۆش���ی‬ ‫توێ���ژی خوێنەواراندا داگیرکردب���و‪ .‬تورکچێتی‬ ‫لەنێ���و خوێنەوارانی تورکدا پەرەی ئەس���ەندو‬ ‫باڵوئەب���وەوە‪ ،‬لەبەرامبەریش���دا خوێنەواران���ی‬ ‫گەالنی ناتورک وەک کاردان���ەوە هەوڵیان ئەدا‬ ‫هەس���تی نەتەوەیی لەالی گەالنی خۆیان بەهێز‬ ‫بکەن‪ .‬گەالنی بەڵکان خۆیان لەدەس���تی تورک‬ ‫ڕزگار کردو عەرەب روی لەعروبە کردبو‪ .‬ئەحمەد‬ ‫نەعیم وەک باوەڕمەندێکی ئیسالمی کە باوەڕی‬ ‫بەیەکێتی موس���وڵمانان‌و عوسمانیان هەبو کە‬ ‫دروش���می دەسەاڵتی س���وڵتان عەبدولحەمیدی‬ ‫دوەم بو‪ ،‬ئەمەی بەهەڕەشە لەسەر ئەو یەکێتییە‬ ‫ئەزان���ی‪ .‬ئ���ەو بەتایبەتی ل���ەدژی تورکچێتی‌و‬ ‫عروبە بو‪ .‬بەنەخۆش���ی کوش���ندەو ترس���ناکی‬ ‫دائەناو لەنوس���ینەکانیدا ن���او و ناتۆرەی وەک‬ ‫(مەفهومی قەبیح‪ ،‬سەرەتان‪ ،‬بدعەی ئەجنەبی‪،‬‬ ‫نەخۆشی فەڕەنگی) لێنابو‪ .‬بابانزادە سوپاسی‬ ‫خ���ودای ئەکرد کە کورد بەوتەی ئەو "توش���ی‬ ‫ئەم نەخۆشییە کوش���ندەیە نەهاتوە"‪ .‬ڕەنگبێ‬ ‫ئەم���ەش بەڵگەیەک���ی تر بێت ب���ۆ دواکەوتنی‬ ‫هەست‌و بیری نەتەوەیی لەنێو کوردا بە بەراورد‬ ‫لەگەڵ گەالنی تری عوسمانیدا‪.‬‬ ‫بابان���زادە بی���رو بۆچونەکانی خ���ۆی لەم‬ ‫بارەیەوە لەکتێبێکدا لەژێر ناونیشانی "اسالمدە‬ ‫دعوای قومیەت – دۆزی نەتەوەیی لەئیسالمدا"‬ ‫باڵوکردەوە‪ .‬سیاسەتی ڕەگەزپەرستی کۆمەڵەی‬ ‫ئیتیح���ادو تەرەقی‌و پەرەس���ەندنی تورکچێتی‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫تەنگ���ی بەگەالنی ناتورک هەڵچنی بو‪ .‬عروبەش‬ ‫وەاڵمدانەوەی عەرەب بو بۆ ئەو ڕەوتە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ناکۆک بو لەگەڵ ئەو بنەمایانەی ئەحمەد نەعیم‬ ‫باوەڕی پێیان هەبو‪ .‬لەم بارەیەش���ەوە شەڕی‬ ‫فیکری گەرم���ی هەبو لەگ���ەڵ رابەرانی دیاری‬ ‫ناس���یۆنالیزمی تورکیدا‪ ،‬لەگەڵ کەس���انی وەک‬ ‫ئەحمەد ئاغائۆغڵو‪ ،‬زیی���ا گیۆک ئەلپ‌و یەحیا‬ ‫کەمال‪ ،‬کە الپەڕەکان���ی ڕۆژنامەو گۆڤارەکانی‬ ‫ئەو سەردەمەیان داگیر کردبو‪.‬‬ ‫وەک لەس���ەرەوەش بەکورتی ئاماژەی پێکرا‪،‬‬ ‫بابان���زادە لەدو ب���واردا خزمەتێک���ی گەورەی‬ ‫بەزمان‌و کولت���وری تورکی ک���ردوە‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫بواری فەلس���ەفەو فەرمودەکان���ی پێغەمبەرە‪.‬‬ ‫لەبوار‪4‬ی یەکەمیاندا وەک مامۆستای فەلسەفە‬ ‫نزیک���ەی بیس���ت س���اڵ وان���ەی فەلس���ەفەی‬ ‫لەدارولفنون وتوەتەوە‪ .‬لەم بوارەدا بابەتەکانی‬ ‫بنەماکانی فەلس���ەفە‪ ،‬فەلس���ەفەی ئیسالمی‪،‬‬ ‫لۆژیک‪ ،‬دەرونزان���ی‪ ،‬ئاکار ‪...‬هتد دەوتەوە‪ .‬بۆ‬ ‫ئامادەکردنی وانەکانی ئەرکی زۆری دەکێش���او‬ ‫لەدوایی���دا کۆیان���ی دەک���ردەوەو دەیک���ردن‬ ‫بەکتێب‌و باڵوی دەکردنەوە‪ .‬کتێبی فەیلس���وفی‬ ‫فرەنس���ایی جۆرج فۆنس���یگریڤ (‪Georges‬‬ ‫‪ )Fonsegrive‬لەب���واری فەلس���ەفەدا (‪Des‬‬ ‫‪ )Elements de Philosophie‬ک���رد به‌زمانی‬ ‫تورکی‪ .‬له‌گه‌ڵ وه‌رگێڕانی کتێبه‌که ‪1900‬زاراوه‌‌و‬ ‫چه‌مکی فه‌لس���ه‌فی به‌تورکی که‌ س���ه‌د الپه‌ڕ‌ه‬ ‫بون‪ ،‬خس���ته‌ س���ه‌ر وه‌رگێڕانه‌که‌‪ .‬نوسه‌رێکی‬ ‫تورک له‌م باره‌ی���ه‌وه‌ بابانزاد‌ه له‌گه‌ڵ حونه‌ینی‬ ‫کوڕی ئیس���حاق‌و س���ابیتی کوڕی قوڕه‌ به‌راورد‬ ‫ئ���ه‌کات‪ .‬هه‌روه‌ک چ���ۆن ئه‌وان له‌س���ه‌رده‌می‬ ‫عه‌بباسیدا به‌رهه‌م ‌ه فه‌لسه‌فیی ‌ه یۆنانییه‌کانیان‬ ‫وه‌رگێڕاوه‌ سه‌ر زمانی عه‌ره‌بی‌و چه‌مک‌و زاراوه‌ی‬ ‫عه‌ره‌بیی���ان له‌به‌رامب���ه‌ر ده‌س���ته‌واژه‌و زاراو‌ه‬ ‫یۆنانییه‌کان داهێناو دان���ا‪ ،‬بابانزاده‌ش له‌دوای‬ ‫یازده‌ سه‌د‌ه هه‌مان شتی بۆ زمانی تورکی کرد‪،‬‬ ‫کاتێ له‌به‌رامب���ه‌ر تێرمینه‌لۆژییه‌ ئه‌روپاییه‌کان‬ ‫چه‌م���ک‌و زاراوه‌ی تورک���ی داهێن���ا‪ .‬ئه‌م��� ‌ه‬ ‫داهێنانێکی گه‌ور‌ه بو و گه‌لێ له‌و نوس���ه‌رانه‌ی‬ ‫باس له‌به‌رهه‌مه‌کانی ئه‌حمه‌د نه‌عیم ئه‌که‌ن‪ ،‬ئه‌م‬ ‫کاره‌ی به‌خزمه‌تێکی گ���ه‌ور‌ه به‌زمان‌و کولتوری‬ ‫تورک���ی داده‌نێ���ن‌و ئام���اژه‌ به‌و‌ه ئه‌ک���ه‌ن ک ‌ه‬ ‫نوسه‌ران‌و رۆشنبیرانی تورکیا تا سااڵنێکی زۆر‬ ‫ئه‌گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ئ���ه‌و تێرمینه‌لۆژییانه‌ی له‌کاتی‬ ‫خۆیدا ئه‌و دایهێنابون‪.‬‬ ‫ب���واری دوه‌می���ش ب���واری فه‌رموده‌کان���ی‬ ‫پێغه‌مب���ه‌ره‌‪ .‬به‌الی بابان���زاده‌وه‌ کارکردن له‌م‬ ‫بواره‌دا گرنگترین‌و پیرۆزترین کار بوه‌ له‌ژیانیدا‪.‬‬ ‫په‌ش���یمانی له‌وه‌ش ده‌ربڕیوه‌ ک���ه‌ هه‌مو ژیانی‬ ‫خۆی بۆ ئه‌و ب���وار‌ه ته‌رخان نه‌کردوه‌و به‌وته‌ی‬ ‫خ���ۆی به‌ش���تی ت���ره‌وه‌ خه‌ریک ب���وه‌و کاتی‬ ‫زۆری به‌فی���ڕۆ داوە‪ .‬یه‌ک���ێ له‌و نوس���ه‌رانه‌ی‬ ‫زۆرترین وتارو لێکۆڵینه‌وه‌یان له‌س���ه‌ر ئه‌حمه‌د‬ ‫نه‌عیم باڵوکردۆته‌وه‪ ،‬دکتۆر‌ حوس���ێن حوسنی‬ ‫له‌یه‌کێک له‌ توێژینه‌وه‌کانیدا نازناوی (عاش���قی‬ ‫فه‌رموده‌کان���ی پێغه‌مبه‌ری) لێن���اوه‌‪ .‬فێربونی‬ ‫زمانی عه‌ره‌بی له‌س���ه‌ر ده‌س���تی زانایانی ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌و ئامۆژگارییه‌کانی باوکی له‌الیه‌که‌وه‌‪،‬‬ ‫وتن���ه‌وه‌ی زمان���ی عه‌ره‌بی ب���ۆ زیات���ر له‌د‌ه‬ ‫س���اڵ له‌گه‌اڵته‌س���ه‌رای‌و قوڵبونه‌وه‌ له‌زانست ‌ه‬ ‫ئیسالمییه‌کاندا‪ ،‬ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی پێدا له‌بواری‬ ‫حه‌دیسیش���دا داهێنه‌ر بێت‪ .‬ب���ۆ ماوه‌یه‌کی زۆر‬ ‫کاری له‌س���ه‌ر وه‌رگێڕانی (سه‌حیحی بوخاری)‬ ‫کردو له‌ژیانی خۆیدا دو به‌رگی لێی باڵوکرده‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر به‌رگی سێیه‌م کاری ده‌کرد کاتێ کۆچی‬ ‫دوایی ک���رد‪ .‬ل���ه‌دوای مردن���ی وه‌رگێڕانه‌که‌‌ی‬ ‫به‌هه‌وڵ‌و کۆششی پرۆفیسۆرێکی پسپۆر ل ‌ه ‪13‬‬ ‫به‌رگدا باڵوکرایه‌وه‪ ،‬که‌به‌رگی دواییان پێرس���ت‬ ‫بو‪.‬‬ ‫سه‌رباری گرنگیی وه‌رگێڕانه‌که‌ی بۆ سه‌ر زمانی‬ ‫تورکی‪ ،‬ئه‌و پێش���ه‌کییه‌ی له‌پێنجسه‌د الپه‌ڕه‌دا‬ ‫نوس���ی کردی به‌سه‌رچاوه‌یه‌کی س���ه‌ره‌کی بۆ‬ ‫هه‌مو ئه‌وانه‌ی له‌دوای ئه‌و له‌ تورکیا له‌و بواره‌دا‬ ‫خه‌ریکبون‪ .‬له‌و پێش���ه‌کییه‌دا توێژینه‌وه‌یه‌کی‬ ‫هه‌مه‌الیه‌نه‌ی له‌باره‌ی فه‌رموده‌کانی پێغه‌مبه‌ره‌و‌ه‬ ‫پێشکه‌ش کرد‪ .‬ڕێبازی توێژینه‌وه‌ی زانستی له‌م‬

‫ب���واره‌دا به‌دورودرێژی ش���یکردۆته‌وه‌و ئاماژه‌ی‬ ‫ب���ه‌وه‌ کردو‌ه که‌ ئ���ه‌م ڕێبازه‌ ب���ۆ لێکۆڵینه‌و‌ه‬ ‫له‌مێ���ژودا به‌کارهاتوه‌و به‌ئه‌زم���ون ده‌رکه‌وتو‌ه‬ ‫که‌ ده‌کرێت که‌ڵک���ی زۆری لێ وه‌ربگرێت‪ .‬ئه‌م‬ ‫پێش���ه‌کییه ن���ه‌ک ته‌نها بۆ ئه‌وان���ه‌ی له‌بواری‬ ‫حه‌دیسدا کاریان ده‌کرد بو به‌سه‌رچاوه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫له‌وه‌رگێڕانی قورئانیشدا بۆ‌ زمانی تورکی ڕۆڵی‬ ‫ئه‌م به‌رهه‌م���ه‌ی ئه‌حمه‌د نه‌عی���م زۆر بو‪ .‬زۆر‬ ‫له‌وانه‌ی ئه‌وڕۆ له‌بواری زانس���ته‌ ئیسالمییه‌کاندا‬ ‫له‌تورکی���ا کارده‌که‌ن ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌که‌ن ک ‌ه‬ ‫بۆ تێگه‌یش���تن له‌زۆر چه‌مک‪ ،‬زاراوه‪ ،‬بۆچون‌و‬ ‫لێکدانه‌وه ناچارن بگه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ ئه‌م پێشه‌کییه‌و‬ ‫وتارو به‌رهه‌مه‌کانی تری ئه‌حمه‌د نه‌عیم بابانزاده‌‪،‬‬ ‫ک ‌ه له‌م سااڵنه‌ی دواییدا به‌تیپی التینی‌و تورکی‬ ‫هاوچ���ه‌رخ بۆ چه‌ندی���ن ج���ار باڵوکراونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫بابان���زاد‌ه میراتێکی ده‌وڵه‌مه‌ن���دی له‌م بواره‌دا‬ ‫بۆ پسپۆڕان‌و ش���اره‌زایانی تورک له‌دوای خۆی‬ ‫به‌جێهێشتوه‌‪.‬‬ ‫ئەحمەد نەعیم لەگەڵ کەسایەتییە ناودارەکانی‬ ‫ئەو سەردەمەدا ئاش���نایی‌و دۆستایەتی هەبوە‪.‬‬ ‫لەنێ���و دۆس���تەکانیدا مەال س���ەعیدی کوردی‬ ‫(نۆرسی)و ئەسعەد ئەربیلی‪ ،‬کە سەردەمانێک‬ ‫شەیخولئیسالم بو‪ ،‬ش���وێنی تایبەتیان هەبوە‪.‬‬ ‫نوسەرانی ڕەوتی ئیسالمی لەتورکیا بەدورودرێژی‬ ‫باس لەدۆس���ت‌و هاوڕێ‌و قوتابییەکانی ئەکەن‌و‬ ‫یادەوەرییەکانی���ان لەبارەی���ەوە تۆمار دەکەن‪.‬‬ ‫لەرێگەی ئەو نوسینانەوە کەسایەتی ئەم پیاوە‬ ‫دەخرێتە رو‪ .‬پێدەچێت کەسێک بوە مەرایی بۆ‬ ‫کەس نەکردوەو دوڕویی نەزانیوە‪ .‬پابەندی بیرو‬ ‫بۆچونەکان���ی خۆی ب���وە‪ .‬وەک باوەڕمەندێکی‬ ‫دروست‌و پاکژ باسی ئەکەن‪ .‬حەزی لەلێکدانەوەی‬ ‫زانس���تییانەو لۆژیکییانەی پ���رس‌و بابەتەکان‬ ‫کردوە‪ .‬هاوڕێ‌و هاوپیشەکانی دەیانوت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫دو کەس هەبن لەزانس���تدا جێگەی متمانە بن‪،‬‬ ‫ئ���ەوا ئەحمەد نەعیم یەکێکیان���ە‪ ،‬بیروبۆچونی‬ ‫ب���ۆ زۆر لەپ���رس‌و بابەت���ەکان یەکالک���ەرەوە‬ ‫بون‪ .‬ئەوەی ئەو بەراس���تی زانیبێت‪ ،‬بەڕاس���ت‬ ‫دادەنرا‪ ،‬چونکە ئەو لەخۆیەوە ش���تی نەدەوت‪،‬‬ ‫پێش ئەوەی ش���تێك بنوسێ یا رایەك دەربڕێ‪،‬‬ ‫سەیری س���ەرچاوە زانس���تییەکانی ڕۆژهەاڵت‌و‬ ‫ڕۆژئاوای لەبارەی���ەوە دەکرد‪ ،‬ئەوجا ڕای خۆی‬ ‫دەرئەبڕی‪ .‬دەقە بیانییەکانی بەزمانێکی ڕەوان‌و‬ ‫دور لەدەربڕینی ئاڵۆزو ش���ێوازی وەڕس���کەری‬ ‫باوی ئەو سەردەمە دەکردە تورکی‪ .‬هەرچەندە‬ ‫بەزمانێکی تورکی ئاست بڵندو جوان دەینوسی‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەش���دا لەالیەن هەندێ لەنوس���ەرانی‬ ‫ناسیۆنالیستی تورکەوە بەعەرەبچێتی تۆمەتبار‬ ‫دەکرا‪.‬‬ ‫بەپێ���ی س���ەرچاوەکان ئەحم���ەد نەعی���م‬ ‫س���ەر بەتەریقەت���ی خەڵوەت���ی ب���وەو حەزی‬ ‫بەهەڵس���وکەوت‌و ئاکاری سۆفی‌و سۆفیگەرێتی‬ ‫ک���ردوە‪ .‬لەب���ارەی س���ۆفیگەرێتییەوە وتاری‬ ‫باڵوکردۆتەوەو حەزی لەدۆس���تایەتی‌و هامشۆی‬ ‫زانای���ان‌و عارفان ک���ردوە‪ .‬ئەوان���ەی لەبواری‬ ‫زانست‌و عیرفاندا قوڵببونەوە دۆست‌و هاودەمی‬ ‫ب���ون‪ .‬بەر لەوەی کتێب‌و وتارەکانی بنوس���ێت‬ ‫لەگ���ەڵ دۆس���تانیدا گفتوگ���ۆی لەبارەیان���ەوە‬ ‫دەکرد‪ .‬ئەم نەریتە زانس���تییە ئێستاش لەالی‬ ‫مامۆس���تایانی زانکۆ گرنگەکان���ی دونیا پەیڕەو‬ ‫ئەکرێت‪ ،‬زۆرج���ار چەندین کەس رەشنوس���ی‬ ‫کتێب‌و توێژینەوەکانیان دەخوێننەوە‪ ،‬تێبینی‌و‬ ‫بۆچونەکانیان پێشکەش بەنوسەر ئەکەن پێش‬ ‫ئ���ەوەی بەرهەمە زانس���تییەکەی باڵوبکاتەوە‪.‬‬ ‫بەداخ���ەوە ئەم نەریتە لەنێو نوس���ەرانی کوردا‬ ‫زۆر دەگمەنە‪.‬‬ ‫وەک���و زۆرب���ەی ه���ەرە زۆری ڕۆش���نبیرو‬ ‫خوێنەوارەکان���ی س���ەردەمی خ���ۆی‪ ،‬ل���ەدژی‬ ‫دەس���ەاڵتی ستەمکاری س���وڵتان عەبدولحەمید‬ ‫بوەو بەدزییەوە پش���تگیری لەنەیارانی کردوە‪.‬‬ ‫دوای گەیش���تنی ئیتیحادییەکان بەدەس���ەاڵت‌و‬ ‫هەڵس���وکەوتی تورکچییانەی توندیان بەرامبەر‬ ‫بەگەالن���ی ناتورك‪ ،‬سەرس���امییان بەکولتوری‬ ‫ڕۆژئ���اواوەو عیلمانی بونی���ان‪ ،‬ئەحمەد نەعیم‬ ‫خۆی لێیان بەدور گرت‌و خەریکی مامۆس���تایی‌و‬ ‫کاری زانس���تی خۆی بو‪ .‬لەژیانی مامۆستاییدا‬

‫کۆشکی مسته‌فا زیهنی پاشا له‌ئه‌سته‌موڵ‬

‫ژمارەی���ەك زۆر قوتاب���ی پێگەیان���دوەو رۆڵی‬ ‫گرنگی بینیوە لەدروس���تکردنی کەسایەتییاندا‪،‬‬ ‫بۆی���ە لەتورکیا بەتایبەتی کەس���انی باوەڕمەند‬ ‫ڕێ���زی تایبەتیان ب���ۆی هەیە‪ .‬نوس���ینەکانی‬ ‫بونەت���ە س���ەرچاوە لەبوارەکان���ی خۆیان���دا‪.‬‬ ‫لەمێ���ژوی فەلس���ەفە لەتورکی���ا بایەخێک���ی‬ ‫تایبەتی پێدەدرێت‌و بەیەکێك لەزانایانی بواری‬ ‫فەلسەفە لەدوا س���ەردەمی دەوڵەتی عوسمانی‬ ‫دادەنرێ���ت‪ .‬هەروەه���ا لەبوارەکان���ی مێ���ژوی‬ ‫ئیسالم‌و لێکدانەوەی فەرمودەکانی پێغەمبەردا‪،‬‬ ‫نوسین‌و وەرگێڕانەکانی مایەی سەرنج‌و تێڕامانی‬ ‫نوسەرانن‪ .‬ئەمە سەرباری ڕۆڵی گرنگی لەدانانی‬ ‫زاراوەکانی فەلس���ەفە‪ ،‬دەرونزان���ی‌و هونەردا‪.‬‬ ‫ژی���ان‌و بەرهەمەکانی ئەحم���ەد نەعیم بابانزادە‬ ‫ئەوە دێنن چەند نامەیەکی ماستەریان لەبارەوە‬ ‫بنوسرێت‪.‬‬ ‫س���ەرچاوەکان لەت���ەک وت���ارو توێژین���ەوە‬ ‫باڵوکراوەکانی لەرۆژنامەو گۆڤارەکانی چارەکەی‬ ‫یەکەمی س���ەدەی بیس���تەمیندا‪ ،‬ئام���اژە بەم‬ ‫کتێبانەی ئەحمەد نەعیم بابانزادە ئەکەن‪:‬‬ ‫‪ .1‬تمرین���ات‪ ،‬صرف������ی عربی���ە مخص������وص‬ ‫تمرینات‪ ،‬اس���گنبول‪( .١٣١٦‬راهێنانی تایبەت‬ ‫بەسەرفی عەرەبی)‬ ‫‪ .2‬مکتبی س������ولطانیە مخصوص صرفی عربی‬ ‫و تمرینات‪ ،‬اسطنبول ‪( .١٣٢٣‬سه‌رفی عه‌ره‌بی‌و‬ ‫ڕاهێنان بۆ قوتابخانه‌ی گه‌اڵته‌سه‌رای سوڵتانی)‬ ‫‪ .3‬حکمت درس���لری‪ ،‬علوم���ی عالیە دینیە‬ ‫شعبەس���ندە تدریس اوالن فلس���فەی اسالمیە‬ ‫حکمت درسلەریدر‪ ،‬اسطنبول ‪( .١٣٢٩‬وانه‌کانی‬ ‫حیکمه‌ت‪ ،‬وانه‌کانی فه‌لسه‌فه‌ی ئیسالمی تایبه‌ت‬ ‫به‌ به‌ش���ی زانستی ئاینی بااڵ‌)‪ .‬ئه‌مساڵ به‌پیتی‬ ‫التین���ی باڵوکرای���ه‌وه‌‪Felsefe Dersleri, :‬‬ ‫‪Hazirlayan Cahid Sener ve M. Cuneyt‬‬ ‫‪Kaya, Istanbul 2016‬‬ ‫‪ .4‬اس�ل�امدە دعوای قومیت‪ ،‬اسطنبول ‪.١٣٣٠‬‬ ‫( دۆزی نه‌ته‌وه‌یی له‌ ئیسالم)‪ ،‬به‌دو ناونیشان‬ ‫به‌تیپ���ی التین���ی باڵوکرای���ه‌وه‌‪ .‬یه‌که‌میان به‌م‬ ‫ناونیشانه‌ بو (له‌ئیسالمدا ناسیۆنالیزم نیه‌)‪:‬‬ ‫‪İslam>da Kavmiyetçilik Yoktur,‬‬ ‫‪Istanbul 2013.; İslam>da Dava-yı‬‬ ‫‪Kavmiyet, azirlayan Bedirhan ipek,‬‬ ‫‪.Nubihar,2013‬‬ ‫‪ .5‬مبادئ فلسفەدەن برنجی کتاب علم النفس‪،‬‬ ‫اس������طنبول ‪" )١٩١٥ ( ١٣٣١‬وەرگێڕان���ی کتێبی‬ ‫جۆرج فۆنسگریف‪ ،‬سایکۆلۆژیا‪ ،‬لەفەرەنسییەوەو‬ ‫فەرهەنگێکی زاراوە فەلس���ەفییەکانی لەس���ەد‬ ‫الپەڕەدا خستۆتە سەری"‪.‬‬ ‫‪ .6‬علمی منطق‪ ،‬اس������طنبول ‪.)١٩١٩ ( ١٣٣٨‬‬ ‫( زانستی لۆژیک)‬ ‫‪ .7‬قرق حدیث‪ ،‬اسطنبول ‪ ( ١٣٤٣‬وەرگێڕانی‬ ‫االربعون للنوی)‪.)١٩٢٥(.‬‬ ‫‪ .8‬صحیحی بخاری مختصری‪ ،‬تجریدی صریح‬ ‫ترجمەس���ی‪ ،‬جلد ‪ ، ٢ – ١‬اس������طنبول ‪.١٩٢٨‬‬ ‫بەشی سێیەمی لە دوای مردنی باڵوکرایەوە‪.‬‬ ‫‪ .9‬اخالقی اسالمیە اساسلری‪ ،‬اسطنبول ‪١٣٤٢‬‬ ‫( ‪( .)١٩٢٤‬بنەماکانی ئاکاری ئیسالمی)‪:‬‬ ‫‪Islam Ahlakının Esasları, Ankara‬‬ ‫‪.2011‬‬ ‫‪ .10‬وت���ارە فەلس���ەفییەکانی‪ ،‬ئامادەکردنی‬ ‫م‪ .‬جونەید کایاو جاهید ش���ەنەل‪ ،‬ئەس���تەموڵ‬ ‫‪.٢٠١٥‬‬ ‫‪Felsefe Makaleleri, Hazirlayan‬‬ ‫‪M. Cuneyt Kaya ve Cahid Senel,‬‬ ‫‪.Istanbul 2015‬‬ ‫بۆ ئەوانەی ئەیانەوێ زانیاری زیاتر لە بارەی‬ ‫ئەحمەد نەعیم بابان���زادە پەیدا بکەن دەتوانن‬ ‫بگەڕێنەوە بۆ ئەم سەرچاوانەی خوارەوە‪:‬‬ ‫‪Hansu, Hüseyin, Babanzâde .1‬‬ ‫‪Ahmet Naim, Kaynak Yay., İstanbul‬‬ ‫‪,2007‬‬ ‫‪Ahmed Nedim Serinsu, .2‬‬

‫‪Babanzade Ahmed Naım hayati,‬‬ ‫‪. 1978 Şahsiyeti, Eserleri, Ankara‬‬ ‫‪Osman Ergin, Ahmed Naım: .3‬‬ ‫‪ .Zatı ve Eserleri, İstanbul 1945‬‬

‫‪Yahya Akyüzö, Türk Eğitim Tari� .4‬‬ ‫‪hi ( Başlangıçtan 1982 ye), Ankara‬‬ ‫‪.1982‬‬ ‫‪M. Ertuğrul Düzdağ, Türkıyede .5‬‬ ‫‪İslam ve Irkçılık Meselesi, İstanbul‬‬ ‫‪.1976‬‬ ‫‪Recep Kılıç, Babanzade Ahmed .6‬‬ ‫‪Naimin Felsefi Görüşleri, Ankara.‬‬ ‫‪.AÜİFD, XXXVI. 1997‬‬ ‫‪Kara, İsmail, Türkiye‌de İslamcılık .7‬‬ ‫‪Düşüncesi Metinler, Kişiler, Risale‬‬ ‫‪.Yayınları, İstanbul 1986, I, 273-308‬‬ ‫‪Vakkasoğlu, Vehbi, Osmanlı‌dan .8‬‬ ‫‪Cumhuriyete İslâm Alimleri, Cihan‬‬ ‫‪.Yayınları, İstanbul 1987‬‬ ‫‪Beyatlı, Yahya Kemal, Siyâsî ve .9‬‬ ‫‪Edebî Portreler, İstanbul 1968, s. 51‬‬‫‪.58‬‬ ‫‪Çakan, İsmail, “Babanzâde .10‬‬ ‫‪Ahmed Naim”, T.D.V. İslâm Ansiklope‬‬‫‪.disi, İstanbul 1991, IV, 375-376‬‬

‫‪19‬‬

‫حوكمه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ عێراق‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ بازرگانی‌ و پیشه‌سازی‌‬ ‫به‌رێبه‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردنی‌ كۆمپانیاكان‬ ‫به‌رێوبه‌رایه‌تی‌ كۆمپانیاكان‪ /‬سلێمان ‌ی‬ ‫به‌ش ‌ی یاسا‬ ‫ژماره‌‪742 /‬‬ ‫رێكه‌وتی‌ ‪2016/3/9 :‬‬ ‫بڕیاری‌ پاكتاوكردنی‌ كۆمپانیا‬ ‫له‌س���ه‌ر داوا ‌ی به‌رێز به‌رێوبه‌ری‌ رێپێدراوی‌ كۆمپانی���ا (هه‌ژیر كمال مصطفی‌) له‌ كۆمپانیای‬ ‫(دیلۆڤ بۆ بازرگانی‌ گشتی‌ سنوردار ) و‌ه ئاماژ‌ه به‌ كۆ نوسی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ ده‌سته‌ی‌ گشت ‌ی‬ ‫كۆمپانیا له‌ ‪ 2016/2/29‬كه‌تیایدا بڕیار دراو‌ه به‌‪:‬‬ ‫پاكتاو كردنی‌ كۆمپانیای ( دیلۆڤ بۆ بازرگانی‌ گشتی‌ سنوردار )‬ ‫دامه‌زراندنی‌ به‌رێز ( دیلمل مصطفی احمد ) وه‌ك پاكتاو كردنی‌ كۆمپانیا‬ ‫به‌ێی ئه‌و ده‌س���ه‌اڵته‌ ‌ی كه‌ پێمان دراوه‌ پاڵپش���ت به‌ماده‌ ‌ی ‪ ) 147,158,160‬له‌ یاس���ایی‬ ‫كۆمپانیاكان ژماره‌ ‪ 21‬ی‌ ساڵ ‌ی ‪ 1997‬زاین ‌ی‬ ‫هه‌مواركراو پاش هێنان ‌ی سه‌رجه‌م به‌ڵگه‌نام ‌ه یاساییه‌كان بڕیای‌ ره‌زامه‌ندیماندا به‌‪/:.‬‬ ‫پاكتاو كردن ‌ی كۆمپانیا ی‌ (دیلۆڤ بۆ بازرگانی‌ گشتی‌ ‪ /‬سنوردار‬ ‫دامه‌زراندنی‌ ( دیلمان مصطفی احمد ) وه‌ك پاكتاو كاری‌ كۆمپانیا‬ ‫تا به‌پێی‌ ‌ی ماده‌ی‌ ( ‪ )206‬اه‌هه‌مان یاسای ئاماژ‌ه پێكراو ‌ی سه‌ره‌و‌ه باڵوبكرێته‌وه‌ ‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م بڕی���اره‌ ل���ه‌ س���لێمانی‌ نوس���راوه‌ له‌ب���ه‌روار ‌ی ‪ 2016/3/9‬به‌رامبه‌ر ‪ / 9‬ڕه‌ش���ه‌مێ‬ ‫‪2715/‬كورد ‌ی‬ ‫سۆران احمد اسماعیل‬ ‫به‌رێوبه‌ری‌ كۆمپانیاكانی‌ سلێمان ‌ی‬ ‫‪2016/3/9‬‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ی داد‬ ‫به‌رێوبه‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆمار كردن ‌ی خانوو به‌ر‌ه‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌ی خانوو به‌ره‌ی‌ شارباژێر‬ ‫لیژنه‌ ‌ی جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ شارباژێر‬

‫بانگه‌واز‬

‫دوای‌ تۆماركردن ‌ی خانوو به‌ر‌ه به‌توێكراو‌ه‬ ‫پاڵپشت به‌ س���ه‌لماندنی‌ خاوه‌ندارێت ‌ی ته‌واوی‌ زنجیره‌ی‌ (‪ )180‬گه‌ره‌كی‌ ‪ /‬چوار چرای‌ كۆن‬ ‫) ب���ۆ داواكاری‌ تۆماركردن به‌رێ���ز میراتگرانی‌ (اورنگ محدالدین عبدالل���ه‌ ) به‌پێی‌ بڕیار ‌ی‬ ‫جێگیركردن���ی‌ خاوه‌ندارێت���ی‌ ب���ه‌روار ‌ی ( ‪ )2016/2/24‬ك ‌ه له‌م لیژنه‌ی���ه‌وه‌ ده‌رچوه‌ بۆی ‌ه‬ ‫بانگه‌وازی‌ ئه‌م بڕیار‌ه ده‌كه‌ین و هه‌ر كه‌س���ێكیش په‌ڵپ ‌ی هه‌یه‌ با س���كااڵ ‌ی خۆی‌ پێشكه‌ش‬ ‫ب���ه‌ دادگای���ی تایبه‌تمه‌ند ب���كات له‌م���اوه‌ ‌ی ( ‪ )30‬رۆژدا له‌رۆژ ‌ی دوای‌ ب�ڵ�او بونه‌وه‌ ‌ی ئه‌م‬ ‫بانگه‌وازه‌ و‌ه ده‌س���تپێده‌كات چونكه‌ پاش ته‌واو بونی‌ ئه‌م ماوه‌یه‌ تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌ی‬ ‫خانووبه‌ره‌ی‌ ش���ارباژێر زنجیره‌ی‌ ناوبراو تۆم���ار ده‌كات به‌پێی بڕیار ‌ی ناو براو ئه‌گه‌ر هیچ‬ ‫ئاگادار كردنه‌وه‌یه‌ك له‌ دادگاوه‌ نه‌بو‌ه به‌پێشكه‌ش كردن ‌ی سكااڵ‪.‬‬ ‫ژوان عباس محمود‬ ‫تێبینه‌ری‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ی‌ شارباژێر‬

‫ونبون‬

‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (مارف محمد امین علی) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (پشكۆ سلیم حه‌مه‌ عزیز) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگان ‌ی س���لێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (كێ���وان كمال محمد) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگان ‌ی س���لێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (ڕێبین محمد س���عید) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگان���ی‌ س���لێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (هێمن عم���ر محمد) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ ‌ی ئاوێن ‌ه ‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگان ‌ی س���لێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناوی‌ (ئارام قادر ره‌ش���ید) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگانی‌ س���لێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (هه‌لۆ ق���ادر محمد ) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژوری بازرگانی‌ س���لێمانی‌ ونبو‌ه به‌ناو ‌ی (هه‌لۆ ق���ادر محمد ) هه‌ركه‌س‬ ‫دۆزیه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ پرسگه‌ ‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬

‫سه‌رۆكایه‌ت ‌ی ئه‌نجومه‌ی‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ شاره‌وانی‌ گه‌شت و گوزار‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ شاره‌وان ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫ڕاگه‌یاندن‬ ‫ژمار‌ه ‪1957‬‬ ‫‪2016 /3/15‬‬

‫ئاگادار ‌ی‬

‫ئاماژه‌ به‌ بڕیاری‌ ئه‌نجومه‌نی‌ شاره‌وان ‌ی ژماره‌ ( ‪ )72‬له‌ ‪2016/3/1‬‬ ‫ئه‌جومه‌نی‌ ش���اره‌وانی‌ س���لێمانی‌ له‌ رۆژ ‌ی ‪ 2016/3/1‬كۆبونه‌وه‌ ‌ی ئاسایی خۆی‌ سازدا‬ ‫به‌ ئاماده‌ بون ‌ی ئه‌ندامان بۆ لێكۆلینه‌وه‌ و گفتو گۆ له‌س���ه‌ر یه‌كگرتن ‌ی موڵكه‌كانی‌ ژمار‌ه‬ ‫(‪ 37 )21/585,586,587 ,583,584‬خێوه‌ته‌ له‌گه‌ڵ شه‌قامی‌ گشتی‌ ژماره‌ (‪)21/1‬‬ ‫‪ 37‬خێوه‌ته‌ پاشان راستكردنه‌وه‌ ‌ی شه‌قامی‌ گشتیه‌كه‌ دواتر جیاكردنه‌وه‌ی‌ بۆ ( ‪) 184‬‬ ‫به‌شی‌ ( ‪1‬تا ‪ ) 172‬ده‌بن به‌ زه‌وی‌ گشت ‌ی به‌شی‌ ( ‪172‬تا‪ )181‬ده‌بن ب ‌ه باخچه‌ ‌ی به‌ش ‌ی‬ ‫( ‪ )183 /182‬ده‌بن به‌ خزمه‌تگوزار ‌ی به‌ش��� ‌ی ( ‪ )184‬ده‌بێته‌و‌ه به‌ ناوی‌ شاره‌وانیه‌و‌ه‬ ‫‪ ...‬ئه‌جومه‌ن دوا ‌ی گفتو گۆ بڕیاریان له‌س���ه‌ر یه‌كگرتن و راستكردنه‌وه‌ و جیاكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ركرد به‌و شێوه‌ی ‌ه ك ‌ه ل ‌ه نه‌خشه‌كه‌دا دیاری‌ كراو‌ه هه‌ركه‌س و الیه‌نێك ره‌خنه‌ ‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌م بڕیاره‌ با له‌ماوه‌ ‌ی ‪ 30‬رۆژدا پێش���كه‌ش ب ‌ه شاره‌وان ‌ی رۆژئاوا بكات دوا ‌ی‬ ‫به‌رواره‌ هیچ ره‌خنه‌و پێش نیارێك وه‌رناگیرێت ‪,‬‬ ‫له‌گه‌ڵ رێزدا‪.....‬‬ ‫ئه‌ندازیار‬ ‫یوسف یاسین محمد‬ ‫سه‌رۆك ‌ی شاره‌وان ‌ی سلێمانی‌‬ ‫(به‌وه‌كاله‌ت)‬ ‫‪2016/3/15‬‬ ‫حوكمه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ‪/‬عیراق‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ دادوه‌ر ‌‬ ‫ی كار له‌ سلێمان ‌ی‬ ‫دادگا ‌‬

‫ئاگاداری‌‬

‫به‌روار ‪2016/3/8‬‬ ‫ژمار‌ه ‪22‬‬

‫ب���ۆ دوا له‌س���ه‌ر كراو ب��� ‌ه ناوی‌ ( رێب���وار حه‌مه‌ امین اس���ماعیل ) خاوه‌ی‌ (‬ ‫ی‬ ‫به‌رێوب���ه‌ری‌ رێگ ‌ه پێدراوی‌ كۆمپانی���ای‌ بیركار ) ك ‌ه داواكار به‌ ناوی‌ ( ئیلهام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ) داوایه‌كی‌ ل ‌ه سه‌رت تۆمار كردوه‌ ل ‌ه دادگای كاری‌ سلێمان ‌‬ ‫عبد القادر موس ‌‬ ‫ی نیشته‌جێبونت نادیار‌ه‬ ‫ب ‌ه ژماره‌ ( ‪0 102‬كار ‪ )2015‬و‌ه ل ‌ه به‌لر ئه‌وه‌ی‌ ش���وێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دادبین ‌‬ ‫ی دا ب ‌ه ئاگادار كردنه‌وه‌ت بۆ ئاماد‌ه بونت ل ‌ه دادگا كه‌ رۆژ ‌‬ ‫دادگا بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ به‌رواری‌ ( ‪ ) 2016/4/20‬كاتژمێر ( ‪ ) 9,30‬سه‌ر له‌به‌یانی‌ له‌ رێگه‌ ‌‬ ‫ی رۆژانه‌ی‌ ناو خۆوه‌ وه‌ به‌ پێجه‌وانه‌و‌ه دادگا ناچار ئه‌بێت ب ‌ه نا‬ ‫دوو رۆژنام��� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 71‬‬ ‫ی ژمار ‌‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ی ‪ 132‬ل ‌ه یاسا ‌‬ ‫ی مادد‌ه ‌‬ ‫ی داواك ‌ه ببینێت ‪ ,‬به‌ پێ ‌‬ ‫ئاماده‌ی ‌‬ ‫‪1987‬‬ ‫دادوه‌ر‬ ‫قاسم اوسمان رفو‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )521‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/3/29‬‬

‫پینەدۆزی‬ ‫یا گۆڕانخوازی؟‬ ‫دالوەر عەلی کەریم سۆفی‬ ‫ئەوەی لەس����ایەی حکومەتی‬ ‫هەرێم����دا ژیان بەڕێب����کا ئەزانێ‬ ‫لەم هەرێمەدا چ����ی گوزەراوەو‬ ‫ئەگوزەرێ‪ ،‬چ ئەوانەی لەسایەیدا‬ ‫داڕمان‌و برسی بون‪ ،‬چ ئەوانەش‬ ‫لەتێریدا دڕان‪ ،‬کاتێ گۆڕان هاتە‬ ‫س����ەر س����ەکۆی کاولی سیاسی‬ ‫ئەم واڵتە‪ ،‬لەهەناوی کۆمەڵگادا‬ ‫ناڕەزایی تەواو دەمیکێشابو‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەو ساتەوەختە‪ ،‬بزوتنەوەیەکی‬ ‫لەو بابەتە زۆر ئاس����ان بو ببێتە‬ ‫ک����وڕی ڕۆژگاری خۆی‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫کاتێ دابەزیە سەرش����ەقام فوی‬ ‫کرد بەنەفخی س����وردا کوڕگەل‬ ‫ش����ایەتمانیان بەش����انی هێناو‪،‬‬ ‫الی س����ەرو دایانن����او کردیان����ە‬ ‫دەمڕاست تا بەرگرییان لێبکات‪،‬‬ ‫گەندەڵیان بۆ زیندەبەچاڵ بکات‪،‬‬ ‫تۆوی دیموکراس����یان بۆ بچێنێ‪،‬‬ ‫بەڵێ تا لەبەرەی ئۆپۆزس����ێۆندا‬ ‫ب����ون گەل����ێ ڕەزا س����وکبون‪،‬‬ ‫کاتێک باسیش����یان لەچونە ناو‬ ‫دەسەاڵت کرد‪ ،‬دیسانەوە خەڵک‬ ‫بەڵێنەکانی بیرهاتەوە‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫نە بزوتنەوەکە‪ ،‬ن����ە مەردمەکە‬ ‫بیری����ان بۆ ئ����ەوە بچ����ێ‪ ،‬کە‬ ‫لەژینگ����ەو جوگرافیایەکی وەک‬ ‫هەرێم����داو لەبەینی بەرداش����ی‬ ‫دو حیزبدا کە بیس����ت س����اڵێک‬ ‫زیات����ر حوکمڕانی خ����وارو گێڕو‬ ‫ناشەفافیان بەڕێ کردوە‪ ،‬ئاسان‬ ‫نیە لەمەکری وەهادەس����ەاڵتێک‬ ‫دەربچن‪.‬‬ ‫ئێس����تاش ئەگ����ەر س����ەیری‬ ‫حکومەتە خۆجێیەکەی سلێمانی‬ ‫بکەی����ن‪ ،‬ئەتوانینن بڵێین گۆڕان‬ ‫شەریکە حوکمە‪ ،‬بەاڵم سەیرەکە‬ ‫لەوەدای����ە‪ ،‬لەبری چاکس����ازی‬ ‫کەلەبەری گەندەڵی سواغ ئەدا‪،‬‬ ‫لەم قەیران����ە دارایی����ەدا خۆی‬ ‫س����ەرقاڵ کردوە بەدیاریکردنی‬ ‫نرخ����ەوە یاخود هەن����گاوی بێ‬ ‫بیرکردن����ەوە ئەنێ‪ ،‬ب����ۆ نمونە‬ ‫بەزۆر خ����ۆی ئەترنجێنێتە نێوان‬ ‫کرێچی‌و خاوەن موڵکەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫پرس����یارێکی بچ����وک لەخۆیان‬ ‫بک����ەن‪ ،‬بەچ پێوەرێ����ک بڕیاری‬ ‫وائەدەن؟ یاخود پرستان بەکام‬ ‫پس����پۆڕی یاس����ایی‌و ئابوری‌و‬ ‫بازرگان����ی ک����رد؟ ئەوکرێچیەی‬ ‫خۆی بەپێوانەی بیس����ت س����ی‬ ‫س����اڵ پێ����ش ئێس����تا کرێیەکی‬ ‫ک����ەم ئەداتە خ����اوەن موڵک یا‬ ‫ئەیسپێرێ بەدادگا‪ ،‬جارێکی تر‬ ‫ئێوەش ئەیدەنە بەر شمش����ێری‬ ‫گەندەڵ����ی؟ ئەم����ە جگەلەوەی‬ ‫بەبیانویەکی لەڕوالواز موڵکەکانی‬ ‫حوکمەتتان لەم ئینجازە عەزیمە‬ ‫ب����وارد‪ ،‬وەک ئ����ەوەی بۆخۆتان‬ ‫(ئەرحەمولڕاحیمین بن بۆ ڕەشە‬ ‫خەڵکەکە شەدیدولعیقاب)‪ ،‬کورد‬ ‫واتەنی تێر ئاگای لەبرسی نیە‪،‬‬ ‫ئ����ەی ئەنجومەن����ی پارێزگا‪ ،‬بۆ‬ ‫لەدەس����ەاڵت ناپرس����ن؟ کاتێک‬ ‫موچە ن����اوی ئەچێ بەکۆڵەکەی‬ ‫ئاش����ا ئەیکەن بەچارەک‌و نیوەو‬ ‫س����اڵ ئەبێتە س����ێ مانگ‪ ،‬باج‌و‬ ‫خەراجی دەوڵ����ەت زیاد ئەبێت‪،‬‬ ‫هاواڵت����ی ڕو لەک����وێ ب����کا؟‬ ‫بڕۆن بپرس����ن بزانن س����ااڵنەی‬ ‫ئۆتۆمبێل‌و مۆڵەتی شۆفێری چ‬ ‫پارەیەکی زیادی خراوەتە سەر؟‬ ‫تا نەگەیشتبونە دەسەاڵت سەری‬ ‫زمان‌و بنی زمانتان حسابکردنی‬ ‫تەنکەرە ن����ەوت‌و داهاتی ناوخۆ‬ ‫بو! نەمانی کۆمەکی تەندروستی‪،‬‬ ‫کەمبونەوەی دەرمان کێشەیەکن‬ ‫هاواڵتی ه����اوردەی نەکردوە‪ ،‬یا‬ ‫لەبێ پالنی دەس����ەاڵت هاتۆتە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬ق����ەزاو بەاڵ دور بەنیازن‬ ‫پ����ارەی کارەباش زی����اد بکەن‪،‬‬ ‫وەک ئ����ەوەی کارەبا زۆر جوان‬ ‫بێ����ت لەجوانیا بچێتەوە س����ەر‬ ‫معاشەکە‪.‬‬ ‫یا نرخی تاکس����ی‌و تەماتەمان‬ ‫ب����ۆ دیاری ئەکەن‪ ،‬کە تاکس����ی‬ ‫بەهەرس����ورەت‪ ،‬خاوەنەکانیان‬ ‫چین����ی رەش‌و روت����ن بەپێ����ی‬ ‫فەلسەفەی دەسەاڵت موستەهەقی‬ ‫هەمو غەدرێکن هەرلەبەرئەوەی‬ ‫کوردن‌و هەژارن؟ یا نرخی برنج‌و‬

‫زانایه‌کی بابانزاده‌ی له‌بیرکراو‪:‬‬ ‫ئه‌حمه‌د نه‌عیم ‪1934 -1872‬‬ ‫دکتۆر جەبار قادر‬

‫ئەوەتەی بەڕێزتان‬ ‫بەکورسیەک زیاتر‬ ‫چونەتە دەسەاڵتی‬ ‫خۆجێیەتیەوە‪،‬‬ ‫پایتەختی رۆشنبیری‬ ‫بوە بەکابولی‬ ‫زەمانی مەالعومەر‪،‬‬ ‫لە گۆڕرانخوازەکان‬ ‫ئەپرسین شەقامەکانی‬ ‫شار سیمای شاریان‬ ‫پێوە ماوە؟‬

‫شلەی سادەو ماسی برژانن دیاری‬ ‫ئەکەن‪ ،‬یا کاتێ لەسەر شاشەی‬ ‫‪ TV‬دەرکەوتن دەستمان لەسەر‬ ‫دڵمان ب����و ئەب����ێ چ بڕیارێکی‬ ‫چارەنوسس����از بدەن بەبیستن‪،‬‬ ‫بەاڵم مەخابن بەنرخی مریش����ک‬ ‫پاککردن شکایەوە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫بازاڕ حساب بۆ ئەوجۆرە بڕیارانە‬ ‫ناکات! ب����ەاڵم قوربان لەیادتان‬ ‫چ����وە قوت‌و خۆراکمان گش����تی‬ ‫هاوردەیەو لەدەست خۆمانا نیە‪،‬‬ ‫هەرکات دراوس����ێکان سەغڵەت‬ ‫ببن یا حکومەتی هەرێم بێدڵیان‬ ‫ب����کا‪ ،‬ئەوا بەئاس����انی دەس����ت‬ ‫ئەنێنە بیناقاقەمان ئاسایش����ی‬ ‫خۆراکم����ان وەک دوش����ەش‬ ‫لەدەس����تا ئەتۆپێن����ن‪ .‬بەڕێزان‬ ‫ئەوەتەی بەڕێزتان بەکورسیەک‬ ‫زیات����ر چونەت����ە دەس����ەاڵتی‬ ‫خۆجێیەتی����ەوە‪ ،‬پایتەخت����ی‬ ‫رۆشنبیری بوە بەکابولی زەمانی‬ ‫مەالعوم����ەر‪ ،‬لە گۆڕرانخوازەکان‬ ‫ئەپرس����ین ش����ەقامەکانی شار‬ ‫س����یمای ش����اریان پێوە ماوە؟‬ ‫ئەوە ڕەن����گ‌وڕوە بەش����ەقامی‬ ‫مەولەوی����ەوە؟ وا ش����ەقامی‬ ‫گۆرانی����ش چوە ڕیزی ش����ەقامە‬ ‫داگیر کراوەکان‪ ،‬ئەوەتا لەجێی‬ ‫ش����ێخ‌و مەالو زاهید لەبەرقاپی‬ ‫سەرا عەرەبانەو دەستگێر سەف‬ ‫ئەبەس����تن؟ كار وابڕوا ساڵێکی‬ ‫تر ئەبن بەج����ادە جێناکۆکەکان‬ ‫لەنێوان ئەوان����ەی زیادەڕۆییان‬ ‫کردوەو ئەوانەی هیچ تاوانێکیان‬ ‫نیە تەنها ئ����ەوە نەبێت خەڵکی‬ ‫ڕەس����ەنی ئ����ەم ش����ارەن‪ .‬ل����ە‬ ‫کۆتاییش����دا ه����ەر ئەوان����ەی‬ ‫دواهەمی����ن باجەک����ەی ئەدەن‪،‬‬ ‫ئێستا ئەپرسین؟‬ ‫ئ����اوا ش����ارتان گ����ۆڕی؟‬ ‫لەپایتەخت����ی ڕۆش����نبیریەوە‬ ‫کردتان بەئەفغانستان؟ بەداخەوە‬ ‫ئەمەی ئێ����وە کردتان‌و ئەیکەن‬ ‫پینەکردنی قەڵبەکانی گەندەڵیە‬ ‫بەگەندەڵ����ی بۆ دەس����ەاڵت‪ ،‬بێ‬ ‫ئەوەی بەخۆتان بزانن‪.‬‬ ‫بب����ورن گۆڕانخ����وازی نەب����و‬ ‫پینەدۆزی بو!!!‬

‫"گه‌لی کورد ڕۆڵه‌کانی له‌نێو گه‌النی ئێرانی‪،‬‬ ‫تورک‪ ،‬عه‌ره‌ب‌و ئه‌رم���ه‌ن بزرکردوه‌‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫ئه‌وانه‌ی وه‌ک ش���اعیر‪ ،‬مۆسیقازان‌و سه‌رکرده‌ی‬ ‫به‌ناوبانگ مێژوی گه‌النیان‌ڕازاندوه‌ته‌وه‌"‌‪.‬‬ ‫زان���ای به‌ناوبانگ���ی ئه‌رمه‌ن���ی ئه‌کادێمیک‬ ‫ئۆربیللی‬ ‫ ‬ ‫ئەحمەد نەعیم بابانزادە کوڕی مستەفا زیهنی‬ ‫پاش���ای بابانە‪ ،‬س���اڵی ‪ ١٨٧٢‬لەبەغدا هاتۆتە‬ ‫دونیاوە‪ .‬مس���تەفا زیهنی بەخۆی لەس���لێمانی‬ ‫لەس���اڵی ‪ ١٨٣٨‬لەبنەماڵ���ەی میران���ی بابان‬ ‫لەدایکب���وە‪ .‬ل���ەدوای لەنێوچونی میرنش���ینی‬ ‫بابان‪ ،‬ئەندامانی بنەماڵەک���ە پەرتەوازە دەبن‪،‬‬ ‫هەندێکیان بۆ دورگ���ەی کریت دوردەخرێنەوە‪،‬‬ ‫هەندێک���ی تری���ان تێک���ەڵ بەدام‌ودەزگاکان���ی‬ ‫دەوڵەتی عوس���مانی دەکرێن‪ .‬مستەفا زیهنیش‬ ‫ب���ۆ خوێن���دن ڕوی لەبەغدا ک���رد‪ .‬هەر لەوێش‬ ‫ل���ەدەزگا میرییەکان���ی دەوڵەتی عوس���مانیدا‬ ‫دەس���تی بەکارکردن کرد‪ .‬لەس���ەردەمی والێتی‬ ‫مەدحەت پاشای ڕیفۆرمخوازدا لەبەغدا‪ ،‬مستەفا‬ ‫زیهن���ی مۆرهەڵگ���ر "مهردار" ب���وە‪ .‬مۆرهەڵگر‬ ‫هاوت���ای س���کرتێرو بەڕێوەبەری نوس���ینگەی‬ ‫ئێستایە‪ ،‬لەدەوڵەتی عوسمانیدا جێی متمانەی‬ ‫کاربەدەس���تان بوەو زۆر ج���ار لەجێگەی ئەوان‬ ‫نوس���راوە فەرمییەکانی مۆر ئەکرد‪ .‬موس���تەفا‬ ‫زیهنی پاشا لە دەوڵەتی عوسمانی دەستی بەزۆر‬ ‫پلەو پایەی بااڵ گەیشتوە‪ .‬بەپێی سەرچاوەکان‬ ‫لەچەندی���ن ویالیەتی عوس���مانی والی بوە وەک‬ ‫ویالتەکانی سالۆنیک‪ ،‬بورسە‪ ،‬حیجاز‪ ،‬ئەدەنەو‬ ‫حەڵەب ‪...‬هتد‪ .‬بۆ چەند ساڵێکیش سکرتێری‬ ‫سەرۆک وەزیران (سەدری ئەعزەم) بوە‪ .‬هەروەها‬ ‫پۆس���تی وەزارەتەکان���ی ئەوق���اف‪ ،‬بازرگانی‌و‬ ‫کش���توکاڵ‌و دارایی وەرگرتوە‪ .‬ب���ۆ ماوەیەکی‬ ‫کورتیش لەس���اڵی ‪ ١٩٠٩‬وەک سەعیدپاش���ای‬ ‫خەندان سەرۆکی شورای دەوڵەت بوە‪ .‬ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی پیاوماقواڵنی عوسمانی (مەجلیسی‬ ‫ئەعیان) بوە‪ .‬لەدوای شۆڕش���ی ئیتیحادییەکان‬ ‫لەساڵی ‪ ١٩٠٨‬یەکێ لەدامەزرێنەرانی کۆمەڵەی‬ ‫هاری���کاری‌و پێش���کەوتنی کورد ب���وە (کورد‬ ‫تەعاون‌و تەرەقی جەمعیەتی)‪ .‬لەس���اڵی ‪١٩١١‬‬ ‫لەئەستەموڵ کۆچی دوایی کردوە‪ .‬کۆشکەکەی‬ ‫مس���تەفا زیهنی پاشا لەئەس���تەموڵ ناوبانگی‬ ‫دەرکردب���و و مزگەوت‌و قوتابخان���ەی بەناوەوە‬ ‫هەبو‪ .‬مس���تەفا زیهنی پاش���ا پیاوێکی دیندار‬ ‫ب���وەو چەند کتێبێک���ی لەب���واری ئاینییەکاندا‬ ‫نوس���یوە‪ .‬س���ەرچاوەکان ب���اس لەکتێبەکانی‬ ‫"بیانی حەقیقەت‪ ،‬علم‌و اسالم‪ ،‬مقیاس االخالق‪،‬‬ ‫قوای معنویەو اس�ل�امدە خالف���ت" دەکەن کە‬ ‫مستەفا زیهنی پاشا باڵوی کردونەتەوە‪ .‬کتێبی‬ ‫بەیانی حەقیقەت لەساڵی ‪ ١٣٢٧‬رۆمی (‪)١٩١١‬‬ ‫باڵوبوەتەوە‪ .‬مس���تەفا زیهنی پاشا چوار کوڕی‬ ‫هەبوە‪ .‬کوڕەکانی هەمویان پلەوپایەی بەرزیان‬ ‫لەدەزگاکان���ی دەوڵەتدا بەدەس���تهێناوە‪ .‬کوڕە‬ ‫گەورەکەی ئیس���ماعیل حەقی بابان لەس���اڵی‬ ‫‪ ١٩١١‬وه‌زیری خوێندن بوه‌‪ ،‬حوس���ێن شوکری‬ ‫له‌زانک���ۆی ئه‌س���ته‌موڵ مامۆس���تای زانک���ۆو‬ ‫ڕاگ���ری کۆلێجی ئابوری بوه‪ ،‬ب���ۆ ماوه‌یه‌کیش‬ ‫سه‌رنوس���ه‌ری ڕۆژنامه‌ی ته‌رجومان بوه‌‪ .‬ته‌نها‬ ‫حیکم���ەت به‌فه‌رم���ی له‌س���ه‌رده‌می کۆماریدا‬ ‫پاش���ناوی بابانی هه‌ڵگرتب���و‪ .‬حیکمه‌ت باوکی‬ ‫جیهاد بابانه‌ که‌ رۆژنامەن���وس‌و په‌رله‌مانته‌ری‬ ‫پارتی گه‌ل���ی کۆم���اری‌و وه‌زیر ب���و‌ه له‌چه‌ند‬ ‫کابینه‌یه‌کی شه‌س���ته‌کان‌و هه‌شتاکانی سه‌ده‌ی‬ ‫ڕابردو له‌تورکیا‌‪ .‬جیهاد باب���ان ڕۆژنامه‌وانێکی‬ ‫دی���اری تورکی���او دامه‌زرێن���ه‌ری س���ه‌ندیکای‬ ‫ڕۆژنامه‌وانان���ی تورکی���ا ب���و‪ .‬له‌کات���ی خۆیدا‬ ‫به‌رله‌وه‌ی ببێت ‌ه سه‌رنوسه‌ری ڕۆژنامه‌ی ئوڵوس‌و‬ ‫خاوه‌ن ڕۆژنامه‌ی ته‌سویر‪ ،‬له‌چه‌ندین ڕۆژنامه‌ی‬ ‫تردا کاری کردوه‌و چه‌ند کتێبێکی باڵوکردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫جیهاد باب���ان مامی ئایش���ه‌خانی هاوس���ه‌ر‌ی‬ ‫نوس���ه‌ری گه‌وره‌ی تورکیای به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ک کورد‬ ‫یه‌ش���ار که‌ماله‪ .‬جیهاد بابا ‌ن لەس���اڵی ‪١٩٨٤‬‬ ‫کۆچی دوایی کرد‪.‬‬ ‫لەنێ���و کوڕەکانی مس���تەفا زیهنی پاش���ادا‪،‬‬ ‫ئەحم���ەد نەعیمی���ان ش���وێنپێی باوکی کەوت‬ ‫لەباوەڕمەندی‌و نوس���ین‌و توێژین���ەوە لەبواری‬ ‫زانس���تە ئیس�ل�امییەکاندا‪ .‬ب���ەو پێی���ەی ئەو‬ ‫لەبنەماڵ���ەی ن���اوداری بابانەکان ب���و و باوکی‬ ‫خ���اوەن پێگەی کۆمەاڵیەتی دی���ارو پلەوپایەی‬ ‫بااڵ ب���و لەدەوڵەتدا‪ ،‬ئ���ەوا دەرفەتی خوێندن‌و‬ ‫پەروەردەو هەڵکش���ان بەپایەکانی دەس���ەاڵتدا‬ ‫لەبەردەمیدا ئاوااڵ بون‪ .‬وادیارە ئەحمەد نەعیم‬ ‫بابانزادە حەزی بەفەرمانبەری ئاسایی نەکردوەو‬ ‫دڵی زیاتر بۆ خوێندن‌و زانس���ت لێیداوە‪ .‬دوای‬ ‫چەند ساڵێک کارکردن لەفەرمانگەکانی دەوڵەت‪،‬‬ ‫بەیەکجاری خۆی بۆ کاری مامۆستایی‌و نوسین‌و‬ ‫وەرگێڕان تەرخان دەکات‪.‬‬ ‫ئەحمەد نەعیم خوێندنی س���ەرەتایی لەبەغدا‬ ‫دەس���تپێکردو دوای ئ���ەوە ه���ەر ل���ەوێ چوە‬ ‫قوتابخانەی ڕوش���دییەی ناوەن���دی‪ .‬دواتر ڕوی‬ ‫لەئەس���تەموڵ کردو لەس���اڵی ‪ ١٨٩١‬ئامادەیی‬ ‫گەاڵتەسەرای س���وڵتانی (لیسێی گەاڵتەسەرای‬ ‫ئێستا)‪ ،‬کە مندااڵنی کاربەدەستان‌و گەورەپیاوانی‬ ‫دەوڵەت تێیدا دەیانخوێند‪ ،‬تەواوکرد‪ .‬لەس���اڵی‬ ‫‪ ١٨٩٤‬قوتابخانەی موڵکییەی تەواوکرد‪ .‬ئەمەی‬

‫مسته‌فا زیهنی پاشای بابان‬

‫ئارامگه‌ی ئه‌حمه‌د نه‌عیم بابانزاده‌ له‌گۆڕستانی ده‌روازه‌ی ئه‌دڕنه‌‬ ‫دواییان قوتابخانەیەکی بااڵ بو بۆ ئامادەکردنی‬ ‫کارمەندان‌و فەرمانبەرانی دەوڵەتی عوس���مانی‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە ئەحم���ەد نەعی���م لەقوتابخان���ەی‬ ‫دەوڵەت���ی خوێندبوی‌و نەچوبوە مەدرەس���ەی‬ ‫ئاینی‪ ،‬بەاڵم بەهەوڵی مامۆستایەکانی‌و ڕێنمایی‬ ‫باوکی هەوڵی زۆریدا لەزانس���تە ئیسالمییەکان‌و‬ ‫زمانی عەرەبیدا ش���ارەزایی تەواو پەیدا بکات‪.‬‬ ‫کاریگەری باوکی لەم بوارەدا بەزەقی بەسەرێوە‬ ‫دی���ارە‪ .‬بەلێکدانەوەی ئەو س���ەردەمەی مێژو‪،‬‬ ‫ئەوەی توانای بەسەر زمانی عەرەبیدا بشکایەو‬ ‫لەزانستە ئیسالمییەکاندا ش���ارەزایی هەبوایە‪،‬‬ ‫ئ���ەوا کلیلی کولت���وری ڕٶژهەاڵت���ی لەگیرفاندا‬ ‫بو‪ .‬ئەحمەد نەعی���م بابانزادە نەک تەنها کلیلی‬ ‫کولت���وری ڕۆژهەاڵت���ی لەگیرفاندا ب���و‪ ،‬بەڵکو‬ ‫بەه���ۆی زانینی زمانی فرەنس���ییەوەو ئاگاداری‬ ‫لەکولت���وری ڕۆژئاوای���ی‌و وەرگێڕان���ی چەن���د‬ ‫بەرهەمێکی نوسەران‌و فەیلەسوفە ڕۆژئاواییەکان‬ ‫لەفرەنسییەوە بۆ س���ەر زمانی تورکی‪ ،‬دەکرێ‬ ‫بڵێین کلیلی کولتوری ڕۆژئاواشی بەدەستهێنابو‪.‬‬ ‫لەقوتابخان���ەی گەاڵتەس���ەرای قوتابیان فێری‬ ‫زمان‌و زانس���تی ڕۆژئاوا دەک���ران‪ .‬ئەو دەمەش‬ ‫زمانی زانست‌و کولتوری ڕۆژئاوا فرەنسی بو نەک‬ ‫ئینگلیزی‪ .‬بەخوێندنی زانستە هاوچەرخەکانیش‬ ‫وەک فیزیا‪ ،‬کیمیا‪ ،‬زانس���تە سروش���تییەکان‪،‬‬ ‫فەل���ەك‌و مێ���ژو فێرخ���وازان بەئامادەک���راو و‬ ‫پێگەیش���تو دائەنران‪ .‬لەقوتابخانەی مولکییەش‬ ‫فێری کاروباری بەڕێوەبردن‌و کارگێڕی دەکران‪.‬‬ ‫هەر ئەو س���اڵەی خوێندنی تەواو کرد‪ ،‬ژیانی‬ ‫فەرمانبەری لەدەزگاکانی دەوڵەت دەستپێکرد‪.‬‬ ‫بەوەرگێڕی زمانی عەرەبی لەهۆبەی وەرگێڕانی‬ ‫وەزارەت���ی دەرەوەی دەوڵەت���ی عوس���مانی‬ ‫(نەزارەت���ی خارجیە) لەئەس���تەموڵ دامەزرا‪.‬‬ ‫ساڵی دواتر‪ ،‬واتا لەس���اڵی ‪ ،١٨٩٥‬لەتەک ئەو‬ ‫کارەیدا دەس���تیکرد بەوتنەوەی وانەکانی زمانی‬ ‫عەرەبی لەلیس���ێی (ئامادەیی) گەاڵتەسەرای‪،‬‬ ‫ک���ە بۆ خ���ۆی خوێندنی ئامادەی���ی تێدا تەواو‬ ‫کردب���و‪ .‬زیاتر لەدە س���اڵ لەس���ەر وانەوتنەوە‬ ‫ب���ەردەوام بو‪ .‬بەرهەمی زانس���تی ئەو کارەی‬ ‫چەن���د کتێبێک ب���و لەبواری س���ەرف‌و زمانی‬ ‫عەرەبی���دا‪ .‬ئەوان���ەی لەژی���ان‌و بەرهەمەکانی‬ ‫دەکۆڵن���ەوە ئاماژە بەوە دەک���ەن کە بابانزادە‬ ‫گرنگییەک���ی زۆری ئ���ەدا بەئامادەکردن���ی ئەو‬ ‫وانانەی دەیوتن���ەوەو لەدواییدا کۆیدەکردنەوەو‬ ‫ڕێکیدەخس���تن‌و دەیکردن بەکتێ���ب‪ .‬کارکردنی‬ ‫لەم بوارەدا پێخۆش بو‪ ،‬بۆیە لەدوای شۆڕش���ی‬ ‫ئیتیحادیی���ەکان بەیەکجاری ش���وێنی کارەکەی‬ ‫ب���ۆ وەزارەت���ی خوێندن (نەزارەت���ی معاریف)‬ ‫گواستەوە‪.‬‬ ‫لەم وەزارەتەدا پلەوپایەی گرنگی بەدەستهێنا‪.‬‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی بااڵی فەرمانگەی زانستیی‬ ‫وەزارەت���ی خوێن���دن (‪ ،)١٩٠٨‬بەڕێوەب���ەری‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی قوتابخانە ڕوشدییەکان (‪١٩٠٨‬‬ ‫– ‪ ،)١٩١١‬بەڕێوەبەری گش���تی خوێندنی بااڵو‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی ڕیفۆرمی زانس���تی (‪١٩١١‬‬ ‫– ‪ )١٩١٥‬بو‪ .‬لەس���اڵی ‪ ١٩١٤‬بو بەمامۆس���تا‬ ‫لەکۆلێجی ئەدەبی���ات‌و ئیالهیاتی دارولفنون تا‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٣٣‬لەو کارەیدا بەردەوام بو‪ .‬لەساڵی‬ ‫‪ ١٩١٩‬کرا ب���ە بەڕێوەبەری گش���تی دارولفنون‬ ‫"واتا س���ەرۆکی زانکۆ"‪ .‬هەر لەوساڵەدا لەسەر‬ ‫پێش���نیاری شەیخولئیسالم موس���تەفا سەبری‬ ‫ئەفەندی بۆ س���وڵتان وەحیدەدی���ن‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫نەعیم ک���را بەئەندامی ئەنجومەنی پیاوماقواڵن‪.‬‬ ‫زۆری الگ���ران بو ئەو ئەندامەتییە قەبوڵ بکات‌و‬ ‫تکای لەشەیخولئیس�ل�ام کرد ناوی لەلیستەکە‬ ‫دەربێن���ن‪ ،‬بەاڵم داخوازییەک���ەی قەبوڵ نەکرا‪.‬‬ ‫وادی���ارە نەدەکرا فەرمانی س���وڵتان‌و داخوازی‬ ‫شەیخولئیس�ل�ام ڕەتبکاتەوە‪ ،‬بۆی���ە بەناچاری‬

‫هەندێ لەنوسەرانی‬ ‫سەر بەرەوتی‬ ‫ئیسالمی لەتورکیا‬ ‫بەخەمگینییەوە‬ ‫باس لەوە ئەکەن‬ ‫کە ژمارەی ئەوانەی‬ ‫لەمەراسیمی‬ ‫بەخاکسپاردنی‬ ‫پیاوێکی وا گەورەدا‬ ‫بەشدارییان‬ ‫کردبو لەدە کەس‬ ‫تێنەئەپەڕی‬ ‫قەبوڵی کرد‪ .‬لەس���ەر ناوی فیرقەی حوڕییەت‌و‬ ‫ئیئتیالف ب���وە ئەندامی ئ���ەو ئەنجومەنە‪ .‬ئەو‬ ‫سەردەمە هێشتا دەس���تەواژەی حیزب لەئارادا‬ ‫نەب���و‪ ،‬بەڵکو وش���ەی فیرقە ب���ەکار ئەهێنرا‪.‬‬ ‫ت���ا دوامانگەکان���ی س���اڵی ‪ ١٩٢٢‬ئەندامەت���ی‬ ‫بابانزادە لەو ئەنجومەنە ب���ەردەوام بو‪ .‬لەگەڵ‬ ‫هەڵوەش���اندنەوەی س���ەڵتەنەت‌و راماڵین���ی‬ ‫حکومەتی س���وڵتاندا کاری سیناتۆری ئەحمەد‬ ‫نەعیم بابانزادەش کۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫لەئامادەی���ی گەاڵتەس���ەرای‌و دواتری���ش‬ ‫لەکۆلێ���ژی ئەدەبیاتی دارولفنون‪ ،‬کە لەس���اڵی‬ ‫‪ ١٩٣٣‬ک���را بەزانکۆی ئەس���تەموڵ‪ ،‬ژمارەیەکی‬ ‫زۆری لەنوسەران‪ ،‬ڕۆش���نبیران‌و کاربەدەستانی‬ ‫دەوڵ���ەت پێگەیاند‪ .‬بەهۆی ئ���ەو کارەو وتارو‬ ‫کتێبەکانیی���ەوە ن���او و ناوبانگ���ی پەیدا کرد‪.‬‬ ‫زۆر لەوانەی لەس���ەر دەس���تی ئەحمەد نەعیم‬ ‫بابانزادە خوێندویانە لەبیرەوەرییەکانی خۆیاندا‬ ‫پەس���نیانداوەو ئاماژەیان بەشێوازی کارکردن‌و‬ ‫زانای���ی‌و هەڵس���وکەوتی لەفێرخوازاندا کردوە‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ ١٩٠١‬دەستیکرد بەنوسین‌و باڵوکردنەوە‬ ‫لەرۆژنامەو گۆڤارەکانی ئەو سەردەمەدا‪.‬‬ ‫لەدوای گەیش���تنی کەمالییەکان بەدەسەاڵت‪،‬‬ ‫وەزارەتی خوێندن لەحکومەتی کەمالی ڕێگەیدا‬ ‫بەئەحم���ەد نەعی���م بابان���زادە بگەڕێت���ەوە بۆ‬ ‫مامۆس���تایی لەکۆلێجی ئەدەبیاتی دارولفنون‪.‬‬ ‫ئەحم���ەد نەعی���م بابەتەکان���ی بنەماکان���ی‬ ‫فەلسەفە‪ ،‬فەلسەفەی ئیس�ل�امی‪ ،‬میتافیزیك‪،‬‬ ‫س���ایکۆلۆجیا‪ ،‬ئاکاری ئیسالمی‌و لۆژیك ‪...‬هتد‬ ‫بەقوتابییەکانی ئەو کۆلێجە دەوتەوەو لەهەمان‬

‫ئه‌حمه‌د نه‌عیم بابانزاده‌‬ ‫کاتدا لەس���ەر نوس���ین‌و توێژینەوەش بەردەوام‬ ‫ب���و‪ .‬بەدرێژای���ی ئ���ەو س���ااڵنەی لەوەزارەتی‬ ‫خوێندن‌و زانکۆ بو‪ ،‬چاالکانە لەریفۆرمی بابەت‌و‬ ‫پرۆگرامەکانی خوێن���دن لەقوتابخانەو کۆلێجی‬ ‫ئەدەبیاتدا بەش���داری ئەک���رد‪ .‬رۆڵی گەورەی‬ ‫هەبو لەداهێنان���ی ژمارەیەکی زۆر لەزاراوەکانی‬ ‫فەلس���ەفە‪ ،‬دەرونزانی‌و هونەر بەزمانی تورکی‪.‬‬ ‫ش���ارەزایانی ئەم بواران���ە لەتورکیا دان بەوەدا‬ ‫ئەنێن کە زمانی تورکی قەرزاری بابانزادەیە‪.‬‬ ‫بابانزادە زمانی تورکی‪ ،‬فارس���ی‪ ،‬عەرەبی‌و‬ ‫فەرەنسی زۆر بەباش���ی زانیوە‪ .‬بەپێی هەندێ‬ ‫سەرچاوە زمانی کوردیش���ی زانیوە‪ ،‬نازانین تا‬ ‫چەند توانای بەس���ەریدا ش���کاوە‪ .‬بەو پێیەی‬ ‫لەبەغ���دا هاتۆت���ە دونیاوەو هەرل���ەوێ نراوەتە‬ ‫ب���ەر خوێن���دن‌و دواییش چوەتە ئەس���تەموڵ‪.‬‬ ‫لەئەس���تەموڵ خوێندنی تەواو ک���ردوەو هەمو‬ ‫ژیانی لەوێ بردوەتە س���ەرو کتێب‌و وتارەکانی‬ ‫هەمو بەزمانی تورکی عوس���مانی نوسیوە‪ .‬هیچ‬ ‫س���ەرچاوەو بەڵگەیەکمان لەبەردەستدا نیە ئەم‬ ‫پرسەمان بۆ یەکالبکاتەوە‪.‬‬ ‫بابانزادە خزمەتی گەورەی بەزمان‌و کولتوری‬ ‫تورکی کردوە‪ ،‬بەتایبەتی لەبوارەکانی فێرکردن‌و‬ ‫خوێندنی بااڵ‪ ،‬فەلسەفەو زانستە ئیسالمییەکان‪.‬‬ ‫لەنێو توێژی خوێنەوارانی تورکیا لەدوای ساڵی‬ ‫‪١٩٠٨‬و بەتایبەتی دوای گەیشتنی کەمالییەکان‬ ‫بەدەس���ەاڵت‪ ،‬بازاڕی بیرو بۆچونەکانی ئەحمەد‬ ‫نەعی���م نەک هەر زۆر کز بب���و‪ ،‬بەڵکو بەتوندی‬ ‫دژایەتی ئەکران‪ .‬لەگەڵ ئەوەشدا تا مرد لەسەر‬ ‫بیروبۆچونەکانی خۆی ب���ەردەوام بو و ملی بۆ‬ ‫خواس���تەکانی ئیتیحادی‌و کەمالیی���ەکان نەدا‪.‬‬ ‫دەسەاڵتی کەمالی لەساڵی ‪ ١٩٣٣‬لەژێر پەردەی‬ ‫ڕیفۆرمی خوێندنی بااڵ‪ ،‬رێگەی بەکەسانی وەک‬ ‫ئەحمەد نەعیم نەدا لەزانکۆ بمێننەوە بەبیانوی‬ ‫ئ���ەوەی بڕوانام���ەی دکتۆرایان نی���ە‪ .‬ئەوانەی‬ ‫لەزانک���ۆی ئەس���تەموڵ دامەزرێن���ران دەبوایە‬ ‫هەڵگ���ری بڕوانامەی دکتۆراب���ن‪ .‬لەوکاتەدا کە‬ ‫خوێندنی دکتۆرا لەتورکیا نەبو‪ ،‬هەڵگرانی ئەو‬ ‫بڕوانامەیە یا ئەو کەس���انە ب���ون کە لەئەوروپا‬ ‫خوێندبوی���ان‌و دکتۆرایان بەدەس���تهێنابو‪ ،‬یان‬ ‫ئ���ەو پرۆفیس���ۆرە ئەڵم���ان‌و ئەوروپییانە بون‬ ‫کە لەدەس���ت نازیی���ەکان هەڵهاتب���ون‌و ڕویان‬ ‫لەواڵتان���ی تر کردبو و هەن���دێ لەمانە هاتبونە‬ ‫تورکیا‪ .‬ئەم دو گروپەش دەقاودەق ئەوانە بون‬ ‫کە مس���تەفا کەمال پێویس���تی پێیان هەبو و‬ ‫لەگەڵ دیدو بۆچونەکانیدا دەگونجان‪ .‬لەرێگەی‬ ‫ئەو ڕیفۆرمەوە‪ ،‬موس���تەفا کەمال دەیویس���ت‬ ‫ناوەندەکانی خوێندن لەمامۆستایانی سەردەمی‬ ‫پێشو پاک بکاتەوە‪ .‬لە ‪ ١٥١‬مامۆستای دارولفنون‬ ‫تەنه���ا پەنجاو نۆیان ڕێگەی���ان پێدرا لەناوەندە‬ ‫نوێکەی خوێندنی بااڵدا‪ ،‬واتا زانکۆی ئەستەموڵ‬ ‫ب���ەردوام بن‪ .‬دەبێت کوردبون‌و ئیس�ل�امیبونی‬ ‫ئەحمەد نەعیم بابانزادە رۆڵی کەمیان نەبوبێت‬ ‫لەپاکتاوکردنی‌و دورخس���تنەوەیدا لەزانکۆ‪ .‬هەر‬ ‫ئەو ساڵە‪ ،‬واتا لە ‪ ١٩٣٣‬خانەنشین کراو ساڵی‬ ‫دواتر‪ ،‬لەرۆژی دوشەممە ‪ ١٣‬ئابی ‪ ١٩٣٤‬لەکاتی‬ ‫نوێ���ژی نیوەڕۆدا کۆچی دوای���ی کرد‪ .‬بۆ ڕۆژی‬ ‫دواتر وات���ا ‪ ١٤‬ئاب لە قەبرس���تانی دەروازەی‬ ‫ئەدڕنە بەخاك سپێردرا‪.‬‬ ‫هەندێ لەنوس���ەرانی سەر بەرەوتی ئیسالمی‬ ‫لەتورکی���ا بەخەمگینییەوە باس لەوە ئەکەن کە‬ ‫ژمارەی ئەوانەی لەمەراس���یمی بەخاکسپاردنی‬ ‫پیاوێک���ی وا گ���ەورەدا بەش���دارییان کردبو لە‬ ‫دە ک���ەس تێنەئەپ���ەڕی‪ .‬هەڵبەت���ە چاوەڕێی‬ ‫ئ���ەوە نەئەک���را خەڵکێک���ی زۆر دوای تەرمی‬ ‫کەس���ایەتییەک بک���ەون‪ ،‬ک���ە بەڕەچەڵ���ەک‬ ‫کوردو هەڵگری بیرێک���ی ئاینیی ناکۆکە لەگەڵ‬ ‫بیروبۆچونەکانی مس���تەفا کەمالدا‪ ،‬س���ەرباری‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫‪Awene‬‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر‬

‫هه‌ڵه‌ی‌ ته‌كنیكی‌‌و‬ ‫ته‌كنیكی‌ هه‌ڵه‌‬ ‫ میران محه‌مه‌د‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ دوێنێی‌ چوار حزبه‌ كوردس���تانیه‌كه‌‪ ،‬له‌باره‌گای‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫نیش���تمانی‌ كوردس���تان جارێكیتر بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانی‌ وه‌ك به‌ش���ێكی‌ دابڕیوی‌ پرۆسه‌ ‌ی‬ ‫سیاس���ی‌ هه‌رێمی‌ كوردس���تان وێنا كرد‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ جیاوازییه‌ك له‌ئ���ارادا هه‌بو‪ ،‬به‌وه‌ی‌‬ ‫له‌ق���ه‌اڵی‌ ده‌نگده‌ران���ی‌ بزوتنه‌وه‌ك���ه‌داو له‌س���ه‌روه‌ختی‌ به‌ڵێنی‌ ژێر به‌ژێ���ری‌ یه‌كێتیدا‪،‬‬ ‫له‌باره‌گاكه‌ی‌ ئه‌واندا كۆبونه‌وه‌كه‌ به‌ڕێوه‌چو‪ ،‬ئه‌مجاره‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیس�ل�امیش تیایدا به‌شدار‬ ‫بو‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئه‌جندای‌ كۆبونه‌وه‌كه‌ تایبه‌ت به‌ به‌غداو بۆ یه‌ك هه‌ڵوێس���تی‌‌و یه‌ك گوتاری‌‬ ‫ب���و به‌رامبه‌ر هێزه‌ عێراقیه‌كان‪ ،‬كه‌چی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان به‌ش���داری‌ كردنی‌ ره‌تكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫پاساوی‌ بۆ ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ ئاشكرایه‌ كه‌ چه‌ند مانگێكه‌‌و ده‌ڵێ‌ هه‌تا بارودۆخی‌ كوردستان‬ ‫ئاس���ایی‌ نه‌كرێته‌وه‌و نه‌چێته‌وه‌ پێش ‪12‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ر‌و س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان ده‌س���ت‬ ‫ب���ه‌كار نه‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬هه‌مو گفتوگۆو دانیش���تنێك له‌گ���ه‌ڵ‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان‬ ‫ره‌تده‌كه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ر له‌س���ه‌ره‌تای‌ روداوه‌كانی‌ ئۆكتۆبه‌ره‌وه‌ له‌به‌غداو به‌پاساوی‌ مه‌سه‌له‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و‬ ‫نیشتمانیه‌كان‪ ،‬فراكسیۆنه‌ كوردستانیه‌كان به‌فراكسیۆنی‌ گۆڕانیشه‌وه‌ كۆبونه‌وه‌و دیداری‌‬ ‫هاوبه‌ش ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫پرس���یار ئه‌وه‌یه‌‪ :‬خۆ ئه‌جندای‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ دوێنێش هه‌ر بۆ هه‌مان پرس‌و مه‌به‌س���ت بو‪،‬‬ ‫ئه‌ی‌ س���یحری‌ به‌شدار نه‌بونی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان چی‌ بو؟ ئه‌گه‌ر پارتی‌ بون له‌به‌غدا هه‌تا‬ ‫به‌رته‌له‌ هه‌ر پارتی‌ بون بێت‪.‬‬ ‫خ���ۆ ئه‌گه‌ر به‌ش���دارنه‌بونی‌ به‌مان���ای‌ ره‌ت كردن���ه‌وه‌ی‌ ناوه‌ڕۆكی‌ راگه‌یه‌ن���دراوی‌ چوار‬ ‫حزبه‌كه‌یه‌‪ ،‬جێگه‌ی‌ خۆیه‌تی‌‌و هه‌ق وایه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان هه‌ڵوێس���تی‌ خۆی‌ رابگه‌یه‌نێ‌‌و‬ ‫ره‌تیبكاته‌وه‌‪ ،‬كه‌ هه‌تا ئه‌م چركه‌س���اته‌ نه‌یكردوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر پێچه‌وانه‌یه‌و فراكسیۆنی‌ گۆڕان‬ ‫له‌به‌غدا پشتیوانی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ ته‌كتیكێكی‌ هه‌ڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫راگه‌یه‌ندراوی‌ ‪3/27‬ی‌ فراكسیۆنه‌ كوردستانیه‌كان له‌به‌غدا‪ ،‬كه‌ به‌هه‌ڵه‌ی‌ چاپ یان نه‌زانی‌‬ ‫به‌‪ 3/17‬ده‌ركراوه‌‪ ،‬وه‌ك له‌خاڵی‌ پێنجه‌می‌ ئه‌م راگه‌یه‌ندراوه‌دا هاتوه‌ كه‌ "بۆ هه‌ماهه‌نگی‌‬ ‫كردنی‌ نوێنه‌رایه‌تی‌ به‌غدا‪ ،‬په‌یام ئاڕاسته‌ی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ حیزبه‌ كوردستانیه‌كان بكرێ‌"‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ڕاگه‌یاندنی‌ چوار حزبه‌كه‌دا‪ ،‬له‌خاڵی‌ دوه‌مدا ده‌ڵێ‌ "سه‌ركردایه‌تی‌ سیاسی‌ كوردستان‬ ‫به‌رپرسیاری‌ راسته‌وخۆی‌ پرۆسه‌ی‌ سیاسیه‌ له‌چاره‌نوسی‌ سیاسی‌ كوردستان"!‬ ‫ئایا نوێنه‌ره‌كانی‌ گۆڕان هه‌ڵوێس���تی‌ ئه‌مڕۆ‌و سبه‌ینێیان چییه‌؟ ئه‌وانیش بێده‌نگ ده‌بن؟‬ ‫گه‌لۆ نازانن س���ه‌ركردایه‌تی‌ سیاس���ی‌ كوردس���تان له‌س���ه‌روه‌ختی‌ ئه‌م كوده‌تایه‌دا‪ ،‬كێ‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی‌ ده‌كات؟ نازانن كێ‌ دۆسیه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌ ده‌ره‌كییه‌كانی‌ له‌ده‌ستدایه‌؟ نازانن‬ ‫كێ‌ بڕیاری‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ له‌س���ه‌ر رێككه‌وتن یان رێككنه‌كه‌وتن له‌گه‌ڵ‌ حكومه‌تی‌ ناوه‌ندی‌‬ ‫به‌غدا ده‌دات؟‬ ‫هه‌مو ئه‌مانه‌ ئاش���كران كه‌ پرۆسه‌ی‌ سیاسی‌‌و په‌یوه‌ندیه‌كانی‌ كورد له‌گه‌ڵ‌ به‌غدا له‌الیه‌ن‬ ‫ك���ێ‌‌و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ چ الیه‌نێكی‌ سیاس���ی‌ ئاڕاس���ته‌ ده‌كرێن! بێده‌نگ���ی‌ به‌ارمبه‌ر به‌و‬ ‫كۆبونه‌وه‌یه‌‪ ،‬فرتوفێڵی‌ سیاس���ه‌ته‌‪ ،‬فرتوفێڵی‌ به‌ڵێن‌و هه‌ڵوێس���تێكی‌ پڕ له‌شه‌رمه‌زارییه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌كی‌ ته‌كنیكی‌ تره‌‌و نابێت نوێنه‌ره‌كانی‌ گۆڕان له‌ژێر هیچ فش���ار‌و پاساوێكی‌ تردا‪،‬‬ ‫په‌یام ئاڕاسته‌ی‌ بارزانی‌ بكه‌ن‪.‬‬

‫ی ‪ 1934‬دامه‌زراوه‌‬ ‫ی ئازار ‌‬ ‫له‌‪‌ 31‬‬ ‫یوسف س���ه‌لمان یوس���ف (فه‌هد) دامه‌زرێن ‌هر‌و یه‌كه‌مین‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1949‬دا له‌الی���ه‌ن رژێم ‌‬ ‫ی بو‪ ،‬ئ���ه‌و له‌س���اڵ ‌‬ ‫س���كرتێر ‌‬ ‫پاشایه‌تییه‌وه‌ له‌سێداره‌ درا‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌بێت ‌ه سكرتێر ‌‬ ‫له‌‪1949‬ه‌و‌ه تا ‪ 1953‬به‌هادین نور ‌‬ ‫ی حزب‬ ‫كۆمیت ‌هی‌ ناوه‌ند ‌‬ ‫له‌‪1953‬ه‌و‌ه ت���ا ‪ 1955‬هه‌ری���ه‌ك له‌كه‌ریم ئه‌حمه‌دو‬ ‫حه‌مید عوسمان وه‌ك سكرتێر حزب به‌ڕێوه‌به‌رن‬ ‫ی ناسراو به‌سه‌الم‬ ‫ی ‪1955‬یشه‌و‌ه حسێن راد ‌‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی حزب‬ ‫عادل ده‌بێت ‌ه سكرتێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرنگ له‌پش���تیوانیكردن ‌‬ ‫ی رۆڵێك��� ‌‬ ‫ی ش���یوع ‌‬ ‫حزب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 14‬‬ ‫عه‌بدولكه‌ریم قاس���مدا ده‌بینێت له‌پاش شۆڕش ‌‬ ‫ی ‪1958‬‬ ‫ته‌موز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شوبات ‌‬ ‫ی كوده‌تا ‌‬ ‫سه‌الم عادل دوا ‌‬ ‫ی به‌عسیه‌كاندا‬ ‫‪ 1963‬له‌ژێر ئه‌شكه‌نج ‌ه ‌‬ ‫گیان له‌ده‌ستده‌دات‬ ‫ی به‌عسیه‌كانه‌و‌ه ك ‌ه ‪ 5000‬ئه‌ندامیان‬ ‫ی كوشتار ‌‬ ‫له‌دوا ‌‬ ‫ی پێش���مه‌رگ ‌ه‬ ‫ی ‪1963‬دا‪ ،‬هێز ‌‬ ‫لێده‌كوژرێت له‌س���اڵ ‌‬ ‫ی شۆڕشی‌ ئه‌یلول پێكده‌هێنن‬ ‫به‌پشتیوان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حزب ‌‬ ‫ی ‪1964‬ه‌و‌ه عه‌زیز محه‌مه‌د ده‌بێت ‌ه سكرتێر ‌‬ ‫له‌س���اڵ ‌‬ ‫شیوعی‌‬ ‫ی دوكه‌رت ده‌بێت‪،‬‬ ‫ی ش���یوع ‌‬ ‫ی حزب ‌‬ ‫ی ‪ ،1967‬سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی ك ‌ه عه‌زیز ئه‌لحاج‬ ‫ی ناوه‌ن���د ‌‬ ‫ی ناوه‌ندی‌‌و س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫كۆمیت ‌ه ‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتی‌ ده‌كات‬

‫حیزبی‌ شیوعی‌ عێراق‬ ‫بو به‌‪ 82‬ساڵ‌‬

‫ی‬ ‫ی سۆڤیه‌ت به‌ر‌ه ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ی به‌هاندان ‌‬ ‫ی شیوع ‌‬ ‫له‌‪1973‬دا‪ ،‬حزب ‌‬ ‫ی به‌عس پێكده‌هێنن‌و‬ ‫ی پێشكه‌وتنخواز له‌گه‌ ‌ڵ حیزب ‌‬ ‫نیشتمان ‌‬ ‫ی به‌عس‬ ‫ی حزب ‌‬ ‫ی ‪1974‬دا پاڵپشت ‌‬ ‫ی شۆڕش ‌‬ ‫له‌هه‌ڵگیرسانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی شۆڕشی‌ ئه‌یلول‬ ‫ده‌كه‌ن له‌دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1978‬ش���یوعیه‌كان ده‌كه‌وت��� ‌ه ب���ه‌ر ش���ااڵو ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 31‬ئه‌فس���ه‌ر له‌سوپا ‌‬ ‫به‌عس���یه‌كان‪ ،‬ك ‌ه به‌ئیعدام كردن ‌‬ ‫ی بون ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬پاشان‬ ‫ی ش���یوع ‌‬ ‫عێراقدا به‌تۆمه‌ت ‌‬ ‫ی زیندان‌و‬ ‫ی شیوعییه‌كان روبه‌ڕو ‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی‌‌و جه‌ماوه‌ر ‌‬ ‫راوه‌دونان ده‌بنه‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌كدار ‌‬ ‫ی ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫ی ده‌س���تپێكردن ‌‬ ‫ی ‪ 1979‬بڕیار ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌عس راده‌گه‌یه‌نێت‌و بنك���ه‌و باره‌گاكان ‌‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫ل���ه‌دژ ‌‬ ‫ده‌گوازێته‌و‌ه بۆ ناوچ ‌ه رزگاركراوه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫ی‬ ‫‪ 1982‬له‌گه‌ ‌ڵ پارتی‌‌و سۆشیالیس���ت‌و پاس���ۆك به‌ر‌ه ‌‬ ‫"جود" پێكده‌هێنێت‬ ‫ی ناوخۆدا له‌الیه‌ن یه‌كێتییه‌و‌ه‬ ‫ی ‪ 1983‬له‌ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫زه‌برێكی‌ گه‌ور‌هی‌ به‌رده‌كه‌وێت له‌پشتئاشان‬ ‫ی پێنجه‌میدا‪ ،‬عه‌زیز محه‌مه‌د ده‌ست‬ ‫ی ‪ 1993‬له‌كۆنگر‌ه ‌‬ ‫س���اڵ ‌‬ ‫ی حزب ده‌كێش���ێته‌وه‌و حه‌مید مه‌جید موس���ا‬ ‫له‌س���كرتێری ‌‬ ‫له‌وساو‌ه تا ئه‌مڕۆ ده‌بێت ‌ه سكرتێر‪ ،‬هه‌ر له‌هه‌مان كۆنگره‌دا‪،‬‬ ‫ی كوردس���تان ده‌درێت ك ‌ه‬ ‫ی ش���یوع ‌‬ ‫ی حزب ‌‬ ‫ی پێكهێنان ‌‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫كه‌ریم ئه‌حمه‌د ده‌بێت ‌ه سكرتێری‬ ‫ی‬ ‫ی دیار ‌‬ ‫ی ئه‌ده‌بی‌‌و هونه‌ر ‌‬ ‫ی رابردودا چه‌ندین كه‌سایه‌ت ‌‬ ‫له‌‪ 82‬س���اڵ ‌‬ ‫وه‌ك مزه‌فه‌ر نه‌واب‪ ،‬عه‌بدولوه‌هاب به‌یاتی‌‪ ،‬فوئاد س���الم‪ ،‬گۆران‪،‬‬ ‫ی حزبی‌ شیوعی‌ بون‬ ‫ی عامل‪ ..‬ئه‌ندام ‌‬ ‫فالح عه‌بدولجه‌بار‪ ،‬رشد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سۆڤیه‌ت‌و گوێڕایه‌ڵ ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ی نزیك ‌‬ ‫ی سارد دۆس���ت ‌‬ ‫ی جه‌نگ ‌‬ ‫‌ به‌درێژای ‌‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ بوه‌‬ ‫ئێستا یه‌ك په‌رله‌مانتاری‌ هه‌یه‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬