ژماره‌(528) ژماره‌ی نوێی ئاوێنه‌

‫؟‬ ‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫‪Sinoma Industry & Trade‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)528‬‬ ‫سێشەممە ‪2016/5/17‬‬

‫‪Scope of business:‬‬ ‫ ‪t 4UFFM 4USVDUVSF EFTJHO NBOVGBDUVSF BOE JOTUBMMBUJPO‬‬ ‫ ‪t (FOFSBM 5SBEJOH JNQPSU BOE FYQPSU‬‬ ‫ "‪t -JHIUJOHT ."/5‬‬ ‫ ‪t -PHJTUJDT -$-‬‬ ‫ ‪5FM‬‬ ‫ ‪4FF JU PO 1BH‬‬

‫ی ئه‌و چه‌كانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪‌ 90%‬‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫بۆ هاوكار ‌‬ ‫دێن ده‌برێن بۆ‬ ‫كۆگاکانی‌ سه‌ری‌ ره‌ش‬

‫‪3‬‬

‫له‌به‌رده‌م‬ ‫خوێندنگه‌كه‌یدا‬ ‫به‌فیشه‌كێك خۆی‌‬ ‫كوشت‬

‫نه‌خۆش بوه‌ت ‌ه‬ ‫تاقیگ ‌ه بۆ هه‌ندێك كه‌شفبونی پرسیاری‬ ‫پزیشك‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان‌‬ ‫سه‌ر‌چاوه‌ی‬

‫‪2‬‬

‫‪8‬‬

‫دۆسیه‌ی تایبه‌ت‬

‫دۆزرایه‌وه‬

‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ سه‌ركردایه‌تییه‌كی‌ هاوبه‌ش پێكده‌هێنن‬

‫‪16‬‬

‫مه‌كته‌ب سیاسیه‌ك ‌ی یه‌كگرتو‪ :‬پارتی‌ مه‌ترسی‌ جد ‌ی‬ ‫له‌سه‌ر بێت كوردستان له‌دێگه‌ڵه‌و‌ه جیاده‌كاته‌وه‌‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ئاماژه‌ به‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی واژۆكردن���ی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێت���ی‌ س���ه‌ركردایه‌تیه‌ك ‌‬ ‫هاوب���ه‌ش دروس���تده‌كه‌ن ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و خااڵن���ه‌ ‌‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ری‌ رێككه‌وت���ون‪ ،‬ئه‌ندامێك��� ‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس���ی‌ یه‌كگرتوش ده‌ڵێت‬ ‫ی مه‌ترس���ی‌ جدی‌ له‌س���ه‌ر بێت‬ ‫"پارت ‌‬ ‫كوردستان له‌دێگه‌ڵه‌وه‌ جیاده‌كاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬سلێمانی‌‪ :‬فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌نجومه‌نی‌ س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی راگه‌یان���د ك��� ‌ه‬ ‫ی به‌ئاوێن���ه‌ ‌‬ ‫یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیش���تمان ‌‬ ‫ی گۆڕان‌و یه‌كێت ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هاوبه‌ش‬ ‫كوردستان سه‌ركردایه‌تییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫پێكده‌هێنن به‌مه‌به‌س���تی‌ به‌دواداچون ‌‬

‫ی ئه‌وا زه‌ره‌ر‌و‬ ‫ی نێوانیان‪ .‬بێت به‌شێوه‌یه‌كی‌ نه‌رێن ‌‬ ‫ی رێككه‌وتن ‌‬ ‫جێبه‌جێكردن��� ‌‬ ‫ی "ئه‌مه‌ جۆرێك ‌ه‬ ‫ناوب���راو ئ���ه‌وه‌ی‌ ره‌تك���رده‌و‌ه ك��� ‌ه زیانی‌ ده‌بێت‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی ئه‌و له‌گه‌مه‌ی‌ سیاس���ی‌‌و له‌جوڵه‌ ‌‬ ‫نه‌وشیروان مس���ته‌فا سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تییه‌ هاوبه‌ش ‌ه بكات‪ ،‬ئه‌و نێوان هێزه‌ سیاس���یه‌كانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫وت���ی‌ "ئێم ‌ه ت���ا ئێس���تا له‌مباره‌یه‌و‌ه ئومێده‌واری���ن ئ���ه‌و ئامانجان ‌ه بپێكێت‬ ‫ی هه‌رێم‌و‬ ‫ی بارودۆخ ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌مان نه‌كردوه‌و وه‌كو بیرۆكه‌ش ك ‌ه ئاسایكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫خۆئاماده‌كردنه‌ بۆ قۆناغی‌ ئاینده‌"‪.‬‬ ‫شتێكی‌ له‌وجۆره‌ له‌ئارادا نییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ترسییه‌كانی‌ دوئیداره‌بون ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دن ‌‬ ‫ی "ئه‌گه‌ر‬ ‫ی هه‌رێمی���ش‪ ،‬هه‌ڵه‌دن���ی‌ وت��� ‌‬ ‫ی یه‌كگرتو ‌‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی دیموكراتی‌ كوردس���تان بزانێت‬ ‫ئیس�ل�امی‌ به‌ئاوێن��� ‌هی‌ راگه‌یاند ئه‌گه‌ر پارت ‌‬ ‫ی یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕان به‌ره‌و‬ ‫ئامان���ج له‌رێكه‌وتن���ی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان هه‌نگاوه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جد ‌‬ ‫ی نه‌رم بێت بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌ڕوات ك��� ‌ه گوش���ار ‌‬ ‫ی گوشارێك ‌‬ ‫دروستكردن ‌‬ ‫ی ئه‌م دۆخ ‌ه ئه‌وا هه‌مو الیه‌ك له‌س���ه‌ر ئه‌و دروستده‌كات ئه‌و بێمنه‌ت ‌ه‬ ‫تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ی نفوزی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ی ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫پێشوازی‌ لێده‌ك ‌هن‌و جێگه‌ی‌ دڵخۆشیه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وتیش���ی‌ "چه‌ن���د جارێ���ك پارت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر ئامانج لێ���ی‌ پیالنگێڕ ‌‬

‫ئه‌ندامێكی‌ سه‌ركردایه‌ت ‌ی یه‌كێتی‌ ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه رێكه‌وتنی‌ گۆڕان‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی به‌پارتیی���ه‌و‌ه نییه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"پارتی پێی دڵخۆش بێت یان ناخۆش بێت‬ ‫كێشه‌ی خۆیه‌تی"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬حامیدی‌ حاجی‌ غال ‌ی‬ ‫ئه‌ندامی‌ س���ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێت ‌ی نیشتمان ‌ی‬ ‫كوردستان رایگه‌یاند كه‌ رێككه‌وتنی‌ گۆڕان‌و‬

‫ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌ ب���ۆ ناوخۆیان بێت‌و بۆ‬ ‫دابه‌شكردنی پله‌و پۆس���ت‌و پایه‌ بێت یان‬ ‫بۆ رێكخستنی نێوماڵی كورد بێت شایه‌ن ‌ی‬ ‫ده‌ستخۆشییه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "یه‌كێتی‌و گ���ۆڕان هه‌ر یه‌ك‬ ‫ب���ون‪ ،‬به‌س ناوه‌كه‌یان جی���ا بوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫بۆچ���ون‌و بیركردن���ه‌وه‌و هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫یه‌كب���وه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ گۆڕانكارییه‌كی وه‌ها‬

‫ئ���ه‌و چه‌ك���ه‌ی‌ به‌كارهێن���اوه‌‌و من بۆ‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫خ���ۆم چه‌ندی���ن جار گوێبیس���ت ‌‬ ‫ده‌سته‌واژه‌ی ‌ه بوم ك ‌ه پارتیه‌كان وتویان ‌ه‬ ‫هه‌ر كاتێ���ك زانیمان مه‌ترس���ییه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌رمان جدی‌ ده‌ب���ن له‌دێگه‌ڵه‌و‌ه‬ ‫جیای‌ ده‌كه‌ینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫راش���یگه‌یاند "ئه‌مه‌ ئه‌گه‌رێكه‌ هه‌مو‬ ‫كاتێ���ك كراوه‌یه‌‌و هه‌تا له‌كوردس���تان‬ ‫ی چه‌كدار به‌ده‌س���ت حزب ‌ه‬ ‫پاره‌‌و هێز ‌‬ ‫ی له‌هه‌مو‬ ‫سیاسیه‌كانه‌وه‌ بێت ماڵ جیای ‌‬ ‫كاتێكدا ئه‌گه‌رێكی‌ چاوه‌ڕوانكراوه‌"‪.‬‬

‫‪3& 2‬‬

‫ئااڵی یه‌کێتی‌و گۆڕان‌و کردستان‬

‫سه‌رکردایه‌تییه‌کی یه‌کێتی‪ :‬ئه‌گه‌ر پارتی‬ ‫ئاواتی شێخ جه‌ناب‪:‬‬ ‫‌تی‬ ‫ه‬ ‫خۆی‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫كێش‬ ‫‌بێت‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫دڵخۆش‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ك‬ ‫ه‬ ‫‌وتن‬ ‫ه‬ ‫‌رێك‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫كوڕ ‌ی نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا هاوشێوه‌ ‌ی‬ ‫‪ 4‬كوڕه‌كانی بارزانی نابن‬ ‫یه‌كێتی‌ په‌یوه‌ن���دی به‌پارتیه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گرن���گ ئه‌وه‌یه‌ به‌و ئاراس���ته‌ی ‌ه كارنه‌كه‌ین‬ ‫ك���ه‌ دژی پارت���ی بێت‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "پارتی‬ ‫ئ���ه‌م رێككه‌وتنه‌ ‌ی پێخۆش نیه‌‪ ،‬كێش���ه‌ی‬ ‫خۆیه‌تی"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا‪ ،‬فازیل ره‌ئوف ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ ‌ی راگه‌یاند كه‌ نیه‌ته‌كان حس���ابه‌‪،‬‬

‫نابێت كاریگه‌ری هه‌بێت له‌س���ه‌ر مه‌سه‌له‌ ‌ی‬ ‫كوردو گۆڕه‌پانی سیاس���یی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ی���ا كاریگه‌ری هه‌بێت بۆس���ه‌ر قه‌یرانه‌كان‬ ‫به‌تایبه‌تی قه‌یرانی دارایی‌و سیاسیی‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫پێمان وای ‌ه ئه‌و رێكه‌وتنه‌ بۆ دژایه‌تی پارتی‬ ‫نابێت"‪.‬‬

‫ئاواتی ش���ێخ جه‌ن���اب ئه‌ندامی جڤاتی‬ ‫نیش���تیمانی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات ك ‌ه گه‌ڕانه‌وه‌ ‌ی نه‌وش���یروان مسته‌فا‬ ‫بۆ كوردستان په‌یوه‌ندی‌ به‌م رێككه‌وتنه‌و‌ه‬ ‫هه‌ی��� ‌ه له‌نێوان گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی���دا كراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "كوڕی‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫هاوشێوه‌ی‌ كوڕه‌كانی بارزانی نابن"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬ئاواتی‌ شێخ جه‌ناب‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ ‌ی راگه‌یان���د ك��� ‌ه ئاماده‌بون��� ‌ی‬ ‫كوڕه‌كان ‌ی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا له‌دیدارو‬ ‫سه‌ردانه‌كانیدا هیچ نهێنییه‌یه‌كی له‌پشته‌و‌ه‬ ‫نیه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "به‌ه���ۆی كوردایه‌تییه‌و‌ه بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌كی زۆر ئه‌م خێزان ‌ه له‌یه‌ك دور بون‪،‬‬ ‫ئێس���تا ماوه‌یه‌كه‌ كوڕه‌كان���ی هاتونه‌ته‌وه‌و‬ ‫ئاساییه‌ ئه‌م خێزانه‌ زۆربه‌ی‌ كات به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ب���ن‪ ،‬له‌كاتێك���دا كوڕه‌كانی نه‌وش���یروان‬

‫‪2‬‬

‫به‌رده‌رکی سه‌را‬

‫‌له‌ناو بازاڕی سلێمانی لەبەر مێزو عەرەبانە ر ‌ێ نی ‌ه بڕۆی‌‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫ ‬ ‫به‌شی ریکالم ‪07700600659 :‬‬

‫مسته‌فا هیچ پۆس���تێكی حزبی‌و حكومی‌و‬ ‫هیچ چاالكییه‌كی سیاسییان نییه‌"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "كوڕی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫له‌هی���چ كۆبونه‌وه‌یه‌كی گرنگ���دا كه‌ بڕیاری‬ ‫سیاسیی تێدا درابێت به‌ش���دار نه‌بون‪ ،‬ن ‌ه‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ جڤاتی نیش���تیمانی‌و جڤاتی‬ ‫گشتی‌و كۆبونه‌وه‌ تایبه‌ته‌كان‪ ،‬وه‌ك كوڕی‬ ‫باقی به‌رپرس���ه‌كان نین كه‌ ببن به‌ به‌شێك‬ ‫له‌بڕیاری سیاس���یی‪ ،‬یان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان‬ ‫به‌شدار نه‌بون‪ ،‬نه‌ نه‌وشیروان مسته‌فاو ن ‌ه‬ ‫كوڕه‌كان���ی‌و نه‌ بزوتن���ه‌وه‌ ‌ی گۆڕان قبوڵی‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كوڕه‌كانی نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫هاوشێوه‌ ‌ی كوڕه‌كانی بارزانی بن"‪.‬‬

‫موچه‌‌و ئیمتیازات ‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتاران ‌ی كورد به‌ژماره‌‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ سه‌ركردایه‌تییه‌ك ‌ی هاوبه‌ش پێكده‌هێنن‬

‫‪3‬‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد كه‌ به‌ئه‌ندازیارێكی‌‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌ نێوان یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫داده‌نرێت‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌م‬ ‫رێككه‌وتنه‌ پێویستی‌ به‌وه‌یه‌ لیژنه‌یه‌ك‬ ‫سه‌رپه‌رشتی‌ جێبه‌جێكردنی‌ بكات‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان یه‌كی‌ چه‌ند كه‌س‬ ‫دیاریده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‌ سه‌رپه‌رشتی‌‬ ‫ئه‌و لیژنه‌یه‌ بكه‌ن"‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ رێككه‌وتنه‌ك����ه‌ی‌ نێ����وان‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬لیژنه‌یه‌كی‌ بااڵی‌ هاوبه‌ش‬ ‫ب����ۆ هه‌ماهه‌نگ����ی‌‌و به‌دواداچون����ی‌‬ ‫جێبه‌ج����ێ‌ كردنی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ له‌چه‌ند‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ ه����ه‌ردوال پێكدێت‪ ،‬لیژنه‌كه‌‬ ‫كۆبون����ه‌وه‌ی‌ مانگان����ه‌ ده‌به‌س����تێت‌و‬ ‫به‌رپرس����یارێتی‌ رێكخستنی‌ پرۆتۆكۆل‌و‬ ‫پاش����كۆكان ده‌گرێته‌ ئه‌س����تۆ‌و له‌كاتی‌‬ ‫پێویس����تدا لیژنه‌ی‌ كاتی����ی‌ تایبه‌تمه‌ند‬ ‫دروستده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌سه‌س����ه‌رد له‌مباره‌یه‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند پاش ئ����ه‌وه‌ی‌ ئه‌م رێككه‌وتنه‌‬ ‫واژۆ ده‌كرێ����ت‪ ،‬كۆبون����ه‌وه‌ ده‌كرێ����ت‬ ‫له‌نێوان هه‌ردوال‌و ژماره‌ی‌ ئه‌ندامه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و لیژنه‌ی����ه‌ دیاریده‌كرێت‌و ش����ێوه‌ی‌‬ ‫بڕیاردان‌و كۆبونه‌كان رونده‌بێته‌وه‌و ئیتر‬ ‫ده‌ستده‌كات به‌ئه‌ركه‌كانی‌ خۆی‌‪ .‬ناوبراو‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ ره‌تك����رده‌وه‌ كه‌ نه‌وش����یروان‬ ‫مس����ته‌فا س����ه‌ركردایه‌تی‌ ئ����ه‌م لیژنه‌‬ ‫هاوبه‌ش����ه‌ی‌ گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ بكات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "ئێمه‌ تا ئێس����تا هه‌ر كۆبونه‌وه‌مان‬ ‫نه‌كردوه‌‪ ،‬وه‌كو بیرۆكه‌ش شتێك له‌ئارادا‬ ‫نیه‌‌و هه‌ر باسیش نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئه‌م رێككه‌وتنه‌ پێویستی‌‬ ‫به‌وه‌ی����ه‌ لیژنه‌ی����ه‌ك سه‌رپه‌رش����تی‌‬ ‫جێبه‌جێكردن����ی‌ بكات‪ ،‬س����ه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان یه‌كی‌ چه‌ند‬ ‫كه‌س دیاریده‌كه‌ن ئه‌وانه‌ سه‌رپه‌رش����تی‌‬ ‫ئه‌و لیژنه‌یه‌ ده‌كه‌ن‌و ئه‌ڵقه‌ی‌ په‌یوه‌ندی‌‬

‫ی‬ ‫ئه‌ندامان ‌‬ ‫مەکتەبی سیاسی‌و‬ ‫ی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫‌تی‬ ‫سه‌ركردایه ‌‌‬ ‫بۆ ئه‌و لیژنه‌ی ‌ه‬ ‫داده‌نێین‬ ‫ئااڵی یەکێتی‌و گۆڕان‬ ‫ی‬ ‫داده‌نێین‪ ،‬ئه‌و لیژنه‌یه‌ی‌ سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫له‌نێوان حزبه‌كان‌و سه‌ركردایه‌تی‌ خۆیان هه‌ڵده‌وه‌شێندرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌بن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌سه‌سه‌رد رونیش���یكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌م ئه‌م رێككه‌وتنه‌ی‌ ك���ردو‌ه دو ئه‌ندام ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌بێت‪ ،‬مه‌كته‌ب���ی‌ سیاس���ی‌‌و دو ئه‌ندام��� ‌‬ ‫ی بڕیاردان ‌‬ ‫ی لیژنه‌ی ‌ه ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ی كرد ك ‌ه ئه‌ندامان ‌‬ ‫ناوبراو پێش���بین ‌‬ ‫ی سه‌ركردایه‌تی‌ بوه‌"‪.‬‬ ‫ی "لیژنه‌ك���ه‌ ده‌توانێت بڕیار ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ئ���ه‌و لیژنه‌یه‌ ی���ان س���ه‌ركردایه‌تیی ‌ه ئه‌و وت��� ‌‬ ‫ی له‌وه‌ش كرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ناوبراو جه‌غت��� ‌‬ ‫ی بدات‪ ،‬ئه‌گه‌ر نه‌ش���یتوانی‌ ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫هاوبه‌ش��� ‌هی‌ گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ له‌ئاست ‌‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و سه‌ركردایه‌تی‌‪ ،‬تا ئێس���تا وه‌كو یه‌كێتی‌ باسیان له‌و‌ه‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌‌و سه‌ركردایه‌تیدا بن‪ ،‬بۆ مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی تاوتوێكردن���ی‌ مه‌س���ه‌له‌كه‌ بڕیار نه‌كردوه‌ كێ‌ ده‌چێت ‌ه ئه‌و لیژنه‌یه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی دوا ‌‬ ‫ی "ئه‌م ده‌س���ته‌یه‌ ده‌س���ه‌اڵت ‌‬ ‫ئه‌و وت ‌‬ ‫وتی‌ " ئه‌م ‌ه خاڵێك ‌ه له‌رێككه‌وتنه‌كه‌داو‬ ‫ی دیاریكراو ده‌دات"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌بێت بۆ مه‌سه‌له‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ئێم��� ‌ه هێش���تا ده‌س���تمان نه‌ك���ردو‌ه‬ ‫ی "ئێم ‌ه خۆم���ان ئه‌ندامان ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی تایبه‌تمه‌ند دروستبكات‪ ،‬وه‌كو‬ ‫لیژنه‌ ‌‬ ‫ی رێككه‌وتنه‌كه‌‪ ،‬پاش‬ ‫ی به‌جێبه‌جێكردن��� ‌‬ ‫ی نین‪ ،‬مەکتەب���ی سیاس���ی‌و ئه‌نجومه‌ن��� ‌‬ ‫راوێژكار‪ ،‬ك ‌ه لیژن ‌هی‌ هه‌میش���ه‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫‌تی ب���ۆ ئ���ه‌و لیژنه‌ی��� ‌ه ئ���ه‌وه‌ی‌ واژۆ ده‌كرێت‪ ،‬ئ���ه‌و لیژنه‌یه‌ ‌‬ ‫ئه‌ركێكیان پێده‌س���پێردرێت‌و پاش���ان س���ه‌ركردایه ‌‌‬

‫گۆڕان‌و یه‌كێت ‌ی ده‌یانه‌وێت هاوشانی‌ پارتی‌ بن‬ ‫‪%90‬ی‌ ئه‌و چه‌كانه‌ی‌ بۆ هاوكاری‌ پێشمه‌رگه‌ دێن‬ ‫ده‌برێن بۆ كۆگاکانی‌ سه‌ری‌ ره‌ش‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫رێككه‌وتنی‌ نێوانیانه‌وه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫ئه‌و سه‌نگ‌و قورساییه‌یان له‌سه‌ر‬ ‫ره‌وتی‌ روداوه‌كان‌و پرۆسه‌ی‌‬ ‫بڕیاردان هه‌بێت‪ ،‬كه‌ پارتی‌‬ ‫هه‌یه‌تی‌‪ ،‬ئه‌ندامێكی‌ بااڵی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫ده‌ڵێت "پێشتر له‌دروستكردنی‌‬ ‫بڕیاری‌ سیاسیدا دو جوامێر رۆڵی‌‬ ‫سه‌ره‌كییان ده‌بینی‌ كه‌ مام جه‌الل‌و‬ ‫بارزانی‌ بون‪ ،‬به‌اڵم چه‌ند ساڵێكه‌‬ ‫بارزانی‌ بوه‌ به‌بڕیارده‌ری‌ تاك‌و‬ ‫ته‌نهای‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ بااڵی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردس����تان ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه‬ ‫چه‌ند س����اڵێكه‌ به‌ه����ۆی‌ زنجیره‌یه‌ك‬ ‫روداوی‌ ی����ه‌ك له‌دوای‌ یه‌كه‌وه‌ پێگه‌ی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ له‌ده‌س����ه‌اڵتدا الواز ب����وه‌‪،‬‬ ‫گۆڕانیش نه‌یتوانیوه‌ ئه‌و رۆڵه‌ ببینێت‬ ‫كه‌ پێشتر یه‌كێتی‌ ده‌بینی‌‌و هاوشانی‌‬ ‫پارتی‌ بو له‌پرۆسه‌ی‌ بڕیارداندا‪ ،‬ئێستا‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان خوازی����اری‌ راگرتنی‌‬ ‫هاوسه‌نگی‌ هێزن له‌كوردستاندا‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م ئه‌ندامه‌ بااڵی����ه‌ی‌ یه‌كێتی‌ كه‌‬ ‫نه‌یویس����ت ن����اوی‌ ئاش����كرا بكرێت‪،‬‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ لێپرس����راوانی‌‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتیش گه‌یش����تونه‌ته‌ ئه‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌ی‌ ك����ه‌ به‌ته‌نه����ا خاوه‌نی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌ره‌س����انه‌ نین بتوانن ببنه‌ شه‌ریكی‌‬ ‫راسته‌قینه‌ی‌ ده‌سه‌اڵت له‌گه‌ڵ‌ پارتیدا‪،‬‬ ‫پارت����ی‌ له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌دا‪،‬‬ ‫له‌چۆنیه‌تی‌ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‌ به‌غدا‪،‬‬ ‫له‌سیاس����ه‌تی‌ ن����ه‌وت‌و گازدا‪ ،‬له‌ڕوی‌‬ ‫ئیداری����ی‌و كاروباری‌ پێش����مه‌رگه‌وه‌‬ ‫حساب بۆ كه‌س ناكات‪ ،‬به‌بێ‌ گه‌ڕانه‌وه‌‬

‫له‌كۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫نوێنه‌رایه‌تییه‌كانی‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫رێژه‌یه‌كی‌ زۆر كه‌م‬ ‫به‌ر یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫كه‌وتون به‌راورد‬ ‫به‌و رێژه‌ زۆره‌ی‌‬ ‫به‌ر پارتی‌ كه‌وتوه‬ ‫پێشمەرگەیەک لەبەرەکانی جەنگ‬ ‫بۆ الیه‌نه‌ س����ه‌ره‌كیه‌كانی‌ پرۆس����ه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ چی‌ بوێت ده‌یكات‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وت����ی‌ "ب����ۆ نمون����ه‌ له‌كۆی‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تییه‌كان����ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێم‪،‬‬ ‫رێژه‌یه‌كی‌ زۆر كه‌م به‌ر یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‬ ‫كه‌وتون به‌راورد به‌و رێژه‌ زۆره‌ی‌ به‌ر‬ ‫پارتی‌ كه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "زۆربه‌ی‌ ئ����ه‌و وه‌فدانه‌ی‌‬ ‫به‌ناوی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌ ده‌چنه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌رپرس����انی‌ گۆڕان‌و یه‌كێتی‬ ‫به‌شدارن تیایدا‪ ،‬مه‌گه‌ر سه‌ركرده‌كانی‌‬ ‫پارتی‌ جاروبار كوڕی‌ فاڵن‌و فیس����ار‬

‫لێپرس����راو له‌گه‌ڵ‌ خۆیان����دا به‌رن كه‌‬ ‫ئه‌ویش ته‌نها بۆ رازیكردنه‌"‪.‬‬ ‫ناوب����راو ئ����ه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌ كه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ تێبینی‌ زۆره‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫له‌هاتنی‌ رێژه‌و قه‌باره‌ی‌ ئه‌و چه‌كانه‌ی‌‬ ‫له‌واڵتانی‌ ئه‌وروپا‌و ئه‌مه‌ریكاو كه‌نه‌داوه‌‬ ‫بۆ یارمه‌تیدانی‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ دێن‬ ‫ئاگادارنیی����ه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "زۆربه‌ی‌ هه‌ره‌‬ ‫زۆری‌ ئ����ه‌و چه‌كانه‌ی‌ كه‌ دێن ده‌برێنه‌‬ ‫كۆگاكانی‌ تایبه‌ت به‌چه‌ك له‌س����ه‌ری‌‬ ‫ره‌ش‌و گوم����ان ده‌كه‌ین رێژه‌ی‌ ‪%10‬ی‌‬ ‫نادرێ����ت به‌یه‌كه‌كانی‌ حه‌فتای‌ س����ه‌ر‬

‫به‌یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "كێش����ه‌یه‌كی‌ تر مه‌سه‌له‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چۆنیه‌تی‌ مامه‌ڵه‌كردنه‌ له‌گه‌ڵ‌ نه‌وت‌و‬ ‫گازدا‪ ،‬ك����ه‌ ش����ه‌فاف‌و رون نیه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫دۆس����یه‌یه‌ پارتی‌ ده‌س����تی‌ به‌سه‌ردا‬ ‫گرتوه‌‪ ،‬له‌ڕێگه‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ س����امانه‌‬ ‫سروش����تییه‌كانه‌وه‌ كۆنترۆڵی‌ كردوه‌و‬ ‫هه‌مو وه‌زاره‌ته‌كان����ی‌ تری‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ به‌وه‌زاره‌ت����ی‌ دارایش����ه‌وه‌‬ ‫ك����ردوه‌ ب����ه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ك����ی‌‬ ‫بچوك له‌و وه‌زاره‌ت����ه‌دا‪ ،‬كه‌ هه‌مویان‬ ‫ب����ۆ وه‌رگرتنی‌ پ����اره‌و موچه‌ چاویان‬ ‫له‌ده‌س����تی‌ وه‌زه‌راتی‌ نه‌وت‌و سامانه‌‬ ‫سروشتییه‌كانه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ه����ا ئ����ه‌وه‌ش رونده‌كات����ه‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ ل����ه‌ڕوی‌ ئیدارییه‌وه‌ س����لێمانی‌‬ ‫وه‌ك پاش����كۆی‌ هه‌ولێری‌ لێكراوه‌ كه‌‬ ‫ده‌بێت بۆ زۆرب����ه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆری‌ كاره‌‬ ‫ئیدارییه‌كان بگه‌ڕێت����ه‌وه‌ بۆ هه‌ولێر‌و‬ ‫ره‌زامه‌ندی‌ وه‌ربگیرێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و باس ل����ه‌وه‌ش ده‌كات كه‌ ئه‌م‬ ‫ناهاوس����ه‌نگییه‌ نه‌ك ته‌نه����ا به‌زیانی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪ ،‬به‌ڵكو به‌زیانی‌ هه‌مو‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان‌و الیه‌نه‌ سیاسیه‌كانه‌‬ ‫به‌پارتیش����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ل����ه‌م هه‌لومه‌رجه‌‬ ‫هه‌س����تیاره‌ی‌ ئه‌مڕۆ ناوچه‌كه‌ی‌ پێدا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت پرۆسه‌ی‌ سیاسی‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تان په‌كخ����راوه‌‪ ،‬په‌رله‌مانه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ ئاس����ایی‌ كاری‌ خۆی‌ ناكاو‬ ‫حكوم����ه‌ت‌و ده‌زگای‌ دادوه‌ری‌‌و هه‌مو‬ ‫ئه‌وانی‌ تریش به‌هه‌مانشێوه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫خوازی����ارن له‌ڕێگه‌ی‌ رێكخس����تنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان گۆڕان‌و یه‌كێتی‌‪،‬‬ ‫كۆی‌ ناو ماڵی‌ ك����وردی‌ رێكبخه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "ئێمه‌ چاوه‌ڕوانین رێككه‌وتنی‌‬ ‫گ����ۆڕان‌و یه‌كێت����ی‌ هاوكێش����ه‌ی‌ هێز‬ ‫له‌كوردستاندا بگۆڕێت"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬بڕیار نامیق‬

‫ی كردو‌ه پێشتریش له‌كوردستاندا كراون كاتێك‬ ‫ی ئه‌م رێككه‌وتن ‌ه ‌‬ ‫سه‌رپه‌رش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوب���ه‌ش پێكهاتوه‌ ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی لیژنه‌ ‌‬ ‫ده‌توانێ���ت بۆ یه‌كجار له‌گ���ه‌ڵ‌ لیژنه‌ ‌‬ ‫ی بون نه‌ك كه‌سی‌ یه‌كه‌م‪،‬‬ ‫ی جێبه‌جێكردنه‌ك��� ‌ه سه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫سه‌رپه‌رش���تیار ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ئه‌و لیژنان ‌ه نوێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌ندامان ‌‬ ‫كۆبێت���ه‌وه‌‌و ئه‌م مه‌س���ه‌له‌ی ‌ه یه‌كالی ‌‬ ‫حزب ‌ه ده‌كه‌ن له‌م رێكه‌وتننامه‌یه‌دا"‪.‬‬ ‫بكه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌م‬ ‫وتیش���ی‌ "واژۆكردن��� ‌‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ ئه‌و پرسیاره‌ش���دا كه‌ رات‬ ‫چیی ‌ه س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی نه‌وش���یروان رێككه‌وتننامه‌ی��� ‌ه ئه‌م���ڕۆ له‌الی���ه‌ن‬ ‫مس���ته‌فا سه‌رپه‌رش���تی‌ ئه‌و لیژنه‌ی ‌ه نه‌وشیروان مسته‌فا‌و كۆسره‌ت ره‌سوڵ‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م��� ‌‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌سه‌س���ه‌رد وتی‌ "باش���تر وای ‌ه وه‌ك س���كرتێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان ده‌كرێت له‌ماڵ ‌‬ ‫كه‌س���انی‌ یه‌كه‌م ل���ه‌و لیژنانه‌دا نه‌بن‪ ،‬نیش���تمان ‌‬ ‫ی ك��� ‌ه مام جه‌الل له‌ده‌باشان"‪.‬‬ ‫له‌هه‌م���و ئ���ه‌و رێككه‌وتننان���ه‌ ‌‬

‫ئاواتی شێخ جه‌ناب‪:‬‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ ‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی به‌م رێككه‌وتنه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫شێخ جه‌ناب وتی‌ "ئه‌مه‌ هیچ نهێنییه‌یه‌كی‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫له‌پش���ته‌وه‌ نیه‌‪ ،‬به‌هۆی كوردایه‌تییه‌وه‌ بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌كی زۆر ئه‌م خێزانه‌ له‌یه‌ك دور بون‪،‬‬ ‫ئاواتی شێخ جه‌ناب ئه‌ندامی جڤاتی‬ ‫نیشتیمانی بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان ئاماژه‌ به‌وه‌ ئێس���تا ماوه‌یه‌كه‌ كوڕه‌كانی هاتونه‌ته‌وه‌و‬ ‫ده‌كات كه‌ "په‌یام‌و هه‌ڵوێستی نه‌وشیروان ئاساییه‌ ئه‌م خێزانه‌ زۆربه‌ی‌ كات به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫ب���ن‪ ،‬له‌كاتێك���دا كوڕه‌كانی نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فا له‌كاتی هاتنه‌وه‌یدا له‌به‌ریتانیاوه‌‬ ‫بۆ كوردستان ئه‌و رێكه‌وتنه‌ بو كه‌ رویدا"‪ .‬مسته‌فا هیچ پۆستێكی حزبی‌و حكومییان‬ ‫نییه‌‪ ،‬هیچ چاالكییه‌كی سیاسییان نییه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "كوڕی نه‌وش���یروان مس���ته‌فا‬ ‫ش���ێخ جه‌ناب به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌‬ ‫هه‌ر كه‌س���ێك ئه‌گه‌ر شاره‌زایی له‌سیاسه‌ت له‌هیچ كۆبونه‌وه‌یه‌ك���ی گرنگدا كه‌ بڕیاری‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ل���ه‌وه‌ تێده‌گات هاتنه‌وه‌كه‌ی‌‌و ئه‌م سیاس���یی تێدا درابێت به‌شدار نه‌بون‪ ،‬نه‌‬ ‫رێكه‌وتنه‌ سیاسییه‌ گرنگه‌ له‌نێوان گۆڕان‌و له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ جڤاتی نیش���تیمانی‌و جڤاتی‬ ‫یه‌كێتیدا رویدا‪ ،‬وه‌اڵم‌و په‌یامی نه‌وشیروان گشتی‌و كۆبونه‌وه‌ تایبه‌ته‌كان‪ ،‬وه‌ك كوڕی‬ ‫مس���ته‌فایه‌ ب���ۆ هه‌مو ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‌ باقی به‌رپرسه‌كان نین كه‌ ببن به‌ به‌شێك‬ ‫چاوه‌ڕوانی په‌یام‌و هه‌ڵوێس���تی لێده‌كه‌ن‪ .‬له‌بڕیاری سیاس���یی‪ ،‬یان له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان‬ ‫ئه‌و وتی‌ "كاك نه‌وش���یروان له‌به‌ریتانیاش به‌شدار نه‌بون‪ ،‬نه‌ نه‌وشیروان مسته‌فاو نه‌‬ ‫به‌رده‌وام بو له‌سیاس���ه‌تكردن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ كوڕه‌كانی‌و نه‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕأن قبوڵی‬ ‫كاروباری كوردس���تان‌و گۆڕانی خس���تبوه‌ ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كوڕه‌كانی نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ده‌ست ئه‌و براده‌رانه‌ی‌ ئێره‌‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا هاوشێوه‌ی‌ كوڕه‌كانی بارزانی بن"‪.‬‬ ‫به‌رده‌وام بوه‌ له‌چاالكی سیاسیی‌و نوسین‌و‬ ‫ئ���ه‌ده‌ب‪ ،‬پیاوێك هه‌مو ژیان���ی له‌پێناوی‬ ‫ك���وردا س���ه‌رفكردبێت بڕواناك���ه‌م حه‌وت‬ ‫مانگ به‌بێ دیراسه‌كردن‌و چاالكی سیاسیی‬ ‫دانیشتبێت"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كاریگه‌ری‌ ئه‌م رێككه‌وتنه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر هاوكێشه‌ی‌ سیاسی‌‌و هاوسه‌نگی‌ هێز‬ ‫له‌كوردستاندا‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "دو هێزی سیاسیی‬ ‫كاریگ���ه‌ر‪ ،‬رێكه‌وتنێكی سیاس���یی نوێیان‬ ‫كرد‪ ،‬بۆ رێكخس���تنه‌وه‌ی‌ نێوانیان‌و س���ور‬ ‫بون له‌سه‌ر سیاسه‌ت‌و خاڵه‌ هاوبه‌شه‌كانی‬ ‫نێوانی���ان‪ ،‬كاریگه‌ری‌‌و هه‌ژمونی‌ به‌س���ه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پانی سیاس���ییه‌وه‌ ده‌بێ���ت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ بكرێ���ت دوای واژۆكردنی‬ ‫چی لێ به‌رهه‌م دێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "پێمانوای���ه‌ ئه‌م س���وربونه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان بۆ یه‌كخستنی‌ ئامانجه‌كانیان‬ ‫هاوكێشه‌ی‌ سیاسی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستاندا‬ ‫ده‌گۆڕێت"‪.‬‬ ‫له‌وه‌اڵمی‌ پرسیارێكیشدا سه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ بۆچی‌ نه‌وش���یروان مس���ته‌فا به‌رده‌وام‬ ‫له‌دیدارو سه‌ردانه‌كانیدا كوڕه‌كانی‌ له‌گه‌ڵه‌‪،‬‬

‫نه‌ نه‌وشیروان مسته‌فاو‬ ‫نه‌ كوڕه‌كانی‌و‬ ‫نه‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕأن‬ ‫قبوڵی ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كوڕه‌كانی نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا هاوشێوه‌ی‌‬ ‫كوڕه‌كانی بارزانی بن‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫ئه‌دهه‌م بارزان ‌ی‬ ‫سبه‌ین ‌ێ وه‌ك به‌رپرسی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارتی له‌سلێمانی‬ ‫ده‌ستبه‌كار ده‌بێت‬ ‫وته‌بێ���ژی ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارت���ی ئام���اژه‌ ب���ه‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه هیچ‬ ‫به‌رپرس���ێكی پارتی له‌س���ه‌ر بڕگه‌كانی‬ ‫رێكه‌وتنامه‌ی‌ نێوان یه‌كێتی نیش���تیمانی‬ ‫كوردستان‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان قس ‌ه ناكات‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و ده‌ڵێت "ئه‌دهه‌م بارزانی‌ س���به‌ین ‌ێ‬ ‫وه‌ك به‌رپرسی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارتی له‌سلێمانی ده‌ستبه‌كار ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬بنار هیدایه‌ت‪ :‬فارس نه‌ورۆڵی‬ ‫وته‌بێژی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی پارتی‬ ‫له‌س���لێمانی به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "ئه‌دهه‌م‬ ‫بارزانی رۆژی چوارشه‌مم ‌ه وه‌ك به‌رپرسی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی س���ه‌ركردایه‌تی پارت���ی‬ ‫له‌س���لێمانی ده‌س���تبه‌كار ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫رۆژی چوارش���ه‌ممه‌ نه‌ی���ه‌ت‪ ،‬ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫هه‌فته‌ی‌ ئایینده‌"‪.‬‬ ‫نه‌ورۆڵی باسی له‌وه‌ش���كرد "ئاگاداری‬ ‫ئ���ه‌وه‌ نی���ن ك���ه‌ ئه‌ده���ه‌م بارزانی هیچ‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك ده‌كات بۆ كۆبونه‌وه‌ ‌ی‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان له‌سلێمانی‪ ،‬تا نه‌یه‌ت‬ ‫رون نیه‌"‪.‬‬ ‫وته‌بێ���ژی ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫پارتی ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد "چاكسازییه‌كانی‬ ‫پارتی به‌رده‌وامی ده‌بێت‪ ،‬سه‌ره‌تا له‌وه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌ده���ه‌م بارزانیی���ه‌وه‌ ده‌س���تیپێكردو‬ ‫گۆڕینی به‌رپرس���ی لقه‌كانیش ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم كاته‌كه‌ی‌ نادیاره‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌لێ���دوان له‌س���ه‌ر‬ ‫رێكه‌وتنامه‌ك���ه‌ی‌ نێوان گۆڕان‌و یه‌كێتی‪،‬‬ ‫وتی "هیچ به‌رپرس���ێكی پارتی له‌س���ه‌ر‬ ‫بڕگ���ه‌و ناوه‌ڕۆكی رێكه‌وتنه‌ك���ه‌ لێدوان‬ ‫نادات"‪.‬‬

‫ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌ ئه‌ندام ‌ی مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ كوردستان‪:‬‬

‫پارت ‌ی مه‌ترسی‌ جدی‌ له‌سه‌ر بێت‬ ‫كوردستان له‌دێگه‌ڵه‌و‌ه جیاده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬

‫ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی‌ ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌ یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی‌ كوردستان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "ئه‌گه‌ر پارتی‌ بزانێت‬ ‫هه‌نگاوه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان به‌ره‌و ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ڕوات كه‌ گوشاری‌ جدی‌ له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫دروستده‌كات‪ ،‬كوردستان له‌دێگه‌ڵه‌وه‌‬ ‫جیاده‌كاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دن���ی‌ له‌ب���اره‌ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫لێدوانان���ه‌ی‌ ك���ه‌ وه‌ك هه‌ڕه‌ش���ه‌یه‌ك‬ ‫به‌كارده‌هێنرێ���ن‌و ب���اس له‌گه‌ڕان���ه‌وه‌ بۆ‬ ‫ش���ه‌رعیه‌تی‌ شۆڕش���گێڕی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬وتی‌‬ ‫"ئ���ه‌وه‌ی‌ كه‌ ئێس���تا به‌داخ���ه‌وه‌ له‌زهن‌و‬ ‫عه‌قڵیه‌تی‌ هه‌ندێك له‌هێزه‌كاندا ماوه‌ته‌وه‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی���ه‌ بۆ كولتوری‌ خۆس���ه‌پاندن‌و‬ ‫یه‌كێك له‌وانه‌ دوباره‌كردنه‌وه‌ی‌ حاڵه‌تی‌ دو‬ ‫ئیداره‌ییه‌ كه‌ ئه‌مه‌ش خزمه‌ت به‌بارودۆخی‌‬ ‫ئێستای‌ هه‌رێم ناكات"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌ب���ری‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ هێ���زه‌‬ ‫سه‌ره‌كیه‌كانی‌ كوردستان خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫واقیعی‌ بۆ ئه‌م دۆخه‌ بكه‌ن‌و هه‌ر هه‌مویان‬ ‫به‌رۆحیه‌تێكی‌ هاوبه‌شه‌وه‌ پێشوازی‌ بكه‌ن ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێ���ت‌و ئاماژه‌یه‌كه‌ كه‌ هیچ‬ ‫له‌هه‌م���و ئه‌گ���ه‌ره‌كان به‌داخه‌وه‌ هێش���تا گۆڕانكارییه‌ك له‌عه‌قڵی‌ سیاس���ی‌ كوردیدا‬ ‫عه‌قڵیه‌تی‌ حزبس���االریی‌‌و خۆس���ه‌پاندن روینه‌داوه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب���اره‌ ‌ی ت���رس ل���ه‌و دو بڕگه‌ی���ه‌ی‌‬ ‫زاڵه‌"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ئام���اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات ك��� ‌ه "ئه‌م رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌ یه‌كێت���ی‌‌و گۆڕان له‌باره‌ی‌‬ ‫ده‌سته‌واژانه‌ی‌ له‌م چه‌ند رۆژه‌ گوێبیستی‌ سیستمی‌ حوكمڕانی‌‌و هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫بوین له‌سه‌ر كێش���ه‌‌و قه‌یرانه‌كانی‌ هه‌رێم هه‌رێ���م‪ ،‬هه‌ڵه‌دن���ی‌ وت���ی‌ "به‌دڵنیاییه‌وه‌‬

‫په‌رله‌مانیدا ئ���ه‌وا ده‌توانن چاره‌س���ه‌ری‌‬ ‫كێشه‌كانی‌ تری‌ له‌سه‌ر بكه‌ن"‪.‬‬ ‫جه‌غتی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌ "بۆیه‌‬ ‫ترسێك هه‌یه‌ له‌سه‌ر سیستمی‌ په‌رله‌مانی‌‌و‬ ‫ترس هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر مه‌س���ه‌له‌ی‌ ده‌ستور‌و‬ ‫هه‌مو پرسه‌كانی‌ چاكس���ازی‌‌و لێپرسنه‌وه‌‬ ‫له‌داهات‌و قوتی‌ ئه‌و میلله‌ته‌‪ ،‬هه‌مو ئه‌وانه‌‬ ‫هۆكارن كه‌ ترس هه‌بێت له‌رێكه‌وتنه‌كان"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ تاچه‌ند ئه‌و رێكه‌وتنه‌‬ ‫ده‌توانێ‌ ئاشته‌وایی‌ دروست بكات‪ ،‬ئه‌بوبه‌كر‬ ‫هه‌ڵه‌دن���ی‌ وتی‌ "ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌ ئامانج‬ ‫لێی‌ دروستكردنی‌ گوشارێكی‌ نه‌رم بێت بۆ‬ ‫تێپه‌ڕاندنی‌ ئه‌م دۆخ���ه‌ ئه‌وا هه‌مو الیه‌ك‬ ‫پێش���وازی‌ لێده‌كه‌ن‌و جێگه‌ی‌ دڵخۆشیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئامانج لێ���ی‌ پیالنگێڕی‌ بێت‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ نه‌رێنی‌ ئه‌وا م���ن پێموایه‌‬ ‫زه‌ره‌ر‌و زیانی‌ ده‌بێت‌و له‌داهاتودا له‌وانه‌یه‌‬ ‫هێزه‌كانیش په‌شیمان ببنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی‌ تائێس���تا‬ ‫خوێندن���ه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌كه‌ین ئ���ه‌م رێكه‌وتنه‌‬ ‫هۆكارێكی‌ لێكنزیكبونه‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌كان بێت‬ ‫بۆ دۆزینه‌وه‌ی‌ چاره‌سه‌رێكی‌ هاوبه‌ش"‪.‬‬ ‫جه‌غتی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌ "ئه‌مه‌‬ ‫سیستمی‌ په‌رله‌مانی‌ خواستی‌ هه‌مو هێزه‌ جۆرێك���ه‌ له‌گه‌مه‌ی‌ سیاس���ی‌‌و له‌جوڵه‌ی‌‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ كوردس���تانه‌‌و ئه‌م سیستمه‌ سیاس���ی‌ نێ���وان هێ���زه‌ سیاس���یه‌كانی‌‬ ‫گونجاوه‌ بۆ ئه‌مڕۆی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان"‪ .‬كوردس���تان ئومێده‌وارین ئ���ه‌و ئامانجانه‌‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێم���ه‌ ئ���ه‌و رۆژه‌ كۆمه‌ڵێك بپێكێ���ت كه‌ ئاس���ایكردنه‌وه‌ی‌ بارودۆخی‌‬ ‫په‌رله‌مانت���ار له‌خزمه‌ت كاك نه‌وش���یروان هه‌رێ���م‌و خۆئاماده‌كردن���ه‌ ب���ۆ قۆناغ���ی‌‬ ‫مس���ته‌فادا بوی���ن هه‌مان ش���تی‌ دركاند ئاینده‌"‪.‬‬ ‫ك���ه‌ ئه‌گه‌ر پارتی‌ دان بنێت به‌سیس���تمی‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌وه‌ی‌ تاچه‌ند رێكه‌وتنه‌كه‌‬

‫سلێمانی‌‪ :‬له‌ناو بازاڕ لەبەر مێزو عەرەبانە رێ‌ نیه‌ بڕۆی‌‬ ‫زیاده‌ڕه‌وی ‌ی شه‌قامه‌كان هاواڵتیانی‌ هه‌راسانكردو‌ه‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬ ‫زیاده‌ڕه‌ویی‌‌و داگیركردنی‌ شۆسته‌و‬ ‫شه‌قامه‌كانی‌ ناو بازاڕی‌ سلێمان ‌ی‬ ‫به‌جۆرێك په‌ره‌یسه‌ندوه‌ كه‌ رێ‌ به‌ر‬ ‫رێبوار ناكه‌وێ‌ بڕوات‪ ،‬قایمقام ‌ی‬ ‫سلێمانیش ده‌ڵێت "له‌م دۆخه‌ ئابوریه‌دا‬ ‫ده‌مانه‌وێت هاوسه‌نگی‌ ڕابگرین له‌نێوان‬ ‫كاسپكاران‌و پیاده‌ڕه‌ودا"‪.‬‬ ‫ڕوناك عه‌بدواڵ ژنێك ‌ی ته‌مه‌ن ‪ 32‬ساڵه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك بۆ ئاوێنه‌ی‌ باس ده‌كات وایلێهاتو‌ه‬ ‫كه‌ ناخۆشترین شت به‌الیه‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ بێت‬ ‫ب���ۆ ناو بازاڕ‪ ،‬ئه‌و وت���ی‌ "نازانم بازاڕ بۆ‬ ‫وای‌ لێهاتوه‌؟ سلێمانی‌ سیمای‌ شار ‌ی تیا‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬هه‌ر كاتێك دێمه‌ ناو بازاڕ هه‌ست‬ ‫به‌هیالكییه‌ك ‌ی زۆر ده‌كه‌م‪ ،‬ڕێگه‌ نی ‌ه بڕۆ ‌ی‬ ‫له‌به‌ر مێزو عه‌ره‌بانه‌و ورده‌واڵه‌فرۆش��� ‌ی‬ ‫سه‌ر شۆسته‌و شه‌قامه‌كان"‪.‬‬ ‫وتیش��� ‌ی "هه‌ركه‌س���ه‌و به‌ئ���اره‌زو ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی زیاده‌ڕه‌وی ده‌كات‌و كه‌س���یش نی ‌ه‬ ‫لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بكات"‪.‬‬ ‫روناك ته‌نها كه‌س���ێك نییه‌ ئه‌م رۆژان ‌ه‬ ‫به‌چونه‌ ب���ازاڕ دڵخۆش نیی���ه‌‪ ،‬زۆربه‌ ‌ی‬ ‫خه‌ڵكی‌ شار پێیانوایه‌ جیاوازی‌ سلێمان ‌ی‬ ‫ئێستا‌و س���لێمانی‌ جاران وه‌ك جیاواز ‌ی‬ ‫نێوان شه‌وو رۆژ وایه‌‪.‬‬ ‫ه���ادی‌ ك���ه‌ له‌ش���ه‌قامی‌ مه‌ول���ه‌و ‌ی‬ ‫دوكانی‌ مۆبایل ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬توش���ی‌ ژانه‌سه‌ر گشت ‌ی بوه‌س���تێت‪ ،‬به‌س���ه‌دان گله‌یی‌‌و‬ ‫بوه‌ به‌ده‌س���ت پاش���اگه‌ردانی ‌ی به‌رده‌م گازنده‌مان له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌و‌ه پێگه‌یشتو‌ه‬ ‫دوكانه‌كه‌ی‌و ئه‌و ش���ه‌قامه‌ ‌ی كه‌ پێشتر ك ‌ه شۆسته‌‌و شه‌قامه‌كان گیراون‌و هاواڵت ‌ی‬ ‫به‌یه‌كێك له‌ش���ه‌قامه‌ جوانه‌كانی‌ ش���ار ده‌رفه‌ت ‌ی هاتوچۆی‌ نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "زۆرێك له‌و گله‌ییان ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫داده‌نرا‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی "حكومه‌ت له‌م دۆخه‌ ‌ی‬ ‫ئێس���تادا گ���وێ ناداتێ‌‌و خه‌ڵك��� ‌ی ئازاد ژنانه‌وه‌ی��� ‌ه ك ‌ه له‌ن���او ب���ازاڕ گێچه‌ڵیان‬ ‫كردو‌ه به‌كه‌یفی‌ خۆیان زیاده‌ڕه‌وی بكه‌ن‪ ،‬پێكراوه‌"‪.‬‬ ‫قایقامی‌ س���لێمانی‌ جه‌غت���ی‌ له‌وه‌ش‬ ‫من نازانم الیه‌ن ‌ی په‌یوه‌ندیدارو شاره‌وان ‌ی‬ ‫ك���رده‌وه‌ ك���ه‌ له‌چه‌ن���د رۆژ ‌ی داهاتودا‬ ‫له‌كوێن"‪.‬‬ ‫الیه‌ن��� ‌ی په‌یوه‌ندی���دار ك���ه‌ قایمقام ‌ی ده‌ستده‌كه‌ن به‌البردنی‌ زیاده‌ڕه‌وییه‌كان ‌ی‬ ‫سلێمانیه‌‪ ،‬پێیوای ‌ه ئه‌وه‌ ‌ی كه‌ ئێستا له‌ناو ناوش���ار‪ ،‬ئ���ه‌و وت���ی‌ "ئ���ه‌م البردنان ‌ه‬ ‫بازاڕ ‌ی سلێمان ‌ی روده‌دات‌و كه‌س به‌كه‌س ش���ه‌قامه‌كان ‌ی مه‌وله‌وی‌‌و كاك ئه‌حمه‌د ‌ی‬ ‫ش���ێخ‌و به‌رده‌رك ‌ی سه‌را‌و شه‌قامی‌ كاوه‌‌و‬ ‫نیه‌‪ ،‬هۆكاری‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫قایمقام ‌ی س���لێمان ‌ی به‌ختیار حس���ین پیره‌مێرد‌و گۆران‌و چه‌ندین شه‌قام ‌ی دیك ‌ه‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ هۆكاری‌ زیاده‌ڕه‌وی ده‌گرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌ئێس����تا خه‌ریكی‌ البردنی‌‬ ‫له‌ش���ه‌قامه‌كان به‌وشێوه‌ فراوانه‌ ‌ی ئێستا‬ ‫په‌یوه‌ن���د ‌ی به‌دۆخ���ی‌ ئاب���ور ‌ی هه‌رێم ‌ی زیاده‌ڕه‌وییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ شارین‌و چه‌ند‬ ‫كوردستانه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌ی "به‌اڵم ئه‌م ‌ه ڕۆژێكیش ده‌بێت خه‌ریكی‌ البردنی‌ ئه‌و‬ ‫نابێ���ت ببێت ‌ه هۆ ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی خزمه‌تگوزار ‌ی زیاده‌ڕه‌وییانه‌ین كه‌ ده‌كه‌ونه‌ ش����ه‌قامی‌‬

‫بازاڕی سلێمانی‬ ‫مه‌لیك مه‌حمود"‪.‬‬ ‫ناوب����راو رونیش����كرده‌وه‌ ك����ه‌ ئه‌وان‬ ‫ده‌یانه‌وێ����ت ل����ه‌م دۆخ����ه‌ ئابوری����ه‌دا‬ ‫هاوس����ه‌نگیه‌ك ڕابگ����رن له‌نێ����وان ئه‌و‬ ‫خه‌ڵكانه‌ی‌ له‌ش����ه‌قامه‌كان كارده‌كه‌ن‌و‬ ‫ئ����ه‌و خه‌ڵكان����ه‌ی‌ به‌ش����ه‌قامه‌كاندا‬ ‫ده‌ڕۆن‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌ "‪ %98‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا‬ ‫نی����ن زیاده‌ڕه‌وی����ی‌‌و تێكدان����ی‌ ش����ار‌و‬ ‫ڕێگ����ه‌ی‌ هاتوچ����ۆ له‌خه‌ڵ����ك بگیرێت‌و‬ ‫كێش����ه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ له‌نێوان خه‌ڵكدا‬ ‫دروستبێت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌ئێس����تادا به‌مه‌ت����ر‬ ‫ش����ه‌قامه‌كانیان داگیرك����ردوه‌‪ ،‬هه‌ی����ه‌‬ ‫ده‌ڵێت ئه‌م ده‌ مه‌تره‌ هی‌ منه‌ یان ئه‌م‬ ‫بیس����ت مه‌تره‌ هی‌ منه‌! ده‌بێت ئه‌مانه‌‬ ‫ڕێكخه‌ینه‌وه‌‌و ده‌شیكه‌ین"‪.‬‬ ‫ی شار ئاماژه‌ش به‌وه‌كرد ك ‌ه‬ ‫قایمقام ‌‬ ‫كاره‌كانمان به‌پ�ل�ان ده‌ڕوات به‌ڕێوه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی زیاده‌ڕه‌و ‌‬ ‫پالنێكیان هه‌ی��� ‌ه بۆ البرن ‌‬

‫فۆتۆ‪ :‬مەزهەر‬

‫ی‬ ‫ی شۆس���ته‌كانیان ك���ردوه‌ به‌ش���وێن ‌‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ش���ار‌و دواتر ن���اوه‌وه‌ ‌‬ ‫ی خۆی���ان ئام���اژ‌ه‬ ‫ی عه‌ره‌بان���ه‌و مێ���ز ‌‬ ‫ی "زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ش���ار ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م كاره‌ ‌‬ ‫ی زیاده‌ڕه‌ویی���ان كردو‌ه به‌وه‌ ده‌كه‌ن ك ‌ه ناچ���ار ‌‬ ‫ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌‬ ‫توانیومانه‌ جێگه‌یه‌كیان بۆ دابینبكه‌ین پێكردون‪.‬‬ ‫ی پێیه‌و‬ ‫ی عومه‌ر ك��� ‌ه عه‌ره‌بانه‌ ‌‬ ‫عه‌ل ‌‬ ‫ی خۆی���ان بكه‌ن‌و‬ ‫ت���ا ئه‌وانی���ش كار ‌‬ ‫ی كاك‬ ‫ی به‌قاڵی‌ ده‌كات له‌ش���ه‌قام ‌‬ ‫ڕێگ���ه‌ش له‌هاتوچۆی‌ هاواڵتیان نه‌گرن كار ‌‬ ‫ی گه‌ور‌ه‬ ‫ی ئه‌حمه‌دی‌ شێخ‌و سه‌رو مزگه‌وت ‌‬ ‫به‌مه‌رجێك ئه‌و جێگه‌ی ‌ه خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئام���اژه‌ به‌و‌ه ده‌كات كه‌ ئه‌و كارمه‌ند ‌‬ ‫ی نه‌بێت‌و حكومه‌ت هیچ ئیشێك ‌‬ ‫گشت ‌‬ ‫ی چوار مانگ ده‌بێت‬ ‫ی حكومه‌ته‌و م���او‌ه ‌‬ ‫به‌و شوێنه‌ نه‌بێت ك ‌ه ئه‌م ‌ه بۆ ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "ئه‌ ‌‬ ‫كاتییه‌‪ ،‬هه‌ركاتێك حكومه‌ت ئیشی‌ به‌و موچ ‌هی‌ وه‌رنه‌گرت���وه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بكه‌م بچم دزی بك���ه‌م؟ خاوه‌ن ‌‬ ‫چ��� ‌‬ ‫شوێنه‌ هه‌بێت لێیوه‌رده‌گرێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئێمه‌ پێمان وتون له‌سه‌ر پێنج منداڵم به‌چی‌ به‌خێویان بكه‌م؟"‬ ‫ی‬ ‫ی "هه‌ركات حكومه‌ت موچه‌كه‌ ‌‬ ‫وتیش ‌‬ ‫ی بۆمان‬ ‫شه‌قامه‌ك ‌ه مه‌بن له‌و شوێنانه‌ ‌‬ ‫دیاریك���ردون كاری‌ خۆت���ان بك���ه‌ن‪ ،‬پێدام ئه‌وكات منیش واز له‌عه‌ره‌بانه‌كه‌م‬ ‫ی ده‌هێنم‪ ،‬كاره‌ك���ه‌م له‌فه‌رمانبه‌رییه‌و‌ه‬ ‫ی دۆخ��� ‌ه ئابوریه‌كه‌ین‪ ،‬بار ‌‬ ‫چاوه‌ڕێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوه‌ به‌ به‌قاڵی‌‌و عه‌ره‌بانه‌چێتی‌‪ ،‬ماوه‌ ‌‬ ‫ئابوری‌ كوردس���تان باش���ببێت ژیان ‌‬ ‫ی به‌قاڵیم‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ی به‌ره‌و باشتر بڕوات‪ ،‬رێگ ‌ه به‌م ‪ 6‬مانگ ده‌بێت خه‌ریك ‌‬ ‫هاواڵت ‌‬ ‫له‌م شه‌قامه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه نه‌كه‌م ناتوانم ماڵ‌و‬ ‫زیاده‌ڕه‌وییانه‌ ناده‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ ك���ه‌ ش���ه‌قام‌و س���ه‌ر منداڵه‌كه‌م به‌خێو بكه‌م"‪.‬‬

‫بۆنی‌ قۆرخكاریی‌ ده‌س���ه‌اڵتی‌ لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌دنی‌ وتی‌ "من هیچ شتێكی‌ له‌و بابه‌ته‌ ‌ی‬ ‫تیادا نابینم‌و پێموایه‌ هیچ ش���تێكی‌ تازه‌ی‌‬ ‫تێدا نییه‌‌و ئه‌و خااڵنه‌ی‌ له‌رێكه‌وتنامه‌كه‌دا‬ ‫باسكراوه‌ له‌به‌رنامه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫حزبه‌ سیاسیه‌كانی‌ كوردستاندا هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "پاكێجه‌كانی‌ ئۆپۆزس���یۆنیش‬ ‫هه‌مان ش���تی‌ تێ���دا بو كه‌ كات���ی‌ خۆی‌‬ ‫الیه‌نه‌كان���ی‌ ئۆپۆزس���یۆن پێشكه‌ش���یان‬ ‫ك���رد كه‌ جه‌غ���ت كردنه‌وه‌یه‌ ل���ه‌و خاڵه‌‬ ‫هاوبه‌شانه‌ی‌ كه‌ له‌پاكێجه‌كاندا هه‌بوه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ مه‌ترس���ییه‌كانی‌ دوئیداره‌بونی‌‬ ‫هه‌رێمی���ش‪ ،‬ئه‌بوبه‌ك���ر هه‌ڵه‌دن���ی‌ وتی‌‬ ‫"به‌دڵنیایی���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ر پارت���ی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس���تان بزانێت هه‌نگاوه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گ���ۆڕان به‌ره‌و ئه‌وه‌ ده‌ڕوات كه‌ گوش���اری‌‬ ‫جدی‌ له‌سه‌ر ئه‌و دروستده‌كات ئه‌و بێمنه‌ته‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ناوچه‌یه‌كی‌ نفوزی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "چه‌ند جارێك پارتی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس���تان ئه‌و چه‌ك���ه‌ی‌ به‌كارهێناوه‌‌و‬ ‫من بۆ خۆم چه‌ندین جار گوێبیس���تی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌س���ته‌واژه‌یه‌ بوم كه‌ پارتیه‌كان وتویانه‌‬ ‫(ه���ه‌ر كاتێ���ك زانیمان مه‌ترس���ییه‌كان‬ ‫له‌س���ه‌رمان جدی‌ ده‌بن له‌دێگه‌ڵه‌وه‌ جیای‌‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌)"‪.‬‬ ‫راشیگه‌یاند "ئه‌مه‌ ئه‌گه‌رێكه‌ هه‌مو كاتێك‬ ‫كراوه‌یه‌‌و هه‌تا له‌كوردس���تان پاره‌‌و هێزی‌‬ ‫چه‌كدار به‌ده‌س���ت حزبه‌ سیاس���یه‌كانه‌وه‌‬ ‫بێت ماڵ جیایی‌ له‌هه‌مو كاتێكدا ئه‌گه‌رێكی‌‬ ‫چاوه‌ڕوانكراوه‌"‪.‬‬

‫له‌به‌رده‌م‬ ‫خوێندنگه‌كه‌یدا‬ ‫به‌فیشه‌كێك خۆ ‌ی كوشت‬ ‫ی‬ ‫باوان له‌دوای‌ ماڵئاوایی‌ له‌خوێندكاران ‌‬ ‫ی له‌قوتابخانه‌ك��� ‌هی‌ هاته‌ده‌رو‬ ‫هاوڕێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌فیشه‌كێك خۆی‌ كوشت‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫قوتابخانه‌كه‌ش ده‌ڵێت "له‌س���ه‌ره‌تا ‌‬ ‫ئه‌مساڵه‌و‌ه ئه‌و خوێنكاره‌ چه‌ند جارێك‬ ‫ی ئه‌وه‌ی���دا واز له‌خوێندن بێنێت‬ ‫هه‌وڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێم ‌ه نه‌مانهێش���ت‪ ،‬هیچ كێش���ه‌یه‌ك ‌‬ ‫نمره‌شی‌ نه‌بو"‪.‬‬ ‫ی ب���اوان‪،‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌خۆكوش���تن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كش���توكاڵ ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‌ ئاماده‌ی��� ‌‬ ‫به‌كره‌ج���ۆ عوم���ه‌ر ئه‌می���ن ڕه‌ش���ید‬ ‫ك��� ‌ه له‌پرس��� ‌هی‌ باوان���دا وه‌س���تابو‪،‬‬ ‫ی ئه‌و خوێن���دكار‌ه‬ ‫ی "خۆكوش���تن ‌‬ ‫وت��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی توش ‌‬ ‫مامۆس���تایانی‌ قوتابخانه‌كه‌مان ‌‬ ‫شۆك كردوه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫باوان نه‌جمه‌دین نه‌سره‌دین له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قۆناغ ‌‬ ‫‪ 1996‬له‌دایكبوه‌‌و خوێندكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كش���توكاڵ ‌‬ ‫س���ێ‌ ب���وه‌ له‌ئاماده‌ی ‌‬ ‫ی ئاماده‌ییه‌ك ‌ه‬ ‫به‌كره‌ج���ۆ‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ب���اوان خ���ۆ ‌‬ ‫وت���ی "ئ���ه‌و ڕۆژه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مۆڵه‌تدان ‌‬ ‫ی ئاهه‌نگ ‌‬ ‫تیاكوش���ت رۆژ ‌‬ ‫ی دوانزه‌هه‌مه‌م‬ ‫ی خوێنكاران��� ‌‬ ‫ده‌رچون��� ‌‬ ‫ب���و له‌قوتابخانه‌كه‌م���ان‪ ،‬خوێن���كاران‬ ‫نمره‌ی���ان وه‌رگرتب���و‌و ئیزندراب���ون‌و‬ ‫ئ���ه‌و رۆژه‌ی���ان وه‌ك ئاهه‌ن���گ ب���ۆ‬ ‫ی‬ ‫دیاریكراب���و‪ ،‬خوێن���دكاره‌كان به‌جل ‌‬ ‫تایبه‌ت���ه‌و‌ه هاتبوه‌ن���ه‌وه‌ بۆخوێندنگا‪،‬‬ ‫ی بو‬ ‫ی به‌یان ‌‬ ‫ئ���ه‌و رۆژه‌ كاتژمێ���ر ن���ۆ ‌‬ ‫ئێم��� ‌ه وه‌ك به‌ڕێوه‌ب��� ‌هر‌و یاریده‌د‌هر‌و‬ ‫مامۆس���تایان له‌ن���او قوتابخانه‌ك���ه‌دا‬ ‫ی‬ ‫بوین‪ ،‬ك��� ‌ه له‌پ���ڕ خوێندكارێك خۆ ‌‬ ‫ی مامۆس���تا فریاكه‌و‌ه‬ ‫كرد به‌ژورداو وت ‌‬ ‫ی كوش���ت‪،‬‬ ‫خوێندكارێك له‌ده‌ره‌وه‌ خۆ ‌‬ ‫ك ‌ه چوین ‌ه ده‌ره‌وه‌ سه‌یرمانكرد باوانه‌‌و‬ ‫ی كوشتوه‌ له‌ناو ئه‌و‬ ‫به‌فیش���ه‌كێك خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێ ‌‬ ‫ئۆتۆمبیل���ه‌ی‌ خ���ۆی‌‌و هاوڕێكان ‌‬ ‫هاتبون بۆقوتابخانه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���لێمان ‌‬ ‫ی پارێ���زگا ‌‬ ‫پۆلیس��� ‌‬ ‫ی ئاش���كراكرد لێكۆڵینه‌و‌ه له‌و‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫روداو‌ه به‌رده‌وام���ه‌ تائێس���تا هۆكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌رنه‌كه‌توه‌‌و وته‌بێژ ‌‬ ‫خۆکوشتنه‌كه‌ ‌‬ ‫ی پارێزگای‌ س���لێمانی نه‌قیب‬ ‫پۆلیس��� ‌‬ ‫ی به‌وه‌كرد‬ ‫س���ه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د ئاماژه‌ ‌‬ ‫ی خۆكوژه‌ك ‌ه‬ ‫" لێ���دوان له‌كه‌س���وكار ‌‬ ‫وه‌رگی���راو‌ه گومانی���ان له‌ك���ه‌س نیه‌و‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫هی���چ كێش���ه‌یه‌كی‌ كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌س نی ‌ه ش���ایه‌تحاڵ هه‌ی��� ‌ه كه‌خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێناوه‌‌و خۆ ‌‬ ‫ی به‌ژیانی‌ خ���ۆ ‌‬ ‫كۆتای ‌‬ ‫كوشتوه‌"‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫‪5‬‬

‫بۆچی‌ هێرشكردن ‌ه سه‌ر په‌رله‌مانتارانی‌ كورد هاوسۆز ‌ی شه‌قامی‌ كوردی‌ دروستنه‌كرد؟!‬

‫"موچه‌‌و ئیمتیازاتی‌ په‌رله‌مانتاران ‌ی كورد به‌ژماره‌"‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬

‫موچه‌‌و ئیمتیازات ‌ی‬ ‫ی‬ ‫موچه‌‌و ئیمتیازات ‌‬ ‫ی مادی‌ په‌رله‌مانتاران‌و‬ ‫ی سه‌رۆكایه‌ت ‌‬ ‫ده‌ست ‌ه ‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ عێراق‪ :‬پاسه‌وانه‌كانیان به‌ژماره‌‪:‬‬

‫دیمه‌نی‌ هێرشكردنه‌ سه‌ر هه‌ندێك‬ ‫له‌په‌رله‌مانتارانی‌ كورد له‌به‌غدا‪،‬‬ ‫له‌شه‌قامی‌ كوردی‌ هاوسۆزییه‌كی‌‬ ‫ئه‌وتۆی‌ دروست نه‌كرد‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫فراكسیۆنێكی‌ كوردی‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫عێراق میدیا به‌به‌رپرس ده‌زانێ‌‌و‬ ‫له‌و بڕوایه‌دایه‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌وترێت‬ ‫له‌راگه‌یاندنه‌كان به‌شێكی‌ زۆری‌‬ ‫ناڕاستن سه‌باره‌ت به‌ماف‌و ئیمتیازاتی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌دی‌ حاجی‌ ره‌ش����ید س����ه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫فراكس����یۆنی‌ كۆمه‌ڵ����ی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫له‌په‌رله‌مان����ی‌ عێ����راق به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یاند"بابه‌ته‌ك����ه‌ هه‌ندێك����ی‌ حاڵ����ی‌‬ ‫نه‌بون����ه‌ له‌رۆڵی‌ په‌رله‌مانت����ار له‌به‌غدا‌و‬ ‫ته‌نها په‌رله‌مانتار ب����ه‌وه‌ ده‌بینرێت كه‌‬ ‫موچه‌یه‌كی‌ زه‌به‌الحی‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "به‌ش����ێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان‬ ‫ێ ئاڵۆسكێنرابو"‪.‬‬ ‫شه‌قامی‌ ل ‌‬ ‫ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ش ده‌كات ك����ه‌‬ ‫"په‌رله‌مانتارانی����ش خۆیان نه‌یانتوانیوه‌‬ ‫رۆڵ����ی‌ خۆیان ببین����ن له‌چاودێریكردنی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵته‌كاندا‌و ئه‌م����ه‌ش وایك����رد‬ ‫په‌رله‌مانت����اران بكه‌ون����ه‌ ب����ه‌ر ره‌خنه‌‌و‬ ‫گله‌ی����ی‌ خه‌ڵكی‌ هه‌رێمی‌ كوردس����تان‌و‬ ‫ئاقاره‌كه‌شی‌ به‌خراپ ده‌شكێته‌وه‌ له‌سه‌ر‬ ‫په‌رله‌مانتاران"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ پاسه‌وانه‌كانیش����یانه‌وه‌‪،‬‬ ‫حاجی‌ ره‌ش����ید وتی‌ "وه‌ك په‌رله‌مانتار‬ ‫‪ 30‬پاس����ه‌وانمان هه‌ب����و دواتر بو به‌‪22‬‬ ‫پاسه‌وان‌و پاشان كرا به‌ ‪ 16‬پاسه‌وان‪.‬‬ ‫ئێستا هه‌ر په‌رله‌مانتارێك ‪ 16‬پاسه‌وانی‌‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و وه‌ك‬ ‫خۆی‌ هه‌مو پاسه‌وانه‌كان له‌گه‌ڵیدا نییه‌‌و‬ ‫چه‌ند پاس����ه‌وانێكی‌ له‌گه‌ڵدایه‌‌و ئه‌وانی‌‬ ‫دیكه‌ له‌الی‌ حزبه‌‌و وتیشی‌ "واتا ئه‌وانی‌‬ ‫دیكه‌ ل����ه‌ده‌زگا‌و دامه‌زراوه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫حزب����دا ده‌وام ده‌كه‌ن‌و ل����ه‌وێ‌ رۆڵیان‬ ‫هه‌یه‌‌و من ته‌نها چوار پاس����ه‌وانم هه‌یه‌‬ ‫كه‌ به‌فه‌رمی‌ له‌گه‌ڵمدابێت"‪.‬‬

‫په‌رله‌مانی عێراق‬

‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانتارانی‌ كورد بۆ هه‌رێم‌و به‌جێهێشتن ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌غدا له‌سه‌ر ماده‌ی‌ ‪‌140‬و موچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌ران‌و موچه‌ی‌‬ ‫پێشمه‌رگه‌ نه‌بوه‌‌و شه‌ڕ نه‌كراوه‌ له‌سه‌ر مافه‌كانی‌ كورد بۆیه‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ كوردستان هاوسۆزی‌ بۆ روداوه‌كان نه‌نواند‬

‫پاس����ه‌وان پاره‌ی‌ ئێمه‌ وه‌رده‌گرن نه‌ك‬ ‫ئێم����ه‌ وه‌ك����و ئه‌ندام����ی‌ په‌رله‌مان ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ بۆ خۆمان بخۆین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و وێنه‌یه‌ی‌ كه‌ له‌زیهنییه‌تی‌‬ ‫خه‌ڵكدا هه‌یه‌ س����ه‌باره‌ت به‌ئیمتیازاتی‌‬ ‫په‌رله‌مانتاران زۆرێكی‌ ناڕاسته‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا "په‌رله‌مانتاری‌ ئه‌م‬ ‫د‪.‬موسه‌نا ئه‌مین سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ خوله‌ یه‌ك فلس����ی‌ جگ����ه‌ له‌موچه‌كه‌ی‌‬ ‫یه‌كگرتو له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق وتی‌ "میدیا وه‌رنه‌گرت����وه‌ نه‌ ئۆتۆمبێل نه‌ ش����وێنی‌‬ ‫خۆی‌ به‌رپرس����ه‌ له‌دروس����تكردنی‌ ئه‌و نیش����ته‌جێبون‌و مان����ه‌وه‌‪ .‬میدیا هه‌مو‬ ‫وێنه‌یه‌ی‌ بۆ په‌رله‌مانتاری‌ كورد له‌به‌غدا وه‌رزێك جۆرێك له‌درۆ ده‌خه‌نه‌ بازاڕه‌وه‌‬ ‫كێش����راوه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌وترێت كه‌ هیچیشی‌ راست نییه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "به‌داخه‌وه‌ میدیا ئه‌م راستیانه‌‬ ‫له‌راگه‌یاندن����ه‌كان به‌ش����ێكی‌ زۆری‌‬ ‫ناڕاستن س����ه‌باره‌ت به‌ماف‌و ئیمتیازاتی‌ وه‌ك خ����ۆی‌ ناخات����ه‌ به‌رچ����او‌و وای‌‬ ‫نیشانداوه‌ كه‌ ئێمه‌ به‌پاره‌یه‌كی‌ زه‌به‌الح‬ ‫په‌رله‌مانتاران"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌ كرد وه‌ك په‌رله‌مانتار یاری‌ ده‌كه‌ین‌و باسی‌ ئه‌وه‌ش ناكات كه‌‬ ‫‪ 16‬پاس����ه‌وانیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ش����ێك ئێمه‌ چ مه‌ترسییه‌كیشمان له‌سه‌ره‌"‪.‬‬ ‫ئه‌می����ن ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ك����ه‌‬ ‫ل����ه‌و پاس����ه‌وانانه‌یان له‌الی����ه‌‌و ئه‌وانی‌‬ ‫دیكه‌ ل����ه‌الی‌ حزبه‌‌و وت����ی‌ "كادره‌كانی‌ كرۆالیه‌ك����ی‌ ‪2013‬ی‌ پێی����ه‌ ك����ه‌ ه����ی‌‬ ‫یه‌كگرتو ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ دانه‌مه‌زراون‌و كار خزمێكێت����ی‌‌و پێ����ی‌ داوه‌ به‌ئه‌مانه‌ت‌و‬ ‫بۆ یه‌كگرت����و ده‌كه‌ن ئه‌وانه‌ن كه‌ له‌بری‌ وتیش����ی‌ "زۆربه‌ی‌ ئیفاده‌كان له‌س����ه‌ر‬

‫حسابی‌ خۆمانه‌‌و خه‌ڵك واده‌زانێت ئێمه‌‬ ‫هه‌مو مانگێك له‌واڵتێكین"‪.‬‬ ‫ئه‌ش����واق جاف په‌رله‌مانتاری‌ عێراق‬ ‫له‌فراكس����یۆنی‌ پارتی‌ له‌و بڕوایه‌دایه‌ كه‌‬ ‫"به‌پێچه‌وانه‌وه‌ روداوه‌كه‌ هاوس����ۆزی‌ بۆ‬ ‫په‌رله‌مانتارانی‌ كورد دروستكرد‌و مه‌رج‬ ‫نیی����ه‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌ت����ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‬ ‫باڵوده‌كرێته‌وه‌ ئه‌وه‌ گوزارشت له‌شه‌قامی‌‬ ‫كوردی‌ بكات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌وترێت نوێنه‌رانی‌‬ ‫كورد نه‌یانتوانی‌ رۆڵ����ی‌ خۆیان ببینن‪،‬‬ ‫پێموایه‌ ئه‌مه‌ كه‌لتورێكه‌ كه‌ له‌رابردودا‬ ‫زۆر جه‌غتی‌ له‌سه‌ر كراوه‌ بۆ ئامانجێكی‌‬ ‫سیاسی‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ‌ " خه‌ڵك دژی‌ په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫ك����ورد نه‌بون له‌و روداوانه‌دا به‌ڵكو دژی‌‬ ‫مانه‌وه‌ی‌ كوردن له‌به‌غدا"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "هه‌ندێك خه‌ڵك ده‌یانه‌وێت‬ ‫وا رونی‌ بكه‌نه‌وه‌ بۆ ش����ه‌قامی‌ كوردی‌‬ ‫كه‌ ئ����ه‌و نوێنه‌رانه‌ شكس����تیان هێناوه‌‬

‫له‌به‌غدا"‪.‬‬ ‫جه‌غتی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫"هه‌ندێك له‌و پۆس����تانه‌ش له‌الیه‌ن ئه‌و‬ ‫كه‌س����انه‌وه‌ باڵوده‌كرێن����ه‌وه‌ كه‌ خۆیان‬ ‫كاندیدب����ون‌و نه‌یانتوانیوه‌ س����ه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌ده‌س����تبهێنن‌و ببن����ه‌ په‌رله‌مانت����اری‌‬ ‫به‌غدا"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ژم����اره‌ی‌ پاس����ه‌وانه‌كانی‌‬ ‫په‌رله‌مانتارانیش����ه‌وه‌ ئه‌و جه‌غت له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كات����ه‌وه‌ كه‌ له‌و روداوه‌دا چه‌ند‬ ‫پاسه‌وانت له‌گه‌ڵدا بوایه‌ نه‌یده‌توانی‌ به‌ر‬ ‫به‌روداوه‌كان بگرێت‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا كه‌ "ئێمه‌ هه‌فتانه‌‬ ‫ده‌چین ب����ۆ به‌غدا به‌فڕۆك����ه‌ ده‌چین‌و‬ ‫به‌فڕۆك����ه‌ش دێین����ه‌وه‌‌و مانه‌وه‌م����ان‬ ‫له‌به‌غ����دا چ خ����ۆم‌و چ پاس����ه‌وان‌و‬ ‫شۆفێره‌كه‌ له‌سه‌ر ئێمه‌یه‌ كه‌ له‌ناوچه‌ی‌‬ ‫سه‌وزدایه‌‌و به‌گرانگترین ناوچه‌ له‌عێراق‬ ‫ناوده‌برێت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و شوێنه‌ی‌ كه‌ ده‌یگریت بۆ‬ ‫مانه‌وه‌ له‌سه‌ر حسابی‌ خۆت ده‌یگریت‌و‬

‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫* موچ��� ‌هی‌ بنه‌ڕه‌ت��� ‌‬ ‫په‌رله‌مان ‪8‬ملیۆن‬ ‫ی‬ ‫*موچ ‌هی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ هه‌ردو جێگره‌كه‌ ‌‬ ‫‪ 6‬ملیۆن دینار‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مان ‪ 50‬پاسه‌وان ‌‬ ‫* س���ه‌رۆك ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌ك���ه‌م ‪ 40‬پاس���ه‌وان ‌‬ ‫* جێگ���ر ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دووه‌م ‪ 30‬پاس���ه‌وان ‌‬ ‫* جێگ���ر ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه‬ ‫* نه‌س���ریه‌یان هه‌ی���ه‌‌و ئیف���اد‌و‬ ‫خه‌رجییه‌كانیان له‌سه‌ر په‌رله‌مانه‌‬ ‫ی‬ ‫* ه���ه‌ر یه‌كێ���ك له‌ده‌س���ته‌ ‌‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تی‌ په‌رله‌مان كۆشكێكیان‬ ‫دراوه‌تێ‌‌و ته‌ئسیس���ی‌ كۆشكه‌كانیان‬ ‫له‌سه‌ر په‌رله‌مان بوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی س���ه‌رۆك ‌‬ ‫* ‪ 123‬ئوتومبی���ل له‌ال ‌‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و جێگ���ری‌ یه‌ك���ه‌م ‪75‬‬ ‫ئوتومبی���ل‌و جێگ���ری‌ دووه‌م ‪35‬‬ ‫ئوتومبیلی‌ له‌الیه‌‪.‬‬ ‫كرێكانی‌ مانگانه‌ی‌ له‌سێ‌ ملیۆنه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫بۆ ‪2‬ملی����ۆن‌و تا ‪1‬ملی����ۆن‌و ‪ 750‬هه‌زار‬ ‫دینار"‪.‬‬ ‫جه‌غت����ی‌ له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ ك����رده‌وه‌ كه‌‬ ‫"پێش����تر كرێی‌ مانه‌وه‌ په‌رله‌مان ده‌یدا‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌پاش ئ����ه‌و قه‌یران����ه‌ داراییه‌ی‌‬ ‫كه‌ دروس����ت بوه‌ هه‌م����و خه‌رجییه‌كان‬ ‫كه‌وتۆته‌ سه‌ر په‌رله‌مانتار خۆی‌"‪.‬‬ ‫تاڤگه‌ ئه‌حمه‌د په‌رله‌مانتاری‌ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق رایگه‌یاند "به‌بڕوای‌‬ ‫من س����ه‌رچاوه‌ی‌ گه‌نده‌ڵ����ی‌ په‌رله‌مانه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ په‌رله‌م����ان بریتیی����ه‌ له‌كوتله‌‬ ‫حزبییه‌كان‌و یه‌ك كه‌س سه‌ربه‌خۆ نییه‌‌و‬ ‫بۆ س����اده‌ترین بڕیار ده‌بێت بگه‌ڕێیته‌وه‌‬ ‫بۆ الی‌ حزبه‌كه‌ت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانتارانی‌‬ ‫ك����ورد ب����ۆ هه‌رێ����م‌و به‌جێهێش����تنی‌‬ ‫به‌غدا له‌س����ه‌ر م����اده‌ی‌ ‪‌140‬و موچه‌ی‌‬ ‫فه‌رمانب����ه‌ران‌و موچ����ه‌ی‌ پێش����مه‌رگه‌‬ ‫نه‌بوه‌‌و ش����ه‌ڕ نه‌كراوه‌ له‌سه‌ر مافه‌كانی‌‬ ‫كورد بۆیه‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان هاوسۆزی‌‬ ‫بۆ روداوه‌كان نه‌نواند"‪.‬‬ ‫راش����یگه‌یاند "م����ن ل����ه‌وه‌ تێده‌گه‌م‬ ‫ك����ه‌ خه‌ڵك بۆ هاوس����ۆز نه‌ب����و له‌گه‌ڵ‬ ‫په‌رله‌مانتاران����ی‌ كورد ل����ه‌و روداوانه‌دا‬ ‫چونك����ه‌ ئێم����ه‌ی‌ په‌رله‌مانت����ار هه‌مو‬ ‫مانگێ����ك موچه‌كانی‌ خۆمان وه‌رده‌گرت‬ ‫چ خۆمان چ پاس����ه‌وانه‌كانمان‌و خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌رێم����ی‌ كوردس����تانیش ب����ێ‌ موچه‌‬ ‫ب����ون‌و ته‌نانه‌ت رۆژێك ل����ه‌رۆژان یه‌ك‬

‫ی‬ ‫* په‌رله‌مانتارێ���ك ك��� ‌ه بڕوانامه‌ ‌‬ ‫ی هه‌بێت ‪8‬ملیۆن‌و ‪ 200‬هه‌زار‬ ‫دكتۆرا ‌‬ ‫ی هه‌ی��� ‌ه كه‌ ئه‌م���ه‌ به‌رزترین‬ ‫دینار ‌‬ ‫موچه‌ی‌ په‌رله‌مانتارانه‌‪.‬‬ ‫* ‪4‬ملی���ۆن بنه‌ڕه‌تیی���ه‌‪4 ،‬ملی���ۆن‬ ‫ی‬ ‫ده‌رماڵه‌ی���ه‌‌و ‪ 2‬ملی���ۆن ده‌رماڵ���ه‌ ‌‬ ‫پله‌ی ‌ه واتا كۆی‌ موچه‌كه‌ ده‌كات ‌ه ‪10‬‬ ‫ملیۆن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫* په‌رله‌مانتاری‌ خ���اوه‌ن بڕوانامه‌ ‌‬ ‫ی ده‌رماڵه‌ی ‌ه‬ ‫ماس���ته‌ر له‌و ‪4‬ملیۆن��� ‌‬ ‫له‌‪ 75%‬وه‌رده‌گرێت‌و نزیك ده‌بێته‌و‌ه‬ ‫له‌‪7‬ملیۆن‌و ‪ 200‬هه‌زار‬ ‫ی په‌رله‌مانت���اری‌ خاوه‌ن‬ ‫* موچ���ه‌ ‌‬ ‫ی به‌كالۆریۆس ‪6‬ملیۆن‌و ‪500‬‬ ‫بڕوانامه‌ ‌‬ ‫هه‌زار‬ ‫ی په‌رله‌مانت���اری‌ خاوه‌ن‬ ‫*موچ��� ‌ه ‌‬ ‫بڕوانام ‌هی‌ دبلۆم ‪6‬ملیۆن‌و ‪ 100‬هه‌زار‬ ‫ی په‌رله‌مانت���اری‌ خاوه‌ن‬ ‫* موچ��� ‌ه ‌‬ ‫ی نزیك ب ‌ه ‪5‬ملیۆن‬ ‫بڕوانامه‌ی‌ ئاماده‌ی ‌‬ ‫دینار‬ ‫ی‬ ‫ی موچه‌ی‌ بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ی رێ���ژه‌ ‌‬ ‫* به‌پێ ‌‬ ‫مانگان ‌ه باج ده‌بڕدرێت‬ ‫ی‬ ‫ی خانه‌نش���ین ‌‬ ‫ی ل���ه‌‪‌ %10‬‬ ‫* ب���ڕ ‌‬ ‫ده‌بڕدرێت‬ ‫* ه���ه‌ر غیابێك ‪ 500‬ه���ه‌زار دینار‬ ‫ده‌بڕدرێت‬ ‫* ش���وێنی‌ نیش���ته‌جێبون تا پێش‬ ‫ی ‪ 11‬مانگ ‌ه‬ ‫قه‌یرانه‌ك���ه‌‌و بۆ م���او‌ه ‌‬ ‫په‌رله‌م���ان پار‌هی‌ خه‌رج نه‌كردوه‌ بۆ‬ ‫كرێی‌ شوێن ‌ه نیش���ته‌جێبوه‌كانیان‌و‬ ‫خۆی���ان پاره‌كانی���ان داو‌ه ك ‌ه ده‌بو‬ ‫ی‬ ‫په‌رله‌م���ان بی���دات‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌هۆ ‌‬ ‫قه‌یرانی‌ دارایی‌ ن���ه‌دراوه‌‌و دیار نیی ‌ه‬ ‫كه‌ دوات���ر پاره‌كانیان ده‌ده‌نه‌و‌ه یان‬ ‫نا؟‬ ‫ی پاس���ه‌وانی‌ سه‌ڵت ‪850‬‬ ‫* موچ ‌ه ‌‬ ‫هه‌زار دینار‬ ‫ی خێزاندار ‪886‬‬ ‫ی پاسه‌وان ‌‬ ‫* موچه‌ ‌‬ ‫هه‌زار دینار‬ ‫په‌رله‌مانت����اری‌ هه‌مو فراكس����یۆنه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ هیچ یه‌كێ����ك له‌موچه‌خۆره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم له‌كاتی‌ خۆپیش����اندانه‌كانیان بۆ‬ ‫داواكردنی‌ موچه‌ رانه‌وه‌ستاین بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌ریبخه‌ی����ن ك����ه‌ ئێمه‌ش هاوس����ۆزین‬ ‫به‌رانبه‌ر موچه‌خۆرانی‌ هه‌رێم"‪.‬‬ ‫جه‌غتی‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش كرده‌وه‌ كه‌ وه‌ك‬ ‫په‌رله‌مانتار هیچ جۆره‌ نه‌س����رییه‌كمان‬ ‫نیی����ه‌‪ .‬ئۆتۆمبێل‌و خه‌رج����ی‌ هاتوچۆ‌و‬ ‫خواردن‌و شوێنی‌ نیشته‌جێبونمان نییه‌‪.‬‬ ‫ته‌نها ده‌سته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ نه‌بێت كه‌‬ ‫ئیمتیازات‌و نه‌سریه‌ی‌ خۆیان هه‌یه‌"‪.‬‬

‫رێكه‌وتنه‌كه‌ ‌ی گۆڕان‌و یه‌كێت ‌ی نێوماڵ ‌ی كورد رێكده‌خات یان لێك ‌ی ده‌ترازێنێت؟‬ ‫بتوانی����ن هه‌مو پێك����ه‌وه‌ به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌و پێنج الیه‌نه‌ بگه‌ینه‌ رێكه‌وتنێك‬ ‫په‌رله‌مان به‌گه‌ڕ بخه‌ینه‌وه‌‌و هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌ندامێكی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "رێكه‌وتنی‌ یه‌كێتی‌‌و كای����ه‌ سیاس����یه‌كه‌ بخه‌ین����ه‌وه‌ كار‬ ‫گۆڕان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتیدایه‌‌و بۆ به‌ئاراسته‌یه‌ك كه‌ دڵی‌ میلله‌ته‌كه‌مان‬ ‫خ����ۆش بكه‌ی����ن‌و ل����ه‌و بارودۆخ����ه‌‬ ‫یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ نێو ماڵی‌ كورده‌"‪.‬‬ ‫ناهه‌مواره‌ ئابوری‌‌و سیاسی‌و ئه‌منی‌‌و‬ ‫وته‌بێژی‌ كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمیش‬ ‫عه‌سكه‌رییه‌ ڕزگاری‌ بێت"‪.‬‬ ‫رایده‌گه‌ینێت "گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئ����ه‌و دو بڕگه‌ی����ه‌ی‌‬ ‫رێكه‌وتنه‌كان دور بێت له‌مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ كه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات‬ ‫قۆرخكاریی‌‌و ئیحتیكاركردنی‌‬ ‫سیس����تمی‌ حوكمڕان����ی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫جومگه‌كانی‌ ده‌سه‌اڵت"‪.‬‬ ‫بێت‌و سه‌رۆكی‌ هه‌رێم له‌ناو په‌رله‌مان‬ ‫عومه‌ر محه‌مه‌د ئه‌ندامی مه‌كته‌بی هه‌ڵبژێردرێت‪ ،‬عومه‌ر محه‌مه‌د وتی‌‬ ‫سیاس����ی یه‌كگرت����وی ئیس��ل�امی "ئ����ه‌م دو بڕگه‌یه‌ی‌ نێو رێكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫كوردس����تان له‌باره‌ی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ شتێكی‌ تازه‌ نییه‌‌و پێشتر له‌پڕۆژه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند هه‌ر چوار الیه‌نه‌كه‌ كه‌ پێش����كه‌ش‬ ‫"رێكه‌وتنی‌ الیه‌نه‌كان له‌كوردس����تان به‌په‌رله‌مان كراوه‌ هه‌بوه‌‌و له‌سه‌ری‌‬ ‫ب����ۆ رێكخس����تنه‌وه‌ی‌ نێ����و ماڵ����ی‌ كۆك بوین"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌و بڕوایه‌دام له‌دواجاردا‬ ‫كوردی‌‌و رێكخس����تنه‌وه‌ی‌ بارودۆخه‌‬ ‫سیاس����یه‌كه‌ی‌ هه‌رێ����م پێش����وازی‌ الیه‌ن����ه‌كان ئیحتی����كام ده‌كه‌ین به‌و‬ ‫لێده‌كه‌ین‌و ده‌ستخۆشی‌ لێده‌كه‌ین"‪ .‬لیژنه‌یه‌ی‌ بۆ ئاماده‌كردنی‌ ره‌شنوسی‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش دا "هیوادارین ئه‌م ده‌ستور پێكهاتبو ئه‌وان بتوانن ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌ سه‌ره‌تایه‌كی‌ باش بێت بۆ كێشه‌یه‌ له‌ناو ره‌شنوسی‌ ده‌ستوری‌‬ ‫ی كورد‌و هه‌رێم����دا له‌ماوه‌یه‌ك����ی‌ دیاریكراودا‬ ‫رێكخس����تنه‌وه‌ی‌ نێو ماڵ���� ‌‬

‫یه‌كالیی‌ بكه‌نه‌وه‌ "‪.‬‬ ‫رێبوار حه‌م����ه‌د وته‌بێژی‌ كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیس��ل�امی‌ كوردس����تان ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات هه‌ر رێكه‌وتنێكی‌ سیاس����ی‬ ‫له‌نێ����وان دو هێ����ز ی����ان زیاتر كه‌‬ ‫به‌ئاڕاسته‌ی‌ به‌دیهێنانی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫گشتی‌‌و زیاتر له‌یه‌ك نزیكخستنه‌وه‌ی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاس����یه‌كان‌و دروستكردنی‌‬ ‫لێكتێگه‌یش����تنی‌ سیاس����ی‌ هاوبه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر پرسه‌كان بێت‪ ،‬ئه‌وان وه‌كو‬ ‫كۆمه‌ڵ به‌شتێكی‌ باش‌و ته‌ندروستی‌‬ ‫ده‌زانن‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "گرن����گ ئه‌وه‌ی����ه‌ دور‬ ‫بێ����ت له‌مه‌س����ه‌له‌ی‌ قۆرخكاری����ی‌‌و‬ ‫جومگه‌كان����ی‌‬ ‫ئیحتیكاركردن����ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت"‪.‬‬ ‫جه‌غت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان وه‌كو كۆمه‌ڵی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫تێڕوانینه‌كانیان له‌س����ه‌ر سیستمی‌‬ ‫حوكمڕانی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردستان وه‌ك‬ ‫خۆی‌ ماوه‌ته‌وه‌‌و هیچ گۆڕانكارییه‌كی‌‬ ‫به‌سه‌ردا نه‌هاتوه‌‪.‬‬ ‫وته‌بێ����ژی‌ كۆمه‌ڵ����ی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫كوردس����تان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌‬

‫تائێس����تا له‌باره‌ی‌ چون����ه‌ نێو هیچ‬ ‫به‌ره‌یه‌كه‌وه‌ قسه‌یان له‌گه‌ڵ نه‌كراوه‌‌و‬ ‫وتی‌ "به‌هیچ ش����ێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ هیچ‬ ‫دابه‌ش����كارییه‌ك نین ك����ه‌ نێو ماڵی‌‬ ‫كورد بكات به‌دو له‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫راش����یگه‌یاند "به‌گش����تی‌ ئێم����ه‌‬ ‫باوه‌ڕمان وایه‌ كه‌ ئه‌م رێكه‌وتننامانه‌‌و‬ ‫لێكنزی����ك بونه‌وه‌ی‌ الی����ه‌ن‌و هێزه‌‬ ‫سیاس����یه‌كان له‌ئاكام����دا ره‌نگ����ه‌‬ ‫خزمه‌تی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گشتی‌ بكات‌و‬ ‫ئه‌و لێكترازانه‌ی‌ كه‌ له‌رابردودا هه‌بوه‌‬ ‫كۆتایی‌ پێ‌ بهێنێت"‪.‬‬ ‫س����امان گه‌رمیان����ی‌ ئه‌ندام����ی‌‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ نیشتیمانی‌‬ ‫كوردستان رایگه‌یاند "ئه‌و رێكه‌وتنه‌‬ ‫له‌نێ����وان یه‌كێت����ی‌‌و گۆڕان����دا هه‌یه‌‬ ‫پێموایه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش����تیدایه‌‌و‬ ‫بۆ یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ نێو ماڵی‌ كورده‌‌و‬ ‫ئه‌مه‌ سه‌ره‌تایه‌كی‌ باشه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و دو بڕگه‌یه‌ی‌ كه‌ بوه‌ته‌‬ ‫مش����تومڕ‌و جێی‌ س����ه‌رنجی‌ پارتی‌‪،‬‬ ‫گه‌رمیانی‌ وتی‌ "ئێمه‌ وه‌كو یه‌كێتی‌‬ ‫هه‌ر هه‌مان بۆچونمان هه‌بوه‌ له‌كاتی‌‬ ‫خۆش����یدا‌و پێمانوابوه‌ كه‌ په‌رله‌مان‬

‫سه‌رچاوه‌ی‌ هه‌مو یاساكانه‌"‪.‬‬ ‫راشیگه‌یاند "من له‌و بڕوایه‌دام ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌ زیان له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ كورد‌و‬ ‫یه‌كگرتوی����ی‌ نێو ماڵی‌ كورد نادات‌و‬ ‫ته‌نها چاره‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ په‌رله‌مان‬ ‫بكه‌ینه‌ مه‌رجه‌ع بۆ هه‌مو كوردستان‬ ‫له‌ئاینده‌دا"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ئام����اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫ئه‌م رێكه‌وتنه‌ ن����ه‌ك زیان به‌پارتی‌‬ ‫ناگه‌یه‌نێ����ت‪ ،‬به‌ڵك����و قازانج����ه‌ بۆ‬ ‫پارت����ی‌و الیه‌نه‌ سیاس����یه‌كانی‌ تر‌و‬ ‫بۆ هه‌م����و كه‌مه‌ نه‌ته‌وایه‌تیه‌كانیش‌و‬ ‫وتی‌ "ئه‌مه‌ تاك����ه‌ رێگه‌یه‌ك ده‌بێت‬ ‫ب����ۆ یه‌كخس����تنه‌وه‌ی‌ ن����او ماڵ����ی‌‬ ‫كورد‌و ده‌توان����ێ‌ هه‌مومان پێكه‌وه‌‬ ‫كۆبكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی جه‌غت له‌سه‌ر‬ ‫س����امان گه‌رمیان ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ "ئێستا دانیشتنی‌‬ ‫هێزه‌ سیاسیه‌كان پێكه‌وه‌ ئاسانتره‌‬ ‫له‌جاران چونكه‌ ئه‌گه‌ر جاران پارتی‌‌و‬ ‫گ����ۆڕان نه‌یانتوان����ی‌ بێ����ت پێكه‌وه‌‬ ‫دابنیش����ن‪ ،‬به‌اڵم ئێس����تا فه‌زایه‌كی‌‬ ‫باش دروس����ت بوه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫بتوانین پێكه‌وه‌ دابنیشین"‪.‬‬

‫ئه‌م رێكه‌وتنه‌‬ ‫نه‌ك زیان‬ ‫به‌پارتی‌‬ ‫ناگه‌یه‌نێت‬ ‫به‌ڵكو قازانجه‌‬ ‫بۆ پارتی‌و الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ تر‌و‬ ‫بۆ هه‌مو كه‌مه‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تیه‌كانیش‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫سه‌رکردایه‌تییه‌کی یه‌کێتی‪:‬‬

‫ئه‌گه‌ر پارتی به‌رێكه‌وتنه‌ك ‌ه دڵخۆش نه‌بێت كێشه‌ ‌ی خۆیه‌تی‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬

‫به‌شێك له‌ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نن "رێكه‌وتنی یه‌كێتی‌و گۆڕان‬ ‫بۆ رێكخستنه‌وه‌ ‌ی نێوماڵی كورده‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر پارتیش به‌و رێكه‌وتن ‌ه دڵخۆش‬ ‫نیه‌ كێشه‌ی‌ خۆیه‌تی‪ ،‬ئه‌ندامێكی جڤاتی‬ ‫گۆڕانیش جه‌ختده‌كاته‌وه‌ "گرنگی ئه‌م‬ ‫رێكه‌وتن ‌ه تێپه‌ڕاندنی ئه‌م دۆخه‌ ‌ی‬ ‫ئێستای كوردستان‌و دابه‌شكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ته‌رازوی هێزه‌‪ ،‬پارتی كه‌مینه‌یه‌و خۆی‬ ‫كردوه‌ به‌زۆرینه‌"‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌ندامێكی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی پارتیش ده‌ڵێت "ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌ هیچ كاریگه‌ری نابێت له‌سه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پانی سیاسیی كوردستان"‪.‬‬ ‫حامی���دی حاج���ی غال���ی ئه‌ندام���ی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت���ی نیش���تیمانی‬ ‫كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "له‌میانی‬ ‫كۆبونه‌وه‌مان له‌ئه‌نجومه‌نی س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫یه‌كێت���ی‪ ،‬ك���ه‌س ناڕازیی نه‌بوه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫رێكه‌وتن���ی سیاس���یی یه‌كێت���ی‌و گۆڕان‪،‬‬ ‫هه‌ندێ���ك تێبینی هه‌بو له‌س���ه‌ر بڕگه‌كانی‬ ‫ناورێكه‌وتنه‌ك ‌ه نه‌ك له‌س���ه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌‪،‬‬ ‫دوات���ر بڕگ���ه‌كان چاككراو په‌س���ه‌ند كرا‪،‬‬ ‫گرنگی ئه‌م رێكه‌وتن ‌ه بۆ یه‌كگرتنی نێوماڵی‬ ‫ك���ورده‌ بۆ هه‌م���و الیه‌ن���ه‌كان‌و گۆڕه‌پانی‬ ‫سیاسیی سودی هه‌یه‌‪ ،‬كورد نێوماڵی خۆی‬ ‫رێكبخاته‌وه‌ بۆ خراپه‌"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "ش���ه‌رت نی ‌ه ئه‌م رێكه‌وتن ‌ه بۆ‬ ‫پارتی كرابێت‪ ،‬بۆ خۆمانمان كردوه‌‪ ،‬پارتی‬ ‫پێی دڵخۆش بێت ی���ان پێی ناخۆش بێت‬ ‫كێشه‌و كه‌یفی خۆیه‌تی‪ ،‬چ په‌یوه‌ندی به‌وه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم گرنگ ئه‌وه‌یه‌ به‌و ئاراس���ته‌ی ‌ه‬ ‫كارنه‌كه‌ین كه‌ دژی پارتی بێت"‪.‬‬ ‫هاوكات بڵێس���ه‌ جه‌بار فه‌رمان ئه‌ندامی‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی له‌س���ه‌ر پرس���ی‬ ‫رێكه‌وتنه‌ك ‌ه بۆ ئاوێنه‌ ده‌ڵێت "تارێژه‌یه‌كی‬ ‫زۆر هه‌ردو الیه‌نی یه‌كێتی‌و گۆڕان ره‌زامه‌ند‬ ‫ب���ون‌و رێكه‌وتنه‌ك���ه‌ كۆتایی ه���ات‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ناكۆك���ی خاڵی ناكۆكمان نه‌ب���وه‌ له‌نێواندا‬ ‫له‌سه‌ر خاڵه‌ جه‌وهه‌رییه‌كان كۆكین‪ ،‬چه‌ند‬ ‫خاڵێكی الوه‌كی هه‌بو ده‌وڵه‌مه‌ندمان كرد"‪.‬‬ ‫باس له‌وه‌ش���ده‌كات "كێش���ه‌ی‌ ئێم ‌ه نی ‌ه‬ ‫پارتی دڵخۆش بێت یا نا‪ ،‬ئێمه‌ به‌المانه‌و‌ه‬ ‫گرنگه‌ چی له‌به‌رژه‌وه‌ندی كوردس���تان بێت‬

‫کۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و نه‌وشیروان مسته‌فاو حاکم قادر‬ ‫ئه‌وه‌ بكه‌ین‪ ،‬هه‌مو الیه‌ك شاره‌زای پارتین‬ ‫نه‌ك له‌كوردس���تاندا ده‌ست وه‌رده‌داته‌ ناو‬ ‫ئیش���ی پارته‌كانی دیكه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌س���ت‬ ‫ده‌بات بۆ به‌ش���ه‌كانی دیكه‌ی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫بێگومان پارتی له‌رێی س���ه‌رچاوه‌كانییه‌و‌ه‬ ‫هه‌وڵیدا بزانێت رێككه‌وتنه‌كه‌ له‌سه‌ر چییه‌و‬ ‫ئامانجه‌ك���ه‌ ‌ی چییه‌‪ ،‬پارتی به‌و رێككه‌وتن ‌ه‬ ‫دڵخۆش نیه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌راگرتن���ی موچ���ه‌و‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌رداگرتنی پ���ار‌ه له‌الی���ه‌ن‬ ‫پارتییه‌وه‌ له‌سه‌ر ئه‌و رێككه‌وتنه‌‪ ،‬بڵێسه‌ ‌ی‬ ‫جه‌بار فه‌رمان ئام���اژه‌ به‌وه‌ده‌كات "ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ راس���ت بێت له‌هی���چ ئه‌خالقێكدا نی ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر كردبێتی‪ ،‬ده‌ش���ڵێت "پێش���تر قس ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر رێكه‌وتنی ستراتیژی كراوه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫له‌خاڵه‌كان���ی هه‌ردوالمان پێ���وه‌ی پابه‌ند‬ ‫نه‌بوین و به‌وش���ێوه‌یه‌ی ج���اران داڕێژرابو‬ ‫نه‌ماوه‌‪ ،‬ئه‌م رێككه‌وتنه‌ دژ به‌هیچ الیه‌نێك‬ ‫نه‌كراوه‌‪ ،‬بۆ زیاتر چه‌س���پاندنی سه‌روه‌ری‬ ‫یاسا ئه‌نجامدراوه‌"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌ به‌رزان ئه‌حمه‌د كورد‌ه‬ ‫ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی به‌ئاوێنه‌ ‌ی‬

‫راگه‌یاند "س���ه‌باره‌ت به‌ناڕه‌زایی ئه‌ندامانی رێكه‌وتن ‌ه هه‌رێمی كوردستان بگه‌ڕێنێته‌و‌ه‬ ‫مه‌كته‌بی سیاس���یی‌و سه‌ركردایه‌تی له‌سه‌ر بۆ دو ئیداره‌یی"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاس���ۆ مه‌حمود ئه‌ندامی جڤاتی‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌ ئ���ه‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ تایبه‌ت بو‌ه‬ ‫به‌ناوخۆی حزب‌و گفتوگۆی له‌س���ه‌ر كراوه‌و نیش���تیمانی بزوتن���ه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌س���ه‌ر‬ ‫ناڕه‌زای���ی هه‌ب���وه‌‪ ،‬دواتر به‌ك���ۆی ده‌نگ كاریگ���ه‌ری رێكه‌وتننامه‌ك���ه‌ به‌ئاوێن���ه‌ ‌ی‬ ‫په‌س���ه‌ند كراوه‌‪ ،‬ئه‌م رێككه‌وتنه‌ كاریگه‌ری وت "گرنگ���ی ئ���ه‌م رێكه‌وتن��� ‌ه تێپه‌ڕاندنی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬رێككه‌وتنه‌كه‌ بۆ نێوماڵی كورد باشه‌و ئ���ه‌م دۆخ���ه‌ی‌ ئێس���تای كوردس���تان‌و‬ ‫رێكیده‌خاته‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵێكه‌ بۆ كاراكردنه‌وه‌ ‌ی دابه‌ش���كردنه‌وه‌ ‌ی ته‌رازوی هێ���زه‌‪ ،‬پارتی‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و له‌س���ه‌رجه‌م ره‌هه‌نده‌كانه‌و‌ه كه‌مینه‌یه‌و خۆیكردوه‌ به‌زۆرینه‌‪ ،‬به‌زۆره‌ملێ‬ ‫كاریگه‌ری هه‌ی���ه‌‪ ،‬یه‌كێتی‌و گۆڕان دوهێزی په‌رله‌مان���ی له‌كارخس���توه‌و حكومه‌ت���ی‬ ‫گه‌وره‌ن‪ ،‬ده‌توان���ن به‌هاوپه‌یمانێتی بااڵنس داگیركردوه‌‪ ،‬هه‌مو پێگه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫بگۆڕن‌و پێشوازیش له‌بۆچونی هه‌مو الیه‌ن ‌ه ده‌وڵه‌تداری‌و سه‌روه‌ت‌و سامانی ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫به‌ته‌واویی له‌ده‌س���تیدایه‌‪ ،‬ك���ه‌س نازانێت‬ ‫سیاسییه‌كان ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫كورده‌ ئاماژه‌ ‌ی به‌وه‌شكرد "نازانین پارتی ئه‌و نه‌وت���ه‌ به‌كێ ده‌فرۆش���رێت‌و به‌چه‌ند‬ ‫به‌م رێكه‌وتنه‌ دڵخۆشه‌ یا نا‪ ،‬ئه‌م رێكه‌وتن ‌ه ده‌فرۆش���رێت‌و پاره‌كه‌ی‌ چ���ی لێدێت‪ ،‬ئه‌م‬ ‫له‌دژی پارتی نیه‌و زه‌ره‌ری بۆ هیچ الیه‌نێك رێكه‌وتنه‌ بۆ رێكخستنه‌وه‌ ‌ی ئه‌م شتانه‌یه‌‪،‬‬ ‫نی���ه‌‪ ،‬ده‌بێت پارت���ی پێی خ���ۆش بێت‪ ،‬ئه‌م رێكه‌وتنه‌ س���ه‌ره‌تایه‌ بۆ كۆتایی هێنان‬ ‫پێش���تر مامه‌ڵه‌ ‌ی له‌گ���ه‌ڵ دوالیه‌ن ده‌كرد‪ ،‬به‌دیكتاتۆرییه‌ت‪ ،‬گ���ۆڕان بڕوای به‌حوكمی‬ ‫ئێس���تا مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ یه‌ك الیه‌ن ده‌كات‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ی���ی نی���ه‌و كار ب���ۆ نه‌هێش���تنی‬ ‫پێش���تر مامه‌ڵ ‌ه ‌ی له‌گه‌ڵ دو فراكس���یۆنی ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامه‌كه‌ی‌ جڤاتی نیش���تیمانی گۆڕان‬ ‫په‌رله‌مان���ی ده‌كرد‪ ،‬ئێس���تا مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌ك فراكس���یۆن ده‌كات‪ ،‬باوه‌ڕناكه‌ین ئه‌م باس���ی له‌وه‌شكرد "زۆر تیش���كمان له‌سه‌ر‬

‫فۆتۆ‪ :‬بریار نامیق‬ ‫كه‌مكردن���ه‌وه‌ ‌ی هه‌یمه‌نه‌ ‌ی پارتی نیه‌‪ ،‬كار‬ ‫بۆ رێكخس���تنه‌وه‌ی‌ كاروب���اری حكوم ‌هت‌و‬ ‫په‌رله‌م���ان ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬ئ���ه‌م هه‌لومه‌رجه‌ ‌ی‬ ‫ئێس���تا له‌كوردس���تاندا هه‌ی���ه‌ وایك���ردو‌ه‬ ‫پارتی ببێته‌ پارتێكی بااڵده‌س���ت‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫پارت���ی كه‌مینه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌و هێزه‌ ‌ی پارتی هی‬ ‫ئه‌و‌ه نی ‌ه به‌م ش���ێوه‌ی ‌ه مامه‌ڵ ‌ه بكات‪ ،‬ئه‌م‬ ‫مامه‌ڵه‌یه‌ی‌ ئێستای پارتی كاریگه‌ری هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سه‌رداهاتوی كوردس���تان‌و ده‌بێت خۆی‬ ‫به‌رپرس���یارێتی ئ���ه‌و كاریگه‌ریی���ه‌ خراپ ‌ه‬ ‫بگرێته‌ ئه‌ستۆ"‪.‬‬ ‫الی خۆیش���ییه‌وه‌ له‌س���ه‌ر كاریگ���ه‌ری‬ ‫رێكه‌وتن���ی یه‌كێت���ی‌و گ���ۆڕان له‌س���ه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پان���ی سیاس���یی‪ ،‬فازی���ل ره‌ئ���وف‬ ‫ئه‌ندامی س���ه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان به‌ئاوێنه‌ ‌ی راگه‌یاند "نیه‌ته‌كان‬ ‫حس���ابه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌ بۆ ناوخۆیان‬ ‫بێت‌و بۆ دابه‌ش���كردنی پله‌و پۆست‌و پای ‌ه‬ ‫بێت یا بۆ رێكخستنی نێوماڵی كورد بێت‪،‬‬ ‫له‌نیه‌ته‌كان���ی ه���ه‌ردوالو‌ه خوێندنه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر نیه‌تێك���ی پاكیان هه‌بێت‬ ‫له‌س���ه‌ر رێكخس���تنه‌وه‌ی‌ نێوماڵی كوردو‬

‫گرنگی ئه‌م رێكه‌وتن ‌ه‬ ‫تێپه‌ڕاندنی ئه‌م دۆخه‌ ‌ی‬ ‫ئێستای كوردستان‌و‬ ‫دابه‌شكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ته‌رازوی هێز‌ه‬ ‫پارتی كه‌مینه‌یه‌و‬ ‫خۆیكردوه‌ به‌زۆرینه‌‬ ‫به‌زۆره‌ملێ په‌رله‌مانی‬ ‫له‌كارخستوه‌و حكومه‌تی‬ ‫داگیركردوه‬

‫یه‌ك گوتاری كورد‪ ،‬نه‌ك ئه‌وان‪ ،‬پێویس���ت ‌ه‬ ‫هه‌م���و الیه‌نه‌كان یه‌كبگرن بۆ یه‌ك گوتاری‬ ‫كورد"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "یه‌كێتی‌و گ���ۆڕان هه‌ر یه‌ك‬ ‫ب���ون‪ ،‬به‌س ناوه‌كه‌یان جی���ا بوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫بۆچ���ون‌و بیركردن���ه‌وه‌و هه‌ڵوێس���تیان‬ ‫یه‌كبوه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ گۆڕانكارییه‌كی وه‌ها‬ ‫نابێت كاریگه‌ری هه‌بێت له‌س���ه‌ر مه‌سه‌له‌ ‌ی‬ ‫كوردو گۆڕه‌پانی سیاس���یی كوردس���تان‪،‬‬ ‫ی���ا كاریگه‌ری هه‌بێت بۆس���ه‌ر قه‌یرانه‌كان‬ ‫به‌تایبه‌ت���ی قه‌یران���ی دارایی‌و سیاس���یی‪،‬‬ ‫ئێمه‌ پێمان وایه‌ ئه‌و رێكه‌وتنه‌ بۆ دژایه‌تی‬ ‫پارت���ی نابێت‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر نیه‌ت���ی دژایه‌تی‬ ‫كردنی پارتی���ان هه‌بێ���ت ناتوانن بیكه‌ن‪،‬‬ ‫چ دژایه‌تییه‌ك���ی پارتیی���ان پێده‌كرێ���ت‪،‬‬ ‫به‌رپرس���انی بااڵی یه‌كێتی‌و گۆڕان ته‌ئكید‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌ رێكه‌وتن���ی نێوانیان بۆ دژایه‌تی‬ ‫كردنی پارتی نیه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ریش دژایه‌تی بكه‌ن‬ ‫پارتی خ���ۆی هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر گۆڕه‌پانه‌كه‌و‬ ‫ناتوانن دژایه‌تی پارتی بكه‌ن"‪.‬‬

‫ئایا دوای‌ رێككه‌وتنی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان په‌رله‌مان كۆده‌بێته‌وه‌؟‬

‫پارتی‪ :‬به‌دانیشتنی په‌رله‌مان‪ ،‬كوردستان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ دو ئیداره‌یی‬ ‫ئا‪ :‬بنار‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كگرتو و كۆمه‌ڵ ئاماده‌ی‬ ‫دانیشتنی په‌رله‌مانن له‌هه‌رشوێنێك‬ ‫بێت‪ ،‬یه‌كێتی ده‌ڵێت ده‌بێت‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان له‌ناوهۆڵی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان بێت‪ ،‬پارتیش‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات "هه‌ركۆبونه‌وه‌یه‌كی‬ ‫له‌وشێوه‌یه‌‪ ،‬هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ دو ئیداره‌یی‌و‬ ‫پارچه‌بون"‪.‬‬ ‫پارتی‌‬ ‫جه‌مال مۆرتك���ه‌‪ ،‬ئه‌ندامی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان‌و ته‌واوكردنی رێژه‌ی‌‬ ‫یاسایی له‌شاری سلێمانی‪ ،‬دو ئیداره‌یی‌و‬ ‫پارچه‌بونی كوردس���تانی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر رێكه‌وتنی سیاسیی نێوان یه‌كێتی‌و‬ ‫گۆڕان‪ ،‬هه‌نگاوی دانیش���تنی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردس���تانی به‌دواوه‌ بێت‪ ،‬ده‌گه‌ڕێینه‌وه‌‬ ‫بۆ دو ئیداره‌یی"‪.‬‬ ‫مۆرتكه‌ ده‌شڵێت "ئه‌وه‌ وه‌كو سایكس‬ ‫بیكۆیه‌كی نوێیه‌ له‌س���اڵی (‪ ،)2016‬به‌و‬ ‫رێكه‌وتنه‌ له‌باتی چوارپارچه‌ی‌ كوردستان‬ ‫ده‌كرێت به‌ش���ه‌ش پارچه‌‪ ،‬ئه‌و بینایانه‌ی‌‬ ‫سوتێنرا له‌س���لێمانی‌و ده‌وروبه‌ری‌و ئه‌و‬ ‫خه‌ڵكان���ه‌ی‌ كوژران ل���ه‌م دواییه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫خۆی لێهاته‌وه‌و زیندوبونه‌وه‌ با یوس���ف‬ ‫محه‌مه‌دیش بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ هه‌ولێر"‪.‬‬

‫په‌رله‌مان له‌الیه‌ن پارتییه‌وه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ سیاس���یی هه‌رێمی كوردستانی‬ ‫ئیفلی���ج ك���رد‪ ،‬ئاب���ڕوی‌ ئه‌زمونه‌ك���ه‌ی‌‬ ‫له‌ك���ه‌دار كرد‪ ،‬بۆیه‌ ئێس���تا كارو ئه‌ركی‬ ‫هه‌مو الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كانه‌‪ ،‬كاربكه‌ن بۆ‬ ‫ده‌ستبه‌كاربونه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫به‌م ده‌سته‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تییه‌ی ئێستاوه‌‪،‬‬ ‫بۆئه‌وه‌ی ئه‌م خه‌وش���ه‌ له‌سه‌ر پرۆسه‌ی‌‬ ‫سیاس���یی البچێت‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌رفه‌تیش‬ ‫نه‌درێ���ت هی���چ پارتێك���ی سیاس���یی‬ ‫سوكایه‌تی به‌په‌رله‌مانی كوردستان‌و هه‌ر‬ ‫داموده‌زگایه‌ك‌و پرۆسه‌ی‌ سیاسیی بكات‪،‬‬ ‫ته‌نها به‌كاراكردنه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان كێش���ه‌‬ ‫هه‌ڵواسراوه‌كانی ئێستای هه‌رێم چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "ده‌بێت په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫كارا بكرێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وكاته‌ دكتۆر یوس���ف‬ ‫محه‌مه‌د س���ادق سه‌رپشكه‌ له‌كوێ جاڕی‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ ده‌دات‪ ،‬س���ه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫له‌هه‌رش���وێنێك بڕیاری دانیش���تن بدات‪،‬‬ ‫فراكس���یۆنی گۆڕان ئاماده‌ی‌ دانیش���تن‬ ‫ده‌بێت"‪.‬‬

‫یه‌كێتی‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا بێگه‌رد تاڵه‌بانی س���ه‌رۆكی‬ ‫فراكس���یۆنی یه‌كێت���ی له‌په‌رله‌مان���ی‬ ‫كوردس���تان به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یان���د‬ ‫"ته‌واوكردنی نیسابی قانونی‌و كۆبونه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌م���ان له‌س���لێمانی‪ ،‬په‌یوه‌ن���دی‬ ‫به‌رێكه‌وتنی پێش���وی یه‌كێتی نیه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی‌و په‌یوه‌ندی به‌رێكه‌وتنی ئێس���تای‬ ‫یه‌كێتی‌و گۆڕانه‌وه‌ نی���ه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی به‌و‬ ‫گۆران‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا‪ ،‬برزۆ مه‌جید س���ه‌رۆكی یاس���او په‌یڕه‌وه‌وه‌ هه‌ی���ه‌ له‌په‌رله‌مانی‬ ‫فراكسیۆنی گۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردستان كوردس���تان كاری پێده‌كرێ���ت‪ ،‬به‌پێ���ی‬ ‫ب���ۆ ئاوێن���ه‌ رایگه‌یان���د "په‌كخس���تنی په‌ی���ڕه‌و ده‌بێت له‌ناو هۆڵ���ی په‌رله‌مانی‬

‫كوردس���تان به‌زۆرین���ه‌ی ده‌نگ بڕیاری ئاوێن���ه‌ وتی "ل���ه‌ (‪)12‬ی ئۆكتۆبه‌ره‌وه‌‬ ‫له‌س���ه‌ر بدرێ���ت كۆبون���ه‌وه‌ی په‌رله‌مان ده‌س���ته‌ی‌ س���ه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان هیچ‬ ‫له‌پایته‌خته‌وه‌ بگوازرێته‌وه‌ بۆ ش���ارێكی هه‌وڵێكیان نه‌داوه‌ بۆ دانیشتنی نائاسایی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬ت���ا له‌ناو كۆبون���ه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان په‌رله‌مان‌و خۆیان له‌ق���ه‌ره‌ی ئه‌و بابه‌ته‌‬ ‫دانیشتن نه‌كرێت ناتوانرێت كۆبونه‌وه‌كانی نه‌داوه‌‪ ،‬با به‌رنامه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان‬ ‫دابنێن به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئێمه‌ی‌ په‌رله‌مانتاران‬ ‫بگوازێته‌وه‌ بۆ شارێكی دیكه‌"‪.‬‬ ‫تاڵه‌بان���ی رونیده‌كات���ه‌وه‌ "كێش���ه‌ی ئام���اده‌ ده‌بی���ن‪ ،‬ه���ه‌ر په‌رله‌مانت���ارو‬ ‫ته‌واوكردنی رێژه‌ی‌ یاس���ایی نیه‌‪ ،‬كێشه‌ فراكسیۆنێك ئاماده‌ نه‌بێت له‌سه‌ر خۆی‬ ‫له‌وه‌یه‌ ئایا سه‌رۆكی په‌رله‌مان دێته‌وه‌ بۆ ده‌كه‌وێت‪ ،‬بابه‌تی ته‌واوكردنی نیس���ابی‬ ‫هه‌ولێرو كۆبونه‌وه‌ بكات‪ ،‬یوسف محه‌مه‌د قانون���ی په‌رله‌م���ان ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ الیه‌نه‌‬ ‫ناتوانێت كۆبونه‌وه‌ی‌ نائاس���ایی له‌شاری سیاس���ییه‌كان‌و كۆبونه‌وه‌ی‌ پێنج قۆڵی‬ ‫سلێمانی بكات‪ ،‬گواستنه‌وه‌ی‌ كۆبونه‌وه‌ی چاره‌سه‌ر نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌دن���ی جه‌ختی���ش ده‌كات���ه‌وه‌‬ ‫په‌رله‌مان بۆ هه‌رش���ارێكی دیكه‌ ده‌بێت‬ ‫له‌ناو هۆڵ���ی په‌رله‌مانی كوردس���تانه‌وه‌ "ئ���ه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندی���داره‌ به‌رێكه‌وتن���ی‬ ‫ده‌نگی له‌س���ه‌ر بدرێت‪ ،‬چاره‌س���ه‌ریش یه‌كێت���ی‌و گۆڕان���ه‌وه‌ نه‌چوه‌ت���ه‌ بواری‬ ‫بۆ ئ���ه‌و دۆخ���ه‌ هیواداری���ن رێكه‌وتنی جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ هه‌موی مه‌تاتین‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌و گ���ۆڕان‪ ،‬ده‌رگایه‌ك بكاته‌وه‌ بۆ خۆش���حاڵین ئه‌و رێكه‌وتنه‌ ئامانجه‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌س���تپێكردنه‌وه‌ی‌ گفتوگۆ به‌شێوازێك كاراكردن���ه‌وه‌ی‌ په‌رله‌م���ان‌و تێپه‌ڕاندنی‬ ‫دۆخی چه‌قبه‌ستوی هه‌رێم بێت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی هاواڵتیان بێت"‪.‬‬ ‫له‌ئه‌گ���ه‌ری دوباره‌بون���ه‌وه‌ی‌ (‪)19‬ی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌رێكه‌وتنی فراكسیۆنه‌كانی‬ ‫یه‌كێتی‌و گۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردستان‌و حوزه‌یران‌و به‌ش���داری نه‌كردنی به‌شێك‬ ‫عێراق‪ ،‬بێگ���ه‌رد تاڵه‌بانی وتی "یه‌كێتی‌و له‌ئه‌ندامه‌كانیان‪ ،‬س���ه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان په‌س���ه‌ندی رێكه‌وتن���ی نێوانیان یه‌كگرتو راشیده‌گه‌یه‌نێت "ئه‌وه‌ی‌ له‌(‪)19‬‬ ‫ك���ردوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كۆمه‌ڵێ���ك پرۆتۆكۆل‌و ی حوزه‌یران كرا چه‌واش���ه‌كاری‌و درۆی‬ ‫پاشكۆ ماوه‌‪ ،‬بڕیار دراوه‌ هاوپه‌یمانییه‌ك گه‌وره‌ بو به‌رامبه‌ر به‌یه‌كگرتو كرا‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫هه‌بێت له‌نێوان هه‌ردو فراكسیۆنه‌كه‌‪ ،‬ئه‌و په‌یوه‌ندی به‌كاته‌وه‌ هه‌بو‪ ،‬ئێمه‌ پابه‌ندین‬ ‫هاوپه‌یمانێتییه‌ ده‌رگای كراوه‌ ده‌بێت بۆ به‌پاكێجه‌كانی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬بابه‌تی (‪)19‬‬ ‫الیه‌نه‌كانی دیكه‌‪ ،‬پاشكۆو پرۆتۆكۆله‌كان ی حوزه‌یران كات بو‪ ،‬ئێمه‌ پێمان وابو با‬ ‫یه‌كالیی ده‌كاته‌وه‌ كه‌ هه‌ردو فراكسیۆنی سێ رۆژ كۆبونه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان دوابكه‌وێت‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌و گ���ۆڕان چۆن مامه‌ڵ���ه‌ له‌گه‌ڵ دواتر هه‌ندێك له‌س���ه‌رۆك فراكسیۆنه‌كان‬ ‫جه‌ختی���ان ده‌كرده‌وه‌ به‌ش���دار بن دواتر‬ ‫یه‌كتر ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫هه‌رخۆیان په‌ش���یمان بون���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌بوایه‌‬ ‫كۆبون���ه‌وه‌ی‌ په‌رله‌مان ل���ه‌و رێكه‌وته‌ بۆ‬ ‫یه‌كگرتو‬ ‫ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی سه‌رۆكی فراكسیۆنی سێ رۆژ دوابخرایه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ بیانوه‌كانی‬ ‫یه‌كگرت���و له‌په‌رله‌مانی كوردس���تان بۆ پارتیمان ببڕیایه‌"‪.‬‬

‫كۆمه‌ڵ‌‬ ‫مه‌روان گه‌اڵڵی س����ه‌رۆكی فراكس����یۆنی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی له‌په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یان����د "ب����ۆ بانگهێش����تنی‬ ‫كردن����ی دانیش����تنی په‌رله‌م����ان‪ ،‬ده‌كرێت‬ ‫س����ه‌رۆكی په‌رله‌مان به‌ته‌نهاو له‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ئه‌ودای����ه‌ بانگهێش����تی په‌رله‌مانتاران بكات‬ ‫بۆ دانیشتنێكی نائاس����ایی‪ ،‬له‌هه‌رشوێنێك‬ ‫س����ه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردستان داوابكات‪،‬‬ ‫فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی كوردستان‬ ‫ئام����اده‌ی‌ دانیش����تن ده‌بێ����ت به‌هه‌م����و‬ ‫ئه‌ندامه‌كانییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫گه‌اڵڵی ده‌شڵێت "گوێ به‌وه‌ناده‌ین پارتی‬ ‫پێی ناخۆش����ه‌ یا یه‌كێتی پێی خۆشه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫سیاس����ه‌ت ده‌كه‌ین به‌رژه‌وه‌ن����دی خه‌ڵكی‬ ‫هه‌رێمی كوردس����تان ره‌چاو ده‌كه‌ین‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امین نه‌ یه‌كێتین‌و نه‌ پارتی‌و‬ ‫گۆڕانین‪ ،‬سیاسه‌تی خۆمان هه‌یه‌‪ ،‬په‌كخستنی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس����تان به‌په‌ڵه‌یه‌كی ره‌ش‬ ‫ده‌زانین له‌مێژوی كوردس����تاندا‪ ،‬بۆیه‌ له‌هه‌ر‬ ‫شوێنێك كۆمه‌ڵی ئیسالمی بانگهێشت بكرێت‬ ‫به‌خۆش����حاڵییه‌وه‌ ئاماده‌ین بۆ ته‌واوكردنی‬ ‫نیسابی قانونی له‌كه‌ركوك بێت له‌سلێمانی‌و‬ ‫هه‌ولێرو دهۆك"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و هه‌ڵوێس����ته‌یان‌و مه‌ترسی‬ ‫پارتی له‌س����ه‌ریان‪ ،‬س����ه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫كۆمه‌ڵ ئاش����كرایكرد "ئێمه‌ هه‌ر له‌سه‌رتاوه‌‬ ‫تێبین����ی خۆمان هه‌بوه‌ له‌س����ه‌ر ش����ێوازی‬ ‫سیاس����ه‌تكردنی براده‌ران����ی پارتی‌و پێمان‬ ‫راگه‌یان����دون‌و به‌دڵس����ۆزانه‌ش پێمان وتون‬ ‫سیاس����ه‌تكردن‌و حزبایه‌تی ب����ۆ به‌رژوه‌ندی‬ ‫خه‌ڵكه‌‪ ،‬هه‌ركاتێك سیاس����ه‌ت بو به‌مایه‌ی‬ ‫گیرفان پڕكردن‌و قۆرخكردنی ده‌س����ه‌اڵت‪،‬‬ ‫ئه‌و سیاس����ه‌ته‌ قێزه‌ون ده‌بێت‌و به‌چاوێكی‬ ‫ره‌شه‌وه‌ ته‌ماشای ده‌كرێت"‪.‬‬

‫كێشه‌ک ‌ه ته‌واوكردنی‬ ‫رێژه‌ی‌ یاسایی نی ‌ه‬ ‫كێشه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئایا‬ ‫سه‌رۆكی په‌رله‌مان‬ ‫دێته‌وه‌ بۆ هه‌ولێرو‬ ‫كۆبونه‌وه‌ بكات‪ ،‬یوسف‬ ‫محه‌مه‌د ناتوانێت‬ ‫كۆبونه‌وه‌ ‌ی نائاسایی‬ ‫له‌شاری سلێمانی‬ ‫بكات‪ ،‬گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ی په‌رله‌مان‬ ‫بۆ هه‌رشارێكی دیك ‌ه‬ ‫ده‌بێت له‌ناو هۆڵی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستانه‌و‌ه‬ ‫ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫ ‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪7‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫ئێر‌ه ده‌نگ ‌ی داعشه‌!‬

‫داعش شه‌ڕه‌كه‌ی‌ موسڵ ده‌باته‌ ناو رادیۆكانه‌وه‌‬ ‫نیقاش‪ ،‬شااڵو محەمەد‬ ‫ب���ه‌ر ل���ه‌وه‌ی‌ هه‌ن���گاوی‌ كرده‌ی���ی‌ بۆ‬ ‫ئازادكردنه‌وه‌ی‌ موس���ڵ بنرێت‪ ،‬حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقی‌‌و داعش له‌ده‌وروبه‌ری‌ موسڵ له‌رێی‌‬ ‫دوو رادیۆوه‌ ش���ه‌ڕێكی‌ میدیاییان ده‌ست‬ ‫پێكردووه‌‪.‬‬

‫په‌ندێك���ی‌ به‌ناوبان���گ هه‌ی���ه‌ كه‌ باس‬ ‫له‌بێده‌نگی‌ ب���ه‌ر له‌زری���ان ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌ده‌وروبه‌ری‌ موس���ڵ رووده‌دات‬ ‫ناچێته‌ چوارچێوه‌ی‌ ئه‌م په‌نده‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫هه‌موان ده‌زانن زریانێك بۆ سه‌ر ئه‌و شاره‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم ب���ه‌ر له‌زریانه‌كه‌ ده‌نگه‌‬ ‫ده‌ن���گ‌و هه‌ڵاڵیه‌ك���ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ میدیایی‌‬ ‫ده‌بیسترێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ج���اران هێ���زی‌ میدیایی‌ داعش‬ ‫له‌رێی‌ تۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه‌ بووبێت‪،‬‬ ‫ئێس���تا ش���ه‌ڕه‌كه‌ی‌ گواس���تووه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئاستێكی‌ لۆكاڵی‌‌و له‌رێی‌ په‌خشی‌ رادیۆوه‌‬ ‫په‌ی���ام‌و به‌رنامه‌كانی‌ خ���ۆی‌ ده‌گه‌یه‌نێت‌و‬ ‫به‌تێچوونێك���ی‌ كه‌م ده‌نگی‌ ده‌گاته‌ هه‌موو‬ ‫ناوچه‌كانی‌ ده‌وروبه‌ری‌ موس���ڵ‪ ،‬بێئه‌وه‌ی‌‬ ‫وه‌رگره‌كه‌ی‌ پێویستی‌ به‌كاره‌باو ئینته‌رنێت‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫له‌ناو موسڵه‌وه‌ داعش له‌مانگی‌ ئه‌یلولی‌‬ ‫س���اڵی‌ راب���ردووه‌وه‌ (‪ )2015‬رادیۆیه‌كی‌‬ ‫تایبه‌ت ب���ۆ ده‌وروبه‌ری‌ موس���ڵ په‌خش‬ ‫ده‌كات به‌ناوی‌ "رادی���ۆی‌ ئیمان"‌و رۆژانه‌‬ ‫به‌زمان���ی‌ عه‌ره‌ب���ی‌ په‌یامی‌ ئ���ه‌و گروپه‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت به‌دانیش���توانی‌ ئه‌و ناوچانه‌ی‌‬ ‫نه‌ینه‌وا كه‌ نه‌كه‌وتوونه‌ته‌ ده‌ستی‌‪.‬‬ ‫په‌خشه‌كه‌ی‌ داعش هه‌موو رۆژێك بیست‌و‬ ‫چوار كاتژمێره‌‪ ،‬به‌شێكی‌ بۆ په‌خشكردنی‌‬ ‫قورئ���ان داندراوه‌و به‌ش���ێكی‌ تری‌ پێدانی‌‬ ‫رێنماییه‌ به‌بابه‌ته‌ دنیایی‌‌و ئاسمانییه‌كان‪،‬‬

‫به‌اڵم م���اوه‌ی‌ هه‌ره‌ زۆری‌ په‌خش���ه‌كه‌ی‌‬ ‫ته‌رخانك���راوه‌ ب���ۆ باس���كردنی‌ "جیهاد"و‬ ‫هاندانی‌ خه‌ڵك بۆ شه‌ڕكردنی‌ دژی‌ سوپاو‬ ‫پێش���مه‌رگه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ به‌رده‌وام‬ ‫ب���اس له‌"س���ه‌ركه‌وتنه‌كان"ی‌ چه‌كدارانی‌‬ ‫داع���ش ده‌كات‌و له‌گرنگ���ی‌ هێرش���ه‌كانی‌‬ ‫سوپاو پێشمه‌رگه‌ كه‌م ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫په‌یامنێ���ری‌ "نیق���اش" له‌ش���ارۆچكه‌ی‌‬ ‫مه‌خم���ور (‪ 50‬كم باش���وری‌ خۆرهه‌اڵتی‌‬ ‫موسڵ) له‌رێی‌ رادیۆیه‌كی‌ ئاساییه‌وه‌ گوێی‌‬ ‫له‌ئێس���گه‌كه‌ی‌ داعش بوو ك���ه‌ ماوه‌یه‌ك‬ ‫"ئه‌ركانه‌كان���ی‌ جیه���اد"ی‌ ب���ۆ خه‌ڵك���ی‌‬ ‫روونده‌ك���رده‌وه‌و ماوه‌یه‌كی‌ تریش باس���ی‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ده‌كرد كه‌ ده‌بێت له‌كاتی‌ فرۆشتنی‌‬ ‫كه‌لوپه‌ل���دا دوكان���دار ته‌رازووه‌كه‌ی‌ ته‌واو‬ ‫بێت‌و پاره‌ی‌ زیاد له‌خه‌ڵك نه‌سه‌نێت‪.‬‬ ‫له‌ب���ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی‌ هێ���زه‌ ئه‌منییه‌كان���ی‌‬ ‫ده‌وروب���ه‌ری‌ موس���ڵ ترس���یان هه‌یه‌ ئه‌م‬ ‫رادیۆی���ه‌ كاریگ���ه‌ری‌ جێبهێڵێ���ت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وانی���ش هه‌م���ان كه‌ره‌س���ته‌ی‌ میدیایی‌‬ ‫داع���ش به‌كارده‌هێنن���ه‌وه‌و له‌س���ه‌ره‌تای‌‬ ‫ئه‌مساڵه‌وه‌ فه‌رمانده‌یی‌ ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی‌‬ ‫كۆنترۆڵكردن���ه‌وه‌ی‌ نه‌ین���ه‌وا له‌ق���ه‌زای‌‬ ‫مه‌خموری‌ ئێسگه‌یه‌كی‌ كردووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌قی���د فی���راس جب���وری‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫رادی���ۆی فه‌رمانده‌یی‌ ئۆپه‌راس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ نه‌ین���ه‌وا به‌"نیقاش"ی‌‬ ‫وت "هه‌م���وو رۆژێ���ك له‌كاتژمێ���ر ‪8‬ی‌‬ ‫به‌یانییه‌وه‌ هه‌تا ‪10‬ی شه‌و به‌هه‌ردوو زمانی‬ ‫عه‌ره‌بی‌و كوردی په‌خش ده‌كه‌ین‪ ،‬ته‌واوی‌‬ ‫به‌رنامه‌كانی���ش خس���تنه‌ڕووی‌ زانیاری‌‌و‬ ‫پێشڕه‌وی‌ س���وپاو پێش���مه‌رگه‌یه‌ بۆ ناو‬ ‫سه‌نته‌ری‌ موسڵ‌ تاوه‌كو وره‌ی‌ دانیشتوانی‌‬ ‫ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ داعش نه‌ڕوخێت"‪.‬‬ ‫عه‌قید فیراس ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات به‌پێی‌‬ ‫ئه‌و زانیارییه‌ هه‌واڵگرییانه‌ی‌ ده‌ست ئه‌وان‬

‫كه‌وتووه‌ له‌ناو موس���ڵه‌وه‌ خه‌ڵكێكی‌ زۆر‬ ‫گوێ‌ له‌رادیۆكه‌یان ده‌گرێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ترسی‌‬ ‫داعش به‌نهێنی‌ گوێبیستی‌ ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌م كێبڕكێی‌ ش���ه‌ڕی‌ رادیۆیه‌دا ئه‌وه‌ی‌‬ ‫تائێس���تا براوه‌ ب���ووه‌ داعش���ه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫په‌خشه‌كه‌ی‌ به‌ئاس���انی‌ ده‌گاته‌ مه‌خمورو‬ ‫گوێڕو شێخان‌و نزیك ده‌بێته‌وه‌ له‌سنوری‌‬ ‫دوب���زی‌ س���ه‌ر به‌كه‌رك���وك‌و هاواڵتی���ان‬ ‫ده‌توانن بێ‌ كێش���ه‌ گوێبیستی‌ ببن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫په‌خش���ه‌كه‌ی‌ س���وپای‌ عێراقی‌ به‌سافی‌‬ ‫ناگاته‌ موسڵ‌و داعش س���ه‌ركه‌وتوو بووه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ ته‌شویشی‌ بۆ دروست بكات‪.‬‬ ‫دانیشتوانی‌ قه‌زای‌ مه‌خمور ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن ڕۆژانه‌ گوێبیستی‌ ڕادیۆی‌ "ئیمان"‌و‬ ‫"رادی���ۆی فه‌رمانده‌ی ئۆپه‌راس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫ئازادكردن���ی‌ نه‌ینه‌وا" ده‌ب���ن‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫خۆیان ده‌ڵێن داعش له‌ڕێگه‌ی‌ ڕادیۆكه‌یه‌وه‌‬ ‫نه‌یتوانی���وه‌ كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر بۆچونی‌‬

‫خه‌ڵكی‌ دروست بكات‪.‬‬ ‫نه‌وزاد مه‌نسور (‪ 32‬ساڵ) دانیشتوان ‌ی‬ ‫قه‌زای‌ مه‌خموره‌و ش���ۆفێری‌ تاكس���ییه‌‪،‬‬ ‫به‌"نیق���اش"ی‌ وت "رۆژان���ه‌ ب���ۆ چه‌ن���د‬ ‫ده‌قیقه‌یه‌ك گوێ‌ له‌ڕادیۆی‌ ئیمان ده‌گرم كه‌‬ ‫زۆر كات باسی‌ جیهاد ده‌كات‌و پێشمه‌رگه‌و‬ ‫سوپا به‌بێ‌ باوه‌ڕ له‌ قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خه‌ڵك بڕوا به‌ به‌رنامه‌كه‌یان ناكات"‪.‬‬ ‫نه‌وزاد له‌كاتی‌ قس���ه‌كردندا ده‌ستی‌ بۆ‬ ‫میل���ی‌ رادی���ۆی‌ ئۆتۆمبێله‌ك���ه‌ی‌ بردو بۆ‬ ‫په‌خش���ی‌ هه‌ردوو رادیۆكه‌ی‌ سوپاو داعش‬ ‫ده‌گه‌ڕا‪ ،‬وتی‌ "په‌خش���ی‌ ڕادی���ۆی‌ ئیمان‬ ‫باش���تره‌ له‌په‌خش���ی‌ رادیۆكه‌ی‌ س���وپا‪،‬‬ ‫به‌اڵم بیس���تومانه‌ س���وپا به‌نیازه‌ له‌كاتی‌‬ ‫نزیكبوونه‌وه‌ی‌ هێرشه‌كه‌ی‌ موسڵ په‌خشی‌‬ ‫رادیۆكه‌یان باشتر بكه‌ن"‪.‬‬ ‫په‌یامنێری‌ "نیقاش" له‌س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنه‌كانی‌‬ ‫فه‌رمانده‌ی���ی‌‬

‫له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ داعش هه‌ڵهاتوون له‌كات ‌ی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ باس���ی‌ ئه‌وه‌ی���ان كردووه‌ كه‌‬ ‫ئێس���تا گوێبیس���تی‌ رادیۆی فه‌رمانده‌یی‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنه‌كانی‌ كۆنترۆڵكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌ینه‌وا ده‌بن‪ ،‬ئه‌م���ه‌ش هه‌نگاوێكی‌ باش‬ ‫ب���ووه‌ كه‌ به‌ڕاس���ته‌وخۆ ده‌نگم���ان بگات‬ ‫به‌دانیش���توانی‌ ناوچه‌كانی‌ ژێر ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫داعش"‪.‬‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنه‌كانی‬ ‫فه‌رمان���ده‌ی‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی نه‌ینه‌وا سه‌ر به‌ سوپای‬ ‫عێراقه‌و له‌فیرقه‌ی‌ ‪15‬ی‌ سوپا پێك دێت‪،‬‬ ‫ئه‌ویش پێكهات���ووه‌ له‌لیواكانی‌ ‪ 71‬و ‪72‬‬ ‫و ‪ 73‬و ‪ 74‬هه‌روه‌ه���ا له‌گ���ه‌ڵ لیوایه‌كی‌‬ ‫به‌رگری‌ ‪ 91‬ی‌ س���وپا كه‌ ئاماده‌كراون بۆ‬ ‫ئازادكردنه‌وه‌ی‌ موسڵ‪.‬‬ ‫ش���اره‌زایانی‌ بواری‌ میدیایی‌ پێیان وایه‌‬ ‫ئێسگه‌یه‌كی رادیۆ‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ر به‌داعش نه‌گیرێت ئه‌وا له‌توانایدا‬ ‫ده‌بێت په‌خش���ه‌كه‌ی‌ زۆر فراوانتر بكات‌و‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ نه‌ینه‌واوه‌ بیستوویه‌تی‌ زۆرترین دانیش���توانی‌ ده‌وروبه‌ری‌ موسڵ‬ ‫كه‌ چه‌ن���د جارێك پس���پۆڕانی‌ ته‌كنیكی‌ گوێبیستی‌ ببن‌و كاریان تێبكات‪.‬‬ ‫ئیس���ماعیل ش���ابه‌نده‌ر خوێن���دكاری‌‬ ‫له‌س���وپا هه‌وڵیانداوه‌ رێگری‌ بۆ په‌خشی‌‬ ‫رادیۆك���ه‌ی‌ داعش دروس���ت بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم دكتۆرا له‌"خۆپاراس���تنی‌ میدیاكار له‌كاتی‌‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوو نه‌ب���وون‪ ،‬چونك��� ‌ه داعش قه‌یرانه‌كان" له‌زانكۆی‌ به‌غدادو دانیشتووی‌‬ ‫توانیوێت���ی‌ ش���ه‌پۆله‌كه‌ی‌ بگۆڕێ���ت‌و قه‌زای‌ مه‌خمور به‌"نیقاش" وت "حكومه‌تی‌‬ ‫عێراق ل���ه‌رووی‌ ته‌كنیكیی���ه‌وه‌ ده‌توانێت‬ ‫په‌خشه‌كه‌ی‌ به‌هێزتر بكات‪.‬‬ ‫لیوا ڕوك���ن نه‌جم جب���وری‌ فه‌رمانده‌ی‌ به‌ر به‌و په‌خش���ه‌ی‌ داع���ش بگرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئۆپه‌راس���یۆنه‌كانی تاكو ئێس���تا ئه‌وه‌ی‌ نه‌كردووه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫فه‌رمانده‌ی���ی‌‬ ‫كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی نه‌ینه‌وا به‌"نیقاش" وت داعش زۆر به‌ووردی‌ كار له‌س���ه‌ر تێكدانی‌‬ ‫"ئه‌وه‌ی‌ ئێمه‌ ده‌یكه‌ین قۆناغی‌ سه‌ره‌تایی‌ س���ایكۆلۆژیایی‌ خه‌ڵ���ك ده‌كات له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫ش���ه‌ڕی‌ راگه‌یاندنه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌قۆناغه‌كانی‌ میدیاوه‌"‪.‬‬ ‫شابه‌نده‌ر ووتیشی‌ "په‌خشی‌ ڕادیۆكه‌ی‌‬ ‫دیكه‌ هه‌نگاوی‌ دیكه‌ی���ی‌ میدیایی‌ ده‌نێین‬ ‫كه‌ به‌س���ود پرۆس���ه‌ی‌ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ سوپا له‌مه‌خمور الوازتره‌ له‌په‌خشی‌ رادیۆی‌‬ ‫موس���ڵ ده‌ش���كێته‌وه‌"‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆكاری‌ ئیم���ان‪ ،‬ده‌بێت كار له‌س���ه‌ر به‌هێزكردنی‌‬ ‫ئه‌من���ی‌ ئاماده‌نه‌بوو ئاماژه‌ به‌و هه‌نگاوانه‌ رادیۆی‌ سوپاو دروس���تكردنی‌ هاوسه‌نگی‌‬ ‫بكرێت‪ ،‬چونك���ه‌ میدیا چه‌ك���ی‌ دووه‌می‌‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫لی���وا نه‌جم وتیش���ی‌ "ئ���ه‌و خه‌ڵكانه‌ ‌ی شه‌ڕی‌ كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی‌ موسڵه‌"‪.‬‬

‫قوربانییه‌كان ‌ی دادگای‌ شه‌رعی‌‬

‫به‌سه‌دان منداڵی‌ باوك داعش له‌دنیای‌ ده‌ره‌وه‌ دابڕاون‬

‫نیقاش‪ ،‬غه‌زوان حه‌سه‌ن ئەلجبوری‬ ‫به‌هۆی‌ داعشه‌وه‌ رۆژ به‌رۆژ ژماره‌ی‌ ئه‌و‬ ‫مندااڵنه‌ زیاد ده‌بێ‌ ك����ه‌ به‌هۆی‌ نه‌بوون ‌ی‬ ‫ناس����نامه‌وه‌ تووش����ی‌ دنیایه‌ك كێش����ه‌و‬ ‫سه‌رئێشه‌ ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌مه‌نی‌ نور عادل گه‌یشتووته‌ ساڵێك‌و‬ ‫چه‌ند مانگێك‪ ،‬به‌اڵم كه‌س دان به‌بوونیدا‬ ‫نانێ‌‪ ،‬چونك����ه‌ خاوه‌نی‌ ناس����نامه‌ نییه‌‪،‬‬ ‫دایك‌و باوكی‌ عادل به‌پێی‌ یاساكانی‌ داعش‬ ‫له‌دادگای‌ شه‌رعی‌ ماره‌ بڕاون‪ ،‬بۆیه‌ له‌الی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراقی‌ نه‌ هاوس����ه‌رگیرییه‌كه‌‬ ‫دان پیادان����راوه‌‪ ،‬ن����ه‌ ناوی����ان له‌تۆماری‌‬ ‫مه‌ده‌نیدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫وه‌فا‪ ،‬دایكی‌ نور كه‌ دانیشتووی‌ شاری‌‬ ‫تكریته‌ كاتێك داعش هێرش ده‌كاته‌ سه‌ر‬ ‫ش����اره‌كه‌یان له‌ناوه‌ڕاس����تی‌ ساڵی‌ ‪2014‬و‬ ‫ش����اره‌كه‌ بۆردومان ده‌كرێت‪ ،‬له‌ترس����ی‌‬ ‫گیان����ی‌ له‌گ����ه‌ڵ كه‌س����وكاره‌كه‌ی‌ ده‌چنه‌‬ ‫حه‌ویج����ه‌‪ ،‬دوای‌ چه‌ن����د مانگێ����ك له‌وێ‌‬ ‫ش����وو ده‌كات به‌پیاوێك به‌ناوی‌ عادل كه‌‬ ‫ناسراوی‌ خۆیانه‌‌و له‌گه‌ڵ داعش كارده‌كات‪،‬‬ ‫له‌م����ڕووه‌وه‌ به‌"نیق����اش"ی‌ وت "زۆر لێی‌‬ ‫پاڕام����ه‌وه‌ واز له‌داع����ش بهێن����ێ‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌قسه‌ی‌ نه‌كردم‪ ،‬دواتر زانیم كه‌ چووه‌ته‌‬ ‫بێج����ی‌‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ش ب����ۆ رومادی‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫له‌وه‌ به‌دواوه‌ نازانم چی‌ به‌سه‌رهاتووه‌"‪.‬‬ ‫دوای‌ ئازادكردن����ه‌وه‌ی‌ تكریت له‌مانگی‌‬ ‫ئ����ازاری‌ س����اڵی‌ راب����ردوو (‪ )2015‬وه‌فا‬ ‫ك����ه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ب����ۆ ش����اره‌كه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫كۆرپه‌یه‌كی‌ كچ له‌سكیدایه‌‪ ،‬بێ‌ ئه‌وه‌ی‌ هیچ‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ شوكردنی‌ هه‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫دووچاری‌ چه‌ندین كێش����ه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‬ ‫ئه‌منی‌ ده‌كاته‌وه‌و الی‌ كه‌س����وكاره‌كه‌یان‬ ‫رووگیر ده‌بن‪.‬‬ ‫حاڵی‌ (مه‌حجوب) كه‌ ئه‌میش منداڵێكی‌‬ ‫تره‌و باوكی‌ داعشه‌‪ ،‬باشتره‌ له‌نور‪ ،‬چونكه‌‬ ‫مه‌حجوب النی‌ كه‌م خاوه‌نی‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌‬ ‫ره‌س����مییه‌‪ ،‬ئه‌وی����ش له‌فه‌رمانگ����ه‌ی‌‬ ‫ته‌ندروس����تی‌ تكریته‌وه‌ ده‌رچووه‌و ئاماژه‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ ده‌كات منداڵه‌كه‌ كوت����ره‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬

‫چەندین منداڵ بێ ناسنامەن‬ ‫تاكه‌ به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ كه‌ منداڵه‌كه‌ به‌(فازڵ)‬ ‫ی‌ باوكیه‌وه‌ ده‌به‌ستێته‌وه‌ كه‌ به‌ر له‌چه‌ند‬ ‫مانگێك له‌شه‌ڕی‌ بێجیدا كوژراوه‌‪.‬‬ ‫مه‌حجوب ئێستا له‌گه‌ڵ ماڵه‌ مامه‌كانیدا‬ ‫ده‌ژی‌‪ ،‬چونكه‌ دایكیشی‌ له‌خوارووی‌ موسڵ‬ ‫گیری‌ خواردووه‌و ناتوانێت ناوچه‌كانی‌ ژێر‬ ‫ده‌سه‌اڵتی‌ داعش جێبهێڵێت‪ ،‬كێشه‌ی‌ ماڵه‌‬ ‫مامه‌كانیش����ی‌ ئه‌وه‌یه‌ هه‌رچییه‌ك كردووه‌‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ ناسنامه‌ی‌ بۆ ده‌ربهێنن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫له‌ئاینده‌ ‌ی ناڕۆشنی‌ منداڵه‌كه‌ ده‌ترسن‪.‬‬ ‫ل����ه‌دادگا ش����ه‌رعییه‌كانی‌ داع����ش‬ ‫له‌حه‌ویجه‌و ش����رگات‌و موس����ڵ س����ه‌دان‬ ‫حاڵه‌تی‌ هاوس����ه‌رگیری‌ به‌پێی‌ بنه‌ماكانی‌‬ ‫داعش ئه‌نجامدراون‪ ،‬ئه‌ویش پاش ئه‌وه‌ی‌‬ ‫به‌ئاماده‌بوونی‌ دوو شایه‌ت ناویان خراوه‌ته‌‬ ‫تۆماری‌ تایبه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هیچ یه‌كێك له‌و‬ ‫هاوس����ه‌رگیرییانه‌ الی‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫دان پیادانراو نین‪ ،‬به‌و پێیه‌ی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س����ه‌اڵتی‌ حكومه‌تن‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌‬ ‫زۆرێ����ك ل����ه‌دادگاكان ك����ه‌ له‌ب����اره‌گای‌‬

‫سوپاو پۆلیس����دا بوون بۆدرومان كراون‌و‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌كان فه‌وتاون‪.‬‬ ‫ئه‌م حاڵه‌تانه‌ كێشه‌ی‌ زۆری‌ دادوه‌ری‌‌و‬ ‫كارگێڕی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تییان دروستكردووه‌و‬ ‫چاره‌ نه‌ك����راون‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌ كه‌ پێش����تر‬ ‫هاوش����ێوه‌یان هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫چاالكبوونی‌ قاعیده‌ له‌ماوه‌ی‌ نێوان ‪2004‬‬ ‫ب����ۆ ‪ 2009‬چه‌ندین چه‌ك����داری‌ بیانی‌ ژنی‌‬ ‫عێراقی����ان هێن����اوه‌و منداڵی����ان بووه‌ بێ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هیچ ناسنامه‌یه‌كیان هه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌البل ئه‌بوبه‌را سعودی‌ كه‌ یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫مندااڵنه‌ی‌ باوكی‌ چه‌كداری‌ قاعیده‌ بووه‌‪،‬‬ ‫كاتێك گه‌یش����تووه‌ته‌ ته‌مه‌ن����ی‌ خوێندن‬ ‫نه‌توان����را بخرێت����ه‌ خوێندن����گا‪ ،‬چونك����ه‌‬ ‫هیچ ناس����نامه‌و به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی‌ نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫باوكیشی‌ له‌س����اڵی‌ ‪ 2008‬له‌سه‌ر ده‌ستی‌‬ ‫سوپای‌ ئه‌مه‌ریكا له‌باشووری‌ خۆرهه‌اڵتی‌‬ ‫پارێزگای‌ سه‌الحه‌دین كوژراوه‌‪.‬‬ ‫باوكی‌ به‌البل كچی‌ یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫قاعی����ده‌ی‌ هێن����اوه‌ له‌ش����اری‌ س����امه‌ڕا‪،‬‬

‫ب����ه‌اڵم به‌ه����ۆی‌ قاچاغی‌ باوكی����ه‌وه‌ هیچ‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌ی����ه‌ك بۆ منداڵه‌ك����ه‌ نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫ئێستاش به‌فه‌رمی‌ له‌عێراق منداڵێكی‌ بێ‌‬ ‫باوك‌و بێ‌ ناس����نامه‌یه‌و له‌هه‌موو كارێكی‌‬ ‫ره‌سمی‌ دابڕاوه‌‪.‬‬ ‫دایك����ی‌ منداڵه‌كه‌ دوای‌ حه‌وت س����اڵ‬ ‫توانیوێتی‌ په‌یوه‌ندی‌ بكات به‌كه‌سوكاری‌‬ ‫مێرده‌كه‌ی����ه‌وه‌ له‌س����عودییه‌و دوات����ر‬ ‫به‌پاسپۆرت‌و به‌ڵگه‌نامه‌ی‌ ساخته‌ به‌البل‌و‬ ‫دایكیان بردووه‌ بۆ ئه‌و واڵته‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ دیارنه‌بوونی‌ باوكیان‌و نه‌بوونی‌‬ ‫ناسنامه‌وه‌ چه‌ندین ناوو ناتۆر له‌و مندااڵنه‌‬ ‫نراوه‌و خۆیان‌و دایكی����ان به‌رده‌وام ناچار‬ ‫خۆ له‌چاوی‌ خه‌ڵكی‌ بشارنه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ توێژینه‌وه‌یه‌ك ك����ه‌ فه‌رمانگه‌ی‌‬ ‫هه‌واڵگ����ری‌ س����ه‌ر به‌وه‌زاره‌ت����ی‌ ناوخ����ۆ‬ ‫له‌پارێزگاكان����ی‌ س����ه‌الحه‌دین‌و كه‌ركوك‌و‬ ‫دیال����ه‌و ئه‌نبار ئه‌نجامی����داوه‌و په‌یامنێری‌‬ ‫"نیقاش" به‌شێكیانی‌ بینیوه‌ تیایدا هاتووه‌‬ ‫"‪ %30‬ل����ه‌و كچان‌و ژنانه‌ی‌ ل����ه‌و ناوچانه‌‬ ‫ش����ویان به‌داعش ك����ردووه‌‪ ،‬مێرده‌كانیان‬ ‫عێراقی‌ نین"‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ توێژینه‌وه‌كه‌ ه����ۆكاری‌ ئاینی‌‬ ‫پاڵن����ه‌ری‌ یه‌كه‌م����ه‌ ب����ۆ ئ����ه‌و ج����ۆره‌‬ ‫هاوس����ه‌رگیرییه‌‪ ،‬چونك����ه‌ ئ����ه‌و ژنانه‌ی‌‬ ‫باوه‌ڕیان به‌سه‌له‌فیه‌ت هه‌یه‌ پێیان خۆشه‌‬ ‫ش����وو به‌داعش����ییه‌كان بكه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ الیه‌نی‌ سۆزداریش كاریگه‌ری‌ خۆی‌‬ ‫هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫له‌توێژینه‌وه‌كه‌دا ب����اس له‌وه‌ كراوه‌ كه‌‬ ‫ژماره‌ی‌ راس����ت‌و دروس����ت له‌به‌رده‌ستدا‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌اڵم مه‌زه‌نده‌ ده‌كرێت ‪ 250‬بۆ ‪300‬‬ ‫منداڵ له‌ژێر ده‌ستی‌ داعشدا له‌دایكبوون‪.‬‬ ‫س����ه‌عد مه‌حمود عیس����اوی‌ مافناس‌و‬ ‫پسپۆڕی‌ یاسایی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات به‌پێی‌‬ ‫یاس����ای‌ عێراقی‌ ره‌گه‌زنامه‌ له‌تیرۆریست‌و‬ ‫تاوانباران ناسه‌نرێته‌وه‌و ئه‌گه‌ر كه‌سوكاری‌‬ ‫منداڵه‌ك����ه‌ توانیان ره‌گه‌زنام����ه‌ی‌ باوكی‌‬ ‫بس����ه‌لمێنن‪ ،‬ئه‌وا ده‌كرێ����ت به‌ڵگه‌نامه‌ بۆ‬ ‫منداڵه‌كه‌ش ده‌ربكرێت‪.‬‬ ‫عیساوی‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت "ئه‌م كێشه‌یه‌‬

‫زۆر درێژه‌ ده‌كێشێت‪ ،‬چونكه‌ داعشییه‌كان‬ ‫بڕوای����ان به‌وه‌ نیی����ه‌ له‌ب����ه‌رده‌م دادگای‌‬ ‫باری‌ شارس����تانی‌ خۆیان تۆم����ار بكه‌ن‌و‬ ‫منداڵه‌كه‌یان به‌فه‌رمی‌ بناسێنرێت"‪.‬‬ ‫ئێس����تاش وه‌فا له‌بێس����تانه‌كه‌ی‌ ماڵی‌‬

‫باوكی‌ له‌گونده‌ك����ه‌ی‌ خۆیان له‌گه‌ڵ نوری‌‬ ‫كچیدا ده‌ژی‌‌و ده‌ڵێت "تاكه‌ ئاواتم ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ ئاسایی‌ بژیم‪ ،‬بتوانم له‌گه‌ڵ‬ ‫منداڵه‌كه‌م بچمه‌ ده‌ره‌وه‌و خه‌ڵك به‌چاوی‌‬ ‫سووك‌و توڕه‌ییه‌وه‌ ته‌ماشام نه‌كه‌ن"‪.‬‬

‫ئه‌م هه‌فته‌یه‌ له‌‬ ‫قه‌یرانی‌ به‌رده‌وام‌و یاسای‌ په‌كخراو‬

‫په‌رله‌مانی‌ عێراق له‌ئاست‬ ‫رووداوه‌كاندا ده‌سته‌پاچ ‌ه بووه‌‬

‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ چوارگۆشه‌ی‌ یه‌كه‌م‬

‫ی كوردستان‬ ‫ی له‌هه‌رێم ‌‬ ‫عه‌شیره‌تگه‌ر ‌‬ ‫سه‌رهه‌ڵده‌داته‌و‬ ‫گۆڕینی‌ یاساكه‌ چاره‌سه‌ره‌‬

‫ی به‌رێكخراوه‌كان‬ ‫ی ته‌نگ ‌‬ ‫ی دارای ‌‬ ‫قه‌یران ‌‬ ‫هه‌ڵچنیوه‌‬ ‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م راپۆرتانه‌و چه‌ندین راپۆرتی سه‌رنجراکێشی تر‬ ‫به‌زمانه‌کانی کوردی‌و عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی‪ ،‬سه‌ردانی نیقاش بکه‌ ‪www.niqash.org‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫ه به‌سپۆنه‌سه‌ری کۆمپانیای پیت ئۆیڵ‌‬ ‫ئه‌م الپه‌ره‌ی ‌‬

‫پالنه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی شاره‌وانی بۆ دابه‌شكردنی زه‌وی ره‌خنه‌باران ده‌كرێت‬

‫شاره‌وانی سلێمانی‪ :‬زه‌ویمان نه‌ماوه‌ بۆ دابه‌شكردن‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسین‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی شاره‌وانی‬ ‫بۆ دابه‌شكردنی زه‌وی به‌سه‌ر‬ ‫فه‌رمانبه‌ران ده‌كه‌وێته‌ به‌ر نه‌شته‌ری‬ ‫ره‌خنه‌و به‌پڕۆژه‌یه‌كی خراپ‬ ‫وه‌سفده‌كرێت‪ ،‬شاره‌وانیه‌كانیش‬ ‫تائێستا هیچ زانیاریه‌كیان له‌باره‌ی‬ ‫پڕۆژه‌كه‌وه‌ نیه‌و شاره‌وانی سلێمانیش‬ ‫ده‌ڵێت "زه‌ویمان نه‌ماوه‌ بۆ‬ ‫دابه‌شكردن"‪.‬‬ ‫زه‌رده‌ش���ت ره‌فی���ق وته‌بێ���ژی‬ ‫ش���اره‌وانی س���لێمانی ئ���ه‌وه‌ی ب���ۆ‬ ‫ئاوێن���ه‌ پشتڕاس���تكرده‌وه‌ تائێس���تا‬ ‫هی���چ زانیارییه‌كی���ان له‌ب���اره‌ی‬ ‫پڕۆژه‌ك���ه‌ی وه‌زاره‌تی ش���اره‌وانی بۆ‬ ‫نه‌هات���وه‌‪ ،‬هه‌رچی له‌ب���اره‌ی ئه‌گه‌ری‬ ‫داواكاری ئیفرازكردن���ی زه‌وی ب���ۆ‬ ‫فه‌رمانبه‌ران وتی "هی���چ زه‌ویه‌كمان‬ ‫نیه‌ بۆ دابه‌ش���كردن‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئێستا‬ ‫كۆمه‌ڵێك زه‌وی بنه‌ماڵه‌ی ش���ه‌هیدان‌و‬ ‫فه‌رمانبه‌ران قه‌رزارین پێویسته‌ بۆیان‬ ‫دابین بكه‌ین"‪.‬‬ ‫به‌شی پالدانانی وه‌زاره‌تی شاره‌وانی‌و‬ ‫گه‌ش���توگوزاری هه‌رێمی كوردس���تان‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی باڵوك���رده‌وه‌ فۆرمێكی���ان‬ ‫ئاماده‌ك���ردوه‌و ره‌وانه‌ی وه‌زاره‌ته‌كانی‬ ‫ده‌ك���ه‌ن تاوه‌ك���و فه‌رمانب���ه‌ران پڕی‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬دوابه‌داوی ئه‌وه‌ش ئه‌و فۆڕمه‌‬ ‫راده‌س���تی تۆماری خانوبه‌ره‌ ده‌كرێت‬ ‫بۆ دڵنیابون���ه‌وه‌ له‌وه‌ی فه‌رمانبه‌ره‌كه‌‬ ‫س���ودمه‌ند نه‌بوه‌ پاش ئه‌وه‌ش به‌پێی‬ ‫ڕێنماییه‌كان زه‌وی دابه‌شده‌كرێت"‪.‬‬

‫شاری سلێمانی‬

‫ئه‌وان‪ ،‬وتی "به‌ته‌نها ش���ت به‌فه‌رمان‬ ‫ناكرێت به‌ڵكو پێویسته‌ زه‌وی هه‌بێت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی دابه‌شبكرێت"‪.‬‬ ‫جێگری سه‌رۆكی شاره‌وانی هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫له‌ب���اره‌ی دابه‌ش���كردنی زه‌ویش���ه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ ئێستا پالنی وه‌زاره‌ته‌كه‌ی‬ ‫به‌پڕۆسه‌یه‌كی ئاسایی نه‌زانی‌و پێیوابو‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی روبه‌ڕوی چه‌ندین‬ ‫گرفت ده‌بێته‌وه‌ ك���ه‌ یه‌كێك له‌وانه‌ی‬ ‫ب���اری زه‌ویه‌كانه‌ ئه‌گه‌ر كش���توكاڵی‬ ‫كوێس���تان ئه‌كره‌م جێگری سه‌رۆكی بێت پێویس���ته‌ وه‌زاره‌تی كشتوكاڵی‬ ‫ش���اره‌وانی هه‌ڵه‌بج���ه‌ هاوش���ێوه‌ی ده‌ستی له‌سه‌ر هه‌ڵبگرێت‌و بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫ش���اره‌وانی س���لێمانی جه‌خت له‌سه‌ر ژێرده‌سه‌اڵتی شاره‌وانی ئه‌وه‌ش كاتی‬ ‫ئ���ه‌وه ‌ده‌كات���ه‌وه‌ ئه‌وانیش ئێس���تا ده‌وێت‪‌،‬وتی "به‌دڵنیایه‌وه‌ دروستكردنی‬ ‫سه‌رقاڵی دابینكردنی زه‌وین بۆ وارسی ش���وقه‌ باش���تره‌ وه‌كو له‌وه‌ی زه‌وی‬ ‫شه‌هیدان‌و ئه‌وه‌شی كه‌ باسی ده‌كرێت دابه‌ش���بكرێت چونك���ه‌ سیس���تمێكی‬ ‫له‌وێنه‌ی دابه‌ش���كردنی زه‌وی له‌الیه‌ن سه‌ركه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی ش���اره‌وانیه‌وه‌ تائێستا هیچ‬ ‫له‌هه‌رێمی كوردس���تاندا‌ ‪ 650‬هه‌زار‬ ‫ڕێنماییه‌ك���ی له‌س���ه‌ر دانه‌به‌زیوه‌ بۆ موچه‌خۆری راس���ته‌قینه‌ بونیان هه‌یه‬

‫كه‌ به‌ش���ێكی زۆری���ان كرێنش���ینن‪ ،‬ده‌یانه‌وێت فه‌رمانبه‌ران بگه‌وجێنن‌"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ ته‌نه���ا ئه‌وان نین له‌خانوی‬ ‫ئه‌و پێشتر له‌وباره‌وه‌یه‌ قسه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫كرێ���دان ب���ه‌اڵم ڕێژه‌یه‌ك���ی به‌رچاوی‬ ‫كرێنش���ینان له‌فه‌رمانبه‌ران���ن‪ ،‬به‌پێی به‌رپرسانی حكومه‌ت كردوه‌و ئاماژه‌ بۆ‬ ‫ئام���اره‌ نافه‌رمیه‌كانی���ش ‪80‬ه���ه‌زار ئه‌وه‌ ده‌كات پالن���ی حكومه‌تی هه‌رێم‬ ‫كرێنش���ین له‌هه‌رێمی كوردستان بونی پێش په‌كکه‌وتنی په‌رله‌مان ئه‌وه‌نه‌بوه‌‬ ‫كه‌ زه‌وی دابه‌ش���بكات به‌ڵكو ئه‌وه‌بو‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫یه‌كه‌ی نیش���ته‌جێبون دروستبكات بۆ‬ ‫ئه‌ندازیار عومه‌ر عینایه‌ت ئه‌ندازیاری فه‌رمانب���ه‌ران‌و هه‌م���و چینه‌كانی تری‬ ‫شارستانی‌و خاوه‌نی ئه‌زمونێكی فروان كۆمه‌ڵگا‪ ،‬ده‌ش���ڵێت "پالنی حكومه‌ت‬ ‫له‌كاروب���اری ش���اره‌وانیه‌كان گومانی ده‌بێت به‌ئاڕاسته‌ی ستونی بێت‪ ،‬واته‌‬ ‫له‌وه‌نیه‌ ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی ش���اره‌وانی شوقه‌ دروستبكه‌ن كه‌ بودجه‌ی كه‌می‬ ‫ده‌یكات خراپتره‌ له‌موزایه‌ده‌و ڕاس���ت تێده‌چێت‌و خزمه‌تگوزاری هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫نی���ه‌ بۆیه‌ ل���ه‌و بڕوایه‌دایه‌ ئ���ه‌و كاره‌‬ ‫ته‌نه���ا عوم���ه‌ر عینای���ه‌ت روانگه‌ی‬ ‫شۆكێكی گه‌وره‌ ده‌بێت بۆ فه‌رمانبه‌رانی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬ده‌ڵێت له‌وجۆره‌ی له‌سه‌ر پالنه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی‬ ‫"ئه‌م پڕۆس���ه‌یه‌ س���اڵێك تا دوس���اڵ ش���اره‌وانی هه‌رێم نیه‌ به‌ڵكو ده‌سته‌ی‬ ‫بێهوده‌ فه‌رمانبه‌ران ده‌هێنێت‌و ده‌بات وه‌به‌رهێنه‌رانی���ش جه‌خ���ت له‌س���ه‌ر‬ ‫بۆ ئه‌وەی قه‌یرانی داراییان بیرببەنه‌وه‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ دابه‌ش���كردنی زه‌وی‬

‫هه‌نگاوێكی كرداری نیه‌‪.‬‬ ‫فه‌رمان غه‌ریب س���ه‌رۆكی ده‌سته‌ی‬ ‫وه‌به‌رهێنان���ی س���لێمانی پێیوای���ه‌‬ ‫كێش���ه‌ی نیش���ته‌جێبون پێویس���تی‬ ‫به‌پالنی حكومه‌تی هه‌رێمی كورستانه‌‬ ‫پالنه‌كه‌ش به‌دابه‌شكردنی زه‌وی نابێت‬ ‫چونكه‌ دابه‌ش���كردنی زه‌وییه‌كی به‌تاڵ‬ ‫به‌ب���ێ خزمه‌تگوزاری هیچ ش���تێك بۆ‬ ‫فه‌رمانب���ه‌ران ن���اكات‪ ،‬ده‌ڵێت "گرنگ‬ ‫نیه‌ فه‌رمانبه‌رێك زه‌وی هه‌بێت‪ ،‬گرنگ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كاتێك ئه‌و زه‌وی هه‌بو جاده‌ی‬ ‫قیرو ئاو و ئاوه‌ڕۆو خزمه‌تگوزارییه‌كانی‬ ‫تری هه‌بێت"‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی ده‌س���ته‌ی وه‌به‌رهێنانی‬ ‫سلێمانی به‌باش���ی ده‌زانێت چی دیكه‌‬ ‫دروس���تكردنی خان���و نه‌مێنێ���ت‪ ،‬بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی كێشه‌ی نیشته‌جێبونیش‬ ‫به‌شێوه‌ی به‌ڵێنده‌رایه‌تی زه‌وی دابین‬ ‫بكرێت‪ ،‬به‌جۆرێك كۆمپانیاكان هه‌ستن‬

‫ئه‌م پڕۆسه‌ی ‌ه‬ ‫ساڵێك تا دوساڵ‬ ‫بێهوده‌ فه‌رمانبه‌ران‬ ‫ده‌هێنێت‌و ده‌بات‬ ‫بۆ ئه‌وەی قه‌یرانی‬ ‫داراییان بیر‬ ‫ببەنه‌وه‪ ،‬ده‌یانه‌وێت‬ ‫فه‌رمانبه‌ران‬ ‫بگه‌وجێنن‌‬ ‫به‌دروستكردنی یه‌كه‌كان‌و حكومه‌تیش‬ ‫خزمه‌تگوزاریه‌كانی دابینبكات‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"ئه‌م هه‌ن���گاوه‌ی حكوم���ه‌ت كرداری‬ ‫نیه‌‪ ،‬چونكه‌ بۆ ساتێك فه‌رمانبه‌ره‌كه‌‬ ‫دڵ���ی خۆش ده‌بێ���ت ك���ه‌ ‪ 200‬مه‌تر‬ ‫زه‌وی وه‌رگرتوه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواتر كاتێك‬ ‫ته‌ماش���ا ده‌كات خانوه‌ك���ه‌ی نه‌ئاوی‬ ‫هه‌یه‌ ن���ه‌ئاوه‌ڕۆو ن���ه‌قوتابخانه‌و نه‌‬ ‫دایەنگ���ه‌و ن���ه‌مزگه‌وت‌و ن���ه‌رێگای‬ ‫قیر‪ ،‬بۆی ده‌ردەكه‌وێ���ت كه‌ دۆخه‌كه‌‬ ‫دڵخۆشكه‌رنیه‌"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ تائێس���تا ئ���ه‌م پالنه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی ش���اره‌وانی له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت نه‌هاتوه‌ت���ه‌ ده‌ره‌وه‌و‬ ‫به‌موزایه‌ده‌ وه‌س���فده‌كرێت‪ ،‬له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫جێبه‌جێكردنیشی هه‌روەكو ئه‌ندازیاره‌كه‌‬ ‫جه‌ختی لێكرده‌وه‌ "سه‌رناگرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ه‌ریش بگرێت هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌و‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ زه‌وی نیه‌ دابه‌شبكرێت"‪.‬‬

‫له‌گه‌رمك خۆڵی ئاسن به‌رهه‌مده‌هێنرێت‬

‫"كارگه‌كانی چیمه‌نتۆ پێویستیان به‌خۆڵی ئاسنی ده‌ره‌و‌ه نامێنێت"‬ ‫ئا‪ :‬عه‌زیز ڕه‌سوڵ‬ ‫لەناحیەی گەرمكی سەربەقەزای‬ ‫پێنجوێن كۆمپانیایه‌كی ئەهلی‬ ‫بۆیەكەمجار كه‌مۆڵەتی وەزارەتی‬ ‫سامانە سروشتیەكانی حكومەتی‬ ‫هەرێمی وەرگرتوە دەستیكرد‬ ‫بەدەرهێنانی مادەی خاوی(خۆڵی‬ ‫ئاسن) بۆ‌پیشه‌سازی چیمەنتۆ‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەری كۆمپانیاكەش ئاماژە‬ ‫بۆئەوەدەكات "به‌رهه‌ممان ئه‌وه‌نده‌‬ ‫زۆرده‌بێت بۆ كارگەكانی چیمەنتۆ‬ ‫ئیدی پێویستیان بەدەرەوە‬ ‫نامێنێت"‪.‬‬ ‫كاوە حه‌س����ن رەحیم بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی كۆمپانیای دالیا بۆ وەبەرهێنان‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ب����ۆ ئاوێن����ه‌ ڕونك����رده‌وه‌‬ ‫پاشئه‌وه‌ی داوایان له‌وه‌زاره‌تی سامانه‌‬ ‫سروشتیه‌كان كردوه‌ بۆئه‌وه‌ی موڵه‌تی‬ ‫دەرهێنانی خۆڵی مادده‌ی ئاس����نیان‬ ‫بده‌ن����ێ ڕه‌زامەندی����ان ده‌ربڕی����وه‌‪،‬‬ ‫پاشان ڕێكه‌وتنكراوه‌ له‌نێوان ئه‌وان‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت‪ ،‬وت����ی "ئێم����ە ئ����ەو مادە‬ ‫خ����اوە دەرده‌هێنی����ن‌و ده‌یده‌ین����ەوە‬ ‫بەكارگەكانی چیمەنتۆ"‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی توێژینه‌وه‌یه‌كی زانس����تی‌‬ ‫له‌الی����ه‌ن زانك����ۆی س����لێمانیه‌وه‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪ ‌،‬خاكی ناحیه‌ی گه‌رمك‪65‬‬ ‫ ‪ %80‬مادده‌ی خاوی خۆڵی ئاس����نی‬‫تێدایه‌ كه‌ ئه‌وه‌ش به‌رهه‌مێكی گرنگی‬ ‫خ����اوه‌ ب����ۆ پیشه‌س����ازی چیمه‌نتۆو‬

‫ئاسن‪ ،‬ئه‌و توێژینه‌وه‌یه‌ش له‌واڵتانی‬ ‫فەرەنس����او ئەڵمانیاو ئێران‌و میسرو‬ ‫لەتاقیگ����ە بەناوبانگەكان����ی جیهان‬ ‫پشتڕاستكراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی كۆمپانیای دالیا‬ ‫جه‌خت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ ئه‌وان‬ ‫بەش����ی هەمو كارگ����ە چیمەنتۆكانی‬ ‫هەرێم����ی كوردس����تان‌و عێراقی����ش‬ ‫دابینده‌ك����ەن‌و لەرێكەوتنەكەش����یان‬ ‫له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كان‬ ‫هاتوه‌ دەبێت ب����ۆ هەرتەنێك بڕی ‪8‬‬ ‫هەزار دینار بدەنە حكومەت‪ ،‬وتیشی"‬ ‫لەئێستادا دەستمانكردوە بەپڕۆسه‌ی‬ ‫دەرهێن����ان‌و لەچەن����د كارگەی����ەك‬ ‫بەكاریان هێن����اوە لە ‪ 2016-5-15‬وه‌‬ ‫رۆژان����ە زیاد لەهەزار ت����ەن دەدرێت‬ ‫بەكارگەیەكی ناوخۆ بۆ بەكارهێنانی‬ ‫لەئامادەكردنی چیمەنتۆ تازیاتر دڵنیا‬ ‫ببینەوە لەچۆنیەت����ی جۆرەكەی كە‬ ‫پێش����تریش لەچەند كارگەیەكی تری‬ ‫ناوخۆ بەكارهێنراوەو سەركەوتو بوە‪،‬‬ ‫دواتریش ئامادەین بۆ هەمو كارگەكانی‬ ‫كوردستانی دابینبكەین"‪.‬‬ ‫‪ 120‬كەس وەك كرێكار لەكارگەكەی‬ ‫كاوە حه‌س����ه‌ن كاردەك����ەن‪ ،‬ك����ه‌ بۆ‬ ‫س����ااڵنی داهات����و پالنی هه‌ی����ه‌ ئەو‬ ‫كارگەیە گەورەبكات تا ئه‌وئاس����ته‌ی‬ ‫دەتوانێ����ت (‪ )300‬هاواڵت����ی ناوخۆو‬ ‫خەڵك����ی ناوچەكە بخاتە س����ەركار‪،‬‬ ‫به‌رپرسانی ناوچه‌كه‌ش پشتگیری ئه‌و‬ ‫كارگه‌یه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫حاكم زی����اد عه‌ب����دواڵ بەڕێوەبەری‬

‫خاكی ناحیه‌ی‬ ‫گه‌رمك ‪%80 - 65‬‬ ‫مادده‌ی خاوی‬ ‫خۆڵی ئاسنی‬ ‫تێدایه‌ كه‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌رهه‌مێكی گرنگی‬ ‫خاوه‌ بۆ پیشه‌سازی‬ ‫چیمه‌نتۆو ئاسن‬ ‫ناحیەی گەرمك ئاماژەی بۆ ئەوەكرد"‬ ‫پاش ئەوەی ئاگاداركراینەوە لەالیەن‬ ‫حكوم����ەت‌و وەزارەت����ی س����امانە‬ ‫سروشتیەكانەوە بەدەرهێنانی خۆڵی‬ ‫ئاسن لەالیەن كارگەیەكی ناوخۆییەوە‪،‬‬ ‫ئێمەش س����ەردانی ش����وێنەكەمانكرد‬ ‫كە هەردو گوندی (ش����ایان‪ -‬میشان)‬ ‫ی س����ەر بەناحیەكەمان����ە هەم����و‬ ‫پشتیوانیه‌كی خۆمان بۆ كۆمپانیاكە‬ ‫دەربڕی‌و داواشمانكردوە لەكۆمپانیاكە‬

‫دەبێت ئەو كەس����انەی كە لەكارگەكە‬ ‫كاردەكەن‌و خەڵكی ناوچەكەبن"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "داواش����مان لەالیەن����ە‬ ‫پەیوەندیدارەكان����ی حكومەتك����ردوە‬ ‫كە بەش����ێكی داهاتی ئ����ەو پرۆژەیه‌‌‬ ‫خه‌رجبكەنەوە بۆ ناوچەكە"‪.‬‬ ‫پێشتر هه‌رێمی كوردستان مادده‌ی‬ ‫خ����اوی خۆڵی ئاس����نی ل����ه‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫هاورده‌ك����ردوه‌ به‌تایبه‌ت ئێران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌گه‌ڵ س����ه‌رپێكه‌وتنی ئه‌و كارگه‌یه‌‬

‫بۆ خوارو ناوەڕاستی عێراقیش دابین‬ ‫ده‌كەین"‪.‬‬ ‫هاواڵتیانی گه‌رم����گ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫دڵخ����ۆش به‌بون����ی ئ����ه‌و كارگه‌ی����ه‌‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌ی����ان‪ ،‬ه����اوكات داواكاری‬ ‫خۆشیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫شیروان محه‌مه‌د داواكاری لەالیەنی‬ ‫پەیوەندی����دار ئه‌وه‌ب����و لەداهات����ی‬ ‫فرۆشتنی ئەم س����ەرچاوە سروشتیە‬ ‫لەس����نورەكەیان لێی بێبەش نەكرێن‌و‬ ‫ئ����اوڕی جدی لەس����نورەكە بدرێته‌وه‌‬ ‫ئه‌ویش به‌دابینكردنی بەشێك لەوبڕە‬ ‫پارەی����ە ب����ۆ كەرت����ی خزمەتگوزاری‬ ‫گه‌رمك وت����ی "هیودارن ئه‌م كارگه‌یه‌‬ ‫خێری بۆ ناوچه‌كه‌مان هێنابێت"‪.‬‬ ‫هاوكات س����ۆرانیش ئام����اژەی بۆ‬ ‫ئەوەكرد "دەستخۆش����ی لەكۆمپانیای‬ ‫ناوب����راو دەكەین كە لەئێس����تەدا بۆ‬ ‫كارك����ردن لەكارگ����ەی دەرهێنان����ی‬ ‫خۆڵی ئاسن سودیان لەدەستی كاری‬ ‫ناوچەكەی خۆمانبینیوە‪ ،‬داواكاریشین‬ ‫گەرمک‬ ‫ه����ەروا بمێنێت����ەوە لەگەورەكردن����ی‬ ‫هه‌رێم نه‌ك پێویستی به‌خۆڵی ئاسنی پرۆژەك����ەو زیادكردن����ی كرێ����كار بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ نابێ����ت به‌ڵكو هه‌نارده‌ش����ی كارگەك����ەو هەلی كار ب����ۆ هاواڵتیانی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬هاوكات ده‌توانێت له‌پیشازی خۆمان بڕەخسێنن‌و كەس لەدەرەوەی‬ ‫سنورەكە نەهێنن"‪.‬‬ ‫ئاسنیش به‌كاری بهێنێت‪.‬‬ ‫كارگه‌ی ده‌رهێنانی خۆڵی ئاس����ن‬ ‫كاوە حه‌س����ن ڕەحیم بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی كۆمپانیای دالیا بۆ وەبەرهێنان له‌گه‌رم����ك به‌وت����ه‌ی كۆمپانیاك����ه‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ وتی "دەتوانین ئەوەندە به‌رده‌وامبونی س����ودی زۆری ده‌بێت‬ ‫لەخۆڵی ئاسن بۆ كارگەكانی چیمەنتۆ بۆ ناوچه‌ك����ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ناكرێت ئه‌گه‌ر‬ ‫دابینبكەی����ن ئی����دی پێویس����تمان له‌الی����ه‌ن به‌رپرس����انی ناوچه‌ك����ه‌و‬ ‫بەدەرەوە نەبێت‌و بگرە ئەومادە خاوە حكومه‌تی هه‌رێم پشتیوانی نه‌كرێت‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫‪9‬‬

‫سایكس بیكۆ‌و گرفتی‌ ئه‌و سنورانه‌ی‌ به‌ڕاست ‌ه كێشران‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‬ ‫جه‌نگی‌ یه‌كه‌می‌ جیهانی‌ كه‌ به‌بیانوی‌‬ ‫تیرۆركردنێكی‌ سیاسی‌ له‌نێوان سربیا‌و‬ ‫نه‌مس���ادا هه‌ڵگیرس���ا‪ ،‬له‌ڕاس���تیدا‬ ‫كێشمه‌كێش���ی‌ زلهێزه‌كانی‌ ئه‌وروپا بو‬ ‫له‌پێناو به‌ده‌ستهێنانی‌ كۆڵۆنی زیاتر‌و‬ ‫پێگه‌ی‌ گه‌وره‌تر له‌جیهاندا‪.‬‬ ‫ئه‌كت���ه‌ره‌ گه‌وره‌كان���ی‌ ئ���ه‌و‬ ‫رۆژگاره‌ی‌ جیه���ان‪ ،‬ملمالنێی���ان ب���و‬ ‫له‌سه‌ر ده‌س���تگرتن به‌س���ه‌ر میراتی‌‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تی‌ عوسمانیدا كه‌ به‌"پیاوه‌‬ ‫نه‌خۆش���ه‌كه‌" ناوده‌برا‪ ،‬ئه‌ڵمانیا هه‌ر‬

‫له‌س���ه‌رده‌می‌ بس���ماركه‌وه‌ خوازیاری‌‬ ‫ئه‌وه‌ بو له‌ده‌روازه‌ی‌ دۆس���تایه‌تییه‌و‌ه‬ ‫زۆرترین ده‌ستكه‌وتی‌ ئابوری‌‌و سیاسی‌‌و‬ ‫س���ه‌ربازی‌ له‌روبه‌ری‌ ژێر ده‌س���ه‌اڵتی‌‬ ‫عوسمانیدا به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬به‌ریتانیا‌و‬ ‫فه‌ڕه‌نس���اش ده‌یانویس���ت رێگه‌ له‌و‬ ‫ده‌سكه‌وتانه‌ی‌ ئه‌ڵمانیا بگرن‪.‬‬ ‫كاتێ���ك جه‌نگی‌ یه‌كه‌م���ی‌ جیهانی‌‬ ‫هه‌ڵگیرس���ا‪ ،‬ده‌وڵه‌ت���ی‌ عوس���مانی‌‬ ‫به‌س���ه‌ركه‌وتنه‌ خێراكان���ی‌ ئه‌ڵمانی���ا‬ ‫سه‌رس���ام ب���و‪ ،‬له‌گ���ه‌ڵ‌ ئه‌ڵمانیاش‬ ‫رێككه‌وتنی‌ نهێنی���ان له‌نێواندا بو بۆ‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ روسیا‪ ،‬به‌ئاگرتێبه‌ردانی‌‬

‫ژماریه‌ك كه‌شتیی‌ س���ه‌ربازیی‌ روسی‌ گه‌یش���تن به‌و ئامانجه‌ كرد‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫له‌ده‌ریای‌ ره‌شدا‪ ،‬روسیا شه‌ڕی‌ له‌دژی‌ كه‌ عه‌ره‌به‌كانی‌ ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیمپراتۆریه‌ت���ی‌ عوس���مانی‌ راگه‌یاندو عوس���مانییان هان ده‌دا بۆ ش���ۆڕش‬ ‫رۆژێك ب���ه‌دوای‌ ئه‌وه‌ش���دا به‌ریتانیا‌و له‌دژی‌ تورك���ه‌كان‌و مه‌كماهۆن به‌ڵێنی‌‬ ‫س���ه‌ربه‌خۆیی‌‌و یه‌كێتی‌ خاكی‌ عه‌ره‌بی‌‬ ‫فه‌ڕه‌نساش به‌هه‌مانشێوه‌‪.‬‬ ‫به‌ریتانیا‌و فه‌ڕه‌نسا سوربون له‌سه‌ر ده‌دا به‌ش���ه‌ریف حس���ێن‪ ،‬به‌نهێن���ی‌‬ ‫هه‌ره‌س���پێهێنان‌و پارچه‌ پارچه‌كردنی‌ خه‌ریكی‌ رێككه‌وتن بو بۆ دابه‌شكردن‌و‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تی‌ عوس���مانی‌‪ ،‬به‌ریتانیا پارچه‌ پارچه‌ كردن���ی‌ ئیمپراتۆریه‌تی‌‬ ‫رۆڵی‌ س���ه‌ره‌كی‌ له‌م پالن���ه‌دا ده‌بینی‌ عوسمانی‌ له‌نێوان به‌ریتانیا‌و فه‌ڕه‌نسا‌و‬ ‫له‌پێناو پاراس���تنی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ روسیادا‪ ،‬كه‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ سایكس‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ میس���ر‌و كه‌نداو و نیمچ ‌ه بیكۆ‌و دیزاینی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���تی‌‬ ‫له‌سه‌د ساڵی‌ رابردودا لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫دورگه‌ی‌ هیندستان‪.‬‬ ‫ئه‌و نه‌خشه‌و سنورانه‌ی‌ كه‌ له‌ده‌یه‌ی‌‬ ‫ئینگلی���زه‌كان زۆر ژیرانه‌ كاریان بۆ‬

‫دوه‌می‌ س���ه‌ده‌ی‌ بیس���ته‌مدا به‌ڕاست ‌ه‬ ‫كێشران‪ ،‬پڕۆژه‌ی‌ ‪ 100‬ساڵ‌ له‌مه‌وبه‌ری‌‬ ‫به‌ریتانیا‌و فه‌ره‌نسا بو بۆ دابینكردنی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی���ان به‌ب���ێ‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫بچوكترین حساب بۆ خواست‌و ئیراده‌ی‌‬ ‫گه‌الن���ی‌ ناوچه‌كه‌ بكرێت‪ .‬س���ایكس‌و‬ ‫بیكۆ به‌راسته‌هێڵ سنوره‌كانیان كێشا‌و‬ ‫به‌بێ‌ كێشه‌ رێككه‌وتن‪ ،‬مارك سایكس‬ ‫له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا له‌نوسینگه‌ی‌ سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیران���ی‌ ئه‌وكات به‌س���ه‌رۆك وه‌زیر‬ ‫ده‌ڵێ���ت "خوازیارم له‌پیتی‌ ‪( e‬عه‌كا)‬ ‫وه‌ ت���ا پیتی‌ ‪( k‬كه‌ركوك) به‌ڕاس���ته‌‬ ‫هێڵێك بكێشم"‪.‬‬

‫سایكس‌و بیكۆ‬ ‫به‌راسته‌هێڵ‬ ‫سنوره‌كانیان‬ ‫كێشا‌و به‌بێ‌ كێشه‌‬ ‫رێككه‌وتن‬

‫دەقی رێککه‌وتننامه‌ی سایکس ‪ -‬بیکۆ‬ ‫نیسان – مایسی ‪1016‬‬ ‫به‌شی تایبه‌ت به‌ به‌ریتانیاو فه‌ڕه‌نسا‬ ‫ماددەی یەکەم‪:‬‬ ‫فه‌ڕەنس���او بەریتانیای مەزن ئامادەن‬ ‫دان بەه���ەر دەوڵەتێک���ی عەرەب���ی‬ ‫س���ەربەخۆدا بنێن‌و بیپارێ���زن‪ ،‬یاخود‬ ‫دان بەه���ەر هاوپەیمانیەتێکی عەرەبی‬ ‫سەربەخۆ‪ ،‬یان‪ ،‬هاوپەیمانیەتی عەرەبی‬ ‫ک���ە لەژێ���ر س���ەرۆکایەتی عەرەبدا بن‬ ‫لەناوچەکانی‪( :‬أ) )ناوخۆی س���وریا)‪،‬‬ ‫(ب)‪( -‬ناوخۆی عیراق)‪ ،‬کە لەنەخشەی‬ ‫هاوپێچ���دا دیارن‌و فەڕەنس���ا لەناوچەی‬ ‫(أ)و بەریتانی���ا لەناوچ���ەی (ب) مافی‬ ‫بەرای���ی هەی���ە لەپ���ڕۆژەکان‌و ق���ەرزە‬ ‫ناوخۆییەکان‌و فه‌رەنسا تاکالیەن دەبێت‬ ‫لە ناوچەی (أ)و به‌ریتانیاش لەناوچەی‬ ‫(ب) بەپێشکەش���کردنی راوێ���ژکاران‌و‬ ‫کارمەندان���ی بیان���ی بەپێ���ی داواکاری‬ ‫عەرەبی‪ ،‬یاخ���ود هاوپەیمانی حکومەتە‬ ‫عەرەبییەکان‪.‬‬ ‫ماددەی دوەم‪:‬‬ ‫فه‌ڕەنسا رێپێدانی هەیە لەناوچەی شین‬ ‫(بەشی کەنارەکانی سوریا)و بەریتانیاش‬ ‫ناوچەی سوور (بەشی کەنارەکانی عیراق‬ ‫لەبەغ���دا تاوەکو کەن���داوی فارس) بۆ‬ ‫دامەزراندنی هەر جۆرە فەرمانڕەواییەک‬ ‫کە ئارەزوی���ان لێبێت‪ ،‬بەش���ێوەیەکی‬ ‫راس���تەوخۆ‪ ،‬یاخود لەڕێی یان بەهۆی‬ ‫چاودێریکردنەوە‪ ،‬ئ���ەوەش دوای ئەوە‬ ‫دەبێ���ت کە رێککەوتن لەگەڵ حکومەت‪،‬‬ ‫یاخ���ود هاوپەیمانییەتییە عەرەبییەکان‬ ‫دەکرێ‪.‬‬ ‫ماددەی سێیەم‪:‬‬ ‫ئیدارەیەک���ی نێودەوڵەتی لەناوچەی‬ ‫رەش (فەلەس���تین) پێکدەهێن���درێ‪،‬‬ ‫شێوەکەش���ی‪ ،‬دوای راوێ���ژی روس���یاو‬ ‫بەرێککەوت���ن لەگ���ەڵ هاوپەیمان���ان‌و‬ ‫نوێنەری شەریفی مەککە‪ ،‬دیاریدەکرێ‪.‬‬ ‫ماددەی چوارەم‪:‬‬ ‫بەریتانی���ا ئەم���ەی خ���وارەوە‬ ‫بەدەستدێنێ‪:‬‬ ‫• بەنداوەکانی حەیفاو عەککا‬ ‫• بەش���ێکی دیاریک���راو لەئاوەکانی‬ ‫دیجل���ەو ف���ورات لەناوچ���ەی (‌أ) ب���ۆ‬ ‫ناوچەی (ب) مسۆگەر دەکرێ‌و لەالیەن‬ ‫خۆش���یەوە حکومەت���ی خاوەنش���کۆ‬ ‫بەڵێندەدات نەچێتە هیچ دانوس���تانێک‬ ‫لەگەڵ دەوڵەتێکی دیکە‪ ،‬بەمەبەس���تی‬ ‫دەس���تبەردان لەقوب���رس‪ ،‬تەنی���ا لەو‬ ‫کاتەی نەبێت کە پێشوەخت حکومەتی‬ ‫فەرەنس���ی پەس���ندبونی خۆی نیشان‬ ‫دابێت‪.‬‬ ‫ماددەی پێنجەم‪:‬‬ ‫بەنداوی ئەس���کەندەرۆنە بۆ بازرگانی‬ ‫ئیمپراتۆریەتی بەریتانی ئازاد دەبێت‌و هیچ‬ ‫مامەڵەیەکی جیاواز لەباجەکانی بەنداوی‬ ‫ناکەوێتە س���ەرو هیچ ئاس���انکارییەکی‬

‫پەیماننامەی سایکس ـ بیکۆ ئایاری ‪1916‬‬

‫تایبەتیش بۆ کەشتیوانی‌و کەلوپەلەکانی‬ ‫بەریتان���ی رەتناکرێن���ەوەو رێپێدان���ی‬ ‫ئ���ازادی گواس���تنەوەی کەلوپەلەکانی‬ ‫بەریتانیا لەرێگای ئەسکەندەرۆنەو هێڵە‬ ‫شەمەندەفەرە نوێیەکان لەناوچەی شین‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬جا چ لەناوچەی س���ور یاخود‬ ‫هەردو ناوچ���ەی (أ)و (ب)دا هەبن یان‬ ‫لێی���ەوە دەربچ���ن‌و هی���چ مامەڵەیەکی‬ ‫جیاوازیش “راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ”‬ ‫لەهەر هێڵێکی ش���ەمەندەفەر یان هەر‬ ‫بەنداوێک لەبەنداوەکانی ئاماژەبۆکراوی‬ ‫ناوچەکانەوە جێبەجێناکرێ کە پەیگیری‬ ‫کەلوپەل‌و کەشتییەکانی بەریتانی بێت‪.‬‬ ‫بەن���داوی حەیف���ا‪ -‬ش ب���ۆ بازرگانی‬ ‫فەرەنس���او ناوچەکان���ی ژێرپارێ���زو‬ ‫دابڕگەکان���ی ئ���ەو ئ���ازاد دەبێت‌و هیچ‬ ‫جیاوازی���ەک ناک���رێ لەمامەڵ���ەکان‌و‬ ‫کەش���تیوانی‌و‬ ‫ئاس���انکارییەکانی‬ ‫کەلوپەلە فەڕەنسییەکان رەتناکرێنەوەو‬

‫ئینتدابی بەریتانی‪ ،‬فەرەنسی‪ ،‬روسی‬

‫هەژمونی بەریتانیا‬

‫ئینتدابی بەریتانی‬

‫هەژمونی فەرەنسا‬

‫ئینتدابی فەرەنسی‬

‫هەژمونی روسیا‬

‫گواس���تنەوەی کەلوپەلە فەرەنسییەکان‬ ‫لەرێ���گای حەیفاو هێڵە ئاس���نینەکانی‬ ‫بریتانیا لەناوچەی رەش‪ ،‬ئازاد دەبێت‪،‬‬ ‫ج���ا ئ���ەو کەلوپەالن���ە هەناردەکراوبن‬ ‫لەناوچ���ەی ش���ین یاخود س���وور یان‬ ‫ناوچەکانی (أ)و (ب) یاخود هاوردەکراو‬ ‫ب���ن‪ .‬نابێ هی���چ ج���ۆرە جیاوازیەکیش‬ ‫بکرێ لەمامەڵەکردن کە پەیوەس���ت بن‬ ‫بەکەشتییەکانی فەڕەنسا لەهەر هێڵێک‬ ‫لەهێڵەکانی ئاس���نین‌و ه���ەر بەنداوێک‬ ‫لەبەنداوە ئاماژەبۆکراوەکان‪.‬‬ ‫ماددەی شەشەم‪:‬‬ ‫هێڵی ئاس���نینی بەغدا لەناوچەی (أ)‬ ‫ناگەڕێتەوە ئەودیو موس���ڵ لەباش���ور‪،‬‬ ‫بەهەمانشێوە ناگەڕێتەوە ناوچەی (ب)‬ ‫بۆ ئەودیو س���امەڕا لەبەش���ی باکور تا‬ ‫ئەوکات���ەی هێڵێکی ئاس���نین بۆ بەغدا‬ ‫دروست دەکرێ کە بەحەڵەبدا تێپەڕێ‌و‬ ‫لەدۆڵی فوراتیش گوزەر بکات‪ ،‬ئەمەش‬

‫دەبێت بەه���اوکاری ه���ەردو حکومەت‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ماددەی حەوتەم‪:‬‬ ‫بەریتانیای مەزن مافی هەیە‪ ،‬هێڵێکی‬ ‫ئاسنین دروست بکات‌و بەڕێوەی ببات‌و‬ ‫تاکە خاوەنی بێت کە حەیفا بەناوچەی‬ ‫(ب) بگەیەن���ێ‌‪ ،‬جگە ل���ەوەش‪ ،‬مافی‬ ‫بەردەوام���ی هەی���ە بۆ گواس���تنەوەی‬ ‫س���ەربازەکانی لەه���ەر کاتێ���ک بێت‌و‬ ‫بەدێژایی ئەم هێڵە‪ .‬هەروەک دەبێت الی‬ ‫هەردو حکومەت ئەوە بزانرێ کە ئەو هێڵە‬ ‫پێویستە ئاس���انکاری گەیاندنی حەیفا‬ ‫بە بەغدا ب���کات‪ ،‬ئەگەریش واهاتەپێش‬ ‫ک���ە هێڵ���ی گەیان���دن لەناوچەی رەش‬ ‫نەهاتەپێش بەهۆی بەربەستی هونەری‌و‬ ‫تێچونی زۆری هەڵسوڕاندنییەوە کە ببێتە‬ ‫هۆی رێگرتن لەبەردەم دروستکردنییەوە‪،‬‬ ‫ئەوا حکومەتی فەڕەنس���ی ئامادەیە رێ‬ ‫بەتێپەڕین ب���دات بەرێگای بربورە‪ ،‬ئوم‬

‫قەیس‪ ،‬ئیدار‪ ،‬غەس���تا‪ ،‬مەغایر‪ ،‬پێش‬ ‫ئەوەی بگاتە ناوچەی (ب)‪.‬‬ ‫ماددەی هەشتەم‪:‬‬ ‫باجی گومرگی تورکی تا بیس���ت ساڵ‬ ‫بەردەوام دەبێت لەهەمو بەشەکانی هەردو‬ ‫ناوچەی شین‌و سورو هەردو ناوچەی (أ)‬ ‫و (ب)‪ ،‬هیچ رێژەیەکیش ناخرێتە سەر‬ ‫باجەکان‌و رێسای نرخاندنیش لەباجەکان‬ ‫بەرێسای هەمانشێوە وەرناگیرێ‪ ،‬مەگەر‬ ‫بەرێککەوتن���ی نێوان ه���ەردو حکومەت‬ ‫بێت‌و نابێ گومرگ���ی ناوخۆیی لەنێوان‬ ‫ناوچەیەک‌و ناوچ���ە ئاماژەبۆکراوەکانی‬ ‫س���ەرەوە دابمەزرێ‪ ،‬س���ەپاندنی هەر‬ ‫باجێک���ی گومرگیش لەس���ەر کەلوپەلە‬ ‫نێردراوەکانی ناوخۆ لەناو بەنداو دەبێت‌و‬ ‫دەدرێتە بەشی کارگێڕی ئەو ناوچەیەی‬ ‫کەلوپەلەکانی بۆ دەنێردرێ‪.‬‬ ‫ماددەی نۆیەم‪:‬‬ ‫بەپێی رێککەوتن‪ ،‬حکومەتی فەڕەنسی‬

‫هیچ دانوستانێک ناکات‪ ،‬لەهەر کاتێکدا‬ ‫بێت‪ ،‬بۆ دەستبەردان لە مافەکانی خۆی‌و‬ ‫بەبێ رەزامەندی پێشوەختی حکومەتی‬ ‫خاوەنش���کۆ هیچ مافێکی ل���ە ناوچەی‬ ‫ش���ین ناداتە دەوڵەتێک���ی تر جگە لەو‬ ‫دەوڵەت���ە یاخود هاوپەیمانی دەوڵەتانی‬ ‫عەرەب���ی نەبێت‪ ،‬حکومەتی بەریتانیاش‬ ‫بەڵێن بەحکومەتی فەڕەنسی دەدات کە‬ ‫هەمانش���ێوە لەناوچەی سوو جێبەجێ‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ماددەی دەیەم‪:‬‬ ‫بەهۆی ئ���ەوەی هەردوکیان پارێزەری‬ ‫دەوڵەتی عەرەبین‪ ،‬ه���ەردو حکومەتی‬ ‫بەریتانیا‌و فەڕەنسا رێکدەکەون بۆ ئەوەی‬ ‫دەوڵەتی سێیەم رێی پێنەدرێ‌و نەبێتە‬ ‫خاوەنی واڵت لەنیمچە دورگەی عەرەبی‪،‬‬ ‫ه���ەروەک رێن���ادرێ هی���چ بنکەیەکی‬ ‫دەریایی لەجەزائیر لەس���ەر کەنارەکانی‬ ‫دەریای س���پی بەشی رۆژهەاڵت دروست‬ ‫بک���ەن‪ ،‬بەاڵم ئەوە نابێت���ە رێگرێک بۆ‬ ‫هەموارکردنەوەی س���نورەکانی عەدەن‬ ‫کە لەوانەیە گرنگی خۆی هەبێت بەهۆی‬ ‫دوژمنایەتی ئەم دواییەی تورک‪.‬‬ ‫ماددەی یازدەهەم‪:‬‬ ‫دانوستانەکان لەگەڵ عەرەب‪ ،‬بەناوی‬ ‫ه���ەردو حکوم���ەت‌و بەرێ���گای گونجاو‬ ‫ب���ەردەوام دەبن بۆ دەستنیش���انکردنی‬ ‫س���نوری دەوڵەت یاخ���ود هاوپەیمانی‬ ‫دەوڵەتی عەرەبی‪.‬‬ ‫ماددەی دوازدەهەم‪:‬‬ ‫جگ���ە ل���ەوەی ئام���اژەی بۆک���راوە‪،‬‬ ‫رێککەوتن کرا لەسەر ئەوەی کە هەردو‬ ‫حکومەت چاوخش���اندن بکەن بەهۆکارە‬ ‫پێویس���تییەکانی چاودێریکردنی هێنانی‬ ‫چەک بۆ واڵتانی عەرەبی‪.‬‬ ‫واژۆکاران‬ ‫به‌ریتانیاو فه‌ڕه‌نسا‬ ‫رێککه‌وتننام���ه‌ی س���ایکس بیک���ۆ‬ ‫به‌ش���ی تایبه‌ت به‌رێککه‌وتنی به‌ریتانیاو‬ ‫فه‌ڕه‌نس���او روسیای تزاری که‌ له‌مارسی‬ ‫ساڵی ‪ 1916‬له‌سه‌ری رێککه‌وتون‌و خاکی‬ ‫ئیمپراتۆریه‌ت���ی عوس���مانی تورکیایان‬ ‫له‌نێوان خۆیاندا دابه‌ش کرد‪ ،‬گرنگترین‬ ‫خاڵه‌کانی بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬ویالیه‌ته‌کان���ی باک���ورو رۆژهه‌اڵتی‬ ‫تورکیا ده‌درێت به‌روسیا‪.‬‬ ‫‪ .2‬ویالیه‌ته‌ عه‌ره‌بیه‌کانی ئیمپراتۆریه‌تی‬ ‫تورکیا ده‌درێن به‌ به‌ریتانیاو فه‌ره‌نسا‪.‬‬ ‫‪ .3‬ناوچ���ه‌ پی���رۆزه‌کان له‌فه‌له‌س���تین‬ ‫به‌نێوده‌وڵه‌ت���ی ده‌کرێ���ن‌و ئ���ازادی‌و‬ ‫ئاسانکاری حه‌ج کردنیان بۆ ده‌سته‌به‌ر‬ ‫ده‌کرێ���ت‌و حاجیی���ه‌کان له‌هه‌م���و‬ ‫ده‌ستدرێژییه‌ک ده‌پارێزرێن‪.‬‬ ‫واژۆکاران‪:‬‬ ‫به‌ریتانیاو فه‌ڕه‌نساو روسیای تزاری‬

‫‪8‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫نه‌خۆش بوه‌ت ‌ه تاقیگ ‌ه بۆ هه‌ندێك پزیشك‬ ‫ ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ كۆمپانیاكانی‌ ده‌رمان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫به‌شێك له‌پزیشكه‌كان‪ ،‬بۆته‌ مایه‌ی‌‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی‌ هاواڵتیان‌و به‌مه‌ترسیه‌كی‌‬ ‫جدی‌ ده‌زانرێت بۆ نه‌خۆش‪،‬‬ ‫هاواڵتیه‌كیش رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ خۆی‌‬ ‫الی‌ پزیشك بوه‌و (حه‌پی‌ غوده‌)ی‌‬ ‫له‌سه‌ر لیستی‌ كۆمپانیا بۆ نوسیوه‌‪.‬‬ ‫ك���ورده‌ عه‌بدولكه‌ریم‪ ،‬ئه‌و هاواڵتیه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ له‌سه‌ردانیكردنی‌ پزیشك ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ه‌رهاتوه‌‪ ،‬بۆ ئاوێن���ه‌ وتی‌ "خۆم‬ ‫چومه‌ت���ه‌ الی‌ دكتۆر بۆئ���ه‌وه‌ی‌ حه‌پی‌‬ ‫غ���وده‌ بۆ دایكم بنوس���ێت‪ ،‬پێی‌ وتوم‬ ‫حه‌پی‌ ئه‌م ش���ه‌ریكه‌یه‌ بكڕه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌ندێ���ك دكت���ۆر ك���ه‌ ده‌چیت���ه‌ الی‌‬ ‫تاس���ه‌ره‌ی‌ تۆ دێت چه‌ندی���ن نوێنه‌ری‌‬ ‫كۆمپانیاكانی‌ ده‌رمان ده‌چنه‌ الی‌‪ ،‬واتا‬ ‫نۆره‌بڕی‌ له‌نه‌خ���ۆش ده‌كه‌ن بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫بچن���ه‌ الی‌ دكتۆره‌ك���ه‌و جۆره‌كان���ی‌‬ ‫ده‌رمانی‌ كۆمپانیاكانی‌ خۆیانی‌ نیشان‬ ‫بده‌ن"‪.‬‬ ‫ك���ورده‌ ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ئه‌و‬ ‫خ���ۆی‌ ب���ه‌ به‌ڵگ���ه‌وه‌ ئ���ه‌و حاڵه‌ته‌ی‌‬ ‫الی���ه‌‪ ،‬ده‌ش���ڵێت "ته‌نان���ه‌ت هه‌ندێك‬ ‫دكتۆر نوس���راوی‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌عیاده‌كه‌یدا‬ ‫هه‌ڵواس���یوه‌ كه‌ نوێن���ه‌ری‌ كۆمپانیای‌‬ ‫ده‌رم���ان نابینن‪ ،‬م���ن جارێكی‌ تر الی‌‬ ‫دكتۆرێك بوم كه‌ نه‌خۆشێك هاته‌ الی‌‪،‬‬ ‫دكتۆره‌كه‌ س���ه‌یری‌ ناوی‌ كۆمپانیاكه‌ی‌‬ ‫ده‌ك���ردو ئ���ه‌و ده‌رمانه‌ی‌ بۆده‌نوس���ی‌‬ ‫كه‌ ه���ی‌ كۆمپانیاك���ه‌ ب���و‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئ���ه‌و دكت���ۆره‌ به‌ش���ێك له‌داهاتی‌ ئه‌و‬ ‫ده‌رمانه‌ی‌ به‌رده‌كه‌وێت كه‌ كۆمپانیاكه‌‬

‫ده‌یفرۆشێت‌و سودی‌ كه‌سی‌ دكتۆره‌كه‌ی‌‬ ‫تێدایه‌"‪.‬‬ ‫فریش���ته‌‪ ،‬كچ���ه‌ ده‌رمانفرۆش���ێكه‌و‬ ‫له‌ده‌رمانخانه‌یه‌كی‌ سلێمانی‌ كارده‌كات‬ ‫بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "له‌دنیای‌ واقیعی‌ ئێستادا‬ ‫وامانلێهاتوه‌ كه‌ له‌هه‌مو بواره‌كاندا بازاڕ‬ ‫ب���ه‌س بۆته‌ الیه‌ن���ی‌ بازرگان���ی‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫له‌ئێس���تادا ئیش���ه‌كه‌ی‌ ئێمه‌ش وه‌ك‬ ‫ده‌رمان بوه‌ته‌ جۆرێ���ك له‌وبازرگانیه‌و‬ ‫له‌وه‌ش���دا ئێم���ه‌ وه‌ك ده‌رمانخانه‌كان‬ ‫پشكی‌ زه‌ره‌رمان به‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هه‌ندێك دكتۆر په‌یوه‌ندی‌و‬ ‫كۆنتاكتی���ان له‌گ���ه‌ڵ‌ ش���ه‌ریكه‌كانی‌‬ ‫ده‌رماندا هه‌یه‌‪ ،‬بێگومان ئه‌وه‌ش له‌به‌ر‬ ‫س���ودمه‌ندبونی‌ كه‌سی‌ دكتۆره‌ كه‌ ئیتر‬ ‫ئه‌و س���ودمه‌ند بونه‌ به‌گه‌ش���تێك بێت‬ ‫یاخ���ود له‌قازانج‌و داهات���ی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫ده‌رمانه‌كه‌ بێت"‪.‬‬ ‫فریشته‌ وتیشی‌ "ده‌رمانخانه‌كه‌ له‌وه‌دا‬ ‫زه‌ره‌رمه‌نده‌ كاتێ���ك دكتۆر ده‌رمانێك‬ ‫ده‌نوسێت به‌ناوێك‪ ،‬ئێمه‌چه‌ند پارچه‌یه‌ك‬ ‫له‌و ده‌رمان���ه‌ ده‌هێنین‪ ،‬ب���ه‌اڵم دواتر‬ ‫هه‌ر ئ���ه‌و دكتۆره‌ هه‌مان ده‌رمان به‌اڵم‬ ‫به‌ش���ه‌ریكه‌یه‌كی‌ جیاواز ده‌نوسێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئیتر ئێم���ه‌ له‌ونێوانه‌دا زه‌ره‌ر ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫بیانوی‌ دكتۆره‌كه‌ بۆئه‌وه‌ ته‌نها ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ ده‌رمانه‌كه‌ی‌ پێش���و كۆنه‌و ئه‌وه‌ی‌‬ ‫تر به‌حیس���ابی‌ خۆی‌ نوێیه‌‪ ،‬من خۆم‬ ‫زۆر زۆر ب���ه‌ر ئه‌و حاڵه‌ت���ه‌ش كه‌وتم‌و‬ ‫ده‌رمانخانه‌ی‌ تریش به‌هه‌مان ش���ێوه‌‪،‬‬ ‫یاخود زۆر جار دكتۆره‌كه‌ ده‌ڵێت له‌سه‌ر‬ ‫نه‌خۆش تاقیده‌كه‌م���ه‌وه‌‪ ،‬لێره‌دا دیاره‌‬ ‫كه‌ نه‌خۆش���ه‌كه‌ ده‌بێته‌ تاقیگه‌یه‌ك بۆ‬ ‫دكتۆره‌ك���ه‌و كۆمپانی���ای‌ ده‌رمانه‌كه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌توان���م بڵێم ئه‌و حاڵه‌ته‌ هه‌یه‌و‬

‫له‌‪ %80‬بازاڕی‌ ده‌رمان له‌ئێس���تادا له‌و‬ ‫دۆخه‌دایه‌"‪.‬‬ ‫فریش���ته‌ باس���ی‌ ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌‬ ‫پێویس���ته‌ س���ه‌ندیكای‌ ده‌رمانسازان‌و‬ ‫پزیشكان چاودێری‌ ئه‌و حاڵه‌تانه‌ بكات‌و‬ ‫لێپرسینه‌وه‌شی‌ هه‌بێت بۆ دۆخه‌كه‌‪.‬‬ ‫دكت���ۆر عب���دواڵ ش���ه‌ریف عه‌بدواڵ‪،‬‬ ‫مامۆس���تای‌ كۆلێژی‌ پزیشكی‌ زانكۆی‌‬ ‫سلێمانی‌‌و پسپۆڕی‌ نه‌خۆشیه‌كانی‌ هه‌ناو‬ ‫و دڵ‌‪ ،‬بۆ ئاوێنه‌ وتی‌ "من وه‌ك دكتۆرێك‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ هیچ كه‌س���ێكدا نه‌ شه‌ریكم‌و نه‌‬ ‫شه‌ریكیش ده‌بم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و پرسیاره‌ی‌‬ ‫تۆ به‌ڵ���ێ‌ هه‌یه‌و به‌دواش���یدا بگه‌ڕێ‌‌و‬ ‫كه‌سێكیش كه‌ به‌خواری‌ بڕوات خۆیشی‌‬ ‫زه‌ره‌ر ده‌كات‌و زه‌ره‌ر به‌خه‌ڵكی‌ دیكه‌ش‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬دیاره‌ نه‌خۆش���ی‌ ئێمه‌ش‬ ‫پشتیوانی‌ كه‌مه‌‪ ،‬نه‌ سه‌ندیكا له‌ئاستی‌‬ ‫پێویس���تدایه‌و ن���ه‌ ده‌رمانس���ازانیش‌و‬ ‫نه‌ وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تیش له‌ئاستی‌‬ ‫پێویس���تدایه‌‪ ،‬بۆیه‌ هه‌س���ت ده‌كه‌یت‬ ‫كه‌مته‌رخه‌می���ه‌ك هه‌ی���ه‌ به‌تایب���ه‌ت‬ ‫له‌بواری‌ ده‌رماندا‪ ،‬بواری‌ ده‌رمان وه‌ك‬ ‫جگه‌ره‌و مه‌ش���روبی‌ لێهاتوه‌ پاره‌یه‌كی‌‬ ‫زۆری‌ لێده‌ستده‌كه‌وێت‌و له‌به‌رئه‌وه‌ زۆرو‬ ‫بۆریی‌ زۆری‌ تێدایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌رمانێكی‌‬ ‫زۆر زۆر دێته‌ واڵتی‌ ئێمه‌وه‌ كه‌ پێویست‬ ‫نیه‌و لێره‌شه‌وه‌ ده‌چێته‌ واڵتانی‌ تر"‪.‬‬ ‫دكت���ۆر عه‌بدواڵ ش���ه‌ریف وتیش���ی‌‬ ‫"به‌داخ���ه‌وه‌ كایه‌ی‌ ته‌ندروس���تی‌ وه‌كو‬ ‫كایه‌كانی‌ تری‌ ئه‌م واڵته‌ خۆی‌ نه‌خۆشه‌و‬ ‫پێویستی‌ به‌كارێكی‌ زۆره‌ بۆئه‌وه‌ی‌ رێك‬ ‫بخرێته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌گه‌ر ئێره‌ به‌راورد‬ ‫بكه‌ین بۆ نمونه‌ به‌واڵتێكی‌ وه‌ك ئێران‬ ‫ده‌بینین ئێره‌ له‌روی‌ ده‌رمانه‌وه‌ باشتره‌‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌واڵتێكی‌ ت���ری‌ وه‌كو ئۆردون‬

‫بێگومان ئۆردون باشتره‌‪ ،‬لێره‌شه‌وه‌ داوا‬ ‫له‌ده‌رمانسازان‌و سه‌ندیكای‌ پزیشكان‌و‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروس���تی‌ ده‌كه‌م پێكه‌وه‌‬ ‫هه‌وڵبده‌ن‌و رێكی‌ بخه‌ن‪ ،‬چونكه‌ زۆری‌‌و‬ ‫بۆریه‌ك هه‌یه‌ له‌ده‌رماندا الی‌ ئێمه‌و من‬ ‫وه‌ك خۆیش���م رێگه‌ناده‌م نه‌خۆش هیچ‬ ‫ده‌رمانێك به‌كاربهێنێ���ت تاوه‌كو خۆم‬ ‫نه‌یبینمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫دكت���ۆر خاڵ���س ق���ادر‪ ،‬وته‌بێ���ژی‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ره‌ت���ی‌ ده‌كاته‌وه‌ حاڵه‌تی‌ ل���ه‌و جۆره‌‬ ‫هه‌بێ���ت‌و ده‌ڵێت "ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ هه‌ر‬ ‫قسه‌یه‌و هیچ حاڵه‌تێكی‌ وه‌ها نیه‌و ئێمه‌‬ ‫زۆرجار له‌گه‌ڵ‌ س���ه‌ندیكای‌ پزیشكان‌و‬ ‫ده‌رمانس���ازاندا باسی‌ ئه‌وه‌مان كردوه‌‪،‬‬ ‫به‌پێ���ی‌ رێنماییه‌كان���ی‌ س���ه‌ندیكاو‬ ‫وه‌زاره‌تی���ش نابێ���ت هیچ پزیش���كێك‬ ‫په‌یوه‌ن���دی‌ هه‌بێت له‌گ���ه‌ڵ‌ كۆمپانیای‌‬ ‫ده‌رمان‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌ ده‌رمانخانه‌كان‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌‬ ‫تاقیگه‌كان‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌كو ئێس���تا وه‌كو‬ ‫به‌ڵگه‌ی���ه‌ك هیچ له‌به‌رده‌س���ت نیه‌ كه‌‬ ‫بڵێت فاڵنه‌ دكتۆر ش���تێكی‌ له‌وجۆره‌ی‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا ئه‌وه‌ ش���تێكی‌ رێگه‌پێ‌‬ ‫نه‌دراوه‌ له‌الیه‌ن سه‌ندیكاشه‌وه‌‪.‬‬ ‫نوێن���ه‌ری‌ فرۆش���یاری‌ یه‌كێ���ك‬ ‫له‌كۆمپانیایه‌ك���ی‌ بیان���ی‌ ده‌رمان‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌به‌ر كه‌س���ێتی‌ خۆی‌ داوای‌ له‌ئاوێنه‌‬ ‫ك���رد ناوی‌ نه‌برێت ئه‌وه‌ی‌ پشتڕاس���ت‬ ‫ك���رده‌وه‌ كه‌ ئه‌و حاڵه‌ت���ه‌ هه‌یه‌و پێی‌‬ ‫ده‌ڵێن (ئۆڤه‌ر)‪.‬‬ ‫وتی‌ "به‌ڵێ‌ ئه‌وه‌ راسته‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ش‬ ‫ناگرێت���ه‌وه‌ ك���ه‌ نه‌خ���ۆش ده‌رمانێكی‌‬ ‫پێویس���ت بێ���ت‌و دكت���ۆر ده‌رمانێكی‌‬ ‫دیك���ه‌ی‌ بۆ بنوس���ێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم دكتۆر‬ ‫هه‌مان ده‌رمان ده‌نوس���ێت كه‌ نه‌خۆش‬

‫پێویس���تی‌ پێیه‌تی‌ ب���ه‌اڵم به‌جیاوازی‌‬ ‫ش���ه‌ریكه‌كه‌‪ ،‬چونك���ه‌ ش���ه‌ریكه‌كان‬ ‫جیاوازیان هه‌یه‌‪ ،‬بۆنمونه‌ من شه‌ریكه‌م‬ ‫هه‌یه‌ به‌اڵم ش���ه‌ریكه‌یه‌كی‌ تر به‌هه‌مان‬ ‫پاكێجی‌ من دروس���تی‌ ده‌كاته‌وه‌ به‌اڵم‬ ‫جیاوازیه‌ك���ه‌ له‌وه‌دایه‌ ئ���ه‌و به‌نرخێكی‌‬ ‫هه‌رزانتر ده‌یفرۆشێت"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئه‌و په‌یوه‌ندی���ه‌ی‌ نێوان‬ ‫دكت���ۆرو كۆمپانی���اكان په‌یوه‌ندیه‌كه‌‬ ‫بۆ فرۆش���تنی‌ ده‌رمان���ه‌كان بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫فرۆش���ی‌ ده‌رمانه‌كه‌ خێرابێت‪ ،‬سودی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش بۆدكتۆره‌ك���ه‌ ئه‌وه‌ی���ه‌ یان‬ ‫‪%10‬ی‌ قازانجه‌ك���ه‌ی‌ بۆئ���ه‌وه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫گه‌ش���تێكی‌ پێده‌كات یاخود ده‌عوه‌تی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬دیاره‌ له‌م نێوه‌نده‌شدا نه‌خۆش‬ ‫ده‌بێت���ه‌ قوربانی‌ چونكه‌ بڕه‌ پاره‌یه‌كی‌‬ ‫زیات���ر س���ه‌رف ده‌كات‪ ،‬م���ن ئه‌وانه‌م‬ ‫له‌هاوپیشه‌كانم بیستوه‌ ئه‌گه‌ر چی‌ خۆم‬ ‫نایك���ه‌م‪ ،‬زۆرترینی ئ���ه‌و ده‌رمانانه‌ش‬ ‫ده‌رمانی‌ دڵ‌‌و فه‌قه‌راته‌"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "دكتۆره‌كان راسته‌ گرنگی‌‬ ‫به‌دۆخی‌ ته‌ندروس���تی‌ نه‌خۆش ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌م دۆخه‌شدا الیه‌نی‌ بازرگانیه‌كه‌‬ ‫له‌پێشتره‌"‪.‬‬

‫به‌داخه‌وه‌ كایه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌ندروستی‌ وه‌كو‬ ‫كایه‌كانی‌ تری‌‬ ‫ئه‌م واڵته‌ خۆی‌‬ ‫نه‌خۆشه‌و پێویستی‌‬ ‫به‌كارێكی‌ زۆره‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ رێك‬ ‫بخرێته‌وه‬

‫دكتۆر خاڵس ئه‌وه‌ش ئاشكرا ده‌كات‬ ‫ئه‌گه‌ر شتێكی‌ وه‌ها هه‌بێت به‌به‌ڵگه‌وه‌و‬ ‫س���ه‌ندیكا هیچ نه‌كات ئه‌وا ئه‌وان وه‌ك‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ته‌ندروستی‌ ئیجرائاتی‌ خۆیان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ده‌ش���ڵێت "ئه‌گه‌ر س���ه‌ندیكا‬ ‫ئیجرائ���ات بكات ئه‌وا پێویس���ت ناكات‬ ‫وه‌زاره‌ت ته‌داخ���ول بكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫س���ه‌ندیكا س���زای‌ نه‌بو ئه‌وكاته‌ ئێمه‌‬ ‫ئیجرائاتی‌ خۆمان ده‌كه‌ین بۆ ڕێگه‌گرتن‬ ‫له‌و حاڵه‌ته‌"‪ .‬‬

‫نه‌خۆشانی تا‌السیمیا چاویان له‌سۆزی گه‌رمی خێزان‌و كۆمه‌ڵگایه‌‬ ‫"خێزان هه‌یه‌ به‌هۆی بونی نه‌خۆشی تاالسیمیا‌وه‌‌له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شاوه‌"‬

‫ ئا‪ :‬وریا حسین‬ ‫نه‌خۆشانی تاالسیمیا رۆژانه‌‬ ‫روبه‌ری چه‌ندین گرفتی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك هه‌ندێك جار‬ ‫بونی نه‌خۆشێك به‌سه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ناوخێزانێك نائارامی دروستبكات‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی مامه‌ڵه‌ی نه‌شیاوی‬ ‫كۆمه‌ڵگا له‌ژێرباری ناچاریدا ئه‌و‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ ناچار به‌وازهێنان‬ ‫له‌خواسته‌ بنه‌ڕه‌تیه‌كانیان ده‌كات‬ ‫له‌وێنه‌ی خوێندن‪.‬‬ ‫كۆچه‌ر كه‌ریم س����ه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫تا‌السیمیای سلێمانی چه‌ندین حاڵه‌تی‬ ‫له‌به‌رده‌س����ته‌ كه‌ ب����اس له‌وه‌ده‌كه‌ن‬ ‫نه‌خۆش����خانی تاالس����یمیا روبه‌روی‬ ‫بارێك����ی ده‌رون����ی ئاڵۆزده‌بن����ه‌وه‌‬ ‫به‌هۆی مامه‌ڵه‌ی نه‌ش����یاوی به‌شێك‬ ‫له‌چینه‌كان����ی كۆمه‌ڵ����گا‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫باسكرد "دو نه‌خۆشیان هه‌بوه‌ به‌هۆی‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی له‌الیه‌ن مامۆس����تاكه‌یانه‌وه‌‬ ‫جیاوازی����ان به‌رامبه‌ر ك����راوه‌‪ ،‬وازیان‬ ‫له‌خوێندن هێن����اوه‌و ئه‌م دیارده‌یه‌ش‬ ‫زیات����ر الی منااڵنی تا‌الس����یما به‌دی‬ ‫ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫به‌پێی ئامارێك����ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫ته‌ندروستی سلێمانی ته‌نها له‌سنوری‬ ‫پارێزگای سلێمانی‌و ئیداره‌ی گه‌رمیان ‬ ‫‪ 831‬حاڵه‌تی تاالس����یما بونی هه‌یه‌و‬ ‫ئێستاش به‌هۆی هاتنی ئاواره‌كانه‌وه‌‬ ‫ئه‌و رێژه‌یه‌ زیادیكردوه‌‪.‬‬ ‫كۆچ����ه‌ر چیرۆك����ی زۆرت����ری الیه‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی بارودۆخ����ی كۆمه‌اڵیه‌ت����ی‬ ‫نه‌خۆش����انی تاالسیمیا چونكه‌ دایك‌و‬ ‫باوك����ی واهه‌ب����وه‌ به‌ه����ۆی ئ����ه‌وه‌ی‬ ‫منداڵه‌كه‌یان توش����ی ئه‌و نه‌خۆشیه‌‬ ‫هاتوه‌ نائارامی خێزانییان گەیشتوه‌ته‌‬ ‫ئاس����تێك جیابونه‌ت����ه‌وه‌ له‌یه‌كتری‬ ‫ئه‌وه‌ش وایكردوه‌ منداڵه‌كه‌ له‌سۆزی‬ ‫گه‌رمی خێ����زان بێب����ه‌ش بێت‪ ،‬وتی‬ ‫"به‌هه‌مو حاڵه‌ته‌كان ئێس����تا باشتره‌‬ ‫له‌ج����اران چونكه‌ ڕۆش����نبیری دایك‌و‬ ‫باوكان له‌ب����اره‌ی ئه‌و نه‌خۆش����یه‌وه‌‬ ‫زیادیكردوه‌"‪.‬‬

‫پێویس����تی به‌وه‌ی����ه‌ چاره‌س����ه‌ری‬ ‫پێویست بۆ منداڵه‌كانی بكات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و چاره‌س����ه‌ەر نه‌بێت دۆخی‬ ‫ته‌ندروستی منداڵه‌كانی تێكده‌چێت‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و زۆر س����ۆزی ب����ۆ منداڵه‌كانی‬ ‫هه‌یه‌ به‌اڵم نایش����ارێته‌وه‌ نه‌خۆش����ی‬ ‫منداڵه‌كان����ی ماندویك����ردوه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"دو منداڵه‌ نه‌خۆش����ه‌كه‌م جیاوازیان‬ ‫زۆره‌ له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانی ترم به‌یانیان‬ ‫ده‌بێ����ت حه‌بی����ان بده‌م����ێ‌و ‪ 15‬رۆژ‬ ‫جارێك پێویس����تیان به‌وه‌یه‌ خوێنیان‬ ‫تێبكه‌م"‪.‬‬ ‫س����ه‌میره‌ زۆر جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‬ ‫‌ده‌كاته‌وه‌ پێویسته‌ ئه‌وان وه‌كو دایكان‌و‬ ‫باوكان یارمه‌ت����ی منداڵه‌كانیان بده‌ن‬ ‫س����ه‌میره‌ كه‌ریم محەمه‌د خاوه‌نی كه‌ هه‌ڵگری نه‌خۆش����ی تاالسیمیان‪،‬‬ ‫دو نه‌خۆشی تا‌الس����یمایه‌ کە رۆژانه‌ ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت " مندااڵمی تا‌السیمیا‬

‫منداڵێک که‌ توشی تاالسیمیا بوه‌ فۆتۆ‪ :‬وریا‬ ‫پێویسته‌ یارمه‌تی بدرێن"‪.‬‬ ‫به‌رده‌وام����ی ژیان����ی نه‌خۆش����انی‬ ‫تاالسیمیا په‌یوه‌س����ته‌ به‌ به‌خشینی‬ ‫خوێ����ن له‌الی����ه‌ن هاواڵتی����ان بۆی����ه‌‬ ‫پس����پۆڕانی ته‌ندروس����تی به‌گرنگ����ی‬ ‫ده‌زانن نه‌خۆشانی تا‌السیمیا له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمه‌ڵ����گاوه‌ بایه‌خی����ان پێبدرێ����ت‌و‬ ‫خوێنی����ان پێببه‌خش����ریت‪ ،‬وه‌كو د‪.‬‬ ‫لوقم����ان خالید ره‌س����وڵ پس����پۆڕی‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی خوێن باسی لێوه‌كرد‪.‬‬ ‫ئه‌و پسپۆڕه‌ی نه‌خۆشیه‌كانی خوێن‬ ‫پێیوای����ه‌ له‌ڕێگه‌ی پش����كنینی پێش‬ ‫هاوس����ه‌رگیری ده‌توانرێت ڕێگه‌ له‌م‬ ‫نه‌خۆشیه‌ بگیرێت‪ ،‬سه‌رباری ئه‌وه‌ش‬ ‫گرنگه‌ كۆمه‌ڵگا رێز له‌دۆخی تایبه‌تی‬ ‫ئ����ه‌وان بگرێت‌و كێش����ه‌ی ده‌رونیان‬

‫بۆ دروس����ت ن����ه‌كات‪ ،‬ئ����ه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"نه‌خۆشی تاالس����یمیا نه‌خۆشیه‌كی‬ ‫خوێنی����ه‌ له‌باوان����ه‌وه‌ ده‌گوازرێته‌وه‌‬ ‫بۆنه‌وه‌كه‌ی ئه‌وه‌ش واده‌كات كه‌سێك‬ ‫به‌درێژایی ژیانی پێویس����تی به‌خوێن‬ ‫بێت‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا زۆرجار مامه‌ڵه‌ی‬ ‫نادروس����تی كۆمه‌ڵ����گاش ده‌توانێت‬ ‫كێشه‌ بۆ ئه‌وان دروستبكات"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی ته‌ندروس����تی هه‌رێمی‬ ‫كوردس����تان جه‌خ����ت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‬ ‫‌ده‌كاته‌وه‌ پێش����تر چه‌ندین كه‌سیان‬ ‫ناردوه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵت بۆ چاره‌سه‌رو‬ ‫له‌چاره‌سه‌ركردنیش به‌رده‌وام ده‌بن‪،‬‬ ‫هاوكات به‌رده‌وامن له‌پێدانی هۆشیاری‬ ‫به‌هاواڵتی����ان له‌ب����اره‌ی نه‌خۆش����ی‬ ‫تاالسیمیا‪.‬‬ ‫د‪.‬میران محمه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی‬

‫ته‌ندروستی سلێمانی پێوایه‌ حكومه‌ت‬ ‫هۆش����یاره‌ له‌وه‌ی چه‌ندین سیمینارو‬ ‫هۆشیاری ته‌ندروس����تی باڵوبكاته‌وه‌‬ ‫له‌ب����اره‌ی نه‌خۆش����ی تاالس����یمیاوه‌و‌‬ ‫تیمیشیان هه‌یه‌ له‌تاقیگه‌ی ناوه‌ندی‬ ‫بۆی����ه‌ ئه‌گ����ه‌ر گومانی����ان له‌دایكێك‬ ‫هه‌بێ����ت هه‌ڵگری ئه‌و نه‌خۆش����یه‌یه‌‬ ‫ه����ه‌زار دۆالری ده‌ده‌ن����ێ‌و ڕەوانه‌ی‬ ‫ئێ����ران ده‌كرێت بۆ چاره‌س����ه‌ركردن‪،‬‬ ‫وتی "چاره‌س����ه‌ری تا‌السیمیا ئاسان‬ ‫نیه‌‌‪ ،‬هه‌ندێكی پێویس����تی به‌چاندنی‬ ‫مۆخه‌ كه‌ كارێكی قورس����ه‌و مانگی ‪7‬‬ ‫ئه‌و كاره‌ له‌نه‌خۆش����خانه‌كانی خۆمان‬ ‫ئه‌نجام ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی‬ ‫هه‌رێم����ی كوردس����تان ژم����اره‌ی ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌شی ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ی واڵتیان‬

‫دو منداڵ ‌ه‬ ‫نه‌خۆشه‌كه‌م‬ ‫جیاوازیان زۆره‌‬ ‫له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانی‬ ‫ترم به‌یانیان‬ ‫ده‌بێت حه‌بیان‬ ‫بده‌مێ‌و ‪ 15‬رۆژ‬ ‫جارێك پێویستیان‬ ‫به‌وه‌یه‌ خوێنیان‬ ‫تێبكه‌م‬ ‫كردون بۆ ئاوێنه‌ ئاش����كراده‌كات كه‌‬ ‫به‌وت����ه‌ی خ����ۆی "‪ 171‬نه‌خۆش����یان‬ ‫تائێس����تا ناردوه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵت‌و‬ ‫ئه‌مس����اڵیش ‪ 64‬نه‌خ����ۆش نێردراون‬ ‫بۆ هیندستان‌و ئوردن له‌سه‌ر حسابی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان"‪.‬‬ ‫نه‌خۆشانی تاالسیمیا دوای وه‌زاره‌تی‬ ‫ته‌ندروس����تی‌و بانك����ی خوێن چاویان‬ ‫له‌و س����ۆزه‌یه‌ كه‌ خێ����زان‌و كۆمه‌ڵگا‬ ‫پێیان ده‌به‌خش����ێت‌و تایبه‌تمه‌ندیان‬ ‫ره‌چاوده‌كات‪ ،‬به‌وته‌ی خۆیان ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌نه‌بێ����ت ناتوانن به‌رگه‌ی ئازاری‬ ‫قورس����ی نه‌خۆش����یه‌كانیان بگ����رن‬ ‫كه‌ جیای����ان ده‌كات����ه‌وه‌ له‌مرۆڤێكی‬ ‫له‌شس����اغ‪ ،‬بۆیه‌ هوش����یاری خه‌ڵك‌و‬ ‫خێ����زان به‌ش����ێكه‌ له‌چاره‌س����ه‌ری‬ ‫ئه‌وان"‪.‬‬

‫‌سایکس بیکۆ‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫‪11‬‬

‫جۆرج بیكۆ‪..‬‬ ‫فه‌ره‌نسییه‌كی‌ له‌خۆبای ‌‬ ‫ی‬

‫س���ایكس‌و بیك���ۆ‪ ،‬دو ن���اون‬ ‫به‌ئاگرو خوێ���ن له‌یاده‌وه‌ری‌ گه‌النی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا هه‌ڵكۆڵراون‪.‬‬ ‫ئه‌وان نمونه‌ی‌ پیاوانی‌ س���ه‌رده‌می‌‬ ‫"ئیس���تیعمار"‌و ئیمپراتۆریه‌ت���ه‌‬ ‫گه‌وره‌كانی‌ سه‌ره‌تای‌ سه‌ده‌ی‌ بیسته‌م‬ ‫ب���ون‪ ،‬هه‌ردوكیان ئه‌رس���تۆكرات‌و‬ ‫باوه‌ڕی���ان ب���ه‌وه‌ بو ك���ه‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست له‌ژێر حكومی‌‬ ‫ئیمپراتۆرییه‌كاندا خۆشبه‌ختتر ده‌بن‬ ‫له‌وه‌ی‌ سه‌ربه‌خۆ بن‪ ،‬هه‌ردوكیشیان‬ ‫له‌نزیكه‌وه‌ به‌رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‌و‬ ‫گه‌الن‌و ئایین‌و مه‌زهه‌به‌كانی‌ ئاشنا‬ ‫بون‪.‬‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ "ده‌ركه‌وتنی‌ نیشانه‌كانی‌‬ ‫كۆكراونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌لی���د جانبوالد‪ ،‬سیاس���ه‌تمه‌داری‌ له‌ده‌روازه‌ی‌ كورده‌وه‌ ده‌س���تیپێكرد‪،‬‬ ‫ناوداری‌ لوبنان‌و سه‌ركرده‌ی‌ به‌ئه‌زمونی‌ بۆ بیرهێنانه‌وه‌ش سایكس بیكو سه‌د‬ ‫دروزه‌كان "راگه‌یاندن���ی‌ سیس���ته‌می‌ ساڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر له‌دابه‌شكردنی‌ توركیاوه‌‬ ‫فیدراڵی‌ له‌الیه‌ن كوردان���ی‌ رۆژئاواوه‌ ده‌ستیپێكرد"‪.‬‬ ‫ئێس���تا ئه‌وه‌ی‌ له‌عێراق‌و س���وریا‌و‬ ‫به‌پێش���ه‌كی‌ دابه‌ش���كردنی‌ ناوچه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���ت" داده‌نێت‪ ،‬كه‌ لوبنان روده‌دات‪ ،‬ش���ه‌ڕكردنه‌ له‌سه‌ر‬ ‫زۆربه‌ی‌ واڵتانی‌ ناوچه‌كه‌ ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬ناوچ���ه‌ی‌ نف���وزو جوگرافی���ا‪ ،‬كورد‪،‬‬

‫س���وننه‌‪ ،‬ش���یعه‌‪ ،‬عه‌ل���ه‌وی‌‪ ،‬دروز‪،‬‬ ‫مارۆنیه‌كان سه‌رس���ه‌ختانه‌ ده‌یانه‌وێت‬ ‫پێگه‌و خواستی‌ خۆیان له‌سه‌ر ئه‌رزی‌‬ ‫واقیع بسه‌پێنن‪.‬‬ ‫دیزاینكردن���ه‌وه‌ی‌ ناوچه‌ك���ه‌ چیتر‬ ‫خه‌ونی‌ ش���اعیرانه‌و خه‌یاڵی‌ زانس���تی‌‬ ‫(‪ )Science fiction‬نیی���ه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ ئاواره‌بون���ی‌ ‪ 6‬ملی���ۆن عێراقی‌‬

‫له‌ناوخۆدا‌و ئاواره‌بونی‌ نزیكه‌ی‌ نیوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫دانیشتوانی‌ سوریا له‌واڵتانی‌ ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫ئیتر گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ سوریا‌و عێراقی‌ كۆن‬ ‫مه‌حاڵه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌م دو واڵته‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫دابه‌شكردن یان چه‌سپاندنی‌ سیسته‌می‌‬ ‫فیدراڵی‌‌و كانتۆنه‌كان یاخود جه‌نگێكی‌‬ ‫سه‌د ساڵه‌دان؟‬

‫جۆرج بیك���ۆ (‪)1951 – 1870‬‬ ‫س���ه‌ر به‌بنه‌ماڵه‌یه‌كی‌ ئه‌رستۆكراته‌‬ ‫كه‌ له‌ش���انازی‌ كردن به‌فه‌ره‌نس���ی‌‬ ‫بون���ی‌ خۆیان���ه‌وه‌ به‌ناوبانگ بون‪،‬‬ ‫باوك���ی‌ دامه‌زرێن���ه‌ری‌ كۆمیت���ه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ فه‌ڕه‌نسی‌ ئه‌فه‌ریقی‌‬ ‫بوه‌و براكه‌شی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ رێكخراوی‌‬ ‫دۆستایه‌تی‌ فه‌ڕه‌نسی‌ چینی‌‪.‬‬

‫سه‌رتاسه‌ری‌ ژیانی‌ بیكۆ هه‌وڵدان‬ ‫بوه‌ بۆ پاراستنی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫فه‌ڕه‌نس���ا له‌جیهان���دا‪ ،‬ئ���ه‌و ك���ه‌‬ ‫بڕوانامه‌ی‌ به‌كالۆریۆس���ی‌ له‌یاسادا‬ ‫به‌ده‌س���تهێناوه‌و ماوه‌ی���ه‌ك وه‌ك‬ ‫پارێزه‌ر ل���ه‌دادگای‌ تێهه‌ڵچونه‌وه‌ی‌‬ ‫پاری���س كاری‌ ك���ردوه‌‪ ،‬ه���ه‌رزو‬ ‫رویكردوه‌ت���ه‌ كاری‌ دیپلۆماتكاری‌‌و‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ فه‌ڕه‌نس���ادا‬ ‫كاری‌ ك���ردوه‌‪ .‬س���ه‌ره‌تا ده‌بێت���ه‌‬ ‫كونسوڵی‌ واڵته‌كه‌ی‌ له‌چین‌و پاشان‬ ‫ده‌بێته‌ كونس���وڵی‌ گشتی‌ فه‌ڕه‌نسا‬ ‫له‌به‌ی���روت‪ ،‬ب���ه‌ر ل���ه‌وه‌ی‌ جه‌نگی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ جیهانی‌ ده‌ستپێبكات‪.‬‬ ‫بیكۆ كه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 81‬س���اڵیدا‬ ‫له‌پاری���س كۆچی‌ دوای���ی‌ كردوه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێك بوه‌ ل���ه‌و دیپلۆماتكارانه‌ی‌‬ ‫پێداگ���ری‌ له‌س���ه‌ر قایمكردن���ی‌‬ ‫پێگه‌ی‌ فه‌ره‌نس���ا‌و زمان‌و كلتوری‌‬ ‫فه‌ره‌نس���ی‌ له‌لوبن���ان‌و س���وریادا‬ ‫ك���ردوه‌‌و مارۆنیه‌كان���ی‌ لوبنان���ی‌‬ ‫به‌فه‌ره‌نس���ییه‌كانی‌ س���ه‌ر كه‌ناری‌‬ ‫ده‌ربای‌ ناوه‌ڕاست ناوبردوه‌‪.‬‬

‫كۆو‌ه بۆ الفرۆڤ‌و كیری‌‬ ‫دابه‌ش����بونیان یان چه‌سپاندنی‌ سیسته‌می‌‬ ‫فیدراڵی‌ نه‌شاردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ماوه‌ی����ه‌ك له‌مه‌وب����ه‌ر كی����ری‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پیران����دا رایگه‌یاند كه‌ "ره‌نگه‌‬ ‫قورس بێت مانه‌وه‌ی‌ سوریا به‌یه‌كگرتویی‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ش����ه‌ڕ ماوه‌یه‌كی‌ درێ����ژ بخایه‌نێت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ روسیا‬ ‫ل����ه‌زاری‌ جێگ����ری‌ الفرۆڤه‌وه‌ پێش����نیاری‌‬ ‫"دامه‌زراندنی‌ كۆمارێكی‌ فیدرالی‌" له‌سوریادا‬ ‫كرد‪ ،‬كه‌ به‌سه‌ر كانتۆنه‌كانی‌ كوردو سوننه‌و‬ ‫عه‌له‌وی‌‌و دروزدا دابه‌شببێت‪ ،‬له‌سه‌ر بنه‌مای‌‬ ‫تائیفی‌‌و ئیتنی‌‌و جوگرافی‌‪.‬‬ ‫دوای‌ ش����ه‌ش س����اڵ‌ له‌جه‌نگی‌ ناوخۆی‌‬ ‫سوریا‌و درێژه‌كێشانی‌ ناكۆكی‌‌و قه‌یرانه‌كانی‌‬ ‫عێراق‪ ،‬ئه‌مه‌ریكاو روس����یای‌ والێكردوه‌ كه‌‬ ‫چاوبخش����ێننه‌وه‌ به‌سنوره‌كانی‌ سه‌د ساڵی‌‬ ‫رابردویاندا‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا ك����ه‌ جۆن كیری‌ راش����كاوانه‌‬ ‫باس����ی‌ له‌"دابه‌شكردنی‌ س����وریا" كردوه‌‌و‬ ‫رایگه‌یاندوه‌ كه‌ "س����وریا په‌رته‌وازه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌سه‌ر چه‌ند ناوچه‌یه‌كی‌ بچوكدا‌و چه‌ندین‬ ‫هێزی‌ ناكۆك����ی‌ ئایینی‌‌و مه‌زهه‌بی‌‌و ئیتنی‌‌و‬ ‫عه‌قائیدی‌ ملمالنێی‌ تیا ده‌كه‌ن"‪ .‬پێشبینی‌‬ ‫ئه‌وه‌ش ده‌كرێت كه‌ ئیداره‌ی‌ نوێی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌چوار س����اڵی‌ ئاینده‌دا له‌سایه‌ی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫نوێدا زیاتر كار له‌سه‌ر ئه‌و ئاڕاسته‌یه‌ بكات‪،‬‬ ‫مۆسكۆ ده‌ترسێت دروس����تبونی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ئایینی‌‌و مه‌زهه‌بی‌ خه‌ونی‌ جیابونه‌وه‌ له‌الی‌‬ ‫گه‌النی‌ موس����ڵمانی‌ فیدراس����یۆنی‌ روسیا‬ ‫بورژێنێت‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ هه‌وڵ‌ده‌دات سعودیه‌و‬ ‫توركی����ا له‌هاوپه‌یمانیه‌ت����ی‌ دژه‌كان����دا بۆ‬ ‫روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ دابه‌شكردن پێكبهێنێت‪ ،‬تا‬ ‫پشتگیری‌ له‌فیدرالی‌ بكه‌ن بۆ جڵه‌وگرتنی‌‬ ‫خواس����تی‌ س����ه‌ربه‌خۆیی‌ پێكهات����ه‌كان‌و‬ ‫دابه‌شكردنی‌ سوریا‪.‬‬

‫جۆن كیری‌‪..‬‬ ‫دیبلۆماتكارێكی‌ نوكته‌باز‬

‫سێرگی الفرۆڤ‪..‬‬ ‫قوتابی‌ قوتابخانه‌ی‌ سۆڤیه‌ت‬

‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 72‬ساڵه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌شداری‌ جه‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ڤێتنامی‌ كردوه‌‌و مه‌دالیای‌ ئازایه‌تی‌ وه‌رگرتوه‌ به‌اڵم‬ ‫دواتر یه‌كێك بو له‌نه‌یارانی‌ ئه‌و جه‌نگه‌‪.‬‬ ‫كیری‌ كه‌ زانستی‌ سیاس���ی‌ خوێندوه‌و له‌یه‌كێك‬ ‫له‌گرانبه‌هاترین ش���وێنه‌كانی‌ ئه‌مه‌ری���كاو جیهاندا‬ ‫نیشته‌جێیه‌‪ ،‬له‌ساڵی‌ ‪1985‬ه‌وه‌ تا ‪ 2013‬سیناتۆری‌‬ ‫دیموكراته‌كان ب���وه‌‪ ،‬له‌‪2004‬دا بوه‌ كاندیدی‌ حزبی‌‬ ‫دیموكرات بۆ هه‌ڵبژاردنی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌‌و له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫جۆرج بوشدا شكستی‌ هێنا‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌ باوباپیران���ی‌ به‌بنه‌چه‌ چیكین‌و ئاره‌زوی‌‬ ‫په‌س���ه‌ندكراوی‌ پاسكیلس���واریی‌و گێڕان���ه‌وه‌ی‌‬ ‫نوكته‌یه‌‪ ،‬س���اڵی‌ پار له‌كاتی‌ كفتوگۆكانیدا له‌گه‌ڵ‌‬ ‫وه‌فدی‌ ئێران له‌سویس���را له‌پاسكیل كه‌وته‌ خوارو‬ ‫قاچێكی‌ شكا‪.‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ كیریدا‪ ،‬ئیداره‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا هه‌وڵیداوه‌‬ ‫كه‌متر ده‌ستوه‌ربداته‌ كێشه‌ گه‌رمه‌كانی‌ جیهان‪.‬‬

‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 67‬ساڵه‌‪ ،‬پیاوێكی‌ جدی‌‌و كه‌شخه‌و‬ ‫رێكپۆش���ه‌‪ ،‬ده‌رچ���وی‌ س���ه‌نته‌ری‌ مۆس���كۆ‬ ‫ب���ۆ په‌یوه‌ندیی���ه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان���ه‌‪ ،‬باوكی‌‬ ‫ئه‌رمه‌نی‌‌و دایكی‌ روس���یه‌‪ .‬له‌نێوان س���ااڵنی‌‬ ‫‪ 1981‬ت���ا ‪ 1987‬له‌نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���وه‌كان‬ ‫كاری‌ كردوه‌‪ 1992 ،‬تا ‪ 1994‬جێگری‌ وه‌زیری‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ بوه‌‪ 1994 ،‬تا ‪ 2004‬نوێنه‌ری‌ روس���یا‬ ‫بوه‌ له‌نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‪ ،‬له‌ساڵی‌ ‪2004‬ه‌وه‌‬ ‫وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫الفرۆڤ سه‌رس���امه‌ به‌گرۆمیكۆ كه‌ ‪ 28‬ساڵ‌‬ ‫وه‌زی���ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ یه‌كێتی‌ س���ۆڤیه‌تی‌ جاران‬ ‫بو‪ ،‬ئه‌و س���ێ‌ زمانی‌ ئینگلیزی‌‌و فه‌ره‌نس���ی‌‌و‬ ‫س���ینالی‌ ده‌زانێ���ت‪ ،‬گیتار ده‌ژه‌ن���ێ‌‌و حه‌زی‌‬ ‫له‌ش���یعر نوس���ینه‌‪ ،‬ئاره‌زوی‌ جگه‌ره‌كێشانه‌و‬ ‫له‌ئیداره‌كردنی‌ ملمالنێكانی‌ جه‌نگی‌ كۆسۆڤۆو‬ ‫عێراق‌و شیشان‌و جورجیا‌و ئۆكرانیاو سوریادا‬ ‫كارامه‌و لێزان بوه‌‪.‬‬

‫"ئه‌مه‌ریكا ئیداره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫وێرانكردنی‌ ناوچه‌كه‌ ده‌كات"‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست بوه‌ به‌گۆڕه‌پانی‌‬ ‫"گه‌مه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌كان"‪ ،‬سیاسه‌تمه‌دارێك‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ریكا ئیداره‌ی‌ وێرانكردنی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ ده‌كات‌و چه‌ندین هێزو واڵتیش‬ ‫له‌م پرۆسه‌ی‌ وێرانكردنه‌دا به‌شدارن"‪.‬‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌دارو وه‌زیری‌ پێش���و ‌‬ ‫ی‬ ‫لوبن���ان‪ ،‬غ���ازی‌ عرێ���زی‌ به‌مدواییه‌‬ ‫كتێبێكی‌ به‌ناوی‌ "ئیداره‌كردنی‌ وێرانه‌"‬ ‫باڵوكردوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ پێیوایه‌ له‌لیبیاوه‌ تا‬ ‫عێ���راق گۆڕه‌پانی‌ گه‌مه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌كانه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ س���ه‌ده‌یه‌ك تێپه‌ڕی���ن به‌س���ه‌ر‬ ‫سایكس بیكۆدا‪ ،‬ناوچه‌كه‌ به‌ره‌و شه‌ڕ‌و‬ ‫كوش���تارو كاولكاری‌ زیات���ر ده‌چێت‪.‬‬ ‫ش���ه‌ڕێكی‌ دین���ی‌‌و مه‌زهه‌ب���ی‌ گه‌وره‌‬ ‫له‌ناو ماڵی‌ ئیسالم خۆیدا‪ ،‬رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���تی‌ ت���ه‌واو ش���ه‌كه‌ت‌و ماندو‬ ‫كردوه‌‪ .‬ئه‌و ناوچه‌یه‌ی‌ به‌هۆی‌ بایه‌خی‌‬ ‫په‌یامه‌ ئاس���مانیه‌كانی‌‪ ،‬س���ه‌روه‌ت‌و‬ ‫س���امانی‌ سروش���تی‌‌و‪ ،‬هه‌ڵكه‌وت���ه‌ی‌‬ ‫جوگرافیاییه‌وه‌ جێی‌ س���ه‌رنجی‌ هه‌مو‬

‫دنیایه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پێیوایه‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ س���ه‌ركرد‌ه‬ ‫سیاس���یه‌كان ده‌بزوێنێت په‌رۆشییان‬ ‫ب���ۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گش���تی‌ نییه‌ـ به‌ڵكو‬ ‫غه‌ری���زه‌و رق‌و قی���ن‌و تۆڵه‌كردنه‌وه‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ ته‌س���كی‌ خێزانه‌كانیانه‌‪.‬‬ ‫س���ۆزیش باڵی‌ به‌س���ه‌ر بیركردنه‌وه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵك‌و ئاڕاسته‌یاندا كێشاوه‌‪ ،‬ناوچه‌كه‌‬ ‫له‌جه‌نگه‌ڵێ���ك ده‌چێت كه‌ ته‌ق‌و تۆقی‌‬ ‫چ��� ‌هك‌و خوێنڕش���تن باڵی‌ به‌س���ه‌ردا‬ ‫كێشاوه‌‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌كات كه‌ ئه‌گه‌ر واڵته‌‬ ‫گ���ه‌وره‌كان ته‌نها بی���ر له‌به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆیان بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬هیچی���ان پێناكرێت‬ ‫له‌م ناوچه‌یه‌دا جگ���ه‌ له‌به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫جه‌نگ���ی‌ زیاتر‪ .‬جه‌غت له‌وه‌ش ده‌كات‬ ‫كه‌ ناوچه‌كه‌ به‌ره‌و دابه‌شبون ده‌چێت‌و‬ ‫وا باش���ه‌ پێكهات���ه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كانی‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ئارام‌و ئاشتیانه‌ به‌ره‌و‬ ‫ئەو پرۆسه‌یه‌ هه‌نگاو بنێن‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‌سایکس بیکۆ‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫مارك سایكس‬ ‫ی رقی‌‬ ‫ئه‌و دیبلۆماتكاره‌ ‌‬ ‫له‌موسڵ‌‌و ئێزیدیه‌كان بو‬

‫كۆتایی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست ‌ی كۆن‬

‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫داگیركردنی‌ موسڵ‌‌و شه‌نگال‬ ‫له‌الیه‌ن چه‌كدارانی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ئیسالمی‌ ناسراو به‌(داعش)ه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌خاڵی‌ وه‌رچه‌رخان داده‌نرێت‬ ‫له‌كۆتایهێنان به‌رێككه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫سایكس بیكۆدا‪ ،‬سایكس چه‌ندینجار‬ ‫له‌هه‌ڕه‌تی‌ گه‌نجێتیدا سه‌ردانی‌‬ ‫موسڵ‌‌و شه‌نگالی‌ كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و نه‌ حه‌زی‌ به‌موسڵ ده‌كرد‌و نه‌‬ ‫چاره‌ی‌ ئێزیدییه‌كانیشی‌ ده‌ویست‪.‬‬ ‫مارك سایكس (‪ )1919 – 1879‬ك ‌ه‬ ‫كاریكاتێریست‌و خولیای‌ خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫شكسبیر‌و به‌لزاك‌و چارلس دیكنز بو‪،‬‬ ‫به‌یه‌كێك له‌پیاوه‌ هه‌ره‌ دڵسۆزه‌كانی‌‬ ‫واڵته‌كه‌ی‌ داده‌نرێت‪ ،‬ئ���ه‌و نمونه‌ی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ پیشه‌یی‌‌و هه‌واڵگریی‌ وریا‌و‬ ‫دیبلۆماتكاریی‌ وردبی���ن‌و به‌ئه‌زمون‬ ‫بو‪ ،‬ژیانی‌ ‪ 39‬س���اڵه‌ی‌ ئ���ه‌م پیاوه‌‬ ‫پڕاوپڕه‌ له‌گه‌ش���ت‌و گه‌ڕان‌و هه‌وڵ‌‌و‬ ‫كۆشش���ی‌ بێ‌ بڕانه‌وه‌ به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫خزمه‌تكردن به‌ به‌ریتانیا‪.‬‬ ‫تاتون بنفینزتۆ مارك س���ایكس‪،‬‬ ‫ك���وڕه‌ تاقانه‌ی‌ هاوس���ه‌رگیرییه‌كی‌‬ ‫به‌دبه‌ختان���ه‌ی‌ دایكێك���ی‌ گه‌نج���ی‌‬ ‫ناس���ك‌و باوكێكی‌ پیری‌ توندو توڕه‌‬ ‫بو‪ ،‬كه‌ هه‌ر زو له‌یه‌كجیابونه‌وه‌و ئیتر‬ ‫به‌ناچار مارك ماوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ‌ باوك‌و‬ ‫ماوه‌یه‌كی���ش له‌گ���ه‌ڵ‌ دایكی‌ ده‌ژیا‪،‬‬ ‫ل���ه‌م قوتابخانه‌ی���ه‌وه‌ ده‌چو بۆ ئه‌و‬ ‫قوتابخانه‌و له‌ته‌مه‌نی‌ سێ‌ ساڵیشدا‬ ‫له‌گ ‌هڵ‌ دایكی‌ بون به‌كاسۆلیك‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ك���ه‌ له‌مۆناكۆو برۆكس���ل‌و‬ ‫زانك���ۆی‌ كامبردی���ج خوێندویه‌تی‌‪،‬‬ ‫له‌ته‌مه‌ن���ی‌ ‪ 32‬س���اڵیدا ب���وه‌‬ ‫په‌رله‌مانتارو له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 36‬ساڵیشدا‬ ‫نازناوی‌ بارۆنی‌ پێبه‌خش���را‪ .‬باوكی‌‬ ‫ك���ه‌ ئه‌رس���تۆكراتییه‌كی‌ ده‌وڵه‌مه‌ند‬ ‫ب���و‪ ،‬له‌ته‌مه‌ن���ی‌ ده‌ س���اڵییه‌وه‌ بۆ‬ ‫گه‌شتكردن هێناویه‌تی‌ بۆ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست‪.‬‬ ‫س���ایكس پاشان وه‌ك سه‌ربازێكی‌‬ ‫دڵس���ۆزو سه‌ركێش���ی‌ به‌ریتانی���ا‪،‬‬ ‫ڤێ�ل�ا رازاوه‌و ره‌وه‌ ئه‌س���په‌كانی‌‬ ‫به‌جێهێش���ت‌و چه‌ندینج���اری‌ دیكه‌‬ ‫به‌ته‌نهاو له‌گه‌ڵ‌ لۆره‌نس���ی‌ عه‌ره‌ب‌و‬ ‫جرت���رود بی���ل‌و بێرس���ی‌ كۆكس‌و‬ ‫عه‌ب���دواڵ فلیب���ی‌ ك���ه‌ ئه‌فس���ه‌ری‌‬ ‫هه‌واڵگ���ری‌ به‌ریتانیا ب���ون‌و رۆڵی‌‬ ‫سه‌ره‌كییان له‌داڕش���تنی‌ نه‌خشه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا بینی‪،‬‬ ‫سه‌ردانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستی‌ كردو‬ ‫له‌ته‌مه‌ن���ی‌ ‪ 19‬ساڵیش���دا كتێبێكی‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌"دروزه‌كان���ی‌ لوبنان"‬ ‫نوسی‪.‬‬ ‫س���ایكس كه‌ ب���ۆ م���اوه‌ی‌ چوار‬

‫ژیانی‌ ‪39‬‬ ‫ساڵه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫پیاوه‌ پڕاوپڕه‌‬ ‫له‌گه‌شت‌و گه‌ڕان‌و‬ ‫هه‌وڵ‌‌و كۆششی‌‬ ‫بێ‌ بڕانه‌وه‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫خزمه‌تكردن‬ ‫به‌ به‌ریتانیا‬ ‫س���اڵ‌ له‌باڵوێزخان���ه‌ی‌ به‌ریتانی���ا‬ ‫له‌ئه‌سته‌نبوڵ كاری‌ كردوه‌‌و پسپۆری‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���ت ب���وه‌‪ ،‬زمانی‌‬ ‫عه‌ره‌بی‌‌و توركی‌‌و فه‌ڕه‌نسی‌ زانیوه‌‌و‬ ‫هه‌ر له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 20‬ساڵییه‌وه‌ كاتێك‬ ‫كه‌ خوێندكار بوه‌ له‌زانكۆی‌ كامبردیج‬ ‫چه‌ندین جار سه‌ردانی‌ موسڵ‌و چیای‌‬ ‫ش���ه‌نگال‌و ش���اره‌كانی‌ كوردستانی‌‬ ‫ك���ردوه‌‌و به‌پێكهات���ه‌ جی���اوازو‬ ‫ناكۆكه‌كانی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���ت‬ ‫ئاش���نا بوه‌‪ ،‬هه‌ر له‌كوردو عه‌ره‌به‌وه‌‬ ‫بگره‌ تا ده‌گات به‌تورك‌و توركومان‌و‬ ‫ق���ه‌ره‌ج‌و دروزو ئێزی���دی‌‌و عه‌له‌وی‌‌و‬ ‫شه‌به‌ك‌و گه‌رگه‌ری‌‌و مارۆنی‌‌و كلدانی‌‌و‬ ‫ئه‌رمه‌ن‌و جوله‌كه‌‌و ئاسورییه‌كان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ك���ه‌ له‌ته‌مه‌نی‌ ‪ 39‬س���اڵیدا‬ ‫له‌ئوتێلێكی‌ پاریس���دا به‌نه‌خۆش���ی‌‬ ‫ئه‌نفلۆنزای‌ ئیس���پانی‌ كۆچی‌ دوایی‌‬ ‫ك���رد‪ ،‬رقێكی‌ ش���اراوه‌و ئاش���كرای‌‬ ‫به‌رامب���ه‌ر به‌موس���ڵ‌‌و ئێزیددیه‌كان‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬له‌كتێبی‌ "گه‌شتكردن بۆ پێنج‬ ‫ویالیه‌تی‌ عوس���مانی"دا زۆر به‌خراپ‬ ‫باس���ی موس���ڵ‌‌و ئێزیدییه‌كانی���ش‬ ‫ده‌كات‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی‌ كاتێ���ك ك���ه‌‬ ‫رێیكه‌وتوه‌ت���ه‌ ده‌ڤه‌ری‌ ش���ه‌نگال‌و‬ ‫س���یما‌و روانینی‌ ئێزیدییه‌كان ترس‌و‬ ‫س���ام ده‌خاته‌ دڵی���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك خۆی‌‬ ‫ده‌ڵێ���ت "له‌نێ���و ئێزیدییه‌كاندا‪ ،‬كه‌‬ ‫دشداش���ه‌یه‌كی‌ سپی درێژ ده‌پۆشن‌و‬ ‫كاڵوێكی‌ قوچه‌ك ده‌كه‌نه‌ س���ه‌ریان‌و‬ ‫ی سه‌یریان‬ ‫پێاڵوێكی‌ نوك هه‌ڵگه‌ڕاوه‌ ‌‬ ‫له‌پێدایه‌‪ ،‬هه‌س���تم كرد چوار هه‌زار‬ ‫ساڵ‌ گه‌ڕاومه‌ته‌وه‌ بۆ دواوه‌"‪.‬‬

‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ئ���ه‌م رۆژان���ه‌ له‌عێ���راق‌و‬ ‫س���وریا روده‌دات‪ ،‬راگه‌یاندنی‌ مه‌رگی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستی‌ كۆن‌و سه‌ره‌تای‌‬ ‫دیزاینكردن���ی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���تی‌‬ ‫نوێیه‌‪.‬‬ ‫هه‌م���و واڵتان‌و گ���ه‌الن‌و په‌یڕه‌وانی‌‬ ‫ئایی���ن‌و مه‌زهه‌ب���ه‌ جیاوازه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬

‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس���ت‪ ،‬به‌بایه‌خێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆره‌وه‌ چاودێری���ی‌ ره‌وتی‌ روداوه‌كانی‌‬ ‫ئێس���تای‌ عێ���راق‌و س���وریا‌و لوبنان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬چونكه‌ پێیانوایه‌ سه‌ره‌نجامی‌‬ ‫ئه‌م روداوانه‌ چاره‌نوس‌و بونیان روه‌و‬ ‫گۆڕانكارییه‌كی‌ ریشه‌یی‌‌و قوڵ‌ ده‌بات‪،‬‬ ‫دوای‌ الوازبون���ی‌ ئ���ه‌و بنه‌مایانه‌ی‌ كه‌‬ ‫رێككه‌وتننام���ه‌ی‌ س���ایكس بیكویان‬

‫له‌س���ه‌د س���اڵ‌ له‌مه‌وبه‌ره‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌سه‌ر بنیاتنراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌د ساڵه‌ كه‌مینه‌و زۆرینه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌ به‌ده‌س���ت كۆمه‌ڵێك یاس���ا‌و‬ ‫رێسای‌ گه‌مه‌ی‌ سیاس���یه‌وه‌ گیرۆده‌ن‬ ‫كه‌ ده‌ره‌نجامی‌ ئه‌و رێككه‌وتنه‌یه‌ سه‌د‬ ‫س���اڵ‌ له‌مه‌وبه‌ر ته‌نه���ا به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫زلهێزه‌كان���ی‌ تێدا ره‌چاوك���راوه‌ نه‌ك‬

‫داعش‪ ،‬سایكس بیكۆی‌ كوشت‬

‫خواس���ت‌و ئیراده‌ی‌ گه‌النی‌ ناوچه‌كه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌د ساڵه‌ س���ایكس بیكۆ په‌لوپۆی‌‬ ‫چه‌ندین كۆمه‌ڵه‌ مرۆیی‌ ئیتنی‌‌و ئایینی‌‌و‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ كردوه‌و س���نورو روبه‌رێكی‌‬ ‫ده‌س���تكردی‌ دور له‌خواستی‌ خۆیانی‌‬ ‫به‌س���ه‌ردا س���ه‌پاندون‌و به‌هه‌ڕه‌مه‌كی‌‬ ‫له‌چوارچێ���وه‌ی‌‬ ‫دابه‌ش���كراون‌و‬ ‫واڵتان���ی‌ س���وریا‌و عێ���راق‌و لوبناندا‬

‫له‌سایكس‌و بیك‬ ‫ئێستا پاش تێپه‌ڕینی‌ سه‌ده‌یه‌ك به‌سه‌ر‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ی‌ س����ایكس بیكۆدا‪ ،‬هه‌نوكه‌‬ ‫گه‌م����ه‌كارو زلهێ����زی‌ ن����وێ‌ له‌گۆڕه‌پان����ی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت����ی‌‌و رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس����تدان‪،‬‬ ‫كی����ری‌‌و الف����رۆڤ دو دیبلۆمات����كارو‬ ‫نه‌خشه‌س����ازی‌ به‌هێ����زی‌ رۆژگاری‌ ئه‌مڕۆی‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستن‪.‬‬

‫راگه‌یاندن����ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئیس��ل�امی‌‬ ‫له‌عێراق‌و شام (داعش)‪ ،‬هاوكات بو‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ تێپه‌ڕینی‌ سه‌د ساڵه‌ی‌ جه‌نگی‌‬ ‫یه‌كه‌می‌ جیهان����ی‌‌و رێككه‌وتننامه‌ی‌‬ ‫سایكس بیكۆدا‪ ،‬داعش سنوره‌كانی‌‬ ‫سایكس بیكۆی‌ سڕییه‌وه‌‪.‬‬ ‫داعش پاش كۆنترۆڵكردنی‌ موسڵ‌‪،‬‬ ‫راش����كاوانه‌ رایگه‌یاند كه‌ گرنگترین‬ ‫ئامانج����ی‌ ئ����ه‌وان كۆتایهێنان����ه‌‬ ‫به‌رێككه‌وتننامه‌ی‌ س����ایكس بیكۆ‪،‬‬ ‫ئه‌و سنوره‌ی‌ كه‌ ‪ 30‬ملیۆن سوننه‌ی‌‬ ‫له‌دیمه‌ش����قه‌وه‌ تا موس����ڵ‌ له‌یه‌كتر‬ ‫دابڕیوه‌‪.‬‬ ‫عێراق‌و سوریا لێكه‌وته‌ی‌ جه‌نگی‌‬ ‫یه‌كه‌م����ی‌ جیهانی‌‌و تێكش����كاندنی‌‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تی‌ عوس����مانین‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێستا له‌س����وریا روده‌دات هێنده‌ی‌‬

‫گرنگی‌ روخانی‌ دی����واری‌ به‌رلین بۆ‬ ‫ئه‌وروپای‌ رۆژهه‌اڵت‪ ،‬بۆ رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست گرنگه‌‪.‬‬ ‫دروس����تبونی‌ عێ����راق‌و س����وریا‬ ‫هاوشێوه‌ی‌ دروستبونی‌ یوغسالفیا‌و‬ ‫چیكوسلۆڤاكیایه‌‪ ،‬له‌دوای‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫ڤێرس����ای ‪1919‬ه‌وه‌ س����ه‌ریانهه‌ڵدا‌و‬ ‫پێكهاته‌یه‌ك����ی‌ جی����اوازو ناكۆك����ی‌‬ ‫وه‌ك سلۆڤینی‌‌و كرواتی‌ كاسۆلیك‌و‬ ‫س����ربی‌ ئه‌رس����ه‌دۆكس‌و موسڵمان‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی‌ س����نوری‌ واڵتێكدا‬ ‫كۆكرایه‌وه‌ كه‌ دوای‌ روخانی‌ دیواری‌‬ ‫به‌رلین به‌ئاگرو خوێن سرب‌و كروات‌و‬ ‫بۆسنه‌یی‌‌و كۆسۆڤۆییه‌كان سنوری‌‬ ‫خۆیان جیاكرده‌وه‌و دیاریكرد‪.‬‬ ‫عێ����راق‌و س����وریاش (هه‌روه‌ه����ا‬ ‫لوبنانی����ش) زۆرتری����ن پێكهات����ه‌ی‌‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌نگی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستیان‬

‫له‌چوارچێوه‌ی‌ س����نوره‌كانیاندا تێدا‬ ‫كۆكراوه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬ك����وردو ع����ه‌ره‌ب‪،‬‬ ‫س����وننه‌و ش����یعه‌و دروزو عه‌له‌وی‌‌و‬ ‫ئێزیدی‌‌و مارۆنی‌‌و كلدانی‌‌و ئاشوری‌‌و‬ ‫جوله‌ك����ه‌‪ .‬هه‌ردو واڵت س����اڵه‌های‌‬ ‫س����اڵه‌ به‌ئاس����ن‌و ئاگ����ر له‌الی����ه‌ن‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی‌ مه‌ركه‌زی‌ تۆقێنه‌ره‌وه‌‬ ‫یه‌ڕێوه‌ده‌برێن‪.‬‬ ‫به‌ه����اری‌ عه‌ره‌ب����ی‌‌و ره‌فتاره‌كانی‌‬ ‫داع����ش ناوچه‌ك����ه‌ی‌ ب����ه‌ره‌و ئ����ه‌م‬ ‫ئاڕاس����ته‌یه‌ برد‪ ،‬داعش به‌كرده‌كی‌‬ ‫ئه‌و سنورانه‌ی‌ س����ڕییه‌وه‌ كه‌ سه‌د‬ ‫ساڵه‌ به‌سه‌ر خه‌ڵكی‌ ئه‌م ناوچه‌یه‌دا‬ ‫سه‌پێنراوه‌‪ ،‬پڕۆژه‌ی‌ داعش پڕۆژه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌رت‌و په‌رت كردن����ی‌ ناوچه‌كه‌یه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر بنه‌مای‌ تائیفی‌‌و مه‌زهه‌بی‌‪،‬‬ ‫سنوری‌ ده‌وڵه‌تی‌ خه‌الفه‌ له‌ره‌قه‌وه‌‬ ‫درێژده‌بێته‌وه‌ تا ده‌گات به‌موسڵ‌‪.‬‬

‫یاده‌وه‌ری‌ س����ه‌د ساڵه‌ی‌ س����ایكس بیكۆ‬ ‫س����ایه‌ی‌ به‌س����ه‌ر ئه‌م ناوچه‌یه‌دا كێشاوه‌‪،‬‬ ‫رێككه‌وتننامه‌ی‌ س����ایكس بیكۆ سه‌د ساڵ‌‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر گوزارش����تی‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫فه‌ڕه‌نس����او به‌ریتانی����ا كرد‪ ،‬ئیت����ر ره‌وتی‌‬ ‫روداوه‌كان واده‌خوازێ����ت به‌رژه‌وه‌ندی����ی‌‬ ‫هێزه‌ نوێ����كان ره‌چاو بكرێ����ت‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‪،‬‬ ‫روسیا‪ ،‬ئیسرائیل‪ ،‬ئێران‪ ،‬توركیا‪ ،‬سعودیه‌‬ ‫به‌ش����ێكن له‌و هێزانه‌ی‌ رۆڵ����ی‌ كارا ده‌بینن‬ ‫له‌هه‌ڵش����ێالنه‌وه‌ی‌ ناوچ����ه‌ی‌ رۆژهه‌اڵت����ی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و داڕشتنه‌وه‌ی‌ هاوكێشه‌ی‌ هێزدا‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ سااڵنێكی‌ زۆره‌ ئه‌مه‌ریكا رۆڵی‌‬ ‫تاكه‌ فه‌رمانده‌ی‌ ئۆركس����ترا جیهانییه‌كه‌ی‌‬ ‫له‌م ناوچه‌یه‌دا گێڕاوه‌‪ ،‬به‌اڵم هاتنه‌ناوه‌وه‌ی‌‬ ‫فاكته‌ری‌ روس����ی‌‪ ،‬ناوچه‌ك����ه‌ی‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫چه‌ندین ئه‌گه‌ری‌ جیاوازدا راگرتوه‌‪.‬‬ ‫زلهێزه‌كان كاتێك كه‌ هیچ چاره‌سه‌رێكی‌‬ ‫سیاس����ی‌ نامێنێ����ت به‌نهێن����ی‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫دابه‌ش����كردنی‌ واڵت����ان‌و هه‌رێم����ه‌كان‬ ‫رێكده‌كه‌ون‪ ،‬یوغسالفیا‌و جۆرجیاو سودان‬ ‫له‌نمونه‌ی‌ ئه‌و واڵتانه‌ن‪.‬‬ ‫لێكتێگه‌یش����تنی‌ وه‌زی����ری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا جۆن كی����ری‌‌و وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫روسیا سێرگی‌ الفرۆڤ بۆ دیزاینكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌ بایه‌خ‌و گرنگییه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م دیبلۆماتكاره‌ چه‌ندینجار هه‌ڵوێس����تی‌‬ ‫خۆیان به‌رامبه‌ر به‌سوریا‌و عێراق‌و ئه‌گه‌ری‌‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫‪13‬‬

‫هێشتا لەهەڵوەشاندنەوەی سایکس بیکۆوە دورین‬ ‫رێبین هه‌ردی‬

‫كوردیش له‌رو ‌ی‬ ‫هێزی‌ مه‌یدانیه‌وه‌‬ ‫توانای‌ پاراستنی‬ ‫خۆی هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ده‌بێ له‌روی‌ سیاسی‌و‬ ‫بڕیاردانیشه‌وه‌ خۆی‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ ئاماده‌ بكات‬ ‫كه‌ كاتی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫به‌كرده‌وه‌ ئه‌م بڕیاری‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫خااڵنه‌ی‌ رێكه‌وتنی‬ ‫سایكس پیكۆ بدات‬ ‫كه‌ په‌یوه‌ستن‬ ‫به‌مه‌وه‌و ته‌نیا دڵی‬ ‫به‌وه‌ خۆش نه‌بێت‬ ‫كه‌ رۆژئاوا به‌بااڵی‬ ‫پێشمه‌رگه‌دا هه‌ڵبده‌ن‬ ‫ك����ه‌ بۆچی داعش ئاراس����ته‌ی‌ كوردس����تان‬ ‫كرا‪ ،‬راس����ته‌ كورد رۆڵ����ی كاریگه‌ری‌ بینیوه‌‬ ‫له‌روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی‌ داعشدا كه‌ به‌پله‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫بۆ پاراس����تنی خۆی‌ بوه‌‪ .‬به‌اڵم راوه‌ستانی‬ ‫كورد له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و هێزه‌ ترس����ناكه‌دا‪ ،‬دو‬ ‫ئاماژه‌ی‌ گرنگی داوه‌‪ ،‬یه‌كه‌م به‌داگیركه‌رانی‬ ‫ع����ه‌ره‌ب‌و تورك‌و فارس كه‌ ك����ورد خاوه‌نی‬ ‫هێزه‌ له‌سه‌ر زه‌مینه‌ی‌ واقیع‌و هه‌م ده‌توانێت‬ ‫خ����ۆی‌ بپارێزێت هه‌م ئه‌گ����ه‌ر بو به‌ده‌وڵه‌ت‬ ‫كێشه‌ بۆ ئه‌وان دروست نه‌كات‌و به‌ژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫هاوبه‌ش����ه‌كانی خۆی‌‌و ئه‌وانی����ش بپارێزێت‪،‬‬ ‫وه‌كو ده‌وڵه‌تێكی دراوس����ێ‪ .‬دوه‌م ئاماژه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ به‌ئه‌مه‌ریكاو واڵتانی ت����ر داوه‌ كه‌‬ ‫ئ����ه‌م وه‌كو هێز ده‌توانێت خ����ۆی‌ بپارێزێت‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان����ی ئه‌وانیش بپارێزێت‌و له‌و‬ ‫سه‌نگه‌ره‌شدا بێت كه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫كۆده‌كات����ه‌وه‌ به‌رامب����ه‌ر به‌تی����رۆرو هێ����زه‌‬ ‫توندڕه‌وه‌كان‪ .‬كه‌واته‌ ئێستا ده‌توانین بڵێین‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ گه‌وره‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پاش س����ه‌د ساڵ‬ ‫له‌رێكه‌وتنی سایكس پیكۆ گۆڕانكاری‌ به‌سه‌ر‬ ‫ناوچه‌كه‌دا بێ����ت‪ .‬كوردیش ل����ه‌روی‌ هێزی‌‬ ‫مه‌یدانیه‌وه‌ توانای‌ پاراس����تنی خۆی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌بێ له‌روی‌ سیاس����ی‌و بڕیاردانیشه‌وه‌‬ ‫خۆی‌ بۆ ئه‌وه‌ ئاماده‌ بكات كه‌ كاتی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫به‌كرده‌وه‌ ئه‌م بڕیاری‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫خااڵنه‌ی‌ رێكه‌وتنی س����ایكس پیكۆ بدات كه‌‬ ‫په‌یوه‌س����تن به‌مه‌وه‌و ته‌نیا دڵی به‌وه‌ خۆش‬ ‫نه‌بێ����ت كه‌ رۆژئ����اوا به‌بااڵی پێش����مه‌رگه‌دا‬ ‫هه‌ڵبده‌ن (چونكه‌ مه‌ترس����ی ئه‌وه‌ش هه‌یه‌‬ ‫رۆژئ����اوا كورد ته‌نی����ا وه‌كو ئام����راز به‌كار‬ ‫بهێنن بۆ شه‌ڕی تیرۆر)‪ ،‬به‌ڵكو ده‌ستكه‌وتی‬ ‫به‌كرده‌وه‌ی‌ نه‌ته‌وه‌یی به‌ده‌س����ت بهێنێت كه‌‬ ‫ئه‌ویش ته‌نیا له‌س����ه‌ربه‌خۆیی‌و دروستكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی كوردی����دا ده‌بێت كه‌ ئه‌وه‌ش به‌بێ‬ ‫رێكخس����تنی ته‌واوه‌ت����ی نێوماڵ����ی كوردو‬ ‫به‌ب����ێ یه‌كێتی‌و یه‌كبون����ی نه‌ته‌وه‌یی یه‌كه‌م‬ ‫له‌س����ه‌ر ئاس����تی هه‌ر پارچه‌ی ‌هك‌و دوه‌میش‬ ‫له‌سه‌ر ئاس����تی نه‌ته‌وه‌و نیشتیمان به‌گشتی‬ ‫كارێك����ی زه‌حمه‌ت����ه‌‪ .‬كه‌واته‌ ئه‌گ����ه‌ر كورد‬ ‫وه‌ك����و فاكته‌ری‌ ناوخۆ خ����ۆی‌ ئاماده‌ بكات‬ ‫بۆ هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌ ئه‌و رێكه‌وتننامه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا بارودۆخی نێوده‌وڵه‌ت����ی له‌باره‌‪ .‬دیاره‌‬ ‫هه‌ر ئاماده‌باش����یه‌كی له‌وجۆره‌ش به‌قس����ه‌و‬ ‫سۆزو عاتیفه‌ نابێت به‌ڵكو به‌خۆئاماده‌كردنی‬ ‫به‌كرده‌وه‌ ده‌بێت له‌س����ه‌ر هه‌مو ئاسته‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵگ����ه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ئ����ه‌وه‌ش كارێكی گران‬ ‫نیه‌ ئه‌گ����ه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی‌ ب����ااڵی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫نیش����تیمانی بكرێت����ه‌ ئامانجی س����ه‌ره‌كی‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی حزبی‌و بنه‌ماڵه‌یی‌و ده‌س����ته‌و‬ ‫گ����روپ‌و تاكه‌كه‌س����ه‌كان بخرێت����ه‌ خزمه‌تی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ نه‌ته‌وه‌و نیشتیمانه‌وه‌‪.‬‬

‫ڕەنگ����ە هی����چ کاتێ����ک هێن����دەی‬ ‫ئ����ەم ماوەی����ە ب����اس لەکۆتایهاتنی‬ ‫رێکەوتننامەی سایکس بیکۆ نەکرابێت‪.‬‬ ‫هەر گەڕانێ����ک بەناو ماڵپەڕی گوگڵدا‬ ‫بەدوای وش����ەی (کۆتایی س����ایکس‬ ‫بیکۆ) (دی����ارە بەعەرەبی)‪ ،‬ئەنجامی‬ ‫‪ ١٦١‬ه����ەزارت ئەدات����ێ ک����ە تیاییدا‬ ‫ئەم وش����ەیە لەالیەن رۆژنامەنوسان‌و‬ ‫سیاس����یەکانەوە بەکارهاتوە‪ .‬هەموان‬ ‫ب����اس لەنزیکبون����ەوەی کۆتایهاتنی‬ ‫رێکەوتننامەی سایکس بیکۆ ئەکەن‪.‬‬ ‫ئەم رێکەوتن����ە کە لەناوەڕۆکدا بریتی‬ ‫بو لەدابەش����کردنی میرات����ی (پیاوە‬ ‫نەخۆش����ەکە) بەسەر هەردو دەوڵەتی‬ ‫فەڕەنس����او ئینگلت����ەرادا بەرازیبونی‬ ‫روسیا‪ ،‬سنورەکانی دەوڵەتەکانی ئەو‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاستەی دروستکرد کە‬ ‫هەر ئێستا زوربەیان لەبەردەم قەیران‌و‬ ‫پەشێوی‌و شەڕی سیاسی گەورەدان کە‬ ‫هەڕەشە لەمانەوەی هەندێکیان وەک‬ ‫دەوڵەت ئەکات‪ ،‬بەتایبەتی لەعێراق‌و‬ ‫س����وریادا‪ .‬روداو و پێشهاتەکانی ناو‬ ‫عێراق‌و س����وریا زۆرێکی ب����ەرەو ئەو‬ ‫بۆچونە پاڵ پێوە ناوە کە ئەس����تەمە‬ ‫چیدی چ س����وریاو چ عێ����راق بتوانن‬ ‫سنورەکانی جارانیان بپارێزن‌و دابەش‬ ‫نەب����ن بۆ چەن����د دەوڵەتێکی بچوک‪.‬‬ ‫ئەوەی لەس����ەر شانۆی عێراق‌و سوریا‬ ‫رو ئەدات‪ ،‬ئەم بۆچونە ئەس����ەلمینن‪.‬‬ ‫داع����ش لەالیەکەوە س����نوری ئەم دو‬ ‫دەوڵەتەی بەزاندوەو دەسەاڵتێکی تیا‬ ‫دامەزران����دوە کە بەش����ێکی لەعێراق‌و‬ ‫بەش����ێکی لەس����وریایە‪ ،‬کوردەکانی‬ ‫رۆژئاوا ناوچەکان����ی خۆیان کۆنتڕۆڵ‬ ‫ک����ردوەو وەک هەرێمێک����ی فی����دراڵ‬ ‫خۆیان راگەیاندوە کە ئەگەرچی دانی‬ ‫پیا نەنراوە‪ ،‬بەاڵم بەکردەیی لەواقیعدا‬ ‫بون����ی هەی����ە‪ .‬هەرێمی کوردس����تان‬ ‫لەباش����وری عێ����راق لەراپەڕینەکەی‬ ‫‪١٩٩١‬وە وەک هەرێمێک����ی نیمچ����ە‬ ‫سەربەخۆ خۆی پاراستوەو پەیوەندی‬ ‫ب����ە بەغداوە بەگرژتری����ن دۆخەکانیدا‬ ‫ئەڕوات‪ ،‬شیعەکان بەشیک لەناوەڕاستی‬ ‫عێراق‌و باش����وریان بەدەس����تەوەیەو‬ ‫دەسەاڵتیان بەس����ەر بەشەکانی تری‬ ‫عێراقدا نی����ە‪ ،‬ئەو روداوانەش����ی کە‬ ‫بەردەوام رو ئەدەن‪ ،‬نەک ئەم بەشانە‬ ‫لەی����ەک نزیک ناکاتەوە‪ ،‬بەڵکو زیاترو‬ ‫زیاتر لەیەکیان دور ئەخاتەوە‪.‬‬ ‫بەشێک لەو واڵتانەی رێکەوتنامەی‬ ‫س����ایکس بیک����ۆ وەک دەوڵ����ەت‬ ‫دروستیکردون‪ ،‬واڵتی نەگونجاو و پر‬ ‫ل����ە ناکۆکین کە بون����ی یەک دەوڵەت‬ ‫نەیتوانیی����وە مامەڵ����ە لەگ����ەڵ ئەم‬ ‫ناکۆکیانە بکات ی����ان خاڵی هاوبەش‬ ‫لەنێ����وان هێز و گروپ����ە جیاوازەکاندا‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬سوریاو عێراق‪ ،‬وەک لوبنان‬ ‫لەئەتنی‌و نەت����ەوەو مەزهەبی جیاواز‬ ‫پێکهاتون کە النیکەم گونجان‌و تەبایی‬ ‫لەنێوانیاندا نیە‪ .‬لوبنان بەش����ەڕێکی‬ ‫خوێناوی ماڵوێرانک����ەردا تێپەڕی کە‬ ‫ئەگەرچی رێکەوتنی تائیف لە‪١٩٨٩‬دا‬ ‫کۆتایی پێهێنا‪ ،‬بەاڵم هەرگیز کۆتایی‬ ‫بەو ناتەبایی‌و نەگونجان‌و دابەشبونە‬ ‫مەزهەبی‌و دینیە نەهێنا کە دەوڵەتی‬ ‫لوبنان����ی ب����ەردەوام‌و ت����ا هەنوکەش‬ ‫توش����ی قەیران‌و پش����ێوی جۆراوجۆر‬ ‫کردۆتەوە‪.‬‬ ‫رێکەوتنی س����ایکس بیکۆ س����وریا‬ ‫بەفەڕەنس����او عێراق����ی بەئینگلت����ەرا‬ ‫بەخش����ی‪ .‬بەاڵم هەر بەم دابەشکردنە‬ ‫کێش����ەی هەردو ئەم واڵتە دەس����تی‬ ‫پێکرد‪ .‬هەرچی فەڕەنس����ایە روبەڕوی‬ ‫بەرگ����ری زورینەی س����ونەی س����وریا‬ ‫بوە‪ ،‬لەبەرئ����ەوە الیەنگری کەمایەتی‬ ‫عەلەویەکان����ی کرد کە لەس����ەردەمی‬ ‫ئیمپراتۆریەتی عوسمانیەکانەوە لەژێر‬ ‫چەوساندنەوەو فەرامۆشکردندا بون‪،‬‬ ‫ئەم الیەنگ����رە بەجۆرێک عەلویەکانی‬ ‫بەهێزک����رد ک����ە لەپ����اش نەمان����ی‬ ‫کۆلۆنیالیزمەوەو بەدیاریکراوی لە‪١٩٧٠‬‬ ‫خێزانی ئەس����ەدی عەلەوی کۆنترۆڵی‬ ‫سەرتاسەری سوریایان کردو بەئاگرو‬ ‫خوێنیش هەمو جۆرە ناڕەزایەتیەکی‬ ‫سونەکانی دامرکاندوە‪.‬‬ ‫لەعێراقدا بەپێچەوانەوە لەبەرئەوەی‬ ‫ئینگلی����زەکان روب����ەڕوی دژایەتیەکی‬

‫توندی ش����یعەکان بونەوە‪ ،‬الیەنگری‬ ‫س����ونەکانیان کردو ئەمەش بەجۆریک‬ ‫س����ونەکانی بەهێزک����رد ک����ە لەدوای‬ ‫رزگاربونی لەکۆلۆنیالیزمەوە کەمایەتی‬ ‫س����ونە حوکم����ی عێراق ب����کات نەک‬ ‫زۆرینەی ش����یعە‪ .‬ئەزمونی حوکمڕانی‬ ‫کەمایەتی سونەی عێراق هاوچەشنی‬ ‫کەمایەتی عەلەویەکان لەسوریا‪ ،‬بگرە‬ ‫زۆر زیاتریش دڕندانەو پڕ لەکوشتارو‬ ‫س����ەرکوتکردن بو‪ .‬بەتایبەتی لەدوای‬ ‫هاتنە س����ەر حوکم����ی حزبی بەعس‌و‬ ‫بەدیاریکراوی پاش کودەتا سپییەکەی‬ ‫سەدام حسێن بەسەر ئەحمەد حەسەن‬ ‫بەک����ردا‪ ،‬قۆناغێ����ک لەحوکمران����ی‬ ‫ستەمکارو تۆتالیتار دەست پێئەکات‬ ‫ک����ە دەیان ه����ەزار کەس لەش����یعەو‬ ‫کوردەکان ئەبنە قوربانی‪.‬‬ ‫بەکورت����ی میراتی س����ایکس بیکۆ‬ ‫بەتایبەت����ی لەعێ����راق‌و س����وریادا‬ ‫دروس����تبونی دەوڵەتیکی ستەمکارو‬ ‫دڕن����دەو خوێنڕێ����ژە ک����ە تیای����دا‬ ‫کەمایەتیەک بەخوێن‌و ئاس����ن‌و ئاگر‬ ‫سەرکوتی زورینەی خەڵکەکەی خۆی‬ ‫ئەکات‪ .‬لەبەرئەوە هەر لەس����ەرەتاوە‬ ‫جۆرێ����ک دەوڵەت دروس����تبو بو کە‬ ‫بەهیچ ش����ێوەیەک پێداویس����تیەکانی‬ ‫ژیان‌و بەردەوامبونی لەبەردەستا نەبو‬ ‫کە گرنگترینیان رازی بون‌و پشتگیری‬ ‫خەڵک����ی واڵتەک����ەی خۆیان����ە‪ .‬ن����ە‬ ‫دەوڵەتی س����وریاو نە دەوڵەتی عێراق‬ ‫جگە ل����ەو کەمایەتیەی بەرژەوەندیان‬ ‫لەگەڵ رژێمەکانیاندا هەبو‪ ،‬نەیانتوانی‬ ‫بو زۆرینەی خەڵکی خۆیان بخەنە ژێر‬ ‫چەتری خۆیانەوەو هەمیشە لەشەڕی‬ ‫بەردەوامدا بون لەگەڵیان‪.‬‬ ‫رەنگە یەکێک لەو هۆکارانەی وای‬ ‫لەئەمەریکیەکان کرد لەدوای روخانی‬ ‫س����ەدام حس����ێنەوە‪ ،‬رازی بن بەوەی‬ ‫شیعەکان بەش����ی زۆرتریان لەکوردو‬ ‫سونەکان لەعێراقی تازەدا بەرکەوێت‪،‬‬ ‫هەوڵێ����ک بێ����ت بۆ راس����تکردنەوەی‬ ‫ئەو هەڵەیەی رێکەوتنامەی س����ایکس‬ ‫بیک����ۆ خوڵقاندی‪ .‬ب����ەاڵم روداوەکان‬ ‫دەریانخس����ت ئەم چارەسەرە یەکجار‬ ‫درەنگوەخ����ت هات����وەو گ����رێ‌و رقی‬ ‫پێکهاتەکان����ی ناو عێراق لەوە قوڵترە‬ ‫بەدابەشکردنی دەس����ەاڵت چارەسەر‬ ‫بکرێت‪ .‬بەتایبەتی کە ئەزمونی عێراق‬ ‫ل����ەدوای دەورەی دوهەمی حوکمڕانی‬ ‫مالکی����دا‪ ،‬جۆرێ����ک لەش����یعەگەرێتی‬ ‫توندڕەوی دەرخست کە ئامادەنیە جگە‬ ‫لەبونێکی رەمزی هیچ مافێک بەکوردو‬ ‫سونەکان بدات‌و بیانکاتە هاوبەشێکی‬ ‫راس����تەقینەی بەڕێوەبردن����ی واڵت‪.‬‬ ‫دەورەی دوهەم����ی حوکمڕانی مالکی‪،‬‬ ‫دەورەی هەوڵدان����ی بەش����یعەکردنی‬ ‫س����ەرجەم دام����ودەزگا فەرمیەکانی‬ ‫عێراقە‪ ،‬بەتایبەتی س����وپاو لەشکری‬ ‫عێراق‪ .‬بگرە هەوڵدانە بۆ دەستکاری‬ ‫جوگراف����ی نەخش����ەی پاریزگاکان����ی‬ ‫عێ����راق‌و بەش����یعەکردنی هەم����و ئەو‬ ‫جوگرافیا هەستیارانەی کە شیعەکان‬ ‫ئەیانەوێت وەک پشتێنەیەکی ئەمنی بۆ‬ ‫خۆیانی دابین بکەن‪ .‬هەمو ئەمانەش‬ ‫لەسەر حسابی دەرکردن‌و راوەدونان‌و‬

‫ئەو کاندیدانەی لەسەر‬ ‫تەنانەت‬ ‫شانۆکە هەن بۆ ئەوەی‬ ‫هەرێمی‬ ‫ببنە ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫کوردستان‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫کە جۆرێک‬ ‫سایکس بیکۆ‬ ‫لەسەقامگیری‬ ‫هیچیان ئەوەیان‬ ‫روکەشی تێدایە‬ ‫ئەوەی نەسەلماندوە نە دەرخستتوەو نە‬ ‫سەلماندوە کە ئەتوانن‬ ‫کە ئەتوانێت‬ ‫دنیایەک دروستبکەن‬ ‫لەجیابونەوەدا‬ ‫خاڵی بێت لەو کێشەو‬ ‫هەرێمێکی‬ ‫ئارام‌و گونجاو بێت‌و گرفتانەی سنورەکانی‬ ‫سایکس بیکۆ دروستی‬ ‫دوربێت لەشەڕو‬ ‫کردوە‬ ‫کوشتار‬ ‫بێزارکردن����ی س����ونەکان لەهەمو ئەو‬ ‫شوێنانەی شیعەکان بونیان بەمەترسی‬ ‫ئەزانن‪ .‬ئ����ەم دۆخە عێراق����ی بەرەو‬ ‫ناسەقامگیری‌و دڕدۆنگییەکی سیاسی‬ ‫ئەوت����ۆ برد کە دواج����ار داعش وەک‬ ‫هێزێکی سونەی توندڕەو‪ ،‬قۆزتیەوەو‬ ‫بەشێکی گەورە لەپارێزگا سونەکانی‬ ‫عێراقی داگیرکردو خستیە ژیر رکێفی‬ ‫خۆیەوە‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم لەگ����ەڵ هەم����و ئ����ەم وێنا‬ ‫تراژیدایان����ەدا هێش����تا زوە بۆ ئەوەی‬ ‫باس لەهەڵوەش����اندنەوەو کۆتایهاتنی‬ ‫س����ایکس بیک����ۆ بکەی����ن‪ .‬چونک����ە‬ ‫ئەگەرچی ئ����ەم نەخش����ەیە لەهەمو‬ ‫رویەک����ەوە نیگەتیڤ‌و پڕە لەش����ەڕو‬ ‫قەی����ران‪ ،‬ئەگەرچ����ی س����نورەکانی‬ ‫س����ایکس بیکۆ دروستیکردون‪ ،‬نەبون‬ ‫بەچوارچێوەیەکی ئارام بۆ ژیانی ئەو‬ ‫کۆمەڵگایان����ەی لەناویدا ئەژین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچ یەک ل����ەو پارچانەی کاندیدن بۆ‬ ‫ئەوەی نەخش����ەکانی س����ایکس بیکۆ‬ ‫هەڵوەشێنەوە‪ ،‬ئەوەیان نەسەلماندوە‬ ‫کە ئەتوان����ن دنیایەکی س����ەقامگیرو‬ ‫ئ����ارام‌و دور لەتەنگژەتر لەوەی هەیە‬ ‫بونیاد بنێ����ن‪ .‬ئەزمونی جیابونەوەی‬ ‫باش����وری س����ودان ک����ە بڕی����ار ب����و‬ ‫بەجیابونەوەو سەربەخۆبونی کۆتایی‬ ‫بەش����ەڕو کوش����تار بێنێت‌و دنیایەکی‬ ‫ئ����ارام‌و هێم����ن دروس����تبکات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ل����ەدوای س����ەربەخۆبونەوە دوچاری‬

‫ش����ەڕێکی خوێناوی ناوخ����ۆ بوە کە‬ ‫دەیان هەزار کەس����ی کردۆتە قوربانی‬ ‫خۆی‌و زیاتر لەملیۆنێک کەسی ئاوارە‬ ‫ک����ردوە‪ ،‬بۆتە هۆی ئەوەی گومانێکی‬ ‫گەورە لەکەڵک‌و س����ودی جیابونەوەو‬ ‫دەستکاری نەخشەی سیاسی ئەمجۆرە‬ ‫واڵتان����ە بکرێت کە پ����ڕن لەناکۆکی‌و‬ ‫تەنگژەی جۆراوجۆر‪.‬‬ ‫لەعێراقداو لەبەشی سوننەدا داعش‬ ‫هەیە کە هێزێکی عەقائدی توندڕەوە‬ ‫کە بەردەوام‌و بۆ هەمیش����ە لەشەڕدا‬ ‫ئەبێ����ت لەگەڵ هەمو ئەو کەس‌و هێزو‬ ‫کۆمەاڵنەی ناچنە سەر دین‌و مەزهەبی‬ ‫ئ����ەو‪ .‬تەماعەکان����ی ئ����ەم هێ����زەش‬ ‫گەورەت����رە ل����ەوەی بەجوگرافیایەکی‬ ‫دیاریکراو رازی بێت‌و تەماعی لەهەمو‬ ‫کۆمەڵ����گاو دەوڵەتە ئیس��ل�امیەکان‬ ‫هەیە‪ .‬شیعەکانیش کە تا ئەمدواییە‬ ‫زۆر تەب����او هاوس����ەنگەرو گونج����او‬ ‫دەرئەکەوت����ن‪ ،‬بەهۆی جوڵەکەی ئەم‬ ‫دواییانەی الیەنگری موقتەدا سەدرەوە‬ ‫کە پەالماری ناوچەی سەوزیانداو هۆڵی‬ ‫پەرلەمانی عێراقیان داگیرکرد‪ ،‬پەردە‬ ‫لەس����ەر ئەو ناکۆکی‌و دژایەتیە توندە‬ ‫الدرا ک����ە لەنێوان ش����یعەکاندا هەیەو‬ ‫لەبونی هەر دەرفەتێک����ی گونجاودا‪،‬‬ ‫ئامادەی����ە ب����ۆ ئەوەی بەس����یناریۆی‬ ‫تراژیدی بگات‪ .‬ش����یعەکان وەک وێنا‬ ‫ئەکرا تەباو گونجاو نین‌و لەوانیش����دا‬ ‫تەماعی دەسەاڵت‌و بەرژەوندی جیاواز‬

‫هەی����ە کە کەمتر لەوەی لەس����ەرجەم‬ ‫عێراقدا هەیە ب����ێ رق‌و کینەو رۆحی‬ ‫تەخوینکردن نیە‪.‬‬ ‫تەنانەت هەرێمی کوردس����تان کە‬ ‫جۆرێ����ک لەس����ەقامگیری روکەش����ی‬ ‫تێدای����ە‪ ،‬ئ����ەوەی نەس����ەلماندوە کە‬ ‫ئەتوانێت لەجیابون����ەوەدا هەرێمێکی‬ ‫ئارام‌و گونجاو بێت‌و دوربێت لەش����ەڕو‬ ‫کوشتار‪ .‬هەرێمی کوردستان کە تەنها‬ ‫پاش روخانی س����ەدام حسێن توانی‬ ‫بەروکەش یەک بگرێتەوە‪ ،‬هێندە پڕە‬ ‫لەناکۆک����ی‌و دڕدۆنگی کە هەر س����ات‬ ‫ناساتێک ئامادەیە بۆ ئەوەی بەئەگەری‬ ‫تراژیدی تر ب����گات‪ ،‬بەتایبەتی پاش‬ ‫ملهوڕیەکان����ی ئەو دوایان����ەی پارتی‬ ‫سەبارەت بەپەکخس����تنی پەرلەمان‌و‬ ‫دەرکردن����ی وەزیرەکان����ی گ����ۆڕان‌و‬ ‫تەخوینکردنی هەمو هێزێک کە ئامادە‬ ‫نیە بەزۆر خۆسەپاندنی سەرۆکەکەی‬ ‫قەبوڵ بکات‪ .‬پارت����ی بەگوێنەگرتنی‬ ‫لەزۆرینەی پەرلەمان����ی‌و رێزنەگرتنی‬ ‫لەئی����رادەی زۆرین����ەی خەڵک����ی‬ ‫کوردستان‌و بەزۆر سەپاندنی سەرۆک‌و‬ ‫سیاسەتەکانی خۆی بەسەر خەڵکدا‪،‬‬ ‫وێنەی هەرێمێکی ناتەباو نەگونجاوی‬ ‫دروس����تکردوە ک����ە ئەش����ێت لەهەر‬ ‫دۆخێکی لەناکاودا بەش����ەڕی ناوخۆو‬ ‫پشێوی‌و قەیرانی گەورەدا بڕوات‪.‬‬ ‫بەکورت����ی ئەو کاندیدانەی لەس����ەر‬ ‫ش����انۆکە ه����ەن ب����ۆ ئ����ەوەی ببنە‬ ‫ئەڵتەرناتیڤ����ی هەڵوەش����اندنەوەی‬ ‫س����ایکس بیک����ۆ‪ ،‬هیچی����ان ئەوەیان‬ ‫نە دەرخس����تتوەو نە س����ەلماندوە کە‬ ‫ئەتوانن دنیایەک دروس����تبکەن خاڵی‬ ‫بێت لەو کێشەو گرفتانەی سنورەکانی‬ ‫س����ایکس بیکۆ دروس����تی کردوە‪ .‬نە‬ ‫لەناو س����ونەکان‌و نە لەناو شیعەکان‌و‬ ‫ن����ە لەن����او کوردەکاندا ئ����ەو توانایە‬ ‫نەک دەرنەخراوە کە س����ەربەخۆبون‌و‬ ‫جیابونەوەیان‪ ،‬ئەتوانێت واڵتیکی ئارام‬ ‫دروستبکات‪ ،‬بەڵکو بەپێچەوانەوە هەر‬ ‫لەئێستاوە هەمو ئەو ئاماژانەیان بەدنیا‬ ‫بەخش����یوە کە هیچ یەک لەم پارچانە‬ ‫ناتوان����ن تەباو گونجاو و س����ەقامگیر‬ ‫بن‪ .‬س����ایکس بیکۆ هەڵناوەش����ێتەوە‬ ‫گەر لەس����ەر ئەرزی واقیع‌و بەپێدراو‪،‬‬ ‫ئ����ەو ئیرادەیە خۆی پیش����ان نەدات‬ ‫کە ئەتوانێت بەش����ێوەیەکی باش����ترو‬ ‫گونجاوت����رو دور لەش����ەڕو کوش����تار‬ ‫ناوچەک����ەی خۆی����ان بەڕێ����وە بەرن‪.‬‬ ‫سایکس بیکۆ هەڵناوەشێتەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەو کاندیدو هێزانەی لەشانۆی سیاسی‬ ‫ئەم ناوچەیەدا هەن‪ ،‬ئەوە نەسەلمێنن‬ ‫کە ئەتوانن لەنەخش����ەیەکی سیاسی‬ ‫جی����اواز ل����ەوەی س����ایکس بیکۆدا‪،‬‬ ‫ناوچەکەیان بەباش����ی‌و ب����ێ تەنگژەو‬ ‫قەیران����ی گ����ەورە بەڕێوەب����ەرن‪ .‬تا‬ ‫ساتەوەختی نوسینی ئەم وتارەش هیچ‬ ‫ئاماژەیەک بۆ بونی ئەم هێزو کاندیدانە‬ ‫نیە‪ ،‬نە لەسوننەکان‌و نە لەشیعەکان‌و‬ ‫نە لەکوردەکاندا‪ .‬لەبەرئەوە هەس����ت‬ ‫ئەکەم ت����ا ئەم س����اتەوەختەش‌و بۆ‬ ‫ماوەیەک����ی نادی����ار س����ایکس بیکۆ‬ ‫لەجێی خۆی ئەمێنێتەوەو بەئاس����انی‬ ‫هەڵناوەشێتەوە‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫‪birura.awene@gmail.com‬‬

‫سایکس‪ -‬پیکۆ‪ :‬ئەمڕۆ‬ ‫سه‌ردار عه‌زیز‬ ‫له ‪١٧‬ی مانگی ئایاری ساڵی ‪١٩١٦‬‬ ‫بەریتانیاو فەرەنسا رێککەوتنامەیەکیان‬ ‫واژۆکرد بۆ بەڕێوەب���ردن‌و ئیدارەدانی‬ ‫بەش���ی ڕۆژهەاڵت���ی ئیمپراتۆریەت���ی‬ ‫عوس���مانی‌و رۆژهەاڵت���ی ناوەڕاس���ت‪.‬‬ ‫ئەم رێککەوتن���ە‪ ،‬پەیماننامە نیە‪ ،‬که‬ ‫لەزۆر ش���وێندا لەئەدەبیات���ی کوردیدا‬ ‫بەپەیماننام���ە ن���اوی دێ���ت‪ .‬لەروی‬ ‫دیپلۆماسیەوه جیاوازیەکی زۆر لەنێوان‬ ‫رێککەتنام���ەو پەیماننام���ەدا هەی���ە‪.‬‬ ‫چونکە بەشی زۆری ئەم رێککەوتنامەیە‬ ‫لەرێ���گای نام���ەوە بوە‪ ،‬ن���ەک دیدار‪،‬‬ ‫هەرچەندە دیداریش هەبوە‪ ،‬بەاڵم کەمتر‬ ‫لەئاس���تی بااڵدا‪ ،‬بۆ نمون���ە هیچ کام‬ ‫لەجۆرج پیکۆو مارک سایکس بەرپرسی‬ ‫بااڵنەب���ون ک���ه رێککەوتنامەکەی���ان‬ ‫بەن���اوەوە باڵوبوەت���ەوە‪ .‬لەڕاس���تیدا‬ ‫ئ���ەم رێککەوتنامەی���ە بەفەرمی ناوی‬ ‫رێککەتنامەی ئاس���یای ناوەندە‪ ،‬نەک‬ ‫سایکس‪ -‬پیکۆ‪ .‬ئەوەی شایانی باسە‪،‬‬ ‫کە ه���ەردو واڵتی روس���یاو ئیتاڵیاش‬ ‫بەش���داربون لەم پرۆس���ەیەدا چونکە‬ ‫ه���ەردو خواس���تی بەش���یان هەبو له‬ ‫ناوچەک���ەدا‪ ،‬بەتایب���ەت هەردوکی���ان‬ ‫لەناوچ���ەی ئەنادۆڵ‪ .‬ئەوەی ئەمڕۆ من‬ ‫لێ���رەدا مەبەس���تمە خوێندنەوەی ئەم‬ ‫رێککەتنامەیەی���ە بەدیدی ئێس���تا‪ .‬کە‬ ‫دەڵێم دیدی ئێستا‪ ،‬مەبەستم ئەو دیدە‬ ‫نیە که بڕوای وەهایە که ئەم ناوچەیە‬ ‫لەس���ەر بنەمای ئ���ەو رێککەوتنامەیە‬ ‫هاتوەتە ئاراوەو ئێس���تا ئ���ەم مۆدێلە‬ ‫کۆتایی هاتوە‪.‬‬ ‫بەڵکو مەبەستی من لەخوێندنەوەی‬ ‫دەق���ی رێککەوتنامەکەیە ک���ە بریتیه‬ ‫لەدوان���زە خاڵ لەڕوانگەی ئێس���تاوه‪،‬‬ ‫یان لەڕوانگ���ەی نەگ���ۆڕی کۆمەڵێک‬ ‫بنەم���اوە‪ ،‬که ئەم���ڕۆ لەمامەڵەمان له‬ ‫گەڵ دونیادا س���ودی لێدەبینین‪ .‬ئەمە‬ ‫جۆرێکە لەجیوپۆلەتیکال ئیمپارەتیڤی‬ ‫هێ���زی گەورە لەجیهان���دا‪ ،‬بەزمانێکی‬ ‫ت���ر بەرژەوەن���دی نەگ���ۆڕی هێ���زە‬ ‫جیهانی���ەکان‪ .‬لەهەمانکاتدا دەمەوێت‬ ‫لەروی ناڕاس���تەییەوە‪ ،‬مەبەستم لەمە‬ ‫لەرێی وەهم‌و خەیاڵ‌و خراپ تێگەیشتن‌و‬ ‫پیالنگێڕیەوە ئەم دەق���ە بخوێنمەوە‪.‬‬ ‫دی���ارە ئ���ەم ڕوانگەیە ک���ه بەوەهم‌و‬ ‫خەی���اڵ‌و پی�ل�ان لەقەڵەم���ی ئەدەم‬ ‫الی زۆرێ���ک لەخەڵک وەک راس���تیەک‬ ‫مامەڵەی لەگەڵ���دا دەکرێت‪ .‬بۆ نمونە‬ ‫دەوترێت رێککەوتنامەی سایکس پیکۆ‬ ‫دوای سه‌د ساڵ بەس���ەر دەچێت یان‬ ‫ئیکسپایەر دەبێت‪.‬‬ ‫بۆیە بابەتی سەرەکی ئەم نوسینەی‬ ‫من بریتیه لەپرس���ی ئ���ەوەی کە ئایا‬ ‫رێککەوتنامەی���ەک ک���ه س���ه‌د س���اڵ‬ ‫لەمەوپێش واژۆکراوە چیمان پێدەڵێت‬ ‫لەئەمڕۆدا‪.‬‬ ‫خاڵ���ی یەکەم دەرب���ارەی کۆمەڵێک‬ ‫پرینس���یپە‪ .‬یەک���ەم‪ ،‬بەش���کردن‌و‬ ‫دیاریکردنی ناوچەکە‪ ،‬لەگەڵ ش���ێوازی‬ ‫حکومڕانی���دا‪ .‬ئ���ەم ش���ێوازه بریتیه‬ ‫لەئەگەرێک‪ ،‬ی���ان ناوچەکە وەک یەک‬ ‫یەکە لەالیەن حکومەتێکی عەرەبیەوە‬ ‫یان لەکۆنفدڕاڵیەکی چەند حکومەتیدا‬ ‫بەس���ەرکردایەتی کوێخایەکی عەرەبی‪.‬‬ ‫بەاڵم هەردوال لەس���ەر ئ���ەوە رێکن که‬ ‫عەرەب ناتوانێت حکومی خۆی بکات‪.‬‬ ‫لەهەمانکاتدا دیاریکردنی ئەولەویەتی‌و‬ ‫بااڵدەستی هەرالیەک بەسەر ناوچەکەدا‪.‬‬ ‫بۆ نمون���ە ئەم خاڵە بەرونی ئاماژە بۆ‬ ‫ئ���ەوەدەکات کە هەری���ەک لەدو واڵتی‬ ‫بااڵدەس���ت مافی بازرگان���ی‌و قەرزی‬ ‫لۆکاڵیان هەیە‪ ،‬هەروەها بەدابینکردنی‬ ‫ڕاوێ���ژکارو فەرمانب���ەری بیانی بەپێی‬ ‫خواستی حکومەت یان حکومەتەکان‪.‬‬ ‫ئەم خاڵە چیمان پێدەڵێت؟‬ ‫یەکەم‪ ،‬دەبێ رون بێت کە کێ لەکوێ‬ ‫بااڵدەستە‪ ،‬مافی چیە‪.‬‬ ‫دو‪ ،‬لەپ���اش دەس���ەاڵت‪ ،‬ئی���دارەو‬ ‫ئابوری دێت‪ ،‬ک���ه ئەویش مافی واڵتی‬ ‫کۆنترۆڵکەرە‪.‬‬ ‫س���ێ‪ ،‬دیاریکردن���ی س���تاتۆو رۆڵی‬ ‫خەڵکان���ی لۆکاڵ‪ ،‬کە بەگش���تی وەها‬ ‫دەبینرێن که بێتوانان لەوەی کاروباری‬ ‫خۆیان ببەن بەڕێوه‪ ،‬لەروی سیاس���ی‌و‬ ‫ئابوری‌و ئاسایشەوە‪.‬‬

‫وەها دائەنرێت‬ ‫که دایکی هەمو‬ ‫بەاڵکان ئەم‬ ‫نەخشەیەیە ئەگەر‬ ‫ئەم نەخشەیە‬ ‫وەها نەکێشرایە‬ ‫ئەوا ئەم ناوچەیە‬ ‫شامی شەریف‬ ‫دەبو‪ .‬ئەزمونی‬ ‫شکستخواردوی‬ ‫چارەکە سەدەی‬ ‫کورد بۆ خۆی‬ ‫هەمو ئەم وەهمانە‬ ‫بەتاڵ دەکاتەوە‬ ‫خاڵی دوەم‪ ،‬رێگەپێدانی هەردو واڵت‬ ‫بەیەکتر بەبونی ئازادی لەوەی که چۆن‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ هێ���زه لۆکاڵیەکاندا‬ ‫ببەس���تن‪ .‬ئەم���ە ئاماژەیەک���ی رونە‬ ‫بەجیاکردنەوەی ناوچەو دەستێورنەدان‬ ‫لەکاروب���اری یەکت���ر‪ ،‬بنەمایەک���ی‬ ‫ک���ه ئەورپی���ەکان لەرێککەتنام���ەی‬ ‫وێس���تڤیلیاوه هێناویانەت���ە ئ���اراوە‪.‬‬ ‫کەواتە لەخاڵی یەکەمدا مافی دانپیانان‬ ‫دابینک���را‪ ،‬لەخاڵ���ی دوەم چۆنێت���ی‬ ‫پەیوەندی‪.‬‬ ‫سێ‪ ،‬دروس���تکردنی ناوچەیەکی دور‬ ‫لەدەسەاڵتی هەردو بەریتانیاو فەرەنسا‬ ‫ب���ۆ ئەوەی الیەنەکان���ی تری پێ ڕازی‬ ‫بک���ەن وەک روس���یا‪ ،‬ئیتاڵی���ا لەگەڵ‬ ‫ش���ەریفی مەککە‪ .‬بونی ئ���ەم پانتاییە‬ ‫رەنگ قاوەییە‪ ،‬بۆئەوەیە که کۆمەڵێک‬ ‫پەیام بگەیەنن‪ :‬یەک���ەم‪ ،‬هەردو واڵت‬ ‫هەمو ناوچەکە تەنها بۆ خۆیان نابەن‪.‬‬ ‫دو‪ ،‬بوار هەی���ە بۆ ئەوانی تریش هەتا‬ ‫بەشێک بن لەناوچەکە‪.‬‬ ‫چ���وارو پێن���ج‪ ،‬دەرب���ارەی بون���ی‬ ‫بەندەری ئازادە‪ ،‬لەبەندەرەکانی حەیفاو‬ ‫عەکاو ئەسکەندەریە‪ .‬هەروەها دوپاتی‬ ‫ئ���ازادی هاتوچۆو ش���مەک دەکاتەوە‬ ‫بەرێگای ئاس���نینیدا‪ .‬ئەم خەس���ڵەتە‬ ‫یەکێک لەخەس���ەڵەتە س���ەرەکیەکانی‬ ‫کۆلۆنیالی���زم‪ .‬کردن���ەوەی رێ���گا‪،‬‬ ‫ئازادک���ردن‌و دروس���تکردنی رێگاوبان‬ ‫بۆ گەیشتنی ش���مەک‌و هەناردەکردنی‬ ‫کەرەس���تەی خ���او‪ .‬ئەمە س���ەرەتای‬ ‫جیهانگیریە‪ .‬سیستەمی سەرمایەداری‬ ‫پێویستی بەوە هەبوە کە دەستی بگاتە‬ ‫بازاڕو هەروەها کەرەس���تە خاوەکان‪.‬‬ ‫بۆیە سەربازو شمەک پێکەوە سنورەکان‬ ‫دەب���ڕن‪ ،‬رێگاکان دەکەن���ەوە‪ ،‬ئازادی‬ ‫دەهێنن بۆ بەندەرەکان‪ .‬دەبینی خاڵی‬ ‫شەش���یش بەهەمان ش���ێوە دەربارەی‬ ‫هێڵ���ی ئاس���نین‌و ش���ەمەندەفەرە کە‬ ‫ئەو رۆژگارە وەک ئامڕازی س���ەرەکی‬ ‫گەیاندن بینراوە‪.‬‬ ‫خاڵی هەش���تیش دەربارەی تاریفەی‬ ‫گومرگی���ە‪ .‬بەاڵم خاڵەکان���ی تر هەتا‬ ‫خاڵی دوانزە دەرب���ارەی ئیدارەکردنی‬ ‫ناوچەکەیە لەروی هێزو خاوەندارێتی‌و‬ ‫چەک���ەوە‪ .‬هەردو واڵت لەس���ەر ئەوە‬ ‫رێکدەک���ەون کە رێگ���ە بەهێزێکی تر‬ ‫ن���ەدەن بێت���ە ناوچەک���ە‪ ،‬ناوچەکە‬ ‫نەکەوێت���ە دەس���ت هێ���زو الیەنی تر‪،‬‬ ‫هەروەه���ا چ���ەک بەرەزامەندی خۆیان‬ ‫بێتە ناوچەکە‪.‬‬ ‫دەکرێت ئەم خااڵنە پۆلێن بکەین بۆ‬ ‫ئەم پۆلێنانەی خوارەوە‪:‬‬ ‫یەک���ەم‪ ،‬خاوەندارێت���ی‌و کێش���انی‬

‫بیروڕا‬

‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌و‌هی‌ سایكس پیكۆ‬ ‫به‌نده به‌یه‌كێتی‌و یه‌كبونی كورده‌وه‌!‬

‫نەخشە‪ ،‬دوەم‪ ،‬مافی ئیدارە‪ ،‬سێیەم‪،‬‬ ‫ئازادی هاتوچۆو ش���مەک‪ ،‬چوارهەم‪،‬‬ ‫بواردان بەدەس���ت گەیشتن بەناوچەکە‬ ‫لەرێگای هێڵی ئاس���نینەوە‪ ،‬پێنجەم‪،‬‬ ‫به‌شه‌ی‌ كوردس����تان كه‌ ئه‌و سه‌رچاوانه‌ زۆر‬ ‫رێگریک���ردن لەهێ���زی ت���ر ک���ه بێتە‬ ‫گرنگ بون بۆ ئه‌وه‌ی‌ ببنه‌ پایه‌ بۆ له‌سه‌رپێ‬ ‫ناوچەکە‪.‬‬ ‫راوه‌س����تانی ده‌وڵه‌تی تازه‌ دروس����تكراوی‌‬ ‫ئای���ا ئەم���ڕۆ ئ���ەم خااڵن���ە چ���ی‬ ‫عێ����راق‪ .‬دی����اره‌ ه����ۆكاری‌ دروس����تكردنی‬ ‫دەگەیەن���ن؟ دی���ارە هەر پ���اش ئەم‬ ‫هاوس����ه‌نگی له‌نێوان شیعه‌و سونه‌ی‌ عێراقه‌‬ ‫رێککەوتنە کە چەند ساڵی خایاند هەتا‬ ‫نوێیه‌كه‌شدا رۆڵی دیاری‌ هه‌بوه‌ بۆ لكاندنی‬ ‫بێتە واژۆکردن هەڵوێستی هەردو واڵت‬ ‫كوردی‌ سونه‌ به‌عێراقه‌وه‌‪.‬‬ ‫دەگۆڕیت‌و گۆڕانکاری لەپیشەس���ازی‌و‬ ‫ئ����ه‌و س����نوره‌ جوگرافی ‌ه نوێیان����ه‌ی‌ كه‌‬ ‫تەکنەلۆجیاو هاوس���ەنگی هێز جارێکی‬ ‫رێكه‌وتنی س����ایكس پیكۆ دروس����تی كردن‬ ‫ت���ر کاریگەری لەس���ەر ئ���ەم چۆنێتی‬ ‫بەڕێوەچونی ناوچەکەو دەستگەیش���تن عه‌تا قه‌ره‌داخی‬ ‫وه‌كو هێڵی پیرۆز س����ه‌یركراون تاكو هاتنی‬ ‫داع����ش‌و راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌ت����ی خه‌الفه‌تی‬ ‫گۆڕان���کاری‬ ‫بەس���ەرچاوەکانی‬ ‫سایكس پیكۆ ناوی‌ ئه‌و رێكه‌وتنه‌ نهێنیه‌یه‌ ئیس��ل�امی كه‌ به‌ش����ێكی ئ����ه‌و س����نورانه‌‬ ‫بەسەردادێت‪ .‬خاڵێک که گرنگە ئەوەیە‬ ‫موسڵە‪ .‬پاش���ان دروستکردنی ئوردن‪ ،‬ك ‌ه له‌‪16‬ی‌ مایسی ‪ 1916‬سه‌باره‌ت به‌باشوری‌ هه‌ڵوه‌ش����ێنرانه‌وه‌‪ .‬ئێستا ئاشكرایه‌ له‌نێوان‬ ‫ک���ه پ���اش نیوڕۆیەک چرچ���ل خۆی رۆژئاوای‌ ئاس����یا ئیمزاكرا‪ .‬ئ����ه‌م رێكه‌وتنه‌ روبه‌رێكی فراوانی سوریاو عێراقی‌ عه‌ره‌بیدا‬ ‫له‌نێوان فه‌ڕه‌نس����او به‌ریتانیاداو به‌رازیبونی س����نور نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫بەتەنها نەخشەی بۆ کێشا‪.‬‬ ‫روس����یا ئه‌نجام����درا‪ ،‬كه‌ بۆ دابه‌ش����كردنی ئێمه‌ وه‌كو كورد چ����اوه‌ڕوان ده‌كه‌ین هه‌مو‬ ‫به‌شێكی‌ دیار له‌و جوگرافیایه‌ بو كه‌ پێشتر سنوره‌ دروس����تكراوه‌كانی نێوان به‌شه‌كانی‬ ‫‪ The map that accompanied‬له‌ژێر س����ایه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی عوسمانیدا بو واته‌ كوردس����تان هه‌ڵوه‌ش����ێنرێته‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ له‌‬ ‫‪.the Sykes-Picot agreement‬‬ ‫باش����وری‌ رۆژئاوای‌ ئاس����یا‪ .‬گه‌یش����تن به‌و نێ����وان باش����ورو رۆژئ����اوای‌ كوردس����تاندا‬ ‫ئەم���ڕۆ ئەگەر لەم دەق���ە بنواڕین‪ ،‬رێكه‌وتنه‌ له‌مانگی تشرینی دوه‌می ‪ 1915‬تا روینه‌داوه‌‪ ،‬س����ه‌رباری‌ ئه‌وه‌ی‌ ئێستا باشورو‬ ‫دەبینی���ن کە رەفتاری هێ���زە بااڵکانی مایس����ی ‪ 1916‬ی‌ خایاند له‌نێوان فه‌ره‌نسوا‬ ‫جۆرج پیكۆی‌ دیپلۆماتی فه‌ره‌نس����ی‌و مارك‬ ‫جیهان هێندە نەگۆڕاوە‪.‬‬ ‫یەکەم‪ ،‬هەمو هێزەکان پێیان باش���ە سایكس����ی به‌ریتانیدا‪ .‬به‌پێ����ی رێكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫که هیچ هێزێکی نەیار بااڵدەست نەبێت س����وریاو لوبن����ان‌و موس����ڵ ده‌كه‌وتنه‌ ژێر‬ ‫سایه‌ی‌ ده‌س����ه‌اڵتی فه‌ره‌نساوه‌و به‌ریتانیاش‬ ‫لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪.‬‬ ‫دوەم‪ ،‬هەم���و هێزە گەورەکان پێیان ده‌بو به‌خاوه‌نی به‌شی باشوری‌ شام‌و به‌غداو‬ ‫باش���ە که ناوچەکە لەروی بازرگانیەوە به‌س����ره‌و فه‌له‌ستینیش ده‌كه‌وته‌ ژێر سایه‌ی‌‬ ‫کراوەبێت‌و سامانە سروشتیەکەی بگاتە به‌ڕێوه‌بردنی نێوده‌وڵه‌تیه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی دواتر‬ ‫گۆڕانكاری‌ له‌و دابه‌ش����كردنه‌دا كراو موسڵ‬ ‫بازاڕ‪.‬‬ ‫سێ‪ ،‬هێش���تا کێشەی چەک‌و جۆری درا به‌ به‌ریتانیا‪ .‬دیاره‌ رێكه‌وتنی س����ایكس‬ ‫چەک‌و خاوەندارێتی چەک کێشەیە‪ ،‬بۆ پیك����ۆ به‌نهێنی ماوه‌ته‌وه‌ تا دوای‌ روخاندنی‬ ‫روسیای‌ قه‌یس����ه‌ری‌‌و هاتنی به‌لشه‌فیك بۆ‬ ‫نمونە چەکی ئەتۆمی ئێران‬ ‫چوار‪ ،‬هێش���تا هێزە گەورەکان لەو سه‌ر كورسی ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫ئه‌و نه‌خش����ه‌یه‌ی‌ كه‌ ئ����ه‌م رێكه‌وتنه‌ بۆ‬ ‫باوەڕەدان که خەڵكی ناوچەکە ناتوانن‬ ‫حوکم���ی خۆی���ان بکەن‪ .‬لەراس���تیدا رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����تی كێشا له‌سه‌روبه‌ندی‌‬ ‫خەڵك���ی ناوچەکە هەمو رۆژێک خۆیان كۆتایی هاتنی جه‌نگ����ی یه‌كه‌می جیهانیدا‪،‬‬ ‫ئەمە بەدونیا دەڵێن بەچەندین شێوازی به‌پل����ه‌ی‌ یه‌كه‌م ب����ۆ به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ هه‌ردو‬ ‫ئیمپریالیزمی به‌ریتانی‌و فه‌ره‌نسی‌و به‌پله‌ی‌‬ ‫قێزەوەن‪.‬‬ ‫دوه‌میش بۆ عه‌ره‌بی ناوچه‌كه‌و پاش����انیش‬ ‫سایکس پیکۆ لەعەقڵی رۆژهەاڵتیدا ب����ۆ جوله‌كه‌ بو‪ ،‬قوربان����ی یه‌كه‌میش تیایدا‬ ‫عەقڵ���ی خەڵک���ی رۆژهەاڵت���ی ك����ورد‪ .‬وه‌ك ئاش����كرایه‌ له‌س����اڵی ‪1920‬‬ ‫ناوەڕاست‪ ،‬کورد بەتایبەتی‪ ،‬عەقڵێکی رێكه‌وتنی س����یڤه‌ر كرا‪ ،‬كه‌ تیای����دا بڕیاری‌‬ ‫سەرەتاییە‪ ،‬که خەسەڵەتەکانی بریتین دروستكردنی نیش����تیمانێك بۆ كورده‌كانی‬ ‫لەخۆش���باوەڕی‪ ،‬بەشەخس���یکردنی ژێر سایه‌ی‌ پێشتری‌ ده‌وڵه‌تی عوسمانی درا‪،‬‬ ‫کێشەکان‪ ،‬نەبونی توانا بۆ تێگەیشتن ب����ه‌اڵم جارێكی تر ب����ۆ رازیكردنی ده‌وڵه‌تی‬ ‫لەئاڵ���ۆزی‪ ،‬س���ادەو س���اویلکەکردنی نوێ����ی تورك‌و بۆ گیان ب����ه‌ به‌رداكردنی ئه‌و‬ ‫کێش���ەکان‪ ،‬بڕواب���ون بەموئامەرە‪ ،‬کە ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌ی‌ به‌ناوی‌ عێراق دروس����تیان‬ ‫رەگەک���ەی لهئاینەوە هات���وە چونکە ك����رد‪ ،‬له‌رێكه‌وتنی لۆزان����دا هیواكانی كورد‬ ‫خەڵكی ئاینی بڕوای وەهایە که هێزێک ب����ۆ ب����ون به‌خاوه‌ن����ی نیش����تیمانی خۆیان‬ ‫هەیە لەئ���ەو بااڵت���رەو ئەویش خۆی زینده‌به‌چاڵك����ران‪ .‬به‌مج����ۆره‌ جارێك����ی تر‬ ‫وەک بچوکێک ناتوانێت هەمو ش���تێک دابه‌ش����كردنی دوه‌می كوردستان له‌ئه‌نجامی‬ ‫بزانێ���ت‪ .‬خۆ بەقوربانی���زان‌و بێتاوان‪ ،‬ئه‌و كاره‌ دڕندانه‌ی‌ كه‌ فه‌ڕه‌نسوا پیكۆو مارك‬ ‫سایكس به‌نهێنی كردیان بو به‌دیفاكتۆو سه‌د‬ ‫گوناهبارکردنی ئەویتر‪.‬‬ ‫خوێندنەوەی پەیماننامەی سایکس‪ -‬ساڵه‌ كورد قوربانی ده‌ستی ئه‌و رێكه‌وتنه‌یه‌‪.‬‬ ‫پیکۆ لەڕوانگەی ئەم عەقڵەوە کۆمەڵێک واته‌ له‌روی‌ راس����تیه‌وه‌ به‌ریتانیاو فه‌ره‌نسا‬ ‫وه‌ك����و دو ده‌وڵه‌تی داگیرك����ه‌رو دژه‌ مرۆڤـ‬ ‫دەرئەنجامی هەیە‪:‬‬ ‫یەکەم‪ ،‬چونکە بەناوی دو کەسەوەیە به‌رپرس����ن له‌هه‌مو ئازاره‌كانی ك����ورد بۆیه‌‬ ‫ئ���ەوا بەباش���ی‌و بەئاس���انی جێگای ئه‌وه‌ گه‌مژه‌ییه‌ كه‌ كورد ئێستا وه‌كو دۆست‬ ‫ب���اوەڕە‪ ،‬ب���ۆ نمون���ە رێککەوتنامەی س����ه‌یری‌ ئه‌و دو ده‌وڵه‌ته‌ نه‌گریس����ه‌ بكات‪،‬‬ ‫سانریمۆ یان قاهیرە کاریگەری زیاترە به‌ڵكو ئه‌گه‌ر له‌م جیهانه‌ هه‌ڵوه‌شاوه‌دا یاسا‬ ‫بەاڵم چونکە بەناوی شەخس���ەوە نیە س����ه‌روه‌ر بوایه‌ ده‌بوا ئه‌و دو ده‌وڵه‌ته‌ كۆی‌‬ ‫زیانه‌ جۆراوجۆره‌ نه‌ته‌وه‌یی‌و نیش����تیمانی‌و‬ ‫ئەوا نەناسراوە‪.‬‬ ‫دو‪ ،‬وەه���ا دائەنرێت که دایکی هەمو مرۆییه‌كان����ی كوردیان بۆ س����ه‌ده‌ی‌ رابردو‬ ‫بەاڵکان ئەم نەخش���ەیەیە‪ ،‬ئەگەر ئەم ببژاردایه‌‪.‬‬ ‫به‌هه‌رحاڵ م����اوه‌ی‌ س����ه‌ده‌یه‌كه‌ كوردی‌‬ ‫نەخش���ەیە وەها نەکێش���رایە ئەوا ئەم‬ ‫ناوچەیە شامی شەریف دەبو‪ .‬ئەزمونی ژێرس����ایه‌ی‌ پێش����تری‌ ده‌وڵه‌تی عوسمانی‬ ‫شکستخواردوی چارەکە سەدەی کورد قوربان����ی رێكه‌وتننامه‌ی‌ س����ایكس پیكۆیه‌و‬ ‫بۆ خ���ۆی هەمو ئ���ەم وەهمانە بەتاڵ ئه‌و س����نورانه‌ی‌ دروس����تكران نه‌ك یه‌كێتی‬ ‫دەکاتەوە‪ .‬هەرچۆنێک نەخش���ەی ئەم نه‌ته‌وه‌ی����ی كوردی����ان تێكدا‪ ،‬به‌ڵك����و بونه‌‬ ‫ناوچەیە بکێش���یت واڵتی سەرکەوتوی به‌ربه‌س����ت له‌نێ����وان په‌یوه‌ن����دی‌ ئاس����ایی به‌ش����ێكی باش����ی رۆژئاوا له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی‬ ‫تیادا نابێ���ت چونکە ئاس���تی عەقڵی هه‌ردو دیوی‌ س����نوره‌ ده‌س����تكرده‌كاندا تا كورد خۆیدایه‌ به‌اڵم س����نوری‌ نێوان ئه‌م دو‬ ‫خەڵکەکەی لەئاس���تی ئەوەدا نیە که ئه‌ندازه‌ی‌ الوازكردن����ی په‌یوه‌ندی‌ دامه‌زراوه‌ به‌ش����ه‌ نه‌ك هه‌ڵنه‌وه‌ش����ێندراوه‌ته‌وه‌ به‌ڵكو‬ ‫لۆكاڵیه‌كانیش له‌جۆری‌ خێڵ‌و عه‌ش����یره‌ت‪ .‬پێده‌چێت له‌وكاته‌ پته‌وتر بێت كه‌ ده‌وڵه‌تی‬ ‫بتوانن ببنە بەشێک لەدەوڵەت‪.‬‬ ‫سێ‪ ،‬سه‌د ساڵەی ئەم پەیماننامەیە دی����اره‌ رۆڵی نه‌رێنی ئه‌م دابه‌ش����كردنه‌ هه‌ر داگیركه‌ری‌ ئه‌سه‌د له‌س����ه‌ر سنوره‌كان بو‪.‬‬ ‫وەه���ا دەبینرێ���ت که س���اتەوەختی ئه‌وه‌ نه‌بوه‌ كه‌ كوردی‌ كردوه‌ته‌ كۆڵۆنیه‌كی ئه‌وه‌ش ئاماژه‌یه‌كی ترس����ناكه‌ بۆ مانه‌وه‌ی‌‬ ‫بەسەرچونیەتی‪ .‬چوار‪ ،‬هەتا ئەمڕۆ پاش نێوده‌وڵه‌تی‪ ،‬به‌ڵكو له‌روی‌ كه‌لتوریش����ه‌وه‌ كوردس����تان به‌پارچ����ه‌ پارچه‌ی����ی ته‌نانه‌ت‬ ‫سه‌د ساڵ‪ ،‬لەشکست‌و کوشت‌وکوشتار‪ ،‬كوردی‌ خس����ته‌ ژێ����ر كاریگ����ه‌ری‌ كه‌لتوری‌ دوای‌ رزگاربون����ی هه‌م����و به‌ش����ه‌كانیش‪.‬‬ ‫ئەگەر بڵێێت دەوڵەت پێویستی بەوەیە داگیرك����ه‌ره‌ جیاوازه‌كانی����ه‌وه‌و ل����ه‌روی‌ دیاره‌ ئ����ه‌وه‌ش ناڕاس����ته‌خۆ پێمان ده‌ڵێت‬ ‫که بونی���اد بنرێت‪ ،‬دەوڵەت پێکهاتەی ئابوریشه‌وه‌ بوه‌ رێگر له‌كۆبونه‌وه‌ی‌ ئابوری‌ كه‌ دابه‌ش����كردنی كوردس����تان‌و ئاسه‌واری‌‬ ‫ئاڵ���ۆزە‪ ،‬دەوڵەت ناوەن���دی دەوێت‪ ،‬له‌ناوه‌ندی‌ كوردس����تانداو ئابوری‌ كوردستان نێگه‌تیفی س����ایكس پیك����ۆو مانه‌وه‌ی‌ كورد‬ ‫دەزگای دەوێت‪ ،‬سیس���تەمی دەوێت‪ ،‬به‌ره‌و پایته‌خته‌ جۆراوجۆره‌كانی ده‌وڵه‌تانی له‌ژێر س����ایه‌ی‌ ده‌سه‌اڵتی داگیركه‌راندا چۆن‬ ‫ناس���نامەی هاوبەشی دەوێت‪ ،‬هاواڵتی داگیركه‌ری‌ ئ����ه‌و واڵتانه‌ راكێش����راو له‌بری‌ ئه‌و بۆچونه‌ی‌ الی‌ روبه‌رێكی فراوان له‌حزبی‬ ‫دەوێت‪ ،‬ناوەن���دی ڕاکێش���انی تواناو دروس����تبونی ناوه‌ن����دی ئاب����وری‌ كوردی‌‪ ،‬ك����وردی‌‌و ته‌نانه‌ت به‌ش����ێك له‌جه‌ماوه‌ریش‬ ‫داینەمۆی نوێبونەوەی دەوێت‪ ،‬جێگای به‌ش����ێوه‌یه‌كی ترس����ناكتر له‌به‌ر رۆیشتنی به‌رجه‌س����ته‌ ك����ردوه‌ كه‌ گوایه‌ هه‌ر به‌ش����ه‌‬ ‫بەرهەمهێنانی مەعریفەی دەوێت‪ ،‬هیچ ئاب����وری‌ كورس����تان به‌ئاراس����ته‌ی‌ ناوه‌ندی‌ تایبه‌تمه‌ن����دی‌ خۆی هه‌یه‌و هه‌ر به‌و پێیه‌ش‬ ‫نەبێت هێندەی سەری دەرزیەک عەقڵی ده‌وڵه‌تان����ی داگیركه‌ر به‌رده‌وام بو‪ .‬ئه‌مه‌ش بڕیارو چاره‌نوس����ی هه‌ر به‌شێك په‌یوه‌سته‌‬ ‫دەوێت‪ ،‬زۆرینەی کورد گاڵتەی لێدێت‪ .‬ئه‌و ئه‌گه‌ره‌ی‌ له‌كوردس����تان ئیفلیج كرد كه‌ به‌خۆیه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ س����ه‌رباری‌ ئ����ه‌و ملمالنێ‬ ‫پێنج‪ ،‬زۆربەی ک���ورد بڕوای وەهایە ئابوری‌ ببێته‌ بزوێنه‌ری‌ مێژو‪ ،‬چینی ناوه‌ند سه‌خت‌و ناجۆره‌ی‌ له‌نێوان حزبه‌ دیاره‌كانی‬ ‫کە دەوڵ���ەت لەرێ���گای راگەیاندنێکی دروست ببێت كه‌ ئه‌و دروستكه‌ری‌ ده‌وڵه‌تی كوردس����تانی‌ گه‌وره‌دا هه‌یه‌ له‌سه‌ر ئاینده‌و‬ ‫تەلەفزوێنەوە دێتە ئاراوە‪ .‬بەیاننامەی نه‌ته‌وه‌یی����ه‌‪ .‬ه����ه‌روه‌ك ئه‌وه‌ش ئاش����كرایه‌ له‌ئێستاوه‌ كێشه‌ی‌ سه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ژم���ارە س���فر‪ ،‬بڕیارم���ان دا دەوڵەتی یه‌كێ����ك له‌هۆی����ه‌ س����ه‌ره‌كیه‌كانی لكاندنی كێ هێز یان حیزبی یه‌كه‌مه‌ له‌س����ه‌ر ئاستی‬ ‫ک���وردی رابگەیەنین‪ .‬نوقت���ە کۆتایی باش����وری‌ كوردس����تان به‌عێراقی عه‌ره‌بیه‌وه‌ كوردس����تانی گه‌وره‌‪ .‬دیاره‌ جێگای‌ خۆیه‌تی‬ ‫بونی سه‌رچاوه‌ی‌ ئابوری‌ ده‌وڵه‌مه‌ند بو له‌م له‌نێو ئه‌م ملمالنێ ناوخۆیه‌ی‌ كوردس����تاندا‬ ‫دێر‪.‬‬

‫ئایا كورد خۆ ‌ی‬ ‫له‌ئێستادا له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫كوردستانی گه‌وره‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی باشورو‬ ‫رۆژئاواو له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫باشور به‌ته‌نیا ده‌توانێت‬ ‫ببێته‌ ئه‌و بكه‌ره‌ كه‌‬ ‫خۆی‌ رۆڵی هه‌بێت‬ ‫له‌گۆڕینی نه‌خشه‌ی‌‬ ‫جوگرافیای سیاسی‬ ‫ناوچه‌كه‌و سنوره‌‬ ‫ناوخۆییه‌كانی كوردستان‬ ‫هه‌ڵوه‌شێنیێته‌وه‌و‬ ‫سنوری‌ خۆی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وانی عه‌ره‌ب‌و تورك‌و‬ ‫فارسدا جیابكاته‌وه‌و‬ ‫له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ژێرده‌سته‌ی‌ ئه‌وان بێت‬ ‫ببێته‌ دراوسێیه‌كی‬ ‫خاوه‌ن ماڵ‌و شوناس‬ ‫بۆیان‬

‫س����ه‌یری‌ ئه‌وه‌ش بكرێت ئایا ئه‌گه‌ر سایكس‬ ‫پیكۆ كۆتایی بێت‪ ،‬كورد به‌م دیدوبۆچونه‌ ‌ی‬ ‫ئێستایه‌وه‌ چی پێده‌كرێت؟؟‬ ‫ره‌نگ����ه‌ به‌هه‌له‌دا نه‌چوبین ئه‌گه‌ر هۆكاری‌‬ ‫دابه‌شكردنی دوه‌می كوردستان كه‌ به‌رهه‌می‬ ‫سایكس پیكۆ بو ببه‌ستینه‌وه‌ به‌دو خاڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ یه‌كه‌میان جوتبون����ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌تانی بڕیار به‌ده‌س����تی ئه‌وكاته‌ بو كه‌‬ ‫به‌ریتانیاو فه‌ره‌نس����ا بون به‌پل����ه‌ی‌ یه‌كه‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی عه‌ره‌بدا له‌باشوری‌‬ ‫رۆژئاوای‌ ئاس����یاداو‪ ،‬دواتری����ش رازیكردنی‬ ‫ده‌وڵه‌ت����ی نوێی ت����ورك دیس����ان له‌پێناوی‌‬ ‫پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی‌ ئه‌وانی بڕیاربه‌ده‌ست‬ ‫خۆیان����دا‪ .‬به‌پله‌ی‌ دوه‌می����ش الوازی‌ كورد‬ ‫له‌وكاته‌داو نه‌بونی رۆڵێكی كاریگه‌ری‌ ئه‌وتۆ‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌م پێكهاته‌یه‌وه‌ كه‌ له‌الیه‌ن ئه‌وانی‬ ‫بڕیار به‌ده‌سته‌وه‌ حیسابی بۆ بكرێت‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫س����ه‌رباری‌ نه‌دۆزینه‌وه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ گه‌وره‌‬ ‫له‌الی‌ كورد له‌الیه‌ن به‌ریتانیاو فه‌ره‌نس����اوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هۆكاری‌ س����ه‌ره‌كی بو بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫ئه‌وانی بڕیاربه‌ده‌ست هیچ به‌هایه‌كی مرۆیی‬ ‫بۆ ك����ورد دانه‌نێن‌و له‌وه‌ش بێب����اك بن كه‌‬ ‫چۆن ئ����ه‌م پێكهاته‌ گه‌وره‌ی����ه‌ له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاس����تدا ده‌بێت����ه‌ قوربانی سیاس����ه‌ته‌‬ ‫پاوانخوازییه‌كانی ئه‌وان‪ .‬له‌راس����تیدا ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌روانگه‌ی‌ په‌ره‌سه‌ندنی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌ سه‌یر‬ ‫بكرێ����ت عه‌ره‌به‌كانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����ت‬ ‫له‌سه‌روبه‌ندی‌ كۆتاییهاتنی جه‌نگی یه‌كه‌مدا‬ ‫زۆر ل����ه‌ كورد په‌ره‌س����ه‌ندوتر نه‌بون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن����دی‌ وایكرد ك����ه‌ چه‌ندین ده‌وڵه‌ت‬ ‫بۆ ئه‌وان دروس����ت بكرێت‌و كوردیش بكرێته‌‬ ‫پاش����كۆی‌ هه‌ندێ له‌و ده‌وڵه‌تانه‌و توركیای‬ ‫نوێ‌‪.‬‬ ‫ئای����ا دوای‌ س����ه‌ده‌یه‌ك ئه‌گ����ه‌ری‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش����اندنه‌وه‌ی‌ رێكه‌وتنامه‌ی‌ س����ایكس‬ ‫پیكۆو سه‌رله‌نوێ‌ داڕش����تنه‌وه‌ی‌ نه‌خشه‌ی‌‬ ‫جوگرافیای سیاس����ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫هه‌ی����ه‌؟ ئایا بونی ئه‌گه‌رێكی له‌م جۆره‌ چی‬ ‫بۆ كورد به‌رهه‌م ده‌هێنێت؟ ئایا ده‌وڵه‌تانی‬ ‫بڕیاربه‌ده‌ست كه‌ ئێستا واڵته‌ یه‌كگرتوه‌كانی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا س����ه‌ركردایه‌تیان ده‌كات له‌وباره‌وه‌‬ ‫چ����ی بۆ ك����ورد پێیه‌؟ ئایا ك����ورد خۆی‌ له‌‬ ‫ئێس����تادا له‌سه‌ر ئاستی كوردستانی گه‌وره‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی باشورو رۆژئاواو له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫باش����ور به‌ته‌نیا ده‌توانێت ببێته‌ ئه‌و بكه‌ره‌‬ ‫كه‌ خۆی‌ رۆڵی هه‌بێت له‌گۆڕینی نه‌خش����ه‌ی‌‬ ‫جوگرافی����ای سیاس����ی ناوچه‌كه‌و س����نوره‌‬ ‫ناوخۆییه‌كانی كوردستان هه‌ڵوه‌شێنیێته‌وه‌و‬ ‫س����نوری‌ خۆی‌ له‌گ����ه‌ڵ ئه‌وانی ع����ه‌ر‌هب‌و‬ ‫تورك‌و فارس����دا جیابكاته‌وه‌و له‌بری‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ژێرده‌س����ته‌ی‌ ئه‌وان بێت ببێت ‌ه دراوسێیه‌كی‬ ‫خاوه‌ن ماڵ‌و شوناس بۆیان‪.‬‬ ‫ئێس����تا رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاس����ت به‌گشتی‌و‬ ‫ئه‌و روبه‌ره‌ جوگرافیه‌ی‌ كه‌ س����ایكس پیكۆ‬ ‫س����نوره‌كانی تێ����دا دیاریك����رد‪ ،‬له‌بارێك����ی‬ ‫ترسناكی شه‌ڕوپێكدادانی ئایینی‌و مه‌زهه‌بی‌و‬ ‫ئیتنیكیدای����ه‌و رۆژ له‌دوای‌ رۆژ ئاراس����ته‌ی‌‬ ‫روداوه‌كان به‌ره‌و ئه‌وه‌ ده‌چن كه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫باری‌ پێشترو بۆ دروستبونه‌وه‌ی‌ سه‌قامگیری‌‬ ‫له‌م جوگرافیایه‌دا ئه‌گه‌رێكی چاوه‌ڕواننه‌كراو‬ ‫بێت‪ .‬ئه‌گه‌ری‌ پێكه‌وه‌ژیانی كوردو ئه‌وانی تر‬ ‫به‌ته‌واوی‌ هه‌ره‌سی هێناوه‌‪ .‬به‌هۆی‌ بارودۆخی‬ ‫هه‌ڵچ����وی‌ كوردس����تانه‌وه‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫عه‌ره‌ب‌و تورك خراپه‌‪ .‬دوژمنایه‌تی دێرینه‌ی‌‬ ‫نێوان سونه‌و ش����یعه‌ به‌جۆرێك ته‌قیوه‌ته‌وه‌‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ پێكه‌وه‌ژیانیان نه‌ماوه‌‪ ،‬ئێستا ماڵی‬ ‫شیعه‌ش له‌به‌رده‌م تێكچوندایه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ ناوی‌‬ ‫به‌ه����اری‌ عه‌ره‌ب����ی بو نه‌یتوانی ش����تێك بۆ‬ ‫گه‌النی عه‌ره‌ب به‌رهه‌م بهێنێت‌و سیاس����ه‌تی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیپه‌رس����تانه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكاو رۆژئاواو‬ ‫روسیاش كه‌ ده‌وری‌ ئه‌و گه‌ماڵه‌ پیره‌ ده‌بینێـت‬ ‫كه‌ ئێسقانه‌كان ده‌كڕێنێته‌وه‌‪ ،‬سیستێمه‌كه‌ی‌‬ ‫به‌ش����ار ئه‌س����ه‌دیان پاراس����ت‌و پێده‌چێت‬ ‫هه‌رخۆیشیان به‌شێوه‌ی‌ جۆراوجۆرو له‌رێگای‌‬ ‫جۆراوجۆره‌وه‌ دروس����تكه‌ری‌ داعش بن‌و تا‬ ‫ئه‌وكاته‌ی‌ ئیشیان پێی هه‌بێـت له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫بیپارێزن‪ .‬ئێس����تاش ئه‌مه‌ری����كا له‌روانگه‌ی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی����ه‌ هه‌نوكه‌ی����ی‌و داهاتوییه‌كانی‬ ‫خۆیه‌وه‌ سه‌یری‌ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و هه‌مو‬ ‫جیهانیش ده‌كات‌و دی����اره‌ ته‌نیا له‌روانگه‌ی‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆیش����یه‌وه‌ سه‌یری‌ هه‌ر‬ ‫گۆڕانكاریی����ه‌ك ل����ه‌و نه‌خش����ه‌ جوگرافیه‌ی‌‬ ‫ئێس����تادا ده‌كات‪ .‬واته‌ چ����ی له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكادایه‌‪ ،‬كار له‌پێناوی‌ ئه‌وه‌دا ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ره‌نگ����ه‌ ده‌وڵه‌تانی تری‌ رۆژئاواو روس����یاش‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ چاوه‌ڕوانی ش����تێك بكه‌ن له‌ئاستی‬ ‫دوه‌م����دا‪ .‬به‌اڵم پێگ����ه‌ی‌ توركیاو ئێرانیش‬ ‫په‌یوه‌س����ت به‌و ناوچانه‌ی‌ س����ایكس پیكۆ‬ ‫گرتویه‌تی����ه‌وه‌ گرنگه‌‪ .‬دی����اره‌ له‌گه‌ڵ هه‌مو‬ ‫ئه‌مانه‌ش����دا ئاماژه‌كان بۆ ئه‌وه‌ن كه‌ ناشێت‬ ‫سیاس����ه‌ت‌و بارودۆخی هه‌ڵچوی‌ ئه‌م روبه‌ره‌‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌ به‌رده‌وام بێت‪.‬‬ ‫ره‌نگ����ه‌ مایه‌ی‌ له‌س����ه‌ر راوه‌س����تان بێت‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrusti.sul@gmail.com‬‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫‪15‬‬

‫الپه‌ڕه‌ی ته‌ندروستی‪ ،‬به‌سپۆنسه‌ری بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬

‫كۆلیسترۆڵ هۆكاری‌ سه‌ره‌كی‬ ‫دروستبونی‌ به‌رد ‌ی زراوه‌‬

‫ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی سلێمانی‬ ‫زراو‪ ،‬بریتییه‌ له‌توره‌كه‌یه‌ك كه‌ ئه‌ركی‌‬ ‫كۆكردن���ه‌وه‌ی‌ ماده‌ی‌ زه‌رداوه‌ له‌جگه‌رداو‬ ‫له‌كات���ی‌ نانخواردنیش���دا ئ���ه‌و زه‌رداوه‌‬ ‫ده‌ڕژێت به‌س���ه‌ر خواردنه‌كه‌داو چه‌وری‌‌و‬ ‫پێكهاته‌كان���ی‌ خواردنه‌كه‌ هه‌رس ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی‌ بۆرییه‌كانی‌ جگه‌ریش���ه‌وه‌ ئه‌و‬

‫خورما ئه‌گه‌ر ‌ی توش بون به‌جه‌ڵته‌ ‌ی‬ ‫مێشك ل ‌ه ‪ %9‬كه‌م ده‌كاته‌وه‌‬

‫هۆكارێ���ك ده‌كه‌ی���ن له‌وان���ه‌ش هه‌ندێك ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی سلێمانی‬ ‫له‌نه‌خۆش���ییه‌كانی‌ خوێن‌و تێكشكاندنی‌‬ ‫خڕۆكه‌ س���وره‌كان جۆرێك له‌به‌ردی‌ زراو خورما برێكی‌ زۆر ڤیتامین‌و كانزاو‬ ‫دروس���ت ده‌كات كه‌ پێی‌ ده‌ڵێن (بێڵه‌ر ماده‌ سودبه‌خشه‌كانی‌ تێدایه‌ كه‌‬ ‫یورین)‪ ،‬هه‌روه‌ها زۆربونی‌ كۆلیس���ترۆڵ گرنگیه‌گی‌ زۆر تایبه‌تی‌ بۆ ته‌ندروستی‌‬ ‫له‌خوێندا كاریگه‌ری‌ له‌س���ه‌ر به‌ردی‌ زراو مرۆڤ هه‌یه‌و به‌ئاسانی‌ هه‌رس ده‌بێت‌و‬ ‫ده‌بێ���ت‌و جۆرێك به‌رد دروس���ت ده‌بێ‪ ،‬ئه‌مانه‌ش سوده‌كانیه‌تی‌‪:‬‬ ‫هه‌روه‌ها بونی‌ هه‌ندێك نه‌خۆشیش هۆكاره‌‬ ‫* دژه‌ هه‌وكردنه‌‪ :‬خورما ده‌وڵه‌مه‌نده‌‬ ‫بۆ توش���بون به‌ ب���ه‌ردی‌ زراو له‌وانه‌ش‬ ‫به‌مه‌گنیس���یۆم كه‌ ئ���ه‌وه‌ش ماده‌یه‌كی‌‬ ‫(البردنی‌ به‌شێك له‌ریخۆڵه‌و گه‌ده‌)‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ نیش���انه‌كانی‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌وه‌ ناس���راوه‌ ب���ۆ دژه‌هه‌وك���ردن‌و به‌پێ���ی‌‬ ‫د‪.‬تاهیر عبدلله‌ هه‌ورامی‌ ڕونیشیكرده‌وه‌‪ ،‬لێكۆڵین���ه‌وه‌كان مه‌گنیس���یۆم توان���ای‌‬ ‫نیشانه‌كانی‌ بریتییه‌ له‌هه‌وكردنی‌ توره‌كه‌ی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ مه‌ترس���یه‌كانی‌ توشبون‬ ‫زراو به‌ه���ۆی‌ جۆرێ���ك به‌كتریا وه‌ك ( به‌هه‌وكردن���ی‌ جومگ���ه‌كان‌و نه‌خۆش���ی‬ ‫گرانه‌تاو كرمی‌ ئه‌سكارس‌و كرمی‌ فێشوال) دڵ‌و زه‌هایمه‌رو نه‌خۆش���یه‌كانی‌ دیكه‌ی‌‬ ‫كه‌ ئه‌مانه‌ش مرۆڤ توش���ی‌ ئازارێكی‌ زۆر په‌یوه‌ند به‌هه‌وكردنه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫* ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌ماده‌ ریشاڵییه‌كان‪:‬‬ ‫ده‌كات له‌ش���ان‌و مل‌و پش���ت و سه‌روی‌‬ ‫زه‌رداوه‌ ده‌چێته‌ توره‌ك���ه‌ی‌ زراوه‌وه‌ ك ‌ه س���كیدا زۆر جاریش توش���ی‌ رشانه‌وه‌ی‌ خورم���ا ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌ به‌ریش���اڵه‌كان‌و‬ ‫ی���ه‌ك ده‌ن���ك خورم���ا رێ���ژه‌ی‌ ‪%1.6‬‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌شێوه‌ی‌ خه‌زانێكدایه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پزیش���كه‌ پس���پۆڕه‌ له‌ب���اره‌ی‌ ریشاڵه‌كانی‌ تێدایه‌ كه‌ ریشاڵه‌كان به‌وه‌‬ ‫له‌بـاره‌ی‌ گیروگرف���ت‌و ته‌نگ‌وچه‌ڵه‌مه‌‬ ‫ته‌ندروس���تییه‌كانی‌ زراو و چۆنێت���ی‌ چۆنێتی‌ چاره‌س���ه‌ری‌ دروستبونی‌ به‌ردی‌ ناسراون یارمه‌تی‌ دابه‌زینی‌ كۆلیسترۆل‌و‬ ‫دروستبونی‌ به‌ردی‌ زراو (د‪.‬تاهیر عبدلله‌ زراو ئام���اژه‌ی‌ به‌وه‌ك���رد‪ ،‬كاتێك به‌ردی‌ پارێ���زگاری‌ له‌قه‌ڵه‌وبون‌و ش���ێرپه‌نجه‌ی‌‬ ‫هه‌ورام���ی‌) راوێ���ژكاری‌ نه‌ش���ته‌رگه‌ری‌ زراو دروس���تبو پێویس���تی‌ به‌الب���ردن‌و كۆڵۆن‌و نه‌خۆشیه‌كانی‌ دڵ ده‌دات‪.‬‬ ‫* وزه‌ زی���اد ده‌كات‪ :‬خورم���ا برێكی‌‬ ‫گشتی‌‌و نه‌خۆش���ییه‌كانی‌ هه‌رس‌و جگه‌ر‪ ،‬نه‌ش���ته‌رگه‌ری‌ هه‌یه‌ ئه‌وی���ش به‌دو ڕێگا‬ ‫رایگه‌یاند‪ :‬هۆكاره‌كانی‌ دروستبونی‌ به‌ردی‌ كه‌ یه‌كێكیان به‌ش���ێوه‌ی‌ نازوره‌و رێگای‌ زۆر گه‌رمۆك���ه‌ی‌ تێدای���ه‌و ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫زیادبونی‌ وزه‌ی‌ له‌ش‪.‬‬ ‫زراو زۆرن‪ ،‬به‌اڵم به‌كورتی‌ ئاماژه‌ به‌چه‌ند دوه‌میش به‌شێوه‌ی‌ نه‌شته‌رگه‌رییه‌‪.‬‬

‫ڕێنمایی پسپۆری تایبه‌تی مندااڵن‬ ‫(د‪.‬هێرش حمه‌ ره‌ئوف) لەبارەی سكچونەوە‬

‫* هه‌رسكردن باش���ترده‌كات‌و قه‌بز ‌‬ ‫ی‬ ‫ناهێڵێ���ت‪ :‬ریش���اڵه‌كانی‌ ن���او خورم���ا‬ ‫یارمه‌تیده‌ره‌ بۆ پاككردنه‌وه‌ی‌ كۆئه‌ندامی‌‬ ‫هه‌رس‌و ته‌ندروستی‌ كۆڵۆن‌و ریخۆڵه‌كان‌و‬ ‫خورم���ا گرنگ���ه‌ ب���ۆ كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌ترسیه‌كانی‌ توش���بون به‌شێرپه‌نجه‌ی‌‬ ‫كۆڵۆن‌و مایه‌سیری‌‌و هه‌وكردنی‌ كۆڵۆن‪.‬‬ ‫* كه‌مكردن���ه‌وه‌ی‌ به‌رزه‌په‌س���تانی‌‬ ‫خوێ���ن‪ :‬خورم���ا ده‌وڵه‌مه‌ن���ده‌ به‌چه‌ند‬

‫كانزایه‌ك له‌وانه‌ مه‌گنیسیۆم‌و پۆتاسیۆم‬ ‫ك���ه‌ مه‌ترس���ی به‌رزه‌په‌س���تانی‌ خوێن‬ ‫كه‌مده‌كاته‌وه‌و واده‌كات دڵ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫ته‌ندروست كاربكات‪.‬‬ ‫* كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ توشبون به‌جه‌ڵته‌ی‌‬ ‫مێش���ك‪ :‬به‌پێ���ی‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌كان‬ ‫ده‌ركه‌وت���وه‌ خواردنی‌ خورم���ا ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ری‌ توش���بون‬ ‫به‌جه‌ڵده‌ی‌ مێشك به‌رێژه‌ی‌ له‌ ‪.%9‬‬

‫د‪.‬میران محەمەد‪:‬‬ ‫بۆهه‌ر ملیۆنیك هاواڵت ‌ی له‌سلێمانی‌ ‪504‬‬ ‫حاڵه‌ت ‌ی شێرپه‌نج ‌ه تۆماركراوه‌‬ ‫ئامارەكانی نەخۆشییەکە جێی دڵخۆشییە‬ ‫ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی سلێمانی‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی‬ ‫سلێمانی ڕایدەگەیەنێت لەشارێكی‬ ‫وەكو سلێمانیدا بۆ هەر ملیۆنێك‬ ‫هاواڵتی لەماوەی یەكساڵدا تەنها ‪504‬‬ ‫حاڵەتی توشبون بەنەخۆشی شێرپەنجە‬ ‫تۆماركراوە‪ ،‬ئەوەشی راگەیاند ئەگەر‬ ‫دانیشتوانی شاری سلێمانی ‪ 2‬ملیۆن‬ ‫كەس بێت ئەوا سااڵنە تەنها هەزار‬ ‫حاڵەت تۆمار دەكرێت‪.‬‬ ‫د‪.‬میران وتیشی "بەپێی بەراوردێك كە‬ ‫پزیش���كانی خۆمان كردویانە لەواڵتێكی‬ ‫وەك ئەمری���كادا ب���ۆ ه���ەر ملیۆنێك ‪3‬‬ ‫هەزارو ‪ 180‬كەس توشی ئەو نەخۆشییە‬

‫دەبن‪ ،‬واتە بۆ ‪ 2‬ملیۆن كەس لەئەمریكا‬ ‫كە هاوتای ش���ارەكەی ئێمەیە ‪ 6‬هەزارو‬ ‫‪ 360‬كەس توش���ی ش���ێرپەنجە دەبن‪،‬‬ ‫واتە لەش���اری س���لێمانیدا نەخۆش���ی‬ ‫ش���ێرپەنجە ‪ 6‬جار كەمت���رە لەواڵتێكی‬ ‫وەكو ئەمریكا"‪.‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری گش���تی تەندروس���تی‬ ‫سلێمانی ئەوەشی خستەڕو‪ ،‬ئەم ئامارە‬ ‫بۆ شاری سلێمانی زۆر جێی دڵخۆشییە‬ ‫ئەم���ەش پەیوەن���دی ب���ەوەوە نیە كە‬ ‫ئێمە وەك تەندروس���تی وامان كردبێت‬ ‫كە نەخۆش���یەكە كەمتر بێ���ت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەڵكەوت���ەی جوگراف���ی‌و كەمی كارگە‬ ‫پیشەسازیەكان‌و شێوازی ژیان هەروەها‬ ‫جیناتیش رۆڵی بەرچاویان هەیە‪.‬‬

‫لەمەودوا ئەم دو خزمەتگوزارییە‬ ‫تەندروستییە لەناو نەخۆشخانەی شاردا‬ ‫بەردەست دەبێت‬ ‫ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی سلێمانی‬

‫ئا‪ :‬راگەیاندنی تەندروستی سلێمانی‬

‫‪ .1‬پێویس���ته‌ منداڵ خواردنی ده‌ره‌وه‌‬ ‫نه‌خوات‪.‬‬ ‫‪ .2‬س���ه‌وزه‌و میوه‌ جوان بش���ۆرێته‌وه‌‬ ‫دواتر بدرێت به‌منداڵ‪.‬‬ ‫‪ .3‬ده‌بێت منداڵ فێر بكرێ ده‌س���تی‬ ‫بشوات پێش‌و پاش نانخواردن‪.‬‬ ‫‪ .4‬باشترین ئاو بۆ منداڵ ئاوی ماڵه‌وه‌یه‌‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی جوان ده‌كوڵێنرێت‪.‬‬ ‫‪ .5‬كاتێك خواردن هه‌ڵگیرا له‌به‌فرگردا‬ ‫له‌یه‌كجار زیاتر گه‌رم نه‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬ئه‌گه‌ر هاتو توش���ی س���كچون بو‬ ‫ش���له‌مه‌نی بدرێت به‌منداڵ‌و س���ه‌ردانی‬ ‫پزیشكی پێ بكرێت‪.‬‬

‫رۆژی ‪ 2016-5-10‬د‪ .‬میران محەمەد‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی‬ ‫سلێمانی سەردانی نەخۆشخانەی‬ ‫شاری كردو لەگەڵ لێپرسراوانی‬ ‫نەخۆشخانەكەدا هەریەك لەبەشەكانی‬ ‫(چاودێری وردو خودەجی مندااڵن )ی‬ ‫بەسەركردەوە‪.‬‬

‫ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬

‫لەبارەی سەردانەكەیەوە لەلێدوانێكی‬ ‫تایبەتدا د‪ .‬میران محەمەد بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی تەندروستی سلێمانی رایگەیاند‪:‬‬ ‫بڕیارماندا لەمڕۆوە بەشی چاودێری ورد‬ ‫(‪ )ICU‬لەناو نەخۆش���خانەی ش���اردا‬ ‫بەروی هاواڵتیانی ش���اری س���لێمانیدا‬

‫‪http://www.dohsuli.com‬‬

‫كراوە بێت‌و پێشوازی لەنەخۆش بكات‪،‬‬ ‫بۆیە پێداویستییەكانی بۆ ئامادەكراوەو‬ ‫دەتوانێت پێشوازی لەو نەخۆشانە بكات‬ ‫كە پێویس���تیان بەخزمەتگوزارییەكانی‬ ‫ئەم بەشە دەبێت "‪.‬‬ ‫د‪.‬می���ران محەمەد لەبارەی كردنەوەی‬ ‫بەشی مندااڵنی نەبەكامەوە لەناو هەمان‬ ‫نەخۆش���خانەدا رایگەیان���د "ل���ە چەند‬ ‫رۆژی داهاتوش���دا بەشی (خودەج) واتە‬ ‫مندااڵن���ی نەب���ەكام ب���ۆ مندااڵنی تازە‬ ‫لەدایكب���و دەكەینەوە ك���ە خۆی لە ‪60‬‬ ‫تەختی تایبەتدا دەبینێتەوە‪ ،‬كردنەوەی‬ ‫هەری���ەك لەم بەش���انە گرنگ���ی زۆری‬ ‫بۆ هاواڵتیانی ش���اری سلێمانی دەبێت‬ ‫لەڕوی پێشكەش���كردنی خزمەتگوزارییە‬ ‫تەندروستییەكانەوە"‪.‬‬

‫فەیسبووك‪https://www.facebook.com/tandroostyt :‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫چەندێ لەو باسانەی لەبارەی سایکس ــ پیکۆوە دەکرێن دروستن؟‬ ‫جه‌بار قادر‬ ‫لەئایاری ‪ ٢٠١٦‬سەدەیەکی تەواو بەسەر‬ ‫مۆرکردنی رێکەوتننامەی سایکس ــ پیکۆدا‬ ‫تێدەپەڕێت‪ .‬ئ���ەم ڕێکەوتننامەیە لەبارەی‬ ‫دابەشکردنی میراتە ئاسیاییەکانی دەوڵەتی‬ ‫عوس���مانییەوە بو‪ .‬لەم س���ااڵنەی دواییدا‬ ‫باس‌و خواس���ێکی زۆر لەبارەی سایکس ــ‬ ‫پیکۆوە دەکرێن‪ ،‬کە بەشێکی زۆریان لەگەڵ‬ ‫راستییەکانی مێژودا یەك ناگرنەوە‪ .‬هەندێ‬ ‫کەس باس لەهەڵوەشاندنەوەی سنورەکانی‬ ‫س���ایکس ــ پیک���ۆ دەکەن وەک���و ئەوەی‬ ‫بەندەکانی لەکاتی خۆیدا جێبەجێ کرابن‌و‬ ‫واش���ی لێکدەدەنەوە کە ئەوە س���ایکس ــ‬ ‫پیکۆ بو بوە هۆی دانەمەزراندنی دەوڵەتی‬ ‫سەربەخۆی کوردس���تان‪ .‬دەبێت ئەمەش‬ ‫ئەوە بگەیەنێت کە بەدیوەکەی تردا ئەگەر‬ ‫ئ���ەم رێکەوتننامەیە هەڵبوەش���ێنرێتەوە‬ ‫ئەوا بەرهەمەکەی هەڵبەت���ە دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتی س���ەربەخۆی کوردستان دەبێت‪.‬‬ ‫با بزانی���ن ئەم بۆچونان���ە چەندێ لەگەڵ‬ ‫راس���تییەکانی مێژودا یەکدەگرنەوەو چەند‬ ‫دەیە دەبێت شتێك نەماوە بەنێوی سایکس‬ ‫ـــ پیکۆوە‪.‬‬ ‫بەپێی س���ایکس – پیکۆو ئەستەموڵ ‪،‬‬ ‫تەنگەکانی دەردەنێل‌و بس���فۆر‪ ،‬ویالیەتە‬ ‫ئەرمەنییەکان���ی دەوڵەت���ی عوس���مانی‌و‬ ‫باکوری کوردس���تان بۆ روس���یا دانرابون‬ ‫‪.‬بەش���ێکی فراوان���ی باش���ورو باش���وری‬ ‫رۆژهەاڵتی تورکیای ئەوڕۆش بۆ فرەنس���او‬ ‫بەریتانیا تەرخان کرابو‪ .‬باشوری رۆژئاواو‬ ‫بەشێکی گرنگی ناوەڕاستی ئەنادۆلیش بۆ‬ ‫ئیتالیا دانرا‪ .‬دەبوایە یۆنانیش پش���کێکی‬ ‫زۆری لەمیراتی عوسمانی لەئەزمیڕو تراقیا‬ ‫بەربکەوتایە‪ .‬تەنه���ا لەناوخۆی ئەنادۆڵدا‬ ‫چەن���د ناوچەیەكی بێکەڵ���ك هێڵرابونەوە‬ ‫ب���ۆ دەوڵەتی عوس���مانی یا ئ���ەو قەوارە‬ ‫سیاسییەی ش���وێنی دەگرتەوە‪ .‬تورکەکان‬

‫لەدژی ئ���ەم پرۆژانە بەتون���دی جەنگان‪.‬‬ ‫لەش���ەڕی گالیپۆل���ی” چەنەقەلع���ە” کە‬ ‫نزیکەی یەك س���اڵی خایاندا (‪ ١٩‬شوباتی‬ ‫‪ ١٩١٥‬ت���ا ‪ ٩‬کانون���ی دوەم���ی ‪)١٩١٦‬‬ ‫هێزی هاوپەیمانیان تێکش���کاندو ڕێگەیان‬ ‫لەداگیردنی ئەس���تەموڵ‌و دەردەنێل گرت‪.‬‬ ‫روس���یاش بەه���ۆی شۆڕش���ی ئوکتۆبەرو‬ ‫ڕێکەوتننامەی برێس���ت ــ لیتۆڤس���کەوە‬ ‫لەگ���ەڵ ئەڵمانیا لەش���ەڕو ڕێکەوتننامەی‬ ‫س���ایکس ــ پیکۆش کش���ایەوەو بەشەڕی‬ ‫نیوخ���ۆوە س���ەرقاڵ ک���را‪ .‬واتا دەس���تی‬ ‫لەئەستەموڵ‪ ،‬دەردەنێل‌و بسفۆر‪ ،‬ویالیەتە‬ ‫ئەرمەنیی���ەکان‌و باک���وری کوردس���تان‬ ‫هەڵگرت‪ .‬لەکاتی ش���ەڕی س���ەربەخۆیی‬ ‫تورکیاشدا کەمالییەکان هێزەکانی فرەنساو‬ ‫بریتانیایان لەباش���وری تورکی���ا دەرکرد‪.‬‬ ‫هەروەها هێزەکانی یۆنانیشیان لەئەزمیڕو‬ ‫ڕۆژئاوای تورکیاو ئیتالییەکانیان لەئەدەنە‬ ‫‪ ،‬کوشەداسی‌و قۆنیە وەدەرنا‪ .‬لەئابی‪١٩٢٠‬‬ ‫هاوپەیمانان پەیمانی سیڤەر لەگەڵ دەوڵەتی‬ ‫عوس���مانیدا بەس���ت‪ ،‬بەاڵم کەمالییەکان‬ ‫دانیان پێدا نەناو لەش���ەڕ ب���ەردەوام بون‬ ‫تا س���ەرکەوتنی کۆتاییان بەدەست هێناو‬ ‫پەیماننام���ەی لۆزانی���ان لەس���اڵی‪١٩٢٣‬‬ ‫لەگ���ەڵ هاوپەیماناندا م���ۆر کرد‪ ،‬کە دانی‬ ‫بەسەربەخۆیی تورکیای کەمالیدا ناو دوای‬ ‫چەند مانگێك (ل���ە‪ ٢٩‬ئوکتۆبەری‪)١٩٢٣‬‬ ‫کۆماری تورکیا راگەیاندرا‪ .‬ئەمانە بەشێکی‬ ‫گرنگ���ی رێکەوتننامەی س���ایکس ـــ پیکۆ‬ ‫ب���ون‪ ،‬هەندێکیان تەنها دوای دو س���اڵ‌و‬ ‫هەندێکی تریان دوای س���ێ ـــ چوار ساڵ‬ ‫سەروبن کران‌و ئەو هەمو گۆڕانکارییانەیان‬ ‫بەسەردا هات ‪.‬‬ ‫م���رۆڤ بۆی هەی���ە بپرس���ێت‪ :‬دەبێت‬ ‫ک���ێ عەقڵی بۆ ئ���ەوە بچێت ک���ە گوایە‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی س���نورەکانی” سایکس‬ ‫ـــ پیکۆ یا س���ەر لەنوێ ” داڕش���تنەوەی‬ ‫بەندەکانی مویەك لەسمێڵی کۆماری تورکیا‬ ‫دەکاتەوە؟ ئەم پرسیارە نەك هەر وەاڵمی‬ ‫پێناوێت‪ ،‬بەڵک���و بیرکردنەوە لەوروژاندنی‬ ‫بۆ خۆی جۆرێك لەفەنتازیایە ‪.‬‬ ‫خاڵێکی تری گرنگی س���ایکس ـــ پیکۆ‬ ‫دواڕۆژی بەش���ی ه���ەرە زۆری ویالیەت���ی‬ ‫موسڵ بو کە تا دەگەیشتە رەواندز خرابوە‬ ‫نێ���و زۆنی (‪ )A‬کە لەس���ەر نەخش���ەی‬ ‫هاوپێچی رێکەوتننامەک���ە دیارکرابو و بۆ‬ ‫فەڕەنس���ا دانرابو‪ .‬لێرەدا پێویستە ئاماژە‬ ‫بەوە بکەین کە بەش���ی هەرە زۆری لیوای‬ ‫کەرکوک بەشاری کەرکوکەوە خرابونە نێو‬

‫زۆنی (‪ ،)B‬کە لەحەیفاو عەککاوە بەسەر‬ ‫ئ���وردون‌و ویالیەتەکانی بەس���رەو بەغدادا‬ ‫درێژ دەب���وەوەو لەباکوری ویالیەتی بەغدا‬ ‫دەگەیش���تە سنورەکانی ئێران‪ ،‬بۆ ئینگلیز‬ ‫تەرخ���ان کراب���ون‪ ،‬واتا ه���ەر لەوکاتەوە‬ ‫بریتانیی���ەکان کەرکوکی���ان لەناوچەکانی‬ ‫دیکەی باشوری کوردستان دابڕی بو‪.‬‬ ‫ئینگلیزەکان زۆر چاویان لەس���ەر هەمو‬ ‫ویالیەتی موس���ڵ بو و بۆ هەلێك دەگەڕان‬ ‫کە دەس���تی بەس���ەردا بگرن‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫دوای ئەوەی روسیا لەشەڕو لەرێکەوتنامەی‬ ‫س���ایکس ـــ پێکۆش کش���ایەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫بەریتانیا نەیدەویس���ت هاوس���ێی ڕوس���یا‬ ‫بێت‪ .‬بۆیە لەدواڕۆژانی ش���ەڕدا هەڵمەتی‬ ‫داگیرکردنی ویالیەتی موسڵیان پەرە پێداو‬ ‫دوای ئاگربەستی مۆدروس شاری موسڵیان‬ ‫داگیرکردو رۆژ لەدوای ڕۆژ شوێنپێی خۆیان‬ ‫لەهەم���و ویالیەتی موس���ڵ قای���م دەکرد‪.‬‬ ‫لێرەوە کێش���ەی موس���ڵ لەنێوان تورکیاو‬ ‫بەریتانی���ا (لەپاڵش���یدا عێراق) دەس���تی‬ ‫پێکرد‪ .‬تورکەکان داگیرکردنی موس���ڵیان‬ ‫لەالی���ەن بریتانییەکان���ەوە بەناقانون���ی‬ ‫لەقەڵ���ەم دەدا‪ ،‬چونکە لەدوای راگەیاندنی‬ ‫ئاگربەس���ت داگیرکرابو‪ .‬بەپێی بەندەکانی‬ ‫ئاگربەس���تەکە دەبوایە هێزە شەڕکەرەکان‬ ‫لەشوێنی خۆیان نەجوڵێن‌و هێرش نەبەن‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم پاکانەی بەریتانیا ب���ۆ داگیرکردنی‬ ‫موس���ڵ بەندی (‪ )٧‬ئاگربەستەکە بو‪ ،‬کە‬ ‫رێگ���ەی دەدا بەهێ���زی هاوپەیمانان ئەو‬ ‫ش���وێنانە داگیر بکەن ک���ە گرنگ بون بۆ‬ ‫ئاسایش���ی هێزەکانی���ان‪ .‬لەهەمان کاتداو‬ ‫بەر لەوەش ئینگلی���زەکان لەهەوڵەکانیان‬ ‫لەگ���ەڵ فرەنس���ییەکان بەردوامب���ون‬ ‫ب���ۆ ناچارکردنی���ان ب���ۆ دەس���تهەڵگرتن‬ ‫لەموس���ڵ‪ .‬لەئەنجامدا فرەنسییەکان ناچار‬ ‫ک���ران دان بەخواس���تەکانی بریتانی���ادا‬ ‫لەموس���ڵ بنێن‪ ،‬بەتایبەت���ی لەنەوتەکەی‪.‬‬ ‫لەبەرامبەردا ئینگلیزەکان سۆزی ئەوەیان‬ ‫دا کە بەش���ی فرەنس���ا لەو نەوتە بدەن‪.‬‬ ‫لەکۆتاییدا تورکەکانیش ناچارکران دەست‬ ‫لەداواکارییەکانیان هەڵبگرن‌و رێکەوتننامەی‬ ‫حوزەیران���ی ‪ ١٩٢٦‬لەگەڵ بریتانیاو عێراق‬ ‫مۆر بکەن ‪.‬‬ ‫لێرەدا ش���ایانی ئام���اژە پێکردنە کاتێ‬ ‫سەرۆک وەزیرانی فرەنسا جۆرج کلیمەنسۆ‬ ‫لەس���اڵی ‪ ١٩١٨‬داوای لەسەرۆک وەزیرانی‬ ‫بەریتانیا لوید ج���ۆرج کرد کە هەردوالیان‬ ‫جارێکی دیکە دان بەڕێکەوتننامەی سایکس‬ ‫ــ پیکۆدا بنێن‪ ،‬لوید جۆرج داخوازییەکەی‬

‫یەکێ لەپاکانەکانی‬ ‫ئەم رۆژانەی کورد بۆ‬ ‫دانەمەزراندنی دەوڵەتی‬ ‫سەربەخۆی کوردستان‬ ‫لەدوای شەڕی یەکەمی‬ ‫جیهانی ڕێکەوتننامەی‬ ‫سایکس ـــ پێکۆیە‪.‬‬ ‫ئەمەش وەکو زۆر‬ ‫لەقسەو باسەکانی‬ ‫دیکەی بژاردەی کوردی‬ ‫بنەمایەکی زانستی‬ ‫نیەو بەڵگە مێژوییەکان‬ ‫پشتڕاستی ناکەنەوە‬ ‫کلیمەنس���ۆی پشتگوێ خس���ت‌و بەچەند‬ ‫ئاڵوگۆڕێکی گرنگ���ەوە گرێیدا کە تایبەت‬ ‫بون بەویالیەتی موس���ڵ‌و فلەس���تینەوە‪،‬‬ ‫بۆیە کلیمەنسۆ بەناچاری دانی بەمافەکانی‬ ‫بریتانیادا نا لەموس���ڵ‪ ،‬هەرچەندە زۆر زو‬ ‫بۆی دەرک���ەوت کە هەڵەیەک���ی گەورەی‬ ‫ک���ردوە‪ ،‬بەاڵم تازە کار ل���ەکار ترازا بو و‬ ‫بەریتانی���ا ئامادە نەبو بەهیچ ش���ێوەیەك‬ ‫لەپالنەکانی لەبارەی موس���ڵەوە پاش���گەز‬ ‫ببێتەوە‪ ،‬بە تایبەتی ئەوەی بەباش دەزانی‬ ‫کە فرەنس���ا بەش���ەکەتی لەش���ەڕ هاتۆتە‬ ‫دەرێ‌و ئەمەش باش���ترین هەلە بۆ ئەوەی‬ ‫خواستەکانی خۆی بەسەریدا بسەپێنێ ‪.‬‬ ‫ئەگەر بەریتانیا دوای دو ساڵ لەمۆرکردنی‬ ‫س���ایکس ـــ پیک���ۆ ئام���ادە نەبوبێ دان‬ ‫بەهەم���و خاڵەکانیدا بنێ‪ ،‬ئێس���تا کە نە‬

‫بریتانیاو فرەنسا لەڕۆژهەاڵتن‌و نە ئەوەندە‬ ‫دەس���تیان بەس���ەر ناوچەک���ەدا دەڕوات‬ ‫کێ باس لەس���ایکس ــ پیکۆو سەرلەنوێ‬ ‫داڕشتنەوەی دەکات؟‬ ‫دوا خاڵ کە دەمەوێ لێرەدا ئاماژەی پێ‬ ‫بکەم ستاتوی فلەستین بو لەڕێکەوتننامەکە‪.‬‬ ‫بەپێی سایکس ـــ پیکۆ بەشێکی فلەستین‬ ‫دەبوایە ستاتویەکی نێودەوڵەتی پێبدرێت‪،‬‬ ‫روس���یاش مافی ئەوەی هەب���و الیەنگرانی‬ ‫کڵیس���ای ئەرسەدۆکس���ی لەوێ بپارێزێ‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی دیک���ە بەتایبەت���ی بەندەرەکانی‬ ‫حەیفاو عەککا بەش���ێک بون لەزۆنی (‪)B‬‬ ‫کە لەسەرەوە ئاماژەی پێکراو بۆ بەریتانیا‬ ‫تەرخ���ان کرابون‪ .‬ئەوەی ڕویدا لەس���اڵی‬ ‫‪ ١٩١٧‬وەزی���ری دەرەوەی بەریتانی���ا لۆرد‬ ‫بلفۆڕ پەیمانی دا بەنوێنەری زایۆنیستەکانی‬ ‫بەریتانی���ا ب���ارۆن رۆچێلد ک���ە بەریتانیا‬ ‫هاوس���ۆزەو پش���تگیری ل���ەوە دەکات کە‬ ‫جوەکان لەفلەس���تین دەوڵەتێك بۆ خۆیان‬ ‫دروس���ت بکەن‪ ،‬بەم ش���ێوەیە س���تاتوی‬ ‫نێودەوڵەتی فلەستین‌و قودس ـ ئۆرشەلیم‬ ‫پشتگوێ خراو هێزەکانی بەریتانیا لەساڵی‬ ‫‪ ١٩١٨‬شارەکەیان داگیرکردو بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫خۆی���ان تێدا دامەزران���د‪ .‬جوەکانیش رۆژ‬ ‫ل���ەدوای رۆژ لەدامەزراندن���ی دەوڵەتەکەی‬ ‫خۆیان نزیک دەبونەوەو لەدوای کشانەوەی‬ ‫بریتانییەکان‌و شەڕەکانیان لەگەڵ عەرەبدا‬ ‫ناوچەیەکی فراوانیان خس���تە س���ەر ئەو‬ ‫دەوڵەتە‪ ،‬نە گوێیان بەسایکس ــ پیکۆداو‬ ‫نە ه���ات‌و هاواری ع���ەرەب لەپالنەکانیان‬ ‫پاش���گەزی کردنەوە‪ .‬ئەوەشی پەیوەندی‬ ‫بەس���ۆزو پەیمانی دامەزراندنی دەوڵەتێکی‬ ‫عەرەب���ی ی���ا کۆنفیدیرالییەک���ی عەرەبی‬ ‫سەربەخۆوە هەبو‪ ،‬ئەوا چیرۆکێکی درێژەو‬ ‫ئێرە جێگەی باسکردنی نیە‪.‬‬ ‫دوابەدوای ش���ەڕی دوەمی جیهانی ئەو‬ ‫ناوچە عەرەبییانەی لەس���ایکس ـــ پیکۆدا‬ ‫ئاماژەیان پێکرابو ” س���ەربەخۆیی ” یان‬ ‫بەدەس���ت هێنا‪ .‬ئەمانە کۆمەڵێ دەوڵەتی‬ ‫ناسروش���تی‌و پڕ لەئاڵۆزی‌و قەیران بون‪،‬‬ ‫کە پێناس���ەی دەوڵەتی شکستخواردو پڕ‬ ‫بەپێستیانە‪ .‬ئەم دەوڵەتانە لەهیچ بوارێکدا‬ ‫س���ەرکەوتو نەب���ون‪ ،‬بونە ه���ۆی دەیان‬ ‫کارەس���اتی مرۆیی‌و گەالن���ی ناوچەکەیان‬ ‫توشی نەهامەتی‌و ماڵوێرانی زۆر کردوە ‪.‬‬ ‫بەوتەیەک���ی دیکە دەمێک���ی دورودرێژە‬ ‫ش���تێك نەماوە بەنێوی سایکس ـــ پیکۆو‬ ‫ش���تێکیش لەئ���ارادا نەبێ ن���ە کەس بیر‬ ‫لەهەڵوەش���اندنەوەی دەکات‌و نە کەسیش‬

‫لەهەوڵی سەرلەنوێ داڕشتنەوەیدا دەبێت‪.‬‬ ‫ئەوەی دەبێت دونی���ا بیری لێ بکاتەوە‬ ‫ئەوەی���ە کە کات���ی ئەوە هات���وە گەالنی‬ ‫ناوچەکە لەدەس���ت ڕژێم���ی دیکتاتۆری‌و‬ ‫گروپی خوێنڕێ���ژو بیری توندڕەوی ئاینی‌و‬ ‫مەزەبی‌و رەگەزپەرستی ڕزگاربکرێن ‪.‬‬ ‫بیرۆک���ەی دابەش���کردنی دەوڵەتان���ی‬ ‫ناوچەکە ‪ ،‬کە بونەتە هۆی ناسەقامگیری‌و‬ ‫شەڕو پێکدادان‪ ،‬لەسەر بنەمای ئەتنیکی‌و‬ ‫مەزەب���ی باس���ێکی ن���وێ نیی���ە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەهەفتاکان���ەوە هاتۆت���ە کای���ەوەو هیچ‬ ‫پەیوەندی بەس���ایکس ــ پیک���ۆوە نیە ‪.‬‬ ‫هەوڵ���ی هەمو کورد دەبێ���ت بۆ ئەوە بێت‬ ‫کە ئەو دەوڵەتان���ە دابەش ببن بۆ ئەوەی‬ ‫ڕزگاری بێت لەجینۆس���ایدو ش���ۆڤێنیزمی‬ ‫گەالن���ی سەردەس���ت‌و ببێ���ت بەخاوەنی‬ ‫خاکەکەی خۆی ‪.‬نەک سەردارانی شانازی‬ ‫بەوەوە بکەن کە ئەوە ئەوان بون لەدوای‬ ‫‪ ٢٠٠٣‬نەیانهێشت عێراق ” هەڵبوەشێتەوەو‬ ‫س���ەرلەنوێ بنیاتیان نایەوە!!!”‪ .‬هەندێ‬ ‫هێزی کوردیش لەس���وریا دوای ئەو هەمو‬ ‫کارەس���اتە هەم���ان بال���ۆرە لێدەدەنەوە‬ ‫‪.‬ڕەنگبێ کێش���ەی س���ەرەکی ئێمە لێرەدا‬ ‫بێت‪ ،‬نەک لەسایکس ــ پیکۆو پیالنەکانی‬ ‫دوژمنانی کوردو کوردستاندا بێت ‪.‬‬ ‫یەکێ لەپاکانەکان���ی ئەم رۆژانەی کورد‬ ‫ب���ۆ دانەمەزراندنی دەوڵەتی س���ەربەخۆی‬ ‫کوردستان لەدوای شەڕی یەکەمی جیهانی‬ ‫ڕێکەوتننامەی سایکس ـــ پێکۆیە ‪ .‬ئەمەش‬ ‫وەکو زۆر لەقسەو باسەکانی دیکەی بژاردەی‬ ‫ک���وردی بنەمایەکی زانس���تی نیەو بەڵگە‬ ‫مێژویی���ەکان پشتڕاس���تی ناکەنەوە‪ .‬ئەم‬ ‫لێکدانەوەیە راکردنە لەراس���تییە تاڵەکانی‬ ‫مێژومان‌و ترس���ی خۆ بینین���ە لەئاوێنەی‬ ‫مێ���ژودا وەک���و ئەوەی هەی���ە‪ ،‬نەك وەک‬ ‫ئەوەی دڵ دەیخ���وازێ‪ ،‬هەروەها داننەنانە‬ ‫بەو راس���تییە س���ادەیەدا کە کورد نە بەر‬ ‫لەش���ەڕی یەکەمی جیهانی‪ ،‬نە لەدوای ئەو‬ ‫ش���ەڕەو نە لەڕۆژی ئەوڕۆشدا پرۆژەیەکی‬ ‫نەتەوەیی ڕاستەقینەو هەمەالیەنەی نەبوەو‬ ‫نیە بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی س���ەربەخۆی‬ ‫کوردس���تان‪ .‬بەدیوێک���ی ت���ردا ب���اس‌و‬ ‫خواس���ی س���ایکس ــ پیکۆو زۆر هۆکاری‬ ‫دیک���ە هەوڵێکە بۆ داپۆش���ینی هەڵەکانی‬ ‫س���ەردارانی ک���ورد لەڕابردو و ئێس���تاداو‬ ‫تۆمەتبارکردنی ئەوانی دیکەیە کە هەمیشە‬ ‫کارەساتیان بەسەر کوردا هێناوەو پیالنیان‬ ‫لەدژی گێڕاوەو ئەمیش بۆ خۆی هەمیش���ە‬ ‫قوربانییەکی بێ گوناە‌و بێ زەواڵ بوە‪.‬‬

‫‪ 100‬ساڵ سه‌ركوتكردن‌و ناعه‌داله‌ت ‌ی چیمان كردو چیان كرد؟‬

‫فارس نه‌ورۆڵی‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ له‌مه‌س���ه‌له‌یه‌ك یان روداوێك‬ ‫تێبگه‌ین پێویس���ته‌ بگه‌رێیینه‌وه‌ بۆ مێژو‬ ‫و ره‌گوڕیش���ه‌ی‌ ئه‌و روداوه‌و ئه‌و روداوه‌ی‌‬ ‫كاریگ���ه‌ری‌ بۆ ماوه‌ی‌ ‪ 100‬س���اڵ له‌س���ه‌ر‬ ‫كورد دان���ا رێكه‌وتنی‌ س���ایكس‪-‬پیكۆ بو‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ له‌س���ه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ بوه‌ستین‬ ‫پێویس���ته‌ مێژوی‌ ئه‌م روداوه‌ بخوێنینه‌وه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی‌ له‌هۆكاره‌كانی‌ تێبگه‌ین پێویسته‌‬ ‫ئێستاش بیخوێنینه‌وه‌و ده‌ركی‌ ئاینده‌شی‌‬ ‫پێبكه‌ین‪ 2016/5/16 .‬س���ه‌د ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫ناعه‌داله‌تی‌‌و س���ته‌مكاریدا تێده‌په‌ڕێت كه‌‬ ‫دو نه‌خشه‌س���ازی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ زلهێزه‌كان‬ ‫س���ایكس‪-‬پیكۆ داڕێژه‌ری‌ ئه‌و نه‌خش���ه‌یه‌‬ ‫بون ئه‌و دو نه‌فره‌تیه‌ بونه‌ هۆكاری‌ س���ه‌د‬ ‫س���اڵ به‌دبه‌ختی‌ بۆ ك���ورد‪ .‬رێككه‌وتنی‌‬ ‫س���ایكس‪-‬پیكۆ رێككه‌وت���ن بوه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫دابه‌ش���كردنی‌ میرااتی‌ پیاوه‌ نه‌خۆش���ه‌كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت���ی‌ عوس���مانی‌ له‌نێوان (روس���یا‪-‬‬ ‫فه‌ره‌نس���ا‪ -‬به‌ریتانیا)دا‪ ،‬ئه‌و دابه‌شكردنه‌‬ ‫ته‌نها له‌س���ونگه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندی‌ پاوانخوازی‌‬ ‫زلهێ���زه‌كان بوه‌ دور له‌هی���چ ئیعتیبارێكی‌‬ ‫تر‪ .‬ئه‌م رێككه‌وتنه‌ درێ���ژه‌ی‌ رێككه‌وتنی‌‬ ‫قس���تنتینیه‌ی‌ س���اڵی‌ ‪1915‬ه‌ له‌نێ���وان‬ ‫(روس���یا‪ -‬فه‌ره‌نس���ا‪ -‬به‌ریتانیا)دا به‌پێی‌‬ ‫ئه‌م رێككه‌وتننامه‌ی���ه‌ پایته‌ختی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫عوسمانی‌ نۆكه‌ندی‌ ستراتیجی‌ توركیا بدرێته‌‬ ‫روسیا‪ ،‬س���وریاو به‌ریتانیا قوبرس‌و میسر‬ ‫بخرێته‌ ژێرده‌سه‌اڵتی‌ خۆیه‌وه‌ به‌اڵم له‌ساڵی‌‬

‫‪ 1916‬له‌چوارچێوه‌ی‌ رێككه‌وتنی‌ سایكس‪-‬‬ ‫پیك���ۆ نه‌خش���ه‌كه‌ گۆڕاو نه‌خش���ه‌ی‌ نو ‌ێ‬ ‫داڕێژرای���ه‌وه‌‪ .‬به‌پێی‌ ئه‌م رێككه‌وتنتنامه‌یه‌‬ ‫روس���یا چه‌ند ش���ارێكی‌ كوردی‌ له‌ناو ئه‌م‬ ‫س���نوره‌ی‌ توركیای‌ ئێس���تادا پێ���درا بو‬ ‫فه‌ڕه‌نس���اش ویالیه‌تی‌ موس���ڵ‌و به‌ش���ێك‬ ‫له‌خاك���ی‌ توركی���ای‌ پێدرابو ك���ه‌ ده‌كاته‌‬ ‫ئام���اده‌ی‌ ئێس���تا به‌ریتانیاش به‌ش���ێكی‌‬ ‫میزۆپۆتامی���او به‌غداو حه‌یفاو عه‌كاش���ی‌‬ ‫به‌ركه‌وت هه‌رچه‌نده‌ بڕیاربو فه‌له‌ستینیش‬ ‫بخرێت���ه‌ ژێ���ر چاودێ���ری‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌وه‌‬ ‫هه‌روه‌ه���ا به‌ن���ده‌ری‌ ئه‌س���كه‌نده‌رییه‌‬ ‫به‌نده‌رێك���ی‌ ئازاد بێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم رێكه‌وتنی‌‬ ‫س���ایكس بیك���ۆ دوای‌ ‪ 1916‬جێبه‌ج���ێ‌‬ ‫نه‌ك���را وه‌ك هێ���زی‌ ده‌وڵه‌ت���ی‌ توركیای‌‬ ‫ئێس���تا كه‌ به‌پێی‌ رێكه‌وتنی‌ سایكس بیكۆ‬ ‫بونی‌ نیه‌ دابه‌ش���كراوه‌ له‌نێوان (روس���یا‪-‬‬ ‫فه‌ره‌نسا‪ -‬به‌ریتانیا) دوای‌ شه‌ڕ توركه‌كان‬ ‫به‌رابه‌رایه‌ت���ی‌ كه‌مال ئه‌تات���ورك توانی‌‬ ‫توركیا به‌م شێوه‌ی‌ ئێستا دروست بكرێت‪.‬‬ ‫نه‌خش���ه‌ی‌ س���ایكس پیكۆ له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‬ ‫خۆیان بگۆڕن ویالیه‌تی‌ موس���ڵ كه‌ درابو‬ ‫به‌فه‌ره‌نس���ا له‌الیه‌ن به‌ریتانیاوه‌ داگیراكرا‪.‬‬ ‫پاش گرێدانی‌ ویالیه‌تی‌ موس���ڵ به‌به‌غداو‬ ‫به‌سره‌ بۆیه‌ به‌ریتانیا توانی‌ عێراق‌و میسر‬ ‫داگیربكات‌و ده‌ست به‌سه‌ر فه‌له‌ستینیشدا‬ ‫بگرێت دواتر پشتگیری‌ په‌یمانی‌ بتلفۆردی‌‬ ‫كرد به‌وه‌ی‌ به‌ش���ێك له‌و ناوچه‌یه‌ بدرێته‌‬ ‫جوله‌كه‌ بۆئ���ه‌وه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ ئیس���رائیلی‌‬ ‫له‌سه‌ر دابمه‌زرێنێت دواتر داوی‌ سه‌ركه‌وتنی‌‬ ‫به‌لشه‌فیه‌كان به‌س���ه‌ر روسیای‌ قه‌یسه‌ردا‬ ‫روس���یا له‌س���ایكس پیكۆ هات���ه‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ناوه‌ڕۆكی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ش���ی‌ ئاشكرا كرد‬ ‫دوات���ر له‌س���اڵی‌ ‪ 1923‬رێككه‌وتنی‌ لۆزان‬ ‫په‌یماننامه‌ی‌ س���یڤه‌ر له‌ناو ب���را كۆماری‌‬ ‫توركیا دانی‌ پێدانرا توركیاش ده‌ستبه‌رداری‌‬ ‫ئه‌و ناوچانه‌ بو كه‌ به‌ش���ێك بو له‌ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫عوسمانی‌‪ ،‬كوردستانیش به‌پێی‌ رێككه‌وتنی‌‬ ‫سایكس پیكۆی‌ ساڵی‌ ‪ 1916‬رۆژئاواو باكورو‬ ‫باش���وری‌ پێكه‌وه‌ ده‌هێش���ته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ئه‌رش���یفی‌ ئینگلیزه‌كاندا كه‌ له‌كۆنوسی‌‬

‫كۆنفرانس���ێكدا س���ه‌باره‌ت به‌س���نور ‌ی‬ ‫جوگرافیای‌ موسل كه‌ له‌‪8‬ی‌ مارتی‌ ‪1926‬‬ ‫رێكیانخس���تبو ئه‌نجامی‌ كاری‌ كۆمسیۆنی‌‬ ‫موسل ده‌ریخس���تبو كه‌ خه‌ڵكی‌ پارێزگاكه‌‬ ‫زیاتر به‌هۆكاره‌ ئابوریه‌كانه‌وه‌ ده‌جوڵێنه‌وه‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ش له‌كاتێك���دا ب���و كۆمس���یۆنه‌كه‌‬ ‫پێیوابو دانیشتوانی‌ ویالیه‌ته‌كه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫به‌هۆی‌ بنه‌م���ا ئه‌تنیه‌كانه‌وه‌ هه‌ڵوێس���ت‬ ‫وه‌رده‌گ���رن‌و چاره‌نوس���ی‌ پارێزگاكه‌ی���ان‬ ‫دیاریده‌ك���ه‌ن ئه‌نجامێك���ی‌ دیك���ه‌ش كه‌‬ ‫كۆمس���یۆنه‌كه‌ ئه‌وه‌ به‌پارێزگاكانی‌ به‌غداو‬ ‫به‌س���ره‌ له‌ڕوی‌ ئابوریه‌وه‌ به‌بێ‌ پارێزگای‌‬ ‫موسڵ ناژی‌‌و وابه‌سته‌ی‌ به‌غداو به‌سره‌یه‌و‬ ‫له‌ڕوی‌ ده‌غڵ‌ودانه‌وه‌ كه‌ له‌موس���ل به‌رهه‌م‬ ‫ده‌ه���ات هه‌روه‌ه���ا ئه‌و كۆمس���یۆنه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌راپۆرته‌ك���ه‌ی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا بو كه‌ ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ی‌ ناكۆكی‌ له‌سه‌ر له‌روی‌ یاساییه‌وه‌‬ ‫به‌ش���ێكه‌ له‌خاكی‌ توركیا هیچ كێشه‌یه‌ك‬ ‫نی���ه‌ ل���ه‌وه‌ی‌ وه‌ك به‌ش���ێكی‌ دانه‌بڕاوی‌‬ ‫خاكی‌ ئه‌و واڵته‌ س���ه‌یر بكرێت‌و سه‌ره‌ڕای‌‬ ‫هه‌بونی‌ هه‌ندێك تێبینی‌ ئینگلیزه‌كان هه‌تا‬ ‫ئه‌وكات���ه‌ی‌ توركی���ا واز له‌مافه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌موس���ڵ ده‌هێنێت‌و ده‌كرێت‬ ‫هێڵی‌ س���وری‌ برۆكس���ل وه‌ك ئه‌نجامێكی‌‬ ‫لۆژیكی‌ سه‌یر بكرێت‪ ،‬به‌گوێره‌ی‌ گوزارشته‌‬ ‫جیاوازه‌كانی‌ كۆمسیۆن ئه‌گه‌ر دانیشتوانی‌‬ ‫ویالیه‌تی‌ موسل ته‌نها خاك به‌بنه‌ما بگرن‬ ‫ئه‌وان زیاتر له‌گه‌ڵ توركیا ده‌یانه‌وێت بژین‬ ‫نه‌ك عێ���راق یه‌كێكی‌ دیك���ه‌ له‌به‌نده‌كانی‌‬ ‫راپۆرته‌ك���ه‌ی‌ كۆمس���یۆن ك���ه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ به‌دانیش���توانی‌ ویالیه‌تی‌ موس���ڵ‬ ‫ده‌توانن له‌هه‌ندێك هه‌لومه‌رجی‌ دیاریكراودا‬ ‫له‌جیات���ی‌ س���ه‌روه‌ری‌‌و ده‌س���ه‌اڵتداری‌‬ ‫عه‌ره‌ب ده‌س���ه‌اڵتداری‌ ت���ورك قبوڵبكه‌ن‬ ‫به‌گوێ���ره‌ی‌ ئ���ه‌وه‌ ئه‌گه‌ر له‌گ���ه‌ڵ كۆتایی‌‬ ‫هاتنی‌ رێككه‌وتننامه‌ی‌ عێ���راق‌و به‌ریتانیا‬ ‫مانای‌ كۆمه‌ڵ���ه‌ی‌ گه‌النی���ش كۆتاییهات‌و‬ ‫تائه‌وكات���ه‌ش ماف���ه‌ په‌س���ه‌ندكراوه‌كانی‌‬ ‫كورده‌كان جێبه‌جێ‌ نه‌ك���را ئه‌گه‌ر خه‌ڵك‬ ‫ویس���تی‌ ده‌كرێ���ت به‌ڕێوه‌بردن���ی‌ ویالتی‌‬ ‫موس���ل راده‌س���تی‌ تورك���ه‌كان بكرێته‌وه‌‬

‫ئێمه‌ سه‌د ساڵه‌ ته‌نهاین‬ ‫سه‌د ساڵه‌ ده‌مانكوژن‬ ‫سه‌د ساڵه‌ یه‌كتر‬ ‫ده‌كوژین پێویسته‌ دوای‌‬ ‫سه‌د ساڵ به‌ئاقڵی‌‬ ‫بیربكه‌ینه‌وه‌و بڕیار بده‌ین‬ ‫یه‌ك نه‌كوژین الپه‌ڕه‌یه‌كی‌‬ ‫نوێ‌ به‌دیدێكی‌ نوێ‌‬ ‫هه‌ڵبده‌ینه‌وه‌ یه‌كڕیزییه‌ك‬ ‫دروست بكه‌ینه‌وه‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪ 1932‬ده‌س���ه‌اڵتی‌ به‌رێوه‌بردنیان‬ ‫كۆتای���ی هات به‌رواڵه‌ت عێراق وه‌ك یه‌كه‌م‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ س���ه‌ربه‌خۆی‌ عه‌ره‌ب له‌مه‌یدانی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی���دا ده‌رك���ه‌وت ت���ا ئه‌وكاته‌ش‬ ‫مه‌رجه‌كانی‌ كۆمس���یۆنی‌ موسل جێبه‌جێ‌‬ ‫نه‌ك���ران‪ ،‬ل���ه‌دوای‌ رێككه‌وتن���ی‌ ل���ۆزان‬ ‫كوردستان بو به‌چوار پارچه‌ هه‌رپاچه‌یه‌ك‬ ‫خرای���ه‌ س���ه‌ر ده‌وڵه‌تێ���ك له‌نه‌ته‌وه‌كانی‌‬ ‫عه‌ره‌ب‌و تورك‌و فارس باشوری‌ كوردستان‬ ‫لكێنرا به‌عێراق���ه‌وه‌‪ .‬هۆكاره‌كانی‌ لكاندنی‌‬ ‫باشوری‌ كوردستان به‌عێراقه‌وه‌ بریتیه‌ له‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬پێداویس���تیه‌كانی‌ گواس���تنه‌وه‌و‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ ئیداره‌ی‌ به‌ریتانی‌ بۆ حوكمی‌‬ ‫ناوچه‌یی‌‬ ‫‪ -2‬له‌به‌رچاوگرتنی‌ هاوسه‌نگی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫مه‌زهه‌بی‌‬

‫‪ -3‬مه‌سه‌له‌ی‌ ئابوری‌‌و نه‌وت‬ ‫‪ -4‬مه‌سه‌له‌‌ ستراتیجیه‌كان‬ ‫له‌ماوه‌ی‌ ‪ 100‬س���اڵدا ئه‌وان چیان كردو‬ ‫ئێمه‌ چیمان كردو دوای‌ س���ه‌د س���اڵ چی‌‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ئه‌وان واته‌ داگیركه‌ران له‌ماوه‌ی‌ ‪100‬‬ ‫ساڵ چیان پێكرا به‌رامبه‌ر گه‌لی‌ كوردستان‬ ‫له‌هه‌مو رویه‌كه‌وه‌ كردیان س���ڵیان له‌هیچ‬ ‫نه‌كرده‌وه‌ له‌خودا له‌ئه‌خالق له‌مافی‌ مرۆڤ‬ ‫داگیرك���ه‌ران نه‌ هاوئاین‌و ن���ه‌ مرۆڤبونیان‬ ‫نه‌خوێندنه‌وه‌ هه‌مو هێزیان بۆ س���ڕینه‌وه‌ی‌‬ ‫بونی‌ گه‌ل���ی‌ كورد بو له‌هه‌م���و رویه‌كه‌وه‌‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ر ئه‌م���ه‌دا گه‌ل���ی‌ كوردس���تان‬ ‫له‌خه‌باتێكی‌ س���ه‌ختی‌ به‌رده‌وام روبه‌ڕوی‌‬ ‫ئه‌م هێرش‌و سته‌مكاریه‌ بوه‌وه‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫قوربانیم���ان له‌پێناو كوردبوندا به‌خش���ی‌‬ ‫س���ه‌ره‌نجام دوای‌ ‪ 100‬ساڵ كورد نه‌كه‌وت‌و‬ ‫به‌پێ���وه‌ مایه‌وه‌ واته‌ جه‌نگی‌ بون (وجود)‬ ‫ی برده‌وه‌ ئێس���تا جه‌نگی‌ س���نور ده‌كات‬ ‫به‌اڵم پێویسته‌ گه‌لی‌ كوردستان‌و سیاسی‌‌و‬ ‫رۆش���نبیره‌كانی‌ پێداچون���ه‌وه‌ ب���ه‌م ‪100‬‬ ‫س���اڵه‌دا بكه‌نه‌وه‌ به‌تایبه‌تی‌ په‌نجه‌ بخه‌نه‌‬ ‫سه‌ر خاڵه‌ الوازه‌كان بزانین الوازترین خاڵی‌‬ ‫كوردو شۆڕشه‌كانی‌ چی‌ بوه‌ به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك���ه‌ خاڵ���ی‌ الوازی‌ ئێمه‌یه‌ یه‌كتر‬ ‫قب���وڵ نه‌ك���ردن‌و یه‌كتركوش���تن‌و ئیره‌یی‌‬ ‫سیاس���ی‌ خاڵی‌ الوازو به‌دبه‌ختی‌ كوردبوه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ڕوی‌ ئه‌خالقی���ه‌وه‌ بخوێندرێته‌وه‌‬ ‫قوربانیه‌كانی‌ نێوان خۆمان‌و شه‌ڕی‌ براكان‬ ‫زۆر كه‌متر نین له‌و قوربانیانه‌ی‌ به‌ده‌ستی‌‬ ‫داگیركه‌ران كراوه‌ ئه‌م یه‌كتر ره‌تكردنه‌وه‌یه‌‬ ‫تائێس���تاش ماوه‌و ئه‌م قه‌یرانه‌ی‌ ئێستای‌‬ ‫هه‌رێم هه‌ڵگری‌ هه‌مان ڤایرۆس���ی‌ ‪ 100‬ساڵ‬ ‫پێش ئێستایه‌ ئێمه‌ ئه‌گه‌ر سه‌یری‌ گه‌النی‌‬ ‫ناوچه‌ك���ه‌ بكه‌ی���ن جوله‌ك���ه‌ وه‌ك نمونه‌‬ ‫وه‌ربگرین ئه‌وان ئه‌و میلله‌ته‌ن كه‌ كه‌مترین‬ ‫كه‌سیان به‌ده‌ستی‌ یه‌كتر كوژراون پێده‌چێت‬ ‫كوردی���ش ئه‌و میلله‌ته‌ بێت كه‌ زۆرترینمان‬ ‫له‌یه‌ك كوش���توه‌ رۆماننوس���ی‌ ئیسرائیلی‌‬ ‫(ئامۆزن���ۆز) كاتێ���ك مێژوی‌ ئیس���رائیل‬ ‫ده‌گێرێته‌وه‌ باس ل���ه‌وه‌ ده‌كات به‌درێژایی‌‬ ‫سه‌دساڵی‌ رابردو ژماره‌ی‌ ئه‌و جوله‌كانه‌ی‌‬

‫به‌ده‌س���تی‌ جوله‌كه‌یه‌كی‌ تر كوژراوه‌ له‌ ‪40‬‬ ‫جوله‌كه‌ زیاتر نین واته‌ جوله‌كه‌ به‌درێژای ‌ی‬ ‫یه‌ك سه‌ده‌ كه‌متر له‌ ‪ 40‬كه‌سیان له‌یه‌كتر‬ ‫كوش���توه‌ ئه‌ی‌ كورد له‌ماوه‌ی‌ س���ه‌ده‌یه‌ك‬ ‫چه‌ند كه‌س���ی‌ له‌ی���ه‌ك كوش���توه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫جوله‌ك���ه‌دا جێگه‌ی‌ ب���ه‌راورد نیه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫س���ه‌یری‌ مێژوی‌ كورد بكه‌ی���ن گه‌لی‌ كورد‬ ‫له‌نێوان دو عه‌ش���ره‌تدا له‌نێوان دو حزب‌و‬ ‫س���ێ‌ حزب‌و چوار حزبدا له‌كه‌مترین كاتدا‬ ‫زۆرتری���ن قوربانی‌ لێكه‌وتۆته‌وه‌ بۆیه‌ دوای‌‬ ‫سه‌د س���اڵ ئه‌و خاڵه‌ی‌ ده‌ستی‌ بۆ به‌رین‬ ‫ئه‌م یه‌كتر كوشتن‌و یه‌كتر قوبوڵنه‌كردنه‌یه‌‬ ‫كه‌ پێویسته‌ سیاسی‌‌و توێژه‌كان‌و ناوه‌نده‌‬ ‫جیاجیاكان قسه‌ی‌ له‌سه‌ر بكه‌ن چونكه‌ تا‬ ‫ئه‌م خاڵه‌ چاره‌سه‌ر نه‌كه‌ین شكستی‌ چه‌ند‬ ‫باره‌مان ده‌بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ مایه‌ی‌ به‌دبه‌ختیه‌‬ ‫ئێمه‌ بیرناكه‌ینه‌وه‌ هه‌میش���ه‌ له‌دو دۆخدا‬ ‫ده‌ژین یان مه‌ستی‌ سه‌ركه‌وتنین یان تااڵوی‌‬ ‫شكس���ت‌و نائومێدی‌ ده‌چێژین بۆیه‌ دوای‌‬ ‫‪ 100‬ساڵ پێویس���ته‌ چی‌ بكه‌ین‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫دوای‌ سه‌د س���اڵ بیربكه‌ینه‌وه‌ ئێمه‌ سه‌د‬ ‫ساڵه‌ ته‌نهاین سه‌د ساڵه‌ ده‌مانكوژن سه‌د‬ ‫ساڵه‌ یه‌كتر ده‌كوژین پێویسته‌ دوای‌ سه‌د‬ ‫س���اڵ به‌ئاقڵی‌ بیربكه‌ینه‌وه‌و بڕیار بده‌ین‬ ‫ی���ه‌ك نه‌كوژین الپه‌ڕه‌یه‌كی‌ نوێ‌ به‌دیدێكی‌‬ ‫ن���وێ‌ هه‌ڵبده‌ینه‌وه‌ یه‌كڕیزییه‌ك دروس���ت‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌ هه‌مو جیاوازی���ه‌كان تێپه‌ڕێنین‬ ‫چیتر چاره‌س���ه‌ری‌ ئه‌و نه‌خۆش���یه‌ بكه‌ین‬ ‫(من نه‌بم كه‌س نیه‌) چونكه‌ به‌رده‌وامیمان‬ ‫له‌یه‌كتر قبوڵ نه‌كردن شكس���تی‌ به‌رده‌وام‬ ‫ب���ه‌دوای‌ خۆی���دا ده‌هێنێ���ت بۆی���ه‌ دوای‌‬ ‫س���ه‌د س���اڵ ته‌نهایی‌‌و دوای‌ س���ه‌د ساڵ‬ ‫چه‌وسانه‌وه‌و به‌رگری‌ پێویسته‌ بیربكه‌ینه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌مان كاتدا داوای‌ لێبوردن له‌هه‌مو ئه‌و‬ ‫قورباینیانه‌ بكه‌ین كه‌ به‌درێژایی‌ یه‌ك سه‌ده‌‬ ‫كورد به‌ده‌ستی‌ كورد بونه‌ته‌ قوربانی‌‌و درود‬ ‫بۆ رۆحی‌ ئه‌و هه‌مو مرۆڤه‌ گه‌ورانه‌ بنێرین‬ ‫كه‌ له‌پێناوی‌ بونی‌ كورددا ش���ه‌هید بون‌و‬ ‫س���ایكس‪-‬پیكۆیان ره‌دكرده‌وه‌ دواجار ئه‌م‬ ‫ده‌رفه‌ته‌ بقۆزینه‌وه‌ بۆ گه‌یشتن به‌ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی‌ كوردستانی‌ دیموكراتی‌‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫"كورد له‌و زیندانه‌ ‌ی سایكس ‪ -‬بیكۆ‬ ‫دروست ‌ی كردبو رزگار ‌ی بوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬ ‫بارزان جه‌وهه‌ر سادق‪ ،‬ماسته‌ر‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‬ ‫له‌دوه‌مین كۆنفرانسی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫كۆلێجی‌ زانسته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كانی‌‬ ‫زانكۆی‌ سلێمانی‌ به‌ناونیشانی‌"پرسی‌‬ ‫كوردو رێكه‌وتننامه‌ی‌ سایكس‬ ‫بیكۆ"به‌توێژینه‌وه‌یه‌ك به‌شداربو‬ ‫به‌ناوی‌ (كاریگه‌ری‌ داعش‬ ‫له‌سه‌ر رێكه‌وتننامه‌ی‌ سایكس‬ ‫بیكۆو پرسی‌ كورد)‪ .‬ئەو له‌م‬ ‫چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ رۆژنامه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫باس له‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌ رێكه‌وتنامه‌ی‌‬ ‫سایكس بیكۆ ده‌كات ده‌ڵێت‬ ‫"سونه‌كان له‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌خشه‌ی‌ سایكس بیكۆ قازانج ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ شیعه‌كانن كه‌ زیان ده‌كه‌ن‬ ‫چونكه‌ سوریاو عێراقیان له‌ده‌ست‬ ‫ده‌چێت"‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئای���ا ڕێكه‌وتنامه‌كه‌ به‌ره‌و‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ چوه‌؟ به‌ڵگه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ چییه‌؟‬ ‫ب���ارزان جه‌وه���ه‌ر‪ :‬به‌ڵێ به‌ش���ێكی‬ ‫گ���ه‌وره‌ی نه‌خش���ه‌كه‌ ك���ه‌له‌ئه‌نجامی‬ ‫ئ���ه‌م رێككه‌وتن���ه‌ هاتب���وه‌ كای���ه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌رگیومێنتی دیاری‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌توانین له‌دابه‌ش���كردنه‌وه‌ی‬ ‫ناو‌چه‌ك���ه‌ له‌س���ه‌ر بنه‌م���ای خاوه‌نه‌‬ ‫ئه‌سڵیه‌كانیان ببینین له‌ئێستا‌دا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پێشتر چه‌ندین نه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئاین‪ ،‬مه‌زهه‌ب‌و‬ ‫فره‌یی تر پێكه‌وه‌ به‌زۆر پێكه‌لكێنرابون‌و‬ ‫ئێستا دابه‌شبونێكی نوێ هاتۆته‌كایه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆنمونه‌ ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنه‌وه‌ی ناوچه‌‬ ‫كوردیی���ه‌كان له‌الی���ه‌ن كورده‌كان���ه‌وه‌‬ ‫له‌عێراق���ی ك���ۆن‌و س���وریای ك���ۆن‪.‬‬ ‫دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی كوردستانی له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م زه‌وییانه‌‪ .‬له‌والش رێكخس���تنه‌وه‌ی‬ ‫سنوره‌كانی شیعه‌و ده‌ركردنی سونه‌كان‬ ‫له‌م ده‌ڤه‌رانه‌‪ .‬داعشیش به‌پێشوازییه‌كی‬ ‫گه‌رم���ه‌وه‌ له‌الی���ه‌ن س���وننه‌كانه‌وه‌‬ ‫په‌سندكراو ئێس���تا‌ سنوری سیسته‌می‬ ‫سیاسی خۆی له‌به‌شێكی خاكی عێراقی‬ ‫كۆن‌و به‌ش���ێكی خاكی س���وریای كۆن‬ ‫پێكهێناوه‌‪ .‬كه‌واته‌‪ ،‬وه‌كو سنور( ( ‪rBo‬‬ ‫‪ )der‬له‌دوای راپه‌ڕینی به‌هاری عه‌ره‌بی‬ ‫له‌س���اڵی ‪ 2011‬و داگیركارییه‌كان���ی‬ ‫داع���ش له‌س���اڵی ‪ 2013‬ب���ه‌دواوه‌ ئه‌م‬ ‫س���نورانه‌ی س���ایك–پیكۆ كێشابویان‬ ‫به‌ش���ێكی گه‌وره‌ی هه‌ڵوه‌ش���اوه‌ته‌وه‌و‬ ‫به‌شه‌كانیتریشی له‌لوبنان‪ ،‬فه‌له‌ستین‌و‬ ‫ئوردن له‌هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌دان‪ .‬سایكس–‬ ‫پیك���ۆ ته‌نه���ا س���نور نه‌ب���و به‌ڵك���و‬ ‫رێكخستن(‪)Order‬ێكی نێوده‌وڵه‌تیش‬ ‫بو‪ ،‬ئه‌م سیستم‌و رێكخستنه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌‬ ‫له‌كۆتای���ی په‌نج���اكان‌و س���ه‌ره‌تای‬ ‫شه‌سته‌كان‌و هاتنی به‌عسیه‌كان كۆتایی‬ ‫هات‌و هه‌لوه‌ش���ایه‌وه‌‪ .‬به‌بڕوای حسین‬ ‫منیمنه‌ له‌دامه‌زراوه‌ی شه‌رقولئه‌وسه‌ت‬ ‫له‌واش���نتۆن‪ ،‬له‌هه‌ر رویه‌كه‌وه‌ سه‌یری‬ ‫روداوه‌كان ده‌كه‌ی���ت تێده‌گه‌ی���ت ك���ه‌‬ ‫دابه‌ش���بونه‌كه‌ بوەت���ه‌ دیفاكتۆو هێڵی‬ ‫ته‌ماسی نێوان كۆمه‌ڵگا‪ ،‬تایفه‌و خه‌ڵكی‬ ‫جیاواز پێویس���تی به‌نه‌خشه‌یه‌كی نوێ‬ ‫هه‌یه بۆ دیاركردنی شوێنه‌ ره‌سه‌نه‌كانیان‌‪.‬‬ ‫نزیك ل���ه‌م بیروبۆچونان���ه‌ی منیمنه‌‪،‬‬ ‫مایكل ولیامز دیپلۆماتی كۆنی به‌ریتانیا‬ ‫بۆ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس���ت‌و د‪ .‬س���یان‬ ‫مكمیكین له‌رۆژنام���ه‌ی لۆس ئه‌نجلس‬ ‫تایمز هاوڕان له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ریكه‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راس���تی ن���وێ به‌خوێن‬ ‫وێنا ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م دابه‌شبونه‌ كۆنه‌ی‬ ‫س���ایكس ‪ -‬پیكۆ ه���ۆكاری هه‌مو ئه‌و‬ ‫كێشانه‌ی ئێسته‌یه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‪ .‬ولیامز‬ ‫له‌بابه‌تێكی له‌نیۆڕك تایمز به‌ناونیشانی‬ ‫(ڕێكه‌وتننام���ه‌ی س���ایكس‪-‬پیكۆ كه‌‬ ‫سنوره‌كانی له‌س���ه‌ر خۆڵ نه‌خشاندوه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا خوێن ده‌یسڕێته‌وه‌) پێیوایه‌‬ ‫چاره‌س���ه‌ری كێش���ه‌كانی ئ���ه‌و هه‌مو‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌و تایفه‌یه‌ س���ه‌خته‌و س���وریاو‬ ‫عێراق هه‌ڵوه‌شاونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ب���اوه‌ڕت وای���ه‌ داع���ش‬ ‫ده‌یه‌وێت س���نوره‌كانی‌ س���ایكس بیكۆ‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���ێنێته‌وه‌ یاخ���ود ده‌یه‌وێ���ت‬ ‫خه‌الفه‌ت دروست بكاته‌وه‌؟‬ ‫ب���ارزان جه‌وهه‌ر‪ :‬هه‌رخ���ودی ناوی‬ ‫رێكخراوه‌ك���ه (‪The Islamic State‬‬ ‫‪‌)”of Iraq and Al Sham “ISIS‬‬ ‫له‌س���ه‌ره‌تاوه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی خه‌الفه‌تی‬ ‫كۆن‌و له‌باربردنی س���نوره‌كانی رۆژئاوا‬ ‫بو ب���ۆ ئه‌م خه‌الفه‌ته‪ .‬بۆیه‌ راگه‌یاندنی‬ ‫خه‌الف���ه‌ت له‌لێكدانی س���نوری نێوان‬

‫بارودۆخی‌ داعش‬ ‫نه‌بوایه‌‪ ،‬چه‌ندین ساڵ ‌ی‬ ‫تریش به‌پارتی‌‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫نه‌ده‌كرا چاره‌نوس ‌ی‬ ‫مادده‌ ‌ی ‪ 140‬یه‌كالی ‌ی‬ ‫بكرێته‌وه‌و ئه‌م ناوچان ‌ه‬ ‫بگه‌ڕێننه‌وه‌ باوه‌ش ‌ی‬ ‫نیشتمان ‌ی دایك‬ ‫بارزان جەوهەر‬

‫دو ده‌وڵه‌ت زه‌نگ���ی كۆتایی هه‌ژمونی‬ ‫س���ایكس‪ -‬پیكۆو كاریگه‌ری رۆژئاوا بو‬ ‫به‌س���ه‌ر روداوه‌كانی ناوچه‌كه‌‪ .‬به‌بڕوای‬ ‫داع���ش ل���ه‌دوای روخان���ی خه‌الفه‌تی‬ ‫عوس���مانی له‌س���اڵی ‪1923‬ه‌وه‌‪ ،‬واڵتی‬ ‫ئیس�ل�امی داب���ه‌ش بو به‌س���ه‌ر چه‌ند‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی سیاس���ی جیاوازداو ده‌بێت‬ ‫ئه‌م سنورانه‌ هه‌ڵوه‌شێنرێنه‌وه‌و دوباره‌‬ ‫ئومه‌ی ئیسالمی پێكبهێنرێته‌وه‌‪ .‬ده‌بێت‬ ‫ئیس�ل�امی س���وننی ل���ه‌و بێداریی‌و بێ‬ ‫خه‌الفه‌تییه‌ی هه‌یه‌ رزگار بكرێت له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ستی بونیادگه‌ره‌ موسڵمانه‌كان‪ .‬ئه‌م‬ ‫بونیادگه‌ره‌ سوننیانه‌ خه‌ریكی گه‌ڕانه‌وه‌ن‬ ‫بۆ س���ه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ر‪ ،‬خه‌لیفه‌كان‌و‬ ‫خه‌الفه‌ت���ی ئیس�ل�امی‪ ،‬ئاوا‌ته‌خ���وازن‬ ‫گه‌وره‌یی‌و ش���كۆی شارستانی ئیسالم‬ ‫به‌م سیستمه‌ ئاینی‌و سیاسییه‌ی ئێسته‌‬ ‫بونیادبنێن���ه‌وه‌‪ .‬س���ه‌ره‌تا ئه‌ب���و عه‌ال‬ ‫مه‌ودودی تیشكی خستۆته‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ له‌ده‌س���توری ئیسالمدا دابه‌شكاری‬ ‫نیشتیمان‌و س���نوری سیاسی له‌به‌رچاو‬ ‫ناگیرێ‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێ دابه‌شكاری باوه‌ڕ‬ ‫جێگه‌ی بگرێت���ه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ده‌مانباته‌‬ ‫سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ی كه‌ ئه‌و بونیادگه‌رایانه‌‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن خه‌ونی ئومه‌ بخه‌نه‌وه ‌كار‬ ‫وه‌كو دواتر سه‌یدقوتب له‌سه‌ری وه‌ستا‪.‬‬ ‫له‌ژێركاریگه‌ری مه‌ودودی‪ ،‬سه‌ید قوتب‬ ‫به‌هه‌ن���دێ گۆڕان���كاری له‌حكومه‌ت���ی‬ ‫ئیس�ل�امی س���ه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ر هات‬ ‫ئومه‌ی خسته‌ جێگه‌ی نه‌ته‌وه‌‪ .‬قاعیده‌و‬ ‫سه‌له‌فیس���ته‌ جیهادیی���ه‌ مۆدێرنه‌كان‬ ‫له‌هه‌ناوی ئ���ه‌و بۆچونانه‌ هاتنه‌ده‌رێ‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌ی س���ه‌ید قوتب ب���ون‪ .‬ئه‌م‬ ‫بیرۆكانه‌یان به‌ئامرازه‌مۆدێرنه‌كان نه‌ك‬ ‫شمشێرو ئه‌سپ ته‌وزیف كرد‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ئای���ا داع���ش ده‌بێته‌هۆی‌‬ ‫گۆڕینی‌ نه‌خشه‌ی‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ ده‌وترێت؟‬ ‫بارزان جه‌وهه‌ر‪ :‬داعش به‌ڵێن ده‌دات‬ ‫كه‌ ئ���ه‌م س���نورانه‌ ده‌ب���ێ به‌ته‌واوی‬ ‫تێكبش���كێن‪ .‬ئه‌بوبه‌ك���ر به‌غ���دادی‬ ‫له‌وتارێكی هه‌ینی له‌موس���ڵ گوتی"ئه‌م‬ ‫پێش���كه‌وتنه‌ پیرۆزه‌ راناوه‌ستێ هه‌تا‬ ‫دوایین بزمار له‌تابوتی پیالنگێڕییه‌كه‌ی‬ ‫س���ایكس‪-‬پیكۆ ده‌ده‌ی���ن"‪ .‬له‌هه‌م���ان‬ ‫وت���ار‪ ،‬به‌غ���دادی به‌ڕون���ی ئام���اژه‌‬ ‫ده‌كات به‌فراوانكردنی ده‌س���ه‌اڵته‌كه‌ی‬ ‫به‌س���ه‌ر عێراق‪ ،‬ئ���وردن‪ ،‬لوبنان هه‌تا‬ ‫ده‌گاته‌ جۆرش���ه‌لیم (قودس)‪ .‬بۆ ئه‌م‬ ‫مه‌به‌س���ته‌ش‪ ،‬داع���ش س���تراتیژێكی‬ ‫دیارك���راوی گرتۆته‌ب���ه‌ر ئه‌وی���ش‬ ‫(سیاس���ه‌تی مانه‌وه‌و درێژبونه‌وه‌ یان‬ ‫فراوانكردن) ب���ۆ دو ئامانج بو‪ ،‬یه‌كه‌م‬ ‫پاراستنی ئه‌و فۆڕمه‌ حكومڕانیه‌ی ئێستا‬ ‫له‌عێراق‌و سوریا‪ .‬دوه‌م‪ ،‬گه‌ڕان به‌دوای‬ ‫فراوانبونی خه‌الفه‌ته‌كه‌ی‪ ،‬راس���ته‌وخۆ‬ ‫گوتاره‌كانی به‌غدادی ده‌رباره‌ی تێكدانی‬ ‫س���نوره‌كانی س���ایكس ‪ -‬پیكۆ چونه‌‬ ‫بواری جێبه‌جێكردن‪ .‬هه‌روه‌كو ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌تویت���ر وێن���ه‌ی البردنی به‌ربه‌س���ته‌‬ ‫سنورییه‌كانیان باڵوكرده‌وه‌و رایانگه‌یاند‬ ‫كه‌س���ه‌ركه‌وتوانه‌ خاپوری سنوره‌كانی‬ ‫س���ایكس ‪ -‬پیكۆمان كرد‪ .‬له‌ئێستا‌شدا‬ ‫س���نوری دو واڵتی كۆنی س���ایكس–‬ ‫پیكۆیان لێكداوه‌و ده‌وڵه‌تێكیان له‌سه‌ر‬ ‫بونیادناوه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬لەڕێكه‌وتننامه‌ك���ه‌دا خاكی‌‬ ‫موسڵ وه‌ك به‌ش���ێك له‌ شام ره‌فتاری‌‬ ‫له‌گه‌ڵدا كراوه‌ به‌ پاشكۆی‌ واڵتی‌ سوریا‬ ‫كه‌ به‌ر فه‌ره‌نس���ا كه‌وت ئه‌مه‌ش وه‌ك‬

‫ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی‌ داعش‌و ئێس���تا‪ ،‬بیروڕای‬ ‫به‌ڕێزتان له‌و باره‌یه‌وه‌؟‬ ‫بارزان جه‌وهه‌ر‪ :‬به‌ڵێ له‌س���ه‌ره‌تا‌دا‬ ‫ویالیه‌تی موس���ڵ به‌ش���امه‌وه‌ لكێنرا‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواتر به‌هۆی ئاڵوگۆڕی سیاس���ی‬ ‫ئه‌و س���ه‌رده‌مە به‌هۆی به‌هێزبونه‌وه‌ی‬ ‫تورك���ه‌كان‌و به‌رژه‌وه‌ن���دی به‌ریتانی���ا‬ ‫له‌موس���ڵ‌و گۆڕینه‌وه‌ی به‌عه‌تای له‌گه‌ڵ‬ ‫فه‌ڕه‌نسا ئه‌م ویالیه‌ته‌ به‌ده‌وڵه‌تی عێراق‬ ‫درا‪ ،‬به‌اڵم ئێستا به‌هۆی هاومه‌زهه‌بی‌و‬ ‫ئه‌و بارودۆخه‌ی له‌دوای داگیركاری عێراق‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست هاته‌كایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هاوكێش���ه‌یه‌ گۆڕاو رێكخ���راوی قاعیده‌‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و زه‌وییانه‌ی ئێستا‌ داعشی‬ ‫لێی��� ‌ه له‌نێوان ه���ه‌ردو واڵت چاالكییان‬ ‫ده‌نواند‪ .‬جگه‌له‌م���ه‌ش له‌دوای به‌هاری‬ ‫عه‌ره‌بیه‌وه‌ ئێران پش���تیوانی به‌هێزی‬ ‫مالیكی‌و ئه‌سه‌دی ده‌كرد له‌دژی بلۆكی‬ ‫س���ونه‌كان‌و ئه‌م���ه‌ وایكردبو ش���یعه‌و‬ ‫عه‌له‌وییه‌كان زۆر به‌توندی س���ونه‌كان‬ ‫بچه‌وس���ێننه‌وه‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت له‌الی���ه‌ن‬ ‫مالیكیی���ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م په‌رچه‌كرداران���ه‌‬ ‫رێگه‌خۆشكه‌ربون بۆ پێشوازی له‌داعش‌و‬ ‫به‌كارهێنانی وه‌كو ئه‌لته‌ر‌ناتیڤێك دژی‬ ‫شیعه‌و ته‌نانه‌ت رۆژئاواش‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬پێت وایه‌ س���ایكس بیكۆ له‌‬ ‫‪ 100‬ساڵی‌ رابردودا خزمه‌تی‌ به‌سونه‌كان‬ ‫كردبێت؟‬ ‫ب���ارزان جه‌وه���ه‌ر‪ :‬مه‌به‌س���تی‬ ‫رۆژئاوایی���ه‌كان خزمه‌ت���ی س���ونه‌كان‬ ‫نه‌ب���وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك���و مه‌به‌س���تی داعش‬ ‫له‌هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌كه‌ ب���ۆ خزمه‌ت���ی‬ ‫كورد نیه‌‪ .‬چونك���ه‌ به‌ریتانیا به‌تایبه‌ت‬ ‫ده‌یویست حوكم له‌ده‌ستی كه‌مینه‌یه‌ك‬ ‫بێ هه‌تاوه‌كو هه‌میشه‌ چاوی له‌ده‌ستی‬ ‫ئه‌و بێ���ت‌و هان���ای بۆ بب���ات‌و له‌ژێر‬ ‫هه‌ژمون���ی خۆی بێ���ت‪ .‬له‌هه‌مان كات‬ ‫به‌گوت���ه‌ی به‌ریتانییه‌كان س���وننه‌كانی‬ ‫ئه‌وكات خاوه‌ن داهاتی زیاترو كه‌سانی‬ ‫خانه‌دان بون‌و ده‌یانتوانی ده‌وڵه‌تداری‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬ئێس���تا ل���ه‌ به‌رژه‌وه‌ندییان‬ ‫ده‌دات ئه‌وان دژیین؟‬ ‫بارزان جه‌وه���ه‌ر‪ :‬له‌دوای داگیركاری‬ ‫عێراقه‌وه‌‪ ،‬س���وننه‌كان هه‌وڵی زۆریاندا‬ ‫هه‌رهیچ نه‌بێت هاوس���ه‌نگیه‌ك دروست‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌دوای شكستی ئه‌مریكاو‬ ‫جێهێش���تنی عێ���راق ب���ۆ ئێرانیه‌كان‌و‬ ‫رۆبه‌رت گیتس ده‌ڵ���ێ براوه‌ی جه‌نگی‬ ‫عێ���راق ئێم���ه‌ نه‌بوین ئێ���ران بو‪ .‬یان‬ ‫پیتر گالبرس ده‌ڵێ ئه‌و ده‌س���تكه‌وته‬ ‫گه‌وره‌‌ی���ەی ئێمه‌ی ئه‌مریك���ی له‌دوای‬ ‫دامه‌زراندن���ی ئه‌مریكاوه‌ به‌ده‌س���تمان‬ ‫هێنا پێشكه‌شی ئێرانمان كرد‪ .‬كه‌واته‌‬ ‫سوننه‌كان له‌هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی نه‌خشه‌ی‬ ‫س���ایكس–پیكۆ قازانج ده‌ك���ه‌ن ئه‌وه‌‬ ‫ش���یعه‌كانن كه‌ زیان ده‌ك���ه‌ن چونكه‌‬ ‫س���وریاو عێراقیان له‌ده‌س���ت ده‌چێته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ڕاس���ته‌ ن���ه‌ به‌ریتانیا نه‌‬ ‫فه‌ره‌نس���ا ئ���ه‌و هێ���زو كاریگه‌ریده‌ی‬ ‫جارانی���ان نه‌ماوه‌ ت���ا رۆح بكه‌نه‌وه‌ به‌‬ ‫به‌ری‌ ئ���ه‌و ڕێكه‌وتننامه‌یه‌دا به‌اڵم ئایا‬ ‫ئه‌مه‌ریكاو روس���یا ئه‌توانن په‌یمانێكی‌‬ ‫هاوشێوه‌ی‌ س���ایكس بیكۆ ببه‌ستن بۆ‬ ‫تێپه‌ڕاندنی‌ ئه‌و په‌یماننامه‌یه‌؟‬ ‫بارزان جه‌وهه‌ر‪ :‬بۆ به‌ش���ی یه‌كه‌می‬ ‫پرس���یاره‌كه‌ به‌ڵێ‪ ،‬هه‌روه‌كو له‌سه‌ره‌تا‬ ‫گوتم���ان كه‌ل���ه‌دوای شه‌س���ته‌كانه‌وه‌‬ ‫كۆنتڕۆڵی كۆلۆنیاله‌كان له‌سه‌ر واڵتانی‬

‫س���ایكس – پیك���ۆ نه‌م���اوه‌و له‌دوای‬ ‫داگیركاری عێراق‌و به‌ه���اری عه‌ره‌بی‌و‬ ‫جێهێش���تنی عێراق له‌الی���ه‌ن ئه‌مریكاو‬ ‫واڵتان���ی رۆژئ���اوا به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان بونیادیان‬ ‫نابو ئه‌مجاره‌ له‌الیه‌ن دوژمنه‌كانیانه‌وه‌‬ ‫دژ به‌وان به‌كارده‌هاته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆبه‌ش���ی دوه‌م���ی پرس���یاره‌كه‌تان‬ ‫نه‌خێر‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر سه‌یری ئه‌مریكا‬ ‫بكه‌ی���ن ده‌بینی���ن ل���ه‌دوای پ���رۆژه‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی گه‌وره‌و دواتریش‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راستی نوێ‪ ،‬ستراتیژێكی‬ ‫ت���ری داڕش���توه‌ به‌ناوی (سیاس���ه‌تی‬ ‫جیۆگرافی���ای ش���وێن)‌ ك���ه‌ له‌الی���ه‌ن‬ ‫ئۆباماوه‌ له‌س���اڵی ‪ 2010‬دا راگه‌یه‌نرا‪.‬‬ ‫ئه‌م سیاس���ه‌ته‌ی ئۆبام���ا تایبه‌ته‌ به‌و‬ ‫گه‌ل‌و نه‌ته‌وانه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫كه‌ده‌وڵه‌تیان نی���ه‌‪ .‬واده‌كه‌ی كۆتایی‬ ‫س���اڵی ‪2016‬ـه‪ ،‬پالنی ئۆباما ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌چ���اوه‌ڕێ بك���ه‌ن تاوه‌ك���و خه‌ڵك‬ ‫خۆی جیۆگرافیای ش���وێنه‌كه‌ی دیاری‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ وه‌كو ك���ورده‌كان كردویانه‌‪،‬‬ ‫ئینجا سیاس���ه‌تی دوات���ری هاوكاریان‬ ‫بێ بۆ راگه‌یاندن���ی ده‌وڵه‌ت‪ .‬له‌الیه‌كی‬ ‫تریش���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مری���كا ئاماده‌نی���ه‌ ئه‌و‬ ‫واڵت���ه‌ی قوربانی له‌پێناودا دا (عێراق)‬ ‫بیداته‌ ده‌س���تی ئێ���ران‪ ،‬بۆیه‌ به‌دوای‬ ‫ئه‌وه‌وه‌یه‌ ئ���ه‌و گۆڕانكاریان���ه‌ ئه‌نجام‬ ‫بدرێ���ن‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ی باس���ی‬ ‫رێككه‌وتنی روسیاو ئه‌مریكا ده‌كه‌ن بۆ‬ ‫دابه‌شكردنه‌وه‌كه‌ دوره‌ له‌راستیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێن���ە‪ :‬ك���ورد ل���ه‌ چ ڕوییه‌كه‌وه‌‬ ‫س���ودمه‌ند ده‌بێت له‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‌‬ ‫سایكس بیكۆ یان مانه‌وه‌ی‌ داعش؟‬ ‫بارزان جه‌وهه‌ر‪ :‬كورد قوربانی زۆری‬ ‫به‌ده‌س����تی به‌ربه‌ریه‌كانی داعش����ه‌وه‌‬ ‫بینی‪ ،‬ب����ه‌اڵم وه‌كو ده‌ڵێ����ن له‌هه‌مو‬ ‫ش����ه‌ڕێك قازانجێك هه‌یه‌‪ ،‬بارودۆخی‬ ‫داعش نه‌بوایه‌‪ ،‬چه‌ندین ساڵی تریش‬ ‫به‌پارتی‌و یه‌كێتی نه‌ده‌كرا چاره‌نوسی‬ ‫مادده‌ی ‪ 140‬یه‌كالیی بكرێته‌وەو ئه‌م‬ ‫ناوچانه‌ بگه‌ڕێننه‌وه‌ باوه‌شی نیشتیمانی‬ ‫دایك‪ .‬یان كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی ئه‌و‬ ‫هاوسۆزی‌و هه‌ماهه‌نگییه‌ له‌گه‌ڵ كورد‬ ‫دروس����ت بكات‌و به‌ به‌ره‌ی یه‌كگرتوی‬ ‫خۆی دابنێت بۆ جه‌نگی دژ به‌تیرۆر‪.‬‬ ‫هه‌ولێر بۆته‌ مه‌ڵبه‌ندێكی دیپلۆماسی‌و‬ ‫سه‌ربازی نێوده‌وڵه‌تی له‌دوای هاتنی‬ ‫داعش����ه‌وه‌‪ .‬پێش����مه‌رگه‌ پڕچ����ه‌ك‬ ‫كراوه‌و مه‌شقی زۆری پێكراوه‌‪...‬تاد‪.‬‬ ‫قازانجی گه‌وره‌ی ت����ری كورد بریتیه‌‬ ‫له‌دروستكردنی دو ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫كه‌ له‌به‌شی باشور ته‌نها ماوه‌ له‌چه‌ند‬ ‫مانگ����ی داهات����و ریفران����دۆم بكات‌و‬ ‫له‌به‌شی رۆژئاوا له‌هه‌نگاوی سه‌ره‌تای‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌‪ .‬مان����ه‌وه‌ی داعش ئه‌گه‌رچی‬ ‫هه‌میش����ه‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌یه‪ ‌،‬به‌اڵم باشتره‌‬ ‫بمێنێت����ه‌وه‌ هه‌ت����ا دوای راگه‌یاندنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ‪.‬‬ ‫ئاوێنە‪ :‬دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ كوردی‌‬ ‫چ په‌یوه‌ندییه‌ك����ی‌ هه‌یه‌ به‌س����ایكس‬ ‫بیكۆوه‌ له‌ئێستادا؟‬ ‫ب����ارزان جه‌وه����ه‌ر‪ :‬رێككه‌وتن����ی‬ ‫نهێنی س����ایكس‪ -‬پیكۆ‪ ،‬كوردستانی‬ ‫گه‌وره‌ی دابه‌شی س����ه‌ر چوار پارچه‌‬ ‫ی����ان ده‌وڵه‌ت كرد ل����ه‌دوای روخانی‬ ‫ئیمپراتۆریه‌ت����ی عوس����مانی‪ ،‬ك����ورد‬ ‫جگه‌ل����ه‌وه‌ی زیانمه‌ندی یه‌كه‌می ئه‌م‬ ‫رێككه‌وتن����ه‌ بو‪ ،‬به‌الی پرۆفیس����ۆر‬ ‫میخائیل الزاریفه‌وه‌ "رێككه‌وتننامه‌ی‬ ‫(سایكس ـ پیكۆ) و ئه‌م دابه‌شكردنه‌‬ ‫ب����وه‌ رێگرییه‌ك����ی به‌هێ����ز له‌به‌رده‌م‬ ‫دروستبونی هه‌ر یه‌كێتیه‌كی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ك����وردی‌و هه‌ر پێش����كه‌وتنێكی كورد‬ ‫له‌روی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬سیاسی‌و‬ ‫رۆش����نبیریه‌وه‌"‪ .‬بۆیه‌ به‌درێژایی ئه‌و‬ ‫رێككه‌وتنه‌و دواتریش كورد به‌رده‌وام‬ ‫بوه‌ له‌دژایه‌تی كردنی ئه‌و س����ته‌مه‌‌‪.‬‬ ‫له‌دیدی ن����وام چومس����كیش "ئه‌مڕۆ‬ ‫رێككه‌وتنی س����ایكس ـ پیكۆ شكستی‬ ‫هێنا دوای س����ه‌د س����اڵ له‌ته‌مه‌نی‪،‬‬ ‫هیچ پاساوێك بۆ ئه‌م سنورانه‌ نه‌بو‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌فێڵێك نه‌بێت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫داگی����ركاری"‪ .‬ئ����ه‌و بیرمه‌ن����ده‌‬ ‫ئه‌مریكیه‌ له‌س����ه‌ر ئ����ه‌م بۆچونانه‌ی‬ ‫ب����ه‌رده‌وام ده‌بێ����ت‌و ده‌ڵێ "ئێس����ته‌‬ ‫ناوچه‌یه‌كی ئۆتۆنۆمی كوردی به‌هۆی‬ ‫گۆڕانكارییه‌كان����ی س����وریا دروس����ت‬ ‫بوه‌ كه‌هیچ دور نیه‌ له‌گه‌ڵ باش����وری‬ ‫كوردس����تان‌و باش����وری رۆژهه‌اڵت����ی‬ ‫توركیا تێكبكه‌ن����ه‌وه‌"‪ .‬كه‌واته‌ كورد‬ ‫له‌وزیندانه‌ی سایكس ـ پیكۆ دروستی‬ ‫كردبو رزگاری بوه‌‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫قەیرانی ئەخالقی موقەدەس‬ ‫مەریوان وریا قانع‬ ‫ئاراس فەتاح‬ ‫ماوەیەکە رای گش���تیی لەکوردس���تاندا‬ ‫بەمەس���ەلەیەکەوە س���ەرقاڵە کە پێویستی‬ ‫بەوەی���ە لەزی���اد لەئاس���تێکدا لەس���ەری‬ ‫بوەس���تین‌و بەرخوردی لەگەڵدا بکەین‪ .‬ئەو‬ ‫مەسەلەیەش‪ ،‬کەیس���ی مەال عەبدوللەتیفی‬ ‫س���ەلەفییە‪ .‬بۆ ئێمە ئەم بابەتە بابەتێکی‬ ‫شەخس���یی نیی���ە‪ ،‬مەس���ەلەی مەالیەکی‬ ‫ئاس���ایی نییە لەعەش���قێکی شەخسییەوە‬ ‫ئااڵبێ���ت‪ ،‬وەک���و مێ���ژوی ئەدەبیاتی ئێمە‬ ‫لەزیاد لەفۆرمێکدا نیشانمان دەدات‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دیاردەیەکی نوێی ن���او کۆمەڵگای ئێمەیەو‬ ‫لەقواڵییەکانی���دا دەربڕی چەن���دان قەیرانی‬ ‫ئەخالقیی‌و یاس���ایی‌و سیاسیی گەورەی ناو‬ ‫ئەو کۆمەڵگایەیە‪ .‬بۆیە ئێمە ئەم مەسەلەیە‬ ‫بەھەلێ���ک دەزانین بۆئ���ەوەی راوبۆچونی‬ ‫خۆمان لەس���ەر ئەو ئاس���تانە دەربڕین کە‬ ‫ھەریەکێکیان لەخ���ودی مەال عەبدوللەتیفی‬ ‫س���ەلەفی گەورەترن‪ .‬ئەم کێشەیە بۆ ئێمە‬ ‫قەیرانی ئەخالقیی‌و یاس���ایی‌و سیاس���یی‌و‬ ‫پەروەردەی���ی‌و کۆمەاڵیەتییە ک���ە ناکرێت‬ ‫لەس���ەری نەوەس���تین‌و بەش���ێوەیەکی‬ ‫بەرپرسانە مامەڵەی لەگەڵدا نەکەین‪.‬‬ ‫یەکەم‪ :‬ئەم پیاوە نوێنەرایەتی شێوازێکی‬ ‫ت���ەواو داخ���راو و ترس���ناکی دینداری���ی‬ ‫س���ەلەفیزم دەکات کە جگە لەخۆی‪ ،‬ھەمو‬ ‫دەرکەوتەکان���ی ت���ری دینداریی وەک الدان‬ ‫لەدین‪ ،‬ی���ان وەک بێدینی���ی‪ ،‬یاخود وەک‬ ‫س���وکایەتیکردن بەدی���ن‪ ،‬نماییش���دەکات‪.‬‬ ‫ئەم ش���ێوازە لەدینداریی لەکوردس���تاندا‪،‬‬ ‫دیاردەیەکی نوێیەو ھیچ شتێک نایباتەوە ناو‬ ‫مێژوی دی���ن لەکۆمەڵگای ئێمەدا‪ .‬دینداریی‬ ‫ئەم پیاوە لێوانلێوە لەتوندوتیژیی رەمزیی‌و‬ ‫ھێرش���بردنی ھەمەالیەن بۆس���ەر ھەمو ئەو‬ ‫کەس‌و الیەنانەی لەئەو ناچن‪ .‬ئەم دیندارییە‬ ‫بەر لەھەمو شتێک دیوارێکی گەورە لەنێوان‬ ‫خ���ودی دینداران���دا دروس���تدەکات‪ ،‬دوای‬ ‫ئەوانیش لەنێوان خۆیان‌و گروپ‌و کەسەکانی‬ ‫تری ناو کۆمەڵگای ئێمەدا‪ .‬ئەم پیاوە بەناوی‬ ‫ھەقیقەتێک���ی خودایی رەھاوە قس���ەدەکات‬ ‫ک���ە ھەم���و پردێک���ی پەیوەندی���ی‌و ھەمو‬ ‫ھەوڵێکی دیالۆگ‌و لێکتێگەیش���تنی ئایینی‪،‬‬ ‫وێراندەکات‪ .‬خۆی‌و رەوتە س���ەلەفییەکەی‬ ‫بەدونیایەکی وێناک���راو لەپاکژیی دینییەوە‬ ‫دەبەس���تێتەوە کە ھەمو ئەوانەی دەکەونە‬ ‫دەرەوەی ئەو دونیایەوە‪ ،‬ئینسانی ناتەواو و‬ ‫موشریک‌و قێزەونن‪ .‬لۆژیکی ئەم دیندارییە‬ ‫لۆژیکێک���ی تۆتالیتارە‪ ،‬پێماندەڵێت تۆ یان‬ ‫وەک م���ن بی���ر لەدین‌و خ���ودا دەکەیتەوە‬ ‫ی���ان بێدین‌و بێخودای���ت‪ .‬ئەمان کە خۆیان‬ ‫بەش���وێنپێھەڵگری ”س���ەلەفی س���اڵح“‬ ‫دەزانن‪ ،‬لەنێوان خۆیان‌و نوێنەرایەتییکردنی‬ ‫راس���تەوخۆی خ���وداو پێغەمبەرەکەی���دا‬ ‫مەس���افەیەک ناھێڵنەوە‪ .‬ئەم���ە وادەکات‬ ‫ئەم جۆرە لەدینداریی جۆرێک لەکەسایەتی‬ ‫دروس���تبکات ک���ە خۆی بەھەڵگ���ری ھەمو‬ ‫موقەدەس���ەکان بزانێت‌و دەرەوەی خۆیشی‬ ‫وەک درێژک���راوەی جاھیلیی���ەت‌و گومڕایی‬ ‫نماییش���بکات‪ .‬ئەم���ەش ھەوڵدانێکی زۆری‬ ‫ناوێ���ت‪ ،‬تاوەکو ئەم روانین���ە لەھەمو ئان‌و‬ ‫ساتێکدا لەش���کرێک ھێلکەی جیھادیستی‬ ‫گەنج بتروکێنێت کە س���ڵ ل���ەوە نەکەنەوە‬ ‫توندوتیژی���ی رەھا روب���ەڕوی ھەمو ئەوانە‬ ‫بکەنەوە کە لەوان جی���اوازن‪ .‬ئەم گوتارە‪،‬‬ ‫گوت���اری پەالماردان���ی ھەم���و کەس���ێکە‬ ‫نەچێتەوە ناو ئەو بەرگە سەلەفییەوە کە ئەم‬ ‫پی���اوەو ھەوادارەکانی بۆ کۆمەڵگای ئێمەی‬ ‫ئ���ەدورن‪ .‬پەالمارێک لەئێس���تادا رەمزیی‌و‬ ‫ڕیتۆریکیی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم بەئاس���انیی دەکرێت‬ ‫بگۆڕێت ب���ۆ پەالماردانێکی مادیی‌و فیزیایی‬ ‫ھەمەالیەنی ھەمو کۆمەڵگا‪ .‬لەکۆمەڵگاکانی‬ ‫ئەم ناوچەیەدا زیاد لەئەزمونێک راس���تیی‌و‬ ‫دروس���تیی ئ���ەم بۆچونە دەس���ەلمێنێت‪،‬‬ ‫ئەزمونی س���ەلەفیزم لەس���عودییەو میسرو‬ ‫تونس‌و پاکستان لەھەرە دیارەکانیانە‪.‬‬ ‫دوھەم‪ :‬یەکێک لەکۆڵەکە سەرەکییەکانی‬ ‫رەوتی سەلەفیزم بریتییە لەناسیاسییبونی‪.‬‬ ‫وات���ە خۆبەدورگرتن لەسیاس���ەت‌و کردەی‬ ‫سیاس���یی‪ ،‬ب���ەاڵم لەج���ەوھەردا ئەرک���ی‬ ‫سەرەکی ئەم رەوتە دژایەتی پرنسیپەکانی‬ ‫دەستاودەس���تکردنی‬ ‫دیموکراس���یی‌و‬ ‫دەس���ەاڵت‌و پلورالیزمی سیاسیی‌و ئایینی‌و‬ ‫کولتوریی���ە‪ ،‬چونکە ئامادەیە ش���ەرعییەت‬ ‫بەھەم���و دەس���ەاڵتێکی س���تەمگەرایی‌و‬ ‫سوڵتانیی ببەخشێت‪ .‬لەدیدی ئەم رەوتەدا‬ ‫”وەل���ی ئەمر“ کەس���ێکە کە حەس���انەی‬ ‫تایبەت���ی ھەیەو تا مردن ک���ەس ناتوانێت‬ ‫لەس���ەر کار الی بب���ات‪ ،‬ئەو س���ەروەرەو‬ ‫کۆمەڵ���گاش رەعیەتێکی گوێڕایەڵ‌و موتیع‪.‬‬ ‫ئ���ەم رەوت���ە لەکوردس���تاندا لەالیەن ھێزە‬ ‫سیاس���ییەکانەوە روبەری میدیایی گەورەی‬ ‫خراوەتە بەردەس���ت‌و بۆ گەمە سیاس���یی‌و‬ ‫ملمالنێ���ی سیاس���ییەکان پش���تیوانی‬ ‫راس���تەوخۆو ناراس���تەوخۆیان لێدەکرێت‪.‬‬ ‫لەالی���ەک ب���ۆ دژایەتیکردن���ی ھێزەکان���ی‬ ‫تری ئیس�ل�امی سیاس���یی بەکاردەھێنرێت‌و‬ ‫لەالیەکی تریشەوە وەزیفەی بەپیرۆزکردنی‬ ‫سوڵتانیزمی سیاسیی پێبەخشراوە‪.‬‬ ‫سێھەم‪ :‬کەیسی ئەم پیاوە ھێماکردنێکی‬ ‫ئاشکرایە بۆ قەیرانێکی گەورە لەئەخالقیی‬ ‫پیش���ەیی لەواڵتی ئێمەدا‪ .‬ھەمو پیشەیەک‬ ‫کۆمەڵێک ک���ۆدی ئەخالقیی تایبەتیی ھەیە‬

‫کە الدان لێیان‪ ،‬ھەم پیشەکە بێمانا دەکات‌و‬ ‫ھەم دەش���یگۆڕێت بۆ ئامرازێ���ک کە لەژێر‬ ‫رەحمی س���ایکۆلۆژیاو خواس���تی تایبەتیی‬ ‫ئەو کەس���انەدا بێت کە پیشەکە مومارەسە‬ ‫دەک���ەن‪ .‬ئەم���ە وادەکات لەبات���ی ئەوەی‬ ‫لەگەڵ دەزگاو بواری س���ەربەخۆی خاوەن‬ ‫ب���ەھاو ئەخالقیاتی تایبەتدا مامەڵە بکەین‪،‬‬ ‫لەگەڵ زەوق‌و ویست‌و ئەخالقیی شەخسیی‬ ‫ئەم یان ئ���ەو کارمەن���ددا دەرگیر دەبین‪.‬‬ ‫ئەم���ەش مانای تەس���لیمکردنی کۆمەڵگای‬ ‫ئێمە بەحەوس���ەڵەو س���ایکۆلۆژیاو خولیا‬ ‫تایبەتەکان���ی ئ���ەم کەس���انە‪ .‬بێگومان بۆ‬ ‫ئێمە ئاشکرایە کە مەال عەبدوللەتیف تەنھا‬ ‫کەس���ێک نییە ئەم ئەخالقییاتە پیشەییەی‬ ‫پێشێلکردوەو پێشێلدەکات‪ ،‬بەاڵم ئێمە ئەم‬ ‫روداوە بەھەند وەردەگرین‪ ،‬بۆئەوەی بەرگری‬ ‫لەئەخالقییات���ی پیش���ەیی لەکوردس���تاندا‬ ‫بکەین‪ ،‬بەئەخالقیاتی پیش���ەیی ناو کایەی‬ ‫سیاسەت خۆش���ییەوە‪ .‬ھەر لێرەدا بەبیری‬ ‫ھەموانی دەھێنینەوە ک���ە بەبێ رێگەگرتن‬ ‫لەپێشێلکردنی ئەم ئەخالقییاتە پیشەییانە‪،‬‬ ‫کۆمەڵگای���ەک دروس���تدەکەین ک���ە حەزو‬ ‫ویست‌و بەرژەوەندیی تاکەکەسیی ئاراستەی‬ ‫دەکات‌و ھەم���وان دەخاتە ژێ���ر رەحمەتی‬ ‫دۆخە دەرونییەکانی ئەم یان ئەو کارمەندو‬ ‫بەرپرس‌و سەرکردەوە‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬لەدەرەوەی پیشەکەش���یدا ئەم‬ ‫مەالیە کەس���ێکی ئاس���ایی نییەو ناتوانێت‬ ‫لەژێر پ���ەردەی ”ژیانی تایب���ەت“و ”مافی‬ ‫شەخس���یی“دا خ���ۆی بش���ارێتەوە‪ .‬ئ���ەم‬ ‫پی���اوە بکەرێکی خ���اوەن دەس���ەاڵتی ناو‬ ‫روبەری گش���تیی کۆمەڵگای ئێمەیە کە ھەم‬ ‫دەسەاڵتێکی رەمزیی گەورەو ھەم توانایەکی‬ ‫مادیی ک���ەم وێنەی لەبەردەس���تدایە‪ .‬ئەم‬ ‫پیاوە‪ ،‬ب���ۆ نموونە‪ ،‬وەک رێب���ەری رەوتی‬ ‫س���ەلەفییەکان لەکوردس���تاندا ناس���راوە‪،‬‬ ‫مامۆس���تای پەیمانگای زانستی ئیسالمییە‪،‬‬ ‫خاوەنی کەناڵێکی تەلەفیزیۆنی ئاسمانییە‪،‬‬ ‫بانگخ���وازو وتاربێ���ژی رۆژان���ی ھەینییە‪،‬‬ ‫پاسەوان‌و ئۆتۆمۆبێلی درعی تایبەتیی ھەیە‪.‬‬ ‫قس���ەو باس‌و روانینەکانی دەچنە ناو ژیانی‬ ‫تایبەتی ھەزارەھا مرۆڤی کۆمەڵگای ئێمەوەو‬ ‫دەبن بە بەشێک لەو قسەو باسە گشتییانەی‬ ‫لەکۆمەڵ���گای ئێمەدا دروس���تدەبن‪ .‬ھەمو‬ ‫ئەمانە وادەکات ئەم پیاوە بکەرێکی گشتیی‬ ‫بێت‌و کردەکانیشی کردەی شەخسیی نەبن‪.‬‬ ‫ئەوەی ش���ایانی لەسەر وەستانە ئەم بکەرە‬ ‫گشتییە پڕوپاگەندە بۆ ئەخالقیاتێک دەکات‬ ‫ک���ە خۆی نەک ت���ەنھا ش���کێنەری ژمارە‬ ‫یەکیەتی‪ ،‬بەڵکو پێچەوانەکانیش���ی پیادە‬ ‫دەکات‪ ،‬ش���تگەلێک لەھەموان حەرامدەکات‬ ‫ک���ە خ���ۆی بەدی���ار چ���اوی ھەموان���ەوە‬ ‫پیادەیاندەکات‪ .‬زۆرینەی گوتارەکانیش���ی‬ ‫لەڕوبەری گشتیدا دژ بەپلورالیزمی سیاسیی‌و‬ ‫کران���ەوەی کولتوری���ی‌و لێبوردەیی دینیی‌و‬ ‫گیانی یەکترقبوڵکردنەو بەچەندان ش���ێوە‬ ‫گەرای توندوتیژیی لەکۆمەڵگادا دەچێنێت‪.‬‬ ‫ھاوکات دژایەتییەکی سەرس���ەختی پرسی‬ ‫ژن���ان‌و مافەکانی مرۆڤ‌و پرس���ی ئازادییە‬ ‫تاکەکەسییەکان لەکوردستاندا دەکات‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬خاڵێکی تر کە پێویستە لەسەری‬ ‫بوەس���تین بریتییە لەوەی ئەم پیاوە گەشە‬ ‫بەو کولتوری ناڕاس���تگۆیی‌و دەبڵ مۆڕاڵییە‬ ‫دەدات کە وەک نەخۆش���ییەکی کوش���ندە‬ ‫لەناو فەزای سیاس���یی‌و رۆشنبیریی ئێمەدا‬ ‫ئامادەیە‪ .‬ئەم کەس���ایەتییە گشتییە لەناو‬ ‫مزگەوتەکەیدا قس���ەیەک دەکات‌و لەس���ەر‬ ‫شاش���ەی تەلەفیزیۆن���ەکان پێچەوانەکەی‬ ‫دەڵێت‪ ،‬بەدەم ش���تێک دەڵێ���ت بەکردەوە‬ ‫ش���تێکی دیکە دەکات‪ .‬زۆرجاریش رویداوە‬ ‫ئەم پیاوە لەقس���ەکانی پەش���یمانبۆتەوەو‬ ‫پێچەوانەکانی س���ەلماندوە‪ .‬ئەوەش���ی بۆ‬ ‫خەڵک حەرام���ی کردوە بۆخ���ۆی حەاڵڵ‌و‬ ‫ئەوەی نابێت کەسانی تر لەروبەری گشتیدا‬ ‫بیکەن‪ ،‬ئەم خۆی لەژیانی تایبەتیی خۆیدا‬ ‫ئەنجامیداوە‪.‬‬ ‫شەش���ەم‪ :‬بەبۆچونی ئێمە ئ���ەم پیاوە‬ ‫لەچەندین ئاس���تدا پێش���ێلکاریی گەورەی‬ ‫ک���ردوەو مۆدێلێ���ک لەچاالکەوان���ی دینیی‬ ‫نیش���اندەدات ک���ە زۆرب���ەی نەخۆش���ییە‬ ‫سیاس���یی‌و ئەخالقی���ی‌و رۆش���نبیریی‌و‬ ‫پیش���ەیییەکانی کۆمەڵگای ئێمەی لەخۆیدا‬ ‫کۆکردۆت���ەوە‪ .‬ب���ۆ ئێم���ە عەبدوللەتیف���ی‬ ‫س���ەلەفیی تاکەکەس���ێک نییە ھەڵەیەکی‬ ‫تایبەتی کردبێت‌و کەیسەکەش���ی‪ ،‬کەیسی‬ ‫شەخس���ی عەبدوللەتیف���ی س���ەلەفی نییە‬ ‫بەتەنھا‪ ،‬بەڵکو ئەو نوێنەرو بەرجەستەکەری‬ ‫ئەو مۆدێلە ترس���ناکەیە لەواعیزی دینیی“و‬ ‫”ئەخالقیی“ ک���ە لەناو زی���اد لەڕوبەرێکی‬ ‫کۆمەڵ���گای ئێم���ەدا ئامادەی���ەو لەدۆخی‬ ‫گەشەکردن‌و تەش���ەنە سەندنیشدایە‪ .‬بۆیە‬ ‫ئێمە پێمانوایە ئەم کەیسە لەڕوی یاسایی‌و‬ ‫سیاسیی‌و ئەخالقیی پیشەیییەوە پێویستی‬ ‫بەھەڵوەس���تە لەس���ەرکردنێکی جیدی���ی‌و‬ ‫بەرخوردێکی رەخنەیی ھەیە‪.‬‬ ‫لەم روانگەیەش���ەوە ھەم���و چاالکییەکی‬ ‫مەدەنیی‌و ھەم���و گفتوگۆیەکی عەقاڵنیی‌و‬ ‫ھەمو پرۆتێس���تێکی ئەخالقیی‌و پیش���ەیی‬ ‫بەگرن���گ دەزانی���ن کە ئەم کەیس���ە بکات‬ ‫بەبابەت���ی گفتوگ���ۆی جیدی ن���او ڕوبەری‬ ‫گشتیی کۆمەڵگای ئێمە‪ ،‬گفتوگۆیەک لەسەر‬ ‫پرسی بەرپرسیارێتی ئەخالقیی‌و سیاسیی‌و‬ ‫رەھەن���دە مەترس���ییەکانی س���ەلەفیزم‬ ‫لەکۆمەڵگای ئێمەدا‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫"بابه‌تی‌ مێژو هیچ جۆر‌ه ئینتیما‌و خۆشه‌ویستیه‌ك‬ ‫ال ‌ی خوێندكار بۆ مێژوه‌كه‌ی‌ دروست ناكات"‬

‫ته‌خته سپی‬

‫هه‌رجاره‌و که‌سێک ده‌ینوسێت‬

‫ئا‪ :‬سروه‌ جه‌مال‬ ‫پڕۆفیسۆری‌ یاریده‌ده‌ر د‪.‬سۆزان كه‌ریم‬ ‫مسته‌فا له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫وه‌اڵمی‌ چه‌ند پرسیارێك ده‌داته‌وه‌و‬ ‫به‌گرنگی‌ ده‌زانێت كه‌ خوێندكار هۆشیاری‌‬ ‫هه‌بێت له‌باره‌ی‌ هه‌مو ئه‌و ڕێكه‌وتننامانه‌ی‌‬ ‫كه‌ بونه‌ته‌ هۆی‌ دابه‌شبون‌و دروستنه‌بونی‌‬ ‫قه‌واره‌ی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ كوردی‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬تا چه‌ن����د پێویس����ته‌ گرنگ ‌ی‬ ‫به‌ڕوداوه‌ مێژویی����ه‌كان بدرێت له‌پرۆگرامی‌‬ ‫خوێندندا؟‬ ‫س����ۆزان كه‌ریم مس����ته‌فا‪ :‬بابه‌تی‌ مێژو‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌و بابه‌ته‌ گرنگانه‌ی‌ كه‌ پێویسته‌‬ ‫له‌په‌روه‌رده‌دا جێگه‌ی‌ بكرێته‌وه‌ ره‌نگه‌ ئه‌م‬ ‫پێویس����تی‌‌و گرنگیه‌ بۆ ئێمه‌ی‌ كورد چه‌ند‬ ‫بار گرنگ بێت به‌تایبه‌تی‌ كه‌ ئێمه‌ خاوه‌نی‌‬ ‫مێژویه‌كی‌ ون‌و شێواوین به‌حوكمی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ مێژوی‌ خۆمان نه‌نوس����یوه‌ته‌وه‌ بۆیه‌‬ ‫پێویسته‌ گرنگیه‌كی‌ زۆر بده‌ین به‌مێژو ئه‌و‬ ‫هه‌ڵه‌و مێژوه‌ ئ����اوه‌ژوه‌ی‌ ئاخنراوه‌ته‌ نێو‬ ‫مێژوی‌ كورده‌وه‌ راس����ت بكرێته‌وه‌‌و پێش‬ ‫هه‌مو شتێكیش پێویس����ته‌ له‌په‌روه‌رده‌وه‌‬ ‫ده‌ست پێبكرێت چونكه‌ قوناغی‌ بنچینه‌یه‌‌و‬ ‫لێ����ره‌وه‌ كه‌س����ایه‌تی‌‌و بی����ری‌ خوێندكار‬ ‫به‌هه‌مو ش����ێوه‌یه‌ك ئاماده‌یه‌ بۆ وه‌رگرتنی‌‬ ‫بابه‌تی‌ مێژویی‌‪ ،‬گه‌ر له‌م قۆناغه‌وه‌ س����از‌و‬ ‫ئاماده‌بكرێت ئه‌وا نه‌وه‌یه‌كی‌ ژیر‌و وش����یار‬ ‫به‌مێژوه‌كه‌ی‌ خۆی‌ پێده‌گه‌یه‌نرێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬خوێندنی‌ بابه‌تێكی‌ وه‌ك سایكس‬ ‫بیكۆ چ گرنگییه‌ك����ی‌ هه‌یه‌ بۆ خوێندكارو‬ ‫پێویسته‌ چۆن بخوێنرێت؟‬ ‫س����ۆزان كه‌ریم مس����ته‌فا‪ :‬گ����ه‌ر باس‬ ‫له‌بابه‌تێك����ی‌ وه‌ك س����ایكس بیكۆ بكه‌ین‬ ‫گرنگیه‌ك����ه‌ی‌ ده‌گه‌ڕێت����ه‌وه‌ ب����ۆ ئ����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌م بابه‌ته‌ یه‌كێكه‌ ل����ه‌و بابه‌ته‌ مێژوییه‌‬ ‫گرنگانه‌ی‌ كه‌ پێویس����ته‌ هه‌م����و تاكێكی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كوردی‌‌و خوێندكاران به‌تایبه‌تی‌‬ ‫زانیاری����ان ده‌رباره‌ی‌ ئ����ه‌م بابه‌ته‌ هه‌بێت‬ ‫چونك����ه‌ ئ����ه‌م رێكه‌وتننامه‌یه‌ س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫دابه‌شبون‌و ماڵوێرانی‌ گه‌لی‌ كورد بو لێره‌وه‌‬ ‫كورد پارچه‌پارچه‌و دابه‌ش����ی‌ س����ه‌ر واڵته‌‬ ‫سه‌رده‌س����ت‌و قه‌واره‌ تازه‌ دروستكراوه‌كان‬ ‫ك����راو به‌ب����ێ‌ گوێگرت����ن‌و له‌به‌رچاوگرتنی‌‬ ‫خواس����تی‌ كورد هه‌رپارچه‌یه‌ك����ی‌ لكێنرا‬ ‫به‌یه‌كێك له‌ده‌وڵه‌ته‌ تازه‌ دروستبووه‌كانی‌‬ ‫ناوچه‌ك����ه‌وه‌‌و له‌وكاته‌وه‌ تا ئێس����تا كورد‬ ‫باجی‌ ئه‌م دابه‌ش����بونه‌ ده‌دا‌و قوربانی‌ ئه‌و‬ ‫رێكه‌وتننامه‌ ش����ومه‌یه‌ كه‌ واڵته‌ براوه‌كانی‌‬ ‫جه‌نگی‌ جیهانی‌ یه‌كه‌م به‌تایبه‌تی‌ به‌ریتانیا‌و‬ ‫فه‌ڕه‌نسا پێی‌ هه‌ستان‌و ماوه‌ی‌ سه‌د ساڵه‌‬ ‫كورد له‌ژێ����ر باری‌ ئ����ه‌م رێكه‌وتننامه‌یه‌دا‬

‫پاش سایكس بیكۆ‬ ‫مێژوی‌ ئێمه‌ ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ ده‌ینوسنه‌و‌ه‬ ‫كه‌ به‌سه‌ریاندا‬ ‫دابه‌شكراوین‬ ‫هۆڵێکی خوێندن‬ ‫پاكت����اوی‌ ره‌گه‌زی‌‌و ته‌عری����ب‌و ته‌فریس‌و‬ ‫ته‌تریك ده‌كرێت‌و ماڵ‌‌و ژنی‌ كورد به‌تااڵن‬ ‫ده‌برێ����ت‪ ،‬بۆی����ه‌ كارێك����ی‌ زۆر گرنگه‌ كه‌‬ ‫خوێندكاران به‌رامبه‌ر ئه‌م رێككه‌وتننامه‌یه‌‌و‬ ‫ئه‌و رێكه‌وتننامانه‌ تریش وش����یاربكرێنه‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌ماوه‌یه‌ك����ی‌ مێژوییدا بونه‌ته‌ هۆكاری‌‬ ‫دابه‌ش����بون‌و دروس����تنه‌بونی‌ قه‌واره‌یه‌كی‌‬ ‫سه‌ربه‌خۆ بۆ كورد‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬به‌شێكی‌ زۆری‌ خوێندكاری‌ ئێمه‌‬ ‫له‌كتێبه‌كانی‌ خوێندنگاوه‌ زانیاری‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ئه‌و ڕوداوه‌ مێژوییانه‌ وه‌رده‌گرن به‌اڵم ئایا‬ ‫پڕۆگرامه‌كه‌ له‌ئاس����تی‌ پێویستدایه‌ و دوره‌‬ ‫له‌هه‌ڵه‌ی‌ زانستی‌؟‬ ‫س����ۆزان كه‌ری����م مس����ته‌فا‪ :‬پرۆگرامی‌‬ ‫خوێندن����ی‌ په‌روه‌رده‌ی����ی‌ ده‌بێ����ت زۆر‬ ‫به‌وش����یاری‌‌و زانایان����ه‌ دابڕێ����ژرێ‌ چونكه‌‬ ‫ئه‌م پرۆگرام����ه‌ په‌یوه‌س����ته‌ به‌قۆناغێكی‌‬ ‫زۆر گرنگ����ی‌ ته‌مه‌ن����ی‌ خوێن����دكاره‌وه‌‌و‬ ‫لێره‌وه‌ س����ه‌ره‌تاكانی‌ دروستبونی‌ وشیاری‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی����ی‌ ال دروس����ت ده‌بێ����ت‪ ،‬ب����ه‌اڵم‬ ‫به‌داخ����ه‌وه‌ پرۆگرامه‌كان����ی‌ خوێندن الی‌‬ ‫ئێمه‌ پڕه‌ له‌هه‌ڵه‌‌و كه‌موكورتی‌‌و ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ ئه‌و ده‌س����ته‌یه‌ی‌ راده‌سپێردرێت بۆ‬ ‫دانانی‌ ئه‌و پرۆگرامه‌ ده‌بێت كه‌سانێكی‌ زۆر‬ ‫شاره‌زا‌و پسپۆڕی‌ بواری‌ مێژ‌و و په‌روه‌رده‌‬ ‫ب����ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم به‌پێچه‌وان����ه‌وه‌ ل����ه‌ دانانی‌‬ ‫پرۆگرامه‌كاندا گرنگ����ی‌ به‌م خاڵه‌ نادرێت‪،‬‬ ‫ره‌چاوی‌ بابه‌ت‌و گرنگی‌ قۆناغه‌ مێژوییه‌كان‬ ‫ناكرێت‌و زانیاریه‌كان زۆر ساده‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی‌ له‌ده‌ستنیش����انكردنی‌ هۆكاره‌كانی‌‬ ‫روداوه‌كاندا دوباره‌ی‌ زۆر تێدایه‌ به‌جۆرێك‬ ‫خوێندكار ده‌خات����ه‌ بازنه‌یه‌كه‌وه‌ ناتوانێت‬

‫لێ����ی‌ ده‌رباز بێت‌و وا تێ����ده‌گات كه‌ مێژو‬ ‫بریتی����ه‌ له‌چیرۆكێكی‌ دوب����اره‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌بابه‌ت����ی‌ مێژوییدا هیچ ج����ۆره‌ ئینتیما‌و‬ ‫خۆشه‌ویس����تیه‌ك الی‌ خوێن����دكار ب����ۆ‬ ‫مێژوه‌كه‌ی‌ خۆی‌ دروس����ت ناكات‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫خاڵی‌ الوازی‌ پرۆگرامه‌كانی‌ خوێندنن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬سایكس بیكۆ چ كاریگه‌رییه‌كی‌‬ ‫له‌س����ه‌ر سیس����ته‌می‌ په‌روه‌رده‌و خوێندن‬ ‫هه‌ب����وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ی‌ زۆرجار ده‌وترێت‬ ‫هه‌تا ئێستاش پڕۆسه‌ی‌ خوێندنمان له‌ژێر‬ ‫كاریگه‌ری‌ سیاسه‌تی‌ ئه‌وكاته‌ی‌ به‌ریتانیایه‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ چی‌ ده‌ڵێن؟‬ ‫س����ۆزان كه‌ری����م مس����ته‌فا‪ :‬م����ن ناڵێم‬ ‫له‌ژێ����ر كاریگ����ه‌ری‌ به‌ریتانی����ا به‌ڵكو له‌‬ ‫ژێ����ر كاریگ����ه‌ری‌ واڵته‌ سه‌رده‌س����ته‌كانی‌‬ ‫ناوچه‌ك����ه‌دا بوی����ن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ل����ه‌دوای‌‬ ‫راپه‌رین����ه‌وه‌ له‌م پارچه‌یه‌ی‌ كوردس����تان‬ ‫ئه‌م����ه‌ كاڵ‌ بۆت����ه‌وه‌ ب����ه‌اڵم نه‌مانتوانیوه‌‬ ‫له‌ب����واری‌ پ����ه‌روه‌رده‌دا س����ه‌ركه‌وتو بین‌و‬ ‫نه‌وه‌یه‌كی‌ ن����وێ‌ به‌بیركردنه‌وه‌یه‌كی‌ نوێ‌‌و‬ ‫وش����یارییه‌كی‌ تازه‌ی مێ����ژوه‌وه‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫بكه‌ی����ن‪ ،‬به‌جۆرێ����ك خوێندكارانی‌ زانكۆ‬ ‫له‌به‌ش����ی‌ مێژو كه‌ بۆ ماوه‌ی‌ چوار س����اڵ‌‬ ‫بابه‌ت����ی‌ مێ����ژو ده‌خوێنن ئه‌و توانس����ته‌‬ ‫مێژویی‌‌و زانیاریه‌ گشتگیره‌یان نیه‌ له‌سه‌ر‬ ‫بابه‌ته‌ مێژویی����ه‌كان‪ ،‬ئه‌مه‌ش هۆكاره‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ خراپی‌ سیستمی‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫الی‌ ئێم����ه‌‪ ،‬ب����ه‌ پێچه‌وان����ه‌ی‌ واڵتان����ی‌‬ ‫دراوس����ێمانه‌وه‌ كه‌ هه‌میشه‌ كاریان كردوه‌‬ ‫له‌پێناو بااڵده‌س����تی‌‌و به‌پیرۆز نیشاندانی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كه‌ی‌ خۆی����ان به‌جۆرێك هه‌ندێكیان‬ ‫په‌نایان بردۆته‌ به‌ر دوباره‌ نوس����ینه‌وه‌ی‌‬

‫مێژوی‌ خۆیان‌و ته‌نان����ه‌ت په‌نایان بردۆت ‌ه‬ ‫ب����ه‌ر ئه‌فس����انه‌ش له‌پێن����او به‌رزڕاگرتن‌و‬ ‫خۆشه‌ویس����تكردنی‌ مێژوه‌كه‌ی����ان وه‌ك‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ حزبی‌ به‌عس‌و كه‌م����ال ئه‌تاتورك‬ ‫له‌توركیا كردیان‌و خستیانه‌ نێو پرۆگرامی‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌‪ .‬مێژوی‌ ئێمه‌ له‌دوای‌ سایكس‬ ‫پیك����ۆوه‌ له‌خاوه‌ندارێتی‌ ئێمه‌ ده‌رچو‪ ،‬ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌ی‌ كوردستانیان به‌سه‌ردا دابه‌شكرا‬ ‫ئه‌وان ئه‌م مێژوه‌یان نوسیه‌وه‌‌و به‌ئاره‌زوی‌‬ ‫خۆیان ش����ێواندیان‪ ،‬بۆیه‌ س����ایكس پیكۆ‬ ‫كاریگه‌ریه‌كی‌ زۆری‌ به‌سه‌ر مێژوی‌ كورده‌وه‌‬ ‫به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬پێویس����ته‌ چ����ۆن گرنگی‌ به‌م‬ ‫بابه‌ته‌ بدرێ����ت له‌قوتابخانه‌كان؟ به‌تایبه‌ت‬ ‫كه‌ ‪ ،5-16‬سه‌د س����اڵ تێده‌په‌ڕێت به‌سه‌ر‬ ‫سایك بیكۆ له‌قوتابخانه‌كان تاقیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆتایی‌ وه‌رزه‌؟‬ ‫سۆزان كه‌ریم مسته‌فا‪ :‬زۆر گرنگه‌ نه‌ك‬ ‫ته‌نها له‌سه‌ر بابه‌تی‌ سایكس پیكۆ به‌ڵكو‬ ‫گرنگه‌ له‌هه‌مو روداوه‌ مێژوییه‌ گرنگه‌كاندا‬ ‫قوتابخانه‌كان به‌شێوازێكی‌ پراكتیكی‌ بیری‌‬ ‫خوێندكار بهێننه‌وه‌ به‌سازكردنی‌ گفتوگۆو‬ ‫ئه‌نجامدانی‌ چاالكی‌ زانستی‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫مێژوانه‌ له‌بیری‌ خوێندكاردا بچه‌س����پێت‌و‬ ‫ح����ه‌زی‌ به‌دواداچ����ون الی‌ خوێن����دكار بۆ‬ ‫بابه‌ته‌ مێژوییه‌كان دروست بكات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫له‌رێگ����ه‌ی‌ چاالكی‌ زانس����تیه‌وه‌ خوێندكار‬ ‫به‌خواس����تی‌ خ����ۆی‌ زانیاری‌ له‌س����ه‌ر ئه‌و‬ ‫بابه‌ت����ه‌ مێژوییانه‌ كۆده‌كات����ه‌وه‌‌و به‌مه‌ش‬ ‫وشیاریه‌كی‌ گرنگی مێژویی‌ الی‌ خوێندكار‬ ‫دروس����ت ده‌بێت‪ ،‬وا پێویست بو له‌رۆژی‌‬ ‫سه‌دس����اڵه‌ی‌ رێككه‌وتننام����ه‌ی‌ س����ایكس‬

‫پیكۆدا چاالكی‌ زانس����تی‌ گه‌وره‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ئاس����تی‌ خوێندنگاكان بكرێ����ت‌و هه‌ر هیچ‬ ‫نه‌بێت ده‌توانرا سود له‌م رۆژه‌ وه‌ربگیرێت‬ ‫به‌رێپێوانی‌ هێمنانه‌ خوێندكاران ببرانایه‌ته‌‬ ‫ب����ه‌رده‌م قونس����وڵخانه‌كانی‌ به‌ریتانی����ا‌و‬ ‫فه‌ڕه‌نسا له‌كوردس����تان بۆئه‌وه‌ی‌ په‌یامی‌‬ ‫ناڕازیبونی‌ نه‌وه‌ی‌ نوێ‌ پاش س����ه‌د س����اڵ‌‬ ‫ل����ه‌و رێككه‌وتننامه‌ی����ه‌ ب����ده‌ن به‌گوێ����ی‬ ‫دروس����تكه‌رانی‌ رێككه‌وتننامه‌ك����ه‌‌و ببن����ه‌‬ ‫فش����ارێكیش بۆ دوباره‌نه‌بونه‌وه‌ی‌ سایكس‬ ‫پیكۆیه‌ك����ی‌ تر‪ .‬ئه‌مه‌ ئه‌رك����ی‌ په‌روه‌رده‌‌و‬ ‫قوتابخانه‌كانه‌ به‌م كارانه‌ هه‌ستن‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌ك مامۆستایه‌ك چ پێشبینیه‌ك‬ ‫ده‌كه‌ن پاش تێپه‌ڕبونی‌ ‪ 100‬س����اڵ به‌سه‌ر‬ ‫ڕێكه‌وتنامه‌كه‌دا؟‬ ‫سۆزان كه‌ریم مس����ته‌فا‪ :‬ره‌نگه‌ نه‌توانم‬ ‫پێشبینی‌ بكه‌م به‌اڵم ده‌توانم بڵێم بارودۆخی‌‬ ‫ئێس����تا تاراده‌یه‌ك����ی‌ زۆر له‌بارودۆخ����ی‌‬ ‫ریكه‌وتنامه‌ی‌ سایكس پیكۆ ده‌چێت به‌وه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌م ناوچه‌یه‌ له‌به‌رده‌م ئه‌گ����ه‌ری‌ دوباره‌‬ ‫دابه‌شبونه‌وه‌دایه‌‌و تاراده‌یه‌ك سنوره‌كانی‌‬ ‫س����ایكس پیكۆ تێكش����كێنراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ زۆر‬ ‫گرنگه‌ له‌م قۆناغه‌دا كورد به‌هه‌ستیاریه‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵ����ه‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ بارودۆخه‌ك����ه‌دا بكات‌و‬ ‫ئه‌مج����اره‌ش نه‌بێت����ه‌وه‌ به‌پ����ارووی‌ واڵته‌‬ ‫زلهێز‌و هه‌رێمیه‌كان����ی‌ ناوچه‌كه‌‌و بتوانێت‬ ‫س����نوره‌كانی‌ س����ایكس پیكۆ به‌ت����ه‌واوی‌‬ ‫تێكبش����كێنێت‌و رێگه‌ن����ه‌دات به‌ئه‌گ����ه‌ری‌‬ ‫دروس����تبونه‌وه‌ی‌ س����ایكس پیكۆیه‌كی‌ تر‬ ‫له‌ناوچه‌ك����ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تت����ر كورد ئێس����تا‬ ‫خۆی‌ بۆت����ه‌ ئه‌ڵته‌رناتیڤێكی‌ زۆر به‌هێز بۆ‬ ‫هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‌ سایكس پیكۆ‪.‬‬

‫"له‌پڕۆگرامه‌كه‌دا ته‌نها به‌دێڕونیوێك باسی‌ كوردستان كراوه‌"‬

‫پێشبینیه‌كانی‌ خوێندكاران پاش تێپه‌ڕبون ‌ی سه‌د ساڵ به‌سه‌ر سایكس بیكۆدا‬ ‫ئا‪ :‬سرو‌ه‬

‫بابه‌ت ‌ه مێژوییه‌كان به‌شێكن‬ ‫له‌پڕۆگرامه‌كانی‌ خوێندن‪ ،‬سایكس بیكۆش‬ ‫یه‌كێك له‌و روداوانه‌و خوێندكارێك‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌بوایه‌ له‌پڕۆگرامه‌كه‌دا ئامانج ‌ه‬ ‫راسته‌قینه‌كه‌ی‌ ئه‌م نه‌ته‌وانه‌ باس بكرایه‌"‬ ‫مامۆستایه‌كیش ده‌ڵێت" ب ‌ه ‪ 27‬دێڕ‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ ئاڵۆز بۆ خوێندكار باس‬ ‫له‌په‌یمانه‌ك ‌ه كراوه‌"‪.‬‬ ‫نامۆ ئاسۆ كه‌ خوێندكاری‌ پۆلی‌ نۆیه‌م ‌ی‬ ‫بنه‌ڕه‌تیی ‌ه له‌باره‌ ‌ی گرنگی‌ خوێندنی‌ بابه‌ت ‌ی‬ ‫س���ایكس بیكۆ ده‌ڵێ���ت "وه‌ك زانیاریه‌ك ‌ی‬ ‫مێژوی��� ‌ی سیاس���ی‌ هی���چ كاریگه‌رییه‌ك��� ‌ی‬ ‫له‌س���ه‌ر ژیان���ی‌ ئێس���تامان نابێ���ت ته‌نها‬ ‫چه‌ند خه‌ڵكێك ‌ی سیاس���ی‌ سودمه‌ند ده‌بن‬ ‫لێی‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی‌ له‌پڕۆگرامی‌ خوێندندا‬ ‫ئاماژه‌ی پێك���راو‌ه نه‌ ئاڵۆزه‌و ن ‌ه ئاس���ان‬ ‫به‌اڵم كێش���ه‌ك ‌ه له‌زانیارییه‌كان���ی‌ ناویه‌ت ‌ی‬ ‫ئێم ‌ه ته‌نها كات ‌ی دروستبون ‌ی ڕێكه‌وتنامه‌ك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌ی رێكه‌وت���ون له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫چه‌ن���د خاڵێك ‌ی بێكه‌ڵ���ك له‌ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ده‌خوێنی���ن‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌بوای���ه‌ ئامانج ‌ه‬ ‫راس���ته‌قینه‌كه‌ ‌ی ئه‌م نه‌ته‌وانه‌ باس بكرای ‌ه‬ ‫له‌رێكه‌وتنامه‌كه‌دا"‪.‬‬ ‫نامۆ خۆش���حاڵه‌ ك���ه‌ زانی���اری‌ زۆر ‌ی‬ ‫هه‌یه‌ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و ڕێكه‌وتنامه‌ی ‌ه ئه‌ویش‬ ‫به‌هۆ ‌ی فیلمی‌ دۆكیۆمێنتاری‌‌و ئینته‌رنێت‌و‬ ‫پڕۆگرامه‌یش تاڕاده‌یه‌ك "بۆچونی‌ وایه‌ پاش‬ ‫تێپه‌ڕبون ‌ی ‪ 100‬ساڵ به‌سه‌ر ڕێكه‌وتنامه‌كه‌دا‬ ‫"هیچ ش���تێكی‌ ئه‌وتۆ ڕون���ادات ته‌نها گه‌ر‬ ‫كورد بتوانێ���ت وه‌ك هه‌لێ���ك بیقۆزێته‌و‌ه‬

‫له‌داهاتودا ب���ۆ دروس���تبون ‌ی ده‌وڵه‌ت ك ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش ئه‌نجامێكی‌ گه‌وره‌و ئه‌س���ته‌مه‌ بۆ‬ ‫ئێستا"‪.‬‬ ‫مه‌س���تی‌ یه‌كێكی‌ تره‌ له‌و خوێندكارانه‌ ‌ی‬ ‫ك ‌ه باوه‌ڕی‌ وای ‌ه خوێندنی‌ بابه‌تی‌ س���ایكس‬ ‫بیك���ۆ گرنگ ‌ه "چونكه‌ به‌س���تراو‌ه به‌ڕابردو‬ ‫و ئێس���تاو داهاتو ‌ی گه‌ل‌و واڵته‌كه‌مانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێویس���تی‌ ده‌زانێت "هه‌مو تاكێكی‌ كورد‬ ‫زانیار ‌ی له‌س���ه‌ر ئه‌و بابه‌ت ‌ه هه‌بێت تاڕۆڵ ‌ی‬ ‫هه‌بێت"‪.‬‬ ‫مه‌س���تی‌ باس ‌ی له‌وه‌ش���كرد ك ‌ه له‌كتێب ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییاندا به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ كه‌م باس ‌ی‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ كراوه‌و وتی‌ "ئه‌ویش زۆر رون نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆ ‌ی ش���یكردنه‌وه‌و رونكردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫مامۆستاكه‌مه‌و‌ه جێگه‌ی‌ كه‌موكورتییه‌كان‬ ‫پڕبۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫مه‌س���تی‌ زیات���ر له‌ئه‌گه‌رێ���ك ده‌خات ‌ه‬ ‫رو له‌ب���اره‌ی‌ دۆخ ‌ی كورد پاش ‪ 100‬س���اڵ‬ ‫له‌ڕێكه‌وتنامه‌ی‌ س���ایكس بیك���ۆو ده‌ڵێت‬ ‫"هه‌ندێ���ك واڵت پش���تگیریمان ده‌ك��� ‌هن‌و‬ ‫هه‌ندێكی���ش به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌ بۆی���ه‌ گ���ه‌ر‬ ‫كوردس���تان ب���ه‌م ش���ێوه‌یه‌ بمێنێت���ه‌وه‌و‬ ‫رێكنه‌ك���ه‌ون كێش���ه‌ی‌ ناخۆش دروس���ت‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر حزب‌و ده‌س���ه‌اڵتدار‌ه‬ ‫گه‌وره‌كان به‌رژه‌وه‌ن���د ‌ی گه‌ل بخه‌ن ‌ه پێش‬ ‫به‌رژه‌وه‌ن���دی‌ خۆیان ئام���اده‌كار ‌ی بكه‌ن‌و‬ ‫هه‌مو پێكه‌وه‌ هه‌وڵ بده‌ن پشتگیری‌ واڵت ‌ه‬ ‫زلهێزه‌كان به‌ده‌ست بهێنن‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ یه‌كه‌م مۆرك���ی‌ كوردایه‌ت���ی‌ له‌م ناوچان���ه‌" نال ‌ی‬ ‫نیگه‌ران ‌ه له‌وه‌ی‌ له‌پڕۆگرام ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیدا‬ ‫ده‌وڵه‌تی‌ كورد ‌ی دروست ببێت"‪.‬‬ ‫نالی‌ كه‌ فێرخ���وازی‌ نۆیه‌می‌ بنه‌ڕه‌تیی ‌ه به‌شێوه‌یه‌كی‌ س���اده‌ باس له‌رێكه‌وتنامه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ڵێت "ئه‌م رێكه‌وتنامه‌یه‌ ره‌شترین په‌ڵه‌ی ‌ه كراوه‌‪ ،‬به‌ئه‌ندازه‌ی‌ ئه‌و ناخۆش���ییانه‌ نیی ‌ه‬ ‫له‌مێژوی‌ كوردا كه‌ كوردس���تانی‌ دابه‌شكرد كه‌ به‌هۆ ‌ی ئه‌و په‌یمانه‌و‌ه به‌س���ه‌ر كوردا‬ ‫بۆ چ���وار پارچ���ه‌ جگ���ه‌ له‌س���ڕینه‌وه‌ ‌ی هاتوه‌"‪.‬‬

‫له‌پڕۆگرام ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیدا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ ساد‌ه‬ ‫باس له‌رێكه‌وتنامه‌ك ‌ه‬ ‫كراوه‌‪ ،‬به‌ئه‌ندازه‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و ناخۆشییان ‌ه‬ ‫نییه‌ ك ‌ه به‌هۆ ‌ی ئه‌و‬ ‫په‌یمانه‌و‌ه به‌سه‌ر‬ ‫كوردا هاتوه‬

‫بۆیه‌ نال ‌ی پێ ‌ی باش ‌ه له‌پڕۆگرامی‌ خوێندندا‬ ‫گرنگی‌ زیاتر به‌بابه‌ته‌كه‌ بدرێت "تا نه‌وه‌ ‌ی‬ ‫نو ‌ێ بتوانێ‌ پارێ���زگار ‌ی له‌مافه‌كان ‌ی گه‌ل ‌ی‬ ‫كورد بكات‌و رێگ ‌ه بگرن له‌دابه‌ش���كردنێك ‌ی‬ ‫تر"‪.‬‬ ‫"نالی" ش وه‌ك فێرخوازه‌كان ‌ی تر له‌دوای‬ ‫تێپه‌ڕبون ‌ی ‪ 100‬ساڵ به‌سه‌ر رێكه‌وتنامه‌كه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت "هه‌تا كورد یه‌ك نه‌گرێت هیچ به‌هیچ‬ ‫ن���اكات‪ ،‬هه‌رگی���ز یه‌ك ده‌وڵه‌ت���ی‌ كورد ‌ی‬ ‫یه‌كگرتو دروست نابێت"‪.‬‬ ‫میر عه‌لی‌ كه‌ فێرخوازی‌ نۆیه‌م ‌ی بنه‌ڕه‌تییه‌و‬ ‫ده‌ڵێت "گرنگترین بابه‌تی‌ وه‌رزی‌ دوه‌م ك ‌ه‬ ‫خوێندبێتم س���ایكس بیكۆ بو‌ه به‌و پێیه‌ ‌ی‬ ‫پرسێكی‌ چاره‌نوسس���از‌ه به‌گه‌له‌كه‌مانه‌وه‌و‬ ‫پێویست ‌ه هه‌مو خوێندكارێك شاره‌زای بێت‬ ‫به‌تایبه‌ت ئێس���تا كه‌ ماوه‌ ‌ی ڕێكه‌وتنامه‌ك ‌ه‬ ‫ب���ه‌ره‌و ته‌واوبون ده‌ڕوات‌و چاره‌نوس���ێك ‌ی‬ ‫نادیار چاوه‌ڕێ ‌ی گه‌له‌كه‌مانه‌"‪.‬‬ ‫میر ئام���اژه‌ی به‌وه‌كرد كه‌ "ره‌نگه‌به‌هۆ ‌ی‬ ‫ڕێكنه‌كه‌وتن���ی‌ ك���ورد له‌ناوخ���ۆو هه‌بون ‌ی‬ ‫داع���ش كاته‌ك���ه‌ی‌ گونج���او نه‌بێ���ت بۆ‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ ‌ی ڕێكه‌وتنامه‌ك���ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫بۆماوه‌ی‌ چه‌ند س���اڵێك ‌ی تر به‌رده‌وام بێت‬ ‫تا نه‌مان ‌ی داعش‌و هه‌ڵبژاردن ‌ی سه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ته‌واوده‌بێت"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ته‌نه���ا فێرخ���وازان نی���ن ب���ه‌ر‬ ‫پڕۆگرامه‌كان���ی‌ خوێندن ده‌ك���ه‌ون به‌ڵكو‬ ‫مامۆس���تایانیش بۆچون���ی‌ خۆی���ان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك جار له‌وانه‌كان���دا پێكه‌وه‌ گفتوگۆ‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و كه‌موك���وڕی‌‌و پێویس���تیه‌كان ‌ی‬ ‫پڕۆگرامه‌كه‌ تاوتوێ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫سۆز هه‌میشه‌ نیگه‌رانه‌ له‌پڕۆگرامه‌كانی‌‬ ‫خوێندن‪ ،‬به‌تایبه‌تیش وانه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‬

‫"زۆرج���ار بیر ل���ه‌وه‌ ئه‌كه‌مه‌وه‌ باش���ه‌‬ ‫مامۆس���تایه‌ك تایبه‌تمه‌ندییه‌ك���ه‌ی‌ مێژو‬ ‫بێت ئایا ئه‌توانێت وانه‌یه‌كی‌ باش له‌سه‌ر‬ ‫كه‌ش���وهه‌وا بڵێت���ه‌وه‌ ب���ۆ هه‌ربابه‌تێكی‌‬ ‫ت���ری‌ جوگراف���ی‌ به‌هه‌م���ان ش���ێوه‌ بۆ‬ ‫مامۆس���تایه‌كیش كه‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌كه‌ی‌‬ ‫وان���ه‌ی‌ جوگرافیای���ه‌ تاچه‌ن���د ئه‌توانێت‬ ‫وانه‌یه‌ك���ی‌ پڕچێژی‌ بابه‌تێك���ی‌ مێژویی‌‬ ‫بڵێت���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخ���ه‌وه‌ وه‌ك‬ ‫ده‌بینین وتنه‌وه‌ی‌ وانه‌كان بوه‌ به‌س���ه‌ره‌‬ ‫له‌قوتابخانه‌كان���دا‪ ،‬له‌كاتێك���دا هه‌ندێك‬ ‫پێویس���تی‌ به‌رونكردنه‌وه‌و گه‌ڕانی‌ زیاتره‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ پڕۆگرامی‌ خوێندن"‪.‬‬ ‫سۆز كه‌ ماوه‌ی‌ ‪ 4‬ساڵه‌ مامۆستایه‌ باسی‌‬ ‫بابه‌تی‌ سایكس بیكۆ ده‌كات له‌پڕۆگرامی‌‬ ‫نۆیه‌م���ی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ ده‌ڵێت "ب���ه‌ ‪ 27‬دێڕ‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ئاڵۆز ب���ۆ خوێندكار باس‬ ‫له‌په‌یمانه‌كه‌ ك���راوه‌‪ ،‬ته‌نها به‌دێڕونیوێك‬ ‫باس���ی‌ كورد كراوه‌ (ویالیه‌تی‌ موس���ڵ‬ ‫دوای‌ جه‌ن���گ‌و به‌ڕێكه‌وتنی‌ نێوان هه‌ردو‬ ‫حكومه‌ت���ی‌ فه‌ڕه‌نس���ی‌‌و به‌ریتانی‌ بو به‌‬ ‫به‌شی به‌ریتانیا) راسته‌ پێویسته‌ وانه‌كه‌‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌ ئه‌كادیمی‌ بخوێنرێت به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ له‌سایه‌ی سایكس بیكۆوه‌ بوینه‌ چوار‬ ‫پارچه‌و به‌رده‌وام كاریگه‌رییه‌ خراپه‌كانی‌‬ ‫ده‌بینین "سۆز به‌پێویستی‌ ده‌زانێت گرنگی‌‬ ‫زۆر بدرێت به‌ڕوداوه‌ مێژوییه‌كان به‌جۆرێك‬ ‫كاریان له‌سه‌ر بكرێت‌و چاالكی‌ تایبه‌تیان‬ ‫بۆ فێرخوازه‌كان بكرێت تا نه‌وه‌ی‌ داهاتو‬ ‫هه‌م زانیاری‌ هه‌بێت‌و هه‌روه‌ها س���ودیش‬ ‫له‌هه‌ڵ���ه‌كان وه‌ربگرێت به‌ش���ێوه‌یه‌ك كه‌‬ ‫بیروڕایان وه‌ربگیرێ���ت كه‌ گه‌ر ئه‌وان بن‬ ‫چی‌ ئه‌كه‌ن تا دوباره‌ نه‌بنه‌وه‌)‪.‬‬

‫سه‌ر‌چاوه‌ی‬ ‫كه‌شفبونی پرسیاری‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كا ‌ن‬ ‫دۆزرایه‌وه‬ ‫مه‌ریوان سه‌الح حیلمی‬ ‫كه‌مال مه‌حمود ساڵح‬ ‫(‪ )1‬كورته‌ مێژویه‌ك لە‌كه‌شفبونی‬ ‫پرسیار‬ ‫ل���ه‌دوای راپه‌ڕین���ی‪ 1991‬گرفتێكی‬ ‫گ���ه‌وره‌ روبه‌ڕوی پرۆس���ه‌ی په‌روه‌رده‌‬ ‫ب���ۆوه‌ ئه‌ویش بریتی بو له‌كه‌ش���فبونی‬ ‫پرسیاره‌كانی به‌كالۆریا‪ ،‬به‌تایبه‌تی هی‬ ‫قۆناغی ‪12‬ی ئاماده‌یی‪ ،‬له‌ناوه‌ڕاس���تی‬ ‫‌نه‌وه‌ده‌كاندا (یه‌ك ساڵ) پرسیاره‌كان‬ ‫به‌جۆرێك له‌ هه‌رێم ئاشكرابون‪ ،‬وه‌زاره‌تی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی ناچاركرد به‌س���ه‌رله‌نوێ‬ ‫ئه‌نجامدان���ی تاقیكردنه‌وه‌كان له‌وه‌رزی‬ ‫هاوین دا‪ ،‬ئه‌م كێش���ه‌یه‌ درێژه‌ی كێشا‬ ‫تاوه‌كو په‌یدابونی مۆبایل‌و ئینته‌رنێت‌و‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ پرس���یاره‌كان به‌ش���ێوازی‬ ‫هه‌ڵب���ژاردن ئه‌وه‌ن���ده‌ی ت���ر قۆپیه‌ی‬ ‫مۆدێ���رن‌و كه‌ش���فبونی پرس���یاره‌كان‬ ‫بره‌وی س���ه‌ند‌‪ ،‬تاوای لێهات له‌س���اڵی‬ ‫‪ 2015‬وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده‌ داوای‬ ‫له‌مامۆس���تایان كرد پێش���نیار بنوسن‬ ‫ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی خاوێن‬ ‫له‌كوردستان ئه‌نجام بدرێ دور له‌گزی‌و‬ ‫ئاشكرابونی پرس���یار‪ ،‬ئێمه‌ش ئه‌وكاته‌‬ ‫به‌ ئه‌ركی سه‌رشانی خۆمان هه‌ڵساین‌و‬ ‫چه‌ند خاڵێكمان خسته‌ڕو‪.‬‬ ‫(‪ )2‬س���ێ ئه‌گ���ه‌ری ئاش���كرابونی‬ ‫پرسیار‬ ‫زۆربه‌ی س���ااڵن پرسیاره‌كان كه‌شف‬ ‫ده‌ب���ون‪ ،‬به‌اڵم له‌ئاس���تێكی ناوچه‌ییدا‬ ‫ده‌بون‪ ،‬یان به‌ته‌واوی نه‌ده‌زانرا قه‌باره‌ی‬ ‫كه‌ش���فبونه‌كه‌ چه‌نده‌‪ ،‬یان له‌ش���ێوه‌ی‬ ‫گومان���دا ده‌مایه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ به‌ڵگه‌ی‬ ‫پێویس���ت ده‌س���تنه‌ده‌كه‌وت‪ ،‬ته‌نه���ا‬ ‫ئه‌وه‌ی ناوه‌ڕاس���تی نه‌وه‌ده‌كان نه‌بێت‬ ‫كه‌ پرس���یاره‌كان له‌بازاڕ ده‌فرۆشران‪.‬‬ ‫له‌وكاته‌وه‌ تاوه‌كو ئێس���تا سه‌رچاوه‌ی‬ ‫ئاشكرابونی پرسیار به‌نهێنی ماوه‌ته‌وه‌و‬ ‫هاوكاتیش چاره‌س���ه‌ر نه‌ك���راوه‌ به‌ڵكو‬ ‫كێشه‌كه‌ گه‌وره‌تر بوه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌ماوه‌ی‬ ‫چه‌ن���د خوله‌كێك���دا له‌هه‌م���و هه‌رێ���م‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌ له‌ڕێی فایبه‌رو ته‌كنه‌لۆژیای‬ ‫نوێ‪ ،‬ئێمه‌ كه‌ ب���ه‌رده‌وام به‌دوای ئه‌م‬ ‫كێش���ه‌یه‌وه‌یه‌ن له‌ڕاب���ردودا بۆچ���ون‌و‬ ‫گریمانه‌م���ان هه‌ب���وه‌و خس���تومانه‌ته‌‬ ‫رو‪ ،‬بۆچونم���ان وابوه‌ كه‌ أـ پرس���یار‬ ‫له‌ڕێ���ی مامۆس���تای پرس���یاردانه‌ره‌وه‌‬ ‫كه‌ش���ف ده‌بێت‪ ،‬ئه‌م كه‌ش���فبونه‌ زه‌ق‬ ‫نی���ه‌و له‌ناوچه‌ی���ش بچوكت���ره‌‪ ،‬ئ���ه‌م‬ ‫كه‌شفبونه‌ زیاتر له‌ڕێی وانه‌ی تایبه‌ته‌وه‌‬ ‫كه‌ش���ف ده‌بێت به‌وه‌ ن���ا بوترێ ئه‌وه‌‬ ‫پرس���یاره‌كانه‌‪ ،‬نا‪ ،‬به‌ڵكو به‌ناوی شتی‬ ‫گرنگه‌وه كه‌شف ده‌بێت‪ ،‬ئه‌م كه‌شفبونه‌‬ ‫له‌پرس���یاری كالس���یك‌و راڤه‌دا هه‌بو‪،‬‬ ‫له‌گۆڕینی پرسیار به‌شێوه‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫ئه‌م كه‌ش���فبونه‌ كه‌مبۆت���ه‌وه‌و نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ب ـ ئ���ه‌و فه‌رمانبه‌ران���ه‌ی له‌په‌روه‌رده‌‬ ‫كاریان ده‌كردو پرسیاریان ده‌خسته‌ ناو‬ ‫زه‌رفه‌وه‌‪ ،‬له‌ڕێی ئه‌مانه‌وه‌ پرس���یار گل‬ ‫ده‌درایه‌وه‌و كه‌شف ده‌بون‪ ،‬ئه‌م رێگه‌یه‌‬ ‫هه‌وڵدراوه‌ كۆنترۆڵ بكرێت‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌كو‬ ‫ئێستا جێی مه‌ترسیه‌‪ .‬ج ـ به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫هۆڵ‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری هۆڵ ده‌س���ه‌اڵتێكی‬ ‫گه‌وره‌ی هه‌یه‌و ده‌توانێت پرسیاره‌كان‬ ‫ئاش���كرا بكات بۆ ئه‌و كه‌س���ه‌ی خۆی‬ ‫مه‌به‌س���تێتی‌و دواتر باڵوده‌بێته‌وه‌‪ ،‬جا‬ ‫ئایا پێش تاقیكردنه‌وه‌ پرسیار ئاشكرا‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬یان س���ه‌ره‌تای تاقیكردنه‌وه‌‬ ‫پرسیار دێته‌ ده‌ره‌وه‌و له‌ڕێی مۆبایله‌وه‌‬ ‫وه‌اڵم���ه‌كان ده‌خوێنرێته‌وه‌ بۆ كه‌س���ی‬ ‫مه‌به‌ست له‌هۆڵه‌كان‪.‬‬ ‫(‪ )3‬ئه‌زمونی یه‌كێكمان‪(:‬پرسیاری‬ ‫كه‌شفبوم به‌چاوی خۆم دیوە‌)‬ ‫س���اڵی خوێندن���ی ‪ 2014‬ـ ‪2015‬‬ ‫له‌خول���ی دوه‌م چه‌ن���د خوێندنگه‌یه‌ك‬ ‫گ���ه‌ڕام ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی بزان���م له‌نزی���ك‬ ‫خوێندنگ���ه‌ چ���ی هه‌ی���ه‌و چ���ی نیه‌؟‬ ‫له‌یه‌كێك له‌خوێندنگ���ه‌كان به‌رامبه‌ری‬ ‫ریزه‌ دوكان‌و س���ۆپه‌ر ماركێت‌و ش���تی‬ ‫له‌م بابه‌ته‌ هه‌بو‪ ،‬دیم كۆمه‌ڵه‌ گه‌نجێك‬ ‫له‌به‌رده‌م دوكانه‌كه‌دا وه‌ستاون‪،‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫كۆچی‌ دوایی مامۆستا عارف عه‌بدواڵ‌ یه‌كێك‬ ‫له‌دامه‌زرێنه‌رانی‌ یه‌كێتی‌ مامۆستایانی كوردستان‬ ‫عبدالرقیب یوسف‬ ‫مامۆس���تا ع���ارف عه‌بدواڵ‌ وه‌س���تا‬ ‫ئه‌حم���ه‌دی‌ ناڵبه‌ن���د له‌بنه‌ماڵه‌یه‌ك���ی‌‬ ‫ناس���راوی‌ ش���اری س���لێمانی‌ ب���و‬ ‫ل���ه‌(‪ )1938/4/11‬له‌دای���ك ب���وه‌و‬ ‫له‌(‪ )2016/4/26‬كۆچ���ی دوایی كرد‪.‬‬ ‫مامۆستا عارف خه‌باتێكی‌ نهێنی زۆری‌‬ ‫كردوه‌ مرۆڤێك���ی‌ ئاقڵمه‌ن���دو زیره‌ك‬ ‫بو‪ .‬له‌زس���تانی‌ ‪ 1965-1962‬سه‌رۆكی‌‬ ‫ش���انه‌ی‌ حزبیم���ان بو من‌و مامۆس���تا‬ ‫ئه‌حمه‌د عه‌لی‌و مامۆس���تا شێخ محمد‬ ‫غه‌ریبی باس���اك‌و مامۆستا قادری‌ مه‌ال‬ ‫عوم���ه‌ر ئۆم���ه‌ر گومبه‌تی‌ ك���ه‌ رژێمی‌‬ ‫به‌عس به‌ ئه‌ش���كه‌نجه‌ ل���ه‌ به‌ندیخانه‌‬ ‫ش���ه‌هیدیان ك���رد له‌گ���ه‌ڵ مامۆس���تا‬ ‫شێرزاد شێخ حسێن جه‌باری‌‪ .‬زۆربه‌ی‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌كانمان له‌خان���وه‌ بچوكه‌كه‌ی‌‬ ‫م���ام عه‌لی ب���و له‌كۆاڵنێكی‌ ته‌س���ك‬ ‫له‌رۆژئ���اوای‌ مزگه‌وتی‌ گه‌وره‌ واتا ماڵی‌‬ ‫باوكی‌ مامۆستا ئه‌حمه‌د كه‌ ناوبانگێكی‌‬ ‫زۆری‌ ده‌رك���رد له‌خۆڕاگری���دا به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌ش���كه‌نجه‌ی‌ به‌عس‪ .‬مامۆستا عارف‬ ‫زۆر چ���االك بو چه‌ندین جار پێم ده‌وت‬ ‫پێم س���ه‌یره‌ له‌ماوه‌یه‌ك���ی‌ كه‌مدا چۆن‬

‫ده‌توانی‌ كارێكی‌ گه‌وره‌ی‌ نهێنی‌ ئه‌نجام‬ ‫بده‌یت‪ .‬له‌كۆتایه‌كانی‌ س���اڵی‌ ‪ 1974‬بو‬ ‫به‌ به‌رپرس���ی نهێنی حزب‌و به‌رپرسی‬ ‫مامۆستایانی‌ كوردس���تان له‌سلێمانی‌‌و‬ ‫م���ۆری ح���زب‌و یه‌كێتی‌ مامۆس���تایان‬ ‫له‌ده‌ستی‌ ئه‌ودا بو‪ .‬یه‌كێك له‌وانه‌ی‌ كاری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كرد مامۆستا یوسف یونس بو‬ ‫به‌اڵم له‌ (‪ )1975/1/16‬كاتێك له‌پۆلدا‬ ‫ده‌رسی ده‌وته‌وه‌ له‌قوتابخانه‌ی‌ بێخودی‌‬ ‫س���ه‌ره‌تایی سێ ئۆتۆمبێلی ئه‌من چون‬ ‫بۆ ده‌س���تگیركردنی‌ ك���ه‌ له‌په‌نجه‌ره‌ی‌‬ ‫پۆله‌كه‌وه‌ چاوی‌ پێیان كه‌وت له‌س���ه‌ر‬ ‫دیواری‌ پش���ته‌وه‌ی‌ قوتابخانه‌كه‌ خۆی‌‬ ‫فڕێداو ڕزگاری‌ بو‪ ،‬مامۆستا عارف چوه‌‬ ‫نێو شۆڕش‌و دواتر خێزانه‌كه‌ی‌ سه‌رگوڵ‬ ‫كه‌ری���م ئاغ���او مناڵه‌كانی‌ گه‌یش���تنه‌‬ ‫الی‌‪ ،‬مامۆس���تا ع���ارف ده‌وری‌ زۆر بو‬ ‫له‌دامه‌زراندن���ی‌ یه‌كێتی‌ مامۆس���تایانی‌‬ ‫كوردس���تان له‌گه‌ڵ زانای‌ كورد (كامل‬ ‫به‌صیر)و مامۆس���تایان (باقی س���ور)‬ ‫و كه‌مال���ی می���رزا غه‌ف���ورو به‌هی���ه‌‬ ‫معروف‌و دره‌خش���انی‌ ش���ێخ جه‌الل‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌ن عه‌بدواڵ‌و مامۆس���تا عه‌بدواڵ‌‬ ‫زێب���اری‌‌و هه‌روه‌ه���ا باباعه‌لی ش���ێخ‬ ‫ئه‌حمه‌د به‌رزنجی‌‌و ئیبراهیم س���ه‌عیدو‬ ‫حه‌مه‌س���ه‌عید س���ابیرو ق���ادر محمدو‬

‫سه‌ر‌چاوه‌ی كه‌شفبونی پرسیاری‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان‌‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫هه‌ن���دێ پرس���یاری هاكه‌زایم كرد‬ ‫له‌س���ه‌ر تاقیكردنه‌وه‌كان‪ ،‬نه‌یانده‌وێرا‬ ‫هیچ بڵێ���ن وایان ده‌زانی به‌رپرس���ی‬ ‫په‌روه‌رده‌ی���م‌و ب���ۆ ئیخب���اری ئه‌وان‬ ‫هات���وم‪ ،‬ورد ورد تێ���م گه‌یان���دن‬ ‫هاواڵتیه‌ك���ی ئاس���ایم‌و بۆ ش���تكڕین‬ ‫هاتوم‪ ،‬ئیتر یه‌كێكی���ان مۆبایله‌كه‌ی‬ ‫ده‌رهێن���او پرس���یاره‌كانی ئه‌و رۆژه‌ی‬ ‫نیشان دام‪ ،‬ش���ایه‌نی باسه‌ كاتژمێر‪9‬‬ ‫و ش���تێ بو‪ ،‬واته‌ هه‌مو نیوسه‌عاتێك‬ ‫ب���و تاقیكردنه‌وه‌ ده‌س���تی پێكردبو‪،‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی به‌تاكتی���ك سوپاس���م‬ ‫كرد وتم چۆن ده‌س���تت كه‌وت؟ وتی‪:‬‬ ‫له‌ڕێی ڤایب���ه‌ره‌وه‌؟ وتم ئه‌زانم له‌ڕێی‬ ‫ڤایبه‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌س له‌كێ‌و چۆن ده‌ستت‬ ‫كه‌وت؟ هیچی نه‌وت ترس���او گومانی‬ ‫لێم هه‌بو‪ ،‬منیش به‌درۆوه‌ وتم‪ :‬ئه‌وه‌ی‬ ‫راس���تی بێت بۆ تاقیكردنه‌وه‌كانی تر‬ ‫پێویستم به‌پرسیاره‌ بۆ خزمێكم چۆنم‬ ‫ده‌س���تبكه‌وێت؟ وتی‪ :‬ئه‌م پرس���یاره‌‬ ‫كه‌شفبوه‌ بۆ كوڕی به‌رپرسێك كڕدراوه‌‬ ‫له‌رانیه‌‪ ،‬من ئه‌م به‌یانیه‌ پرسیاره‌كه‌م‬ ‫له‌رانیه‌وه‌ بۆ هاتوه‌‪ .‬وتم ئه‌ی چۆن بۆ‬ ‫من بێت؟ وتی ئه‌گه‌ر مه‌به‌س���تت بێت‬ ‫زۆر ئاس���انه‌‪ .‬وتم ئاس���ان نیه‌و چۆنم‬ ‫ده‌س���تبكه‌وێت؟ لێ���ی داو به‌خێرایی‬ ‫رۆیش���ت‌و له‌چاو ون بو‪ .‬حه‌قی خۆی‬ ‫ب���و گومانم لێبكات‪ ،‬ل���ه‌ ئه‌و وایه‌ من‬ ‫به‌گرت���ی ده‌ده‌م‪ ،‬ب���ه‌اڵم م���ن كه‌س‬ ‫به‌گرت ن���اده‌م‪ ،‬به‌ڵكو به‌دوای هۆكارو‬ ‫سه‌رچاوه‌دا ده‌گه‌ڕێم‪.‬‬ ‫(‪ )4‬دواجار په‌روه‌رده‌ س���ه‌رچاوه‌ی‬ ‫كێشه‌كه‌ی ئاشكرا كرد‬

‫به‌ڕێوه‌به‌رێتی گش���تی ئه‌زمونه‌كانی‬ ‫وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده‌ له‌نوس���راوێكدا‬ ‫به‌ناوی رێنمایی تایبه‌ت به‌تاقیكردنه‌وه‌‬ ‫گشتییه‌كان‪ ،‬چل‌و چوار خاڵی نوسیوه‌‬ ‫كه‌ چل‌و س���ێ خاڵی دوباره‌و شتێكی‬ ‫ئه‌وتۆ نیه‌‪ ،‬ته‌نها یه‌ك خاڵی نه‌بێت كه‌‬ ‫ته‌واو تازه‌یه‌‪ ،‬كه‌ بریتیه‌ له‌خاڵی چواره‌م‬ ‫كه‌ ده‌ڵێ‪(:‬هه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رێك له‌كاتی‬ ‫حه‌وت رۆژ ئه‌نجامدان���ی ئه‌زمونه‌كان‬ ‫ده‌بێت له‌حه‌وت هۆڵی ئه‌زمونی كاره‌كه‌‬ ‫ئه‌نج���ام بدات‪ ).‬به‌كورتی مه‌به‌س���تی‬ ‫ئه‌وه‌ی���ه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری ه���ۆڵ یه‌ك رۆژ‬ ‫له‌ی���ه‌ك خوێندنگه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری هۆڵه‌‪،‬‬ ‫له‌ح���ه‌وت رۆژی تاقیكردنه‌وه‌دا ده‌بێت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری حه‌وت هۆڵی جیاواز بێت‪.‬‬ ‫ئه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌مه‌ شتێكی ئێجگار تازه‌یه‌و‬ ‫ته‌جروبه‌یه‌كی زۆرباش���ه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بزانین پرسیار كه‌شف ده‌بێت یان نا؟‬ ‫ئه‌م بڕیاره‌ی وه‌زاره‌ت ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫كه‌ گومان له‌هه‌ندێ‌به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌یه‌و‬ ‫ئه‌مان ‌ه ده‌بنه‌ س���ه‌رچاوه‌ی كه‌شفبونی‬ ‫پرس���یار‪ ،‬به‌اڵم هاوكاتی���ش به‌هۆی‬ ‫ئه‌م كه‌مین���ه‌ خراپ���ه‌وه‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌‬ ‫دڵس���ۆزه‌كان كه‌ زۆرین���ه‌ن نیگه‌ران‬ ‫ده‌ب���ن‌و به‌چ���اوی هه‌م���ان كه‌مینه‌وه‌‬ ‫سه‌یر ده‌كرێن‪ ،‬دوریش نیه‌ تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫س���اردیان بكاته‌وه و بڵێن یه‌ك رۆژه‌و‬ ‫ئیتر ئه‌م هۆڵه‌ نابینینه‌وه‌و چی ده‌بێت‬ ‫باببێت‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌م نیگه‌رانی‌و‬ ‫به‌هیالك چونه‌یاندا ده‌بێت ئه‌وه‌ بزانن‬ ‫یه‌ك به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری خراپ یه‌كس���انه‌‬ ‫به‌كه‌ش���فبونی پرس���یاره‌كان له‌هه‌مو‬ ‫هه‌رێمدا‪.‬‬

‫دورگه‌ی‌ مرواری‌‪ ،‬له‌فیلمێكی‌ كوردیدا‬

‫‪19‬‬

‫فیلمی دورگه‌ی مرواری‬

‫سیناریۆو ده‌رهێنانی دانا كه‌ریم‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا كاری‌ وێنه‌گرتنی ته‌واو بوه‌و‬ ‫عزه‌ت محمد ئه‌مین كه‌ ئه‌و پێنج كه‌س ‌ه ماوه‌یه‌كی تر ئاماده‌ ده‌بێت بۆ نمایش‪.‬‬ ‫نوێنه‌ری‌ مامۆستایانی‌ كه‌ركوك بون‌و له‌‬ ‫ئه‌م فیلم����ه‌ به‌رهه‌م����ی كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫(‪ )1962/5/15‬یه‌كه‌م ڕۆژی‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫دامه‌زراندن���ی‌ یه‌كێت���ی‌ مامۆس���تایان په‌روه‌رده‌ی����ی مارگرێ����ت به‌ه����اوكاری‬ ‫له‌ماڵی‌ كامل به‌صی���ر بو به‌اڵم ڕۆژی‌ به‌ڕێوه‌به‌رێت����ی هون����ه‌ری س����ینه‌مای‌‬ ‫دووه‌م ب���ۆ ئ���ه‌وه‌ی‌ حكوم���ه‌ت پێیان س����لێمانییه‌و له‌نواندنی‌‪ :‬سۆما قاسم‪،‬‬ ‫نه‌زانێ‌ كۆبونه‌وه‌كه‌یان گواس���ته‌وه‌ بۆ سۆنیا ئاوات‪ ،‬گواڵن به‌كر‪ ،‬ژان فرانسوا‪،‬‬ ‫ماڵێك له‌گه‌ڕه‌كی‌ ده‌رگه‌زێن‪ ،‬نوێنه‌رانی‌ نه‌وش����یروان غه‌ریب‌و رێكان ش����اهێنه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێك ناوچ���ه‌ی‌ دیكه‌ش هاتبون كه‌ له‌باره‌ی‌ فیلمه‌كه‌وه‌ دانا كه‌ریم راگه‌یاند‪:‬‬ ‫ناویان نازانم‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ نوس���یومه‌ ناوی‌ چیرۆكی فیلمه‌كه‌ ب����اس له‌گێڕانه‌وه‌ی‬ ‫هه‌مویان نیه‌ ئیتر یه‌كێتی‌ مامۆستایان به‌رگ����ری‌و قاره‌مانێت����ی كچانی كورد‬ ‫ده‌ورێكی‌ چاالك���ی‌ هه‌بو له‌كوردایه‌تیدا ده‌كات به‌رامبه‌ر هێزه‌ تیرۆریستییه‌كان‬ ‫مامۆس���تا حه‌س���یب كه‌ركوكی‌ یه‌كه‌م كه‌ ویستیان كوردس����تان داگیر بكه‌ن‪.‬‬ ‫شه‌هیدی یه‌كێتی‌ مامۆس���تایان بو كه‌ په‌یام����ی فیلمه‌كه‌ پیش����اندانی وێنه‌ی‬ ‫ئه‌و س���اڵه‌ له‌نێو ش���ۆڕش شه‌هید بو كورده‌ به‌ده‌ره‌وه‌ كه‌ كورد له‌سه‌ر زه‌وی‬ ‫به‌رگری له‌هه‌مو جیهان ده‌كات‪ ،‬پێش����م‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ ئاغجه‌له‌ر‪.‬‬ ‫ماڵی مامۆس���تا عارف یه‌كێك بو له‌و خۆشه‌ سوپاس����ی‌ كه‌ناڵی كوردسات‌و‬ ‫شوێنانه‌ی‌ كه‌ له‌كاتی‌ به‌عسدا نوسینه‌ به‌ڕێوه‌به‌رێتی ئاسایش����ی س����لێمانی‌و‬ ‫نهێنیه‌كانی‌ خۆمم تێدا ده‌شارده‌وه‌ وه‌ك س����یتی‌ س����ینه‌ما‌و كۆمپانیای مه‌ستی‬ ‫مزگه‌وتی‌ ش���ێخ ئه‌مینی‌ خاڵ‌و ته‌نوری‌ فیلم‌و كۆمپانیای خ����اوێ فلم بكه‌م كه‌‬ ‫ماڵی‌ خوالێخۆش بو عوس���مانی‌ حه‌مه‌ هاوكارم����ان بون‪ ،‬هه‌روه‌ها س����وپاس‬ ‫نادری‌ جه‌ڕاح‌و ماڵی مامۆس���تا یوسف بۆ د‪ .‬ته‌ها ره‌س����وڵ كه‌ سپۆنس����ه‌ری‬ ‫محم���دو محمد نوری‌ فتاح‌و مام س���اڵح فیلمه‌كه‌مان����ی ك����ردوه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌‬ ‫ئه‌حم���ه‌دو ماڵی‌ پوره‌ ئامینه‌ دایكی‌ د‪ .‬به‌ره����ه‌م دان����ا می����رزاو به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌‬ ‫وێنه‌گرتن وه‌ف����ا مه‌الره‌حیم‌و مۆنتاژی‌‬ ‫محمد حسن یونس‪.‬‬ ‫هه‌ر زیندوبێت یادی‌ مامۆستا عارف‪ .‬ئاالن ئومێده‌‪.‬‬ ‫ی داد‬ ‫به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ فه‌رمانگه‌ ‌‬ ‫ی ‪2/‬‬ ‫فه‌رمانگه‌ی‌ دادنوسی‌ سلێمان ‌‬ ‫ژمار‌ه ‪457‬‬ ‫‪9/5/2016‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫ی كه‌له‌الیه‌ن (برهان مس���ته‌فا محم���د ‪ %34‬نصرالدین محمد‬ ‫ی ئه‌و داوای ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫سعید ‪%33‬یوسف كنعان یلدز‪ )%33‬پێشكه‌ش به‌ فه‌رمانگه‌كه‌مان كراوه‌ خاوه‌ن ‌‬ ‫ی (‪ B.N.Y‬بۆ كاری‌ جوانكاری‌ ئوتومبێل و پارچ ‌هی‌ جۆراو جۆر) ‪ .‬ل ‌ه‬ ‫كارگ���ه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌و ئامێران ‌هی‌ كردو‌ه كه‌ له‌ (ن‬ ‫ی (‪ ) 2016/4/18‬داوای‌ تۆمار كردن ‌‬ ‫ب���ه‌روار ‌‬ ‫ی یاس���ای‬ ‫پ ‪ ) 1 /‬دان���راون ك��� ‌ه ئامێره‌كانیان له‌ خواره‌وه‌ دیاری‌ كراوه‌ به‌پێ ‌‬ ‫ی ژماره‌ (‪ )33‬ی‌ س���اڵی‌ ( ‪ )1998‬ی‌ به‌كار له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫دادنوس���ان ‌‬ ‫ی دار یان خاوه‌نی‌ هه‌ریه‌ك‬ ‫ی ب ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫باڵو ده‌كه‌ینه‌و‌ه ‪ .‬جا هه‌ركه‌س���ێ خۆ ‌‬ ‫ی ئه‌م فه‌رمانگه‌یه‌ بكات ‪ ,‬ب ‌ه‬ ‫ی ‪ 15‬ڕ ۆژدا س���ه‌ردان ‌‬ ‫له‌و ئامێران ‌ه داده‌نێ‌ له‌ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كه‌ین و بڕوانامه‌ی‌ تۆمار ‌‬ ‫ی داواكاره‌وه‌ تۆمار ‌‬ ‫پێچه‌وانه‌و‌ه ناچارین كه‌ به‌ناو ‌‬ ‫ئامێره‌كانی‌ پێ ده‌درێت ‪...‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ڕێزدا‪....‬‬ ‫سۆران یادگار رشید‬ ‫ی‬ ‫داد نوسی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫دادنوسی سلێمانی‪2/‬‬ ‫‪2016/5/9‬‬ ‫ئامێره‌كان‬ ‫ی ئاو ( اساس )‬ ‫‪ /1‬ئامێری‌ بۆیاخ كردن له‌گه‌ڵ حه‌وز ‌‬ ‫ی _ بێ ژمار‌ه‬ ‫مۆدیل ‪ _2015‬تورك ‌‬ ‫ی_‬ ‫ی پارچ ‌ه بۆیاخ كراوه‌كان (‪)12‬م درێژ ‌‬ ‫ی كاره‌بای بۆ ووشك كردنه‌و‌ه ‌‬ ‫‪/2‬فڕن ‌‬ ‫ی _ بێ ژمار‌ه ‪.‬‬ ‫‪ _ 2015‬تورك ‌‬ ‫ی بۆیاخ كراوه‌كه‌ به‌هۆی‌ ئاوو نه‌خش‬ ‫‪ /3‬حه‌وزی‌ نه‌خش دانان له‌س���ه‌ر پارچ ‌ه ‌‬ ‫ی _ بێ ژمار‌ه ‪.‬‬ ‫فۆرمیكا _ تورك ‌‬ ‫ی كونترۆڵ مۆدیل _‬ ‫ی پارچ ‌ه نه‌خشكراوه‌كان له‌گه‌ڵ یه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ش���تنه‌و‌ه ‌‬ ‫‪ /4‬ئامێر ‌‬ ‫ی _ بێ ژمار‌ه ‪.‬‬ ‫‪ _2015‬تورك ‌‬ ‫ی پارچه‌كان پێ���ش بۆیاخ كردن و نه‌خش به‌ هۆی‌ لم و‬ ‫ی پاكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫‪ /5‬ئامێ���ر ‌‬ ‫ی _ بێ ژمار‌ه ‪.‬‬ ‫هه‌وا مۆدیل ‪ _2015.‬تورك ‌‬ ‫‪ /6‬ئامێری‌ بۆیاخ كردنی‌ تۆز له‌گه‌ل فلته‌ر _ بێ ژمار‌ه ‪.‬‬ ‫ی ‪ 100‬بۆ ووشك كردنه‌و‌ه _ بێ ژمار‌ه‬ ‫ی كاره‌بایی تا پل ‌ه ‌‬ ‫‪ /7‬فڕن ‌‬ ‫ی كردن پارچ ‌ه ب ‌ه قه‌یفه‌ له‌گ���ه‌ل یه‌كه‌ی‌ كۆنترۆل مۆدیل _‬ ‫‪ /8‬ئامێری‌ س���پرا ‌‬ ‫ی _ بێ ژمار‌ه ‪.‬‬ ‫‪ _2015‬تورك ‌‬ ‫ی _ بێ ژمار‌ه‬ ‫‪ /9‬كۆمپرێسه‌ری‌ هه‌وا ‪ _ )37 )XW‬مۆدیل ‪ _ 2015‬تورك ‌‬ ‫ی‬ ‫‪ /10‬ئامێ���ری‌ بۆیاخ كردنی‌ كرۆم و نیكل ب ‌ه س���پرای‌ مۆدیل _ ‪ _2015‬تورك ‌‬ ‫_ بێ ژمار‌ه‬ ‫ی _ بێ ژمار‌ه‬ ‫ی ‪ 500‬لتری‌ _ مۆدیل _ ‪ _ 2015‬تورك ‌‬ ‫‪ /11‬كۆمپرێسه‌ر ‌‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی شارباژێڕ‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی شارباژێڕ‬ ‫ی خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردن ‌‬

‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشتی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی شارباژێڕ‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی شارباژێڕ‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێت ‌‬

‫بانگه‌وازی‌‬ ‫[داوای تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ به‌ نوێكراوه‌]‬

‫بانگه‌وازی‌‬ ‫[داوای تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ به‌ نوێكراوه‌]‬

‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و داوای���ه‌ی پێشكه‌ش���ی تێبینه‌رایه‌تیه‌كه‌مان كراو‌ه ل��� ‌ه رێكه‌وت ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی زنجیره‌ی (‪ 292‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬‬ ‫ی ته‌واو ‌‬ ‫(‪ )2012/12/27‬س���ه‌باره‌ت به‌ تۆماركردن ‌‬ ‫چوارتای‌ كۆن) ب ‌ه ناوی به‌ڕێز (عبدالله یونس تۆفیق) ب ‌ه رێوڕه‌س���می‌ نوێكراو‌ه‬ ‫به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌ستیدابوو‌ه وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی یاساییدا‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌وازی‬ ‫ی خاوه‌ندارێتی���ی‌ به‌ڕێزی‌ وه‌ك‬ ‫ی جێگیركردن��� ‌‬ ‫داواك���ه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫ی ئه‌حكامی یاس���ا ‌‬ ‫پێش���ه‌كییه‌ك بۆ تۆماركردنی‌ به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ركه‌سێك په‌یوه‌ندی یان مافێك ‌‬ ‫ژمار‌ه (‪ 43‬ساڵ ‌‬ ‫دیاریكراوی‌ هه‌ی ‌ه به‌م خانووبه‌ره‌یه‌وه‌ با به‌ڵگ ‌ه و دیكۆمێنته‌كانی‌ پێشكه‌ش به‌م‬ ‫تێبینه‌رایه‌تیی��� ‌ه بكات له‌ ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژ ل��� ‌ه رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫ی خانووبه‌ره‌كه‌دا له‌ كاتژمێر (‪)10‬‬ ‫بانگ���ه‌وازه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت له‌ پێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌رله‌به‌یانی له‌ رۆژی دوای ته‌واوبوونی ئه‌م بانگ���ه‌وازه‌و‌ه تاكو مافه‌كانی‬ ‫‌‬ ‫ی ل���ه‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م‬ ‫خ���ۆی بس���ه‌لمێنێت له‌و نۆڕینه‌ پێگه‌ییه‌ ‌‬ ‫مه‌به‌سته‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و داوای���ه‌ی پێشكه‌ش���ی تێبینه‌رایه‌تیه‌كه‌مان كراو‌ه ل��� ‌ه رێكه‌وت ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫ی زنجی���ره‌ی (‪ 60‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬‬ ‫(‪ )2016/4/18‬س���ه‌باره‌ت ب���ه‌ تۆماركردنی‌ ته‌واو ‌‬ ‫ی نوێكراو‌ه‬ ‫ی كۆن) ب ‌ه ناوی به‌ڕێز (حس���ین ابراهیم صالح) ب ‌ه رێوڕه‌سم ‌‬ ‫چوارتا ‌‬ ‫به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌ستیدابوو‌ه وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی یاساییدا‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌وازی‬ ‫ی جێگیركردن���ی‌ خاوه‌ندارێتی���ی‌ به‌ڕێزی‌ وه‌ك‬ ‫داواك���ه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫پێش���ه‌كییه‌ك بۆ تۆماركردنی‌ به‌پێی‌ ئه‌حكامی یاس���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪ ،‬بۆیه‌ هه‌ركه‌سێك په‌یوه‌ندی یان مافێك ‌‬ ‫ژمار‌ه (‪ 43‬ساڵ ‌‬ ‫ی پێشكه‌ش به‌م‬ ‫ی هه‌ی ‌ه به‌م خانووبه‌ره‌یه‌وه‌ با به‌ڵگ ‌ه و دیكۆمێنته‌كان ‌‬ ‫دیاریكراو ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌تیی��� ‌ه بكات له‌ ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژ ل��� ‌ه رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫ی خانووبه‌ره‌كه‌دا له‌ كاتژمێر (‪)10‬‬ ‫بانگ���ه‌وازه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت له‌ پێگ���ه‌ ‌‬ ‫ی س���ه‌رله‌به‌یانی له‌ رۆژی دوای ته‌واوبوونی ئه‌م بانگ���ه‌وازه‌وه‌ تاكو مافه‌كانی‬ ‫‌‬ ‫ی ل���ه‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م‬ ‫خ���ۆی بس���ه‌لمێنێت له‌و نۆڕینه‌ پێگه‌یی ‌ه ‌‬ ‫مه‌به‌سته‌‪.‬‬

‫ژوان عباس محمود‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌‬

‫ژوان عباس محمود‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬

‫دیمه‌نێکی فیلمه‌ک ‌ه‬

‫ونبون‬

‫ی دیر پیك اب‪ ،‬ڕه‌نگ س���ور ژمار‌ه‬ ‫* تابلۆیه‌كی‌ پاش���ه‌و‌هی‌ ئۆتۆمبی���ل جۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪ 119450‬سلێمانی‌) ونبوه‌‪،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ ‌‬ ‫خاك له‌ كه‌الر‪.‬‬ ‫ی ك ‌ه بڕه‌كه‌ی‌ (‪ 1.500.000‬یه‌ك ملێۆن و پێنج‬ ‫ی رزگار ‌‬ ‫* وه‌سلێكی‌ ش���اره‌وان ‌‬ ‫ی‬ ‫س���ه‌د هه‌زار دیناره‌) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌و‌ه بێگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ ‌‬ ‫خاك له‌ كه‌الر‪.‬‬ ‫ی كه‌الر ب ‌ه ژماره(‌‪ )٠٦٠٩٠٥٠٣‬خرای ‌ه موزایه‌ده‌و‌ه‬ ‫* وه‌صلی‌ ته‌ئمیناتی‌ ش���اره‌وان ‌‬ ‫ی ‪ ٦٠٠٠٠٠٠‬شه‌ش‬ ‫ی ئۆتۆمبیلی‌ بجوك ب ‌ه بر ‌‬ ‫ی پیشانگا ‌‬ ‫ب ‌ه مه‌به‌س���تی‌ به‌ كرێدان ‌‬ ‫ملیۆن دینار‪ .‬به‌ناوی‌ ‪(..‬گه‌رمیان جه‌مال علی‌)‪.‬‬ ‫ی ( رۆژ فای���ه‌ق احمد‬ ‫ی ( ‪ ) A‬ب ‌ه ن���او ‌‬ ‫* جه‌وازێك���ی‌ عیراق���ی‌ ل��� ‌ه ج���ۆر ‌‬ ‫مصطفی‌ ) ونبو‌ه هه‌ر كه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ ره‌س���ه‌ن ل ‌ه‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان‪.‬‬ ‫* هه‌ویه‌یه‌کی په‌یمانگای ته‌کنیکی که‌الر قۆناغی دوه‌م به‌ش���ی دروستی ئاژه‌ڵ‬ ‫به‌ن���اوی (دانا فاتیح رۆس���ته‌م) ونبوه‌‪ ،‬هه‌رکه‌س دۆزیی���ه‌و‌ه بیگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ‬ ‫پرسگه‌ی ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشت ‌‬ ‫ی شارباژێڕ‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌تی‌ تۆماركردن ‌‬ ‫ی شارباژێڕ‬ ‫ی خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫لیژن ‌هی‌ جێگیركردن ‌‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫ی خاوه‌ندارێتی‌ خانووبه‌ره‌ به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫[بڕیاری‌ جێگیركردن ‌‬ ‫ی (‪ 180‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬‬ ‫ی زنجی���ره‌ ‌‬ ‫ی ت���ه‌واو ‌‬ ‫ی خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫پاڵپش���ت به‌ س���ه‌لماندن ‌‬ ‫ی تۆماركردن به‌رێ���زان (اوات و رابه‌ر و رێبین و‬ ‫چوارت���ای‌ كۆن) ب���ۆ داواكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بڕیار ‌‬ ‫ی كری���م) به‌پێ ‌‬ ‫ه���ۆزان و زیالن منااڵنی‌ حس���ین محم���ود و رحم ‌ه عل ‌‬ ‫ی (‪ )2016/5/11‬كه‌ له‌م لیژنه‌یه‌و‌ه ده‌رچووه‌‪،‬‬ ‫جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێتی‌ به‌روار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ی ‌ه با س���كااڵ ‌‬ ‫ی ئه‌م بریار‌ه ده‌كه‌ین و هه‌ركه‌س���ێكیش په‌ڵپ ‌‬ ‫بۆیه‌ بانگه‌واز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )30‬رۆژدا ل ‌ه رۆژ ‌‬ ‫ی تایبه‌تمه‌ند بكات له‌م���اوه‌ ‌‬ ‫خۆی‌ پێش���كه‌ش به‌ دادگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌م بانگه‌وازه‌و‌ه ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬چونكه‌ پاش ته‌واوبوون ‌‬ ‫ی باڵوبون���ه‌و‌ه ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ی‌ ش���ارباژێر زنجیر‌هی‌ ناوبراو‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫ئه‌م ماوه‌ی ‌ه تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی ناوبراو ئه‌گه‌ر هی���چ ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌ك له‌دادگاو‌ه‬ ‫ی بریار ‌‬ ‫تۆم���ارده‌كات به‌پێ ‌‬ ‫ی سكااڵ‪.‬‬ ‫نه‌بوو ب ‌ه پێشكه‌شكردن ‌‬ ‫ژوان عباس محمود‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫تێبینه‌ر ‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ داد‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ گشت ‌‬ ‫ی شارباژێڕ‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ر‌ه ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی شارباژێڕ‬ ‫لیژنه‌ی‌ جێگیركردنی‌ خاوه‌ندارێت ‌‬ ‫بانگه‌وازی‌‬ ‫[داوای تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ به‌ نوێكراوه‌]‬ ‫ی‬ ‫ی ئ���ه‌و داوای���ه‌ی پێشكه‌ش���ی تێبینه‌رایه‌تیه‌كه‌مان كراو‌ه ل��� ‌ه رێكه‌وت ‌‬ ‫به‌پێ��� ‌‬ ‫(‪ )2016/5/10‬س���ه‌باره‌ت ب��� ‌ه تۆماركردنی‌ ته‌واوی‌ زنجی���ره‌ی (‪ 79‬گه‌ڕه‌كی‌‪/‬‬ ‫چوارتای‌ كۆن) به‌ ناوی به‌ڕێز (نجم الدین عبدالله علی‌) ب ‌ه رێوڕه‌سمی‌ نوێكراو‌ه‬ ‫به‌وپێیه‌ی له‌بن ده‌ستیدابوو‌ه وه‌ك خاوه‌ندار له‌ماوه‌ی یاساییدا‪ ،‬بۆیه‌ بانگه‌وازی‬ ‫ی جێگیركردن���ی‌ خاوه‌ندارێتی���ی‌ به‌ڕێزی‌ وه‌ك‬ ‫داواك���ه‌ی ده‌كه‌ین به‌مه‌به‌س���ت ‌‬ ‫ی خانووبه‌ر‌ه‬ ‫ی تۆماركردن ‌‬ ‫ی به‌پێی‌ ئه‌حكامی یاس���ا ‌‬ ‫پێش���ه‌كییه‌ك بۆ تۆماركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1971‬هه‌مواركراو)‪ ،‬بۆی ‌ه هه‌ركه‌سێك په‌یوه‌ندی یان مافێك ‌‬ ‫ژمار‌ه (‪ 43‬ساڵ ‌‬ ‫دیاریكراوی‌ هه‌ی ‌ه به‌م خانووبه‌ره‌یه‌و‌ه با به‌ڵگ ‌ه و دیكۆمێنته‌كانی‌ پێشكه‌ش به‌م‬ ‫تێبینه‌رایه‌تیی��� ‌ه بكات له‌ ماوه‌ی‌ (‪ )30‬رۆژ ل��� ‌ه رۆژی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫ی خانووبه‌ره‌كه‌دا له‌ كاتژمێر (‪)10‬‬ ‫بانگ���ه‌وازه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئاماده‌بێت له‌ پێگ��� ‌ه ‌‬ ‫ی س���ه‌رله‌به‌یانی له‌ رۆژی دوای ته‌واوبوونی ئه‌م بانگ���ه‌وازه‌وه‌ تاكو مافه‌كانی‬ ‫‌‬ ‫ی ل���ه‌و رۆژه‌دا ئه‌نجام ده‌درێت بۆ ئه‌م‬ ‫خ���ۆی بس���ه‌لمێنێت له‌و نۆڕینه‌ پێگه‌یی ‌ه ‌‬ ‫مه‌به‌سته‌‪.‬‬ ‫ژوان عباس محمود‬ ‫ی شارباژێر‬ ‫ی تۆماركردنی‌ خانووبه‌ره‌ ‌‬ ‫تێبینه‌رایه‌ت ‌‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )528‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/5/17‬‬

‫"لۆمەی سایکس‌‪ -‬پیکۆ مەکەن"!‬ ‫ئاسۆس هەردی‬ ‫پاتری���ک کۆکبێ���رن رۆژنامەنوس���ی‬ ‫بەناوبانگ���ی رۆژنام���ەی ئیندیپێندێت‌و‬ ‫پس���پۆڕی کاروب���اری خۆرهەاڵت���ی‬ ‫ناوەڕاس���ت‪ ،‬لەمانگی حوزەیرانی ساڵی‬ ‫‪٢٠١٣‬دا وتارێکی نوس���ی بەناونیش���انی‬ ‫"ئایا ئەمە کۆتایی سایکس پیکۆیە؟" لەو‬ ‫وتارەدا بەدرێژی ب���اس لەدۆخی ئاڵۆزی‬ ‫ناوچەکەو ئەگەری باڵوبونەوەی ش���ەڕی‬ ‫س���وریا بەواڵتان���ی دەوروبەریدا دەکات‪.‬‬ ‫ئاماژە ب���ۆ ئ���ەوەش دەکات کە گەلێک‬ ‫الیەن بەتایبەت لەعێراق‌و بەتایبەتتریش‬ ‫لەنێو کورددا پێی���ان وایە ئەمە کۆتایی‬ ‫رێکەوتننامەی سایکس‪ -‬پیکۆیە‪.‬‬ ‫لەدوای ئەو وت���ارەوە‪ ،‬ژمارەیەکی زۆر‬ ‫نوس���ەرو چاودێر لەناوچەک���ەو جیهاندا‬ ‫بەدرێژی لەسەر ئەم بۆچونە قسەیان کردو‬ ‫هۆکاری سەرەکیی ش���ەڕو ئاڵۆزییەکانی‬ ‫ئێستای ناوچەکەیان گێڕایەوە بۆ سایکس‪-‬‬ ‫پیک���ۆ‪ .‬چونکە س���ەد س���اڵ لەمەوبەر‬ ‫دەوڵەتە کۆلۆنیالییەکان لەو رێکەوتنەدا‪،‬‬ ‫بەپێ���ی بەرژەوەندییەکان‌و هاوس���ەنگی‬ ‫هێ���زی نێوانی���ان پالن���ی داڕش���نەوەی‬ ‫نەخەش���ەی سیاس���ی ناوچەکەیان دانا‪.‬‬ ‫واتە هیچ حسابێکیان بۆ واقیعی سیاسی‪-‬‬ ‫کولتوری‪ -‬کۆمەاڵیەتیی گەالنی ناوچەکە ئامانجەکەش���ی "پارچ���ە پارچەکردنی"‬ ‫نەکرد‪ .‬بەم���ەش پێکهاتەی جۆراوجۆری واڵتانی عەرەبی‌و ئیسالمییە‪.‬‬ ‫لەبەرامب���ەردا جەنگی���ز چان���دار‬ ‫ئاین���ی‪ ،‬مەزهەب���ی‌و نەتەوەیی���ان‬ ‫ترنجاندە نێو چوارچێوەی س���نوری ئەو رۆژنامەنوس���ی بەناوبانگ���ی تورک پێی‬ ‫دەوڵەتانەوە ک���ە بۆ بەرژەوەندی خۆیان وایە ئەوەی چاوەڕێ دەکرێت‪ ،‬سایکس‪-‬‬ ‫دروس���تیان کردبون‪ .‬بۆیە ئەوەی ئێستا پیکۆیەکی دیکە نیە‪ ،‬بەڵکو (وێستفالیا)‬ ‫دەیبینین‪ ،‬هیچ نی���ە جگە لەدەرەنجامی یەکی ترە‪ .‬رێکەوتننامەی (وێس���تفالیا‪-‬‬ ‫ئەو "تاوان���ە" مێژوییە دەرهەق بەگەالنی ‪ )١٦٨٤‬کۆتایی بەشەڕێکی خوێناوی هێنا‬ ‫ناوچەک���ەو‪ ،‬شکس���تی ئ���ەو دەوڵەت���ە لەنێوان دو لقی گەورەی ئایینی مەسیحیدا‬ ‫دەس���تکردانە لەهێنانەئ���ارای النیکەمی لەئەوروپ���ا (کاتۆلی���ک‌و پرۆتس���تانت)‬ ‫زەمینەی پێکەوەژیانی پێکهاتەکانی ناو کە م���اوەی‪ ٣٠‬س���اڵی خایان���د‪ .‬چاندار‬ ‫پێ���ی وایە ئەوەی رودەدات هاوش���ێوەی‬ ‫سنورەکانیان‪.‬‬ ‫بەاڵم ئاڕاستەی قس���ەکان تەنها روی جەنگی سی س���اڵەی ئەوروپایە‪ ،‬بەدیوە‬ ‫لەرەخنەکردن‌و داوای هەڵوەشاندنەوەی ئیسالمییەکەیدا‪ .‬چونکە لەئێستادا ئەوە‬ ‫رێکەوتنەک���ە نەب���و‪ ،‬بەڵکو دیس���انەوە دەوڵەت���ە کۆلۆنیاڵیی���ەکان نین پالن بۆ‬ ‫ناوەندە ناسیونالیس���ت‌و ئیسالمییەکان دابەشکردنی "میراتیی پیاوە نەخۆشەکە‪:‬‬ ‫لەواڵتان���ی عەرەب‌و ناوچەکەدا کەوتنەوە دەوڵەتی عوسمانی" دادەنێن‪ ،‬بەڵکو ئەوە‬ ‫دوبارەکردنەوەی ئەو بەیت‌و بالۆرەیەی کە دو بەرەی شیعەو سوننەن لەسەر نفوزو‬ ‫گوایە سایکس‪-‬پیکۆیەکی نوێ بەڕێوەیەو دەسەاڵت لەناوچەکدا شەڕیانەو دەیانەوێ‬

‫پێش ئەوەی لۆمەی‬ ‫بەرژەوەندیی‬ ‫زلهێزەکان‌و‬ ‫رێکەوتننامەکانیان‬ ‫بکەین‪ ،‬دەبێ‬ ‫لۆمەی خۆمان‌و‬ ‫سەرکردەکانمان بکەین‬ ‫کە لەپێناوی کورسی‌و‬ ‫دەسەاڵتی خۆیاندا‪،‬‬ ‫مێژوی شکستەکانمان‬ ‫دوبارە دەکەنەوە‬

‫زلهێزەکانیش پەلکێشی ئەم شەڕە بکەن‪.‬‬ ‫بۆیە دەبێ چاوەڕێ���ی رێکەوتننامەیەکی‬ ‫هاوشێوەی (وێس���تفالیا) بکەین لەنێوان‬ ‫ه���ەردو بەرەکەدا تا کۆتایی بەم ش���ەڕو‬ ‫ئاڵۆزییە بێنێت‪.‬‬ ‫چەند رۆژێ���ک لەمەوبەریش لەگۆڤاری‬ ‫(فۆریەن پۆلیسی)دا هەریەک لە ستیڤن‬ ‫کوک‌و عەمر لەهێتا وتارێکیان نوس���یوەو‬ ‫دەڵێن "لۆمەی سایکس‪-‬پیکۆ مەکەن!"‪،‬‬ ‫چونکە پێیان وایە دەوڵەتە کۆڵۆنیالەکان‬ ‫لەڕێگ���ەی هاوس���ەنگیی لەنێ���وان‬ ‫بەرژەوەن���دی خۆیان لەگ���ەڵ پەیکەری‬ ‫ئیداریی دەوڵەتی عوسمانی‌و دانیشتوانی‬ ‫ناوچەکان���دا‪ ،‬ناوچ���ەی نف���وزی خۆیان‬ ‫دەستنیش���ان کردوە‪ .‬بۆیە س���نورەکان‬ ‫بەرپرسیار نین لەو فەوزایەی لەئارادایە‪،‬‬ ‫بەڵکو بەرپرسیار ئەو دەسەاڵتدارانەن کە‬ ‫بەئاگرو ئاس���ن حوکم���ی دەوڵەتەکانیان‬ ‫کردوەو لەپێن���او مانەوەی دەس���ەاڵتی‬

‫ریکالم‬

‫‪Sinoma Industry & Trade‬‬

‫ ‬

‫ ‪ + , , , #& - ,‬‬ ‫‪• With‬‬ ‫‪a yearly capacity of 15000 tons of steel structure in a various of‬‬ ‫ ‬ ‫ ‪ -‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪. /‬‬ ‫

‬ ‫

‬ ‫ ‪types, and‬‬ ‫ ‪an‬‬ ‫‪integrate‬‬ ‫‪service‬‬ ‫‪of steel‬‬ ‫‪structure‬‬ ‫‪work‬‬ ‫‪from engineering‬‬ ‫ ‪

0 -

-‬‬ ‫ ‪design, 1‬‬ ‫‪manufacturing,‬‬ ‫‪installation and after-sale service for all industrial‬‬ ‫

‪ . ,

- 2‬‬ ‫‪and civil‬‬ ‫‪project such power plant, refinery, cement and all civil buildings‬‬ ‫ * ‬ ‫‪and constructions.‬‬ ‫

‪

3

2 2‬‬ ‫ ‬ ‫‪

import‬‬ ‫ ‪ 4‬‬ ‫ ‬ ‫

‬ ‫ ‬ ‫‪• General‬‬ ‫‪trading:‬‬ ‫ ‪and‬‬ ‫‪export‬‬ ‫‪business‬‬ ‫‪about some‬‬ ‫‪Chinese‬‬ ‫ ‬ ‫‪products, such as hoisting equipment, mixer and so on, also including the‬‬ ‫ ‪

3 . -

, , 2‬‬ ‫‪custom‬‬ ‫‪clearance‬‬ ‫

‪

3

2‬‬ ‫‪(MANTA): we have the lighting shops in Sulaymaniyah and Arbil‬‬ ‫‪• Lightings‬‬ ‫ * ‪ , , - ,‬‬ ‫‪• Logistic: the LCL (Less Than Container Load) business, from China to‬‬ ‫‪Sulaymaniyah every month.‬‬

‫ ‬

‫ ‬

‫ ‬

‫خۆیان���دا هەمو پێکهات���ە جیاوازەکانیان‬ ‫س���ەرکوتکردوە‪ .‬لێرەش���ەوە بەبۆچونی‬ ‫ئەوان پێش���نیاری گۆڕینی س���نورەکان‬ ‫وەک چارەس���ەری قەیرانەک���ە‪ ،‬جگە لە‬ ‫"ئەفس���انە!" هیچی تر نی���ە‪ ،‬چونکە تا‬ ‫عەقڵییەتی قۆرخکردن‌و س���ەرکوتکردن‬ ‫الی نوخبەی سیاسی ناوچەکە بەردەوام‬ ‫بێت‪ ،‬گۆڕینی سنورەکان هیچ کێشەیەک‬ ‫چارەسەر ناکات‪.‬‬ ‫پێم وایە هەمو ئەو رەخنانەی ئاڕاستەی‬ ‫رێکەوتنەکە دەکرێ���ن لەجێی خۆیاندان‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەوەش راس���تە ک���ە بەتەنها‬ ‫لۆمەکردن���ی دەوڵەت���ە کۆڵۆنیال���ەکان‪،‬‬ ‫لەبەرپرس���یاریتی‬ ‫خۆدزینەوەی���ە‬ ‫بکەرەکان���ی س���ەر ئەرزی واقی���ع‪ ،‬واتە‬ ‫گەالن���ی ناوچەکە خۆیان‪ .‬هەر بۆ نمونە‪،‬‬ ‫ئەگەرچ���ی ژمارەیەک سیاس���ەتمەداری‬ ‫گەورە (لەپێش هەموش���یانەوە شەریف‬ ‫پاشا خەندان) پاش هەوڵ‌و تێکۆشانێکی‬

‫زۆر توانییان ماف���ی دەوڵەتێک بۆ کورد‬ ‫لەپەیماننامەی س���یڤەردا جێگیر بکەن‪،‬‬ ‫بەاڵم لەناو واقیعی کوردس���تاندا نوخبە‬ ‫سیاس���ی‌و خ���اوەن پێگ���ەکان پەرت‌و‬ ‫الوازب���ون‌‪ ،‬لەئاس���تی گەورەی���ی ئەرکی‬ ‫قۆناغە مێژوییەک���ەدا نەبون‌و نەیانتوانی‬ ‫هێزو تواناکانی کۆمەڵگەی کوردس���تان‬ ‫بۆ گەیش���تن بەو ئامانجە تەیارو ئاڕاستە‬ ‫بک���ەن‪ .‬بەپێچەوانەش���ەوە‪ ،‬نوخب���ەی‬ ‫سیاسی تورکی بەسەرکردایەتی مستەفا‬ ‫کەم���ال‪ ،‬توانیی���ان نەک ه���ەر خەڵکی‬ ‫تورک بەڵکو بەشێک لە هێزو عەشیرەتە‬ ‫کوردەکانی���ش (بەناوی دی���ن یان هەر‬ ‫ناوێکی ترەوە بێ���ت) دژی پەیماننامەکە‬ ‫کۆبکەن���ەوە‪ .‬لەئەنجامیش���دا س���یڤەر‬ ‫هەڵوەشایەوەو لۆزان جێگەی گرتەوە کە‬ ‫زۆر بەس���ادەیی دوا بزماری داکوتراو بو‬ ‫لەس���ەر تابوتی خەونی دەوڵەتی کوردی‬ ‫لەو سەردەمەدا‪.‬‬

‫ئەمڕۆ دیسانەوە خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫نوقم���ی ش���ەڕو ئاڵۆزییەو ئەو قس���ەیە‬ ‫راس���تە کە لەئێس���تادا لەس���ەر ئەرزی‬ ‫واقیع زۆرێک لەس���نورەکان تەنها لەسەر‬ ‫نەخش���ە ماونەتەوە‪ .‬دی���ارە ئەم دۆخە‬ ‫کراوەی���ە بۆ هەم���و ئەگەرێ���ک‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی تێبین���ی دەکرێت ئەمڕۆش وەکو‬ ‫ساڵی ‪ ،١٩١٦‬پەرتبون‌و ناکۆکی سیمای‬ ‫هەرە دیاری هێزە سیاسییەکانمانە‪ .‬لەم‬ ‫دۆخە ئاڵۆزەی پێکدادانی بەرژەوەندییە‬ ‫جیاوازە ناوچەی���ی‌و نێوەدەوڵەتییەکاندا‬ ‫دامەزراندن���ی دەوڵەت بەدروش���مبازی‌و‬ ‫فوتێک���ردن ناکرێ���ت‪ ،‬بەڵک���و بەپالن‌و‬ ‫کاری پێکەوەی���ی‌و کۆکردن���ەوەی هێزو‬ ‫تواناکان لەدەوری ئەو ئامانجە دەکرێت‪.‬‬ ‫بەداخ���ەوە ئەوەی رودەدات‪ ،‬ش���ەڕێکی‬ ‫بێهودەیە لەسەر کورسیی سەرۆکایەتی‌و‬ ‫فەرمانڕەوایی واڵتێک کە هێشتا لەبەردەم‬ ‫ئەگ���ەرە مەترس���یدارەکانی داهات���ودا‪،‬‬ ‫خۆی‌و کورس���ی سەرۆکایەتییەکەش���ی‬ ‫جێگیر نەبون‪ .‬ئەوەی الفی دروستکردنی‬ ‫دەوڵەتی کوردس���تان لێ���دەدات‪ ،‬پێش‬ ‫هەمو ش���تێک دەب���ێ لەکێ���وی غروری‬ ‫خۆی بێتە خوارەوەو رێز لەش���ەرعییەتی‬ ‫یاس���ایی‌و ئیرادەی خەڵک���ی واڵتەکەی‬ ‫بگرێت‪ ،‬ئەو ئیرادەیەی لەس���ندوقەکانی‬ ‫دەنگدان هاتۆت���ە دەرەوە‪ ،‬چونکە تەنها‬ ‫ل���ەم رێگەیەوە دەکرێ���ت هەمو تواناکان‬ ‫لەپێن���اوی دەوڵەتدا یەکبخرێن‪ .‬مەنتیقی‬ ‫"بەدەن���گ نی���ە بەس���ەنگە"‪ ،‬مەنتیقی‬ ‫کەس���ێکە کە هیچ حسابێک بۆ ئیرادەی‬ ‫خەڵکی واڵتەکەی ن���اکات‪ .‬خاوەنی ئەم‬ ‫مەنتیق���ە نای���ەوێ هەموم���ان پێکەوە‬ ‫کاربکەی���ن‪ ،‬بەڵک���و دەی���ەوێ هەمومان‬ ‫دوای ئ���ەو بکەوین‪ .‬بەم مەنتیقەش نەک‬ ‫دەوڵ���ەت دروس���تناکرێت‪ ،‬بەڵکو وەک‬ ‫سەردەمی سایکس‪-‬پیکۆ بەرەو لێکترازان‌و‬ ‫پەرتبونم���ان دەبات‌و ئەنجامیش جگە لە‬ ‫لەباربردن���ی دەرفەتێکی تر‪ ،‬هیچی دیکە‬ ‫نابێت‪ .‬لەئەگەرێکی ئاوا نەخوازراویشدا‪،‬‬ ‫پێ���ش ئ���ەوەی لۆم���ەی بەرژەوەندیی‬ ‫زلهێ���زەکان‌و رێکەوتننامەکانیان بکەین‪،‬‬ ‫دەبێ لۆمەی خۆمان‌و س���ەرکردەکانمان‬ ‫بکەین کە لەپێناوی کورسی‌و دەسەاڵتی‬ ‫خۆیاندا‪ ،‬مێژوی شکس���تەکانمان دوبارە‬ ‫دەکەنەوە‪.‬‬

‫ریکالم‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫لەپەراوێزی ‪ ١٠٠‬ساڵەی رێککەوتننامەی سایکس‪-‬پیکۆدا‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر؟‬

‫سەربەخۆیی کوردستان‌و پڕۆژەی‬ ‫کۆمەڵگایەکی دیموکراتیک!‬ ‫عەزیز شێخانی‬

‫پارت���ە سیاس���ییە کوردیی���ەکان بۆ تێپەڕاندن���ی ئەو قۆناخە پێوس���تیان‬ ‫بەخوێندنەوەی بەس���تێنی راستەقینەو گەڕانەوە بۆ خاڵی تێگەیشتن لەکایەی‬ ‫راستەقینەی سیاسەت‌و ئیدارەیە‪ .‬رێگای هەڵوەشاندنەوەی سایکس‪-‬پیکۆ تەتەڵە‬ ‫کردنی مێژووی شکس���ت‌و کەوتن���ەکان‌و بەرهەمهێنانی ئیرادەی نەتەوەیەکە‪،‬‬ ‫ک���ە خوازیارە ئ���ازاد بژی‪ ،‬نەک باس ک���ردن لەوەی کە داعش س���نورەکانی‬ ‫تێک���داوە! گەڕانەوە بۆ خەڵک‌و رێزگرتن لەهێزو ئی���رادەی جەماوەرێکە‪ ،‬کە‬ ‫لەپێناوی س���ەربەخۆیی یان خۆبەڕێوەبەریدا ئامادەی تێگەیشتن‪ ،‬تیکۆشان‌و‬ ‫راوەس���تانە‪ .‬بەهێزکردنی ب���ەرەی دێموکراتخوازە کوردەکان‌و قۆس���تنەوەی‬ ‫دەرفەتە مێژوییەکانە‪ ،‬کە خزمەت بەکورد دەکات‌و لەشێرپەنجەی گیرۆدەبونی‬ ‫نەتەوەیەک بەتاکە کەس‌و بنەماڵەو خێڵێک دەیپارێزێ‪ .‬خەڵکی ئێمە دەکرێ‬ ‫ل���ەوە تێبگات‪ ،‬کە ئەنجامدانی رێفراندۆم مافە‪ ،‬بەاڵم دەنگدەران دەبێ ئاگادار‬ ‫ب���ن‪ ،‬کە رێفران���دۆم‌و قۆناخی دوای رێفراندۆم دو کات‌و س���ەردەمی جیاوازن‪.‬‬ ‫هاواڵتیانی کورد پێویس���تە لەپرۆس���ەی دەنگدان‌و تەنانەت دروشمبازی پارتە‬ ‫سیاسییەکاندا‪ ،‬روخساری راستەقینەی روداو و پاش روداوەکان لەگەڵ هەست‌و‬ ‫خەون و زیندەخەونەکان تێکەڵ نەکەن‪ .‬بۆ س���ەرکەوتن بەس���ەر نەهامەتییە‬ ‫مێژوییەکانداو بردنەوەی گەمەی سیاس���ی زۆر فاکتەرمان پێویستن‪ .‬یەکەمین‬ ‫فاکتەر خۆناسینی تێکڕاییە‪ ،‬کە بناخەو بەستێنی گونجاو بۆ وەدیهێنانی مافە‬ ‫رەواکان دەخوڵقێنێ‌و ئیرادەی تێکڕایی بەرهەمدێنێ‪.‬‬ ‫ش���ەڕی مافە کەسیی‌و گش���تییەکان‪ ،‬ئازادیی‌و س���ەربەخۆیی لەو سەدەیەو‬ ‫لەس���ەدەکانی رابردودا بەنێوجەرگەی گژباو کەوتن‌و ش���کانەکاندا تێپەڕیوە‪.‬‬ ‫گەلی کورد ل���ەو نێوەدا تاقیکاری خۆیداوەو گرینگە‪ ،‬لەهەر قۆناخێکدا رابردو‬ ‫لەبیر نەکرێ‪ .‬چەمکی دەوڵەت یان خۆبەڕێوەبەریی دێموکڕاتیک داتاش���راوی‬ ‫بی���ری کوردان نین‪ ،‬بۆی���ە لەو جیهانە پان‌و بەرینەدا ک���وردەکان مەخڵوقی‬ ‫جیاواز نین‌و ناتوانن بەزەبری زۆرو خۆس���ەپێنی پرۆس���ەو رەوتەکان رێبەری‬ ‫کەن‪ .‬ش���ەڕەکان سەرەتاو کۆتاییان هەیەو هیچ رێککەوتنێک نییە‪ ،‬کە رۆژێک‬ ‫لەنرخ نەکەوێت‪ .‬وانەیەک بۆ س���ەرکەوتن ک���ە مێژوکردەو گرینگە ئەوەیە‪ ،‬کە‬ ‫ئەگەر وەک دوێنێ هەڵس���وکەوت بکەین‌و پارتە سیاسییەکان رێچکەی رابردو‬ ‫بگرن‪ ،‬ئەگەر س���ەربەخۆیی لەسەر سینی زێڕ پێشکەش بەکورد بکرێ‪ ،‬هێشتا‬ ‫لەمامەڵەیەکی نەش���یاودا دەیدۆڕێنین‪ .‬گۆڕانی تاکەکان‪ ،‬کولتوری سیاس���ی‌و‬ ‫ژینگ���ەی پ���ەروەردەی نەتەوەیەک کات���ی زۆریان دەوێ‪ .‬ئەگەر بەس���تێنی‬ ‫خۆئیدارەکردن پتەو و ئاس���ۆی ژیانی سیاس���ی رون‌و دی���ار نەبێ‪ ،‬دامەزراوە‬ ‫سیاس���ییەکان لەهەر فۆڕم‌و شێوازێکدا بن خەساری گەورە لەپەیکەری خاک‌و‬ ‫نەتەوە دەدەن‪ .‬لەقس���ەو دروش���مان پرد دروس���ت ناکرێ‌و هیچ نەتەوەیەک‬ ‫بەمجۆرە بەماف‌و ئازادییەکانی نەگەیشتوە‪.‬‬

‫پەیماننامەی سایکس ـ پیکۆ‬

‫سایكس‌و بیكۆ دو ناون به‌ئاگر‌و خوێن ناویان‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاستدا‬ ‫له‌یاده‌وه‌ری‌ گه‌الن ‌‬ ‫هه‌ڵكۆڵراوه‌‬ ‫سایكس بیكۆ یه‌كێكه‌ له‌ناودارترین ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫رێككه‌وتننامان ‌هی‌ كه‌ ده‌رباره‌ی‌ دابه‌شكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌ڕاست له‌نێوان زلهێزه‌كان ‌‬ ‫رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی سه‌ده‌ی‌ بیته‌مدا كراوه‌‪.‬‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫نیوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خاك ‌‬ ‫ئه‌م رێككه‌وتننامه‌یه‌ دابه‌شكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانی‌ ژێر ده‌سه‌اڵتی‌ ئیمپاتۆریه‌ت ‌‬ ‫ێ واڵتی‌ توركیا‌و عێراق‌و‬ ‫عوسمانی‌ به‌سه‌ر س ‌‬ ‫ئێرانی‌ لێكه‌وته‌وه‌‬

‫* بۆخوێندنەوەی کۆی وتارەکە سەردانی سایتی ئاوێنە بکە‬ ‫(‪)www.awene.com‬‬

‫ریکالم‬

‫پە‬