ژماره‌ (531) ژماره‌ی نوێی ئاوێنه‌

‫؟‬ ‫ریکالم‬

‫ریکالم‬

‫‪www.awene.com‬‬

‫‪Industry‬پیشه‌سازی‌‬ ‫یو‬ ‫سینۆما&بۆ بازرگان ‌‬ ‫‪Sinoma‬‬ ‫‪Trade‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كی‌ سیاسیی‌ گشتییه‬ ‫کۆمپانیای ئاوێن ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ژماره‌ (‪)531‬‬ ‫سێشەممە ‪2016/6/7‬‬

‫‪Scope of business:‬‬ ‫بواری‌ كاركردن‪:‬‬ ‫ ‪t 4UFFM 4USVDUVSF EFTJHO NBOVGBDUVSF BOE JOTUBMMBUJPO‬‬ ‫ی ( نه‌خشه‌دانان‪ ,‬درووستكردن‪ ,‬دامه‌زراندن)‬ ‫ی ئاسن ‌‬ ‫‪1‬ـ په‌یكه‌ر ‌‬ ‫ ‪t (FOFSBM 5SBEJOH JNQPSU BOE FYQPSU‬‬ ‫‌كردن)‬ ‫ه‬ ‫‌نارد‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫‌كردن‬ ‫ه‬ ‫هاورد‬ ‫(‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫گشت‬ ‫ی‬ ‫‪ 2‬ـ بازرگان ‌‬ ‫ "‪t -JHIUJOHT ."/5‬‬ ‫ ‬ ‫‪t -PHJTUJDT -$-)MANTA‬‬ ‫ی ( ماركه‌ی‬ ‫ی سوره‌یاو ڕووناك ‌‬ ‫‪ - 3‬كار ‌‬ ‫ ‪5FM‬‬ ‫ی گواستنه‌وه‌و گیاندن (‪)LCL‬‬ ‫‪ 4‬ـ كار ‌‬ ‫ ‪4FF JU PO 1BH‬‬

‫لەسەردەمی حکومڕانی ئەو ‪ 28‬خاڵەی دۆناڵد‬ ‫ترامپ بەسەرشێت‬ ‫کوردیدا رۆژی رەشی‬ ‫کشتوکاڵ دەستیپێکرد دەردەخات‬

‫‪6‬‬

‫مەال مستەفا‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫تاران‬

‫چیرۆکە کۆن‌و‬

‫هیچ کات حکومەت ناچێتە‬

‫نوێکەی رەمەزان‬

‫ژێر باری ئەوەی‬

‫رێژەی بێکاری زیاد‬ ‫دەکات‬

‫‪5‬‬

‫‪9‬‬

‫ی زیاتر ل ‌ه الپه‌ڕ ‌ه (‪ )18‬ببینه‌‬ ‫ڕوونكردنه‌وه‌ ‌‬

‫بڵێت پرسیار ئاشکرا بوە‬

‫‪8‬‬

‫‪16‬‬

‫هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د كێشه‌ ناوخۆییه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ یه‌كالیی‌ ده‌كاته‌وه‌‬

‫"ئه‌گه‌ر نه‌وشیروان مسته‌فا له‌ناو یه‌كێتی‌ بێت‪ ،‬خه‌ڵكی‌ تر خۆی‌ بچوك ده‌بێته‌وه‌"‬

‫سه‌ركرده‌یه‌كی‌ یه‌كێتی‌ ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ له‌پرۆس���ه‌ی‌ رێككه‌وتنی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕان���دا‪ ،‬به‌تۆخی‌ براوه‌و‬ ‫دۆڕاو هه‌ب���ون له‌ن���او یه‌كێتی���دا‪،‬‬ ‫براوه‌كه‌ش هێ���رۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬ ‫بوه‌ كه‌ كێشه‌ ناوخۆییه‌كانی‌ یه‌كێتی‌‬ ‫یه‌كالیی‌ كرده‌وه‌و هه‌مو ركه‌به‌ره‌كانی‌‬ ‫تێكش���كاند‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێ���ت "كورت‌و‬ ‫كرمانج ئه‌گه‌ر بڕیار بێت نه‌وشیروان‬ ‫مس���ته‌فا له‌ن���او یه‌كێت���ی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی‌ تر خۆی‌ بچوك ده‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌‪ :‬س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ دوای‌‬ ‫رێككه‌وتنی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕان‪ ،‬دۆخی‌‬ ‫ناوخ���ۆی‌ یه‌كێتی‌ ته‌واو گ���ۆڕاوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ "هێرۆخ���ان له‌ڕێگ���ه‌ی‌‬ ‫رێككه‌وتنی���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ نه‌وش���یروان‬ ‫مس���ته‌فا‪ ،‬باڵی‌ ركه‌به‌ری‌ به‌ته‌واوی‌‬ ‫تێكش���كاند‪ ،‬ل���ه‌م رێككه‌وتن���ه‌دا‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سوڵ‌و د‪ .‬به‌رهه‌م‌و مه‌ال‬ ‫به‌ختیار‌و زۆری‌ تریش كرانه‌ ئامانج‌و‬ ‫هه‌مویان خران"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ئ���ه‌و باڵ���ه‌ی‌ به‌باڵ���ی‌‬

‫كۆس���ره‌ت‌و د‪.‬به‌ره���ه‌م ناوده‌بران‌و‬ ‫وه‌ك گروپێك پێكه‌وه‌ كاریان ده‌كرد‬ ‫ئێستا هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه‌و هه‌ر كه‌سه‌و‬ ‫كار بۆ خۆی‌ ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ كۆسره‌ت‬ ‫ره‌س���وڵ‌‌و د‪ .‬به‌ره���ه‌م به‌"ناچاریی‌‌و‬ ‫نابه‌دڵی‌" به‌ش���دارییان له‌رێوره‌سمی‌‬ ‫واژۆ كردنی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌دا كردوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وتی‌ "ئه‌وان به‌ش���دارییان كرد‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ هیچ به‌دیلێكی‌ دیكه‌یان‬ ‫نه‌ب���و‪ ،‬نه‌ش���یانده‌توانی‌ پێچه‌وانه‌ی‌‬ ‫ئاڕاس���ته‌ی‌ رای‌ گش���تی‌ یه‌كێت���ی‌‬ ‫مه‌له‌ بك���ه‌ن‌و به‌رگه‌ی‌ ئه‌و الفاوه‌یان‬ ‫نه‌ده‌گرت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "پێموایه‌ چونی‌ د‪ .‬به‌رهه‌م‬ ‫بۆ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت له‌م ئانوس���اته‌دا‬ ‫گه‌یاندنی‌ مه‌س���جێكه‌ به‌هه‌ڤاڵه‌كانی‌‬ ‫له‌یه‌كێتی‌ كه‌ له‌م دۆخه‌ ناڕازیم"‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫هێرۆ ئیبراهیم ئەعمەد‬

‫محه‌مه‌د ‌ی حاج ‌ی مه‌حمود‪ :‬پێش كۆتایهاتن ‌ی قه‌اڵدزه‌‪ :‬ده‌ستدرێژی‌ سێكس ‌ی ده‌كرێته‌ سەر‬ ‫داعش پێویسته‌ كورد بڕیاری‌ خۆی‌ بدات كچێك ‌ی خاوه‌ن پێداویست ‌ی تایبه‌ت‬ ‫محه‌مه‌د ‌ی حاجی‌ مه‌حم���ود ئاماژه‌ به‌و‌ه‬ ‫ده‌كات ك���ه‌ هێش���تا ئه‌مه‌ری���كا بڕیار ‌ی‬ ‫كۆتایهاتنی‌ داعش��� ‌ی نه‌داوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"پێش كۆتایهاتنی‌ داعش پێویست ‌ه كورد‬ ‫بڕیار ‌ی خۆ ‌ی بدات"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬س���لێمانی‌‪ :‬محه‌مه‌د ‌ی حاج ‌ی‬ ‫مه‌حمود‪ ،‬سكرتێری‌ حیزبی‌ سۆسیالیست‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستان له‌چاوپێكه‌وتنێك ‌ی‬ ‫تایبه‌ت به‌ئاوێنه‌دا رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌مه‌ریكا‬ ‫تاوه‌كو ئێستا بڕیاری‌ كۆتایهاتن ‌ی داعش ‌ی‬ ‫نه‌داوه‌‪ ،‬چونكه‌ كۆمه‌ڵێك داواكاری‌ خۆ ‌ی‬

‫هه‌یه‌و كۆمه‌ڵێك داواكار ‌ی سوننه‌ش هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا ك��� ‌ه جێبه‌جی‌ بكرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "تاوه‌كو ئه‌وكات���ه‌ی‌ داواكاریه‌كان ‌ی‬ ‫س���وننه‌ له‌الیه‌ن ش���یعه‌وه‌ له‌عێراق ج ‌ێ‬ ‫به‌ج��� ‌ێ نه‌كرێ���ت داع���ش وه‌ك���و خۆ ‌ی‬ ‫ده‌مێنێت‌و ئه‌مه‌ری���كاش تاوه‌كو ئه‌وكات ‌ه‬ ‫جدی‌ نابێت له‌كۆتای ‌ی هێنان به‌داعش"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "داع���ش یاریه‌ك���ی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫له‌نێوان ئه‌مه‌ریكاو س���عودیه‌و روس���یاو‬ ‫ئێ���ران‌و توركیاو ئه‌وان���ه‌دا‪ ،‬بۆیه‌ پێش‬ ‫كۆتای��� ‌ی هاتن���ی‌ ئ���ه‌م یاری���ه‌‌و پێش‬

‫ئه‌نجامدان��� ‌ی هه‌ڵبژاردنی‌ س���ه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ ،‬پێویس���ته‌ كورد چاره‌س���ه‌ر ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی بكات‌و به‌راشكاوی‌‌و یه‌كهه‌ڵوێستی‌‌و‬ ‫به‌جورئه‌ته‌وه‌ بڕیاری‌ خۆ ‌ی بدات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫دوا ‌ی ئه‌وه‌ی‌ داع���ش له‌ناوچه‌ك ‌ه كۆتای ‌ی‬ ‫هات ئه‌و كات ‌ه ره‌نگ ‌ه دۆخی‌ كورد به‌ره‌و‬ ‫باشی‌ نه‌بێت"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫له‌قه‌اڵدزه‌ ده‌س����تدرێژی‌ سێكس���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێت����ه‌ س����ه‌ر كچێك����ی‌ خاوه‌ن‬ ‫پێداویس����تی‌ تایب����ه‌ت‪ ،‬به‌بڕی����اری‌‬ ‫دادوه‌ریش له‌الی‌ پۆلیس راده‌گیرێت‬ ‫له‌یه‌كێك له‌به‌ندینخانه‌كانی‌ سنوری‌‬ ‫راپه‌ڕین به‌مه‌به‌س����تی‌ پاراس����تنی‌‌و‬ ‫سه‌المه‌تی‌ ژیانی‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ ،‬راپه‌ڕی����ن‪ :‬مالزمی‌ یه‌كی‌‬ ‫پۆلی����س رێبوار ئه‌س����عه‌د وته‌بێژی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت����ی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‬ ‫توندوتیژی‌ دژی‌ ئافره‌تان له‌ڕاپه‌ڕین‬

‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند له‌ ‪ 2016/4/12‬به‌مادده‌ی‌ ‪ 393‬له‌یاس����ای سزادان ‌‬ ‫ی‬ ‫كچێ����ك كه‌ خ����اوه‌ن پێداویس����تی‌ عیراقی‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ر ئه‌و دۆسیه‌یه‌‬ ‫تایبه‌ت����ه‌ له‌ق����ه‌اڵدزه‌ به‌مه‌به‌س����تی‌ كه‌س ده‌ستگیر نه‌كراوه‌و دۆسیه‌ بۆ‬ ‫چاره‌س����ه‌ركردنی‌ نه‌خۆشی‌ له‌الیه‌ن روداوه‌كه‌ كراوه‌ته‌وه‌و له‌ س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫دایك����ی‌‌و خزمێك����ی‌ تریان����ه‌وه‌ روداوه‌ك����ه‌وه‌ لێكۆڵین����ه‌وه‌ی‌ ورد‬ ‫گه‌یه‌ندراوه‌ته‌ نه‌خۆشخانه‌ی‌ شاره‌كه‌ ده‌ستی‌ پێكردوه‌و ته‌نیا داوا له‌سه‌ر‬ ‫دوای‌ پش����كنین ده‌ركه‌وت����وه‌ ك���� ‌ه كه‌س����ێك تۆماركراوه‌ له‌سه‌ر داوای‌‬ ‫ئه‌و كچه‌ س����كی پڕه‌و سكه‌كه‌ش����ی‌ تاوانلێكراوه‌كه‌"‪.‬‬ ‫دو مانگ����ه‌‪ ،‬دوای‌ ئ����ه‌وه‌ ره‌وان����ه‌ی‌‬ ‫گرتن‌و گواس����تنه‌وه‌ كراوه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"فه‌رمانی‌ گرتن بۆ كه‌سێك ده‌رچوه‌‬

‫‪2‬‬

‫حامیدی حاجی غالی‪ :‬نه‌وشیروان مسته‌فا نابێت به‌سكرتێری گشتی یه‌كێتی‬ ‫حامی���د ‌ی حاج���ی‌ غال���ی‌ ئه‌ندام���ی‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت���ی نیش���تیمانی‬ ‫كوردس���تان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ مه‌ال‬ ‫به‌ختیار له‌یه‌كێتی‌ نه‌تۆراوه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"رێكه‌وتنی یه‌كێتی‌و گۆڕان بۆ ئه‌وه‌ نه‌بوه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه‌ نیه‌ نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫ببێت به‌سكرتێری گشتی یه‌كێتی"‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬س���لێمانی‪ :‬حامیدی حاجی‬ ‫غالی سه‌باره‌ت به‌ناڕه‌زای ‌ی مه‌ال به‌ختیار‬ ‫لێپرسراوی ده‌سته‌ی‌ كارگێری مه‌كته‌بی‬ ‫سیاس���یی یه‌كێتی نیشتمانی‌ كوردستان‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌سیاس���ه‌تی‌ حزبه‌ك���ه‌ی‌‪،‬‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ "له‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫پ���رۆژه‌ی رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ نێ���وان یه‌كێتی‬

‫نیش���تیمانی كوردس���تان‌و بزوتن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬مه‌ال به‌ختیار هه‌ندێك س���ه‌رنج‌و‬ ‫تێبینی هه‌بو له‌سه‌ر بڕگه‌و مادده‌كانی ناو‬ ‫رێكه‌وتنه‌كه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌الی یه‌كێتییه‌وه‌‬ ‫ئاس���اییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌ال به‌ختیار تۆراوه‌و‬ ‫هۆیه‌كی دیكه‌ هه‌یه‌ باخۆی قس���ه‌بكات‌و‬ ‫له‌خۆی بپرسن"‪.‬‬

‫حامیدی حاج���ی غالی ئاماژە بەوەش‬ ‫‌ده‌كات ک���ە "ئ���ه‌م رێكه‌وتنه‌ ب���ۆ ئه‌وه‌‬ ‫نیه‌و په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه‌ نیه‌ نه‌وش���یروان‬ ‫مسته‌فا ببێت به‌سكرتێری گشتی یه‌كێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان‪ ،‬ده‌نگۆی ئه‌وه‌ش‬ ‫ره‌تده‌كه‌مه‌وه‌ كه‌ هیچ كێشه‌یه‌كی فیكری‬ ‫له‌نێ���وان رێكخه‌ری گش���تی بزوتنه‌وه‌ی‌‬

‫گۆڕان‌و دكتۆر به‌رهه‌م س���اڵحدا هه‌بێت‪ ،‬ب���ه‌رده‌وام قس���ه‌ی‌ له‌س���ه‌رده‌كرا له‌ناو‬ ‫نه‌ كێش���ه‌ی فیكری هه‌یه‌ نه‌ كێش���ه‌ی‌ یه‌كێت���ی نیش���تیمانی كوردس���تان‪،‬‬ ‫سیاس���یی‌و هیچ كێش���ه‌یه‌كی دیكه‌یان حامی���دی حاجی غالی ده‌ڵێت "كێش���ه‌‬ ‫له‌نێواندا نیه‌‪ ،‬رێكه‌وتنه‌كه‌ ده‌نگدانه‌وه‌و ناوخۆییه‌كان���ی یه‌كێت���ی نیش���تیمانی‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌یه‌ بۆ كارو هه‌نگاوی باش بۆ به‌ش���ێكی زۆری چاره‌سه‌ركراوه‌و هه‌نگاو‬ ‫بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی كێش���ه‌كانی دیكه‌‬ ‫رێكخستنی نێو ماڵی كورد"‪.‬‬ ‫ی ده‌نرێت"‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌ر هه‌بون���ی ئ���ه‌و كێش���انه‌ ‌‬

‫چوارد‌ه گه‌نج له‌كه‌الر بڕی ‪ 540‬وه‌ره‌قه له‌كچێكی چوارد‌ه ساڵ ده‌سه‌نن‬ ‫ ‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامنی ته‌الری زارا ‪ -‬نهۆمی سێیه‌م ‪ -‬شوقه‌ی ژماره‌ ‪32‬‬

‫ته‌له‌فۆن‪ 3202416 :‬‬

‫ ‬ ‫به‌شی ریکالم ‪07700600659 :‬‬

‫‪2‬‬

‫کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی ‪ 1000‬دینار‬

‫تیراژ‪4500 :‬‬

‫‌هه‌نوکه‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫"هێرۆخان باڵه‌كانی‌ یه‌كێت ‌ی تێكشكاند"‬

‫‪3‬‬

‫سه‌رجه‌م دۆڕان‌و ته‌نها ئه‌و برا‌وه‌ بو‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬

‫سه‌ركرده‌یه‌كی‌ یه‌كێتی‌ ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات كه‌ له‌پرۆسه‌ی‌ رێككه‌وتن ‌‬ ‫ی براوه‌و‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گۆڕاندا به‌تۆخ ‌‬ ‫دۆڕاو هه‌بون له‌ناو یه‌كێتیدا‪،‬‬ ‫براوه‌كه‌ش هێرۆخان بو‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت‬ ‫"كورت‌و كرمانج ئه‌گه‌ر بڕیاربێت‬ ‫ی‬ ‫نه‌وشیروان مسته‌فا له‌ناو یه‌كێت ‌‬ ‫ی بچوك‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬خه‌ڵكی‌ تر خۆ ‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‌و ئه‌مه‌ به‌ده‌ستی‌ من‌و تۆ‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ئاوێنه‌ ‌‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫راگه‌یاند ك ‌ه له‌كۆبون���ه‌وه‌ی‌ ئه‌مڕۆ ‌‬ ‫ی یه‌كێتیدا چه‌ند‬ ‫ی سیاس��� ‌‬ ‫مه‌كته‌ب��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌ندامێك به‌شداری‌ ناكه‌ن‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫"جگ ‌ه له‌وه‌ی‌ ك��� ‌ه د‪ .‬به‌رهه‌م چه‌ند‬ ‫ی واڵت‪ ،‬رون‬ ‫رۆژێكه‌ چوه‌ت ‌ه ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نییه‌ ئای���ا مه‌ال به‌ختیار به‌ش���دار ‌‬ ‫ده‌كات یان نا"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "دوای‌ رێككه‌وتنی‌ گۆڕان‌و‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫یه‌كێت���ی‌‪ ،‬دۆخی‌ ناوخ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ت���ه‌واو گۆڕاوه‌‪ ،‬هێرۆخ���ان له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫رێككه‌وتنی���ه‌و‌ه له‌گه‌ ‌ڵ نه‌وش���یروان‬ ‫ی‬ ‫مس���ته‌فا‪ ،‬هه‌مو باڵ���ه‌ ركه‌به‌ره‌كان ‌‬ ‫تێكش���كاند‪ ،‬ل���ه‌م رێككه‌وتن���ه‌دا‬ ‫كۆسره‌ت‌و د‪.‬به‌رهه‌م‌و مه‌ال به‌ختیار‌و‬ ‫ی تر كرانه‌ ئامانج‌و هه‌مویان‬ ‫كۆمه‌ڵێك ‌‬ ‫خران"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێیوایه‌ چون ‌ه ده‌ره‌وه‌ی‌ به‌رهه‌م‬ ‫له‌م ئانوساته‌دا گه‌یاندنی‌ مه‌سجێك ‌ه‬ ‫به‌هه‌ڤااڵنی‌ یه‌كێت���ی‌ كه‌ "له‌م دۆخ ‌ه ئه‌حمه‌ده‌ س���ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ ك ‌ه د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫ی د‪.‬به‌رهه‌م نابێت له‌و لیژنه‌یه‌دا ئه‌ندام بێت‪.‬‬ ‫ناڕازیم"‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "به‌شدار ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئ���ه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌واژۆكردنی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ له‌دڵه‌وه‌‌و‬ ‫ی كۆسره‌ت‌و د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫ی به‌باڵ ‌‬ ‫به‌قه‌ناع���ه‌ت نه‌بو‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌قه‌ناعه‌ت ئه‌و باڵه‌ ‌‬ ‫ێ ناوده‌ب���ران‌و وه‌ك گروپێ���ك پێكه‌و‌ه‬ ‫بێت ئه‌ی‌ بۆچی‌ له‌واژۆ كردنه‌كه‌ له‌و ‌‬ ‫كاریان ده‌كرد ئێستا هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫بو كه‌چی‌ رۆڵێكی‌ نابێت؟"‬ ‫ی‬ ‫ی "هه‌ر كه‌س���ه‌و كار بۆ خۆ ‌‬ ‫ی ئه‌و وت ‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌كاتێكدایه‌ ك��� ‌ه پاگه‌نده‌ ‌‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬به‌ش���به‌حاڵی‌ خۆم ئێس���تا‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كرێت‪ ،‬هۆكارێكی‌ دواكه‌وتن ‌‬ ‫ی له‌هی���چ گروپێك���دا نیم‪ ،‬ت���ه‌واو ئه‌و‬ ‫ی ئه‌ندامانی‌ یه‌كێت ‌‬ ‫ده‌ستنیشانكردن ‌‬ ‫له‌لیژن��� ‌ه هاوبه‌ش���ه‌كه‌ی‌ گ���ۆڕان‌و گروپ ‌ه هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی له‌و‌ه‬ ‫وتیشی‌ "كه‌س ناتوانێ‌ نكوڵ ‌‬ ‫یه‌كێتی���دا‪ ،‬پێداگری‌ هێ���رۆ ئیبراهیم‬

‫كورت‌و كرمانج‬ ‫ئه‌گه‌ر بڕیاربێت‬ ‫نه‌وشیروان‬ ‫مسته‌فا له‌ناو‬ ‫یه‌كێتی‌ هه‌بێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی تر خۆ ‌‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫بچوك ده‌بێته‌وه‌‌‬

‫هێرۆ ئیبراهیم‪ ،‬کۆسرەت رەسوڵ‪ ،‬نەوشیروان مستەفاو بەرهەم ساڵح‬ ‫ب���كات كه‌ له‌پرۆس���ه‌ی‌ رێككه‌وتنه‌دا "یه‌كه‌م‪ ،‬ئه‌وانه‌مان ك ‌ه تێبینی‌ جدیمان‬ ‫به‌تۆخی‌ ب���راوه‌و دۆڕاو هه‌بون له‌ناو هه‌بو ده‌رب���اره‌ی‌ بڕیاردان له‌س���ه‌ر‬ ‫یه‌كێتی���دا‪ ،‬براوه‌ك���ه‌ هێرۆخان بو‪ ،‬میكانیزمی‌ پ���ڕۆژه‌ی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌‌و‬ ‫ی پڕ‬ ‫به‌بڕوای‌ من كاك كۆسره‌ت دۆڕا‪ ،‬كاك پێمانواب���و ك���ه‌ س���یناریۆیه‌ك ‌‬ ‫ی له‌پی�ل�ان بو ل���ه‌و گروپ���ه‌ دابڕاین‪.‬‬ ‫به‌ره���ه‌م دۆڕا‪ ،‬هه‌مومان به‌كۆمپلێت ‌‬ ‫دوه‌میش‪ ،‬ك���ورت‌و كرمان���ج ئه‌گه‌ر‬ ‫دۆڕاین‌و هێرۆخان تاكه‌ براوه‌ بو"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و جه‌غ���ت ل���ه‌وه‌ش ده‌كات بڕیاربێت نه‌وش���یروان مسته‌فا له‌ناو‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه به‌ش���داری كۆس���ره‌ت ره‌سوڵ‌‌و یه‌كێت���ی‌ هه‌بێت خه‌ڵك���ی‌ تر خۆ ‌‬ ‫ی بچ���وك ده‌بێت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه ش���تێك ‌ه‬ ‫د‪.‬به‌رهه‌م له‌رێوڕه‌س���می‌ واژۆكردن ‌‬ ‫ی به‌ده‌ست من‌و تۆ نییه‌"‪.‬‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك���ه‌دا له‌دو الوه‌ بوه‌ هۆ ‌‬ ‫ئه‌و پێیوای ‌ه هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‬ ‫ی‬ ‫ی باڵه‌كه‌ی���ان‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫په‌رته‌وازه‌ی��� ‌‬

‫ی‬ ‫ی ئاڕاس���ته‌ی‌ رای‌ گش���ت ‌‬ ‫له‌ڕێگ���ه‌ی‌ ئ���ه‌م رێككه‌وتنه‌ی���ه‌و‌ه پێچه‌وانه‌ ‌‬ ‫ی مه‌ل���ه‌ بك���ه‌ن‪ ،‬ك��� ‌ه زیاتر‬ ‫ی یه‌كێت��� ‌‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ نه‌وش���یروان مسته‌فا‪ ،‬توانا ‌‬ ‫ركه‌به‌ره‌كان���ی‌ ت���ه‌واو الوازو بچوك له‌س���اڵێكه‌ كاك كۆس���ره‌ت‌و كاك‬ ‫ی ده‌كه‌ن‬ ‫كردوه‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش رونده‌كات���ه‌وه‌ ك ‌ه به‌ره���ه‌م خۆیان به‌ش���دار ‌‬ ‫ی ئه‌و الفاوه‌‌و خۆشیان‬ ‫"كۆس���ره‌ت ره‌س���وڵ‌‌و د‪.‬به‌ره���ه‌م له‌دروستكردن ‌‬ ‫ی به‌رگه‌ی‌ ئه‌و الفاوه‌یان نه‌گرت"‪.‬‬ ‫به‌ناچاری‌ به‌ش���دارییان له‌رێوڕه‌سم ‌‬ ‫ئه‌و وت���ی‌ "كه‌س نازانێت ئێس���تا‬ ‫رێككه‌وتنه‌كه‌دا ك���ردوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی‬ ‫نكوڵی‌ له‌وه‌ش بك ‌هن‌و خۆش���یان وا كاك به‌رهه‌م پێگه‌ی چیی ‌ه له‌ئیعراب ‌‬ ‫ی ده‌هێنێت؟ چ‬ ‫ی یه‌كێتی���دا؟ كێ‌ ن���او ‌‬ ‫ده‌رنه‌خه‌ن‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "هۆكاره‌كه‌ش ‌‬ ‫ی پێده‌سپێردرێت‌و‬ ‫ی به‌رپرسیارێتییه‌ك ‌‬ ‫ئه‌وه‌ب���و ك ‌ه یه‌كه‌م‪ ،‬هی���چ به‌دیلێك ‌‬ ‫ی كامانه‌ن؟"‬ ‫ی ده‌سه‌اڵته‌كان ‌‬ ‫تریان نه‌بو‪ ،‬دوه‌میشیان نه‌یانده‌توان ‌‬

‫یه‌كێت ‌ی ناوه‌كانی‌ یه‌كالیی نه‌كردۆته‌وه‌‬ ‫ئەمڕۆ یەکێتی لەکۆبونەوەی مەکتەبی سیاسیدا ئەندامەکانی بۆ سەرکردایەتی هاوبەشی گۆڕان‌و یەکێتی‌ دیاردەکات‬ ‫ئا‪ :‬ئارا ئیبراهیم‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕبونی‌ سێ هه‌فته‌‬ ‫به‌سه‌ر رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ تا ئێستا لیژنه‌ی‬ ‫هاوبه‌ش له‌سه‌ركردایه‌تی‌ هه‌ردوال‬ ‫پێكنه‌هێنراوه‌‪ ،‬به‌پێی‌ لێدوانی‌‬ ‫به‌شێك له‌به‌رپرسانی‌ هه‌ردوال‬ ‫دانیشتنه‌كانیان ده‌ستپێده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هێشتا كات‌و ناوه‌كانی‌ لیژنه‌‬ ‫هاوبه‌شه‌كه‌ ده‌ستنیشان نه‌كراون‪.‬‬ ‫به‌پێ����ی‌ زانیاری����ه‌كان یه‌كێت����ی‌‬ ‫تائێس����تا نه‌یتوانی����وه‌ ن����اوه‌كان‬ ‫یه‌كالیبكات����ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم بزوتنه‌وه‌ی‌‬ ‫گ����ۆڕان یه‌كالییكردۆت����ه‌وه‌‌و ته‌نه����ا‬ ‫ئه‌گه‌ری‌ گۆڕانكاری یه‌ك كه‌س هه‌یه‌‬ ‫له‌ناوه‌كانیاندا‪.‬‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌ كوردس����تان‌و‬ ‫بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆران ل����ه‌ ‪17‬ی‌ ئایاردا‬ ‫رێكه‌وتنێك����ی‌ سیاس����ی ‪ 25‬خاڵییان‬ ‫له‌نێوان ه����ه‌ردوال واژۆ كرد‪ ،‬زۆربه‌ی‌‬ ‫الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان پێشوازیان لێكرد‪،‬‬ ‫ته‌نها پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردس����تانی‌‬ ‫نه‌بێت ك����ه‌ به‌رون����ی‌ نیگه‌رانیه‌كانی‌‬ ‫خۆی‌ له‌راگه‌یاندراوێكدا ئاشكرا كرد‪.‬‬ ‫بڕی����اردرا لیژن����ه‌ی‌ هاوب����ه‌ش‬ ‫له‌سه‌ركردایه‌تی‌ هه‌ردوال پێكبهێنرێت‬ ‫بۆ سه‌ردان كردنی‌ الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‬ ‫ب����ۆ رونكردن����ه‌وه‌ی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌یان‌و‬ ‫دۆزینه‌وه‌ی‌ چاره‌س����ه‌ری‌ قه‌یرانه‌كان‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم لێدوانی‌ جیاواز له‌س����ه‌ر كاتی‌‬ ‫دانیش����تنه‌كه‌یان له‌الیه‌ن به‌رپرسانی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و گۆڕان����ه‌وه‌ ده‌درێ����ت كه‌‬ ‫تائێستا كاته‌كه‌ی‌ یه‌كالنه‌كراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫س����امان گه‌رمیان����ی‌‪ ،‬ئه‌ندام����ی‌‬

‫س����ه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ نیش����تمانی‌‬ ‫كوردس����تان له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫وت����ی‌ "دوای‌ رێكه‌وتنه‌كه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆران بۆ پێكهێنانی‌ لیژنه‌ی‌ هاوبه‌ش‬ ‫ت����ا ئێس����تا ماوه‌یه‌ك����ی‌ زۆر نی����ه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێ موناس����ه‌بات هه‌ب����وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌م����ڕۆ‌و س����به‌ینێ یه‌كێت����ی‌‌و گۆڕان‬ ‫دانیش����ته‌كانیان ده‌ست پێده‌كه‌ن بۆ‬ ‫پێكهێنانی‌ ئه‌و لیژنه‌ هاوبه‌شه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ پێتانوایه‌ پارتی‌‬ ‫پێش����وازی‌ ل����ه‌و لیژنه‌ هاوبه‌ش����ه‌ی‌‬ ‫یه‌كێتی‌‌و گ����ۆڕان ده‌كات‪ ،‬گه‌رمیانی‌‬ ‫وتی‌"بۆ نا‪ ،‬فازڵ میرانی‌ س����كرتێری‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ لێدوانی‌ داوه‌‌و ده‌ڵێت‬ ‫چاوه‌ڕێی‌ یه‌كێتین‌و هیچ شتێكی‌ تێدا‬ ‫نیه‌ كه‌ نیش����انی‌ ئه‌وه‌ بدات پێشوازی‌‬ ‫نه‌كه‌ن‪ ،‬دیاره‌ سه‌ره‌تا یه‌كێتی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی‌ دانیشتن‌و گفتوگۆیه‌ك ده‌كات‪،‬‬ ‫دوات����ر ئه‌و لیژنه‌ هاوبه‌ش����ه‌ی‌ نێوان‬ ‫گ����ۆڕان‌و یه‌كێتی‌ له‌گه‌ڵ س����ه‌رجه‌م‬ ‫الیه‌ن����ه‌كان گفتوگۆ ده‌ك����ه‌ن‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتیش دانیشتن ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫فازڵ میرانی‌‪ ،‬س����كرتێری‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس����ی‌ پارت����ی‌ له‌لێدوانێك����دا بۆ‬ ‫ئاژانس����ی‌ ئه‌ن����ادۆڵ وتی‌"ش����اندێكی‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌ نیش����تمانی‌ له‌گ����ه‌ڵ پارتی‌‬ ‫كۆده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش له‌چوارچێوه‌ی‌‬ ‫هه‌وڵه‌كانی‌ مامۆس����تا س����ه‌اڵحه‌دین‬ ‫به‌هادیندایه‌‪ ،‬چونكه‌ ده‌بێت هه‌مومان‬ ‫بی����ر له‌ده‌رچ����ون بكه‌ین����ه‌وه‌ ل����ه‌م‬ ‫یه‌كێتی‌ ده‌ڵێت بۆ پێكهێنانی‌ لیژنه‌ی‌‬ ‫قه‌یرانه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هاتنی‌ شاندی‌ یه‌كێتی‌‌و هاوبه‌ش كاته‌كه‌ی‌ دیارینه‌كراوه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌عدی‌ ئه‌حمه‌د پیره‌‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬میرانی‌ ده‌ڵێ����ت "به‌بۆچونی‌‬ ‫من‪ ،‬ئێم����ه‌ جارێ چاوه‌ڕێی‌ براده‌رانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌‬ ‫كوردس����تان له‌لێدوانێكدا ب����ۆ ئاوێنه‌‬ ‫یه‌كێتی‌ به‌ته‌نها ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێك����ی‌ مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����ی‌ وتی‌ "پێكهێنانی‌ لیژنه‌ی‌ هاوبه‌ش����ی‌‬

‫له‌ناو بزوتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫گۆڕاندا ناوه‌كان بۆ‬ ‫لیژنه‌ هاوبه‌شه‌ك ‌ه‬ ‫یه‌كالكراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫گۆڕانكاری‌ تێدا نه‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كان‬ ‫هه‌ریه‌ك ل ‌ه جه‌الل‬ ‫جه‌وهه‌ر‌و عوسمانی‌‬ ‫حاج ‌ی مه‌حمود له‌گه‌ڵ‬ ‫شۆڕش حاجی‌ وته‌بێژ ‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆران‬ ‫پێكدێن‬

‫نێ����وان یه‌كێت����ی‌‌و گ����ۆڕان دره‌ن����گ‬ ‫نه‌كه‌وت����وه‌‌و هێش����تا دیارینه‌كراوه‌ چ‬ ‫كاتێ����ك كۆده‌بین����ه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ ده‌بێت‬ ‫لێكتێگه‌یشتنمان هه‌بێت بۆ وه‌زعه‌كه‌‪،‬‬ ‫خ����ۆ كێش����ه‌كان له‌به‌ین����ی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گ����ۆڕان‌و یه‌كێت����ی‌‌و پارت����ی‌ نی����ه‌‪،‬‬ ‫قه‌یران����ه‌كان ده‌بێت له‌نێ����وان هه‌مو‬ ‫الیه‌نه‌كان گفتوگۆی‌ له‌سه‌ر بكرێت"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و زانیاریانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێنه‌‬ ‫كه‌وتون‪ ،‬له‌ناو یه‌كێتیدا كێشه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و وه‌فده‌ی‌ سه‌ردانی‌ پارتی‌ ده‌كات‬ ‫كه‌س����ه‌كان كێ بن له‌گ����ه‌ڵ ناوی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ له‌لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫گ����ۆڕان كێ ده‌بن‪ ،‬ب����ه‌اڵم پێده‌چێت‬ ‫ئه‌مڕۆو سبه‌ی‌ یه‌كالیی بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه����ه‌ر به‌پێ����ی‌ زانیاری����ه‌كان ك����ه‌‬ ‫ئاوێنه‌ ل����ه‌زاری‌ چه‌ند به‌رپرس����ێكی‌‬ ‫ه����ه‌ردوالوه‌ ده‌س����تیكه‌وتوه‌‌و ئاماده‌‬ ‫نه‌بون ناوه‌كانیان بنوس����رێت ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌س����تكه‌وتوه‌ ك����ه‌ ئه‌ندامان����ی‌ ئه‌و‬ ‫وه‌فده‌ی‌ س����ه‌ردانی‌ پارت����ی‌ ده‌كه‌ن‬ ‫پێكدێن له‌هه‌ریه‌ك له‌"قادر حه‌مه‌جان‪،‬‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ده‌سته‌ی‌ كارگێری‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسی‌‌و شێخ جەعفەرو د‪ .‬نەجمەدین‬ ‫کەریم ئه‌ندامانی‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌‌و‬ ‫پێده‌چێ����ت قوب����اد تاڵه‌بانی‌ جێگری‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ حكومه‌ت‌و سه‌ركردایه‌تیه‌ك‬ ‫به‌شداری‌ تێدا بكات"‪.‬‬ ‫ب����ۆ لیژن����ه‌ هاوبه‌ش����ه‌كه‌ی‌ نێوان‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی‌ تائێس����تا به‌ته‌واوی‌‬ ‫یه‌كالنه‌كراوه‌ت����ه‌وه‌ ئه‌ندامه‌كانی‌ كێ‬ ‫ده‌بن‪ ،‬ب����ه‌اڵم پێده‌چێت له‌كارگێڕێكی‌‬ ‫مه‌كته‌ب����ی‌ سیاس����ی‌‌و ئه‌ندامێك����ی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌‌و سه‌ركردایه‌تیه‌ك‬ ‫پێكبێن‪ ،‬كه‌ بڕیاره‌ له‌هه‌ر الیه‌نێكیان‬ ‫سێ كه‌س ده‌ستنیشان بكرێت‪.‬‬

‫له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕانیشدا ناوه‌كان‬ ‫بۆ لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كه‌ یه‌كالكراونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ����ه‌ر گۆڕان����كاری‌ تێ����دا نه‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌پێی‌ زانیاریه‌كان هه‌ریه‌ك له‌ جه‌الل‬ ‫جه‌وهه‌ر‌و عوس����مانی‌ حاجی‌ مه‌حمود‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ ش����ۆڕش حاج����ی‌‪ ،‬وته‌بێژی‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆران پێكدێن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ده‌وترێ����ت داوا له‌ق����ادر حاجی‌ عه‌لی‌‬ ‫س����ه‌ركرده‌ی‌ بااڵی‌ گۆڕان كراوه‌ له‌و‬ ‫لیژنه‌ هاوبه‌ش����ه‌دا بێت‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫ی كۆتایی‌ له‌س����ه‌ر ن����اوه‌كان‬ ‫بڕی����ار ‌‬ ‫ن����ه‌دراوه‌‌و چاوه‌ڕێ����ی‌ یه‌كالبونه‌وه‌ی‌‬ ‫ی یه‌كێتی‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ناوه‌كان ‌‬ ‫ئ����اوات ش����ێخ جه‌ن����اب‪ ،‬ئه‌ندامی‌‬ ‫جڤاتی‌ نیشتمانی‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆران‪،‬‬ ‫له‌لێدوانێك����دا ب����ۆ ئاوێن����ه‌ وتی‌ "وا‬ ‫بڕی����اره‌ كاتی‌ كۆبونه‌وه‌ك����ه‌ دابنرێ‪،‬‬ ‫رۆژه‌ك����ه‌ی‌ چ كاتێكه‌ رون نیه‌‪ ،‬دیاره‌‬ ‫له‌و كۆبونه‌وه‌یه‌دا ناوه‌كان بۆ لیژنه‌كه‌‬ ‫داده‌نرێن‌و راده‌گه‌یه‌نرێت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ سكرێری‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاس����ی‌ پارتی‌‪ ،‬باس����ی‌ له‌وه‌كردوه‌‬ ‫كه‌ یه‌كه‌مجار یه‌كێتی‌ ده‌بینن‌و قس����ه‌‬ ‫له‌سه‌ر وه‌فدی‌ هاوبه‌شی‌ نێوان گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ ناكه‌ن‪ ،‬ئایا پێتانوایه‌ پارتی‌‬ ‫ره‌زامه‌ند ده‌بێت له‌وه‌ی‌ گۆڕان ببینێت‪،‬‬ ‫ئاوات ش����ێخ جه‌ناب پێیوابو بینین‌و‬ ‫نه‌بینین شتێكی‌ دوالیه‌نه‌یه‌‪" ،‬سه‌یره‌‬ ‫گۆڕان رازی‌ ده‌بێت پارتی‌ ببینێت؟ بۆ‬ ‫پارتی‌ چی‌ له‌هه‌ڵسوكه‌وتی‌ گۆڕیوه‌؟"‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌رپرسانی‌ بااڵی‌ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕان چه‌ندینج����ار جه‌ختیان له‌بونی‌‬ ‫نیه‌تپاكی‌ كردۆته‌وه‌ له‌رێكه‌وتنه‌كه‌یان‬ ‫ك����ه‌ به‌قازانجی‌ هاواڵتیان����ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردس����تانه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم هێش����تا پارتی‌‬ ‫نیگه‌رانیه‌كان����ی‌ به‌رانب����ه‌ر به‌گۆڕان‬

‫نه‌ڕه‌ویوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ناكۆكیه‌كان����ی‌ گ����ۆڕان‌و پارت���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س����تپێكردنی‌‬ ‫له‌س����ه‌ره‌تای‌‬ ‫گفتوگۆك����ردن بو له‌س����ه‌ر مانه‌وه‌ی‌‬ ‫مه‌س����عود بارزانی‌ كه‌ ماوه‌یی‌ یاسایی‌‬ ‫ته‌واو ده‌بو له‌ ‪19‬ی‌ ئابی‌ ‪ ،2015‬دوای‌‬ ‫خوێندن����ه‌وه‌ی‌ یه‌كه‌م ب����ۆ هه‌مواری‌‬ ‫یاساكه‌ له‌‪19‬ی‌ ئابی‌ ساڵی‌ رابردودا‪،‬‬ ‫به‌بڕی����اری‌ مه‌كته‌بی‌ سیاس����ی‌ پارتی‌‬ ‫له‌‪12‬ی‌ ئۆكتۆبه‌ر رێگری‌ له‌س����ه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌م����ان ك����را بچێت����ه‌ هه‌ولێ����رو‬ ‫وه‌زیره‌كانی‌ گۆڕانی‌ نارده‌وه‌ ماڵه‌وه‌‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫پارتی‌ له‌پارێزگای‌ س����لێمانی‌ ده‌ڵێت‬ ‫"بڕی����اری‌ مه‌ركه‌زی‌ حزبه‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫تائێس����تا به‌جی����ا له‌گ����ه‌ڵ یه‌كێتی‌‌و‬ ‫گۆڕاندا داده‌نیشێت"‪.‬‬ ‫فارس نه‌وڕۆڵی‌‪ ،‬وته‌بێژی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫س����ه‌ركردایه‌تی‌ پارت����ی‌ له‌پارێزگای‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌لێدوانێكدا بۆ ئاوێنه‌ وتی‌‬ ‫"تا ئێس����تا بڕیاری‌ پارتی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫یه‌كێت����ی‌‌و گ����ۆڕان به‌جیاجیا ببینێت‬ ‫نه‌ك پێك����ه‌وه‌‪ ،‬چونك����ه‌ نه‌بونه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌یه‌ك حزب ئه‌گه‌ر گۆڕان تواوه‌ته‌وه‌‬ ‫ناو یه‌كێت����ی‌‌و بونه‌ته‌وه‌ به‌یه‌ك حزب‬ ‫ئه‌وكاته‌ ده‌كرێت"‪.‬‬ ‫وا بڕی����اره‌ ئه‌م����ڕۆ سێش����ه‌ممه‌‬ ‫‪ ،6/7‬مه‌كته‌ب����ی سیاس����یی یه‌كێتی‬ ‫نیش����تیمانی كوردس����تان كۆبێته‌وه‌‪،‬‬ ‫دیاریكردن����ی‌ ئه‌ندامانی‌ ئ����ه‌و لیژنه‌‬ ‫هاوبه‌ش���� ‌هی‌ له‌رێككه‌وتنی‌ ‪17‬ی‌ ئازار‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ بزوتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان له‌س����ه‌ری‌‬ ‫رێككه‌وتون بۆ به‌سه‌رپه‌رشتی‌ كردنی‌‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ رێككه‌وتنه‌كه‌ یه‌كێك‬ ‫ده‌بێ����ت له‌و خااڵن����ه‌ی‌ له‌كۆبونه‌وه‌دا‬ ‫بڕیاری‌ له‌سه‌ر ده‌درێت‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫قه‌اڵدزه‌‪ :‬ده‌ستدرێژی‌ سێكس ‌ی ده‌كرێته‌ سه‌رخاوه‌ن پێداویستیه‌ك ‌ی تایبه‌ت‬ ‫ئا‪ :‬عومه‌ر چاوشین‬ ‫خێزانێك كه‌ پێكهاتبون له‌دایك‌و‬ ‫كوڕێك‌و كچێك‪ ،‬هه‌مویان خاوه‌ن‬ ‫پێداویستی‌ تایبه‌تن‌و موچه‌خۆرن‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی‌ كارو كاروباری‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬ئه‌وان قه‌اڵدزه‌ ده‌ژین‬ ‫به‌اڵم كچه‌كه‌یان له‌الیه‌ن كه‌سێكی‌‬ ‫نه‌ناسراو ده‌ستدرێژی‌ سێكسی‌‬ ‫ده‌كرێته‌ سه‌ر‪ ،‬له‌ ئێستادا سكی‌ پڕه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌‬ ‫زانیاری���ه‌كان‬ ‫به‌پێ���ی‌‬ ‫‪2016/4/12‬كچێك���ی‌ ته‌مه‌ن ‪34‬س���اڵ‬ ‫به‌بڕی���اری‌ دادوه‌ر ل���ه‌الی‌ پۆلی���س‬ ‫راده‌گیرێت به‌مه‌به‌س���تی‌ پاراس���تنی‌‌و‬ ‫س���ه‌المه‌تی‌ ژیان���ی‌ له‌یه‌كێ���ك‬ ‫له‌به‌ندینخانه‌كانی‌ س���نوری‌ راپه‌ڕین‪،‬‬ ‫دایك���ی‌ ئه‌و كچه‌ باس���ی‌ له‌په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێ���وان خۆی���ان‌و خزمه‌كان���ی‌ كرد بۆ‬ ‫هه‌فته‌نامه‌ی‌ ئاوێنه‌‌و گوتی‌ "به‌رده‌وام‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ین كه‌مترین سه‌فه‌رو سه‌ردان‬

‫و میوانداریم���ان هه‌یه‌ چونكه‌ فه‌قیرین‬ ‫كه‌متر له‌ن���او خه‌ڵكداین‪ ،‬له‌گه‌ڵ خزم‌و‬ ‫كه‌س���وكار په‌یوه‌ندیم���ان الوازه‌ ته‌نیا‬ ‫له‌گه‌ڵ ماڵ���ی‌ ئامۆزایه‌كی‌ منداڵه‌كاندا‬ ‫په‌یوه‌ندیمان هه‌یه‌‪ ،‬كوڕه‌كه‌م دو شه‌و‬ ‫داوای‌ لێك���ردم له‌گه‌ڵیدا بڕۆم بۆماڵی‬ ‫ئ���ه‌و ئامۆزایه‌ی‌ ب���ه‌اڵم كچه‌كه‌م رازی‌‬ ‫نه‌ب���و له‌گه‌ڵماندا بێت‌و مایه‌وه‌‪ ،‬دایكی‌‬ ‫به‌په‌رۆش���ه‌وه‌ باسی‌ له‌ئاش���كرابونی‌‬ ‫روداوی‌ كچه‌ك���ه‌ی‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێ���ت‬ ‫"كچه‌كه‌م له‌و ماوه‌یه‌دا زو زو نه‌خۆش‬ ‫ده‌كه‌وت‌و ئامۆزاكه‌ی‌ كه‌ كوڕێكی‌ باشه‌‬ ‫بردی‌ ب���ۆ الی‌ دكتۆر كه‌ پش���كنینی‌‬ ‫بۆكردب���و زانیب���وی‌ كه‌ ك���چ نه‌ماوه‌و‬ ‫س���كی‌ پڕه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ شه‌رمی‌ له‌من‬ ‫ده‌كردو ده‌ترسا الی‌ من قسه‌ی‌ نه‌كرد‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئامۆزاكه‌ی‌ هه‌رئ���ه‌و رۆژه‌ی‌ كه‌‬ ‫روداوه‌كه‌ی‌ تێدا ئاش���كرابو راده‌ستی‌‬ ‫پۆلیس���ی‌ كردب���و له‌ئێس���تادا له‌الی‌‬ ‫پۆلیسه‌‪ ،‬به‌وته‌ی‌ خۆی‌ دایكی‌ نازانێت‬ ‫ئه‌و تاوانه‌ له‌الیه‌ن كێوه‌ ئه‌نجام دراوه‌‬

‫نازانێت داوا له‌س���ه‌ر ك���ێ تۆماربكات‬ ‫چونكه‌ كه‌س���ی‌ له‌ماڵه‌ك���ه‌ی‌ خۆیاندا‬ ‫نه‌بینی���وه‌و هی���چ كات كچه‌كه‌ش���ی‌‬ ‫باسی‌ كه‌س���ی‌ نه‌كردوه‌و ناوی‌ كه‌سی‌‬ ‫نه‌بردوه‌‪ ،‬ئامینه‌ خۆشه‌ویس���تی‌ هه‌یه‌‬ ‫بۆ ئه‌و نه‌وه‌یه‌ی‌ كه‌ ئێس���تا له‌ سكی‌‬ ‫كچه‌كه‌یدای���ه‌و نه‌هاتۆت���ه‌ دونی���اوه‌و‬ ‫باوكه‌كه‌شی‌ دیارنیه‌و ده‌ڵێت كچه‌كه‌مم‬ ‫خۆش���ده‌وێت بۆیه‌ ئ���ه‌و منداڵه‌ی‌ له‌‬ ‫س���كیدایه‌ بێتاوان���ه‌و كه‌ بێت���ه‌ دونیا‬ ‫ئام���اده‌م به‌خێوی‌ بكه‌م‌و بیپارێزم‪ ،‬بۆ‬ ‫س���ه‌المه‌تی‌ كچه‌كه‌ی‌ كه‌ له‌روداوێكی‌‬ ‫وه‌ه���ادا تێكه‌وت���وه‌ دایك���ی‌ ده‌ڵێت‬ ‫كچه‌كه‌م ل���ه‌روی‌ ده‌رونیه‌وه‌ زۆر كامڵ‬ ‫نیه‌و ئ���ه‌و روداوه‌ی‌ به‌س���ه‌ری‌ هاتوه‌‬ ‫به‌ده‌س���ت خۆی‌ نه‌بوه‌و ده‌س���تدرێژی‌‬ ‫كراوه‌ته‌ سه‌ری‌ بۆیه‌ ده‌بێت بپارێزرێت‌و‬ ‫من ئاماده‌م له‌جاران زیاتر خۆشم بوێت‬ ‫چونكه‌ بێچاره‌یه‌"‪.‬‬ ‫یه‌كێ���ك ل���ه‌ دراوس���ێكانیان‬ ‫گوتی‌"تائێس���تا كه‌س���مان نه‌بینی���وه‌‬

‫هاتوچۆیان ب���كات‌و زه‌ره‌ریان بۆكه‌س‬ ‫نه‌بوه‌‪ .‬به‌اڵم له‌سه‌ر ئه‌و روداوه‌ نزیكه‌ی‬ ‫هه‌فته‌یه‌كه‌ كه‌س���ێك ده‌ستگیركراوه‌و‬ ‫دوات���ر نازانم چۆن ئ���ازاد كراوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ماڵه‌ هه‌موی���ان خاوه‌ن پێداویس���تی‌‬ ‫تایبه‌تن‌و كچه‌كه‌ش���یان ئه‌وه‌نده‌ به‌ره‌و‬ ‫چاو نه‌بوه‌و به‌كۆاڵنان���دا نه‌گه‌ڕاوه‌ تا‬ ‫گومانی‌ ئه‌وه‌ بكه‌ین توش���ی‌ روداوێكی‌‬ ‫له‌و شێوه‌یه‌ ببێت‪ ،‬كه‌س خه‌مخۆریان‬ ‫نه‌بوه‌و ته‌نان���ه‌ت ئه‌و خانوه‌ی‌ تێیدان‬ ‫خێرخ���وازان بۆی���ان كڕی���ون‌و باری‌‬ ‫ده‌رونی‌‌و ئابوریشیان خراپه‌"‪.‬‬ ‫مالزمی‌ یه‌كی‌ پۆلیس رێبوارئه‌سعه‌د‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت���ی‌‬ ‫وته‌بێ���ژی‌‬ ‫به‌ره‌نگاربون���ه‌وه‌ی‌ توندوتی���ژی‌ دژی‌‬ ‫ئافره‌ت���ان له‌ڕاپه‌ڕی���ن گوتی‌"ل���ه‌‬ ‫‪ 2016/4/12‬كچێ���ك ك���ه‌ خ���اوه‌ن‬ ‫پێداویس���تی‌ تایبه‌ت���ه‌و دانیش���توی‌‬ ‫گه‌ڕه‌ك���ی‌ مام قاس���مه‌یه‌ له‌ق���ه‌اڵدزه‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌ نه‌خۆشی‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن دایكی‌‌و خزمێك���ی‌ تریانه‌وه‌‬

‫گه‌یه‌ندراوه‌ته‌ نه‌خۆش���خانه‌ی‌ شاره‌ك ‌ه‬ ‫دوای‌ پش���كنین ده‌ركه‌وت���وه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫كچه‌ س���كی پ���ڕه‌و سكه‌كه‌ش���ی‌ دو‬ ‫مانگ���ه‌‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ ره‌وان���ه‌ی‌ گرتن‌و‬ ‫گواس���تنه‌وه‌ كراوه‌‪ ،‬وته‌بێژه‌كه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی���ه‌ گوتیش���ی‌ فه‌رمانی‌‬ ‫گرتن بۆ كه‌س���ێك ده‌رچوه‌ به‌مادده‌ی‌‬ ‫‪ 393‬له‌یاسای سزادانی‌ عیراقی‌‪ ،‬به‌پێی‌‬ ‫وته‌ی‌ ئه‌و مالزمه‌ ئ���ه‌و كچه‌ په‌رده‌ی‌‬ ‫كچێنی‌ نه‌م���اوه‌و ته‌نیا به‌مه‌به‌س���تی‌‬ ‫پاراس���تنی‌ خ���ۆی‌و منداڵه‌كه‌ی‌ له‌الی‌‬ ‫پۆلی���س راگیراوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫دۆس���یه‌یه‌ كه‌س ده‌س���تگیر نه‌كراوه‌و‬ ‫دۆس���یه‌ بۆ روداوه‌ك���ه‌ كراوه‌ته‌وه‌و له‌‬ ‫س���ه‌ره‌تای‌ روداوه‌كه‌وه‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‬ ‫ورد ده‌س���تی‌ پێك���ردوه‌و ته‌نی���ا داوا‬ ‫له‌س���ه‌ر كه‌س���ێك تۆماركراوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫داوای‌ تاوانلێكراوه‌كه‌"‪.‬‬ ‫قادر وه‌س���مان ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان له‌س���ه‌ر دۆس���یه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫تاوانلێك���راوه‌ گوتی‌"له‌ئه‌نجام���ی‌ ئه‌و‬

‫چوارد‌ه گه‌نج له‌كه‌الر بڕی ‪ 540‬وه‌ره‌قه‬ ‫له‌كچێكی چوارده‌ ساڵ ده‌سه‌نن‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی‌ ده‌ست ئاوێنه‌‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬چه‌ند گه‌نجێك له‌شاری كه‌الر‬ ‫به‌بیانوی جۆراوجۆرو له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌دا‪،‬‬ ‫بڕی ‪ 54‬هه‌زار دۆالری ئه‌مریكی‬ ‫له‌كچێكی چوارده‌ساڵ وه‌رده‌گرن‌و‬ ‫كه‌سێكی نزیك له‌قوربانییه‌كه‌‬ ‫روداوه‌كه‌ بۆ ئاوێنه‌ پشتڕاستده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌دا پاره‌كه‌ی‌ لێ‬ ‫سه‌ندراوه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له‌ قوربانییه‌كه‌‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "ئه‌وه‌ی‌ بیستراوه‌ له‌وكچ ‌ه‬ ‫كه‌ به‌خانه‌واده‌كه‌ی‌ وتوه‌ چوارده‌ گه‌نج‬ ‫له‌ڕێ���ی هه‌ڕه‌ش���ه‌ی‌ جۆراوج���ۆره‌وه‌و‬ ‫به‌چه‌قۆ ترساندویانه‌‌و بڕی پێنج ده‌فته‌ر‬ ‫دۆالر و چل وه‌ره‌قه‌یان لێسه‌ندوه‌‪ .‬مامی‬ ‫كچه‌ك���ه‌ به‌روداوه‌ك���ه‌ ده‌زانێت و پاش‬

‫ئه‌وه‌ی سكااڵ تۆمار ده‌كه‌ن‪ ،‬گه‌نجه‌كان‬ ‫ده‌ستگیر ده‌كرێن‪ .‬به‌پێی زانیارییه‌كان‬ ‫ته‌مه‌نی كچه‌كه‌ چوارده‌س���اڵه‌و له‌گه‌ڵ‬ ‫مام���ی ده‌ژی‪ ،‬چونكه‌ باوكی به‌روداوی‬ ‫ئۆتۆمبێ���ل گیان���ی له‌ده‌س���تداوه‌ و‬ ‫پێشتریش دایك‌و باوكی جیابونه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫كچه‌ك���ه‌ی‌ ك���ردوه‌و پێ���ی راگه‌یاندوه‌‬ ‫"نابێت له‌سه‌ر ئه‌و روداوه‌ ده‌ستدرێژی‬ ‫بكرێته‌ سه‌ر كچه‌كه‌‪ ،‬دوای لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫س���زای تۆمه‌تب���اره‌كان ده‌ده‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تائێستا هیچ بڕه‌ پاره‌یه‌ك نه‌دراوه‌ته‌وه‌‬ ‫به‌خانه‌واده‌ی‌ كچه‌كه‌"‪.‬‬ ‫پۆلیسی گه‌رمیان‪ :‬هه‌ندێك له‌پاره‌كه‌‬ ‫به‌خواس���ت‌و هه‌ندێك���ی به‌هه‌ڕه‌ش���ه‌‬ ‫وه‌رگیراوه‌‬

‫س���ه‌رچاوه‌كه‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش���كرد‬ ‫"ئ���ه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ ه���ی مامی كچه‌كه‌یه‌‬ ‫كه‌سێكی كاس���بكاره‌‪ .‬پاره‌كه‌ به‌چه‌ند‬ ‫جارێك كۆكراوه‌ته‌وه‌و به‌چه‌ند به‌شێك‬ ‫له‌ كچه‌یان سه‌ندوه‌‪ .‬كه‌ مامی زانیویه‌تی‬ ‫ئه‌و پاره‌یه‌ دیارنه‌ماوه‌‪ ،‬دوای دانپێدانانی‬ ‫كچه‌كه‌‪ ،‬سكااڵی له‌س���ه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫تۆم���ار كردوه‌‪ .‬به‌پێی س���ه‌رچاوه‌كه‌ی‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ ،‬روداوه‌كه‌ له‌كۆتای���ی مانگی‬ ‫راب���ردو روی���داوه‌و دادوه‌ر بانگی مامی‬

‫رائید عه‌لی جه‌مال وته‌بێژی پۆلیسی‬ ‫گه‌رمیان له‌سه‌ر ئه‌و روداوه‌ به‌ئاوێنه‌ی‬ ‫وت "س���ه‌ره‌تای ئ���ه‌م روداوه‌ بۆ یه‌كتر‬ ‫ناس���ینی كچه‌كه‌و كوڕێك ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌رێ���ی ئه‌و گه‌نجه‌وه‌ س���یازده‌ گه‌نجی‬ ‫دیكه‌ی‌ ناس���یوه‌‪ .‬ئ���ه‌و گه‌نجانه‌ هه‌لی‬ ‫ئه‌وه‌یان قۆستۆته‌وه‌ كه‌ كچه‌كه‌ پاره‌ی‌‬ ‫له‌به‌رده‌ستدایه‌و كاڵفامه‌‪ ،‬چه‌ند جارێك‬ ‫له‌پاركه‌كانی ك���ه‌الر چونه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌‌و‬ ‫به‌فێڵ نزیكه‌ی‌ شه‌ش ده‌فته‌ر دۆالریان‬

‫پاره‌كه‌ به‌چه‌ند به‌شێك دراوه‌‬ ‫به‌گه‌نجه‌كان‬

‫ی كه‌ له‌س���نوره‌كه‌‬ ‫به‌س���ه‌ركردنه‌وانه‌ ‌‬ ‫ده‌س���تمان پێكرد ب���ۆ گرتوخانه‌كان‌و‬ ‫بنه‌كه‌كان���ی‌ پۆلیس زانیمان كۆمه‌ڵێك‬ ‫دۆس���یه‌ س���اردییان لێده‌كرێت‌و كاری‌‬ ‫خێرایان له‌س���ه‌ر نه‌ك���راوه‌و دواترئه‌و‬ ‫دۆس���یه‌یه‌مان به‌دیكرد‪ ،‬ك���ه‌ نزیكه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌دو مانگ���ه‌ ئ���ه‌و كچ���ه‌ تاوان���ی‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر كراوه‌و دادگاو پۆلیس كاری‌‬ ‫خۆیانكردوه‌‪ ،‬قادر وه‌س���مان گوتیشی‌‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌و كچه‌ تاوانی‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ك���راوه‌و خاوه‌ن ح���ه‌ق‌و مافه‌ هه‌ركات‬ ‫بزانین پێویس���تی‌ به‌ئێمه‌ی���ه‌ به‌هه‌مو‬ ‫شێوه‌یه‌ك پشتگیری‌ لێده‌كه‌ین چونكه‌‬ ‫خاوه‌ن پێداویس���تی‌ تایبه‌ته‌وكه‌سێكی‌‬ ‫كامڵ نیه‌و ده‌س���تدرێژی‌ سێكسیشی‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا كراوه‌و توش���ی‌ گێچه‌ڵی‌‬ ‫سێكس���ی‌ بۆته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ ئه‌و‬ ‫دۆسیه‌یه‌ به‌مادده‌ی‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌‬ ‫توندوتی���ژی‌ خێزانی‌ مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫بكرێت‌و زو یه‌كالیی بكرێته‌وه‌و پۆلیس‌و‬ ‫دادگا كاری‌ خێراتری‌ له‌سه‌ر بكه‌ن‪.‬‬

‫زانکۆی سلێمانی‪ :‬ئەمساڵ‬ ‫‪ ٦‬هەزارو ‪ ٥٦‬خوێندکار‬ ‫خوێندن تەواو دەکەن‬ ‫لێوه‌رگرت���وه‌‪ .‬هه‌ندێ���ك له‌پاره‌ك��� ‌ه پێنه‌بوه‌و پێی وتوه‌ ئه‌وه‌نده‌ پاره‌م بۆ‬ ‫به‌خواستی كچه‌كه‌ دراوه‌ به‌گه‌نجه‌كان‌و بهێنه‌‪ .‬بابه‌ته‌كه‌ به‌وجۆره‌یه‌‪ ،‬هه‌مویان‬ ‫هه‌ندێكیشی له‌ژێر فش���ارو هه‌ڕه‌شه‌دا منداڵ���ن‌و پێش���ینه‌ی تاوانی���ان نیه‌‪،‬‬ ‫خانه‌واده‌كانیش���یان ده‌ڵێ���ن با دادگا‬ ‫لێی وه‌رگیراوه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌روه‌ر بێت‪ .‬تائێس���تا ل���ه‌و پاره‌یه‌‬ ‫چ���ل‌و پێنج وه‌ره‌قه‌ گه‌ڕێندراوه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫ته‌نها چل و پێنج وه‌ره‌قه‌‬ ‫پۆلیس"‪.‬‬ ‫گه‌ڕێندراوه‌ته‌وه‌ بۆ پۆلیس‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی گه‌رمیان ئاماژه‌‬ ‫ئه‌مه‌ یه‌كه‌م روداوی له‌وجۆره‌یه‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات كه‌ گه‌نجه‌كان "به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫له‌كه‌الر‬ ‫هه‌ڕه‌مه‌كی ئ���ه‌و كاره‌یان كردوه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫رائید عه‌لی جه‌مال ده‌شڵێت "ئه‌گه‌ر‬ ‫وه‌كو باند‪ ،‬چ���وارده‌ گه‌نجن‌و هه‌مویان‬ ‫به‌پێی مادده‌ی‌ (‪ )456‬ده‌ستگیركراون‪ .‬لێخۆش���بون له‌روداوه‌كه‌ نه‌كرێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫شه‌ش كه‌س���یان چونكه‌ له‌خوار هه‌ژده‌ لێكۆڵین���ه‌وه‌كان ده‌درێ���ت ب���ه‌دادگاو‬ ‫س���اڵه‌وه‌ن به‌كه‌فال���ه‌ت ئازادك���راون‪ ،‬دادوه‌ر بڕیاری كۆتایی له‌س���ه‌ر ده‌دات‪،‬‬ ‫ئه‌وان���ه‌ی‌ دیكه‌ تائێس���تا له‌زینداندان‌و سزاكه‌ی‌ له‌سێ مانگه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات‬ ‫لێكۆڵین���ه‌وه‌ به‌رده‌وام���ه‌‪ .‬هه‌ندێكیش تاوه‌كو پێنج ساڵ‪ ،‬ئه‌مه‌ یه‌كه‌م روداوی‬ ‫له‌گه‌نج���ه‌كان دانی���ان به‌تاوانه‌كه‌یاندا له‌و ش���ێوه‌یه‌یه‌ له‌ك���ه‌الردا كه‌پۆلیس‬ ‫ناوه‌‪ .‬ئه‌و گه‌نجان���ه‌ له‌لێكۆڵینه‌وه‌كاندا ئاگاداری بێت‪ ،‬ئه‌و پاره‌یه‌ی وه‌رگیراوه‌‬ ‫وتویانه‌ له‌رێ���ی یه‌كترییه‌وه‌ كچه‌كه‌یان نافه‌وتێت‌و ده‌بێ���ت بگه‌ڕێندرێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ناس���یوه‌‪ ،‬رۆژێ���ك یه‌كێكی���ان پاره‌ی خاوه‌نه‌كه‌ی‌"‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌ری‌ تۆماری‌ گش����تی‌ له‌زانكۆ ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫ئاماژە بەوە دەکات کە بۆ ساڵ ‌ی ئاینده‌ سیسته‌م ‌ی‬ ‫المه‌ركه‌زی‌ لەزانکۆی س����لێمانی جێبه‌جێ‌ ده‌كرێ‪،‬‬ ‫ئ����ەو وت����ی "ئەمس����اڵ ‪ ٦‬ه����ەزارو ‪ ٥٦‬خوێندکار‬ ‫لەزانکۆی سلێمانی خوێندن تەواو دەکەن"‪.‬‬ ‫ئاوێن����ە‪ ،‬مەزهەر کەریم‪ :‬د‪ .‬بروس����ك عه‌بدواڵ‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ر ‌ی تۆماری‌ گش����تی‌ زانكۆ ‌ی س����لێمان ‌ی‬ ‫بەئاوێنەی راگەیاند کە بۆ س����اڵی ئایندە خوێندكار‬ ‫ده‌توانێت ناوی‌ خۆ ‌ی له‌قه‌بوڵ مه‌ركه‌زی‌ ده‌ربهێنێت‌و‬ ‫ئه‌و به‌ش����ه‌ی‌ خۆ ‌ی ده‌یه‌وێت به‌ویس����تی‌ خوێندكار‬ ‫خۆی‌ بێت‪ ,‬ئەو وتی "بۆ س����اڵ ‌ی ئایند‌ه به‌شێوه‌ ‌ی‬ ‫زانكۆالین ده‌بێت‪ ،‬چیتر خوێن����دكار نیگه‌رانی‌ ئه‌و‬ ‫به‌ش����ه‌ی نابێت ك���� ‌ه بۆ ‌ی ده‌خوێنێت‪ ،‬ئه‌و به‌ش���� ‌ه‬ ‫هه‌ڵدەبژێرێ����ت ك ‌ه به‌ویس����ت‌و توان����ای‌ خوێندكار‬ ‫خۆیه‌تی‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی "س����اڵی داهاتوی خوێندن سیسته‌م ‌ی‬ ‫پارارێڵ له‌زانكۆ ‌ی سلێمان ‌ی ده‌كرێته‌وه‌‪ ,‬هه‌ركه‌سێك‬ ‫ئاره‌زو ‌ی هه‌ی ‌ه با بێت بخوێنت‪ ،‬پاره‌یه‌كی‌ زۆر كه‌م‬ ‫وه‌رده‌گرین‪ ،‬جی����اواز لەزانك����ۆ ئه‌هله‌یه‌كان‪ ،‬ئه‌م‬ ‫پاره‌ی ‌ه له‌‪ %٦٠‬بۆ ئه‌و به‌شان ‌ه ده‌بێت كه‌ سیسته‌م ‌ی‬ ‫پاراڕێ����ڵ ده‌یانگرێت����ه‌وه‌‪ %٢٠ ،‬ب����ۆ زانكۆده‌بێت‌و‬ ‫‪ %٢٠‬دیكه‌ش���� ‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆحكومه‌ت‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫سیاس����ه‌ت ‌ی حكومه‌ته‌ تا بتوانێت ل����ه‌و ڕێگه‌یه‌وه‌‬ ‫زانكۆكان به‌ڕێوه‌به‌رێت‪ ،‬له‌م دۆخه‌ ئابوریه‌ ‌ی ئێستا‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ‌ی پێدا تێپه‌ڕده‌بێت"‪.‬‬

‫داعش چاوی له‌سه‌ر قه‌ره‌ته‌په‌یه‌‬ ‫ئه‌نجام���درا‪ ،‬برای موخت���اری گوندی‬ ‫مه‌عدان ده‌س���تی له‌روداوه‌كه‌دا هه‌بو‪.‬‬ ‫نازانرێت داعش ب���و‌ه یاخود نۆكه‌ریان‬ ‫ی زانیاری���ی‬ ‫ب���وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌وه‌ن���د‌ه ‌‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���رای موختاره‌ك ‌ه ده‌س���تی‬ ‫ی رابردودا‬ ‫ل���ه‌و كرده‌وه‌ی���ه‌ی هه‌فت���ه‌ ‌‬ ‫هه‌ب���وه‌‪ .‬نازانرێت گرنگ���ی قه‌ره‌ته‌پ ‌ه‬ ‫چیی ‌ه بۆ داعش‪ ،‬ب���ه‌اڵم چونك ‌ه ئه‌وان‬ ‫له‌دیال ‌ه زه‌برێك���ی به‌هێزیان به‌ركه‌وت‌و‬ ‫دورخرانه‌وه‌‪ ،‬ئێستا ناوچ ‌ه هه‌یه‌ داعش‬ ‫ده‌یه‌وێت جێپێی خۆی تێدا جێگربكات‪،‬‬ ‫یه‌كێ���ك له‌وان ‌ه چی���ای حه‌مرینه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫چیای ‌ه رێگای هه‌ی ‌ه ده‌ڕواته‌وه‌ بۆ شاری‬ ‫موسڵ‪ ،‬ئه‌مان ‌ه بۆ خۆده‌رخستنه‌"‪.‬‬ ‫مه‌ترس���ی داعش له‌س���ه‌ر ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫نه‌ماوه‌‬

‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫كۆتایی هه‌فته‌ی‌ رابردو له‌قه‌ره‌ته‌پ ‌ه‬ ‫چه‌كدارانی داعش دوكوڕ‌و باوكێك‌و‬ ‫مه‌الیه‌ك ده‌ڕفێنن‌و پاشان له‌والتره‌و‌ه‬ ‫ده‌یانكوژن‪ ،‬دو شه‌و له‌مه‌وبه‌ریش‬ ‫حه‌وت چه‌كداری نه‌ناسراو هه‌ڵیان‬ ‫كوتای ‌ه سه‌رماڵێك له‌گه‌ڕه‌كێكی‬ ‫ناحیه‌ی‌ ناوبراو‌و باوك‌و كوڕێكیان‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیان برد‪ .‬به‌رپرسی‬ ‫میحوه‌ری دوبزیش ده‌ڵێت "داعش‬ ‫مه‌ترسیی له‌سه‌ر ناوچه‌كه‌ نه‌ماوه‌‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت خۆی ده‌ربخات كه‌ ماوه‌"‪.‬‬ ‫داعش ده‌یه‌وێت خۆی ده‌ربخاته‌وه‌‬ ‫عه‌دنانی حه‌مه‌مه‌ی‌ مینا به‌رپرس���ی‬ ‫میح���وه‌ری (دوب���ز‪ -‬نه‌قش���به‌ندی)‬ ‫به‌ئاوێن���ه‌ی‌ وت "چه‌كداران���ی داعش‬ ‫بنكه‌یه‌كیان له‌حه‌مری���ن هه‌یه‌‌و نزیك ‌ه‬ ‫له‌قه‌ره‌ته‌په‌وه‌‪ ،‬دواتر ده‌یانه‌وێت بونی‬ ‫ی‬ ‫خۆیان بسه‌لمێنن له‌سه‌ر ئه‌و فشاره‌ ‌‬ ‫له‌س���ه‌ریانه‌ له‌ناوچه‌كان���ی دیك���ه‌‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێت هه‌ندێ���ك جموجۆڵ بكه‌ن‌و‬ ‫بڵێن ئێمه‌ش بونمان هه‌یه‌‪ .‬ده‌زگاكانی‬ ‫ئاس���ایش‌و پێش���مه‌رگ ‌ه چاودێریی���ان‬ ‫ده‌كه‌ن‌و له‌ئایینده‌شدا زۆر شتی تایبه‌ت‬ ‫باڵوده‌كرێنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كه‌مته‌رخه‌می هێزه‌كانی‬ ‫ئاس���ایش‌و پێش���مه‌رگ ‌ه له‌قه‌ره‌ته‌په‌‪،‬‬ ‫عه‌دنانی حه‌مه‌ی مینا جه‌ختده‌كاته‌و‌ه‬ ‫"ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه راده‌س���تی پێشمه‌رگه‌‌و‬ ‫ئاسایش كراوه‌‪ ،‬ئه‌ركی خۆیان به‌باشی‬ ‫به‌ڕێ���وه‌ ده‌به‌ن‌و هیچ كه‌موكوڕییه‌كیان‬ ‫نیه‌‌و كاری زۆرباشكراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر دو كه‌س‬ ‫ش���ه‌وێك دز‌ه بكه‌ن‌و بێن ‌ه ناوچه‌كه‌وه‌‪،‬‬

‫كه‌مته‌رخه‌م���ی نی���ه‌‪ .‬رێگه‌ ل���ه‌دو بۆ‬ ‫س���ێ ك���ه‌س ناگیرێت‪ ،‬كه‌س���انێكمان‬ ‫ده‌س���تگیركردو‌ه خه‌ڵكی ئه‌وناوچه‌ی ‌ه‬ ‫بون‌و په‌یوه‌ندییان به‌داعشه‌و‌ه هه‌بوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه نابێ���ت به‌پێوه‌ر ك��� ‌ه هێزه‌كانی‬ ‫پۆلی���س‌و ئاس���ایش كه‌مته‌رخه‌م���ن‪.‬‬ ‫ئه‌وان زۆر به‌باشی كاره‌كانیان به‌ڕێو‌ه‬

‫بردوه‌‪ .‬ئه‌كرێ���ت روداوی دیكه‌ روبدات‬ ‫له‌وناوچه‌یه‌‪ ،‬گرنك ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌و هێزان ‌ه‬ ‫كاره‌كان���ی خۆی���ان له‌وناوچه‌ی��� ‌ه ب ‌ه‬ ‫به‌رپرسیارێتییه‌وه‌ ئه‌نجامبده‌ن"‪.‬‬ ‫ب���رای موختاری گونده‌كه‌ ده‌س���تی‬ ‫له‌روداوه‌كه‌ی هه‌فته‌ی‌ رابردودا هه‌بو‬

‫ی رابردو چه‌كداره‌كانی داعش‬ ‫هه‌فته‌ ‌‬ ‫هه‌ڵیانكوتای��� ‌ه س���ه‌ر گوندێك به‌ناوی‬ ‫مه‌عدان له‌خ���واری ناحی ‌هی‌ قه‌ره‌ته‌په‌‌و‬ ‫چوار كه‌س���یان له‌گه‌ڵ خۆی���ان برد‌و‬ ‫له‌دوری گونده‌كه‌ هه‌رچواریان كوشت‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه یه‌كێكیان م���ه‌الی گونده‌كه‌ بوه‌‌و‬

‫س���یانه‌ك ‌هی‌ دیك��� ‌ه باوكێ���ك‌و دوكوڕ‬ ‫بون‪ .‬شه‌وی یه‌كش���ه‌ممه‌ش به‌هه‌مان‬ ‫ش���ێوه‌‪ ،‬چه‌كداران���ی داع���ش له‌ن���او‬ ‫ناحییه‌كه‌ هه‌ڵیانكوتای ‌ه س���ه‌رماڵێك‌و‬ ‫ك���وڕو باوكێكیان له‌گ���ه‌ڵ خۆیان برد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌م رفاندان ‌ه عه‌دنانی حه‌م ‌ه ‌‬ ‫مینا ده‌ڵێت "ئ���ه‌وه‌ی هه‌فته‌ی رابردو‬

‫به‌رپرس���ی میح���وه‌ری (دوب���ز‪-‬‬ ‫نه‌قش���به‌ندی) باس له‌مه‌ترسییه‌كانی‬ ‫داع���ش ده‌كات بۆ س���ه‌ر ناوچه‌كانی‬ ‫قه‌ره‌ته‌په‌‌و خورماتو و دوبز‌و كه‌ركوك‌و‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێ���ت "هیچ مه‌ترس���ییه‌كی‬ ‫داعش به‌و ش���ێوه‌یه‌ نه‌ماوه‌ له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌و ناوچانه‌ كه‌ جێ���ی نیگه‌رانیمان‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌توان���ن ده‌س���ته‌ی‌‬ ‫چه‌كداری خۆیان دروستبكه‌ن ئه‌وانه‌ش‬ ‫له‌ناوده‌برێ���ن‪ .‬ئه‌وان له‌ئێس���تادا له‌وه‌‬ ‫ده‌رچ���ون مه‌ترس���ی بن له‌س���ه‌رمان‪.‬‬ ‫داعش هێزێك بو په‌الماری ده‌دا‌و شارو‬ ‫ش���ارۆچكه‌ی‌ داگیرده‌كرد‪ ،‬ده‌یویست‬ ‫هه‌ولێر داگیر بكات‪ ،‬له‌ئێستادا داعش‬ ‫ته‌نها به‌رگری ده‌كات‪ ،‬تكریت‌و فه‌لوجه‌‌و‬ ‫باشیك‌و ش���ه‌نگال‌و رومادی له‌ده‌ست‬ ‫دا‪ ،‬مه‌ترسییان له‌ره‌قه‌‌و موسڵ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫داعش له‌ئێستادا له‌به‌رگرییه‌كی خراپ‬ ‫دایه‌‌و وه‌ك جاران مه‌ترسی نه‌ماوه‌"‪.‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫مه‌ال مسته‌فا ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ تاران‬

‫‪5‬‬

‫به‌هرامی‌ وه‌ڵه‌دبه‌یگی‌ هه‌مو گفتوگۆكان ‌ی "مسته‌فا بارزانی‌" له‌كتێبێكدا كۆده‌كاته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫"به‌سه‌ر ترۆپكی‌ تۆفانه‌وه‌" نوێترین‬ ‫كتێبه‌ سه‌باره‌ت به‌مسته‌فا بارزانی‌‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌م كتێبه‌دا ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت كه‌ مسته‌فا بارزانی‌ بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫ساڵی‌ ‪ 1946‬له‌تاران چاوی‌ به‌شای‌ ئێران‬ ‫كه‌وتوه‌‪ ،‬له‌كۆتایی‌ ساڵی‌ ‪1974‬یشدا هه‌ر‬ ‫له‌تاران چاوی‌ به‌كه‌یسنجه‌ری‌ وه‌زیری‌‬ ‫پێشوی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا كه‌وتوه‌‪.‬‬

‫مستەفا بارزانی توانی‬ ‫رایه‌ڵێك له‌په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫چڕ له‌گه‌ ‌ڵ سه‌دان‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارو‬ ‫بڕیاربه‌ده‌ست‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسی‌ ناودار ‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاوا ‌ی‬ ‫دنیادا دروستبكات‬ ‫كه‌ تا ئێستاش كوڕ‌و‬ ‫نه‌وه‌كانی‌ به‌ر ‌ی ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیان ‌ه ده‌چننه‌وه‌‌و‬ ‫خاڵێكی‌ به‌هێزی‌ ئه‌وانه‌‬

‫له‌كاتێكدا كه‌ وا بڕیاره‌ هه‌فته‌ی‌ داهاتو‪،‬‬ ‫چاپكردن����ی‌ به‌رگی‌ دوه‌می‌ یاداش����ته‌كانی‌‬ ‫تاڵه‌بان����ی‌ له‌به‌یروتی‌ پایته‌خت����ی‌ لوبنان‬ ‫كۆتایی‌ بێت‌و ره‌وانه‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‬ ‫بكرێت����ه‌وه‌‪ ،‬چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر له‌تاران‬ ‫له‌ڕێوره‌س����مێكدا به‌ئاماده‌بون����ی‌ چه‌ندین‬ ‫كه‌س����ایه‌تی‌ سیاس����ی‌‌و ئه‌كادیمی‌ دیاری‌‬ ‫ئێ����ران په‌رده‌ له‌س����ه‌ر كتێب����ی‌ "برتارك‬ ‫طوف���ان‪ ،‬م�ل�ا مصطفی بارزانی ب���ە روایت‬

‫مطبوع���ات ای���ران ‪ "1980 – 1945‬الدرا‪،‬‬ ‫ك����ه‌ كۆمه‌ڵێ����ك راپ����ۆرت‌و چاوپێكه‌وتنی‌‬ ‫رۆژنامه‌نوس����انی‌ ئێرانی‌و بیانی‌ ده‌رباره‌ی‬ ‫م����ه‌ال مس����ته‌فا بارزانی له‌نێوان س����ااڵنی‌‬ ‫‪ 1945‬ت����ا ‪ 1979‬له‌خۆده‌گ����رێ‌‌و له‌الیه‌ن‬ ‫سه‌رۆكی‌ ئه‌نس����تیتۆی‌ كوردستان له‌تاران‬ ‫"به‌ه����رام وه‌ڵه‌دبه‌یگی‌"یه‌و‌ه كۆكراوه‌ته‌وه‌و‬ ‫ئاماده‌كراوه‌‪.‬‬ ‫به‌هرام����ی‌ وه‌ڵه‌دبه‌یگ����ی‌ س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌بیرۆك����ه‌ی‌ پ����ڕۆژه‌ ‪ 12‬به‌رگییه‌كه‌ی‌ كه‌‬ ‫به‌كتێبی‌"به‌س����ه‌ر ترۆپكی‌ تۆفانه‌وه‌‪ ،‬مه‌ال‬ ‫مسته‌فا بارزانی‌ به‌گێڕانه‌وه‌ی‌ رۆژنامه‌كانی‌‬ ‫ئێ����ران" ده‌س����تپێده‌كات‪ ،‬به‌ئاوێن����ه‌ی‌‬ ‫راگه‌یان����د دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌س����اڵی ‪2005‬دا‬ ‫نێچیرڤ����ان بارزان����ی‌ نیگه‌ران����ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫مێژوی كوردس����تان‌و نه‌بونی س����ه‌نته‌ری‌‬ ‫ئه‌رش����یف‌و به‌ڵگه‌نام����ه‌ له‌كوردس����تان‬ ‫ده‌ربڕیوه‌‪ ،‬پێش����نیاری‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ بۆ كردوه‌‬ ‫كه‌ له‌تارانه‌وه‌ ده‌ستبكرێت به‌كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و دۆكیومێنتانه‌ له‌سه‌ر كوردستان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وت����ی‌ "من بۆ خ����ۆم وه‌ك رۆژنامه‌نوس بۆ‬ ‫ماوه‌ی‌ س����ێ‌ ساڵ‌ به‌دواداچونم كرد له‌سه‌ر‬ ‫رۆژنامه‌كان����ی ئێران س����ه‌باره‌ت به‌مێژوی‬ ‫كوردس����تان‌و توانی����م زیاتر ل����ه‌‪ 50‬هه‌زار‬ ‫الپه‌ڕه‌ رۆژنامه‌ كۆبكه‌مه‌وه‌و كتێبی به‌سه‌ر‬ ‫ترۆپكی‌ تۆفانه‌وه‌‪ ،‬مه‌ال مس����ته‌فا بارزانی‌‬ ‫به‌گێڕانه‌وه‌ی‌ رۆژنامه‌كان����ی‌ ئێران ‪-1980‬‬ ‫‪ 1945‬وه‌ك یه‌كه‌مین به‌رهه‌می ئه‌م پڕۆژه‌یه‌‬ ‫پێشكه‌ش به‌خه‌ڵكی كوردستان بكه‌م"‪.‬‬ ‫وه‌ڵه‌دبه‌یگی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد كه‌ ئه‌م‬ ‫كتێبه‌ زۆر زانیاری‌ گرنگ ده‌رباره‌ی‌ بارزانی‬ ‫له‌خۆده‌گرێ‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "مه‌ال مسته‌فا وه‌ك‬ ‫خۆی‌ به‌ڕاس����ت ‌ی نه‌ناس����راوه‌و ده‌توانرێت‬ ‫كار له‌س����ه‌ر ژی����ان‌و خه‌بات����ی بكرێت بۆ‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی مێژوی كوردستان"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "خاڵ����ی‌ سه‌رنجڕاكێش����ی‌ ئه‌م‬ ‫كتێب����ه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ بارزانی له‌و هه‌لومه‌رجه‌‬ ‫س����ه‌خته‌ی گه‌مارۆدراوی����ی له‌نێ����و كه‌ژ‌و‬ ‫چیاكانی‌ كوردس����تان‌و ب����ێ‌ راگه‌یاندنیدا‪،‬‬ ‫توانیویه‌ت����ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كی فراوان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫رۆژنامه‌نوسان‌و سیاس����ه‌تمه‌دارانی جیهان‬ ‫دروستبكات‪ ،‬تا له‌ڕێگه‌ی ئه‌وانه‌وه‌ ده‌نگی‬ ‫گه‌لی‌ س����ته‌ملێكراوی‌ كورد له‌سه‌رزه‌مینی‬ ‫فه‌رامۆش����كراوی‌ كوردس����تان به‌جیه����ان‬ ‫بگه‌یه‌نێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌ كه‌ بارزانی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ دێرین‌و دڵسۆزانه‌ی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌فه‌رهه‌نگی‌ ئاریای����ی‌‌و ئێران هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "بارزانی له‌‪ 26‬کانونی یەکەمی ‪1946‬‬ ‫ب����ۆ یه‌كه‌مج����ار له‌گه‌ڵ‌ میرح����اج‌و عێزه‌ت‬ ‫عه‌بدولعه‌زیز ده‌گاته‌ تاران‌و له‌گه‌ڵ‌ ش����ای‬ ‫ئێران كۆده‌بنه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌س����ه‌رده‌می شۆڕش����ی‬ ‫ئه‌یلولیش����دا‪ ،‬بارزانی‪ ،‬ش����ای ئێرانی زۆر‬ ‫بینی����وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌رۆژنامه‌كان����ی ئێراندا‬ ‫هی����چ ره‌نگدانه‌وه‌ی نه‌بوه‌‪ ،‬له‌به‌رپرس����انی‌‬ ‫ئه‌وكاته‌ی رادیۆی كوردی تارانم بیس����توه‌‬ ‫كه‌ گوای����ه‌ جاروب����ار دیداره‌كانی ش����ای‬ ‫ئێران‌و بارزان����ی به‌زمانی كوردی له‌رادیۆدا‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ .‬بۆ ئه‌مه‌ش تا ئێس����تا هیچ‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌كی‌ نوسراوم ده‌ستنه‌كه‌وتوه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫وه‌زیری‌ ده‌رباری‌ ش����ا (ئه‌سه‌دواڵ عه‌له‌م)‬ ‫چه‌ندینجار له‌یاداش����ته‌كانیدا ئاماژه‌ی‌ به‌م‬ ‫دیدارانه‌ ك����ردوه‌‪ ،‬به‌تایب����ه‌ت دوا دیداری‬ ‫بارزانی‌و وه‌فدی كوردی له‌گه‌ڵ‌ شا له‌‪11‬ی‌‬ ‫ئازاری ‪."1975‬‬

‫ناوبراو ئه‌وه‌ رونده‌كاته‌وه‌ كه‌یه‌كه‌م هه‌واڵ‌‬ ‫له‌سه‌ر بارزانی له‌ئێران‪ ،‬رۆژنامه‌ی "باختر"‬ ‫له‌تاران ل����ه‌رۆژی ‪ 5‬کانونی دوەمی ‪1946‬‬ ‫به‌وه‌رگێڕان له‌رۆژنام����ه‌ ئینگلیزییه‌كانه‌وه‌‬ ‫باڵویكردوه‌ت����ه‌وه‌‪" ،‬دكت����ۆر مه‌نس����وری‬ ‫تاراج����ی"ش یه‌كه‌می����ن رۆژنامه‌نوس����ی‬ ‫ئێرانی بوه‌ كه‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ جه‌عفه‌ری دانیالی‬ ‫فۆتۆگرافه‌ر ساڵی ‪ 1964‬چونه‌ته‌ الی مه‌ال‬ ‫مس����ته‌فا بارزانی له‌چیاكانی كوردستان‪،‬‬ ‫جیهانگی����ر بل����وچ‪ ،‬س����اڵحی نیكبه‌خت‌و‬ ‫دكتۆر هۆش����ه‌نگی تالع‌و محه‌مه‌د ئیبراهیم‬ ‫ره‌نجب����ه‌ری ئه‌می����ری‌و ئه‌می����ری‌ تاهیری‌‬ ‫به‌ش����ێكی دیكه‌ له‌و رۆژنامه‌نوس����انه‌ بون‬ ‫ك����ه‌ چونه‌ت����ه‌ كوردس����تان‌و گفتوگۆیان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ بارزانی كردوه‌‪ .‬رۆژنامه‌ی لۆموندی‌‬ ‫فه‌ره‌نسیش یه‌كه‌م رۆژنامه‌ی‌ ئه‌وروپیه‌ كه‌‬ ‫‪18‬ی‌ مایس����ی‌ ‪ 1965‬راپۆرتێكی‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫شۆڕش����ی كوردس����تان باڵوكردوه‌ت����ه‌وه‌‬ ‫به‌قه‌ڵه‌می‌ رۆژنامه‌نوسی‌ ناوداری‌ فه‌ره‌نسی‌‬ ‫"ئه‌ریك رۆلۆ"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وت����ی‌ "بارزانی له‌تش����رینی دوەم‬ ‫‪1974‬ش����دا ك����ه‌ ش����ه‌ڕی‌ پێش����مه‌رگه‌و‬ ‫س����وپای‌ عێراق له‌وپه‌ڕی‌ تونوتیژییدا بوه‌‬ ‫ب����ۆ یه‌كه‌مجار له‌ت����اران چ����اوی‌ به‌هنری‬ ‫كه‌یس����نجه‌ری‌ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا‬ ‫كه‌وتوه‌"‪.‬‬ ‫وه‌ڵه‌دبه‌یگی‌ جه‌غت له‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌م‬ ‫كتێبه‌دا ئه‌وه‌ رونده‌بێته‌وه‌ چۆن به‌ش����ێكی‌‬ ‫زۆری‌ شۆڕش����ه‌كانی‌ كوردس����تانی‌ عێراق‬ ‫تێكه‌اڵوی‌ جوگرافیا‌و گه‌ل‌و حكومه‌ته‌كانی‌‬ ‫ئێران بون‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "ئێران په‌یوه‌ندییه‌كی‌‬ ‫زۆر تۆكم����ه‌ی‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ كه‌س����ایه‌تییه‌‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ كوردو حزبه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫هه‌ب����وه‌‪ .‬زۆرب����ه‌ی‌ داموده‌زگاكان����ی‌ ئه‌و‬ ‫س����ه‌رده‌مانه‌ی‌ ئێران راپۆرتیان له‌م روه‌وه‌‬ ‫نوسیوه‌‪ ،‬كه‌ ئێران له‌س����لێمانی‌‌و هه‌ولێر‌و‬ ‫موسڵ‌‌و خانه‌قین‌و كه‌ركوك كونسوڵگه‌ری‌‬ ‫هه‌ب����وه‌و له‌به‌غداش باڵوێزخان����ه‌‪ .‬ئه‌مانه‌‬ ‫رۆژانه‌ له‌سه‌ر كوردستان راپۆرتیان داوه‌ته‌‬ ‫تاران‌و ئێستا هه‌موی‌ له‌به‌رده‌ستدایه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌پ����اڵ‌ ئ����ه‌م چاالكیان����ه‌دا‬ ‫رۆژنامه‌كان����ی‌ ئێرانی����ش له‌س����ه‌ر كورد‌و‬ ‫كوردس����تان زۆر چ����االك بون‌و ش����تیان‬ ‫باڵوكردوه‌ت����ه‌وه‌‌و خاوه‌ن����ی‌ ئه‌رش����یفێكی‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندن‪ ،‬ره‌نگه‌ ‪ %50‬مێژوی‌ كوردستان‬ ‫له‌س����ه‌نته‌ری‌ ئه‌رش����یف‌و به‌ڵگه‌نامه‌كانی‌‬ ‫ئێران بێت‪ ،‬هه‌ڵبه‌ته‌ واڵتانی‌ وه‌ك توركیا‌و‬ ‫روسیاش له‌و روه‌وه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندن"‪.‬‬ ‫ناوب����راو پێیوایه‌ ئه‌و راس����تییه‌ مێژوییه‌‬ ‫ناكرێت نكوڵی لێبكرێت كه‌ مه‌ال مس����ته‌فا‬ ‫داكۆك����ی له‌شوناس����ی ئاریای����ی خ����ۆی‌و‬ ‫گه‌ل����ی‌ كورد ك����ردوه‌‪ ،‬ئه‌و وت����ی‌ "بارزانی‬

‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی����دا ده‌ڵێ����ت زۆرین����ه‌ی‬ ‫خه‌ڵكی كوردس����تان موسڵمانن‪ ،‬سكرتێری‬ ‫پارتی ش����یعه‌مه‌زهه‌به‌‌و هه‌زاران كه‌س����ی‬ ‫مه‌سیحی شانبه‌ش����انی ئێمه‌ دژ به‌ به‌عس‬ ‫ده‌جه‌نگێ����ن‪ ،‬بۆ ئێمه‌ ش����یعه‌و س����ونی‌و‬ ‫مه‌س����یحی فه‌رق ناكات‪ ،‬هه‌مومان براین‌و‬ ‫له‌پێناو ی����ه‌ك ئامانج����دا ده‌جه‌نگێین كه‌‬ ‫س����ه‌قامگیریی دادپه‌روه‌ری‌و دیموكراسییه‌‬ ‫له‌عێراق"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "مه‌نسوری تاراجی سه‌رنوسه‌ری‬ ‫پێشوی رۆژنامه‌ی ئیتیالعات كه‌ له‌چیاكانی‌‬ ‫كوردستان له‌‪1974‬دا بارزانی‌ به‌فارسییه‌كی‌‬ ‫پ����اراو گفتوگۆی‌ له‌گه‌ڵ‌ ك����ردوه‌‪ ،‬بارزانی‬ ‫پێیوت����وه‌ كه‌ ئێ����وه‌ ئاریایی����ن‌و ئێمه‌ش‬ ‫ئاریای����ی‪ ،‬جه‌ژنی مه‌زنی ئێ����وه‌ نه‌ورۆزه‌و‬ ‫جه‌ژن����ی گه‌وره‌ی ئێمه‌ش ن����ه‌ورۆزه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫خاوه‌نی كلتورو فه‌رهه‌نگێكی هاوبه‌شین"‪.‬‬ ‫وه‌ڵه‌دبه‌یگی‌ ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌وه‌ ساڵی‬ ‫‪ 1963‬ك����ه‌ ژماره‌ی����ه‌ك له‌پیاوانی ئایینی‬ ‫فه‌ت����وای جیهادكردن ل����ه‌دژی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫كوردی����ان داب����و‪ ،‬بارزان����ی به‌وه‌فدێك����دا‬ ‫نامه‌ی����ه‌ك ده‌نێرێ����ت بۆ ئایه‌ت����واڵ حه‌كیم‬ ‫گه‌وره‌ مه‌رجه‌ع����ی ئه‌وكاتی ش����یعه‌كان‌و‬ ‫بناغه‌ی په‌یوه‌ندی مێژویی نێوان ش����یعه‌و‬ ‫كورد داده‌ڕێژێ����ت‪ ،‬كه‌ له‌ئه‌نجامدا ئایه‌تواڵ‬ ‫موحس����ین حه‌كیم فه‌توای ته‌حریم كردنی‬ ‫شه‌ڕ له‌دژی كورد ده‌رده‌كات‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و وتی‌ "مس����ته‌فا بارزان����ی ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌س����ااڵنی دورخراوه‌یش����یدا له‌یه‌كێت����ی‌‬ ‫سۆڤیه‌ت په‌یوه‌ندییه‌كی توندوتۆڵی له‌گه‌ڵ‌‬

‫پارتی‌و یه‌كێتی‬ ‫نه‌قشبه‌ندی‌و قادری‬

‫محه‌مه‌د عه‌لی س���وڵتانی‪ ،‬توێژه‌رو‬ ‫مێژونوسی ناوداری ئێران له‌رێوڕه‌سمی‬ ‫ی‬ ‫ی به‌س���ه‌ر ترۆپك ‌‬ ‫په‌رده‌الدان له‌كتێب ‌‬ ‫تۆفان���ه‌و‌ه ئام���اژه‌ی ب��� ‌ه په‌یوه‌ندی‬ ‫ی پارتی دیموكراتی‬ ‫مێژویی‌و توندوتۆڵ ‌‬ ‫كوردس���تان‌و بنه‌ماڵ���ه‌ی بارزان���ی‬

‫ی "مه‌والنا‬ ‫به‌ته‌ریقه‌ت���ی نه‌قش���به‌ندییه‌و‌ه كردو كلتوری ئێرانی داوه‌‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫رایگه‌یان���د ك ‌ه ئاڕاس���ته‌ی سیاس���ی خالیدی نه‌قشبه‌ندی گه‌وره‌ترین سیمای‬ ‫حزب ‌ه گه‌وره‌كانی هه‌رێمی كوردس���تان ئااڵهه‌ڵگری زمانی فارسی بوه‌"‪.‬‬ ‫ی "له‌كاتێك���دا ك��� ‌ه پارتی‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫درێژه‌پێ���ده‌ری مێژوی���ی هه‌م���ان‬ ‫ته‌ریقه‌ته‌كانی ته‌سه‌وفن‪ ،‬كه‌ هه‌میش ‌ه رێچك���ه‌ی نه‌قش���به‌ندی هه‌ڵگرت���وه‌‪،‬‬ ‫بایه‌خێكی تایبه‌تیان به‌زمانی فارسی‌و یه‌كێتی‌و تاڵه‌بانی���ه‌كان درێژپێده‌ری‬

‫بەهرامی وەڵەدبەیگی‌و کتێبەکەی‬

‫مسته‌فا بارزان ‌ی بۆ‬ ‫یه‌كه‌مجار ساڵ ‌ی ‪1946‬‬ ‫له‌تاران چاوی‌ به‌شا ‌ی‬ ‫ئێران كه‌وتوه‌‪ ،‬له‌كۆتای ‌ی‬ ‫ساڵ ‌ی ‪1974‬یشدا‬ ‫هه‌ر له‌تاران چاو ‌ی‬ ‫به‌كه‌یسنجه‌ری‌ وه‌زیر ‌ی‬ ‫پێشوی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا كه‌وتوه‌‬

‫ئه‌و ئێرانیانه‌دا هه‌بو‌ه كه‌ له‌ده‌ست رژێمی‬ ‫شا هه‌اڵتبون‪ ،‬به‌شێكی دیاری سه‌ركرده‌كانی‬ ‫حزبی تود‌ه له‌یاداش����ته‌كانیاندا ئاماژه‌یان‬ ‫به‌و په‌یوه‌ندییانه‌ كردوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "رۆژنام����ه‌ی كه‌یهان����ی ئێرانی‌‬ ‫س����اڵی ‪ 1973‬بارزانی وه‌ك كه‌س����ایه‌تی‌‬ ‫س����اڵ‌ دیاریكردوه‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ چه‌ندین گه‌وره‌‬ ‫س����ه‌ركرده‌ی‌ دنی����اداو له‌س����ه‌ر ژیان����ی‌‬ ‫نوسیوه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌م كتێبه‌‬ ‫‪ 25‬چاوپێكه‌وت����ن له‌گ����ه‌ڵ‌ ‪ 157‬راپۆرت‌و‬ ‫شیكاریی‌ له‌سه‌ر بارزانی كه‌ رۆژنامه‌نوسانی‬ ‫بیانی نوسیویانه‌و له‌ئێران باڵوكراونه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬له‌وانه‌ محه‌مه‌د حه‌س����ه‌نین‬ ‫هه‌یكه‌ل‌و دیڤید هێرست‌و جۆزێف كرافت‌و‬ ‫ئه‌ریك رۆلۆ‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "له‌و ‪ 25‬چاوپێكه‌وتنه‌‬ ‫‪ 3‬چاوپێكه‌وتن����ی‌ ه����ی رۆژنامه‌نوس����انی‬ ‫ئێرانیی����ه‌ ك����ه‌ دوانی����ان له‌كات����ی خۆیدا‬ ‫باڵوكراونه‌ته‌وه‌و دانه‌كیشیان پاش شۆڕشی‬ ‫گه‌النی ئێران باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كه‌ جهانگیری‌‬ ‫بلوچ سه‌ره‌تای ساڵی ‪ 1974‬له‌كوردستان‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ‌ بارزانی گفتوگۆی‌ ك����ردوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫س����اواك مۆڵه‌تی‌ باڵوكردنه‌وه‌یان نه‌داوه‌‌و‬ ‫دوای شۆڕشی ئێران باڵوكراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وه‌ڵه‌دبه‌یگی‌ ب����اس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ له‌م‬ ‫چاوپێكه‌وتنان����ه‌دا‪ ،‬چاوپێكه‌وتنی‌ ئه‌میری‬ ‫تاهی����ری سه‌رنوس����ه‌ری كه‌یه����ان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫بارزانی‌ قسه‌ زۆر هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬كه‌ به‌بڕوای‌‬ ‫ئه‌و چاوپێكه‌وتنێكی‌ پێشوه‌خت داڕێژراوه‌‌و‬ ‫زۆربه‌ی ئه‌و قس����انه‌ی كه‌ به‌ناوی بارزانی‬ ‫باڵوبونه‌ت����ه‌وه‌ ه����ی‌ ئه‌و نیی����ه‌و خراوه‌ته‌‬ ‫پاڵی‌‪ ،‬ب����ه‌و پێیه‌ی‌ چونك����ه‌ بارزانی هه‌ر‬ ‫له‌و هه‌فته‌یه‌دا له‌گه‌ڵ‌ محه‌مه‌د حه‌س����ه‌نین‬ ‫هه‌یك����ه‌ل‌و جۆزێ����ف كراف����ت په‌یامنێری‌‬ ‫واش����نتۆن پۆس����ت چاوپێكه‌وتنی‌ كردوه‌و‬ ‫ده‌ق����ی چاوپێكه‌وتنه‌كانی����ان زۆر له‌یه‌ك‬ ‫نزیك����ن‪ ،‬به‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی رۆژنامه‌ی كه‌یهان‬ ‫زۆر جیاوازه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "كاك نه‌وش����یروان‬ ‫مس����ته‌فاش له‌كتێبی له‌كه‌ن����اری‌ دانوبه‌وه‌‬ ‫تا خڕی ناوزه‌نگ ده‌ڵێت ده‌س����تكاری ئه‌م‬ ‫چاوپێكه‌وتن����ه‌ كراوه‌‪ ،‬من خ����ۆم له‌چه‌ند‬ ‫رۆژنامه‌نوس����ی‌ ئێرانی كه‌ ئه‌و س����ه‌رده‌مه‌‬ ‫له‌كه‌یهان كاریان كردوه‌ بیس����تومه‌ وتویانه‌‬ ‫ئه‌میری تاهیری س����ه‌ر به‌"سی ‌ئای ئه‌ی"‬ ‫ئه‌مریكی بوه‌‌و ئه‌و چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫داوای‌ ئ����ه‌وان‌و س����اواك ئه‌نجام����داوه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ناوبانگی‌ بارزانی پێ‌ خراپ بكات‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌و رۆژنامه‌نوس����انه‌ دكتۆر ساڵحی‬ ‫نیكبه‌خته‌ كه‌ كاتی خ����ۆی‌ چاوپێكه‌وتنی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ بارزانی كردوه‌و له‌ڕۆژنامه‌ی كه‌یهان‬ ‫بوه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب����ه‌ به‌رگی‌ پش����ته‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫كتێب����ه‌ش ك����ه‌ له‌گۆڤ����اری‌ "ئومی����د"ی‌‬ ‫ئێران����ه‌وه‌ وه‌رگی����راوه‌و بارزان����ی ده‌ڵێت‬ ‫"ئ����اره‌زوی‌ م����ن كوردس����تانێكی‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫له‌سایه‌ی‌ ئااڵی‌ ئێراندا"‪ ،‬وه‌ڵه‌دبه‌یگی‌ وتی‌‬ ‫"بارزان����ی له‌چاوپێكه‌وتنه‌ك����ه‌دا وا ناڵێت‬

‫گۆڤاره‌كه‌ وای نوس����یوه‌‪ ،‬بارزانی ئاره‌زوی‬ ‫كوردستانێكی سه‌ربه‌خۆی به‌ڕاشكاوی له‌م‬ ‫چاوپێكه‌وتن����ه‌دا به‌ئێرانیه‌كان راگه‌یاندوه‌و‬ ‫جوگرافیاكه‌ش����ی ه����ه‌ر چ����وار پارچ����ه‌ی‌‬ ‫كوردس����تانه‌‪ ،‬ده‌ق ‌ی وه‌اڵمه‌ك����ه‌ی‌ بارزانی‌‬ ‫له‌الپه‌ڕ‌هی‌ ‪ 753‬كتێبه‌ك����ه‌دا به‌مجۆره‌یه‌‪:‬‬ ‫«ئێم����ه‌ خودموختاری ب����ۆ هه‌مو خه‌ڵكی‬ ‫كوردس����تان داوا ده‌كه‌ین‪ ،‬كوردستان یه‌ك‬ ‫واڵته‌ كه‌ له‌باكوری س����وریاوه‌ تا باشوری‬ ‫رۆژهه‌اڵت����ی توركیاو رۆژهه‌اڵت����ی ئێران‌و‬ ‫باش����وری عێراق درێژده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م واڵته‌‬ ‫ده‌ب����ێ‌ ببێت����ه‌وه‌ به‌یه‌ك‌و له‌گ����ه‌ڵ‌ ئێراندا‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ هه‌بێت چونك����ه‌ ئێمه‌ ئێرانین‌و‬ ‫هه‌رگی����ز نامانه‌وێ����ت حكومه‌تێك����ی جیا‬ ‫له‌ئێران دروستبكه‌ین"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات ئه‌م كتێبه‌‬ ‫كه‌ چه‌ندی����ن نامه‌ی بارزانی بۆ س����ه‌رۆك‬ ‫كۆم����اری یه‌كیه‌تی س����وڤیه‌ت‪ ،‬ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫عێراقی����ش له‌خۆگرت����وه‌‪ ،‬جێ����ی‌ بایه‌خی‌‬ ‫هه‌م����و راگه‌یاندنه‌كان����ی‌ ئێ����ران بوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫وتی‌ "پێش����وازی‌ كردنی‌ راگه‌یاندنی ئێرانی‬ ‫به‌تایبه‌ت رۆژنامه‌و گۆڤاره‌ ریفۆرمخوازه‌كان‬ ‫ل����ه‌م كتێب����ه‌ له‌ت����اران جێی‌ س����ه‌رنجی‬ ‫ئێرانیه‌كانه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئ����ه‌م كتێبه‌ یه‌ك����ه‌م كتێبی‌‬ ‫دیكۆمێنتاری‌ رۆژنامه‌نوسییه‌ له‌سه‌ر كوردو‬ ‫كوردستان‌و به‌شێوازێكی‌ نوێی‌ مێژونوسی‌‬ ‫نوس����راوه‌‌و گرافی����ك‌و دیزاین����ی كتێبه‌كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن میهرانی زه‌مانی یه‌كێك له‌گرافیسته‌‬ ‫ناوداره‌كانی‌ ئێرانی دیزاین كراوه‌و له‌یه‌كێك‬ ‫له‌باشترین‌و گه‌وره‌ترین چاپخانه‌كانی‌ ئێران‬ ‫به‌ناوی‌ (نشری ثالث) له‌چاپ دراوه‌"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م كتێبه‌ ك����ه‌ به‌تی����راژی‌ ‪ 2000‬دانه‌‬ ‫له‌گرانترین خانه‌ی‌ چاپی‌ ئێران چاپكراوه‌و‬ ‫‪ 900‬الپ����ه‌ڕه‌ی‌ به‌رگ ته‌جلید ك����راوه‌‌و به‌‬ ‫‪ 50‬دۆالر ده‌فرۆش����رێت‪ ،‬گرنگییه‌ك����ه‌ی‌‬ ‫له‌وه‌دایه‌ تیش����ك ده‌خاته‌ سه‌ر په‌یوه‌ندی‌‬ ‫دێرینی‌ شۆڕش����ی‌ كورد له‌گ����ه‌ڵ‌ ئێران كه‌‬ ‫گرنگتری����ن ده‌روازه‌ بوه‌ بۆ په‌یوه‌ندیه‌كانی‌‬ ‫بارزانی‌ له‌گ����ه‌ڵ‌ جیهانی‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫وه‌ك "دیڤید هێرس����ت"ی‌ رۆژنامه‌نوس����ی‌‬ ‫ن����اوداری‌ به‌ریتان����ی‌ له‌س����اڵی‌ ‪1974‬دا‬ ‫ده‌ڵێ����ت "بارزان����ی‌ ك����ه‌ پیاوێك����ی‌ كرده‌‬ ‫بوه‌‌و له‌گوندی بارزان����ه‌وه‌ كه‌ ته‌نها چه‌ند‬ ‫ش����وێنكه‌وتوییه‌كی هه‌ب����و‪ ،‬توان����ی‌ ببێته‌‬ ‫یه‌كێك له‌س����ه‌ركرده‌ ناوداره‌كانی‌ سه‌ده‌ی‬ ‫بیس����ته‌م‌و نزیكه‌ی ‪ 100‬هه‌زار پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫له‌ژێر فه‌رماندا بێت"‌و به‌درێژایی‌ ‪ 45‬س����اڵ‌‬ ‫رایه‌ڵێك له‌په‌یوه‌ندی‌ چڕ له‌گه‌ڵ‌ س����ه‌دان‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارو بڕیاربه‌ده‌ست‌و دیبلۆماسی‌‌و‬ ‫رۆژنامه‌نوسی‌ ناوداری‌ رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاوای‌‬ ‫دنیادا دروس����تبكات‪ ،‬كه‌ تا ئێستاش كوڕ‌و‬ ‫نه‌وه‌كان����ی‌ مس����ته‌فا بارزانی‌ ب����ه‌ری‌ ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندیان����ه‌ ده‌چننه‌وه‌‌و خاڵێكی‌ به‌هێزی‌‬ ‫ئه‌وانه‌ به‌راورد به‌هێزه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ س����ه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پانی‌ سیاسی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫رێچكه‌ی قادریی بون‪ ،‬ئه‌م رێچكانه‌ی‬ ‫ته‌س���ه‌وف‪ ،‬به‌پارێزه‌ری راسته‌قینه‌ی‬ ‫كلتورو شارستانیه‌تی ئاریایی‌و ئێرانی‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر فه‌رهه‌نگی عه‌ره‌بی‌و داكۆك ‌‬ ‫كردن له‌ره‌سه‌نایه‌تی‌و شوناسی مێژویی‬ ‫كوردستان داده‌نرێن"‪.‬‬

‫"ئه‌گه‌ر‬ ‫ئیدریس بمایه‌"‬ ‫حوجه‌توئیسالم "محه‌مه‌دی دوعایی"‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری ئێس���تای‌ رۆژنام���ه‌ی‬ ‫ئیتیالعات‌و باڵوێزی پێش���وی ئێران‬ ‫له‌عێ���راق له‌رێوڕه‌س���می په‌رده‌الدان‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌م كتێبه‌دا‪ ،‬ستایش���ێكی‬ ‫زۆری ئیدری���س بارزان���ی كرد‌و وتی‬ ‫"ئه‌گه‌ر ئیدریس زیندو بوایه‌ ئێس���تا‬ ‫راڕه‌وی خه‌ب���ات‌و تێكۆش���انی كورد‬ ‫ی‬ ‫له‌كوردستان باشتر له‌م سی‌ ساڵه‌ ‌‬ ‫ی ده‌بو"‪.‬‬ ‫رابردو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی ئام���اژه‌ ‌‬ ‫دوعای��� ‌‬ ‫ی خ���ۆی‌ له‌گ���ه‌ ‌ڵ ئیدری���س‬ ‫گه‌رم��� ‌‬ ‫ی به‌ه���اوڕێ‌‌و‬ ‫بارزان���ی‌ كردو ئ���ه‌و ‌‬ ‫برایه‌كی دڵس���ۆزی‌ خۆی‌ ناوبرد ك ‌ه‬ ‫چه‌ندین دیدارو دانیش���تنیان پێكه‌و‌ه‬ ‫هه‌ب���وه‌‌و س���ه‌باره‌ت به‌كوردس���تان‬ ‫قس���ه‌و گفتوگۆیان كردوه‌‪ .‬ئیدریس‬ ‫بارزانی به‌رۆش���نبیرێكی راسته‌قینه‌و‬ ‫سیاس���ه‌تمه‌دارێكی گ���ه‌وره‌ ناوبرد‌و‬ ‫ی به‌كۆبونه‌وه‌یه‌كی تایبه‌تی‬ ‫ئام���اژه‌ ‌‬ ‫خ���ۆی‌‌و ئیدریس له‌گ���ه‌ ‌ڵ خامه‌نه‌ئی‬ ‫ی كۆماری ئیس�ل�انی‬ ‫رابه‌ری ئێس���تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران كرد كه‌ ئه‌وكات له‌هه‌شتاكان ‌‬ ‫ی رابردودا نوێنه‌ری ئیمام بو‌ه‬ ‫سه‌ده‌ ‌‬ ‫له‌وه‌زاره‌تی به‌رگری ئێران‪ ،‬ئیدریس‬ ‫داوای له‌خامه‌نئی كردو‌ه تا كۆمه‌كی‬ ‫زیات���ر به‌ك���ورد بدات به‌مه‌به‌س���تی‬ ‫تێكۆشان له‌دژی سه‌دام‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و مه‌رگ���ی ئیدری���س بارزانی‬ ‫به‌زیانێك���ی گ���ه‌ور‌ه له‌گه‌ل���ی كورد‬ ‫له‌قه‌ڵه‌م دا‌و وت���ی "ئه‌گه‌ر ئیدریس‬ ‫زین���دو بوایه‌ ره‌وت���ی خه‌باتی كورد‬ ‫جیاواز له‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ده‌بو"‪.‬‬ ‫وتیشی "س���ه‌دام زۆر رقی له‌مه‌ال‬ ‫مس���ته‌فا ب���و به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك‬ ‫ده‌یویست له‌ناوی ببات‌و له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‌ ش���یعه‌و‬ ‫ئایه‌تواڵ حه‌كیم زۆر باش‌و دۆس���تان ‌ه‬ ‫بو"‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫هەنوکە‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫محه‌مه‌دی‌ حاج ‌ی مه‌حمود‪ :‬هێشتا كات ‌ی كۆتایی هاتن ‌ی داعش نه‌هاتوه‌‬ ‫ی خۆی‌ بدات‬ ‫پێش كۆتایی هاتنی‌ داعش پێویسته‌ كورد بڕیار ‌‬ ‫ئا‪ :‬زانكۆ سه‌ردار‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود سكرتێری‌‬ ‫حزبی‌ سۆسیالیستی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردستان له‌م گفتوگۆیە‌ی‌ ئاوێنه‌دا‬ ‫دەڵێت "كورد له‌ئێستادا له‌وپه‌ڕی‌‬ ‫بەهێزیدایه‌"‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬له‌ئێستادا هێرشێكی‌ چڕوپڕو‬ ‫تۆكمه‌ ده‌كرێته‌ سه‌ر رێكخراوی‌ داعش‪،‬‬ ‫پێت����ان وایه‌ هیچ پالنێ����ك هه‌بێت بۆ‬ ‫كۆتایی‌ پێهێنانی‌ ئه‌و رێكخراوه‌؟‬ ‫محه‌م����ه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حم����ود‪ :‬من‬ ‫پێموانی����ه‌ تاوه‌كو ئێس����تا ئه‌مه‌ریكا‬ ‫بڕی����اری‌ كۆتای����ی‌ داعش����ی‌ دابێت‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ هه‌ندێك واڵتان����ی‌ دیكه‌ وه‌كو‬ ‫عێ����راق یاخود ئه‌وان����ه‌ی‌ وه‌كو عێراق‬ ‫پێیانخۆش����ه‌ داعش زو كۆتایی‌ بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مه‌ریكا تاوه‌كو ئێستا بڕیارێكی‌‬ ‫وه‌های‌ ن����ه‌داوه‌‪ ،‬چونك����ه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫داواكاری‌ خ����ۆی‌ هه‌ی����ه‌و كۆمه‌ڵێ����ك‬ ‫داواكاری‌ سوننه‌ش هه‌یه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫ك����ه‌ جێبه‌جێ‌ بكرێ����ت‪ ،‬بۆیه‌ تاوه‌كو‬ ‫ئه‌وكات����ه‌ی‌ داواكاریه‌كان����ی‌ س����وننه‌‬ ‫له‌الیه‌ن ش����یعه‌وه‌ له‌عێراق جێبه‌جێ‌‬ ‫نه‌كرێت داعش وه‌كو خۆی‌ ده‌مێنێت‌و‬ ‫ئه‌مه‌ری����كاش تاوه‌ك����و ئه‌وكاته‌ جدی‌‬ ‫نابێت له‌كۆتایی‌ هێنان به‌داعش‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬كه‌وات����ه‌ به‌خوێندنه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێوه‌ ئه‌م كۆتای����ی‌ پێهێنانه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌مه‌ریكاوه‌ ده‌خایه‌نێت؟‬ ‫محه‌مه‌دی‌ حاج����ی‌ مه‌حمود‪ :‬ئه‌وه‌‬ ‫به‌س����تراوه‌ به‌دۆخه‌كانه‌وه‌‪ ،‬كه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫داواكاریان����ه‌ جێبه‌جێ‌ ك����ران‪ ،‬كه‌ی‌‬ ‫شیعه‌ له‌عێراق س����وننه‌ی‌ قبوڵ‌ كرد‪،‬‬ ‫هه‌ركاتێ����ك س����وننه‌ بو به‌ش����ه‌ریك‬ ‫له‌عێراق����دا پێموای����ه‌ ئه‌وكاته‌ كۆتایی‌‬ ‫به‌داع����ش دێ����ت‪ ،‬خۆش����تان ده‌زانن‬ ‫داعش كاتی‌ خ����ۆی‌ قاعیده‌ بو دوایی‌‬ ‫ناوه‌كه‌ی‌ گۆڕا بۆ س����ه‌حوه‌ودواتر بو‬ ‫به‌داعش‌و داعش����یش به‌ش����ێكی‌ بوه‌‬ ‫به‌نوس����ره‌ پاشانیش نوسره‌ ده‌گۆڕن‌و‬

‫من پێموانیه‌ تاوه‌كو‬ ‫ئێستا ئه‌مه‌ریكا‬ ‫بڕیاری‌ كۆتای ‌ی‬ ‫داعشی‌ دابێت‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫هه‌ندێك واڵتانی‌ دیك ‌ه‬ ‫وه‌كو عێراق یاخود‬ ‫ئه‌وانه‌ ‌ی وه‌كو عێراق‬ ‫پێیانخۆشه‌ داعش زو‬ ‫كۆتای ‌ی بێت‬ ‫ده‌یكه‌ن به‌حه‌ره‌سی‌ وه‌ته‌نی‌‪ ،‬ئه‌وه‌نیه‌‬ ‫حه‌ره‌س����ی‌ وه‌ته‌نی‌ له‌به‌غداد بڕیار ‌‬ ‫ی‬ ‫لێدراوه‌و ده‌بێت هه‌بێت ئێ‌ ئه‌مانه‌ش‬ ‫ده‌كه‌نه‌ حه‌ره‌سی‌ وه‌ته‌نی‌‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬كه‌وات����ه‌ ده‌كرێ����ت بڵێین‬ ‫له‌قۆناغی‌ پاش داع����ش هێزێی‌ دیكه‌‬ ‫دروست ده‌بێته‌وه‌و دۆخه‌كه‌ هه‌ر وه‌ك‬ ‫ئێستای‌ لێدێته‌وه‌؟‬ ‫محه‌م����ه‌دی‌ حاج����ی‌ مه‌حم����ود‪:‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ دو خاڵ����ه‌‪ ،‬یه‌كه‌م س����ه‌باره‌ت‬ ‫به‌داع����ش ئه‌مه‌ریكا به‌س����تویه‌تیه‌وه‌‬ ‫به‌داواكاریه‌كانی‌ س����وننه‌وه‌ له‌عێراق‌و‬ ‫هه‌ندێك داواكاری‌ خۆی‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫خاڵی‌ دوه‌م كورد له‌كوێی‌ روداوه‌كاندا‬ ‫ده‌بێت؟ من پێم وایه‌ كورد پێویس����ته‌‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی‌ داعش له‌موسڵ‌ ته‌واوبێت‬

‫محه‌مه‌دی‌ حاجی‌ مه‌حمود‬ ‫(چونك����ه‌ داعش كه‌ له‌موس����ڵ‌ ته‌واو‬ ‫ب����و ی����ان ناوه‌ك����ه‌ی‌ گ����ۆڕا كۆتایی‌‬ ‫به‌یاریه‌ك����ه‌ دێت)‪ ،‬داع����ش یاریه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌ له‌نێوان ئه‌مه‌ریكاو سعودیه‌و‬ ‫روس����یاو ئێران‌و توركی����او ئه‌وانه‌دا‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێش كۆتای����ی‌ هاتنی‌ ئه‌م یاریه‌‬ ‫پێویس����ته‌ كورد چاره‌س����ه‌ری‌ خۆی‌‬ ‫بكات‌و به‌راش����كاوی‌‌و یه‌كهه‌ڵوێستی‌‌و‬ ‫به‌جورئه‌ت����ه‌وه‌ بڕیاری‌ خ����ۆی‌ بدات‪،‬‬ ‫چونكه‌ دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ داعش له‌ناوچه‌كه‌‬ ‫كۆتایی‌ هات ئه‌وكات����ه‌ ره‌نگه‌ دۆخی‌‬ ‫كورد به‌ره‌و باش����ی‌ نه‌چێ����ت چونكه‌‬ ‫خۆتان ده‌زانن له‌كاتێكدا كورد شه‌ڕی‌‬ ‫داعش ده‌كات مامه‌ڵه‌ی‌ سه‌ربازی‌ به‌و‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن ج����ا ئه‌گه‌ر‬ ‫داعش نه‌مێنێ����ت به‌دڵنیایه‌وه‌ خراپتر‬

‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم من پێموایه‌ ئێستا كورد‬ ‫له‌لوتكه‌دایه‌‪ ،‬له‌لوتكه‌ی‌ س����ه‌ربازی‌‌و‬ ‫دبلۆماسی‌‌و سیاسیدایه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫پێم����ان بكرێ����ت پێ����ش هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا كه‌ مانگ����ی‌ یانزه‌یه‌و پێش‬ ‫كۆتایهاتنی‌ داعش له‌موس����ڵ‌ ده‌بێت‬ ‫كورد بڕیاری‌ خۆی‌ بدات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی‌ ئێوه‌ زانیاریتان‬ ‫هه‌بێ����ت ئایا كورد به‌ش����داری‌ ده‌كات‬ ‫له‌گرتنه‌وه‌ی‌ موسڵدا؟‬ ‫محه‌م����ه‌دی‌ حاج����ی‌ مه‌حم����ود‪:‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ م����ن زانیاریم هه‌بێت به‌ڵێ‌‬ ‫كورد به‌ش����داری‌ ده‌كات له‌پرۆس����ه‌ی‌‬ ‫گرتنه‌وه‌ی‌ موس����ڵدا چونكه‌ موس����ڵ‌‬ ‫له‌ڕاستیدا مه‌ترس����ییه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫هه‌تا داعش له‌موس����ڵ‌ بێ����ت خه‌ته‌ره‌‬

‫له‌سه‌ر دهۆك‌و كه‌ركوك‌و هه‌ولێر‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ به‌شێك له‌ناوچه‌ی‌ موسڵ‌ هه‌موی‌‬ ‫كورده‌‪ ،‬راس����ته‌ گون����دی‌ كاكه‌ییه‌كان‬ ‫ئازاد كراوه‌ به‌اڵم گوندی‌ مه‌سیحیه‌كان‬ ‫ماوه‌ گوندی‌ ش����ه‌به‌كیه‌كان ماوه‌ كه‌‬ ‫ئه‌وان����ه‌ هه‌م����و ك����وردن‪ ،‬ناوچه‌كانی‌‬ ‫تری����ش خۆده‌بێ����ت ئازادبكرێت‌و ئه‌و‬ ‫كوردانه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ س����ه‌ر ماڵ‌‌وحاڵی‌‬ ‫خۆیان‪ ،‬پاش����ان داع����ش هێزێكه‌ بۆ‬ ‫له‌ناوبردنی‌ كورد به‌تایبه‌تی‌ ده‌یه‌وێت‬ ‫كورد بس����ڕێته‌وه‌ له‌س����ه‌ر جوگرافیاو‬ ‫ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬كورد به‌خه‌ته‌رتر ده‌زانێ‌‬ ‫له‌ش����یعه‌ له‌ناوچه‌ك����ه‌داو له‌پێش����دا‬ ‫په‌الماری‌ كوردی له‌و ناوچانه‌ دا‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویسته‌ داعش له‌هه‌ر شوێنێك بێت‬ ‫پێویسته‌ كورد ش����ه‌ڕی‌ بكات‪ ،‬به‌اڵم‬

‫ئه‌م ش����ه‌ڕه‌ بۆچی‌ ده‌كرێت‌و پێویست ‌ه‬ ‫ئه‌نجامی‌ ش����ه‌ڕه‌كه‌ بزانی����ن؟ چونكه‌‬ ‫له‌دو شه‌ڕی‌ یه‌ك ‌هم‌و دوه‌می‌ جیهانیدا‬ ‫كورد نه‌یتوانی‌ شتێك به‌ده‌ستبهێنێت‬ ‫به‌اڵم له‌دوای‌ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‌ سۆڤیه‌ت‬ ‫كورد هه‌ندێك ش����تی‌ به‌ركه‌وت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێش كۆتایی‌ هاتنی‌ داعش پێویسته‌‬ ‫كورد بڕیاری‌ خۆی‌ بدات‪.‬‬ ‫ئاوێن����ه‌‪ :‬به‌بڕوای‌ تۆ ك����ورد پاش‬ ‫داعش روبه‌ڕوی‌ ئه‌گ����ه‌ری‌ نه‌خوازراو‬ ‫ده‌بێته‌وه‌ له‌الیه‌ن شیعه‌و سوننه‌وه‌؟‬ ‫محه‌م����ه‌دی‌ حاج����ی‌ مه‌حم����ود‪:‬‬ ‫به‌دڵنیای����ه‌وه‌‪ ،‬ئێم����ه‌ ده‌بێ����ت ئ����ه‌و‬ ‫س����نورانه‌ی‌ ك����ه‌ ئێس����تا هێ����زی‌‬ ‫پێش����مه‌رگه‌ی‌ كوردس����تانی‌ لێیه‌ ئه‌و‬ ‫س����نورانه‌ بۆ ئه‌وه‌ دامان نه‌نابێت كه‌‬ ‫داع����ش ته‌واو بو كۆتایی‌ ش����ه‌ڕ بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ داع����ش ته‌واو بو به‌ناوێكی‌ تر‬ ‫دێته‌ ئاراوه‌‪ ،‬بۆی����ه‌ ده‌بێت ئێمه‌ ئه‌و‬ ‫سنورانه‌ی‌ خۆمان به‌باشی‌ بپارێزین‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬باشه‌ له‌كاتێكدا وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ باس����تان كردو ئه‌وه‌ی‌ كه‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫كوردو ئاین����ده‌ی‌‪ ،‬ده‌كرێت كورد به‌م‬ ‫ناوماڵه‌ی‌ ئێس����تاوه‌ بتوانێت روبه‌ڕوی‌‬ ‫هه‌مو ئه‌وانه‌ ببێته‌وه‌؟‬ ‫محه‌م����ه‌دی‌ حاج����ی‌ مه‌حم����ود‪:‬‬ ‫روداوه‌كان����ی‌ دنی����ا زۆر گ����ه‌وره‌ن‪،‬‬ ‫یاریه‌ك ‌ه زۆر گه‌وره‌یه‌‪ ،‬كوردیش ئێستا‬ ‫له‌لوتكه‌دایه‌ بۆیه‌ هی����وادارم ناوماڵی‌‬ ‫ك����وردی‌‌و به‌رپرس����انی‌ كوردس����تان‬ ‫له‌ئاس����ت ئه‌و روداوه‌ گه‌ورانه‌دابن كه‌‬ ‫بۆ ك����ورد هاتۆته‌ پێش����ه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ن����ه‌ له‌مه‌وپێش‌و ن����ه‌ له‌ئێس����تاو نه‌‬ ‫له‌داهاتوش����دا بڕواناكه‌م وه‌كو ئێستا‬ ‫كورد بااڵنس����ی‌ هێز بێت له‌رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاستدا‪ ،‬ئه‌مه‌ریكاو روسیا ئه‌وانه‌‬ ‫هه‌موال كێبڕكێانه‌ له‌س����ه‌رئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫یارمه‌تی‌ ك����ورد ب����ده‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ئومێد‬ ‫ده‌كه‌م به‌رپرسانی‌ كورد له‌ئاست ئه‌و‬ ‫مه‌س����ئولیه‌ته‌ گه‌وره‌یه‌دابن كه‌ ئێستا‬ ‫له‌سه‌ر شانیانه‌و كورد به‌ره‌و هه‌نگاوی‌‬ ‫گه‌وره‌ترو سه‌ربه‌خۆیی‌ هه‌نگاو بنێت‪.‬‬

‫"المه‌ركه‌زییه‌ت ‌ی ئیداریی‌‌و مالی‌ به‌مانا ‌ی دو ئیداره‌یی نییه‌"‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫ماوه‌یه‌كه‌ بابه‌تی سیستمی المه‌ركه‌زی‬ ‫بۆته‌ مایه‌ی مشتومڕێكی زۆر له‌نێوان‬ ‫فراكسیۆنه‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای‬ ‫سلێمانیدا‪ .‬فراكسیۆنی گۆڕان‌و یه‌كێتی‪،‬‬ ‫حكومه‌ت تۆمه‌تبارده‌كه‌ن به‌پشتگوێخستنی‬ ‫سلێمانی‌و جه‌ختیش له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وان داوای المه‌ركه‌زییه‌ت بۆ‬ ‫هه‌مو پارێزگاكانی كوردستان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم فراكسیۆنی پارتی ئه‌و تۆمه‌ته‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌‌و پێی وایه‌ ئه‌م بابه‌تی‬ ‫به‌حزبی كراوه‌‪ .‬هه‌رچی فراكسیۆنی‬ ‫خزمه‌تیشه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی پشتیوانی له‌‬ ‫المه‌ركه‌زییه‌ت ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم بارۆدۆخه‌كه‌‬ ‫به‌گونجاو نازانێت بۆ جێبه‌جێ كردنی‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌ پارتی‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێ����زگای‌ س����لێمانی‌‪ ،‬زی����اد كاك����ه‌ ره‌زا‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند كه‌ المه‌ركه‌زیی‌ ش����تێك‬ ‫نیی����ه‌ به‌عه‌ریزه‌ی����ه‌ك بدرێ����ت‪ ،‬ئ����ه‌و وتی‌‬ ‫"المه‌ركه‌زیه‌ت بۆ خۆی‌ سیستمه‌‌و له‌واڵتان‬ ‫په‌یڕه‌وده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم هێش����تا له‌كوردستان‬ ‫به‌رجه‌سته‌نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ك����ه‌ "ئه‌مه‌ش وه‌ك����و هه‌مو ش����ته‌كانی‌ تر‬ ‫به‌حزبی‌ كراوه‌‪ ،‬ئه‌گینا تائێستا نه‌مبیستوه‌‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م بڵێت م����ن له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫المه‌ركه‌زیه‌ته‌دا نیم"‪.‬‬ ‫ئه‌و هێما بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ "باسكردنی‌‬ ‫المه‌ركه‌زی‌ بۆ س����لێمانی‌ له‌م ئانوس����اته‌دا‬ ‫دیسانه‌وه‌ گرژی‌ له‌نێوان الیه‌نه‌ سیاسیه‌كان‬ ‫دروس����تده‌كاته‌وه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها جه‌غتی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ "حكومه‌تی‌ هه‌رێم سلێمانی‌‬ ‫پشتگوێ‌ نه‌خس����توه‌‌و هه‌مو كه‌س ده‌زانێت‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێ����م ل����ه‌چ بارێك����ی‌ دارایی‌‬ ‫خراپدایه‌‪ .‬له‌زاخۆوه‌ هه‌تا خانه‌قین حكومه‌ت‬ ‫حكومه‌ت����ی‌ هه‌مومان����ه‌‪ ،‬بۆچ����ی‌ غه‌درمان‬ ‫لێده‌كات؟"‪.‬‬ ‫زی����اد كاك����ه‌ ره‌زا س����ه‌باره‌ت به‌ڕاگرتنی‌‬ ‫بودجه‌ی‌ پایته‌ختی‌ رۆش����نبیری‌ رایگه‌یاند‬ ‫"له‌س����اڵی‌ ‪2013‬ه‌وه‌ بڕی ‪ 20‬ملیار دینار بۆ‬ ‫پێشخستنی‌ ژێرخانی‌ رۆشنبیری‌ ئه‌م شاره‌‬

‫المه‌ركه‌زییه‌ت ‌ی‬ ‫ئیداریی‌‌و مالی‌‬ ‫به‌مانای‌ دو‬ ‫ئیداره‌یی نییه‌‌و‬ ‫"چه‌نده‌ له‌قازانجی‌‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانییه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ له‌قازانجی‌‬ ‫دهۆك‌و هه‌ولێره‌‬ ‫شاری سڵیمانی‬ ‫دانراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بۆ ژێرخانی‌ رۆشنبیری‌ ئه‌م‬ ‫شاره‌ خه‌رجكراوه‌ دراوه‌ به‌چی‌؟ پاشان ئه‌و‬ ‫ب����ۆرده‌ی‌ كه‌ دانراوه‌ ب����ۆ خه‌رجكردنی‌ ئه‌و‬ ‫پاره‌یه‌ بۆچی‌ له‌و كاته‌وه‌ خه‌رجیان نه‌كردوه‌؟‬ ‫بۆ ئێس����تا داوای‌ ئه‌م پاره‌یه‌ ده‌كرێت؟ من‬ ‫ئه‌مان����ه‌ وه‌ك موزای����ه‌ده‌ ده‌یبینم‪ ،‬جۆرێكه‌‬ ‫له‌په‌ڵپگرتن به‌ حكومه‌ت‪ ،‬له‌كاتێكدا پاره‌كه‌‬ ‫هه‌ر له‌بانقێكی‌ سلێمانیدایه‌"‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ فراكس����یۆنی‌ پارت ‌ی راشیگه‌یاند‬ ‫"داوا له‌حكوم����ه‌ت ده‌ك����ه‌م ك����ه‌ ه����ۆكاری‌‬ ‫خه‌رجنه‌كردن����ی‌ ئه‌و پاره‌ی����ه‌ رونبكاته‌وه‌‌و‬ ‫كۆتای����ی‌ به‌موزای����ه‌ده‌ی‌ حزبایه‌تی‌ هه‌ندێك‬ ‫بهێنرێت"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ردا ئه‌ن����وه‌ر تاهیر س����ه‌رۆكی‌‬

‫فراكس����یۆنی‌ گۆڕان له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا ‌ی‬ ‫س����لێمانی‌ ره‌تیك����رده‌وه‌ ك����ه‌ باس����كردن‬ ‫له‌سیس����تمی‌ المه‌ركه‌زی‌ هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی‌‬ ‫به‌رێكه‌وتنی‌ سیاس����ی‌ بزوتن����ه‌وه‌ی‌ گۆڕان‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش����تیمانی‌ كوردستانه‌وه‌ هه‌بێت‌و‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "له‌ئێستادا ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫مه‌ركه‌زیی����ه‌ی‌ ك����ه‌ له‌كوردس����تان كاری‌‬ ‫پێده‌كرێت‪ ،‬له‌قازانجی‌ خه‌ڵكی‌ كوردس����تان‬ ‫نییه‌‌و ناعه‌داله‌تی‌ جوگرافی‌ دروست كردوه‌‬ ‫له‌به‌ركه‌وته‌ی‌ داهات‌و له‌بودجه‌‌و هه‌مو كایه‌‌و‬ ‫سێكته‌ره‌كانی‌ تردا"‪.‬‬ ‫ئه‌و ره‌تیش����یكرده‌وه‌ كه‌ ئه‌مه‌ په‌ڵپگرتن‬ ‫بێ����ت به‌حكوم����ه‌ت‌و وت����ی‌ "ئه‌گ����ه‌ر كار‬ ‫به‌سیس����تمی‌ المه‌ركه‌زی����ی‌ بكرێ����ت‪ ،‬ئیتر‬ ‫ئه‌نجومه‌ن����ی‌ وه‌زیران له‌خه‌می‌ كۆكردنه‌وه‌ی‌‬

‫فه‌یس����ه‌ڵ ئیبراهیم سه‌رۆكی‌ فراكسیۆنی‌‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی‌ داهات����دا نابێت‌و ه����ه‌ر قه‌زا‌و‬ ‫پارێزگایه‌ك له‌خه‌می‌ داهاتی‌ خۆیدا ده‌بێت"‪ .‬خزمه‌ت له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ س����لێمان ‌ی‬ ‫جه‌ختی����ش ده‌كاته‌وه‌ ك����ه‌ المه‌ركه‌زییه‌تی‌ له‌و بڕوایه‌دایه‌ له‌ئێس����تادا حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫ئیداری����ی‌‌و مالی‌ به‌مانای‌ دو ئیداره‌یی نییه‌‌و ئاماده‌سازیی‌ ئه‌وه‌ی‌ تێدا نییه‌ كه‌ سیستمی‌‬ ‫"چه‌ن����ده‌ له‌قازانجی‌ پارێزگا ‌ی س����لێمانییه‌ المه‌ركه‌زیی‌ بۆ هه‌رێمی‌ كوردس����تان په‌یڕه‌و‬ ‫بكات "چونكه‌ ده‌بێت تێبگه‌ین كه‌ سیستمی‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ له‌قازانجی‌ دهۆك‌و هه‌ولێره‌"‪.‬‬ ‫ئه‌نوه‌ر جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ المه‌ركه‌زی����ی‌ ته‌نه����ا پارێزگای‌ س����لێمانی‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌كانی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگای‌ سلێمانی‌ جیاكردن����ه‌وه‌ی‌ پارێزگایه‌ك نییه‌ له‌هه‌رێم"‪.‬‬ ‫بۆ به‌ده‌نگه‌وه‌هاتن ‌ی پڕۆژه‌كانی‌ س����لێمانی‌ وتیشی‌ "له‌و بڕوایه‌دام كه‌ بارودۆخی ئابوری‌‌‌و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی‌ جدییه‌‌و وتی‌ "له‌ئێستادا نوسراو سیاسی‌ هه‌رێم‌و ناوچه‌ك ‌ه له‌بار نییه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫بۆ هه‌م����و الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندی����داره‌كان كراوه‌ كاره‌‪ .‬ئه‌و كاره‌ به‌سیس����تم‌و یاسا‌و به‌پڕۆژه‌‬ ‫ك����ه‌ وه‌ك ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ س����لێمانی‌ یاس����ا ده‌كرێت‌و ده‌بێت په‌رله‌مان ئه‌م كاره‌‬ ‫داوای‌ شایس����ته‌ داراییه‌كان‌و خزمه‌تگوزاری‌ بكات‪ .‬بۆی����ه‌ له‌و بڕوایه‌دام ئه‌م بارودۆخه‌ی‌‬ ‫بۆ ش����اری‌ سلێمانی‌ ده‌كه‌ین كه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ په‌رله‌مان����ی‌ كوردس����تاندا حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫قه‌ناعه‌تی‌ به‌وه‌ نییه‌ كه‌ هه‌ر باسیش����ی‌ لێ‌‬ ‫وه‌زیران ده‌ستی‌ به‌سه‌ردا گرتوه‌"‪.‬‬

‫بكات"‪ .‬فه‌یس����ه‌ڵ‌ ئیبراهیم رایگه‌یاند "وه‌ك‬ ‫لیستی‌ خزمه‌ت له‌و بڕوایه‌داین كه‌ سیستمی‌‬ ‫المه‌ركه‌زی����ی‌ ئیداری����ی‌ خزم����ه‌ت به‌هه‌مو‬ ‫پارێزگاكان����ی‌ هه‌رێ����م ده‌كات ن����ه‌ك ته‌نها‬ ‫پارێزگایه‌ك"‪.‬‬ ‫س����ه‌رۆكی‌ فراكس����یۆنی‌ خزمه‌ت ئاماژه‌ی‌‬ ‫بۆ ئ����ه‌وه‌ كرد كه‌ له‌ئه‌نجومه‌ن����ی‌ پارێزگا ‌ی‬ ‫س����لێمانی‌ ئه‌و تێبینیه‌مان هه‌بوه‌ له‌س����ه‌ر‬ ‫ب����ۆردی‌ رۆش����نبیری‌ س����لێمانی‌ ك����ه‌ ب����ۆ‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪2013‬ه‌وه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ بۆ سلێمانی‌‬ ‫ته‌رخانك����راوه‌‌و له‌م����اوه‌ی‌ س����ێ‌ س����اڵدا‬ ‫نه‌توانراوه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ خه‌رج بكرێت؟ چۆن‬ ‫‪ 11‬ملی����ار دینار هه‌ر له‌بانك ماوه‌‌و له‌پڕۆژه‌‬ ‫رۆشنبیرییه‌كاندا خه‌رج نه‌كراوه‌؟"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئێم����ه‌ وه‌ك ژماره‌یه‌ك����ی‌ زۆر‬ ‫له‌ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا قه‌ناعه‌تمان‬ ‫به‌پاساوی‌ بۆرده‌كه‌ نه‌كردوه‌ له‌خه‌رجنه‌كردنی‌‬ ‫پاره‌كه‌"‪.‬‬ ‫س����ه‌لما فاتی����ح ئه‌ندام����ی‌ ئه‌نجومه‌ن����ی‌‬ ‫پارێزگای‌ س����لێمانی‌ له‌فراكسیۆنی‌ یه‌كێت ‌ی‬ ‫ره‌تیك����رده‌وه‌ ك����ه‌ باس����كردن‌و داواكردنی‌‬ ‫سیس����تمی‌ المه‌ركه‌زی����ی‌ په‌یوه‌ن����دی‌‬ ‫به‌رێكه‌وتنه‌ك����ه‌ی‌ یه‌كێتی‌‌و گۆڕانه‌وه‌ هه‌بێت‬ ‫"ئێم����ه‌ به‌پێی‌ یاس����ای‌ ژماره‌ ‪3‬ی‌ س����اڵی‌‬ ‫‪2009‬ی‌ تایب����ه‌ت به‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان‬ ‫كه‌ ئه‌وكات په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان بۆ هه‌ر‬ ‫س����ێ‌ پارێزگاكه‌ی‌ ده‌ری‌ كردوه‌‌و له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫یاس����ایه‌ هه‌ڵبژاردن كراوه‌‪ ،‬داوای سیستمی‬ ‫المه‌ركه‌زی ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ پڕۆژه‌ی‌ المه‌ركه‌زیی‌ پڕۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫د‪.‬ئاس����ۆ فه‌ره‌یدون پارێزگاری‌ س����لێمانییه‌‬ ‫كه‌ هه‌ر له‌س����ه‌ره‌تای‌ ده‌س����تبه‌كاربونیه‌وه‌‬ ‫پێشكه‌ش����ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زی����ران كردوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی راگه‌یاند "سیستم ‌ی المه‌ركه‌زیی‌ بۆ‬ ‫هه‌مو پارێزگاكانی‌ كوردستان داوا ده‌كه‌ین‌و‬ ‫نامانه‌وێت دو ئیداره‌یی‌ دروست بكه‌ین"‪.‬‬ ‫ئه‌و پێ����ی وایه‌ حكومه‌ت����ی‌ هه‌رێم غه‌در‬ ‫له‌س����لێمانی‌ ده‌كات‌و ده‌ڵێت "ئه‌و غه‌دره‌ی‌‬ ‫له‌س����لێمانی‌ ده‌كرێ����ت له‌الی����ه‌ن حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌‪ ،‬بڕوا ناكه‌م له‌هیچ ش����وێنێكی‌ تر‬ ‫بكرێت"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫ ‬

‫هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه‌‬

‫‪www.niqash.org‬‬

‫‪7‬‬

‫ئه‌م الپه‌ڕه‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی‬ ‫راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی‬

‫شه‌ڕ ‌ی سیاس ‌ی به‌وێن ‌ه ‌ی سه‌ركرده‌كان‬

‫له‌سلێمانی‌ هێشتا تاڵه‌بانی‌ سه‌رۆك كۆمار ‌ی عێراقه‌‬

‫نقاش‪ ،‬هونه‌ر حه‌مه‌ڕه‌شید (سلێمانی‌)‬ ‫به‌شێكی‌ زۆر له‌فه‌رمانگه‌ حكومییه‌كان ‌ی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان به‌وێنه‌ی‌ سه‌ركرده‌‬ ‫سیاسییه‌كان رازێنراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫به‌وێنه‌ هێشتا تاڵه‌بانی‌ سه‌ركۆماری‌ عێراقه‌‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ 1998‬ئ���ه‌و كات���ه‌ی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان به‌دوو ئیداره‌ی هه‌ولێرو سلێمانی‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌ب���را‪ ،‬په‌رله‌مان���ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫كه‌ له‌ژێ���ر ده‌س���ه‌اڵتی پارت���ی‌ دیموكراتی‌‬ ‫كوردس���تان بوو‪ ،‬بێ به‌ش���داری فراكسیۆنی‬ ‫یه‌كێت���ی‌ نیش���تمانی‌ كوردس���تان‪ ،‬بڕیاریدا‬ ‫وێنه‌ی مسته‌فا بارزانی (دامه‌زرێنه‌ری‌ پارتی‌‬ ‫دیموكرات���ی‌ كوردس���تان‌و باوكی‌ مه‌س���عود‬ ‫بارزانی‌) له‌په‌رله‌مان‌و فه‌رمانگه‌ حكومییه‌كان‬ ‫هه‌ڵبواسرێت‪ ،‬حه‌وت ساڵ دواتر ئه‌و كاته‌ی‬ ‫ئیداره‌كان تێكه‌ڵكرانه‌وه‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫هاوبه‌ش پێكه���ات‪ ،‬ئه‌نجوومه‌ن���ی وه‌زیران‬ ‫بڕیاریدا له‌هه‌م���وو داموده‌گاكانی حكومه‌ت‬ ‫وێنه‌یه‌كی مه‌سعود بارزانی‌و جه‌الل تاڵه‌بانی‬ ‫له‌ناو چوارچێوه‌یه‌كدا هه‌ڵبواسرێن (تاڵه‌بانی‬ ‫به‌سیفه‌تی سه‌رۆك كۆماری عێراق‌و مه‌سعود‬ ‫بارزان���ی به‌س���یفه‌تی س���ه‌رۆكی هه‌رێم���ی‬ ‫كوردستان)‪.‬‬ ‫ل���ه‌و بڕیاره‌دا ج���ۆری وێنه‌ك���ه‌و قه‌باره‌و‬ ‫ره‌نگه‌كانیشی ده‌ستنیشانكراون‪ ،‬به‌و پێوه‌ره‌‬ ‫ده‌بێت تاڵه‌بانی به‌قات‌و بۆینباخ‪ ،‬كه‌ ره‌نگی‬ ‫ره‌ش���بێت‌و بارزانیش به‌جل���ی كوردییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ك���ه‌ جامانه‌یه‌كی س���ووری به‌س���ه‌ره‌وه‌یه‌‬ ‫هه‌ڵبواسرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م بڕیاره‌ تائێس���تاش وه‌ك خۆی‌ به‌بێ‌‬ ‫ده‌س���تكاری‌ جێبه‌جێده‌كرێت‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جه‌الل تاڵه‌بانی‌ س���ه‌رۆك كۆم���اری‌ عێراق‬ ‫له‌پۆس���ته‌كه‌یدا مابێت‪ ،‬هه‌روه‌ها كێشه‌‌و رای‌‬ ‫جیاواز له‌س���ه‌ر واده‌ی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ مه‌سعود‬ ‫بارزانیش وه‌ك س���ه‌رۆكی‌ هه‌رێم هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌پۆسته‌كه‌ی‌ هه‌ر به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫رۆژ ‌ی ‪ 13‬نیس���انی‌ ‪ 2016‬یوسف محه‌مه‌د‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ په‌رله‌مان���ی‌ كوردس���تان دوای‌‬ ‫گه‌ش���تێكی‌ چه‌ن���د رۆژه‌ له‌واڵت���ی‌ س���وید‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ فڕۆكه‌خانه‌ی‌ س���لێمانی‌ گه‌ڕایه‌وه‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان‌و ه���ه‌ر له‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌‬ ‫سلێمانی‌ له‌كۆنگره‌یه‌كی‌ رۆژنامه‌وانی‌ ئامانجی‌‬

‫س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ خس���ته‌ڕوو‪ ،‬هه‌روه‌ها رۆژی‌‬ ‫‪ 7‬ئایاری‌ ‪ 2016‬س���ه‌لیم جبوری‌ س���ه‌رۆك ‌ی‬ ‫ئه‌نجوومه‌ن���ی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق س���ه‌ردانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان كرد‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌رێگه‌ی‌‬ ‫فڕۆكه‌خان���ه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ س���لێمانی‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌فڕۆكه‌خانه‌كه‌ له‌كۆنگره‌یه‌كی‌ رۆژنامه‌وانی‌‬ ‫ئامانجی‌ س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌ بۆ رۆژنامه‌نووس���ان‬ ‫باس كرد‪.‬‬ ‫كۆنگر‌ه رۆژنامه‌وانییه‌كه‌ی‌ هه‌ردوو سه‌رۆكی‌‬ ‫په‌رله‌مانی‌ كوردستان‌و عێراق له‌به‌شی‌ "‪"VIP‬‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌كه‌ رێكخرا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ جێگه‌ی‌‬ ‫س���ه‌رنج بوو‪ ،‬ه���ه‌ردوو س���ه‌رۆك له‌به‌رده‌م‬ ‫وێنه‌یه‌كی‌ جه‌الل تاڵه‌بانی‌ وه‌س���تابوون‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌هه‌رسێ‌ زمانی‌ كوردی‌‌و عه‌ره‌بی‌‌و ئینگلیزی‌‬ ‫لێنووسراوه‌ "سه‌رۆك كۆماری‌ عێراقی‌ فیدراڵ‪،‬‬ ‫به‌ڕێز جه‌الل تاڵه‌بانی‌"‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌م وێنه‌یه‌ بێت‪ ،‬تائێس���تا جه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانی‌ سه‌رۆك كۆماری‌ عێراقه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ناوب���راو ل���ه‌‪17‬ی‌ كانوون���ی‌ یه‌كه‌می‌ ‪2012‬‬ ‫به‌هۆی‌ نه‌خۆشی‌ به‌فعلی‌ كاری‌ له‌پۆسته‌كه‌یدا‬ ‫نه‌ك���ردووه‌و ل���ه‌رۆژی‌ ‪23‬ی‌ ته‌مموزی‌ ‪2014‬‬ ‫به‌فه‌رمی‌ له‌پۆس���تی‌ سه‌رۆك كۆمار نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ فوئاد مه‌عس���وم له‌و‬ ‫رۆژه‌ وه‌ك س���ه‌رۆك كۆماری‌ تازه‌ هه‌ڵبژێراو‬ ‫سوێندی‌ یاسایی خوارد‪.‬‬ ‫تاهی���ر عه‌بدوڵ�ڵ�ا به‌ڕێوه‌به‌ری‌ گش���تی‌‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ی‌ سلێمانی‌ دان به‌وه‌دا ده‌نێت‪ ،‬كه‌‬ ‫تائێس���تا وێنه‌كه‌ی‌ جه‌الل تاڵه‌بانی‌ له‌به‌شی‌‬ ‫"‪"VIP‬ی���ان النه‌بردووه‌و هۆكاره‌كه‌ش���ی‌ بۆ‬ ‫"گه‌وره‌یی ئه‌و پیاوه‌ ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫تاهیر عه‌بدوڵاڵ بۆ "نیقاش" راش���یگه‌یاند‪،‬‬ ‫له‌به‌رنامه‌یان���دا هه‌م���وو وێنه‌كان���ی‌ جه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانی‌ البه‌رن له‌فڕۆكه‌خانه‌و به‌قسه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫"له‌ژووره‌كه‌ی‌ خۆیه‌وه‌ ده‌س���تپێكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هێش���تا نه‌گه‌یش���توون به‌البردنی‌ وێنه‌كه‌ی‌‬ ‫تاڵه‌بانی‌ له‌به‌شی‌ ‪ VIP‬فڕۆكه‌خانه‌كه‌"‪.‬‬ ‫له‌كوردس���تان دوو هێزه‌ بااڵده‌س���ته‌كه‌ی‌‬ ‫هه‌رێ���م (پارت���ی‌ دیموكراتی‌ كوردس���تان‌و‬ ‫یه‌كێتی‌ نیش���تیمانی‌ كوردس���تان) له‌ماوه‌ی‌‬ ‫س���ااڵن ‌ی ‪ 1998 – 1994‬شه‌ڕێكی‌ خوێناوی‬ ‫ناوخۆی���ان دژی‌ یه‌كتر ئه‌نجامدا‪ ،‬له‌و كاته‌وه‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردس���تان كه‌رت بوو بۆ دووبه‌ش‬ ‫(هه‌ولێ���رو دهۆك ب���ۆ پارتی‌‌و س���لێمانی‌‌و‬ ‫گه‌رمیان‌و هه‌ڵه‌بجه‌ بۆ یه‌كێتی‌) ئێستاش���ی‌‬

‫وێنه‌كانی‌ تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی‌ له‌فه‌رمانگه‌و شوێن ‌ه حكومییه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵدا بێت س���ه‌ره‌ڕای‌ تێپه‌ڕبوونی‌ نزیكه‌ ‌ی‬ ‫‪ 18‬ساڵ به‌س���ه‌ر كۆتایی‌ شه‌ڕه‌كه‌دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫مۆركی‌ دوو ئیداره‌ی��� ‌ی له‌زۆر جێگه‌ی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌دی‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫له‌زۆرێ���ك له‌فه‌رمانگه‌كان���ی‌ س���نووری‬ ‫پارێزگای س���لێمانی‌و گه‌رمی���ان‌و هه‌ڵه‌بجه‌‪،‬‬ ‫ته‌نی���ا وێن���ه‌ی تاڵه‌بانی هه‌ڵده‌واس���رێت‌و‬ ‫له‌بازگه‌كان وێنه‌ی‌ گ���ه‌وره‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ وه‌ك‬ ‫سه‌ره‌ك كۆماری‌ عێراق هه‌ڵواسراوه‌‪.‬‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‪ ،‬له‌به‌شێكی‬ ‫زۆر له‌فه‌رمانگه‌ حكومییه‌كانی شاری هه‌ولێرو‬ ‫دهۆك به‌تایبه‌تی له‌ژووری به‌ڕێوه‌به‌ره‌كاندا‪،‬‬ ‫به‌وێنه‌ی‌ موسته‌فا بارزانی‌‌و مه‌سعود بارزانی‌‌و‬ ‫نێچیره‌ڤ���ان بارزان���ی‌‌و مه‌س���رور بارزان���ی‌‬ ‫ته‌نراون‪.‬‬ ‫هێم���ن فه‌ری���د چاالكوانێك���ی كۆمه‌ڵ���ی‬ ‫مه‌ده‌نییه‌ له‌ش���اری هه‌ولێر‪ ،‬سه‌رس���وڕمانی‌‬ ‫خ���ۆی‌ له‌دی���ارده‌ی‌ وێن���ه‌ی‌ هه‌ڵواس���ینی‌‬ ‫سه‌ركرده‌كان ده‌رده‌بڕێت‌و رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كۆمه‌ڵێك له‌هاوڕێكانی كه‌مپینێكیان‬ ‫له‌ش���اری هه‌ولێر به‌ڕێوه‌ب���ردووه‌ بۆ البردنی‬ ‫وێنه‌ی س���ه‌ركرده‌ سیاس���ییه‌كان له‌شوێنه‌‬ ‫گش���تییه‌كاندا‪ ،‬ب���ه‌اڵم كه‌مپینه‌كه‌یان هیچ‬ ‫ئه‌نجامێكی‌ نه‌بوو‪.‬‬ ‫هێمن له‌و باره‌یه‌وه‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت "له‌كاتی‬ ‫چاالكییه‌كانم���ان‌و كۆبوونه‌وه‌م���ان له‌گ���ه‌ڵ‬

‫رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‌و شاندی واڵتان‪،‬‬ ‫هه‌میش���ه‌ ئه‌وه‌ ده‌ده‌ن���ه‌وه‌ به‌ناوچاوماندا‪،‬‬ ‫كه‌ بۆچی وێنه‌ی س���ه‌رۆكه‌كانتان به‌شوێنه‌‬ ‫گشتییه‌كاندا هه‌ڵده‌واسن؟ ئێمه‌ش له‌وه‌اڵمدا‬ ‫ته‌نیا رووگیریمان بۆ ده‌مێنێته‌وه‌و به‌شه‌رمه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێین ئه‌وه‌ وێنه‌ی فاڵنه‌ س���ه‌ركرده‌ی ئه‌و‬ ‫حیزبه‌یه‌و ئه‌وه‌ش وێنه‌ی فاڵنه‌ س���ه‌ركرده‌ی‬ ‫ئه‌و حیزبه‌كه‌ی تره‌"‪.‬‬ ‫چاالكوانه‌ك���ه‌ جه‌ختده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌بێت‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان ئه‌و قۆناغه‌ تێپه‌ڕێنێت‌‌و‬ ‫چیتر بیر له‌وه‌ نه‌كرێته‌وه‌ وێنه‌ی س���ه‌ركرده‌‬ ‫سیاسییه‌كان له‌شوێنه‌ گشتی هه‌ڵبواسرێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌رێمی كوردس���تان به‌ره‌و واڵتێكی‬ ‫دامه‌زاراوه‌یی‌و دیموكراسی‌و كرانه‌وه‌ به‌ڕووی‬ ‫جیهاندا هه‌نگاو ده‌نێت‪.‬‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی‌ په‌رله‌م���ان‌و حكومه‌ت به‌هۆی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌ژمونێكی‌ حیزبی‌ به‌س���ه‌رییه‌وه‌‬ ‫زاڵ���ه‌‪ ،‬له‌ناوچه‌ جیاكان���ی‌ هه‌رێم وه‌ك خۆی‌‬ ‫جێبه‌جێناكرێ���ت‪ ،‬به‌ش���ێوه‌یه‌ك بڕیاره‌كه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مان بۆ هه‌ڵواسینی‌ وێنه‌ی‌ مه‌ال مسته‌فا‬ ‫له‌س���نووری‌ س���لێمانی‌ جێبه‌جێناكرێ���ت‌و‬ ‫بڕیاره‌ك���ه‌ی‌ حكومه‌تی���ش بۆ هه‌ڵواس���ینی‌‬ ‫وێنه‌ی‌ تاڵه‌بانی‌ له‌س���نووری‌ هه‌ولێرو دهۆك‬ ‫جێبه‌جێناكرێت‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌ناو خودی‌ په‌رله‌مانتاره‌كانیشدا‬ ‫مقۆمق���ۆ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌م دیارده‌یه‌ دروس���ت‬

‫بووه‌و باس ل���ه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ده‌بێت بڕیار ‌ی‬ ‫په‌رله‌م���ان‌و حكوم���ه‌ت ب���ۆ هه‌ڵواس���ینی‌‬ ‫سه‌ركرده‌كان هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌‪.‬‬ ‫گۆران ئازاد په‌رله‌مانتاری‌ یه‌كێتی‌‌و جێگری‌‬ ‫س���ه‌رۆكی‌ لیژن���ه‌ی‌ یاس���اییه‌ له‌په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردس���تان به‌"نیق���اش"ی‌ وت "ئه‌و كاته‌ی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردس���تان بڕیاری هه‌ڵواسینی‬ ‫وێنه‌ی مه‌ال مسته‌فای بارزانی داوه‌‪ ،‬په‌رله‌مان‬ ‫له‌ژێر ده‌ستی پارتی دیموكراتی كوردستاندا‬ ‫ب���وو‪ ،‬بڕیارێكی تاك حیزبی ب���ووه‌‪ ،‬به‌پێی‬ ‫بڕیاره‌كه‌ش هه‌ڵواسینی ئه‌و وێنه‌یه‌ له‌ڕووی‬ ‫دیپلۆماسییه‌وه‌ پۆرتۆكۆلییه‌و ده‌بێت له‌كاتی‬ ‫رێوره‌س���مه‌ فه‌رمییه‌كان له‌هه‌رێم له‌پش���تی‬ ‫به‌رپرس���انه‌وه‌ ئ���ه‌و هه‌بێت‪ ،‬ك���ه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫جۆرێكه‌ له‌زۆره‌ملێ"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌بڕی���اری حكوم���ه‌ت ب���ۆ‬ ‫هه‌ڵواسینی وێنه‌ی تاڵه‌بانی‌و بارزانی پێكه‌وه‌‬ ‫گۆران ئازاد وتی "ئه‌مه‌یان پرۆتۆكۆلی نییه‌و‬ ‫ده‌كرێت له‌ژووری به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان‬ ‫هه‌ڵبواسرێت"‪.‬‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی حكوم���ه‌ت كاتێك ده‌رچوو بۆ‬ ‫هه‌ڵواس���ینی وێنه‌ی بارزانی‌و تاڵه‌بانی‪ ،‬هه‌ر‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رێك جێبه‌جێی نه‌كردایه‌ تووش���ی‬ ‫لێپێچینه‌وه‌و سزادان ده‌بوو‪ ،‬هێمن فه‌رید‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌دژی ئه‌و بڕیاره‌ به‌شداریكردبوو له‌كه‌مپینێكدا‬ ‫وت���ی "ئێمه‌ له‌میان���ی كه‌مپینه‌كه‌مان چه‌ند‬

‫نموونه‌یه‌كمان ده‌س���تكه‌وت‪ ،‬ك���ه‌ چه‌ندین‬ ‫به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر به‌ه���ۆی جێبه‌جێنه‌كردن���ی‬ ‫بڕیاره‌كه‌وه‌ س���زا دراون‌و ته‌نان���ه‌ت هه‌بووه‌‬ ‫له‌كاره‌كانیان دوورخراونه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫محه‌م���ه‌د ره‌ش���ید می���ره‌ به‌ڕێوه‌ب���ه‌ری‬ ‫كۆگاكانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی په‌روه‌رده‌ی‬ ‫س���لێمانی‪ ،‬ره‌نگبێت ته‌نی���ا به‌ڕێوه‌به‌ربێت‬ ‫له‌كوردس���تان‪ ،‬كه‌ وێنه‌ی تاڵه‌بانی‌و بارزانی‬ ‫له‌ئۆفیس���ه‌كه‌ی خۆی هه‌ڵنه‌واس���یوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌راش���كاوانه‌ ده‌ڵێت ئاماده‌ نییه‌ وێنه‌ی ئه‌و‬ ‫س���ه‌ركردانه‌ له‌ش���وێنی كاره‌ ره‌سمییه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ڵبواسێت‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د ره‌ش���ید میره‌ ب���ۆ "نیقاش" وتی‌‬ ‫له‌"س���اڵی ‪ 2010‬كاتێ���ك وه‌ك به‌ڕێوه‌ب���ه‌ر‬ ‫ده‌ستبه‌كاربووم وێنه‌ی ئه‌و دوو كه‌سایه‌تییه‌م‬ ‫به‌بیان���ووی گۆڕین���ی دیزاین���ی ژووره‌كه‌م‬ ‫البردو دواتر هه‌ڵمنه‌واس���ییه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ره‌تادا‬ ‫دژایه‌تییه‌كی زۆر كرام‪ ،‬به‌اڵم خۆش���به‌ختانه‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌م ك���رده‌ بڕی���ارو چیت���ر وێنه‌ك���ه‌م‬ ‫هه‌ڵنه‌واسییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك���ه‌ وتیش���ی‌ "به‌ش���ێكی زۆر‬ ‫له‌ته‌ش���ه‌نه‌كردنی ئه‌و دیارده‌ی���ه‌ بۆ خودی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ئازایه‌تی‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان نییه‌ وێنه‌كان دابگ���رن‌و له‌هه‌مان‬ ‫كاتدا له‌دڵه‌وه‌ پێیان خۆش نییه‌ ئه‌و وێنه‌یه‌‬ ‫هه‌ڵواسن"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئێس���تا تاڵه‌بانی له‌پۆس���تی‬ ‫س���ه‌رۆك كۆماریدا نه‌ماوه‌و بارزانیش كێشه‌‬ ‫له‌سه‌ر پۆس���ته‌كه‌ی‌ دروس���ت بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫حكومه‌ت���ی هه‌رێ���م له‌به‌رنامه‌ی���دا نییه‌ به‌و‬ ‫بڕیاره‌ی���دا بچێت���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ س���اڵی ‪ ٢٠٠٥‬بۆ‬ ‫هه‌ڵواسینی ده‌ریكردووه‌‪.‬‬ ‫سه‌فین دزه‌یی وته‌بێژی حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان به‌"نیقاش"ی‌ وت "ئێس���تا هیچ‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك نییه‌ بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی بڕیاری‬ ‫هه‌ڵواس���ینی وێنه‌ی ئه‌و دوو س���ه‌ركرده‌یه‌‬ ‫له‌داموده‌زگاكانی‌ حكومه‌ت"‪.‬‬ ‫دزه‌ی���ی له‌ب���اره‌ی‌ نه‌مان���ی‌ تاڵه‌بان���ی‌‬ ‫له‌پۆس���ته‌كه‌ی‌‌و مان���ه‌وه‌ی‌ وێنه‌كان���ی‌‬ ‫له‌دام���وده‌زگاكان وت���ی‌ "راس���ته‌ تاڵه‌بانی‌‬ ‫له‌پۆس���ته‌كه‌ی‌ نه‌ماوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌یه‌كی‌ دیاری‌ كورده‌‪ ،‬بۆیه‌ تائێستا‬ ‫هیچ كارێ���ك نه‌كراوه‌ بۆ ده‌س���تكاریكردنی‌‬ ‫وێنه‌كان"‪.‬‬

‫نهێنییه‌كان ‌ی پشت ‌ی په‌رده‌ی‌ شه‌ڕه‌كه‌ ‌ی فه‌لوجه‌‬ ‫نقاش‪ ،‬موسته‌فا حه‌بیب (به‌غدا)‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‪ ،‬هه‌موو‬ ‫پالنی‌ شه‌ڕه‌كه‌ی‌ به‌حكومه‌تی‌ عێراقی‌ گۆڕی‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ له‌پشتی‌ په‌رده‌ روویدا‪ ،‬جیاوازبوو‬ ‫له‌وه‌ی‌ له‌میدیاكاندا ده‌بینرا‪.‬‬ ‫له‌كاتێكدا س����وپا س����ه‌رقاڵی‌ ئازادكردنی‌‬ ‫ش����ارۆچكه‌ی‌ ره‌تبه‌ بوو له‌وپه‌ڕی‌ باش����وور ‌ی‬ ‫ئه‌نبار‪ ،‬گروپه‌ ش����یعه‌كان به‌نهێنی‌ له‌ده‌وری‌‬ ‫فه‌لوجه‌ كۆبوونه‌وه‌‪ ،‬چه‌ند رۆژێك دواترو پاش‬ ‫بێنه‌وبه‌رده‌و دانوستانی‌ پشتی‌ په‌رده‌‪ ،‬سوپا‬ ‫به‌په‌له‌ هێرشی‌ كرده‌ سه‌ر فه‌لوجه‌‪.‬‬ ‫به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ كتوپ����ڕ رۆژی‌ ‪23‬ی‌ مانگی‌‬ ‫راب����ردوو (ئایار) حه‌یده‌ر عه‌بادی‌ س����ه‌ره‌ك‬ ‫وه‌زی����ران ده‌س����تپێكردنی‌ ش����ه‌ڕی‌ فه‌لوجه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌مین قه‌اڵی‌ داعش����ی‌ راگه‌یاند‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫به‌پێی‌ پالنه‌ عێراق����ی‌‌و ئه‌مه‌ریكییه‌كه‌ ده‌بوو‬ ‫پێش����تر ناوچه‌ی‌ جه‌زیره‌ له‌باكوری‌ رومادی‌‬ ‫پاكبكرابایه‌وه‌‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪ 19‬مانگی‌ رابردوو هێزی‌ ده‌سته‌بژێری‌‬ ‫س����وپای‌ عێراقی‌ كه‌ ن����اوی‌ "هێزه‌كانی‌ دژه‌‬ ‫تی����رۆر"ی‌ لێن����راوه‌ له‌گ����ه‌ڵ ‪ 500‬چه‌كداری‌‬ ‫پۆلیسی‌ ئه‌نبار هێرش����یان كرده‌ سه‌ر قه‌زای‌‬ ‫ره‌تبه‌ كه‌ كه‌وتووه‌ته‌ سه‌ر رێگای‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫عێراق‌و ئه‌رده‌ن‪ ،‬دوای‌ س����ێ‌ رۆژ ناوچه‌كه‌یان‬ ‫له‌داعش پاككرده‌وه‌و رێگا نێوده‌وڵه‌تییه‌كه‌ش‬ ‫كرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫فه‌وج����ه‌ نوێیه‌كه‌ی‌ پۆلیس����ی‌ ئه‌نبار رۆڵی‌‬ ‫كارگه‌ری����ان هه‌ب����وو له‌ش����ه‌ڕه‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫یه‌كه‌می����ن به‌ش����داری‌ راس����ته‌قینه‌یانه‌ دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ یانزه‌ مانگ له‌سه‌ر ده‌ستی‌ سه‌ربازانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا له‌سه‌ربازگه‌ی‌ حه‌بانییه‌ له‌باشووری‌‬ ‫رومادی‌ راهێنانی����ان پێكراو دواتر ئۆتۆمبێلی‌‬ ‫هامه‌رو چه‌كی‌ مامناوه‌ندیان پێدرا‪.‬‬ ‫له‌م كاته‌دا میلیشیاكانی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‬ ‫به‌بێ‌ ئ����اگاداری‌ حكومه‌تی‌ عێراق‌و ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ل����ه‌ده‌وری‌ فه‌لوجه‌ كۆده‌بوون����ه‌وه‌‪ ،‬ئامانجی‌‬

‫ئ����ه‌و هێزان����ه‌ كردن����ه‌وه‌ی‌ به‌ره‌یه‌ك����ی‌ تری‌‬ ‫ش����ه‌ڕ بوو له‌گه‌ڵ داعش ب����ۆ كۆتایی‌ هێنان‬ ‫ب����ه‌و ناكۆكییه‌ ناوخۆیی����ه‌ی‌ له‌به‌غدا به‌هۆی‌‬ ‫كێش����ه‌ی‌ سیاسییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كتردا هه‌یانه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ ناكۆكی‌ نێوان "س����ه‌رایا سه‌الم"ی‌‬ ‫سه‌ر به‌ره‌وتی‌ سه‌در له‌گه‌ڵ رێكخراوی‌ به‌درو‬ ‫"عه‌سائیب ئه‌هلل حه‌ق"‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌یه‌كی‌ به‌رپرس ك����ه‌ به‌مه‌رجی‌‬ ‫ناونه‌هێنانی‌ لێدوانی‌ بۆ "نیقاش"دا‪ ،‬ئاماژه‌ی‌‬ ‫ب����ه‌وه‌ كرد كه‌ فه‌رمانده‌ی‌ گش����تی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ری����كا له‌عێ����راق سه‌رس����وڕمانی‌ خۆی‌‬ ‫ده‌ربڕیوه‌ له‌كۆبوونه‌وه‌ی‌ حه‌ش����دی‌ ش����ه‌عبی‌‬ ‫له‌ده‌وری‌ فه‌لوجه‌ له‌م كاته‌دا‪.‬‬ ‫له‌ئێس����تادا ئازادكردن����ی‌ فه‌لوج����ه‌‬ ‫له‌چوارچێ����وه‌ی‌ پالنی‌ ئه‌مه‌ریكادا نییه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی‌ س����تیڤ وارن وته‌بێ����ژی‌ هێزه‌كانی‌‬ ‫هاوپه‌یمانێت����ی‌ نێوده‌وڵه‌ت����ی‌ له‌عێراق رۆژی‌‬ ‫‪14‬ی‌ مانگی‌ راب����ردوو رایگه‌یاند "ئازادكردنی‌‬ ‫فه‌لوجه‌ قورس����ه‌و باش����تر وایه‌ موسڵ ئازاد‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم گۆڕانكارییه‌ك����ی‌ كتوپ����ڕ روویداو‬ ‫حه‌یده‌ر عه‌بادی‌ س����ه‌ره‌ك وه‌زیران هێزه‌كانی‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكای‌ له‌عێراق ئاگاداركرده‌وه‌ كه‌ ده‌بێت‬ ‫به‌په‌له‌ پالن بۆ ئازادكردنی‌ فه‌لوجه‌ دابنێن‪.‬‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ی‌ "نیقاش" ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌ ئه‌مه‌ریكا رازی‌ بووه‌ به‌داواكه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقی‌ به‌و مه‌رجه‌ی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌ نه‌چنه‌‬ ‫ناوه‌ندی‌ فه‌لوجه‌وه‌و له‌ده‌وروبه‌ری‌ ش����اره‌كه‌‬ ‫بمێنن����ه‌وه‌ بۆ ه����اوكاری‌ س����وپا‪ ،‬عه‌بادی‌‌و‬ ‫سه‌ركرده‌كانی‌ حه‌شدیش به‌مه‌ رازی‌ بوون‪.‬‬ ‫به‌ره‌به‌یان����ی‌ رۆژی‌ ‪23‬ی‌ مان����گ حه‌یده‌ر‬ ‫عه‌بادی‌ به‌جل‌و به‌رگی‌ سه‌ربازییه‌وه‌ له‌یه‌كێك‬ ‫له‌س����ه‌ربازگه‌كانی‌ نزیك فه‌لوجه‌ ده‌ركه‌وت‪،‬‬ ‫له‌وێ‌ ده‌ستپێكردنی‌ هه‌ڵمه‌تی‌ ئازادكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫فه‌لوجه‌ی‌ راگه‌یاند‌و فه‌رمانده‌یه‌كی‌ بۆ شه‌ڕه‌كه‌‬ ‫دیاری‌ كرد كه‌ حه‌شد به‌الیانه‌وه‌ په‌سه‌ند نییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش (فه‌ریق عه‌بدولوه‌هاب ساعدی‌)یه‌ كه‌‬ ‫له‌مانگی‌ نیس����انی‌ ساڵی‌ رابردوو فه‌رمانده‌یی‌‬

‫سوپای‌ ده‌كرد له‌شه‌ڕه‌كه‌ی‌ تكریت‪.‬‬ ‫چه‌ن����د كاتژمێ����ری‌ یه‌ك����ه‌م‪ ،‬فرۆكه‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا هێرش����ێكی‌ چڕوپڕیان كرده‌ س����ه‌ر‬ ‫داعش‌و دواتر س����وپا به‌ئاراس����ته‌ی‌ فه‌لوجه‌‬ ‫پێش����ڕه‌وی‌ كرد‪ ،‬پۆلیس����یش له‌باك����وره‌وه‌‬ ‫هێرشیان برد‪ ،‬خه‌ریكبوو له‌سه‌ركه‌وتن نزیك‬ ‫ده‌بوونه‌وه‌ تا گۆڕانكارییه‌كی‌ له‌ناكاو روویدا‪.‬‬ ‫ده‌مه‌و ئێواره‌ چه‌كدارانی‌ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌‬ ‫پێش����ێلی‌ رێكه‌وتنه‌كه‌یان له‌گ����ه‌ڵ حكومه‌ت‬ ‫كردو به‌ره‌و ناو ش����اره‌كه‌ چوونه‌ پێش����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌س����ه‌ركرده‌كانی‌ حه‌شد له‌گرته‌یه‌كی‌‬ ‫ڤیدیۆیی����دا ده‌رك����ه‌وت ك����ه‌ چه‌كداره‌كان����ی‌‬ ‫به‌ده‌س����ته‌واژه‌ی‌ تایف����ی‌ دژی‌ دانیش����توانی‌‬ ‫فه‌لوج����ه‌ هانده‌دا‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ش به‌موش����ه‌ك‬ ‫هێرشی‌ هه‌ڕه‌مه‌كییان كرده‌ سه‌ر شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫ئاوس خه‌فاج����ی‌ فه‌رمانده‌ی‌ گروپی‌ "ئه‌بو‬ ‫فه‌زڵ عه‌باس" ئه‌و كه‌س����ه‌ بوو كه‌ قسه‌ی‌ بۆ‬ ‫چه‌كدارانی‌ حه‌ش����د ده‌كرد‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌ له‌پڕ‬ ‫له‌گه‌ڵ قاسم س����وله‌یمانی‌ فه‌رمانده‌ی‌ گاردی‌‬ ‫شۆڕش����ی‌ ئیس��ل�امی‌ ئێران����ی‌ له‌ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫فه‌لوج����ه‌ ده‌رك����ه‌وت‪ ،‬ئه‌م����ه‌ش ئه‌مه‌ریكای‬ ‫نیگه‌ران كرد‪.‬‬ ‫رۆژی‌ دواتر به‌هۆی‌ كش����انه‌وه‌ ‌ی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ده‌س����تێوه‌ردانی‌ ئێران‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌شه‌ڕه‌كه‌ كشایه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ هێرش به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫كاتی‌ راگیرا‪ ،‬به‌اڵم دیس����انه‌وه‌ دانوستانی‌ تر‬ ‫له‌نێوان حكومه‌تی‌ عێراق‌و هێزه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫روویداو عێراق به‌ڵێنی����دا كه‌ جارێكی‌ تر ئه‌و‬ ‫هه‌نگاوه‌ی‌ حه‌ش����د دووب����اره‌ نابێته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫فڕۆكه‌كانی‌ ئه‌مه‌ری����كا كه‌وتنه‌وه‌ كارو هادی‌‬ ‫عامری‌ فه‌رمانده‌ی‌ رێكخراوی‌ به‌در رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ گروپه‌ شیعه‌كان ناچنه‌ ناو فه‌لوجه‌وه‌‪.‬‬ ‫فه‌لوج����ه‌ یه‌كه‌مین ش����ار ب����وو كه‌ داعش‬ ‫له‌مانگ����ی‌ كانوونی‌ دووه‌می‌ ‪ 2004‬ده‌س����تی‌‬ ‫به‌س����ه‌ردا گرت‪ ،‬ش����ه‌ش مان����گ دوای‌ ئه‌وه‌‬ ‫توانی‌ موس����ڵ كۆنترۆڵ بكات‪ ،‬به‌هۆی‌ نزیكی‌‬ ‫فه‌لوج����ه‌و به‌غدا (‪60‬كم) داع����ش ده‌توانێت‬ ‫به‌ئاس����انی‌ ببێته‌ هه‌ڕه‌شه‌ بۆ سه‌ر پایته‌خت‪،‬‬

‫هێزه‌ ئه‌منییه‌كان‬ ‫توانیویانه‌ له‌ماوه‌ ‌ی‬ ‫دوو رۆژدا هێڵ ‌ی‬ ‫به‌رگری‌ داعش تێك‬ ‫بشكێنن‪ ،‬ك ‌ه چه‌ند‬ ‫مانگی‌ رابردوو ئه‌و‌ه‬ ‫زه‌حمه‌ت بو‬ ‫له‌م����اوه‌ی‌ (‪ )30‬مانگی‌ رابردووش����دا داعش‬ ‫له‌شاره‌كه‌ خۆی‌ به‌باشی‌ قایم كردووه‌‪.‬‬ ‫سی‌ هه‌زار س����ه‌ربازو پۆلیسی‌ ئیتیحادی‌‌و‬ ‫چه‌كدارانی‌ عه‌ش����یره‌ته‌كان به‌شداری‌ شه‌ڕی‌‬ ‫فه‌لوج���� ‌ه ده‌كه‌ن‪ ،‬وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی‌ فه‌ریق رائید‬ ‫جه‌وده‌ت فه‌رمان����ده‌ی‌ پۆلیس����ی‌ ئیتیحادی‌‬ ‫به‌"نیق����اش"ی‌ وت "هێ����زه‌ ئه‌منیی����ه‌كان‬ ‫توانیویانه‌ له‌ماوه‌ی‌ دوو رۆژدا هێڵی‌ به‌رگری‌‬ ‫داعش تێك بشكێنن‪ ،‬كه‌ چه‌ند مانگی‌ رابردوو‬ ‫ئه‌وه‌ زه‌حمه‌ت بوو"‪.‬‬ ‫هێ����زی‌ س����ه‌ره‌كی‌ داع����ش له‌ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫فه‌لوجه‌یه‌ نه‌ك له‌ناو شاره‌كه‌دا‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌وروبه‌ره‌ك����ه‌ی‌ ناوچه‌یه‌كی‌ كش����توكاڵییه‌و‬ ‫خۆ مه‌اڵس����دان تیایدا ئاسانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن‬

‫ئۆتۆمبێ����ل‌و تانكه‌كانی‌ س����وپا ناتوانن بچن ‌ه‬ ‫ناوی‌‪ ،‬هه‌ر له‌ده‌وروبه‌ری‌ ش����اره‌كه‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫دوو س����اڵی‌ رابردوودا داعش گورزی‌ گه‌وره‌ی‌‬ ‫له‌سوپا وه‌شاند‪.‬‬ ‫ب����ه‌ر له‌چه‌ن����د رۆژێك هێ����زه‌ ئه‌منییه‌كان‬ ‫توانی����ان هێڵ����ی‌ به‌رگ����ری‌ داع����ش له‌به‌ری‌‬ ‫خۆرهه‌اڵت له‌ناوچه‌كانی‌ كه‌رمه‌و س����ه‌بیحات‌و‬ ‫ئه‌ب����و عاید تێك بش����كێنن‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌به‌ری‌‬ ‫باكوره‌وه‌ له‌ناوچه‌كانی‌ حه‌راریات‌و شه‌هابی‌‌و‬ ‫سه‌جرو سه‌قاڵوییه‌‪" ،‬هێزه‌كانی‌ دژه‌ تیرۆر"یش‬ ‫توانیان له‌به‌ری‌ باش����ووره‌وه‌ بگه‌نه‌ ناوچه‌ی‌‬ ‫نعێمی����ه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كازم خه‌زره‌جی‌ عه‌قید‬ ‫له‌سوپای‌ عێراقی‌ رایگه‌یاند‪.‬‬ ‫خه‌زره‌ج����ی‌ به‌"نیقاش"ی‌ وت "ش����ه‌ڕه‌كه‌‬ ‫له‌سێ‌ قۆناغ پێكهاتووه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫شاره‌كه‌ كۆنترۆڵ ده‌كرێت‪ ،‬دواتر داعش له‌ناو‬ ‫ش����ار گه‌مارۆ ده‌درێت‪ ،‬ئینجا هێرش ده‌كرێته‌‬ ‫سه‌ر شاره‌كه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ بۆ ئه‌مه‌ هه‌ندێ‌ كاتمان‬ ‫بوێت‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئه‌گه‌ر فڕۆكه‌كان����ی‌ ئه‌مه‌ریكا‬ ‫له‌ئاس����مانه‌وه‌ هاوكاریمان بكه‌ن‪ ،‬سه‌ركه‌وتن‬ ‫نزیك ئه‌بێ‌"‪.‬‬ ‫رۆژی‌ ‪26‬ی‌ مانگی‌ رابردوو‪ ،‬واته‌ س����ێ‌ رۆژ‬ ‫دوای‌ ده‌ستپێكردنی‌ ش����ه‌ڕه‌كه‌‪ ،‬ستیڤ وارن‬ ‫وته‌بێژی‌ هاوپه‌یمان����ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ له‌عێراق‬ ‫له‌كۆنگره‌یه‌ك����ی‌ رۆژنامه‌نووس����ی‌ له‌ناوچه‌ی‌‬ ‫س����ه‌وز له‌به‌غدا وتی‌ "س����وپای‌ عێراقی‌ به‌م‬ ‫زوانه‌ ده‌چێته‌ ناو فه‌لوجه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم حه‌شدی‌‬ ‫شه‌عبی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ شاره‌كه‌ ده‌مێنێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ل����ه‌و كۆنگ����ره‌ رۆژنامه‌نووس����ییه‌دا ك����ه‌‬ ‫په‌یامنێری‌ "نیقاش" ئاماده‌ی‌ بوو‪ ،‬وتیش����ی‌‬ ‫"چ����وار هه‌زار چه‌كداری‌ س����وننه‌ به‌ش����داری‌‬ ‫شه‌ڕه‌كه‌ ئه‌كه‌ن‪ ،‬فرۆكه‌كانیشمان ‪ 30‬ئامانجی‌‬ ‫داعشیان له‌ناو فه‌لوجه‌و ده‌وروبه‌ری‌ پێكاوه‌‪،‬‬ ‫هێش����تا ‪ 50‬هه‌زار هاواڵتی‌ له‌ناو ش����اره‌كه‌دا‬ ‫ماون ده‌بێت گیانیان بپارێزین"‪.‬‬ ‫هه‌رچ����ی‌ بارودۆخ����ی‌ ن����او فه‌لوجه‌ی����ه‌‬ ‫نائاس����اییه‌و دانیش����توانه‌كه‌ی‌ له‌داع����ش‬ ‫ده‌ترسن‪ ،‬یه‌كێك له‌وانه‌ كه‌ له‌ناوچه‌ی‌ "حه‌ی‌‬

‫ش����وهه‌دا" له‌باش����ووری‌ فه‌لوجه‌ نیشته‌جێیه‌‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌كی‌ ته‌له‌فۆنیدا به‌"نیقاش"ی‌ وت‬ ‫"چه‌كداران����ی‌ داعش زۆر توڕه‌ دیارن‌و ناهێڵن‬ ‫كه‌س بچێته‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ش����اره‌كه‌‪ ،‬به‌ر له‌چه‌ند‬ ‫رۆژێ����ك خێزانێكی‌ ته‌واویان كوش����ت له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ هه‌وڵی‌ هه‌اڵتنیان دابوو"‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت "داعش له‌ناو فه‌لوجه‌ نمایشێكی‌‬ ‫سه‌ربازی‌ ئه‌نجامدا بۆ ئه‌وه‌ی‌ وا نیشانی‌ بدات‬ ‫كه‌ سوپا ناتوانن بچنه‌ ناو شاره‌كه‌‪ ،‬واته‌واتی‌‬ ‫ئه‌وه‌ش����یان باڵوكردووه‌ته‌وه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر سوپا‬ ‫بچێته‌ ناو ش����اره‌كه‌ خه‌ڵكه‌ك����ه‌ی‌ ده‌كوژێت‪،‬‬ ‫بۆی����ه‌ داوای‌ هاوكاریی����ان له‌دانیش����توانه‌كه‌‬ ‫كردووه‌و ئه‌وانیش ره‌تیان كردووه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌م����ه‌ یه‌كه‌مج����ار نییه‌ ش����ه‌ڕ له‌فه‌لوجه‌‬ ‫رووبه‌رووی‌ ش����ه‌ڕ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬دانیشتوانه‌كه‌ی‌‬ ‫باش ئه‌و دوو ش����ه‌ڕه‌یان بیره‌ كه‌ ساڵی‌ ‪2004‬‬ ‫روویدا‌و به‌هۆیه‌وه‌ ماڵ‌و حاڵیان تیاچوو كاتێك‬ ‫سوپای‌ ئه‌مه‌ریكا هێرشی‌ كرده‌ سه‌ر شاره‌كه‌‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ژماره‌یه‌ك چه‌كداری‌ تیابوو‪.‬‬ ‫له‌س����اڵی‌ ‪2014‬ه‌ش����ه‌وه‌ حكومه‌تی‌ عێراقی‌‬ ‫سێجار هێرشی‌ كردووه‌ته‌ سه‌ر فه‌لوجه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌رجه‌میان شكس����تیان هێناوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫پێده‌چێ����ت ئ����ه‌وه‌ی‌ ئه‌مجاره‌ جی����اواز بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ هێزه‌ سوننه‌و شیعه‌كان كۆكن له‌سه‌ر‬ ‫ئازادكردنه‌وه‌ی‌ شاره‌كه‌و ته‌نانه‌ت ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫ئێرانیش له‌سه‌ر ئه‌وه‌ سازاون‪.‬‬ ‫پرۆسه‌ س����ه‌ربازییه‌كه‌ی‌ ئه‌مجاره‌ له‌الیه‌ن‬ ‫هاواڵتیانه‌وه‌ پێش����وازی‌ گه‌رمی‌ لێكرا‪ ،‬تۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانیش پڕبوون له‌و پشتیوانییه‌و‬ ‫بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‌ میدیای‌ داعش هاشتاگی‌‬ ‫(‪#‬فه‌لوجه‌ ئازاد ده‌بێ‌)یان به‌كارده‌هێنا‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت عه‌لی‌ سیس����تانی‌ مه‌رجه‌عی‌ بااڵی‌‬ ‫شیعه‌ كه‌ چه‌ند هه‌فته‌یه‌كه‌ هه‌ڵوێستی‌ سیاسی‌‬ ‫ده‌رنه‌بڕی����وه‌‪ ،‬به‌ش����ێوازی‌ خۆی‌ پش����تیوانی‌‬ ‫ش����ه‌ڕه‌كه‌ی‌ فه‌لوجه‌ی‌ كردو له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا‬ ‫رایگه‌یاند "له‌سه‌ر هێزه‌ ئه‌منییه‌كان پێویسته‌‬ ‫دانیش����توانی‌ فه‌لوجه‌ بپارێزن‌و ده‌ستدرێژی‌‬ ‫نه‌كه‌نه‌ سه‌ریان"‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئابوری‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫ئه‌م الپه‌ره‌یه‌ به‌سپۆنسه‌ری کۆمپانیای پیت ئۆیڵ‌‬

‫له‌سه‌رده‌می حكومڕانی كوردید‌ا رۆژی ره‌شی كشتوكاڵ ده‌ستی پێكرد‬

‫"به‌ڕێژه‌ی‪ %51‬كشتوكاڵكردن كه‌می كردوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬وریا حسین‬ ‫دوای هه‌زاران ساڵ له‌ژیانی كشتوكاڵی‬ ‫كورد‪ ،‬ده‌سه‌اڵتدارو پاره‌داره‌كان له‌ژێر‬ ‫فشاری پاره‌دا زه‌ویه‌ كشتوكاڵیه‌كان‬ ‫له‌پێناو سه‌فای خۆیان ده‌گۆڕن بۆ باخ‌و‬ ‫ڤێالو ژیانی كشتوكاڵ ده‌پوكێننه‌وه‪،‬‬ ‫جوتیاره‌كانیش به‌ناچاری ملی شاره‌كان‬ ‫ده‌گرنه‌به‌ر‪ ،‬به‌پێی ئاماره‌كانی وه‌زاره‌تی‬ ‫كشتوكاڵیش بێت "سه‌ره‌ڕای كاره‌كانی‬ ‫ئه‌وان رۆژی ره‌شی كشتوكاڵ له‌ماوه‌ی‬ ‫حكومڕانی كوردی ده‌ستپێكردوه‌"‪.‬‬ ‫حس���ێن‌كاتێ���ك له‌گ���ه‌ڵ په‌یامنێ���ری‬ ‫ئاوێن���ه‌ قس���ه‌ی ده‌ك���رد له‌چاخانه‌یه‌كی‬ ‫شاری س���لێمانی به‌ده‌م جگه‌ره‌كێشانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ده‌گێڕایه‌وه‌ کە ئ���ه‌و جگه‌ره‌یەی‬ ‫ئێستا ده‌یكێش���ێت جاران له‌ناو كێڵگه‌ی‬ ‫خۆی له‌هه‌ورامان ده‌یكێش���ا به‌اڵم ئێستا‬ ‫ئه‌و له‌سلێمانی فه‌رمانبه‌ره‌و كێڵگه‌که‌شی‬ ‫باره‌كه‌ی گۆڕاوه‌و خانویه‌كی خۆشی له‌سه‌ر‬ ‫دروس���تكراوه هه‌فتانه‌ ‌خێزانێكی پاره‌دار‬ ‫تێیدا ده‌حه‌س���ێنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی "ئێس���تا‬ ‫ناتوانم له‌دوریش���ه‌وه‌ س���ه‌یری كێڵگه‌كه‌م‬ ‫بكه‌م‪ ،‬كه‌ جاران سه‌رچاوه‌ی ژیانم بو"‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن���ده‌ ئامارێكی فه‌رمی نیه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌گوێرەی زانیاریه‌كان شەش ملیۆن دۆنم‬ ‫زەوی‌ كشتوكاڵی‌ بەبەراو‌و دێم له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستان هه‌یه‌‪ ،‬له‌و ڕێژەیه‌ش ملیۆنێك‌و‬ ‫‪ 659‬ه���ەزار‌و ‪ 191‬دۆنمی���ان وەزارەت���ی‌‬ ‫ش���ارەوانی‌ وه‌ك���و زه‌وی نیش���ته‌جێبون‬ ‫مامه‌ڵه‌ی له‌گ���ه‌ڵ كردوەو‌ باری زه‌ویه‌كه‌ی‬ ‫گۆڕی���وه‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جگ���ه‌ له‌زه‌ویه‌كانی تر‬ ‫ك���ه‌ هاواڵتی���ان باره‌كه‌ی���ان گۆڕی���وه‌ بۆ‬ ‫نیشته‌جێبون‪.‬‬ ‫حس���ێن ته‌نانه‌ت له‌كۆتایی سااڵنی ‪90‬‬ ‫یش بیری له‌وه‌ نه‌ده‌كرده‌وه‌ كه‌ بگاته‌ ئه‌م‬ ‫دۆخه‌ی ئێس���تاو چاوه‌ڕوانی نیوموچه‌یه‌ك‬ ‫بێ���ت له‌حكومه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئێس���تا زۆر‬ ‫په‌ش���یمانه‌ كه‌ زه‌ویه‌كه‌ی فرۆش���توه‌ به‌و‬ ‫پ���اره‌داره‌ وه‌كو خۆش���ی ده‌ڵێت "خۆزگه‌‬ ‫جاران ده‌گه‌ڕایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی كش���توكاڵ ل���ه‌م كابینه‌دا‬ ‫لیژن���ه‌ی پێكهێنا بۆ ئه‌وه‌ی زیادەڕەوی بۆ‬ ‫‌سه‌ر زه‌وییه‌ كش���توكاڵیه‌كان بوه‌ستێنێت‬

‫ئەوانەی زیادەڕۆیی‬ ‫لەسەر زەوی‬ ‫کشتوکاڵی دەکەن‬ ‫پلەدار یان پایەدار‬ ‫یان دەسەاڵتدارن!‬

‫کێلگەیەکی کشتوکاڵی لەهەرێم‬ ‫چونكه‌ دیارده‌كه‌ گەیش���تبوه‌ ئاستێك کە‬ ‫كه‌رتی كش���توكاڵی وێرانكردبو‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫به‌پێی ئاماری فه‌رمی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ‬ ‫لەس���ااڵنی رابردودا‪ %٦٧‬خەڵکی ھەرێمی‬ ‫کوردس���تان خەریکی کشتوکاڵکردن بون‪،‬‬ ‫بەاڵم بەھۆی پشتگوێخس���تنی کش���توکاڵ‬ ‫لەالی���ەن حکومەتەوە ئەو رێژەیە دابەزیوە‬ ‫بۆ‪.%١٦‬‬ ‫دكت����ۆر خال����س ئه‌حم����ه‌د س����ه‌رۆكی‬ ‫دیوانی وه‌زاره‌تی كش����توكاڵی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم له‌باره‌ی زیاده‌ڕۆیی س����ه‌ر زه‌وییه‌‬ ‫كش����توكاڵیه‌كان ئاماژه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫تائێستا ئامارێكی فه‌رمی نیه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌وان زۆر كاریان له‌وباره‌یه‌وه‌ كردوه‌‬ ‫بۆئه‌وه‌ی ئه‌و كه‌س����انه‌ ده‌ستگیربكه‌ن کە‬ ‫زیاده‌ڕۆی����ی بۆ س����ه‌ر زه‌وی كش����توكاڵی‬

‫ئه‌نج����ام ده‌ده‌ن به‌وته‌ی ئه‌و بەرپرس����ە‪،‬‬ ‫پله‌دار یان پایه‌دار یان پاره‌دارن‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫"زه‌ویه‌ك����ی زۆری كش����توكاڵی زیاده‌ڕۆیی‬ ‫له‌س����ه‌ر كراوه‌‪ ،‬لیژنه‌ك����ه‌ی حكومه‌تیش‬ ‫به‌ه����ۆی بارودۆخی سیاس����یه‌وه‌ نه‌یتوانی‬ ‫س����ه‌ركه‌وتوبێت‪ ،‬بۆیه‌ ئێس����تا لیژنه‌یه‌ك‬ ‫له‌س����ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم����ه‌وه‌ لێكۆڵێنه‌وه‌‬ ‫له‌وباره‌ی����ه‌وه‌ ده‌كات ئه‌نجامێكی هه‌بوەو‌‬ ‫خه‌ڵك ده‌ستگیركراوه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات س���ه‌رۆكی دیوان���ی وه‌زاره‌تی‬ ‫كشتوكاڵ باسی كۆمه‌ڵێك به‌ربه‌ستی تری‬ ‫به‌رده‌م وه‌زاره‌ته‌ی ده‌كات‪ ،‬ئه‌ویش نه‌بونی‬ ‫بودجه‌ی پێویس���ت‌و كارا‌نه‌بون���ی پڕۆژه‌‬ ‫كش���توكاڵیه‌كانه‌‌‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌دركێنێت "ته‌نها‬ ‫كه‌متر‪ %1‬پ���ڕۆژه‌ی وه‌به‌رهێنه‌ران له‌بواری‬ ‫كشتوكاڵدابون‪ ،‬كه‌ ده‌بو زیاتر بێت"‪.‬‬ ‫ئه‌م قسانه‌ی به‌رپرس���ه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی‬

‫كش���توكاڵ هاوكات���ه‌ له‌گه‌ڵ قس���ه‌كانی‬ ‫وه‌زیری کشتوکاڵ عه‌بدولستار مه‌جید‪ ،‬ئەو‬ ‫ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ده‌كات له‌ماوه‌ی ‪ 2‬س���اڵی‬ ‫راب���ردودا هیچ بودجه‌یه‌ك ب���ۆ وه‌زاره‌تی‬ ‫كش���توكاڵ دابین نه‌كراوه‌ كه‌ بودجه‌كه‌ی‬ ‫له‌چاو بودجه‌ی ش���تی هه‌رێمی‪ %٢‬كه‌متره‌‬ ‫به‌وته‌ی وه‌زاره‌تی كش���توكاڵ ده‌بو كه‌متر‬ ‫‪ %10‬نه‌بوایه‌‪.‬‬ ‫زیاد حسێن بریارده‌ری لیژنه‌ی‌ كشتوكاڵ‌و‬ ‫ئاودێری‌ په‌رله‌مانی كوردس���تان هۆكاری‬ ‫نه‌بون���ی بودجه‌ بۆ وه‌زاره‌تی كش���توكاڵ‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ ك���ه‌ دۆخی دارایی‬ ‫حكومه‌ت خراپه‌و وه‌زاره‌تی كش���توكاڵیش‬ ‫ناتوانێت پاره‌ ب���ۆ جوتیاران خه‌رجبكات‪،‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێت "زه‌مبی وه‌زاره‌ت نیه‌ كه‌ پاره‌‬ ‫نیه‌"‪.‬‬

‫بڕیارده‌ری لیژنه‌ی‌ كش���توكاڵ‌و ئاودێری‌‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان زانیاری ئه‌وه‌ی الی ‌ه‬ ‫كه‌ به‌مزوانه‌ ‪ 86‬كه‌س به‌هۆی زیاده‌ڕۆیی‬ ‫بۆ سه‌ر زه‌وی كش���توكاڵی ده‌ستگیركران‬ ‫ئه‌و زانی���اری ئه‌وه‌ش ب���ۆ ئاوێنه‌ ده‌دات‬ ‫"زیاده‌ڕۆیی بۆ س���ه‌ر زه‌وی كش���توكاڵی‬ ‫وه‌ستاوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌مو ئه‌م كارانه‌ی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ‬ ‫كه‌ ب���اس ده‌كرێن‪ ،‬هێش���تاش نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫خه‌مه‌كان���ی جوتی���اران كه‌مبكاته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫مام فارس له‌نمونه‌یانه‌و‌ئێس���تا له‌گوندی‬ ‫مورتك���ه‌ی س���ه‌ر به‌ناحیه‌ی قوش���ته‌په‌‬ ‫له‌كێڵگه‌ك���ه‌ی خ���ۆی كارده‌كات‪ ‌،‬به‌ڕای‬ ‫ئه‌و "ل���ه‌دوای حكومڕانی كوردییه‌وه‌ رۆژی‬ ‫ره‌شی كشتوكاڵ ده‌ستی پێكرد‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و بڕوای وایه‌ س���ه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت‬

‫بێباك���ن له‌دۆخ���ی كش���توكاڵ ئ���ه‌وه‌ش‬ ‫ئێس���تا نیگه‌رانی الی جوتیارانی هه‌رێمی‬ ‫كوردس���تان دروس���تكردوه‌ بۆیه‌ ئه‌و كه‌‬ ‫ئێستا س���ه‌رۆكایه‌تی رێكخراوێكی تایبه‌ت‬ ‫به‌جوتیارانیش به‌ناوی جوتیارانی سه‌رده‌م‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ده‌ڵێ���ت "ناڕه‌زاییه‌ك���ی زۆر هه‌یه‌‬ ‫له‌ناو جوتیاران ك���ه‌ به‌رهه‌مه‌كانیان پاره‌‬ ‫ناكه‌ن"‪.‬‬ ‫مام فارس‌و حس���ێنیش ك���ه‌ له‌ڕابردو و‬ ‫ئێستای سه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتداری كوردیدا‬ ‫توش���ی گرفتی گ���ه‌وره‌ هات���ون له‌كاری‬ ‫كشتوكاڵیدا‪ ،‬گه‌یشتونه‌ته‌ ئه‌و بڕوایه‌ی كه‌‬ ‫پێویس���ته‌ ئیتر ئه‌م دۆخه‌ بوه‌ستێنرێت‌و‬ ‫بایه‌خ به‌كه‌رتی كش���توكاڵ بدرێت‪ ،‬وه‌كو‬ ‫م���ام فارس���یش وتی "ئه‌م دۆخ���ه‌ خراپه‬ ‫به‌رهه‌می‌ دابڕاندنی كوردبو له‌كشتوكاڵ"‪.‬‬

‫"گومانده‌كرێت ریفۆرمه‌كه‌ی حكومه‌ت‪ ،‬هه‌رێم توشی شۆكێكی ئابوری گه‌ور‌ه بكات"‬ ‫ئا‪ :‬ئەحمەد ڕەسوڵ‬ ‫له‌كاتێكدا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫زۆرترین ره‌خنه‌ی له‌سه‌ره‌ له‌باره‌ی‬ ‫ناڕونی له‌داهات‌و خه‌رجیه‌كانی‪ ،‬پڕۆژه‌ی‬ ‫ریفۆرمی ئابوری راده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬به‌ڕای‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستانیش "ئه‌م پڕۆژه‌ی ‌ه به‌مردویی‬ ‫له‌دایكبوه‌‌و سه‌رناگرێت"‪.‬‬ ‫دکتۆر عیزەت سابیر سەرۆکی لیژنەی‬ ‫ئابوری لەپەرلەمانی کوردس���تان باسی‬ ‫ناوه‌ڕۆك���ی پ���ڕۆژه‌ی ریفۆرم���ی ئابوری‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بۆ ئاوێن ‌ه‬ ‫ده‌كات كه‌ وەزیری دارایی پێشوی لوبنان‬ ‫راس���پیردراوه‌ بۆ ماوەی دو ساڵ پڕۆژه‌ی‬ ‫ریفۆرمی ئابوری لەهەرێمی کوردس���تان‬ ‫ئامادەبكات‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌هاوبەشی لەگەڵ‬ ‫بانک���ی نێوده‌وڵه‌تی‪ ،‬ئه‌و ده‌ڵێت "به‌پێی‬ ‫پڕۆژه‌كه‌ ریف���ۆرم قۆناغ بەقۆناغ ده‌ڕوات‬ ‫س���ەرەتا له‌به‌ئەلیکترۆنیکردنی موچەو‌ه‬ ‫دەس���تپێدەکات‪ ،‬دواتر خاڵه‌ سنوریه‌كان‬ ‫بەسیس���تمێکی ئەلیکترۆن���ی بەیەکەوە‬ ‫دەبەسترێنەوه"‪.‬‬ ‫لەڕۆژی‪٣٠‬ئایاری‪٢٠١٦‬لەمەراس���یمێکدا‬ ‫بەئامادەبون���ی بەرپرس���انی هەرێم���ی‬ ‫کوردس���تان‌و نوێنەری واڵتان���ی ئەندام‬ ‫لەکۆمەڵەی حه‌وت واڵته‌ پیشه‌سازیه‌كه‌ی‬ ‫جیهان ‪ G7‬واژۆکردنی ڕێکەوتننامەی‬ ‫نێوان حکومەتی هەرێ���م‌و گروپی بانکی‬ ‫نێودەوڵەتی بۆ "نەخش���ەڕێگای ریفۆرمی‬ ‫ئاب���وری لەکوردس���تان" لەهەولێ���ری‬ ‫پایتەخت راگەیەنرا‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش هاوكاتبو‬ ‫له‌گه‌ڵ راگه‌یه‌نراوێكی ئه‌و واڵتانه‌و یه‌كێتی‬ ‫ئه‌وروپا بۆ هه‌رێم ك ‌ه هه‌ردوكیان جه‌ختیان‬

‫ریفۆرمی ئابوری‬ ‫پێویستی بەیاسایە‬ ‫لەپەرلەمانی کوردستان‬ ‫بۆیە ئه‌و پڕۆژه‌ی ‌ه‬ ‫سەرناگرێت‬ ‫له‌وه‌كرده‌و‌ه به‌مه‌رجی چاكسازی قه‌رزی بەئەنجامدانی چاكس���ازی گەورە لەباری‬ ‫پەیك���ەری كارگێڕی‌و هاوس���ەنگكردنی‬ ‫ده‌ره‌كی به‌هه‌رێمی كوردستان ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫كەرتی گشتی‌و رێكخستنەوەی خەرجی‌و‬ ‫عی���زه‌ت س���ابیر ك���ه هاوكات���ی داهات‌و فەراهەمكردنی چەندین سەرچاوە‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تیكردنی لیژن���ه‌ی دارای���ی بۆ بەدەس���تهێنانی داه���ات‌و گرنگیدانی‬ ‫په‌رله‌مان خاوه‌ن���ی بڕوانامه‌ی دكتۆرای ‌ه زیات���ر بەكەرتی تایب���ەت‌و پتەوتركردنی‬ ‫له‌زانس���تی ئابوری رای خۆی به‌ڕاشكاوی كەرت���ی بانك���ی‌و پێشخس���تنی بواری‬ ‫ب���ۆ ئاوێن ‌ه خس���ته‌ڕو وت���ی "پڕۆژەی تەكنەلۆژی���ای زانی���اری ده‌دات‪ ،‬ئەم���ە‬ ‫ریفۆرمی ئابوری پێویس���تی بەیاس���ایە جگ���ە لەگرنگیدان���ی زیات���ر بەكەرت���ی‬ ‫لەپەرلەمان���ی کوردس���تان‪ ،‬بۆی���ە ئه‌و كشتوكاڵ‌و گەشتوگوزارو خزمەتگوزاریە‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ س���ەرناگرێت چونکە ناتوانرێت س���ەرەكیەكان‌و س���ەقامگیرتركردنی‬ ‫یاس���ای بۆ دەربکرێت به‌هۆی په‌كخراوی سیس���تەمی خانەنش���ینی‌و دڵنیای���ی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هاوكات دکت���ۆر محەمم���ەد رەئوف‪،‬‬ ‫به‌گوێرەی راگەیەن���راوی حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردس���تان لەنەخشەرێگاكەدا پڕۆفیس���ۆری بواری ئابوری له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫هاتوە‪ ،‬بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتانەی ئ���ه‌وه‌ی به‌ئاوێن���ه‌ وت "ئ���ەوەی‬ ‫هەرێمی كوردستان تیایدا دەژی‪ ،‬حكومەتی لەگەندەڵی���ەکان‌و کێش���ەو گیروگرفت���ە‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان پابەندبونی خۆی دارای���ی‌و ئابوریەکانی هەرێ���م تێدەگات‬

‫خۆمانی���ن ن���ەک راوێژکاران���ی بیانی‌و حكومه‌ت بخات ‌ه ناو گۆمێكی قوڵتر‪.‬‬ ‫ئەحمەد رەزا‪ ،‬وەک���و چاودێری بواری‬ ‫بانک���ی جیهانی‪ ،‬بانکی جیهانی‌و ناوەندو‬ ‫دەزگا ئابوری���ە گەورەکانی جیهان بۆیان ریفۆرمی ئابوری دوای به‌دواداچونێكی ورد‬ ‫گرنگ نیە لەپ���ڕۆژەی ریفۆرمی ئابوریدا له‌وباره‌یه‌وه‌ جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫خەڵک‌و چینی هەژاران زەرەرمەند دەبن حکومەتی هەرێمی کوردستان رەزامەندی‬ ‫یان ن���ا‪ ،‬بەڵکو ئەوەی گرنگ���ە ئەوەیە دەربڕیوە بۆ تەواوی مەرج‌و رێنماییەکانی‬ ‫خزمەتگوزاریە گشتیەکان بخرێنە بواری بانک���ی جیهان���ی‪ ،‬ده‌ڵێ���ت "ریفۆرم���ی‬ ‫کەرت���ی تایبەتەوەو کەمترین بەش���داری ئاب���وری‌و زیادکردنی داه���ات بەڕاگرتنی‬ ‫حکومەت���ی تێدابێ���ت"‪ .‬هەروەه���ا ئەو هاوکاری‌و موچەی چاودێری کۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫پسپۆڕەی بواری ئابوری وتیشی "گومانم بەکەرت���ی تایبەتکردن���ی خزمەتگوزاریە‬ ‫هەیە پڕۆژەی ریفۆرم���ی ئابوری توانای گش���تیەکانی وەکو تەندروستی‌و کارەبا‬ ‫جێبەجێکردن���ی هەبێ���ت چونکە ریفۆرم ئەنجام دەدرێت"‪.‬‬ ‫هەروەها ئەوەشی راگەیاند "ناوەڕۆکی‬ ‫بەکەس���انێک ناکرێت خۆیان پێویستیان‬ ‫پڕۆژەک���ە زۆر ناڕون���ەو هیچ بەئاش���کرا‬ ‫بەڕیفۆرمە"‪.‬‬ ‫گومان هه‌یه‌ ل���ه‌وه‌ی ریفۆرمی ئابوری لەب���ارەی خاڵ���ەکان‌و مەرجەکان���ەوە‬ ‫باری الس���ه‌نگی حكومه‌ت خراپتر بكات رانەگەیەنراوە"‪.‬‬ ‫ئه‌و چاودێره‌ی بواری ریفۆرم گومانیشی‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر جێبه‌جێبكرێ���ت‪ ،‬بۆی���ه‌ گومان‬ ‫له‌وه‌ده‌كرێت ئه‌م پڕۆژه‌ی ‌ه ته‌ڵه‌یه‌ك بێت‌و له‌پڕۆس���ه‌كه‌ هه‌ی���ه‌و ته‌نان���ه‌ت وای‬

‫بۆده‌چێت ئه‌م كار‌ه شۆكێكی ئابوری بۆ‬ ‫هه‌رێمی كوردس���تان دورستبكات‌و بواری‬ ‫ده‌س���توه‌ردانی ئابوری ده‌ره‌كی له‌هه‌رێم‬ ‫زیاتربكات‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌ڵێت "زۆرجار له‌م‬ ‫ڕێگه‌یه‌وه‌ واڵتان ده‌س���تده‌گرن به‌س���ه‌ر‬ ‫ئاب���وری ناوچ���ه‌ ت���از‌ه گه‌شه‌س���ه‌ندو‌ه‬ ‫ئابورییه‌كان‪ ،‬به‌رهه‌مه‌كانیان به‌نرخێكی‬ ‫كه‌م ده‌چننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫‌هه‌رێمی كوردس���تان وه‌كو پس���پۆڕان‬ ‫جه‌ختیان لێكرده‌و‌ه له‌به‌رده‌م رێگایه‌كی‬ ‫بێنه‌گه‌ڕانه‌وه‌دای���ه‌‪ ،‬یان ده‌بێت ریفۆرمی‬ ‫ئابوری راسته‌قین ‌ه ئه‌نجامبدات یان زیاتر‬ ‫نوقم���ی قه‌یرانه‌كان ده‌بێ���ت‪ ،‬هه‌روه‌كو‬ ‫پڕۆفیس���ۆری ئابوری محمه‌د ره‌ئوفیش‬ ‫جه‌ختی لێكرده‌وه‌ "ریفۆرمی راس���ته‌قین ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تا له‌وكه‌س���انه‌و‌ه ده‌سپێده‌كات ك ‌ه‬ ‫باسی ریفۆرم ده‌كه‌ن"‪.‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫كورد سه‌باره‌ت به‌راپرسییه‌که‌ی بەریتانیا ناکۆکن‬

‫‪9‬‬

‫ئا‪ :‬كاوە رەش بەریتانیا‬ ‫نزیكەی دو حەوتویەك لەبەردەمە بۆ‬ ‫ئەنجامدانی راپرسی (‪)referendum‬‬ ‫لەشانشینی یەكگرتوی بەریتانیا‪.‬‬ ‫بەو پێودانگەی بەریتانیا واڵتێكی‬ ‫دیموكراسی پارلەمانییە‪ ،‬زۆرینەی‬ ‫بڕیارە گرینگ‌و چارەنوسسازەكان‬ ‫لەدەست گەلدایە‪ .‬بۆیە سااڵنە جگە‬ ‫لەهەڵبژاردنە گشتیەكان‪ ،‬چەندین‬ ‫جۆری دیكەی هەڵبژاردن‪ ،‬یاخود‬ ‫راپرسی تێیدا ئەنجام دەدرێ‪.‬‬ ‫هەرلەبنیادنانی باخچەیەكی بچوكەوە‬ ‫بۆ پڕۆژەیەكی مەزن‪ ،‬راو سەرنج‌و‬ ‫بڕیاری هاواڵتیان‪ ،‬جیگای بایەخپێدانی‬ ‫لەپێشینەیە‪ ،‬بۆ دەسەاڵتدارانی واڵت‪.‬‬ ‫پارت����ی پارێزگاران����ی بەریتانی����ا‪،‬‬ ‫بەسەرۆكایەتی دەیڤید كامیرۆن‪ ،‬لەكاتی‬ ‫بانگەش����ەی هەڵبژاردن����ی‪ ٢٠١٥‬بەڵێنی‬ ‫ڕاپرس����ی لەس����ەر مانەوە یان دەرچون‬ ‫لەیەكییەت����ی ئەوروپ����ای بەهاواڵتیانی‬ ‫بەریتانی����ا دا‪ ،‬ئەگەر بێ����ت‌و حزبەكەی‬ ‫ب����راوەی هەڵبژاردنی گش����ی پارلەمانی‬ ‫بەریتانیا بێت‪.‬‬ ‫لەئێس����تادا پارتەكان����ی بەریتانی����ا‬ ‫لەنێ����و ئەن����دام پارلەم����ان‌و ئەندامانی‬ ‫خوارەوەیاندا‪ ،‬بەتایبەت پارتی پارێزگاران‬ ‫لەن����او پارلەمانی بەریتانیا‪ ،‬دابەش بون‬ ‫بەس����ەر دو بەرەدا‪ ،‬بەرەیەكیان لەگەڵ‬ ‫مانەوەن‌و بەرەكەی دیكەش لەگەڵ هاتنە‬ ‫دەرەوەن‪ .‬ئەودابەش����بونەی ئەندامانی‬ ‫پارت����ە بەریتانیی����ەكان لەناوخۆدا‪ ،‬بە‬ ‫بەش����ێك لەو دیموكراسییە جەوهەریەی‬ ‫بەریتانیا پێناسە دەكرێ كە مێژویەكی‬ ‫درێژی هەیە‪.‬‬ ‫بەشی زۆری ئەرگیومێنتەكانی هەردو‬ ‫بەرەك����ەش‪ ،‬زۆرتر لەس����ەر كێش����ەی‬ ‫كۆچباران����ی ئەوروپی‌و ب����اری ئابوری‬ ‫بەریتانیایە‪.‬‬

‫‪ " Referendum‬راپرسی چیە؟"‬ ‫راپرسی بەش����ێوەیەكی س����ەرەتایی‬ ‫دەنگ یاخود ب����ژاردەی هەمو ئەوانەیە‪،‬‬

‫له‌نده‌ن‬ ‫كە ماف����ی دەنگدانیان هەی����ە بۆ وەاڵم‬ ‫دانەوەی پرسیاری راپرسییەك بە بەڵێ‬ ‫یان نەخێر‪ ،‬دەرئەنجامی الیەنی براوەش‬ ‫بۆئەو الیەیە‪ ،‬ك����ە نیوەی زیاتری كۆی‬ ‫دەنگەكاكان كۆ بكاتەوە‪.‬‬ ‫كەی ئەنجام دەدرێ؟‬ ‫ڕۆژی پێن����ج ش����ەممە ‪ ٢٣‬حوزەیران‬ ‫راپرسی گشتی لەشانیشینی یەكگرتوی‬ ‫بەریتانیا ئەنجام دەدرێ‪ .‬پرسیاری ئەوە‬ ‫لەدەنگدەران دەكرێت‪،‬‬ ‫پێویس����تە شانیش����ینی یەكگرت����وی‬ ‫بەریتانی����ا‪ ،‬وەك ئەندامێك لەیەكییەتی‬ ‫ئەورپادا بمێنێتەوە‪ ،‬یان بێتە دەرەوە؟‬

‫"یەكییەتی ئەوروپا"‬ ‫لەئێس����تادا واڵتان����ی ئەن����دام ل����ەو‬ ‫یەكییەتیە‪ ،‬لەبیس����ت‌و هەش����ت ئەندام‬ ‫پێكهات����وە‪ .‬بنەمای ئ����ەو یەكییەتیەش‬ ‫لەس����ەربناغەی سیاس����ی‌و ئاب����وری‬ ‫بنیادن����راوە‪ .‬بیرۆك����ەو دروس����تبونی‬ ‫یەكییەت����ی ئەوروپ����ا دەگەڕێت����ەوە‬ ‫بۆس����ەرەتای كۆتایی هاتن����ی جەنگی‬ ‫جیهانی دوەم‪ .‬لەجیاتی جەنگ‌و كوشتار‬ ‫هەوڵیان����دا پەیوەندیەكانی����ان لەڕێگای‬ ‫بازرگان����ی‌و ه����اوكاری یەك����دی لەڕوی‬

‫سیاسی‌و دیبلۆماسیەوە دابڕێژن‪.‬‬ ‫لەگەڵ فراوانبونی یەكییەتی ئەوروپا‬ ‫بەتایب����ەت هاتن����ە ن����اوەوەی چەن����د‬ ‫واڵتێك����ی نوێ‪ ،‬كە ل����ەڕوی ئابورییەوە‬ ‫الوازو تۆكم����ە نین‪ ،‬بۆت����ە هۆكارێك بۆ‬ ‫كۆچكردنی هاواڵتیانی ئەو واڵتە تازانە‬ ‫بۆ نێو واڵتانی خاوەن كار‪ .‬یەكێك لەو‬ ‫واڵتانە بەریتانیای مەزنە كە قورس����ایی‬ ‫زۆری كۆچب����ەران‌و خەرج����ی زۆری بۆ‬ ‫یەكییەتیەكە‪ ،‬وایكردوە بیر لەڕیفراندۆم‬ ‫بكەنەوە بەتایبەت حزبی دەسەاڵتدار‪.‬‬

‫"كوردە بەریتانییەكان"‬ ‫بەه����ۆی بونی نزیكەی دوس����ەدهەزار‬ ‫كوردلەهەرچوارپارچ����ەی كوردس����تانە‬ ‫لەشانیش����ینی یەكگرت����وی بەریتانیا‪،‬‬ ‫چانس����ی ئەوەی����ان پێ����دەدا دەنگ و‬ ‫بەشداریان هەبێ‪ ،‬لەهەڵبژاردن و بریارە‬ ‫چارەنوس سازەكانی ئەو واڵتە‪.‬‬ ‫هەم����و ئەوكوردانەی ماف����ی مانەوە‬ ‫یاخ����ود خ����اوەن ڕەگەزنام����ەی ئ����ەو‬ ‫واڵت����ەن و تەمەنی یاس����ای دەنگ دان‬ ‫دەیان گرێت����ەوە‪ ،‬دەتوانن لەدوا بڕیاڕی‬ ‫چارەنوس س����ازی ڕیفران����دۆم دەنگی‬ ‫خۆیان بدەن‬

‫"كورد بەبەڵێ دەنگ دەدات"‬ ‫دواندنی چەند كوردێك كە سااڵنێكی زۆرە‬ ‫لێرە دەژین‌و چەند جارێكیش دەنگیان داوە‬ ‫لەهەڵبژاردنە گشتی‌و لۆكاڵییەكان‪ ،‬زۆریان‬ ‫خۆیان بۆ وەاڵمی بەڵێ ئامادە كردوە‪.‬‬ ‫س���ابیر هەم���زە كوردێكی دانیش���توی‬ ‫ش���اری كۆڕن وێڵ‪ ،‬زیاد لەدوازدە س���اڵە‬ ‫لەبەریتانیایە‪ ،‬ئەو لەگەڵ هاتنە دەرەوەی‬ ‫بەریتانیە لەیەكییەتی ئەوروپا‪ .‬ئەو دەڵێ‬ ‫"ه���ەزاران ئەوروپی رویان لێ���رە كردوە‪،‬‬ ‫بەكرێیەكی كەمت���ر كاردەكەن‌و كاریگەری‬ ‫كردۆت���ە س���ەر كەمبون���ەوەی ئی���ش بۆ‬ ‫ئینگلیزو بۆ كوردەكانیش"‪.‬‬ ‫سابیر پێی وایە‪ ،‬زۆرێك لەو ئەوروپیانەی‬ ‫واڵتەكانیان ل���ەڕوی ئابورییەوە بەهێز نین‬ ‫خۆیان‌و من���داڵ‌و خێزانەكانی���ان هێناون‬ ‫تا لەسەر سۆش���یالی ئێرە بژین‪ ،‬ئەوەش‬ ‫لەباجی خەڵكی ئیشكەر دەردەچێ بۆ ئەو‬ ‫خێزانانە كە خەڵكی بەریتانیا نین‪.‬‬ ‫ئەو دەڵ���ێ "بەدەرچونی بەریتانیا‪ ،‬چی‬ ‫دیكە ناتوانن وا بەئاس���انی‌و بێ فیزا بێن‌و‬ ‫ئیش‌و دەس���تی كار بۆخۆیان قۆرغ بكەن‪،‬‬ ‫بۆیە من وەك كوردێكی بەریتانی بە بەڵێ‬ ‫دەنگ دەدەم بۆ هاتنە دەرەوە"‪.‬‬ ‫كوردێك���ی دیك���ە بەن���اوی س���ەنگەر‬

‫ئەحمەد كە وەك خۆی دەڵێ پازدە ساڵە‬ ‫لەبەریتانیایە‪ ،‬ئەو دەڵێ "بەرلەهاتی ئەوان‬ ‫ئەگەر وه‌اڵم‌و مۆڵه‌تی مانه‌وه‌ش���ت نەبوایە‬ ‫بەئاسانی ئیشت دەس���ت دەكەوت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێس���تا تا ئەوان هەبن كەمتر ئیش دەدەن‬ ‫بەخەڵکی سەرڕەش"‪.‬‬ ‫وەك س���ابیر دەڵێ "ئەوان قورس���ترو‬ ‫کاتژمێ���ری زیاتر ئیش دەك���ەن‪ ،‬چونكە‬ ‫پارەكە بۆ واڵتی ئەوان زۆر دەكات"‪.‬‬ ‫س���ەنگەر ئەحم���ەد دەڵێ "هی���وادارم‬ ‫هەرچی ك���وردە دەنگ بۆ هاتنە دەرەوەی‬ ‫بەریتانی���ا بدات لەئەوروپ���ا‪ ،‬چونكە ئێمە‬ ‫قەدرمان زیاتر دەبێ"‪.‬‬ ‫ڕێبوار سەلیم لەش���اری لەندەن‪ ،‬دەڵێ‬ ‫"من‌و زۆربەی برادەرە كوردو ئینگلیزەكانم‪،‬‬ ‫بڕیارمانداوە لەڕۆژی ڕاپرسی دەنگ بۆهاتنە‬ ‫دەرەوە بدەین"‪.‬‬ ‫ده‌ش���ڵێت "من نزیكەی نۆ ساڵە هاتومە‬ ‫بەریتانی���ا‪ ،‬رۆژ ب���ەڕۆژ زیات���ر ئیش كەم‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬چونكە خەڵكی زیاتری ئەوروپا‬ ‫رو لێرە دەكەن بۆ ئیش‌و بۆ ژیان"‪.‬‬ ‫بەوتەی ڕێبوار‪ ،‬برادەرە هیندو پاكستانی‌و‬ ‫ئینگلیزەكانیش���ی‪ ،‬هەس���تیان بەمەترسی‬ ‫كەمبونەوەی ئیش كردوە بەهۆی زۆربونی‬ ‫لێش���اوی كۆچبەری ئەورپی بۆ بەریتانیا‪،‬‬

‫هەرچۆنێك بێت پێم‬ ‫باشترە به‌ریتانیا‬ ‫له‌یه‌کێتی ئه‌وروپادا‬ ‫بمێنێتەوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫جیاببێتەوە كاریگەری‬ ‫خراپی دەبێت لەسەر‬ ‫هەلی كار‬ ‫بۆی���ە دەڵێ "بەڵنیایی���ەوە دەنگ بۆچونە‬ ‫دەرەوە دەدەین"‪.‬‬ ‫لەش���اری نیوكاس���ڵی بەریتانی���اوە‪،‬‬ ‫مامۆس���تا خالی���د ق���ادر كە س���ااڵنێكی‬ ‫زۆری تەمەن���ی لەبەریتانیا بەس���ەربردوە‪،‬‬ ‫لێكدانەوەیەكی دیكەی لەس���ەر راپرس���ی‬ ‫بەریتانیا هەیە‪ .‬دەڵ���ێ "هەرچۆنێك بێت‬ ‫پێم باشترە بمێنێتەوە‪ ،‬ئەگەر جیاببێتەوە‬ ‫كاریگ���ەری خراپی دەبێت لەس���ەر هەلی‬ ‫كارو بێبەش بونی واڵت لەبازاڕی هاوبەشی‬ ‫ئەوروپ���ا‪ ،‬بەاڵم باش���ترە بەدەس���ەاڵتی‬ ‫زیات���رەوە بمێنێت���ەوە‪ ،‬بەتایب���ەت ب���ۆ‬ ‫مەسەلەی پەنابەرانی رۆژهەاڵتی ئەوروپاو‬ ‫مەسەلەی یارمەتییەكانی‌و باج‌و خانوبەرەو‬ ‫تەندروستی‪ ،‬چونكە خەڵكانێكی زۆر‪ ،‬لەو‬ ‫واڵتە ئەوروپیانەوە تەنها بۆ خۆشگوزەرانی‌و‬ ‫ژیانێكی باش���تر رویان لەبەریتانیا كردوە‪،‬‬ ‫ئەم ڕێژە زۆرەش فشارێكی جددی لەسەر‬ ‫كۆمەڵێ سێكتەر دروستكردوە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫كەرتی تەندروستی‌و خانوبەرە"‪.‬‬ ‫دەش���ڵێت "بۆ مەس���ەلەی ئاس���ایش‌و‬ ‫س���ەالمتیش‪ ،‬مانەوەی باش���ترە‪ ،‬دەبێتە‬ ‫هۆكارێك���ی باش بۆ گۆڕین���ەوەی زانیاری‬ ‫مخابراتی لەگەڵ باقی واڵتە ئەوروپییەكانی‬ ‫دیكە"‪.‬‬

‫ئەو ‪ 28‬خاڵەی دۆناڵد ترامپ بە"سەرشێت" دەردەخات‬ ‫ئا‪ :‬هاوار بازیان‬ ‫ئاماژەكان دەڵێن سەرۆكێكی تەواو جیاواز‬ ‫لەپارتی كۆمارییەكان بۆ ئەمریكا بەڕێوەیە‬ ‫كە روی قسەو سیاسەتەكانی زیاتر‬ ‫لەموسڵمانان‌و پاراستنی ئەمریكییەكانە‬ ‫بەهەمو نرخێك! ئەو دەنگە نوێیە كە‬ ‫هەمو دنیای بەخۆوە خەریك كردوە بۆچی‬ ‫جیاوازە! الیەنگران یان نەیارانی بۆچی‬ ‫پێیان شازەو هەندێكیش وەك "سەرشێت"‬ ‫ناوی دەبەن! دۆناڵد چی دەوێ‌و چی دەڵێ؟‬ ‫‪ .1‬س���ەدام حسێن‌و قەزافی بەردەوام بوان‬ ‫باش���تر بو! ترامپ پێیوایە بارودۆخی عێراق‌و‬ ‫لیبی���ا پ���اش لەناوچونی ه���ەردو دیكتاتۆر‬ ‫س���ەدام‌و قەزافی زۆر خراپت���ر بوە‪ .‬هەروەها‬ ‫نایش���ارێتەوە‪ :‬هەرچەندە س���ەدام "پیاوێكی‬ ‫ترس���ناك بو"‪ ،‬بەاڵم ش���ەڕێكی باشی لەدژی‬ ‫تیرۆری���زم دەكرد‪ ،‬بۆیە لەناوبردنی س���ەدام‬ ‫زیانی زیاتر بو نەوەك سود!‬ ‫‪ .2‬چ���اوم لەس���ەر مزگەوت‌و موس���ڵمان‬ ‫هەڵناگ���رم! دۆناڵد راش���كاوانە رایگەیاندوە‬ ‫پێویس���تە بەدانانی سیس���تەمی داتابەیس‌و‬ ‫بەستنەوەی س���ەرجەم زانیارییەكان بەیەك‬ ‫ناوەن���دی چاودێ���ری‪ ،‬كۆنترۆڵ���ی ئەمنی���ی‬ ‫موس���ڵمانان لەئەمریكا بكرێ‌و هیچ بەهەڵەی‬ ‫نازان���ێ ئەگ���ەر چاودێری ورد بخاتە س���ەر‬ ‫مزگەوتەكانیش‪.‬‬ ‫‪ .3‬س���وری الی ئێمە جێگەی نییە! ترامپ‬ ‫دەڵ���ێ ك���ە تەقینەوەكانی پاری���س پەیامی‬ ‫ئەوەی���ان پێدای���ن ك���ە وەرگرت���ن‌و هێنانی‬ ‫پەنابەران مای���ەی "بەهێزبونی تیرۆرە"‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێویس���تە نەك هەر س���ەرجەم ئەو داوایەی‬ ‫پەنابەران بەتایبەت س���وری رابگرین‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئەوانەی تریش كە پێش���تر نیشتەجێ كراون‬ ‫دەربكەی���ن‌و رێگە نەدەی���ن هەموكەس بگاتە‬ ‫سەر خاكی ئەمریكا!‬ ‫‪ .4‬عەرەب���ی ئەمریكام���ان ب���ۆ نابێت���ە‬ ‫ماڵ! ترام���پ دەڵێ پاش هێرش���ەكانی‪11‬ی‬ ‫سێپتەمبەری سەر ئەمریكا‪ ،‬هەزاران عەرەبی‬ ‫ئەمریكی لەویالیەتی نیوجێرس���ی "ئاهەنگیان‬ ‫گێ���ڕا"‪" ،‬ئ���ەوەش پەیامێكە لەب���ارەی ئەو‬ ‫موس���ڵمانانەی لەئەمریكا دەژین‌و پێویس���تە‬ ‫لێیان وردبینەوەو دڵنیابین عەرەب لەئەمریكا‬ ‫بۆ ئێمە نابێتەوە ماڵ!‬ ‫‪ .5‬س���نورەكان بەدیوار دەگرم! راكێشانی‬ ‫دیوارێكی ب���ەرزو بەهێز لەنێ���وان ئەمریكاو‬ ‫مەكزی���ك‪ ،‬كارێك���ی دیك���ەی س���ەرۆكی‬ ‫پێش���بینیكراوی داهات���وی ئەمریكا دەبێ كە‬

‫پێیوایە "مەكزیكییەكان سەرچاوەی سەرەكیی‬ ‫مادەی هۆش���بەرو تاوانن بۆ ئەمریكا‪ ،‬ئەوان‬ ‫خەریك���ی هەم���و جۆرەكانی دەس���تدرێژی‌و‬ ‫لەوانەش سێكس���ین"‪ .‬ترامپ هەروەها دەڵێ‬ ‫پێویستە مەكسیك بەش���ێك لەبودجەی ئەو‬ ‫پرۆژەیەی دیواری سەرسنور لەئەستۆ بگرێ‪.‬‬ ‫‪ .6‬داع���ش ش���ایانی توندترین س���زایە!‬ ‫بەرامبەر دەوڵەتی ئیسالمیی داعش‪ ،‬ئەو داوا‬ ‫دەكات ش���ێوازی توندی ئازارو "ئەشكەنجەو‬ ‫لەوانە خنكاندن بۆ دركاندنی زانیاری" لەكاتی‬ ‫لێكۆڵینەوە لەئەندامانی داعش بەكاربهێنرێ‪،‬‬ ‫چونكە ئەو شێوازە بەرامبەر هێزێك كە "مل‬ ‫دەپەڕێنێ‪ ،‬شتێكی سەیر نییە"‪.‬‬ ‫‪ .7‬دۆزەخێك لەبۆمب بۆ داعش بەڕێوەیە!‬ ‫س���تراتیژیی "دۆزەخێك لەبۆم���ب بەرامبەر‬ ‫داعش" كە ترامپ باسی دەكاو پێیوایە هیچكام‬ ‫لەبەربژێرەكان���ی تری ئەمریكی هاوش���ێوەی‬ ‫خ���ۆی توندو رژد نین لەس���ەر ئەوەی داعش‬ ‫الواز بك���ەن‌و رێگە نەدەن دەس���تی بەنەوت‬ ‫بگات كە وەك چەكێك لەدەس���تی دەوڵەتی‬ ‫ئیسالمیدایە‪.‬‬ ‫‪ .8‬باج‌و سەرانە دادەبەزێنم! ترامپ بەنیازە‬ ‫باج ئ���ەو كەس���انە نەگرێتەوە ك���ە داهاتی‬ ‫سااڵنەیان كەمترە لە‪ 25‬هەزار دۆالر‪ .‬هەروەها‬ ‫دابەزاندنی باجی ئاڵوگۆڕە ئابورییەكانیش بۆ‬ ‫‪%15‬ی داهاتیان‪.‬‬ ‫‪ .9‬گەورەكان باجی گەورەتر بدەن! دۆناڵد‬ ‫دەڵێ ناوەندە گەورەكانی ئابوری پێویس���تە‬ ‫باجی زیاتر بدەن‌و ئەركی گەورەتری ئابوری‌و‬ ‫داراییی واڵت لەئەس���تۆ بگ���رن چونكە باجی‬ ‫ئێستەیان لەئاستی پێویستدا نییەو پێویستی‬ ‫بەچاوخشاندنەوەیە‪.‬‬ ‫‪ .10‬غەی���ری ئەمریكی دەردەكەم! لەبارەی‬ ‫ك���ۆچ‌و پەنابەران���ەوە داوای دەرك���ردن‌و‬ ‫ناردنەوەی س���ەرجەم ئەو‪ 11‬ملیۆن كۆچبەرە‬ ‫نایاس���ایییە لەئەمری���كا دەكاو مافی پێدانی‬ ‫هاواڵتیبون بەمنداڵی پەناب���ەری لەدایكبوی‬ ‫ئەمری���كاش رادەگ���رێ كە دای���ك‌و باوكیان‬ ‫كۆچب���ەری نایاس���ایین‪ ،‬ئەوە جگ���ە لەوەی‬ ‫بەپێویستی دەزانێ سەرجەم یاساو بەڵگەكانی‬ ‫تایبەت بەهێنانی پەنابەرە سورییەكان تەواو‬ ‫رابگیرێن‪.‬‬ ‫‪ .11‬دەب���م بەهاوڕێیەكی باش���ی ڤالدمێر‬ ‫پۆتی���ن! دۆناڵ���د ترام���پ رەخنە لەكەش���ی‬ ‫پێوەندی���ی نێ���وان ئۆباماو پۆتی���ن دەگرێ‌و‬ ‫دەڵ���ێ ئەوان یەكتریان خۆش ناوێ‌و كەیفیان‬ ‫بەیەكت���ری نایە! بەاڵم من لەگەڵ ئەوەش���دا‬ ‫كێشەی مۆسكۆو واش���نتۆن كەم نییە‪ ،‬دەبم‬ ‫بەب���رادەرو هاوڕێیەك���ی ب���اش‌و دورودرێژی‬

‫دۆناڵد ترامپ بەخۆی‬ ‫سەرسامەو لەبارەی‬ ‫خۆیەوە دەڵێ‪ :‬بڕوا‬ ‫بكەن من كوڕێكی‬ ‫چاك‌و باشم‪ ،‬شانازی‬ ‫بەخۆمەوە دەكەم‌و‬ ‫حەزو ئارەزوم ئەوەیە‬ ‫ئەمەریكا گەورەترو‬ ‫مەزنتر بێ‬ ‫ترامپ‬ ‫پۆتین!‬ ‫‪ .12‬هەڵگرتن���ی چەك س���نوردار دەكەم!‬ ‫مافی كڕین‌و هەڵگرتنی چەك پرس���ێكی ترە‬ ‫ك���ە ترامپ بەڵێن دەدات بۆ نەهێش���تنی ئەو‬ ‫دیاردەیە وەبەرهێنانی زیاتر لەسەر راهێنان‌و‬ ‫تەندروس���تی رەفتاری خەڵك���ی ئەمریكا بكا‬ ‫بەمەبەس���تی وازهێنان لەوەی پێویس���تیان‬ ‫بەچ���ەك نەبێ‌و دەڵ���ێ‪ :‬ئیش���ی حكومەت‬ ‫نییە خ���ۆی خەریك بكا ب���ەوەی كێ باش‌و‬ ‫ش���یاوەو دەتوانێ چەكی هەبێ‌و كێ شایانی‬ ‫چەكهەڵگرتن نییە!‬ ‫‪ .13‬چی���ن دەبێ بوەس���تێ! ئەگەر ببێت‬ ‫بەس���ەرۆكی داهاتوی ئەمریكا‪ ،‬ترامپ دەڵێ‬ ‫پێویس���تە واڵتی چین ناچار بكەین بەرامبەر‬ ‫ئەمریكاو ئابورییەكەی بەرپرسیارێتیی زیاتر‬ ‫هەڵبگ���رێ‌و كۆتای���ی بەهەندێ���ك رەفتاری‬ ‫لەبارەی پرسە دارایییەكان‌و ستانداردی كارو‬ ‫سیاسەتی ركابەریی فێڵبازانە لەگەڵ ئەمریكا‬ ‫بهێنێ‪.‬‬ ‫‪ .14‬كوش���تنی س���پییەكانی ئەمری���كا‬ ‫بەدەستی رەش���ەكان دەوەس���تێنم! دۆناڵد‬ ‫بەپێی ئامارەكان دەڵێ ئەو سپیپێس���تانەی‬ ‫ئەمریكا كە بەدەس���تی پۆلیسە رەشپێست‌و‬

‫ئەفریقییەكان���ی ناوی دەزگای پۆلیس���ی ئەو‬ ‫واڵتە كوژراون "زیاترن" لەو رەشپێس���تانەی‬ ‫بەدەستی س���پییەكان كوژراون! ئەو پێیوایە‬ ‫دیاردەك���ە بەرەو تەنگ���ژەی گەورەتر دەڕواو‬ ‫پێویستە رابگیرێ‪.‬‬ ‫‪ .15‬ئاماری بێكاری زۆرەو لێمان دەشارنەوە!‬ ‫كاندیدەكەی كۆمارییەكان ئاماری رەس���میی‬ ‫ئەمریكا رەتدەكاتەوە كە باس لەرێژەی ‪%20‬ی‬ ‫بێكاری دەكاو ئاش���كرای دەكات ئەو رێژەیە‬ ‫‪ %42‬و بگرە زیاتریشە!‬ ‫‪ .16‬خ���ۆم پارەی خ���ۆم دەدەم! ناوەندە‬ ‫دارایییەكانی ئەمریكا سەرمایەی ترامپ بە‪10‬‬ ‫ملیار دۆالر هەڵدەس���ەنگێنن ك���ە پێكهاتوە‬ ‫لەكۆمەڵێ���ك پڕۆژەی ئابوری‌و دارایی‪ .‬ترامپ‬ ‫یەكەم بەربژێری سەرۆكایەتییە لەئەمریكا كە‬ ‫لەسەر ئەركی خۆی بانگەشەی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫بەڕێ���وە دەب���ات‌و یارمەت���ی لەحكوم���ەت‬ ‫وەرنەگرتوە‪ .‬ئ���ەو بابەتە وەك خاڵێكی باش‬ ‫بۆ ئەو دادەنرێ‌و لەس���ەرەتای پرۆس���ەكەدا‬ ‫رایگەیاند‪ :‬قەرزێكی بچوك لەملیۆنەها پارەی‬ ‫خۆم هەڵدەگرم‪ ،‬قەرزداری خۆم دەبم!‬ ‫‪ .17‬خ���اوەن پێداویس���تییە تایبەت���ەكان‬ ‫فەرامۆش كراون! دۆناڵد زۆر باس لەوە دەكات‬

‫كە لەئەمریكا گرینگی بەكەرتی تەندروس���تی‬ ‫بەتایبەت پەككەوتەكان نەدراوەو دەڵێ‪ :‬نەك‬ ‫هەر ئەوانە پێویستیی تایبەتیان هەیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دەبێ بەهاو گرینگی بدرێ بەوانەی كێش���ەی‬ ‫دەرونییان هەیەو ترامپ ئەوان بەبریندارێك ناو‬ ‫دەبات كە ناكەونە بەرچاوی حكومەت‌و الیەنە‬ ‫بەرپرس���ەكان‌و دەڵێ‪ :‬خاوەن پێداویس���تییە‬ ‫پزیشكی‌و دەرونییەكان پشتگوێ خراون!‬ ‫‪ .18‬ئۆباما كارەس���اتی خستە ناو كەرتی‬ ‫تەندروستی! دۆناڵد دەڵێ كەرتی تەندروستیی‬ ‫ئەمری���كا هەرچەن���دە پ���ارەو بودجەیەك���ی‬ ‫زەبەالح���ی لەبەردەس���تە‪ ،‬ب���ەاڵم لەوپەڕی‬ ‫خراپی‌و كارەس���اتدایە كە ئێس���تە دەبینرێ!‬ ‫ئەگ���ەر بب���م بەس���ەرۆك‪ ،‬دەبێ س���ەرجەم‬ ‫تاكەكانی واڵت بكەونە ژێر چەتری پاراستنی‬ ‫تەندروستی!‬ ‫‪ .19‬فێڵب���ازی دەكەن بەناوی پاراس���تنی‬ ‫ژینگەو گۆڕانكاریی كەشوهەواوە! ئەو كاندیدەی‬ ‫كۆمارییەكان هەرچەندە گرینگییەكی باش���ی‬ ‫بەسیاس���ەتی دابینكردنی كەشوهەوای پاك‌و‬ ‫ژینگەی دروست داوە‪ ،‬بەاڵم هاوكات پێیوایە‬ ‫دنیاو مەیدانی ئاب���وری لەپێناوی بازرگانیدا‬ ‫"فێڵ‌و چەواش���ەكاری" دەكەن‌و بودجەیەكی‬ ‫زۆر بۆ ئەو مەبەس���تە خەرجكراوە بێ ئەوەی‬ ‫ئەنجامەكەی دیار بێ‪ .‬هەروەها دەڵێ‪ :‬دنیای‬ ‫ئابوری‪ ،‬لەنێوان كەشوهەوای پاك بۆ جیهان‌و‬ ‫بەرزكردنەوەی داهاتی كەرتی پیشەس���ازیی‬ ‫خۆیان‪ ،‬بارە ئابورییەكەیان زیاتر بۆ گرینگە‬ ‫نەك كەشی دنیا!‬ ‫‪ .20‬ئەوەی مۆڵەت���ی هاوڕەگەزبازان نادا‪،‬‬ ‫بچێتەوە ماڵ! ترامپ دەڵێ بڕوایەكی بەهێزم‬ ‫بەكریس���تیانێتی‌و ئاین بەگشتی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویس���تە خانمی كیم دەیویس كنتاكی ‪Kim‬‬ ‫‪ Davis Kentucky‬كە س���ەر بەكڵێس���ایەو‬ ‫ئەركی یاس���ایی لەئەس���تۆیە واز لەكارەكەی‬ ‫بهێنێ پاش ئ���ەوەی رەتیك���ردەوە مۆڵەتی‬ ‫هاوس���ەری بۆ هاوڕەگەزبازان لەناو كڵێسادا‬ ‫بدا‪ .‬ترامپ پێشنیاز دەكا ئەو خانمە ئایینییە‬ ‫كارێكی تر وەربگرێ! (ئەو پرس���ە لەئەمریكا‬ ‫مژارێكی گەرمە پاش ئەوەی ئەو خانمە لەسەر‬ ‫هەڵوێس���تەكەی بۆ ماوەیەك دەستبەسەریش‬ ‫كرا)‪.‬‬ ‫‪ .21‬موسڵمان مافی نییە بێتە ناو ئەمریكا!‬ ‫ترامپ بەڕونی رو لەجیهان دەكاو دەڵێ روداوە‬ ‫تیرۆریس���تییەكانی ناو ئەمریكا ئەزمونێكەو‬ ‫دەب���ێ فێر بوبی���ن كە هاتنی موس���ڵمان بۆ‬ ‫واڵتەكەكەمان دەبێ بوەستێنرێ!‬ ‫‪ .22‬چەك���ی ئەتۆمی لەدەس���تی ژاپۆن و‬ ‫كۆریای باش���وردا هەبێ! ترامپ لەوبڕوایەدایە‬

‫ش���ەڕی ئەتۆمیی ژاپ���ۆن‌و كۆری���ای باكور‬ ‫هەرچەندە زۆر ترس���ناك‌و ناخۆش���ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نێزیك���ە! هەربۆیە پێویس���تە چەكی ناوەكی‬ ‫لەبەردەس���تی ئەو واڵت���ەو هەروەها كۆریای‬ ‫باش���وردا هەبێ تا بتوانن بەڕەنگاری كۆریای‬ ‫باكور ببنەوە‪.‬‬ ‫‪ .23‬نات���ۆ فێڵم���ان لێ���دەكا! بەربژێ���ری‬ ‫كۆماریی���ەكان دەڵ���ێ كە پەیمان���ی باكوری‬ ‫ئەتڵەس���ی ‪ NATO‬ب���ۆ ئێمە هیچ ش���تێك‬ ‫نییە جگە لەفێڵێكی گەورە‪ ،‬چونكە ئەمریكا‬ ‫لەهەمو ئەندامەكانی ت���ری رێكخراوەكە پارە‬ ‫دەداو باجی داوە‪.‬‬ ‫‪ .24‬لەس���ەر كۆرپەڵە س���زای پزیش���كان‬ ‫دەدەم! دۆناڵد ترام���پ رایگەیاندوە كە پاش‬ ‫ئ���ەوەی لەباربردن���ی كۆرپ���ە وەك ت���اوان‌و‬ ‫نایاسایی بناس���رێ‪ ،‬پێوستە سزای سەرجەم‬ ‫ئەو پزیش���كانە بدرێ كە ئەو كارە بۆ دایكی‬ ‫كۆرپەلەكە ئەنجام دەدەن‪.‬‬ ‫‪ .25‬موچەو رۆژانەی بنەڕەتی زیاد دەكەم!‬ ‫لەئەمریكا كەمترین رۆژانەی كار ‪ 7‬دۆالرو ‪25‬‬ ‫س���ەنتە بۆ هەر س���ەعاتێك‌و هیچ موچەیەك‬ ‫نابێ لەو ئاس���تە كەمتر ب���ێ‪ .‬دۆناڵد ترامپ‬ ‫داوا دەكا ئ���ەو بڕە بەرزبكرێت���ەوەو پێیوایە‬ ‫ئێستە زۆر كەمەو لەئاستی گەورەیی ئابوری‌و‬ ‫خەڵكی ئەمریكادا نییە‪.‬‬ ‫‪ .26‬كۆمیت���ەی نیش���تمانیی كۆمارییەكان‬ ‫دژم بون‪ ،‬دەب���ێ چارە بكرێن! دۆناڵد یەكەم‬ ‫كاندیدە بەئاش���كرا گلەیی لەو لیژنە بااڵیەی‬ ‫پارتەك���ەی خ���ۆی دەكا ك���ە لەس���ەرەتای‬ ‫پرۆس���ەی بەربژێركردنیدا بۆ سەرۆكی داهاتو‬ ‫هەندێك كێش���ەو گرفتیان بۆ دروست كردوەو‬ ‫بەهەڵوێستێكی "ناكامڵ‌و دور لەدادپەروەری"‬ ‫ناوی دەبات كە پێویس���تە بەوشێوەیە نەبێ‌و‬ ‫دەڵێ‪ :‬دەبێ چارە بكرێ!‬ ‫‪ .27‬هیالری كلینتۆن ژنانی پاكی وێران كرد!‬ ‫ترامپ دەڵێ كە هیالری وەك ژنێك لەئاس���ت‬ ‫گەورەیی���ی ئەو ژنانەی ت���ردا نەبو كە كاتی‬ ‫خۆی سەرزەنش���تی بیل كلنتۆنی هاوسەریان‬ ‫كرد (پ���اش ئەوەی توش���ی ئابڕوچونەكەی‬ ‫لەگەڵ مۆنیكادا بو‪ ،‬بیل كلنتۆن هاوس���ەری‬ ‫هیالرییەو هیالری ئێس���تە ركابەری یەكەمی‬ ‫ترامپە لەپارتی دیموكراتەكان)‪.‬‬ ‫‪ .28‬كوڕی چاك���م! دۆناڵد ترامپ بەخۆی‬ ‫سەرسامەو لەبارەی خۆیەوە دەڵێ‪ :‬بڕوا بكەن‬ ‫من كوڕێكی چاك‌و باشم‪ ،‬شانازی بەخۆمەوە‬ ‫دەك���ەم‌و حەزو ئ���ارەزوم ئەوەی���ە ئەمەریكا‬ ‫گەورەترو مەزنتر بێ‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪:‬‬

‫‪BBC‬‬

‫‪8‬‬

‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫مۆڵه‌تی‌ چه‌كهه‌ڵگرتن راده‌گیرێت‬

‫بونی‌ چه‌ك له‌ناو مااڵن كاره‌سات ‌ی نه‌خوازراو ‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‬ ‫ئا‪ :‬مه‌زهه‌ر كه‌ریم‬

‫ی چه‌كه‌وه‌ له‌ناو مااڵن‪،‬‬ ‫به‌هۆی‌ بون ‌‬ ‫ی‬ ‫سااڵن ‌ه چه‌ندین قوربانی‌‌و كاره‌سات ‌‬ ‫لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬پۆلیس ده‌ڵێت‬ ‫ی‬ ‫ی موڵه‌ت ‌‬ ‫"مه‌رجمان هه‌یه‌ بۆپێدان ‌‬ ‫چه‌كهه‌ڵگرتن به‌هاواڵتیان‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫ی چه‌كهه‌ڵگرتن‬ ‫ی مۆڵه‌ت ‌‬ ‫پێدان ‌‬ ‫راگیراوه‌"‪.‬‬ ‫هه‌فته‌ی راب���ردو منداڵێکی ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 4‬ساڵ له‌ش���ارۆچکه‌ی پیره‌مه‌گرون‬ ‫به‌هۆی به‌کارهێنانی چه‌کی باوکییه‌و‌ه‬ ‫ب���وه‌ نوێترین قوربان���ی بونی چه‌ک‬ ‫له‌مااڵندا‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ له‌کاتێکدای���ه‌ که‌به‌درێژایی‬ ‫سااڵنی رابردو چه‌ندین که‌س بونه‌ت ‌ه‬ ‫قوربان���ی به‌ه���ۆی بون���ی چه‌که‌و‌ه‬ ‫ی‪8‬‬ ‫له‌مااڵن���دا‪ ،‬ژه‌نیار ك���ه‌ منداڵێك ‌‬ ‫سااڵنه‌‪ ،‬یه‌كێكه‌ له‌و قوربانیانه‌‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫چه‌ن���د مانگێک له‌مه‌وبه‌ر له‌ش���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ستكاریی‌ كردن ‌‬ ‫ی به‌هۆ ‌‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫ی به‌ركه‌وت‌و‬ ‫ی باوكییه‌وه‌ گولله‌یه‌ك ‌‬ ‫چه‌ك ‌‬ ‫گیانی‌ له‌ده‌س���ت دا‪ ،‬ئێس���تا ئومێد‬ ‫ی‬ ‫سابیری‌ باوكی‌ بۆ مه‌رگی‌ منداڵه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نیگه‌ران‌و دڵته‌نگه‌‪ ،‬به‌اڵم س���ه‌ربار ‌‬ ‫ئه‌م كاره‌س���اته‌ش خۆشه‌ویس���تی‌‌و‬ ‫ی چه‌ك‬ ‫هۆگ���ری‌ خ���ۆی‌ ب���ۆ بون��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ناش���ارێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "خولیایه‌ك ‌‬ ‫زۆرم هه‌یه‌ ب���ۆ به‌كارهێنانی‌ چه‌ك‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ ك���ه‌ به‌بیرم دێت‬ ‫ب���ه‌رده‌وام چه‌كمان هه‌بوه‌ له‌ماڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی چه‌ك به‌پێویست ده‌زانم ئێم ‌ه‬ ‫هه‌بون ‌‬ ‫به‌رده‌وام له‌شه‌ڕداین له‌گه‌ڵ دوژمندا‬ ‫به‌رده‌وام ژیانمان له‌مه‌ترسیدایه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئێستا دو جۆر چه‌كم هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌‪ ،‬ده‌مانچه‌‌و كاڵنشیكۆفیش"‪.‬‬ ‫س���ااڵن ‌ه له‌هه‌رێم���ی‌ كوردس���تاندا‬ ‫ی هه‌ڵگرتنی‌ چه‌كه‌و‌ه‬ ‫به‌هۆی‌ دیارده‌ ‌‬ ‫ی ده‌بن ‌ه‬ ‫له‌م���ااڵن‪ ،‬چه‌ندین هاواڵت��� ‌‬ ‫ی ك ‌ه زۆربه‌ی���ان ژن‌و منداڵن‪،‬‬ ‫قوربان ‌‬ ‫به‌ه���ۆی‌ نه‌زانی���ن‌و بیئاگاییان���ه‌و‌ه‬ ‫ی به‌كارهێنانیدا‪.‬‬ ‫له‌شێواز ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌قیب سه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د وته‌بێژ ‌‬ ‫پۆلیسی‌ پارێزگای‌ س���لێمانی‌ ئاماژ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رودان ‌‬ ‫به‌وه‌ ده‌كات ك ‌ه به‌هۆی‌ زۆر ‌‬

‫دوکانێکی چه‌کفرۆش‬ ‫هۆش���یاری‌ هاواڵتی���ان خۆیان‪ ،‬گه‌ر‬ ‫ی شه‌ڕو كێش ‌ه بكه‌وێته‌و‌ه‬ ‫بێتو هۆكار ‌‬ ‫له‌نێوان دو هاواڵت���ی خۆیان ده‌زانن‬ ‫گه‌ر به‌كارهێنان���ی‌ چه‌كی‌ تێبكه‌وێت‬ ‫كێشه‌كه‌ قورس ده‌بێت‌و سه‌ره‌نجام‌و‬ ‫چاره‌نوسیان به‌ندیخانه‌یه‌"‪.‬‬

‫خولیایه‌كی‌ زۆرم هه‌ی ‌ه بۆ به‌كارهێنان ‌ی چه‌ك‪ ،‬هه‌ر له‌منداڵیه‌و‌ه‬ ‫كه‌ به‌بیرم دێت به‌رده‌وام چه‌كمان هه‌بوه‌ له‌ماڵه‌وه‌‪ ،‬هه‌بون ‌ی چه‌ك‬ ‫به‌پێویست ده‌زانم ئێم ‌ه به‌رده‌وام له‌شه‌ڕداین‬ ‫كوش���تنه‌وه‌ له‌م س���ااڵنه‌ی‌ دواییدا‪،‬‬ ‫داموده‌زگاكان���ی‌ پۆلیس بڕیاریانداو‌ه‬ ‫هه‌ر حاڵه‌تێكی‌ كوشتن یان نه‌خوازراو‬ ‫ی‬ ‫روب���دات له‌مااڵن���دا‪ ،‬ئ���ه‌وا خاوه‌ن ‌‬ ‫چه‌كه‌ك ‌ه روبه‌ڕوی‌ دادگا ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫نه‌قیب س���ه‌ركه‌وت ئام���اژه‌ به‌وه‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و كه‌س���انه‌ ‌‬ ‫ده‌كات كه‌ زۆرینه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌كی���ان هه‌ی���ه‌ له‌ماڵ���دا له‌بوار ‌‬ ‫س���ه‌ربازیی‌ كارده‌كه‌ن وه‌ك پۆلیس‌و‬ ‫ئاس���ایش‌و هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ یان‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تیان‬ ‫كه‌س���انێكن كێش���ه‌ ‌‬ ‫ی "مه‌رجمان‬ ‫هه‌یه‌‌و دوژمندارن‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬

‫هه‌ی ‌ه بۆپێدانی‌ موڵه‌تی‌ چه‌ك هه‌ڵگرتن‬ ‫ی‬ ‫به‌هاواڵتی���ان‪ ،‬له‌ئێس���تادا پێدان��� ‌‬ ‫ی چه‌كهه‌ڵگرتن ڕاگیراوه‌"‪.‬‬ ‫مۆڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌كاتی‌ هه‌ر حاڵه‌تێك ‌‬ ‫نه‌خوازراوی‌ فیش���ه‌ك ده‌رچون یان‬ ‫ی‬ ‫له‌كاتی‌ ده‌س���تكاریكردنی‌ ئه‌ندامان ‌‬ ‫ئه‌و خێزان���ه‌و نه‌زانینی���ان‌و رودانی‌‬ ‫ی نه‌خ���وازراو‬ ‫كاره‌س���ات‌و روداو ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ئه‌وا دادگا دۆس���یه‌ ب���ۆ خاوه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌كه‌ ده‌كات���ه‌وه‌ ك���ه‌ بوه‌ته‌ هۆ ‌‬ ‫رودانی‌ گیانله‌ده‌س���تدانی‌ كه‌س���ێك‌و‬ ‫ی به‌رامبه‌ر ئه‌وكه‌س ‌ه‬ ‫رێكاری‌ یاس���ای ‌‬

‫ده‌گیرێته‌به‌ر"‪.‬‬ ‫ناوبراو ئاماژه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ی موڵه‌تی‌ چ���ه‌ك به‌هاواڵتیان‪،‬‬ ‫پێدان ‌‬ ‫ته‌نه���ا به‌و كه‌س���ان ‌ه ده‌درێ���ت ك ‌ه‬ ‫خاوه‌ن���ی‌ كۆمپانی���ان‪ ،‬ئه‌وانی���ش‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵگرتن ‌‬ ‫ته‌نه���ا مۆڵه‌تی‌ پێدان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌مانچه‌ی���ان پێده‌درێ���ت‪ ،‬ئه‌و وت ‌‬ ‫ی پار ئه‌وا‬ ‫"گه‌ر به‌راورد بكرێت به‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌كهه‌ڵگرت���ن زۆر كه‌م ‌‬ ‫دی���ارده‌ ‌‬ ‫ی ناوخۆ‪،‬‬ ‫ی هێزه‌كان ‌‬ ‫كردوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئاس���ت ‌‬

‫ی ئه‌وه‌ش چه‌كفرۆشه‌كان‬ ‫س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫باس له‌و‌ه ده‌كه‌ن كه‌ هێشتا بازاڕیان‬ ‫ی‬ ‫گه‌رم���ه‌‌و ده‌ڵێ���ن ه���ۆكاری‌ روداو ‌‬ ‫ی چه‌كه‌و‌ه‬ ‫نه‌خ���وازراو له‌مااڵندا به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ ب���ۆ كه‌مته‌رخه‌م��� ‌‬ ‫هاواڵتیان خۆیان‪.‬‬ ‫كه‌م���ال مه‌حم���ود یه‌كێك��� ‌ه له‌و‬ ‫هاواڵتیان���ه‌ی‌ دوكان���ی‌ كڕی���ن‌و‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌یه‌ له‌ش���ه‌قام ‌‬ ‫ی چه‌ك ‌‬ ‫فرۆش���تن ‌‬ ‫ی له‌شاری‌ سلێمانی‌‪ ،‬پێیوای ‌ه‬ ‫بابه‌عه‌ل ‌‬ ‫به‌كارهێنانی‌ چه‌ك له‌كوردستان بوه‌ت ‌ه‬ ‫پێویستیی‌‪ ،‬ئه‌و وتی‌ "رۆژان ‌ه خه‌ڵكێك‬ ‫هه‌ن دێن چ���ه‌ك ده‌كڕن به‌هۆی‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی به‌خه‌ڵك ‌‬ ‫ی به‌ڕۆك ‌‬ ‫شه‌ڕو دڵه‌ڕاوكێیه‌ ‌‬ ‫ئه‌م ناوچه‌ی ‌ه گرتوه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "له‌ئێس���تادا زۆرتری���ن‬

‫فۆتۆ‪ :‬مه‌زهه‌ر که‌ریم‬ ‫ی له‌خوارو‬ ‫ی روس���ی‌‌و ئه‌ڵمان��� ‌‬ ‫چه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراقه‌وه‌ دێت داخواز ‌‬ ‫ناوه‌ڕاس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆری‌ له‌س���ه‌ره‌‪ ،‬به‌ش���ێكی‌ زۆریش ‌‬ ‫بۆ رۆژئاوای‌ كوردس���تان‌و شه‌ڕڤانان‬ ‫ده‌ڕوات"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئاماژه‌ی‌ بۆ ئ���ه‌وه‌ش كرد ك ‌ه‬ ‫ی نه‌خوازراو له‌مااڵندا‬ ‫"هۆكاری‌ روداو ‌‬ ‫ی هاواڵتی���ان‬ ‫ی كه‌مته‌رخه‌م��� ‌‬ ‫به‌ه���ۆ ‌‬ ‫خۆیانه‌وه‌ی���ه‌‪ ،‬كه‌مته‌رخه‌می‌ ده‌كه‌ن‬ ‫له‌مامه‌ڵه‌كردن‌و به‌كارهێنانی چه‌كدا‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی "هه‌ركاتێ���ك هاواڵتیه‌ك‬ ‫ی‬ ‫بیه‌وێت چه‌ك بكڕی���ت‪ ،‬ئێمه‌ به‌پێ ‌‬ ‫رێنمایی‌ داموده‌زگا ئه‌منیه‌كان مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كڕیاردا ده‌كه‌ی���ن كه‌ بریتی ‌ه‬ ‫ی شارستانی‌‌و‬ ‫ی ناس���نامه‌ ‌‬ ‫له‌وه‌رگرتن ‌‬ ‫ی كه‌فیلێك‬ ‫ژماره‌ی‌ موبایل‌و وه‌رگرتن ‌‬ ‫ئه‌وكات چه‌كی‌ پێده‌فرۆشین"‪.‬‬ ‫ی موچه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی "به‌هۆی‌ نه‌بون ‌‬ ‫وتیش��� ‌‬ ‫ی ك ‌ه وه‌ك‬ ‫رۆژان��� ‌ه چه‌ندین هاواڵت��� ‌‬ ‫پێش���مه‌رگه‌ی‌ خۆبه‌خ���ش ناوی���ان‬ ‫نوس���یوه‌ چه‌كه‌كانیان ده‌فرۆشنه‌وه‌‌و‬ ‫ده‌یانه‌وێت بیكه‌نه‌و‌ه به‌پاره‌‌و ده‌ڵێن‬ ‫پێویستمان به‌پاره‌كه‌یه‌"‪.‬‬

‫چیرۆكه‌ كۆن‌و نوێكه‌ی‌ ره‌مه‌زان‪:‬‬

‫رێژه‌ی‌ بێكاری زیاتر ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬بنار هیدایه‌ت‬ ‫به‌پێی وته‌ی‌ سه‌رۆكی سه‌ندیكای‬ ‫بیناسازی‪ ،‬هاتنی مانگی ره‌مه‌زان‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی بێكاری كرێكاران‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌هۆی ئه‌و مانگه‌وه‌‬ ‫چه‌ندین كرێكار دوای گه‌ڕانه‌وه‌یان‬ ‫بۆ كاره‌كانیان ده‌رده‌كرێن‪ ،‬خاوه‌نی‬ ‫فرۆشگایه‌كی فرۆشتنی خواردنه‌وه‌‬ ‫كهولییه‌كانیش ده‌ڵێت "سااڵنه‌‬ ‫خۆمان له‌به‌ر رێزی مانگی ره‌مه‌زان‬ ‫دوكانه‌كانمان داده‌خست‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌‬ ‫چه‌ند ساڵێكه‌ ئاسایش‌و قائیمقامیه‌ت‬ ‫به‌زۆر پێمان داده‌خه‌ن"‪.‬‬ ‫عوس����مان حه‌مه‌س����ه‌عید سه‌رۆكی‬ ‫س����ه‌ندیكای بیناس����ازی س����لێمانی‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "به‌پێی یاس����ا ئه‌گه‌ر‬ ‫ه����ه‌ر هاواڵتییه‌ك كرێ����كاری مانگانه‌‬ ‫بێ����ت‌و له‌كارێك����ی به‌رده‌وامدا بێت‪،‬‬ ‫ده‌بێت مانگانه‌ی‌ خ����ۆی وه‌ربگرێت‌و‬ ‫مۆڵه‌ت����ی مانگانه‌ی‌ خ����ۆی هه‌بێت‪،‬‬ ‫له‌حاڵه‌تێك����ی وه‌ك مانگ����ی ره‌مه‌زان‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی بێكاربونی ئه‌و كه‌س����ه‌‪،‬‬ ‫له‌كاتێك����دا كرێكاره‌كه‌ هۆكار نیه‌ بۆ‬ ‫نه‌بونی كاره‌كه‌‪ ،‬هۆكارێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫وایلێكردوه‌ كه‌ بێكار بێت‪ ،‬پێویس����ته‌‬ ‫له‌حاڵه‌تێكی له‌وجۆره‌ خاوه‌ن كاره‌كه‌‬ ‫قه‌ره‌بویان بكات����ه‌وه‌ به‌موچه‌ یاخود‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دڵنیایی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫وه‌كو حكوم����ه‌ت قه‌ره‌بویان بكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌م كرێكاران����ه‌ بێكار ده‌بن‌و‬ ‫هیچ قه‌ره‌بویه‌ك وه‌رناگرن له‌كۆتاییدا‬ ‫زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌ك����ه‌م خانه‌واده‌ی‌ ئه‌و‬

‫سااڵن ‌ه خۆمان‬ ‫له‌به‌ر رێزی مانگی‬ ‫ره‌مه‌زان دوكانه‌كانمان‬ ‫داده‌خست‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و‌ه چه‌ند ساڵێك ‌ه‬ ‫ئاسایش‌و قائیمقامیه‌ت‬ ‫به‌زۆر پێمان داده‌خه‌ن‬ ‫شاگردی چێشتخانه‌یه‌ک‬ ‫كێش����ه‌یه‌كی دیكه‌ش هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ندێك كرێكار له‌سه‌ر كاره‌كه‌ی‌ ده‌ركراوه‌"‪.‬‬ ‫كرێكارانه‌یه‌"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌كه‌مته‌رخه‌می حكومه‌ت‬ ‫هاوكات ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد "هاتنی له‌خاوه‌ن كاره‌كان له‌مانگی ره‌مه‌زاندا‬ ‫مانگی ره‌مه‌زان ده‌بێته‌ هۆی بێكاری له‌كارمه‌نده‌كانی����ان ناڕازی����ن به‌هۆی له‌س����ه‌ر ئ����ه‌م كێش����انه‌‪ ،‬عوس����مان‬ ‫چونكه‌ كرێكار دو شه‌فت ئیش ناكات‪ ،‬داواكردنی مافه‌كانی����ان‪ ،‬ئه‌و خاوه‌ن حه‌مه‌س����ه‌عید وتی "حكومه‌ت چۆن‬ ‫ره‌مه‌زان زیان به‌كرێكاران ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬كاره‌ ئ����ه‌م مانگه‌ به‌ه����ه‌ل ده‌زانێت‌و له‌به‌رامب����ه‌ر هاواڵتی����ان بێخ����ه‌م‌و‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌ئێستادا قه‌یرانی دارایی كرێكاره‌كانی����ان به‌ڕێده‌كه‌ن تاكۆتایی كه‌مته‌رخه‌م����ه‌‪ ،‬له‌به‌رامب����ه‌ر ئ����ه‌و‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬پێویس����ته‌ خ����اوه‌ن كاره‌كان مان����گ‪ ،‬له‌جه‌ژن‌و دوای جه‌ژن كاتێك بابه‌ته‌ش خه‌مس����ارده‌ و چه‌ندین جار‬ ‫رێگه‌چاره‌ بۆ ئه‌م كێشه‌یه‌ بدۆزنه‌وه‌‪ ،‬كرێكاره‌ك����ه‌ ده‌چێته‌وه‌ بۆ كاره‌كه‌ی‌‪ ،‬باسمان له‌كێشه‌كانمان كردوه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫بۆنمون����ه‌ الیه‌نی ك����ه‌م قه‌ره‌بویه‌كی خ����اوه‌ن كاره‌كه‌ی‌ خه‌ڵك����ی دیكه‌ی‌ نوسراوێكمان ئاڕاس����ته‌ كردوه‌ به‌اڵم‬ ‫ئ����ه‌و كرێكاران����ه‌ بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئێس����تا له‌شوێن داناوه‌‪ ،‬ساڵ هه‌بوه‌ چه‌ندین وه‌اڵمی نیه‌و مافی كرێكاری پشتگوێ‬

‫خستوه‌ چونكه‌ سه‌دان هه‌زار كرێكار‬ ‫له‌كوردستان هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌رهه‌د جه‌میل خاوه‌نی‬ ‫فرۆشگایه‌كی خواردنه‌وه‌ كهولییه‌كان‬ ‫به‌ئاوێنه‌ی‌ وت "هه‌مو س����اڵێك وه‌كو‬ ‫كریس����تیان رێزی مانگی ره‌مه‌زانمان‬ ‫گرت����وه‌و هیچ كێش����ه‌یه‌كمان نه‌بوه‌‪،‬‬ ‫كریستیانه‌كان رێز له‌مانگی ره‌مه‌زان‬ ‫ده‌گ����رن‌و ئازادییه‌كانیان به‌رته‌س����ك‬ ‫نابێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر مانگی ره‌مه‌زان‬

‫دوكانه‌كانمان داده‌خه‌ین ئێمه‌ به‌دینی‬ ‫خۆمان‌و ئه‌وانیش به‌دینی خۆیان"‪.‬‬ ‫ده‌ش����ڵێت "ئ����ه‌م مانگ����ه‌ زیان����ی‬ ‫ئابورییمان زۆر لێده‌دات چونكه‌ هیچ‬ ‫كارێكی دیكه‌ نیه‌ بیكه‌ین‪ ،‬چه‌ند ساڵه‌‬ ‫به‌خواس����تی خۆم����ان دوكانه‌كانمان‬ ‫داده‌خه‌ین‪ ،‬به‌اڵم چوارس����اڵ ده‌بێت‬ ‫ئاس����ایش‌و قائیمقامی����ه‌ت ب����ه‌زۆر‬ ‫دوكانه‌كانم����ان پێداده‌خه‌ن له‌كاتێكدا‬ ‫له‌پێشتر خۆمان دامانخستوه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫دوكان هه‌یه‌ باری ئابوری زۆر خراپه‌‬ ‫كرێ����ی دوكان����ی زۆره‌‪ ،‬ناتوان����ن له‌و‬ ‫مانگه‌دا بژێ����وی ژیانیان دابین بكه‌ن‬ ‫ئه‌وه‌ كێشه‌كه‌یه‌"‪.‬‬ ‫له‌س����ه‌ر كاریگه‌ری ره‌مه‌زان له‌سه‌ر‬ ‫ب����اری ئاب����وری خ����اوه‌ن دوكانه‌كان‬ ‫س����ه‌رهه‌د وت����ی "‪ %100‬كاریگ����ه‌ری‬ ‫له‌س����ه‌ر بژێوی����ی‌و ب����اری ئابوریمان‬ ‫هه‌ی����ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت����ی ئ����ه‌م دوس����اڵه‌‬ ‫خراپتر بوی����ن‪ ،‬له‌ئێس����تادا نرخمان‬ ‫ب����ه‌رز نه‌كردۆته‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم هه‌ندێك‬ ‫كه‌س هه‌یه‌ دوكاندار نیه‌ پێش مانگی‬ ‫ره‌مه‌زان به‌كۆ (جومله‌) خواردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كهولی ده‌كڕێت‌و له‌ره‌مه‌زاندا به‌چه‌ند‬ ‫قات ده‌یفرۆش����ێته‌وه‌‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫له‌مانگێكدا ده‌س����تی ده‌كه‌وێت ئێمه‌‬ ‫له‌ساڵێكدا ده‌ستمان ناكه‌وێت"‪.‬‬ ‫ئه‌و وتیش����ی "كێشه‌كه‌ ته‌نها كرێی‬ ‫مانگانه‌م����ان نیه‌‪ ،‬م����ن مانگانه‌ یه‌ك‬ ‫ملیۆن‌و پێنجس����ه‌د ه����ه‌زار خه‌رجیم‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئی����ش هه‌بێت‌و نه‌بێت‪،‬‬ ‫ج����اران ‪ 165‬ه����ه‌زار كرێم����ان ده‌دا‬ ‫به‌مۆڵه‌تی دوكان ئێستا چوار ملیۆن‬ ‫ده‌ده‌ین"‪.‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫وه‌‬

‫ی‬ ‫ۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ێداویست ‌‬ ‫ی‬ ‫ه‌ندكردن ‌‬ ‫انییش بۆ‬

‫رێ���ت ك ‌ه‬ ‫ی كرد‌ه‬ ‫س‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ورامان ‌‬ ‫ن ده‌كرد‬ ‫وچه‌خۆر‌و‬

‫ه‌ڕۆیشتن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫نه‌‪ ،‬ئید ‌‬ ‫ه‌ ئه‌وكات ‌ه‬ ‫��یانوتای ‌ه‬ ‫‪.‬‬ ‫���ه‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ا ته‌وێڵه‌‪،‬‬ ‫ێس���ته‌دا‬ ‫ێویس���ت‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫ته‌نورو كولێره‌ی كوردی‬ ‫تام‌و ره‌واجی جارانی ماوه‌‬ ‫به‌گه‌رم���ی تامی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئا‪ :‬عومه‌رچاوشین‬ ‫به‌اڵم نابێت ته‌نوره‌كه‌ شكابێت‌و نانی‬ ‫سوتاوی پێوه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ ته‌كنه‌لۆژیاو په‌ره‌سه‌ندنی‬ ‫نازدار وتیشی "له‌گڵی تایبه‌ت‌و سپی‬ ‫بیری مرۆڤ كااڵو ئامێره‌كان‬ ‫بۆخۆم ته‌نوره‌كان دروس���ت ده‌كه‌م‪،‬‬ ‫زیاترن‌و مرۆڤ به‌و هۆیه‌وه‌ كه‌مێك‬ ‫به‌اڵم ته‌نوری ن���ان‌و ته‌نوری كولێره‌‬ ‫له‌ماندوێتی دوركه‌وتۆته‌وه‌و هه‌ندێك‬ ‫له‌یه‌كتری جیاوازن‪ ،‬ئه‌وه‌ی بۆ نانكردن‬ ‫له‌ئامێرو كه‌لوپه‌له‌كانی به‌كارهاتو‬ ‫دروست ده‌كرێت ده‌بێت گه‌وره‌تر بێت‌و‬ ‫له‌سه‌رده‌مانی زو په‌راوێز خراون‪،‬‬ ‫جێگه‌ی س���ێ‌ نانی گ���ه‌وره‌ ببێته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ به‌كارهێنانی‬ ‫به‌اڵم ته‌نوری كولێره‌ بچوكتره‌‪ ،‬هه‌مو‬ ‫ئامێروكه‌لوپه‌لی سه‌ده‌كانی رابردو‬ ‫ته‌نوره‌كان له‌الی ته‌نیشتیان له‌به‌شی‬ ‫تا ئێستاش ره‌واجی ماوه‌و مرۆڤ‬ ‫خواره‌وه‌ كونێك هه‌یه‌ بۆ هه‌وا تا ئه‌و‬ ‫به‌عه‌شقێكی جوانه‌وه‌ سود له‌و‬ ‫كون���ه‌ی تێدا نه‌بێ���ت ئاگره‌كه‌ خۆش‬ ‫ئامێرانه‌ وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫نابێت‌و نابێت به‌پش���كۆو كولێره‌كان‬ ‫ن���ان‌و كولێره‌ی ته‌ن���وری گڵ تامی س���ور نابنه‌وه‌‪ ،‬ماڵی ن���ازدار له‌نزیك‬ ‫تایبه‌ت���ی خۆی هه‌یه‌و تا ئێس���تاش گڵنجانه‌كه‌ بو ده‌ستی راكێشا بۆ گڵه‌‬ ‫له‌به‌ر ده‌س���ت‌و په‌نج���ه‌ خاراوه‌كانی س���پیه‌كه‌ی گڵنجانه‌كه‌و وتی "خۆمان‬ ‫هه‌ندێك له‌ژنان وایكردوه‌ ئه‌و خواردنه‌ قیاسی گڵه‌كه‌ ده‌زانین بۆ دروستكردنی‬ ‫به‌تامانه‌ له‌بیر نه‌كرێن‌و ئاره‌زومه‌ندانی ته‌نور‪ ،‬له‌س���ه‌ره‌تادا گڵه‌كه‌ داده‌بێژین‬ ‫ئ���ه‌و خواردن���ه‌ به‌گه‌رمی پێش���وازی دوات���ر كای پێداده‌كه‌ین‌و به‌ده‌س���ت‬ ‫ده‌یش���ێلین ت���ا تێر ش���ێل ده‌بێت‌و‬ ‫له‌نان‌و كولێره‌ی ته‌نور بكه‌ن‪.‬‬ ‫نازدار حه‌مه‌ده‌مین ژنێكی به‌ئه‌زمون‌و دایده‌پۆش���ین تا ‪24‬س���ه‌عات‪ ،‬ئینجا‬ ‫قسه‌ خۆش���ه‌‪ ،‬ماندوێتی پێوه‌ دیاره‌ به‌چین چی���ن ده‌یخه‌ینه‌ س���ه‌ریه‌ك‪،‬‬ ‫ب���ه‌ده‌م پانكردن���ه‌وه‌ی كولێره‌كانی به‌هه‌شت س���ه‌عات له‌دروس���تكردنی‬ ‫له‌س���ه‌ر ته‌نور وتی"له‌پانزه‌ ساڵیه‌وه‌ ته‌نورێ���ك ده‌بین���ه‌وه‌‪ ،‬ته‌ن���وری نان‬ ‫فێ���ری كولێره‌ كردن بوم‪ ،‬له‌الی ئێمه‌ گه‌وره‌تره‌و نرخه‌كه‌ی زیاتره‌ له‌ته‌نوری‬ ‫كولێره‌و نانی ته‌ن���ور زۆر ده‌خورێت‌و كولێره‌‪ ،‬زۆرجاریش به‌دیاری ده‌یده‌ین‬ ‫هه‌فته‌ی جارێ���ك یان زیاتریش ته‌نور به‌خزم‌و دۆسته‌كانمان‪ ،‬به‌اڵم ته‌نوری‬ ‫گ���ه‌رم ده‌كه‌ین‪ ،‬كولێ���ره‌ به‌چه‌وری‌و دوكانه‌كان بۆ نان جیاوازه‌و گه‌وره‌تره‌و‬

‫‪11‬‬

‫له‌ش���وێنی تایبه‌ت دروس���تده‌كرێت‌و‬ ‫وه‌ستای تایبه‌تی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫مری���ه‌م یه‌كێك���ه‌ له‌هاوته‌مه‌نه‌كانی‬ ‫ن���ازدار به‌تامه‌زرۆییه‌وه‌ باس���ی نان‌و‬ ‫كولێره‌ی ئ���ه‌و ته‌نوران���ه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫نازدارو هاوپیش���ه‌كانی تر دروستیان‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ده‌ڵێت "سااڵنی رابردو هه‌مو‬ ‫خه‌ڵك نان‌و كولێره‌ی ته‌نوری ده‌خوارد‬ ‫ته‌نان���ه‌ت به‌ پش���كۆی ته‌ن���وره‌كان‬ ‫چایان ئاماده‌ ده‌كردو گۆش���تیان پێ‬ ‫ده‌برژان���د‪ ،‬كه‌س ئامێ���ری تری نه‌بو‬ ‫به‌اڵم ئێستا ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ ئامێری غازو‬ ‫كاره‌باو نه‌وته‌ بۆی ‌ه خواردنه‌كان تامی‬ ‫ن���ان‌و كولێره‌ی ته‌ن���وری گڵ ناده‌ن‌و‬ ‫كولێره‌و نانه‌كان باشیش سورنابنه‌وه‌و‬ ‫نابرژێن"‪.‬‬ ‫مریه‌م بیری سااڵنی رابردو ده‌كات‌و‬ ‫ده‌ڵێ���ت "بی���رم ناچێت���ه‌وه‌ به‌نۆره‌‬ ‫ته‌نوره‌كانمان گ���ه‌رم ده‌كردن‌و ژنان‬ ‫له‌سه‌ر ته‌نور كۆده‌بوینه‌وه‌و هاوكاری‬ ‫یه‌كتریمان ده‌كرد ت���ا ته‌نوره‌كانمان‬ ‫گ���ه‌رم ده‌ك���ردن كونه‌ ل���وت‌و د‌هم‌و‬ ‫چاومان گشتی ده‌بو به‌دوكه‌ڵ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نان‌و كولێره‌ی ته‌ن���ور تامی تایبه‌تی‬ ‫خۆی هه‌بو كه‌ میوانداریمان پێده‌كردو‬ ‫بۆ هه‌ره‌و‌هز‌و دیاریمان ده‌بردن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كولێ���ره‌ی ئامێری كاره‌بایی ئێس���تا‬ ‫له‌ش���اره‌كان هه‌یه‌ به‌اڵم كولێره‌كانی‬ ‫هیچ تامیان نیه‌"‪.‬‬

‫تانگۆ ئازاد‪:‬‬ ‫به‌ربه‌ست بۆ به‌هره‌ی‌ هونه‌ری‌ گه‌نجان دروستده‌كرێت‬ ‫ئا‪ :‬شۆڕش محه‌مه‌د‬ ‫ی شنروێ‌‬ ‫تانگۆ ئازاد موزیكژه‌ن له‌گروپی‌ مۆسیقا ‌‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت "به‌هۆی‌ ژه‌نینی‌ مۆسیقاوه‌‬ ‫له‌بۆنه‌كانی‌ كیمیابارانكردنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‌و‬ ‫یادی‌ ئه‌نفالدا روبه‌ڕوی‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌ گروپه‌‬ ‫سه‌له‌فیه‌كانی‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ بومه‌ته‌وه‌‌و ئه‌م‬ ‫كاره‌ به‌حه‌رام ده‌زانن به‌وپێیه‌ی‌ ئه‌نفال‬ ‫تێكستێكی‌ قورئانه‌"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ س����ه‌ره‌تای‌ ده‌س����تدانه‌ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫هون����ه‌ری‌‪ ،‬تانگۆ ئازاد له‌دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاوێن����ه‌ وتی‌ "به‌ه����ۆی‌ تیپی‌ مۆس����یقای‌‬ ‫شنروێ‪-‬وه‌ خولیای‌ هونه‌ری‌ مۆسیقا له‌الم‬ ‫دروس����تبو و له‌ڕێگه‌ی نزیكایه‌تیم له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ����ه‌و هونه‌رمه‌ن����ده‌ موزیكژه‌نانه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫تیپه‌ هاتمه‌ بواره‌كه‌‌و پاش����ان هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌موزیكژه‌نان توانا خورش����ید‌و كارزان‬ ‫مه‌حمودو دلێر حسێن‌و خه‌لیل عه‌بدواڵ‬ ‫ده‌س����تیانگرتم‌و هاوكارییان كردم بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ببمه‌ موزیكژه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئه‌زمونی‌ ش����نروێ‪-‬وه‌‪،‬‬ ‫تانگۆ وتی‌ "تیپی‌ مۆسیقای‌ شنروێ‌‬ ‫مێژویه‌كی‌ هه‌یه‌‌و له‌س����اڵی‌ ‪1973‬‬ ‫له‌ش����اری‌ هه‌ڵه‌بجه‌ دام����ه‌زراوه‌‌و‬ ‫گروپێك����ی‌ زۆر چ����االك ب����ون‌و‬ ‫خ����اوه‌ن تایبه‌تمه‌ندی‌ خۆیانن‌و‬ ‫خه‌ڵك ده‌توانێت به‌رهه‌مه‌كانی‌‬ ‫شنروێ‌ له‌به‌رهه‌می‌ گروپه‌كانی‌‬ ‫ت����ر جیابكات����ه‌وه‌‌و خ����اوه‌ن‬ ‫رێچكه‌یه‌كی‌ هونه‌ری‌ تایبه‌ت‬ ‫بون"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كات����ه‌وه‌ ك����ه‌ ل����ه‌دوای‌‬ ‫راپه‌ڕین����ه‌وه‌ گروپ����ی‌‬ ‫موزیكی‌ ش����نروێ‌ هاتنه‌‬ ‫شاری‌ س����لێمانی‌‌و لێره‌‬ ‫ب����ه‌كاره‌‬ ‫په‌ره‌ی����ان‬ ‫هونه‌رییه‌كانی‌ خۆیان‬ ‫دا‌و جێگه‌ده‌س����تیان‬

‫ی‌ كوردی‌‬

‫ی‌‪ :‬جه‌میل‬ ‫ه‌د‪ ،‬به‌یان‬

‫د حسێن‪،‬‬ ‫ی‌‪ ،‬كاردۆ‬ ‫ن جه‌مال‪،‬‬

‫ۆڵه‌مێش)‬ ‫ر دڵپاك‪،‬‬ ‫ێر كۆیی‌‪،‬‬

‫ته‌‌رازو‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ده‌وروبه‌رت زۆر به‌باشی‌ له‌تۆ‬ ‫ی باش ‌ه‬ ‫ئه‌ڕوانن‪ ،‬ئه‌مه‌ش پاڵپشتیه‌ك ‌‬ ‫بۆ تۆ‪.‬‬

‫دوپشک‬ ‫ی هه‌ندێ‌ كار قبوڵ بكه‌یت ك ‌ه‬ ‫ناچ���ار ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ده‌ستی‌ تۆدا نیه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ناخۆش به‌سه‌ر به‌ریت‪.‬‬

‫که‌‌وان‬ ‫زۆر كارت كردوه‌ به‌اڵم خۆت له‌زۆریان‬ ‫ناڕازیت‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه ئه‌وانه‌ی‌ تۆده‌یكه‌یت‬ ‫به‌هۆی هه‌ڵه‌شه‌ییه‌و‌ه بێت‪.‬‬

‫به‌سه‌ر ره‌وتی‌ هونه‌ری‌ كوردیه‌وه‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ره‌وت����ی‌ هون����ه‌ری‌ موزی����ك له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫له‌ئێس����تادا‪ ،‬تانگ����ۆ ل����ه‌و بڕوایه‌دای����ه‌ زۆر خراپه‌‌و‬ ‫هۆكاره‌كه‌ش����ی‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێنێت����ه‌وه‌ كه‌ گه‌نجی‌‬ ‫چاالك له‌بواره‌كه‌دا نییه‌‌و وتی‌ "كه‌س ده‌س����تی‌ كه‌س‬ ‫ناگرێ����ت‌و ئه‌كادیمیایه‌ك نییه‌ ك����ه‌ هونه‌ره‌كه‌ فێری‌‬ ‫گه‌نج بكات"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "راسته‌ له‌وێ‌ په‌یمانگه‌ی‌ هونه‌ره‌جوانه‌كان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌مو شته‌كان ده‌كه‌وێته‌وه‌ سه‌ر توانای‌‬ ‫كه‌س����ه‌كان خۆیان ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كان ئه‌كتیڤ بن ئه‌وا‬ ‫ده‌توانن بره‌و به‌هونه‌ر بده‌ن"‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات له‌گه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫بوه‌ته‌ پارێزگا به‌اڵم هیچ هه‌وڵێك نه‌دراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫بواری‌ هونه‌ری‌ له‌م شاره‌دا بره‌و پێبدرێت‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌زمونی‌ خۆیش����ی‌ له‌گه‌ڵ گروپه‌كانی‌ تر‪،‬‬ ‫تانگ����ۆ وتی‌ "له‌گروپی‌ موزیكی‌ ك����ورد‌و گروپی‌ تیپه‌‬ ‫هونه‌رییه‌ میللیه‌كان‌و تیپی‌ ئۆركێس����ترای‌ س����لێمانی‌‬ ‫كارم كردوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غت له‌س����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ چونه‌ نێو‬ ‫بواری‌ هونه‌ری‌ ده‌كه‌وێته‌وه‌ س����ه‌ر ئه‌زمونی‌ كه‌سه‌كه‌‬ ‫خۆی‌و ئه‌گه‌ر دیراسه‌یه‌كی‌ ئه‌كادیمی‌ باشیش هه‌بێت‬ ‫ئه‌وا باش����تره‌‌و وتی‌ "م����ن به‌حوكمی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌ناو‬ ‫ناوه‌نده‌كه‌دا بوم له‌و هه‌مو مامۆستا باشه‌وه‌ ئه‌زمونی‌‬ ‫زۆر باشم وه‌رگرت"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "له‌س����اڵی‌ ‪2002‬وه‌وه‌ به‌ به‌رده‌وامی‌ كاری‌‬ ‫هونه‌ری‌ ده‌كه‌م‌و چه‌ند ئامێرێكی‌ موزیك ده‌ژه‌نم به‌اڵم‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ سه‌ره‌كی‌ موزیسیانی‌ ئامێری‌ جۆزه‌م"‪.‬‬ ‫هۆكاری‌ هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌و ئامێره‌ش����ی‌ بۆ ژه‌نین بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ گه‌ڕانده‌وه‌ كه‌ ئه‌و ئامێره‌ له‌س����لێمانیدا نه‌بوه‌‌و‬ ‫وت����ی‌ "موزیكژه‌ن خه‌لیل عه‌بدواڵ هێنایه‌ س����لێمانی‌‌و‬ ‫ئه‌وكات����ه‌ به‌الم����ه‌وه‌ ئامێرێك����ی‌ نامۆ بو س����ه‌رنجی‌‬ ‫راكێشام‌و له‌رێگه‌ی‌ سیدییه‌وه‌ فێری‌ ژه‌نینی‌ ئامێره‌كه‌‬ ‫بوم‌و پاش����ان هونه‌رمه‌ن����د كارزان مه‌حمود كتێبێكی‌‬ ‫له‌ئێرانه‌وه‌ له‌باره‌ی‌ ئه‌م ئامێره‌ هێنا‌و دامانه‌ مامۆستا‬ ‫دلێر حس����ێن‌و ئه‌وی����ش لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ له‌س����ه‌ر كرد‌و‬ ‫له‌وێوه‌ ورده‌ ورده‌ ده‌ستمان پێكرد"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ئه‌و ئامێره‌ ئامێرێكی‌ زۆر سه‌خت‌و ئاڵۆزه‌‌و‬ ‫ئامێرێكی‌ كوردییه‌‌و هه‌ڵقواڵویی‌ كورده‌‌و ئه‌ڵاڵ وه‌یسی‌‌و‬ ‫قه‌تار‌و سیاچه‌مانه‌ی‌ زۆر به‌شێوه‌یه‌كی‌ ناسك لێ‌ دێته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬

‫گیسک‬ ‫كاره‌كانت قورس ده‌بێت‪ ،‬هه‌رچی‌ زوه‌‬ ‫داوای‌ هاوكاری‌ له‌هاوڕێكانت بكه‌ چونك ‌ه‬ ‫ره‌نگه‌ ئه‌وان چاره‌سه‌ریان پێبێت‪.‬‬

‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ زیاتر له‌و ستایالنه‌ی‌ موزیكدا‬ ‫كاری‌ كردوه‌ كه‌ مۆركی‌ كوردی‌ پێوه‌یه‌ چ سونه‌تی‌‌و چ‬ ‫میللی‌‌و وتی‌ "هه‌ستده‌كه‌م هێشتا ئه‌و جۆره‌ به‌رهه‌مانه‌‬ ‫له‌ناو خه‌ڵكدا ره‌ونه‌قی‌ خۆیان له‌ده‌ست نه‌داوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌ڵێ‌ "من هه‌میش����ه‌ پێیه‌كم لێره‌ له‌سلێمانی‌‌و‬ ‫پێیه‌كم له‌هه‌ڵه‌بجه‌یه‌‌و كاره‌ هونه‌رییه‌كانیشمان له‌وێ‌‬ ‫ئه‌نجامداوه‌"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "هه‌مو ‪16‬ی‌ ئادارێك له‌یادی‌ كیمیابارانكردنی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌دا كۆنس����ێرت ده‌كه‌ی����ن‌و چاالكیی‌ موزیكی‌‬ ‫ئه‌نجام ده‌ده‌ین"‪.‬‬ ‫تانگ����ۆ ئاماژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌كات كه‌ به‌ه����ۆی‌ ژه‌نینی‌‬ ‫مۆس����یقاوه‌ له‌بۆنه‌كان����ی‌ كیمیابارانكردنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‌و‬ ‫ی����ادی‌ ئه‌نفالدا روبه‌ڕوی‌ هه‌ڕه‌ش����ه‌ بۆت����ه‌وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫گروپه‌ س����ه‌له‌فییه‌كانی‌ ئ����ه‌و ناوچه‌ی����ه‌‌و وتی‌ "ئه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌ به‌رده‌وام له‌و ناوچه‌یه‌ هه‌بوه‌ چونكه‌ گروپی‌‬ ‫سه‌له‌فی‌ زۆری‌ تێدایه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و جه‌غت ل����ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ئه‌و گروپانه‌ به‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫جۆراوج����ۆر هه‌ڕه‌ش����ه‌یان لێكردوه‌ بۆ ئ����ه‌وه‌ی‌ واز‬ ‫له‌ژه‌نینی‌ مۆسیقا بهێنێت به‌وپێیه‌ی‌ ئه‌م كاره‌ به‌الی‌‬ ‫ئه‌وانه‌وه‌ حه‌رامه‌‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "هه‌ركاتێك مۆس����یقام بۆ ئه‌نفال‌و یادی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ لێده‌دا له‌و ش����اره‌ له‌الیه‌ن سه‌له‌فیه‌كانه‌وه‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌م لێده‌كرا‌و ده‌یانوت نابێت مۆسیقا بۆ ئه‌نفال‬ ‫لێ‌ بده‌یت چونكه‌ ئه‌وه‌ حه‌رامه‌‌و ئه‌نفال ده‌قێكه‌ له‌ناو‬ ‫قورئاندا هاتوه‌"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات كه‌ "هه‌ڕه‌ش����ه‌كان زیادی‌ كرد‌و‬ ‫له‌كۆتاییه‌كان����ی‌ مانگ����ی‌ ‪12‬ی‌ ‪2015‬دا ش����ه‌وێكیان‬ ‫گروپێ����ك هه‌ڵیانكوتایه‌ س����ه‌رم‌و لێیاندام‌و وه‌ختێك‬ ‫چاوم كرده‌وه‌ له‌نه‌خۆش����خانه‌ بوم‌و توش����ی‌ نه‌زیفی‌‬ ‫ناوه‌كی‌ ببوم"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "له‌نه‌خۆشخانه‌ی‌ شۆڕش له‌شاری‌ سلێمانی‌‬ ‫كاس����ه‌ی‌ س����ه‌رم هه‌ڵگیرا‌و نه‌ش����ته‌رگه‌ریم بۆ كرا‌و‬ ‫ماوه‌ی‌ چه‌ند رۆژێك هۆش����م نه‌بوه‌‌و پاش����ان هۆشم‬ ‫هاتۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫جه‌غتیش له‌س����ه‌ر ئ����ه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ك����ه‌ "له‌دوای‌‬ ‫ئه‌و روداوه‌ له‌س����لێمانی‌ نیش����ته‌جێیه‌‌و نه‌چۆته‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌"‪.‬‬ ‫وتیش����ی‌ "ئه‌و گروپانه‌ س����ه‌ركوتی‌ گه‌نجه‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫ش����اره‌ ده‌كه‌ن‌و ناهێڵن گه‌نجی‌ ئه‌و ش����اره‌ روبكاته‌‬ ‫هونه‌ر‌و به‌ربه‌ستیان بۆ دروست ده‌كه‌ن"‪.‬‬

‫سه‌‌تڵ‬ ‫له‌وانه‌ی���ه‌ هه‌ڵ���ه‌ت كردبێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر ه���ه‌وڵ بده‌یت ئه‌و‌ه ده‌توانیت‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ هه‌ڵه‌ك ‌ه بكه‌یت‪.‬‬

‫نه‌‌هه‌‌نگ‬ ‫ی كه‌سێك‬ ‫پێویست به‌وه‌ناكات لۆمه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ی���ت له‌س���ه‌ر كار‌ه ناڕێكه‌كان ‌‬ ‫خۆت‪ ،‬هه‌واڵێكت پێ ده‌گات‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫س‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوانه‌ له‌ ‪ 40‬س��اڵی‌ ته‌مه‌نت ی‬ ‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫زۆر پێویسته‌‬

‫بڕوات بۆكونه‌كانی‌ ده‌موچاو‪.‬‬

‫ی ته‌مه‌ن به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫له‌م قۆناغه‌ ‌‬ ‫ێ نیشانه‌ی‌ پیری‌ له‌سه‌ر پێست‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫ مه‌هێڵه‌ هێڵی چرچی‌ ده‌موچاوت‬‫ی‬ ‫ی رێگر ‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ���ت‪ ،‬بۆئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی نیشانه‌كانی ده‌ركه‌وێت‬ ‫بكه‌یت له‌زو ده‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی پیربون‬ ‫یه‌كێ���ك له‌نیش���انه‌كان ‌‬ ‫پیربونی‌ پێست ئه‌مانه‌ ئه‌نجام بده‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫ی چرچ��� ‌‬ ‫ده‌ركه‌وتن��� ‌‬ ‫ی لێبكه‌ی‬ ‫ی رێگ���ر ‌‬ ‫چ���اوه‌‪ ،‬بۆئه‌وه‌ ‌‬ ‫ پێسته‌ مردوه‌كان البده‌‬‫ی چاو‬ ‫ی تایب���ه‌ت به‌ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫پێویس���ت ‌ه هه‌فتانه‌ ئه‌و پێس���ت ‌ه كرێم ‌‬ ‫مردوانه‌ی‌ س���ه‌ر ده‌موچاو الببرێت به‌كاربێن��� ‌ه ك��� ‌ه هۆكارێكی‌ باش��� ‌ه‬ ‫ی ته‌ش���قیر چونك��� ‌ه خان ‌ه بۆنه‌هێشتنی‌ ئه‌و چرچیانه‌‪.‬‬ ‫به‌كردار ‌‬ ‫ی پێویس���ت‬ ‫مردوه‌كان ناهێڵێت ئاو ‌‬

‫ده‌رباره‌ی ش���ێوازی نوس���ینی ئێستای‬ ‫ش���یعری كوردییه‌وه‌‪ ،‬ده‌رب���از جه‌مال وتی‬ ‫"پێموایه‌ ش���اعیرانی سه‌ده‌كانی پێش ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ حه‌قیان داو‌ه به‌ دنیای كالس���یك‬ ‫ك ‌ه به‌شی ئێم ‌ه نه‌ماوه‌‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ پێمباش ‌ه‬ ‫شاعیر له‌ئێستادا به‌زمانێكی ساد‌ه بنوسێت‬ ‫زوت���ر به‌رهه‌مه‌كانی ده‌چێت ‌ه ناو خه‌ڵكه‌وه‌‌و‬ ‫مه‌رجه‌ س���ه‌ر به‌رێبازێكی ئه‌ده‌بی بێت ك ‌ه‬ ‫ده‌نوسێت"‪.‬‬ ‫وتیشی‌ "ش���ه‌رمه‌ شاعیر له‌م سه‌رده‌مه‌دا‬ ‫بنوسێت‌و له‌به‌ره‌ی خه‌ڵكی هه‌ژاردا نه‌بێت‪.‬‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ له‌ئێس���تادا ش���اعیری وا هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌ڕواڵه‌ت خۆی واپیش���ان ده‌دات كه‌له‌گه‌ڵ‬ ‫جه‌ماوه‌ری چینی هه‌ژاردایه‌ به‌اڵم له‌پشته‌و‌ه‬ ‫سه‌رمایه‌دارێك ئاراسته‌ی ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا كه‌ "له‌ئێستادا ناكرێت‬ ‫شاعیر ته‌نها به‌ش���ان‌وباڵی یاردا هه‌ڵدات‪،‬‬ ‫چونكه‌ س���ه‌رده‌مه‌كه‌ ته‌واو گۆڕاوه‌‌و ده‌بێت‬ ‫شاعیر له‌ناو ئازاری میله‌ته‌كه‌یدا بژی‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ش واده‌كات به‌زوترین كات شیعره‌كان ‌ی‬ ‫بچێت ‌ه ناو خه‌ڵكه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ده‌رباز گازن���ده‌ له‌وه‌زاره‌تی رۆش���بیری‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێ���ت "وه‌زاره‌ت���ی رۆش���نبیری‬ ‫كاره‌كته‌ری ته‌واو حزبی ئه‌و كورس���یه‌ی پڕ‬ ‫كردۆته‌وه‌ هه‌ربۆیه‌ چاره‌ی هیچ شاعیرێكی‬ ‫ناوێت گه‌ر س���ه‌ر به‌ باڵه‌كه‌ی خۆی نه‌بێت‌و‬ ‫ب���ۆی بكرێت به‌هانه‌یه‌كت ب���ۆ ده‌دۆزێته‌و‌ه‬

‫کاوڕ‬ ‫ده‌توانیت به‌هۆی‌ كارێكه‌وه‌ په‌یوه‌ندیه‌‬ ‫خێزانیه‌كه‌ت پته‌و بكه‌یت كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌وانی‌ پێ دڵخۆش ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫له‌دێرزه‌مانه‌وه‌ له‌ناوهه‌ورامیه‌كاندا باو‌ه هێنام‌و‬ ‫ئا‪ :‬عه‌زیز ره‌سوڵ‬ ‫ماڵی‌ هه‌ورامانم كرده‌و‌ه بۆ ئیش ‌ه ده‌ستیه‌كان‌و‬ ‫ی باشم‬ ‫له‌الیه‌ن هاواڵتیانیش���ه‌وه‌ پێشوازییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ر له‌دێرزه‌مانه‌وه‌ له‌هه‌ورامان پێداویست ‌‬ ‫لێكرا"‪.‬‬ ‫ناوماڵ له‌الیه‌ن هه‌ورامیه‌كانه‌و‌ه‬ ‫وتیشی‌ "له‌ئێس���تادا ئه‌م ماڵه‌م كردو‌ه به‌دو‬ ‫به‌ده‌ست‌وپه‌نجه‌ی‌ خۆیان دروستكراوه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ل���ق‪ ،‬لقێكیان ئه‌مه‌ی ‌ه كه‌ له‌كات���ی‌ داخڵبون ‌‬ ‫پشتیان به‌كه‌ره‌سته‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ نه‌به‌ستوه‌‪،‬‬ ‫ی تریان‬ ‫بیاره‌ له‌خورماڵه‌و‌ه دامن���اوه‌‌و لقه‌كه‌ ‌‬ ‫له‌ئێستاشدا له‌ناوچه‌ی‌ هه‌ورامان دوباره‌ ئه‌و‬ ‫ێ‬ ‫پێداویستییانه‌ ك ‌ه هه‌ورامیه‌كان بۆ رۆژانه‌یان له‌ته‌وێڵ���ه‌وه‌ داخڵ���ی‌ بی���ار‌ه ده‌بی���ت له‌و ‌‬ ‫دامناوه‌"‪.‬‬ ‫به‌كاری‌ دێنن ده‌ستی‌ پێكردوه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫ئ���ه‌و ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌كات ك���ه‌ یه‌كه‌م كه‌س‬ ‫ی‬ ‫له‌ئێستادا له‌بیاره‌و‌ه تا ته‌وێڵ ‌ه ‪ 12‬شوێن ‌‬ ‫ی داناو‌ه به‌اڵم ئێس���تا ‪12‬‬ ‫تایبه‌تی‌ فرۆشتنی‌ ئه‌و كه‌لوپه‌له‌ فۆلكلۆریان ‌ه بوه‌ ئ���ه‌م پڕۆژه‌ی ‌ه ‌‬ ‫ی دوكانی‌ دیك���ه‌ی‌ له‌و جۆره‌ له‌بی���اره‌وه‌ هه‌تا‬ ‫ی كوردستان رو ‌‬ ‫هه‌یه‌‌و هاواڵتیانیش له‌ته‌واو ‌‬ ‫ته‌وێڵه‌ كراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫تێده‌كه‌ن بۆ كڕینیان‪.‬‬ ‫ی كه‌ ده‌یفرۆشێت‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و كه‌ره‌ستانه‌ ‌‬ ‫ی من ده‌یانفرۆش���م بریتین‬ ‫ی "ئه‌و ش���تان ‌ه ‌‬ ‫س���ه‌ركۆ فایه‌ق ده‌رچوی‌ زانكۆی‌ سلێمانی‌‌و وت ‌‬ ‫ی هه‌ورامان‪،‬‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫ی له‌گۆزه‌‪ ،‬نانه‌شان‪ ،‬وێنه‌ ‌‬ ‫ی ده‌س���ت ‌‬ ‫خاوه‌نی‌ ماڵ���ی‌ هه‌ورامان بۆ كار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دۆ‪،‬كه‌وچك ‌‬ ‫ی (‪ )2010-2009‬تیرۆك‪ ،‬پنه‌‪ ،‬مه‌ش���كه‌‪ ،‬كه‌وچك ‌‬ ‫ی راگه‌یاند "من له‌ساڵ ‌‬ ‫به‌ئاوێن ‌ه ‌‬ ‫ی چایی‌‪ ،‬فه‌ره‌نجی‌‪،‬‬ ‫ی نانخواردن‌و كه‌وگیر‌و كه‌وچك ‌‬ ‫توێژینه‌وه‌یه‌كم له‌س���ه‌ر ئیش���ه‌ ده‌ستیه‌كان ‌‬ ‫ی پێاڵو‪ ،‬س���ه‌رپۆش‪ ،‬له‌ته‌ری‌‪ ،‬جێگه‌ی چكلێت‪،‬‬ ‫ی س���لێمانی‌ كرد‌و له‌ساڵ ‌‬ ‫هه‌ورامان بۆ زانكۆ ‌‬ ‫ی هه‌ورامی‌‪ ،‬قه‌الم‪،‬‬ ‫ی مێخه‌ك‪ ،‬پشتوێن‌و جلوبه‌رگ ‌‬ ‫(‪)2013‬كردمه‌ پرۆژه‌‌و رۆیش���تم بۆ هه‌ورامان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه سه‌بیلی‌ جگه‌ره‌كێشان‪ ،‬چه‌ندین شتی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ته‌خ���ت ئ���ه‌و پێداویس���تی ‌ه فۆلكلۆریان ‌ه ‌‬

‫دراما كوردییه‌كان له‌مانگی‌ ره‌مه‌زاندا‬

‫هه‌بو‌ه شیعری نه‌بوبێ بۆ ئافره‌ت"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی دوركه‌وتن���ه‌وه‌ ‌ی له‌ئه‌نجامدان ‌ی‬ ‫ئێواره‌ كۆڕ ‌ی شیعری له‌شار ‌ی چه‌مچه‌ماڵ‪،‬‬ ‫ده‌رباز جه‌مال وتی‌ "كورده‌واری قسه‌یه‌كیان‬ ‫هه‌یه‌ زۆر ده‌وترێت���ه‌وه‌ كه‌ده‌ڵێن گڵی دور‬ ‫ده‌رمانه‌‪ ،‬به‌ڕاستی له‌م شاره‌شدا وایلێهاتو‌ه‬ ‫باوه‌ڕك���ه‌ن ئه‌وه‌ن���ده‌ی ش���اره‌كانی تری‬ ‫كوردس���تان گرنگی به‌دنیای ش���یعری من‬ ‫ده‌ده‌ن له‌ش���اره‌كه‌ی خۆمدا ئ���ه‌وه‌ نابینم‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌ رۆژان���ه‌ په‌یوه‌ندیم پێوه‌ ده‌كرێت‬ ‫له‌شاره‌كانی سلێمانی و كۆیه‌و رانیه‌وه‌‌و زۆر‬ ‫شوێنی دیك ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی كۆڕی شیعریان بۆ‬ ‫بكه‌م له‌شاره‌كه‌ی خۆمدا ئه‌وه‌یان نییه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ه���ه‌ر بۆی���ه‌ بڕیارم���داو‌ه‬ ‫له‌چه‌مچه‌ماڵ���دا ك���ۆڕ نه‌به‌س���تم باوه‌ڕبك ‌ه‬ ‫له‌ش���اره‌كه‌ی خۆمدا هه‌رچی ب���اج ك ‌ه من‬ ‫ده‌یده‌م باجی بێالیه‌نیمه‌"‪.‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌فۆڕمی نوسینی خۆشیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌رباز وتی "ده‌بێت ش���اعیر ل���ه‌ڕۆژگاری‬ ‫تائه‌و جێگه‌یه‌ی ناشهێڵێ كتێبێكی شیعریت ئه‌م���ڕۆدا به‌جۆرێ���ك بنوس���ێت له‌هونه‌ری‬ ‫تێكه‌ڵكێش���كردنی الیه‌نه‌كان���ی ش���یعردا‬ ‫به‌چاپ بگه‌یه‌نرێت یان باڵوببێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "ی���ان ده‌چن به‌ن���اوی خه‌اڵتی ش���اره‌زاییه‌كی باش���ی هه‌بێ���ت‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫داهێنه‌ران���ه‌وه‌ كولف���ه‌ی ئ���ه‌م واڵته‌ی���ان پێویستی به‌باكگراوه‌ندی ئه‌ده‌بی هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫وتیش���ی‌ "چ���ۆن كاتێ���ك تێكس���تێك‬ ‫خستوه‌ته‌ سكی كۆمه‌ڵێك گه‌عده‌چیه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫هیچ به‌هاو س���ه‌نگێك نه‌ بۆ هونه‌ر داده‌نێن ده‌نوس���ی ده‌بێت ئه‌و هۆشیارییه‌ت هه‌بێت‬ ‫له‌بواری خۆشه‌ویس���تیه‌وه‌ په‌لبكێشێت بۆ‬ ‫نه‌ بۆ بواری وێژه‌یی"‪.‬‬ ‫ده‌رب���از جه‌مال ئاماژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌دات ك ‌ه دنیای ئه‌مڕۆی ژیانبین���ی‌و له‌هه‌مان كاتدا‬ ‫"دنیای ئافره‌تیش هه‌وێنێكه‌ بۆ له‌دایكبونی ده‌بێ���ت ئاگادار بیت ك��� ‌ه میلله‌ته‌كه‌ت له‌چ‬ ‫ش���یعرێكی ناس���ك‌و پاراو‌و س���ه‌رچاوه‌ی كۆژانێكدایه‌‌و بار‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كه‌ش���ت نابێت‬ ‫داهێنانی شیعره‌ وه‌ك چۆن بڕبڕه‌ی پشتی هه‌رگیز له‌یاد بچێت"‪.‬‬ ‫به‌ب���ڕوای‌ ئ���ه‌و ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌م خااڵن��� ‌ه‬ ‫ئه‌ده‌ب ش���یعره‌ بڕبڕه‌ی پش���تی شیعریش‬ ‫خۆشه‌ویس���تییه‌ ب���ۆ ئافره‌ت ه���ه‌ر بۆی ‌ه له‌تێكس���تێكدا ره‌چاوكرا ئه‌وا ئه‌و ش���یعر‌ه‬ ‫ده‌بینین له‌ئێستاو له‌رابردوشدا كه‌م شاعیر به‌زویی‌ ده‌چێت ‌ه ناو خه‌ڵكه‌وه‌‪.‬‬

‫گا‬

‫ی ته‌خ���ت‌و له‌رۆ‬ ‫تر ك��� ‌ه له‌هه‌ورامان��� ‌‬ ‫كوردس���تان ده‌یانهێنم‌و زۆربه‌یان پێ‬ ‫ناوماڵن‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بۆ ده‌وڵه‌مه‌‬ ‫ی ئێرا‬ ‫ی فۆلكلۆر ‌‬ ‫دوكانه‌كه‌م شتگه‌لێك ‌‬ ‫فرۆشتن ده‌هێنم"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ره‌خن���ه‌ له‌حكوم���ه‌ت ده‌گر‬ ‫ی هه‌مو كه‌س‬ ‫"به‌سیاسه‌تی‌ هه‌ڵ ‌هی‌ خۆ ‌‬ ‫ی ك���رد له‌ه‬ ‫موچه‌خۆر‌و ئ���ه‌وه‌ش وا ‌‬ ‫ی ده‌ستیان‬ ‫ی ئیش��� ‌‬ ‫باشور ئه‌وكه‌سانه‌ ‌‬ ‫په‌نا ببه‌ن ‌ه به‌ر دامه‌زراندن‌و بونه‌ته‌ مو‬ ‫وازیان له‌م كاره‌ ده‌ستیانه‌ هێناوه‌"‪.‬‬ ‫ی زو ك ‌ه ده‌‬ ‫ی "له‌س���ه‌رده‌مان ‌‬ ‫وتیش ‌‬ ‫ی ژن پێ���ی‌ ده‌وترا ده‌س���تڕه‌نگین‬ ‫داوا ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر بیانوتای ‌ه ده‌س���تڕه‌نگین نیه‌‬ ‫ژنه‌كه‌ی���ان پێ ن���ه‌ده‌دا ئه‌گه‌ر بیش��‬ ‫ده‌ستڕه‌نگینه‌ یه‌كسه‌ر ژنیان پێده‌دا"‪.‬‬ ‫جه‌غتی���ش له‌س���ه‌ر ئ���ه‌و‌ه ده‌كات�‬ ‫ی هه‌بو‌ه له‌دهۆكه‌و‌ه تا‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫كڕیار ‌‬ ‫ی داراییه‌و‌ه له‌ئێ‬ ‫ی قه‌یران ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم به‌هۆ ‌‬ ‫ئیش���ه‌كه‌یان داویه‌تی ‌ه كزی‌‌و وه‌ك پێ‬ ‫بازاڕیان نییه‌‪.‬‬

‫ دژه‌خۆر به‌كاربهێنه‌‪.‬‬‫ێ دژه‌خۆر له‌ماڵه‌و‌ه‬ ‫هیچ كاتێك به‌ب ‌‬ ‫مه‌چۆ ده‌ره‌و‌ه چونكه‌ له‌و قۆناغه‌دا‬ ‫پێست زیاتر هه‌ستیاره‌ به‌هه‌تاو‪.‬‬

‫له‌به‌ره‌ی خه‌ڵكی هه‌ژاردا نه‌بێت‬

‫ده‌رباز جه‌مال شاعیری‌ الو رایگه‌یاند‬ ‫"شه‌رمه‌ شاعیر له‌م سه‌رده‌مه‌دا بنوسێت‌و‬ ‫له‌به‌ره‌ی خه‌ڵكی هه‌ژاردا نه‌بێت"‪.‬‬

‫ی سه‌ندو‬ ‫فرۆشتنی‌ كه‌لوپه‌لی‌ فۆلكلۆری‌ بره‌و ‌‬

‫ ئارایشتی‌ گونجاو‬‫هه‌میش ‌ه بیرله‌وه‌ بكه‌ره‌وه‌ كه‌ ئه‌و‬ ‫جۆر‌ه میكیاجان���ه‌ به‌كار بێنیت ك ‌ه‬ ‫له‌جۆری‌ باش���ن‌و هه‌روه‌ه���ا ره‌نگ ‌ه‬ ‫كاڵ���ه‌كان به‌كاربێن��� ‌ه ن���ه‌ك تۆخ‌و‬ ‫گه‌رمه‌كان‪.‬‬

‫ده‌رباز جه‌مال‪ :‬شه‌رمه‌ شاعیر‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد بایز‬

‫‪rangalayawene@gmail.com‬‬

‫‌ره‌نگاڵه‬

‫دوانه‌‬

‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت���ی‌‌و جه‌س���ته‌یت ده‌توانیت چوارده‌وره‌كه‌ت سه‌رس���ام‬ ‫توان���ا ‌‬ ‫ی بكه‌ی���ت به‌كارێكی‌ نوێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌هێزه‌‪ ،‬ئه‌م هه‌ل ‌ه بق���ۆزه‌وه‌و به‌كار ‌‬ ‫باوه‌ڕت به‌خۆت هه‌بێت‪.‬‬ ‫بێنه‌ له‌پرۆژه‌كانتدا‪.‬‬

‫له‌مانگی‌ ره‌مه‌زان���دا چه‌ند زنجیره‌یه‌كی‌ ته‌له‌فزیۆنی‬ ‫له‌كه‌ناڵه‌ ئاسمانیه‌كان په‌خشده‌كرێن‪ ،‬به‌مجۆره‌‪:‬‬

‫كه‌ناڵی‌ كوردسات‪:‬‬ ‫*زنجیره‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنی‌ (پرۆفیش���اڵ)‪ ،‬ده‌رهێنانی‌‬ ‫مه‌فاخری‌‪ ،‬نواندنی‌‪ :‬ماهیر حه‌سه‌ن‪ ،‬مسته‌فا ئه‌حمه‌‬ ‫زه‌ریفی‌‪ ،‬كاوه‌ قادر‪ ،‬ئه‌حمه‌د جۆاڵ‪.‬‬ ‫*زنجیره‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنی‌ (غوربه‌ت)‪ ،‬نوسینی‌ دڵشاد‬ ‫ده‌رهێنانی‌ ساالر س���وڵتان‪ ،‬نواندن ‪ :‬رۆژین شه‌ریفی‬ ‫عه‌زیز‪ ،‬هه‌ردێ‌ س���ه‌المی‌‪ ،‬ئامانج ئیبراهیم‪ ،‬سیروان‬ ‫خه‌رمان هیرانی‌‪.‬‬

‫ئێن ئاڕتی‌ ‪:2‬‬ ‫زنجی���ره‌ی‌ ته‌له‌فزیۆنی‌ (هه‌نگاوه‌كانی‌ س���ه‌ر خۆ‬ ‫نوس���ین‌و ده‌رهێنانی‌‪ :‬گه‌زیزه‌ عومه‌ر‪ ،‬نواندن‪ :‬عومه‌ر‬ ‫ژیان ئیبراهیم‪ ،‬نزار س���ه‌المی‌‪ ،‬فازڵ قه‌س���اب‪ ،‬شلێ‬ ‫هه‌واڵ عوسمان ‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫ئه‌گه‌ر به‌ته‌مای‌ س���ه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست رۆژانێكی‌ پ���ڕ له‌جه‌نجاڵی‌‌و كێش��� ‌ه‬ ‫بهێنیت ئه‌و‌ه پێویسته‌ له‌گه‌ڵ هاوڕێ‌‌و به‌سه‌ر ده‌به‌یت‪ ،‬ناچاریت هه‌ندێكیان‬ ‫قبوڵ بكه‌یت‪.‬‬ ‫هاوكارانت یه‌ك بگریت‪.‬‬

‫فه‌‌ریک‬ ‫مه‌هێڵ ‌ه بۆچونی‌ تر كار بكات ‌ه سه‌رت‪،‬‬ ‫گه‌شبین ب ‌ه به‌هه‌ر روداوێك كه‌ توشت‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫بیروڕا‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫سیاسەت‌و ئەخالق‪ :‬چەمکی ئێتیکی بڕوادارێتیی‬ ‫ئاراس فه‌تاح‬ ‫پەیوەن���دی نێ���وان سیاس���ەت‌و ئێتیک‬ ‫چییە؟ ئایا سیاسەت کردەیەکی ئەخالقییە‬ ‫ی���ان بێبەریی���ە لەئەخ�ل�اق؟ ئەم���ە ئەو‬ ‫پرس���یارەیە کە ئەمڕۆ لەهەمو کاتێکی تر‬ ‫پێویستمان بەڕونکردنەوەی هەیە‪ .‬روبەری‬ ‫گش���تیی لەواڵت���ی ئێمەدا پ���ڕە لەڕەخنەو‬ ‫گلەیی‌و توانج لەسیاسییەکانمان بەگشتیی‌و‬ ‫سیاس���ەت بەتایبەت���ی‪ .‬هەرکاتێ���ک باس‬ ‫لەسیاس���ەت دەکرێت‪ ،‬راس���تەوخۆ وێنای‬ ‫جیهانێک دەکرێت کە پڕە لەدرۆو خیانەت‌و‬ ‫توندوتیژی���ی‪ .‬بەم چەش���نەش دابڕانێکی‬ ‫ش���اقوڵی لەنێ���وان سیاس���ەت‌و ئەخالقدا‬ ‫دروس���تدەکرێت‌و وەک���و کردەیەکی دابڕاو‬ ‫لەئەخالق تەماشادەکرێت‪.‬‬ ‫بۆئەوەی تاوتوێی ئەو پرسیارەش بکەین‬ ‫کە ک���ردەی سیاس���ەت چ پەیوەندییەکی‬ ‫بەئەخالقەوە هەیە‪ ،‬واتە لەکوێدا سیاسەت‬ ‫رەهەندێک���ی نائێتیک���ی وەردەگرێت‌و بەها‬ ‫ئەخالقییەکان���ی خ���ۆی لەدەس���تدەدات‌و‬ ‫دەبێت بەس���تەم‌و لەکوێش���دا سیاس���ەت‬ ‫دەبێ���ت بەئیلتیزام ب���ۆ زەمانەتی کردەی‬ ‫سیاس���یی‌و ناکەوێت���ە ن���او زەل���کاوی‬ ‫توندوتیژیی‌و نابەرپرسیارێتییەوە‪ ،‬پێویستە‬ ‫بگەڕێینەوە سەر ئەو دو چەمکە بەناوبانگە‬ ‫کە سۆس���یۆلۆگی ئەڵمان���ی ماکس ڤێبەر‬ ‫لەکتێبی "سیاس���ەت وەکو پیشە"‪ ،‬بۆمان‬ ‫دەستنیشاندەکات‌و کۆی تیۆرییەکەی خۆی‬ ‫لەس���ەر بیناتدەنێ���ت‪ .‬ئ���ەو دو چەمکەش‬ ‫بریتیین لە"ئێتیک���ی بڕوادارێتیی " ‪nGesi‬‬ ‫‪ nungsethik‬و "ئێتیکی بەرپرس���یارێتیی"‬ ‫‪.Verantwortungsethik‬‬ ‫بەشێوەیەکی گش���تیی‪ ،‬سیاسەت وەکو‬ ‫کردەیەکی مرۆیی هەڵگری رەگەزێکی قوڵی‬ ‫ئەخالقییە‪ .‬سەرەتا با لەرەهەندی چەمکی‬ ‫"ئێتیکی بڕوادارێتیی" ‪Gesinnungsethik‬‬ ‫وردبین���ەوەو بزانین ئ���ەم ئەخالقییەتە چ‬ ‫مانایەک لەخۆیدەگرێت‪ .‬ڤێبەر رای وایە کە‬ ‫ئێتیکی بڕوادارێتیی‪ ،‬پرنسیپێکی سیاسیی‬ ‫ئەخالقییە کە تیایدا ب���ڕوا‪ ،‬واتە قەناعەت‬ ‫ی���ان ئیمان تاک���ە پێوەرێکە ب���ۆ کردەی‬ ‫سیاسیی‪ .‬کەسی بڕوادار‪ ،‬کەسێکە کە بیر‬ ‫لەدەرئەنجامی کردەکانی ناکاتەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەوەی ئەو دەیەوێت وەدەس���تی بهێنێت‪،‬‬ ‫بیرکردن���ەوە نیی���ە لەئاکام���ی کردەکانی‪،‬‬ ‫بەڵکو بیرکردنەوەیە لەگەیش���تن بەئامانجە‬ ‫بااڵکان���ی کە وەکو رێس���ایەکی ئەخالقیی‬ ‫دایناوە پێی بگات‪ .‬بەمانایەکی تر‪ ،‬گەیشتن‬ ‫بەئامانج ئەو رێس���ایەیە کە پاساوی هەمو‬ ‫کەرەسەیەک دەکات‪.‬‬

‫بۆئ���ەوەی ل���ەم رەهەن���دەی ئێتیک���ی‬ ‫بڕوادارێتیی بگەین‪ ،‬دەبێت بزانین ئەو هێزانە‬ ‫کێن کە بەپرنس���یپی ئێتیکی بڕوادارێتیی‬ ‫کاردەکەن‪ .‬سەرەتا بڕواپێهێنەرانی ئێتیکی‬ ‫بڕوادارێتیی کەس���انگەلێکن وابیردەکەنەوە‬ ‫رێس���ایەک یان قاعیدەیەک ‪ Maxime‬هەیە‬ ‫کە ئەوان ب���ڕوای رەهای���ان پێیەتی‪ .‬ئەم‬ ‫رێسایە بۆ کەسانی بڕوادار بەهایەکی بااڵی‬ ‫س���ەرومێژویی‌و موقەدەس���ی هەیە‪ ،‬وەکو‬ ‫واجبێکی پی���رۆز لەو پرنس���یپە دەڕوانن‌و‬ ‫بەبێ مەرج ملکەچی بنەما نەگۆڕەکانی ئەو‬ ‫پەیامانەن کە لەالیەن نێردراوی خوداکانەوە‬ ‫بەدەستیان گەیش���توە‪ .‬پەیڕەوانی ئێتیکی‬ ‫بڕوادرای���ی بڕوای���ان بەوەی���ە ک���ە ئەوان‬ ‫بەرپرس نین لەناوەڕۆکی ئەو رێس���ایانەی‬ ‫کە خ���ودا بۆی ناردون‪ ،‬بەڵکو بەرپرس���ن‬ ‫لەجێبەجێکردنی ناوەڕۆک���ی پەیڕەوەکانی‬ ‫ئەو پرنس���یپانە لەژیان���ی کۆمەاڵیەتییدا‪.‬‬ ‫هەرکاتێکی���ش لەئەنجام���ی کارەکانیان���دا‬ ‫کارەساتێکی مرۆیی دروستبو‪ ،‬ئەوا ئەمان‬ ‫تەحەمول���ی خراپەکارییەکانی ئەو کردەیە‬ ‫ناکەن‪ ،‬بەڵکو ئەوە خودی دونیایە خراپەو‬ ‫ئەوە مرۆڤە گەمژەیە کە خودا بەوش���ێوەیە‬ ‫دروستیکردوە‪.‬‬ ‫دی���ارە ئێتیک���ی بڕوادارێتی���ی تەنه���ا‬ ‫رەهەندێک���ی ئاس���مانیی نیی���ە‪ ،‬بەڵک���و‬ ‫رەهەندێکی زەمینیی‌و ئینسانییش���ی هەیە‬ ‫ک���ە خ���ۆی لەئایدیۆلۆژی���ا مرۆڤکردەکاندا‬ ‫بەرجەس���تەدەکات‪ .‬سااڵنێکی زۆر هەندێک‬ ‫کتێب‌و مانیڤێس���ت‌و خوێندنەوە بۆ مێژو و‬ ‫کۆمەڵگا جێگای کتێبە موقەدەس���ەکانیان‬ ‫گرت���ەوەو دێ���ڕ بەدێ���ڕ لەالی���ەن کادیرە‬ ‫ئایدیۆلۆژیس���تەکانەوە دەرخدەک���ران‌و‬ ‫خەباتی���ان لەپێن���اوی ئ���ەوەدا دەکرد کە‬ ‫لەژیانی کۆمەاڵیەتییمان���دا جێبەجێبکرێن‪.‬‬ ‫ئەوانەشی بەمو لەم پەیڕەوانە الیان بدابایە‪،‬‬ ‫بەمورتەدو دژەش���ۆڕش‌و خائینی نەتەوەیی‬ ‫یان چینایەتیی لەقەڵەمدەدران‪.‬‬ ‫بۆئەوەی بەرچاوڕونییەکی زیاتر لەس���ەر‬ ‫ئ���ەم رەهەن���دەی ئێتیک���ی بڕوادارێتی���ی‬ ‫نیش���انبدەم‪ ،‬هەوڵ���دەدەم ل���ەدو نمونەدا‬ ‫بەرجەس���تەی بک���ەم‪ .‬یەکەمی���ان ئ���ەو‬ ‫هێ���زە ئایینییان���ەن ک���ە رێس���اکانی دین‬ ‫دەکەن بەبناغەی هەڵس���وکەوتیان‌و وەکو‬ ‫مۆڕاڵێک���ی ب���ااڵو رەها ب���ۆ کۆمەڵگایەکی‬ ‫وێناکراوی تەندروس���ت تەماش���ایدەکەن‪.‬‬ ‫دوهەمیش���یان ئەو هێزە شۆڕش���گێڕانەن‬ ‫ک���ە ئایدیۆلۆژیایەک���ی دیاریک���راو دەکەن‬ ‫بەڕێنماییک���ەرو قیبلەنومای سیاس���یی بۆ‬ ‫نەخشاندنی جیهانی کۆمەاڵیەتییمان‪ .‬هەردو‬ ‫بەرەکە پابەندن بەپرنس���یپە نەگۆڕەکانی‬ ‫خۆیان‌و هەوڵدەدەن بگەن بەو ئامانجانەی‬ ‫کە رێسا نوسراوە ئاسمانیی‌و زەمینییەکان‬ ‫بۆی���ان دیاریکردون‪ .‬بۆ ئەم مەبەس���تەش‬ ‫ڤێبەر ‪ ١٠‬فرمانەکەی موس���ای پێغەمبەر‪،‬‬ ‫وەک���و نمونەیەک���ی بەرجەس���تە بۆ ئەم‬ ‫فۆرمە لەئێتیکی بڕوادارێتیی‪ ،‬دەهێنێتەوە‪.‬‬ ‫فەرمایش���تەکانی خ���ودا الی پەیڕەوان���ی‬ ‫ئەخالق���ی بڕوادارێتی���ی تەنه���ا لەالی���ەن‬ ‫عەبدەکان���ی خ���وداوە دەرخناکرێن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دەبێ���ت جێبەجێبکرێن‌و ببن بەڕێس���ایەک‬

‫کەم نین ئەو هێزە‬ ‫دینییانەی کە‬ ‫باس لەگەیشتن‬ ‫بەخۆشەویستیی‬ ‫خودا دەکەن‬ ‫کەچی بۆ گەیشتن‬ ‫بەم ئامانجە‬ ‫ئامادەن هەمو‬ ‫خۆشەویستییەکی‬ ‫دونیایی بکوژن‌و هیچ‬ ‫بەرپرسیارێتییەکیش‬ ‫بەرامبەر‬ ‫بەکردەکانیان‬ ‫هەڵنەگرن‬ ‫لەڕێکخس���تنی ژیان���ی کۆمەاڵیەتیی���ان‪.‬‬ ‫بەمچەشنە ئیرادەی خودا لەسەروی ئیرادەی‬ ‫مرۆڤ���ەوە دەبێت‌و هەم���و کردەیەکیش بۆ‬ ‫جێبەجێکردن���ی ئی���رادەی خ���ودا‪ ،‬وەکو‬ ‫بەهایەکی بااڵ تەماش���ادەکرێت کە لەگەڵ‬ ‫خۆیدا خێرو باشە بەرهەمدەهێنێت‪.‬‬

‫کەم نین ئەو هێ���زە دینییانەی کە باس‬ ‫لەگەیش���تن بەخۆشەویستیی خودا دەکەن‪،‬‬ ‫کەچی بۆ گەیش���تن بەم ئامانجە‪ ،‬ئامادەن‬ ‫هەمو خۆشەویس���تییەکی دونیایی بکوژن‌و‬ ‫هی���چ بەرپرس���یارێتییەکیش بەرامب���ەر‬ ‫بەکردەکانی���ان هەڵنەگ���رن‪ .‬باش���ترین‬ ‫نمون���ەش ب���ۆ ئێتیک���ی بڕوادارێتیی ئەو‬ ‫کەس���انەن کە ئەمڕۆ لەزۆر شوێنی دونیادا‬ ‫خۆی���ان دەتەقێنن���ەوەو تەحەمول���ی هیچ‬ ‫دەرئەنجامێکی کارەس���اتباری ئینسانیی‪،‬‬ ‫ویژدانی���ی یان سیاس���یی ئ���ەو کۆکوژییە‬ ‫ناکەن کە دروستیدەکەن‪ ،‬چونکە باوەڕیان‬ ‫وایە کە ئەمە واجبێک���ی ئیالهییەو دەبێت‬ ‫جێبەجێیبکرێ���ت‪ .‬دیارە دیدگای رێکخراوی‬ ‫ئەلقاعی���دە نمونەیەکی بەرجەس���تەی ئەم‬ ‫ئێتیک���ی بڕوادارێتییەیە‪ .‬ئ���ەوەی بۆ ئەم‬ ‫رێکخراوە گرنگ نییە بەهای ژیانی ئینسانە‬ ‫لەسەر زەوی‪ ،‬تەحەمولنەکردنی ئاکامی هیچ‬ ‫کردەیەکی ئەم رێکخراوەیە لەم دونیایەدا‪،‬‬ ‫چونکە گەیش���تن بەئامانجە موقەدەسەکان‬ ‫لەرێ���گای توندوتیژیی رەهاوە‪ ،‬خواس���تی‬ ‫س���ەرەکییەتی‪ .‬وات���ە جێبەجێکردن���ی‬ ‫رێس���اکانی ئایین کە ئەو ب���ە بەهاگەلێکی‬ ‫بااڵی رەهای سەرو‪-‬مێژویی‌و مۆدێل‌و نمونەی‬ ‫دەس���ەاڵتێکی موقەدەس دەیبنێت‪ ،‬واجب‌و‬ ‫ئیرادەیەک���ی خودایییەو بەبێ رەچاوکردنی‬ ‫دەرئەنجامە کارەس���اتبارەکانی بۆ مرۆڤ‌و‬ ‫کۆمەڵگاو ژینگە‪ ،‬دەبێت پیادەبکرێت‪.‬‬

‫جێگ���ەی س���ەرنجە کە دی���وی دوهەمی‬ ‫ئ���ەم ئێتیک���ە‪ ،‬بریتیی���ە لەئایدیۆلۆژی���ا‬ ‫مرۆییەکان‪ .‬وات���ە هەمو ئەو ئایدۆلۆژیانەی‬ ‫م���رۆڤ بەرهەمیهێن���اوەو ویس���تویانە‬ ‫بەهەشتمان لەس���ەر زەوی بۆدروستبکەن‪،‬‬ ‫دەرئەنجامەک���ەی بەکارەس���ات‌و جەن���گ‌و‬ ‫تراژیدی���ای مرۆیی گ���ەورە کۆتایی هاتوە‪.‬‬ ‫لەدیکتاتۆرییەت���ی چینایەتیی پرۆلیتاریاوە‬ ‫ت���ا دەگات بەفاش���یزم کە دروس���تکردنی‬ ‫پاکژی چینایەتی‌و نەتەوەیەیی ئامانجیانە‪،‬‬ ‫بێب���ەری نی���ن لەڕەهەن���دی ئێتیک���ی‬ ‫بڕوادارێتی���ی‪ .‬ئ���ەم ئایدیۆلۆژیانە جۆرێک‬ ‫لەئێتیک بەرهەمدەهێنن کە بەرپرسیارێتی‬ ‫جەنگ‌و شۆڕش هەڵناگرێت‪ ،‬بۆئەوەی بگات‬ ‫بەئامانجێک���ی مێژویی دیاریک���راو کە ئەو‬ ‫دیدگایە بۆی دیاریک���ردوە‪ .‬الی یەکێکیان‬ ‫دروستکردنی پاکژیی نەژادییەو الی ئەویتریان‬ ‫بنیاتنانی پاکژیی چینایەتی‌و کۆمەاڵیەتییە‪.‬‬ ‫الی فاش���یزم دروس���تکردنی سەردەستی‌و‬ ‫بااڵی���ی نەژادیی‌و پاکژی���ی نەتەوەییە‪ ،‬الی‬ ‫کۆمۆنیزمیش دروستکردنی دیکتاتۆرییەتی‬ ‫چین���ی پرۆلیت���ارو بەرهەمهێنانی پاکژیی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی���ە لەب���ۆرژوازی‌و دەرەب���ەگ‌و‬ ‫هاوش���ێوەکانی‪ .‬ئ���ەم ئێتیک���ە تەنها الی‬ ‫کەس���انی بڕوادارو عەقائیدیی دەبینین کە‬ ‫ئامادەیە خۆی بەکوش���ت ب���دات‌و دوژمنە‬ ‫ئایدیۆلۆژییەکانیش���ی بکوژێت لەپێناو ئەو‬ ‫ئامانجانەی ب���ۆی دیاریکراوە‪ ،‬بەبێ ئەوەی‬ ‫تەحەمولی بچوکترین دەرئەنجامی ئێتیکی‬ ‫ئەو کردەیەی خۆی بکات‪.‬‬

‫کێش���ەی ئەخالق���ی بڕوادارێتیی���ش‬ ‫لەسیاسەتدا لێرەوە دەستپێدەکات؛ ئەویش‬ ‫ئەوەیە کە ئەم ئیرادە خوداییە چۆن لەسەر‬ ‫زەوی پیادە دەکرێت؟ ئایا چ کەرەسەیەک‬ ‫بەکاردەهێنرێ���ت‪ ،‬بۆئەوەی ب���ەم مەرامە‬ ‫بااڵیە بگات‪ .‬ئای���ا بەچ میتۆدێک دەتوانین‬ ‫ئەو پرنس���یپانە لەدونی���ادا باڵوبکەینەوەو‬ ‫قەناع���ەت بەهەمو جیه���ان بکەین کە ئەم‬ ‫بەشێوەیەکی گش���تیی دەتوانین دیدگای‬ ‫پەیام���ە ئیالهییە‪ ،‬تاک���ە پەیامێکە کە بۆ‬ ‫کەس���انی هەڵگ���ری ئێتیک���ی بڕواداریی‌و‬ ‫هەمو زەمەن‌و شوێن‌و کولتورێک گونجاوەو‬ ‫ب���ەڕای ماک���س ڤێب���ەر هەر کەس���ێک ئەخالقییەت���ی ئیم���ان‌و عەقی���دە لەچەند‬ ‫مرۆڤایەتی وەکو گش���تێک دەتوانێت ژیانی‬ ‫خۆی لەسەر رێکبخات‌و ببێت بەچاکەیەکی ب���ڕوای بەئێتیک���ی بڕوادارێتی���ی هەبێت‪ ،‬خاڵێکدا بەرجەستەبکەین‪:‬‬ ‫گش���تیی؟ گومانی تێدا نییە ئیشکالییەتی مان���ای ئەوەیە کە خ���ۆی بێبەریی دەکات‬ ‫یەکەمی���ان‪ :‬کەس���انێک ک���ە پڕچەکن‬ ‫هەمو ئایینەکان لەوەدایە کە پرنسیپەکانی لەهەمو بەرپرس���یارێتییەک‌و ئەم رەهەندە‬ ‫خۆیان وەکو باشەیەکی کۆسموپۆلیتیکیی ئەخالقیی‌و ویژدانییەش بەکامڵی لەخودی بەئەخالق���ی بڕواداریی‪ ،‬مۆرکێکی نامێژویی‬ ‫دەبینن‪ ،‬وەکو مۆدێلێکی بەڕێوەبردن بۆ هەمو کردارەکانیدا کوژاوەتەوەو ئیشی پێناکات‪ .‬دەدەن بەبڕواکانی���ان‪ .‬وات���ە بڕوایان وایە‬ ‫مرۆڤایەتی‌و پرنسیپێک بۆ رێکخستنی ژیانی ئەو واجبێکی ئەخالقیی لەس���ەرەو دەبێت ک���ە بەهاکانی���ان موتڵەق���ەو ب���ۆ هەمو‬ ‫هەمو مرۆڤ‌و نەتەوەیەک تەماش���ایدەکەن‌و جێبەجێیبکات‪ ،‬بەرامبەر بەدەرئەنجامەکانی زەمەنێ���ک‌و بۆ هەمو ش���وێنێک‌و بۆ هەمو‬

‫پرس‌وجۆ ‌ی ئه‌خالقیان ‌ه‬ ‫ئه‌م به‌خواكردنی‌ حزبه‌ نه‌ك هه‌ر له‌ناو حزبا‬ ‫له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ حزبیش����دا بواری‌ هه‌ڵوه‌س����ته‌ ‌ی‬ ‫ئه‌رێنی‌‌و سه‌رنجی‌ دروست ناهێڵێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪1991‬ه‌وه‌ له‌ڕێگه‌ی‌ ئه‌م ره‌واییدانه‌ی‌‬ ‫تائێس����تا ده‌س����ه‌اڵتدارانی‌ باش����ورو دو‬ ‫حزب����ه‌ پێش����تر به‌گ����ه‌وره‌ ناس����راوه‌كه‌ی‌ سه‌ره‌وه‌ دۆخی‌ تێكش����كانی‌ كه‌سێتی‌ كورد‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬پرس����یاری‌ ئه‌وه‌یان كردوه‌ بۆ به‌جۆرێ‌ خوڵقاوه‌ ئیتر رۆشنبیرو بیركه‌ره‌وه‌‬ ‫زۆرێك له‌ڕۆش����نبیر‪ ،‬خوێن����ه‌وار‪ ،‬به‌ تواناو زین����دوه‌كان هه‌میش����ه‌ هه‌وڵی‌ ئ����ه‌وه‌ بده‌ن‬ ‫بیركه‌ره‌وه‌كان دوره‌په‌رێ����زی ده‌گرن لێیان‪ ،‬خۆیان له‌و زۆنگاوه‌ بپارێزن‪ ،‬كه‌ هێزو پاره‌ی‌‬ ‫یه‌كێ‌ له‌كێشه‌ هه‌ره‌ دیاره‌كان الی‌ ئه‌مان‪ ،‬وا به‌س����ه‌و پێویس����تی‌ به‌بیركردنه‌وه‌ نیه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫سه‌یركردنی‌ ئینس����انی‌ كورده‌ كه‌ كااڵیه‌‪ ،‬كه‌ بۆیه‌ ش����ێوازی‌ وه‌رگرتنی‌ كه‌سانی‌ حزبه‌كانی‌‬ ‫ده‌كرێ‌ نرخی‌ له‌سه‌ر دانرێ‌‪ ،‬ئه‌مه‌ ش وایكردوه‌ دیكه‌ش له‌الیه‌ن پارتی‌ یان یه‌كێتیه‌وه‌ له‌سه‌ر‬ ‫كه‌ به‌رده‌وام ترس����ێك هه‌بێ‌ له‌نزیكبونه‌وه‌‪ ،‬بنه‌مای‌ بیركردن����ه‌وه‌و جیاوازی‌ نیه‌ هه‌نده‌ی‌‬ ‫هه‌روه‌ك چه‌قبه‌س����توی‌ و نه‌گۆڕینیش ڕۆڵی‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌ كڕین‌و نرخ له‌سه‌ر دانانه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫خۆی‌ هه‌ی����ه‌‪ ،‬ئه‌و حزبانه‌ له‌ڕاب����ردودا الیان ئه‌مه‌ش ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ئاكاردایه‌‪ ،‬نمونه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫وابوه‌‪ ،‬م����ادام پاره‌و هێزی‌ شه‌ڕكه‌ریش����یان سه‌نگه‌ر گواس����تنه‌وانه‌ی‌ ئه‌م دواییه‌ پێمان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئی����دی‌ هه‌مو ش����تێكیان هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌ڵ����ێ‌ ئ����ه‌م حزبانه‌ ناتوانن ئینس����ان وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ مه‌به‌س����تیان هه‌ڵوه‌سته‌ كردن نه‌بو ئینس����ان ببینن‪ ،‬ته‌نانه‌ت هه‌ندێك له‌سه‌نگه‌ر‬ ‫له‌سه‌ر پرسی‌ ئاكارو بیركردنه‌وه‌ له‌ناوه‌ڕۆكی‌ گواس����تنه‌وه‌كان مایه‌ی‌ گاڵته‌جاڕیه‌‪ ،‬بۆنمونه‌‬ ‫ح����زب‪ ،‬دوركه‌وتن����ه‌وه‌ له‌ئ����اكارو گفتوگۆی‌ بابایه‌ك له‌س����ه‌ر نادادی‌‌و س����ته‌م له‌حزبێك‬ ‫دروست له‌باره‌ی‌ كێماسی‌‌و هه‌ست‌وكه‌وته‌وه‌‪ ،‬ده‌كشێته‌وه‌و ده‌چێته‌ حزبێكه‌وه‌ كه‌ خودانی‌‬ ‫وای‌ كردوه‌ خاوه‌ن ئاوه‌زه‌كان نه‌چنه‌ نێو ئه‌و نادادی‌‌و سته‌مه‌و ئه‌و بابایه‌ پێشتر له‌به‌رئه‌وه‌‬ ‫به‌ڕه‌نگاری‌ بوه‌ته‌وه‌‪ ،‬كۆی‌ وازهێنانه‌كانی‌ ئه‌م‬ ‫كه‌وشه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ره‌وای‌ دان به‌خاوه‌ندارێت����ی‌ كردنی‌ ئه‌رزو دواییه‌ ده‌چنه‌ ئه‌و چوارچێوه‌یه‌وه‌و كاره‌كته‌ره‌‬ ‫به‌رزو ئینسان‌و سامانی‌ سه‌رزه‌وی‌‌و ژێرزه‌وی‌ وازهێنه‌ره‌كانی����ش جۆرێ����ك له‌س����وكایه‌تی‌‬ ‫كوردس����تان له‌الی����ه‌ن حزب����ه‌وه‌و حزباندنی‌ به‌خۆی����ان‌و بیروباوه‌ڕه‌كه‌یان ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ناوچه‌كان‌و ش����اره‌كان‌و دابه‌ش����كردنی‌ زۆنه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا بیروباوه‌ڕی����ان هه‌بوبێ‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫حزبیه‌كان‪ ،‬ئیدی‌ مه‌سه‌له‌ ئاكاریه‌كان‌و بواری‌ بیركه‌ره‌وه‌كان ناتوانن ئه‌م یاریانه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌نێو حزبی‌ سیاس����ی‌ كوردیدا له‌باشوری‌‬ ‫ره‌خنه‌و ده‌ست له‌سه‌ر عه‌یب‌وعار دانان هێنده‌‬ ‫كه‌م ده‌كاته‌وه‌ كه‌ مرۆڤ ده‌ب ‌ێ میكرۆسكۆب كوردس����تان مه‌س����ه‌له‌یه‌كی‌ گرنگ بزره‌ كه‌‬ ‫به‌كاربێنێ‌‪ ،‬بۆ دۆزینه‌وه‌ی‌ ئاكار له‌ناو حزبدا‪ ،‬ئه‌خالقه‌‪ ،‬ئه‌خالقی‌ هه‌ڵس����وكه‌وت‌و مامه‌ڵه‌ی‌‬

‫بەتاکە رێگایەکی رزگارکەر بۆ نەهێش���تنی‬ ‫خراپەکاری���ی لەدونیادا نماییش���یدەکەن‪.‬‬ ‫لێرەوە کێشەی دروستکردنی چاکە لەدونیادا‬ ‫سەرهەڵدەدات‌و دەبێت ئەو پرسیارە بکەین‪،‬‬ ‫ئایا بۆ بنیاتنانی چاکەی گشتیی‌و نەهێشتنی‬ ‫خراپەکاریی چ کەرەسەیەک بەکاردەهێنین؟‬ ‫کێش���ەی بنیاتنانی چاکە لەو چرکەساتەوە‬ ‫دەستپێدەکات کە چەمکی بەڕەهاییکردنی‬ ‫چاک���ە س���ەرهەڵدەدات‪ ،‬چونک���ە ل���ەو‬ ‫چرکەساتەی کە چاکە لەدیدێکی ئاینییەوە‬ ‫خ���ۆی رەه���ا دەکات‌و دەی���کات بەتاک���ە‬ ‫رێس���ایەک بۆ هەمو ئینسانێک‌و میللەتێک‪،‬‬ ‫دەبێ���ت بەخراپەکارییەکی گەورە‪ ،‬گەر ئەو‬ ‫کەرەس���ەیەی بەکاریدەهێنێت بۆ گەیشتن‬ ‫بەم ئامانج���ە‪ ،‬بەکارهێنان���ی توندوتیژیی‬ ‫بێ���ت‪ .‬لەم گۆش���ەنیگایەوە ه���ەر کاتێک‬ ‫هێزێک ویس���تی دونیا لەسەر بناغەی ئەو‬ ‫رێس���ایانەی خۆی بنیاتبنێت‌و شەرعییەت‬ ‫بەهەمو کەرەسەیەک بدات بۆ گەیشتن بەو‬ ‫ئامانجەی کە ئەو رێس���ا بااڵیە بۆی داناوە‪،‬‬ ‫ناچارە هەڵس���وکەوت لەگەڵ کەرەسەکانی‬ ‫گەیشتن بەو ئامانجانە بکات کە توندوتیژیی‬ ‫یەکێکە لەئامرازەکانی‪.‬‬

‫ئ���ەم واجیبەش بەرپرس���یار نییە‪ ،‬چونکە‬ ‫هێزێکی بااڵتر لەمرۆڤ هەیە کە شەرعییەت‬ ‫بەم کردەی���ەی دەدات‪ .‬لەدیدی پەیڕەوانی‬ ‫ئەخالقی بڕوادارێتییەوە‪ ،‬جیهان خراپەیەکی‬ ‫گەورەیەو ئەوان دەیانەوێت چاکی بکەنەوە‪،‬‬ ‫دونی���ا پڕێتی ل���ەڕق‌و ئ���ەوان دەیانەوێت‬ ‫خۆشەویستیی باڵوبکەنەوە‪ ،‬کۆمەڵگا پڕێتی‬ ‫لەفەسادو ئەوانن کە پاکی دەکەنەوەو سەفاو‬ ‫کەماڵەتی بۆ دەهێنن‪ .‬لەم دیدگایەوە هەمو‬ ‫ئەو شەڕانییەتەی کە لەدونیادا باڵوبوەتەوە‬ ‫تەنها بەیەک ش���ت لەناو دەبرێت‪ ،‬ئەویش‬ ‫گەیشتنە بە"دواجەنگ" کە دەبێت بیگێڕین‬ ‫بۆئەوەی ئاش���تی هەمیش���ەیی‌و بەهەشتی‬ ‫زەمینی���ی دابمەزرێنی���ن‪ .‬لێرەوە پرس���ی‬ ‫ش���ەرعییەتی توندوتیژی���ی بەرهەمدێت کە‬ ‫ئایدیایەک ئامانجەکانی خۆی هێندە بەڕەوا‬ ‫دەبینێت‌و لەم پێناوەش���دا هەمو کەرەسەو‬ ‫رێگای���ەک بەکاردەهێنێ���ت بەتوندوتیژیی‬ ‫رەهاشەوە‪ ،‬بۆ گەیشتن بەو ئامانجانە‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫کۆمەڵگایەک دەخوات‪ .‬بەمانایەکی تر رێسا‬ ‫نوس���راوەکانیان لەسەروی هەمو واقیعێکی‬ ‫ئینس���انیی‌و جوگرافی���ی‌و کولتورییدای���ە‪.‬‬ ‫جیهاد و شۆڕشی بەردەوام "الثورة‌ الدائمه‌"‬ ‫یەکێکە لەرەهەن���دە گرنگەکانی هەمو ئەو‬ ‫دیدگا ئایدیۆلۆژییە ئاسمانیی‌و زەمینییانەی‬ ‫کە دەیانەوێت ئایدیاکانیان لەڕێگای جەنگ‌و‬ ‫شۆڕش���ەوە بگەیەنن���ە هەم���و کونجێکی‬ ‫جوگرافیای ئ���ەم جیهانەو وەکو پەیامێکی‬ ‫رزگارکەر لەناو هەم���و میللەتێک‌و لەهەمو‬ ‫زەمەن‌و شوێنێکدا‪ ،‬پیادەبکەن‪.‬‬ ‫دوه���ەم‪ :‬رەهەن���دی نوخبەوییان���ەی‬ ‫ئەخالقی رەهای ئەم دیدگایە تەنها کەسانی‬ ‫پێغەمبەرئاس���او پێش���ڕەوانی چینایەت���ی‬ ‫کۆمەڵ���گا دەتوان���ن جێبەجێیبک���ەن کە‬ ‫لەڕوی سۆس���یۆلۆگییەوە حاکمی موتڵەق‌و‬ ‫وەلیئەمری س���ەروی یاس���او دیکتاتۆرمان‬ ‫ب���ۆ بەرهەمدەهێن���ن‪ .‬وات���ە ی���ان دەبێت‬ ‫وەکو قەدیس���ێک بژێت‪ ،‬یان دەبێت وەکو‬ ‫شۆڕشگێڕێک کە بەمو لەپرنسیپەکانی خۆی‬ ‫النادات‪ .‬ب���ەاڵم وەکو دەزانی���ن گۆڕەپانی‬ ‫سیاس���ەت‌و کردەی سیاس���یی‪ ،‬کردەیەکی‬ ‫ئینسانییەو لەدوتوێی ئەو سیاقە مێژوییەدا‬ ‫ڕودەدات کە مرۆڤ تیایدا دەژی‪ .‬بەمچەشنە‬ ‫کەسی سیاسیی پێغەمبەر نییە‪ ،‬کەسێکی‬ ‫س���ەروی مێژو و کۆمەڵ���گا نییە کە هەڵە‬ ‫نەکات‪ ،‬بەڵکو ئینسانەو لەدوتوێی کردەی‬ ‫ئینسانییەوە شایستەی هەڵەو کەموکوڕییە‪.‬‬ ‫هەندێک جار ئەم هەاڵنە دەگەنە ئاس���تێک‬ ‫کە کارەساتی ئینسانی گەورە بۆ کۆمەڵگا‬ ‫دروستبکەن‪ .‬کەسانی بڕوادار کەسانگەلێکن‬ ‫ک���ە تەحەمول���ی هی���چ دەرئەنجامێک���ی‬ ‫کردەکانی���ان ناک���ەن‪ ،‬چونک���ە پەیامێکی‬ ‫ئیالهیی یان مێژویی جێبەجێدەکەن‌و وێنای‬ ‫پێغەمبەرو پێش���ڕەو ی���ان هەڵبژردراوێکی‬ ‫مێژویی بەخۆیان‌و ئایدیاکانیان دەدەن‪.‬‬ ‫س���ێهەم‪ :‬پەیڕەوان���ی ئێتیک���ی رەها‪،‬‬ ‫کەس���انگەلێکن ک���ە روداوەکان���ی ناو ئەم‬ ‫دونیای���ەی تیای���دا دەژین‪ ،‬بۆی���ان گرنگ‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو ئ���ەوەی بۆیان گرنگە بریتییە‬ ‫لەگەیش���تن بەڕابردویەکی پاک���ژو رەوایی‬ ‫قەناعەتەکانیان‪ ،‬بادەرئەنجامەکانی گەیشتن‬ ‫بەم پاکژێتیی‌و رەواییە کارەساتهێنەر بێت‬ ‫بۆ ئینسان‌و کۆمەڵگاش‪.‬‬ ‫فۆرمەکەی ت���ری ئێتیک لەسیاس���ەتدا‬ ‫ک���ە بۆ ڤێبەر گرنگییەک���ی تایبەتی هەیە‪،‬‬ ‫پابەندە بەژیانی ئینس���انەوە لەسەر زەوی‪،‬‬ ‫نەک بەدروستکردنی بەهەشتی ئاسمانیی‌و‬ ‫زەمینی���ی‪ ،‬ئەوی���ش بریتیی���ە لە"ئێتیکی‬ ‫بەرپرسیارێتی" ‪.Verantwortungsethik‬‬ ‫ئەمەش بابەتێکی ترمان دەبێت‪.‬‬ ‫ئەم لێکۆڵینەوەیە بەشێکی ئەو وتارەیە‬ ‫ک���ە ل���ەڕۆژی ‪ 11.05.2016‬لەبەش���ی‬ ‫کۆمەڵناس���یی زانکۆی س���لێمانی‪ ،‬بەناوی‬ ‫(سیاس���ەت‌و ئەخالق‪ :‬چەند س���ەرنجێک‬ ‫لەئەخالقی بەرپرس���یارێتی لەسیاس���ەتدا)‬ ‫پێشکەشکرا‪.‬‬

‫چۆن یادی شەهیدانی نەمر بەرز رابگرین؟‬ ‫جەالل دەباغ‬

‫له‌نێو حزبی‌ سیاس ‌ی‬ ‫كوردیدا مه‌سه‌له‌یه‌ك ‌ی‬ ‫گرنگ بزره‌ كه‌ ئه‌خالق ‌ه‬ ‫ئه‌خالقی‌ هه‌ڵسوكه‌وت‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌ی‌ سیاسی‌‌و‬ ‫بیركردنه‌وه‌ له‌گۆڕین‌و‬ ‫به‌ره‌و پێشه‌وه‌بردن ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‬ ‫سیاس����ی‌‌و بیركردن����ه‌وه‌ له‌گۆڕی����ن‌و به‌ره‌و‬ ‫پێش����ه‌وه‌بردنی‌ كۆمه‌ڵگ����ه‌‪ .‬بیرك����ه‌ره‌وه‌و‬ ‫رۆش����نبیری‌ جدی‌ ناتوانێ‌ له‌كه‌شێكی‌ ئاوادا‬ ‫هه‌ڵب����كات‪ ،‬بۆیه‌ بۆ ئه‌و حزبانه‌ واباش����تره‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی‌ كار له‌سه‌ر تێكشكاندنی‌ كه‌سێتی‌‬ ‫كوردی‌ باشور ده‌كه‌ن‪ ،‬نیو ئه‌وه‌نده‌ سه‌رقاڵی‌‬ ‫پرس‌و جۆی‌ ئ����اكاری‌ نێو حزب بن‪ ،‬النیكه‌م‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ س����ی‌ س����اڵ‌و زیاتر ته‌نیا گروپێ‌‬ ‫له‌هه‌ره‌م����ی‌ حزبدا نه‌ب����ن‌و م����رۆڤ بتوانێ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌یان له‌سه‌ر بكات‪.‬‬

‫‪Jalal.dabagh@gmail.com‬‬

‫کاروانی ش���ەهیدانی گەلی کوردستانمان‬ ‫ساڵ لەدوای ساڵ گەورەترو مەزنتر دەبێ‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر تەنیا س���ەرنجی مێ���ژوی خەباتی‬ ‫هاوچەرخمان بدەین دەبینین کە ئەم گەلە‬ ‫کۆڵن���ەدەرو شۆڕش���گێڕەمان‪ ،‬نەبەزان���ە‪،‬‬ ‫روبەڕوی داگیرک���ەران‌و رێژیمە دیکتاتۆرە‬ ‫یەک لەدوای یەکەکان‌و س���وپاو دامودەزگا‬ ‫داپڵۆس���ێنەرەکانیان بۆت���ەوەو قوربان���ی‬ ‫گرانبەه���ای بەختک���ردوە ک���ە ژمارەی���ان‬ ‫لەسەدان هەزار کەس تێپەڕی کردوە‪.‬‬ ‫ئەنفال���ەکان و گ���ۆڕە بەکۆمەڵەکان���ی‬ ‫پت���ر لە‪٨٢‬ه���ەزار ک���ەس لەگەرمی���ان‌و‬ ‫ناوچەکانیترو ئەنفالکردنی هەش���ت هەزار‬ ‫بارزان���ی‌و کۆمەڵکوژیەکانیترو بەکارهێنانی‬ ‫چەکی کیمیای���ی لەهەڵەبجەو ناوچەکانیتر‪،‬‬ ‫رەش���ەکوژی‌و کوش���تنی هەزارانیت���ر‬ ‫لەنیش���تیمانپەروەرانی پێش���کەوتنخواز‬ ‫لەزیندانەکان‌و لەژێر ئازارو ئەش���کەنجەداو‬ ‫لەمانگرت���ن‌و خۆپیش���اندانەکان‌و راب���ون‌و‬ ‫ش���ێوازەکانی دیکەی خەبات���دا ژمارەیەکی‬ ‫یەکجار زۆری کیژو کوڕانی ئەم گەلەی کردە‬ ‫لەشکری قوربانی‪.‬‬ ‫ل���ەم س���ااڵنەی دواییش���دا‪ ،‬لەگ���ەڵ‬ ‫هەڵگیرسانی ش���ەڕی تێرۆریستانی داعشدا‬ ‫کە پێش���مەرگە قارەمانەکان���ی گەلەکەمان‬

‫روبەڕوی���ان بونەوەو خاکی کوردس���تانیان شەهیدانیان لەسەر نوسیون‪.‬‬ ‫هونەرمەندان���ی واڵتەک���ەش ب���ۆ ئ���ەو‬ ‫لەشەڕوشۆڕی جانەوەرانی داعش پاراست‌و‬ ‫لەس���ەر بەڕەنگاربونەوەی���ان بەردەوامن‪ ،‬مەبەس���تە داهێنان���ی هونەری���ی جوانیان‬ ‫ژمارەیەک���ی زۆر لەرۆڵەکان���ی گەل چونە ک���ردوەو مۆنومێنتی ش���ەهیدانیان بونەتە‬ ‫دیاردەیەکی گەورەی شارستانی‌و‪ ،‬بەڕێگەی‬ ‫ریزی نەمرانەوە‪.‬‬ ‫جاب���ۆ رێزگرت���ن لەدەس���تەیەک ل���ەم ئەو مۆنومێنتانە یادی ش���ەهیدانیان‪ ،‬بەبێ‬ ‫شەهیدانە‪ ،‬هەندێ حزب‌و الیەن‌و رێکخراو‪ ،‬جیاوازی بەرز راگرت���وە‪ .‬چین‌و توێژەکانی‬ ‫ی���ان کەس���وکاری ش���ەهیدان چەن���دان گەل‪ ،‬دەستەکانی نوێنەرایەتی چەپکەگوڵ‌و‬ ‫وێنەو دیوارەوێنەی ش���ەهیدانیان لەس���ەر تاجەگوڵێنەی���ان خس���تۆتە س���ەرئەو‬ ‫رێگەکان‌و بەتایبەت���ی لەنزیک زاڵگەکانەوە مۆنومێنتانە‪.‬‬ ‫ب���ۆ کوردس���تانیش هەر ئەم ش���ێوازە‬ ‫بەرزکردۆت���ەوەو دامەزراندوە ک���ە ئەمانە‬ ‫بەپێ���ی وەرزەکان���ی س���اڵ بەڕەش���ەباو ب���ۆ بەرزراگرتن���ی یادی ش���ەهیدانی گەل‬ ‫باوب���ۆران‌و س���ەرماو گەرم���او خۆڵبارین‌و شێوازێکی شارس���تانی‌و راستە‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫تەپوت���ۆز تێکدەچن‌و زیانی���ان پێدەگات‌و‪ ،‬کۆمەاڵن���ی خەڵ���ک سەربەس���تن بەه���ەر‬ ‫چاککردنەوەیان هەمو س���اڵێک خەرجیەکی ش���ێوازێک ی���ادی ش���ەهیدان بکەن���ەوە‪،‬‬ ‫زۆری دەوێ‪ ،‬وێ���ڕای ئ���ەوەی دیاردەیەکی بەاڵم ش���ێوازی دروس���تکردنی مۆنومێنت‬ ‫ناشارس���تانیەو لەگەڵ شان‌و شکۆو پایەی لەش���ارە گەورەکاندا باشترین یادکردنەوەی‬ ‫شەهیدانی سەربەرزی کوردستانەو‪ ،‬نە تەنیا‬ ‫بەرزی شەهیدەکانماندا ناگونجێن‪.‬‬ ‫ئەو شێوازە هەرچەند بەرفراوانبێ‪ ،‬ناکرێ لەناوخۆدا‪ ،‬بەڵکو لەس���ەر ئاستی واڵتان‌و‬ ‫نێودەوڵەتی ئەو دەس���تانەی نوێنەرایەتی‬ ‫گشت شەهیدان بگرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەی چۆن یادی ئەو شەهیدە سەربەرزانەی کە دەگەنە کوردس���تان‌و هەمو ئەو الیەنە‬ ‫بییانیانەی دێنە کوردس���تان تاجەگوڵینە‬ ‫گەلەکەمان بەرز رابگرین؟‬ ‫دەبێ ئێمەش وەک���و چەندان گەلی دنیا دەخەنە سەر مۆنومێنتی شەهیدان‌و وتاری‬ ‫بکەین کە بەسەدان هەزارو بگرە بەملیۆنان خۆیان لەس���ەر ئەو م���ەزارو مۆنومێنتانە‬ ‫شەهیدیان لەجەنگە جیهانیەکان‌و خەباتی پێشکەشدەکەن‪.‬‬ ‫بۆی���ە ئەرک���ی حکومەت���ی هەرێم���ی‬ ‫رزگاریخوازییاندا بەخشیوە‪ .‬زۆر لەوگەالنە‬ ‫لەپایتەخت‌و شارە گەورەکانی واڵتەکەیاندا کوردس���تانە بەزوترین کات بەپێی نەخشەو‬ ‫مۆنومێنت یان مەزاری س���ەربازی ون یان پالن‌و پڕۆژەی تایبەتی ئ���ەم مۆنومێنتانە‬ ‫پەیکەری مەزنی یادەوەرییان بۆ شەهیدان دروس���ت بکەن کە بەجوانترین شێواز یادی‬ ‫دروس���تکردوەو هەندێج���ار لیس���تی ناوی شەهیدان بەرز رابگیرێت‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫‪birura. awene@gmail. com‬‬

‫بیروڕا‬

‫سۆسیۆلۆژیای ژیانی رۆژانە‪ :‬وتاری یەکەم‬ ‫مه‌ریوان وریا قانع‬ ‫روبەری گشتیی نوخبەویی‬ ‫(‪)١‬‬ ‫ئەم کۆمەڵ����ە وتارە‪ ،‬ک����ە هیوادارم‬ ‫لەچەند هەفتەی داهاتودا بەزنجیرە لەم‬ ‫رۆژنامەیەدا باڵوببێت����ەوە‪ ،‬دەرەنجامی‬ ‫ئ����ەو س����ەفەرانەیە کە من س����ااڵنە بۆ‬ ‫کوردستانی دەکەمەوە‪ .‬لەو سەفەرانەدا‬ ‫جگە لەشادبونەوە بەدۆست‌و هاوڕێیان‌و‬ ‫ناس����راوان‌و جگە لەئەنجامدانی هەندێک‬ ‫چاالکیی رۆشنبیریی‪ ،‬هەمیشە هەوڵئەدەم‬ ‫سەرنج لەبڕێک لەدیاردەکانی ناو ژیانی‬ ‫رۆژانەی کۆمەڵگای کوردس����تانی بدەم‌و‬ ‫لەپاڵیاندا ئەو گۆڕانکارییانە بخوێنمەوە‬ ‫کە رویانداوە‪.‬‬ ‫ئیش����ی ئ����ەم زنجیرە وت����ارە ئەوەیە‬ ‫بمانبات����ە ن����او ش����یکارکردنەوەی ئەو‬ ‫دونی����ا کۆمەاڵیەتیی����ەوە ک����ە ئەمڕۆکە‬ ‫لەکوردستاندا دروستبوە‪ ،‬بمانبەستێتەوە‬ ‫بەو ئێستایەوە کە ئامادەیەو دیاردەکان‬ ‫لەناویدا هەم رودەدەن‌و هەم چوارچێوەو‬ ‫بونیادە س����ەرەکییەکانی دەستنیش����ان‬ ‫دەکەن‪ .‬ئ����ەم دونیایە دونیایەکە رۆژانە‬ ‫لەبەردەمماندا دروستدەکرێت‌و مرۆڤەکان‬ ‫بەشێوازی جیاوازو لەپێگەی جیاوازەوە‬ ‫ه����ەم بەش����دارن لەم دروس����تکردنەداو‬ ‫هەم بەش����ێکن لەک����ردەی قبوڵکردن‌و‬ ‫رەخنەکردنیشیدا‪.‬‬ ‫ئ����ەم وتاران����ە لەکاتێک����دا تەعبیربن‬ ‫لەپەیوەندیی هۆش����یاریی بەواقیعەوەو‬ ‫دەس����پێکێکی میتۆدی����ی‌و روانینێک����ی‬ ‫تیوری����ی تایبەت ئاراس����تەیان دەکات‪،‬‬ ‫هاوکات هەستێکی تایبەتیش بەواقیعەوە‬ ‫گرێیداون‪ ،‬هەستێک پڕیەتی لەدڵەڕاوکێ‌و‬ ‫گومان‌و توڕەبون‌و غەمباریی بەرامبەر بەو‬ ‫دونیای دروستدەبێت‪ .‬هەستێکی بریندار‬ ‫کە دەزانێت ش����تگەلێک لەبەرچاوماندا‬ ‫دروس����تدەبێت ناڕێ����ک‌و ترس����ناکەو‬ ‫گ����ەر ب����ەری پێنەگیرێت س����بەینێیەک‬ ‫دروس����تدەکات پڕ لەکێش����ەو قەیران‌و‬ ‫ملمالنێ����ی گەورەو بەرف����راوان‪ .‬خاڵێک‬ ‫بکرێت هاریکارمان بێت بۆئەوەی بتوانین‬ ‫بەسەر رەشدیدیی‌و بەدبینیدا زاڵببین‌و‬ ‫درزێک����ی بچوک بۆ ئومێد بەگۆڕانکاریی‬ ‫بکەین����ەوە‪ ،‬بینین����ی ئەو راس����تییەیە‬ ‫کە ئەوەی لە”ئێس����تادا“ دروستدەبێت‬ ‫هێش����تا لەدۆخی دروستبوندایە‪ ،‬هێشتا‬ ‫کۆمەڵێک "سەرەتا"یە کە سەرەتاییبونی‬ ‫خۆیانی����ان تێنەپەڕان����دوە‪ ،‬کۆمەڵێک‬ ‫پرۆسەی کۆمەاڵیەتیی جۆربەجۆرن کە‬ ‫ئێمە ئەمڕۆکە "سەرەتا"کانیان دەژین‌و‬ ‫هێشتا نەبون بەتاکە پرۆسە‪.‬‬ ‫دونی����ای کۆمەاڵیەتی����ی ئێمە‪ ،‬وەک‬ ‫ه����ەر دونیایەک����ی کۆمەاڵیەت����ی دیکە‪،‬‬ ‫دونیایەک����ی دروس����تکراوە‪ ،‬دونیایەکە‬ ‫دروس����تدەکرێت‪ ،‬دروس����تکردنی ئ����ەم‬ ‫دونیای����ە پابەس����تە بەگش����تێتی ئەو‬ ‫بڕیارە سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتییانەوە کە‬ ‫دەدرێن‌و پەیوەس����تە بەو بکەرانەشەوە‬ ‫ک����ە لەناو ک����ردەی دروس����تکردنی ئەو‬ ‫دونیایەدا پێگەی تایبەت‌و جیاوازو رۆڵی‬ ‫جیاوازو تێگەیش����تنی جیاوازیان بۆ ئەو‬ ‫دونیایە هەیە‪ .‬ئەگەر شتێکیش هەبێت‬ ‫ناوی "قەدەر"و "بونیاد"و"سیس����تم"یش‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ئ����ەوا هەمویان دروس����تکراوی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی����ن‪ ،‬بەرهەم����ی بڕی����ارو‬ ‫کردەو س����تراتیژیی مێژوی����ی تایبەتن‌و‬ ‫بەبڕیارو ک����ردەو س����تراتیژیی مێژویی‬ ‫دیکە دەتوانرێت بگۆڕدرێن‌و ش����وێنیان‬ ‫بەدونیایەکی دیکە بگیرێتەوە‪.‬‬ ‫ئ����ەم وت����ارەی یەکەم����ە تەرخان����ە‬ ‫بۆ قس����ەکردن لەس����ەر دروس����تبونی‬ ‫کۆمەڵێک روبەری نوێ کە بەش����ێکی‬ ‫بەرچاون لەهەندەسەی تازەی شارەکان‬ ‫لەهەرێمدا‪.‬‬ ‫(‪)٢‬‬ ‫روبەری کۆمەاڵیەتیی نوێ‬ ‫ئەوەی ئەمڕۆ بەشارەکانی کوردستاندا‬ ‫تێپەڕێ����ت دەزانێ����ت کۆمەڵێک روبەری‬ ‫کۆمەاڵیەتیی لەدروس����تبوندان جیاوازن‬ ‫لەو روبەرە کۆمەاڵیەتییە سونەتییانەی‬ ‫جاران لەکوردستاندا هەبون‪ .‬ژمارەیەکی‬ ‫زۆر چاخان����ەو قاوەخان����ەو ش����وێنی‬ ‫یەکدیبینی����ن‌و گفتوگ����ۆ دروس����تبون‬ ‫کە ج����اران‌و ب����ەو ش����ێوەیە لەدونیای‬ ‫ئێمەدا بونیان نەبوە‪ .‬لەش����ارێکی وەک‬

‫سلێمانیدا‪ ،‬بۆ نمونە‪ ،‬دەیان شوێنی وەک‬ ‫"کافێ نالی" لەسەرچنار‪"، ،‬قاوەخانەی‬ ‫کولتوری����ی"‪" ،‬کاف����ێ ‪ ،"١١‬قاوەخانەی‬ ‫"سیتی سێنتەر"و "سیتی ستار"و هتد‪...‬‬ ‫دروس����تبون‪ .‬ئەمە جگە لەدروستبونی‬ ‫ش����ەقام‌و م����ۆڵ‌و باخچ����ەی ن����وێ کە‬ ‫ئەوانیش بەش����ێکن لەهەندەسەی نوێی‬ ‫ش����ارەکان‪ .‬لەهەولێرو دهۆکیش هەمان‬ ‫دیاردە ئامادەی����ەو گۆڕانەکانیش لەوێ‬ ‫هەمان ئاراس����تەیان هەیە‪ .‬ژمارەی ئەم‬ ‫جۆرە ش����وێنانە تادێت روی لەزیادبون‌و‬ ‫گەورەبونە‪ .‬ئەم روبەرە تازانە بەشێکن‬ ‫لەپرۆس����ەی تازەبونەوەی ش����ارەکانی‬ ‫کوردس����تان‌و هێما بۆ کۆمەڵێک روبەر‬ ‫دەکەن جیاواز لەروبەرە سونەتییەکانی‬ ‫ناو دونیای ئێمە‪ .‬لەم ش����وێنانەدا هەم‬ ‫کتێ����ب‌و رۆژنامەو باڵوک����راوەی جیاواز‬ ‫ه����ەن‪ ،‬ه����ەم پەیوەندی����ی ئینتەرنێتی‬ ‫هەیە ئەو شوێنانە بەدونیای دەرەوەوە‬ ‫دەبەس����تنەوە‪ ،‬هەم جمهورێکی تێدایە‬ ‫جیاواز لەجمهوریی زۆر شوێنی تری ناو‬ ‫کۆمەڵگای ئێمە‪ .‬هەمو ئەم شتانە لەڕوی‬ ‫تیۆرییەوە ئەگەری ئەوە بەم ش����وێنانە‬ ‫ئەدەن کە ببن بەشوێنی ئەڵتەرناتیڤ‌و‬ ‫داهێن����ەری گوت����ارو زم����ان‌و خەیاڵێک‬ ‫جیاواز لەڕوبەرە س����ونەتییەکان‪ .‬بەاڵم‬ ‫پرس����یارەکە ئەوەیە ئایا بەڕاس����ت ئەم‬ ‫ش����وێنانە چین‌و چۆن لەڕوی تیۆرییەوە‬ ‫مامەڵەی����ان بکەین؟ بەرلەوەی لەس����ەر‬ ‫هەندێک ئاکاری س����ەرەکی ئەم روبەرە‬ ‫تازانە بدوێم‪ ،‬س����ەرەکیترین پرسیارێک‬ ‫لێرەدا بیک����ەم ئەمەیە‪ :‬ئایا بەڕاس����ت‬ ‫ئەم ش����وێنە تازانە "روبەری گش����تیی"‬ ‫نوێن‪ ،‬یان ش����تێکی جیاوازن‌و بەشێکن‬ ‫لەکۆمەڵێک پرۆسەی کۆمەاڵیەتیی دیکە‬ ‫کە بەشێک نین لەکردەی دروستکردنی‬ ‫"روبەری گش����تیی"‪ .‬ب����ۆ وەاڵمدانەوەی‬ ‫ئەم پرس����یارە پێویستە سەرەتا بزانین‬ ‫"روبەری گشتیی"چییە‪.‬‬

‫بیرۆکەی سەرەکیی‬ ‫لە"روبەری گشتیی"دا‬ ‫بیرۆکەی جیاکردنەوەی‬ ‫دەزگاکانی دەوڵەتە‬ ‫لەو روبەرە گشتییانەی‬ ‫هاواڵتیان خۆیان بۆ‬ ‫خۆیانی دروستدەکەن‬ ‫چ لەفۆرمی دەزگاو‬ ‫شوێنی کۆبونەوەو‬ ‫قسەکردن‌و‬ ‫باڵوکردنەوەو گوێگرتن‌و‬ ‫بەیەکگەیشتندا‪ ،‬چ وەک‬ ‫چەندان گوتاری جیاواز‬ ‫لەو گوتارانەی دەوڵەت‬ ‫بەرهەمیان دەهێنێت‬ ‫روبەری گشتیی چییە؟‬ ‫یورگ����ن هابرم����از‪ ،‬فەیلەس����وف‌و‬ ‫کۆمەڵناس����ی ئەڵمان����ی‪ ،‬لەس����اڵی‬ ‫‪ ١٩٦٢‬کتێبێ����ک بەن����اوی ”گۆڕانکارییە‬ ‫بونیادییەکان����ی روب����ەری گش����تیی“‬ ‫دەنوس����ێت‪ ،‬ئەم کتێب����ە دواتر دەبێت‬ ‫بەیەکێ����ک لەکتێب����ە ه����ەرە گرن����گ‌و‬ ‫بەناوبانگ����ەکان دەرب����ارەی "روب����ەری‬ ‫گشتیی"‪ ،‬کە بەعەرەبی ”المجال العام“ەو‬ ‫بەئینگلیزیی ‪ .Public Sphere‬هابرماز‬ ‫لەم کتێب����ەدا بەوردی دەستنیش����انی‬ ‫ماناکان����ی "روبەری گش����تیی"دەکات‌و‬ ‫دەی����کات بەیەکێ����ک لەچەمک����ە‬ ‫س����ەرەکییەکانی قس����ەکردن لەس����ەر‬ ‫کۆمەڵ����گا مۆدێرنەکان‪ .‬ل����ەم کتێبەدا‬ ‫هابرماز وێنەیەکی گش����تیی‌و ئایدیالیی‬ ‫ئ����ەو "روبەرە گش����تییە" دەکێش����ێت‬ ‫پرۆس����ەی تازەبونەوەی کۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫سیاسیی کۆمەڵگا ئەوروپییەکان لەگەڵ‬ ‫خۆیاندا دەیهێنن‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی هابرم����از لەکتێبەکەی����دا‬ ‫باس����یدەکات چۆنیەتی لەدایکبونی ئەو‬

‫گشتیی" پێناسێکی گشتیترو فراوانتری‬ ‫هەیەو وەک ئەو روبەرە دەیناس����ێنێت‬ ‫کە دەکەوێتە نێوان بەش����ی خوارەوەی‬ ‫کۆمەڵگاو ئەو توێژە بااڵدەس����تەوە کە‬ ‫کۆمەڵگا ئاراس����تە دەکات‪McQuail(.‬‬ ‫‪ )2005: 181‬خ����وارەوەی کۆمەڵ����گا‬ ‫لەهاواڵتی����ان پێکدێت‪ ،‬بەاڵم توێژەکەی‬ ‫س����ەرەوە دەزگا حکومیی����ەکان‌و هێزە‬ ‫س����ەرەکییەکانی ب����ازاڕن‪McQuail( .‬‬ ‫‪ )2005: 181‬الی ئەم نوسەرە "روبەری‬ ‫گش����تیی"‪ ،‬بەمانای����ەک لەمان����اکان‪،‬‬ ‫دەگۆڕێت بۆ "کۆمەڵگای مەدەنیی"و ئەو‬ ‫رۆڵ����ە دەبینێت کە کۆمەڵگای مەدەنیی‬ ‫بەرامب����ەر بەدەوڵ����ەت دەیگێڕێت‪ .‬ئەم‬ ‫نوس����ەرە کە ب����اس لەڕۆڵ����ی میدیای‬ ‫جەماوەریی دەکات ب����اس لەکۆمەڵێک‬ ‫مەرج دەکات ک����ە دابینکردنیان گرنگە‬ ‫بۆئەوەی بتوانن وەک روبەرێکی گشتیی‬ ‫کاربک����ەن‪ ،‬ئ����ەو مەرجان����ەش بریتین‬ ‫لەکران����ەوەو ش����ەفافیەت‪ ،‬ئازادب����ون‪،‬‬ ‫رێزگرتن����ی جیاوازی����ی دەنگ����ەکان‌و‬ ‫پلورالیزم����ی کۆمەاڵیەتی����ی‪ .‬میدی����ای‬ ‫جەماوەری دونیای ئەم����ڕۆ میدیایەکی‬ ‫ی����ەک ئاراس����تە نیی����ە‪ ،‬وات����ە میدیای‬ ‫تەلەفیزیۆن‌و رادی����ۆو رۆژنامەو گۆڤارە‬ ‫کۆنەکان نییە کە تیایاندا پەیامەکە لەناو‬ ‫ئەو ئام����ڕازە تەکنۆلۆژیانەوە بەرگوێ‌و‬ ‫چاوی گوێگ����ران‌و بین����ەران دەکەوت‪،‬‬ ‫بەڵک����و میدیایەک����ی دو ئاراس����تەیەو‬ ‫گوێگران‌و بینەران دەتوانن راس����تەوخۆ‬ ‫کاردانەوەکان����ی خۆیان بەرامبەر بەوەی‬ ‫دەگوترێت‌و دەبینرێت‪ ،‬دەرببڕن‪ .‬بەمەش‬ ‫توانای گەوجان����دن‌و خراپبەکارهێنان‌و‬ ‫پەیوەندیی یەکجەمسەرە الوازتر دەبێت‌و‬ ‫ئەگ����ەری گۆڕین����ەوەی ئەرگومێنت����ی‬ ‫عەقاڵنییانە گەورەتر دەبێت‪ .‬لەسااڵنی‬ ‫نەوەدەوەو لەگ����ەڵ هاتنی ئینتەرنێت‌و‬ ‫میدیای دیگیتاڵیی‌و کۆمەاڵیەتیدا توانای‬ ‫کاردان����ەوەی کۆمەڵگا ب����ەڕوی ئەوەی‬ ‫دەگوترێت‌و دەنوس����رێت‌و دەردەکەوێت‬ ‫زیاترو گەورەتر بوە‪ .‬لەسەر پەیوەندی‬ ‫نێ����وان ئینتەرنێ����ت‌و روبەری گش����تیی‬ ‫لەچەند س����اڵی رابردودا دەیەها کتێب‬ ‫نوسراوە‪ ،‬ئێرە شوێنی راوەستان لەسەر‬ ‫دیدە جیاوازەکانی ن����او ئەم ئەدەبیاتە‬ ‫زۆرە نیی����ە‪ ،‬ئ����ەوەی گرنگ����ە بیزانین‬ ‫ک����ە چەمکی روبەری گش����تیی یەکێکە‬ ‫لەچەمکە س����ەرەکییەکانی قس����ەکردن‬ ‫لەزی����اد لەدەرکەوتێک����ی سیاس����یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‌و ئەخالقیی کۆمەڵگاکانی‬ ‫ئەمڕۆکە‪.‬‬

‫روبەرە گشتییەیە لەئەوروپادا‪ ،‬روبەرێک‬ ‫ئەو ب����ە "مۆدێلی لیبراالن����ەی روبەری‬ ‫گش����تیی بۆرجوازییان����ە" لەس����ەدەی‬ ‫هەژدەهەم����دا ناویدەنێ����ت‪ .‬هابرم����از‬ ‫لەداتاشینی چەمکی "روبەری گشتیی"دا‬ ‫س����ەرنج لەو گۆڕانکارییان����ە ئەدات کە‬ ‫لەس����ەدەی هەژدەهەم����دا لەکۆمەڵ����گا‬ ‫ئەوروپییەکاندا دێتەکایەوە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ئەو گۆڕانکارییانەی کە چینی بۆرژوازیی‬ ‫لەژیانی گش����تیی ئ����ەو کۆمەڵگایانەدا‬ ‫دروس����تیدەکات‪ .‬یەکێ����ک لەگرنگترین‬ ‫گۆڕانکارییەکان����ی س����ەدەی هەژدەهەم‬ ‫بریتیی����ە لەدروس����تکردنی ش����وێنی‬ ‫کۆبونەوەو پێکەوەبون����ی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫لەن����او ش����ارەکاندا‪ ،‬کۆبونەوەیەک کە‬ ‫روبەری گشتیی‌و عەقاڵنیەت‬ ‫تیایان����دا ه����ەم کات بەس����ەردەبرێت‌و‬ ‫لەدی����دی هابرم����ازدا ئ����ەوەی ک����ە‬ ‫هەم قس����ەو ب����اس‌و راگۆڕکێ لەس����ەر‬ ‫مەسەلە سەرەکیی‌و گشتییەکانی ژیانی دەتوانێت لەو گش����تە ئاڵ����ۆزە "رایەکی‬ ‫کۆمەاڵیەت����ی‪ ،‬دروس����تدەبێت‪ .‬لەدیدی گش����تیی" دروس����تبکات‪ ،‬بیرکردنەوەو‬ ‫هابرم����ازدا‪ ،‬ئ����اکاری س����ەرەکیی ئەم بەرخوردیی عەقاڵنیانەیە‪ ،‬توانای عەقڵە‬ ‫کۆبونەوەو راگۆڕکێیانە دەستگەیشتن‌و لەیەکخستنی راو بۆچونە جیاوازەکاندا‪،‬‬ ‫گۆڕین����ەوەی ئازادی����ی زانیارییەکان����ە دروس����تبونی رێکەوتن����ە لەنێوان دیدو‬ ‫روانین����ە جیاوازەکاندا لەس����ەر بنەمای‬ ‫بەهەموان‌و لەنێوان هەمواندا‪.‬‬ ‫هابرماز شوێن لە"روبەری گشتیی“دا گفتوگ����ۆو بەرخوردی����ی عەقاڵنیی‪ .‬ئەم‬ ‫وەک روبەرێک����ی جوگرافی����ی مامەڵ����ە رەگ����ەزە عەقاڵنییەی����ە وادەکات گرنگ‬ ‫ناکات‪ ،‬بەڵک����و وەک رەهەندێکی گرنگ نەبێت کێ چ پاشخانێکی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫لەڕەهەندەکان����ی ژیان����ی کۆمەاڵیەتیی هەیەو کێ لەکوێوە هاتوە‪ ،‬گرنگ نەبێت‬ ‫وێنایدەکات‪ .‬چاخانەکان‌و قاوەخانەکان‌و ئەوەی قس����ەدەکات کوڕی چ بنەماڵەو‬ ‫زانکۆکان‌و ش����وێنە گش����تییەکانی تر‪ ،‬خێزانێک بێت‌و لەکام بەشی کۆمەڵگاوە‬ ‫تەنها باڵەخان����ەو بیناو روبەری تایبەت هاتبێت‪ .‬ئ����ەوەی لەڕوبەری گش����تییدا‬ ‫نین‪ ،‬تەنها ش����وێنی مادیی نین‪ ،‬بەڵکو کەس����ەکان بەیەکەوە کۆدەکاتەوە پێگە‬ ‫درێژک����راوەی ژیان����ی کۆمەاڵیەتی����ن‪ .‬کۆمەاڵیەتییەکانیان نییە‪ ،‬بەڵکو توانای‬ ‫ش����وێنێکن تیایدا خەڵک بیرو بۆچونی بەرخ����وردو رێکەوتن����ی عەقاڵنیانەیە‪.‬‬ ‫خۆیان دەردەبڕن‌و باس لەژیانی خۆیان هەمو ئەمانە وادەکات هابرماز ئاکارێکی‬ ‫لەن����او کۆمەڵگادا دەک����ەن‪ rHabe ) (.‬عەقاڵنی بە"روبەری گشتیی" ببەخشێت‪.‬‬ ‫‪ mas 1974: 49‬لەدی����دی هابرم����ازدا بەکورتی الی هابرماز "روبەری گشتیی"‬ ‫ئەوان����ەی لەم ش����وێنانەدا کۆدەبنەوەو هەڵگ����ری س����ێ ئ����اکاری س����ەرەکییە کراوەو ئەوە نیشاندراوە کە ئەو روبەرە‬ ‫راو بۆچونەکان����ی خۆیان دەردەبڕن ئەو لەیەککاتدا کە بریتی����ن لە‪ :‬یەکەم ئەم لەس����ەدەی هەژدەهەم����دا ب����ەو رادەیە‬ ‫کەسانەن کە "رای گشتیی"دروستدەکەن روب����ەرە روبەرێک����ی دیموکراس����ییانە‪ ،‬کراوە نەبوە ب����ەروی هەمو گروپەکان‌و‬ ‫دوه����ەم‪ ،‬روبەرێک����ی عەقاڵنیان����ەو تاکەکەس����ەکاندا‪ ،‬چین����ە هەژارەکانی‬ ‫‪.)Habermas 1974: 50‬‬ ‫الی هابرماز ئەم "روبەرە گشتییە"دو س����ێهەم‪ ،‬روبەرێک����ی رەخنەگرانەی����ە‪ .‬کۆمەڵ����گاو گروپ����ە الوازەکان‌و ژن����ان‪،‬‬ ‫ئاکاری س����ەرەکیی هەی����ە‪ .‬یەکەمیان هاوکات چەمکی "روبەری گشتیی" الی بەش����ێک نەبون لەوانەی ل����ەو "روبەرە‬ ‫ئەوەیە هەمو کەس����ێک ئەتوانێت بچێتە هابرماز چەمکێک����ی نۆرماتیڤییە‪ ،‬واتە گش����تیی"یەدا ئامادەب����ون‪ .‬وات����ە ئەم‬ ‫ناوی����ەوە‪ .‬دوهەمیان ئەوەی����ە هەموان چەمکێکی پێوانەیی پۆزەتیڤەو ناکرێت گشتیبونە بەو رادەیە گشتیی نەبوە کە‬ ‫تیای����دا ئازادان����ە توانای قس����ەکرد‌ن‌و مانای نێگەتیڤ����ی هەبێت(‪ Habermas‬هابرماز باسیدەکات‪( .‬بڕوانە (‪Fraser‬‬ ‫راگۆڕکێ‌و دەربڕینی بۆچونەکانی خۆیان ‪ .)1974: 54‬لەم روب����ەرەدا هاواڵتیان ‪)1990‬ه����اوکات ه����ەر لەو س����ەدەیەدا‬ ‫هەی����ە (‪ .)Habermas 1974: 49‬بەیەکدەگ����ەن‌و خۆی����ان رێکدەخ����ەن‌و "روب����ەری گش����تیی" دژو ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫هەموانی����ش وەکویەک دەس����تیان بەو دیال����ۆگ دەک����ەن‪ ،‬دەرەنجامەکەش����ی هێزو گروپەکانی تر دروستبوەو شتێک‬ ‫زانیاریانە دەگات کە لەبەردەس����تدایە‪ ،‬دروستبونی رای گشتییە لەکۆمەڵگادا‪ .‬بەمانای "یەک" روبەری گشتیی لەفۆرمە‬ ‫هابرمازییەکەی����دا بونی نەبوە‪ .‬بێگومان‬ ‫واتە هی����چ زانیاریی����ەک لەهیچ کەس‌و‬ ‫ئەم رەخنانە رەخنەی گرنگ‌و هاریکاریی‬ ‫روبەری گشتیی‌و دەوڵەت‬ ‫الیەنێک ناشاردرێتەوە‪ .‬ئەمانە وادەکەن‬ ‫بیرۆک����ەی س����ەرەکیی لە"روب����ەری هەم����و ئەوان����ە دەکات کە ل����ەم دیدە‬ ‫هابرم����از ئاکارێکی دیموکراس����ییانەی‬ ‫روبەری گشتیی لەکوردستاندا‬ ‫گش����تیی"دا بیرۆک����ەی جیاکردنەوەی تیۆرییەوە لەگەش����ەکردنی کۆمەڵگاکان‬ ‫بەهێز بە"روبەری گشتیی"ببەخشێت‪.‬‬ ‫خاڵێک کە دەش����ێت لەسەری رێکبین‬ ‫ئ����ەو خاڵەی ک����ە هابرماز لەس����ەری دەزگاکان����ی دەوڵەت����ە ل����ەو روب����ەرە دەڕوان����ن‪ .‬ب����ەاڵم خاڵێک ک����ە گرنگە‬ ‫دەوەس����تێت ئەوەیە کە ل����ەم "روبەرە گشتییانەی هاواڵتیان خۆیان بۆ خۆیانی باس����بکرێت ئەوەیە کە گەش����ەکردنی ئەوەیە کە کۆمەڵگای ئێمە کۆمەڵگایەکی‬ ‫گش����تیی"یەدا بۆچون‌و دی����دو روانینی دروستدەکەن‪ ،‬چ لەفۆرمی دەزگاو شوێنی "روبەری گش����تیی" لەئەزمونی کۆمەڵگا یەکس����ان‌و دادپەروەر نییە بەو مانایەی‬ ‫جیاوازو کەس����انی سەر بەچین‌و پێگەی کۆبون����ەوەو قس����ەکردن‌و باڵوکردنەوەو ئەوروپییەکان����دا روی لەدابینکردنی ئەو دەزگاکان‌و چوارچێ����وە س����ەرەکیی‌و‬ ‫گوێگرت����ن‌و بەیەکگەیش����تندا‪ ،‬چ وەک النیکەمەی یەکس����انیی‌و دادپەروەرییە بنەڕەتییەکان����ی ئ����ەو کۆمەڵگای����ە‬ ‫کۆمەاڵیەتیی جیاواز ئامادەن‪.‬‬ ‫"گشتیی" لەدەس����تەواژەی "روبەری چەن����دان گوتاری جیاواز لەو گوتارانەی کە هابرماز دەیدات����ە پاڵ ئەم روبەرە‪ .‬مرۆڤەکان وەک تاکەکەس����یی یەکسان‬ ‫گش����تیی"دا هێم����ا ب����ۆ دروس����تبونی دەوڵ����ەت بەرهەمی����ان دەهێنێت‪ .‬بەم ئیش����کردنی سیس����تمی دیموکراسیی‌و ببین����ن‌و مامەڵە بک����ەن‪ ،‬بەبێ گوێدانە‬ ‫فەزایەکی کۆمەاڵیەتیی هاوبەش دەکات مانایە "روبەری گش����تیی" هەم ش����وێ‌ گەش����ەکردنی‪ ،‬بەمانایەک لەماناکانی‪ ،‬ئینتیمای ناوچەیی‌و سیاسیی‌و خێزانیی‌و‬ ‫ک����ە کراوەیە بەڕوی هەموان����داو تیایدا و دەزگای����ە‪ ،‬ه����ەم جۆرێک����ی تایبەتە مان����ای بەدیموکراس����یبونی ئەو روبەرە بنەماڵەی����ی‌و دەوڵەمەندبون‌و هەژاربون‬ ‫هەموان دەتوانن بچن����ە ناو دەزگاکان‌و لەقسەکردن‌و بیرکردنەوە‪ .‬جیاکردنەوەی گش����تییەو بونیەت����ی بەش����وێنێک بۆ هتد‪ ...‬ئ����ەم چوارچێوان����ە مرۆڤەکان‌و‬ ‫گوتارەکانییەوە‪ ،‬هەم����وان ئەتوانن لەو دەزگاکانی دەوڵ����ەت‌و گوتارەکانی لەو زی����اد لەهێزێک����ی کۆمەاڵیەتی����ی‌و بۆ گروپەکان دەخەنە پەیوەندی بونیادیی‬ ‫فەزایەدا باس لە"مەسەلە گشتییەکان"ی دەزگاو گوتاران����ەی هاواڵتی����ان خۆیان ژنان‌و پیاوان‌و هتد‪ ..‬ئەمڕۆ بەش����ێکی نایەکس����انەوەو هەرمەیەتێ����ک لەمافی‬ ‫ژیانی خۆیان بکەن‌و هەر کەسەو دەنگی دروس����تیدەکەن‪ ،‬تێ����زەی س����ەرەکیی گەورەی "روبەری گش����تیی" لەکۆمەڵگا قسەکردن‌و گوێڕایەڵیکردندا دەسەپێنن‪.‬‬ ‫خۆی وەک دەنگێکی بیستراوی ناو ئەو هابرم����ازە لەکتێبەکەی����داو "روب����ەری ئەوروپییەکان����دا ئ����ەو النیکەم����ە لەپ����اڵ ئەم����ەدا ئ����ەم کۆمەڵگایە کە‬ ‫روبەرە ئەزمونبکات‪ .‬ئەوەی "گشتی"یە گش����تیش" ئەو چەمکەیە ک����ە هێما بۆ لەیەکس����انیی ب����ۆ ژمارەیەکی گەورەی چەندان پێوەری جیاوازیی نایەکسانیی‬ ‫لە"روبەری گش����تیی"دا ئەو مەسەالنەیە ئ����ەم مەس����ەلەیە دەکات‪ .‬تێکەڵبونی کەس����ەکان‌و گروپ‌و چینە جیاوازەکان هەیە لەڕێگایان����ەوە بەهای مرۆڤەکانی‬ ‫کە ش����وێنی گرنگییپێدان����ی هەموانن‪ ،‬دەوڵ����ەت‌و روب����ەری گش����تیی بەیەک‪ ،‬دەس����تەبەرکردوە‪ .‬مێژوی گەشەکردنی پێدەوێت‌و ئەمیان لەویتریان بەباش����ترو‬ ‫ش����تگەلێک نین پەیوەندی����ان بەژیانی کۆبونەوەی����ان بەیەکەوە‪ ،‬ی����ان بونیان ئ����ەم روب����ەرە گش����تییە لەئەوروپ����ادا بەڕێزترو خاوەن مافترو قورسترو گرنگتر‬ ‫تایبەتی����ی ئەم یان ئەو کەس‌و الیەنەوە بەیەک‪ ،‬ئ����ەو سیس����تمە تۆتالیتاریانە مێژوی گۆڕانیەتی لە"روبەرێکی گشتیی دەزانێت‪ ،‬ئیدی لەپێوەرە دینییەکانەوە‬ ‫دروس����تدەکات کە لەسەدەی بیستەمدا بۆرجوازیی"ەوە بۆ روبەرێکی گش����تیی بیگ����رە ب����ۆ پێ����وەرە خێزانیی����ەکان‌و‬ ‫هەبێت‪.‬‬ ‫هابرم����از لەکتێبەکەی����دا هێم����ا ب����ۆ بینیمانن‪ .‬بۆیە "روبەری گش����تیی"یەک کراوە بەڕوی هێ����زە کۆمەاڵیەتییەکانی لەوانیش����ەوە ب����ۆ پێوەرە سیاس����یی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتی����ی‌و فەرهەنگییەکان‪ .‬ژیانی‬ ‫دروس����تبونی "روب����ەری گش����تیتر"و لەپێداویستییە سیاسیی‌و تیۆرییەکانی دەرەوەی بۆرجوازیەتدا‪.‬‬ ‫گش����تیی لەم کۆمەڵگایەدا ژیانێکی پڕ‬ ‫جیاواز لە"روبەری گشتیی" بورژوازیانە سیستمی دیموکراسیی خۆشیەتی‪ .‬الی‬ ‫روبەری گشتیی لەدونیای ئەمڕۆدا‬ ‫نایەکسانیی‌و بێدادیی‌و فەرق‌و جیاوازی‬ ‫لەس����ەدەی هەژدەه����ەم‌و نۆزدەهەمدا هابرماز "روبەری گشتیی" بێشکەی ئەو‬ ‫لەدونیای ئەمڕۆدا دەکرێت زیاد لەچەند فرەجۆرو فرەئاستە‪ .‬بۆیە ئەوەی ناوی‬ ‫دەکات‪ .‬ب����ۆ نمون����ە ب����اس لە"روبەری گوتارانەیە کە گوت����اری دەوڵەت نین‪،‬‬ ‫گشتیی پرۆلیتاریا"دەکات کە شتگەلێکی گوتاری هاواڵتی����ان‌و کۆمەڵگان‌و دیدی "روبەری گش����تیی" دروستببێت‪ ،‬گروپە "گشتیی"یە لەدونیای ئێمەدا "گشتیی"‬ ‫تێدا دەگوترێت‌و ئاڵۆگۆڕ دەکرێت جیاواز ئەمان ب����ۆ ژیانی گش����تیی دەخاتەڕو‪ .‬سیاس����یی‌و کۆمەاڵیەتیی����ە جیاوازەکان نییە بەمان����ا هابرمازییەکەی‪ ،‬هەروەها‬ ‫لەوەی لەڕوبەری گش����تیی بۆرژوازیانەدا وەک ژن����ە فەیلەس����وفی ئەمریکی����ی‪ ،‬دەتوان����ن "روب����ەری گش����تیی" تایبەت گش����تیی نیە بەمانا دیموکراسییەکەی‪.‬‬ ‫دەکرێت‪ .‬هابرماز ئەم روبەرە گش����تییە نانسی فرێزەر‪ ،‬دەڵێت چەمکی "روبەری بەخۆیان دروس����تبکەن‌و گەشەپێبدەن‪" .‬ژیانی گش����تیی" لەکۆمەڵ����گای ئێمەدا‬ ‫پڕۆلیتارییە بە"روبەری کەنار" ناودەبات‪ ،‬گش����تیی" الی هابرماز وەک "شانۆیەک (‪ )Dahlgren 2006: 152‬ئەم روبەرە ژیانێک����ی پارچەپارچ����ەو داب����ەش‌و‬ ‫لەکاتێکدا "روبەری گشتیی"بۆرژوازیانە وای����ە لەکۆمەڵگا مۆدێرنەکان����دا تیایدا گشتیینەش دەشێت روبەرێکی گشتیی لێکداب����ڕاوە‪ ،‬بەتایبەتی لەدونیای دوای‬ ‫بە"ناوەند"ی����ان "س����ێنتەر" ناودەبات‪ .‬لەڕێگای قس����ەکردنەوە بەش����داربونی نانۆرماتیڤ����ی‌و نێگەتیڤ بن‪ ،‬واتە مەرج راپەڕیندا بەش����ی هەرە زۆری "گشتیی"‬ ‫خاڵێک لەتێزەک����ەی هابرمازدا بەرچاوە سیاس����یی چاالکدەکرێت����ەوە‪ .‬روبەری نییە هەمیش����ە پۆزەتیڤ بن‪ ،‬بۆ نمونە بونەکان وێرانک����راون‌و دونیای تەریب‌و‬ ‫ئەوەی����ە ک����ە لەس����ەدەی هەژدەهەمدا گش����تی ئ����ەو روبەرەی����ە ک����ە تیایدا دەکرێت روبەرێکی گش����تیی فاشیستیی لەیەکدابڕاوی����ی بێپەیوەندیی ش����وێنی‬ ‫پەیوەندییەکان����ی ن����او "روب����ەری هاواڵتیان بیر لەمەسەلە هاوبەشەکانیان ی����ان س����ەلەفیی یان ناسیۆنالیس����تیی "گش����تیی" بونەکانی گرتۆت����ەوە‪ .‬من‬ ‫گشتیی"پەیوەندیی روبەڕو و فیزیاییە‪ ،‬دەکەن����ەوە" (‪ .)Fraser 1990: 57‬پەڕگیر بێت‪ .‬ئەم خاڵە نیش����انیئەدات لەزیاد لەنوسینێکدا باسم لەدروستبونی‬ ‫کەس����ەکان بۆئەوەی راوبۆچونەکانیان بەکورتی‪" ،‬روبەری گشتیی" ئەو روبەرە ئەوانەی ئەمڕۆک����ە تیۆریزەی "روبەری "کۆمەڵگای گێتۆ"و لەدایکبونی پاسەوان‬ ‫بڵێن‪ ،‬دەبوایە خۆیان لەناو ئەو روبەرانەدا کۆمەاڵیەتییەیە ک����ە تیایدا ئەو گوتارو گشتیی" دەکەن‪ ،‬ئەو دیدە نۆرماتیڤییەی کردوە کە ئەرکیان پاراستنی ئەو سنورە‬ ‫ئامادەب����ن‪ ،‬یان النیکەم ئەو نوس����ین‌و روانینانە دروستدەبن‌و باڵودەبنەوە‪ ،‬کە هابرمازی����ان بۆ ئەم روب����ەرە نییە کە گەورانەیە کە دونی����اکان‌و جیهانەکان‌و‬ ‫وتارانە بخوێنن����ەوە کە لەرۆژنامە تیراژ یەک����ەم گوتارو روانین����ی دەوڵەت نین‪ ،‬باسمانکرد‪.‬‬ ‫گەڕەکەکان لەیەکت����ری جیادەکەنەوە‪.‬‬ ‫لەکتێبێکی هێجگار گرنگ‌و بنچینەییدا ئەم دابەش����بونە هەمەالیەنە وایکردوە‬ ‫کەمەکان����ی ئەو س����ەردەمەدا لەناو ئەو دوهەم هی هەموانە لەکۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫دێنی����س ماکوای����ڵ رۆڵ����ی میدی����ای زۆر گروپ‌و دەستە لەکوردستاندا هەوڵی‬ ‫چاخانەو قاوەخانەو شوێنە گشتییانەدا‬ ‫جەماوەریی‪ ،‬ماس میدیا‪ ،‬روندەکاتەوەو دروس����تکردنی "روبەرێک����ی گش����تیی"‬ ‫رەخنە لەدیدی هابرماز‬ ‫دادەنران‪ .‬لەدونیای ئەمڕۆدا ئەم دۆخە‬ ‫بێگومان ئ����ەم لێکدانەوەیەی هابرماز کاریگەرییەکانی لەسەر "روبەری گشتیی" تایبەت بەخۆیان بدەن‪.‬‬ ‫بەتەواوی گ����ۆڕاوە‪ ،‬هابرماز خۆیش����ی‬ ‫»» ‪19‬‬ ‫لەئەنجام����ی گەش����ەی تەکنۆلۆژی����ای بۆ "روبەری گش����تیی" رەخنەیەکی زۆر نیشانئەدات‪ .‬الی ئەم نوسەرە "روبەری‬ ‫پەیوەندی����ی‌و هاتنەکای����ەی بەرفراوانی‬ ‫میدیای جەماوەریدا دەسکاریی تێزەکەی‬ ‫دەکات‌و پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە‬ ‫مەرج نییە مرۆڤ����ەکان روبەڕو یەکتری‬ ‫ببینن بۆئەوەی ببن بە بەشێک لەڕوبەری‬ ‫گش����تیی‪ .‬تاکەکەس����ەکان دەتوان����ن‬ ‫بی����رو بۆچونەکانی����ان لەڕۆژنام����ەکان‌و‬ ‫گۆڤارەکان‌و تەلەفیزۆنەکان و رادیۆکان‌و‬ ‫سایتەکانی سەر ئینتەرنێتدا بەیانبکەن‌و‬ ‫بەم����ەش بب����ن بە بەش����ێک ل����ەو رای‬ ‫گش����تییەی ک����ە دروس����تدەبێت‪ ،‬بەبێ‬ ‫تێپەڕین بەن����او ک����ردەی یەکتربینین‌و‬ ‫پێکەوەبون����ی فیزیایان����ە لەناو روبەری‬ ‫گشتیدا‪.‬‬

‫کۆمەڵگای ئێمە‬ ‫کۆمەڵگایەکی یەکسان‌و‬ ‫دادپەروەر نییە بەو‬ ‫مانایەی دەزگاکان‌و‬ ‫چوارچێوە سەرەکیی‌و‬ ‫بنەڕەتییەکانی ئەو‬ ‫کۆمەڵگایە مرۆڤەکان‬ ‫وەک تاکەکەسیی‬ ‫یەکسان ببینن‌و‬ ‫مامەڵە بکەن‪ ،‬بەبێ‬ ‫گوێدانە ئینتیمای‬ ‫ناوچەیی‌و سیاسیی‌و‬ ‫خێزانیی‌و بنەماڵەیی‌و‬ ‫دەوڵەمەندبون‌و‬ ‫هەژاربون‬

‫ته‌ندروستی ‪tandrusti. sul@gmail. com‬‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫‪15‬‬

‫الپه‌ڕه‌ی ته‌ندروستی‪ ،‬به‌سپۆنسه‌ری بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬

‫نابێت له‌كات ‌ی پێوه‌دان ‌ی مارو مێرو‬ ‫په‌له‌كان ببه‌سترێت یاخود برینداربكرێت‌و خوێنی‌ هه‌ڵمژرێت‬ ‫راگه‌یاندنی‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌‬ ‫مرۆڤ به‌هۆی‌ به‌ركه‌وتنی‌ له‌گه‌ڵ مێروه‌‬ ‫زیانبه‌خشه‌كاندا به‌تایبه‌ت له‌وه‌رزی‌ به‌هاردا‬ ‫روبه‌ڕوی‌ حاڵه‌تی‌ پێوه‌دان ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬له‌م‬ ‫كاتانه‌شدا پێویسته‌ ده‌ستبه‌جێ كه‌سه‌كه‌‬ ‫بگه‌یه‌نرێته‌ نزیكترین نه‌خۆشخانه‌ یاخود‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ ته‌ندروس����تی‌ به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌‬ ‫ره‌نگ����ه‌ م����ردن‌و گیانله‌ده‌س����تدانی‌‬ ‫لێبكه‌وێته‌وه‌ چونكه‌ له‌ڕوی‌ پزیش����كیه‌وه‌‬ ‫پێوه‌دان ده‌بێت����ه‌ هۆی‌ فراوانبونی‌ بۆریه‌‬ ‫خوێنه‌كان به‌مه‌ش نه‌گێڕانه‌وه‌ی‌ خوێن بۆ‬ ‫دڵ روده‌دات ك����ه‌ رێژه‌یه‌كی‌ كه‌می‌ خوێن‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ به‌ش����ه‌كانی‌ تری‌ جه‌سته‌‬ ‫به‌م����ه‌ش رێژه‌ی‌ پێویس����تی‌ ئۆكس����جین‬ ‫ناگات����ه‌ خانه‌و ش����انه‌كانی‌ ل����ه‌ش‌و به‌و‬ ‫هۆیه‌وه‌ گیانله‌ده‌ستدان روده‌دات‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ د‪ .‬ئومێد عه‌لی حه‌مه‌ساڵح‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ نه‌خۆش����خانه‌ی‌ فریاكه‌وتن ‌‬ ‫ی‬ ‫خێ����رای‌ ش����اری‌ س����لێمانی‌ رایگه‌یاند‪:‬‬ ‫رۆژان����ه‌ش به‌نزیك����ی‌ ‪ 2‬ب����ۆ ‪ 5‬حاڵه‌تی‌‬ ‫پێوه‌دان له‌ناو نه‌خۆش����خانه‌ی‌ فریاكه‌وتن‬ ‫ده‌بینرێت‌و خۆش����به‌ختانه‌ تائێستا هیچ‬ ‫حاڵه‌تێكی‌ مردن‌و گیانله‌ده‌ستدان نیه‌‪.‬‬ ‫د‪.‬ئومێ����د وتیشی‪":‬پێویس����ته‌ دوای‌‬ ‫پێوه‌دان هاواڵتیان ده‌ستبه‌جێ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌ژم����اره‌ (‪ )122‬ی‌ فریاكه‌وتنه‌وه‌ بكه‌ن‬ ‫پاش����ان باش����ترین رێنماییش ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬

‫د‪ .‬ئومێد عه‌لی حه‌مه‌ساڵح‬ ‫هێمنی‌ خۆی‌ بپارێزێت‌و ئه‌گه‌ر ده‌س����تی‌‬ ‫پێوه‌دانی‌ هه‌بو ئه‌وا نه‌یجوڵێنێ‌و به‌شێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاس����ۆیی دایبنێ به‌اڵم نابێت ده‌س����تی‌‬ ‫رابوه‌ش����ێنێت‌و ش����وێنی‌ پێوه‌دانه‌كه‌ش‬ ‫به‌ئاوێكی‌ پاك����ژ پاك بكاته‌وه‌ خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫پاكك����ه‌ره‌وه‌ی‌ البێت باش����تره‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫پێچانی‌ شوێنی‌ پێوه‌دانه‌كه‌ به‌پارچه‌یه‌ك‬

‫قوماشی‌ پاك یاخود له‌فاف "‪.‬‬ ‫د‪.‬ئومێ����د ئه‌وه‌ش����ی‌ رونك����رده‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵێك كرداری‌ ناسروشتی‌ هه‌یه‌ باشتره‌‬ ‫له‌كاتی‌ پێ����وه‌دان لێ����ی دوربكه‌وینه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ش به‌س����تنی‌ په‌له‌كان‌و هه‌ڵمژین‌و‬ ‫برینداركردنی‌ ش����وێنی‌ پێوه‌دان به‌چه‌قۆ‬ ‫ی����ان هه‌ر ئامێرێكی‌ تیژ یاخود س����ه‌هۆڵ‬

‫خس����تنه‌ س����ه‌ر ش����وێنی‌ پێوه‌دانه‌كه‌‪،‬‬ ‫چونك����ه‌ له‌ڕاس����تیدا هی����چ كام له‌وان���� ‌ه‬ ‫له‌روی‌ زانس����تیه‌وه‌ نه‌سه‌لمێندراون‌و هیچ‬ ‫سودێكیان بۆ نه‌خۆشه‌كه‌ نابێت‪.‬‬ ‫د‪.‬ئومێد له‌ باره‌ی‌ ئه‌و چاره‌سه‌ریانه‌ی‌‬ ‫بۆ ئه‌و حاڵه‌تانه‌ ده‌كرێت ده‌شڵێت "پاش‬ ‫پێوه‌دان به‌یاس����ای‌ ئه‌ی‌‪ ،‬بی‪ ،‬سی‪ ،‬دی‌‬

‫چاره‌سه‌رێك ‌ی نوێی‌ شێرپه‌نجه‌ ‌ی پرۆستات په‌ره‌ی‌ پێدرا‬ ‫راگه‌یاندنی‌ ته‌ندروستی‌ سلێمانی‌‬

‫ژیان����ه‌وه‌ی‌ بۆ ده‌كرێ����ت له‌وانه‌یه‌ هیچی‌‬ ‫نه‌بێت له‌وانه‌ش����ه‌ حاڵه‌ت����ی‌ خراپ بێت‬ ‫واتا ره‌نگه‌ هه‌ناس����ه‌دانی‌ له‌ده‌س����تدابێت‬ ‫یان توش����ی‌ خوێن به‌ربون‌و له‌هۆشچون‬ ‫بوبێت یاخود رشابێته‌وه‌ یان دڵی‌ وه‌ستا‬ ‫بێت‪ ،‬مه‌به‌ستیش له‌و یاسایه‌ واتا له‌بۆری‌‬ ‫هه‌ناس����ه‌وه‌ تاهه‌مو پێداویس����تییه‌كانی‌‬

‫د‪.‬میران محەمەد‪:‬‬ ‫شار ‌ی سلێمان ‌ی له‌م روه‌شه‌و‌ه پێشەنگە‬ ‫دوای ئەوەی بەڕێوەبەرایەتی گش���تی‬ ‫تەندروستی سلێمانی بەنوسراوی فەرمی‬ ‫م���ەرج‌و رێنماییە تەندروس���تییەكانی بۆ‬ ‫عارەبان���ەو فرۆش���یارە دەس���تگێڕەكان‬ ‫دەرك���رد‪ ،‬د‪ .‬میران محەمەد بەڕێوەبەری‬ ‫گش���تی جەخ���ت دەكاتەوە كە ش���اری‬ ‫س���لێمانی ل���ەروی تەندروستیش���ەوە‬ ‫پێشەنگە ‪.‬‬

‫ژماره‌ی����ه‌ك له‌زانایان����ی‌ په‌یمان����گا ‌ی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ش����ێرپه‌نجه‌ له‌واڵتی‌ به‌ریتانیا‬ ‫چاره‌سه‌رێكی‌ نوێی‌ شێرپه‌نجه‌ی‌ پرۆستاتیان‬ ‫په‌ره‌پێدا بۆ چاره‌س����ه‌ركردنی‌ ئه‌و پیاوانه‌ی‌‬ ‫به‌ده‌ست شێرپه‌نجه‌ی‌ پرۆستاته‌وه‌ ده‌ناڵێنن‌و‬ ‫له‌قۆناغی پێش����كه‌وتوی‌ نه‌خۆش����یه‌كه‌دان‌و‬ ‫له‌شیان چاره‌سه‌ر ره‌تده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫پرۆفیس����ۆر پ����ول وركم����ان خاوه‌ن���� ‌ی‬ ‫توێژینه‌وه‌ك����ه‌و س����ه‌رۆكی‌ په‌یمان����گای‌‬ ‫لێكۆڵین����ه‌وه‌ی‌ ش����ێرپه‌نجه‌ له‌به‌ریتانیا وتی‌‬ ‫"دۆزینه‌وه‌كه‌یان زۆر گه‌وره‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌یه‌ك‬ ‫كاتدا كارده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ چه‌ند كاریگه‌رییه‌كی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدار به‌ش����ێرپه‌نجه‌و رونیكرده‌وه‌ ئه‌و‬ ‫جۆره‌ ده‌رمانه‌ نوێیه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ بنه‌بڕكردنی‌‬ ‫شێرپه‌نجه‌ به‌ش����ێوه‌یه‌كی‌ زۆر كاریگه‌رتر له‌و‬ ‫ده‌رمانان����ه‌ی‌ پێش����تر به‌كارده‌هێنران له‌دژی‌‬ ‫پرۆتینێكی‌ دیاریكراو‪.‬‬ ‫ش����ێرپه‌نجه‌ی‌ پرۆس����تات زۆر باڵوه‌ له‌نێو‬ ‫پیاوان����داو له‌كۆی‌ ‪ 8‬پیاو یه‌كێكیان توش����ی‬ ‫ئه‌م جۆره‌ ش����ێرپه‌نجه‌یه‌ ده‌بێت له‌قۆناغێك‬ ‫له‌قۆناغه‌كانی‌ ژیانی����داو هه‌ندێك جۆری‌ ئه‌م‬ ‫ش����ێرپه‌نجه‌یه‌ به‌ده‌رمان چاره‌سه‌ر ناكرێت‌و‬ ‫ده‌گۆڕدرێت ب����ۆ دروس����تبونی‌ وه‌ره‌می‌ زۆر‬ ‫خراپ‪.‬‬

‫بۆ هه‌ڵده‌س����ه‌نگێنین پاشان چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ب����ۆ ده‌كه‌ین‪ ،‬ئه‌ویش خ����ۆی‌ ده‌بینێته‌وه‌‬ ‫له‌پێدانی‌ ئۆكس����جین‌و موغه‌زی‌‌و دانانی‌‬ ‫كانی����ۆال هه‌روه‌ه����ا به‌پێ����ی‌ حاڵه‌ت����ی‌‬ ‫پێوه‌دانه‌ك����ه‌ دژه‌ پێوه‌دان����ی‌ بۆ ده‌كه‌ین‬ ‫یاخود ئه‌گه‌ر پێویست بكات نه‌شته‌رگه‌ری‌‬ ‫بۆ ئه‌نجام ده‌درێت"‪.‬‬

‫ئ���ەوەش دەڵێت‪":‬س���ەرەڕای ئەوەی‬ ‫شاری س���لێمانی لەزۆر روەوە پێشەنگی‬ ‫ش���ارەكانی تری هەرێمی كوردس���تان‌و‬ ‫عێراق���ە‪ ،‬ل���ەروی خزمەتگوزاریی���ە‬ ‫تەندروس���تییەكان‌و پابەندبونی خاوەنی‬ ‫عارەبانەو دەستگێرەكانیشەوە پێشەنگە‬ ‫بەتایب���ەت ل���ەم وەرزەدا كە مەترس���ی‬

‫باڵوبونەوەی نەخۆش���ی سكچون زیاترە‬ ‫ئەمەش جێی دەستخۆشییە‪.‬‬ ‫مەرجەكانیش بریتین لە‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ی فرۆش���یار پشكنین ‌‬ ‫ پێویست ‌ه كه‌س ‌‬‫ته‌ندورستی‌‌و كارتی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫ به‌هیچ جۆرێك سه‌وزه‌ به‌كارنه‌هێنرێت‪.‬‬‫ ده‌س���تكێش‌و كاڵو س���ه‌دریه‌ ب���ه‌كار‬‫بهێنێت‪.‬‬ ‫ جامخان ‌هی‌ هه‌بێت‪.‬‬‫ ئاوی‌ ده‌ب ‌ه به‌كار بهێنێت‪.‬‬‫ زه‌یت ته‌نها بۆ جارێك به‌كاربهێنێت‪.‬‬‫ی خواردنه‌كانیان ئاش���كرا‬ ‫ س���ه‌رچاوه‌ ‌‬‫بێت‌و رێگه‌پێدراو بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ ساردكه‌ره‌و‌ه به‌كاربهێنێت بۆ پاراستن ‌‬‫خۆراكه‌كان‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ ‌ی پێویسته‌ له‌سه‌ر رۆژوان ئه‌نجام ‌ی بدا چییه‌؟‬ ‫ پێویس����ته‌ له‌به‌ربانگ تاوه‌كو پارشێو ‪8‬‬‫په‌رداخ ئاو بخورێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ له‌م����اوه‌ی‌ ‪ 24‬كاتژمێ����ر نزیكه‌ی‌ ‪ 7‬بۆ‪8‬‬‫كاتژمێر بخه‌ویت چونكه‌ خه‌و ئارامی‌ جه‌سته‌و‬ ‫ده‌رونت پێده‌به‌خشێت‪.‬‬ ‫ ئه‌و خۆراكان����ه‌ی‌ له‌به‌ربانگدا ده‌خورێت‬‫هه‌مه‌جۆر ب����ن‌و پێكبێن له‌خورم����او زه‌اڵته‌و‬ ‫شۆرباو خۆراكی‌ سه‌ره‌كی‌‪.‬‬ ‫ پێویسته‌ ژه‌می‌ پارشێو بخورێت چونكه‌‬‫یارمه‌تی‌ رێكخس����تنی‌ رێژه‌ی‌ شه‌كر ده‌دات له‌‬ ‫له‌شدا‪.‬‬

‫ناونیشانی وێبسایتی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی‬

‫ئه‌وه‌ی‌ پێویسته‌ رۆژوان لێی‌ دوربكه‌وێته‌وه‌‬ ‫چین؟‬ ‫ نابێت خواردنه‌وه‌ گازو ش����یرینه‌كان زۆر‬‫بخورێته‌وه‌ له‌كات����ی‌ به‌ربانگ چونكه‌ ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ تێكچونی‌ گه‌ده‌‪.‬‬ ‫ زیاده‌خ����ۆری‌ له‌كات����ی‌ به‌ربانگ تاوه‌كو‬‫پارش����ێو به‌بیانوی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ رۆژه‌ك����ه‌ نانی‌‬ ‫نه‌خواردوه‌‪.‬‬ ‫ نابێ����ت خۆراك����ی‌ چه‌ورو ش����یرین زۆر‬‫بخورێت چونكه‌ ده‌بێته‌ هۆی‌ قه‌ڵه‌وی‌‪.‬‬

‫‪http://www. dohsuli. com‬‬

‫فەیسبوك‪https://www. facebook. com/tandroostyt :‬‬

‫‪14‬‬

‫بیرورا‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫ئاسایشی ئابوری هەرێم لەنێوان هەڕەشەو دەرفەتدا‬ ‫ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌‬ ‫به‌شی یه‌که‌م‬ ‫پێشەكی‬ ‫ئاسایش����ی ئابوری بۆ هەر گەل‌و نەتەوەو‬ ‫واڵتێ����ك گرنگ����ی‌و بایەخ����ی تایبەتی خۆی‬ ‫هەی����ە‪ ،‬چونكە جگ����ە لەوەی پەیوەس����تە‬ ‫بەدەس����تەبەربون یاخ����ود نەبون����ی مافێكی‬ ‫بنەڕەت����ی مرۆڤ‪ ،‬كە ئەوی����ش مافی ژیانە‪،‬‬ ‫بەڵكو باش ژیانە‪ ،‬پەیوەس����تە بەكۆی دۆخی‬ ‫سیاسی و ئابوری‌و كۆمەاڵیەتی هەر دەوڵەت‌و‬ ‫واڵتێكەوە‪ .‬شادەماری سەقامگیری‌و بەهێزی‬ ‫هەر واڵتێك لەسەقامگیری ئاسایش‌و لەوانەش‬ ‫ئاسایشی ئابورییەوە سەرچاوە دەگرێـت‪.‬‬ ‫ئاسایش����ی ئابوری تارادەیەك����ی بەرچاو‬ ‫دیاریكەری كۆی ئاسایش����ی نەتەوەییەو لێی‬ ‫جیانابێتەوە‪ ،‬بەش����ێكی بنەڕەتی ئاسایشی‬ ‫نەتەوەیی لەئاسایش����ی ئابوریدا بەرجەستە‬ ‫ئەبێت‪ ،‬خودی ئاسایشی نەتەوەیی ئامڕازێكە‬ ‫ب����ۆ دەس����تەبەركردنی ئاسایش����ی ئابوری‌و‬ ‫بەپێچەوانەش����ەوە‪ .‬ئەم����ەش دەخوازێ����ت‬ ‫تێگەیش����تنمان ب����ۆ ئاسایش����ی ئاب����وری‌و‬ ‫هەڕەش����ەو دەرفەتەكان����ی ب����ەردەم وەك‬ ‫رەهەندێك����ی دابڕاوی ئاسایش����ی نەتەوەیی‬ ‫س����ەیربكەین‪ .‬بەو ئەندازەی تێگەیش����تمان‬ ‫بۆ ئاسایش����ی نەتەوەیی هاوسەنگ‌و كراوەو‬ ‫زانس����تی بێت‪ ،‬بەو ئەندازەیە تێگەیشتنمان‬ ‫بۆ ئاسایش����ی ئابوری وردترو هەمەالیەنەترو‬ ‫دروستر دەبێـت‪ ،‬لەس����ۆنگەی ئەو رەهەندە‬ ‫بەیەكچوان����ەی ئ����ەم پرس����ە بەسیس����تەمی‬ ‫سیاسی‌و ناسنامەی دەستەبژێری حوكمڕان‌و‬ ‫بونیادەكان����ی دەوڵ����ەت‌و میكانیزمەكان����ی‬ ‫پیادەكردنی دەس����ەاڵتەوە دەبەس����تێتەوە‪،‬‬ ‫ئێمەش هەوڵدەدەین لەم پەیپەرو بەشداری‌و‬ ‫(مداخلە) دا ئاماژە بەهەندێ سەردێڕو هێڵی‬ ‫گشتی‌و چوارچێوە بكەین‪ ،‬كە پێویستە لەكاتی‬ ‫تاوتوێكردنی ئەم پرس����ەدا رەچاویان بكەین‪،‬‬ ‫بەواتایەكی تر خس����تنەڕو و چارەسەركردنی‬ ‫ئێمە بۆ بابەتەكە‪ ،‬فیكری سیاس����ی ئابوری‬ ‫گشتییەو تەرحی چوارچێوەیەكی مەنهەجی‌و‬ ‫بەرهەمدارو جددی‪ ،‬نەك چونە ناو وردەكاری‌و‬ ‫دات����او ئەو ش����ێوازە لەقس����ەكردن كە كاری‬ ‫پسپۆڕی ئابورییە‪.‬‬ ‫چونكە جگە لەوەی كە ئێمە پس����پۆڕیمان‬ ‫لەئابوری ورد نیە‪ ،‬پێشمان وایە هەمو داتاو‬ ‫پس����پۆڕیەك گ����ەر نەخرێـت����ە چوارچێوەی‬ ‫مەنهەجیەتێكەوە‪ ،‬پرس����ەكە نەبەس����تێتەوە‬ ‫بەكێش����ەكانی دەسەاڵت‌و جۆری پیادەكردنی‬ ‫مۆدێلی حوكمڕانیەتی باو بونیادە سیاس����ی‌و‬ ‫كۆمەڵگاییەكانەوەو توانای لێكدانەوەی قوڵ‌و‬ ‫هاوس����ەنگی نابێت‌و دات����اكان دەبنە زانیاری‬ ‫پ����ڕژاوی نێو دااڵن����ی سیاس����ەت‌و دۆخێكی‬ ‫شێواو‪ .‬قس����ەكردنە ناونیشانەییەكانیشمان‬ ‫لەمەڕ ئاسایشی ئابوری هەرێم لەچوارچێوەی‬ ‫ناونیش����انەكەدا دەبێـت‪ ،‬واتە پەیوەس����ت‬ ‫دەبێ����ت بەبیركردن����ەوە لەچوارچێ����وەی‬ ‫هەڕەش����ەكانی س����ەر ئەم ئاسایش����ەو ئەو‬ ‫دەرفەتانەی لەبەردەمیایەتی‪.‬‬ ‫لەو خاڵەشەوە دەستپێدەكەین كە لەئێستادا‬ ‫ب����ە (تحف����ڤ) وس����ەرلێكردنەوەوە باس����ی‬ ‫ئاسایشی ئابوری بكەین‪ ،‬چونكە بەكردەوە‬ ‫هەرێمی كوردس����تان ئاسایشی ئابوری نییە‪،‬‬ ‫بە بەڵگەش لەس����ەر ئ����ەم بەرئەنجامگیریە‪،‬‬ ‫ئەو قەیرانە ئابورییە سەختەیە كە لەئێستادا‬ ‫واڵتەكەمانی پیادا تێپەڕدەبێـت‌و ئەو كۆژانەیە‬ ‫خەڵك‌و بەتایبەتیش توێژە كەمدەس����تەكان‌و‬ ‫موچەخۆری ئاسایی تیایدا دەژین‪.‬‬ ‫ئ����ەم دۆخ����ەش داوام����ان لێ����دەكات كە‬ ‫لەوەهمدا نەژین‌و لەم خاڵەوە دەس����تپێبكەین‬ ‫ك����ە ئاسایش����ی ئابوریم����ان نی����ەو دەبێت‬ ‫هەوڵی بەدیهێنان����ی بدەین‪ ،‬لەپێناو ئەوەی‬ ‫كۆمەڵگاكەمان دڵنیات����ر بێت‌و دەرگا بەڕوی‬ ‫گەش����ەپێدان‌و هەڵس����انەوەش كراوەت����رو‬ ‫هیوابەخشتر بێـت‪.‬‬ ‫قسەیش����مان بەش����ێوەیەكی بنەڕەت����ی‬ ‫لەسەرهۆكاروس����ەرچاوەكانی ئەم هەڕەشانە‬ ‫دەكەین كە لەئێس����تادا‪ ،‬لەئ����ارادان‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەهەمان كاتدا بڕوامان ب����ەوە هەیە هاوكات‬ ‫لەگ����ەڵ بونی قەی����ران‌و نەبونی ئاسایش����ی‬ ‫ئابوری لەئێس����تادا دەرفەتیشمان لەپێشەو‬ ‫دەكرێت لەڕێگەی تێگەیشتن لەسەرچاوەكانی‬ ‫الوازی ئاسایش����ی ئابوریمانەوەو هەوڵدان بۆ‬ ‫وش����ككردنیان‪ ،‬ئەو دەرفەتانەی هەن گەورە‬ ‫بكەی����ن‌و بیانكەین ب����ە بەش����ێكی بونیادی‬ ‫سیس����تمی ئابوریم����ان‪ ،‬لەدواڕۆژێك����ی پ����ڕ‬ ‫ئومێدترو بەهێزتردا‪.‬‬ ‫ـ‪1‬ـ‬ ‫ دەربارەی چەمكی ئاسایش‌و ئاسایشی‬‫ئابوری‪:‬‬ ‫ئاسایش هەر لەدێرزەمانەوە پێداویستییەكی‬ ‫دەرونی‌و رۆحی‌و بەگشتی ژیانیی مرۆڤ بوە‪،‬‬ ‫مرۆڤ لەسایەی هەر بارودۆخێكی سروشتی‌و‬

‫دەستكردا ژیانی بەسەر بردبێت‪ ،‬هەڵوەدای‬ ‫هەستكردن بەئارامی‌و ئاس����ایش بوە‪ .‬دوای‬ ‫دەركەوتن����ی كۆمەڵگاكانیش ئەم هەس����ت‌و‬ ‫پێویس����تییە بۆ ئەم ئاس����تە گەشەی كردوە‬ ‫بەیەكەوەبونی كۆمەڵگا گوازراوەتەوە‪.‬‬ ‫ئاس����ایش بەش����ێوەیەكی گش����تی‌و سادە‬ ‫ئەو دۆخەیە ك����ە مرۆڤ یاخ����ود كۆمەڵگاو‬ ‫دەوڵەت‌و پێكهاتەیەك‪ ،‬هەست دەكات ترس‌و‬ ‫هەڕەشەی لەسەر نییە‪ ،‬بەرامبەری چەمكی‬ ‫ئاسایش لە(ترس )و(هەڕەشە)دایە‪ ،‬چونكە‬ ‫مرۆڤ بۆ ئەوە بەدینەهاتوە لەسایەی ترس‌و‬ ‫لەژێر هەڕەش����ەدا بژین‪ ،‬خەباتی دورودرێژی‬ ‫مرۆڤایەتیش لەهەن����دێ روی گرنگییەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫دەس����تەبەركردنی ئاس����ایش‌و كەمكردنەوەی‬ ‫ترس‌و هەڕەشە بوە‪.‬‬ ‫لەپەیوەن����دی بابەتەك����ەی ئێمەش����ەوە‪،‬‬ ‫جەوهەری مەسەلەكە س����ەبارەت بەچەمكی‬ ‫ئاس����ایش ناگۆڕێ����ت‪ ،‬كە ئاماژەی����ە بەدۆخ‌و‬ ‫هەلومەرجێك كەمترین ترس‌و هەڕەشەی تێدا‬ ‫بێت یاخود هەر نەبن‪.‬‬ ‫تەنها ئەوەیە لەسەر ئاستی ژیان‌و سیستم‌و‬ ‫واقیعی ئابوری‌و ئاسایش����ی گشتی ئەم كایە‬ ‫دەخرێتە رو‪.‬‬ ‫لەم ڕوانگەش����ەوە ئاسایش����ی ئابوری بەو‬ ‫جۆرەی لەالی����ەن دەزگایەك����ی گرنگی وەك‬ ‫(یوئێن)وە پێناسەكراوە بەو دۆخە دەوترێت‬ ‫كە (مرۆڤ ئەو ئام����رازو هۆكارە ئابوریانەی‬ ‫هەبێت‌و لەبەر دەس����تدا بێ����ت كە ئەو پوڵ‌و‬ ‫پارەی ب����ۆ فەراهەم دەكات تاك����و ژیانێكی‬ ‫ئارام‌و س����ەقامگیری هەبێت‌و پێداویس����تیە‬ ‫س����ەرەكییەكانی وەك����و خواردن‪ ،‬ش����وێنی‬ ‫حەوانەوەیەك����ی شایس����تە‪ ،‬سەرپەرش����تی‬ ‫تەندروستی‌و <فێركردن>یشی تێر بوبێت)‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫هەندێكیش����ی ئاسایشی ئابوری لەواڵتێكدا‬ ‫دەبەس����تنەوە بەبونی دۆخی گەشەپێدانەوە‪،‬‬ ‫بەهەمو ئەو ڕەهەندە ژیاری و ئینس����انیانەی‬ ‫لەخۆی دەگرێـت (‪ )2‬وەك ئاماژەیەك بۆ ئەو‬ ‫راستییەی كە ئەگەر تێركردنی پێداویستیەكان‬ ‫لەكۆمەڵگایەكدا پش����تی بەتوانا خودیەكانی‬ ‫نەبەس����تبێت‌و لەئاس����تێكی بەرباڵودا پشتی‬ ‫بەه����ۆكاری دەرەك����ی‌و كات����ی بەس����تبێت‪،‬‬ ‫ناتوانرێ����ت وەك دیارك����ەرو پێ����وەری بونی‬ ‫ئاسایشی ئابوری س����ەیری بكرێـت‪ ،‬چونكە‬ ‫دەكرێت ئێمە لەدۆخێكی دیاریكراودا زۆربەی‬ ‫ئەندامان����ی كۆمەڵگایەك نەك هەر هەس����ت‬ ‫بەتێربونی پێداویستی یەكانیان بكەن‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بگەنە سنوری گەدەڕۆیی (اسراف)و تەخشان‌و‬ ‫پەخشانكردنی (تبژیر)و بەتەواوەتی رواڵەتی‬ ‫كۆمەڵگایەك����ی بەكاربەرو مەس����رەفگەرایان‬ ‫پێوەدیاربێ����ت‪ ،‬ب����ەاڵم لەس����ۆنگەی الوازی‬ ‫ئابوری‌و پش����ت ئەس����تورنەبونی ئەم دۆخە‬ ‫بەپایەكانی ئابوریەكی نیمچە س����ەقامگیری‌و‬ ‫گەش����ەكردو‪ ،‬بەرهەم����ی نەخش����ەیەكی‬ ‫پەرەپێدان����ی راس����تەقینە‪ ،‬لەقۆناغێكی تردا‬ ‫دوچاری ناس����ەقامگیری‌و هەڕەش����ەو ترس‌و‬ ‫نیگەرانی بێن‪.‬‬ ‫هەرێمی كوردستانیش لەساڵەكانی (‪-2012‬‬ ‫‪)2013‬و سەرەتای (‪ )2014‬بەڵگەیەكی رونە‬ ‫بۆ ئ����ەم دۆخە‪ ،‬كە بەهۆی بونی لێش����اوێك‬ ‫لەپارەو پول‌و بەشە بودجەی هەرێم لەبودجەی‬ ‫عێراق‪ ،‬كۆمەڵگا هەستی بەخۆشگوزەرانیەكی‬ ‫بەرچاودەك����رد‪ ،‬بەاڵم دوات����ر دەركەوت كە‬ ‫ئ����ەوەی وەك خۆش����گوزەرانی‌و ئاسایش����ی‬ ‫ئابوری دەردەك����ەوت وەه����م‌و تراویلكە بو‪،‬‬ ‫چونكە پش����تی بەیەك هۆكاری ناسەقامگیر‬ ‫بەس����تبو‪ ،‬كە ئەویش نەوت ب����و‪ ،‬كە لەدو‬ ‫روەوە‪ ،‬وات����ە لەپەیوەن����دی بەدابەزین����ی‬ ‫نرخەكەی‌و پەیوەیس����ت بونی بەسروش����تی‬ ‫پەیوەندیەكانی هەرێم‌و بەغداوە‪ ،‬هەڕەش����ەی‬ ‫لەس����ەربو‪ .‬دۆخی ل����ەم ج����ۆرەش ناتوانێ‬ ‫س����ەقامگیری ئاسایش����ی ئابوری دروس����ت‬ ‫بكات‪ .‬بۆیە ئەم دۆخە ناودەنێم بەئاسایش����ی‬ ‫ساختە‪ ،‬یاخود بەڕواڵەت ئاسایش‪ ،‬بەحوكمی‬ ‫ئەوەی وێنایەكی ناڕاستمان دەربارەی واقیعی‬ ‫ئابوری‌و خۆشگوزەرانی‌و ئاسایش پێشكەش‬ ‫دەكات‪ ،‬بەڵك����و ئەوەی ئێمە ل����ەو دۆخەی‬ ‫رابردوی هەرێمدا بەئاسایشمان داوەتە قەڵەم‌و‬ ‫دەس����تەبژێری حوكمڕانیش وەك ئاماژەیەك‬ ‫بەس����ەركەوتنی سیاس����ەتە ئابوریەكان����ی‬ ‫خ����ۆی خس����تویەتییە رو‪ ،‬لەجەوه����ەردا‬ ‫هێندەی هەڕەش����ە بوە رەگەزێكی ئاسایشی‬ ‫متمان����ە پێكراو نەبوە‪ ،‬چونك����ە دۆخێك بو‬ ‫چاوەڕوانیەكان����ی كۆمەڵ����گای بەرزكردەوەو‬ ‫رەنگدان����ەوەی سیاس����ەتێكی ئاب����وری‌و‬ ‫س����تراتیژێكی سیاس����ی داڕێژراوی زانستی‌و‬ ‫تۆكمە نەبو‪ ،‬بەڵكو ش����اییگێڕان بو لەس����ەر‬ ‫داوەتێك����ی كاتی‪ ،‬هەروەه����ا تێكەڵكردنێكی‬ ‫خراپ����ی نێوان (گەش����ە )و (گەش����ەپێدان)‬ ‫بو‪ .‬دەركەوتنی بااڵخان����ە بەرزەكان‌و گوندە‬ ‫ئەوروپییە نوێ����كان‌و هەن����دێ زرق‌و بەرقی‬ ‫رواڵەت����ی‌و هۆتێلە (پێنج) ئەس����تێرەییەكان‬ ‫ئاماژە بون بە(گەش����ە ) نەك(گەشەپێدان‬ ‫)"بەڵكو لەڕویەكی گرنگیدا ئاماژە بو بەواقیعی‬ ‫گەندەڵی‌و شۆردنەوەی پارەو تێكچونی ڕونی‬ ‫گەشەپێدان‌و ناهاوسەنگی كەرتە ئابوریەكان‌و‬ ‫نەبونی هیچ دیدێكی ستراتیژی دورمەودا بۆ‬ ‫هەڵسانەوەو كەوتنەوە سەرپێ‪ ،‬یەكسانكردنی‬ ‫ئاسایشی ئابوری بەگەشەپێدان‪ ،‬الی هەندێ‬ ‫تیۆرس����ین‌و بیرمەند‪ ،‬بەس����تنەوی ئاسایشی‬ ‫ئابوریی����ە بەكۆمەڵ����گای وەبەرهێن����ەوە‪،‬‬ ‫كۆمەڵگایەك توانای پڕكردنەوەی پێداویستییە‬

‫بنەڕەتیەكان����ی خۆی هەبێت‌و مش����ەخۆری‬ ‫ئابوری‌و كۆمەاڵیەتی تیایدا نەبوبێتە دیاردە‪،‬‬ ‫چونك����ە تەنه����ا لەكۆمەڵگایەكی لەم جۆرەدا‬ ‫كە چوارچێوەی واقیع����ی مۆدێلی (دەوڵەت‬ ‫–نەت����ەوە) ەو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا‪ ،‬كە‬ ‫نەك هەر تاك‌و كۆمەڵ هەس����ت بەئاستێكی‬ ‫ماقوڵ لەئاسایش دەكەن‪ ،‬بەڵكو ترسەكانیش‬ ‫دەگۆڕێ����ن بەهەوێنی داهێن����ان‌و نوێبونەوەو‬ ‫پڕكردن����ەوەی كەلەب����ەرەكان‌و بەهێزكردنی‬ ‫دەس����تەبەریەكان‪ .‬لەو سۆنگەوە ئەگەر ترس‬ ‫لەكۆمەڵگایەكی مش����ەخۆرو داڕوخاودا ببێتە‬ ‫س����ەرچاوەی نائومێدیەك����ی بااڵبەدەس����تی‬ ‫مافی����او گەندەڵ����ی‌و ناعەدالەتیی����ەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫لەكۆمەڵگەیەكدا لەساتی گەشەكردندا دەبێتە‬ ‫پاڵن����ەر بۆ زیات����ر بەكارهێنان����ی تواناكان‌و‬ ‫مەحكەمكردنی هەن����گاوەكان‌و بەفیڕۆنەدانی‬ ‫سەرچاوەو كەرەسەكان‌و بەهێزكردنی گیانی‬ ‫كێبەركێ‪ .‬ئەو قس����انەی پێش����ەوەش ئەوە‬ ‫ناگەیەنێ����ت كە ئاسایش����ی ئاب����وری ئاماژە‬ ‫بێت ب����ۆ دۆخێكی ب����ان مێژوی����ی نەگۆڕاو‪،‬‬ ‫چونكە هەرە ئابورییە بەهێزەكانی جیهانیش‬ ‫دوچ����اری قەیران دەبن‪ ،‬لەهەندێ كاتیش����دا‬ ‫لەسایەی ئابوری نیمچە بەیەكەوە بەستراوی‬ ‫جیهانیش����دا قەیرانی جیهانی سەرهەڵدەدات‌و‬ ‫جۆرێ لەسس����تی‌و بێ ب����ازاڕی ڕو لەئابوری‬ ‫چەندین واڵت دەكات‪.‬‬ ‫ئەوەی مەبەس����تە ل����ەم روەوە ئەوەیە كە‬ ‫دۆخی قەیران ببێتە دۆخی ئاوارتە (استپنا‌و)‬ ‫‪ .‬هەروەه����ا ئاماژەی����ە بەدینامیكیەتێك����ی‬ ‫ئابوری����ەوە توان����ای لەخۆگرتن����ی قەیران‪،‬‬ ‫توان����ای خێ����را هەڵس����انەوەو چاكبونەوەی‬ ‫هەبێت‪ .‬لەدنیای ئەمڕۆش����دا ئەم دۆخە لەهە‬ ‫لومەرجێكدا دێتە دی‪ ،‬كە كۆمەڵگەو واڵتێك‬ ‫بوبێت بە بەش����ێك لەڕەوتی شارس����تانیەتی‬ ‫ن����وێ‌و لەدۆخی گەش����ەپێدانێكی بەردەوامی‬ ‫خۆی‌و هەوڵدان بۆ لەسەر قاچی خۆوەستاندا‬ ‫دەبێت‪.‬‬

‫خراپ روانینە‬ ‫دەسەاڵت‌و وەك‬ ‫ئامانج سەیركردنی بۆ‬ ‫دەوڵەمەندبونی خێراو‬ ‫ناڕەواو یاساشكێنی‌و‬ ‫گەورەكردنی حەزە‬ ‫ناسروشتیەكان‪ ،‬بەیەكێ‬ ‫لەژێرخانەكانی دۆخی‬ ‫خراپی سیاسی‌و‬ ‫گەشەنەكردنی‬ ‫دیموكراسی‌و بونی‬ ‫گەندەڵی دادەنرێ‬ ‫(‪)2‬‬ ‫ئاسایشی نەتەوەیی‌و ئاسایشی ئابوری‪:‬‬ ‫هەروەك لەپێش����ەكیدا ئاماژەمان پێكرد‪،‬‬ ‫ئاسایشی ئابوری پەیوەندیەكی تەنگاوتەنگ‌و‬ ‫دانەبڕاوی بەئاسایش����ی نەتەوەییەوە هەیە‪.‬‬ ‫بەڵكو رەهەندو رویەكی ئەو ئاسایشەیە‪ .‬لەم‬ ‫سۆنگەشەوە جۆری تێگەیشتنمان بۆ ناوەڕۆكی‬ ‫چەمكی ئاسایش����ی نەتەوەیی رەنگدانەوەی‬ ‫راس����تەوخۆی بەس����ەر تێگەیش����تنمان ب����ۆ‬ ‫ئاسایش����ی ئاب����وری دەبێت‪ .‬س����ەرەتاكانی‬ ‫ئاسایش����ی نەتەوەیی پێم����ان دەڵێن دەبێت‬ ‫بەسەرلێكردنەوە باس لەم چەمكە لەپەیوەندی‬ ‫بەهەرێمی كوردس����تانەوە بكەی����ن‪ ،‬چونكە‬ ‫بەس����تنی لەتیۆرو تیۆرس����ینەكان ئاسایشی‬ ‫نەتەوەیی دەبەس����تنەوە بەبونی دەوڵەتەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو بنەڕەتی نەبونی ئاسایشەدا گریمانەی‬ ‫بونی دەوڵەت دەكات‪.‬‬ ‫بەحوكم����ی ئەوەی پێناس����ەكردنی خودی‬ ‫نەتەوە لەدوای س����ەرهەڵدانی ناسیۆنالیزم‌و‬ ‫گەشەكردنی یاسای نێودەوڵەتی گشتی نوێ‪،‬‬ ‫تاڕادەیەكی زۆر پەیوەستە بەبونی دەوڵەت‌و‬ ‫چوارچێوە یاسایی‌و سیاسیەكەی‪.‬‬ ‫لێرەدا پرس����یار بۆ ئەوەیە داخۆ لەدۆخی‬ ‫(ن����ا دەوڵ����ەت) ی هەرێم����دا دەتوانی����ن‬ ‫بەش����ێوەیەكی زانس����تی باس لەئاسایش����ی‬ ‫ئابوری بكەین؟‬ ‫خۆ ئەگەر لەسۆنگەی نیمچە دەوڵەتبونی‬ ‫هەرێمەوە‪ ،‬لەئاستێكیشدا بێت چەمكەكەمان‬ ‫بەكارهێن����ا‪ ،‬ئەوس����ا دەبێت بپرس����ین داخۆ‬ ‫تێگەیشتنمان بۆ ناوەڕۆكی چەمكی ئاسایشی‬ ‫نەتەوەی����ی نەریت����ی‌و كالس����یكییە‪ ،‬یاخود‬ ‫نوێبون����ەوەو رەگەزە نوێكانی پێناس����ەو كە‬ ‫ناوەڕۆكپێدانە تازەكان لەخۆ دەگرێـت؟‬

‫وەاڵمدانەوە بەم پرس����یارانە راس����تەوخۆ‬ ‫كاریگەریی����ان لەسەردەستنیش����انكردنی‬ ‫هەڕەشەكانی سەر ئاسایشی نەتەوەیی هەیە‬ ‫كە بەشێكی لەسایەی (غیاب)ی دیموكراسی‌و‬ ‫بونی سیس����تمی سیاس����یدا‪ ،‬گەاڵڵەكراون‌و‬ ‫پەرەیان پێدراوە لەئێس����تاداو لەچوارچێوەی‬ ‫كۆمەڵگەی����ەك ك����ە روەو دیموكراس����ی‬ ‫هەنگاوبنێت دەبێتە س����ەرچاوەی هەڕەشەی‬ ‫راستەقینە بۆ سەرئاسایشی هەرێم‪.‬‬ ‫دی����دە تەقلیدیەكان����ی دەس����تەبەركردنی‬ ‫ئاسایشی هەرێم پشتدەبەستێت بەسوپایەكی‬ ‫بەهێ����زو دەزگایەكی ئاسایش����ی قەبە(‪،)3‬‬ ‫هەڵكەوتەی جوگرافی‌و‪....‬هت����د‪ .‬لەكاتێكدا‬ ‫دیدە نوێكان پەیوەس����ت دەك����ەن بەجۆری‬ ‫سیس����تەمی سیاسی سروش����تی پەیوەندی‌و‬ ‫ئاس����تی متمانەی نێوان هاواڵتی‌و دەوڵەت‌و‬ ‫دەس����ەاڵت‌و رەزامەندی سیاس����ی‌و ئاوێزانی‬ ‫(اندماج)ی نیش����تمانی‌و بونی ناسنامەیەكی‬ ‫هاوبەش����ی بەهێزو گیانی شانازی‌و (انتما‌و)‬ ‫بۆ نیش����تمان‌و واڵت‌و هەس����ت بەكەرامەت‌و‬ ‫رێ����زی تاكەكەس����ی‌و گەش����ەپێدان ‪....‬‬ ‫هت����د بەواتایەكی ت����ر‪ ،‬ئاوڕدانەوە نوێكان‬ ‫س����ەرچاوە ناوخۆییەكانی هەڕەشەكانی سەر‬ ‫ئاسایش����ی نەتەوەی����ی زەق دەكەنەوە‪ ،‬لەو‬ ‫س����ۆنگەیەوە كە پێیان وایە هەڕەش����ەكانی‬ ‫س����ەر ئاسایش����ی نەتەوەیی تەنها دەرەكی‬ ‫نی����ن‌و بەپل����ەی یەكەمیش س����ەربازی نین‪.‬‬ ‫بەڵكو بەپلەی یەكەم ناوخۆیین‌و پەیوەستن‬ ‫بەئاستی بەهێزی‌و توانای بەرگری لەخۆكردنی‬ ‫كۆمەڵگەو گەشەكردنی ئابوری‌و بون‌و نەبونی‬ ‫دیموكراسی‌و هەس����تكردنی هاواڵتی بەالنی‬ ‫ماقوڵی دادپەروەری‌و كەرامەتی خواپێداوی‌و‬ ‫هاڕمۆنی‌و گونج����اوی نێوان كەرت‌و پێكهاتەو‬ ‫ناسنامە فەرعییەكانی ناو كۆمەڵ‪)4( .‬‬ ‫بەلەبەرچاوگرتنی ئەو ئاماژانەی س����ەرەوە‬ ‫ب����ۆ ناوەڕۆكی چەمكی ئاسایش����ی نەتەوەیی‬ ‫هەستدەكەین دیدی بااڵدەست لەكوردستاندا‬ ‫لەم روەوە تاكو ئێس����تا بەگوێرەی پێویست‬ ‫نوێ نەبوەتەوە‪ ،‬بەڵكو خودی نەتەوەیی بونی‬ ‫تێگەیشتنمان بۆ ئاسایش لەژێر پرسیاردایە‪.‬‬ ‫بون����ی دەزگایەك����ی قەب����ەی ئاسایش����ی‬ ‫لەهەرێمداو س����ەدان هەزار موچەخۆر بەناوی‬ ‫ئ����ەم دەزگای����ەوەو تەرخانكردن����ی نزیكەی‬ ‫لەس����ەدا س����ی بودج����ەی هەریم ب����ۆ ئەم‬ ‫كەرتەو ب����ەم ناوەوە‪ ،‬ئاماژەی����ە بەدۆخیكی‬ ‫ناتەندروس����ت‌و بارگرانیەكی گەورە لەس����ەر‬ ‫ش����انی ئابوری‌و كۆمەڵگاوە هەر خودی ئەم‬ ‫واقیعەش بەهەڕەش����ەیەك بۆ سەر ئاسایشی‬ ‫هەرێم دێتە ژماردن‪.‬‬ ‫كێش����ەی تێگەیشتنی دەس����تەبژیری بااڵ‬ ‫دەستی سیاسی‌و حزبی هەرێمیش لەپەیوەست‬ ‫بەئاسایش����ی هەریمی كوردستانەوە هەر لەم‬ ‫سنورەدا ناوەستی‪ ،‬بەلكو دادەبەزێتە ئاستی‬ ‫نزمتر‪ ،‬ئەوەش رەهەندی نوێ دەخاتە س����ەر‬ ‫هەڕەشەكانی سەرئاسایشی نەتەوەیی هەریم‪،‬‬ ‫مەبەس����تمە بڵێم لەس����ۆنگەی پاشماوەكانی‬ ‫دابەش����بونی هەرێ����م‌و دریژەكێش����انی زۆن‌و‬ ‫قەڵەمڕەوە تەقلیدیەكان لەهەرێمدا‪ ،‬هەروەها‬ ‫بون����ی فرە دەس����ەاڵتی‌و لەش����كری حزبی‌و‬ ‫بەدامەزراوە نەبونی دامەزراوەكان‌و دەسەاڵت‌و‬ ‫لەوانەش دام����ەزراوەی ئەمنی‪ ،‬ناتوانین باس‬ ‫لەس����تراتیژیكی تۆكمەی هەرێمی (بەواتای‬ ‫لەس����ەر ئاس����تی هەێیمی كوردس����تان ) بۆ‬ ‫ئاسایشی هەرێم بكەین‪.‬‬ ‫نەبونی سیاس����ەتێكی ئاسایشی یەكگرتو‬ ‫لەهەرێمدا‪ ،‬هەروەك رابردو پیش����انی داوین‪،‬‬ ‫دەبیتە هۆی ئەوەی ئاسایشی حزب‌و گروپ‌و‬ ‫دەس����تەبژێری بااڵدەس����ت بەكردەوە شوێنی‬ ‫ئاسایش����ی نەتەوەی����ی بگرێت����ەوە‪ ،‬یاخود‬ ‫النیكەم ئاسایش����ی نەتەوەیی‌و بەهێزكردن‌و‬ ‫پارێزگاریلێكردن����ی ببەس����ریتەوەو مەرجدار‬ ‫بكرێت بەبااڵدەس����تی مانەوەی دەستەبژێری‬ ‫فەرمان����ڕەواو حزب‌و بنەماڵە سیاس����یەكان‪،‬‬ ‫كە ئەوەش یەكێك لەهەرە ئەڵقە الوازەكان‌و‬ ‫كەلەب����ەرە چارەس����ەرنەكراوەكانی پرس����ی‬ ‫ئاسایشی نەتەوەییە لەهەرێم‪.‬‬ ‫بۆ نمون����ە ئەگەر یەكپارچەیی خاك‌و واڵت‬ ‫لەهەر واڵتێك����دا بەیەكێ لەچەس����پاوەكانی‬ ‫ئاسایش����ی نەتەوەی����ی دابنرێ����ت‪ ،‬النیكەم‬ ‫لەش����وێنێكدا ك����ە كێش����ەی نەتەوەی����ی‌و‬ ‫ئاینی‌و مەزهەبیمان نەبێت‪ ،‬لەكوردس����تاندا‬ ‫ئامادەگیەكی سیاسی‌و حزبی وا لەئارادایە كە‬ ‫ئامادەیە قوربانی پێبدات‌و وێنای نیش����تمان‌و‬ ‫خاك����ی نەتەوەیی كاڵ بكات����ەوە بۆ دەڤەرو‬ ‫ناوچەو زۆنی حزبی؟‬ ‫ئەم قسەكردنە پێشەكیانە لەسەر ئاسایشی‬ ‫نەتەوەیی بەشێكە لەپشتڕاستكردنەوەی ئەو‬ ‫گریمانەی����ەی كە خس����تمانە رو‪ ،‬بەگوێرەی‬ ‫ئەوی����ش ئاسایش����ی ئاب����وری رەهەن����دو‬ ‫رەنگدانەوەیەك����ی ئاسایش����ی نەتەوەیی����ە‪.‬‬ ‫لێرەش����ەوە نوێكردنەوەی دی����دو میكانیزم‌و‬ ‫تێگەیش����تن‌و چارەس����ەرەكان لەم ئاستەدا‪،‬‬ ‫پێشمەرجێكی خستنەڕوی هەر چارەسەرێكی‬ ‫راس����تەقینەیە بۆ كێش����ەی نەب����ون یاخود‬ ‫الوازی ئاسایشی ئابوری هەرێم‪ .‬لەدەرەوەی‬ ‫دوب����ارە بیناكردنەوەی چەمكی ئاسایش����ی‬ ‫نەتەوەیی لەهەرێمدا كە گرێدراوە بەپرس����ی‬ ‫نوێكردن����ەوەی كلت����وری سیاس����ی‌و مۆدێلی‬ ‫حوكمڕان����ی‌و میكانیزمەكان����ی پیادەكردنی‬ ‫دەس����ەاڵت‌و چۆنیەتی بەریوەبردنی كۆمەلگا‬ ‫ئاس����ان نیە بی����ر لەس����تراتیژیەكی ئابوری‬ ‫تۆكمەی وابكەینەوە‪ ،‬دەستەبەری ئاسایشی‬

‫ئابوریمان بكات‪.‬‬ ‫‪-3‬‬‫هۆكارو سەرچاوە بنەڕەتیەكانی‬ ‫هەڕەشەكانی سەرئاسایشی ئابوری هەرێم‬ ‫لەم بەشەدا هەوڵدەدەین لەسەر بەشێ لەو‬ ‫ناونیشان‌و س����ەرچاوەو هۆكارانە بوەستین‪،‬‬ ‫كە بەبڕوای ئێمە هەڕەش����ە بۆسەر ئاسایشی‬ ‫ئابوری هەرێم پێكدەهێنن‪.‬‬ ‫ئ����ەم هۆكاران����ەش ئاب����وری‌و سیاس����ی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەت����ی‌و كلت����وری‌و كارگێ����ری‌و‬ ‫جۆراوجۆرن‪ ،‬كە لێ����رەدا ئاماژەیەكی خێرا‬ ‫بەسەرەكییەكانیان دەكەین‪:‬‬ ‫یەكەم‪ /‬نەبونی دەوڵەت‪:‬‬ ‫دۆخ����ی نادەوڵەت����ی ئێس����تای هەرێ����م‌و‬ ‫نەبون����ی چوارچێوەی دانپیانراوی یاس����ایی‌و‬ ‫سیاس����ییەكانی دەوڵەت����ی ن����وێ‪ ،‬بەیەكێ‬ ‫لەس����ەرچاوە گرنگەكانی هەڕەش����ەی س����ەر‬ ‫ئاسایشی ئابوری هەرێم دادەنرێت‪ ،‬لەبەر ئەم‬ ‫هۆكارانەی خوارەوە‪:‬‬ ‫‪ -1‬ل����ەڕوی مێژویی����ەوە دەوڵەت����ی نوێ‬ ‫چوارچێوەی پێویست‌و سروشتی گەشەكردنی‬ ‫دیموكراسی بوە‪ ،‬گەشەكردنی دیموكراسیەتیش‬ ‫كە پەیوەس����تە بۆ چۆنیەت����ی بەڕێوەبردنی‬ ‫جیاوازیی����ەكان‌و رون����ی‌و بەعەقاڵنی كردنی‬ ‫دەسەاڵت‌و وەاڵمدانەوەی سیاسەتە گشتیەكان‬ ‫بەخواس����تە جەماوەریی����ەكان‌و دەس����ەاڵتی‬ ‫لێپرس����راو‪ ،‬پەیوەندییەكی گرێدراوی توندی‬ ‫بەئاسایشی نەتەوەیی‌و ئابوریەوە هەیە‪.‬‬ ‫‪ -2‬ئەگەر ئاسایش����ی ئاب����وری بەناوەڕۆكە‬ ‫راس����تەقینەكەیەوە پەیوەس����ت بێت بەبونی‬ ‫نەخش����ەكانی گەش����ەپێدان‪ ،‬ئ����ەوا دەوڵەت‬ ‫نەتەوە ئ����ەو چوارچێوەیەكە پێویس����تی بۆ‬ ‫بەدیهینانی ئ����ەم ئامانجە‪ .‬ئەمە جگە لەوەی‬ ‫هەروەك ئاماژەمان پێكرد چەمكی ئاسایشی‬ ‫نەتەوەیی كە ئاسایش����ی ئابوری بەشێكە لەو‬ ‫گرێدراوە بەبونی دەوڵەتی نوێوە‪.‬‬ ‫‪ -3‬لەدۆخی ئێس����تادا وێنای هەرێم لەڕوی‬ ‫نەبون����ی س����ەقامگیری‌و هەڵوەش����اوەیی‌و‬ ‫مەترس����ییەكانەوە تێكەڵ بەوێنای بەشەكەی‬ ‫ت����ری عێراق ك����راوە كە ئ����ەوەش دەرەقەی‬ ‫جۆراوجۆرلەدەس����ت ئاب����وری هەرێم دەدات‌و‬ ‫وەبەرهێ����ن ناتوانێ بڕی����اری بوێرانە بدات‌و‬ ‫بەدڵنیاییەكی زۆرت����رەوە رو لەبازاڕی هەرێم‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫‪ -4‬نەبون����ی دەوڵەت هەرێ����م ناچاردەكات‬ ‫لەهەندێ گرێبەستدا س����ازش لەسەر هەندی‬ ‫لەمافەكان����ی ب����كات‌و بەهەرزانتر كەرەس����ە‬ ‫س����تراتیژیەكەی بفرۆشێ‌و هەندێ كۆتوبەندو‬ ‫م����ەرج قب����وڵ ب����كات ك����ە لەدۆخ����ی بونی‬ ‫دەوڵەتدا ئامادەی ئ����ەوە نابێت‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫ناتەواوییەكان ل����ەم روەوە هەموی بەنەبونی‬ ‫دەوڵەت لێكنادرێتەوەو بەش����ێكی پەیوەستە‬ ‫بەگەندەڵ����ی‌و نادامەزراوەیی‌و ناش����ارەزایی‌و‬ ‫بەحزبی بونی ئابوری‌و نەبونی سیاس����ەتیكی‬ ‫یەكگرتو لەسەرئاستی هەرێمی كوردستاندا‪.‬‬ ‫‪ -5‬نەبون����ی دەوڵ����ەت تواناكان����ی هەرێم‬ ‫س����نورداردەكات‪ ،‬بەجۆرێ����ك ناتوانێ����ت‬ ‫ببێت����ە خاوەن����ی ژێرخانێكی ئاب����وری جێی‬ ‫متمانە‪ .‬دەوڵەتان تا ئێس����تاش لەبازنەیەكی‬ ‫س����نورداردا نەبێت مامەڵەی لەگەڵ ناكەن‌و‬ ‫دەس����تكراوە نابێ����ت لەج����ۆری داڕش����تنی‬ ‫پەیوەندییەكان‌و چارەسەركردنی كێشەكان‌و‬ ‫نەخشەدانانەكاندا‪.‬‬ ‫بۆ نمونە لەكاتی قەیرانی ئابوریدا ناتوانی‬ ‫لەڕێی دەستكاریكردنی نرخی دراو سیاسەتی‬ ‫نەختینەو وەرگرتن����ی قەرزی نێودەوڵەتیەوە‬ ‫بەشێك لەقەیرانەكە چارەسەر بكات‪.‬‬ ‫بەاڵم هەمو ئەمە ئەوە ناگەیەنێت كە هەر‬ ‫ئەوەندەی دەوڵەتمان بو ئاسایشی ئابوریمان‬ ‫دەبێ����ت‪ ،‬چونك����ە چەندین گ����ەل‌و نەتەوە‬ ‫دەوڵەتیان هەیەو لەسۆنگەی شكستخواردوی‬ ‫دەوڵەتەكەی����ان‌و نالێهاتوی����ی‌و گەندەڵ����ی‬ ‫دەستەبژێرە فەرمانڕەواكانیانەوە لەدۆزەخی‬ ‫ت����رس‌و نیگەرانی‌و ه����ەژاری‌و برس����یەتی‌و‬ ‫نەخۆشی‌و دواكەتوییدا دەژین‪.‬‬ ‫باس����ی ئێمە ل����ەم روەوە ئاماژەیە بەوەی‬ ‫لەگەڵ بونی ئیرادەیەكی سیاسی نیشتیمانی‬ ‫تۆكمەو دڵس����ۆزی‌و نەخش����ەی زانس����تی بۆ‬ ‫هەڵسانەوەو گەشەكردن چوارچێوەی دەوڵەت‬ ‫جگە لەوەی كۆمەڵێك رێگری‌و بەربەس����تمان‬ ‫ل����ەم روەوە لەك����ۆڵ دەكات����ەوە‪ ،‬دەرفەتی‬ ‫نوێشمان دەخاتە بەردەست‪.‬‬ ‫‪ -6‬ئاب����وری ت����اك س����ەرچاوە (رەیعی)‪:‬‬ ‫ئاب����وری رەیعی كە لەپش����ت بەش����ێ نیمچە‬ ‫رەهای ئابوری هەرێم بەس����ەرچاوەی نەوتدا‬ ‫بەرجەس����تە دەبێـت‪ .‬بەهەڕەشەیەكی جدی‬ ‫لەس����ەر ئاسایش����ی هەرێم دادەنرێت‪ .‬لەبەر‬ ‫رەنگدان����ەوەی ئ����ەم جۆرە ئابوریە لەس����ەر‬ ‫سیستمی سیاسی‌و گەش����ەپێدان‌و ئەخالقی‬ ‫گش����تی‌و سیس����تمی ئابوریدا‪ ،‬كە دەتوانێت‬ ‫لەم روەوە ئاماژە بەم رەنگدانەوە نەرێنیانەی‬ ‫خوارەوە بكەین‪:‬‬ ‫‪ -1‬پەرەس����ەندنی گەندەڵی بەشێوەیەكی‬ ‫ترسناك‪.‬‬ ‫‪ -2‬تێكچون‌و شێوانی كەرتی تایبەت‪.‬‬ ‫‪ 3‬ـ زاڵبون����ی مۆرك����ی بەرخ����ۆری‬ ‫بەكۆمەڵگەوە‪.‬‬ ‫‪ 4‬ـ الوازی بەرهەمی ناوخۆیی‌و كەمتوانای‬ ‫كێبەركێی كااڵ بیانیەكان بەهۆی زۆری تێچون‌و‬

‫گرانی‌و كەمی (جودە) بە بەراورد بەكەلوپەلی‬ ‫بیانی‪ ،‬لەسۆنگەی رەنگدانەوە نەرێنیەكانی‬ ‫مۆدیلە ئابورییە بااڵدەستەكەوە‪.‬‬ ‫‪ – 5‬ناكامڵی‌و ش����ێواوی سیستمی‬ ‫حوكمڕانی‌و نادیموكراس����یبونی دەس����ەاڵت‬ ‫یاخ����ود تێكەڵبون����ی هەن����دێ رواڵەت����ی‬ ‫دیموكراس����ی بەگەندەڵی‌و مافی����ای ئابوری‌و‬ ‫خ����راپ بەكارهێنان����ی دەس����ەاڵت‌و پێگەی‬ ‫سیاسی‌و كارگێڕی‪.‬‬ ‫‪ -6‬الوازی ئۆپۆزس����یۆن‌و س����نورداری‬ ‫بژاردەكان����ی بەردەم����ی‌و ناڕاس����تەقینەبونی‬ ‫دەرفەتی ئاڵوگۆڕی ئاش����تیانەی دەسەاڵت‌و‬ ‫خەمڵین����ی چەمك����ی هاواڵت����ی‌و كارانەبونی‬ ‫كەناڵەكانی بەشداری سیاسی‪.‬‬ ‫‪ -7‬پشتبەس����تنی بەشێكی بەرچاوی‬ ‫كۆمەڵگە بەدەوڵەت‌و نابەرهەمهێنەربونی‪.‬‬ ‫‪ .8‬بەكارهێنانی پارەی گش����تی بۆ كڕینی‬ ‫(وال‌ء)و رازیكردنی سیاسی‌و وابەستەیی‪.‬‬ ‫‪ -9‬سەرمایە رودەكاتە هەندێ كەرتی وەكو‬ ‫خزمەتگوزاریەكان‌و نیشتەجێ بون‌و بازرگانی‬ ‫لەسۆنگەی بونی قازانجی زۆرو خێراوە‪.‬‬ ‫‪ -10‬وابەس����تە بونی ئابوری‌و ئاسایش����ی‬ ‫ئابوری بەهەڵكشان‌و داكشانی نرخی نەوتەوە‪،‬‬ ‫ك����ە ئ����ەوەش ب����ازاڕی جیهانی‌و خواس����ت‌و‬ ‫خس����تنەڕوی پیالنگێڕییە سیاسیەكان كاری‬ ‫تێدەكات‌و بەش����ێوەیەكی بنەڕەتی ملكەچی‬ ‫بیركردنەوەو بڕیاری نیشتمانی نییە‪)5( .‬‬ ‫بەم جۆرە لەس����ایەی ئەم جۆرە ئابوریەدا‬ ‫ئابوری فرەس����ەرچاوە كەمت����ر بونی ئەبێت‌و‬ ‫كۆمەڵگ����ەی بەكاربەری����ش تاڕادەیەك����ی‬ ‫بەرچ����او ش����وێنی كۆمەڵگ����ەی وەبەرهێ����ن‬ ‫دەگرێتەوە گەش����ەپێدانی سیاسیش دوچاری‬ ‫چەندەه����ا كێش����ەی بونی����ادی دەبێت����ەوە‪.‬‬ ‫لەس����ۆنگەی تێكەڵبون����ی سیاس����ی‌و بازاڕو‬ ‫ناكارای����ی دەزگاكانی كۆمەڵگەو الوازی هێزە‬ ‫سیاس����یەكان‌و دامەزراوەكان����ی كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنی‌و بون����ی دەزگای قەبەو هەندی جار‬ ‫تایبەتی ئاسایش����ی‌و چەكدار‪ ،‬بۆ پارێزگاری‬ ‫ك����ردن لەدۆخ����ی دەوڵەمەندبونی ن����اڕەواو‬ ‫درێژەدان بەهەژمون‌و بااڵدەس����تی سیاس����ی‬ ‫بەسەر كایەكانی سیاسەت‌و ئابورییەوە‪.‬‬ ‫سێهەم ‪ /‬گەندەڵی‪:‬‬ ‫گەندەڵ����ی زی����اد لەرویەكەوە ئاسایش����ی‬ ‫ئاب����وری‌و بەڵكو نەت����ەوەی واڵتیش دەخاتە‬ ‫ب����ەر مەترس����یەوە‪ .‬چونكە پەرەس����ەندن‌و‬ ‫بەدیاردەبونی ئام����اژە بەداڕوخانی ئەخالقی‬ ‫حوكمڕان����ی‌و شكس����تی دەوڵ����ەت‌و بون����ی‬ ‫پانتاییەك����ی گ����ەورەی تاری����ك‌و‪ ،‬الوازی‬ ‫دامودەزگا چاودێریەكان‌و نەبونی ئیرادەیەكی‬ ‫نیش����تمانی راس����تەقینە بۆ گەش����ەپێدانی‬ ‫سیاسی‌و ئابوری‪.‬‬ ‫گەندەڵی ئەو دۆخەیە كە ئاسایشی مافیاو‬ ‫گەندەڵ����كاران بایەخی پلە یەك وەردەگرێت‌و‬ ‫ئاسایشی ئابوریش ناوەڕۆكەكەی دادەبەزێت‬ ‫بۆ ئاس����تی درێ����ژەدان بەقازانج����ی ناڕەوای‬ ‫گەندەڵكاران‌و توێژە سودمەندە مشەخۆرەكانی‬ ‫وابەس����تەپێوەی‪)6(.‬‬ ‫بەداخەوە گەندەڵیەكی بەرباڵو بەدانپیانانی‬ ‫بەشێك لەبەرپرسەكان‌و ناوەندی ئەكادیمی‌و‬ ‫میدیایی‌و راپۆرتی رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان‬ ‫بەیەكێ لەس����یماكانی هەرێمی كوردس����تان‌و‬ ‫عێراق دەدەنرێ����ت‪ ،‬بەجۆرێك وای لەیەكێكی‬ ‫وەكو بارزان����ی كردوە بگاتە ئ����ەوەی بڵێت‬ ‫پرسی چاكسازی بۆ ئێمە بوەتە پرسی بون‌و‬ ‫نەبون‪ .‬واتە یان دەبێت چاكسازی بكەین یان‬ ‫تیادەچی����ن ئەمەش رەهەندە ترس����ناكەكانی‬ ‫بەرب��ڵ�اوی گەندەڵیمان لەهەرێمدا بۆ دەخاتە‬ ‫رو‪ ،‬س����یماكانی ئەم گەندەڵی����ەش لەواقیعی‬ ‫هەرێم����دا لەچەندی����ن روەوە دەردەكەوێ����ت‬ ‫لەوانەش‪:‬‬ ‫‪ -1‬تێكەڵبونی سیاسی بەبازاڕ‪:‬‬ ‫هەروەك الی كەس ش����اراوە نیە‪ ،‬دیاردەی‬ ‫بازرگانی سیاس����ی بەیەكێ لەدی����اردە باو و‬ ‫ترس����ناكەكانی ئەمڕۆی هەرێم دادەنرێت‪ ،‬كە‬ ‫كاریگەریەك����ی ئێجگار خراپی كردۆتە س����ەر‬ ‫ژیانی ئابوری‌و سیاس����یمان‪ .‬چونكە هەروەك‬ ‫(اب����ن خل����دون) دەڵێ����ت‪ :‬تێكەڵبونی والی‬ ‫(سیاس����ی) بە( بازاڕ)‪ ،‬سیاس����ی‌و بازاڕیش‬ ‫گەن����دەڵ‌و خ����راپ دەكات (‪ ،)7‬هەردوكیان‬ ‫بەس����ەریەكەوە دەش����ێوینێت لەو سۆنگەوە‬ ‫كە بون����ی ئەم دیاردەی����ە ئاماژەیە بەالوازی‬ ‫هەستی لێپرس����راوێتی لەسیاسی‌و بەرپرسی‬ ‫حكومەتدا‪.‬‬ ‫ئ����ەم دیاردەیە ئاماژەیە بەچەندین ش����ت‬ ‫لەوانەش‪:‬‬ ‫ا‪ -‬بەدەس����تكەوت‌و غەنیمەت سەیركردنی‬ ‫دەسەاڵت نەك پێگەیەك بۆ لێپرسراوێتی كردنە‬ ‫ئەستۆو خزمەتكردن‌و بەتەنگەوەبونی خەمە‬ ‫گشتیەكان‌و ش����ەونخونی بۆ پارێزگاریكردن‬ ‫لەماڵ‌و س����ەروەت‌و سامان‌و ژیان‌و كەرامەت‌و‬ ‫ئێستاو دواڕۆژی هاواڵتیان‌و گەل‌و واڵت‪.‬‬ ‫بەداخەوە خراپ روانینە دەس����ەاڵت‌و وەك‬ ‫ئامانج سەیركردنی بۆ دەوڵەمەندبونی خێراو‬ ‫ن����اڕەواو یاساش����كێنی‌و گەورەكردنی حەزە‬ ‫ناسروش����تیەكان‪ ،‬بەیەك����ێ لەژێرخانەكانی‬ ‫دۆخ����ی خراپی سیاس����ی‌و گەش����ەنەكردنی‬ ‫دیموكراسی‌و بونی گەندەڵی دادەنرێ‪.‬‬

‫»» ‪19‬‬

‫تایبەت‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫‪17‬‬

‫نوسەیبین تەختکراوە‬ ‫راپۆرتی رۆژنامەی حورییەت‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنە‬ ‫سەرنج‪:‬‬ ‫ماوەیەکی زۆرە شارو شارۆچکەکانی‬ ‫باک����وور بوونەتە مەیدانی ش����ەڕێکی‬ ‫ق����ورس‌و خوێن����اوی‪ .‬لەم ش����ەڕەدا‬ ‫س����وپای تورکی����ا‪ ،‬ب����ێ دوودڵ����ی‌و‬ ‫س����ڵەمینەوە لەهیچ لێپرسینەوەیەک‬ ‫بەتۆپ‌و تانک‪ ،‬ماڵ‌و گەڕەک‌و شوێنە‬ ‫گشتییەکان بۆردومان دەکا‪ .‬بەسەدان‬ ‫هاواڵتی مەدەن����ی بوونەتە قوربانی‌و‬ ‫چەندین شارو ش����ارۆچکە بەتەواوی‬ ‫وێران بوون‪ .‬بەپێی راپۆرتی رێکخراوە‬ ‫نێودەوڵەتییەکان‪ ،‬تەنها لە شارۆچکەی‬ ‫جزی����رەو لەکاتێک����دا ژمارەیەکی زۆر‬ ‫خەڵکی بێچ����ەک‌و بێدەرەتان پەنایان‬ ‫بۆ س����ێ ژێرزەمینی شارەکە بردبوو‪،‬‬ ‫سوپاو هێزە ئەمنییەکانی تورک هەر‬ ‫س����ێ ژێرزەمینەکەیان کردە ئامانجی‬ ‫تۆپ‌و تانکەکەکانی����ان‌و النیکەم ‪١٠٠‬‬ ‫هاواڵتیان کوشت کە ژمارەیەکی زۆر‬ ‫ژن‌و منداڵیان تێدابوو‪ .‬سوپای تورکیا‬ ‫پاش وێرانکردنی شارۆچکەکان‪ ،‬ئااڵی‬ ‫تورکیا بەس����ەر ک����ەالوەی ماڵەکاندا‬ ‫هەڵدەواس����ێ‪ ،‬وێنەی گەڕەک‌و شارە‬ ‫وێرانەکان دەگ����رێ‌و وێنەکانیش باڵو‬

‫فەرهاد کورت هەڵواسینی ئااڵی تورک‌و‬ ‫جێگیرکردنی تانک لەگەڕەکە روخێنراوەکاندا بەدرێژەی‬ ‫سیاسەتی سەرکوتکردن لەقەڵەم دەدات‌و دەڵێت‬ ‫"خەڵک دەڵێن‪ ،‬وەک ئەوەی ئێمە هاواڵتی تورکیا‬ ‫نەبین‌و تازە بەتازە شارەکانیان رزگارکردبێ!‬ ‫دەکات����ەوە‪ ،‬وەک ئ����ەوەی بەجیهان‬ ‫بڵێت "بەڵێ ئەوە من شارەکان وێران‬ ‫دەکەم‌و خەڵ����ک کۆمەڵکوژ دەکەم‌و‬ ‫باکیشم بە کەس نیە"!‬ ‫ئەوەی جێ����گای س����ەرنج‌و مایەی‬ ‫تێڕامان����ە‪ ،‬کۆمەڵگ����ەی نێودەوڵەتی‬ ‫لەئاست ئەو هەمو تاوانانەدا بێدەنگەو‬ ‫ئەم بێدەنگیی����ەش ئەوەندەیتر هانی‬ ‫تورکی����ا دەدات نەک ه����ەر بەردەوام‬ ‫بێت‪ ،‬بەڵکو بێباکانە تاوانی گەورەتر‬ ‫بەرامبەر خەڵک����ی بێدیفاعی باکوری‬ ‫کوردستان ئەنجام بدات‪.‬‬ ‫ئەم����ەی خ����وارەوە راپۆرتێک����ی‬ ‫رۆژنام����ەی حوریی����ەت‪ -‬ی تورکییە‬ ‫کە گۆش����ەیەک لەو تاوانانەی تۆمار‬ ‫کردوە‪.‬‬

‫گەڤەر‪ ،‬س���وور‪ ،‬جزیرە‪ ...‬ئێستاش‬ ‫نوس���ەیبین‪ ،‬دیمەن���ەکان هەم���ان‬ ‫دیمەنن‪ .‬ئەوەی پاش ئۆپەراس���یۆن‌و‬ ‫پێکدادان���ەکان ماوەتەوە‪ ،‬ش���ارێکی‬ ‫وێرانە‪ .‬لەنوسەیبین هێزە ئەمنییەکان‬ ‫پاش تەواوکردنی ئۆپەراس���یۆن دژی‬ ‫پەکەکە‪ ،‬کە لە ‪١٤‬ی مارتەوە دەستی‬ ‫پێکردب���و‪ ،‬ئااڵی تورکیایان بەس���ەر‬ ‫وێرانەی بیناکاندا هەڵواسیوە‪ .‬بەوتەی‬ ‫والی ماردی���ن‪ ،‬لەئۆپەراس���یۆنەکانی‬ ‫ش���ارۆچکەی نوس���ەیبیندا ‪ ٧٠‬کەس‬ ‫لەهێزە ئەمنییەکان کوژراون‪.‬‬ ‫پاش کۆتایی هاتنی ئۆپەراسیۆنەکان‬ ‫لەشارۆچکەی گەڤەر‪-‬ی سەر بەهەکاری‪،‬‬ ‫گەڕان���ەوەی خەڵک بۆ ش���ارۆچکەکە‬ ‫بەردەوامە‪ .‬ئەوانەی گەڕاونەتەوەو ماڵە‬

‫تانکه‌کانی سوپای تورکیا له‌ناو شاری نوسه‌یبین که‌ وێرانکراوه‌‬ ‫وێرانکراوەکانی خۆیان بینیوە توش���ی‬ ‫ش���ۆک بون‪ ،‬هەندێکیش���یان بەپێی‬ ‫تواناکان���ی خۆیان دەس���تیان کردوە‬ ‫بەچاککردنەوەی خانوەکانیان‪ .‬فاتمە‬ ‫چۆروخ‪-‬ی تەمەن ‪ ٧٥‬ساڵ‪ ،‬لەبەردەم‬ ‫وێرانەی ماڵەکەیدا دانیشتوەو بەداخ‌و‬ ‫حەس���رەتەوە دەڵێت‪" :‬بێدەسەاڵت‌و‬ ‫بێچارەی���ن! بەیانیان دێم س���ەیرێکی‬ ‫خانوە سوتێنراوەکەم دەکەم‌و دەڕۆم‪.‬‬ ‫بوە بەخۆڵەمێش‪ .‬سەیرێکی ماڵەکەم‬ ‫دەک���ەم‌و یادەوەرییەکان���م دێنم���ە‬ ‫بەرچاوی خۆم"‪.‬‬ ‫ئااڵی تورک لەسەر بیناکان‬ ‫لەش����ارۆچکەی نوس����ەیبین‪ -‬ی‬ ‫س����ەر بەماردین ئۆپەراس����یۆنەکان‬

‫دژی پەکەک���ە کۆتایی���ان ه���ات‌و‬ ‫هێزە ئەمنییەکان ش���ارۆچکەکەیان‬ ‫جێهێشت‪ .‬ئەو وێنانەی باڵوکرانەوە‪،‬‬ ‫وێرانبون���ی ش���ارەکەیان خس���تە‬ ‫بەرچاو‪ .‬زۆربەی هەرەزۆری بیناکان‬ ‫روخێن���راون ی���ان النیک���ەم زیانیان‬ ‫پێگەیش���توەو ئااڵی تورکیش لەسەر‬ ‫هەن���دێ بین���ا دەبین���رێ‪ .‬فەرهاد‬ ‫کورت هاوسەرۆکی پاری دیموکراتی‬ ‫گەالن (هەدەپە) بەئاژانسی هەواڵی‬ ‫دیجلە‪-‬ی راگەیاندوە "خەڵک کێشەی‬ ‫لەگەڵ ئ���ااڵی تورکی���ادا نیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ���ەوەی خەڵکی بێزارک���ردوە‪ ،‬وەک‬ ‫ئەوەی خاک���ی دەوڵەتێک���ی تریان‬ ‫داگیرکردبێت‪ ،‬ئااڵی تورکیایان بەسەر‬ ‫بیناکاندا هەڵواسیوە"‪.‬‬

‫سیاسەتی سەرکوتکردن‬ ‫فەرهاد ک���ورت هەڵواس���ینی ئااڵی‬ ‫ت���ورک‌و جێگیرکردنی تانک لەگەڕەکە‬ ‫روخێنراوەکاندا بەدرێژەی سیاس���ەتی‬ ‫سەرکوتکردن لەقەڵەم دەدات‌و دەڵێت‬ ‫"خەڵ���ک دەڵێن‪ ،‬وەک ئ���ەوەی ئێمە‬ ‫هاواڵت���ی تورکیا نەبی���ن‌و تازە بەتازە‬ ‫شارەکانیان رزگارکردبێ!"‬ ‫سەبیحە گوندوز هاوسەرۆکی هەدەپە‬ ‫لەنوس���ەیبین ماڵی لەو گەڕەکەیە کە‬ ‫ئااڵی تورکیایان لێ هەڵواسیوە‪ .‬گوندوز‬ ‫حکومەت بە بەرپرس���یاری روداوەکان‬ ‫دەزانێت‌و دەڵێت‪" :‬ئەوان دەڕۆن‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەنوس���ەیبین دەمێنینەوە‪ .‬تامەزرۆی‬ ‫ئەوەین بەزوتری����ن کات قەدەغەکان‬ ‫هەڵبگیرێن‌و بگەڕێینەوە"‪.‬‬

‫پشك‌و قه‌واڵ ‌ه رێگه‌یه‌ک بۆ چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانی دارایی‬ ‫گفتوگۆیه‌ك سه‌باره‌ت به‌گرنگی‌ بازاڕی‌ كاغه‌زه‌ داراییه‌كان‬ ‫ئا‪ :‬ئاوێنه‌‬ ‫له‌م گفتوگۆیه‌ی‌ ئاوێنه‌دا‪ ،‬د‪.‬نیاز‬ ‫نه‌جمه‌دین‪ ،‬ئابوریناس‌و لێكۆڵه‌ری میوان‬ ‫له‌زانكۆی لوند ‪-‬سوید‪ ،‬به‌شی مێژوی‬ ‫ئابوریی‪ ،‬مامۆستا له‌زانكۆی سلێمانی‪،‬‬ ‫تیشك ده‌خاته‌ سه‌ر چه‌مكی‌ " كاغه‌زه‌‬ ‫داراییه‌كان "و ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫هه‌مو ده‌وڵه‌تێك ده‌بێت خاوه‌نی‌ كاغه‌زه‌‬ ‫داراییه‌كان بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬با س���ه‌ره‌تا له‌وه‌وه‌ ده‌س���ت‬ ‫پێبكه‌ین كاغه‌زه‌ داراییه‌كان چیین؟‬ ‫د‪.‬نی���از‪ :‬ئامرازی دارایی���ن كه‌ له‌بازاڕی‬ ‫دارایی���دا مامه‌ڵه‌ی���ان پێوه‌ده‌كرێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫پش���ك‌و قه‌واڵه‌(االس���هم‌و الس���ندات)‪.‬‬ ‫واته‌ قه‌واڵه‌(س���ه‌نه‌دی دارای���ی) جۆرێكه‌‬ ‫له‌كاغه‌زی دارایی‪ .‬كاغه‌زی دارایی له‌بازاڕی‬ ‫پش���ك‌و قه‌واڵه‌دا مامه‌ڵه‌ی پێوه‌ده‌كرێت‪.‬‬ ‫پش���ك له‌ب���ازاڕی پش���ك‌و قه‌واڵ���ه‌ش‬ ‫له‌بازاڕی قه‌واڵه‌‪ .‬به‌اڵم پشك زیاتر هه‌قی‬ ‫موڵكدارێتیت هه‌یه‌‪ ،‬قه‌واڵه‌ قه‌رزه‌‪ .‬له‌بازاڕی‬ ‫پش���كدا ده‌توانی���ت پش���كێك له‌قازانجی‬ ‫كۆمپانیایه‌ك بكڕیت‪ .‬له‌ب���ازاڕی قه‌واڵه‌دا‬ ‫س���ه‌نه‌د ئه‌كڕیت‪ .‬له‌كوردیش���دا ده‌وترێت‬ ‫(س���ه‌نه‌دت ده‌یه‌مێ كه‌ ئه‌و ئیش���ه‌ت بۆ‬ ‫ته‌واو ده‌كه‌م) ئه‌مه‌ ته‌نیا كاغه‌زێكه‌‪ ،‬بڕی‬ ‫پاره‌كه‌ی له‌س���ه‌ر نوسراوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ رێژه‌ی‬ ‫سود‪ .‬ئه‌م س���ه‌نه‌دانه‌ زۆربه‌ی جار بانكی‬ ‫ناوه‌ندیی ده‌ریده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌یاسا بانكی‬ ‫ناوه‌ندیی ده‌توانێت سه‌اڵحیات به‌بانك یان‬ ‫كۆمپانی���ای گه‌وره‌ی تر ب���دات بۆ هه‌مان‬ ‫مه‌به‌ست‪ .‬له‌ئه‌مه‌ریكا چه‌ندین جۆر سه‌نه‌د‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬هه‌یانه‌ ب���ۆ چه‌ند هه‌فته‌یه‌كه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫قه‌رزه‌ك���ه‌ بۆ چه‌ند هه‌فته‌یه‌كه‌‪ .‬هه‌یانه‌ بۆ‬ ‫چه‌ند س���اڵێكه‌‪ ،‬هه‌یان ت���ا كۆتایی ژیانه‌‬ ‫یان ب���ۆ ‪ 30‬س���اڵه‌‪ .‬هه‌ر ك���ه‌س ئاره‌زو‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌توانێت له‌گ���وگل زانیاریی زیاتر‬ ‫ده‌س���تبكه‌وێت‪ .‬خۆت ئه‌زانیت‪ ،‬پێویست‬ ‫ن���اكات زانیارییه‌ك ببه‌خش���ین كه‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫گ���وگڵ ده‌س���ته‌به‌ری ك���ردوه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌واڵتانی پێش���كه‌وتودا هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ‬ ‫پرۆژه‌كانی كۆمپانیاكان ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫كار له‌ڕێ���ژه‌ی قه‌رزه‌كانیان ی���ان كڕینی‬ ‫پشكه‌كانیان ده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا هه‌م���و ده‌وڵه‌تێك ئه‌م‬ ‫كاغه‌زانه‌ی هه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬نی���از‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر ده‌وڵه‌ت بێ���ت به‌ڵێ‪،‬‬ ‫ئه‌بێ هه‌یبێ���ت‪ .‬بانك���ی ناوه‌ندیی عێراق‬ ‫له‌هه‌شتاكانی س���ه‌ده‌ی پێشو سه‌نه‌داتی‬ ‫ئه‌فرۆش���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌ه���ۆی نادڵنیای���ی‬ ‫سیاس���ییه‌وه‌ ئیتر باوی نه‌ما‪ .‬ئێس���تاش‬ ‫له‌عێراقدا بازاڕی پشك هه‌یه‌‪ .‬له‌هه‌رێمیشدا‬ ‫ناوه‌كه‌ی هه‌یه‌ به‌س نه‌ قه‌واڵه‌و نه‌ پش���ك‬ ‫هێش���تا چاالك نیین تا ئه‌و ش���وێنه‌ی من‬ ‫بزانم‪.‬‬

‫ئاوێن���ه‌‪ :‬گرنگ���ی ئ���ه‌م دو ئام���رازه‌‬ ‫له‌چیدایه‌؟‬ ‫د‪.‬نی���از‪ :‬یه‌ك���ه‌م‪ ،‬پش���ك‌و قه‌واڵ���ه‌‬ ‫ئامڕازێك���ن بۆ هاندانی پاش���ه‌كه‌وتكردن‪،‬‬ ‫له‌ب���ری به‌كاربردن‪ .‬ئێم���ه‌ زۆرجار ره‌خنه‌‬ ‫له‌به‌كارب���ه‌ری ك���ورد ده‌گرین ك���ه‌ ماڵی‬ ‫س���پی هه‌ڵناگ���رن ب���ۆ رۆژی ره‌ش‪ .‬ئه‌م‬ ‫ئامۆژگاریی���ه‌ له‌جێ���ی خۆیه‌ت���ی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌كارب���ه‌ر به‌ئامۆژگارییك���ردن ناتوانێت‬ ‫واز له‌زیاده‌مه‌س���ره‌فی بهێنێت‪ ،‬ئه‌و زیاتر‬ ‫كاتێك ئاماده‌ی���ه‌ به‌كاربردنی كه‌مبكاته‌وه‌‬ ‫ك���ه‌ قازانجێكی ده‌س���تبكه‌وێت ده‌نا ئه‌و‬ ‫ئاماده‌نیه‌ قوربانیی به‌ژیانی ئێس���تا بدات‬ ‫بۆ ئاینده‌ی���ه‌ك كه‌ نازانێت چی به‌س���ه‌ر‬ ‫دێت‪ .‬له‌كرێی پش���ك‌و قه‌واڵ���ه‌دا قازانجی‬ ‫ده‌س���تده‌كه‌وێت‪ ،‬ج���ا پش���كێك قازانج‬ ‫بێت ی���ان رێ���ژه‌ی س���ودی قه‌واڵه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ ،‬پاش���ه‌كه‌وتكاران ده‌توانن به‌شێك‬ ‫له‌پاش���ه‌كه‌وته‌كه‌یان له‌ش���ێوه‌ی پش���ك‬ ‫ی���ان قه‌واڵه‌ هه‌ڵبگرن‪ .‬ب���ۆ نمونه‌‪ ،‬بانكی‬ ‫ناوه‌ندیی ده‌ڵێت هه‌ر كه‌س���ێك سه‌نه‌دێك‬ ‫بكڕێت بای���ی هه‌زار دۆالر بێت‪ ،‬ئه‌وا دوای‬ ‫س���اڵێك ‪ 1100‬دۆالری ده‌ده‌مه‌وه‌‪ ،‬له‌ڕێوه‌‬ ‫رێژه‌ی سوده‌كه‌(سعر الفائده‌)ی ده‌ده‌مێ‌و‬ ‫دواتر ه���ه‌زار دۆالره‌كه‌ی خ���ۆی‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫پاره‌ی هه‌یه‌ له‌بری ئه‌وه‌ی هه‌مو پاره‌كه‌ی‬ ‫ب���دات به‌خانوییه‌كی گ���ه‌وره‌‪ ،‬خانویه‌كی‬ ‫بچوكتر ده‌كڕێت‌و به‌ش���ێكی سه‌روه‌ته‌كه‌ی‬ ‫له‌كڕینی سه‌نه‌دات خه‌رجده‌كات‪ .‬به‌مه‌ش‬ ‫ده‌توانێت وه‌به‌رهێنانێكی هه‌مه‌ڕه‌نگ بكات‪.‬‬ ‫وات���ه‌ جزدان(مه‌حف���ه‌زه‌)ی وه‌به‌رهێنانی‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌نگ ده‌بێت‪ ،‬هه‌مو س���ه‌روه‌ته‌كه‌ی‬ ‫نه‌خات���ه‌ بوارێك���ه‌وه‌‪ .‬به‌هه‌مانش���ێوه‌‪،‬‬ ‫ده‌توانێت پشكێك بكڕێت له‌كۆمپانیایه‌ك‬ ‫له‌ناوخ���ۆ ی���ان ده‌ره‌وه‌ی واڵت‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫به‌ش���ێكی ت���ر له‌س���ه‌رمایه‌كه‌ی ده‌خاته‌‬ ‫بوارێكی تری وه‌به‌رهێنانه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ێیه‌م‪ ،‬بۆ الیه‌ن���ی وه‌به‌رهێنه‌ریش‪،‬‬ ‫ئه‌ویش هه‌مو كات پاره‌ی ده‌ستناكه‌وێت‪،‬‬ ‫له‌ڕێی پش���كداریی یان فرۆشتنی قه‌واڵه‌وه‌‬ ‫س���یوله‌ كۆده‌كاته‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م پارانه‌ی بۆی‬ ‫ده‌چێت قه‌رزه‌ له‌سه‌ری‌و ده‌بێت بیداته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كێشه‌ی كه‌می سه‌رمایه‌ چاره‌ده‌كات‌و‬ ‫بازاڕی بزنس���ه‌كه‌ی گه‌رموگوڕتر ده‌كات‪.‬‬ ‫چ���واره‌م‪ ،‬الیه‌نی ق���ه‌رزده‌ر زیاتر ده‌بێت‬ ‫به‌چاودێر به‌س���ه‌ر كۆمپانیاكه‌ یان الیه‌نی‬ ‫قه‌رزوه‌رگره‌ك���ه‌و قبوڵی ن���اكات به‌كه‌یفی‬ ‫خۆیان یاری به‌پاره‌كانیان بكه‌ن‪ .‬پێنجه‌م‪،‬‬ ‫پش���ك واده‌كات داه���ات باش���تر دابه‌ش‬ ‫ببێت‪ .‬به‌اڵم له‌بزنس���ی خێزانییدا(‪family‬‬ ‫‪ )business‬ی���ان ئه‌گ���ه‌ر ی���ه‌ك خاوه‌نی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا س���ه‌رمایه‌ الی كه‌سێك یان‬ ‫چه‌ند كه‌س���ێك كۆده‌بێته‌وه‌‪ .‬دواییش كه‌‬ ‫به‌میراتی���ی جێده‌مێنێ‪ ،‬دیس���انه‌وه‌ باڵوه‌‬ ‫ناكات‌و له‌چه‌ند ده‌س���تێكدا ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پشك س���ودی تریشی هه‌یه‌‪ ،‬ئایدیای نوێ‬

‫پاره‌یه‌ك هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ناوخۆداو نایه‌وێت‬ ‫ی‬ ‫بێته‌و‌ه بازاڕ له‌ڕێ ‌‬ ‫پشك‌و قه‌واڵه‌و‌ه‬ ‫ئه‌و پاره‌ی ‌ه‬ ‫هانده‌درێت بێته‌و‌ه‬ ‫ناو ئابورییه‌كه‌‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنێت‪ ،‬چونكه‌ كه‌س���ێك پشكی‬ ‫هه‌یه‌ له‌و كۆمپانیایه‌ ئاماده‌یه‌ پێش���نیاری‬ ‫باش ب���دات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گ���ه‌ر كارمه‌ند بێت‬ ‫ره‌نگه‌ به‌ئیشی خۆی نه‌زانێت ئایدیای نوێ‬ ‫پێشكه‌ش به‌كۆمپانیاكه‌ بكات‪ ،‬ئه‌و قازانج‬ ‫بكات‌و خۆی س���ه‌یری خاوه‌ن سه‌رمایه‌كه‌‬ ‫بكات یان تۆزێ موچه‌كه‌ی به‌رز ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌گه‌رچی ره‌نگه‌ زۆر په‌یوه‌ندیی‬ ‫به‌ئه‌س���ڵی ئه‌م گفتوگۆیه‌مان���ه‌وه‌ نه‌بێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌س مه‌راقم���ه‌ بزانم په‌یوه‌ندی���ی هه‌یه‌‬ ‫له‌نێوان پاش���ه‌كه‌وت‌و وه‌به‌رهێنان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئازادی سیاسیی‌و ملكه‌چیی؟‬ ‫د‪.‬نیاز‪ :‬پرس���یارێكی زۆر باشه‌‪ .‬به‌ڕای‬ ‫من‪ ،‬ئازادیی سیاسیی په‌یوه‌ندییه‌كی زۆری‬ ‫هه‌یه‌ به‌گه‌شه‌ی ئامڕازه‌كانی داراییه‌وه‌‪ ،‬یان‬ ‫به‌گه‌شه‌ی میكانیزمه‌كانی وه‌به‌رهێنانه‌وه‌‪.‬‬ ‫خه‌ڵك له‌واڵتی ئێم���ه‌دا كه‌مترین ئامڕازی‬ ‫به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌ پاشه‌كه‌وته‌كه‌یان بپارێزن‪،‬‬ ‫بۆی���ه‌ زو زو مایه‌پوچ ده‌ب���ن‌و ملكه‌چیی‬ ‫ب���ۆ بڕیاربه‌ده‌س���تان زی���ادده‌كات‪ .‬ب���ۆ‬ ‫نمون���ه‌‪ ،‬خه‌ڵك له‌س���ه‌رده‌می به‌عس���دا‬ ‫له‌ژێر گڵ���ی حه‌وش���ه‌كه‌یاندا پاره‌كانیان‬ ‫ده‌ش���ارده‌وه‌(ده‌مراند)‪ .‬له‌س���ه‌رده‌می‬ ‫به‌عس���دا‪ ،‬خه‌ڵك نه‌یده‌وێرا موڵكه‌كانیشی‬ ‫به‌ن���اوی خۆیه‌وه‌ بێ���ت ئه‌گ���ه‌ر یه‌كێك‬ ‫له‌ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ پێش���مه‌رگه‌ بوایه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تاش بانك���ه‌كان متمانه‌ی���ان زۆر‬ ‫كه‌مبۆته‌وه‌و خه‌ڵ���ك ناوێرێ پاره‌یان تێدا‬ ‫دابنێ‪ .‬ئه‌گه‌ر خه‌ڵك بیتوانیایه‌ جزدانی یان‬

‫مه‌حفه‌زه‌ی وه‌به‌رهێنانی هه‌مه‌ڕه‌نگ بكات‪،‬‬ ‫ئه‌وكاته‌ باشتر سه‌روه‌ته‌كانی ده‌پاراست‪،‬‬ ‫ئه‌و كاته‌ش هێنده‌ پێویس���تی به‌ناسینی‬ ‫مه‌س���ول‌و به‌حزب نه‌ب���و ت���ا له‌ڕێیانه‌وه‌‬ ‫بژێوییان بپارێزن‪ .‬له‌ژینگه‌ی ئێس���تادا كه‌‬ ‫بازاڕی دارایی گه‌شه‌ی نه‌كردوه‌و حكومه‌ت‬ ‫متمانه‌ی نه‌ماوه‌‪ ،‬پاشه‌كه‌وت به‌هێز نابێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ وه‌به‌رهێنانیش گه‌شه‌ ناكات‪ ،‬قه‌یران‬ ‫زوتر روده‌دات‌و درێژخایه‌ن‌و قوڵ ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێن���ه‌‪ :‬ئای���ا هه‌رێم���ی كوردس���تان‬ ‫ده‌توانێت سود له‌پشك‌و قه‌واڵه‌ ببینێت؟‬ ‫چۆن‪ ،‬به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌م قه‌یرانه‌؟‬ ‫د‪.‬نی���از‪ :‬به‌ڵ���ێ ده‌توانێت‪ .‬س���ه‌باره‌ت‬ ‫به‌پش���ك‪ ،‬كۆمپانیاكان ئێس���تا داهاتیان‬ ‫نایه‌ته‌وه‌ ده‌ست‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵك هه‌یه‌ پاره‌ی‬ ‫الیه‌و ناوێرێ بیخاته‌ ئیشه‌وه‌‪ ،‬یان ئایدیای‬ ‫نوێی نییه‌‪ ،‬ی���ان هه‌ر نایه‌وێ خۆی بزنس‬ ‫بكات‪ .‬ب���ه‌اڵم ئاماده‌ی���ه‌ قه‌واڵه‌یه‌ك یان‬ ‫پش���كێك بكڕێ‌و قازانجێكی مسۆگه‌رتری‬ ‫هه‌بێ���ت‪ .‬هه‌روه‌ه���ا خ���اوه‌ن كۆمپانیاكه‌‬ ‫زه‌ره‌ره‌كانیش���ی دابه‌ش���ده‌كات‪ .‬لێره‌دایه‌‬ ‫پش���ك قازانجی هاوبه‌ش دروس���تده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌بێت كۆمپانیاكانی ئێمه‌ بیر له‌فرۆشتنی‬ ‫پشك بكه‌نه‌وه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌یانه‌وێت له‌ئه‌زمه‌ی‬ ‫نه‌بونی ده‌ستهات(ایرادات) رزگاریان ببێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‪ ،‬زۆر له‌خاوه‌ن كۆمپانیاكان‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی���ان بیر ل���ه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫له‌په‌ن���ای سیاس���ییه‌كدا بزنس���ه‌كه‌یان‬ ‫بپارێزن‪ .‬ده‌یڵێمه‌وه‌‪ ،‬نادڵنیایی‌و مه‌ترسیی‬ ‫له‌واڵتی ئێمه‌دا زۆره‌و ئه‌مه‌ش به‌ربه‌ست بۆ‬ ‫گه‌شه‌ی پشك‌و قه‌واڵه‌ دروستده‌كات‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬ئه‌ی سه‌باره‌ت به‌به‌شی دوه‌می‬ ‫پرسیاره‌كه‌‪ ،‬مه‌به‌ستم له‌قه‌واڵه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬نیاز‪ :‬سه‌باره‌ت به‌قه‌واڵه‌‪ ،‬حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم یان عێ���راق ده‌یانتوانی قه‌واڵه‌چاپ‬ ‫بك���ه‌ن‪ ،‬رایبگه‌یه‌نن كه‌ خه‌ڵ���ك ده‌توانن‬ ‫قه‌واڵ���ه‌ بكڕن‪ ،‬بۆ نمونه‌ له‌هه‌زار دۆالره‌وه‌‬ ‫بۆ زیاتر بۆ ماوه‌ی جیاواز (شه‌ش مانگ‪،‬‬ ‫ساڵێك‪ ،‬ده‌ ساڵ‪ 25 ،‬ساڵ‪ ،‬هتد) به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ڕێژه‌ی س���ود كه‌ بۆ ماوه‌ی كورتخایه‌ن‬ ‫كه‌مه‌و بۆ ماوه‌ی درێژخایه‌ن به‌رزه‌‪ .‬لێره‌دا‬ ‫ئایین كێشه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌كرا رێگاچاره‌یه‌كی‬ ‫ب���ۆ بدۆزرێته‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م رێگایه‌ باش���تره‌‬ ‫له‌قه‌رزی ده‌ره‌كیی‪ ،‬وه‌ك له‌سندوقی نه‌ختی‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت���ی كه‌ ئه‌زمونه‌كانی پێش���وی‬ ‫واڵتانی تازه‌گه‌ش���ه‌كردو ده‌ریانخس���توه‌‬ ‫قه‌رزی ئه‌م سندوقه‌ زیاتر كێشه‌ ده‌نێته‌وه‌‪.‬‬ ‫عێ���راق‌و هه‌رێم ئه‌گه‌ر پاره‌ش���یان نه‌بێت‬ ‫ده‌بێ���ت قه‌رزه‌كه‌ هه‌ر بده‌ن���ه‌وه‌‪ .‬قه‌رزی‬ ‫ناوخۆ به‌دیناره‌وه‌و دانه‌وه‌ش���ی ئاس���انتر‬ ‫وه‌ك له‌ق���ه‌رزی ده‌ره‌كی���ی كه‌ ب���ه‌دۆالره‌‬ ‫زیاتر‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌ به‌های دۆالر به‌ده‌ست‬ ‫ئێمه‌ نییه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌‪ ،‬هه‌میش���ه‌‬ ‫نوخبه‌ی سیاسیی ئێمه‌ بژارده‌یه‌كی خراپی‬ ‫له‌به‌رده‌س���ته‌‪ ،‬تا ئ���ه‌و بژاردانه‌ش هه‌بن‬

‫ده‌س���ت بۆ ئامرازه‌ س���ه‌ره‌كییه‌كه‌ نابات‪،‬‬ ‫پشت ده‌كاته‌ خه‌ڵكه‌كه‌ی خۆی‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬پێم خۆش���ه‌ زیاتر له‌س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌ بدوێی‪ .‬له‌دۆخی قه‌یرانی ئێس���تادا‪،‬‬ ‫چۆن سود له‌م ئامڕازه‌ ده‌بینرێت؟‬ ‫د‪.‬نیاز‪ :‬من هه‌قی پاره‌ س���پیكردنه‌وه‌م‬ ‫نیه‌‪ ،‬باسی شه‌فافیه‌تی داهات ناكه‌م‪ ،‬ئیتر‬ ‫ئه‌و باس���انه‌ س���واون‌و دوباره‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫باس���ی ڕاپه‌رین‌و ش���ۆڕش‌و ئه‌و شتانه‌ش‬ ‫ناك���ه‌م ئه‌گ���ه‌ر كه‌س���ێك ده‌یه‌وێت به‌و‬ ‫رێگایانه‌ پ���اره‌ی دزراوی خه‌ڵك بهێننه‌وه‌‬ ‫ن���او ئابورییه‌ك���ه‌ یان س���ه‌رمایه‌داریی بۆ‬ ‫ئه‌ب���ه‌د زینده‌به‌چ���اڵ بك���ه‌ن‌و ئینجا بچن‬ ‫له‌سه‌هۆڵه‌كه‌ بیكه‌نه‌وه‌ به‌هۆڕن لێیان‌و شه‌و‬ ‫ته‌قه‌ی خۆشی ده‌ست پێ بكات‪ .‬قسه‌شم‬ ‫نییه‌ له‌س���ه‌ر لۆبییكردنی نێوده‌وڵه‌تیی بۆ‬ ‫هێنانه‌وه‌ی پاره‌ی دزراوی خه‌ڵك‪ .‬له‌دوای‬ ‫ئه‌م هه‌نگاوانه‌وه‌‪ ،‬من باسی الیه‌نی تیۆریی‬ ‫ئه‌كه‌م به‌اڵم ش���تێك كه‌ بگونجێت بكرێت‬ ‫نه‌ك خه‌یاڵ بێت‌و له‌ئاس���ماندا بمێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫گریم���ان هی���چ رێگایه‌كی تر نیی���ه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫باش���ترین رێگا به‌هێزكردنی بازاڕی پشك‬ ‫(ئه‌وه‌ی كۆمپانیاكان له‌و بازاڕه‌دا پش���ك‬ ‫ده‌فرۆش���ن)و چاپكردنی قه‌واڵه‌یه‌‪ .‬لێره‌دا‬ ‫باس���ی چاپكردن���ی قه‌واڵه‌ ئه‌ك���ه‌م زیاتر‬ ‫وه‌ك ئامڕازێ���ك بۆ قه‌رزك���ردن له‌ناوخۆ‬ ‫به‌مه‌رجێك متمانه‌ دروس���ت بكرێته‌وه‌ بۆ‬ ‫حكومه‌ت‌و ش���تێك (موڵكێك‪ ،‬حسابێك‪،‬‬ ‫هت���د)ی هه‌بێت خه‌ڵ���ك دڵنیابێت له‌وه‌ی‬ ‫حكومه‌ت پاره‌كه‌ی ناخوات‌و له‌كاتی خۆیدا‬ ‫ده‌یداته‌وه‌‪ .‬له‌ماوه‌ی ئه‌م یه‌ك دو س���اڵه‌دا‬ ‫حكوم���ه‌ت پاره‌یه‌ك���ی زۆری بانك���ه‌كان‌و‬ ‫خه‌ڵكی بردوه‌و نایانداته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ متمانه‌ی‬ ‫نه‌ماوه‌‪ .‬مه‌به‌ستم له‌باشی ئامرازی قه‌واڵه‌‬ ‫ئه‌م���ه‌ی خواره‌وه‌ی���ه‌‪ :‬پاره‌ی���ه‌ك هه‌ی���ه‌‬ ‫له‌ناوخ���ۆداو نایه‌وێت بێت���ه‌وه‌ بازاڕ‪ .‬رێگا‬ ‫هه‌ی���ه‌ بۆ هێنانه‌وه‌ی ئه‌و پارانه‌‪ ،‬كه‌ مه‌رج‬ ‫نی���ه‌ هه‌موی دزرابن‪ ،‬به‌ڵكو ده‌ش���ێت هی‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ش بن له‌ماڵه‌و‌ه پاراستویانه‌و‬ ‫متمانه‌ی���ان به‌دۆخه‌ك���ه‌ نیی���ه‌و خه‌رجی‬ ‫ناك���ه‌ن‪ .‬رێگاكه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئ���ه‌و پاره‌یه‌‬ ‫هانبدرێت بێته‌وه‌ ناو ئابورییه‌كه‌‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌اڵمه‌كه‌ت رونه‌‪ .‬به‌س ئه‌وكاته‌‬ ‫چ���ی روده‌دات‌و ئه‌م���ه‌ چ په‌یوه‌ندییه‌كی‬ ‫هه‌ی���ه‌ به‌چاره‌س���ه‌ری قه‌یرانه‌كه‌وه‌؟ من‬ ‫تامه‌زرۆم وه‌اڵمی ئه‌مه‌م ده‌س���تبكه‌وێت‌و‬ ‫هێشتا به‌ته‌واویی چنگم نه‌كه‌وتوه‌؟‬ ‫د‪.‬نیاز‪ :‬با گریمانه‌ی���ه‌ك بكه‌ین‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئابوریی له‌هه‌ر س���ێ كه‌رت���ی حكومه‌ت‌و‬ ‫خێزانه‌كان‌و پ���رۆژه‌كان (وه‌ك بانكه‌كان‪،‬‬ ‫كۆمپانیاكان‪ ،‬هتد) پێكهاتبێت‪ ،‬فرۆشتنی‬ ‫قه‌واڵ���ه‌ له‌ناوخ���ۆدا ئ���ه‌م كاریگه‌رییه‌ی‬ ‫خ���واره‌وه‌ی ده‌بێ���ت‪ .‬حكوم���ه‌ت پاره‌ی‬ ‫دێته‌وه‌ ده‌س���ت‪ ،‬ئه‌ویش موچ���ه‌ ده‌دات‬ ‫به‌خێزان���ه‌كان‪ ،‬خێزانه‌كانی���ش به‌ش���ێك‬ ‫له‌قه‌رزه‌كانی���ان ده‌ده‌ن���ه‌وه‌ به‌پرۆژه‌كان‬

‫(مه‌به‌ستم بانكه‌كان‪ ،‬فرۆشگاكان‪ ،‬هتده‌)‪.‬‬ ‫ئه‌مانیش قه‌رزاری حكومه‌تن‪ ،‬به‌شێك له‌و‬ ‫پاره‌یه‌ ده‌ده‌ن���ه‌وه‌ به‌حكومه‌ت‪ ،‬ئه‌و كاته‌‬ ‫به‌شێك له‌و پاره‌یه‌ی حكومه‌ت خه‌رجیكرد‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ خ���ۆی‪ ،‬ك���ه‌ ده‌توانێت‬ ‫جارێكی تر موچه‌ی لێ دابین بكاته‌وه‌ یان‬ ‫نرخی س���ودی قه‌واڵه‌كانی بداته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ب���ه‌ده‌م دابینكردنه‌وه‌ی موچ���ه‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫حكوم���ه‌ت باجیش به‌رزبكاته‌وه‌‪ ،‬له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌ندێ كااڵو له‌سه‌ر موچه‌ش به‌ڕێژه‌یه‌كی‬ ‫ك���ه‌م‪ .‬به‌اڵم باج له‌س���ه‌ر موچ���ه‌ ده‌بێت‬ ‫بچێته‌ قۆناغ���ی دوه‌م‪ ،‬واته‌ دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫حكومه‌ت بۆ چه‌ند مانگێك له‌كاتی خۆیدا‬ ‫موچه‌ دابینبكات‪ .‬ئیدی به‌و شێوه‌یه‌ پاره‌‬ ‫له‌نێوان هه‌ر س���ێ كه‌رته‌كه‌ ده‌سوڕێته‌وه‌و‬ ‫ناچێته‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵتیش‪ ،‬كێش���ه‌ی قه‌رز‬ ‫كه‌مده‌بێته‌وه‌‪ .‬بێجگه‌ له‌هه‌ره‌سی متمانه‌‪،‬‬ ‫قه‌رزاری���ی ناهێڵێت پاره‌ بچێت���ه‌وه‌ بازاڕ‬ ‫به‌مه‌به‌ستی خه‌رجكردن‪ .‬هه‌روه‌ها‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫دانه‌وه‌ی موچه‌ له‌كاتی خۆیدا به‌ڕێژه‌یه‌كی‬ ‫ته‌نانه‌ت تۆزێ به‌رزتر له‌ئێس���تا‪ ،‬بۆ نمونه‌‬ ‫له‌‪ %25‬ببردڕێ���ت نه‌ك ‪ ،%70-60‬واده‌كات‬ ‫س���اڵی داهاتو هه‌نگاوێك له‌ژێر ش���اخی‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌ هاتبینه‌ ده‌ره‌وه‌‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫قه‌یرانه‌كه‌ قوڵتر ده‌بێته‌وه‌ هه‌رچه‌ند خه‌ڵك‬ ‫پاره‌ی پێ نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئاوێنه‌‪ :‬وه‌اڵمه‌كه‌ت گه‌یش���ت‪ .‬به‌اڵم ئایا‬ ‫كڕینی پش���ك‌و قه‌واڵه‌ هێنده‌ به‌س���ودن‬ ‫وه‌ك تۆ باسیان ده‌كه‌یت‪ ،‬هیچ زیانێكیان‬ ‫نییه‌؟‬ ‫د‪.‬نی���از‪ :‬بێگومان هه‌مو ش���ت به‌ش���ی‬ ‫خۆی مه‌ترس���یی هه‌یه‌‪ .‬به‌اڵم هێشتا ئه‌م‬ ‫پرس���یاره‌ نه‌كرابو تا وه‌اڵم���ی بده‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫هی���چ گه‌ره‌نتیی���ه‌ك نییه‌ ئه‌و كه‌س���ه‌ی‬ ‫پش���ك ده‌كڕێ���ت قازانج ب���كات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ك���ه‌ كااڵی كۆمپانیاكه‌ نه‌فرۆش���را ئه‌ویش‬ ‫زه‌ره‌ر ده‌كات‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی قه‌واڵ���ه‌ ده‌كڕێت‬ ‫قازانجه‌كه‌ی بریتییه‌ له‌ڕێژه‌ی سوده‌كه‌ی‪،‬‬ ‫به‌اڵم ره‌نگه‌ بۆ س���اڵی داهاتو هه‌ڵئاوسان‬ ‫رویدابێت‪ ،‬س���ودێكی ئه‌وتۆ له‌قازانجه‌كه‌ی‬ ‫نه‌بینێت له‌كاتێكدا ئه‌و پێشتر به‌كاربردنی‬ ‫كه‌مكردۆت���ه‌وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ توانیویه‌ت���ی ئه‌و‬ ‫وه‌به‌رهێنان���ه‌ بكات‪ .‬حكومه‌تی عێراق یان‬ ‫هه‌رێمیش(ئه‌گه‌رچی شتێك نه‌ماوه‌ به‌ناوی‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌!) ره‌نگه‌ پالنه‌كه‌ی سه‌ركه‌وتو‬ ‫نه‌بێ���ت‌و خواس���ت له‌س���ه‌ر قه‌واڵه‌كانی‬ ‫به‌پێی پێویس���ت نه‌بێت به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫خه‌ڵك دڵنیا نه‌بێت له‌دۆخی سیاس���یی‌و‬ ‫ئارامبون���ه‌وه‌ی ملمالنێكان���ی ناوخ���ۆ كه‌‬ ‫متمان���ه‌ی به‌ئابورییه‌كه‌ الوازت���ر كردوه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ده‌بێت ئ���ه‌وه‌ش بڵێم ك���ه‌ ده‌بێت‬ ‫بڕیارێ���ك ب���درێ‪ ،‬ئیراده‌ی���ه‌ك هه‌بێت‪،‬‬ ‫ریس���كێك بكرێت‪ ،‬ده‌نا ل���ه‌و قه‌یرانه‌ هه‌ر‬ ‫له‌خۆوه‌ نایه‌ینه‌ ده‌ره‌وه‌ی‪ ،‬كه‌چی هێش���تا‬ ‫هه‌ر چاوه‌ڕێی نرخی نه‌وتن‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫خوێندن‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫"هیچ كات حكومه‌ت ناچێت ‌ه ژێربار ‌ی ئه‌وه‌ ‌ی بڵێت پرسیار ئاشكرا بوه‌"‬ ‫ئا‪ :‬سرو‌ه جه‌مال‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كانی‌ پۆلی دوازده‌ ‌ی‬ ‫ئاماده‌یی‌ ده‌ست ‌ی پێكردو نیگه‌رانیه‌كان ‌ی‬ ‫مامۆستایان‌و خوێندكارانیش زۆرو‬ ‫جۆراوجۆرن‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ده‌نگۆ ‌ی فرۆشتنی‌ پرسیاره‌كان‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رد‌ه وه‌اڵمی‌ خۆی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫خوێندكاران نیگه‌رانن‬ ‫نڤار ئه‌و خوێندكاره‌ی‌ زیاتر ل ‌ه ‪ 14‬كاتژمێر‬ ‫كۆشش ده‌كات به‌بێزارییه‌وه‌ ده‌ڵێت "وه‌اڵ وام‬ ‫لێهاتو‌ه خۆم بكوژم ئاخر توخوا گوناح نیی ‌ه‬ ‫من ئه‌وه‌نده‌ مان���دو ئه‌بم‌و خه‌ڵكان ‌ی تریش‬ ‫هیچ ماندو نابن ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ پاره‌یان‬ ‫هه‌یه‌ پرس���یار به‌ئاسانی‌ دێت ‌ه به‌رده‌ستیان‬ ‫ب���ه‌ر له‌ تاقیكردن���ه‌وه‌كان" نڤار داواده‌كات‬ ‫"كه‌ به‌رپرس���ان هه‌وڵ بده‌ن كارێك بكه‌ن‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ خوێندكاردا بێت"‪.‬‬ ‫دڵش���اد ئ���ه‌و خوێن���دكاره‌ ‌ی له‌یه‌ك���ه‌م‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی‌ به‌كالۆر ‌ی ‪12‬ی زانس���ت ‌ی ك ‌ه‬ ‫وانه‌ی‌ بایه‌لۆجی‌ بو دێته‌ ده‌ره‌وه‌و وانه‌كه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ڵده‌گرێ���ت بۆ خول��� ‌ی دوه‌م له‌به‌رئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫وه‌ك خ���ۆی‌ ده‌ڵێت "هه‌رچه‌ن���ده‌ هه‌مو بۆ‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ده‌چینه‌ تاقیكردنه‌و‌ه تا نمره‌ ‌ی به‌رز‬ ‫به‌ده‌س���ت بهێنین‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆ ‌ی قورس��� ‌ی‬ ‫پرس���یاره‌كانه‌وه‌ نه‌متوان���ی‌ ئ���ه‌و نمره‌ی ‌ه‬ ‫به‌ده‌ست بهێنم كه‌ خۆم ده‌مویست"‪.‬‬ ‫دڵشاد نیگه‌ران ‌ه له‌وه‌ ‌ی "زۆر كه‌م رێگه‌مان‬ ‫ئه‌ده‌ن بچینه‌ ته‌والێت‪ ،‬باس��� ‌ی ئه‌وه‌ی‌ كرد‬ ‫ك���ه‌ خوێندكارێك له‌پێش ئ���ه‌وه‌وه‌ داوای‬ ‫له‌مامۆس���تاكه‌ی‌ كردو‌ه تابچێت بۆ ته‌والێت‬ ‫به‌اڵم مامۆس���تاكه‌ ‌ی پێ ‌ی وتو‌ه خۆ هێشتا‬ ‫كاتژمێرێك نه‌ڕۆیشتو‌ه ئیتر ته‌والێتی‌ چی‌‪،‬‬ ‫ئه‌ ‌ی باشه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و خوێندكاره‌ شه‌كره‌ ‌ی‬ ‫هه‌بێت یان گورچیله‌ ‌ی نه‌خۆش بێت ئه‌وكات ‌ه‬ ‫چی‌ بكات؟ بۆیه‌ ئه‌وه‌ زۆر ناخۆشه‌"‪.‬‬ ‫دڵش���اد وتیش���ی‌"هه‌رچه‌نده‌ م���ن خۆم‬ ‫زیاتر ل ‌ه ‪ 12‬كاتژمێر كۆش���ش ده‌كه‌م به‌اڵم‬ ‫به‌داخ���ه‌وه‌ له‌ناو ئه‌و هه‌م���و خوێندكاره‌دا‬ ‫قۆپیه‌كردنیش روده‌دات"‪.‬‬ ‫" دزه‌كردنی‌ پرسیار په‌یوه‌ست ‌ه‬ ‫به‌وه‌زاره‌ته‌و‌ه نه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان"‬ ‫به‌ڕێوب���ه‌ری‌ یه‌كێ���ك له‌هۆڵه‌كان��� ‌ی‬ ‫تاقیكردن���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���اری‌ ئه‌حم���ه‌د نیگه‌ران ‌ه‬ ‫له‌و ئیجرائاتانه‌ی‌ ك���ه‌ بۆتاقیكردنه‌وه‌كان ‌ی‬ ‫ئه‌مس���اڵی‌ خوێن���دن گیراوه‌ته‌ب���ه‌رو وت ‌ی‬ ‫"بارێك���ی‌ ده‌رونی‌ خراپ ب���ۆ به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی‬ ‫هۆڵه‌كان دروست بوه‌‪ ،‬ئێمه‌ نازانین دو رۆژ‬ ‫یان س ‌ێ رۆژ جارێك شوێنه‌كانمان ده‌گۆڕن‬ ‫ئه‌م ‌ه مه‌ته‌ڵه‌ یان تاقیكردنه‌وه‌؟ تائێس���تا‬ ‫به‌راگه‌یه‌ن���دراو ‌ی فه‌رم ‌ی ئه‌و‌ه پشتڕاس���ت‬ ‫نه‌كراوه‌ته‌وه‌ بۆیه‌ ب��� ‌ێ ماناییه‌ك ‌ی زۆر له‌م‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنه‌دا هه‌ی ‌ه چونكه‌ ناڕونه‌"‪.‬‬ ‫ئاری‌ ئه‌حم����ه‌د به‌نیگه‌رانییه‌وه‌ ده‌ڵێت‬

‫تا ئێستا هیچ كه‌سێك‬ ‫نه‌هاتوه‌ بڵێت ناوم‬ ‫مه‌هێنه‌و له‌هیچ‬ ‫شوێنێك باسم مه‌كه‌و‬ ‫من ئه‌و پرسیاره‌م‬ ‫له‌فاڵن ‌ه به‌ڕێوەبه‌ر یان‬ ‫فاڵن ‌ه كه‌س وه‌رگرتوه‌‬ ‫هۆڵێکی تاقیکردنەوە‬ ‫"به‌داخه‌وه‌م ب����ۆ وه‌زاره‌ت له‌بێ‌ متمانه‌یی‌‬ ‫خ����ۆی‌ به‌سیس����ته‌مه‌كه‌‪ ،‬واده‌زانێ����ت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ هۆڵه‌كان متمانه‌یان نییه‌ بۆیه‌‬ ‫ئه‌م رێكارانه‌ ده‌گرنه‌به‌ر كه‌ ناته‌ندروستترین‬ ‫یاسایه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ شلۆقییه‌كی‌ زۆری‌ بۆ‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ تاقیكردن����ه‌وه‌كان‌و به‌تایبه‌تی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ب����ه‌ری‌ هۆڵ����ه‌كان‌و یاریده‌ده‌ره‌كان‬ ‫دروستكردوه‌"‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب����ه‌ردا ش����ۆڕش غه‌ف����وری‌‬ ‫له‌ڕاگه‌یاندن����ی‌ وه‌زاره‌ت����ی‌ پ����ه‌روه‌رده‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت "ئ����ه‌وه‌ بێمتمانه‌ی����ی‌ نییه‌ به‌ڵكو‬ ‫ئه‌وه‌ رێزو ئیحترام����ه‌ له‌به‌رامبه‌ریان‪ ،‬كه‌‬ ‫نه‌هێڵێت باوك����ی‌ خوێندكارێ����ك بێزاری‌‬ ‫بكات به‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌زانێت ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫منداڵه‌كه‌یه‌تی‌ له‌كات����ی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان‬ ‫ل����ه‌وه‌ی‌ ك����ه‌ پ����اره‌ی‌ بداتێ‌ ی����ان داوای‬ ‫لێبكات‪ ،‬جگه‌ل����ه‌وه‌ی‌ ئه‌زمونێكیش په‌یدا‬ ‫ده‌كات‪ ،‬وه‌زاره‌ت ‌ی په‌روه‌رده‌ نه‌ بێ‌ منه‌ته‌‬ ‫نه‌ ب����ێ‌ متمانه‌یه‌ به‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫لێكدانه‌وه‌ی����ه‌ هه‌ڵه‌یه‌ چونكه‌ ئه‌وان هه‌مو‬ ‫شتێكیان پێ‌ سپێردراوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره‌ی‌ هۆڵی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان‬ ‫ده‌ڵێ����ت "ئه‌وه‌ت����ا له‌یه‌ك����ه‌م رۆژو پێش‬ ‫تاقیكردن����ه‌وه‌كان‬ ‫ده‌س����تپێكردنی‌‬ ‫پرس����یاره‌كان دزه‌یكرد ئه‌وه‌ش به‌ڵگه‌یه‌‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی‌ بابه‌تی‌ دزه‌كردنی‌ پرسیار‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ به‌ڕێوبه‌ری‌ هۆڵه‌وه‌ نییه‌"‪.‬‬ ‫ئاری‌ ئه‌حمه‌د پرس����یار ده‌كات له‌باره‌ی‌‬ ‫لێپرس����ینه‌وه‌ له‌و كه‌س����انه‌ ‌ی كه‌ س����اڵی‌‬ ‫رابردو پرس����یاریان فرۆش����ت‌و قۆپیه‌یان‬ ‫كرد‪ ،‬وت����ی‌ "كه‌واته‌ چی كرا؟ ئافه‌رین بۆ‬ ‫وه‌زاره‌تێك كه‌ نه‌توانێت به‌دواداچونێك بۆ‬ ‫ئه‌و مه‌س����ه‌له‌یه‌ بكات‌و سزای‌ ئه‌و كه‌سانه‌‬ ‫بدات كه‌ ئ����ه‌و كاره‌ نایاس����اییه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫تا ئێس����تاچ كه‌س����ێ‌ له‌س����ه‌ر په‌روه‌رده‌و‬

‫دزه‌كردنی‌ پرسیار سزادراوه‌ یان ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫كه‌ پار ساڵ كه‌شفبون چییان به‌سه‌رهات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ په‌یوه‌سته‌ به‌وه‌زاره‌ته‌وه‌‬ ‫ن����ه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان ئه‌گ����ه‌ر كۆمه‌ڵێك‬ ‫كه‌س سزا بدرانایه‌ ئه‌وا حاڵ نه‌ده‌گه‌یشت‬ ‫ب����ه‌م رۆژه‌ی‌ كه‌ ك����ه‌س متمانه‌ی‌ به‌كه‌س‬ ‫نه‌ماوه‌ له‌په‌روه‌رده‌داو ئه‌مه‌ش مه‌هزه‌له‌ی‬ ‫عه‌قڵی‌ په‌روه‌ده‌ ده‌ر ئه‌خات كه‌ تائێس����تا‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ تاكێكی‌ ته‌ندروس����ت په‌روه‌ده‌‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫ئ����اری‌ ئه‌حم����ه‌د كه‌ ه����اوكات جێگری‌‬ ‫لێپرس����راوی‌ رێكخ����راوی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫نوێی����ه‌ ئام����اژه‌ی بۆ ئه‌وه‌ش����كرد كه‌ به‌ر‬ ‫له‌تاقیكردنه‌وه‌كان س����ه‌ردانی‌ وه‌زاره‌تیان‬ ‫ك����ردوه‌و ئاگاداریان كردونه‌ت����ه‌وه‌ تا ئه‌و‬ ‫گرفتانه‌ رونه‌ده‌ن "به‌اڵم هیچ نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫"هیچكات حكومه‌ت ناچێته‌ ژێربار ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بڵێت پرسیار ئاشكرا بوه‌"‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌نجام����ی‌ كاری‌ ئه‌و لیژنه‌یه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ س����اڵی‌ راب����ردو ب����ۆ به‌دواداچ����ون‬ ‫له‌فرۆش����تنی‌ پرس����یارو دزه‌كردن����ی‌‬ ‫پێكهێن����را‪ ،‬ئه‌ندامی‌ لیژن����ه‌ی‌ په‌روه‌رده‌و‬ ‫خوێندن����ی‌ بااڵ له‌په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان‪،‬‬ ‫ش����ێركۆحه‌مه‌ئه‌مین به‌ئاوێن����ه‌ی‌ راگه‌یاند‬ ‫"هه‌رچه‌نده‌ ئێمه‌ له‌لیژنه‌كه‌دا نه‌بوین به‌اڵم‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ تایبه‌تبون به‌و پرس����ه‌ له‌لیژنه‌ی‌‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ی‌ په‌رله‌م����ان بانگمان كردون‬ ‫ب����ه‌اڵم هیچكات حكومه‌ت ناچێته‌ ژێرباری‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ بڵێت پرس����یار ئاش����كرا بوه‌ یان‬ ‫دزه‌ی كردوه‌‪ ،‬ئه‌وان ده‌ڵێن ئێمه‌ توندوتۆڵ‬ ‫دۆخه‌كه‌مان پاراستوه‌"‪.‬‬ ‫لیژن����ه‌ی‌‬ ‫ئه‌ندام����ه‌ی‌‬ ‫ئ����ه‌و‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ له‌په‌رله‌مان����ی‌ كوردس����تان‬ ‫وتیش����ی‌"به‌دواداچونم ك����ردوه‌ له‌ب����اره‌ی‌‬

‫خوێندكاران ده‌توانن به‌ڕۆژو نه‌بن؟‬ ‫ئه‌مس���اڵ‌ جیاواز له‌س���ااڵنی‌ رابردو پێنج‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی‌ به‌كال���ۆری‌ پۆلی‌ ‪12‬ئاماده‌یی‌‬ ‫ده‌كه‌وێت���ه‌ مانگ���ی‌ ره‌مه‌زان���ه‌وه‌و پرس���ی‌‬ ‫به‌ڕۆژوبونی‌ خوێندكاران ناكۆكی‌ دروستكردوه‌‬ ‫له‌نێوان خوێندكاران‌و كه‌سوكاریان له‌الیه‌ك‌و‬ ‫له‌الیه‌ك���ی‌ تریش���ه‌وه‌ مامۆس���تایانی‌ ئاینی‌‬ ‫له‌ناوچه‌ك���ه‌‪ ،‬له‌وباره‌یه‌وه‌ د‪.‬أحمد ش���افعی‌‬ ‫ئه‌ندام���ی‌ لیژن���ه‌ی‌ ب���ااڵی‌ فت���وای‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "لیژنه‌ی‌ بااڵی‌‬ ‫فتوا له‌هه‌ولێر فتوایان داوه‌ كه‌ هه‌ر قوتابیه‌ك‬ ‫ده‌توانێ���ت به‌ڕۆژبێ���ت‌و كێش���ه‌ی‌ س���ه‌عی‌‌و‬ ‫دواكه‌وتن���ی‌ نییه‌ ئه‌بێت به‌ڕۆژوبێت ئه‌وانه‌ش‬ ‫ك���ه‌ ناتوان���ن به‌چاكی‌ س���ه‌عیبكه‌ن‌و توانای‌‬ ‫هه‌وڵدانیان نه‌بێ���ت‌و هه‌روه‌ها زیانی‌ لێبدات‌و‬ ‫نم���ره‌ نه‌هێنێت چونكه‌ ئ���ه‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌‬ ‫چاره‌نوسسازه‌ بۆیه‌ ڕێگه‌پێدراوه‌ له‌به‌ر ئەوە‬ ‫پێویس���ته‌ ئه‌و رۆژانه‌ ب���ه‌ڕۆژو نه‌بێت‌و دوای‌‬ ‫ره‌م���ه‌زان قه‌ره‌ب���وی‌ بكات���ه‌وه‌و قه‌رزه‌كانی‌‬ ‫بداته‌وه‌"‪.‬‬

‫"ئێمه‌ به‌راوردی‌ ئه‌و پرسیارانه‌مان كردوه‌و‬ ‫ئاشكرابونی‌ پرس����یاره‌كان له‌یه‌كه‌م رۆژی‌‬ ‫خوێندكاره‌كه‌ی پێ ده‌رناچێت"‬ ‫تاقیكردن����ه‌وه‌كان كه‌ ده‌وترێت پرس����یار "هیچ جۆره‌ بژمێرێكمان بۆ دیارینه‌كراو‌ه‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ له‌تۆڕی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ فه‌یسبوك‬ ‫له‌وانه‌ی‌ بیركاریدا"‬ ‫ئاشكرا بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان به‌هه‌مو جۆرێك‬ ‫گفتوگ���ۆی‌ خوێن���دكاران‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئ���ه‌و وێنانه‌ باڵوبونه‌وه‌ كه‌ پیش���انی‌ ده‌دات‬ ‫نه‌فی‌ ئه‌كه‌ن‌و ده‌وترێت پرسیار به‌لۆكراوه‌یی‌‬ ‫دێ����ت‌و به‌لیژن����ه‌ش داب����ه‌ش ده‌كرێ����ت‌و هۆڵ���ه‌كان له‌ب���اره‌ی‌ به‌كارهێن���ان‌و پرس���یاره‌كانی‌ وان���ه‌ی‌ كوردی‌ ب���ه‌ر له‌كاتی‌‬ ‫به‌ڕێوب����ه‌رو یاری����ده‌ده‌ركان وه‌ریده‌گرن‪ ،‬به‌كارنه‌هێن���ان‌و هه‌روه‌ه���ا ج���ۆری‌ ده‌س���تپێكردنی‌ تاقیكردن���ه‌وه‌كان دزه‌ی���ان‬ ‫له‌ب����اره‌ی‌ ئه‌وه‌ش ك����ه‌ ده‌وترێت له‌یه‌كه‌م بژمێره‌ك���ه‌ش له‌ت���ۆڕه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان پێكراوه‌ ئه‌مه‌ جگ���ه‌ له‌باڵوبونه‌وه‌ی‌ چه‌ندین‬ ‫رۆژی‌ تاقیكردنه‌وه‌كان پرس����یار ئاش����كرا به‌رده‌وامه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ به‌ڵگ���ه‌ش له‌س���ه‌ر دزه‌كردنی‌ پرس���یاره‌كان‬ ‫بوه‌‪ ،‬ئه‌وان ده‌ڵێن ئه‌وكاته‌ی‌ ئه‌و وه‌فده‌ی‌ له‌ڕونكردن���ه‌وه‌ی‌ تایب���ه‌ت به‌ئه‌زمون���ه‌ له‌تاقیكردن���ه‌وه‌ی‌ مێ���ژو و بایه‌لۆج���ی به‌ر‬ ‫وه‌زاره‌ت ده‌چنه‌ هۆڵ����ه‌كان دوای ئه‌وه‌ی‌ گش���تییه‌كان بۆ س���اڵی‌ خوێندنی‌ ‪ -2015‬له‌كاتژمێر ‪8.30‬ی‌ به‌یانی‌ ش���ۆڕش غه‌فوری‌‬ ‫پرس����یاره‌كان له‌ته‌له‌فزێونه‌وه‌ ده‌بینرێت ‪2016‬بۆ بابه‌ته‌كانی‌ بیركاری‌‌و فیزیاو كیمیا له‌ڕاگه‌یاندنی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‬ ‫كه‌ به‌ده‌ستی‌ وه‌زیرو سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ بژمێری‌ زانس���تی‌ له‌ج���ۆری (‪ scientific‬راگه‌یاند "ئه‌و پرس���یارانه‌ی‌ كه‌ ئاشكرا كراوه‌‬ ‫وه‌زیرانه‌وه‌یه‌ دواتر وێنه‌ گیراوه‌و وتراوه‌ له‌ ‪ )calculator‬به‌كارده‌هێنرێت‌و پێویس���ته‌ ناردومانه‌ بۆ وردبینی‌‌و بزانین به‌هه‌ر جۆرێكه‌‬ ‫خوێندكار ل���ه‌ڕۆژی‌ تاقیكردنه‌وه‌ ‌ی كوردیدا ئه‌وا ئیجرائات���ی‌ ته‌واو ده‌كه‌ین‪ ،‬كاتێك پێش‬ ‫‪ 7.48‬ده‌قه‌ باڵوكراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ش����ێركۆ حه‌م����ه‌ ئه‌می����ن نیگه‌ران����ه‌ راده‌س���تی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ هۆڵی‌ ئه‌زمونه‌كان ‪ 8.30‬باڵوبۆته‌وه‌ تا به‌راورد نه‌كه‌ین ناتوانین‬ ‫له‌مامۆس����تایان‌و خوێندكارو كه‌سوكاریان ب���كات ئه‌ویش راده‌س���ت ‌ی یاری���ده‌ده‌ری‌ هیچ بڵێین‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ی‌ پاكیه‌تی‌ به‌ڕێوبه‌ران‌و‬ ‫ده‌ڵێت "تائێس����تا هیچ كه‌سێك نه‌هاتوه‌ بكات‌و له‌ڕۆژی‌ تاقیكردنه‌وه‌ دابه‌ش���بكرێت چاودێری‌ هۆڵه‌كان زۆر گرنگن"‪.‬‬ ‫شۆڕش غه‌فوری‌ وتیشی‌ "كۆمه‌ڵێك كه‌س‬ ‫بڵێت ناوم مه‌هێنه‌و له‌هیچ شوێنێك باسم به‌مه‌رجێ���ك هیچ ك���ه‌س ئ���ه‌وه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫هه‌ستاون به‌كاس���پیكردن له‌س���ه‌ر گیرفانی‌‬ ‫مه‌كه‌و من ئه‌و پرسیاره‌م له‌فاڵنه‌ به‌ڕێوبه‌ر به‌رنه‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دڵش���اد محه‌مم���ه‌دی‌ خوێندكار خه‌ڵكی‌ هه‌ر له‌یه‌ك���ه‌م رۆژ ئێمه‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫ی����ان فاڵن����ه‌ ك����ه‌س وه‌رگرت����وه‌؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ئێمه‌ش ناوترێت‌و ش����تێكی‌ واش هه‌بێت ده‌ڵێت "ئه‌وه‌ ش���تێكی‌ خراپه‌ چونكه‌ هیچ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌ هه‌ولێرمان راس���پارد بڕی‌ یه‌ك‬ ‫با ئه‌و كه‌س����ه‌ بچێت����ه‌ دادگاو بڵێت ئه‌وه‌ جۆره‌ بژمێرێكمان بۆ دیارینه‌كراوه‌ له‌وانه‌یه‌ ده‌فته‌ری‌ بردوه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ پرس���یاری‌ ده‌ست‬ ‫م���ن حاس���یبه‌یه‌كم به‌ركه‌وێ���ت كه‌ به‌س بكه‌وێ���ت دوای���ی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ كاتژمێ���ر ‪ 12‬بۆ‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌ ئه‌و پرسیارانه‌ ئاشكرابون"‪.‬‬ ‫‪ 1‬به‌راوردم���ان ك���ردوه‌ خوێندكاره‌ك���ه‌ پێی‌‬ ‫ئه‌ندامه‌ك����ه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردس����تان لێكدان‌و كۆكردنه‌وه‌ بكات"‪.‬‬ ‫شۆڕش غه‌فور ‌ی له‌ڕاگه‌یاندن ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی ده‌رناچێت‪ ،‬گوایه‌ گروپی‌ سی‌ وانه‌ی‌ كوردی‌‬ ‫راش����یگه‌یاند "كوردس����تان واڵتێك����ی‌ بێ‌‬ ‫یاس����ایه‌و حزب هه‌مو ش����تێكه‌‪ ،‬ئینسان په‌روه‌رده‌وه‌ به‌ئاوێنه‌ی‌ راگه‌یاند "مه‌به‌ستمان باڵوبۆته‌وه‌ به‌اڵم خۆ له‌هۆڵ گروپه‌كان دیاری‌‬ ‫گوم����ان له‌هه‌م����و ش����تێك ده‌كات منیش له‌دیاریكردنی‌ جۆره‌كه‌ ‌ی بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه بژمێرێك ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ری ئاشكرابونی‌ پرسیار‬ ‫گومان����م هه‌ی����ه‌ به‌اڵم ئ����ه‌م گومانه‌ چۆن نه‌برێته‌ ژوره‌وه‌ ك ‌ه شت ‌ی تیا خه‌زن بكرێت‌و زۆر الواز ده‌كات‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ش���دا له‌هه‌مو‬ ‫ئه‌سه‌لمێنین كه‌ ئه‌وه‌ش ئیشی‌ حكومه‌ته‌ ش���تی‌ گه‌وره‌ت���ری‌ پێبكرێ���ت‪ ،‬ده‌كرێ���ت دونی���ادا گزیكردن‌و قۆپیه‌كردن بنبه‌ڕ ناكرێت‬ ‫چونكه‌ په‌رله‌مان نه‌م����اوه‌ ئێمه‌ ناتوانین بژمێرێكی‌ س���اد‌ه بێت‪ ،‬له‌وان���ه‌ی‌ كورد ‌ی به‌اڵم تا چه‌ند پڕۆسه‌كه‌ داگیر ده‌كه‌ن كه‌ له‌الی‌‬ ‫س����ه‌رۆكه‌كه‌مان به‌رینه‌وه‌ شوێنی‌ خۆی‌‌و وه‌رده‌گیرێ���ت‌و ل���ه‌رۆژی‌ تاقیكردن���ه‌وه‌ ‌ی وه‌زاره‌ت كه‌مترین ڕێژه‌یه‌‪ ،‬پڕۆس���ه‌كه‌ش بێ‌‬ ‫كۆبونه‌وه‌ بكه‌ین‪ ،‬باوه‌ڕ ده‌كه‌ی‌ له‌دۆخێكی‌ بیركاری‌ به‌تێكه‌ڵك���راوی‌ دابه‌ش ده‌كرێت‪ ،‬ده‌نگۆ نابێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ گه‌ر به‌وشێوه‌یه‌ بێت‬ ‫ئاوادا وه‌زاره‌ت گوێ‌ له‌په‌رله‌مانتار بگرێت‪ ،‬له‌حاڵه‌تی‌ ئه‌وه‌ی‌ خوێندكار بژمێرێك ‌ی باش ‌ی ئێمه‌ گه‌وره‌ترین لێپرسینه‌وه‌ ده‌كه‌ین هه‌روه‌ك‬ ‫ئێس����تا ش����تێك نه‌ماوه‌ ناوی‌ په‌رله‌مانی‌ راده‌ست كردبن ده‌توانن داوا له‌به‌ڕێوبه‌ره‌ك ‌ه ساڵی‌ پار كه‌ خه‌ڵك فه‌سڵكراو زیندانی كراو‬ ‫هه‌تا ئێستاش به‌ڕێی‌ دادگاوه‌یه‌"‪.‬‬ ‫بكه‌ن كه‌ شتێكی‌ باشتر وه‌ربگرن"‪.‬‬ ‫كوردستان بێت"‪.‬‬

‫چۆن زانستەکان بکەینە بەشێک لەپرۆسەی فێربون‬ ‫فایەق سەعید‬ ‫مامۆستایەکی قۆناغی یەکەمی بنەڕەتی‬ ‫لەفەیس���بوکی خۆیدا باس���ی ئەوە دەکات‬ ‫کە پ���اش دو رۆژ لەباس���کردنی بابەتێک‬ ‫س���ێ بەش���ی خوێندکارەکانی ئامادەبون‬ ‫بەپێچەوانەی قس���ەکانی ئ���ەوەوە رەفتار‬ ‫بکەن‪ .‬لەکۆتاییشدا ئەم پرسیارە دەکات‪:‬‬ ‫ئایا ئەمە ن���او بنێین چی؟ تۆ بڵێی خەتا‬ ‫لەمنی مامۆس���تاوە بێت ک���ە نەمتوانیوە‬ ‫ئامانجی وانەکە وەک پێویس���ت بگەیەنم؟‬ ‫یان پەیوەندی بەچی ترەوە هەیە؟‬ ‫لەم وت���ارەدا من بەکورتی باس���ی ئەو‬ ‫چی ترە دەکەم‪ ،‬واتە باس���ی ئەوە دەکەم‬ ‫دەب���ێ قوتابخانەکان چی بکەن بۆ ئەوەی‬ ‫زانیارییەکان یا زانس���تەکانی مامۆس���تا‬ ‫لەی���ادەوری خوێندکاراندا بمێننەوەو ببنە‬ ‫بەشێک لەپرۆسەی فێربون‪ ،‬چونکە هەمو‬ ‫ئەوەی مامۆستاکان باس���ی دەکەن نابنە‬ ‫بەسیک لەپرۆسەی فێربون‪.‬‬ ‫کات���ێ ئێم���ە زانیاریی���ەک دەدەین���ە‬ ‫خوێن���دکاران ئ���ەو زانیاریی���ە لەیادەوری‬ ‫کورتخایەنی ئەواندا جێگیر دەبێ‌و لەوانەیە‬ ‫پاش ماوەیەک لەبیریان بچێتەوە‪ .‬بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو زانیارییە لەالیان بمێنێتەوەو سودی لێ‬ ‫ببینن دەبێ ئەو زانیارییە ببێتە بەش���ێک‬ ‫لەپرۆس���ەی فێرب���ون‪ .‬بۆ نمون���ە کاتێک‬ ‫بەخوێندکاران رادەگەیەنین کە فڕۆکەکان‪،‬‬ ‫بەلەمەکان یا ش���ەمەندەنەفەرەکان دەبێت‬ ‫باری���ک‌و نوکتی���ژ بن‪ ،‬ئ���ەم زانیارییە کە‬ ‫لەی���ادەوری کورتخایەن���دا جێگیر دەبێت‪،‬‬ ‫نە بەزانس���ت دادەنرێ‌و نە بەشێکیش���ە‬ ‫لەپرۆسەی فێربون‪.‬‬

‫بۆ ئەوەی ئ���ەم کارە بکەین دەبێ ئەو‬ ‫زانیارییە بکەین بەزانس���ت‌و بیگوێزینەوە‬ ‫بۆ یادەوری درێژخایەن‌و بیکەینە شتێکی‬ ‫ئۆتۆماتیک���ی لەی���ادەوری ئەوان���دا‪ ،‬بەم‬ ‫ش���ێوەیەش دەبێتە بەش���ێک لەپرۆسەی‬ ‫فێربون‪.‬‬ ‫ئێم���ە ئ���ەم زانیاریی���ە لەڕێگ���ەی‬ ‫تاقیکردنەوەو شیکردنەوەوە بۆ خوێندکاران‬ ‫پشتڕاست دەکەینەوە‪ .‬بەشێوەیەکی دیکە‬ ‫خوێن���دکاران دەتوانن بەلەم���ی نوکتیژو‬ ‫نوکپ���ان لەس���ەر کاغەز دروس���ت بکەن‌و‬ ‫لەناو ئ���اودا تاقییان بکەن���ەوە‪ .‬دەتوانن‬ ‫فو لەبەلەمەکانیان بک���ەن‌و بزانن کامیان‬ ‫جوڵ���ەی خێراترە‪ .‬خوێن���دکاران دەتوانن‬ ‫ئ���ەو بەلەمانەش بەکار بهێنن کە بەپاتری‬ ‫کار دەکەن‌و لەناو ئاودا تاقییان بکەنەوە‪.‬‬ ‫دوات���ر دەتوانن بەدەم ی���ا بەجیهازێک کە‬ ‫هەوا فڕێ بدات���ە دەرەوە فو لەو بەلەمانە‬ ‫بک���ەن‌و ب���ەراوردی جوڵ���ەی بەلەمەکان‬ ‫بک���ەن‪ .‬دوات���ر مامۆس���تاکان دەتوان���ن‬ ‫هۆکارە فیزیاییەکەی بخەنەڕو‪ ،‬ش���رۆڤەی‬ ‫بکەن‪ ،‬باس���ی فشار یا پاڵەپەستۆی هەوا‬ ‫بکەن‌و بیبەستنەوە بەروبەڕوی پێشەوەی‬ ‫بەلەمەکە یا فڕۆکەک���ە… هتد‪ .‬هەروەها‬ ‫دەتوانن چەندین نمونەی دیکەش لەژیانی‬ ‫رۆژانەوە بهێننەوە کە پاڵەپەس���تۆی هەوا‬ ‫رٶڵی س���ەرەکی تیادا دەبینێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەشێکی گرینگی پرۆسەکەیە‪ .‬منداڵەکان‬ ‫دوات���ر بەش���ێوەیەکی کردەی���ی بۆی���ان‬ ‫دەردەکەوێت ئ���ەو بەلەمان���ەی نوکتیژن‬ ‫خێراترن لەو بەلەمان���ەی نوکەکانیان تیژ‬ ‫نین‪ .‬لەژیانی رۆژانەی خۆش���ماندا چەندین‬ ‫نمون���ەی فیزیکی هەیە ک���ە پەیوەندییان‬ ‫بەپاڵەپەستۆی هەواوە هەیە‪ .‬خوێندکاران‬

‫دەبێ ش���ارەزایی لەش���ێوازی کاری ئەم‬ ‫نمونانەش���دا پەیدا بکەن‪ .‬دواتر لەڕێگەی‬ ‫بینین���ی فیلم یان خوێندن���ەوەی چەندین‬ ‫تێکس���تەوە کە پەیوەندی بەو باس���ەوە‬ ‫هەیە ئەو زانیارییە سەرەتاییە لەیادەوری‬ ‫کورتخایەنەوە وردە وردە دەگوێزرێتەوە بۆ‬ ‫یادەوەری درێژخایەن‪ .‬بەم ش���ێوەیە ئەو‬ ‫زانیارییانە دەبنە بەش���ێک لەو زانس���تەی‬ ‫خوێن���دکاران وەریدەگ���رن‌و لەی���ادەوەی‬ ‫درێژخایەندا دەیانپارێزن‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی ئەم زانس���تە ببێتە بەش���ێک‬ ‫لەپرۆس���ەی فێربون‪ ،‬واتە وەک زانستێکی‬ ‫ب���ەردەوام لەیادەورییان���دا بمێنێت���ەوەو‬ ‫س���ودی لێ ببینن‪ ،‬دەب���ێ قوتابخانەکان‬ ‫هاوکارب���ن بۆ ئەوەی ئەم زانس���تە ببێتە‬ ‫ش���تێکی ئۆتۆماتیکی لەالی خوێندکاران‪،‬‬ ‫واتە زانیارییەکان ئۆتۆماتیزە بکرێن‪ .‬ئەم‬ ‫پرۆس���ەیەیش لەو رێگەی���ەوە دەبێت کە‬ ‫قوتابخانەکان زیاتر قوڵ ببنەوە لەو یاساو‬ ‫رێس���ایانەی لەبواری فیزیکدا پەیوەندییان‬ ‫بەپاڵەپەس���تۆی هەواوە هەی���ە‪ .‬هەروەها‬ ‫دەبێ بەدوای هەمو ش���تێکدا بگەڕێن کە‬ ‫لەژیان���ی ڕۆژان���ەی خوێندکاران���دا هەیەو‬ ‫بەهەمان شیوە کار دەکات‪ .‬بێگومان دوای‬ ‫ئەوەی قوتابخانەکان زانیارییەکانیان کردە‬ ‫زانس���ت‌و لەی���ادەوەری کورتخایەنەوە بۆ‬ ‫یادەوەری درێژخایەنیان گواستەوە‪ ،‬ئیدی‬ ‫ئۆتۆماتیزەکردن���ی ئ���ەو زانیارییانە زۆر‬ ‫ئاس���انتر دەبێت‪ .‬لەم بوارەدا دەبێ کۆی‬ ‫ئەو یاس���او ڕێسا فیزیکیانە لەگەڵ روداوە‬ ‫فیزیکییەکانی دەوروپشتی خوێندکاران گرێ‬ ‫بدرێت‌و ش���تێک بەنەزانراوی نەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫زوربەی ئەو یاس���او رێس���ایانەش دەکرێ‬ ‫تەنانەت بۆ پۆلی یەکەمی بنەڕەتیش باس‬

‫بکرێن‪.‬‬ ‫بێگومان لەقۆناغی یەکەمدا یان کاتێک‬ ‫لەگ���ەڵ منداڵ���ە وردەکان���دا کار دەکەین‬ ‫دەبێ ئەوە باش بزانین کە ئەوان هێش���تا‬ ‫نەگەیش���تونەتە قۆناغی گەشەس���ەندنی‬ ‫ئەبس���تراکت‌و پابەندی قۆناغی کردەیین‪.‬‬ ‫واتە تەنها لەش���تە کردەییەکان تێدەگەن‬ ‫بۆیە پێش���یناری ئێمە ب���ۆ قوتابخانەکان‬ ‫تاقیکردنەوەی کردەیی���ە‪ .‬بەاڵم لەقۆناغە‬ ‫بااڵکان���دا ئ���ەم خوێندکاران���ە دەتوان���ن‬ ‫لەشتە ئەبس���تراکتەکانیش تێبگەن‪ ،‬بۆیە‬ ‫قوتابخانەکان دەتوانن نمونەی ئەبستراکت‬ ‫لەبارەی فڕۆکەوە یا هەرش���تێکی دیکەوە‬ ‫کە پاڵەپەس���تۆی هەوا کاری تێ دەکات‪،‬‬ ‫بۆ خوێندکاران باس بکەن‪.‬‬ ‫زۆری���ی ئ���ەو نمونانەی مامۆس���تاکان‬ ‫دەیهێننەوەو بەستنەوەی ئەو نمونانە بەو‬ ‫زانستەی خوێندکاران پێشتر لەیادەوەری‬ ‫درێژخایەن���دا پاراس���تویانە‪ ،‬ه���اوکاری‬ ‫ئۆتۆماتیزەکردنی ئەو زانس���تە دەکات‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەی قوتابخانەکان لەوە دڵنیابن کە ئەو‬ ‫زانس���تەی ئەوان بەخوێندکارەکانیان داوە‬ ‫دەبێتە بەشێک لەپرۆسەی فێربون‪ ،‬دەبێ‬ ‫لەئەنجامەکانی پرۆسەی ئۆتۆماتیزەکردنە‬ ‫دڵنیابن‪ .‬لەم بوارەدا ئەگەر خوێندکارەکان‬ ‫هەر دیاردەیەکی نوێ���ی دیکەیان بینی یا‬ ‫خوێندەوە (ن���وێ بەو مانایەی پێش���تر‬ ‫نەیانبینوە ی���ان نەیانخوێندوە)و توانییان‬ ‫لەبەر ڕۆشنایی ئەو زانستەی لەقوتابخانە‬ ‫وەریانگرتب���و بەش���ێوەیەکی ئۆتۆماتیکی‬ ‫(بەبێ بیرکردن���ەوە) ش���یکردنەوەی بۆ‬ ‫بک���ەن‪ ،‬ئەوە بەو مانای���ە دێتەوە کە ئەو‬ ‫زانیاری���ی‌و زانس���تەی قوتابخان���ە بوەتە‬ ‫بەشێک لەپرۆسەی فێربون‪ .‬لەم کاتەشدا‬

‫ئەم زانی���اری‌و زانس���تە بی���ر ناچنەوەو‬ ‫کاریگ���ەری بەس���ەر خوێندکاران���ەوە‬ ‫بەجێدێڵ���ن‪ .‬هاوپەیوەن���د بەپرۆس���ەی‬ ‫فێربونەوە‪ ،‬قوتابخانەکان دەبێ دو بەرهەم‬ ‫لەبەرهەمەکان���ی پرۆس���ەی فێربون فێری‬ ‫خوێندکاران بکەن‪ :‬یەکەم تواناکارییەکان‌و‬ ‫دوەم میکانیزمەکانی پرۆس���ەی فێربون‪،‬‬ ‫واتە چ���ۆن خوێندکار فێ���ری (فێربون)‬ ‫ببێت‪ .‬لێرەشدا ئەرکی قوتابخانەکان تەواو‬ ‫دەبن‪.‬‬ ‫نمونەیەکی دیک���ەی ئۆتۆماتیزەکردنی‬ ‫زانس���تەکان کە هەمومان پێیدا تێپەڕبوین‬ ‫نمون���ەی فێربون���ی پیتەکان���ە لەقۆناغی‬ ‫یەکەم���دا‪ .‬هەم���و پیتێ���ک خاوەن���ی‬ ‫ف���ۆرم‌و ناوەڕۆکی خۆیانن‪ .‬مەبەس���تمان‬ ‫لەفۆرم ش���ێوازی نوس���ینی ئەو پیتەیە‪،‬‬ ‫ناوەڕۆکی���ش وات���ە دەنگی ئ���ەو پیتە یا‬ ‫چ���ۆن دەخوێندرێتەوە‪ .‬یەکەم جار منداڵ‬ ‫فێ���ری فۆرم���ی پیتەکان دەبێ���ت‌و دوای‬ ‫ماوەیەک فێ���ری ناوەڕۆکەک���ەی دەبێت‪.‬‬ ‫دوای بەکارهێنان���ی زۆری ئەو پیتە منداڵ‬ ‫شێوازی نوس���ینی پیتەکە لەگەڵ دەنگی‬ ‫پیتەکەدا گ���رێ دەدات‌و دەتوانێت لەهەر‬ ‫شوێنێک ئەو پیتەی بینی بزانێت ئەو پیتە‬ ‫چ���ۆن دەخوێندرێتەوە یا لەهەر ش���وێنێ‬ ‫گوێی لەدەنگی پیتێ���ک بو‪ ،‬بزانێت چۆن‬ ‫دەنوس���رێت‪ .‬ئەم���ەش وا دەکات بتوانێت‬ ‫رس���تەکان یان کتێب���ەکان بخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم پرۆس���ەیە بەو مانایە دێتەوە فێربونی‬ ‫پیتەکان ئۆتۆماتیزە بوەو بوەتە بەش���ێک‬ ‫لەپرۆسەی فێربون‌و هەرگیز بیرناچنەوە‪.‬‬ ‫‪faiekk@hotmail.com‬‬

‫قوتابخانەکان دەبێ دو‬ ‫بەرهەم لەبەرهەمەکانی‬ ‫پرۆسەی فێربون‬ ‫فێری خوێندکاران‬ ‫بکەن‪ :‬یەکەم‬ ‫تواناکارییەکان‌و‬ ‫دوەم میکانیزمەکانی‬ ‫پرۆسەی فێربون‬ ‫واتە چۆن خوێندکار‬ ‫فێری (فێربون)‬ ‫ببێت‪ .‬لێرەشدا ئەرکی‬ ‫قوتابخانەکان تەواو‬ ‫دەبن‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫‪19‬‬

‫ئاسایشی ئابوری هەرێم لەنێوان هەڕەشەو دەرفەتدا‪ ...‬پاشماوه‌‬ ‫ب‪ -‬ش����ێوانی ناوەڕۆك����ی كەرتی‬ ‫تایبەت بەسیفەتی كۆڵەكە گەورەكەی‬ ‫گەش����ەپێدانی ئابوری لەچوارچێوەی‬ ‫مۆدێل����ە س����ەركەوتوەكانی ئابوری‬ ‫س����ەردەمدا‪ .‬ش����ێواوی ئەم كەرتەش‬ ‫یەكسانە بەش����ێواندنی تێكڕای ژیان‌و‬ ‫گەشەپێدانی ئابوری‌و شڵەژانی بازاڕو‬ ‫دەسكاریكردنێكی خراپی یاساو رێسا‬ ‫پێویستیەكانی نوێبونەوەو بەهێزبونی‬ ‫ئابوری‪ ،‬ئەویش لەبەر زیاد لەهۆكارێك‬ ‫لەوانەش‪:‬‬ ‫‪ -1‬ناچاركردنی ئەم كەرتە بەهاوبەشی‬ ‫(شراكە) ی زۆرەملێ لەالیەن هەندێ‬ ‫لەحزب‌و بەرپرسەكانەوە‪.‬‬ ‫‪ -2‬تێكەڵكردن����ی كەرتەك����ە ب����ە‬ ‫بەرتیلدان‌و پێش����ێلكردنی یاساكان‌و‬ ‫گەندەڵی بەهۆی نەبونی س����ەروەری‬ ‫یاساو وابەستەبونی مۆڵەت‌و مەودای‬ ‫كار بە بەرژەوەندی حزبی دەسەاڵت‌و‬ ‫بەرپرسەكانیەوە‪.‬‬ ‫‪ -3‬تێكچونی كێبەركێی تەندروست‬ ‫بەهۆی نەبونی دەرفەتی دادپەروەرانەو‬ ‫یەكسانەوە‪.‬‬ ‫‪ -4‬قۆرخكردنی هەندێ كارو كەرتی‬ ‫ئیشكردن‪.‬‬ ‫ب ـ تێكەڵبون����ی سیاس����ەت‌و پارە‬ ‫(حزب‌و دەسەاڵت)‪:‬‬ ‫مەبەس����ت لەم خاڵە بەكارهێنانی‬ ‫ماڵ‌و دارایی گش����تیە بۆبەرژەوەندی‬ ‫حزب����ی‌و گروپ����ی‌و هەن����دێ جاریش‬ ‫تاكەكەس����ی‪ ،‬كە درێژەپێدانی هەمان‬ ‫نمون����ە س����وڵتانیە مێژوییەك����ەی‬ ‫ناوچەكەو ئەزمونی هەندێ دەسەاڵت‌و‬ ‫دەوڵەتی نوێی دەڤەرەكەو كێش����ەی‬ ‫زۆری بۆ ئاسایشی نەتەوەیی‌و ئابوری‬ ‫دروستكردوە‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە لەهەرێم����دا دەركەوتەو‬ ‫دەرهاویش����تەی خ����راپ‌و نەرێن����ی‬ ‫لێكەوتوەت����ەوە‪.‬‬ ‫جۆراوج����ۆری‬ ‫لەوانەش‪:‬‬ ‫‪ -1‬بارگرانكردن����ی حكوم����ەت‬ ‫بەوپ����ەری نازانس����تیەوە لەڕێ����ی‬ ‫لەش����كرێكی موچەخ����ۆرو بندی����وارو‬ ‫بێ����كاری دەمامكدار‪ ،‬وە ك ئامرازیك‬ ‫بۆ (كسب) كردنی حزبی‌و رازیكردن‌و‬ ‫كڕینی (وال‌ء) ی هاواڵتی!‬ ‫‪ -2‬ل����ەڕێ الدان����ی ژیان����ی حزبی‌و‬ ‫گەندەڵبون����ی لەس����ۆنگەی گۆڕینی‬ ‫كاری حزب����ی بۆ س����ەرچاوەی ژیان‌و‬

‫شۆڕش����گێری له‌دۆخی به‌دەس����تەوە‬ ‫گرتن����ی دەس����ەاڵت‌و كۆنترۆڵكردنی‬ ‫جومگەكانی‌و بەڕێوەبردنی دەوڵەتدا‪.‬‬ ‫بەش����ێوەیەكی گش����تی كێشەیەكی‬ ‫قوڵی لەگەڵ لۆژیك����ی دەوڵەتداری‌و‬ ‫س����ەروەری یاساو پێویس����تییەكانی‬ ‫گەشەپێداندا هەیە‪ .‬دەرهاویشتەكانی‬ ‫عەقڵ����ی شۆڕش����گێڕی له‌ئەزمون����ی‬ ‫چەندین واڵت‌و لەوانەش كوردستاندا‬ ‫جۆراوجۆرن‪ ،‬لەوانەش ‪:‬‬

‫دەس����تكەوتنی م����اددی جۆراوجۆرو‬ ‫بەركەوتن����ی غەنیمەت����ی دەس����ەاڵت‬ ‫بەش����ێوازیكی نایاس����ایی یاخ����ود‬ ‫بەیاس����ایكراوی نادادپەروەران����ەو‬ ‫پێویس����تییەكانی‬ ‫ل����ەدەرەوەی‬ ‫گەش����ەپێدان‌و بەدروس����ت مانەوەی‬ ‫ژیانی حزبی‪.‬‬ ‫‪ -3‬نەتوانینی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی‬ ‫پاك‌و بێگ����ەردو بەكارهێنانی پارە بۆ‬ ‫پەیداكردن����ی (دەنگ)ی نایاس����ایی‌و‬ ‫ساختەكاری؟!‬ ‫‪ .1‬جیاوازی نەكردن له‌نیوان ماڵی‬ ‫‪ -4‬پێكهێنانی دەزگایەكی ئاسایشی‬ ‫قەب����ەو تەنین����ەوەی دەی����ان هەزار تایبەتی‌و ماڵی گشتیدا ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ملك����ەچ نەب����ون ب����ۆ لۆژیكی‬ ‫چەكدار بەناوی پاس����ەوانی بەرپرسە‬ ‫گەورە حزبی����ەكان‌و یەكنەگرتنەوەو دەوڵەتداری‌و سەروەری یاساو یەكسان‬ ‫بەدامەزراوەیی نەبونی ئەم دەزگایە‪ .‬بون له‌بەرامبەر رێساو حوكمەكانیداو‬ ‫‪ -5‬یەكنەگرتنەوەی پێویستی هەرێم‌و سەیركردنی دۆخێكی لەم جۆرە وەك‬ ‫درێژەكێشانی زۆنی حزبی‌و ناوچەیی‌و لەكەداری����ەك بۆ كەس����ێتی مێژویی‌و‬ ‫نف����وزی نادروس����ت‪ ،‬وەك بەش����ێ شۆڕشگێڕانەی خۆی! به‌واتایەكی تر‬ ‫لەپێداویس����تیەكانی درێژەكێش����انی خاوەنی عەقڵی شۆڕشگێڕی به‌گشتی‬ ‫دەستكەوتە ناڕەواو نایاساییەكان‪.‬‬ ‫وابیردەكاتەوە‪ ،‬كە مێژوەكەی جۆرێ‬ ‫‪ -6‬باڵوبون����ەوەی رواڵەت����ە له‌پارێزبەن����دی (حصان������ە) بەرامبەر‬ ‫جۆراوجۆرەكان����ی نادادپ����ەروەری‌و یاساوڕیساكان بۆ دروستكردوە! بۆیە‬ ‫نایەكس����انی لەس����ۆنگەی نەبون����ی خۆی سنور بۆ رەفتارەكانی دادەنێت‬ ‫دەرفەت����ی یەكس����ان ب����ۆ هەموان‌و نەك یاساكان‪ .‬تا ئەو شوێنە رەچاوی‬ ‫دابەش����كردنی پێگ����ەو دەرف����ەت‌و یاس����اكان دەكات ك����ە پێچەوان����ەی‬ ‫تواناكان لەس����ۆنگەی نزیكی‌و دوری تێڕوانی����ن‌و ح����ەزو بەرژەوەندیەكانی‬ ‫حزب����ی‌و هەندێ جاریش ئیش����كردن نەبێت‪ .‬بەدەرلەوە پێشێلیان دەكات‬ ‫لەبازنەی تێڕوانینی هەندێ بەرپرسی یاخ����ود به‌ج����ۆرێ دەیانگونجێن����ێ‌و‬ ‫دیاریكراودا!‬ ‫لێكی����ان دەدات����ەوە كە ئ����ەو رۆڵه‬ ‫‌ببینن! هەربۆیە یەكێ له‌دیاردە هەرە‬ ‫بەم جۆرە گەندەڵی سیاسی بوەتە زەقەكانی (‪ )25‬ساڵەی رابردوی ژیانی‬ ‫ژێرخان‌و هۆكاری سەرەكی گەندەڵی سیاسی له‌هەرێمدا نەبونی سەروەری‬ ‫ئابوری‪ .‬بونی گەندەڵیش بەو ئاستە یاس����او یەكس����انییە لەم روەوە‪ .‬ئەم‬ ‫وەك رون����ە پڕۆس����ەی گەش����ەپێدان لێكدان����ەوەش به‌پل����ەی یەك����ەم بۆ‬ ‫دەش����ێوێنێ‌و متمان����ە بەسیس����تم‌و شۆڕشگێرە بەرپرسەكان راستە چونكە‬ ‫دامودەزگاكان كەمدەكاتەوەو بەشێكی دواتر به‌ئاستی له‌شۆرشگێڕان خۆیان‬ ‫بەرچ����او لەتواناكان بەفی����رۆدەدات‌و دەبن����ە قوربانی نەبونی یەكس����انی‌و‬ ‫دەستەبەری‌و مەرجەكانی وەبەرهینان پشتگوێخس����تن‌و لێنەپرس����ینەوەی‬ ‫بەتایبەتی����ش لەكەرت����ە گرنگەكاندا راس����تەقینە‪ ،‬بەتایبەتیش ئەگەر مل‬ ‫الوازدەكات‪ .‬هەمو ئەوەش یەكس����انە بۆ الدانەكان نەدەن ‪.‬‬ ‫بەالوازكردن����ی ئاسایش����ی ئاب����وری‬ ‫‪ .3‬پێ����دان‌و وەرگرتن����ی پۆس����ت‌و‬ ‫هەرێم‪.‬‬ ‫پله‌وپای����ەی حكوم����ی وەك ئامڕازو‬ ‫بەش����ێ له‌قەرەبوی رەنج‌و ماندوبونی‬ ‫رابردو‪ ،‬كە ئەوەش به‌ش����وێنی خۆی‬ ‫چوارەم‪ /‬پاشماوەكانی عەقڵی‬ ‫كاردەكات����ە س����ەر ئاس����تی (ئەدا‌)‬ ‫شۆڕشگێڕی‬ ‫له‌ڕاس����تیدا گەندەڵ����ی بەیەك����ێ ی سیاس����ی‌و ئاب����وری‌و كارگێ����ڕی‌و‬ ‫عەقڵ����ی كای����ە جۆراوجۆرەكان����ی ت����ر‪ ،‬ئەم‬ ‫له‌دەرهاویش����تەكانی‬ ‫شۆڕش����گێڕی دادەنرێ����ت‪ .‬عەقڵ����ی دۆخە دەبێتە هۆی دانەنانی كەس����ی‬

‫شایستە له‌ش����وێن‌و پێگەی شایستە‪،‬‬ ‫كە هەرئەوە خۆی هۆكاری داڕوخان‌و‬ ‫پاشەكشەیە ‪.‬‬ ‫‪ .4‬ك����ەم بڕواب����ون‌و تواناب����ون بۆ‬ ‫س����وود وەرگرتن له‌توانا ئەكادیمی‌و‬ ‫ش����ارەزاییەكانی ترو خەڵكی خاوەن‬ ‫ئەزمون بەحوكمی سنورداری خەیاڵی‬ ‫سیاس����ی‌و كارگێ����ڕی‌و كەمئەزمونی‌و‬ ‫هەستكردن به‌بێ نیازی‌و میزاجگەرایی‌و‬ ‫كێبڕكێی نادروست‌و گەندەڵی‌و نەبونی‬ ‫تێڕوانینێكی دروس����ت بۆ دەسەاڵت‌و‬ ‫پۆست‌و پلەو پایەی گشتی ‪.‬‬ ‫عەقڵ����ی شۆڕش����گێڕی له‌ڕویەكەوە‬ ‫پێگ����ەی گش����تی‌و دەس����ەاڵت‌و‬ ‫دام����ودەزگاكان دەكات����ە كێڵگ����ەی‬ ‫تاقیكردن����ەوەی بەش����ێ له‌بۆچون����ە‬ ‫ناواقیعییەكان‌و غروری دەسەاڵتەوە‪،‬‬ ‫كەمت����ر دەتوان����ێ س����ود له‌تواناكان‬ ‫وەربگرێت‪ ،‬ب����ەاڵم له‌هەموی خراپتر‬ ‫له‌دۆخی خراپ به‌كارهێنانی دەسەاڵت‌و‬ ‫به‌غەنیمەت سەیركردن‌و باڵوبونەوەی‬ ‫گەندەڵ����ی‌و تێكەڵبون����ی حیزب����ی‌و‬ ‫حكومەتدا‪ ،‬گەر هەس����ت به‌پێویستی‬ ‫س����ودوەرگرتن له‌توان����ا ئەكادیمی‌و‬ ‫ئەزمونە جۆراوجۆرەكانیش بكات له‌و‬ ‫س����نورە تێپەڕناكات‪ ،‬كە نەخش����ەی‬ ‫بۆ كێش����اوەو مەرجدار دەبێت بەوەی‬ ‫دەس����تكەوتەكانی دەس����تەبژێری‬ ‫فەرمانڕەواو رێكخراوە سیاسییەكانیان‬ ‫نەكەوێتە مەترس����ی ی����ەوە؟! هەندێ‬ ‫جاریش هەستكراوە سود له‌شارەزایی‬ ‫وەرگی����راوە بۆ چۆنیەت����ی درێژەدان‬ ‫به‌دۆخ����ی له‌ئاراداب����و‪ ،‬ش����اردنەوەو‬ ‫به‌یاس����ایی كردن����ی گەندەڵ����ی‌و‬ ‫تااڵنییەكان!‬ ‫‪ .5‬لەڕێالدانی پرۆس����ەی سیاسی‌و‬ ‫گەش����ەی دیموكراس����ی له‌یەك����ێ‬ ‫له‌كێش����ەكانی عەقڵی شۆڕش����گێری‬ ‫كێش����ەیەتی لەگ����ەڵ رەوایەت����ی‬ ‫دیموكراس����ی‪ ،‬چونك����ە دەس����ەاڵت‬ ‫وەك دەس����تكەوتێك س����ەیر دەكات‪،‬‬ ‫ك����ە له‌پێناویدا ماندو ب����وە‌و خوێنی‬ ‫رۆیش����توەو قوربان����ی داوە! ئەمەش‬ ‫ئ����ەوە دەگەیەنێت ك����ە پێش ئەوەی‬ ‫هاواڵتی����ان‌و گ����ەل دەس����ەاڵتی پێ‬ ‫ببەخش����ن‪ ،‬مێ����ژو و ش����ۆرش پێی‬ ‫بەخش����یوە‪ ،‬دەس����ەاڵتی (گ����ەل)‌و‬ ‫(هاواڵتی) تا ئەو س����نورە رێزی لێ‬

‫سۆسیۆلۆژیای ژیانی رۆژانە‪...‬پاشماوه‌‬ ‫میدیای جەماوەری���ی‌و ئینتەرنێتیش‬ ‫لەهەندێک ئاس���تدا ئەم دابەشبونانەی‬ ‫گەورەترو قوڵتر کردۆتەوە‪ .‬ئەم میدیایە‪،‬‬ ‫وردت���ر بدوێ���م‪ ،‬دابەش���بونەکانی ناو‬ ‫واقیعی سیاسیی‌و کۆمەاڵیەتیی گۆڕیوە‬ ‫بۆ دابەش���بونی ناو دونی���ای دیگیتال‌و‬ ‫لەوێدا سەرلەنوێ دروستیکردونەتەوەو‬ ‫گەورەتری کردون‪ .‬ب���ەم مانایە ئەوەی‬ ‫ن���اوی "روب���ەری گش���تیی"یە‪ ،‬بەمانا‬ ‫هابرمازییەک���ەی‪ ،‬لەدونیای ئێمەدا زۆر‬ ‫الوازەو چەندەه���ا میکانیزم���ی جیاواز‬ ‫هەن رێگا لەدروس���تبونی ئەم "روبەرە‬ ‫گشتیی"یە لەهەرێمدا دەگرن‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی لێرەدا ش���وێنی س���ەرنج‌و‬ ‫تێبینی منە ئەو روبەرە نوێیانە کە لەناو‬ ‫نەخشەو ئەرشیتێکتی نوێی شارەکانی‬ ‫کوردستاندا هاتونەتە کایەوە‪ .‬مەبەستم‬ ‫لەمەش بڕێک���ی زۆری ئ���ەو چاخانەو‬ ‫قاوەخانەو شوێنە کولتوریی‌و هونەرییانە‬ ‫کە لەچەند ساڵی رابردودا دروستبون‌و‬ ‫بون بە بەشێکی بەرچاوی فەزای نوێی‬ ‫شارەکان‪ .‬ئەو ش���وێنانەی لەسەرەتای‬ ‫ئەم وتارەدا لەشارێکی وەک سلێمانیدا‬ ‫باسمکردن بابەتی ئەم نوسینەیە‪.‬‬ ‫ئاکارەکانی ئەو روبەرە نوێیانە‬ ‫بەبۆچونی من بەش���ی هەرزۆری ئەم‬ ‫روبەرە نوێیانە "روبەری گشتیی" نین‪،‬‬ ‫یان تەواو گش���تیی نین بەو مانایانەی‬ ‫لەسەرەوە بەم چەمکە درا‪ .‬بەپێچەوانەوە‬ ‫زۆربەیان روبەرێکی نوخبەوی داخراون‌و‬ ‫بەشێکن لەمیکانیزمەکانی دروستبونی‬ ‫چینێک���ی ن���وێ لەکوردس���تاندا‪،‬‬ ‫ک���ە ئ���اکاری س���ەرەکیی ئ���ەم چینە‬ ‫خۆجیاکردن���ەوە لەکۆمەڵ���گاو دابڕانە‬ ‫لەو ش���تە "گش���تیی"یانە ک���ە "ژیانی‬ ‫گش���تیی" لەکۆمەڵگادا دروستدەکات‪.‬‬ ‫لەم روبەرانەدا کەس���انی سەر بەنوخبە‬ ‫دەس���ەاڵتدارو دەوڵەمەندو بەتواناکەی‬ ‫کۆمەڵ���گا کۆدەبن���ەوەو روبەرەکانیش‬ ‫وەک روب���ەری خۆجیاکردن���ەوەی ئەم‬ ‫چینە لەس���ەرجەمی کۆمەڵ���گاو وەک‬

‫روبەری کۆبون���ەوە لەگەڵ ئەوانەدا کە‬ ‫هاوچی���ن‌و هاونوخبەن‪ ،‬کاردەکات‪ .‬ئەم‬ ‫خۆجیاکردنەوەیە لەچەندەها دەرکەوتی‬ ‫مادی���ی‌و رەمزی���دا بەرجەس���تەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە لەچۆنیەتی رێکخستنی ناوەکیی‬ ‫ش���وێنەکاندا‪ ،‬لەدیکۆرو تابلۆو وێنەی‬ ‫س���ەر دیوارەکاندا‪ ،‬لەجۆری جلوبەرگی‬ ‫ئەوان���ەدا کە دێنە ئ���ەوێ‌و جۆری ئەو‬ ‫ئامێرانەدا ک���ە لەگەڵ خۆیاندا دەیهێنن‬ ‫ک���ە زۆرج���ار کۆمپیوت���ەری لەپتۆپە‪،‬‬ ‫لەجۆری مۆس���یقاو ش���ێوازی خۆراک‌و‬ ‫ج���ۆری خواردنەوەکان���دا‪ ،‬تەنان���ەت‬ ‫لەجۆری ئەو کەسانەدا کە لەو شوێنانەدا‬ ‫کاردەکەن‪.‬‬ ‫بەمانایەک لەماناکان ئ���ەم روبەرانە‬ ‫ئامڕازێک���ن لەئام���رازە تایبەتەکان���ی‬ ‫خۆدروس���تکردنی ئ���ەم چین���ە نوێیە‬ ‫وەک چینێ���ک ک���ە پێگ���ەی گرنگیی‬ ‫لەناو ئابوریی‌و دەس���ەاڵتی سیاس���یدا‬ ‫هەیە‪ .‬ئەم روب���ەرە تازانە‪ ،‬کە تۆڕێکی‬ ‫تایبەتە لەنادی���ی‌و چاخانەو قاوەخانەو‬ ‫زانکۆو هتد‪ ،...‬بەسەریەکەوە روبەرێکی‬ ‫داخراون‌و تەنها بەڕوی ئەوانەدا کراوەیە‬ ‫کە لەس���ەرەوەی هەرەم���ی کۆمەڵگادا‬ ‫نیش���تەجێن‪ .‬ئ���ەم ش���وێنانە زۆرجار‬ ‫شوێنی یەکترناس���ین‌و بەیەکگەیشتنی‬ ‫ک���ەس‌و گروپە جیاوازەکان���ی ناو ئەم‬ ‫نوخبە‪ ،‬یان ئەم چینە تازەیەیە‪ .‬لێرەدا‬ ‫ئەمان���ە گەش���ە بەپەیوەندییەکانی���ان‬ ‫ئەدەن‌و نەوە جیاوازەکانیان‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫گەنجانیان‪ ،‬بەیەکتری دەگەن‪.‬‬ ‫ئەم روبەرە تازان���ە ئامڕازێکی نوێی‬ ‫بەشبەش���کردنی کۆمەڵ���گان لەڕێگای‬ ‫لەیەکتر جیاکردنەوەو دابڕانی جمهورەکان‬ ‫لەیەکتری‪ .‬ش���تێک بەناوی ئامێزانبونی‬ ‫کۆمەاڵیەتییەوە لەم ش���وێنانەدا بونی‬ ‫نیی���ە‪ ،‬هەندێکج���ار تەنان���ەت زمانی‬ ‫قسەکردن لەو شوێنانەدا زمانی کوردیی‬ ‫نییەو ئەوانەی دێنە ناوی هەستدەکەیت‬ ‫لەش���وێنێکی دەرەوەی کوردس���تانەوە‬ ‫هاتونەتە ئەوێ‪ .‬ئ���ەم روبەرانە "ئێمە"‬ ‫ی���ەک دروس���تدەکات ک���ە ئێمەیەکی‬

‫داخ���راوە‪" ،‬ئێمەجیەک���ە" ک���ە "ئێمە"‬ ‫نییە‪ ،‬یان لەباشترین دۆخدا "ئێمەیەکی‬ ‫ساختە"و "نوخبەوی" بچوکە‪.‬‬ ‫ئەم روبەرانە "روبەری گشتیی" نین‪،‬‬ ‫بەڵک���و "روبەری تەریب���ن"و ئەو دونیا‬ ‫کۆمەاڵیەتییە ئاڵ���ۆزە نابڕن کە تیایدا‬ ‫ئام���ادەن‪ .‬ئەمان���ە وەک خ���اڵ‌و هێڵ‌و‬ ‫فاریزەی دەرەوەی ئەو ژیانە کۆمەاڵیەتییە‬ ‫ئام���ادەن‌و دورگەیەکی داب���ڕاون لەناو‬ ‫دەریایەک���ی نەناس���راودا‪ .‬درێژەدان���ن‬ ‫بە"پرۆس���ەی بەگیتۆکردنی کۆمەڵگا"و‬ ‫بەگیتۆکردن���ی ژیان���ی کۆمەاڵیەتی���ی‪.‬‬ ‫ل���ەم روبەرانەدا جۆرێ���ک لەتاکەکەس‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬مرۆڤگەلێک دروستدەبێت‪ ،‬کە‬ ‫خۆی لەکۆمەڵگا بەگەورەترو بەهادارترو‬ ‫زاناترو پێشکەوتوترو عاقڵتر دەزانێت‌و‬ ‫بەچاوێک���ی پ���ڕ لەنرخاندن���ی بچوک‌و‬ ‫کەم���ەوە س���ەیری خ���وارەوەی خۆی‬ ‫دەکات‪ .‬ئەمانە هەڵگری نارسیس���مێکی‬ ‫تاکەکەس���ی‌‌و کۆمەاڵیەتی���ن کە جگە‬ ‫لەخۆیان ش���تێکی دیکە نابینن‪ .‬ئەمانە‬ ‫جۆرە تاکەکەس���ێکن لەناو کولتورێکی‬ ‫نوێ���ی نوخبەگ���ەرادا ک���ە تەنان���ەت‬ ‫زمانەکەش���ی جی���اوازە‪ ،‬زۆرجار زمانی‬ ‫ئینگلیزیی���ە‪ ،‬رەم���زەکان‌و گوتارەکان‌و‬ ‫چاوەڕوانییەکانیش���ی جی���اوازە‪ .‬ئ���ەم‬ ‫روب���ەرە تازانە درێژک���راوەی ئەو گیتۆ‬ ‫کۆمەاڵیەتییان���ەن ک���ە دەوڵەمەندانی‬ ‫دونی���ای دوای راپەڕی���ن بۆخۆیانی���ان‬ ‫دروس���تکردوە‪ .‬ئەم ج���ۆرە لەڕوبەری‬ ‫نوێ ت���ەواو دژ بەبیرۆکەی هاواڵتیبونی‬ ‫یەکس���ان‌و بەبون���ی الن���ی هەرەکەمی‬ ‫دادپەروەری���ی کۆمەاڵیەتیی���ە‪ .‬لەباتی‬ ‫کردن���ەوەی رێ���گا ب���ەرەو لەدایکبونی‬ ‫کۆمەڵ���گای هاواڵتیب���ون‪ ،‬رێگ���ە ب���ۆ‬ ‫دابەش���کردنێکی نوخبەویانەی روبەرە‬ ‫گش���تییەکانی کۆمەڵگا خۆش���دەکات‌و‬ ‫بەم���ەش یەکێ���ک لەمیکانیزم���ە‬ ‫س���ەرەکییەکانی دروس���تبونی ژیان���ی‬ ‫گشتیی‌و دروستبونی هاواڵتیی یەکسان‌و‬ ‫خاوەن ماف‪ ،‬پەکدەخات‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەو راس���تییانەی سەرەوە‬

‫دو ئاکاری تری ئ���ەم روبەرانە گرنگن‌و‬ ‫لەجێبەندی���ی "س���یاق" ی کۆمەڵگای‬ ‫ئێمەدا مانای گرنگیان هەیە‪ .‬یەکەمیان‬ ‫ئەوەیە ئ���ەم روبەرانە روب���ەری نێرانە‬ ‫نین‪ ،‬بەڵک���و ژمارەیەکی زۆر ئافرەتیان‬ ‫تێدایە کە پی���ادەی هەندێک لەئازادییە‬ ‫سەرەتاییەکانی خۆیان دەکەن‪.‬‬ ‫دوهەمیان ئەوەیە ئەم روبەرانە روبەری‬ ‫مەدەنیی عەلمانین تیایاندا یاساو بەهاو‬ ‫نۆرمە دینییەکان کارناکەن‪ .‬دەش���ێت‬ ‫کەسانێک بێنە ئەم روبەرانەوە کە دین‬ ‫شوناسی س���ەرەکییان بێت‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫شوناسە دینییە شوناسی ئەو روبەرانە‬ ‫نییە‪ .‬لەمڕوەوە ئەم روبەرانە بەش���ێکن‬ ‫لەپرۆسەی بەعەلمانیبونی دونیای ئێمەو‬ ‫ئەو لۆژیکەی ل���ەم روبەرانەدا کارەکات‬ ‫لۆژیکێکی نادینییە‪.‬‬ ‫دەرەنجام‬ ‫دروس���تبونی ئ���ەم روبەرانە هێما بۆ‬ ‫جۆرێ���ک لەتازەبونەوەی نایەکس���ان‌و‬ ‫نوخبەویی داخراو دەکەن‌و دەمانبەنەوە‬ ‫ناو هەم���و ئەو س���ەرەتایانەی تیایاندا‬ ‫جەنگ���ی بەرگریک���ردن لەدادپەروەریی‬ ‫جەنگی ژمارە یەکە‪ .‬کێشەکە لەوەدایە‬ ‫ئ���ەم مۆدێل���ە لەتازەبون���ەوە زۆرجار‬ ‫دژەک���ەی خ���ۆی بەهێ���زو گەورەت���ر‬ ‫دەکاتەوە کە "روبەری گشتیی دینییە"‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەو تێزە راس���ت بێت کە هەمو‬ ‫تازەبونەوەیەک دژە ‪-‬تازەبونەوەی خۆی‬ ‫بەرهەمدەهێنێ���ت‪ ،‬ئەوا س���ەلەفیەتی‬ ‫دینیی ئ���ەو دژە ‪-‬تازەبونەوەیە کە ئەم‬ ‫ش���ێوازە لەپرۆژەی نوخبەویی‌و داخراو‬ ‫و دابڕاو لەگشتێتی ژیانی کۆمەاڵیەتیی‬ ‫دروس���تیدەکات‪ .‬بەمانایەک���ی دیک���ە‬ ‫بەرامبەر بەم روبەرە مەدەنییە نوخبەوییە‬ ‫داخراوە‪ ،‬روبەرێکی دینیی گەشەدەکات‬ ‫کە لەسەر نەفییەکی دینیی‌و ئەخالقیی‌و‬ ‫کۆمەاڵیەتیی س���ەرجەمی ئەم روبەرانە‬ ‫کاردەکات‪ .‬لەنوس���ینێکی دیکەدا باس‬ ‫لەو "روبەرە گشتییە سەلەفییە" دەکەم‬ ‫کە لەکوردستاندا دروستبوە‪.‬‬

‫دەگیرێ����ت‌و دان����ی پێدادەنرێت‪ ،‬كە‬ ‫دەرخەر (كاشف) ی ئەو رەوایەتیەی‬ ‫پش����تەوەبێت وات����ە رەوایەتی میژو‬ ‫و شۆڕش����گێڕی‪ ،‬فرەی����ی‌و كێبڕكێی‬ ‫سیاس����ی‌و مەدەنی‌و میكانیزمەكانی‬ ‫دیموكراس����ی نابێ����ت بەرەنجام����ی‬ ‫پێچەوان����ەی ئەوەمان پێببەخش����ن‪،‬‬ ‫دەن����ا به‌ش����ێوازی جۆراوجۆر هەوڵی‬ ‫راس����تكردنەوەو له‌ڕێ الدان‌و تێكدانی‬ ‫دۆخەكە دەدرێت‪ ،‬دیموكراسی واوێنا‬ ‫دەكرێ����ت ك����ە دژ ب����ه‌بەرژەوەندییە‬ ‫بااڵكانی نەتەوەیە عەقڵی شۆرشگێڕ‬ ‫له‌س����ۆنگەی به‌غەنیمەت سەیركردنی‬ ‫دەسەاڵتەوە‪ ،‬بڕوای به‌دیموكراسییەكی‬ ‫مەرجدار زیاتر نییە‪ ،‬دیموكراسییەك‬ ‫پارێزگاری له‌درێ����ژەدان به‌هەژمون‌و‬ ‫بااڵدەس����تی ئەو بكات! سندوقەكانی‬ ‫دەنگ����دان بەرئەنجامێ����ك ن����ەدەن‬ ‫به‌دەستەوە‪ ،‬دژ بەو پێشمەرجە بێت‪.‬‬ ‫لێرەش����ەوە پرۆسەی بەشكڵی كردنی‬ ‫دیموكراسی‌و تێكەڵبونی به‌گەندەڵی‌و‬ ‫خراپ بەكارهێنانی دەسەاڵت‌و نەبونی‬ ‫سەروەری یاسا دەست پێ دەكات ‪.‬‬ ‫هەڵب����ژاردن‌و‬ ‫میكانیزمەكان����ی‬ ‫فرەی����ی‌و دەزگاكانی وەكو پەرلەمان‌و‬ ‫حكومەتی����ش دەخرێن����ە خزم����ەت‬ ‫دوب����ارە بەرهەمهێنان����ەوەی ئەوەی‬ ‫هەی����ە‪ .‬له‌هەلومەرجێك����ی ل����ەم‬ ‫جۆرەش����دا ئاڵوگ����ۆڕی ئاش����تیانەی‬ ‫دەسەاڵت رونادات‪ .‬یاخود بەو جۆرە‬ ‫دەبێ����ت چوارچێ����وەی حكوم����ڕان‌و‬ ‫پێویس����تییەكانی درێژەكێش����انی‬ ‫هەژمونی حزب����ی دەیخوازێت‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەم نێوەندەش����دا دەبێت به‌قوربانی‌و‬ ‫دوادەكەوێـت‌و دەش����ێوێت پرۆسەی‬ ‫نیش����تمان‌و نەتەوەو دەوڵەتس����ازی‌و‬ ‫دەوڵەتی یاساو دامەزراوەكانە‪ .‬عەقڵی‬ ‫شۆڕشگێر له‌پێناوی ئەوەی ئاماژەی‬ ‫پێك����را پەن����ا دەباتە بەر ش����ێوازو‬ ‫میكانیزمی جۆراوجۆر‪ ...‬لەوانەش ‪:‬‬ ‫‪ .1‬رازیكردن����ی سیاس����ی له‌ڕێ����ی‬ ‫بەكارهێنان����ی دارای����ی گش����تی‌و‬ ‫بەس����تنەوەی چارەنوس����ی كۆمەڵی‬ ‫خەڵ����ك ب����ەم ش����ێوە له‌حوكمڕانی‌و‬ ‫حیزبایەتی‌و كەس����انی بەرپرس����ەوە‪،‬‬ ‫هەروەك پێشتر ئاماژەمان پێكرد ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ترساندن‌و هەندێ جاریش تیرۆر‌و‬ ‫سەركوت‌و س����نورداركردنی ئازادییە‬ ‫مەدەنییەكان‌و شێوازە هاوچەرخەكانی‬

‫هەڵوێست‌و بیروڕا دەربڕین ‪.‬‬ ‫‪ .3‬هەوڵدان بۆ دەس����تكاریكردنی‬ ‫بەرئەنجامەكان����ی هەڵب����ژاردن له‌ڕێی‬ ‫س����اختەكردنی ئی����رادەو خواس����تی‬ ‫هاواڵتیانەوە به‌شێوازی جۆراوجۆر ‪.‬‬ ‫‪ .4‬هێش����تنەوەی هەژمون بەس����ەر‬ ‫دام����ودەزگاكان‌ بەتایب����ەت ئیش����ی‬ ‫دامودەزگا ئەمنیەكان‌و بەكارهێنانیان‬ ‫له‌كاتی پێویستیدا له‌ملمالنێ سیاسییە‬ ‫ناوخۆییەكاندا ‪.‬‬ ‫‪ .5‬گوێنەدان به‌بنەما زانستییەكان‬ ‫له‌چۆنیەت����ی به‌ڕێوەبردنی كۆمەڵگاو‬ ‫دەسەاڵتدا‪.‬‬ ‫‪ .6‬دیارنەبونی ئامانجە هاوبەش����ە‬ ‫گەورەكان����ی كۆمەڵ����گاو نمون����ەی‬ ‫حكومڕانییەك����ی جیاواز‌و فەلس����ەفە‬ ‫سیاس����ی‌و ئاب����وری‌و پەروەردەیی‌و‬ ‫بەوج����ۆرەی‬ ‫كۆمەاڵیەتیەك����ەی‬ ‫بنەماكان����ی حكومڕان����ی باش (حكم‬ ‫الرش����ید)‌و دەس����ەاڵتێكی نیشتمانی‬ ‫هاوچەرخ دەیخوازێت ‪.‬‬ ‫‪ .7‬بەربەس����ت له‌بەردەم خەمڵینی‬ ‫ناس����نامەیەكی نیش����تمانی‌و چەمكی‬ ‫هاواڵت����ی‌و قوڵكردن����ەوەی گیان����ی‬ ‫هاوچارەنوس����ی‪ .‬چونك����ە دۆخێكی‬ ‫لەوج����ۆرە كە بڕوایەكی راس����تەقینە‬ ‫به‌فرەی����ی‌و ئاڵوگ����ۆڕی ئاش����تیانەی‬ ‫دەسەاڵت‌و حوكمی یاساو دامەزراوەكان‬ ‫دەخوازێ����ت "ل����ه‌دەرەوەی هەژمونی‬ ‫عەقڵ����ی شۆڕش����گێڕی به‌پێچەوانەی‬ ‫بەرژەوەندییەكان����ی خ����ۆی دەبینێ‌و‬ ‫بەپاساوی سازگارنەبونیشیان لەگەڵ‬ ‫بەرژەوەندی‌و خواستە نەتەوەییەكاندا‬ ‫رەتدەكرێتەوە!‬ ‫عەقڵ����ی شۆرش����گێڕ له‌بەرگ����ی‬ ‫حزب����ی فەرمان����ڕەوادا نەبێ����ت‪،‬‬ ‫لەگ����ەڵ كۆمەڵگایەك����ی یەكگرتوی‬ ‫بەهێزدانی����ە‪ ،‬چونك����ە دابەش����بونە‬ ‫جۆراوجۆرە ناوخۆییەكان بەش����ێكە‬ ‫له‌پێداویس����تییەكانی بەڕێوەبردن����ی‬ ‫گەمەكان����ی‌و یاریك����ردن لەس����ەر‬ ‫دژبەیەكییەكان ‪،‬عەقڵی شۆڕشگێڕی‬ ‫بەڕەواڵ����ەت نەبێ����ت‪ ،‬هاوبەش����ی‬ ‫له‌دەس����ەاڵتدا قبوڵ ن����اكات چونكە‬ ‫وادەبێ����ت‪ .‬له‌بنەڕەت����دا پێدراوێك����ی‬ ‫مێژوی����ی ئ����ەوە‪ ،‬هەم����و هەوڵێكیش‬ ‫بۆ هێنانەكای����ەی واقیعێكی جیاواز‪،‬‬ ‫دەچێـتە خانەی تیۆری پیالنگێڕییەوە‌و‬ ‫دەبێت روبەڕوی ببێتەوە!‬

‫هه‌رێمی‌ كوردستانی‌ عیراق‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ ناو خۆ ‪ /‬پارێزگایی سلێمانی‌‬ ‫به‌رێوبه‌رایه‌تی‌ كارگێڕی‌ گشتی‌‬ ‫( كشتوكاڵ )‬ ‫ژماره‌‪6291/‬‬ ‫رێكه‌وت‪2016/6/1/‬‬

‫ئاگادار ‌ی‬ ‫هاوپێچ وێنه‌یه‌ك له‌ ئاگاداری‌ به‌ش���ی‌ كش���توكاڵی‌ دیوانی‌ پارێزگایی سلێمانی‌ ده‌نێرین بۆتان‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌ فراوانكردنی‌ گوندی‌ دێ‌ كۆنی‌ بابه‌ علی‌ س���ه‌ر به‌ ناحیه‌ی‌ به‌كره‌جۆ بفه‌رمون به‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی‌ ئاگاداری‌ یه‌كه‌و له‌ ئه‌نجام ئاگادارمان بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ رێزدا‪.‬‬ ‫عبدالخالق محمد عبدالرحیم‬ ‫به‌ڕێوبه‌ری‌ كارگێری‌ گشتی‌‬ ‫ئاگاداری‌‬ ‫قایمقامیه‌تی‌ قه‌زای‌ مه‌ڵبه‌ندی‌ س���لێمانی‌ به‌ نوس���راویان ژماره‌ ( ‪ )1032‬له‌ ‪ 2016/5/15‬و (‬ ‫‪ )1187‬له‌ ‪. 2016/5/30‬‬ ‫ره‌زامه‌ن���دی‌ الیه‌ن���ه‌ په‌یوه‌نداره‌كانی‌ ئاراس���ته‌ی‌ پارێزگای‌ س���لێمانی‌ كردووه‌ به‌ مه‌به‌س���تی‌‬ ‫فراوانكردنی‌ گوندی‌ ( دێ‌ كۆنی‌ بابه‌ علی‌ ) له‌سه‌ر به‌شێك له‌ پارچه‌ زه‌ویه‌كانی‌ ژماره‌ (‪8/1‬‬ ‫‪ 4/9.‬ل ‌ه كه‌رتی‌ ‪ /26‬هه‌زار مێر د سه‌ر به‌ناحیه‌ی‌ بكره‌جۆ به‌پێی رێنمایی‌ ژماره‌ (‪ )1‬ی‌ ساڵی‌‬ ‫( ‪ )2015‬هه‌ركه‌س و الیه‌نێك ره‌خنه‌و به‌رهه‌ڵس���تی‌ یه‌كی‌ هه‌یه‌ داواكاری‌ یه‌كه‌ی‌ پێش���كه‌ش‬ ‫به‌ به‌ش���ی‌ كشتوكاڵی‌ دیوانی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌ بكات له‌ماوه‌ی‌ ( ‪ )30‬رۆژدا دوای‌ ئه‌و ماوه‌یه‌‬ ‫پارێزگا كاری‌ یاسایی ئه‌نجام ده‌دات و داواكاری‌ یه‌كه‌یان ئاراسته‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆ ده‌كات ‪.‬‬ ‫نازه‌نین محمده‌ محمود‬ ‫سه‌رۆكی‌ رووپێوی‌ ئه‌ندازه‌یی‬ ‫دیوانی‌ پارزگایی‬ ‫‪2016 /5 / 30‬‬

‫ونبون‬ ‫* ناس���نامه‌یه‌كی‌ ژووری‌ بازرگانی‌ س���لێمانی‌ ونبوه‌ به‌ ناوی‌ ( اسماعیل رۆسته‌م محمد امین)‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌ ‪.‬‬ ‫* ناسنامه‌یه‌كی‌ ژووری‌ بازرگانی‌ سلێمانی‌ ونبوه‌ به‌ ناوی‌ (محمد شوكر عبدالله‌)‬ ‫هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌ ‪.‬‬ ‫* مۆڵه‌تێكی‌ نووسینگه‌ی‌ (به‌روجار) ونبوه‌‪ ،‬به‌ناوی‌ جالل محمد خزر محمد به‌ ژماره‌ مۆڵه‌تی‌‬ ‫‪ 2147‬هه‌ركه‌س دۆزیه‌وه‌ بیگه‌رێنێته‌وه‌ بۆ پرسگه‌ی‌ ئاوێنه‌‪.‬‬ ‫* باجێكی‌ قۆناغی‌ یه‌كه‌می‌ په‌یمانگای‌ ته‌كنیكی‌ كه‌الر به‌ش���ی‌ دروستی‌ ئاژه‌ڵ به‌ناوی‌ (بێرون‬ ‫سعید عزیز) ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ خاك له‌كه‌الر‪.‬‬ ‫* س���ااڵنه‌یه‌كی‌ ئۆتۆمبێل ژماره‌ ( ‪169745‬س���لێمانی‌ ) كه‌ تۆماره‌ به‌ناوی‌ (سوران سروه‌ت‬ ‫محمود)ونبوه‌‪ ،‬هه‌ركه‌س ده‌یدۆزێته‌وه‌ بیگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ی‌ خاك له‌كه‌الر‪.‬‬

‫ئاگاداری‌‬

‫رۆژنامه‌یه‌ك���ی‌ رۆژانه‌ ده‌رده‌چێت به‌ن���اوی‌ (ئاژانس) ئه‌گه‌ر هه‌ر كه‌س���ێك ناڕه‌زایی‌ هه‌یه‌‪ ،‬با‬ ‫په‌یوه‌ندیمان پێوه‌ بكات‪:‬‬ ‫ژ‪.‬ته‌له‌فون‪07701912969 :‬‬

‫‪18‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫)‪ )531‬سێشه‌مم ‌ه ‪2016/6/7‬‬

‫پێویستییه‌كی‌ كه‌رتی‌ ته‌ندروستی‌‬ ‫دانانی کەسانی شیاو‬ ‫(تەکنۆکرات) لەشوێنی شیاودا‬ ‫د‪.‬رێزان هه‌ردی‌‬

‫ش����یاوییان بۆ ئەو پۆس����تانە هەبێت‪ .‬واتە‬ ‫دانانی کەسانی تەکنۆکرات لەجێگە گرنگ‌و‬ ‫هەس����تیارو ش����وێنە بڕیاردەرکان����دا‪ .‬ئیتر‬ ‫بەس����ە دانانی کەسانی نەشیاو و نەگونجاو‬ ‫لەشوێنە هەستیارەکاندا‪ ،‬پێویستە ئاوڕێکی‬ ‫راستەقینە لەم بابەتە بدرێتەوە‪.‬‬

‫بەداخەوە تائێس����تا بەه����ۆی ملمالنێی‬ ‫حزبیەوە‪ ،‬زۆربەی ش����وێنە هەستیارەکان‬ ‫(لەکەرت����ی تەندروس����تیدا) لەبەڕێوەبەری‬ ‫بنکەیەک����ی تەندروس����تیەوەو بەڕێوەبەری‬ ‫پشکی ژنان لەکەرتی تەندروستیدا‬ ‫نەخۆش����خانەکان‌و بەڕێوەبەری هۆبەکانەوە‬ ‫بەپێ����ی ئامارە بەراییەکان����ی کە لەبەر‬ ‫بۆ بەڕێوەبەری گش����تی‌و جێگرەکانی هەتا‬ ‫وەزیری����ش‌و جێگری����ی وەزی����ر ئەوەندەی دەس����تماندایە‪ ،‬ئێم����ەی ژنە پزیش����کەکان‬ ‫زۆربەیان لەس����ەر بنەمای حزبی دانراون‪ ،‬نزیک����ەی لە ‪ ٪٣٣‬پزیش����کە پیاوەکانین‪.‬‬ ‫کەمتر لەسەر بنەماو پلەبەندیەکی زانستی‪ ،‬ت����ا ئێس����تا دەتوان����م بڵێم کەمت����ر لە‪٪٣‬‬ ‫شارەزایی‌و بەپێی بڕوانامە کانیان دانراون‪ .‬پۆس����تەکان بەدەس����ت ژنانەوەی����ە‪ .‬لەم‬ ‫لەواڵتە پێشکەوتوەکاندا‪ ،‬بەدەستهێنانی س����اتەوەختە بەدواوە پێویستە ژنان هەلی‬ ‫هەر پلەوپایەیەک لەسەر بنەمای زانستیەو پێشەوەچون‌و س����ەرکەوتن‌و بەدەستگرتنی‬ ‫ئەو جێگە بەتاڵە بەئاشکرا رادەگەیەنرێت‌و شوێنە هەستیارەکانیان پێبدرێت‪.‬‬ ‫ئ����ەوەش بەدانان����ی ژن ل����ەو لیژن����ەی‬ ‫دەخرێتە پێشبڕکێوە‪ /‬منافەسەوە‪ .‬دەرگا‬ ‫دەکرێتەوە بۆ هەمو کەس����ێک‌و شانس����ی هەڵس����ەنگاندنانەدا‪ ،‬بەش����ێوەیەک ک����ە‬ ‫پێشکەشکردن‌و بەشداری لەپێشبڕکێکەیدا ژنب����ون نەبێتە رێگر ب����ۆ دانانیان لەجێگە‬ ‫هەستیارەکان‪.‬‬ ‫پێدەدرێت‪.‬‬ ‫لەئەڵمانی����ا‪ ،‬بەهۆی ئەوەی سیس����تمی‬ ‫ئەوجا بەپێی (سیڤیەکەی) ئەوانەی کە‬ ‫مەرجی وەرگرتنیان تێدایە دەخرێنە بەردەم تەندروستی سەر بەحکومەت‪ /‬کەرتی گشتی‬ ‫لیژنەیەک����ی لێکۆڵینەوە‪ .‬ئەو کەس����انەی نیە‪ ،‬بەڵکو سەر بەکەرتی تایبەتە‪ ،‬چەندین‬ ‫لەو لیژنەدا بەش����دارن کەس����انی پسپۆڕو جار چومەتە بەردەم ئەو جۆرە لیژنانەوە‪.‬‬ ‫ش����ارەزان لەبواری بەڕێوەبردن‌و مانجمێنت لەهەم����و لیژنەکان����دا (ئەگەر پۆس����تێکی‬ ‫هەس����تیارو گرنگ بوایە‪ ،‬وەک بەڕێوەبەری‬ ‫(کارفەرمایی) دا‪.‬‬ ‫دوای ئ����ەوەی لیژنەک����ە ئەو کەس����انە یاخود جێگری بەڕێوەب����ەری) ئەوا‪ ،‬ژنێک‬ ‫هەڵدەسەنگێنن‌و گفتوگۆیان لەگەڵدا دەکەن‌و لەوێ دەبو ت����ا رێگربێ����ت لەبەکارهێنانی‬ ‫دواج����ار بەیەکت����ر راوێژ دەک����ەن‌و بەپێی نایەکس����انی جنس����ی‪ /‬جەندەرو پیاوەکان‬ ‫س����یڤیەکەو وەاڵمدانەوەی ئەو پرسیارانەی نەبنە رێگر لەبەرەو پێشچونی ژنان‪.‬‬ ‫جا لەب����ەر ئەم ه����ۆکارە‪ ،‬کات����ی ئەوە‬ ‫کە لەالیەن لیژنەکەوە لەکەس����انی داواکار‬ ‫کراون‪ ،‬بڕیار دەدرێت لەس����ەر وەرگرتنیان هاتوە ک����ە بەپێی پێگەی خۆمان رێگەمان‬ ‫ی����ان نا‪ .‬ن����ەک بەپێی پلەبەن����دی حزبی‌و پێبدرێ����ت‌و شانس����ی ب����ەرەو پێش����چون‌و‬ ‫وەرگرتن����ی پۆس����ت‌و پلەم����ان پێبدرێت‪.‬‬ ‫ناسیاویی یەکێک لەبەرپرسە حزبیەکان‪.‬‬ ‫ج����ا لەبەرئ����ەوە بەبیروڕای م����ن کاتی لەم سیس����تمە تازەیە کە بڕی����ارە لەالیەن‬ ‫ئ����ەوە هاتوە کە ه����ەر لەئەم����ڕۆ بەدواوە یەکێتی‌و گۆڕانەوە جێبەجێ بکرێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫چەندین لیژنەی هەڵس����ەنگاندن دابمەزرێت دۆزی ژن گرنگیەک����ی تایبەت����ی لەکەرتی‬ ‫ب����ۆ بەدواچون����ەوەی ئەو کەس����انەی کە تەندروس����تیدا پێبدرێت‌و چیتر ش����یاو نیە‬ ‫پۆس����ت‌و پلەیان هەیە‪ .‬ئەوەش بەچونەوە بەپاشکۆی پیاوان دابنرێن‪ .‬پێویستە ژنان‬ ‫بەس����یڤیەکەیانداو رێگ����ەدان بەخەڵکیت����ر بەپێی کارامەیی‪ ،‬پس����پۆڕی‌و ش����ارەزایی‌و‬ ‫کە لەمەودوا شانس����ی پێش����کەش کردن‌و تواناکانیان هەڵبس����ەنگێنرێن‌و مافەکانیان‬ ‫وەرگرتنی پۆس����ت‌و پلەوپایەی����ان بەپێی بپارێزرێت‪.‬‬

‫پزیشک‌و نەخۆش‌و دەرمان‬ ‫د‪ .‬فائیق گوڵپی*‬ ‫دەرمان ئەو حەب‌و کوالج‌و ش���روب‌و‬ ‫دەرزی‌و مەرهەم‌و شافەیە‪ ،‬کە پزیشک‬ ‫بۆ چارەسەری نەخۆشیی دەینوسێت‪،‬‬ ‫نوس���ینی دەرمان لەالیەن پزیشکەوە‪،‬‬ ‫دوای دەستنیش���انکردنی نەخۆش���ی‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫کاتێک پزیشک دەرمانەکە دەنوسێت‪،‬‬ ‫دەبێت ئامانجی نوس���ینی دەرمانەکە‬ ‫ب���ۆ نەخۆش رونبکات���ەوە‪ ،‬جۆرەکانی‬ ‫دەرم���ان بەنەخ���ۆش بناس���ێنێت‪،‬‬ ‫رونیبکاتەوە کە ه���ەر دەرمانە بۆ کام‬ ‫مەبەس���ت بەکاردێت‪ ،‬ب���ۆ نمونە ئەو‬ ‫دەرمانە ب���ۆ کەمکردنەوەو بنەبڕکردنی‬ ‫ئ���ازار بەکاردێت‪ ،‬ئ���ەو دەرمانەی تر‬ ‫ب���ۆ نەهێش���تنی کۆک���ە بەکاردێ���ت‪،‬‬ ‫ئ���ەو دەرمانەیتریان بۆ کوش���تنی ئەو‬ ‫میکرۆبانە بەکاردێت کە نەخۆشەکەی‬ ‫دوچاری هەوکردن کردوە‪.‬‬ ‫دواتر دەبێت پزیشک باسی چۆنیەتی‬ ‫بەکارهێنان���ی دەرمانەکان بکات‪ ،‬واتە‬ ‫رۆژی چەند جار‪ ،‬یان چەند س���ەعات‬ ‫جارێ���ک دەرمانەکە بەکاردێ���ت‪ ،‬ئایا‬ ‫دەرمانەکە پێش خواردن‪ ،‬دوای خواردن‪،‬‬ ‫یان لەگەڵ خواردن قوتبدرێت؟ نەخۆش‬ ‫هەر جارەی چەند حەب یان چەند کوالج‬ ‫یان چەند کەوچک(سی سی) دەرمانی‬ ‫شلە بخوات‪ ،‬دەرمانەکە لەگەڵ ئاو یان‬ ‫لەگەڵ شەربەت یان لەگەڵ شیر بخوات‪،‬‬ ‫دەبێت پزیشک رونیبکاتەوە نەخۆشەکە‬ ‫رۆژی چەند جار دەرزی لەخۆی بدات‪،‬‬ ‫بە دەم���ار دەرزییەک���ە لەخۆی بدات‪،‬‬ ‫ی���ان بەماس���ولکە یان بەژێر پێس���ت‬ ‫دەرزی لێبدات‪ ،‬یان دەرزیەکە لەرێگەی‬ ‫موغەزی���ەوە( ‪)NORMAL SALINE‬‬ ‫وەربگیرێت‪.‬‬ ‫لەکاتی دەرمان نوس���یندا زۆر گرنگە‬ ‫پزیشک پرس���یار لەنەخۆش بکات ئایا‬ ‫بەهیچ دەرمانێک حەساسیەتی هەیە؟‬ ‫گرنگە پێش دەرزی لێدان نەخۆش���ەکە‬ ‫تاقیبکرێتەوەو بزانرێت بەرامبەر دەرمانی‬ ‫دەرزیەکە هەس���تیاری (حەساسیەتی)‬ ‫هەیە؟ ئەگەر هەس���تیاری هەبو نابێت‬

‫ریکالم‬

‫‪Sinoma Industry & Trade‬‬

‫ ‬

‫ ‪+ , , , #& - ,‬ه‌ره ه‌مهێنان ‌ی‬ ‫‪ -1‬توانای‌ سااڵنه‌ ‌ی به‌كاربردنی‌ (‪ ) 15000‬ته‌ن په‌یكه‌ر ‌ی ئاسنی جۆراوجۆره‌‪ ،‬وه‌ درووستكردن‌و ب‬ ‫درووس���تكردن‪ ،‬و‌ه دانان‌و‬ ‫‌ندازیاری‌ ‪،‬‬ ‫ ‌ی ئه‬ ‫‌خش���ه‌‬ ‫ نه‬ ‫ ‪‌. /‬و جوانترین‬ ‫باش���ترین‬ ‫

ئاس���نی‌‌و پۆاڵ‬ ‫كاری‌ په‌یكه‌ر ‌ی‬ ‫

‬ ‫ ‪ -‬‬ ‫ ‬ ‫

به‌ ‬ ‫ ‪

0 -

-‬پڕۆژه‌ی‌ وه‌كو‬ ‫جێگیركردنی‌ به‌رهه‌مه‌كه‌‌و هه‌موو خزمه‌تێك دوا ‌ی فرۆشتنی‌ بۆ هه‌موو كارێكی‌ پیشه‌سازی‌‌و‬ ‫‌موو جۆر‌ه بیناو‬ ‫ وه‌ هه‬ ‫چیمه‌نتۆ‪،‬‬ ‫كارگه‌ ‌ی‬ ‫ ‪ ,‬ه‌وت‪،‬‬ ‫ پااڵوگه‌ ‌ی ن‬ ‫ كاره‌با ‪،‬‬ ‫ ووزه‌ی‌‬ ‫‌مهێنان ‌ی‬ ‫(كارگه‌ ‌ی به‌ره‬ ‫پ���ڕۆژه‌ ‌ی‬ ‫ ‪ 1‬‬ ‫ ‪ .‬‬ ‫ ‬ ‫

‪2‬ه ‪ -‬‬ ‫ ‬ ‫پڕۆژه‌یه‌ك ‌ی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ ‌ی مه‌ده‌ن ‌ی ‪.‬‬ ‫ * ‬ ‫

‪

3

2 2‬‬

‫ ه‌رزكردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫‌كو‪ :‬ئامێر ‌ی ب‬ ‫ ‪ 4‬چینی‌‪ ،‬وه‬ ‫‌نێدێك ل ‌ه به‌رهه‌می‌‬ ‫‌كردنی‌‬ ‫هاورده‬ ‫‌كردن‌و‬ ‫‌‪:‬كار ‌ی هه‌نارده‬ ‫‪ -2‬بازرگانی‌ گشت‬ ‫

‬ ‫ هه ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫

‬ ‫ ی ‬ ‫خه‌بات ‌ه ‪ ،‬وه‌ هه‌روه‌ها هه‌ر شتێك كه‌ داوابكرێت له‌ الیه‌ن بازرگانان‌و كڕیارانه‌وه‌‪ .‬‬ ‫ ‪

3 . -

, , 2‬‬

‫ ‪

3‬‬ ‫

‬ ‫ ‬ ‫لقمان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ ‌‌و هه‌ولێر‬ ‫سلێمانی‬ ‫ ‪ : )MANTA(2‬له‌ هه‌ردوو شار ‌ی‬ ‫‌یا بۆ ماركه‌ ‌ی‬ ‫ سوره‬ ‫‪ -3‬كار ‌ی ڕووناكی‌‌و‬ ‫ * ‪ , , - ,‬‬

‫‪ -4‬كاری‌ گواس���تنه‌وه‌و لۆجستیك به‌ شێواز ‌ی ( ‪ : ) LCL‬كاری‌ گواستنه‌وه‌ ‌ی كه‌لوپه‌ل هه‌موو مانگێك ب ‌ه‬ ‫هاوبه‌شی‌ له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكدا ل ‌ه واڵت ‌ی چینه‌وه‌ بۆ ته‌واو ‌ی كوردستان‪.‬‬

‫ ‬

‫ ‬

‫ ‬

‫ئ���ەو دەرزی���ە لەخۆی ب���دات یان ئەو‬ ‫حەبە بخ���وات‪ ،‬دەبێت دەرمانەکەی بۆ‬ ‫بگۆڕدرێت‪.‬‬ ‫ئەگەر نەخۆشەکە لەڕەگەزی مێ بو‪،‬‬ ‫پێویستە پزیشک دەربارەی دوگیانی‌و‬ ‫سوڕی مانگانە پرس���یار لەنەخۆشەکە‬ ‫بکات‪ ،‬تەندروس���تی کورپەل���ە بخاتە‬ ‫بیری خۆی ئینجا دەرمان بنوسێت‪.‬‬ ‫گرنگت���ر لەهەموی دەبێت پزیش���ک‬ ‫لەکات���ی نوس���ینی دەرمان���دا‪ ،‬باس‬ ‫لەئەگ���ەری کارە الوەکی���ە خراپەکانی‬ ‫دەرم���ان ب���کات‪ ،‬وەک هەس���تیاری‬ ‫بەدەرمان‪ ،‬تێکدانی گەدەو رش���انەوە‪،‬‬ ‫س���کچون‌و هیتر‪ ،‬ئ���اگاداری نەخۆش‬ ‫بکات ئەگەر هەریەک ل���ەو کاریگەریە‬ ‫الوەکیان���ەی توش���بو‪ ،‬بەزوترین کات‬ ‫پێوەندی بەپزیشکەکەوە بکات‌و زانیاری‬ ‫دروس���ت بەپزیش���ک ب���دات‪ ،‬ئەوکات‬ ‫پزیش���ک دەتوانێ���ت رێنمایی راس���ت‬ ‫بەنەخۆش���ەکە بدات یان دەرمانەکەی‬ ‫بۆ بگۆڕێت‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەوەی نەخۆش لەدەرمانخانە‬ ‫دەرم���ان وەردەگرێ���ت‪ ،‬گرنگ���ە‬ ‫دەرمانەکانی بۆ پزیش���کەکە ببات بۆ‬ ‫ئەوەی پزیش���ک ئەو دەرمانانە ببینێت‬ ‫کە خۆی بۆ نەخۆشەکەی نوسیوە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی لەج���ۆرو بڕی دەرمانەکە دڵنیا‬ ‫ببێت���ەوە‪ ،‬نەوەک لەکات���ی وەرگرتنی‬ ‫دەرماندا‪ ،‬لەج���ۆرو بڕەکەیدا هەڵەیەک‬ ‫کرابێت‪ ،‬بردنی دەرمان بۆ پزیشک دوای‬ ‫وەرگرتنی لەدەرمانخانە‪ ،‬سودێکی تری ئەم دیاردەیە زیانی بۆ نەخۆش هەیە‪،‬‬ ‫بۆ نەخۆش هەیە‪ ،‬کە دوای دەرمانساز پێویس���تە لەس���ەر نەخۆش گوێ بۆ‬ ‫جارێک���ی ت���ر پزیش���ک ناس���اندنی رێنمایی ئەو جۆرە خەڵکانە شل نەکات‌و‬ ‫دەرمان���ەکان‌و ش���ێوەی بەکارهێنانی رێنمایی پزیشکەکەی‌و دەرمانسازەکەی‬ ‫دەرمان���ەکان بۆ نەخۆش باس دەکات‌و بەبنەما وەربگرێ���ت‪ ،‬لەبەرئەوەی هیچ‬ ‫نەخۆش باشتر دەرمانەکان دەناسێت‌و کەس هێندەی پزیش���ک‌و دەرمانس���از‬ ‫ش���ارەزای نەخۆش���ی‌و دەرم���ان نیە‪،‬‬ ‫باشتر فێری بەکارهێنانیان دەبێت‪.‬‬ ‫کاتێک نەخۆش دەگەڕێتەوە ماڵەوە‪ ،‬هیچ ک���ەس هێندەی پزیش���ک‪ ،‬حەز‬ ‫خزم‌و دۆستەکانی س���ەردانی دەکەن‪ ،‬بەچاکبونەوەی نەخۆش���ەکەی ناکات‪،‬‬ ‫هەریەک���ەو الی خۆی���ەوە‪ ،‬بەگوێرەی چاکبون���ەوەی نەخۆش س���ەرکەوتنی‬ ‫ئاس���تی رۆش���نبیری‌و بەگوێ���رەی پزیش���کە لەپیش���ەکەیداو لەژیانی���دا‪،‬‬ ‫فەلسەفەی ژیانی‪ ،‬بەگوێرەی ئەزمونی چاکبونەوەی نەخ���ۆش کاریگەری ئەو‬ ‫خۆی لەگەڵ نەخۆش���ی‌و دەرمانکردن‌و دەرمانانەیە کە بۆی نوسراوە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫نەش���تەرگەریدا‪ ،‬دەربارەی نەخۆشی‌و س���ەرکەوتنە بۆ دەرمانس���ازو بۆ ئەو‬ ‫دەرمان رێنمایی نەخۆش���ەکە دەکەن‪ ،‬کۆمپانیایەی دەرمانەکەی دروستکردوە‪،‬‬

‫سەردانکردنەوەی‬ ‫نەخۆش بۆ الی‬ ‫پزیشک گرنگی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫پزیشک دڵنیابێتەوە‬ ‫کە دەستنیشانکردنی‬ ‫نەخۆشیەکەو‬ ‫چارەسەرکردنەکەی‬ ‫راستبوە‪ ،‬ئەوکات‬ ‫پزیشک بڕوای‬ ‫بەئاستی زانستی‬ ‫خۆی بەهێز دەبێت‌‬

‫بۆیە جارێکی ت���ر بەالمەوە گرنگە کە‬ ‫دوبارەی بکەمەوە پێویس���تە نەخۆش‬ ‫تەنها گوێ لەڕێنماییەکانی پزیش���کان‬ ‫بگرێ���ت‪ ،‬پزیش���کانیش لەوبارەی���ەوە‬ ‫کەمتەرخەمی نەکەن‌و باش نەخۆشەکان‬ ‫تێبگەیەنن‪.‬‬ ‫س���ەردانکردنەوەی نەخ���ۆش ب���ۆ‬ ‫الی پزیش���ک گرنگ���ی خ���ۆی هەیە‪،‬‬ ‫بۆئ���ەوەی پزیش���ک دڵنیابێت���ەوە کە‬ ‫دەستنیش���انکردنی نەخۆش���یەکەو‬ ‫چارەسەرکردنەکەی راستبوە‪ ،‬ئەوکات‬ ‫پزیشک بڕوای بەئاستی زانستی خۆی‬ ‫بەهێز دەبێت‌و لەپیش���ەکەیدا گەش���ە‬ ‫بەئاستی خۆی دەدات‌و زیاتر خزمەتی‬ ‫نەخۆش���ەکانی واڵتەکەی‌و مرۆڤایەتی‬ ‫دەکات‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگ���ەر نەخۆش���ەکە‬ ‫لەکات���ی خۆیدا بۆ الی پزیش���کەکەی‬ ‫نەگەڕایەوە‪ ،‬ی���ان بەهەر هۆکارێک بو‪،‬‬ ‫پزیش���کەکەی خۆی گۆڕی‌و سەردانی‬ ‫پزیشکێکی تری کرد‪ ،‬نەخۆشەکە زیان‬ ‫بەخۆی‌و بەپزیش���کانیش دەگەیەنێت‌و‬ ‫سەر لەهەردوال تێکدەدات‪.‬‬ ‫ئەو نەخۆش���انەی کە دەگەڕێنەوە‬ ‫الی پزیشک‪ ،‬دەبێت هەرچی دەرمان‌و‬ ‫پش���کنینی تاقیگەی���ان هەی���ە لەگەڵ‬ ‫خۆیان���دا بیبەن���ەوەو جارێک���ی ت���ر‬ ‫پیش���انی پزیش���کی بدەنەوە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫پزیش���کەکەیان لەس���ەر ئەنجام���ی‬ ‫چارەسەری نەخۆشیەکەیان قسە بکەن‪،‬‬ ‫بەبێ ش���ەرمکردن بەپزیشک بڵێن کە‬ ‫سودیان لەچارەسەریەکەیان وەرگرتوەو‬ ‫هەس���ت دەکەن چاکبونەت���ەوە‪ ،‬یان‬ ‫سودیان وەرنەگرتوەو نەخۆشیەکەیان‬ ‫وەک خ���ۆی ماوەت���ەوە‪ ،‬ب���ۆ ئەوەی‬ ‫پزیش���ک سەرکەوتن‌و س���ەرنەکەوتنی‬ ‫کارەک���ەی خ���ۆی هەڵس���ەنگێنیت‌و‬ ‫الیەن���ە الوازەکانی پیش���ەکەی خۆی‬ ‫پڕبکاتەوەو خزمەتگوزاری تەندروستی‬ ‫خۆی گەش���ە پێبدات‌و نەخۆش زیاتر‬ ‫س���ود لەخزمەتگوزاری تەندروس���تی‬ ‫وەربگرێت‪.‬‬ ‫* پزیشکی پسپۆر ‪MRCS‬‬ ‫‪.HDS.‬‬ ‫‪.DMAS‬‬ ‫‪M.B.cH.B‬‬

‫ریکالم‬

‫‪Awene‬‬

‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬کۆمپانیای ئاوێنه‌‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬سه‌ردار محه‌مه‌د‬

‫فاڵگرتنه‌وه‌ بۆ هه‌ڵوێستە‌ سیاسیه‌كانی‬ ‫یه‌كگرتوی‌ ئیسالمی كوردستان‬ ‫د‪.‬یه‌حیا عومه‌ر رێشاوی *‬ ‫له‌پ���اش كۆنگ���ره‌ی‌ حه‌وته‌م���ی یه‌كگرتوی ئیس�ل�امی كوردس���تانه‌وه‌ ره‌نگه‌ ئید ‌ی‬ ‫پاس���اوێك نه‌مێنیته‌وه‌ بۆ الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كانی هه‌رێمی‌ كوردستان له‌ترس‌و دڵه‌ڕاوكێ‬ ‫له‌به‌ستنی كۆنگره‌كانیان‪ ،‬پاساوێك نه‌مێنیته‌وه‌ بۆ مكوڕ بون له‌به‌ستنی كۆنگره‌ له‌ژوره‌‬ ‫داخراوه‌كان‌و دور له‌چاوی‌ كامێراو كه‌ناڵه‌میدیاییه‌كان‪ ،‬پاساوێكیش نه‌مێنیته‌وه‌ بۆ تاقه‌‬ ‫كاندیدیی‌‌و نه‌بونی مونافیسێك بۆ به‌رپرسی یه‌كه‌می حزبه‌ سیاسیه‌كان‪.‬‬ ‫كۆنگره‌ی‌ حه‌وته‌می یه‌كگرتوی ئیس�ل�امی كوردس���تان ئه‌گه‌رچی‌ خاڵی‌ نه‌بو له‌ورده‌‬ ‫خه‌وش‌و س���ه‌رنج‌و ره‌خنه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌نگاوێكی‌ نوێ‌و بوێرانه‌ی‌ س���ه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسی‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان بو‪ ،‬كه‌ ده‌كرێت وه‌ك نمونه‌یه‌كی چاولێكراو خوێندنه‌وه‌ی‌ بۆ بكرێت‌و‬ ‫به‌ئینسافه‌وه‌ هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫له‌پاش كۆتایی هاتنی كۆنگره‌و شێوازی به‌ڕێوه‌چونی‌ كاره‌كانی له‌بونی چه‌ند كاندیدێك‬ ‫بۆ ئه‌مینداری‌ گش���تی‌ ئه‌و حزبه‌ تا گواستنه‌وه‌ی‌ راسته‌وخۆی‌ روداوه‌كانی بۆ هاواڵتیان‬ ‫تا ش���ێوازی‌ رێكخستنه‌كه‌ی‌و زۆر خاڵی‌ دیكه‌‪ ،‬ده‌یان كه‌سایه‌تی سیاسی‌و رۆشنبیریی‌‌و‬ ‫فیكریی‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا به‌په‌یوه‌ندی‌ شه‌خسی‌و له‌ڕێگه‌ی‌ كه‌ناڵه‌میدیایی‌و تۆڕه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانه‌وه‌ مونس���یفانه‌ هه‌ڵس���ه‌نگاندن بۆ ئه‌و هه‌نگاوه‌ی‌ یه‌كگرتوی ئیسالمی‬ ‫كوردس���تان ده‌ك ‌هن‌و له‌گه‌ڵ ره‌خنه‌كانیان له‌هه‌نگاوه‌ سیاس���یه‌كانی دیكه‌ی‌ ئه‌م پارته‌‬ ‫سیاسیه‌ له‌هه‌رێمی‌ كوردس���تاندا‪ ،‬به‌اڵم به‌شێوازی‌ جۆراوجۆر ده‌ستخۆشانه‌ ئاراسته‌ی‬ ‫(ئه‌م هه‌نگاوه‌) ده‌ك ‌هن‌و به‌نه‌ریتێكی‌ نوێی سیاس���ی س���ه‌ر گۆڕه‌پانی سیاسی هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانی له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫كۆنگره‌ به‌ئاش���كرا ئ���ه‌و په‌یامه‌ی‌ ئاراس���ته‌ كرد ك���ه‌ قاعی���ده‌ی‌ یه‌كگرتو له‌گه‌ڵ‬ ‫داخوازیه‌كان���ی ش���ه‌قامدایه‌و پش���تیوانی له‌ده‌نگ���ی‌ ناڕازیی‌‌و ره‌خنه‌گران���ه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و په‌یامه‌ گش���ت ئیدیعاكانی‌ دابه‌ش���بونی ئه‌م حزبه‌ی‌ بۆ دو ب���ه‌ره‌و دوركه‌وتنه‌وه‌‬ ‫له‌داخوازیه‌كانی ش���ه‌قامی به‌درۆ خسته‌وه‌و ئه‌و راستیه‌ی‌ پێوتین كه‌ زۆرجار له‌هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستاندا شیكردنه‌وه‌ی‌ سیاسی‌و هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ئه‌دای پارتێكی‌ سیاسی ئه‌وه‌نده‌ی‌‬ ‫تۆمه‌تباركردن‌و فاڵگرتنه‌وه‌‌و خه‌ماڵندنی‌ نابه‌جێیه‌‪ ،‬كه‌متر هه‌ڵس���ه‌نگاندێكی‌ واقیعیانه‌و‬ ‫مونسیفانه‌و دوربینانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌م جۆره‌ تۆمه‌ته‌یان ده‌خس���ته‌ (و ده‌یخه‌نه‌) پاڵ ئه‌م پارته‌ سیاس���یه‌ وا‬ ‫باشتره‌ له‌مه‌ودوا په‌له‌ نه‌كه‌ن له‌حوكمدان‌و دیمه‌نه‌كه‌ فراوانترو وێنه‌كه‌ له‌گشت الكانه‌وه‌‬ ‫ببینن‪ ،‬دیاره‌ ئه‌مه‌ وه‌ك چۆن بۆ چاودێران‌و الیه‌نه‌ سیاس���یه‌كان‌و نه‌یارانی‌ ئه‌م حزبه‌‬ ‫راس���ته‌‪ ،‬به‌هه‌مان شێوه‌ش بۆ سه‌ركردایه‌تی ئه‌م حزبه‌و رێكخسته‌كانیشی‌ هه‌ر راسته‌‪،‬‬ ‫كه‌ زۆرجار ش���یكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ڵه‌ بۆ هه‌ڵوێس���ت‌و هه‌نگاوه‌كانی‌ هه‌ندێك الیه‌نی سیاسی‬ ‫دیكه‌ ده‌ك��� ‌هن‌و به‌تیۆری‌ پیالنگێڕی‌‌و تۆمه‌تباركردنی‌ الیه‌نه‌كانی‌ دیكه‌ بینای‌ تێڕوانین‌و‬ ‫گۆشه‌نیگاكانیان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ناكرێ���ت پارتێكی‌ سیاس���ی له‌(كون فه‌یه‌كون) ێكدا له‌ئه‌مپه‌ری‌ ئۆپۆزس���یۆن بون‌و‬ ‫ره‌خنه‌گرتنه‌وه‌ فڕێده‌یته‌ ئه‌وپه‌ڕی‌ ده‌سته‌مۆبون‌و خیانه‌تكاری‌‌و خۆفرۆشتن‪ ،‬ئاسان نیه‌‬ ‫پارتێكی‌ سیاس���ی هه‌روا له‌شه‌و و رۆژێكدا گشت هه‌نگاوه‌ سیاسی‌و سه‌روه‌ری‌‌و ده‌نگی‌‬ ‫ده‌نگده‌ران���ی‌و داخوازی جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی‌ بفرۆش���یت به‌(هیچ!)‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵ مه‌نتیق‌و‬ ‫لێكدانه‌وه‌ی‌ سیاس���ی دروس���تدا یه‌ك ناگرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌س���ته‌م نیه‌ حاڵه‌تی له‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ روبدات‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگه‌ ئه‌وه‌نده‌ س���اده‌و سانا نه‌بێت‌و خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌ قوڵتری‌‬ ‫ده‌وێت تا ده‌گه‌یته‌ ده‌ره‌نجامێكی‌ هاوسه‌نگانه‌و دوربینانه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌مو حاڵه‌ته‌كاندا ئه‌وانه‌ی‌ له‌نێو ئه‌م پارته‌ سیاس���یه‌دا بڕیارده‌ده‌ن فریشته‌ نین‌و‬ ‫ده‌كرێت بكه‌ونه‌ هه‌ڵه‌و په‌ڵه‌ی‌ سیاس���یانه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ره‌نگه‌ تۆمه‌تباركردنیان به‌خیانه‌ت‌و‬ ‫كه‌وتنه‌ دوای‌ به‌ره‌یه‌كی‌ سیاس���ی دیاركراوه‌وه‌ ئه‌وه‌نده‌ی‌ له‌خه‌یااڵت‌و فاڵگرتنه‌وه‌ نزیك‬ ‫بێت كه‌متر له‌خوێندنه‌وه‌ی‌ واقیعیانه‌و مێژوی‌ خه‌باتی سیاسی ئه‌و پارته‌ سیاسیه‌‪.‬‬ ‫* ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان‬

‫کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه‌گه‌رمیانی‪ ،‬سەردەشت عوسمان‪ ،‬سۆرانی مامە حەمە‪ ،‬عەبدولستار تاھیر؟‬

‫مسته‌فا زه‌ڵمی‪ ..‬ئه‌و زانا ئایینییه‌ی سه‌دام پێی سه‌رسام بو‬ ‫پرۆفیسۆر مسته‌فا ئیبراهیم زه‌ڵم ‌ی‬ ‫نیوه‌شه‌وی شه‌ممه‌ی رابردو له‌ته‌مه‌نی‬ ‫‪ 91‬ساڵیدا کۆچی دوایی کرد‬

‫ناوبراو له‌(‪ )1946/3/15‬له‌مزگه‌وت ‌ی‬ ‫مه‌الی‌ گه‌وره‌ی‌ كۆیه‌ ئیجازه‌ ‌ی مه‌الیه‌ت ‌ی‬ ‫وه‌رگرت���وه‌‪ ،‬دواتر له‌چه‌ن���د ناوچه‌یه‌ك‬ ‫كار ‌ی مه‌الیه‌تی‌ كردوه‬

‫زه‌ڵمی س���ێ‌ بڕوانامه‌ی‌ ماس���ته‌رو‬ ‫دو دكتۆرا ‌ی به‌ده‌ستهێناوه‌‌و خاوه‌ن ‌ی‬ ‫شه‌س���ت كتێبه‌‪ ،‬یه‌كێك له‌كتێبه‌كان ‌ی‬ ‫به‌ناونیشان ‌ی (أص���ول الفق ‌ه االسالم ‌ی‬ ‫فی‌ نسیجه‌ الجدید) له‌ساڵی‌ (‪)1989‬‬ ‫ب���ه‌دو ب���ه‌رگ نوس���یوه‌و (‪ )22‬جار‬ ‫چاپكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م كتێبه‌ له‌ئێستادا‬ ‫وه‌كو مه‌نهه‌ج���ی‌ كۆلێژه‌كان ‌ی قانون‬ ‫له‌زانكۆكان ‌ی عێراق‌و ئوردن‌و یه‌مه‌ن‌و‬ ‫ئه‌نده‌نوسیاو مالیزیا ده‌خوێنرێت‪.‬‬

‫‌ له‌ساڵ ‌ی ‪ 1955‬كه‌ دواساڵی‌ مه‌الیه‌تی بو‌ه ریشی تاشیوه‌و‬ ‫په‌یمان���ی داو‌ه له‌گه‌ڵ خوا هه‌تا ئه‌و رۆژه‌ ‌ی ده‌یخه‌نه‌ گۆڕه‌و‌ه‬ ‫ریش بتاش���ێت‪ ،‬چونك���ه‌ بۆت ‌ه هۆی‌ خه‌ڵ���ك هه‌ڵخه‌ڵتاندن‪،‬‬ ‫له‌وساڵه‌دا وه‌كو “ئیمام” له‌س���وپادا داده‌مه‌زرێت‌و تا ساڵ ‌ی‬ ‫(‪ )1972‬له‌و پیش���ه‌یه‌ ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬له‌م كاره‌ش���یدا ئاشنا‬ ‫ده‌بێت به‌عه‌بدولكه‌ریم قاس���م‌و عه‌بدولس���ه‌الم عارف‌و دوای‬ ‫شۆڕش���ی‌ (‪ 14‬ی ته‌مموزی ‪ )1958‬كراوه‌ته‌ چاودێر له‌سه‌ر‬ ‫به‌شی‌ كورد ‌ی ئێستگه‌ی‌ به‌غدا‪.‬‬

‫زه‌ڵم���ی‌‪ ،‬به‌مه‌به‌س���تی‌ فێربون��� ‌ی‬ ‫زانس���ته‌ ش���ه‌رعیه‌كان‌و وه‌رگرتن��� ‌ی‬ ‫مۆڵه‌ت��� ‌ی مه‌الیه‌تی‌‪ ،‬بۆ ماوه‌ ‌ی (‪)12‬‬ ‫س���اڵ گوندو شارو ش���ارۆچكه‌كان ‌ی‬ ‫كوردس���تانی‌ عێراق‌و ئێران گه‌ڕاوه‌‪،‬‬ ‫له‌م میانه‌یه‌ش���دا دوچ���ار ‌ی چه‌ندین‬ ‫نه‌هامه‌تی‌‌و كێش���ه‌و گرفت بۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا ك ‌ه گه‌رمه‌ ‌ی‬ ‫دوه‌مین جه‌نگی‌ جیهان ‌ی بوه‌و برسێت ‌ی‬ ‫بڕستی‌ له‌ناوچه‌ك ‌ه بڕیوه‪‌.‬‬

‫دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ به‌تاقیكردن���ه‌وه‌ ‌ی‬ ‫ده‌ره‌كی‌ قۆناغه‌كانی‌ ناوه‌ندی‌‌و ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫ده‌بڕێت‪ ،‬له‌س���اڵی‌ (‪ )1960‬له‌به‌ش��� ‌ی‬ ‫ئێواران���ی‌ كۆلێج���ی‌ یاس���ای‌ زانكۆ ‌ی‬ ‫به‌غدا وه‌رده‌گیرێ���ت‪ .‬له‌(‪)1975/9/9‬‬ ‫له‌قاهی���ره‌ ‌ی پایته‌ختی‌ میس���ر یه‌كه‌م‬ ‫دكت���ۆرا وه‌رده‌گرێ���ت‌و ل���ه‌وێ‌جه‌الل‬ ‫تاڵه‌بانی‌‌و فوئاد مه‌عس���ومی ناسیوه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌(‪ )1976/1/1‬وه‌ك���و مامۆس���تا‬ ‫له‌زانكۆی‌ به‌غدا داده‌مه‌زرێت‪.‬‬ ‫له‌(‪ )2007 -1975‬مامۆستای‌ زانكۆ‬ ‫ب���وه‌‪ .‬له‌مانگ���ی‌ ئەیلول���ی‌ (‪)1987‬‬ ‫پله‌ی‌ پرۆفیسۆر ‌ی وه‌رگرتوه‌‪ .‬له‌ساڵ ‌ی‬ ‫(‪ )1993‬سه‌دام حس���ێن بڕیارده‌دات‬ ‫زه‌ڵم���ی‌ به‌هۆی زیره‌ک���ی‌و توانایه‌و‌ه‬ ‫تا له‌ژیاندا بێت خانه‌نش���ین نه‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش یه‌كه‌م مامۆس���تا ‌ی زانكۆكان ‌ی‬ ‫عێراق بوه‌ ئه‌و فه‌رمانه‌ی‌ بۆ ده‌ربچێت‪.‬‬ ‫تا دوای روخانی س���ه‌دامیش له‌به‌غدا‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌س���اڵ ‌ی (‪)2007‬‬ ‫به‌ه���ۆ ‌ی دۆخی‌ ئه‌منی‌‌و هه‌ڵكش���ان ‌ی‬ ‫ته‌مه‌نی‌‪ ،‬خانه‌نشین كراوه‌و له‌به‌غداو‌ه‬ ‫رویكردۆته‌ كوردستان‌و له‌شار ‌ی هه‌ولێر‬ ‫نیشته‌جێ بوه‪.‬‬

‫ریکالم‬