Novas do exterior. 63.000 quilómetros de viaxes á cadea

Xosé Luís Santos Cabanas

NOVAS DO EXTERIOR. 63.000 quilómetros de viaxes á cadea, 2011-2016 Introdución: Xabier Cordal Epílogos: Xosé Antón Laxe Martiñán e Francisco Fernández Rei Fotografías interiores do autor Deseño e maquetación: Juan Gallego _ www.juangallegoestudio.com Edición: axóuxere Xens, 75 15984 Araño, Rianxo Galiza info@axouxerestream.com axouxerestream.com Impresión: Tórculo. Santiago ISBN: 978-84-944763-2-7 Depósito legal: C 1083-2016

Índice.

No medio están as portas Xabier Cordal NOVAS DO EXTERIOR

7 13

Despois do vento Xosé Antón Laxe Martiñán

319

«Estou na cadea por razóns políticas, non por razóns de honradez» Francisco Fernández Rei Anexos

325 333

No medio están as portas.

Concordo en que mostra sentido común quen, coma ti,

atribúe ás estrañas fortunas da vida o feito de salvar do trato co universo escuro que se agocha baixo a palabra “cárcere”. Negáreste a devolver ao andel esta obra que por outro azar sometes a escrutinio na libraría será, en cambio, unha elección.

E se tal elección responde ao valor que para ti teñen as garantías democráticas, Novas do exterior –canta literatura e canta realidade resoa ao tempo na ironía do subtítulo: 63.000 quilómetros de viaxes á cadea– tráeche unha sacudida. Xosé Luís Santos Cabanas, narrador e poeta, convértese aquí en cronista que denuncia o confinamento dun preso. O preso resulta ser o seu fillo.

7

Desde a primeira páxina de Novas... o estupor desacouga as persoas normais, coma vostede e coma min, diría o Presidente. “Persoa normal” pode significar tamén o suxeito laborioso que configura, mediante a selección dixital de pantallas, unha realidade sen estupor. Sería a barbarie algo que pasa lonxe; a civilización, obviando salvaxes anécdotas, sería o que nos sucede.

De aí que o título xogue coas nocións de interior e exterior, dentro e fóra. Para quen vive nunha cadea as “novas do exterior” son pantallas (as devanditas) de televisión, unha conversa vixiada durante os encontros familiares, frases ao oído nos vis a vis.

O cárcere, tanto se se ergue ao lado das rúas onde vivimos como nun deserto, parece formar parte doutro continente. A elección habitual é negarse a saber del. Así a prisión se transforma nun fóra. Cando a consigna ordena non observar –non sentir, non intervir– calquera episodio histórico se funde na paisaxe e calquera lugar desfila coa graza allea das nubes. [...]

Xa me advertiran que visitar o territorio prohibido da cadea non resulta fácil. Certo: en canto sentei a redactar o prólogo notei que se coagulaba coma un ectoplasma, tras a nuca, o avogado do demo do “Estado de Dereito”.

Cómodo entre a tebra, un bafo podre reprochou cinicamente que me permitise o luxo de saudar aquí a 8

alta prosa que nos vai enviando Santos Cabanas sen aparente esforzo. Preferirían, madía leva!, que a súa reportaxe –culta, serena, sabia en citas– acabase confundida coa chatarra intelectual que produce este tempo. Pois laméntoo polas sombras: Novas do exterior vai perdurar. ¿E como alguén se atreveu –insisten con sarcasmo– a divulgar os mundos da choupela, a súa rutineira sordidez? ¿Como deu conservado o pulso para narrar –non só a propia experiencia, senón as das familias dos presos comúns– tras miles de quilómetros, salas de espera, centos de horas de angustia, humillantes burocracias?

Posto que un sistema totalitario instrumentaliza a beleza e nega o acceso ao coñecemento que nos fai libres, posto que proscribe a solidariedade mesmo nas linguaxes ficcionais, creo que os despachos do Escuro aborrecen en especial a enerxía que propaga Novas do exterior cara ao coñecemento, a beleza e a liberdade. Mellor ca ninguén o comprende a mirada azul do preso político. [...]

Aí canda a véspera do 23 de febreiro de 2016 insinuaba Jorge Fernández Díaz que os xuíces podían guiarse por criterios ideolóxicos. Pois ben. Apoiámonos logo nun ministro –do Interior, nada menos– para reproducir sen aprehensión voces da humanidade intelixente, desde o propio Santos Cabanas ata Beiras ou Taibo ou o filósofo Alba Rico, e moitas máis: 9

que no xuízo contra Antom Santos, con tramos de despotismo só admisibles no contexto dunha monarquía bananeira, faltaron as mínimas garantías de obxectividade; que a xustiza española criminaliza o independentismo (e o anarquismo, e as modestas iniciativas de autoorganización ante os desafiuzamentos, e toda caste de combate social) mais rara vez aplica criterios similares para as –estas si– bandas armadas da reacción. que Antom Santos se ten mostrado contrario, igual có resto das presas políticas independentistas, ao uso da violencia; que nin o labor político nin a valiosa achega intelectual de Antom Santos (ou Carlos Calvo, ou Maria Osório) crean alarma ningunha. que medios de comunicación afectos ao Partido Popular fabricaron unha ameaza fantasma á medida de quen os subvenciona. Probouno Helena Domínguez na tese A construción mediática do conflito político en Galicia: o tratamento de Resistencia Galega na prensa, traballo que vén de obter sobresaliente cum laude na usc.

O resto –a letra pequena do corazón– agáchanolo seu pai. Négase cortesmente a que suframos, tenta aliviarnos da visión da dor propia e da próxima. O autor quere impedir con elegantes escusas que aflore o íntimo: as palabras “amor” e “emoción” só aparecen unha vez e refírense a un relato de Cunqueiro e a unha representación de Vidal Bolaño.

10

Si, era iso: falar sobre poemas, se cadra. Non coincidiu aquel día cando o azar nos fixo compartir unha infusión. Antom Santos acomodou á mesa a súa mirada limpa, azul. Cun colega historiador procuraban datos para a biografía de Moreda, o insubornable galeguista nacido en Reinante.

A próxima vez que fale con el xa non será por azar.

Moita xente que moito o quere espera que se abran as portas de boca a boca coma un verso chouta de Blake a Huxley e deste a Jim Morrison e á anomalía da que Novas do exterior deixa constancia.

Mentres iso non ocorre, dá por feito que coa mesma seguridade coa que Francisco Mantecón, apenas usando liñas negras en fondo branco, perfilou unha trabe de ouro, Xosé Luís Santos Cabanas acaba de trazar non só un antes e un despois, senón un dentro e un fóra na historia da literatura xornalística galega.

Xabier Cordal

11

NOVAS DO EXTERIOR

NOVAS DO EXTERIOR

63.000 QUILÓMETROS DE VIAXES Á CADEA

Non se dá explicado.

Para facerse unha idea de como é isto hai que estar dentro.

Non se lle dá explicado a ninguén de fóra.

Antom Santos (conversa telefónica cunha tía súa nos comezos de 2016, con catro anos de prisión ao lombo)

A Vitoria, que comparte a complicada viaxe da vida, e quilรณmetro a quilรณmetro esta historia de viaxes รก cadea

Do 3 ao 18 de decembro de 2011 15 días escuros

3 de decembro de 2011 Sobre as oito e media da mañá do sábado 3 de decem-

bro de 2011 o teléfono da casa esperta a quen escribe este texto, e a persoa que chama dille que no día anterior, a unha imprecisa hora da tarde, a policía detivera un dos seus fillos en Lugo, e que na noite do mesmo día detiveran tamén a moza coa que el vivía.

Nesa mesma tarde da detención chamaran da Biblioteca da Facultade de Maxisterio de Lugo para avisaren de que, entre outros libros que devolvera había un anaco o home que ían deter un pouco máis tarde, había un que semellaba ser do fondo da Biblioteca Pública, unha tradución española da biografía de Bernard Shaw que 21

escribiu Chesterton. Sóubose pouco despois que se comprometera a levar pola noite a sobremesa para unha cea comunitaria no local da asociación Mádia Leva. Como se atrasaba moito, a súa moza saíu na súa procura. A policía aproveitou para levala, tamén, a ela.

Ao longo da mesma semana detiveran, segundo os xornais, en Vigo, nunha autoestrada, e tamén en Compostela, dous homes e dúas mulleres. A prensa encargouse de publicar, ben resaltados, os seus nomes e apelidos, e de confirmarlle ao público lector que, cando se trata de asuntos de disidencia política, como parece selo este, xa non cabe distinguir entre xornais sensacionalistas e mais outros, se é que os hai, pois todos os media parecen comportarse como os tabloides ingleses, tínguense de cor marela. Non existe a chamada presunción de inocencia para os xornalistas que redactan estas novas. Debe ficar claramente marcada a palabra clave: terroristas.1 Mentres o cronista tentaba este mesmo día coñecer detalles dos feitos, tanto a través da internet como de chamadas de teléfono, pensaba que a detención do seu fillo e da súa compañeira non tiñan por que ter re-

1

No Anexo i (páx. 335) cítanse algunhas ligazóns de prensa como exemplo do tratamento informativo destes feitos, que xa foi obxecto de análise por parte de Helena Domínguez na súa tese de doutoramento en Ciencias da Comunicación da usc: A construción mediática do conflito político en Galicia: o tratamento de Resistencia Galega na prensa.

22

lación coas anteriores, pois de estaren implicados nos feitos que os media lles imputaban (inventaban?) aos primeiros detidos, non andarían polo mundo de Lugo con tanta ledicia, tranquilamente, como se nada estivese a acontecer.

Sóubose un pouco máis tarde que o conto non pintaba así. Que se trataba de detencións ordenadas polo tribunal de excepción coñecido como Audiencia Nacional, neste caso instruídas por un xuíz que se chama Eloy Velasco, con novas “curriculares” na internet que falan das súas relacións pasadas con Camps, o famoso home do pepé valenciano, o dos traxes. Que se lles estaba a aplicar a lexislación antiterrorista. Que podían estar cinco días incomunicados en non se sabe onde. Un avogado aconsella moita paciencia, pois o xuíz podía decretar outros cinco días máis de incomunicación.

4 de decembro de 2011 O domingo recíbense na casa familiar da persoa detida un mundo de chamadas de teléfono e de mensaxes electrónicas. Quentes, de apoio, de afecto, de amizade, de solidariedade, que emocionan, que reconfortan, que carrexan calor humana. Alguén achégase en persoa, amigos e amigas de vello que rachan o cerco que estabelecera a muller do cronista, que non se vía en condicións de falar con ninguén.

23

Saíra na prensa una extensa nota que falaba de que a policía se incautara na detención de dous ordenadores portátiles e dous lapis informáticos, ademais dun bidón de gasolina, do que se soubo despois que estaba baleiro, no rocho do garaxe, e xa se di en broma polo país abaixo que este obxecto pode facerse máis famoso en Lugo que a piscina paleocristiá descuberta hai pouco tempo na Praza de María. Do mesmo xeito que nas anteriores detencións, a consigna dos media parecía clara: condenar, sen xuízo, as detidas e os detidos, elucubrar sobre dos perigosísimos atentados terroristas que esta operación evitara no futuro. Con moita menos énfase, agochada en páxinas interiores, aparece a nova de que ceibaran, sen cargos, unha das mulleres que apresaran na mesma redada os días pasados, mesmo antes de a levaren ao xulgado.

Do home detido en Lugo sae este día unha foto, antiga e mala, pois dáse fe nesta súa casa de que el é máis guapo, e, debaixo do retrato, unha nova que o describe como un profesor exemplar de universidade. Sóubose, polo que algunha amizade contou, das reaccións alporizadas de certa xente, que falaba preocupada de se na universidade habería profesores a espallar “perversas” ideoloxías nacionalistas e terroristas entre o pacífico estudantado. Dá a impresión de que está a funcionar dun xeito aceptábel o traballo de propaganda dos media, e abofé que semella pensado para a creación de alarma social.

24

5 de decembro de 2011 Chega o luns, e toca comparecencia na Audiencia Nacional de Madrid perante o xuíz instrutor. Non declararon, os primeiros detidos, pero si o fixeron os que apresaran en Lugo, desvencellándose de calquera feito delituoso.

Como deciden que o sumario permaneza en secreto, os cargos non se coñecen. Os pouco fiábeis medios din que os acusan de pertenza a organización e de falsificación de documento público. De paso, seguen coa dose diaria de manipulación. Cómpre deixar constancia, nos buscadores da internet, do perigosas que son estas persoas. Dá a impresión de que o que se fai chamar “Estado de Dereito” nestes casos muda a espazo escuro onde manda un fascismo sen adornos que, nos tempos que andamos, semella que estea a medrar perigosamente nas nosas latitudes.

Unha muller fica en liberdade con cargos. Para o resto, o xuíz decreta prisións incondicionais.

6 de decembro de 2011 O día 6, martes, seguen as mostras de solidariedade, e cita o cronista –sen pretender ser exhaustivo na enumeración–, cita como exemplo o claro comunicado das Redes Escarlata2 ou o manifesto de solidariedade que 2

Véxase o Anexo ii (páx. 339).

25

publicaron algúns medios, que está pendurado da web de Murguía, Revista Galega de Historia, onde se recollen sinaturas de apoio.3 7 de decembro de 2011 Na tarde do mércores chegan as primeiras novas. A voz vasca da nai dunha muller encadeada fala coa familia da muller detida en Lugo e cóntalles que está na prisión de Soto del Real, e tamén que houbo quen viu o seu compañeiro, pero que posibelmente estivesen a trasladalo, non podían saber se a outro módulo da mesma prisión ou a outro cárcere. A mesma voz tamén vai debullando un feixe de instrucións prácticas para orientar sobre como achegarse aos presos, como moverse dentro da confusión do mundo carcerario.

Un pouco máis tarde volven chamar a nai e o pai da presa, a quen o cronista e a súa compañeira acaban de coñecer por teléfono, para dicir que, por fin, escoitaran a voz dela, nunha chamada breve coma o lóstrego, que lles pareceu que non chegara ao minuto.

Comezan a seguir as difíciles relacións co sistema carcerario español. As dúas familias, cada unha desde a súa casa, dispóñense para chamar e chamar e chamar ao centro penitenciario. Hai que conseguir cita. Horas e ho3

Véxase o Anexo iii (páx. 341).

26

ras a marcar un número. Dan vez por fin para o sábado 10 de decembro, ás dúas e media da tarde. Parece que se anda algo.

8 de decembro de 2011 É xoves e o home detido segue sen se pór en contacto coa súa familia, e pasan xa seis días desde que o levaran. Que alivio, cando o teléfono carrexa a súa voz sobre as 10,30 da mañá. Sen quebrar, co deixe de firmeza e ánimo que calquera poñería para tranquilizar os pais. Que estaba en Aranjuez, di, que non nos preocuparamos pola roupa, un compañeiro solidario regaláralle cousas, que a ver se lle podiamos levar algún libro cando o permitisen, mellor “tochos”, pero sempre de pasta branda, que os de cuberta dura podían requisalos, segundo lle dixeran en Soto del Real. Tamén banda deseñada, sobre de todo para copiar os debuxos. O aparello de teléfono móbil polo que falamos sinala a duración da chamada: 45 segundos.

Parece imposíbel conseguir unha cita na prisión de Aranjuez. Ninguén colle o teléfono. Van pasando as horas e a información que se recada vai pechando portas.

Seica primeiro debes identificarte na prisión, que está a máis de 650 quilómetros da casa. Despois pedir cita. Ou non, así non, informa outro funcionario, primeiro debe reclamar o recluso a visita desde dentro da cadea. Que non, que non fai falta achegarse, explica unha voz ama27

bilísima, que abondaba con que alguén levase fotocopias compulsadas de documentos de identidade e do libro de familia, e despois debíase chamar para pedir vez. A única conclusión á que se pode chegar despois dun día enteiro perdendo forzas a carón do teléfono, é que, no mellor dos casos, non nos van permitir que vexamos o noso fillo ata o 18 de decembro, ou sexa dez días máis tarde.

Non é posíbel, tes que estar confundido, dinlle ao cronista máis dunha persoa cando conta o que lle está a acontecer. Que non estamos no terceiro mundo. Isto é Europa. Vivimos nun espazo político que recoñece e defende liberdades e dereitos individuais. Non pode ser que os pais dun rapaz que non sabe de que o acusan, non é posíbel, que non poidan velo ata que pasen quince días da detención. Iso sería un secuestro. Equivócaste. Tedes que procurar a maneira de velo, seguro que vos informaron mal.

9 de decembro de 2011 Venres, e seguimos furando. A través dunha asociación de familiares de presos de Madrid coa que, por casualidade, se bate na internet, chéganos a información de que temos dereito a visitalo este vindeiro domingo, ao se tratar do primeiro encontro despois da súa detención.

Que nos presentemos na cadea ás cinco da tarde. Que non desesperemos, segue a contarnos a través do teléfono unha muller que tivo o seu home dentro daquela ca28

dea. Que non se lle faga caso ningún á información dos funcionarios. Que, con contadas excepcións, atenden mal, que inventan, como se mentiran por principio, que nunca facilitan nada, que aló poñen atrancos para todo.

10 de decembro de 2011 Arriba o sábado, e son os pais da moza que prenderan en Lugo os que se achegan, antes da hora sinalada, á cadea de Soto del Real. Como xa se dixo, a súa cita fora concertada por teléfono. Mais o funcionario dilles que non consta, que fóra, que volvan vostedes mañá a partir das cinco da tarde, e a ver, xa que se trata da primeira visita, a ver se, con algo de sorte, se pode amañar. Como hai outra cola na que atende unha persoa diferente, póñense na ringleira e deciden insistir no seu pedimento. Seica se conmove a funcionaria que os escoita agora. Poden pouco despois pasar ao locutorio e estar coa presa, aínda que a súa cita, segundo lles din, non apareza no ordenador. Ven que a súa filla única mantén a dignidade e a fortaleza. Eles saen coa moral baixa, despois de falaren a través da friaxe do cristal do locutorio.

O cronista e a súa compañeira, nesta viaxe e na viaxe da vida desde hai máis de trinta anos, guían o coche cara ao sur por unha Castela neboenta anegada en chuvias constantes. Non se pode evitar unha sensación de rexeite case físico: ao cruzar aquelas paisaxes invernais identifí29

canse os anchos campos coa construción do discurso abafante da “nación única”.

Aloxámonos en Madrid en casa amiga, batemos co barullo do consumo de Nadal na urbe, cando tentamos mercar catro cousas que precisa o preso. A artística iluminación da cidade exhibe claramente o sentido que o capitalismo quere darlle a estas festas invernais: as lámpadas de cores están colocadas de xeito que amosen as formas luminosas e rechamantes dos paquetes de regalo, en diferentes tamaños.

11 de decembro de 2011 O paseo pola simetría dos xardíns do Palacio Real de Aranjuez do domingo 11 de decembro quedou gravado a lume nas nosas cabezas. Día frío e gris. Árbores, xa núas, a agardar polo comezo do inverno, con algunha mancha ocre nas poucas que conservaban algunhas follas. Non había practicamente ninguén. A compaña que se sentía á nosa beira era unha intensa sensación de impotencia e tristura.

Tratábase de facer o tempo. Non queriamos aparecer antes da hora na cadea. O noso obxectivo era ver o noso fillo como fose, e procurabamos adecuar os nosos movementos ao compás do réxime penitenciario, que sabiamos cruel. Que longas poden parecer dúas horas!

Avisáranos a muller da Asociación de Familiares de Presos de Madrid de que o centro penitenciario xurdía, 30

na estrada nacional a Toledo, no medio da nada. Supoñémola de cultura urbana, pois si que hai vida naquela paisaxe áspera, hai terreos lamacentos, e bandadas de parrulos cruzan o ceo, fuxindo dos cazadores do domingo.

Dise que hai cárceres peores, pois a de Aranjuez é nova. Non obstante, o aspecto externo daqueles barracóns de dous andares lembra, inevitabelmente, un campo de concentración.

Xa no aparcadoiro da cadea fedellamos na radio para seguir matando minutos ata a hora correcta. Na primeira onda que atopa o aparello está a soar Flying to the Moon. Frank Sinatra dentro dunha emisora que resulta ser integrista católica, pois, ao remate da peza, a locutora comeza a recitar ladaíña antiabortista. Fuximos daquela voz doce, buscamos música clásica. E arriban felizmente ás ondas as notas marabillosas dunha peza de Schubert.

No momento en que se redactan estas liñas, procúrase no ordenador a programación daquel día 11 para volver escoitar a mesma música. Así descóbrese que soaba unha das máis apreciadas obras do músico romántico, composta dous anos antes da súa morte.

Annerose Schmidt era a intérprete, a pianista austríaca que debagaba Schubert dun xeito maxistral.

As notas de Sinatra, ou mellor talvez as de Schubert, pensa a compañeira do cronista, ben valerían para comezar unha película. Despois da primeira imaxe, un home e unha muller dentro dun coche no aparcadoiro do Cen31

tro Penitenciario Madrid vi, e o director da fita ben podería ir cara atrás, nun flashback que levase o espectador cara a un tempo onde as mesmas notas de piano fosen o pano de fondo dun momento feliz.

Mais non. Na realidade cómpre andar cara adiante no tempo. Cámara, acción, entremos na cadea, conservemos a calma, hai que acadar algún dos tres obxectivos que nos marcamos: identificarse, pasar paquete, ver o preso. Imos aló.

Aténdenos unha funcionaria. Recolle os nosos documentos. Cando damos o nome da persoa que queremos ver, aquela muller teclea e levanta, case de inmediato, os ollos da pantalla do ordenador.

De saber pintar, poderíase reproducir con todo detalle a cara e, sobre todo, a expresión dos ollos da muller.

Levalos a un cadro hiperrealista, de xeito que o espectador puidese apreciar a intensidade da mirada que derramaba noxo, desprezo, non sei se odio. Non hai palabras para a describir, pois estamos no terreo das artes plásticas.

Por suposto que non podiamos visitalo, informa seca. De ningunha maneira. Non tiñamos cita. Insistimos, con calma: temos dereito, non o vemos desde a súa detención. Xa pasaron nove días. Aquí intervén un compañeiro da muller. Acento mesetario de desprezo.

«Es que es un fies», di. Escoitouse algo así como «fixxx». O funcionario, para marcar de noxo a palabra, achegábase sen sabelo ao noso xe galego. fies, siglas de Fichero de 32

Internos de Especial Seguimiento. Non sei por que na Wikipedia dirán que o réxime foi declarado ilegal, pois na actualidade está vixente.4 «Es un etarra, es como un etarra, por lo menos para mi, como los familiares o lo que sean, los que esperan ahí sentados», continúa o funcionario. Pensamos que debe de estar a referirse a familiares de presos vascos. Insiste o home en que, por suposto que non, que non podiamos velo, que a el tanto lle tiña que viñésemos de Galiza ou do quinto inferno. Non tiñamos cita.

Un terceiro funcionario entra na acción. Amábel, pídenos que agardemos, que el se compromete a nos atender cando remate de atender as persoas que estaban agardando. Pouco tempo despois, explícanos con calma o réxime das visitas, de paquetes, outros detalles prácticos, e dinos que vai facer o posíbel para que poidamos comunicar. Comunicar, así lles chaman eles ás visitas. Son as cinco e pouco da tarde, debemos agardar ata as sete e media.

Dúas máquinas de bebidas na sala de espera. Frío.

Unha meniña merendando, no colo da nai. Cadeiras

4

No Anexo iv (páx. 344) fálase sobre o réxime f.i.e.s., normas que regulan o funcionamento dunha cadea dentro da cadea, aínda que a Institución Penitenciara o defenda como unha base de datos.

No mesmo anexo recóllese un completo dossier de prensa elaborado pola artista e activista Núria Güell (www.nuriaguell.net), a quen autor e editores lle están fondamente agradecidos polo seu permiso expreso para traducilo ao galego e incluílo nesta publicación.

33

de plástico azul. Solidariedade de visitantes, que nos facilitan unha bolsa para substituír a nosa, pois segundo os funcionarios non é adecuada para que lle levemos a roupa e os libros. O argumento é claro: «Esa bolsa no vale».

Entramos por fin noutra sala de espera, despois dos cacheos e de deixar en consigna absolutamente todo o que levabamos enriba. Agardamos un tempo pechados nunha dependencia enreixada onde palidecen láminas de pintores, como unha reprodución de Three Sisters, de Edmund Charles Tarbell, tres mozas en apracíbel impresionista conversa burguesa, a calma nunha contorna amena de verdes e flores. Máis adiante, un fragmento de Les demoiselles de Avignon con ar asustado. Atravesamos un pouco máis tarde un xardín cunha oliveira con aspecto de enferma, despois o patio, que vén sendo un dos tétricos patios que todos imaxinamos nas prisións.

Nun momento do percorrido, unha muller alta e forte, outra visitante, bate contra nós como por accidente; písame forte. Di «perdón», en voz alta, e deita moi baixo na miña orella: «Cuidado, graban todo lo que se dice». Chegamos aos locutorios, procuramos o número cinco que nos asignaran. Agardamos. O preso non aparecía. O preso non apareceu.

Un funcionario dinos que está incomunicado por orde da Audiencia Nacional. Mentira, xa pasaron cinco días da declaración perante do xuíz. Pedimos ver a 35

alguén con máis autoridade na xerarquía. Tardan en ir falar co xefe do servizo, e véñennos despois co mandado de que está arrestado por non colaborar.

Non nos sentimos con forza nin en condicións de redactar unha queixa, aínda que o levabamos pensado.

O funcionario amábel dinos que podemos facelo en calquera momento. Preguntamos se lle van entregar o paquete. Asegúrannos que si. Preocupámonos polos libros.

Dickens, en español, Walter Scott en inglés.

Cando o funcionario que pronuncia «fixxx» con desprezo, cando escoita «inglés», dinos que ese libro non, que ese teñen que mandalo a Madrid, que teñen que traducilo, que poden tardar 15 días. O cronista reprimiuse, e non lle preguntou polo nome do tradutor capaz de verquer ao romance 400 páxinas de Walter Scott en 15 días, para recomendarllo a algunha editorial. Dille, con toda a calma de que é capaz, dille ao funcionario que se trata de libros editados en Europa, co seu depósito legal, que os dous son literatura de evasión.

«Aquí, de evasión, nada», respondeu ao instante, e aínda máis serio, ese home a quen o cronista xa bautizou como señor Fish, pola súa especial pronuncia das siglas fies, e tamén polos seus ollos avoltos, de peixe pouco fresco. O señor Fish, que non está pola evasión, leva unha pulseira coas cores da bandeira española.

Non temos ánimos para rir do despropósito. Aproveitamos a rabia para levar o coche cara ao norte, mes36

turados co tránsito intenso da operación retorno madrileña da ponte da Inmaculada Constitución. Paramos a durmir nun hostal de estrada, a uns 300 quilómetros, cando a canseira fai moi perigoso continuar ao volante por aquela Castela xeada e neboenta.

Antes de pillar o sono, o cronista pensa que a situación na que se acha chega cando a súa resistencia física non é a mesma de hai dez anos, pero que talvez, neste caso, sexa máis importante o autocontrol. De máis novo ía serlle menos doado non choutar diante dalgunha das provocacións pasadas, e das que, polas trazas, están por chegar.

12 a 18 de decembro de 2011 O luns 12 presentamos denuncia no Xulgado de Garda de Compostela. Soubemos máis tarde que esta denuncia foi a primeira nova que tivo de nós o noso fillo. Informárono dela ao longo da semana.

Os funcionarios non consentiran que, no paquete, fose unha copia da factura de teléfono, imprescindíbel para que a burocracia carceraria o autorice a chamar á súa casa. É curioso que os pais da súa compañeira, na cadea de Soto del Real, non tiveran problema ningún neste aspecto. Mándase, pois, por correo ese papel. Cerca de quince días máis tarde, cando se redacta esta crónica nos derradeiros de 2011, aínda non se recibiu a primeira chamada.

37

Estivemos sempre en contacto co avogado, mais os responsábeis desta detención teñen claro que deben poñer atrancos despois dos atrancos. O que normalmente se resolve en dous días, alóngase ata quince. O tribunal non acredita os defensores, que chegan a denunciar perante o Colexio de Avogados. Despois diso, dan pasos de tartaruga emitindo “exhortos” cara ao xulgado de Aranjuez, que deben viaxar por oficinas diversas. A cuestión parece estar en que o recluso permaneza incomunicado co mundo exterior. Os dereitos das persoas quedan moi ben nas leis, pero leva razón a sabedoría popular: os papeis teñen conta do que lles poñen.

A compañeira do cronista descobre que a voz máis amábel, neste mundo penitenciario, parece ser a dunha máquina, que atende automática no número de teléfono onde se concertan as citas. Pídea para domingo 18, e a gravación di que de acordo. Descubrimos así que, polo momento, estamos debidamente acreditados pola arañeira kafkiana dos cárceres, que xa nos debe identificar como parentes en primeiro grao da persoa que queremos visitar.

Baixamos de novo cara ao sur, esta vez na compaña do irmán do “interno”, en eufemismo penitenciario. A unha hora na que a prisión de Aranjuez queda incomunicada por transporte público, o domingo ás 7 e media da tarde, podemos, por fin, velo a través do cristal, 15 días despois da detención. Escoitamos, quebrada polo 38

mal funcionamento do aparello de son, a súa voz firme.

O illamento non lle tirou o ánimo nin o brillo mozo dos ollos. Respiramos.

O seu irmán non pode velo. Non o deixan pasar. O réxime é absolutamente atrabiliario, pois á compañeira do noso fillo as súas tías puideron visitala presentando a mesma documentación.

Respiramos e preparámonos para continuar, apañando forzas onde as haxa. Porque o avogado, tres días máis tarde, díxonos (e resumo): audiencia nacional + secreto de sumario + acusación de pertenza a banda armapaciencia + paciencia + paciencia.5

da

Haberá que chegar ata o final, grazas ao soporte solidario de amigas e amigos.

5

Segundo informan os avogados, o Código Penal español sinala que dúas persoas poden constituír unha banda armada, aínda que non teñan armas. Perigoso artigo, ao meu xuízo, nas mans dunha Audiencia Nacional herdeira do Tribunal de Orden Público franquista.

39

A

xóuxere é un proxecto baseado na resistencia creativa e no entendemento do comunitario como proceso substancial de interligazón humana. Non obstante, para poder seguir editando precisamos uns recursos difíciles de atopar hoxe en día. Por esa razón (fieis aos nosos principios) se alguén está interesado en ter o pdf completo deste libro, e non dispón de recursos para mercar un exemplar nunha libraría ou no nosa tenda on-line, que nos escriba ao enderezo info@axouxerestream.com; sen problema enviaremos un pdf a quen o precise e non teña medios para conseguir o libro físico. Non embargantes, se podedes axudar a que o proceso Axóuxere siga funcionando, estarémosvos agradecidos de que mercásedes un exemplar. Só así outros libros coma este poderán chegar a ser editados por nós.

Obrigad@s.

Rianxo / Compostela, 2015

¡ 41