Íÿ Ðåñïóáëèêà Òàëûø Ìÿäÿíèééÿòè Ìÿðêÿçèíèí, íÿ äÿ ãÿçåòèí îôèñëÿðè éîõäóð!
¹ 51
ТОЛЫШОН ÑßÄÎ
27 àïðåë 2013-íÿ ñîð
ÌÖÑÒßÃÈËß ÐÓÆÍÎÌÀ
Ðóæíîìà
ïóë
áåÿäÿ
ÜÛÉÌßÒÈØ
40 êîï.
áåøåäÿ
Бя Щилал Мяммядови озодяти!!! AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ CƏNAB İLHAM ƏLİYEVƏ Sürəti: aidiyyatı dövlət təşkilatlarına Respublika Talış Mədəniyyət Mərkəzinin sədri Rafiq Cəlilov tərəfindən ƏRİZ Ə Cənab Prezident! Yazıb nəzərinizə çatdırıram ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 1992-ci ildə verdiyi “Milli azlıqların hüquqlarının qorunması barədə” fərmanın, son 20 ildə, biz talışlara nisbətdə heç bir bəndi həyata keçirilmir. Belə ki, həmən fərmana əsasən milli azlıqların mədəniyyət mərkəzləri dövlət tərəfindən iş otağı-ofislə təmin olunmalıdır, lakin çox təəsüf ki, bu gün Respublika Talış Mədəniyyət Mərkəzinin ofis problemi ilə bağlı bütün müraciətləri cavabsız qalır, həmən fərmana əsasən milli azlıqların dilində qəzet və jurnal çapına dövlət dəstək verməli olduğu halda, biz yeganə talışdilli qəzet olan “Tolışon Sədo” qəzetini şəxsi hesabımıza dərc etdiririk, dəfələrlə Sizə və KİVDDFna etdiyimiz müraciətlər cavabsız qalmış, şifahi cavabda isə dövlətin müstəqil qəzetlərə yardım etməməsi vurğulanmışdır. Lakin Sizin fərmanınız ilə 31 adda qəzetə ümumən 2 milyon manat, bəzi qəzetlərə 95 min manat yardım ayrıldığı halda, bizim qəzet həmən siyahıya salınmamış və nəticədə qəzetimiz nəzərdə tutulmuş qayğıdan kənarda qalmışdır. Cənab Prezident! Həmçinin Respublika Talış Mədəniyyət Mərkəzinin İctimai Televiziya və radio yayımları Şurasına talış dilində tv və radio verilişlərin verilməsi ilə bağlı müraciətləri də baxılmamış qalmış, republikamızın ikinci böyük etnosu olan talışların ədəbi dillərinin inkişafının qarşısı qismən alınmışdır. Cənab Prezident! Dövlət büdcəsindən milli azlıqların adı ilə əmək haqqı alan, bu statusdan irəli gələn vəzifələri yerinə yetirməyən məmurların bəhrələndiyi “milli məsələlərin həlli üçün ayrılan” böyük vəsaitlərdən Azərbaycan Prezidentinin 1992-ci il fərmanının icrası üçün istifadə edilmirsə, qeyri-azərbaycan dilli qəzet və jurnallara həmən vəsaitdən yardım ayrılmırsa, Azərbaycanda milli məsələlərin həlli bərbad vəziyyətdədirsə, həmən məmur ordusunun havayı maaş almasını anlamaq qeyri-mümkündür. Cənab Prezident! Ümüdvaram ki, bu müraciətimdə “qara rəng” axtarılmayacaq, Respublika Talış Mədəniyyət Mərkəzi və qəzetimiz dövlət hesabına ofislə təmin ediləcək, hər iki orqan maliyyə yardımı ilə təmin olunacaq və tərəfinizdən Azərbaycanın köklü xalqı olan talışların mədəni inkişafı üçün hər cür şərait yaradılacaqdır. Hörmətlə: Rafiq Cəlilov Respublika talış mədəniyyət mərkəzinin sədri 27 aprel 2013-cü il
Əli Nasir-58 01 may 2013-cü il tarixdə Azərbaycanın və Talışın böyük şairi, bir çox şair və qəzəlxanların “ustad” deyə çağırdığı şair Əli Nasirin 58 yaşı tamam olur. Bu münasibət ilə şairi həm Respublika Talış Mədəniyyət Mərkəzi adından, həm Talış Ağsaqqallar Şurası adından, həm Azəri-Talış ictimai birliyi adından, həm də “Tolışon Sədo” qəzetinin kollektivi adından təbrik edir, ona uzun ömür, can sağlığı və yaradıcılığında uğurlar arzulayırıq. Qələmin var olsun, yüz yaşa ŞAİR!
D-r Hilal Məmmədovun növbəti məhkəmə prossesi “zəhmətkeşlər günü”nə təyin olunub Məhkəmə önündə növbəti, geniş aksiya gözlənilir 24 aprel 2013-cü ildə d-r Hilal Məmmədovun növbəti məhkəmə prossesi keçirildi. Prosses qapalı olduğu üçün məhkəmənin gedişatı barədə vəkillərdən məlumat aldıq. Gözlənildiyi kimi məhkəmədə şahid qismində “linqvist-ekspert” İlhamə Quliyeva dindirilib. D-r Hilal Məmmədovun, eləcə də vəkillərin suallarını cavablandırmaqda çətinlik çəkən xanım ekspertin “köməyinə” tez-tez hakim Azər Orucov gəlirmiş. Ümumiyyətlə isə bu məhkəmə prosseslərində hakim şahidlərin vəkili rolunu çox uğurla oynayır. Xanım ekspert bütün sualları cavablandırıb qurtara bilmədiyi üçün məhkəmə may ayının 1-i, “zəhmətkeşlər günü”, saat 10:30a təyin olunub. Çox guman ki, həmən məhkəmə prossesi də həqiqətləri ictimaiyyətdən gizlətmək üçün qapalı keçiriləcəkdir. D-r Hilal Məmmədovun hüquqlarının müdafiə komitəsi isə məhkəmə getdiyi bir vaxtda məhkəmənin önündə, əllərində “Hilal Məmmədova Azadlıq!” plakatları ilə piket keçirtmişdir. Piket zamanı polislər piketi seyr etmiş, lakin piketin gedişatına müdaxilə etməmişlər. D-r Hilal Məmmədovun hüquqlarının müdafiə komitəsindən aldığımız məlumata görə d-r Hilal Məmmədovun məhkəməsi “zəhmətkeşlər günü”nə təsadüf etdiyi üçün məhkəmənin önündə, d-r Hilal Məmmədovun həbsinə etiraz olaraq, daha geniş, daha orijinal bir tədbir düzənlənəcəkdir. Xatırladaq ki, d-r Hilal Məmmədov elman quliyevin zindandan “yazdığı donos” əsasında “narkotiklərin qeyri-qanuni saxlanması” maddəsi ilə 21 iyun 2012-ci ildə həbs edilmiş, daha sonra, yenə də elman quliyevin zindandan “yazdığı” növbəti “donos” əsasında ona “cəsusluq”, “dövlətə xəyanət” və “milli, irqi və dini ayrıseçkilik salma” maddələri də elan olunmuşdur. D-r Hilal Məmmədovun bütün məhkəmə prosseslərində adi hüquqi prosedurlar kobud şəkildə pozulur, müttəhimin və vəkillərin heç bir vəsadətləri təmin edilmir. D-r Hilal Məmmədovun günagı “sübuta yetirilərsə” ona 15 ilədək həbs cəzası verilə bilər. Xəbərlər Şöbəsi
SƏBƏSƏLOMƏTƏTİ Azizə tolışon! Ğiyətmandə tolış, şair— Xanlar Nuri zoə Mustafayev (Ədəbi təxəllusiş Xan Pirani) aprelə manqi 13-də bə rəhmət şə. Əv 1965-minnə sori dekabrə manqi 9-ədə Liki Veri- Aliəbod diyədə bə dınyo oməbe. Ukraynədə Simferepol Ali HərbiSiyasi məktəbıj oroxniyəjbe. 1992-minnə sorədə Azərbaycanədə Milliyə Ordu soxtə beyədə bə Vətən oməbe. “N” numrəynə hərbi hissə komandir be. 1997-minnə sorədə bə səhhətıj nosozətiro mayor rutbədə istefaj doəbe. İjən bə Ukraynə Simferepol şəhərıj kuç kardəjbe. 2 evladi pəbe. Xanlar tolışi xalqı mədəni, siyasi rosbemoni problemon həll karde roədə hejo fəoliyyət nuşo doydəbe. Xısusən interneti saytonədə əçəy ictimai-siyosi, ədəbi-bədii nıvıştəyon həmmə kəsi dığğəti cəlb kardedəbe. Facebookədə "TAЛЫШ_ТАЛВИЯ-TALYSH_TALVİYA" qrupi adminbe. De “Xan PİRANİ” imzo tolışə şeiron ənıvıştiy. Həzo orzuyonıj dılədə mande... Bı huzriro bə Xanlari azizon ğəmi şərik bedəmon, bəçəy Likədə jiyə boə-bə Mustafa Mustafayevi, bə həmmə tolışon səbəsəlomətəti doydəmon! Xıdo rəhmət bıkə! Xıdo səbr bıdə! Ğəvıj nurin bıbu! Respublika Tolışi Mədəniyyət Mərkəz Tolışi Siprişon Şura “Tolışon Sədo” qəzeti kollektiv
2
¹ 51 27 àïðåë 2013-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
SABİRİN SƏBRİ (Bəşəriyyətin dahi oğlu M.Ə. Sabirin 150 illik yubileyinə)
Щилал Мяммядов "Толыши Сядо" гязетинин баш редактору (əvvəli ötən sayımızda)
III. M.Ə.Sabirin məmata (ölümə) səbri İstərəm ölməyi mən, leyk, qaçır məndən əcəl, Gör, nə bədbəxtəm, əcəldən də gərək naz çəkəm...
Məqaləmizin ilk sətirlərində bildirdiyimiz kimi, ömrünün son ağır xəstə məqamlarında belə, şairimiz əli qələm tutanacən ruhihəvəsdən düşməyərək səbrlə yazdı və yazdı... Əlbəttə ki, o, əsərlərinin yığcam bir kitab formasında nəşrini arzulayırdı, fəqət amansız əcəli buna imkan vermədi. Şair Tiflisdə yaşayan sevimli dostu Cəlil Məmmədquluzadənin evində qalıb, tanınmış həkimlərdən müalicə aldığı son iyun ayında digər əziz dostu və məsləkdaşı Abbas Səhhətə
ünvanlandığı axırıncı məktublarını bu gün də həyacansız oxumaq olmur: “... Axır nəfəslərim olduğunu dərk edib də, bu məktubu sənə əhvalımı xəbər verərəm. Bir qədər babət olar isəm Şamaxıya qayıdacağam. Məndən Mahmud bəyə salam et. Mehdu bəy Hacınski cənablarına ayrı məktub yazmaq fikrindəyəm. Lakin əlim daha qələm tutmayır. Əhli-əyalimi Sizə, Sizi də Allaha tapşırıram. Ölürsəm, qəm etmərəm, çünki bilirəm siz mənim əsərimi təb (dərc. H.M.) etdirərsininz. Baqi vəssalam. Qardaşın Ə. Sabir 27 iyun 1911” M.Ə.Sabir yuxarıda (əvvəlki bölmədə) qeyd etdiyimiz kimi, ömrünün son anlarını doğulub boya-başa çatdığı, hər qarış torpağına-daşına, suyuna vurğun olduğu Şamaxıda - qədim Şirvan yurdunda başa vurarkən, A. Səhhətə ünvanlandığı son kəlmələri belə idi: “... Dünyadən, həyatımdan bizarəm. Bəzadər, yəqin et ki, şər ən (şəriətə. H.M.) məsul olmasaydım, özümü məsmum edərdim (zəhərləndirib öldürərdim). Lakin nə etməli, tərbiyeyi-ibtidaiyyənin təsirindənmi, dindarlıqdanmıdır ki, bunu vicdanən razı olamiyoram. Nə qədər cismən narahət...”. Şair yuxarıdakı beytlə ifadə etdiyi kimi, “əcəlindən naz çəkidiyi” son məqamında belə, Tiflisdə müalicə olarkən onun üçün xeyli zəhmət çəkmiş Cəlil Məmmədquluzadənin həyat yoldaşı Həmidə xanıma hədsiz diqqət və minnətdarlığını bildirməyi də unutmur:
Əgər əcəl əlimdə əyilməsəydi qəddim, Həmidənin zəhmətin çiynimdə mən çəkərdim... M.Ə.Sabirin son şeirlərindən olan 24 sətirlik “Ruhum” iman-nurunun yüksək mərtəbələrini yaşayan təqva sahiblərinə məxsus fikirlərin ifadəsi olub, heç də hər kəsin dərk eə biləcəyi həddə deyildi: Ruhum, ey şahbazi-ülviyyət, Himmətim, tək fəzadə pərvaz et! Uç! Uç! Ovçi-səmadə pərvaz et! Təng nayi-bədəndə var xiffət. Hara getsən səninlə mən də varam, Su bədəndə fəqət əsiriz, zar, Ölməyimlə sevinməsin əğyar,Aləm olduqca mən dəxi duraram. (övci-səma=göyün ənginlikləri ; təngnayıdarısqal) O vaxtlar bu şeiri jurnalında dərc etdirən redaksiya ona belə bir söz ardı yazmışdı: “Sabir, böyüklüyün ən böyük sifəti səbrdir. İştə, sən də bu sifətlə mövsüm (adına layiq. H.M.) və mövsüfsan (tərifə layiqsən. H.M.). Əzizim, səni incidənlərə həmpa olmamaq üçün sabir ol, sən ölmə! Sən ölürsən, ölümünlə sevinəcək qədər binəsib insaniyyət təsəvvür edəməm. A Sabir!... Sana da əğyar olacaq qədər tədənniyi-əxlaqiyəmi (dözümsüzlüyə, zəifliyə; H.M.) düşdün?”. Əlbəttə ki, səmimi qəlbdən deyilən bu
ürək sözləri son anlarını yaşayan şairimizə böyük bir təsəlli idi, fəqət, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, o dahi filosofun yüksək iman nurunu dəyərləndirəcək vəsf də deyildi... Məhz şairimizin o iman nuru A.Səhhətin ifadəsiylə desək, “axır nəfəsində” farsca yazdığı bu son Hafiz sayağı rübaidə təmamən bəyan olur: Rahəm bedəhid, ru berah amədəm, Bər dərgəhi həzrəte Ilah amedəm, Bi töhfe nəyamədəm, nə dəstəm xalist, Ba dəste-e pür əz bemə qonah amədəm. (tərcüməsi) Tapıb idrakımla yolu, gəlmişəm, Rəbbin dərgahının qulu, gəlmişəm, Töhfəsiz gəlmədim, əlim boş deyil, Əllərim günahla dolu gəlmişəm... 1911-ci ilin son iyul günlərində dahi M.Ə. Sabirin 49 il cismində yaşayan mübarək ruhu Sahibinin-cənabi Haqqın mübarək dərgahına uçdu... Allah onun o “əllər dolu günahlarını” əvf edib, mübarək ruhunu cənnəti-məkanda sakin etsin, inşallah! Ya Rəbb! Bizim də günahlarımızı əvf et və bir gün o rəhmətliklə birgə, cəmi əhli-iman sahiblərinə vəd etdiyin öz nuri-təcəllanı yaxından görmək səadətini qismət et! Amin! (avan-an)
CINƏQƏTON NƏĞIL
Baladdin Veşo li hestbe, ili nıbe, ğəyrəz Xıdo hiçki nıbe. Ne, ne, bıbaxşən, qıləy Sığalmustoni di hestbe, bı diədən dıqlə əvom jidəbe, ım əvomonən bəştə anqıştə dənıvıjə vırə ıştə səy dəfırsındəbin, əve əçəvon sə ve cəfo kəşedəbe. Ha cəfo, bəlo bəpeştən kamişi ağılmand be əvəzi, tikəyən səmə bedəbin, səmə bıbıyən dasto dınyo ha curi səfeə ko bıvotoş, omedə. Ğəyrəz... Bə koşon sıftə de hır–həvati bino kardəbe: bıə-nıbəyşon doə, i tuloğşon hındəmoə boəşon hıryə, rojon qətəbe bə Çovondi tərəf, ha bışi, hu bışi. Hındəmoə boən hiç məqard ve ləzətin, həmən şin bedə. Roədə qıləy bə tamə dəşdə, bə iqlə votdə: çiç bəbe, bıdə ğurti çı boədə peşomom. Ə qılə ıştə fərəsati burizə doydə, bomi həxış pidə. Kamişi ro şe bə peştə ə qılə bə tamə dəşdə, ım qılə ğurtumi boə həxi səydə. Xulasə, bə Çovondi rəsyədə tuloğədə i
İ
tıləən boə bedəni, əve təyə tuluği bə dı mışt tənbəku sərəvəz kardən, tənbəkuən oqardəsə, roədə pekəşdən, oroxındən... Ha, jıqo. Çə rujiku ve koono beşəbin, ve fəndono dəvardəbin, iqlə cınjon qətə nıbe. Ruji rujxoni bı fikən oməyn. Sıftəjon cınon bə, jiə vırəjon pəydo karde piyəy, həl bə sahati, pəydojon karde: cınon bıbu, bıbu, diy jio bə dədupədə, vişədə bəben. Lakin, bə ro beşeədə, bə vəjon de kom silahəsləhə şe muşkuli beşe. Qıləy dəqesış rəvo zınəy, ə qılə nizə. Im qılə ğəməş məslahat zınəy, ə qılə təvə, qıləyi kend votşe, ə qılə ox. Məxləs, bə i qılə fik ome nıznəşone. Çok be, qılə tikəy ve fəndqir be, əy votşe: hiç qılə silah peməqətəmon, oxo əmə zındənimon, cın bə çəmə və kom sıvvəto bebəşe? Cın ve veəzınə çiye, fəsono bə fəson dəşedə, qah bə kıtı oşedə, qah sio loy bedə, qah bə rıski dim dəşdə, qahan hırs bedə, ısə əmə çı bıznəmon, əv bə çəmə və kom dimo bebəşe? Imi kam vote, əy ve məsəy, əy ve vote, ımi kam məsəy. Məxləs, bə ğərol oməyn təyə dast bışun. Təyə dast həməysə çoke, cınon dənibərəmen, əvonən hoston–hostoni cıni bəqəten. De ladəye, təyə dast, səpur, dəro qınin bə vişə-ku. Ve nəvəyn, kam
nıştin, kam nəvəyn, ve nıştin. Oxoy beşin qıləy dəy kəno. Bı dəy kənoən qıləy bəlelə do hestbe, hıl–kandul be. Bı doədən anqi (kandı muzi) lonə hestbe, anqiə muzon de sə-coni bə kobin, əlolə biyə ki, ov bıkırın ki, qıləy şedəbe, qıləy omedəbe. Imşon vinde, şoy-şoykuşon çıtmə jəşone: məvotbən cınon lonəmon pəydo kardımone! Isə de cınon həx–hisobi obərexnemon. De cınon lonə vırtı–vılo karde fiki, de sıği rəsəyn bə doy: tappa–turup, dambədurumb. Çımiku bərk rıkin bə anqon duçi bin bəvon. Umrədə anqi kunə ləzəti nıvində əvomon, ıştə umrədə sıftənnə, həmən oxonnə səfə, həm saysimə bin, həmən yəndıku co eqınin, qıləy bə dəyə səbəsaru vite, qıləy səbəsape. Əçəvon harçijonən nıbu, kamişi veəzınətijon hestbe, çok zındəbin, cınon dasto iqlə de vite rəxe bəznen... Əncax, de həyfi, çəvon çanədə, həmən bə kovrə viteku hiç kəsi xəbə ni. Isətən votdən, ili hestbe, ili nıbe, ğəyrəz Xıdo hiç ki nıbe. Ne, ne, bıbaxşən, qıləy Sığalmustoni di hestbe, əmo, ə əvomon vəyo nin. Cınon əvonşon bə kovrə bardəbu, hələn omənin, beşənin... 11.01.1994.
“Tolışon Sədo” təqdim edir: Yeni imzalar Cəmil İmanov bizim gənc aktivistlərdəndir, həm də arada deyəsən şer-qəzəl də yazır, düzdür bu qəzəli tam ideal olmasa da, ilk addım üçün qənaətbəxşdir. Buyurun tanış olun: Talışın gənc şairi Cəmil İmanov
AĞLAYA-AĞLAYA Siz haqsızlıqla həbs olunub, zindada oturanda İçimizdə al-qan olur vicdan ağlaya-ağlaya Hilal məllim, darıxmayın, bitər bu zindan həyatı Bizi sizlə qovuşdurar zaman ağlaya-ağlaya Hilal məllim, inşallah, haqq-ədalət yerin tapar Sizi bizlərə qaytarar orqan ağlaya-ağlaya Babam deyir: “HİLALDA TALIS qanı var, TALISLAR oturmayıb zindan ağlaya-ağlaya” Siz Allahın izni ilə azadlığa çıxanda, Ürəyi parçalanar, seytan ağlaya-ağlaya
Cəmil İmanov Sumqayıt
Òîëûøîí Ñÿäî
¹ 51 27 àïðåë 2013-íÿ ñîð
3
XOSI MO BOKUƏDƏY garəng olması üçün əllərindən gələni etmişdilər. Hər iki şəxsə minnətdar olmaqla yanaşı, belə tədbirlərin davamlı keçirilməsi üçün əzm, səbr və uğur arzu edirik.
Məhkəmələr Рафиг Жялилов желиловрафиг@маил.ру
Sovet vaxtı radioda tez-tez ermənicə “xosimo Boku” (danışır Bakı) deyərdilər. Bir talış arvadı da təsadüfən bu “xosimo Boku”nu eşidir, sən demə arvadın oğlunun adı da Xosi imiş və bu Xosi də Bakıda yaşayırmış, tez paltarın geyinib evdən çıxır, üz tutur Bakıya, elə qatardan düşən kimi radio yenə də “xosimo Boku” deyəndə arvad “zə sıpə zoə, Xosi mo Bokuədəyəni” deyir...
Nəvuzə İd Bu il martın 17-də Azəri-Talış ictimai birliyi “Nəvuzə İd” adlı bir Novruz şənliyi təşkil etdi. Şənlikdə əsasən talış dilində mahnılar, şerlər səsləndi, bəzi el oyunları iştirakçılara təqdim olundu. Şənliyə bütün TV şirkətləri, Talış zonasının bir çox ziyalıları, o cümlədən zonanı Milli Məclisdə təmsil edən şəxslər də dəvət
Artıq bütün dünya d-r Hilal Məmmədovdan danışır, artıq d-r Hilal Məmmədovun şərlənərək həbs edildiyinə şübhə edən yoxdur, hətta bəzi YAP üzvləri, rəsmi olmasa da d-r Hilal Məmmədovun həbsinin böyük bir səhf olduğunu etiraf etmək zorunda qalırlar. Analoqu olmayan bir məhkəmə gedir. Şahidin “mənə dedilər, mən eşitdim” kimi sarsaqlaması hakim tərəfindən “dəlil” kimi qəbul edilir. Bu məhkəmə Azərbaycana mənfi imicdən başqa bir şey vermədi, verə də bilməzdi. “Talışların gözünü qorxuzmaq üçün” hesablanmış bu həbs əksinə talışları daha da sıx birləşməyə vadar etdi. Hər şeyi “hesablayan” sifarişçilər adi bir qanunu, “təsir əks-təsirə bərabərdir” qanunu hesablamayıblarmış. Və “təsir” həqiqətən də “əks-təsir” oldu! Artıq hamı d-r Hilal Məmmədovu “talış lideri” sayır, artıq bütün dünya KİV-ləri d-r Hilal Məmmədovun adının qarşısında “talış lideri” yazırlar. Absurdun dəhşətini göstərən fakt isə son 5 ildə eyni ittiham ilə eyni qəzetin
FOTO: Vüqar Mustafayevindir
qüvvə var və O qüvvə “gec edər, güc edər”, bəlkə bir az fikirləşəsiz? “Ziyanın yarısından da qayıtmaq xeyirdir” deməyiblərmi? Yəni fikirləşirsiz ki, məhkəməni qapalı keçirtməklə bütün Azərbaycan, bütün dünya bu qurama işi görmür? Vallah görürlər, çünki texnologiya o qədər inkişaf edib ki, inandırım sizi elə zala quraşdırdığınız kameralardan onlara “canlı yayım” təqdim olunur. Bir sözlə, son piketdə səsləndiyi kimi: Hilal Məmmədova Azadlıq”
Masson Rafiq O gün gənclərdən biri mənə gözaydınlığı verdi, sən demə Lerikdə nə vaxtsa icra başçısı olmuş Sultan Məmmədov 2011-ci ildə massonlar haqqında kitab yazıb və məni də orada “massonların Talışdakı nümayəndəsi” kimi təqdim edib. Vallah sevincimdən yerə-göyə sığmadım, axır ki, bir dəfə də olsa bizi İrana bağlamadılar! Bu artıq böyük “uğurdur”, indi mən həmən kitabı axtarıram, kimdəsə varsa, çox xahiş edirəm, 5-6 dəqiqəlik həmən kitabı mənə versin ki, öz massonluğumu sübut etmək üçün kitabın üzünü çıxartdırım və cumum İsrail səfirliyinə, bəlkə onları kasıb “masson” görkəmim ilə utandırıb, onlardan qəzetin maliyyəsi üçün bir-iki manat aldım, “mədəni dillənçiliyi” bir dəfəlik atdım “arxivə”, yoxsa qəzetə maliyyə dəstəyi vermək istəyən tapılmır ki, tapılmır... Düzdür, bir nəfər mənə yaxınlaşıb “böyük bir Talışın” (yəni Hilaldan böyük talış da var?) qəzetə dəstək olmaq istəyi barədə danışıb, ancaq hələlik bu “danışmaqdan” o yana keçmir ki, keçmir. İndi mən gərək nəyin bahasına olursa olsun, qəzeti həftəlik edim, yoxsa mənim “masson” adıma xələl gələr, axı massonlarda olan pul kimdə var ki...
Şəkildə: Seyran Rəfiyev, Valeh Likij və Saday Nəciyev
almışdılar. Çox təəsüf ki, heç bir TV kanal, başları mənasız şou-proqramlar hazırlamağa qarışdığı üçün, (oxu: icazə verilmədiyi üçün) bu şənliyi çəkib, Azərbaycan tamaşaçısına göstərmədilər. Ancaq bundan da acınacaqlı hal var, bu da Talış zonasını Milli Məclisdə təmsil edən deputatların öz millətlərinin el şənliyində iştirakdan qorxmaları oldu. Heç bir “millət vəkili” bu tədbirə qatılmadı, bununla da onlar Milli Məclisdə milləti yox, maraqları təmsil etdiklərini bir daha sübut etdilər. Ancaq hər necə olsa da tədbir çox yüksək səviyyədə təşkil olunmuşdu, Azəri-Talış birliyinin təsisçiləri Mehdibəy Səfərov və Eldəniz Quliyev tədbirin rən-
iki baş redaktorunun həbsidir. Hər ikisi 1992-ci ildən cəsus imiş, hər ikisi 1992-ci ildən Mədəniyyət Mərkəzinin sədri imiş, hər ikisi 1992-ci ildən “Tolışi Sədo” qəzetinin baş redaktoru imiş, hər ikisi qəzetin onlara verdiyi səlahiyyətdən “yararlanıb” dövlətçilik əleyhinə, milli ayrı-seçkilik zəminində yazılar yazırmışlar, baxmayaraq ki, konkret heç bir yazı göstərilmir, hər ikisi... Uzatmaq istəmirəm, bir sözlə hər ikisi əsl Talış ziyalısı olduqları üçün qondarma ittihamlarla həbs ediliblər! Birinin tifaqını dağıtdız, Xıdodan qorxmadız, heç indi də qorxmursuz, elə bilirsiz dünya elə belə gedəcək? Getməz, gedə bilməz, çünki dünyanı nizamlayan
Talış radiosu Bizimkilər gündə bir neçə dəfə “xosimo Boku” dedikləri bir vaxtda, ATV İnterneşnl kanalı ermənicə verilişlər verdiyi bir vaxtda ermənilər Şuşadan talışca “qəp jəydə Şuşi” dedilər. Talış dilində verilişə həsrət talışlar öz dillərində verilişi “ac insanlar” kimi qarşıladılar. Çünki uzun müddət susuz qalan insan qabağına çıxan ilk suyu, keyfiyyətinə baxmadan içəcək! Həmən Şuşadan talış dilində yayımlanan radiodan bir neçə dəfə çox türk dilində radio yayımlanır, ancaq türkcə radio ajiotaj yaratmır, bilirsiz niyə?
Çünki türklərin bir neçə alternativ variantları var, seçim imkanları çoxdur və onlara Şuşadan kimin nə danışmağı maraqlı deyil. Ancaq talışın alternativi yoxdur, düzdür heç kəsin qulaq asa bilmədiyi bir beynəlxalq (?) radio var ki, həftədə 2 dəfə 15 dəqiqəlik veriliş verir, verilişin 7-8 dəqiqəsi rəsmi xəbərlərə, qalan vaxtı isə mahnı, şer və hekayələrə sərf olunur. “Talışca rəsmi xəbərə nə ehtiyac?” sualıma “talışlar öz dillərində rəsmi xəbərləri eşitmək istəyirlər” kimi cavab aldım, gülümsədim, öz-özlüyümdə fikirləşdim ki, 1-ci gün saat 12-də yazılan bu veriliş 2-ci gün, yəni bir sutkadan sonra 10:15-də “yayımlanırsa”, xəbərlər “panzi” olmur ki? İşim bunda
Talışlar qiyama hazırlaşır?
Yuxarıda qeyd etmişəm, dünya KİV-ləri talış məsələsini gündəmdən salmır, bildiklərini bilmədiklərinə, reallığı yalana qatıb yazırlar, təki ajiotaj olsun! Belə bir yazı ilə internetdə rastlaşdım. Dövlətlərarası beynəlxalq ictimai-siyasi telejurnalın mətbu orqanı olan “Ümümdünya Birliyi”ndə (Mirovoe Soobşestvo) d-r Hilal Məmmədova həsr olunmuş və Boris Berlazer imzası ilə gedən məqalədə talışların tezliklə qiyam edəcəkləri, buna hazırlıq aparmaları barədə “eninə-uziununa” yazılmışdı. Təbii ki, mən talışların
FOTO: Vüqar Mustafayevindir
yox, həqiqətən həmən radioda çalışanlar, onlara verilmiş çərçivə daxilində böyük işlər görürlər. Ancaq daha da “böyük” işlər görənlər var, bunlardan biri də İTV-nin keçmiş böyüyü İsmayıl Ömərov idi. İsmayıl Ömərov İTVnin milli azlıqlar üçün ayrılmış vaxtını “türkçülüyün təbliğinə” sərf edirdi. Talışın mətbəxini, folklorunu türkün adına çıxartmaqdan belə yorulmurdu. Təbii ki, “ləvəngi qədim türk yeməyidir”, ““ay lo-lo”, “halay” qədim türk mahnılarıdır” kimi sərsəmləmələr talışlar arasında bir narazılıq salmalıydı, təbii ki, bundan kim isə yararlanmalıydı və yararlandılar da. Şuşadan talış dilində radio yayımlandı, həmən “halay”ı, “ha kıştə”ni İTV-dən eşitməyən talış, onu Şuşadan eşidəndə ona qulaq asmazmı? Təbii ki, asar! Mən bir şeyə əminəm, əgər İTV-nin yeni sədri, “TV-yə ağıllı insanlar rəhbərlik etməlidirlər” deyən Cəmil Quliyev də öz sələfinin yolunu getsə, onda tezliklə Şuşadan “Tolış TV”-də yayımlanacaq! Cəmil məllim, talış öz dilində alternativ veriliş gözləyir, alternativ veriliş olsa, inandırım sizi, heç kəs Şuşadan yayımlanan radioya qulaq asmaz. Hələlik isə başqa variantı olmayan talışları qınamaq yersizdir, anlaşdıqmı?
vəkili deyiləm, ancaq Mədəniyyət Mərkəzinin sədri kimi məni bu məsələ çox narahat elədi. Demək xarici qüvvələr, onlara lazım olanda talış kartını meydana ata bilərlər, bu millətimiz üçün çox pis fəsadlar verə bilər, bunun qarşısına çəpəri indidən çəkməliyik, bunun qarşısını indidən almalıyıq, mənim fikrimcə Azərbaycanda milli ədavəti qızışdırmaq mümkün deyil, ancaq rusların “taxta da ildə bir dəfə güllə atır” məsəli var, bu prizmadan yanaşsaq demək böyük güclər üçün burda hərc-mərclik yaratmaq elə də çətin olmaz, bunun qarşısını isə ilk növbədə hakimiyyəti təmsil edənlər öz düzgün siyasətləri ilə almalıdırlar, lazımdırsa, əminəm ki, lazımdır, Talış dilinin, mədəniyyətinin, folklorunun təbliğinə geniş şərait yaradılmalı, Azərbaycan tarixinin tərkib hissəsi olan talış tarixi düzgün araşdırılmalı, Lənkəranda Talış Dram Teatrı yaradılmalı, Lənkəran Dövlət Universitetində “Talışşünaslıq” fakultəsi bərpa edilməli və digər zəruri addımlar atılmalıdır. XXI əsrdir cənablar, kiminsə haqqını boğub, onu özündən incik salmaqdansa, həmən haqqı tanıyıb onunla dost olmaq gözəl olmazmı? P.S. Oxuculardan ricam: Mənim bu yazımı “linqvist” İlhamə Quliyevaya göstərməyin, yoxsa məni “milli, irqi, dini ayrıseçkilik salma”da suçlayar, gedərəm gurum-gunbaz!
4
¹ 51 27 àïðåë 2013-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
İRAN XÜSUSİ XİDMƏT ORQANLARININ PULU İLƏ VƏZİFƏYƏ QOYULMUŞ TALIŞLARIN ADLARI GİZLƏDİLDİ Hakim Azər Orucov şahid Elman Quliyevin vəkili rolunda 3 aprel 2013-ci il saat 11:00 – 13:00 aralarında şahid Elman Quliyevin dindirilmə prosesi Hakim (Azər Orucov) şahidi zala dəvət edərək, ona təkrar suallar verilməməsini tələb etdi. Mən etiraz edərək bildirdim: - E.Quliyev keçən dəfə bəzi suallara qeyri-konkret cavab verdiyindən, Novruzəli Məmmədovun cinayət işindəki müvafiq sənədlərin hazırkı işə əlavə olunması ilə bağlı vəsatət qaldırıldı. Bu vəsatət də qəbul olundu. Odur ki, təkrarən bəzi sualları yenidən verilməsinə ehtiyac duyulacaq... Hakim sualların verilməsindən ötrü mənə (H.M.) müraciət etdi. Elman Quliyev ilkin söz istədi və dedi: - Möhtərəm hakim, əvvəla, məhkəməyə bildirmək istəyirəm ki, Hilal Məmmədovun Təngərüd kəndindəki qohumları mənə hədəqorxu gəliblər. Onlar məndən tələb ediblər ki, fikrimi dəyişim, əks təqdirdə mənim Təngərüddən sağ-salamat keçməyəcəyimlə hədələyiblər. Xaiş edirəm ki, bunu qeyd edəsiniz... Hakim (katibə): Onun dediyi kimi də qeyd et (o yenidən həmin kəlmələri aramla deyib, katib protokola daxil etdi). H.M: - Cənab hakim, bu da onu ortaya atanların növbəti uydurmasıdır. Təngərüdlülər bunun kimi üzdəniraqlara əlini bulaşdırmazlar. E.Q: - Möhtərəm hakim gördünüz, o məni təhqir etdi, məni “üzdəniraq” adlandırdı. Hakim: - Bəs kişi deyilsən, sən də qaytar özünə də, niyə cavabını vermirsən? H.M: - Cənab hakim, mən onu təhqir etməmişəm, 6 il saxlandığı zondakı ləqəbiylə ona müraciət etmişəm... E.Q: - Möhtərəm hakim, mən onun səviyyəsində deyiləm... Hakim: - Niyə? Əgər səni təhqir edirsə, sən də eyni təhqirlə cavabını ver də... H.M: - Cənab hakim, özü dedi ki, mənim səviyyəmdə deyil, türmənin öz qanunları var, hər kəs layiqli adını qazanır və digərinə şər yaxa bilməz, o bu qanunları yaxşı bilir... Hakim: - Yaxşı, sualını ver. H.M: - Cənab hakim, maşallah görürəm ki, bu şahidin yaman müdafiəçisinə çevrilmisiniz?! Hakim: - Sən sualını ver, mən heç kimi müdafiə etmirəm. H.M: - Yaxşı, keçən dəfəki sual yarımçıq qaldı... Onun bir ifadəsində var ki, o,1973-ci ildən KGB sistemində işləmiş və ... Hakim (sözümü kəsir): - Sən sualını ver, təkrarçılığa getmə. H.M: - Mənə təzyiq etməyin! Mənim sualıma keçən dəfə cavab verdi ki, ”bunları deməyib”. Ona görə Sizə müraciət etdim ki, onun 2007ci ilin fevralındakı ifadəsinin surəti çıxarılıb, işimə əlavə edilsin. Orada o, açıq-aşkar deyir: ”...Məndən istifadə edin, nə istəyirsiniz
düzün-qoşun. Məndən faydalanın, bəhərlənin”. Sualımı təkrar edirəm: bu sənin ifadəndir, ya yox? Hakim: - Elman Quliyev konkret de "hə”, ya "yox”? E.Q: - Mən o mənada bunu demişəm ki, istintaqa əlimdən gələn köməyi əsirgəmirəm. Hakim: - Yaxşı, aydındır. Hilal Məmmədov başqa sualını ver. H.M: - Yaxşı, bütün ifadələrində bildirmisən ki, “Tolışi Sədo” qəzeti milli-ayrıseçkilik salmış və dövlətçiliyin əleyhinə olmuşdur. Bu doğrudurmu? E.Q: - Bəli, doğrudur, bu qəzet dövlətçilik əleyhinə idi. H.M: - Yaxşı, bəs oinda niyə fevral 2007-dəki ifadəndə "qamətli nazir”, ”cənab nur üzlü general-leytenant” kimi müraciət etdiyin MTN nazirinə bildirmisən ki, ”Qəzetdə dövlətçiliyimizə, milli birliyimizə xələl gətirən yazı yoxdur”? Cənab hakim, səhifəni, tarixi də deyirəm... Hakim: - Lazım deyil, aydındır. Elman Quliyev, sən bəs niyə belə demisən, sonra fikrini dəyişmisən? E.Q: - Mən MTN-də dindirilmə zamanı ilk günlər doğrudan da belə demişəm. Amma sonra anladım ki, dövləti aldatmaq olmaz, gec də olsa peşimançılığımı boynuma aldım... Dedim ki, bu qəzet dövlətçiliyimiz əleyhinə idi, antitürk təbliğatı aparırdı. H.M: - Bəs onda, niyə o cümlələrdən sonra da bildirmisən (oxuyuram): “Cənab nurlu üzlü general-leytenant, Sizi and verirəm QuraniKərimin 6666 ayəsinə, mənə kömək edin ki, girdabdan çıxım, olan-qalan ömrümü həsr edim elmin geniş yollarına. Əfqanıstan müharibəsinin ehtiyatda olan zabit veteranı, SSRİ-nin Əfqanıstandakı səfirliyinin 2-ci katibi işləmiş, İranın burada yeddi talış agenti barədə müstəntiqə məlumat verən məndən üz döndərməyin...(hakim kəsir) Hakim: - Bəsdirin, burda uzun-uzadı danışmayın... Konkret sualınızı verin. H.M: - Siz mənə imkan vermirsiniz... Amma mən bir abzası da oxumalıyam: “Mənə düşdüyüm vəziyyətdən çıxmağa yardım etsəniz, ulu Tanrıya ağlayaraq yalvararam ki, mənə ayırdığı ömür payından istədiyi sayda illəri Sizin ömrünüzə calasın. Əgər yalan deyirəmsə, Allah mənə qənim olsun...”. Səmimi sözlərdir? O 7 İran agentindən əgər biri mən idimsə, nə əcəb o vaxt – 2007-də həbs edilmədim? E.Q: - Mənim sözlərimdir... Burda nə var ki? Daha azad edilmədim, 6 il iş aldım da... H.M: - Bəs bu qədər yalan ifadələrindən sonra, söylə, yenə həbs edilsən, ömründən baş prokurora ya DİN nazirinə yenə pay verərsənmi? Hakim: - Sualı çıxardıram... Bəsdir, Hilal
Məmmədov, sənə xəbərdarlıq edirəm yenə də, ələ salma şahidi... H.M: - Cənab hakim, bütün bu sözlər mənim vəkillərimin vəsatətində də yer alıb... İşimin ayrılmaz parçalarıdır... Hakim: - Sualınızı verin... H.M: - Səid Dadaşbəylini və onun dəstəsindən olan Samiri tanıyırsanmı? Hakim: - Bu sualı da çıxardıram. Səid Dadaşbəylinin Sənin işinə heç bir dəxli yoxdur. H.M: - Əhsən, elə bunu da eşitmək istəyirdim. Demək, o 8 cilddən biri də ixtisar olacaq. Çünki, ora mənə qətiyyən aidiyyəti olmayan S.Dadaşbəyli mövzusu daxil edilib. Amma bu sualı da elə-belə vermədim. Onu (E.Q.-i) xüsusu olaraq o dəstənin məhbuslarının kameralarında da yerləşdiriblər, məqsəd isə yeni donoslar toplamaq olub, bax, ona görə, deyirdim ki, o... Hakim: - Təhqir eləmə, sualını ver... E.Q: - Bəli, mən Samirin yanında olmuşam və bəzi məlumatları da istintaqa demişəm... H.M.: - Yaxşı, müstəntiq sənə sonra tapşırıq veribmi ki, Astara polis rəisi və prokurorun narkotika alveri ilə məşğul olması barədə də donos yazasan? Hakim: - Bunların sənə dəxli yoxdur. Sualı çıxardıram. H.M: - Niyə? Sərf eləmədi? Cənab hakim, bəlkə narkotikaya aid sualları saxlayaq açıq məhkəməyə, o gəlsin və orda verək? Hakim: - Yox, elə nə sualın varsa ver burda, daha ayrıca sual-zad üçün onu çağırmağa ehtiyac yoxdur. H.M: - Niyə? Axı, bilavasitə onun ərizəsiylə mənim cibimdə və evimdə axtarış aparılıb... Tutaq ki, sabah yazdı ki, məhkəmədə iştirak edən dövlət ittihamçısı narkotika satır və istifadəçisidir, demək ki, onu tutmalıdırlar ki?! Hakim: - Sənin cibindən narkotika çıxıb da... H.M: - Demək, sabah əgər lap Sizin də cibinizdən narkotika çıxartmaq lazımdırsa, E.Quliyev kimi birisinin ərizəsi kifayət etməlidir?! Hakim: - Sənin bizimlə, ya prokurorla işin olmasın, özündən danış... H.M: - Yaxşı, özümdəm danışım. Əcəba, nədən bu Elman Quliyev öz 2007 fevralfakı donosunda yüzlərlə adamların, hətta kəndindəki narkomanların, narkotacirlərin adını çəkir, amma nədənsə, mənim adımı çəkmir? Əgər mən, onun ifadəsində qeyd olunduğu kimi, İran Xüsusu Xudmət Orqanlarının (İXXO) tələbiylə külli miqdarda narkotika alış-verişiylə elə o vaxtlardan məşğul idimsə, bəs bunu niyə gizlədirdi? Nə oldu,19 iyunda barəmdə yazdı, 21 iyunda həbs edildim, amma yuxarıda qeyd olunan “narko-
baronlar”isə 7 ildir rahat buraxılıb? Bəs, bu nə isə demirmi?! Həbsimin bilavasitə sifarişlə olduğunu bir daha təsdiq etmirmi?! Hakim: - Elman Quliyev, yaxşı, qısa şəkildə birdə de. Nə üçün o vaxtlar bunu demədin? Düzdü, sən keçən dəfə buna aydınlıq gətirdin, amma, bir də de, qoy eşitsin... E.Q: - Mən keçən dəfə dedim, o vaxt bunu deməyi lazım bilmədim, amma zindanda bu 6 ildə çox götür-qoy etdim. Axı, niyə mən zindanda çürüməliyəm, o isə bayırda gəzməlidir? Biz hamımız onun ideyalarının qurbanlarıyıq. Odur ki, ondan prokurorluğa və DİN-ə şikayət etdim... H.M: - Bəs, səni həbs etdirən MTN-ə niyə şikayət ərizəsi yazmadın? Axı, bu “dövlətə xəyanət”i DİN yox, MTN araşdırır? E.Q: - Fərqi nədir ki, prokurorluğa yazdım da... Hakim: - Yəni, prokurorluq tam kifayət edir ki, iş araşdırılsın... E.Q: - Bəli. H.M. -Yaxşı, bəs, mənim narkotika satışı ilə məşğul olduğumu hardan bilirdin? E.Q: - Bunu keçən dəfə dedim də... Novruzəli demişdi... H.M: - Bəs, hər iki ərizəndə bildirmisən ki, bunu 2 nəfər şahidin yanında elə özüm sənə demişəm... E.Q.: - Yadıma düşmür... 2006-cı il idi, üstundən 7 il keçib. Dəqiq yadımda deyil, amma bunu bilirəm ki, o vaxtlar Novruzəli demişdi... H.M: - Yaxşı, bəs, Novruzəli müəllim bunu haradan bilirdi? E.Q: - Nə bilim?! Yəqin Əli Əbdoli ona deyib də?! H.M: - Bəs, Əli Əbdoli haradan bilirdi? E.Q: - Dedim ki,”bəlkəm də”...Səhih bilmirəm... H.M: - Bəs, hər 3 ifadəndə bildirmisən ki, mənim narkotika istifadəçi və taciri olduğumu hamı bilir. Məsələn, bu “hamı” ya kimlər aiddir? Hakim: - Elman Quliyev sən “hamı” sözünü demisən? E.Q: - Bəli, belə bir sözü demişəm yəqin... Burada “hamı” deyəndə mən Novruzəlini nəzərdə tutmuşdum. Onun sözüdür... H.M: - Yaxşı, 19 iyun, 25 iyun, 30 iyun – hər 3 ifadəndə bildirmisən ki, İXXO mənə narkotika və pul verirdilər. Eləmi? Bunu kim deyib? E.Q: - Neçə dəfə demək olar ki, Novruzəli deyirdi... H.M: - Bəs niyə hər 3 ifadəndə demisən ki, guya özüm olmayan görüşdə sənə boynuma almışam?! (ardı səh.5-də)
Òîëûøîí Ñÿäî
ХЫДО КИТОБОН
¹ 51 27 àïðåë 2013-íÿ ñîð
5
YUNİS PEYĞƏMBƏRİ KİTOB Ирадя Мяликова ирадамаликова@маил.ру. (əvvəlış navminə numrədə)
3 Yunis şeydə bə Ninevə 1 Rəbbi sıxan dıminə kərə nozil be bə Yunisi: 2 «Bəşt, bışi bə Ninevə – bə yolə şəhr iyən car bıkəş bəvon Çımı bətı votə sıxanon». 3 Yunis bə Rəbbi sıxani qorənə əşte, şe bə Ninevə. Ninevə yolə şəhrbe çe Xıdo nəzərədə. Bə se ruj nəve əbi
əvrəy. 4 Yunis dəmande şəhrədə nəve, şe irujnə ro iyən votışe car kəşe-kəşe: «Ninevə vılo bəbe çıl ruji bəpeştə!» 5 Ninevəvıjon bovə kardışone bə Xıdo, elon kardışone rujə, yolı-ruk həmməy tankardışone cıl. 6 In xəbə rəseədə bə Ninevə podşo, əv əşte ıştə taxto, evatışe ıştə tano podşo libos, tankardışe cıl, nışte xoki səpe. 7 Podşo hamyəşe ıştə iyən çe əyonon nomo ki, Ninevədə elon bıkən bıvotın: «Hiçi nəhən, bə kəfşən nışun iyən ov penışomın nə insonon, nə həyvonon, nə mol-mələ, nəən ki pəson-bızon. 8 Cıl tan bıkən insononən, həyvononən iyən dılisıxt fəryod bıkən bə Xıdo. Har kəs oqardı ıştə yavə roo iyən ıştə daston zoriku. 9 Ki zıneydə, ğavər Xıdo bə rəhm bome, bəqordıne çəməku ıştə qılə ğəzəbi, məhv əbınimon əmə». 10
Xıdo vindışe çəvon koon, çəvon yavə royku oqarde. Əve bə rəhm oməy, nıvğandışe sıftəku bəçəvon səpe vığande piyə bəlo.
4 Yunisi ğıyz iyən çe Xıdo lutf 1 In ko hiç xoş noməy bə Yunisi, əv ğıyzin be. 2 Əy dıvo kardekarde votışe bə Rəbbi: «Ya Rəbb! Az hələ ıştə məmləkətədə beədə ımi voteydənıbim? Bıçımi qorən az vitim bə Tarşiş, çumçıko zıneydəbim, Tı lutfkorə, rəhminə, behəddə səbrinə, bolə mehibbətinə Xıdoş, rəhm bəkardeş, bəlo nibəvğandeş! 3 Ha Rəbba, esət isə, bə lovəm, bıstən çımı coni, çumçıko bomı marde çoke mandesə». 4 Rəbbi votışe: «Çokə koye ıştı ğıyzin be?» 5 Yunis beşe şəhəro, nışte şəhəri həşibeşə tərəfədə. Əyo jəşe boştə ləm, nışte çəy soqnədə ki, bıvindı şəhərədə bıə ğəziyon. 6 Rəbbə Xıdo vığandışe qıləy təğ ki, rost bıbu bo Yunisi səpe soqnə
eğande iyən əy bevəcə holo peroxniye. Yunis xəyli şo be bı təği qorənə. 7 Əmma maşkinəy çəsoni Xıdo rosnişe qıləy rəsə melı. Melı dılətono hardışe rəsə, əv hışk be. 8 Həşi beşeədə Xıdo rosnişe qemıj. Həşi pesutışe çəy sə, əv incori qıniye, boştə marde piye-piye votışe: «Bomı marde çoke mandesə». 9 Xıdo votışe bə Yunisi: «Bəqəm çokə koye ıştı bı rəsə qorənə ğıyzin be?» Əy votışe: «Həlbəttə, çoke, jıqo ğıyzin bim ki, kam mande bımardım». 10 Bəvədə Rəbbi votışe: «Iştı dılı suteydə bə zəhməti nıkəşə iyən penırosniyə, i şəvədə bemə iyən i şəvədə məhv bıə rəsə. 11 Bəs Çımı dıl çoknə nısutı bo dıjdə şəhər Ninevə, əyo jiyə ıştə rostə dasti çəpə dastiku co karde nıznə sadı vist həzosə vey insoni iyən çandə həyvoni?» (Щестыше думоş)
İRAN XÜSUSİ XİDMƏT ORQANLARININ PULU İLƏ VƏZİFƏYƏ QOYULMUŞ TALIŞLARIN ADLARI GİZLƏDİLDİ (əvvəli səh.4-də) E.Q: - Bayaq dedim ki, yadımda deyil, 7 il üstündən keçib... H.M: - Bəs o ərizəni 8-9 ay əvvəl yazmısan, nəyə görə mənim dilimdən yalan uydurmusan, bunu ki, 7 il əvvəl yazmamısan? E.Q: - O ifadələr yadımda deyil, orda necə demişəm...Yadımdan çıxıb... H.M: - Yaxşı, bu İXXO mənə pul verirdilərsə, daha narkotikanı niyə verirdilər? Yox, əgər narkotika verirdilərsə, pulu niyə verirdilər? Hakim: - Hilal Məmmədov, keçən dəfə bu sualları vermisən, təkrarçılığa yol vermə, cavabını da verib... H.M: - Cənab hakim, yaxşı müdafiəçisiniz, amma o, keçən dəfə əməlli izah etmədi, niyə eyni zamanda pul və narkotika verib İXXO mənə? Hakim: - Yaxşı, Elman Quliyev, de niyə bunu da, onu da ona veriblər? E.Q: - Narkotika verirdilər ki, həm pul qazansın, həm də azərbaycanlıları zəhərləsin, onları məhv etsin... Hakim: - Demək, narkotikanı gəncləri məhv etmək üçün ona verirdilər. (Katibə müraciətlə) Belə də yaz... H.M: - Bəs, axı yazırsan ki, narkotikanı əsasən Rusiyaya göndərirdik... Orda da azərbaycanlıları zəhərləmək istəyirdik? Hakim: - Daha dedi də... Başqa sualını ver... H.M: - Yaxşı, onda pulu əlavə niyə verirdilər? E.Q: - Cib xərcliyi üçün... H.M: - Məsələn nə qədər? E.Q: - Nə bilim, Novruzəli onu deməmişdi, amma deyirdi ki, Hilala və Fəxrəddinə
Rusiyaya ayda 1000 dollar göndərirlər. H.M: - Həm də narkotika?! E.Q: - Daha onu bilmirəm... H.M: - Axı özün dedin ki, və hər 3 ifadəndə var ki, Rusiyada narkotika satmışam...Daha, o 1000 dollar nə idi ki?! O da cib xərcliyi idi? Hakim: - Hilal Məmmədov bu söhbətləri qurtarın, aydındır, başqa sualınıza keçin... H.M: - Axı, narkotika bağlı sualım çoxdur... Yaxşı, qalsın açıq məhkəməyə... Hakim: - Yox, orda daha bu suallar-zad olmayacaq. Daha ona ehtiyac da yoxdur... H.M: - Niyə? Axı, bilavasitə onun ərizəsiylə həbs olunmuşam? Bu 8 tomu onun sözləriylə “düz-qoş” ediblər! Hakim: - Suallarınızı verin, amma bu narkotika söhbətini yığışdırın... H.M: - Yaxşı, indi də keçək əsas mətləbə...Yəni, mənim “dövlətə xəyanət” ya “milli-dini ayrıseçkilik” salmağıma. Görək, mənim “xəyanətim” ya “separatçılığımın” əsas mahiyyəti nədir və hansı mənbələrə əsaslanır...Yeri gəlmişkən, bu sualları 2008də məni şahid qismində Novruzəli müəllimin məhkəmə prosesində dindirilərkən ortaya çıxıb və dərc də olunub. Beləliklə, Elman Quliyevin hər 3 ifadəsinə görə, mən Əli Əbdoli adlı şəxs tərəfindən 1992-ci ilin mayından “verbovka” olunmuşam, ondan pul almışam, dəfələrlə görüşmüşəm və Azərbaycan əleyhinə işlər görmüşəm...İlk sual: “Verbovka” deyəndə, o nəyi nəzərdə tutur? E.Q: - Yəni, səni ələ alıb İranın xeyrinədüşmən ölkəyə işlətmək istəyiblər... Hakim (Elmana): - Keçən dəfə dedik, biz İranı düşmən dövlət hesab etmirik. Bu sənin şəxsi mövqeyin ola bilər... E.Q: - Bəli, şəxsi fikrimdir. İran bizim
düşmənimizdir. H.M: - Hansı ki, sən o düşmənin pulunu alıb, yeyib-içib, evinə-mənzilinə sərf etmisən?! E.Q: - Peşiman olmuşam da... 6 il də oturub cəzamı almışam... H.M: - Əli Əbdolinin məni “verbovka” etdiyini, pul-para verdiyini, dövlətçilik əleyhinə işləməyimi təklif etməsini haradan bilirsən və hansı konkret faktlara əsaslanırsan? E.Q: - Bunu mənə Novruzəli deyib 2000-ci ildə. Sonra Əli Əbdoli özü də deyib... H.M: - Nə deyib, deyib ki, mənə pul-para verib? İrana çalışmağımı təklif edib? E.Q: - Pul söhbəti olmayıb, onu Novruzəli deyirdi, amma deyirdi ki, Hilala müsahibə vermişəm, talış problemlərindən danışıb... H.M: - Yaxşı, onun “ettelatçı” olmağını haradan bilirsən? O, özü bunu sənə etiraf edib? E.Q: - Yox, Novruzəli deyirdi... H.M: - Bəs Novruzəli haradan bilirdi? E.Q: - O hər şeyi bilirdi, mən ona işləyirdim... H.M: - Bəs işdə adı hallanan Pakraveş adlı şəxsin “ettelatçı” olduğunu hardan bilirsən? Özümü sənə dedi? E.Q: - Yox, dedi ki, mən tacirəm, mədəniyyət işçisiyəm. Siz gərək o taydakı talışları da fəal edəsiniz, qəzet çıxarasınız, İranı müdafiə edəsiniz, talışları vəzifəyə qoyasınız və i.a. Ona görə qət etdim ki, o ettelatçıdır... H.M: - Tutaq ki, qonşu ölkənin mədəniyyət xadimi ən adi bəşəri hüquqlara sahib olmağı təklif edib, demək o ettelatçıdır və ölkəmizə zərbə vurmaq istəyir? E.Q: - Hə, bunu dövlətçiliyimizin əleyhinə edirdi... H.M: - Məsələn, konkret olaraq, götürək bizi
“verbovka” edən Əli Əbdolini, səncə o hansı tapşırıqları mənə verirdi? E.Q: - Özün bilirsən də... H.M: - Yox bilmirəm, sən de, biz də bilək... E.Q: - Məsələn, sənə deyib ki, “Tolışi Sədo” qəzetində bu talış məsələsini qabart, TalışMuğan Muxtar vilayəti barədə təbliğat apar... H.M: - Talış məsələsini qabart deyəndə, konkret hansı məsələləri nəzərdə tuturdu? E.Q: - Məsələn, türklərin Azərbaycana gəlmə xalq olmalarını, talışların aborigen xalq olmalarını, Babəkin talış olduğunu və s.irəli sürmək... Sonra Azərbaycanı Türkiyə və Amerikadan ayırmaq... H.M: - Məgər Azərbaycan Türkiyə və Amerika ilə bir federasiya təşkil edir? E.Q: - Yox, o mənada ki, o iki ölkə bizə dostdur, İran isə aranı vurur... H.M: - Yaxşı, türklərin nə vaxtsa Azərbaycana gəlmə olduğunu, ya talışların aborigen olmaları, ya Babəkin talış mənşəli olması barədə fikir yürütmək – dövlətçiliyə xələl hesab edilə bilərmi? Bəs Sovet dövrünün tarixşünas alimləri Ə.Sumbatzadə, Ə.Quliyev və digərləri də bu barədə yazıblar?! E.Q: - Novruzəli deyirdi ki, onlar o vaxt İranın mövqeyindən yazıblar. İqrar Əliyev də elə... H.M: - Bəs İqrar Əliyevin elmi mövqeyi heç sonralar da dəyişməyib axı?! E.Q: - İrana, düşmən ölkəyə xidmət edib də... Hakim: - Hilal Məmmədov konkret sualınızı verin. H.M: - Yaxşı, lap tutaq ki, talışlar muxtariyyət tələb edir, bu, dövlətçiliyə xəyanət hesab edilə bilərmi? Ümumiyyətlə, muxtariyyət istəmək – Azərbaycan Konstitusiyasına ziddirmi? Yəni, Konstitusiyamızda xalqların muxtariyyət hüququ qorunurmu? (ardı var)
6
¹ 51 27 àïðåë 2013-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
In fikon bekə ışdə sədə... Zə, təsərufatmon heste. Pensiyə, vekam, səydəmon. - Əvoti dı nozi, təsəlli ədəy bəy. Çı hamponku bə dumo amandnimon, Nəsi!... Çətinəti umr kam bedə. – voteyədə Nəsi: - Fik kardedəm ki, Vəsi, 40 sor de namusim ko karde. Işdə dıli çovhərim ov karde. Isə bəmı doə pensiyə, təmin kardedəni çımı adı
Яшряфи Сярхан Ланкон
40 sor be Nəsi miəllim ışdə diyədə - Siyodədə rioziyyət millim ko kardedə be. Əsıl nomış Nəsurulla be. Əğılıtı vaxti bəy “Nəsi”şon votə. Hojo de nomiyən bey “Nəsi miəllim” əvotin. Bəşdə peşə sədaqətin be Nəsi miəllim.Çı miəlliməti əftəretəti hifs əkəy. Deəy fəxr əkey. Sıxan çı miəlliməti peşəku eqınyədə əvotı; “Miəlliməti bo həmmə peşə sohibon numune... Miəllimi sərvət çəy səvod, çəy səliqə, çəy mənəvi pokiətie” Səvodin, həmən eredüiənin be. Çok əzni ışdə ixtisasi. Ğərəz miəlliməti de co koon məşğul nəbi. Əncəx əkəy çı kəy kali vijorə koon... Ğərzinkə zanbul çəy dastədə, deşdə səliqə, tanadə kastum, sipiə şəy, qalostok, sədə şılyəpə əşi bə Bırədiqo vıjor. Əyo həm ışdə təmizəti əkəy, həmən vijorə koon. İ git soklə əhıri, oəqardi bə kə. Bə kəy təsərrüfati koon rəhbərəti karde çe Vəsi dasədə be. Vəsi ağılmand, sərişdənə moynə be. Kədə yəndı əməsin. Pıt-pıt, qəvəqəvə nəkəyn. Əməsin yəndı. Vəsi əvoti ki, miəlliməti ve qona sənəte. Kədə bə miəllimi koməq kardəkəs çəy həmroe. Bə pensiyə beşeku so-bədə əkəy kali koon Nəsi miəllim. Işdənən dı Vəsi zu. Nəşi bə co vırə. Kədə stulisə ənışdi. Xıyə əkəy. Haxanə ğəzeton ahandi.... - Vəsi, məvuji əmə çı hampoçiətiku ebəqınemon, voteyədə Vəsi: - Zə, fik məkə, Xıdo kərime. Şukur bə Xıdo, əğlonmon virəbəvırəom kardə. Səlomətətiye.
bırne.Ezım bıkəmon. Çı ponə soriku mandə kındəlonən bıdəmon voteyədə xorək mande çı Nəsi miəllimi kukədə. Vəsi əşde bə po. I-dı mışdış ekue çey miyonkuluncon. Ovış varde. Nəsi ovış peşome. Nəfəsış ome. Votışe: - Vəsi, voteyədə ki, çı doonədə 1-2 qılə bıdəmon bırney ezım bıkəmon, dinyo qardedə bə çımı sə. Zındəş boçi? Oxo, ə doon bəməno
bakaş. Ijən, tənüəsəy vədə ə dıqlə kındəlik tılişkə bakaş boşdə miəllimi. Çəyo nam-nami: - Səli boyli, xahiş kardedəm, koy de hovsələ, de səliqə - voteyədə əv Nəsi miəllimi sıxanış çəy qəvədəş oğətşe: - Ay Nəsi miəllim, norohət məbi. Doy bırney, ezım ance çımı sənəte. Imən rioziyyət dərs ni ki, - voteşe de
KOMƏZIN Bo ışdəni çəmə milliyə hərəkəti rəhbər zınə kəson
jimon.. Im qədə darde, Vəsi? - Rost votdəş. Boy tınən kədə dərs bıdə bə əğlon. - Vəsi, bə sə dəşi, ım koən ve qon omedə bəmı. – votışe. Əşde bə po. Evoe bə so. - Vəsi, çəmə təvə koncoe? - Zə boy. Nəfo hozıye. – voteyədə Nəsi şıştışe ışdə das-dim, petate bə pol. Vindeşe ki, nəfo hozıe. Nışde stulisə. Bine noe bo harde. Vəsiən qıle stuliş peğəte. Nışde deəy vəbəvə. - Zə, quş bıdə bəmı. Vindəş ımsornə tıvosoniş çoknəy hışkiş qətə? Çımı zomson bərk sard bəbe. Əve əmə bəpe ısətnəniku bığətəmon çe zomsoni pirpazi. Şe-şe har şey boho bedə. Çı ğazikuən qırdəkəmon ışdə çəşi-quşi; - votışe erəxəy bə Nəsi; - Çiçe, damə bedəniş? – voteyədə əv bey: - Vəsi, rozim deşdi fikon. Əmmo fik kardəm ki, ğaz çəmə xəlğiye... Isə co kəson bəy soyb beşən. Əy havatedən bə Avropa devləton. Əv şedə bə İzrail. Çəyoən bə Əmrikə. Əncəx əmə mandəmon be ğaz. Vişonmonən məhv bedən... - Detı rozim.. Ivon ki, joğoşon dınyo qətə dı dasti, çıvonən oxo bomey, Nəsi! Çı dınyo soybş heste... votışe, erəxe bə Nəsi. Çandı bə çandon dama be. Votışe; - Nəsi, - votışe, çəpə dastış dıroz karde kəy vədə bə doon.Nəsi boy çıvonədə 1-2 qılə bıdəmon
təmizə həvo, sərinəti vardedən... - Zə çiç bıkamon, bə? Mandəmon çımı, ışdı pensiyə kutisə...Ço koməqətimonən ni. Boy quş bıdə bə sıxani. Koy dıroz məkə. Bışi bə dükoni və. Ezım ancekəsonədə bıvind i kəsi. - Bə ezım ancəkəson bedə nez mande?!! - Çəvonədə çoki ijən Hül Səlie... - Hul Səli, hul Səli. Bəznemon çəy luzi si karde? - Zə, çiç bəbe əmə kam bahamon - voteyədə Nəsi miəllim əşde bə po. Takardışe oləton. Evoe bə so. Şe bə dükoni və. Ənəvonəy dənıvarde oqarde. Oməy bə kə. - Vəsi, ışdı votə odəmım, Hül Səlim vinde. Hozoəti bıbə. Əncəx Vəsi, Hül Səli koy kolhınd kardə kəse. Ko karde səliqəş ni. Çəyo, bəmı nüşo bıdə kon doy bıdəmon bırne? – votışe. Vəsi evoy bə so şe bə doon bın; - In bəlelə doy. Vindəş, çey bınədə qılə bəlelə toğə ros bə. Maşdəney, sübədəli Hul Səli təvə dümisə, qıləy jiə mionədə oməy çı Nəsi miəllimi kəy. Mande soy miyonədə; Nəsi miəllimış vanq karde. Nəsi miəllim hıtə vırə əşde. Hül Səli: - Nəsi miəllim, zəhmət nıbu, evo bə so. Çımı koy bəmı nuşo bıdə. Nəsi miəllimən evoy bə so. Oməy mande bəlelə doy bınədə: - Səli, ım doy bəbırneş. Xıçbır
sırə diəni erəxəy bə Nəsi miəllimi. Tanədə evatışe pencək, tuş karde bə rosə dasti dılə, təvəş peğəte. Oməy bə bəlelə doy bın. Jiəş peğəte. Petıre bə do. Çəy i tıkış davase bə do. Bəlelə do şate bə ğıbilə tərəf be. “Ya Allah!” votşe. Təvəş peğəte. Kəteləş dənoy çı doy həşinışdə tərəfiku. Kətelə tikəy nığıl be. Təvəş noy bə kəno. Qətışe jiə. De tovi okornışe. Jiə siəy. Mande doy bınədə. “Jiə pıxəbən” – votışe, erəxəy bə Nəsi miəllimi. Nəsi miəllim bəy. - Səli, çə kətelə rostə tərəfdə qədə kətelə bıjən - voteyədə, əv; - Miəllim, bə sə dəşdəm. Mıni gij məkə, - votışe, təvəş peğəte. Doy bıni rosə tərəfədə bəy kamişəvoni kəteləş je. Do de şırax-mıraxi həvie. Qınye bə zəmin. Çəy bəşi xolon qınye çı tənüsə kuti. Əv rıjye... Nəsi miəllim bəy: - Səli, bətım vote xo, koy dı itoti bıkə... Əv: - Miəllim şık bə Xıdo, səlomətətiye. Mı bəşdə sıxanım doabe ki, bo miəllimi bəndə ko əkənim. Çumçiko bo miəllim bəndə ko kardeyədə hojo çımı ko kəc omə... Sıxani düzi, şımə dimiku nıznim beşe – vote nışde doysə. Çandibəçandon; - Miəllim, çı kəyku tadibəsə beşim. Ləsım harde nəfo. Votıme ışdəni rə bırosnım bə ko..- voteyədə, Nəsi:
- Vəsi, nəfo hozıe? - Hozıe, boənən, - cəvobış doy. Deyinən ışdə das-dimon şışte. Petatin bə pol. Vəsiən surfəsə xorəkonış, - tənüə nün, sesəkə rüən, cır-pəni, həni çıbıznom çiçoniş dəvoşdəşbe de reçi. Bə sürfə diə kardeyədə ros bedəbe odəmi işto. İ yolə termoz qılov, i çaynik dəmə çay, i yolə piolə ğəndi pesok vardışe, noşe çe Hül Səli vədə. - Imən ışdı. Işdən ebəkaş. Pebəşomeş. Baharde boşdano, voteyədə, Hül Səli zevılə sırəş karde. Erəxe bə Nəsi miəlimi: - Çımı xanımə dodoe Vəsi, votışe... Xəyli dəkəşəşe çı Hül Səli nəfo harde. Hardışe. Əşde bə po. Evoe bə so. Kındəlonış varde bə doon bın. Bə soğnə vırə. Təvəş peğəte. Əvış ros karde. De purə zü ekuşe kındələ mionisə. Təvə qəv xəyləki eşe bə kındələ. Tişe ğondəsə təvə ekku bə kındələ. Çənədə hərkətış karde, təvə qəv benışe çı kındələdə. Təvə dümış ənədə joğo-jəqo murış doy, təvə düm arşyəy. Çəy qəv mande kındələdə. - Nəsi miəllim, kədə təvə heste? Əy bıdə bəmı. - Boçie təvə? - Nəsi miəllim bəyku xəbə səyədə, əv: - Miəllim, pidəme ım kındələ mionədə petoknı,- voteyədə Nəsi miəllim bey: - Səli, ın kındəlon çı vızmə doy kındələn. Əvon mandən hışq bən. Əvoni petokne əbıni. əvoni bəpe tilişkə bıkəy. Boy həni quş bıda bə sıxani. - Miəllim, təvə bıdə bəmı. Hələ bıvind çoknəy poə bedəni!! Nəsi miəllim evoe bə so. Təvəş varde. Doşe bəy. Əv təvəş de xışmi rosış karde. Çəy kumış ekkue kındələdə mandə təvə kutisə. Təvə kut çəke. Dı poə be. Çəy dum mande Hül Səli dastədə, ə qılə təvə qəv mande kındələdə. Bandbe. Nəsi miəlim “koməzın, koməzın” vote vote petate bə pol. De diğğəti erəxəy bə Vəsi... 10.03.2004
Nəriman Tolışi təqdim kardedə: ALMANAX ÇƏMƏ XALĞİ NOM TOLIŞE! Zivon çı insoni cone, Çı Xıdoku mandə nome. Har kəsi coni dılışe, Çəmə xalği nom Tolışе! Zıvon bənəy pıəy, mоəy, Çı tale astovə poəy. Zendeqimon əmonətşe, Çəmə xalği nom Tolışe! Inə zıvonədə mahne, Bılbıli handesə şinе, Çı coni simon sədoşe, Çəmə xalği nom Tolışe!
Xan PİRANİ
Dınyo zıvonon dılədə, İlahi boftə xolçədə, İnə zıvon Xıdo naxşe, Çəmə xalği nom Tolışe!
Tı dıvo kardedəj, rico kardəj həm, Bəd nəzəku xilos, bo balonro rəhm. Dığğət eğandedəj hıtə rukonsə, Çaşon ars emedə diməkukonsə.
Çı cur odəmi bə dıl vardə, Хido naxşi dəqiş kardə?! İlahimon xəyonətşe, Çəmə xalği nomTolışe!
Sipiyə sıvyəni əyştəj bə sə po, Dastonı rostı ka ijən bə Xıdo: “Bidə aşişədə yol bıbun balon, Xıdo, ovand bıbu əçəvon koon”.
Yanvar, 2012-minnə sor. İNƏ DIVO Şəhərisə şəvi muyəxol emə, Kədəki odəmon bə han şən həmmə. İqlə tı, çaşondə ars, qədə-qədə, Nımojij votedə, şami ruşnədə.
İjən Həşi çiyəy dıyo çə tono, Hıtə odəmonıj pekarde hano. Qemıji dəsuyəy ıştə, bə təpon, Okıryəy bə şami pekuyə ləpon. Əyşte kədəkiyon həmmə şe bə ko, Iştı lıputondə ıjənən dıvo: “Еy Pərvərdiqara, şukurbo Bətı! Çımı balonku bıqordon xəto!” İyul—2009-minnə sor.
Òîëûøîí Ñÿäî
7
¹ 51 27 àïðåë 2013-íÿ ñîð
ÇƏMƏ Dİ ƏHVOLOTON (LƏTİFON)
IM ÇƏVƏDƏ Nİ Rəhmətşə İmamverdi mıəllim navkonə Dəlokobə ibtidai məktəbi həm direktor, həmən mıəllim be: barzı-bılınd, siyoçəş-bəv, lodəsifət, çopurədimə ım mıəllim əğlon çəşədə qıləy Əzrayil be.. Bə dərs vaxtədə nomədə yaən şuluğəti kardədə, ya dərsi duməyəndı onımutədə hukmən bə əğlon qıləy qədə vəyə əkəy, yəni cəzo-filon ədəy..Har sinfi qıləy zirzəmi hestışbe. Əğlon kuə bəçəton dənəy bə toykiyə zirzəmi, çəvon dıl ətəki. İştənən İmamverdi mıəllim diyə nəkəy ım əğıl kosibə baləy, yaən yolə odəmi əğıle, pıəş vəzifə xıvande, ya fəhləy-koəkəy, həmə
Жамал Лялязоа
əğılon i nəzədə əqətiy. Hətto i kərə rəhmətşə Xalıq Qurbanovi-kanə kəlxozi direktori çəşi vədə çəy zoəş anə jəşbe, deştə şəvlo ğəyşi, əğıl 12 ruj noxəş qınyəbe. Mılxəs, əğlon çı məktəbədə bə kə oqardədə jıqo əzınin çı turmədə beşedən. Lusi nomədə qıləy əğıl İmamverdi tarsiku məktəbi dəqış kardedə, omedə bə Ğızlıvo miyonə məktəb.Sori sıftənə dərsədə vindedə vay, bə İmamverdi mıəllimi mandə qıləy siyoranqə mıəllim dəşe bə sinif, bino kardışe dərs doy. Lusi dıl dəşedə bə qıppə: Ha Xıdo, iyən bə qıləy Əzozili dast eqınim iyo. Vay bə çmı holi. Bərosti, ım mıəllimən (Vahab mıəllim) bənə İmamverdi mıəllimi siyobe, dimonışən çopurbe, Fərqış
BİR ÜRƏYİ ƏLDƏN SALIB QIRAQMI? Bu dünya gah bir məhbusdur, gah hakim, Gah xəstədir, gah zəlildir, gah həkim, Ağladan kim, ağlayan kim, gülən kim. Nə sirdir bu, Yaradadan soraqmı? Tanrı bizdən əsirgəməz varını, Seçəmmirik bəzən ağdan qaranı. Ürəklərdə fələk vuran yaranı Bilə-bil özümüz də yaraqmı?
Dərdim dərdlərindən betər, Bəsdir zülmə dözdüm, yetər, Bir gün gələn bir gün gedər Apar məni eldən, dünya. 21.01.99 BAL DÜNYAM (günahsız, suçsuz iç dünyam)
Bəzən ahum kimi, sonam kimisən. Bəzən qərib gəzən durnam kimisən. Gəl mənə öz doğma anam kimisən, Bəzən də həmdəm ol, nəzər sal, dünya.
Bəzən bir ömür də başa vurmuşuq, Fəqət haqqın keşiyində durmuşuq. Ədalətdən bircə daxma qurmuşuq, Ədalətdən şah sarayı quraqmı?
Məsum bir körpəsən, müdrik bir qoca, Qoy üzün ağ olsun, başın da uca. Bir şahsan, layiqsən sən taxta-taca, Gəl taxtı-taxında möhkəm qal, dünya.
Qəlb deyəni sözlə deyə bilmirik, Qaş deyəni gözlə deyə bilmirik. Bizə düşən payı yeyə bilmirik. Özgə qismətinə yiyə duraqmı?
Gah qəlbi viranə, gah talanam mən, Sevinci satanam, qəm alanam mən. Anamsan, körpəcə bir balanam mən, Balan tək qoynuna məni al, dünya.
Sevinənlə sevinmirik, gülmürük. Ağlayanın göz yaşını silmirik. Bir ürəyi ələ ala bilmirik, Bir ürəyi əldən salıb qıraqmı?
Dəlokbə məktəbi mıəllimon qırdə bedən ivrədə şedən bə vəyə. Vəyədə obıə sufrədə Xıdo çan curə neməton dəvoştə bıə be. Dərs hissə mudir,
(Nə dünyanın başımıza gətirdiklərindən, nə də onun başına gələnlərdən hələ heç bir alim, heç bir filosof baş çıxara bilməyib. Görün dünyanın hansı halıdır məni narahat edən) Bir qırıq ümidin düşüb izinə, Aparırsan məni hayana, dünyam? Taleyin hökmü nə, görən, sözü nə? Nədən salıb səni oyuna, dünyam? Coşqun dəniz kimi fəryad edirsən, Dərdli ürək kimi hey dad edirsən, Əl açıb göylərə imdad edirsən. Bir hay verən də yox hayına, dünyam. Yolların sərt kəsək, daş imiş, demə, Ümidlərin pərən, boş imiş, demə, Qismətin bir ağlam yaş imiş, demə, Gör nələr düşübdü rayına, dünyam! 15.01. 2000 BU DÜNYADAN İNCİMƏYİN YERİ YOX...
10.04.99
(Dünyadan məsləhət, dünyadan çıxış yolu, dünyaya etiraf, dünyaya yalvarış, dünyadan son istək)
Qəribəsən başdan-başa, Ulu dünyam, Ozan dünyam. Kimi nökər, kimi padşah, Kimi gəda yazan dünyam.
Çox böyükmü günahlarım, Üzüm gülmür nədən, dünya? Xoş niyyətli sabahlarım Nəyçün getdi əldən, dünya?
Gah ölümdən qurtarırsan, Gah da nakam aparırsan. Yaman şivən qoparırsan, Düz yolunu azan dünyam.
Gəmim batıb üzə bilmir, Dəryalarda gəzə bilmir. Dərdlərimə dözə bilmir Nə baş, nə də bədən, dünya.
Kim sevinc, qəm payısan. Kimə dərin bir quyusan. Bəzən sərin dağ suyusan, Bəzən qaynar qazan, dünyam.
Alıb dərdmi, ya ağrımı Daha başımdan ağlımı. Zaman-zaman bu bağrımı Oldun dəlib-didən dünya.
Gah mərd olub qanunların, Gah sərt olub qanunların, Gah dərd olub qanunların, Yox onları pozan dünyam.
APAR MƏNİ ELDƏN, DÜNYA
(Mən bu dünyanı gah bütün sinayətləri çiynində gəzdirən bir cinayətkar, gah da cinayətkarları ittiham edən bir hakim kimi; gah bir xəstə -zəlil, gah da bir təbib-həkim kimi; gah özümə munis bir adam, gah da uzaq, yad bir varlıq kimi görür, təzadlandırıram... Bu təzadlar mənim iç dünyamda da cövlan edir) Gah xəfif bir mehəm, gah dəli külək, Gah uca zirvəyəm, gah da ki dərə. Sinəmdə çırpınan qərarsız ürək Dəyişir donunu gündə min kərə. Gecələr səhərə can atır ürək, Başımdan qorxunu hey atmaq üçün. Gündüzlər güc yığam ruhuma gərək, Həzin xatirələr oyatmaq üçün. Təbdən qanad taxıb qalxıram göyə, Sonsuz səmalarda azad uçuram. Bəzən də Yer məndən küsməsin deyə Doğma anam kimi onu qucuram. Hərdən aşıb-daşan dalğalı dəniz, Hərdən göy üzündə qara buludam. Bəzən geniş dünya qəlbimə əziz, Bəzən də mən ona uzağam, yadam... 06.12.2000
(Yardımlı rayonu, Nisəqala kəndində yaşayan, “Dünya, səndən incidim” deyən şair Sakit İlkinə cavab olaraq)
OZAN DÜNYAM (Hamımızın yaşadığı, gözlənilməz oyunları ilə dolu, real, həm də fani dünyamıza həsr edirəm)
cıvonə mıəllim Əlihuseyn bəştə direktori-bə Xanəli mıəllimi məxsusə ğayğı nişo doydə. Kanə sabiqə direktor İmamverdi mıəllim Əlihuseyni ın xıdməti vindedə, bəy irod qətedə. Hejo bı məcolədə bə sufrə sərinə du vardedən. Əlihuseyn rəyrə dast ğandedə bə sərinə duəynə qrafinkə edoştə bə İmamverdi mıəllimi: - İmamverdi mıəllim, du pidə? Məclisədə qıləy sırə çəkkə rost bedə. İmamverdi mıəlli damə bedə: -Çiç be bəqəm? Bıştə kijə, lulə kəbob, zardə bınəkor, tikə kəbob baxş kardədə bə yod dənışim, telə duədə bə yod oməym? Əyən bıdə bəştə əziz-qiramon!
MƏNİM TƏZADLI DÜNYAM
DAHA BİR TƏZAD
Mənim nağıl dünyam, rəvayət dünyam. Mənim noğul dünyam, mənim bal dünyam. Bəzən başdan-başa cinayət dünyam, Bəzən dəliqanlı, bəzən lal dünyam.
Qismətin olmasa əgər sənə bab, Hünərin var döz bu dərdə, gətir tab. Həyat özü başdan-başa bir kitab... Insan ömrü bir sətirmi, varaqmı?
DU PİDƏ?
Çoxlarını yandırmısan, Saçlarını yoldurmusan. Sırsıra tək dondurmusan, Çox ağırdır cəzan, dünyam.
Səndən umdum murazımı, Qəlbimdə qoydum arzumu. Toylu, bayramlı yazımı, Solduran, lal edən dünya.
Səbirə Xurşudova Lənkaran
ımbe ki, panadim be, nızımə bolobe. Dərs qədə-qədə tasbedə. Lusi vindedə, ne, Vahabi dərsədə əğılon çiç pidəşone kardedən. Hırdənon çı vırəku bə vırə vaştedən. Qəvqəvəku quş eşedə... Lusi dıl bə vırə omedə, əvən bino dəşedə bə lıvış-lıvış dəşe.Bəştə həmron votedə: -Zə, çımı dıl təkəbe ki.Jıqo zınəme ım mıəllimən bənə İmamverdi mıəllimi zolom bəbe. Ivrə kefebən ki! Şık bə Xıdo! Im çəvədə ni!
Köksümüzdə “Yətən dağı” ucaldı, Neçə namərd kam götürdü, bac aldı. Qarı dünya qəni-qəni qocaldı, Bu dünyadan inciməyin yeri yox...
A DÜNYA Başlarımız dərdə, qəmə qarışdı, Qarğınmışa bu da belə qarğışdı. Ömür verib: uzunu bir qarışdı, Nə xəsisdi, nə paxıldı bu dünya. ( SAKİT İLKİN) Şikəst könlüm sınıbdı səndən xeyli, Qarğımağa salmısan sən də meyli. Övlarların səndən yaman gileyli, Demə, “xəsis, paxılmısan”, a dünya!
Yurddaş köçdü, yurd dağılıb talandı, Nalə çəkdi dünya, qana bələndi. Nadan deyil, öz yerini biləndi, Bu dünyadan inciməyin yeri yox...
Gəl gizlətmə barı sən öz üzünü, Min sifət içində gəl seç özünü. Yalanından seçmək olmur düzünü, Əfsanəmi, nağılmısan, a dünya?
Demə, pozur vədəni o, andı o. Odumuzdan od götürüb yandı o. Saçlarını birər-birər yoldu o. Bu dünyadan inciməyin yeri yox...
Qocalmısan, taqətin yox dizində, Heç bir yanda keçmir daha sözün də. Bivəfasan aqillərin gözündə, Yıxılmısan, yox olmusan, a dünya!
Dünyanın kimsəyə yetmir gümanı, Üstümüzdən silə bilmir dumanı. Çərxi sınsın görüm dövrün, zamanın. Bu dünyadan inciməyin yeri yox...
Şux qamətin, şən gülməyin qalmayıb, Xoşsifətin, məzən, meyin qalmayıb. Dirçəlməyə daha heyin qalmayıb. Sökülmüsən, dağılmısan, a dünya!
Ozandı o, qopuz onun, saz onun. Sevinc onun, kədər onun, yas onun. Şair qardaş, dərdlərindən yaz onun, Bu dünyadan inciməyin yeri yox... 09.11.2000
Mart, 2001
¹ 51 27 àïðåë 2013-íÿ ñîð
Цфцг-С ММЖ (ВЮЕН 1800107871)
GORBİNƏ TOLIŞƏ ŞAİRON! ƏMƏ “QƏVƏ-QƏVƏ” RUBRİKA TOJƏDƏN BİNO KARDEDƏMON, ŞIMƏ ŞERON BƏ ÇAŞİMON! IMƏN ÇƏMƏ TOJƏ QAFİYƏ: VE KƏS BƏNƏ KAQİ HƏLƏ LONƏDƏY, ÇƏMƏ XƏLĞİ “RÜŞNƏ” ZİNDONƏDƏY!
Азярбайжанда бир чох дилляря йазылы, шифащи бизнес, Нотариал тяржцмяляр вя мятнлярин йыьылмасы хидмятини тягдим едир. Биз Азярбайжан, Рус, Инэилис, Талыш, Фарс вя с. дилляря йазылы тяржцмяляр едирик. Ятрафлы мялумат алмаг вя йа хидмятляримиздян бящрялянмяк цчцн (012) 564-68-91 нюмрясиня зянэ едя вя йа жоммержиал_манаэер@уфуг.аз електрон цнванымыза йазараг ялагя сахлайа билярсиниз.
ALLAHVERDİ BAYRAMİ
MİRFƏYAZ LİKMƏKANİ
“TÜRKƏM” DEDİN Özünə “türk” deyirsən, biz nə filani deyək? Avar, talış, tat, ləzgi, ya kürd, albani deyək? Oğuz, qıpçaq, rus, monqol, tatar, irani deyək? Etnik xalqları silək, türki, moltani deyək? Olmazmı elə “azər”, “azərbaycani” deyək?!
XANƏLİ TOLIŞ
ĞƏCE-BILBIL
Hər kəsin öz xalqına məhəbbət var dilində, Danışmaqla olmaz ki milliyyət car dilində: Danışır çox ölkədə xalq qəsbikar dilində. Rus, fransız, ingilis, alman, tatar dilində. Evdə ana dilində, çöldə barbar dilində.
İsmayılov Məhərrəməli mamumon nəçəndone, Yolə Xıdoku orzu bıkəmon ki, bəy xəşəconiəti bırəy nəsib bıko!
BƏŞTI ĞIRYƏTI ĞIBON!
Zardə bılbıl vaştəbe, Çı vıl bə vıl vaştəbe. Vılon namə sinəsə Iştə rizi haştəbe.
“Qarabağ türkün olub, türkün olacaq”deməkAnam Azərbaycana xəyanətmi, ya dəstək? Talış, Muğan, Mil, Şirvan… hər yer türkünmüş gerçək? Böylə olurmuş, qağa, “küçük qardaşa” kömək? Dost olursan, ya düşmən, yurdumdan gözünü çək!
Zardə bılbıl handəbe, Bə quşonsə mandəbe. Deşnə xosə avazi Deşmonon kəy ğandəbe.
“Türk dünyamız” deyirsən, gözlərindən yaş axır, Qazax, qırğız... özünü türk hesab etmir axı... Oğuz, qıpçaq... bugünkü acı halına baxır, Bir vaxt od qalayanlar bu gün özünü yaxır. Qanlı tarixlə deyil, elm ilə önə çıxır.
Sədaqət, etibar körpüsün keçib, Ərə hörmət, sayğı şərbətin içib, Can evinə qeyrət donunu biçib, Vəfa odasına sığa bildinmi?
Vanqış qədəy barz beşe, Ğəce bəq bə rık dəşe. Bılbıl boğo handeədə Dəvaşte əv qətışe.
“Türkdən özgə dostum yox”, ləzgi, avar, talış yox? Yurdu bir, torpağı bir, dövləti bir qardaş yox? Özgə yurdun oğlu dost, yad bildiyin yurddaş yox? Sənə dəyən daş ağır, mənə atılan daş yox? Minillər bir yaşadıq, ayrılmağa təlaş
Elə gəz, üzməsin əri şübhə, qəm. O duysun: “Ortaqlı kişi deyiləm”. Hər dəfə səfərdən gələndə möhkəm, Saf qəlblə bağrına sıxa bildinmi?
Bılbıl vote: Handəbim, Çı sə vilon sədə bim. Qəfəsədəm esət az, Dod, bə nohəx qətə bim. 20.12.2012
Òÿñèñ÷è : Ðàôèã Úÿëèëîâ Òåë.:+99470 909-85-90 Å-ìàèë: celilovrafiq@mail.ru Ãÿçåòèí åëåêòðîí âàðèàíòûíû
tàlèsh.îðý
ñàéòûíäà îõóéà áèëÿðñèíèç
BAXA BİLDİNMİ? Səfərkeş kişinin arvadı, dilbər, Həsrət oduna can yaxa bildinmi? Cəlb edir nəzəri gözəl kişilər, Gözünün ipini yığa bildinmi?
Ðåäàêñèéàíûí öíâàíûíà ýþíäÿðèëÿí ÿëéàçìàëàð ìöÿëëèôëÿðÿ ãàéòàðûëìûð âÿ ìÿòíëÿðÿ ðÿé âåðèëìèð. Ôàêòëàðà ýþðÿ éàëíûç ìöÿëëèôëÿð ìÿñóëèééÿò äàøûéûðëàð. Ìöÿëëèôëÿðëÿ ðåäàêñèéàíûí ìþâýåéè óéüóí ýÿëìÿéÿ áèëÿð.
bo Məhərrəməli mamu İsti yorğan-döşək, kişi nəfəsi, Kişi qayğısını görmək həvəsi, Erkək qucağına atılmaq hissi, Şəhvət dalğasını boğa bildinmi?
Ay Tolışi bandi zoə, Bəştı ğıryəti ğıbon. Liki, Bləbandi zoə Bəşti ğıryəti ğıbon. Çandə soron canqədə bəj, Im milləti vanqədə bəj. İ sifət, i ranqədə bəj Bəşti ğıryəti ğıbon.
Yolunu azdınsa, çıx get, iş bitsin, Ya söylə düzünü, ər çıxıb getsin. Ərə ortaq etdin namərd birisin… Elin gözünə şax baxa bildinmi? 25.04.2913
Votdəş , "əvon Tolşi son Həxi roədənsə, nıtarson" Moldəm ıştı çaşə arson Bəştı ğıryəti ğıbon.. Dastonı çımı qıyədə Dıl şo bedə, çaş pur bedə Xıdo bəşmə Şifo bıdə Bəştı ğıryəti ğıbon! 25.04.2013 Binə xəstəxonə
Ãÿçåò ßäëèééÿ Íàçèðëèéèíäÿ ãåéäÿ àëûíìûøäûð. Ãåéäèééàò íþìðÿñè:3462 Òèðàæ: 1000
Щесаб нюмрряси: АЗН цчцн: "Банк оф Баку" АСЖ Йасамал филиалы Жялилов Рафиг Шащрза оьлу щесаб нюмряси 3801000000159315 ВЮЕН 1700038881 код 506322 мцхбир щесаб 0137010007944 С.W.Ы.Ф.Т ЪББКАЗ22
УС Долларс: Ъалылов Рафиэ Сщащрза оэщлу АЖЖ Н 3811001000159315 ИНТЕРМЕДИАРЙ БАНК Стандард Жщартеред Банк, Неw Йорк ЖОРР. АЖЖ. 3582023389001 СWЫФТ: СЖБЛУС33 БЕНЕФЫЖЫАРЙ БАНК: "Банк оф Баку" ОЪС С.W.Ы.Ф.Т. ЪББКАЗ22 Баку, Азербаиъан