¹ 36 (48)
ТОЛЫШОН ÑßÄÎ
12 yanvar 2013-íÿ ñîð
ÌÖÑÒßÃÈËß ÐÓÆÍÎÌÀ
Ðóæíîìà
pul
beәdә
ÜÛÉÌßÒÈØ
40 êîï.
áåøåäÿ
TI TOLIŞ, BOŞTƏ İNƏ ZIVONİ JİYERO ÇİÇİ KARDƏ? BƏ HİLAL MƏMMƏDOVİ OZODƏTİ! ZÜLMƏ SƏBR?! Щилал МЯММЯДОВ "Толыши Сядо" гязетинин баш редактору əvayət olunur ki, bir gün imam Şibli (r.a.) ruhi xəstəxanada müalicə olunmalı olur. Bir dəfə dostları toplaşıb ona baş çəkmək istəyirlər. İmama yaxınlaşıb hal-əhval tutmağa hazırlaşdılar ki, o, qəfildən yerə əyilib əlinə bir çınqıl (kiçik bir daş parçası) götürür. Dostları hürküb, hərə bir yana qaçır. İmam Şibli (r.a.) arxalarıyca qəh-qəhə çəkərək
R
deyir: bunca idimi dostluğa sədaqətiniz? Onun bu xəstə halındaki kiçik bir daş qırıntısından ibarət cüzi yükünə (cüzi zülmə) SƏBR etməyib qaçdınız?! Bu kiçik bir rəvayətda “dostluq”, “səbr”, “zülmə səbr” və i.a. kimi mühüm mövzularla bağlı neçəneçə dərin, ibrətamiz fikirlərin səsləndiyi aydındır... Əlbəttə, “Zülmə Səbr!” heç də o demək deyildir ki, gözünün önündə sənə, ya bir kimsəyə zülm edilə və sən də bu zülmü (dəf etməyə imkanın ola-ola) susqunluqla qarşılayasan. Əsla yox! Belə ki, ən böyük zülmü, ilk öncə, insan özüözünə qarşı edir və “əgər Allah insanları zülmlərinə görə cəzalandırsaydı, yer üzündə bir canlı belə qalmazdı. Amma, O, onlara möhlət, vaxt verdi... Əcəlləri gəldikdə isə, nə bir an tez, nə də bir an gecikər...” (Quran, 16: ən-Nəhl: 61). Əslində bu ayə Allahın “SƏBR” ismini əks etdirir. O, öz səbriylə insanları öz zülmündən üz
döndərməyə, HAQQ yola gəlməyə çağırır. İnsanın özü-özünə zülmü və Allahın buna SƏBRİ barədə ən ibrətamiz misal kimi Yunus (ə.s.) peyğəmbərlə bağlı məlum əhvalatı xatırlamaq olar: O, azan xalqının heç cürə HAQQ yoluna gəlmədiyini görüb, yəni, insanların zülmünə SƏBR etməyib, qəzəblə onları tərk edir. Nəticədə, dənizdə iri bir balığa (balinaya) yem olaraq, onun qarnında - zülmət bir zindanda öz qüsurunu anlayıb Xaliqinə etiraf edir: “...La ilahə illa əhtə sübhanəkə inni küntüm minəz zalimin” (Quran, 21:əl- Ənbiya:87), yəni: “...mən həqiqətən də özümə zülm edənlərdən oldum...”. Allah Yunus (ə.s.) peyğəmbərin tövbəsini qəbul edir, onu bağışlayır, o, bu “zindandan” azad olaraq xalqının yanına qayıdır və insanları səbrlə (!) HAQQ yoluna gətirərək xalqını xilas edir. Yeri gəlmişkən, bu sətirlərimi oxuyan cəmi məhbus qardaş-bacılara da bu duanı tez-tez təkrarlamalarını tövsiyyə edərdik, inşallah, xeyri
Baş qoyub dizimə yatdı pişik də, Gər ki anasına bu gün aşiq də,Amma, gizlətmədi nədənsə dilim: Yenə öz dünyamdır körpə Sevilim!!! Nə vaxt iməklədi, "soska" itirdi Nə vaxt dərsə getdi, məktəb bitirdi Ali məktəbdən də diplom gətirdi Fəqət, həmin körpəm, həmin ətirdi, Böyük qız olsa da, amma, nə bilim, Yenə, öz dünyamdır körpə Sevilim!
YENƏ ÖZ DÜNYAMDIR KÖRPƏ SEVİLİM!!! (qızım Sevilin ad gününə) Ötsə də ömrümdən gör neçə ilim, Yenə öz dünyamdır körpə Sevilim, Bir əlim qələmdə, biri beşikdə, Bəzən ta sübhəcən durdum keşikdə,
Gər ki zindandadir bu gün atasi, Haqq yolda yoxsa da heç bir xatasi, Cətin ayparaya zülmət batasi, Hilaldan dünyaya budur çatasi,Qandalda olsa da, yazacaq əlim: Yenə öz dünyamdir körpə Sevilim!!! Biz də “Tolışon Sədo” olaraq millətimizin ruşinfik oğlu Hilal Məmmədovun qızı Sevil Məmmədovanı ad günü münasibəti ilə təbrik edirik! Qoy Xıdo sənin arzularını, dualarını eşitsin və tezliklə, lap tezliklə Hilal Məmmədovu evində görəsən!
olar... Yunus (ə.s.) peyğəmbərə aid gətirilən bu misal ölkəmizin azadfikirli, əhli-iman sahibləri üçün də bir ibrət – nümunə ola bilər: belə ki, ən adi bəşəri haqqına sahib çıxmaqdan belə çəkinən və bu haqqı bir qarın çörəyə qurban verməyə hazır olan xalqından incimək, ona qəzəblənmək yox, əksinə, səbrlə onu HAQQ yola dəvət etmək gərəkdir. Əlbəttə, bu yolda digər ən böyük çətinlik - həm də xalqı bu günə salmaqda az rolu olmayan zalım hakim zümrənin özünün də müəyyən təqib, təzyiq, həbs və hətta qətllərinə belə məruz qalmaqdır. Bununla belə, yenə də - “bizi HAQQa gedən yola yönəltdiyi halda, Allaha necə təvəkkül etməyə bilərik?! Bizə verdiyiniz əziyyətlərə SƏBR edərik...” (Quran,14: İbrahim:12) ayəsini əsas götürərək, həm o azan xalqla, həm də o azğın hakim zümrə ilə “Allaha təvəkkül!”, deyib SƏBRLƏ işləməkdən başqa digər bir yolumuz-çarəmiz yoxdur... Bu yol – doğrudan da xeyli çətin, ağır olub, HAQQ naminə savaşda bizi ruhdan düşməməyə; zəiflik göstərməməyə; bir kimsəyə boyun əyməməyə çağırır... Xaliqimiz
bunu öz ən sevimli bəndələrinin misalında nümunə gətirir: “Neçə nəbilər, Rəbblərinin qulluğunda duranlarla birgə Allah naminə savaşda başlarına gələnlərdən asılı olmayaraq ruhdan düşmədilər, zəiflik göstərmədilər, boyun əymədilər, Allah səbr edənləri sevər!” (Quran 3: Ali-İmran: 146). Demək, zülmə qarşı da səbrlə mübarizə aparmaq gərəkdir. Başqa sözlə desək, SƏBR – HAQQ yolda mübarizə aparan xeyirxah əhli-iman sahibinin əlində həm qılınc, həm də qalxan olub, zülmü yarmaq üçün ən uğurlu silahdır! Məhz “Əsr” (Quran: 103) surəsinin minlərlə hikmətlərindən biri də bu formula üzərində qurulmuşdur: “And olsun Əsr namazına ki, həqiqətən də insanlar ziyan içərisindədirlər, o kəslərdən qeyri ki, iman gətirib xeyirxah işlər görər və bir-birinə HAQQlı və SƏBRli olmağı tövsiyə edərlər...” Zülmə qarşı mübarizədə cəmi HAQQsevər və xeyirxah əhli-iman qardaş-bacılarımıza Allahdan SƏBR diləyirik, İnşallah!!!“Səyəc əlullahu bə’də usrin yusra” (Quran; 65:ət-Talak:7) Allah hər zülmü (çətinliyi) rahat (asan) bir sonluqla bitirər...
MƏHKƏMƏ-MƏZHƏKƏ Ayağa qalxın! Gözü ovulmuş, Qıçı qırılmış, Səsi alınmış Həqiqət gəlir, Solğun bir gümanla. Məzhəkəyə baxın!, Başında domka papaq, əynində atlas əba, vicdanı lüt-üryanca, hakim gəlir, sağ-sollu şeytanla... qulağa pambıq taxın; hörümçək tor toxuyur, səslər riya qoxuyur, xeyirə hökm oxuyur, şər üstün gəlir; şeytan verən fərmanla.
Cənab vəkil, yanıb tökül!, Öz fikrini bölüşmə Tok-zakaza ilişmə, Özgədir bu gəlişmə, Bu zakaz başdan gəlir, Baş başkəsəndən gəlir;
Söz alır baş ittihamçı, Bayquş Dövlətov: Bu həqiqət ki var, Bibərdən acıdır, Xalqını sevənlər, Separatçıdır!
Narkotiklə kirləyin!, Xəyanətlə şərləyin!, Haqq deyənləri girləyin!, Basın, Həqiqəti içəri basın, Səsi çxmasın!
Dinməzcə qol çək, vəkil, əyri-doğru...nə isə... şərdən çox iş toxudu, səsi riya qoxudu, hakim hökmü oxudu: həqiqətə onca il, getdi gedər – gəlməzə!..
Çərlətməkdir, Kirlətməkdir, Şərlətməkdir, Hər nədir, “haqqım” deyənləri, Məhbəsə diyirlətməkdir! Bir az tülkütəhər, Bir az dəlisov;
çox fitnələr quruldu, nəhayət HAQQ vuruldu!.. məhkəmə bitdi, hakim də “malades” almağa getdi... POÇKON ƏSƏDZODƏ
2
¹ 36 (48) 12 éàíâàð 2013-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
KARVAN KEÇƏRKƏN DÖRDAYAQLILARIN ÇIXARDIĞI EKZOTİK SƏSLƏR... Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyinin təsisçisi Eldəniz Quliyevlə müsahibə
Eldəniz müəllim, Azər baycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyinin yaradılmasının elan edilməsindən sonra həm respublikamızda, həm də respublikamızdan kənarda böyük ajiotaj yaratdı, bu birliyin yaranmasının zərurətini nədə gördünüz ki, belə bir təşəbbüsdə bulunduz? - Ajiotajı deyə bilmərəm, ama bəzi qüvvələr kifayət qədər nigarançılıq keçirdi. Demokratiya sözünə və bu onların ehtiva elədiyi dəyərlərə rişxəndlə baxanlar, eləcə də alın təriylə, qanla qazandığımız Dövlətçiliyimizin möhkəmlənməsinə öz konformist maraqları rakur sundan yanaşan hakim partiyanın bəzi funksonerləri əlbəttə ki, Birliyin yaranmasını təşvişlə qarşıladılar. Biz Birliyi demokratik Dövlətçilik naminə yaratdıq. Biz istədik ki, Konstutusiyada təsbit edilmiş, habelə Allah-Təala tərəfindən hər bir insana, millətə, etnosa, xalqa bəxş edilmiş hüquqlardan və qismətdən yararlanaq. Həmrəylik, qardaşlıq ünsiyyətini əməli surətdə həyata keçirək. Biz istədik ki, etnik azlıqların hüquqları azlıq olmayanların azğınlığına tuş gəlməsin. Nəhayət biz istədik ki, özünü ölkənin vətəndaşı sayan hər bir azərbaycanlı mənsub olduğu millətindən, dilindən, dinindən və siyasi baxışlarından
CƏSUSE Kişvər şəytoni konəye, Şər-bıhtoni anbonəye, İqtidaran bə vonəye Tolış İroni cəsuse Xıdo nıznə aspəvonon Həx kıştero vardən vonon Tolışonsə emdə qınon, In hukmət boəmə kabuse Hilal, bətı votəmbexo Ve dəm məjən Xıdo həxo Şəri bəndə bə xonəxo Bə şər-şəytoni məxsuse Həx votdəni Xıdo bəşər Həx bıvoti koşedə şər, Be vaxt-vədə vardən məhşər, Məmuron kofir, dəyyuse.
asılı olmayaraq, eyni səviyyədə yaşasın, bərabərhüquqlu və hər hansı milli-psixoloji kompleksdən azad olsun. Biz həm də, hamıya və hər kəsə anlatmağa çalışdıq ki, Dövlətçiliklə Dövlət başçısının eyniləşdirmək olmaz. Dövlət başçısı insandı, səhv edə bilər, xəstələnə bilər və s.. dövlətçilik isə əbədidir. Dövlətlə dövlət başçısını eyniləşdirmək bir çox problemlərə, bəzənsə faciələrə yol açır və bu, anti-demokratik yanaşmadır. Bəli, talışların da talış olmayanlar qədər problemləri mövcuddur. Bəlkə də daha artıq. Bu problemləri konservləşdirmək əvəzinə onları həll etmək lazımdır. Hər hansı milli azlığa qayğı və məhəbbətlə yanaşmaq lazımdır, nifrətlə yox. Eldəniz müəllim, respublikamızda kifayət qədər insanı bu sual düşündürür: niyə Eldəniz Quliyev? - Daha yaxşı olardı ki, bu sualı verənlər ziyalı missiyası haqda fikirləşsinlər. Bu gün mən səmimi olaraq düşünürəm və əminəm ki, talışların hüququ və haqqları ədalətsiz, qanunsuz təhdidlərlə üzbəüzdür. Cənub bölgəsində fəaliyyət göstərən TV beşcə dəqiqə də olsun talış dilində veriliş vermir. Bu nonsesdir! Talışların dənizini, meşələrini gözləri görə-görə oğurlayıblar, məktəblərdə ibtidai sinif şagirdlərinə ana dilində dərs keçirilməsinə süni əngəllər törədilir. Əhali arasında elə bir xof yaradılıb ki, az qala qardaş-
qardaşa şübhəylə, qorxuyla baxır. Bütün bunları görübanlayan və öz etirazını bildirən ləyaqətli talış ziyalısını isə şərləyib tutur, əzir, sındırırlar. Yaxud əksinə, bəzilərini deputat təyin eləyir, vəzifə verir, qabaqlarına tulapayı atır və düşünülmüş şəkildə onları assimlyasiya aparatından keçirib cındır əskiyə döndərirlər. Eldəniz Quliyev kor deyil, kar deyil, hətta lal da deyil. Və inanın, mən bütün bu haqsızlıqlara qarşı çıxmasaydım, evdə nəvəmin üzünə, güzgüdə öz gözümə baxa bilməzdim.... Eldəniz müəllim, bildiyimiz kimi, siz həm Ziyalılar Birliyinin sədri, həm də Ziyalılar Forumunun həmtəsisçisisiniz, çətin deyilmi? - Çətindir ya çətin deyil, məncə bunun mətləbə bir o qədər də dəxli olmamalıdır. Latınların bir məsəli var: “ Nil volentibus ardium!” yəni, cəhd eləyənə maneə yoxdur. Əsas odur ki, getdiyin yolun sonunda MƏBƏD olsun, İŞIQ olsun. Sizi müxtəlif dövlət və şəxslərlə əlaqələndirirlər, buna cavab olaraq “...bizi papuaslar maliyyələşdirir” dediniz. Maddi durumunuzun çətin olması sizin təşkilat üçün əlavə problemlər yaratmır ki? Yaradırsa bu problemləri necə həll edirsiz? - Məni Rusiyayla, qərblə, İranla, kürdlərlə, ləzgilərlə, milyarderlərlə və s. əlaqələndirdilər. Bircə şeylə əlaqələndirmək
ağıllarına gəlmədi-vicdanla! Fəaliyyətimizin mayası da, katalizatoru da bizim vicdanimiz və Azərbaycanı həqiqətən de mokratik, talerant və gözəl bir məmləkət görmək istəyimizdir. Biz düz dayanmışıq və kölgəmizin əyri düşməyindən qorxmuruq. O ki, qaldı maddi duruma, biz ağır durumda deyilik, biz lap ağır durumdayıq. Ancaq əsas əxlaq prinsipimizdən də əl çəkmək fikrində deyilik- bu dünyada iki yaşam tərzi var: yaxşı yaşamaq və düz yaşamaq. Bizlər ikincini seçmişik. Neyləyək, bu da, bizim taleyimiz, alın yazımızdır. Mehdibəy Səfərov qəzetimizə müsahibəsində bildirmişdi ki, hər ikinizə bu və ya digər formada təzyiqlər edilir, bu barədə əlavə açıqlama verə bilərsinizmi? - Təzyiqlər Mehdibəyin dediyindən də çox və təhlükəlidir. Ancaq bizə qarşı yönəlmiş hədələr, təhdid və təhqirlərə, karvan keçərkən dördayaqlıların çıxardığı ekzotik səslər kimi baxırıq. Çünki təsir əks təsirə bərabərdir. Bir də axı bunların dediyinə, ya elədiyinə niyə fikir verməliyik? Bunların azacıq abrları olsaydı məlum video qalmaqalından sonra dillərini dinməz yerlərinə qoyub susardılar, utanıb yerə girərdilər. Bu mənada, onların dedikləri və ya oğrunun qışqırtısı-eyni şey kimi qəbul edilir. İlk olaraq sizin təşkilata böyük hücumlar edildi, sonra
isə müdafiənizə bir sıra tanınmış simalar qalxdı, sizcə sizi tənqid, hətta təhqir edənlərin məqsədləri nədir? Bütün bunlar sizin təşkilatın tanınması üçün piar rolunu oynamır ki? - İlk növbədə, bizi tənqid və təhqir edənlərə öz təşəkkürümü bildirirəm. Fikir verin, YAP-ın icraçı katibindən tutmuş, digər funksonerləri- Siyavuş Novruzov, Mübariz Qurbanlı, Eldar İbrahimov, Aydın Mirzəzadə və digərləri, bunlar o insanlardı ki, neçə illərdi ki, israrla qatığa qara deyirlər. Yəni onların pislədiyi hər nə varsa, demək təriflənir, təhqirləri isə xalqın alqışı kimi qarşılanır. Onlar bir məqsədə xidmət edirlər-işıq gələn yerə pambıq tıxamağa. Onların bir istəyi var ölkəni şəxsi holdinqə çevirmək. Belə düşünürlər ki, Azərbaycanda yaşayan əhali, etnik azlıqlar da daxil olmaqla, hamı onların köləsi, dədələrinin hambalıdır. Bu sayaq düşüncə və bu sayaq dünyagörüş, əslində elə hambal xislətidir. Onlar özlərindən yuxarıların nökəri olduqları üçün təltəlşüur olaraq, özlərindən aşağıdakıların qul olmasını arzulayırlar. Bu bir zəyiflik kompleksidir, əslində mənim onlara yazığım gəlir. Bizi sidq-ürəklə dəs təkləyənlərə isə, elə sidq ürəklə də “çox sağ olun” deyirəm. Aldığımız məlumata görə Birliyinizin yerli təşkilatlarının üzvlərinə, onların qohumlarına təziqlər edilir, bu barədə ictimaiyyətə geniş açıqlama vermək fikriniz yoxdurmu? - Xeyr, hələlik belə bir fikrim yoxdur. Biz bilirik nə istəyirik. Biz bilirik bu istəyimizə necə nail olacağıq. Biz qismət və alın yazısı mücadiləsinə çıxmışıq və bu YOLDA heç nədən qorxubçəkinməyəcəyik. Lap belə, ölümdən də! Rafiq Cəlilov
Çı məhkəmon doə hukmon, Bıno ğandə həzo kumon, Çaş məkə çəvonku imon, Həm beimon, həm məcuse. Umum ni həni bə maştə, İqtidor bə bəmə çaştə, Səysə ava ebahaştə, Bəvote: Nicot cəsuse...
BƏ DILON DAVATƏ RÜŞNƏ Muğəddimə Hıtə tolış haniku si bə həni, Oğo beku boştə həxi nəvedən, Nəfəs səydən deştə xəlği, vətəni, Bo Hilali cəm tolışon təvedən...
Şer Bı rujədə sıxan vote bə dim həx, Şəri vədə narşiyəş, mandəş hələm şəx. Bı kışvərdə rost karde həxi boydəğ, Deştı nomi həx po qətdə, ay Hilal. Məniə dılon pure de kin-kudrəti, Taxti firon zulm kardə bə xilqəti, Nuşo doydə bəd xosyəti, tinnəti, Çok-puçi tarix oqətdə, ay Hilal. Həzrət Yusif eğandə be bə zindon, Çə zindono rost be əçəy şərəf-şon, Məzdə Xıdo mələykonin tolışon, De şər-şəytoni zü qətdən, ay Hilal. Həx detıne, Xıdo vıjniə zotış tı, Bədəlı ni, cali oməş, potiş tı, Bo ustodon məktəb, həm ustodış tı, Xəlqi nomo Nicat votdə, ay Hilal, Rüşnə, bə dılon davatdə, ay Hilal!
Şeyxə minnətdarıq Bizə çatan məlumata görə Qafqaz müsəlmanları ruhani idarəsinin başçısı, şeyx-ül-İslam Hacı Allahşükür Paşazadə bizim qəzetin dərcindəki çətinliklərlə maraqlanıb və qəzetimizin vaxtaşırı dərcinin dayandırmasından əndişələndiyini bildirib. biz də redaksiya olaraq hğrmətli şeyximizə minnətdarlıq əlaməti olaraq qəzetimizin hər nömrəsində möhtərəm şeyximizin müxtəlif tədbirlərdə işlətdiyi dəyərli fikirlərini oxucularımız ilə bölüşəcəyik...
S Ə S A Ğ İ Çəmə milləti yolə sipriş Cahangir Xansıvo hovə bə Xıdo rəhmət şə. Xıdo çəmə mərhumə hovə rəhmət bıkə. Xıdo bə Cahanqirə mamu iyən bə mərhumə xıyzoni səbr bıdə! Tolışon Siprişon Şura “Tolışon Sədo” rujnomə
Òîëûøîí Ñÿäî
ÃÀÇÀÍ È×È
¹ 36 (48) 12 éàíâàð 2013-íÿ ñîð
BIZIM AZAD MƏHKƏMƏ...
Рафиг Жялилов желиловрафиг@маил.ру
“Qafqaz əsiri” filmində belə bir epizod var, məhkəmə epizodu. Müttəhimlərdən biri məhkəməyə yaltaqlanmaq üçün deyir: “yaşasın bizim məhkəmə, dünyanın ən humanist məhkəməsi”... Yaltaqlanmaq üçün... Mənə də hərdən deyirlər ki, “bu hökumət sənin qəzetinə yardım etməz, çünki sən “Azadlıq”dan da, “Müsavat”dan da sərt yazırsan, bir az xoduvu al, qoy sənə də köməklik etsinlər”. Yəni mən də bu hökumətə yarınım, yaltaqlanım. Kimə və niyə yaltaqlanmalıyam? Yox, mən aylarla qəzetin dərcini saxlayaram, amma bu müti insanlara, ağızlarından, evlərinin hər küncündən, varidatlarından, yedikləri yeməkdən bu xalqın qanının iyi gələn vampirlərə yaltaqlana bilmərəm! Mən xalqına qul kimi baxana yox, xalqının qulu olana məmnuniyyətlə yaltaqlanardım, heyhat, səd heyif ki, bizi zorən köləliyə sürüyənlər içində belələri yoxdur...
“Humanistlər”.... Humanizm-adi bir sözdür, ancaq arxasında nələr durur, İlahi. Çox təəsüf ki, bu söz bu gün bizim əksər məmurlara yaddır, onların leksikonunda bu söz mənasını dəyişib, onlar hu manizm deyəndə öz milyardlarını başa düşürlər, milyard nə qədər çoxdursa, demək bir o qədər humanistsən. Mən “əksər”
deyəndə məmur ordusunun 99 faizindən artığını nəzərdə tuturam. Bu həmən məmur ordusudur ki, özündən böyüyün qarşısında ikiqat olub, üzünə tüpürülmüş tüpürcəyi silib, digər üzünü tüpürcəyə qonaq etmək üçün “böyüyünə tərəf” çevirir, böyüyün “şirin, şəkər” söyüşlərini “sevə-sevə” həzm edir, mütiləşir, kölələşir və ... və bu kölə özündən kiçiyə həmən acılığı, bəlkə də ondan artığını yaradır və yaşadır! Beləcə məmur ordusunda ranq azaldıqca tüpürcək, söyüş, təhqir artır və mütülük, köləlik adi hal vəziyyətinə gətirilir. Bizi məhz bu cür insanlar idarə edirlər, yox, əslində onlar bizi idarə etmirlər, onlar bizi mütülüyə, köləliyə sürükləyirlər. Sürüklənmək istəməyəni isə min bir bəhanə ilə, heç bir sübut, dəlil olmadan basırlar içəri! (İnşallah özlərinə də qismət olar) İlahi, bu boyda Haqsızlığı (Haqq Allahın adı olduğu üçün böyük hərlə yazıram), Allahsızlığı necə qəbul edirsən? Bir məmləkətdə ki, rüşvəti Sənin adınla, Haqq deyə çağıralar, niyə həmən məmləkəti, osmondan Güzdək daşı yağdırıb, məhf etmirsən? Rüşvətə sənin adını qoyan bu simasızlar, hələm üstəlik şər əməllərinə də “humanizm” donu geyindirirlər, əvvəl günahsız insanı basırlar içəri, bir neçə ildən sonra, yəni vaxtının qurtarmasına bir-iki ay qalmış onu “əhv” edirlər, “humanistlik” göstərib aç-burax edirlər. Sanki biz koruq, sanki biz lalıq, sanki biz karıq, bunları anlamırıq? Səhərdən axşamacan telekanalizasiyalardan utanmazutanmaz bizə yalan satırlar, biz kor, kar və lal olaraq qalırıq, dövlət ittihamçıları, hakimlər, müstəntiqlər sifarişlə ziyalılarımızı basırlar içəri, məhkəmədə saxta ittihamlar səslənir, biz yenə kor, kar və lalıq. Və əminəm, nə qədər ki, biz kor, kar və lal olacağıq bu “humanistlər” bizim qanımızı daha şiddətlə soracaqlar, çünki ağzı insan qanına öyrəşmiş məxluqat bu şakərindən əl çəkə bilməz, həmən məxluqatı bu şakərindən yayındırmaq üçün isə bir yol var: biz kor olmuş gözlərimizi açmalı, kar olmuş
(Bə M.Quliyevi nomə)
Beçizəti yavə darde, Qamən bo beçizi sarde, Jıqo jimon karde-karde, Bəyji-bəyji mardəm bilə, Mərdan bilə,Mərdan bilə!
Hilalın həbsə gedən yolu.... Mən o fikirdəyəm ki, Hilal Məmmədovu 2012-ci ilin iyun ayının 21-də yox, 2011-ci ilin aprel ayında həbs etdilər. Bəli, məhz 2011-ci ilin aprel ayında! Artıq 2011-ci ilin aprel ayında Hilal Məmmədov rəsmi nəzarətə götürülmüşdü, onu açıqdanaçığa təqib edirdilər, bunu heç gizlətmirdilər də. Hilal Məmmədovun yaşadığı evin arxasında dayanan taksilərə yaxınlaşıb, vəsiqə təqdim edib “Hilal Məmmədov separatçı təbliğat aparmır ki?” sualını da vermişdilər. Və Hilal Məmmədov bu təzyiqlərə dözməyib “Tolışi Sədo” qəzetinə “dur” dedi, çəkilib sakitcə oturdu evində, heç kəslə işi olmadı, ancaq onunla işi olanlar sakitcə evlərinə çəkilmədilər. Mənim bu qəzeti buraxmağımı “Hilal Məmmədovun növbəti gedişi” saydılar, hesab etdilər ki, bu qəzeti əslində mən yox, Hilal Məmmədov buraxır, sonra videorolik çıxdı meydana, sonra NTV, sonra Ostoronun Arçon kəndində məlum “talış folklor gecəsi” və bunlar belə hesab etdilər ki, Hilal Məmmədova “dur” deməyin vaxtıdır və bu “dur” sözünün qabağında mənsub olduğum millətin səhl sumbatı, keçəl həmzəsi elman quliyevin adı keçərli oldu. Babək doğan analar, səhl sumbat doğduğunuz vaxt qarnınıza şiş bataydı, bu səhl sumbatları bizə urcah eləməyəydiz. Talışda kifayət qədər səhl sumbatlar var, əsl səhl sumbatlar elmanciyəzlərdən istifadə edib, qanımızı sovuran yüksək “çinli”lərdilər. (“çinli”? Bəli, məhz çinli, çünki millətinin qanını içənə talış demək olmaz!) Talış qanına susamış bu səhl sumbatlar minlərlə, yüz minlərlə Hilalları güdaza verməyə hazırdılar, təki varidat artsın, təki bala-bullaları talış qanı içib xumarlansınlar, təki.... təki.... təki.... Elmanciyəzdən yenə də istifadə etdilər, əslində el -
mankimilərdən bir dəfə istifadə edib, atırlar tarixin zibilliyinə, amma bu elmandan artıq ikinci dəfədir ki, istifadə edirlər, görünür elman “birdəfəlik istifadə üçün” deyilmiş, çox dəfəlik istifadə üçün nəzərdə tutulub, hələ onun əli ilə neçə talış ailəsini məhf etmək fikirləri var, bir Allah bilir. Milli səhl sumbatlarımızın xahişi ilə elman 7 saylı cəzaçəkmə müəssəsində “yuxuda” görür ki, Hilala İrandan növbəti narkotik partiyasını gətiriblər, dərhal “aidiyyatı üzrə” bir “donosnamə” yazır, dərhal da həmən “donosnamə” icraata alınır və Hilal həbs edilir. Sonra bu elmanciyəz ifadə verib bildirir ki, sən demə USTAD Novruzəli Məmmədov elmana Hilalın da İran cəsusu olduğunu “etiraf” edibmiş! İlahi, gör kimin adı ilə alver edirlər, USTADIN! Türmədə USTADI qətlə yetirdiz, övladlarını öldürdüz, təmiz adının qarşısına “cəsus” damğası yapışdırdız, tifaqını dağıtdız, həyat yoldaşı, AVAR xalqının TALIŞ qızı Məryəm xanıma məktub yazışmaları üçün qadağa tətbiq etdiz, kifayət deyilmi? İndi də USTADın saf, təmiz adını öz çirkin əməllərinizdə istifadə edirsiz? Bu 37ci ilin ab-havası hardan girib başınıza? Heç olmasa tarixdən ibrət götürün, mircəfər bağırovların aqibəti sizə heç nə demirmi? Nə vaxtacan buyruq qulu olacaqsız? Nə vaxtacan bu millətin laxta qanını içəcəksiz? O dünyanızdan qorxmursuzmu? Hilal həbs edildi, talışlar növbəti alimini itirmək ərəfəsindədilər. Bəli, məhz İTİRMƏK ərəfəsində! USİADIN aqibəti məni bu cür düşünməyə vadar edir. Məni millətçilikdə suçlaya bilərlər, deyə bilərlər ki, mən Hilalı talış olduğuna görə müdafiə edirəm, yox, mən Hilalı GÜNAHSIZ olduğuna görə müdafiə edirəm. Həm də mən Hilalı millətimin Rövşəni olduğu üçün müdafiə edirəm və əminəm ki, keçəl həmzələr bunu anlamazlar, çünki keçəl həmzələr üçün müqəddəs heç nə yoxdur, sabah hakimiyyətə həbəşlər gəlsə, onlar milli mənsubiyyətlərini da-
Çı andomo co bə kəşim, Bəyjiən bıbum mardə ləşim, Həni bo marde bə həşim, Coyli-coyli ğandəm bilə, Mərdan bilə,Mərdan bilə!
MƏRDAN BILƏ! Nə hamporo hampo nıbim, Nə bo hovon az bo nıbim, De səroston həmko nıbim, Həni coyli mandəm bilə, Mərdan bilə,Mərdan bilə!
qulaqlarımızı şəkləməli və lal olmuş ağzımızla bağırmalıyıq: RƏDD OLUN HƏYATIMIZDAN!
Vəoməsor mori sore, Bəmı çiç kom sori sore, Çımı hi ,so,kə-bə şore, Çand sor zəhər hardəm bilə, Mərdan bilə,Mərdan bilə!
Həni əyom zəyom bedə, Bevəc çoki dodə,sedə, Əkım çımı bətım şedə, Əve boto handəm bilə, Mərdan bilə,Mərdan bilə!
3
nıb, arsız-arsız “biz də həbəşik” deyərlər. Bu gün zindanlarda minlərlə talış yatır, Rafulla Axundzadə xaric, heç birini müdafiə etmirəm, amma sonunacan Hilalı müdafiə edəcəm, bu gün geri çəkilməsəz, Hilalın üstünə atdığınız şəri geri çəkməsəz, mən sonunacan sizinlə varam, mən bu məsələni bütün diplomatik korpuslarda müzakirə edəcəm, lap Putinin, Obamanın qəbuluna düşəcəm, Avropa İttifaqının Parlamentinə gedəcəm, bu məsələni sonuna çatdıracam, həyatımın qiymətinə olsa belə həm Hilal Məmmədovun, həm də USTADın təmiz adını bərpa edəcəm!
Zindan-şou! Bu gün Hilal Məmmədovla zindan-şou oynanılır, ayın 10-da məhkəmə qərar verdi: İclaslar qapalı (narkotik hissəsi açıq) keçirilsin, Hilal Məmmədovun və vəkillərinin bir yolları var: məhkəməni boykot etmək! Onsuz da bunlar yazılmış ssenarini axıra çatdıracaqlar, Hilal Məmmədova yazdıqları sroku da oxuyacaqlar, nəyə lazım bu soyuq qış günləri Hilal Məmmədovun ailə üzvlərini, onun yaxınlarını məhkəmənin həyətində var-gəl etməyə vadar etmək? Hesab edirəm ki, məhkəmənin həyətində var-gəl edib vaxt itirməkdənsə, bu məhkəməni boykot etmək daha effektli olar, bunu təcrübə də göstərir ki, sifarişlə həbs edilənin məhkəməsi ŞOUdur! Əvəz Zeynallının məhkəmə şousu bir ilə yaxındır ki, davam edir, elə başladıqları yerdə də durublar, irəliləyiş yoxdur, heç olmasa Əvəzin məhkəməsi açıqdır və biz təskinliyi Əvəz ilə salamlaşmaqdan tapırıq, Hilal Məmmədovun qapalı məhkəmələrindən hansı təskinliyi tapacağıq? Bir yol görürəm: məhkəmə-şouya BOYKOT! P.S. İkinci dəfədir ki, “Azadlıq” radiosunda “səni niyə həbs etmədilər?” sualını eşidirəm, əvvəl istəyirəm deyim ki, “yəqin növbəm çatmayıb, növbəmi gözləyirəm”, sonra fikrimdən daşınıram.... Ey vampirlər ordusu, mənim qanim +3 qrupuna aiddir, gedər?
Astovon har şanqo mahne handedən, Ovşumi rüşinə çanq bandonədəy. Dıyo həzo sore sə jəydə ıyo, Həşi çı bandonkü bə ro dəqındə. Roon - çı zəmini boftə tımonin, Nə odəm oqındə, nə ro oqındə. Zahir Əzəmət
TOLIŞƏ MƏHOL
31.12.2012.
Zabil Mədoj Kəfşənış behişte, vişonış nəğıl, Osmoni-rismoni ranq bandonədəy.
Har vıjə çı qıləy honi çəşməye, Qıləy rüf hıtedə har sıği jiədə. Diəkə çəşi püri bə ambürə do, Çımı tarix hıtə çəy rəği jiədə.
4
¹ 36 (48) 12 éàíâàð 2013-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
×ßMß DÈ ßHVOLOTON
bəpeşt aspardışe. Hejo bı vaxt şivən rostbe, Soltan mamu aspardışe. Məvuji “Yasini” asparde bə çəşebən. Xıdo rəhmət bıko!
Çə vaxtiku kiy bo ruşnəro bə rayon ruşnə idarə zanq kardəbu, çə idarədə xəbə səydən sıre-sıre: -Çiç bə? Soltan mamu mardə?
SOLTAN MAMU MARDƏ?
Camal Lələzoə MƏLO BOÇİ “YASİN” NASBARDIŞE? Qədə Merd Salman mamu oxonnəfəsdəbe. Çəşonış epuşyəbe. Nəbzış fame bedənıbe. Yolə zoəş dastədə pambə, ıştə pıə çəşon rəyrə moledəbe. Tarsıdəbe nəfəsış bıryə bəpeşt pıəş ojəçəş bımandi. Bə Məlo işarə kardışe “Yasin” bıhandi. Məlo de arami “Yasin” handışe- jəşe bə sə, mande- odyəse bə ətrofi, yəni “hande sə kardıme.” Qədə fasiləbe. Hiçki damə bedənıbe. Hakanə zoon-kinon donəlukə (lukəğıyə) sədo omedəbe. İberdəmə Soltan mamu pelıve, lıputonış bə cım dəşe. Namə sədoş məsəbe: - Məlo “Yasin” hande, boçi nasbardışe? İtonə odəmon zevılə sırə kardışone. Çəşon bə Məlo zoxlə bin. Məlo bino kardışe “Yasini” sənibəton hande. Sə kardə
MƏŞHƏDİ SADIX XIVƏT Əğıl vıle, yoli çəşdə, Bə həjdə sin kəynə dəşdə, Bə xainon çəş enışdə! Vayonkom əy sərboz bardə, Nənə ıştə dıli hardə! Ərbobon əğli bardəni, Kosib bardə, hiç mardəni. Əyo bəy hiç diə kardəni. Əğıl coni doydə sarddə, Nənə ıştə dıli hardə! Noinsof, nomerdi zoə, Bı əğıli nunı doə? Dard kəşdə çəy pı-moə, Dədə hejo fikir kardə, Nənə ıştə dıli hardə! BALƏ ŞİNE Balə şine, şinon şine! Jıqo bızın, anqivine! Iştən nəfəs, ıştən cone, Çəy rəğədən ıştı xune. Iştı dəvom, ıştı sone. Həm kəy kume, həm çəy bıne.
Soltan mamu səkərotdəbe. Haftəy tov hardışe. Qıləy vaxt be ki, zımsoni zılzılə manqbe: Həvo bevəc beədəy, vovaz, kulok qınyədəy, bərkə voş voədəy, ruşnə de qrafiki ədəyn bə dion. Jıqo rujədə Soltan mamu qədə zoə diə nəkəy bəştə pıə qonə noxəşəti, oəvaşti bə kəy kıncə mənzıl, peəkəy televindomi, diəkəy de maraği-həvəsi bə serialə sinemon, çəvon i seriyən vanoədəy. İ şəv ruşnə həmuşbe. Soltanmamu qədə zoə nıkardışe kovləti, şe bə di ruşnə stansiyə. Xayş kardışe ki, çəy dədə conkənışədəy, ısə- sati bəmarde. Imrujnə şəvi ruşnə oməkuşnən, bısutvonən. Əyo bə zoə votedən: -Ruşnə se rəyono okuştə bıə. Zoə peqətedə telefoni, zanq kardedə bə rəyon ruşnə idarə, bəme-bəme votedə: -Az çı fılon diyo zanq kardedəm. Pıəm Soltan bə Xıdo rəhmət şə. Xayş kardedən ımşanqo ruşnə bıdən bəmə. Rəyoni ruşnə idarə omedə bə rəhm, sutvonedən ruşnə tovə maştə rujobe. Həmon şəvi Qədə zoə bəştə piə seriali tovə oxoy diə kardedə, yolə həz bardedə. Mərdiməzar maştanə şedə bə rəyon ruşnə idarə. Xəbə doydə ki, çiçə marde? Soltan mamu mardəni, şıməşon bə dast dənoə.
SIXAN, OQARD BƏ ÇIMI QƏV! Rəhmətşə Qurçənə mamjen sıxani kırç bıvotbe. Əmma ıştə itotiən dasto vanədəy. Qonə sıxan əvoti, çəyo jıqo uzur peəqəti: -Çımı sıxan bəştı kefi qıne? Eədəsi bə odəmon, tanə-tohmətinə diənon əvindi, əvoti: -Sıxan, ğələtım karde, oqard bə çımı qəv. Xonəxon əvotin: -Telə sıxan vote çiçe? Əy bə dum oqordıne çiçe? Qurçənə mamjen əvoti: -Sıxani rosti nıvotom, çı mısılmonim ki? Sıxanım vote, çə xonəxo dılım bə dast nısəne, çı odəmim ki? Nısəme, bə cəhənnım! Az ki ıştə dıli sərin kardedəm!
DE XIDO QƏP
Bəçıro ni oxşəş bətı hıkımdoon? Zəmini dimisə əvon soğnon bəs? Xəlqi vəşon qətə bənə yolə doon. Boçi o bedəni çəvon dovnon bəs?
Zılmiku məxloğat bıə hafsi-kofir, Harruj əhli- səbron cəbır vindedən. Ekudən bə vində çəşon zılmi-tir, Conbozon zindono səğır vindedən. Ru bedə bə ojə çəşon harruj xok, Həxi vində çəşon ku kardən, Xıdo. Insonon dılədə kame dılı- pok. Bə sə həzo bəlo ru kardən, Xıdo. Cəmiyət de vişə ğanunon jiedə, Həx çı zumandone, zumande ğalib. Fəğıri ədolət əcoyib çiedə, Harruj tojə-tojə “həx zandə” ğalib. Peqardə bə zincir tojə ğanunon, Çəmə həx bə kilid qınedə harruj. Məydono qardedə “pojə ğanunon”, Nomerdon hey cudən bəməno qəv-quş. Qətə bıə har tərəf: ro-rizon, dum-və. Nimculon beyəti ki ğəbul bəkay? Ro şedə çı İmom Huseyni dəvə, Rə-di sıpə-kıton əv zəlil bəkay.
Sovı tı hiç kyku ni həx-ədolət, Çanə rodoromon vinde, zay beşe. Bə taxt nışdəkəson, qardin bə saət, Səşon bə zər-zibo, telı dəpuşe.
Ha Huseyn, Rəsuli-əkrəmi məktəb, Okə ıştə kəybon bo xəlqi unən. Iştı roədə marde ən yolə mənsəb. Şəhadət əməni bəkay şin, Vətən.
Rəhmoniş, rəhimiş tı bo har kəsi, Mujnə həxıən bəy təmom doy, Xıdo. Nəhaşte həxıku i kəs benəsib. Hiç kəsı çı nəzə vanıdoy, Xıdo.
Turmon bəmə bəbe qılıston, boğçə, Iştı eşğ dılədə vəşedə , Xıdo. De eşğo-savdı az davastəm boğçə. Vətəni dard-səri kəşedəm, Xıdo. 26.04.2012
Bə har kəsi ğısmət bıbu. Conədəş zu, moğət bıbu. Tano çokə olət bıbu. Əv ıştı dıl, ıştı cone.
Çı həmro dıli handedəş, Har befəri kəy ğandedəş, Bənəy sə vıli mandedəş, Bomo yolə dlvandi bəş, Vusalə biş tı İnci bəş.
Yol ki be yolə kə bıbu. Bəştə yolon nokə bıbu. Bo el-toybə şəkə bıbu. Əvəsori muzi şone.
Ğo bə dlon ho kardedəş, Bə har dıli ro kardedəş, Çəmə dılon şo kardedəş, Isət boçi tı rınci bəş,? Vusalə biş tı İnci bəş.
Baləsoybbu, balə yolkə. Bəyo şini, vəyə bıkə. Şoyvo bıkə, xıvət nıkə, Sadıx, balə şələ qone. SİNƏM IŞTI ROY BƏ ÇƏŞE Lınqi mənə zəminisə, Bəştı lınqi teğ ebəşe. Bınəv çımı bı sinədə Ta çımı con kəynə beşe, Sinəm ıştı roy bə çəşe. Tıni vindəm, az lol bedəm. Noxəş bedəm, behol bedəm. Bənə xıçə xol-xol bedəm. Dılım poşbe, sute-vəşe. Sinəm ıştı roy bə çəşe.
ZABIL MƏDOJ
İNCI BƏŞ! BAYRAMİ İVIJƏLİ ÇƏMƏ DUYƏ MƏMLƏKƏTO Şinon tel bən, telon bən şin, Duy de rosti sərhədon qin. Quşon kor bən, qəv-çəşon vinÇəmə duyə məmləkəto. Kom duye, kom roste, iye! Rost votəyon təmom duye! Duy votəyon roste, huye Çəmə duyə məmləkəto. Duy de rosti hoq bə qıte, Zandə balon pot ni, qite: Beimone, cınbıqəte Çəmə duyə məmləkəto.
Har lıputı qıləy ğənde, Dimı bənə sə çəğənde. Mın bı bəlo ki eğande? Əloc bıkə, conım beşe, Sinəm ıştı roy bə çəşe.
Duy balon çuş hardən həni, Çəyu-məyu kardən həni. Po qətedən, qardən həni Çəmə duyə məmləkəto.
Zinə cıvon, ımruj sinin. Çokə rujon dəvardin, şin. Sadıxi yod çiçon dəşin? Çımı dəmon ıştı çəşe. Sinəm ıştı roy bə çəşe!
Ehandə du rost zınedən, Du bıvoton dust zınedən. Cıri kasp, duy most zınedən Çəmə duyə məmləkəto. 30.12.12
(Facebookədə bə İnci Rəhimova nomədə ehandə tolışə balə peğandə bə)
Nozə kardəş, rəvoşiniş, Şinə zıvoniş, çoçiniş, Sipyə buliliş, reçiniş, Şinə-şəkə tı kınci bəş, Vusalə biş tı İnci bəş. Soyə dılə, sofə kinəş, Çı boği sə sefə kinəş, Iştə hovə, bıbə kinəş, Nazli kinə sısınci bəş, Vusalə biş tı İnci bəş.
Şinə-şəkəy ıştı zıvon, Rəvoşiniş, reçin, cıvon, Bədə rujon boto nıvon, Handemondə de penci bəş, Vusalə biş,tı İnci bəş. Mamu mahne handə boto, Ve dıvo vığandə boto, Im Şeeri peğandə boto, Nazlış bəny bırınci bəş, Vusalə biş tı İnci bəş.
HASTE, DƏVARDİJ Mi ıştı roədə canım noəmbe, Çımı cutə conı haste, dəvardij. İqlə conım hestbe, bətı doəmbe, Votej:-“çımı piyəy heste”, dəvardij. Çımı mıhubbətı oqəte yətim, Deştə sofə exşi colinə mandim. Nıznəy əğyar kiye, botıno az kim, Bılbıl bim, oxoy bə kəjələ bod şim. Çımı maçə kardə ə diməkukon, Boçi voş qətdəni, boçi sutdəni? Lıputim pizisə riz noə nodon, “Im doğon çıkıye”—boçi votdəni? 1992.
Nəriman Tolışi
Òîëûøîí Ñÿäî
ХЫДО КИТОБОН
¹ 36 (48) 12 éàíâàð 2013-íÿ ñîð
5
ОФЯЙЕМОН
Ирадя Мяликова ирадамаликова@маил.ру. (Сыфтяш навыня нумрonдя)
49 Yağub xəy-dıvo doydə bəştə zoon 1 Yağubi vanq kardışe ıştə zoon, votışe: «Qırdə bıbən, bəşmə bıvotım oxonə rujonədə bəşmə sə çiç bome: 2 Ha Yağubi zoona, qırdə bıbən, bıməsən, Quş bıdən bəştə pıə İsrail: 3 Ha Ruvena, iminə zoəm, Tıniş çımı zuy iyən ğıvvə sıftə. Vey ziyode ıştı ləyoğət, Vey ziyode ıştı ğıvvət. 4 Bənə ovi, cımbəcuşiş tı Həni ziyod əbıniş. Çumçıko beşiş bəştə pıə yonqo, Mırdolı karde əv, Tı beşiş bəçımı nofli. 5 Şimeon iyən Levi, boən Silohin bıən de ğəddorəti ğılıncon. 6 Məşi bəçəvon məclis, ha çımı con, Məbi çəvon yığnəğədə, ha çımı şərəfa. Çumçıko əvon odəm kıştışone ğəzəbnok beədə, Bırnişone çe neqon vətəron ıştəni ovujneədə. 7 Lənət bıbu bəçəvon vəşyənə ğəzəbon, Lənət bıbu bəçəvon ğəddorə şoqirdon. Əvoni poə bəkardem Yağubədə, Pebəşandem İsrailədə. 8 Yəhuda, tıni mədh bəkarden ıştı boon, Iştı dastədə bəben dışmenon qiyon, dard bəsə ami, bardə zudoye, con bəy fidoye! həxi peyğami rosnə nidoye_ “Tolışon Sədo”! BALADDIN VEŞO Andurmə Lik
“TOLIŞON SƏDO” (ın şer de "Tolışon Sədo" qəzeti beşe munasibəti nıvıştə bə)
Vanqi pedoydə, ğıyə kəşedə bə ərş beşedə; dilinqə doydə dınyo quşədə_ “Tolışon Sədo”! de nərə beşdə, əv hisob kəşdə: ki noə bə nıso? avropə quşdə, asyə bıməso_ “Tolışon Sədo”! tam jəymon vəse, ğəyğumon zore... ruji bəməse, çiki quş kore; tijə avjore “Tolışon Sədo”!
ki bəy pəl jəşe?_ qurzə dum larzəy, boəy zəh buccəy! bokiro xoşe, bılbıli cəhcəy_ “Tolışon Sədo”! səl bəka danqon, sə bəka canqon, obəkışte ha! du votə vanqon ebəkışte ha_ “Tolışon Sədo”! həxi səroste, həxi dəroste, əvhestə nure! har komco heste, har komco qure_ “Tolışon Sədo”! Kaspiyon vanqe, Kəduson canqe, Moğon dıvoye! halayon ranqe, i be həvoye_ “Tolışon Sədo”! Həxi sur bəbe, bə quş pur bəbe.
Səcdə bəkarden ıştı vədə ıştı pıə zoon. 9 Yəhuda qıləy əslani baləy, Ha çımı zoə, tı beşeədə bə şikor Enəmeydəş bə zəmin bənə qıləy şiri, Eçıkeydəş bə zəmini bənə delə əslani. Ki bəzne tıni rost karde vırəo? 10 Podşoəti ləvo Nibəşe çe Yəhuda dasto, Qin əbıni çəy nəsılo hıkmdorəti ləvo; Tosə bə vaxti ki, bome çe ləvo Soyb. a Bəvədə xəlğon itoət bəkarden Bəy. 11 Əv dəbəbaste ıştə həy bə rəzi, Iştə həkıtə bə ən səçınə qıləy rəzi. Iştə oləti şərovədə, Iştə səy bəşışte çe anqı şirədədə. 12 Çəşonış bəben şərovisən tınd, Dandononış bəben şıtisən sipi. 13 Zevulən bəjiye dıyo kənoədə, Çe qəmiyon liman bəbe əvrə, Bəbe çəy marz Sidoni tono. 14 İssakar qıləy ğıvvətinə həy Əv olaxarteydə pəsə təvilon arədə. 15 Əv bıvindo çokə iyən rohat bıə vırə, Qıləy səfoynə zəmin, Şat bəkarde ıştə ami bo kırniyeyro, Mıkəlafiyətəvonə ğolam bəbe. 16 Dan hıkm bəkarde bəştə xəlği, Bəbe İsraili ğəbilonədə qıləy. 17 Dan bəbe roysə qıləy mor, Rədədə qıləy qurzə; Jəqo qıləy qurzə ki, tıkneydə aspi çığiku, Qıneydə bə peştəy çəy səvori. 18 Ya Rəbb! Az bə çəşim ıştı peroxniye. 19 Qad duço bəbe bə kisibi, İntasi hıcum bəkarde bəvon çığiku. 20 Aşeriku bomen qəncinə nunon, Əv bərosne şahonə ləzətinə xorəkon. 21 Naftali ozod kardə bıə qıləy mərale, Əv voteydə reçinə sıxanon. 22 Yusif bəhərinə qıləy xıçə, Çəşmə kəno mivəynə qıləy xıçəye, Şivonış peş bəben çe divo səpe. 23 Tiəjənon kardışone bəy beəmonə hıcum, Eçurnişone çəy səpe tiyon de ədovəti.
24 Əmma çəy kəmon ğoym, Kəşonış ğıvvətin bin. Yağubi ğudrətinə Xıdo– İsrail Sığ iyən Qələvon be Xıdo hımhımbədə. 25 Bətı koməqi kardə Iştı pıə Xıdoye, Bətı xəy-dıvo ədə Kulli-İxtiyore. Bə pe de osmonon bərəkəti, Nığıliyədə bıə De ovə səvonon bərəkəti, De sinon iyən bətnon bərəkəti Bədo bətı xəy-dıvo. 26 Çe pıə xəy-dıvo Həniyən barze çımı pəon xəy-dıvosən; Bə əbədi mandə təpon Bəpe bərəse. Bıdə çımı xəy-dıvon Yusifi – çe boon arədə Səkkə bıəkəsi səpe bıbu. 27 Binyamin qıləy vəşyənə neçi, Maştə baharde ıştə vaqe, Şanqo poə bəkarde ğənimət».
xəy ahur bəbe, həşi nur bəbe, tikən qur bəbe, “Tolışon Sədo”!
şirqiron lonə tolışə bandon!
kəmo vıl petdə tolışə bandon!
Əve nomdare, ğıryəte, are; Tolışon sare, Tolışə bandon!
zudoy ərkone, həxi rostə kəş. momon hırkone, pımon barzəbəş tolışə bandon!
bance, kot bəkay, kul opot bəkay, xoron mot bəkay, ğəmon fot bəkay, co fitot bəkay_ “Tolışon Sədo”! bə dusti hurmət, bə yadi nifrət.., de ğıyzi ğıryət, de çoki zərfət, car bəka həlbət_ “Tolışon Sədo”! halay qətedə, bə dıl vətedə, pardon dutedə, dınyo etedə, xəyku votedə_ “Tolışon Sədo”! səj kardə tarson, foş kardə ərzon, dəvardə marzon, obəkay parson, rost bə bə barzon, “Tolışon Sədo”!
Boə mehri doştin, bə restə nıştin, i yəndı peştin_ tolışə bandon! çandi Koçkone, Şındon, Kuçkone, Barzəy, Poçkone tolışə bandon! Xıdo ruştədən, çəmə peştədən, qonə mıştədən_ tolışə bandon! coyon doğ ənəy!., çe bozi hınəy, Popoki xonəy_ tolışə bandon! Im dınyo handən, de oşko, həşə.., bə həşi mandən, bə dumotin şə tolışə bandon!
TOLIŞƏ BANDON Dınyo ji çənə, ğədime ənə;
ki noz peqidə, bə tamşo qətdə; sədəj va çidə,
28 Imha İsraili donzə ğəbilən ımon həmməy. Çəvon pıə votə sıxanon ımonin: bəvon xəy-dıvo doşe iyən doşe xəydıvo bəçəvon har qıləyni. Yağubi marde 29 Çəyo Yağubi hamyəşe bəştə zoon, votışe: «Az bəmardem, umuj bəbem bəştə əcdodon. Mıni dəkandən çımı pəon tono – Xetıjə Efroni məzədə bıə koçədə. 30 Zəmin Kənanədə bıə Mamre vədəki məzə Maxpelədəy ə koç. İbrahimi hıriyəşbe ə koç də məzə bə ivırə Xetıjə Efroniku ğəb tumo kardeyro. 31 Əyo dəkandə bıəbin İbrahim deştə jeni Sara iyən İsağ deştə jeni Rivqa. Az dəkandıme Lean əyo. 32 Həmonə məzə iyən əyo bıə koç hıriyə bıə Xetıjonku». 33 Yağubi bəştə zoon hamyəşe orıxneədə, noşe ıştə lınqon bə yonqo, conış asparde umuj be bəştə əcdodon. (hestşedümoş)
JIQO QINDƏŞ BƏÇMI KEFI (çəmə veynə tırkə həmvətənon jıqon).
Komco pok be, jəy zınedəş, doy vində ni, səy zınedəş, ıştə şəri xəy zınedəş, şat vindedəş çımı sofi, jıqo qındəş bəçmı kefi! həxı-hurmət botı qəpe, dılı korəyn, dastı çəpe, tamə veye, ıştə səpe, okırnedəş həmmə lefi, jıqo qındəş bəçmı kefi! rosti bıkə tərq, votedəş, bəmı kanə tırk votedəş, ıştə səyku bərk votedəş, bızın rə - di bəbeş xəfi, jıqo qındəş bəçmı kefi! çımı xəlği kardəş sa poə, bə kaft dəndəş həx votə zoə, ım vətənı bə vıjor noə, həvatedəş ə tərəfi, jıqo qındəş bəçmı kefi!
bə oşko, bə dızi hardəş, bə kem dəşə luzi hardəş, nati hardəş, ğazi hardəş, pur kardedəş ıştə cifi, jıqo qındəş bəçmı kefi! oşko "bıyə, dust" votedəş, niyoni bə dızd qətedəş, çımı roysə tor etedəş, bə punhoni kandəş ğəvi, jıqo qındəş bəçmı kefi! sıxan bəkaş çənədə kol?_ ıştı əslı komco bə yol?.., oməş, beşəş bəçəmə tol, pandəməş, bəj bı sırafi, jıqo qındəş bəçmı kefi! səl vindedəş, nam zınedəş, yəğnə mıni kam zınedəş, ğıyzım peşe, jam, zınedəş?_ az bəpıxnem ıştı bifi, jıqo qındəş bəçmı kefi! ım ro botı bəlo bəvay, dastım dome, amən ebay, ım bum bətı komi ovay, dumoy vardəş nofi-nofi, jıqo qındəş bəçmı kefi! cır be, zıvon dastiku şe, çənədə zoon dastiku şe, royım səhmon dastiku şe, az vardedəm əqəm tovi, tınən məqın bəçmı kefi! 2013.
6
¹ 36 (48) 12 éàíâàð 2013-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
kardən “separatçi”! “Separatçi” damğə jə bə peşt əy kardən lol! Lol bə peştən inson bedə muti! Mılxəs, ımiən zındəjon ki, muti bə kəsonən idarə kay ve hostone! Çı şoxi soybon kon xəlxi odəmonədən, zıne bedəni... Əvon çokə maskəjon jə bəştə dimi, dəşən bə çəmə tırkə bolion
həmən çı tolışon yolə zoəye Eldəniz Quliyev! Ha..., yo beədəbəti xıyo be dı miçə..! Çə məkrinə xonəxon şoxon bənə lızbinə ropi şoxon qədə-qədə dəşdən bə çəvon luz! Çı dırozə şoxon eda təri omdəmon. Şox, ın soxə şoxe ki, çı nezə tərəfo dəkkudən bə çəmə kəmi!
ØOX Şox – baməro dı tərəfəjon beka!
Mehdibəy Səfərov Azərbaycani Dövlətəti Nominə Demokratik Tolışə İbeymoni sədr ıləy şox hejo “tolış” kəlmə məsə sati, çə tərəfo pekkudə bə çəmə kəmi. In şox həm dıroze, həmən tije! Zındəjon çə şoxi soybon kin? In şox çə odəmone ki, əvon çığın-çəğın bə çəmə vətən bə ekspedisiyə omən bo xəlxon arə jəy! Əvon hejo pidəşone ruşnə ovi lil bıkən, çəğın vəy moy bıqəton! Yəne, tolış ıştə nomi qətə sati, bəy ğəsto qıləy şox pekkudən, əy
Q
dılə, pidəjone de çəvon nomi bəmə şox pekkun. Əmma, ne.., çəvon koy nıqəte! Bı nezono bə həmonə ekspedisiyə dılə qıləy yolə vəlvələ eqne! Çı tırkə bolion mudrik, alicənob qıləy yolə zoə - Eldəniz Quliyev əşte səpo, sinəş doy bə nav! Bəyonış karde ki, tolışon tarixən de azəri tırkon bo bən! Bəvon peraşə kəs, hejo bəməne peraşdə! Çəvon çı milli-mənəvi, mədəni problemjon heste, hisob kardəm ki, ımrujnəku bəmə peştpur bənen be! Həmonə problemon həll kardero, əmənən deəvonimon! Imruj həm çı tırkon,
Ho-ho-ho..! “Nomxıdo, həzo nomxıdo, yamana şoxe!” Bı şoxiku ve tarsdəmon! Im kırte, əmma çəy tık bənə şımşiye! Bə dırozə şoxiku veən tarsdənimon, əmma ın kırtə şoxi əmənış jə bə yəvoni! Boçi? Çumçıko, ə şox dıroze, odəm deəroco vində. In şox ısə boy kırte, ımi hiç curə vinde bedəni. İ kərən vindəmon dəşə, çəmə ləvəj ka vırti-vılo! Şinə bon, ın şox çı tolışon şoxe,! Iştə mon əvino kardə tolışon kırtə şoxe, ın şox! Əmə votdəmon “inə”, “inə zıvon”, “inə lay-lay” - əvon bamə şox bekardən! Boçi? Im çı bəloye,
Xıdo dıçu ka bəçəmə coni? Qınomon çiçe? Zındənimon! Daponzə kəsi ıştə ko-sənət şodoə, conjon noə tolışi roysə, de tarsilarzi bə hərəkətin baçəy mənəvi jiyemoni. Hejo kali tolışiən şox beka, bo çəvon qədə jəy?! Yəvonəti əve ki, ımruj çı tolışi ən yolə dışmen hejo kali tolışe! Imruj kali dəmərəsə tolış bəy çoki kardəkəsi peqətdə bə şoxəpitkə! Imruj kali tolış bənə Çingiz Aytmatovi nıvıştə Jolamani pidəşe ıştə moə bıkışto! İlahi, ım çı yolə xətoye, dəy dimbədim mandəmon!? IŞTI zəifə bəndəmon, bəmə komək bıbi, YA RƏBB ! Imruj Milli Məclisədə və ya co yolə vəzifədə nıştə kali tolışon ijənən bə sə dəşe bedə! Əvon bəştə cifi qorə ıştə mənəviyyotjon noə bə kəno. Bo puliro bəmə şoxə pitkə pekkudən, qırəpoşnə jəydən! Çəvon nomə qətdənim, çumçıko əvoni həməkəs zındə. Dard əve ki, kali tolışon bo ləvəy nuniro şəv-ruj bə çanqpoçən, əvonən bamə şox beka! Əvoni bə sə dəşe bedəni. Əvon çiç pidəşone? Çəvon ozzo kon kəmədəy? Zındənimon!!! Bəçəy qorış, həm bı tərəfi, həmən bə tərəfi oşqo votdəm: Bamə hədərə vırədə şox beməkən! Imi bıznən! Rə-di şımə şoxon barışdemon! Oxi ın vətən
CANFƏŞANLIQ
Cənab Əli Həsənov qeyd etmişdir: “Azərbaycan Dövlətinin milli siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri də ölkəmizdə yaşayan bütün azlıqların dili və mədəniyyətinə dövlət dəstəyi göstərilməsidir. Respublikada milli azlıqların Ulduz Həşimov məskunlaşdığı bir sıra rayonlarda Tarixçi müəllim ali təhsil müəssisələri və kolleclərin filalları açılmış, ölkənin oyabrın 27-də BMT- radio və televiziya kanallarında nin Cenevrədəki Baş milli azlıqların dillərində verilişlər Qərargahında İnsan yayımlanır. Həmin ərazilərdə Hüquqları Şürasının Azlıq yerli TV kanalları fəaliyyət məsələsi üzrə Forumunun 5-ci göstərir. Milli azlıqların dilində sessiyası keçirilmişdir. Tədbirdə qəzet və jurnallar nəşr olunur. Azərbaycan Dövləti adından Pre- Azərbaycan bütün dünyada mulzident Adminstrasiyasının İctimai- tikulturalizm məkanı kimi tanınır.” Siyasi əlaqələr şöbəsinin müdiri «Bakı Xəbər» qəzetinin 30 cənab Əli Həsənov çıxış etmiş- noyabr 2012-ci il tarixli sayında dir. O, Dövlətin milli azlıqlarla Məhəmmədəli Qəribli soyadlı bağlı yürütdüyü siyasətə aydınlıq yazarın «BMT-də milli siyasət gətirərək qeyd etmişdir ki, barədə Azərbaycan dövlət məpostsovet məkanında ilk dəfə ruzəsi ilə eyni vaxtda ölkədaxili olaraq Azərbaycan Respublika- separatizm cəhdləri...» məqaləsi sında milli azlıqlar və etnik qrup- dərc olunmuşdur. Ancaq təəssüf ların hüquq azadlıqlarının ki, yazıda hansı separatizm qorunması, həmçinin dilinin və cəhdlərindən söhbət getdiyi anmədəniyyətinin inkişafına dövlət laşılmır. «Azərbaycan Dövlətçiliyi yardımı haqqında Prezident Naminə Demokratik Talış Birliyi» Fərmanı verilmişdir. Azərbaycan demək olar ki, eyni ilə cənab Əli Respublikası Prezidentinin Həsənovun Cenevrədəki sessiFərmanı ilə təsdiq edilmiş «İnsan yada qeyd etdiyi məsələlərin hüquqları fəaliyyəti üzrə Milli həqiqətən həyata keçirilməsi Fəaliyyət Planı»-nda milli (gerçəkləşdirlməsi) üçün yaraazlıqların mədəni irsinin inkişafı dılmışdır. Bu onun Nizamnamə Azərbaycan Hökümətinin əsas və Məramnaməsində açıq-aşkar fəaliyyət istiqamətlərindən biri qeyd olunub və artıq onlar bu kimi nəzərdə tutulmuşdur. istiqamətdə müəyyən fəaliyyət də
N
göstərirlər. Yaranmış Birlik Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının milli azlıqların dili, mədəniyyəti, tarixi və etnoqrafiyasını öyrənən müvafiq şöbəsi ilə əməkdaşlıq etməyə israrlıdır: məhz bu istiqamətdə konkret və əməlli işlər görmək niyyətindədir. Belə məramları “separatçı cəhdlər” adlandıran müəllifin qeyri-obyektiv və qərəzli münasibəti göz qabağındadır. Bu sayaq münasibət demokratik dəyərlərə, elementar humanizm prinsiplərinə, ən əsası isə jurnalist etikasına zidd olan mövqedir. Özünü tərəfsiz jurnalist kimi təqdim edən Qəribli daha sonra millət vəkili Aydın Mirzəzadənin yenicə yaranmış Birliyə münasibətini də işıqlandırmışdır. Təəssüf edirəm ki, cənab Aydın Mirzəzadə də başqaları kimi, Birliyin məram və məqsədlərini
bilmədən (və ya bilmək istəmədən) bunu 1992-cü ildə yaradılmış «Qondarma Talış Müğan Respublikası» ilə eyniləşdirməyə cəhd göstərir. (Aydın Mirzəzadə heç yaxın tarixi də bilmirmiş ki? red.) Əslində, onun tərəfindən atılan belə böhtan və şər-şəbədəni təbii qəbul etmək olar, çunki yenidən deputat seçilmək (oxu: “təyin olunmaq”) üçün əllərinə yeni bir mövzu düşüb: - nə olursa olsun, təki hakimiyyətin xoşuna gəlim, təki başım hakimiyyət yetkililəri tərəfindən sığallansın və s. və i.a. kimi qeyrisəmimi, qeyri obyektiv, başlıcası isə ədalət anlayışına tərs mütənasib ənənəvi taktikadan bəhrələnib, divident qazanım. Talış sözünü eşidən kimi bəzi deputatlar nədən söhbət getdiyini fərqinə-mahiyyətinə belə varmadan, yuxarıların yağlı “mala-
SIYASI PAMFLET çəmə İnəye, tolışi zıvonən çəmə İnə lay-laye! In vətən Azərbaycane, əv çəmə cone, bamə azize! Əy bəpe dıli-sıxto nığo bıdəmon! Çumçıko, çəmə co vətənmon ni! Çəmə həxe vətənədə ıştə Moə zıvonədə qəp jəy! Çəmə həxe ıştə vətənədə Pə nəsihəton məse! Çəmə həxe ıştə vətənədə deştə hırdənon nənə zıvonədə qəp jəy! Ne, əqəm deştə əğlon nənə zıvonədə qəp əjənimon, bəbemon be son! Bedəmon “bevaris”! Yurd omardə şox soybon, pidəne tolışi kiə ikərəti okışiyo!? Dınyoədə bo insoniro hiç şey Moə zıvonisə bılınd, şərafətin ni! Az ıştə fiki bı həxədə de mudrikə odəmon kəlomon sə kardəm. Çı Azərbaycani ve ruşinfikə ziyali, kinodramaturq Eldəniz Quliyev votdə: - “Əqəm bıznom ki, çımı moə zıvon maştə bəmarde, az ımrujnəku bo marde hozım!” Çı qurcion yolə filosofnıvıştəkəs İlya Çavçavadze nıvıştedə: - “Iştə vətəni, moə zıvoni, dini nıpiəkəs inson ni!”. Çı uruson mutəfəkkir nıvıştəkəs Konstantin Paus tovskiy ısə boy hisob kardə ki: “Ə inson ki, bəştə moə zıvoni per diə kardə, əv divine!”
des”i üçün dəridən-qabığdan çıxır, söyüş söymək, təhqir, təhdid etmək növbəsinə dururlar. Sədd heyf ki, belələri biz düşün düyümüzdən də çoxdurlar və yeri gəldi-gəlmədi sinələrini haqqədalət “amburazura”sının qabağına verirlər. Hadı Rəcəbli, Siyavuş Novruzov, Hacıbaba Əzimov, Eldar İbrahimov, Mübariz Qurbanlı, Cavanşir Paşayev...- hələ növbədə belələrindən neçəsi var?... «Allah xeyir versin!», deyəsən, Gülər Əhmədovanın, Ağababa Babayevin aqibəti bizim deputatları əməlli başlı titrəməyə salıb... «Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyi» söz birləşməsindəki «talış» sözünü görən kimi, iqtidara “ayı xidməti” göstərən bəzi psevdopatriotlar mahiyyətinə varmadan cin atına minirlər. Kaş bu zavallılar mütərəqqi qanunların qəbul olunub, həyata keçirilməsində, habelə cavabdeh olduqları işlərində belə canfəşanlıq göstərəydilər. Heyif, səd heyf!
КОНЦЕРТ ПОСВЯЩЁННЫЙ 70-ЛЕТИЮ МУСЛИМА МАГОМАЕВА 7 декабря в Вильнюсском Доме учителя (ул. Вильняус, 39) состоялся концерт Виктора Терещенко, участника проектов Литовского телевидения «Lietuvos talentai» и «2 minutės šlovės», посвящённый 70-летию Муслима Магомаева, великого певца и сына азербайджанского народа. Виктор Терещенко исполнил песни из репертуара Муслима Магомаева. Концерт зрителям подарил литовская общественная организация азербайджанцев «Азери» и партнёры: ассоциация азербайджанцев Литвы «Гюняш», общество азербайджанцев Клайпедского региона «Азерис» и община азербайджанцев Шяуляйского округа. Вход был свободный. Vuqar Mustafayev
Òîëûøîí Ñÿäî
7 MƏŞHƏDİ SADIX-48 ¹ 36 (48) 12 éàíâàð 2013-íÿ ñîð
MƏŞHƏDİ SADIXİ DILONSUTƏ POEZİYA Əv beədə şoy-şoy kardəş, Əv yol be-be dıli hardəş. Ha ruj tarsı-larz bardəş... Əncəx inən zoə şine. (“Zoə şine”, 121)
Allahverdi Bayrami Məşhədi Sadıx Məhərrəmizoə moəku bıə 1964 - nə sori noyabri 2-də Masalli Miyonku diədə. Miyonku məktəbədə ibtidai iyən əsas təhsil sə bəpeştə 1982 - nə sori oroxniyəşe Hışkədə miyonə məktəb. Esət ko kardedə Miyonku miyonə məktəbədə. Kəbəsoybe, ço kinəş, i zoəş heste. Hırdən beədə inəş bevaxt şə çı dınyo . Çı hadisəku ğoym təsirin bıə Məşhədi Sadıx nuperəsə vaxtonku de şeir nıvışte dastko bıə: Sıftə de “Sadıx Ceyrani”, peşo “Sadıx Məhər¬rəmizoə”, “Məşhədi Sadıx” imzoon mətbuatədə çap bıə, məclisonədə deştə mahiranə ləfzi ıştə nıvıştəyon bo cəmati ifa kardedə. “Bənə çokə hamsiyə, çokə həmro, pokə inson, nomoj bıvot, Xıdo piə odəm... di cəmati, zınəkəson, məsəkəson dılədə yolə hurməti soybe. Tijə fik-fam, hozıəcəvob, poetikə əhvol, xeyirxoə əməlon bonovone.” (Məmmədşah Mirzə, 145) Əğılətiku ən yolə arzuş aktyorəti bıə Məşhədi Sadıx məşhure eli dılədə həmən de şinəzıvonə şair nomi. Bə tirki, bə tolışi nıvıştə dı zıvonə şaire. “Ömür kitabı” nomədə kitobədə (Boku – 2008, 146 səh.) har dı zıvonədə şeironış cəm bıə. Məşhədi Sadıxi sıftənə şeiron mevzu peqətedə şairi əhotə bıkə insonon, nezə odəmon jimoniku, əvoni təsvir - tərənnum kardeku, çoki-bədi bə ğələm seyku: Pıəmoə, dədə-bobo, mamu-bibi, xalə-day, jen –kinə, zoə-vəyu, bıvə-hovə... Çəvon hay obraz bə çəşəvə omedə, de sirə odəmi nəzəku dəvardedə: 1) Boə obraz. Deşmeni çəşi teğ, yodbiqonə vədə parçin, bərkə puji sun, peşti zu, dıli şirə... Tı bıməmoş, əçəy çəşdə as bəbe, Sə bıdəjo, əçəy dıldə yas bəbe. Iştı səysə hejo əçəy das bəbe, Çokə peşte bərkə rujdə çokə boə. (“Çokə boə”, 122) 2) Hovə obraz. Bıvon zinət, şoyə rujon raxsəvon, bədə rujon ast ekə, jəqonə rujon dıvo-səno bıkə, deştə bıvəyon fəxr bıkə... M. Sadıxi poeziyədə mərkəziyə ğəhrəmone hovə...məxsusə vırəş heste çəy ofəyəvonədə: Bəştı linqi teğ eşo, Çəyo tıləy xun beşo, Əv bə hovə quş bışo, Iştəni bəkışte əv. (“Hovə”, 134) 3) Zoə obraz. Jimoni həmməy əzonəzobon əvəze zoə, səy sipibıkə, xunı qujd ekə, de mijon otəş bıporon, bə dılon biə, dardon dəmon iyən zoəy...
hay hukumət bəştə xəlqi biqonəy... ha jıqo qusuron aşmardedəni Sadıx, 3 bəndinə “Oxoy rəsə” pencli şeerədə həmonə fikron həmməy səkiştə doedə, həmən vey-vey təsirin bedə, yodədən çok mandedə:
4) İnə/moə/nənə obraz. Iştə reçinə cıvonəti bəştə avlodon ərməğon bıkə inə. Zoə-kinə, nəvə-nəticə roədə sioşəvə qızqon sipi bıkə inə. Bə rujne “Yolə çayə hiyonə¬də”, ”Mədo kulətonədə” ko bıkə, bə şəvon leğ- pizə opotə, to¬mon, ceben boftə inə. Sıftə reçinə vəyu bıə, şe–şe pi bıə, piəjen bıə inə. Oxoyədə bə sardə zəmin şə inə. Ço zoə - i kinə nışonə haştə inə. Har bə yod dəşeədə dıli sə sutə inə...
Dim sio bıbu çı zəmonə, dimım sio bıə, Çı dınyoku, vallah, çımı çəşım si bıə. Mədə xərob, ciqər yarə, dılım sə bıə. Təylə darde çəmə mahol çı sə - bə sə. Bovə bıkən, çəmə həmməy oxoy rəsə.
Qofe lokne, lo-lo vote, Iştən bəmeş, əğıl hıte. Çəy dardon bə con peqəte, Hiç nıvote: Dəjedə con, Con şinə mo, bəştı ğıbon. (“Şinə mo”, 131)
Sadıx votdə: Qandım kaşdəm, hiç bedəni, Bo şartuki hiç kəs bəmə ov doedəni. Nəşə çoke, əyən kaşte haştedənin, Kovrə xoki, hiç zındənim, ekəm bə sə? Bovə bıkən, çəmə həmməy oxoy rəsə. (“Oxoy rəsə”, 123)
Im həmonə inəy ki, zımsonə semonədə zoə neylonə şəy eyəvati, inə əy əşırti, tatə piçi vədə deştə lodə daston əğəti, bə piçi rahanə ə şəy hışk əkəy, maştə sıbədəli zoə şəy təkani, bə məktəb əşi... Çanə konkret, fərdiən bıbu, M. Sadıxi in inə obraz bə çəmə həmməy nənəyon oşedə... 5) Pıə/dədə/lələ obraz. Bə rujone deştə mijon otəş peqətə, bə şəvone rohət nıhıtə pıə, avlodi jivnero de dəjə dıli rujədə həzo kərə no-peqət bıkə pıə. Osmonodə de çəxməxi sıxan bıkə, zəmini dimədə bo yolon nokəti bıkə- bəştə xeyzoni, hırdəniro qiliz ebə pıə... Jıqo qıləy insone M. Sadıxi təsvir kardə pıə obraz:
M.Sadıxi kali şeironədə oko doə bıə ibrətinə səkiştəon, nə¬si¬hətə-pəndə sıxanon bahandon bə dumot bardedə, dıl okardedə:
Sadıx vəse, doy oməşand, Həmməy dardon bınə məkand. Vote çı xeyr, sokit bımand, Bo ki rohət, bo ki darde, Çı çətine pıəti karde ! (“Pıəti karde”, 133) 6) Xışavand/həsuyə, həsı obraz. Kəy ən azizə mehmon, xeyzoni ən ve piə odəm: Kəybonım botı oj, Keynə çəmə kəy boş. Bəvindem, şo bəbem, Tı çanə şo bıboş. Xışəvand, xışəvand, Xəş oməş, xışəvand. Boy dımı rask bıkə, Kəş oşand, xışəvand. (“Xışəvand”, 139) M. Sadıx ıştə şeironədə mətləbi dıroz kardedəni, sıxani kırt (lakonik) votedə, fikfami cəm (qırdəcəl) kardedə, 3-4 fakt vəs kardedə ki, bə nığılə səkiştə boy. Bə romanon, bə poemon dəvitənıbə mətləb 3-4 bəndə şeirədə ruşin bedə. Məsələn, jimoni hədər beyku vey noroziyəton votedən - nıvıştedən: Hay ekoloqiya jıqo çəş kardənin, hay zımhor həmmə kimyay,
Əğıl dımı “əğlə puli” dave kardə, Jıqo zındə lələ əçəy puli hardə. “Nəv məmməde”, əv nəv qılə sio nun kardə! Çokə balə, ə pul həni təmom pesiə, Bovə bıkən çəmə həmməy oxoy rəsə.
Rə boy, balə, vəyə bıkə, vəyu biə, Bə har kəsi ğısmət bıbu: dıli piə. Con bıvotı həsı-vəyu, hiv-iyə ! Bə navkonə həyo-abru oqardın, Həsı–vəyu iyəndı sə bıqardın. Moynon həmməy tike dlroz təkardın! Moynə zinət, Xıdo votdə, həyoye, Həyo nıbəkəs bo har kəy bəloye. Çok oğətən, çı merdiki koloye ! (“Lol bıkə mıni”, 137) Sadıxi lirikə ğəhrəmon xeyr-şəri odəme, marde-mande, bəme-sıre, şoyvoyəti, ğəm-ğussəti, hay dıynəni əçəy fikfamədə ıştə vırəş heste. Bənə təğvaynə odəmi hərəkət kardedə: dınyo şiniyən, teləyən mərdi-mərdonə ğəbul kardedə: Sadıx, dınyo deştı vote qardəni, Xıdo bardəkəsi həni vardəni. Bı dınyoədə çiki nənə mardəni? Əy oğətən, şımə ıştə çəşonsə! (“Sute çımı dılisə”, 143) Şair ıştə şeironədə kali sosialə məsəlon rost kardedə ki, tolışə məişəti ən aktualə mətləbonin. Məsələn, kinə bə şu doe. Har əsrədə, har zəmonədə, har məkonədə ın məsələ ıştə problemonış bedə. Esətnə devrədən kinə yol karde, dəçəy təlim-tərbiyə dastko be, perosne, cehiz, bə şu doe, şuə kədə kinəku muğayət be, bəçəy har koy mande... In problemon nığo doyo Xıdoku imdodış piedə şairi... Zındəş, bə kon kəybə bəşe? Kinə roysə ki bebəşe? Kinə çəmə bəmə çəşe ! Kinə mədə, şinə Xıdo!
Kinə mande tiken yavə, Dave kardən boyli- hovə. Dıl oqardə bə sı tovə! Kinə mədə, şinə Xıdo ! Kinə doedəş, bəxtən bıdə, Xəşə bolo, qərdən bıdə, Bəxtı–tale dəy tən bıdə! (“Kİnə mədə”, 144) Məşhədi Sadıxi satirikə şeironədə məişəti ən hırdə-mırdə, zurki-zurki doə kıncon bə hədəf omedə. Soyə məişətə doymo¬nonku (ov, ruşnə, ğaz, ro, təhsil, istirahət, ibadət...) məhrum bıə cəmati beçorə-bekorə holi bə zıvon vardedə: Bənə mujnə lınqi jiyo şiə bedəmon! Çı nomerdon dasdə yabə, hiə bedəmon! Tovsonədə qıledəmon! Zımsonədə biə bedəmon! Iştə dardi bo hiç kəsi Əmə vote zındənimon! Voteədəyən, şanqo hıte zındənimon! Zıvonımon kırte, dimımon sio! Bəmə rəhım bıkə Xıdo ! Ya ki bıdə Əzrayil bo! Anə veye, dardon, vallah, Əy peqəte zındənimon! Iştə dardi bo hiç kəsi Əmə vote zındənimon! Jeni talo- pulış piedə ! Əğıli ğənd, nunış piedə ! Moriən xokış, tulış piedə ! Manq çand ruje? Qite, pote? Zındənimon ! Iştə dardi bo hiç kəsi Əmə vote zındənimon ! (“Dard”, 130)
OKO DOƏ BIƏ ƏDƏBİYOT: 1) Məşhədi Sadıx Məhərrəmizoə “Ömür kitabı” B. 2008, 146 səh. 2) “Tolışi sədo” № 18(71), yanvar, 2003; № 42 (95), yanvar, 2005
Цфцг-С ММЖ (ВЮЕН 1800107871)
¹ 36 (48) 12 éàíâàð 2013-íÿ ñîð “Toponim” sözü yunan dilində “yer adı” deməkdir. Azərbaycan-türk mənşəli toponimlər respublikamızın ərazisində geniş yayıldığı üçün bu qəbildın olan toponimlər Azərbaycanın toponimik fondunu təşkil edir. Azərbaycan-türk mənşəli toponimlər İran, Gürcüstan və Dağıstandan başqa, Ermənistanda da geniş yayılmışdır. XIX əsrin ikinci yarısında Ermənistanda 2310 kəndin 1500-dən çoxu azərbay canlılara məxsus idi. XX əsrin sonunadək azərbaycanlılar İrəvan, Leninakan (indiki Gümrü) şəhərlərindən başqa Qafan, Gorus, Sisyan, Mehri, Vardenis, İcevan, Əzizbəyov, Masis, Aştarak, Amasiya və digər rayonlarda kompakt halında yaşamışlar. Ümu-
“ƏRUS”, yoxsa “TALIŞ”? miyyətlə, azərbaycanlılar Ermənistanın 37 rayonunun 17-də məskunlaşmışlar. Buna görə də həmən ərazilərdə Azərbaycan-türk mənşəli toponimlər daha geniş yayılmışdır. Lakin sonralar Ermənistan hökuməti tədricən həmən toponimlərin adlarını dövlət səviyyəsində dəyişdirərək e r m ə n i l ə ş d i r m i ş d i r. Məsələnm: Dərələyəz-Yexeqnadzor, Uluxanlı-Masis, Göyçə-Sevan, Qəmərli-Artaşat, Basarkeçər-Vardenis, Hamamlı-Spitak, QarakilsəSisyan, Qızılqaya-Qukasyan və s. adlandirilmişdir. Ermənistanda adı dəyişdirilmiş toponimlərdən biri də
Talış etnotoponimi olmuşdur. Talış Ermənistanın mərkəzində yerləşən Əştərək (Aştarak) rayonunun ərazisində kənd adı idi. Talış və Talış-Əkərək kəndləri vaxtı ilə İrəvan xanlığının 15 mahalından biri olan Karbibasar mahalının tərkibində olmuşdur. Bu mahal 40 kənddən ibarət idi. 1930-cu ildə SSRİdə, o cümlədən Ermənistanda rayonlaşdırma siyasəti həyata keçirildikdən sonra Talış və Talış-Əkərək kəndləri inzibati cəhətdən Aştarak rayonunun tərkibinə daxil edilmişlər. Həmən kəndlərin əhalisi azərbaycanlılardan ibarət olmuşdur. 1970-ci ildə Ermənistan Ali Soveti Rəya-
YOLON SIXANON
(vaqirə) Fırsəti bə bod mədə, In zərfəton qırdəkə. Harçi qıləy vaxt heste, Ha bıyə, vəyə bıkə.
Həlolzodə dust bəka, həromzodə pust bəka. Sıxan dı voy, çarə dı doy.
(vaqirə)
Keçə-keçə vardedə, dı çamçə baxş kardedə.
HA MEHDİ Xəyli vaxte az ıştı roy bə çəşim, Bə diy tərəf ço omdəniş, ha Mehdi? Dıkəsımon vey rujonmon dəvonyə, Esət bəmı bəs damdəniş, ha Mehdi?
Moədə bıə 1955- nə sorədə Liki rayoni Vizəzəmini diədə.1952-1972-nə soronədə handəşe Vizəzəmini di miyonə məktəbədə. Peşo oroxniyəşe Boku Dovlətə Universiteti filoloqiyə fakultə. Xeyzon soybe. Dıqlə kinə, iqlə zoəy heste. Ko kardəşe Di Mədəniyətə kədə direktor, sovet katibi. Esət pensiyədəy.Nuperəsə vaxtonku de bədiiyə ofəyəvonəti dastkoy. Bə tırki, bə tolışi şeeron, hekayon nıvıştedə, tolışi folklorə nımunon qırdə kardedə.
HA BIYƏ, VƏYƏ BIKƏ Bə qıləy çokə kinə, Tı ıştə dıli okə. Əno vaxti dəməvon, Ha bıyə, vəyə bıkə. (Vaqirə) Qırdə bən diy cohilon, Votedən hejo əvon: Dəvardin çokə rujon. Ha bıyə, vəyə bıkə.
Òÿñèñ÷è : Ðàôèã Úÿëèëîâ Òåë.:+99470 909-85-90 Å-ìàèë: celilovrafiq@mail.ru Ãÿçåòèí åëåêòðîí âàðèàíòûíû
tàlèsh.îðý ñàéòûíäà îõóéà áèëÿðñèíèç
Qətə ronı sərost, fikfamonı sof, Qırdə kardə bəştə dıl səxovət, insof. Bandonzoə, ni ıştı sıxandə xılof, Ço mıni bə yod dəndəniş, ha Mehdi? Şəhəro bıjyoşən, çəmə di baləş, Çı yolon boyliş tı, əğılon biləş. Bəmə ruşnə bıdə çı həşi haləş, Təşnə dılon ruşnə honiş, ha Mehdi. Iştə rostə roədə oməqın qəti, Heyronim tıku bə arzu-niyəti. Iştıku umutdə əğlon ğıyyəti, Cavanşir, Babəki soniş, ha Mehdi.
BALӘ (ım sıxan bәki ğandә bә?)
bә hәd - bolo dәrәsәy әv, bә çәmә hay nırәsәy әv... çәmә hiyo perәsәy әv, coy ğәzәndә qılәy, balә!
Ðåäàêñèéàíûí öíâàíûíà ýþíäÿðèëÿí ÿëéàçìàëàð ìöÿëëèôëÿðÿ ãàéòàðûëìûð âÿ ìÿòíëÿðÿ ðÿé âåðèëìèð. Ôàêòëàðà ýþðÿ éàëíûç ìöÿëëèôëÿð ìÿñóëèééÿò äàøûéûðëàð. Ìöÿëëèôëÿðëÿ ðåäàêñèéàíûí ìþâýåéè óéüóí ýÿëìÿéÿ áèëÿð.
İLQAR MİONKUJ
Duşə mol bəməku, həvatə ruən ıştıku.
HA XIDO, IN KİNƏ ÇANƏDƏ ŞİNE
Vaxti qin bıkoş hədər, bəvindeş xəyli zərər. Konco ğəmiş, əyo qomuş. Noxəş bıqın bomıro, bəmardem az botıro. Bə traktori ğolloğ bıkə, aspi yodo beməkə. Nun omedə lokə-lokə, vəyu çı həsı nokə. Ğarzbıstən bice, ğarzbıdə qice. Ərbob hejo fikir bəka, yoxsul hejo şukur bəka.
Bəştı nav bebəşem de zizə, vıli, Şahmirzəm, bəhandem bənə bılbıli.
Vәse, donә qılә mәvot, çe voy bardә pulәy, balә; bә no әsli balә mәvot, coy dumo şә tulәy, balә!
(012) 564-68-91 нюмрясиня зянэ едя вя йа жоммержиал_манаэер@уфуг.аз електрон цнванымыза йазараг ялагя сахлайа билярсиниз.
Bətı ğıbon bəkam az ıştə dıli, Tı çımı şin-şəkə coniş, ha Mehdi.
Kə hozı, kə-bə hozı, Bo hiçi fakir məkə. Sə bən ıştı oləton, Ha bıyə, vəyə bıkə.
ŞAHMİRZƏ ƏLİYEV (TOLIŞƏXUN)
sət Heyyətinin fərmanı ilə Ermənistanda bir necə azərbaycanlı kəndinin adı dəyişdirilərək erməniləş dirilmişdir. Onların arasında Talış kəndi də var idi. Fərmana əsasən Talış kəndi Ərus adlandırılmışdır. Beləliklə Talış xalqının adı ilə bağlı olan Azərbaycan mənşəli toponim də Ermənistanın inzibati-ərazi xəritəsindən silinmişdir. Ermənistanda aparılan millətçi-şovinist siyasətin nəticəsi olaraq bu gün Ermənistanda demək olar ki, digər xalqlara məxsus heç bir toponim qalmamışdır. İldırım Şükürzadə Tədqiqatçı-müəllim
Азярбайжанда бир чох дилляря йазылы, шифащи бизнес, Нотариал тяржцмяляр вя мятнлярин йыьылмасы хидмятини тягдим едир. Биз Азярбайжан, Рус, Инэилис, Талыш, Фарс вя с. дилляря йазылы тяржцмяляр едирик. Ятрафлы мялумат алмаг вя йа хидмятляримиздян бящрялянмяк цчцн
Çəş-bəvış kəmone, səymuş çin-çine. Ğəşənqe, ağılmand, zırək, reçine. Çı ruji ruşnəsə dimış ruşine. Məğrure, lap bənə sipdo bəşine, Ha Xıdo, ın kinə çanədə şine?! Əqər tı noxəş biş, hiç məkə fikir, Bəçəy məhəbbəti eqınyəş əsir. Çəy nomi bıkardoş sa kərə zikir, Dardonı- dojonı demiyən qine, Ha Xıdo, ın kinə çanədə şine?! Bə bəhse de Həşi, de Ovşumi əv, Dandonon mırvari, hile çəy çəş-bəv. Məvuji çı pozi çəkkə əno qəv, Har sıxan, har kəlmə şon, anqivine, Ha Xıdo, ın kinə çanədə şine?!
betәm zındә lәvәnqini, coy horәdәy әçәy vıni; bәyo şәkәy coyonkini, hәvәsıj bә kulәy, balә!
Əy vindəş, çı yodo bakardəş dardi, Tovsoni boxori, zımsoni sardi. İ cınqırt mande ki, İlqar bımardi, Əvən çəy eşğiku xəyli ğəmğine, Ha Xıdo, ın kinə çanədə şine?!
sırri bıkaş oj, tolışe, çәmә dardı - doj tolışe: pıj Tolışe, moj Tolışe, balәj tırkә balәy, balә! Baladdin Veşo. 2012.
Ãÿçåò ßäëèééÿ Íàçèðëèéèíäÿ ãåéäÿ àëûíìûøäûð. Ãåéäèééàò íþìðÿñè:3462 Òèðàæ: 1000
Щесаб нюмрряси: АЗН цчцн: "Банк оф Баку" АСЖ Йасамал филиалы Жялилов Рафиг Шащрза оьлу щесаб нюмряси 3801000000159315 ВЮЕН 1700038881 код 506322 мцхбир щесаб 0137010007944 С.W.Ы.Ф.Т ЪББКАЗ22
УС Долларс: Ъалылов Рафиэ Сщащрза оэщлу АЖЖ Н 3811001000159315 ИНТЕРМЕДИАРЙ БАНК Стандард Жщартеред Банк, Неw Йорк ЖОРР. АЖЖ. 3582023389001 СWЫФТ: СЖБЛУС33 БЕНЕФЫЖЫАРЙ БАНК: "Банк оф Баку" ОЪС С.W.Ы.Ф.Т. ЪББКАЗ22 Баку, Азербаиъан