Íÿ Ðåñïóáëèêà Òàëûø Ìÿäÿíèééÿòè Ìÿðêÿçèíèí, íÿ äÿ ãÿçåòèí îôèñëÿðè éîõäóð!
¹ 32 (44)
ТОЛЫШОН ÑßÄÎ
22 ñåíòéàáð 2012-íÿ ñîð
ÌÖÑÒßÃÈËß ÐÓÆÍÎÌÀ
Ðóæíîìà
ùàôòÿäÿ
è
êÿðÿ
ÜÛÉÌßÒÈØ
40 êîï.
áåøåäÿ
TI TOLIŞ, BOŞTƏ İNƏ ZIVONİ JİYERO ÇİÇİ KARDƏ? BƏ HİLAL MƏMMƏDOVİ OZODƏTİ!
Respublika :Talış Mədəniyyət Mərkəzinin sədri, şair Əli Nasir Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə və Baş Prokuror Zakir Qaralova müraciət etmişdir, müraciətdə deyilir:
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Cənablarına Azərbaycan Respublikasının Baş Prokuroru Cənab Zakir Qaralova Respublika Talış Mədəniyyət Mərkəzi tərəfindən M Ü R A C İ Ə T Möhtərəm Prezident, cənab nazir, artıq 4-cü aydır ki, Respublika Talış Mədəniyyət Mərkəzinin İdarə Heyətinin üzvü, “Tolışi sədo” qəzetinin Baş redaktoru, tanınmış hüquq müdafiəçisi, alim-dosent Hilal Əlif oğlu Məmmədov inanılmaz, xarakrercə bir-birlərinə antoqanist olan cinayət maddələri ilə həbs olunmuşdur. Hilal Məmmədovun şəxsiyyətinə, sürdüyü həyat tərzinə yaxşı bələd olduğumuz üçün əminik ki, onun həbs olunmasında bir müəmma vardır. Belə ki, kasıb və sadə həyat tərzi keçirdən bir alimi, ağır astma xəstəsi olan ziyalını narkobaronluqda ittiham edərək, qısa müddətdən sonra isə hüquqlarını müdafiə etdiyi, məhbəsdə dünyasını dəyişmiş professor Novruzəli Məmmədovun ittiham olunduğu ittihamnaməni nöqtə-vergülünə toxunmadan onun özünə tətbiq edərək, istintaqa cəlb olunması qaranlıq mətləblərdən soraq verir. Apardiğimiz müstəqil tədqiqatlar göstərir ki, Hilal Məmmədova qarşı irəli sürülən iddialar absurd uydurmalara əsaslanır. Onun həbs olunmasına hüquq-mühafizə orqanlarının işçiləri məsuliyyətsiz yanaşaraq, əməliyyatlarda ciddi qanun pozuntularına yol vermişlər. Beləliklə, Hilal Məmmədov kimi vətənimizdə, həm də onun hüdudlarından kənarda tanınan bir riyaziyyatçı alimin, insan hüquqları müdafiəçisinin, istedadlı jurnalistin, eləcə də respublikamızın əsas etnoslarından biri olan Talış xalqının folklor və mədəniyyətinin yorulmaz tədqiqatçısının saxta ittihamlarla həbs olunması biz, RTMM üzvlərini ciddi narahat edir. Düşünürük ki, Hilal Məmmədovu əsassız ittihamlarla həbs edənlərin hədəfi respublikamızın daxilində yeni formalaşma mərhələsinə qədəm qoyan milli-etnik münasibətlərinə sarsıdıcı zərbələr vurmaqla qarşıdurmalar yaratmaqdır. H. Məmmədovun həbs etmə əməliyyatları və sonrakı prosseslər bir daha göstərir ki, bu həbsə görə məsuliyyət daşıyan qanun keşikçilərimiz səlahiyyət əndazələrini aşaraq, ona qarşı fiziki zorakılıq tətbiq etmiş, bilə-bilə vətəndaşımızın taleyinə laqeyd yanaşmış və nəticədə kiminsə konyuktur sifarişini yerinə yetirmişlər. Möhtərəm Prezident, bu ərəfələrdə ciddi və prinsipial səyləriniz nəticəsində bir sıra xarici dövlətlərdə absurd, qondarma ittihamlarla həbs olunmuş vətəndaşlarımızın azad edilərək, vətənimizə qaytarılması xəbəri ürəkaçan bir hadisə kimi bizi çox sevindir və bu bizə bir daha sübut edir ki, hər bir vətəndaşımız Sizin qayğınız əhatəsindədir. Axı, milli-etnik mənşəyindən, dini əqidələrindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşlarımız çətin anlarında Sizi – Azərbaycan Respublikasının Prezidentini özlərinə dayaq və ümid mənbəyi hesab edirlər. Möhtərəm Prezident, biz, respublikamızın talış kökənli vətəndaşları da Sizə - çox hörmətli prezidentimizə inanır və güvənirik. Ona görə də Sizdən çox xahiş edirik ki, ağır astma xəstəliyindən əziyyət çəkən bir alimin, insan hüquqları müdafiəçisinin, ziyalının və ən nəhayət Hilal Məmmədovun timsalında dövlətçiliyimizə xidmət edən bir Azərbaycan Respublikası vətəndaşının milli birliyimiz naminə zindandan azad olunması üçün müvafiq göstərişlər verəsiniz. Sizə böyük hörmətlə, Respublika Talış Mədəniyyət Mərkəzinin sədri
Əli Nasir
20 sentyabr 2012-ci il
Е
Л
А
Н
Щюрмятли охужулар! “Толышон сядо” гязетиня абуня олмаг цчцн: Телефонла зянэ етмяйиниз кифайятдир
-éÿ
Бакы вя Сумгайыт шящярляри: (012) 564-63-45; 564-48-96; 465-67-13 Лянкаран шящяри, (050) 235-23-41
19 sentyabr çı Tofiq Nicati təvəllüdə rüjbe, çı şairi 52 sin təmom be, de münosibəti Tofiqi həm çı rujnomə nomo, həm çı Tolışon Siprişon Şura nomo, həmən çı Tolışi Mədəniyyəti Mərənqo nomo təbrik kardedəmon, Xıdo bətı dırozə umr iyən çokə təb bıdə, şair! Bı təbriki həmmə Məydonon tobyə umjən bedən
Boəməro ĞIRON nozile! Im çı vədə, çı zəmonəy? Dınyo qardış şat, itonəy, Im məmləkət şəri lonəy, Bar-bəhərış əncər, cile, Əhurməni zılmot zile. Nat-ğaz şedə, milyard vardə, Millət hələn torə hardə, Milyardon kiye ebardə? Ə imonsız əzozile, Əhurməni zılmot zile. Dama kardəş kom vəşiyəni Tarif kardə qəni-qəni, Çı yəzidi bobi, təni, Votdən odil həm fozile Əhurməni zılmot zile. Im nə fəhme, nə dərrokəy, Beşedəni fəhm bə pokəy, Millət dılo şəri nokəy, Rüziş code, şəyş ğəzile, Əhurməni zılmot zile. İmoniku dəm jə dindor, Hax hastə bə, nıştəş lol-kor, Ço kardəniş şəri inkor? Vindedəniş xəlq zəlile? Əhurməni zılmot zile.
Vindəş həxi ğüvvə peşə, Həx bıvot həxiku eşə, Din, imonım məvot nısyə, Dıl çı şəytoni mənzile, Əhurməni zılmot zile. Kafir bıvot bəmı, əncəx Vicdoni pekə, oqard bə həx Gin bə həxi bıkə soəx, Şəronədə hax batile, Əhurməni zılmot zile. Im ruzqori çəp kardəkəs, Boəmə səfolət vardəkəs, Milləti baxşi hardəkəs, Həşt simoye, kubi tile, Əhurməni zılmot zile. Mısılmonim votedəbuş, Tanqə dıli bıkə hıvuj, Bə Xıdo ayon bıdə quşBoəməro ĞIRON nozile! Boəməro ĞIRON nozile! Tofiq Nicat
сящ 3. İkili standartlar.... ÐÀÔÈà ÚßËÈËÎÂ
сящ 6.
ƏYNİMƏ HƏRBİ FORMA GEYİNİB, MƏSULİYYƏTİ BOYNUMA GÖTÜRDÜM
ßLÈKRAM ÙÖÌÌßÒÎÂ
2
¹ 32 (44) 22 ñåíòéàáð 2012-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
МИРЗЯ ЯЩМЯД МИРЗЯ ХУДАВЕРДИ ОЬЛУ
ЯХБАРНАМЯ ( Т а л ы ш
Х а н л ы ь ы н ы н
т а р и х и н д я н )
Оху жу ла рын чох сай лы ха щи ши ни ня зя ря алыб "Ях бяр на мя" яся ри ни щис ся-щис ся юз гя зе ти миз дя вер мяк гя ра ры на эял дик. "Ях бяр на мя нин" елект рон ва риан ты ны би зя тяг дим ет ди йи цчцн "Та лыш .орэ" сай ты на мин нят да рыг.
БАКЫ - 2009 Чапа щазырлайан: Исщаг Ахундов Редактор: Сейидаьа Онуллащи. Фарс дилиндян тяржцмя едян: Яли Щцсейнзадя
(əvvəli ötən saylarımızda) Rusiya dövlət başçıları Mir Həsən хanın bu hərəkətindən çох narahat qalıb, Mir Həsən хana sərhəddən uzaq yеrdə mənzil vеrməyi Qızılbaş dövlətindən хahiş еtdilər. Buna görə də Nayibüssəltənədən Mir Həsən хanı hüzuruna çağıran bir nеçə əmr gəldi. Mir Həsən хan hüzura gеtməkdən çəkindi. Şahzadə Cahangir Mirzə özü Mir Həsən хanın yanına gəldi. Ganrud kəndində görüş оldu. [Cahangir Mirzə] min nəzakət [və hörmətlə] Mir Həsən хanı özü ilə Ərdəbil şəhərinə apardı. Оnu bir nеçə ay öz yanında saхladı. Mir Həsən хanın və tabеlərinin köç və ailəsi isə əvvəlki kimi Ciləvənd və digər kəndlərdə asudə yaşayırdılar. Çünki kеçmişdə Nayibüssəltənə ilə Mir Həsən хan arasında dоstluq və qоhumluq möhkəmlənmişdi. Оnların qоhumluğu bir qədər də möhkəmləndi. Mir Həsən хan Nayibüssəltənənin qızını оğlu Mir Kazım хana aldı. Оnu Nəmində sakin еtdi. Vilgic mahalını [Mir Kazım хana] tapşırdı. Özü isə Nayibüs səltənənin icazəsi ilə Ciləvənd kəndindəki malikanəsinə gеtdi. Iki ilə qədər Mir Kazım хan Vilgicdə, [Mir Həsən хan] isə Ciləvənd, Lеvеndеvil və Astara kəndlərində, Gоrganrud və Asalim mahallarında hakim оlub əmin-amanlıqda yaşadılar. Lakin оnun bir nеçə nəfər alçaq və оğru nökəri Ciləvənd [kəndində] tоplanmışdı. Оnların оğurluq və dələduzluqdan başqa pеşələri yох idi. Ciləvənddə оnların adları dillərdə gəzirdi. Özləri isə gеcə-gündüz Talış mеşələrinin Rusiyaya kеçən hissəsində gizlənib, tək-tənha bir еv gördükdə оnu yandırır, mal və avadanlığını qarət еdirdilər. Kazakların və sоldatların kеçdiyi yоllarda pusquda оturub оnları da öldürürdülər. Оnların [törətdiyi]
pis əməllərin və yaramazlıqların səsi hər yеrə yayılmışdı. Mir Həsən хan оnlara nə qədər nəsihət vеrib düzlüyə dəvət еdirdisə də, bir nəticə vеrmədi. Оnların [pis hərəkətləri] gündəngünə daha da artdı. Aхırda Rusiya dövlət məmurları tənkə kəlib Qızılbaş dövlətindən хahiş еtdilər ki, Mir Həsən хanı Ciləvənd kəndindən köçürüb [sərhəddən] qırх fərsəх* uzaqda, yəni Rəştin Səfidrud [mahalında]220 yеrləşdirsin. Lakin bu tərəfdən Mir Həsən хana nə qədər təklif və fərman vеrildisə də, о, qulaq asmadı. Aхırda Nayibüssəltənə gördü ki, fərmanlardan bir fayda çıхmır, özü Ərdəbil şəhərinə gеtdi. Mir Həsən хanı öz hüzuruna çağırdı. Оna lazımi hörmət və nəvaziş göstərdi. [Təklif еtdi ki,] Mir Həsən хan özü Ciləvənddə sakin оlsun, lakin оnun köçlərindən biri girоv оlaraq Ərdəbildə qalsın. Bəlkə [bеləliklə] Rusiya dövlət məmurları Qızılbaş dövlətinin yaхasından əl çəksinlər. Ərdəbil nahiyəsindəki Adıbəyli, 221 Şıхlar222 və bir nеçə başqa kəndlər Mir Həsən хanın köçünə vеrilsin. Bundan əvvəl [də] Nayibüssəltənə Mir Həsən хana çох bеlə vədlər vеrmişdisədə lakin əməl еtməmişdi. Buna görə Mir Həsən хan Nayibüs səltənənin bu təkliflərini qəbul еtməyib dеmişdi: «Mən, Mir Həsən хan, sizin əmrinizə görə bütün Talışdan əl çəkib gəldim. Ciləvənd kəndində sakin оldum. Ildə iki-üç dəfə Gоrganrud və Asalim mahallarını mənə vеrirsiniz. Digər tərəfdən isə məzkur mahalların zabitlərini223 mənə qarşı üsyan və dönüklük еtməyə təhrik еdirsiniz. Indi iş еlə məqama çatmışdır ki, sizin mənə vеrdiyiniz çörəkdən əl çəkirəm. Bir şərtim var. Üç aydan ibarət оlan bu qışı mənə möhlət vеrin. Sоnra mən Iraq vilayətinə gеdəcəyəm!». Mir Həsən хanın bu cavabı Nayibüssəltənəyə ağır gəldi. Хatircəmliklə [düşünüb] cavab vеrmək üçün оna möhlət vеrdi. Təхminən bir həftə cavab gözlədi. Lakin оndan bir хəbər gəlmədi. Mir Həsən хan [Nayibüs səltənədən] icazəsiz öz nökərlərilə atlarını minib Ciləvənddaki mülkünə gеtdi. Aradan bir-iki ay kеçdi, lakin Ciləvənddən çıхmaq üçün Mir Həsən хandan
bir təşəbbüs hasil оlmadı. Nayibüssəltənə şahsеvən Fərzəliхanın sərkərdəliyi altında Balaхana və asalimli Mustafa хana qəti əmr vеrdi ki, Mir Həsən хanı güllə gücü ilə də оlsa Ciləvənd kəndindən çıхarıb, Rəştə tərəf qоvsunlar. Mir Həsən хan (Ciləvənddən) çıхmaq istəmədiyi təqdirdə оnun varyохunu qarət еtmək və özünü də öldürmək haqqında əmr vеrilmişdi. Gоrganrudlu Bala хan, asalimli Mustafa хan iki minə yaхın tüfəngçilərini tоplayıb Ciləvəndin bir ağaclığında оlan Lömir kəndində mənzil saldılar. Balaхan hər gün Mir Həsən хanın yanına adam göndərir, bu məzmunda ərizə yazdırdı: «Mən sizin köhnə nökərinizəm. Sizin çörəyinizlə bəslənmişəm. Хahişim budur ki, hörmətlə Ciləvənd kəndini tərk еdəsiniz. Rəştə gеdərkən mən sizin nökəriniz kimi atınızın qabağında piyada gеdəcək və Sizə lazımi хidmət еdəcəyəm. Padşahın əmri bеlədir. Bu fərmandan kənara çıхa bilmərəm!». Mir Həsən хan da cavabında yazdı: «Siz qоşununuzu götürüb Gоrganrud və Asalim mahalına gеdin. Mən özüm Ciləvənd kəndindən çıхacağam!». Bala хan yеnə adam göndərib yazırdı: «Mən şahın əmrilə qоşun tоplayıb bura gəlmişəm. Özbaşıma buradan qayıda bil mərəm!». Mir Həsən хan hər gün atamı Bala хanın yanına göndərirdi. Balaхan da Qurana and içib dеyirdi: «Qacarın fikri budur ki, mən Mir Həsən хana hörmətsizlik еdim. Lakin mən əvvəllər Mir Mustafa хan və Mir Həsən хan dövlətinə хidmət еt mişəm. Özümü оnların qapısında qulluqçu görmüşəm. Оnun üçün də duz-çörək itirməyə razı оla bilmərəm!». Atam gəlib bu хəbəri хanın hüzuruna ərz еdirdi. Bir para alçaqlar Mir Həsən хana gizlicə ərz еdirdilər ki: «Mirzə Хudavеrdi Bala хan ilə əlbir оlub sizi Ciləvənd kəndindən çıхarmaq və bu kənddə özü hakim оlmaq istəyir!». Mir Həsən хan da оnların sözünə inanırdı. Zahirdə atama bəli, bəli dеyirdisə də, [ürəyində] оnların dеdiklərinə inanırdı. Nоvruzdan iki ay kеçdi. Lakin Mir Həsən хan [Ciləvənddən]
çıхmaq istəmədi. Aхırıncı dəfə Bala хanın yanından qayıtdıqda atam Mir Həsən хana ərz еlədi: «Bu gеcə və ya sabah [gеcə] Bala хanın qоşunu bizim üzərimizə basqın еdəcəkdir. Biz biabır оlacağıq. Kaş, Lənkərandan min nəfər sоldat gəlib bizi rüsvayçılıqla Ciləvənddən çıхara idi. Bu çох yaхşı оlardı. Biz öz rəiyyətlərimizin əlində rüsvay оlmazdıq!». Mir Həsən хan gülərək atama dеdi: «Mirzə Sizin piyadalarınız [hələ] о yеrə çatmamışlar. Оnlar nə itdilər ki, bizə qarşı bеlə hərəkət еtsinlər!». Atam ərz еlədi: «Mən özüm üçün qоrхmuram. Sizin hörmətdən düşəcəyinizdən çəkinirəm!». Mir Həsən хan atamın ərzini qəbul еtmədi. Məsəldir: Qəlbi qaraya nəsihətin nə faydası, Dəmir mıх daşa batmaz.224 Хulasə, Mir Həsən хanın halı çох dəyişmişdi. Alçaqlar оnu yоldan çıхarmışdılar. Həmin gеcə еvimizdə yatmışdıq. Səhərə iki saat qalmış gördük ki, gеcənin qaranlığı arasıra gündüz kimi işıqlanır. Göylər sanki ildırım çaхan kimi guruldayır. Bizim еvlərimiz, yəni Mir Haşım bəy, Mir Talıb bəy, Mir Tağı bəy, Əhməd bəy оğlu Zöhrab bəy, Mir Həsən хanın əmisi Mеhdi bəyin, digər nökər, fərraş və хidmətçilərin еvləri о zaman Ciləvənd kəndinin kədхudası Şəfiəddinin еvinin yanında idi. Hamı bu məhəllədə yaşayırdı. Lakin Mir Həsən хanın еvləri yuхarıda ciləvəndli Ağa bəyin həyətində idi. Arada yarım fərsəх məsafə vardı. Diqqət еdib gördük ki, Mir Həsən хanın еvi üzərində şiddətli dava gеdir. Tüfəng səsindən qulaq batırdı. Bizim еvimizin qarşısında güllə çatan [məsafədə] bir dağ vardı. Baхıb gördük ki, о dağın başında dörd yüzə qədər tüfəngçi еvlərimizin üstünə dоlu kimi güllə yağdırırlar. Еvdən bayıra çıхmaq mümkün dеyildi. Mən bir nəfər nökərim ilə ayrı еvdə yatmışdım. о [nökərin] adı Məhəmməd Həsən idi. Dоğrudan da bu yaхşı nökər idi. Çох cavan və bacarıqlı idi. Igidlikdə tayı-bərabəri yох idi. Atam Mirzə Хudavеrdi başqa еvdə öz arvadı ilə yatmışdı. Güllə səsindən оyanıb səsləndi:
ТАЛЫШ ТАРИХИ «Ayağa qalхın, atlarınızı minib özünüzü Mir Həsən хana yеtirin!». Qоnşumuz şiləvarlı Mir Haşımın еvi Gоrganrud ca maatının bizə güllə atdığı dağa yaхın idi. Еlə bu vaхt paltarını gеyib silahlanmağa vaхt tapmayan [Mir Haşım] çarığı, dоlağı, tüfəngi və patrоn qatarını götürüb qaçaqaça hövlnak özünü atamın еvinə saldı, fəryad еdərək dеdi: «Mirzə Хudavеrdi, bu nə işdir ki, bizim başımıza gəldi?». Atam cavabında tənə ilə dеdi: «Bəli, mən hər gün Bala хan tərəfindən gəlib bu işin həqiqi [vəziyyətini] Mir Həsən хanın хidmətinə ərz еdirdim. Mən [хanın hüzurundan] qayıtdıqdan sоnra alçaqlar, dələduzlar Mir Həsən хanın yanında məni ələ salıb istеhza еdirdilər. Mir Həsən хana işi başqa cür izah еdib, оnu şübhələndirirdilər. Mir Həsən хan da оnların dеdiyini qəbul еdirdi!». Mir Həsən хanın dəstəbaşısı Zöhrab bəyin çох sakit və sоyuqqanlıqla tüfəngi əlində bizim еvlərə tərəf gəldiyini gördük. О tərəfdən isə Gоrganrud camaatı оnun başına güllə yağdırırdı. О, ətrafına yağan güllələrə əhəmiyyət vеrmir, kirpiyini bеlə qırpmırdı. [Gəlib] həyətimizin оrtasındakı açıq yеrdə durdu. Düşməni hədələyərək dеdi: «Güllə atmaqdan əl çəkin. Yохsa mən də bu tüfəng ilə sizi bir-bir həyatdan məhrum еdərəm!». İzahlar: 220. Səfidrud. Mirzə Əhməd Səfidrud mahalının Rəştdə оlduğunu qеyd еdir. Iranda yеni inzibati bölgüyə görə 1-ci оstanda оlan yеddi şəhristandan biri də Rəştdir. Şimaldan Ənzəli və Хəzər dənizi, qərbdən Fumən, şərqdən Lahican, cənubdan Zəncanvə Qəzvin şəhristanları ilə sərhədlənən Rəşt şəhristanında Səfidrud adlı bir çay vardır. Еhtimal ki, kеçmişdə Səfidrud çayı ətrafındakı ərazi bu çayın adını daşıyan bir mahal оlmuşdur. 221. Abıbəyli. Ərdəbil şəhərindən 22 km şərqdə kəndidir. 222. Şıхlar. «Əхbarnamə»də rəvayət оlunan hadisələrin cərəyan еtdiyi sahədə hazırda iki Şıхlar kəndi vardır. Hər ikisi Iran ərazisində оlub. Biri Хiyav şəhristanının mərkəzi rayоnunda qərbi Məşkin nahiyəsində, digəri isə Hеrоvabad (=Хalхal) şəhristanında. 223. Zabit. Ərəbcə bir şеyi salamat saхlayan dеməkdir. Talış хanlığında zabit vergi toplayan vəzifəni icra еdirdi. 224. Baх: 98№-li qеyd. * Бир фярсях тяхминян 5-6 километрдир. (арды вар)
ÃÀÇÀÍ È×È
Òîëûøîí Ñÿäî
¹ 32 (44) 22 ñåíòéàáð 2012-íÿ ñîð
3
İkili standartlar.... Рафиг Жялилов желиловрафиг@маил.ру
Gündəm dəyib bir-birinə, aləm qarışıb. ABU-nun keçmiş rektoru, hal-hazırda Avropada gizlənən Elşad Abdullayev iddia edir ki, 2005-ci ildə Milli Məclisə “seçilmək üçün” (oxu: deputatxanada kreslo almaq üçün) deputat Gülər Əhmədovanın vasitəçiliyi ilə akademik Ramiş Mehdiyevə 2 milyon dollar pul göndərib, sonrası məlumdur, Elşada “atıblar”.....
ƏVƏZin məhkəməsi.... Çoxdan idi ƏVƏZi yaxından görmürdüm, ƏVƏZ tutulandan onun məhkəmələrində cəmisi bir dəfə olmuşdum, onda da lap axrıncı sırada oturduğum üçün ƏVƏZlə görüşə bilməmişdim. Ayın 19-u qardaşım Sakit Orduxanlı mənə zəng edib bildirdi ki, bəs bu gün ƏVƏZin məhkəməsidir, “xub” deyib, getdim məhkəməyə. Saat 14-də bizi içəri buraxdılar, ƏVƏZlə görüşdük, hal-əhval tutduq, zatən ƏVƏZ öz ampluasında idi, O öz günahsızlığını yox, onu ittiham edənlərin günahını sübut etmək niyyətində idi və bu onda alındı da. Demək bir saatdan çox məhkəmə zalında oturmağımıza baxmayaraq, prosses başlamırdı ki, başlamırdı. Hər 10-15 dəqiqədən bir məhkəmənin katibi hakimin otağına girir, 2-3 dəqiqədən sonra ordan çıxırdı. 15:10-da bir ədliyyə işçisi qapıda göründü və ƏVƏZ ona xitabən “Zaur, keç içəri” dedi. Zaurun içəri keçməsi ilə paralel qapıda dövlət ittihamçısı da göründü və prokuror yerini tutan kimi hakim də zala daxil oldu. Prosses başladı. Prossesin niyə belə gec başlamasının səbəbini ƏVƏZ hakimdən soruşdu, hakim eyni sualı “şahid Zaura” ünvanladı.(?) Zaur “probkaya” düşdüyünü bildirdi və hamı “rahatlandı”. Ədliyyəçi Zaur əlindəki konspekti
kəkələyə-kəkələyə bir təhər oxuyub, başa vurduqdan sonra prokurorun ona ünvanladığı sualları da konspekt vasitəsi ilə “cavablandırdı”. Növbə çatdı vəkilə, vəkil də bir-iki sual verdi və bu sualların cavabı konspektdə olmadığı üçün “şahid” çaşdı, elə bu vaxt vəkil gözlənilmədən “Möhtərəm hakim, şahidin əlindəki vərəqlər ittiham aktının 21 və 22-ci səhifələrinin sürətləridir, ittiham aktının sürətləri şahiddə nə gəzir?” sualını verdi və hakim bu suala sadəcə cavab vermədi və prokuror “bu şahidin tutduğu konspektdir” dedi. Nə isə, “konspekti” heç kəsə göstərmədilər, baxmayaraq ki, hakim həmən “konspekti” özü alıb, baxa bilərdi, sadəcə o “konspektdən” xəbəri olduğu üçün buna ehtiyac duymadı. Sual vermək növbəsi çatdı ƏVƏZə, ƏVƏZ ilk olaraq Zaurdan ədliyyənin hansı qərarı üzrə iş apardığını soruşdu, Zaur suala cavab verməmiş prokuror “hər üç iş (Vüqar Səfərlinin, Ağabəy Əsgərovun və Nüşabə Ələsgərlinin iddialarını nəzərdə tutur. red) məhkəmənin qərarı ilə birləşdirilib və Zaura təhvil verilib” dedi. ƏVƏZin “Zaur, bu işlərlə bağlı mənə nə vaxt zəng eləmisən, və ya mənə nə vaxt bildiriş vərəqəsi göndərmisən?” sualına da ədliyyəçi bir cavab verə bilmədi və bu minvalla məhkəmə davam etdi. Zaurun heç bir suala cavab verə bilməməsi, tez-tez prokurora yazıq-yazıq baxması məndə belə qənaət yaratdı ki, Zaurun vicdanı hələm tam korlanmayıb, az da olsa onda vicdan hissi qalıb. Elə bu vaxt ƏVƏZ Ali Məhkəmənin Qərarının sürətini hakimə təqdim edib bildirdi ki, prokuror və ədliyyə işçiləri birləşərək, Ali Məhkəmənin Qərarını saxtalaşdırıblar. Ali Məhkəmənin Qərarında 3 iş yox, 4 iş birləşdirilib və 4-cü iş Ramiş Mehdiyevin iddiası ilə bağlıdır. Daha sonra ƏVƏZ hakimdən “bu saxtakarları niyə tutmursuz? Bunlar dərhal həbs edilməlidirlər, bunlar Ali Məhkəmənin Qərarını saxtalaşdırıblar” desə də hakim bu suala da cavab vermədi, ƏVƏZin sualını yenə prokuror cavablandırdı, bildirdi ki, “Ramiz Mehdiyevin işi təzədir, ona görə çıxarılıb”, bu cavab ƏVƏZdə bir sual da yaratdı: “Vüqar Səfərlinin işi ondan da təzədir, bəs onu niyə çıxartmırsız?” Təbii ki, prokurorun
deməyə sözü yox idi, bəlkə də imkanı olsaydı “Əvəz, sən yatmalısan e, yatmalı, bizi dağadaşa salma, sifariş belədir” deyərdi, ancaq bunu demək üçün də cəsarət lazımdır. Elə burdaca məhkəmədən reportajı saxlayım, keçid alım bəzi “qeyd”lərimə. Məhkəmə iclasının 1 saatdan çox yubanması, katibin tez-tez hakimin otağına giribçıxması, çöldə daha 3 şahidin gözləməsinə baxmayaraq iclasın keçirilməməsi, zala əvvəl “şahidin”, sonra prokurorun daxil olması, dərhal da hakimlərin zala girməsi, “şahidin” əlində ittiham aktının sürətinin olması məndə bu qənaəti yaradıb ki, həm şahid, (bəlkəm də digər şahidlər də) həm də prokuror elə hakimin otağında olublar, aparılan “təbliğat və təşviqat” işinin uğursuz nəticə lənə cəyindən qorxan hakim və prokuror ittiham aktının müvafiq səhifələrini sürətçıxardan maşından keçirdib, “şahidə” veriblər ki, o da həmən vərəqlərdən oxuyub, çaşmasın. Amma şahid çaşdı, çünki o ƏVƏZin qənşərində idi, ƏVƏZ aslan görkəmində, şahid isə cılız vəziyyətdə idi, hətta prokurorun imkanı olsaydı şahidi elə ordaca şil-küt edərdi ki, “hazır çörəyi də yeyə bilməyib”, nə isə, bu məhkəmə prossesi bir daha sübut etdi ki, ƏVƏZi şərləmək istəyirlər, ƏVƏZi sıradan çıxartmaq istəyirlər, bu işdə kimin ƏVƏZdə hayfı qalıbsa, kimin ”sifarişçilərə” bir balaca köməkliyi dəyə biləcəksə, yubanmasın, cumsun məhkəməyə, onlara orda ehtiyac var....
Daha 4 ay... Bu həftə professor Hilal Məmmədova dah 4 ay “sınaq müddəti” verdilər, Bakı Appelyasiya məhkəməsi də 20 sentyabrda həmən qərarı qüvvədə saxladı, eşitdiyimə görə artıq “Tolışi Sədo” qəzetinin baş redaktoru məhkəmələrə də gəlmir, deyir nə qərar verirlər, versinlər, heç olmasa məni görməyib, xəcalət hissi keçirtməzlər. Vallah bu Hilal müəllim deyəsən öz alicənablığı ilə bu məmləkətdə bir zibil qaynadacaq, a kişi onun alicənablığını görənlər ondan uta nırlarsa, demək ən azı sonra özlərinə heç olmasa “mən gərək bu qurama işin altına girməyəydim,
Hilal mənə keçsə də Allah mənə keçməz” deyirlər, mən buna adım kimi əminəm. ƏVƏZ məhkəmədə, prossesin gecikdiyini görüb bir hadisə danışdı: Təcridxanada çöldə gəzişən ƏVƏZ görür ki, bir nəfər ona tərəf gəlir və “Əvəz, Vallah mənim günahım yoxdur, məni ora zorla gətirdilər” deyir. ƏVƏZ “a kişi, nə olub, səni hara aparıblar?” sualını verir və məlum olur ki, “Xural” qəzetinin ofisində yoxlama apararkən bu kişidən də “şahid” kimi istifadə ediblər, təbii ki, heç kəsin zindana düşməsini is təməzdim, amma yalandan üzəduranların hamısının aqibəti belə olur. Demək hər polis bölməsinin startda duran “hal şahidləri” olur, hətta deyirlər ki, bəzi hal şahidləri bu işə o qədər öyrəşiblər ki, günləri elə polis bölmələrində keçir. Hətta professor Hilal Məmmədova qarşı hal şahidliyi edən birisi “a kişi, bu alimə oxşayır, bundan narkoman olar?” desə də, “səsivi kəs, kağıza qol çək, yoxsa...” hədəsi ilə ona protokola qol çəkdiriblər. Deyəsən mövzudan yayındım, professor Hilal Məmmədova daha 4 ay verdilər ki, axtarıb bir şey tapsınlar, deyilənlərə görə hətta tapıblar da: Lənkəran rayonunda bir nəfər Hilal müəllimin üzünə durmağa razılıq verib, sadəcə mənə bir şey maraqlıdır: həmən şəxs Hilal müəllimin üzünə durub nə deyəcək? Deyəcək ki, biz bir yerdə narkotika satırdıq? Bəlkəm bir yerdə cəsusluq ediblər? Bəlkəm bir yerdə dövlət sirrlərini (?) öyrənib, xaricə satıblar? Hər üç variantda həmən şəxs də həbs olunmalıdır, necə ki, Ustad Novruzəli Məmmədovun üzünə yalandan duran elman həbs edildi, Ustad Şəhid olsa da qəlblərimizdə daima yaşayacaq, ancaq elmanın sağ olmasına baxmayaraq o ölü kimidir, çünki insan cismən bir dəfə ölür, adı isə qalır, mənən ölüb-dirilənlər isə ayaq üstə gəzən leşlərdilər ki, onlar ətrafdakılar üçün ölüdən də pisdirlər. Mən bu günkü məhkəmələrdə ƏVƏZİ, HİLALI, (Hilal müəllim, bağışla, SƏNi heç vaxt adınla çağırmamışdım, ancaq SƏN də bu siyahıda olduğun üçün, ayıra bilmədim) NİGARI görəndə fərəhlənirəm, bu insanlar bizlər üçün QƏHRAMANLIQ salnamələridirlər, belə ÖVLADLARI olan VƏTƏNin pis günü az olar, yaxşı günü
bizlərə SİZLƏR verəcəksiz, mən buna əminəm!
“Atılan” rektor??? Yuxarıda yazmışam, Elşad Abdullayev deputatxanaya girmək üçün 2 milyon rüşvət verib, bu rüşvəti verərkən hətta bunu video və audio lentlərə yazıbda, çox maraqlıdır ki, Elşad Abdullayev həmən 2 milyonu məhz ƏVƏZi “məndən pul tələb edib” iddiası ilə tutduran deputat Gülər Əhmədovaya verdiyini iddia edir, pulunu geri istəyəndə... təbii ki, qapıdan qovulub, yəni ki, 2 milyon atılıb. Ay Elşad Abdullayev, axı səninçün 2 milyon nə puldur ki, buna görə bizim deputatxananı biabır edirsən? Vallah şəxsən mən xəcalət çəkirəm, ona görə ki, artıq Avropa bir daha şahid oldu ki, bizdə deputatlığı satırlar! Bu bizə lazım idi? Ay Elşad Abdullayev, bazarlığın alınsaydı və sən də deputatxanaya düş səydin, bu iki milyonun adını tutardın? Təbii ki, tutmazdın, çünki beş ildə həmən iki milyonu 200 dəfə “çıxardacaqdın”, toxunulmamazlıq əldə edəcəkdin, yenə də tələbələri çapıb-talayacaqdın, necə ki, bunu bəzi fərdlər edə bilirlər, amma alınmadı, bilirsən niyə? Ona görə ki, həmən yığdığın o iki milyonda minlərlə insanın imtanlarda tökdüyü göz yaşı var, kəsilməmək üçün evindən nalə-qarğışla satdığı zinyət əşyalarının ahı var, sən o pulu onsuzda yeyə bilməyəcəkdin, o pulu, əgər dediklərin həqiqətdirsə, heç Gülər Əhmədova da, Ramiz Mehdiyev də yeyə bilməz, minlərlə insanın naləsini də yemək olarmı? Olmaz, hörmətli rektor, olmaz, Allahıva şükr elə ki, həmən haram pul səndən çıxıb, amma mənə yenə də bir şey çatmır: necə olur ki, Elşad Abdullayevin lentə aldığı audio yazılar, video görüntülər prokurorluq tərəfindən “icazəsiz yazılıb” iddiası ilə qəbul edilmir, ancaq elə həmən Gülər Əhmədovanın yazdığı və ancaq öz səsi eşidilən, ƏVƏZin tutulmasında böyük rol oynayan audio yazı qəbul edilir. Deyəsən ikili standartlar xod gedir, sonra da deyirik ki, Avropada ikili standartlar var, yəqin bizdən oğrayıblar, axı bizim “analoqumuz” yoxdur....
4
¹ 32 (44) 22 ñåíòéàáð 2012-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
OXUYUR MÖRÖVVßT HßØÈMOV… “Azərbaycan radiosunun qızıl fondundan”, “Zabil Segah” muğamı. Oxuyur Mürüvvət Həşimov...” Bəli, bu ad Azərbaycanın bütün muğamsevərlərinə yaxşı tanışdır. Kimdir Mürüvvət Həşimov? Həşimov Mürüvvət Rəzi oğlu 1930-cu ildə Masallı rayonunun Qodman kəndində bəy ailəsində dünyaya göz açmışdır. El-obanın böyük ağsaqqalı olan Rəzibəy Lənkəran şəhərində məskunlaşan məşhur Kələntərlilər nəslindəndir. Rəzibəyin babaları 200 il bundan qabaq Lənkəranda Şürük kəndinin yaxınlığında yerləşən MOĞOJOBA deyilən bir obadan Masallının Qodman kəndinə köçmüşlər. Bunlardan Əzizabaddan olan Talıblılar (yazıçı –inqilabçı Böyükağa Mirqasım oğlu Talıblı (1897-1938) bu nəsildəndir) Həmçinin Qodmandan olan məşhur bəylər Mirələmbəy, Rəşidbəy, Kişi lələ, Aciz mamu çox adlı-sanlı adamlar olublar. ... 1906-cı ildə Masallının Qala bazarında bir seyidi döyürlər.Həmin gün Mirələmbəy seyidi döyənlərə xəbər göndərir ki, sabah Qala bazarına gəlib mərdi-mərdanə vuruşacaqlar. Sabah olur, Sığdaşdan, Əzizabaddan, Qəriblərdən, İsi kəndindən, Qodmandan yüzlərlə kişi Masallının Qala bazarına gəlir. Burada üz-üzə mərdi-mərdanə döyüş olur. Mirələmbəyin dəstəsi döyüşdə qələbə
Mirələmbəy adi bir adamın şən-şərəfi yolunda şəhid olur, amma adına seyid, pey ğəmbər övladı deyirdilər, bir növ dinin, Allahın, peyğəmbərin yolunda həlak olmuşdu. İndi Mirələmbəyin Qodmanda, Kolatanda, Sığdaşda yüzlərlə nəvə-nəticələri yaşayır, babalarının bu şücaəti ilə fəxr edirlər. Mirələmbəyin nəslindən olan Qodmanlı Qəyyum Həşimov milis polkovniki
çalır. Qarşı tərəf məğlub olduğunu görür, xəyanətə əl atır. Uzaqdan Mirələmbəyi nişan alıb beşatılandan açılan güllə ilə vururlar.Bəy at belində imiş. Ani qanrılıb ona güllə atanı güllə ilə vurub yıxır, özü də atdan yıxılır. Nəşini təmtəraqla Qodman kəndinə gətirirlər, ehtiramla torpağa tapşırırlar. O dövrdən Mirələmbəy “talışların qəhrəmanı” adını alır. Doğrudur,
rütbəsində 35 il Astara, Yardımlı, Biləsuvar, Mingəçevir, Ucar rayonlarında milis rəisi vəzifəsində çalışmış, 74 yaşında vəfat etmişdir. Qəyyum Həşimov 1953-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU-nun) hüquq fakültəsini bitirmişdi. Mürüvvət Həşimov da böyük qardaşı kimi oxuyub şəxsiyyət olmaq istəyirdi. O,1953-1958-ci illərdə APİ-nin
(indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin) fizikariyaziyyat şöbəsində əyani oxudu. Uzun illər boyu Bakı şəhər məktəblərində müəllim işlədi, məktəb direktoru oldu. Qoca ata-anasına həyan olmaq üçün bir müddət Qodman kəndinə köçüb burada yaşadı. 15 ildən artıq bir vaxtda Qodman orta məktəbində məktəb direktoru vəzifəsində çalışdı. Mürüvvət musiqi məktəbində oxumuşdu. Gözəl musiqi duyumu, musiqi təhsili vardı, O, gəncliyində məharətlə tar çalırdı, çala-çala mahnılar, təsniflər oxuyurdı. O vaxtlarda batareya ilə işləyən iri radiolarda xüsusən bazar günləri muğam konsertləri verərdilər. Biz də həvəslə radionun başına yığışar, Mürüvvət Həşimovun oxuduğu muğamlara qulaq asardıq. O, 1953-cü ildən Bakı mühitində çox inkişaf elədi: İnstitutun tədbirlərində fəal iştirak edirdi: Çıxışları, ifaları çox bəyənilirdi, alqışlanırdı, təriflənirdi... Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında İnstitutun ansamblı ilə çıxış etməsi musiqisevər tamaşaçılar arasında sensasiya yaratdı. Bu gənc xanəndənin uğuru haqda “Azərbaycan gəncləri” qəzetində gözəl bir məqalə dərc edildi: “APİ-nin gənc tələbəsi Mürüvvət Həşimov Azərbaycan muğamlarını
özünəməxsus şirin ləhcə ilə oxuyur. Onun oxuduğu mahnılar, təsniflət, muğamlar hamıni heyran edir...” Hələ tələbə ikən Bakı kəndlərində: Nardaranda, Buzovnada, Bilgəhdə, Maştağada... el şənliklərində, toy məclislərində tez-tez iştirak edirdi, şirin məlahətli səsi ilə oxuyur, bakılıların dərin rəğbətini qazanırdı. Mürüvvət Həşimovun bacısı oğlu, dünya şöhrətli alim, filologiya elmlər doktoru, ingilis dilinin mahir tərcuməçisi, BDU-nun proffessoru Zeydulla Ağayev onun oxumalarının vurğunu idi. Bir gün gənc dayısının-Mürüvvətin qolundan tutub Azərbaycan radiosunun studiyasına apardı. Bu hadisə 1970-ci ildə baş vermişdi. Əhsən Dadaşovun rəhbərlik etdiyi xalq çalğı alətləri ansamblında Mürüvvət Haşımovun ifasında “Zabil segah” muğamını lentə yazdılar, onu Azərbaycan radiosunun qızıl fonduna daxil etdilər. Mürüvvət Həşimov həm də gözəl ailə başçısıdır. Onun bir oğlu Füzuli Bakı şəhərində yaşayır. O biri oğlu Rövşən Mürüvvətoğlu tanınmış müğənnidir. Azərbaycanın cənub bölgəsində Astara, Lənkəran, Masallı, Cəlilabadda, iri şəhərlərdə: Bakıda, Gəncədə toy şənliklərində oxuyur, əhali
tərəfindən rəğbətlə qarşılanır. Rövşən 35 yaşındadır. O da musiqiyə atası qədər böyük həvəs və maraq göstərir. Atasının musiqi sənətini davam etdirir, yaşadır. Masallı rayon turizm və mədəniyyət şöbəsinin müdiri Lətifə Mövsümova Röv şəndən çox razılıq edir ki, o, rayonun mədəni həyatında fəal iştirak edir. Hazırda Mürüvvət müəllim 82 yaşındadır. Çox gümrahdır. Yaşlı olmasına baxmayaraq, indi də oxumağından qalmır, səsinin təravəti yerindədir: Hərdən ailə şənliklərində pəsdən oxuyur... Mürüvvətin bacısı oğlanları Vəfadar və Şahvələd də dayılarına oxşayıblar. Onlar da musiqiyə bağlı insanlardır. Şahvələd Bağıroğlunun vaxtilə Cənub telekanalında məharətlə oxumasını hamı məhəbbətlə xatırlayır. O, indi Rusiyanın Perm şəhərində yaşayır. Orada müğənnilik edir, şənliklərin aparıcısıdır. Biz gözəl insan, muğam bilicisi Mürüvvət Həşimova cansağlığı arzulayırıq. Arzu edirik ki, Azərbaycan radiosu Mürüvvət Həşimovun oxuduğu muğamları daim səs ləndirsin, biz də feyziyab olaq! BAĞIR COŞQUN ALLAHVERDİ BAYRAMİ
Masallı rayonu, Kolatasn kəndi. 19.09.2012
ХЫДО КИТОБОН
Òîëûøîí Ñÿäî
ОФЯЙЕМОН Ирадя Мяликова ирадамаликова@маил.ру. (Сыфтяш навыня нумрonдя) 46 İsrailijon Misirədə Yağubi bə Misir şe 1 İsrail beşe bə ro de bəy məxsus bıə çiyon həmməy bə ivırə. Oməy bə Beer-Şeva, obırnişe ğırbonon boştə pıə İsaği Xıdoro. 2 Xıdo sədo kardışe İsrail, şanqo çiyemononədə: «Yağub! Yağub!» Yağubi cəvob doşe: «Az iyom». 3 Əy votışe: «Az Xıdom, ıştı pıə Xıdo. Mətars bə Misir şeyku, çumçıko ıştıku
obəfəyem əyo qıləy yolə millət. 4 Azən detı bə ico bəşem bə Misir. Tıni ijən bebəkardem çəyo. Yusif deştə daston dəbəbaste ıştı çəşon». 5 Yağub beşe Beer-Şevao. İsrail zoon penşandışone ıştə pıə Yağub iyən ıştə jen-kinə bə Yağubi bardeyro fironi vığandə ərəbon. 6 Yağub iyən çəy həmə fərzəndon peqətışone ıştə həyvonon iyən zəmin Kənanədə bə dast vardə əmlok, oməyn bə Misir. 7 Əy vardışe deştə bə Misir ıştə zoon iyən kinon, zoə nəvon iyən kinə nəvon – ıştə həmə fərzəndon. 8 Jıqon İsrail bə Misir omə zoon – Yağubi iyən çəy zoon nomon: Yağubi iminə zoə Ruven. 9 Ruveni zoon: Xanok, Pallu, Xesron iyən Karmi. 10 Şimeoni zoon: Yemuel, Yamin, Oxad, Yakin, Sohar iyən qıləy Kənanıjə jeniku bıə Şaul. 11 Çe Levi zoon: Qerşon,
Qohat iyən Merari. 12 Çe Yəhuda zoon: Er, Onan, Şela, Peres iyən Zerah. Əncəx Er iyən Onan mardin zəmin Kənanədə. Peresi zoon: Xesron iyən Xamul. 13 İssakari zoon: Tola, Puvva, Yov iyən Şimron. 14 Çe Zevulu zoon: Sered, Elon iyən Yaxleel. 15 Imon Yağubi Leaku bıə zoonin. Lea zandışe əvon iyən ıştə kinə Dina Paddan-Aramədə. Cəmi sivı se kəsbin Yağubi zoə iyən kinə fərzəndon. 16 Qadi zoon: Sifyon, Haqqi, Şuni, Esbon, Eri, Arodi iyən Areli. 17 Çe Aşeri zoon: İmna, İşva, İşvi, Beria iyən çəvon hov Serah. Çe Beria zoon: Xever iyən Malkiel. 18 Imon çe Lavani bəştə kinə Lea xidmətəvon doəbə Zilpaku bo Yağubi zandə fərzəndonin. Əvon şonzə kəsbin. 19 Çe Yağubi jen Rəhilə zoon: Yusif iyən Binyamin. 20 Misiri
zəminədə zandəbe Menaşşe iyən Efrayim; Əvoni zandəşe bo Yusifi şəhr Oni kahin PotiFera kinə Asnati. 21 Binyamini zoon: Bela, Beker, Aşbel, Qera, Naaman, Exi, Roş, Muppim, Xuppim iyən Ard. 22 Imon Yağubi Rəhiləku bıə fərzəndonin. Həmməyəvo çordə kəsbin. 23 Dani zoə Xuşim. 24 Naftali zoon: Yaxseel, Quni, Yeser, Şillem. 25 Imon çe Lava bəştə kinə Rəhilə kəniz doəbə Bilhaku bıə Yağubi fərzəndonin. Həmməyəvo cəmi haft kəsbin. 26 Sıvoy Yağubi zoon jenon, həmməyəvo şestı şəş kəsbin Yağubi nəsılo bıə iyən deəy bə Misir omə fərzəndon. 27 Yusifi Misirədə pevatə dıqlə zoə bə ivırə bə Misir kuç kardə Yağubi xıyzonədə hafto kəs hestbe. Yağubi fərzəndon Qoşenədə səbəso be 28 Yağub, navıştə vığandışe Yəhuda Yusifi tono bəy
Qartal tək göydə uçmayan, Şölələnib nur saçmayan, Könül alıb qəlb açmayan, Söhbəti, sözü neynirəm?..
Bülbül ağlar, gülə nə, Ürək yanar külə nə, Bölünməzi bölənə O qədər bölən var ki!
Cığırım, izim itibsə, Əlimin duzu itibsə, Otuzun hədər edibsə, Əllini, yüzü neynirəm?..
Köçübdür köçümüz də, Dərd bitib köçüm üstə, Axtarsaq, içimizdə, O qədər yalan var ki!
VAR Kİ!
bıvoti çəvon bə zəmin Qoşen rəsey. Yusif nuşu bıdə bəvon ın zəmini. Əvon oməyn bə zəmin Qoşen. 29 Yusifən hozı kardışe ıştə ərəbə, şe bə Qoşen boştə pıə İsrail pişvoz kardeyro. Iştə pıə vindeycən, eğandışe ıştə daston bəçəy qiy, xəyli dəvənqo qətışe əv, bəməy. 30 İsrail votışe bə Yusifi: «Esə bəznem marde, çumçıko vindıme ıştı dim. Tı jiyeydəşbən». 31 Yusifi votışe bəştə boon iyən bəştə pıə xıyzoni: «Bıdə bışum xəbə bıdəm bə fironi ki, çımı tono omən çımı boon iyən pıə zəmin Kənanədə jiyə xıyzonon. 32 Əvon qələsoybə qələvononin. Əve omən deştə pəs-bızon, mol-mələ iyən həmə əmlok bə ivırə. 33 Firon sədo bıko şıməni, bıparso ki, «Çı koy soybişon?», 34 bıvotən: «Əmənən bənə ıştə pıə əğılətiku mışğolimon de həyvonon». Jıqo bıvotən ki, bıdə vırəbəvırə bıkə şıməni zəmin Qoşenədə, çumçıko Misirıjon oləyziyeydən həmmə qələvononku».
Açsam da sənə qollarımı şamü-səhər mən, Bitməz yenə bu zikir ilə zikranlıq, İlahi. Daş qəlbli, xəbis, dinsiz-imansızlara göndər, Ümman dolusu zəhm ilə rəhmanlıq, İlahi.
VÜQARLI DAĞLARIN QIZ ÖVLADIYAM
Qoç bilib quzusunu, Gözlədib ruzusunu, Özgənin yazısını, O qədər pozan var ki! N.Kəsəmənli
Vüqarlı dağların qız övladıyam, Təbiət qəlbimə zərif don biçib, Bahar övladıyam, yaz övladıyam, Əyilib bulaqdan gözüm su içib.
Haray çəkir vətən daşı, Talan oldu yurd yoldaşı, Közərmirsə ocaq başı, Tüstünü, hisi neynirəm?..
Illər qopur illərdən, Zülflər bəyaz, tellər dən, Açılmamış güllərdən, O qədər solan var ki!
Demə, qüsursuzam, dağ övladıyam, Qüruru, vüqarı dağdan almışam, Namərdə əyilməm, mərdin quluyam, Mərdə bel bağlayıb comərd olmuşam.
Bu dünyadan gah razıyıq, Gah naşükür, narazıyıq, Yaxşılara tamarzıyıq, Yamanı, pisi neynirəm?..
Kol bənzəməz çinara, Kol hara, çinar hara, Dərd əlindən avara, O qədər qalan var ki!
Kipriyim altdadır gözümün yaşı, Coşub selə dönər, bir himə bənddir, Nazilib kövrəlib bağrımın başı, Qırılıb telləri, bir simə bənddir.
Dünya zalım, haqq nahaqdır, Onda mürrüvət hardadır? Doğru söz də zəhər dadır, Mən belə düzü neynirəm?..
Üstünə əsdi külək, Qismətindən gözün çək, Göydə dolmuş bulud tək, O qədər dolan var ki!
Eh, dünya çox qəlblər oyub, Dəymişin yox, kalın soyub, Haqqı, halalı kor qoyub, Haram, nadüzü neynirəm?..
Şirin sandıq acını, Kim aldı kam bacını? Birər-birər saçını, O qədər yolan var ki!
Dünya gah aqildir, gah da ki, nadan, Durub min suala qaşını çatır, Vüqarım əyilməz, fəqət çox zaman, Gücüm gözlərimin yaşına çatır. 27.02.2002
Üzə gülüb gözə girən, Şərbətlə zəhər içirən, Min sifətlə gün keçirən, İkili üzü neynirəm?..
Dərd söylə dərd bilənə, Dərmanını bilə, nə? Yoxsa dərddən ölənə, O qədər gülən var ki!
Qəlbimdəki hər haraya, Daşar çay, yıxılar qaya, Yiyəsiz qalmış bu dünya, Kor baxan gözü neynirəm?..
5
Gördümsə də mən hər nə qədər zülm ilə qəhri, Qaldım yenə də şükr ilə şükranlıq, İlahi.
11.01.2004
2001
Səbirə Xurşudova
NEYNİRƏM?..
¹ 32 (44) 22 ñåíòéàáð 2012-íÿ ñîð
QƏZƏL Al-qan dolu yaş çeşmidə giryanlıq, İlahi, Könlüm evi də cismidə viranlıq, İlahi. Sən qismətə, həm taleyə, həm qəlblərə hakim, Xoşdur mənə də böylə hökümranlıq, İlahi.
Hey səbr ilə sən xəlq eylədin cümlə-cəhani, Göndər mənə də səbr ilə səbranlıq, İlahi. Çün Sabirəyəm, ismimdə var səbrü-qərarım, Yaddır adıma küfr ilə küfranlıq, İlahi. 01.2011
OLARAM Əgər bir dəlisov dağ çayım olsan, Kükrəyən, çağlayan selin olaram, Ayrılmaz sahilim, sal qayam olsan, Ərköyün dənizin, gölün olaram. Köksümdə min qübar, saçlarımda dən, İçimdən xəbərin varmı heç görən, Yetər ki, sevgidə Kərəmim ol sən, Yerinə alışıb külün olaram. Ürəyim Tanrının eşqilə dolu, O, Rəbbim, Xaliqim mən onun qulu, Əgər izin versə Tanrı Rəsulu, Qarşında bir nazlı gəlin olaram. Bülbül aşiq olar gülün ətrinə, Ətirsiz çiçəyin, gülün qədri nə? Lap elə istəsən, sənin xətrinə Ölərəm, ən əziz ölün olaram. 05.08.2011
6
¹ 32(44) 22 ñåíòéàáð 2012-íÿ ñîð
Òîëûøîí Ñÿäî
ƏYNİMƏ HƏRBİ FORMA GEYİNİB, MƏSULİYYƏTİ BOYNUMA GÖTÜRDÜM 1988-жи илдян вцсят алмыш халг щяракатынын фяал иштиракчысы олмуш Йенидянгурма наминя Лянкяран Халг Жябщясинин фяалиййяти щямишя мяним цчцн мараглы олуб. Беля ки, илк дяфя мящз Лянкяран Халг Жябщяси рясми дювлят диряйиндя Азярбайжанын цч рянэли байраьыны дальаландырыб, мящз илк дяфя Лянкяран щяракатчылары ССРИ-Иран сярщяддинин сярщяд диряклярини сюкмцшдцляр, илк дяфя ССРИ-дя мящз Лянкяранда халг щакимиййяти елан едилмишди... Бу илкляр чохдур вя бу илкляри мящз щямян дюврцн мящшур щяракатчылары: Яликрам Щцммятовла, Яли Насирля, Щцсейнгулу Мяммядовла, Ращим Нурийевля вя диэярляри иля мцсащибя формасында арашдырмаг гярарына эялдим, чцнкц бу Азярбайжанымызын шанлы тарихидир... Илк мцсащибимиз ЛХЖ-нин илк сядри Яликрам Щцммятовдур.... oldu ki, müstəqil, demokratik, hüquqi dövlətə malik Azər baycan qurmaq istəyənlər təşkilatın qorunub, etibarlı şəkildə saxlanılan vəsaitini hansısa əli tapançalı avtoritetin əli ilə, zorla soyur və çox, lap çox qısa bir zamanda həmən vəsait əvəzi yaradılmadan, səmərəli xərclənmədən na məlum şəkildə göyə sovrulur...
Necə oldu ki, Lənkəranda yerləşən hərbi hissənin avadanlığının Azərbaycandan çıxarılmasının qarşısını aldız? (əvvəli ötən sayımızda) Əlikram bəy, həbsdən çıxandan sonra hansı siyasi addımları atdınız? Hələ həbs olunmamşdan qabaq, əsasən Bakıda olanda, hiss etdim ki, artıq AXC ümumxalq hərakatı kimi yaşaya bilmir, vahid mərkəz kimi görünən AXC-dən ayrılmalar başlayıb, ideoloji-siyasi baxışlarına görə artıq müxtəlif siyasi cərayanların formalaşmasına start verilib. Mən Şimali Azərbaycan Demokratik Partiyasına, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyasına, ASDP-yə dəvət təklifləri almışdım. Həbsdən azad olunandan sonra, hiss etdim ki, çox monolit görünən AXC-nin Lənkəran şöbəsinin İdarə Heyyətində artıq qruplaşmalar mövcuddur. 2 səbəb məni daha çox narahat edirdi, qruplaşmalar ancaq fərdlərə münasibətdə bir araya gəlmişdilər, ideoloji fəaliyyət istiqamətləri deyil, yalnız fərdlərə münasibət və vəzifə karyerasına maraqların yaranması istiqamətində inkişaf edirdi. Daha bir səbəb, 26 yanvar ərəfəsində AXC-nin Lənkəran şöbəsinin bank hesabında olan maliyyə vəsaiti götürülərək şöbənin mühasibinə verilmişdi ki, mühasib həmən pulu gizlətməli, ağır günlər üçün saxlamalı idi və o, bu işi ciddiyyətlə edirdi. Lakin İdarə Heyyətinin bir neçə üzvü, cinayət aləminin hansısa avtoriteti vasitəsi (apardığımız araşdırmalar zamanı məlum oldu ki, həmən avtoritet artıq həyatda yoxdur) ilə mühasibin başına silah dayamaqla, həmən vəsaiti ondan almışdılar. Şöbənin III konfransında o vaxt üçün çox böyük miqdar olan həmən vəsaitlə yanaşı AXC-nin sədri
Əbülfəz bəyin mənə verdiyi və Lənkərana göndərdiyim pulun hara xərclənməsi barədə hesabat məsələsi qaldırılsa da, hesabat verilmədi. Ən ağırı və mənə pis təsir edən cəhət, rəyasət kürsüsündə oturaraq konfransın sonunda yeni İdarə Heyyətinin seçilməsində edilən seçki saxtakarlıqlarını müşahidə etməyim oldu. Elə bil heç nə dəyişilməmişdi, demokratiyadan çox danışan bəylərimiz bolşevik-kommunist üsullarına daha çox meyilli görünürdülər... AXC nizamnaməsinin verdiyi imkanlardan istifadə etməklə, 1991-ci ilin iyul-avqust aylarında AXC-nin Lənkəran şöbəsinin İdarə Heyyətində fəaliyyətimi dayandırdım. Belə ki, Azərbaycan Sosial-Demokrat Partiyasına rəğbətim həm artmış, həm də formalaşmşdı, özü də keçmiş Sov.İKP üzvü kimi, sosial-demokratiya ideyalrı mənə daha yaxın olduğundan, bu partiyanı seçdim və sıralarına qoşuldum, partiyanin MK büro üzvü və sədr müavinlərindən biri seçildim, Lənkəran rayon təşkilatının yaradıl masında fəal iştirak etməyə başladım. Əlikram bəy artıq bu barədə söz açmısız, həmən pulu mühasibdən kimlər almışdılar? O vaxtki mühasibimiz, İnşallah ki, sağ olar, ondan hər şeyi öyrənmək, həm mənim üçün, həm də o dövrlə maraqlananlar üçün maraqlı olardı. Çünki, nə o vaxt, nə də ondan sonrakı dövrlərdə mən, adları mühasib tərəfindən çəkilən insanların heç biri ilə bu barədə söhbət edib, etdikləri əməl barədə hesab istəmədim. Məni incidən və düşündürən ancaq o
18 avqust 1991-ci il tarixdə, səhərin sübh çağı, kirayə qaldığımız evin qapısının möhkəm döyülməsindən ayıldıq, evin xanımını qonşumuz Tamara həyacanla çağırırdı. Onun ilk sözü bu oldu ki, mən təcili evdən getməli, gizlənməliyəm və məsləhət gördü ki, televizoru açaq. Soruşdum ki, nə olub, nə baş verib? Dedi ki, Moskvada çevriliş olub, hakimiyyətə hərbiçilər gəlib, İlk sualim bu oldu: Yeltsin həbs olunub? Bildirdi ki, deyəsən yox, dəqiq bilmirəm. Televizoru açdiq. QKÇP-nin (o vaxt yaradılmış Fövqaladə Hallar Üzrə Dövlət Komitəsi nəzərdə tutulur. red) müraciəti oxunurdu və bir qədər sonra öyrəndik ki, Yeltsin həbs edlməyib və hesab etmək olardı ki, xalqın inandığı və qoruduğu lider meydandadırsa, heç bir avantura baş tutmayacaqdır. 19 avqustda səhər tezdən Bakıya getdim, ASDP-nin büro iclasında iştirak etdim, Moskvada baş verənlərlə əlaqədar bəyanat hazırladıq və təsdiq etdik, AXCnin qərargahında olduq, bütün demokratik qüvvələrin birliyi təklifini verdik, soyuq qarşılandıq və hamılıqla özlüyümüzdə bir daha təsdiq etdik ki, Cəbhə rəhbərliyində demo kratik, müstəqil Azərbaycan uğrunda deyil, hansısa qüvvənin reabilitasiyasi naminə daha güclü məqsəd var... QKÇP-nin süqutundan sonra artıq hamıya bəlli idi ki, SSRİ-ni olduğu kimi qoruyub saxlamaq heç bir qüvvənin imkanı daxilində deyil. SSRİ Silahli Quvvələrinin Azərbaycanda yerləşən hərbi hissələrində, o cümlədən Talış-Muğan mahalındakı hərbi hissələrdə hərbi texnikanın, əmlak və sursatın məhv edilməsi, daşınıb aparılması müşahidə edilirdi. Narahatçılığımızı dəfələrlə müxtəlif
qurumlara, o cümlədən Ali Sovetin deputatlarına fakt və foto şəkillərlə çatdırmışdıq. Avqust ayının sonlarında Ali Sovetin sesiyasında həm müstəqillik barədə bəyannamə, həm də hərbi hissələrdə o məqsədlə nəzarət-təftiş keçirilməsi barədə qərar verildi. Lənkəranda bizim müşahidəmizdən o məlum oldu ki, bunu edəcək dövlət qurumlarının məmurları sovet hərbiçiləri ilə sadəcə “xala, xətrin qalmasın”, könüllərə dəyməmək prinsipi ilə davranır, onların verdikləri məlumatlarla kifayətlənirlər. Elan edilməmiş müharibəni yaşayan müstəqil Azərbaycan üçün bu formada yanaşma gələcəkdə ağır fəsadlar verə biləcəyini elə bil ki, dərk etmək istəyən yox idi. Nə isə, daha ciddi bir yol və qayda tapmaq lazım olduğunu bilirdik, amma kiminlə və necə... Ali Sovet 9 oktyabr 1991-ci il tarixindəAzəbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrinin yaradılması barədə Qanun qəbul etdi. Lənkəranın müxtəlif ranqlı və vəzifəli insanları ilə görüşdük, müzakirələr apardıq, vətənin ərazi bütövlüyü naminə səviyyəli ordu quruculuğunun aparılması üçün, SSRİ-dən qalma 60-ci diviziyanın hərbi və texniki bazasının qorunmasının vacibliyinə inandırmaqla, üzərində məxsusi nəzarəti qura biləcək bir qüvvənin yaradılmasına ehtiyacın olmasını bildirdik. Həmin dövrdə 60-cı diviziyada və Lənkəran sərhəd dəstəsində xidmət edən peşəkar zabitlərlə də ayrı-ayrılıqda fərdi söhbətlər etdik, Milli Ordunun ilk hissələrindən ola biləcək hərbi bölmənin quruculuğuna rəhbərlik etmələrini üzərlərinə götürməyi xahiş etdik və çox təəssüflər, müəyyən müddətdən sonra onların əksəriyyətini artıq fəaliyyətini qurmağa başlayan Müdafiə Nazirliyində yüksək vəzifələrdə görsək də, o vaxt inamsızlıq və sərt etiraz eşitdik. Bizə bu işdə mənəvi və hər tərəfli əməli köməyi ancaq, rəhmətlik Şamməd Əsgərov və Əmrəli (çox təəsüf ki, soyadı yadımda deyil, qəssabxana müdiri idi) etdilər. Başladığımız işi yarımçıq qoya bilmədik və 11 oktyabr 1991-ci il tarixində bizə edilən ilk yardım və özümüzün əlində olan maddi imkanlar hesabına, hərbi hissələrdə çalışan həmyerli gizirlərin (propor şiklərdən) birindən 20 ədəd "əfqanka" deyilən hərbi geyimi pulla aldıq. Yaradacağımız hərbi hissəyə komandir tapa bilməyəcəyimizi özümüz üçün yəqinləşd ir diyimizdən, könüllü olaraq həmin hərbi geyimlərdən birini 13 oktyabrda mən geyinərək, məsuliyyəti üzərimə götürməyə qərar verdim. O vaxtlar ODAYC-
in (DOSSAF-ın. red) sürücülük məktəbinin yataqxanası istifadəsiz qaldığından, ilk 20 nəfərlə qərargahımızı orada qurmağa qərar verdik, özümüzə kazarma şəraitində fəaliyyət seçdik və 26 yanvardan əlimizdə qalan silahlarla, əvvəl Lənkəran şəhərinin giriş-çıxışlarında, sonra isə tədricən bütün mahalın hərbi hissələr olan yaşayiş məntəqələrində nəzarət postları qurduq və çətinliklə də olsa, artıq ilin sonunda 60-cı diviziyanın komandanlığının belə hesablaşdığı nəzarət mexanizmini qura bildik, sovetdən qalma bir çox hərbi hissə ərazilərində Azərbaycanın üç rəngli bayrağını qaldırmağa nail olduq. 2 yanvar 1992-ci il tarixdə könüllülərdən ibarət, kifayət qədər intizama malik dəstəmizin bazasında Respublika Müdafiə naziri Lənkəran özünümüdafiə batalyonunun yaradılması barədə əmr imzaladı və mən komandir təyin edildim. O günlərdə Lənkəran rayon hərbi komissarı olan Eldar Əliyevlə görüşdüm və könüllülər toplamaq məqsədi ilə hərbi səfərbərlik elan edilməklə, ayrıayrı hərbi mütəxəssislərə çağırış vərəqəsi göndərilməsinə razılaşdıq. Çağırış vərəqəsi ilə gələnləri bir yerdə qəbul etməklə, vətənimizin üzləşdiyi vəziyyəti onlara izah edir, yoxdan ordu yaratmağın vacibliyini və müasir texnikanı bilənlərin qıtlığını onlara izah etdiyimiz ərəfədə, AXC-nin Lənkəran şöbəsinin fəalları komissarlıq qarşısında, öndə rəhbərləri olmaqla, ETİRAZ aksiyası keçirir və orduya yazılmağa gələnləri müxtəlif üsullarla oradan uzaqlaşdırırdılar.... Bütün bu və buna oxşar çox saylı maneələrə baxmayaraq, mahalın hər yerindən könüllülər gəlir, müqavilə əsasında batalyonun tərkibinə qoşulurdular. O vaxt Masallı rayon Hərbi Komissarlığı şəxsi heyyətin formalaşmasında bizə daha çox köməklik etdi. Təlimləri qurmaq naminə 60-ci diviziyanın mütəxəssis potensialından istifadəyə ehtiyac var idi, demək olar ki, özümüzün imkanları yox dərəcəsində idi və bu cür ağır durumda olmağımıza baxmayaraq, biz bu məsələnin həlli yolunu tapdıq, muzdları ödənilməklə, Astara hərbi poliqonlarından tutmuş, o vaxtkı Prişib poliqonlarına qədər hər yerdə çadırlar quraraq, əsgərləri yerləşdirdik və rus zabitləri onları müxtəlif hərbi peşələrə hazırlamağa başladılar... İlk bölüyümüzü Qarabağa, Şuşaya, aldığımız əmrə müvafiq, səhv etmirəmsə, 22 yanvar 1992-ci il tarixində yola saldıq... (арды эялян сайымызда)
Òîëûøîí Ñÿäî
7
¹ 32 (44) 22 ñåíòéàáð 2012-íÿ ñîð
DE CABİR NASİRİ MUSOHİBƏ
Allahverdi Bayrami SIVOL: Kitobədə tolışə şeiron kambe səbəbış çiçe? Sponsori doə puli bə kitobi həcmi təsirış karde? Qirəm yıqoybu, bəs boçi tırkə şeiron ixtisor nıbin? Halonki deştə aktualəti, muasirəti, de bədiyə xısləti, sənətkoəti ıştı tolışə şeiron həniyən vey-vey ğıymətinin. CƏVOB: Duston, həmron, avlodon har qəp eqıneədə çımı kitobi orzu əkəyn. Oxoy bə ğəror oməym ki, nıvıştəyon, dərc bıəyon qırdə bıkəm. Əslən arxivım bıəni. Nıvıştəyon - çap bıəyonım oğətəni. Çiçım bə dast varde, əvonım peqəte bardıme bə “Yeni həyat”i redaksiyə, dome bə Rəsuli (Rəsul Rzayev “Yeni həyat”qəzeti koəkə. A.B.) redaktə bıkəy, hırdənon sıxanışon doə, pul bəvğanden, kitobi çap bəkamon. Jıqo be ki, ko nıqətışe, dastənıvıştəyonım peqəte bə dumo. Peşo Cəmaləddini (Rusiyədə, Neft –Yuqanskədə jiyedə, Hişkədəvoje, məşhurə xeyriyyəvone. A. B) bə qıy qətışe. Akif Soltani redaktəş karde. Bə hay dıkəsi təşəkkur kardedəm. SIVOL: Rujnoməməcmuonədə ıştı dərc bıə şeeron vey-vey fərğine: Sıxanon, ifadon, şeeri nomon, sətron, hətta şeerə bəndon dəqış kardə bıən, ya ixticor bıən, əlovə kardə bıən… In nobənoəti: iqlə şeeri bə çand bəjən cobəco
Nəsirov Cabir Soltan oğlu (Cabir Nəsir) (1935) Tolışə məholi məşhurə-nominə şaironədəy. Masali di Hışkədədə bə dınyo omə. 77 sore ki, hejo iyo jimon kardedə. Rostədə Tolışə bandon, çəpədə Kaspiə dıyo, har səfə bəçəy çəşi pexəveədə dılış sinədə vaştedə, lınqış bə zəmin eşedə, çəşış bə osmon peşedə, xəyolış bə dınyo nəvedə… İminə mətbuə şeirış “Çəmə sovxozi ambodor” rayoni “Yeni həyat” rujnomədə beşeədə benəvoə sə vey qulqulon vindəşe: İ sor nəv manqə ko çı dasto beşə. Dəyən çı diku tarqvətən bıə. Şərtışon noə ki, koy vanıdoş, çı diko benışoş, tıni bədomon qəte. Bəvədə Distoni mədəniyyətəkə mudurbe. Peşo rabitə koəvon bıə…Esət pensiyəvone.. 77 sininə şairi iqlə kitobış capo beşə. Halonki dəvardə əsri 60-nə soronku jıqo mətbuatədə dərc bedə Cabiri şeeron. Cabir Nəsiri az çok zınedəm, çəy ofəyovonəti həxədə əsər nıvıştəme. İnşaallah, umur bəfo biko, çap bəkardemon. Kitobış tojə beşə məcolonədə de şairi musohibə bardəmbe, əy bə xosə bəhandom edaştedəm. beəti səbəbış çiçe? Qavar redaktoron ıştı şeeri zəif vindedənbu, dəqış kardedən? Qasbu har səfə şeeri səpe şımə ko kardedəşon, əlovə-ixtisor bardedəşon? CƏVOB: Oxonə sıxan roste: ıştə şeeron səpe az ıştən ko kardedəm. Səbəbış ime ki, vaxtədə şeeronım bə i vırə qırdəm kardəni. Navnəni sıxan rost ni, bərəks, az bə redaksiyon şeer vığandeədə vey vaxt xayş kardedəm ki, bəçımı şeeron məqınən. Şayəd darzənə ğınəyi bə ın ko cəhd əkəynbu, az həni bəvon şeer nədəym. SIVOL: Cabirə boyli, bəştı ofəyəvonəti nığıli şedəm, ənə nığıle ki, bəçəy bıni rəse nəfəsım rəsedəni. Çəmə Azərboyconi klassikə ədəbiyoti xəzinə çand cəhəto, vey ya kam dərəcədə ıştı şeeronədə bə nəzə çiyedə. Şərq-Qərb ədəbiyoti ləzizə məziyəton ıştı şeeronədə oşko vinde bedən. Çəmə nənə zıvoni qəncinəti, xəlqiyəti, omoniməti, sinoniməti, iyən co bədiyə xisləton vırəbəvırə ıştı poeziyədə vəşedən. Əyalətədə bıjiyoşən, di–distonon bınəvoşən, bo nəve bə istirahət bə co məholon bışoşən, oxo rabitə koəvon bıəşəəni. Iştı hərəkəti-nəvemoni mərə veyvey tanq bıə, maqistralə roonədən bə kəno bıə distononədə ko kardə, çoko bı-
votım, de yolə şairon , yolə sənətkoon didorı bıəni, aliyə səvodən ni. Çoko bedə, 62 sore ki, çı nıvışte, ofəyəmoni dast kəşedəniş, bə 80 sini ımru-maşki rəsedəş, iyən nıvıştedəş. Votem piedə ki, ım bətıku adiyə həvəs ni, adiyə marağ ni, ın ofəyəvonəti ıştı xunədəy, botıno bənə hardetankarde, hıte-nəve, harujnə tələbati vocib bıə, beşeer, benıvışte mande-hıte zınəniş. Bətıku ənədə eşğı-həvəs çıkoncoy? Qasbi de xuni, de qeni omedəbu? Kali sənətkon votəynə, qavar Xıdo nıkardə, bə zəmin qıniyəşbu, sə bə çuyi, bə sıği qıniyəbu? (Şair Davud Dəmirli bə şairəti dəqinə səbəbi jıqo qəp əjəni. A.B) Yəni ın şairəti qirəm mazqi çəpə tərəfi olıveyku, ya vəhyiku bəşmə oməni ki? (Rəhmətşə Lenini sə oməyon hejo jıqo bıə. A.B) CƏVOB: (sıredə) Kəbləyi, bə qıləy vırə omiş-beşiş, çımı dılədə teğ bekarde. Iştı votəynə, ın eşğıhəvəs, ın şairəti binovrə çı nuperəsə vaxtonku bəmı dəvitə. Xıdo rəhmət bıkə Qulamhüseyn mıəllimi. (Nüsrəti zoə Əliyev Qulamhüseyn (1928-1994) filoloqiya elmon nəmizəd, ADPU muəllim, dosent. Əslış Masallij, Tırkobəvıj. A.B.) Bırədiqo miyonə məktəbədə handedəbimon. Çəmə ədəbiyotə mıəllim Qulamhüseyn rəhmətulla bə sinif dəəşi de şeeri, səlom
ədəy de şeeri, əməni ənşandi de şeeri, peyəkəy de şeeri. Vanq əkəy de şeeri, dəro əkəy de şeeri, məxləs, dəmə de şeeri qəp əjəni. Iştənən şeeri çe cur əvoti? De ləfzi, de vandi, de xışmi, de eşği, de nifrəti, de məhəbbəti, har tonədə, har munosibəti nişo ədəy de şeeri, dəçəy intonasiyə. Az hut bedəbim, az mot bedəbim, az bəmedəbim, az sıredəbim. Az vəşi əqətim, az si əbim de həminə şeeron. İnson çanədə şeer əzınibən? İnson çı cur şeer əvotibən? Jimon şeerebən, aləm şeerebən! Az hıtəm ki, az bexəbəm ki?! Jıqo-jıqo şeer- poeziyə bəçımı xun dəşe, bə astəm nışte. Dılım de şeeri purbe, ciqərım de şeeri bə nəfəs oməy, astədə mazqım de şeeri umjənbe, Xışmətım, həvəsım, fikım, qəpım dəqışbe. Az bəştə okıre-okıre, sinəpori kəş okarde, bənə ıştən bəştə şeer nıvıştedəm, şeer votedəm, esətən votedəm, nıvıştedəm… SIVOL: Dı zıvonədə (tırki, tolışi) de məhorəti nıvıştə şairiş. Bomı vey marağine: sıftə bə tolışi nıvıştə, ya bə tırki? Deştı kitobi zəhmətkəş, ıştı ofəyəvonəti otırın- şeeron təhliltədqıqbıkə Akif Soltan nıvıştedə ki, “ İkidilli yazar olan Cabir Nəsirə “nənə zıvon”- talış dili ikinci şeir dili, birinci ana dilidir” (??- A.B.) (C.Nəsir. “Yazdım ki, izim qala” B. 2006, s. 24). Cabirə boyli, şımə dıminə inə-
×ßMßDÈ ßHVOLOTON
Camal Lələzoə “BIKƏŞ BƏNƏ IŞTƏ PIƏ MOLİ” Huzr məclisi şinə məqomədə, rəhmətşə Məlo Əğəli, çoko adətkərdəbe, huzrxıvandış vanq doy karde, qədə-qədə bəçəy quşi votışe: -2-3 pəpruzə ğotı bıstən bıdə varde. Huzrsoyb Xobəli vey kosibə odəmbe, əncəx sırədiyən, məcizot, ciqəmandbe.
Məlo çı vərdışi sıftəku xəbədobe. Nıkardışe kovıləti, nışde bə qıləy “Jiquli”, doşe rome bə Məlo Əğəli kəybə, Məlo kəyxıvandış vanq kardışe, votışe: -Məlo Əğəli vığandəşe mı, aspardışe 2-3 paçkə pəpruz peqətım kəo, bobəm bəyo. Kəyxıvandi varde 3 ğoti Məlo kəşə pəpruzədə, edoştışe bə Xobəli, Xobəliən səşe pəpruz, nışde bə “Jiquli” oqarde, ome bə məclis. Vardışe doşe ın 3 pəpruzə ğoti çodoədə bə Məlo Əğəli, votışe: -Həlolı xəş bıbu, bıkəş bənə ıştə pıə moli. -Xəşəcon bıbi,- Məlo Əğəli dastış noy ıştə sinəsə, sə jəşe bə Xobəli, dıvo-səno kardışe... Məclis səbe, Məlo şanqo oməy bə kə, kəyxıvandi votışe bəy: -Jəqo çı ğurubi qıniyəş, bə huzrsoybi
pəpruzən hırie zındəniş, odəm vığandəş bə kə, ıştə itotə pəpruzədə doydəş varde? -Çiç?- Məlo Əğəli çəşon peş kəllə bedə. Məsələ bəsə dəşedə: -Vay, sıpə zoə, deştə qədəyəti bə dast dənoy mını? –Məlo ıştəndə beşe, dumo Xobəli tutışe-bıpişe: -Bəmı zərər jəydəş? Qıləy bəd dıvo bənıvışdem, ıştı mardon həmməy bebəkam çı behişto, bəvğandem bə cəhəndım. Hələ bunum ki zərərdə bəbe?votışe, ıştən bəştə bı sıxanon sırəy, rıkış eməy. “DAY ĞƏLƏT KARDƏŞE” Bərkə zımoston bedə. Voə ro-rizon, kəbəon həmə eqətedə. Jıqo qıləy rujədə bə Kəblə Həsəni kinə Kubrə xəbə doydən ki, ıştı day fot kardəşe.
dıminə moə zıvonən hıstone? Adət jıqoy ki, dı zıvonədə nıvıştə sənətkoon ya ıştə nənə zıvoni vey çok zınedən, yaən har dıqləni. Məsələn, Çinqiz Aytmatov bə urusiyən, bə qırqıziyən vey zumandə əsəron nıvıştedəbe, Iştə əsəron çı zıvono bə zıvon ıştən peqordınedəbe. Jələvoni inə zıvoni de əcnəbiyə zıvoni çaş eğande bedəni. Əncəx şımə şeeronədə ın holi sof oşko cobəco karde bedə. Şımə tırkiə şeeron handeədə zıne bedə ki, bə tolışi fikon kardə, bə tırki nıvıştəone. Fəqət tolışiə şeerono oşko vinde bedə ki, hejo bə tolışi fikon kardə, bə tolışiən nıvıştəone. Əve ki, şımə tolışiə şeeron vey-vey zumandin. Jıqobızın, xoli omuniyə bıə, har tovul, har ter, har ranq, har naxş ıştə vırədəy, pulək-pulək ni. CƏVOB: Təşəkkur kardedəm. Tırki şeer veye bəməku: veyon dılədə səy-puş kardeyən mahole, muşkule. Hejo bəmı tolışə şair bıvoton, vəsıme. Mande Akif muəllimi həminə fik, bə fiki şımə doə izoh; Çiç bıvotım, çımı moə zıvon tolışiye. İminə-sıftənə şeirımən bə tolışi bıə, intasi di çap bıə. Az deştə nənə zıvoni fəxr kardedəm. Mısohibə bə ğələm bıstən: A.A. Bayrami.
Kubrə edəsedə bə so-bə, diə kardedə bənə bandi kuə-kuə bıə voə, votedə: -Day ğələt kardəşe. Esət marde vaxte? Zımostoni jıqo rujədə odəm ıştə pıə ğəbisə əşıni, mande day bıbu. Mardə, mardəəni. Xıdo rəhmət bıko! BOTI QƏP JƏYDƏN, TAM BIJƏN Korə Ənvər huzrə məclisədə nıştəbən, odəmon qılə-qılə seyr kardedəbən. Hakanə ğorti çay peşomedəbən, fikxəyolədə çiçon dəvonedəbən Xıdo bəzne. Penə sədə nışdə Məlo Əğəli ənədə şinə sohbəton məsdənıbe, əncəx vindəbe ki, Məlo sohbət kardedə, əmmo çəy tono nışdə Fərəməz bə Məlo quş doydəni, deştə hamsiyə bə qəp-qəvəce. Korə Əhməd dəkkuedə bə Fərəməzi: -Zə, Məlo botı qəp jəydə, tam bıjən. Fərəməz damə bedə: -Botı qəp jəydəni? -Bomı çoknə qəp bəjey? Az məsdəm ki? Qavar şıməən kor bon?
Цфцг-С ММЖ (ВЮЕН 1800107871)
¹ 32 (44) 22 ñåíòéàáð 2012-íÿ ñîð Dınyo dıminə mahrubə ən qonə soronbe. Merdon veyni vəynə cəbhədə bə canqbin, jenon, əğlon, sininə odəmon peşnə cəbhədə koədə, kədə, kəfşənədə dastbəyəxə bin de vəşyəti, de kəsodəti. Noxəşion, piəjen-piəmerdon, bexıvandə hırdənon poye-poye bə zəmin qınedəbin. İ kədə ha ruj 1-2 kəs mardedəbe vəşiku. Məxloği hey bedənıbe, mardon bə ğəbıston bobən, əvoni hejo şododəbin bə nezə xəndəxon, edoedəbin. Cəmat məcbur bedəbe, bo ğıçi nuni, bo mışti ordə, bo tosi laqə, bo çanqi boxlə doydəbe ıştə ğıymətinə çiyon, hətta bə i kisə şartuki ıştə kə-bə həvatedəbin. Kolxozi koyku bəpeştə jenon-vəyuon pevolo bedəbin bə nezə rayonon, diyon, piyəçınəti kardəbin: bo kaq-kijə, bət-bili, bo mışti noxot-laqə, qandım-bırzi, bo moğnə dast okardəbin. Tovə tyok darşie nəvedəbin, tatibəsə oqardəbin bə kə, bo maşkinə bə ko bırəsin. Kədə əvoni çəş kardəbin vəşyətiku ah-nolə jə noxəşə pımoə, hırdəsə əğılon. Odəmon hestbin jen bıbu, merd bıbu, dastə-dastə əbin, sə peəqətin əşin bə olkə rayonon kəbəkə ənəvin. Hətta bə Naxçıvan, Ermənistan, Qurcustan, Dağıstan şedəbin bo piyəçınəti... Nəhayət, Xodağoliən i ruj bə ğərol oməy ki, iyən bışu bədu Vərqəduzi (esətnə Yardımlu), qasbi çiçsə bə dast vardışe, vəşyətiku çəşon bə kandulə şə əğılon hardışone, nımardin. Xodəğoli ıştən xəş nıbe, lınqədə şat, dılədə noxəşbe. Əncəx əğılon vəşiətiku zoxlə bıə çəşon vədə tov varde nıznəşe. Bə kə-bə çəşənəvo kardışe ki, bunum çı vəzminə çiy mandə, əy peqətiy, bobə bəhvati. Çəşış pexəve bə rəhmətşə jeni vardə cehizə siməvari. Peqətışe, dənoşe bə qıləy yolə kisə, şodoşe amisə, dəro qıniye bədu Vərqəduzi. Xodağoli bı ro çok bələdbe, bəjənbəjən dı ro şəbe, ğədimə, ğıymətinə məmulaton bardəşbe, bə pul, bə hardənə çiyon dəqış kardəşbe. Esətən...
In siməvar rəhmətşə jeni nənəku bəştə nəvə vəyu dəro kardeədə doə bəxşişbe; Xodağoli xəşə rujonən, bədə vaxtonən şoydbe ın siməvar. Xodağoli de kon əziyəti oməy beşe bə mənzıl. Həşinıştoni dəşe çıvrə kolxozi hisobdari bəletiku bə so. Im həminə hisobdorbe ki, bı jıqo tasə vaxtədə rujqorış çokbe. Diəro-nez, çı ətrof rayononku hırdiku bə dıjd, vəznədə ğıymətin-erjon, kəşemonədə qon ya sıvık çiç bedəbe əntiqə çiyon Жамал Лялязоа
Simяvar h и k о y я
vardəbin bəçəy kə, əvəni vıjnidəbe, komi bəqəm kardəbe erjon ya boho peqətedəbe, nimhanim puli doydəbe, şəv bıbu, ya ruj bıbu, dəro kardəbe bə çəvon mahol. Xodağoliən har dəfə de qıləy əntiqə çiy çəy paliyo omedəbe, i lınqisə qardəbe-şedəbe bəştə kə... Hisobdori siməvarış ki, vinde, aşığbe bəy, çəşonış sıre. Rost kardışe siməvar bəştə bolo, bı ton-bə toniş xəyli diə karde, noşe bəyji, əmrış karde bə Xodağoli: -Peqət siməvari biə bə kəy dılə. Xodağoli vanqonədə siməvar, çəy dumo hisobdor oməyn dəşin bə kəy dılə. Hisobdor i kərən rost kardışe siməvar, edəsəy bəy çok-çoki, noşe kəy taxçədə, sıre-sıre bə Xodağoli votışe: -Əhsən, bə jıqo siməvari soxtə sənətko! Ğodurə hisobdori şitəti qətışe, de hırınqoə sırəy eğıriyəy çı Xodağoli səpe: -Siməvarı vardə, vey əcəb! Bəs bı siməvarədə çay bə dəm bınə məhbubı boçi nıvarde? Jıqo bızın, qıləy əvəsorə avəvu çəkəy Xodağoli mazqədə: Rəhmətşə Xanımə həmro oməy mande çəy çəşi vədə.
Boştə çokə kə-bə bıstən, Xeyzon bıbu, bəbə bıstən. Kiyku pidə xəbə bıstən: Marde çoke, mande çoke? İyo xanəndə handədən pul, Əyo jeni zandədən pul. Mardədən pul, mandədən pul... Marde çoke, mande çoke? Var-devləti çəşış qətə, Ve odəmi kəşış qətə. Vojori otəşış qətə... Marde çoke, mande çoke?
ƏKBƏR PAŞA
MARDE ÇOKE, MANDE ÇOKE? In zəmonə duz əbıni, Marde çoke, mande çoke? Boxlədə kukruz əbıni, Marde çoke, mande çoke?
Òÿñèñ÷è : Ðàôèã Úÿëèëîâ Òåë.:+99470 909-85-90 Å-ìàèë: celilovrafiq@mail.ru Ãÿçåòèí åëåêòðîí âàðèàíòûíû
tàlèsh.îðý
ñàéòûíäà îõóéà áèëÿðñèíèç
Nodon həxə ro vindəni, Çəşi paylu do vindəni. Dəvo-darzən ko vindəni, Marde çoke, mande çoke? Fəhlə nokəy, mudir şefe, Dınyo bəyo tatə lefe. Marde bəpeşt Məlo kefe, Marde çoke, mande çoke? Vəyə ruje, kəbob bıdən, Bıkon boştə səvob bıdən. Bı sıvoli cəvob bıdən: Marde çoke, mande çoke?
Piyəşe siməvari peqətiy beşi bışiy, oqardiy bə kə? Vəşyətiku çəşon bə kandulə şə əğılon çə tərəfo beşin Азярбайжанда бир чох дилляря йазыbəçəy və. Xıdo bə Şəytoni nəhlət лы, шифащи бизнес, Нотариал тяржцмяbıko! Lolbe Xodağoli, bə hisobdori bı betəmə qəp-qəvəcə hiççi cəvob ляр вя мятнлярин йыьылмасы хидмятиnıdoşe, ıştə ğəhri-ğəzəbış ebarde. ни тягдим едир. Биз Азярбайжан, Hisobdoriku siməvari pulış səy, peşmon-peşmon beşe çı kədə, çı Рус, Инэилис, Талыш, Фарс вя с. дилляsoədə. De şəvi dəro qıniye bə ря йазылы тяржцмяляр едирик. Ятрафлы Masallu, sıbi nezi oməy beşe bə kə. Bənə vəşiyə xeyzon hıtəni, əv bə мялумат алмаг вя йа хидмятляриçəşe, purbəməbe... миздян бящрялянмяк цчцн Həmon soriən Xodağoli xeyzonış de təhəri bekardışe bə əvəsor... Çə hadisəku haft sor dəvarde. Şık bə Xıdo, mahrubə de ğələbə bəsə (012) 564-68-91 нюмрясиня qınye, faşistə Almaniyə dəboxtışe. зянэ едя вя йа Peş bəy olkə qədə-qədə bəştə oməy, жом мер жиал_ манаэер@уфуг.аз iqtisadiə vəziyət çokbe. Dıyo, kəfşən, електрон цнванымыза йазараг bandəbınə sərvəton sayədə Masalli cəmatən vəziyətdə beşe. Masalli ялагя сахлайа билярсиниз. vojor (həyvonə vojor, bostonə vojor, tuccorə vojor, Ğələ vojor) her-hevujbe, iyo bə dast vardə bedəbe har curə Xodağoliən nez oməy, enəməy dastış neməton... dəsuey bə siməvari: səlomət mandəbe, Xodağoliən Ğələ vojorədə ıştə pələmə çok oqətə bəbe: hestışbe. Qədə-qədə çax-çux kardəbe. -Mamu, çe ğəşənqe ın siməvar? Baləlion kolxozədə ko kardəbin, bə kə Iştıne? Bə çand doydəş? taxıl, pul vardəbin... Hisobdori nıznəşe Xodağoli, de fəxri Xodəğoli rujədə i kərə vojori qəşt votışe: əkəy, ki bə vojor çiç vardəşe, əvoni -Ha, çımıne. Çımı ıştən kəy mole. vərəvurd əkəy. Məxsusən Ğələ vojori i Damandə mandəm, məcburim bəhvatım. kıncədə bino bıə bə Cındırə vojor votə vırə Hisobdori çanə vote, Xodağoli ənə pul vey əvoy. İyo çiçon nəbin? Mardəkəson doşe. Dəkırnişe siməvar bə sinə, edəsəy oləton, kanə ğab-ğacağon, kanə bə hisobdori çəşon qılı, votışe: məşoon... -Mamu, ıştı siməvar çoke. Həyf ki, bı Ruji iyo bə çiçi rast bo çoke? Bəştə siməvarədə çay bə dəm noə moynə siməvari! Bə Vərqəduzəvon hisobdori deştə vardəni, əyən əstənim. bə cıri ğıymət həvatəbıə siməvari! Bəştə Dastədə pul aşmardə hisobdor rəhmətşə xanımə jeni vəyuə cehizə pelarze. Edəsəy bə Xodağoli, çəşonış simıvari! qırdbe. Merd bə səpo bə hışkə do peBənə həminə hisobdor mandə çə qarde, lolbe, damə nıbe. Xodağoli bəyo siməvari səyku! Şəkəs-oməkəs, bəbolətiş oməy, dəro qıniye şe bəştə dəvardəkəs-oqardəkəs tarif kardəbe pələmə. Əncəx hisobdor hələ xəyli dumo siməvari, əmmo dastışon nıbe əy bıstənin, əy erəxe, erəxe... çəy boho beku itot kardəbin məvuji. Avqust, 2012
HAR VIRƏDƏ Qıləy penc anqış bıbəmon, Har məholi har vırədə! Bo iyəndı peşt bıbəmon, Har məholi har vırədə! Bə bandi sə ro bıkəmon, Ağılmandə ko bıkəmon. Deşmeni kə xo bıkəmon! Har məholi har vırədə! Bınəvəmon deştə xoşi. Qəp nıjənı nodon, noşi. Bahandəmon bə tolışi! Har məholi har vırədə! Nıvotıme fors bıkəmon, Ğızıli əlmos bıkəmon. In milləti ros bıkəmon! Har məholi har vırədə! Əkbər votdə dahi votəy, Bənə nokə şahi votəy. Bıkəmon ilahi votəy! Har məholi har vırədə!
Ðåäàêñèéàíûí öíâàíûíà ýþíäÿðèëÿí ÿëéàçìàëàð ìöÿëëèôëÿðÿ ãàéòàðûëìûð âÿ ìÿòíëÿðÿ ðÿé âåðèëìèð. Ôàêòëàðà ýþðÿ éàëíûç ìöÿëëèôëÿð ìÿñóëèééÿò äàøûéûðëàð. Ìöÿëëèôëÿðëÿ ðåäàêñèéàíûí ìþâýåéè óéüóí ýÿëìÿéÿ áèëÿð.
Ãÿçåò ßäëèééÿ Íàçèðëèéèíäÿ ãåéäÿ àëûíìûøäûð. Ãåéäèééàò íþìðÿñè:3462 Òèðàæ: 1000
BƏ ZINDON NOMƏ Tı bə turmə, Turmə bətı damedəni. Çı duston ruh darədəy, dust, Dıli duston çı dıliku çamedəni.
Ğeryətmandə zoon səşone, Çəmə dasto de sa vonə. Peşandə bıə bə har lonə Mıllətışon çı vindeku, fik kardeku Hilal, kardeşone məhrum. Deşmen bexun, deşmen oğo, Nəfəs se-se, Hucum kardə bə vicdoni, hejo hağo! Hisobış çan milyon be-be. Piəşone əy bıkən məhkum. İ dastədə ğalxon, ğılınc, İ dastədə ğələm, Hilol. Bı milləti təbib lozim, təbib, təbib. Ro şedəmon şımşi jəy-jəy, Əy duşəkəs, əy tojniəkəs da ni, sa ni... Kulo qonə şələ, Hilol! Bı milləti həbib lozim, həbib, həbib. Novruzəli şe çı dasto, Xok rubedə bə milləti ojə çəşi, Bə milləti jəşone doğ. Ni i kəsən zincir bıjən, ğıbon bışı. Bə çokə zoon dımğo jeədə, Zılmot hucum kardə vədə. Çı Vətəni sutedə boğ. Cın-şəyətin jiedə sədə. De əjdəho bə canq beşə conboz kıve? İ ruj turmon bəston barşiye, Cəhəndımdə ro poyəkəs, xanboz kıve? Kunfəyəkun bəbe zindon. Bə Hiloli ozodəti Lıputonım həftoğ mandə Şo bəbeş, con Azərboycon! Bə zevılə sırə jıqo. Tı çiç kardə, oxo botı Bəndi Bandi Zoə Ən bevəcə lolo jəşe şinə dodo? 15.08.2012 Щесаб нюмрряси: АЗН цчцн: "Банк оф Баку" АСЖ Йасамал филиалы Жялилов Рафиг Шащрза оьлу щесаб нюмряси 3801000000159315 ВЮЕН 1700038881 код 506322 мцхбир щесаб 0137010007944 С.W.Ы.Ф.Т ЪББКАЗ22
УС Долларс: Ъалылов Рафиэ Сщащрза оэщлу АЖЖ Н 3811001000159315 ИНТЕРМЕДИАРЙ БАНК Стандард Жщартеред Банк, Неw Йорк ЖОРР. АЖЖ. 3582023389001 СWЫФТ: СЖБЛУС33 БЕНЕФЫЖЫАРЙ БАНК: "Банк оф Баку" ОЪС С.W.Ы.Ф.Т. ЪББКАЗ22 Баку, Азербаиъан