Oktober – November 2021
Oversize: Adaptive Reuse Projecten van a2o – AAC, Agence Ter – Baumans-Deffet, Dhooge & Meganck, Havana, Jan De Vylder Inge Vinck – Agwa, Muyldermans – Schelstraete, Nu, Polo, Sum Project – B2Ai, XDGA + interview Xaveer De Geyter
Sum Project en B2Ai vormden een oud tabaksdepot in Sint-Jans-Molenbeek om tot een nieuw schoolgebouw waar sinds 2020 twee verschillende middelbare scholen in huizen. De architecten hanteerden de overmaat en de architecturale grammatica van het gebouw en vertaalden die naar het nieuwe programma. De samenwerking tussen beide bureaus, alsook met de bevlogen leerkrachten en leerlingen zelf, leidde tot een geslaagd resultaat.
Chloë
EN Sum Project and B2Ai converted an old tobacco depot in SintJansMolenbeek into a new school building that has housed two different secondary schools since 2020. The architects took the excess and architectural grammar of the building and translated them into the new programme. The cooperation between the two offices and with the enthusiastic teachers and pupils themselves led to a successful result.
als de akoestische bruggen niet opgelost konden worden. Ook de locatie van het gebouw is bijzonder: geklemd tussen de grootschalige depots en het kleinschalige woonweefsel van Molenbeek.
Het verhaal van het nieuwe middelbare-schoolgebouw op de hoek van de Picardstraat begint met de groene Michel. De zware filterloze sigaret kent haar ontstaan onder de toren van het stadhuis en is vernoemd naar de patroonheilige en tevens topbekroning van de stad Brussel. Het bedrijf liet in de jaren 1950 vlak bij Thurn en Taxis een tabaksdepot bouwen. Het werd een zwaar bakstenen gebouw, met kleine verluchtingsopeningen. Centraal, een functieloze portiek waarop een bas-reliëf van Sint-Michiel en zijn draak prijkte en op de hoek een kenmerkende verticale reclame. Het interieur van het gebouw was rationeel en zonder franje: een grid van ruw bekiste kolommen van 7 m x 7 m.
Het was duidelijk geen gebouw waar je je meteen een school in verbeeldt. En dat moeten ook vele ontwikkelaars gedacht hebben, want nadat het depot in onbruik geraakt was, bleef het gebouw lange tijd leegstaan. De troeven van het gebouw bleken ook zijn valkuilen: een stringente grid beperkte de bruikbaarheid, de hoge plafonds maakten de reconversie duur, en de mooie detaillering was niets waard
Maar voor Sum Project was het gebouw en zijn inplanting een cadeau. “Vier kolommen omspannen samen een kleine 50 m2, perfect voor een klaslokaal”, vertelt Patrick Moyersoen van Sum. Het bureau ontwierp een pro-formaschoolgebouw, waarmee schoolbesturen warm werden gemaakt om het gebouw een kans te geven. Ze ontwierpen klassen van 50 m2, gescheiden van grotere, meer informele ruimtes, door wanden in glas en berkenmultiplex. Gemotiveerd om de hoge plafonds en de typische wafelstructuur te vrijwaren, werkten ze met gelijmde papiervlokken tussen de balken en zichtbare technieken. “Ook technische tracés maakten deel uit van het architectuurontwerp.”
De zachte kleuren van het beton en het hout worden gecounterd door de speelse kleuren van de vloer. Elk niveau kreeg een andere vloerkleur die een boeiende gloed werpt op de andere, neutrale, materialen. De school baadt in het licht dankzij de nieuwe vliesgevel. De benedenverdieping werd robuust gehouden, met betonpanelen en kleinere raamopeningen, als een echte stedelijke plint. “Het gelijkvloerse programma leende zich beter tot deze geslotenheid. Ter hoogte van de portiek doen we wel een geste naar de buurt. Hier is de ingang van de grote refter. Deze heeft apart sanitair en een uitgeruste keuken en kan dus verhuurd worden.” Voor de straatzijde werd met een afwerking in betonnen panelen gewerkt, waarvoor ze een zorgvuldig plan ontwierpen. Achteraan, waar het gebouw zich naar het Molenbeekse binnengebied richt, koos men voor rode baksteen.
plan ontwierpen. Achteraan, waar het gebouw zich naar het Molenbeekse binnengebied richt, koos men voor rode baksteen. 55 A+292
→ De architecten ontwierpen klassen van 50 m2, gescheiden van grotere, meer informele ruimtes, door wanden in glas en berkenmultiplex. Gemotiveerd om de hoge plafonds en de typische wafelstructuur te vrijwaren, werkten ze met gelijmde papiervlokken tussen de balken en zichtbare technieken.
Zowel het Imelda-instituut, een typische beroepsgerichte middelbare school, als het GO!4cITy, een algemene secundaire school, sprongen op de kar. “Het was een fantastische samenwerking met beide scholen. De begeestering van de leerkrachten voor hun vak én hun leerlingen werkte inspirerend. Het was boeiend om naar hun pedagogische principes te luisteren en hoe deze zich in de ruimte manifesteren”, zegt Moyersoen. “Ook merkten we dat hoewel de twee scholen in essentie heel verschillend zijn, de flexibele lay-out toch in beide gevallen werkte.”
B2Ai stond in voor de uitvoering van het project. “De realisatie was heel rock-’n-roll”, zegt Jan Reynders. “Covid sloeg toe op het moment dat we in volle afwerking waren, maar de school moest en zou op 1 september openen. Alle
medewerkers, van de projectleiders tot de arbeiders, waren doordrongen van de maatschappelijke relevantie van het project. Ook de bezoekjes van leraren en leerlingen tijdens die laatste werffase werkten begeesterend.”
“Ook nu, een jaar na oplevering, zie je dat het heel goed werkt”, vult Moyersoen aan. “De kinderen gaan lopen in het nieuwe park aan Gare Maritieme; een samenwerking met het Centre Communale aan de overkant van de straat is al gemaakt.”
Vanaf de dakspeelplaatsen hebben de leerlingen een prachtig zicht op Brussel. Hun blik wordt letterlijk verruimd. Kijkend naar de kathedraal, het justitiepaleis of de toren van Financiën, wordt de volgende generatie stedenbouwkundigen klaargestoomd.
0 2 5
10m
Architect SumProject
Website sum.be
Project name Scholencampus St Michel
Location Rue Picardstraat, Sint-JansMolenbeek
Programme Transformation of a historic tobacco warehouse into two autonomous secondary schools
and shared sports infrastructure open for external use
Procedure Direct commission Client Simica Execution architect B2Ai architects
Landscape architect Stefan Thiers
Service engineering
engineering
physics
4cITy: 7,500 m2 – 800 students; Sports infrastructure: 2,000 m2)
Budget € 27,000,000 (excl. VAT and fees)
