PORTFOLIO Studio Dizajn 2b
ARKITEKTURA e NARRATIVES
së MEMORIES
KOLEKTIVE
Prishtinë, 2022
Muzetë dhe Memorialët e Luftës së Kosovës si Palimpsest Historik dhe Ekologjik
Arkitektura e Narratives së Memories Kolektive
STUDIO DIZAJN 2B_2022
Banush Shyqeriu 2022 © prof.:
ARKITEKTURA SI ART I SHËRIMIT
PORTFOLIO ARKITEKTURA e NARRATIVES
së MEMORIES
KOLEKTIVE Studio Dizajn 2b
UBTPRESS
Copyright © 2022 Banush Shyqeriu and UBTPRESS
PORTFOLIO Studio Dizajn 2b ARKITEKTURA
NARRATIVE
Muzetë dhe Memorialët e Luftës së
Kosovës si Palimpsest
Historik dhe
Ekologjik
BANUSH SHYQERIU
PËRMBAJTJA
I
STUDIO DIZAJN 2b
III
KONSPEKT
IV
HYRJE
1
Mnemonika
2
Memoria Kolek ve
3
Memoria dhe Arkitektura
4
Përkuj mi dhe Shërimi i së Kaluarës
5
Biofilia & Rroli Kura v i Arkitekturës - Dizajni Terapeu k & Arkitektura si Art i Shërimit
6
Narra va
8
Karakteri
10
Poe ka
11
Ekspresioni
12
Variantet e Detyrës se Studios
14
PORTFOLIO
15
Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea F_SD2b2022
19
Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022
29
Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022
39
Donika A_Ensar B_Luis P_Rionë K_SD2b2022
49
Elton F_Flamur A_Hajdin H_Kosovare E_SD2b2022
59
Agon S_Valmir G_SD2b2022
69
Albina M_Fjolarba M_SD2b2022
79
Almedina H_Vahide H_SD2b2022
89
Doren na Th_SD2b2022
99
Leart I_Nora M_SD2b2022
109 II
Fakulteti i Arkitekturës dhe Planifikimit Hapësinor STUDIO DIZAJN 2b Dizajni, Projektimi dhe Zhvillimi i Ndërtesave Kulturore: Muzetë, Memorialët dhe Galeritë e Ekspozimit si Zhvillime Hibride Filozofia e Dizajnit Arkitektural: Dizajni Terapeutik - Arkitektura si Art i Shërimit Tematika e Dizajnit Arkitektural: Arkitektura e Narratives së Memories Kolektive Nën-tematika e Dizajnit Arkitektural: Poetika dhe Simbolika e Formave dhe Hapësirave Ekspresive të Përkujtimit Subjekti i Dizajnit Arkitektural: Muzetë dhe Memorialët e Luftës së Kosovës si Palimpsest Historik dhe Ekologjik Profesor & Studio-master: Prof.: Banush Shyqeriu banush.shyqeriu@ubt-uni.net Rineta Jashari rineta.jashari@ubt-uni.net Bard Bajçinovci bard.bajcinovci@ubt-uni.net III
KONSPEKT:
Ndërtesat e domenit kulturor mbesin ende “skena” më premtuese ku arkitektët mund të shprehin dhe praktikojnë “ëndrrat” e tyre për fenomenin dhe rolin katalitik, rezonant, ekspresiv, narrativ, skenografik, reprezentativ e performativ të arkitekturës si arti dhe shkenca e ndërtimit. Qendrat Kulturore si vazhdimësi e natyrshme e vendbanimeve me karakter urban dhe historik, mbesin sot ndër hapësirat më eminente të aktiviteteve dhe ndërveprimeve sociale, kulturore e politike, shfaqjeve dhe performancave, po ashtu këto qendra synojnë krijimin e hapësirave vibrante e sociopetale, hapësirave identifikuese për komunitetin dhe vendin, si dhe bëhen pjesë e pandashme e hartës turistike të një vendi – Turizmit Kulturor. IV
HYRJE
Njerëzit janë të lidhur, tërhiqen dhe “rrënjosen” për vende dhe hapësira të caktuara, jo thjesht për paraqitjen e tyre formale apo estetike, por për domethënien që ato mbajnë dhe përçojnë tek ata, domethënie këto që krijojnë një komunikim dhe varësi të ndërsjellë në mes të njeriut dhe ambientit të ndërtuar apo atij natyror. Memoria, Mnemonika dhe Muzeu Ngjarjet të cilat lënë gjurmë në jetën e individit, shoqërisë dhe kombit, janë ato të cilat më së shumti e rrënjosin njeriun për një vend dhe tiparet e tija. Lufta e fundit në Kosovë, 1998-1999, la shumë gjurmë të pashlyeshme në vet jetën e njerëzve dhe në ambientin ku u zhvillua ajo. Andaj është obligim i gjeneratave të reja dhe institucioneve, konservimi dhe përçimi i këtyre memorieve individuale dhe kolektive si narrativa / tregime që thurin kontekstin domethënës si dhe zhvillimin e ndërthurjen e strukturave, memorialëve, instilacioneve dhe hapësirave të reja për ta konservuar, fuqizuar dhe përçuar këtë memorie tek gjeneratat e ardhshme, e po ashtu për t'i dhënë një shtytës socio-ekonomik vendeve të caktuara përmes promovimit të aktiviteteve socio-kulturore, edukative dhe vet turizmit. 1
Mnemonika Kujtesa njerëzore është e brishtë dhe e kufizuar. Ne i ruajmë mendërisht përvojat tona si kujtime. Megjithatë, kujtimet harrohen lehtësisht, dhe rikthimi i kujtimeve, nëpërmjet aktit të kujtimit, është i pasaktë dhe i gabuar. Për shkak të aftësisë sonë të kufizuar për të ruajtur mendërisht kujtimet tona, shoqëritë njerëzore kanë prodhuar një sërë pajisjesh për ruajtjen e kujtesës në formë ekstratrupore / ekstramendore. Këto kanë përfshirë mjete kockash me dhëmbëza, pllaka balte dhe guri, stela të gdhendura dhe, në një fazë të mëvonshme të historisë, harta, vizatime, fotografi, gramafonë dhe teknologji të tjera regjistrimi, dhe, së fundi, kompjuterin dhe, natyrisht, vetë ndërtesat. Muzetë dhe Memorialet në këtë vijueshmëri historike veprojnë si ruajtës dhe rikthyes te kujtesës, si objekte dhe subjekte.#
Termi mnemonik rrjedh nga Greqishtja mnēmōn ("i kujtesshëm") – një mjet apo mostër e elementeve apo ideve e asocimeve që ndihmojnë në të përkujtuarit e diçkaje. E dizajnuar për të ndihmuar apo risjellë kujtesën. 2
MEMORIA KOLEKTIVE Si një grup njerëzish, një shoqëri apo një komb e kujton të kaluarën, i referohemi si Memoria apo Kujtesa Kolektive. Kur diskutojmë tendencat ose përvojat e mëdha shoqërore, ne priremi t'i grupojmë njerëzit në breza apo gjenerata. Por çfarë do të thotë të jesh pjesë e një brezi / gjenerate dhe çfarë i jep kuptim dhe koherencë atij grupi? Është Memoria Kolektive. Të kuptosh kujtimet e një vendi do të thotë të kuptosh diçka thelbësore për identitetin dhe këndvështrimin e tyre kombëtar. Sigurisht, vendet nuk kanë kujtime; janë njerëzit në vend ata që ruajnë kujtimet si dhe tiparet dhe strukturat fizike të atij vendi. Memoria / kujtesa kolektive është përdorur për t'iu referuar kujtimeve të agreguara individuale, përkujtimeve zyrtare, përfaqësimeve kolektive dhe veçorive konstituive të patrupëzuara të identiteteve të përbashkëta; thuhet se ndodhet në reminishencën ëndërrimtare, dëshminë personale, historinë gojore, traditën, mitin, stilin, gjuhën, artin, kulturën popullore dhe botën e ndërtuar.
3
MEMORIA DHE ARKITEKTURA Arkitektura mund të transformojë fjalët, nevojat dhe dëshirat në hapësira dhe forma. Mund të kap kujtimet kalimtare ose të përnjëhershme në forma të prekshme dhe të ndërtueshme. Arkitektura ofron skenën në të cilën ne mund të realizojmë / performojmë jetën tonë individuale dhe kolektive.
Arkitektura; vendet, ndërtesa, qyteti, hapësirat, format, materialet dhe vragat e tyre, janë absorbues aktiv të kohës dhe ngjarjeve. Në realitet qyteti dhe arkitektura e tij konsiderohen vet si Memorie Kolektive dhe shpesh ndërtesa apo qytetet hyjnë edhe në një memorie më të gjerë se përkufizimi i një vendi, shteti apo kombi, kur ato hyjnë si atraksione globale, sikurse Kulla Eiffel, Muri i Madh Kinez, Piramidat e Gizës, apo ndërtesa dhe qytete që bëhen asete dhe vlera të trashëgimisë botërore përmes UNESCO. 4
PËRKUJTIMI DHE SHËRIMI I SË KALUARËS
Përkujtimi i së kaluarës historike të një vendi është obligim individual, kolektiv dhe institucional, mirëpo përkujtimi – tek ata që i kanë përjetuar vet ngjarjet - zgjon edhe plagët të cilat nuk shuhen por vetëm dremitën herë pas here. Andaj hapi i ri strategjik dhe pragmatik do të ishte se si të shërojmë të kaluarën në mënyrë që të ecet përpara në të ardhmen?!
Përballja me të kaluarën, mos-harrimi i saj dhe përkujtimi e përçimi i saj ndër breza mbetet njëra pjesë, ndërsa mbyllja e plagëve do të bëhej në një format participues të 'vizitorit' i cili duhet të 'jap' dhe 'merr' diçka si shenjë falje, pajtimi, qetësimi, ngushëllimi, mirënjohjeje, vlerësimi dhe afirmimit - krijimi i një ambienti me tipare shëruese fizike dhe shpirtërore ... roli kurativ i arkitekturës. 5
Biofilia & Rroli Kurativ i Arkitekturës - Dizajni Terapeutik & Arkitektura si Art i Shërimit Pse njerëzit ndjejnë qetësi fizike dhe shpirtërore në ambientet natyrore? Ngaqë truri dhe qenia njerëzore është e lidhur në mënyrë të natyrshme me tiparet, mostrat dhe sistemet natyrore nga ato që shihen, preken, nuhaten, dëgjohen dhe ndjehen në aspektin multisenzorial. Natyra shëron. Kontakti me tiparet, elementet dhe sistemet natyrore, ndërveprimi me to si dhe integrimi i tyre në Zhvillimet e Kompleksit të Muzeut dhe Memorialit të Luftës do të shërbenin si ambiente meditimi, reflektimi dhe shërimi nga rezonanca e madhe e traumave të luftës dhe pas luftës. Si rrjedhojë, natyra së bashku me arkitekturën në simbiozë do të 'përthithnin' vuajtjet duke i shndërruar ato në energji pozitive për të ardhmen. Vendet ku njerëzit ndjejnë stres të shkalles së larte, janë mu ato ku shkojnë për t'u shëruar – spitalet dhe ndërtesat tjera shëndetësore. Ndërkaq, ne jemi të ekspozuar ndaj stresorëve çdo ditë në ambientin ku jetojmë, udhëtojmë, punojmë dhe veprojmë, sidomos në ambientet e dendura urbane me shumë pak tipare dhe përmbajtje natyrore sikurse gjelbërimi dhe parqet e ndryshme. Biofilia përkufizohet një tendencë hipotetike njerëzore për të bashkëvepruar ose për t'u lidhur ngushtë me forma të tjera të jetës në natyrë: një dëshirë ose një tendencë për të komunikuar me natyrën. Biofilia është termi i shpikur nga natyralisti i Harvardit Dr. Edward O. Wilson për të përshkruar atë që ai e pa si "prirjen e lindur të njerëzimit për t'u përqëndruar në jetën dhe proceset e gjalla", dhe për t'u tërhequr drejt natyrës, për të ndjerë një afinitet për të, një dashuri , një mall. Biofilia rrjedh nga latinishtja e re, që fjalë për fjalë nënkupton, "dashuria për jetën" nga bio+ philia. 6
Studimet ofrojnë mbështetje shkencore për supozimin e lashtë se kontakti me natyrën është thelbësor për funksionimin, shëndeti dhe mirëqenien njerëzore: - Kontakti me natyrën është vërtetuar se rrit shërimin dhe rikuperimin nga sëmundja dhe procedurat kryesore kirurgjikale, duke përfshirë kontaktin e drejtpërdrejtë (p.sh., ndriçimin natyror, bimësinë), si dhe përshkrimet përfaqësuese dhe simbolike të natyrës (p.sh., fotografitë). - Njerëzit që jetojnë në afërsi të hapësirave të hapura raportojnë më pak probleme shëndetësore dhe sociale, dhe kjo është identifikuar e pavarur nga vendbanimi rural dhe urban, niveli i arsimit dhe të ardhurat. Edhe prania e sasive të kufizuara të bimësisë si bari dhe disa pemë ka qenë e ndërlidhur me përballimin e shtuar dhe sjelljen adaptive. - Kontakti me natyrën ka qenë i lidhur me funksionimin konjitiv të detyrave që kërkojnë përqendrim dhe Kujtesë. - Maturimi dhe zhvillimi i fëmijërisë së shëndetshme ka qenë i ndërlidhur me kontaktin me veçoritë dhe mjediset natyrore. - Truri i njeriut përgjigjet në mënyrë funksionale ndaj modeleve shqisore dhe shenjave që burojnë nga mjedisi natyror.
7
NARRATIVA
Ndërtesat flasin!. Ndërsa narrativa mbetet një instrument dhe metodologji tematike me gjuhë dhe leksikon unik për të “shprehur” rolin fizik dhe psikologjik të vet arkitekturës si organizuese dhe komunikuese. Për me tepër, “leximi” i narratives në arkitekturë nuk kërkon që domosdo arkitekti ta ketë “shkruar atë më parë. Narrativa i ka rrënjët në boten ku ne jetojmë dhe si e tillë narrative është një fenomen me përmbajtje dhe qëllime simbolike.
Me rrënjët në fjalën latine “narrare” (lat. narrare, të tregoj), një narrativë organizon ngjarjet e natyrës reale apo fiktive në sekuenca të rrëfyera nga “narratori”. Krahas interpretimit, argumentimit dhe përshkrimit, narrativa është njëra nga katër kategoritë e retorikes. Tregimi është i vjetër sa vet njerëzimi dhe narrativat mundësonin që fenomenet nga forcat e padukshme natyrore të “sqaroheshin”. 8
Në arkitekturë, narrativa si term ka hyrë në përdorim qysh nga vitet 1980ta. Në një ambient fizik, narrative shpjegohet ashtu sikurse filozofi dhe novelisti Umberto Eco (lindur me 1932) e quan si një domethënie “konotative / ngjyruese” se sa domethënie “denotative / treguese”. Përderisa arkitektura mund të manipulohet dhe të interpretohet përmes narratives, rezulton se arkitekti mund ta vesh arkitekturën me proporcion narrative krahas reagimit ndaj kontekstit dhe aktiviteteve programore / funksionale. - Denotacion - Çfarë ne shohim aktualisht... Domethënia sipërfaqësore
Shtepi
Kafe
- Konotacion - Çfarë asoconi me këtë imazh... kuptimet më të thella apo të mshefta, si dhe asocimet apo INTERPRETIMET
Vater
Komfor
Kujtimet
Siguri
Privatësi
9
Dashuri
Familje
KARAKTERI Karakteri si term psikologjik e socilogjik paraqet tërësinë e vetive dhe tipareve të dukshme dhe kualiteteve, morale me të cilat karakterizohet dhe veqohet një person. Termi “karakter” rrjedh nga Greqishtja e Lashtë “charaktêr” që i referohet shenjes së stampuar mbi monedhë.
CARYATIDES (Edition of Vitruvius by Fra Giocondo, Venice, 1511)
Ngjajshëm me karakterin e një personi edhe në arkitekturë me karakter nënkuptojmë terësinë e tipareve dalluese përmes së cilave shfaq dhe artikulon domethenjen, funksionin dhe qëllimin në mënyrë konsekuente një entitet arkitektural. 10
POETIKA Ashtu si çdo gjë në kulturën tonë materiale, çdo akt i arkitekturës ka poetikën e vet, domethënë një "lexim" specifik për konceptimin dhe realizimin e tij. Çfarë është poetika? Duke folur rigorozisht, poetika është teoria e letërsisë dhe ka të bëjë me atë se si poezia dhe shkrimet e tjera krijuese duhet 'lexohen' domethënë, kuptohen dhe vlerësohen.
Termi Poetikë, në aspektin etimologjik buron nga termi grek ποιεΐν [poiein 'bëj']. Poiesis prandaj është e lidhur ngushtë me bërjen, fabrikimin, prodhimin (siç përshkruhet nga Aristoteli në metafizikën e tij si akt prodhimi pas mendimit, noesis). Në arkitekturë, poetika ka ardhur për të përmbushur një rol të ngjashëm, atë të "bërjes" dhe "leximit". Poetika hyri në përdorim në arkitekturë kur u botua libri “Poetika e Hapësirës” nga Gaston Bachelard në vitin1958. Bachelard bëri një lidhje mes shkrimit dhe arkitekturës, sepse ai nuk kishte ndonjë gjuhë tjetër përveç poezisë ekzistuese për të kapur përvojën e tij hapësinore në pasurinë e plotë kulturore. Për shumë dekada, qasja e tij i ka frymëzuar studentët dhe arkitektët, duke u dhënë atyre kurajë të përdorin informacione komplekse kulturore gjatë procesit të Dizajnit. 11
EKSPRESIONI “Arkitektura është ekspresive. Ajo shkon përtej të sherbyerit ndaj nevojave funksionale të individeve apo grupeve dhe institucioneve. Ajo shpreh fakte dhe ndjenja, vende dhe rrethana, realitete dhe ide.” Ekspresiviteti i arkitekturës është një faktor kyq në atë se si shfaqen dhe përjetohen emocionalisht ndërtesat, si shfaqet dhe lexohet karakteri i tyre. Ekspresioni emocional në arkitekturë mbështetet në mesazhet simbolike të mishëruara në vetë arktikteturën – në hapësirën dhe strukturën e saj; ngjyrat, teksturat e materialet; dhe organizmi i përjetimit të saj. Ekspresiv është një term që ndryshon, por shpesh ngatërrohet me termin dinamik. Ndërsa dinamizmi nënkupton animacion, lëvizje dhe veprim, ekspresiviteti mishëron disa nga cilësitë më të brendshme, ekzistenciale dhe unike të formës: karakterin dhe identitetin. Ekspresiviteti është i lidhur me personalitetin, individualitetin dhe origjinalitetin. Në implikimet konotative, ekspresioni kap frymën ontologjike të formës dhe forcave të formësimit. Ekspresioni manifeston kuptimin, domethënien dhe kuintesencën e formës.
The Einstein Tower, Potsdam, Germany. Erich Mendelsohn, 1921
12
Për dallim nga dinamizmi, i cili ilustron ndryshimin, aktivitetin ose përparimin, ekspresiviteti nënkupton prirje, disponim ose tendencë. Në vend se të lidhet me një ngjarje aktuale, ekspresiviteti nënkupton një moment të veçantë në kohën kur është një ngjarje gati të ndodhë. Bëhet fjalë për nocionet e gjasës, probabilitetit, pritjes, parashikimit, padurimit ose pezullimit. Në një kuptim më të thellë ekspresiviteti ka të bëjë me transcendencën, jashtëzakonshmërinë, reminishencën, ngjashmërinë dhe gjurmueshmërinë. Etimologjikisht, rrënja e fjalës "ekspres" mund të gjurmohet nga parashtesa "ex-" - që do të thotë "jo nga" ose "jashtë", dhe fjala "press" që do të thotë "shtyp", e që shpie indirekt në nocionin e "frazës". Në këtë kuptim, ekspresiviteti demarkon fundin e të folurit dhe fillimin e të pashprehurës ose anasjelltas. Kjo portfolio paraqet një përmbledhje të një serë projektesh të zhvilluara përmes një fjalorth të proceseve të dizajnit gjenerativ në shërbim të Studio Dizajn 2.0 e cila trajton Narrativën e Luftës duke përdorur Ekspresionin e Formës dhe të Hapesires si metoda dhe taktika të cilat entitetet fizike i mishërojne dhe veshin me simbolizm si një mjet multivokal dhe konotativ për të provokuar dhe evokuar gjendje shpirtërore të përkujtimit të ngjarjeve të luftës.
Prof. Banush Shyqeriu Arch Prishtinë, Qershor 2022 13
VARIANTET E DETYRËS SË STUDIOS:
Kompleksi Muzeor & Memorial – Historik 1 Lokacioni 1: ish 'Tjegullorja' në Prishtinë, Arbëri 1.
Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998-1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor + Qendra e Edukimit dhe Instituti + Memoriali i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – 'Parku i Përkujtimit'
Kompleksi Muzeor & Memorial – Historik 2 Lokacioni 2: 'Stacioni i Trenit' në Prishtinë, Arbëri 2.
Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe Dizajni Biofilik – 'Kopshti i Shpresës'
Kompleksi Muzeor & Memorial – Historik 3 Lokacioni 3: 'Lokacioni përballë Parlamentit' në Prishtinë, Dodonë 3.
Muzeu i të Persekutuarve Politik të Kosovës + Galeri për Ekspozim + Memoriali i të Persekutuarve Politik dhe Dizajni Biofilik – 'Kopshti i Shërimit'
Konteksti: Zonë URBANE - HISTORIKE (Prishtinë) Tipi: Muze Tematik Institucioni: Muze Historik - Kombëtar dhe i Qytetit 14
15
PORTFOLIO
16
17
PORTFOLIO
18
1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +
IMAZH REPREZENTATIV i JASHTEM apo i BRENDSHEM (146.7 mm x 90.3mm)
19
Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles, by Diller Scofidio + Renfro
INSTITUCIONI
Foto
PARKU I PERKUJTIMIT
Andi Latifaj
MEMORIALI I TE ZHDUKURVE
Foto
PARKU BIOFILIK Donat Rexhepi
Foto Omer Aliu
Foto Orhidea Fusha
20
Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea F_SD2b2022 KONCEPTI I MASTERPLANI
Koncepti i Masterplanit lidhet me figuren Kombetare te shqiponjes, ku me ane te flatrave te saj eshte aritur te behet mbuloja e kompleksit dhe dinamika e saje shtrihet ne te gjithe kompleksin e nerthurur ne biofili.
H Y
21
Analizat e Lokacionit.
Republika e Kosoves
SILUETA
POZITA NE EVROPE
LOKACIONI
TOPOGRAFIA
TRANSPORTI
22
Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea F_SD2b2022 MASTERPLANI
8
6
3
9
10
P
5
4
7
P
23
3
1
2
1-HEKURUDHA 2-RRUGA 3-PARKINGJET 4-HYRJA NE KOMPLEKS 5-MUZEU 6-INSTITUCIONI 7-GALERIA 8-PARKU BIOFILIK 9-PARKU I PERKUJTIMEVE 10-MEMORIALET
BAZAT DHE PRERJET AKSONOMETRIKE 1-MUZEU 2-INSTITUCIONI 3-GALERIA
A
3
2
1
B
A-PERDHESA B-KATI1
PRERJA NE PRESPEKTIVE
24
Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea The Broad Gallery, Los Angeles,F_SD2b2022 USA, by Diller Scofidio + Renfro
PRERJA A-A
PRERJA B-B
STRUKTURA E KOMPLEKSIT PERBEHET NGA SHTYLLAT NGA QELIKU I MBESTJELLE ME MATERIAL TE DIZAJNUAR GJEOMETRIKISHT PER TE PARAQITUR THYERJET KRISTALORE PER TU PERSHTATUR NARRACIONEVE TE GJENOCIDIT GJAT KOHES SE LUFTES 25
STRUKTURA
DUKJET
26
Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea The Broad Gallery, Los Angeles,F_SD2b2022 USA, by Diller Scofidio + Renfro MODELI FIZIK
27
IMAZHET E KOMPLEKSIT
28
1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +
29
Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles, by Diller Scofidio + Renfro
Koncepti Foto
2)
1)
Benita Selmanaj
ngritje / tërheqje
ndarje ndarje 3)
4)
Foto
zgjatje
Ema Radoniqi
Foto
zhvendosje / bashkim
ndarje Rukije Kafexholli 30
Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022 ANALIZAT E LOKACIONIT
Lokacioni:〝 Ish-Tjegullorja〞Prishtinë.
PRISHTINA ka sipërfaqe prej 7768.8HA. Gjendet në pjesën veriperëndimore dhe shtrihet buzë rrafshnaltës së plleshme rrëzë maleve të argjendta. Ashtu si dikur Ulpiana, ka pozitë të përshtatshme gjeografike, pasi gjendet në kryqëzimet parësore kontinentale. Prishtina është gjithashtu bashkimi më i rëndësishëm i transportit të Kosovës për ajrin, hekurudhën dhe rrugët. 31
MASTERPLANI
32
Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022 D U K J E T
33
P R E R J E T
34
Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022 DIZAJNI TERAPEUTIK
35
Instalacioni “Shpresa”
Instalacioni “Mungesa”
Instalacioni “Dhimbja”
Instalacioni “Ndarja”
D R I T A D H E H A P E S I R A
36
Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022 IMAZHI I BRENDSHËM ATMOSFERIK
37
IMAZH I JASHTEM ATMOSFERIK
38
1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +
IMAZH REPREZENTATIV i JASHTEM apo i BRENDSHEM (146.7 mm x 90.3mm)
39
Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles, by Diller Scofidio + Renfro INSPIRIMI - NATYRA
Foto Lule Shprese Spirale Rrethore Strukture
FORMA E TRAJTUAR DHE TRANSFORMIMI I VIJAVE LAKORE
Blenda Berisha
Foto Lorik Povataj
Foto
VENDOSJA NE LOKACION MODIFIKIMI I VIJAVE PER PERSHTATJE NE LOKACION
Margon Matiqi
Foto Yllka Pllana
40
Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022
41
Lulja si koncept
Heqja e disa pjeseve te lules me process substraktive
Lakueshmeria e pjeseve te lules duke i dhene elasticitet
Koncepti : Lloji i lules : lulja Kosoves )
Emri shkencore PEREGRINA” Jetegjatesia
e gjakut
(bozhuri
i lules : “PAEONIA
: bime shumevjeqare
Familja : Bozhure
i
barishtore
ose lulekuqe
42
Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022
PERDHESA
BODRUMI
43
BAZA E KATIT
44
Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022
45
46
Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022 The Broad Gallery, Los Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro Dinamizmi; Rampat dhe Shkallet
I gjithe objekti yne eshte me rampa qe simbolizon dinamizmin dhe ngjarjet e shumta qe ne mund te i perjetojm brenda per brenda muzeut , mungesa,perkujtimi,plaga,shpresa,shpresa per mbijetes e shume hapesira te tjera prandaj muzeu yne eshte kaq dinamik me rampa me lartesi jo shume te larte qe te degron vete ne tere muzeun . Gjithashtu per te pasur gjitha llojet e komunikimit vertikal nga jasht per ne bodrum I kemi shtuar edhe shkallet si mundesi komunikimi nga jasht .
47
48
1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +
IMAZH REPREZENTATIV i JASHTEM apo i BRENDSHEM (146.7 mm x 90.3mm)
49
Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles, by Diller Scofidio + Renfro Valëzimi dhe pjesët ekzistuese Foto
Ripple - Valëzimi
Ndjeshmeri
Donika Avdullahu
Foto Ensar Berisha
Striking - Tronditëse
Traumë, Plagë Kufinjtë e krijuar
Foto
Luis Prela
Foto
KONCEPTI 3D
KONCEPTI 2D Rionë Krasniqi
50
Donika A_Ensar B_Luis P_Rionë K_SD2b2022 ANALIZA TË LOKACIONIT Ish ‘Tjegullorja’ në Prishtinë, Arbëri
Prishtinë, Kosovë 51
Lagjia Arbëria, Prishtinë
HAPËSIRAT E NARRACIONIT MUZEOR/ TEMATIK
52
Donika A_Ensar B_Luis K_SD2b2022 The Broad Gallery, LosP_Rionë Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro MASTERPLANI Legjenda:
6
1. 2. 3.
2 3
4. 5. 6. 7.
4 5
1
7
53
7
Muzeu Galeria Qendra e Edukimit dhe Instituti Memoriali Parku i Perkujtimit Flakadani i Përjetësisë Oxhaqet
SITUACIONI I NGUSHTË 2
9
9 2
1
9 7
8
Legjenda:
1
2
8
8
1
Hyrja Kryesore
8 6
3
8 5
4
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Hyrja + Foaje Administrata Restauranti i Kompleksit Mungesa Perkujtimi Shpresa Amfiteatri Ekspozitat Klasat
1
2
54
Donika A_Ensar B_Luis K_SD2b2022 The Broad Gallery, LosP_Rionë Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro DUKJE
PRERJE
55
PRERJE ME THELLËSI PERSPEKTIVE
56
Donika A_Ensar B_Luis P_Rionë K_SD2b2022 MODELI FIZIK HAPËSINOR 1:200
Zona e Hapësirave Narrative Mbikalim
M me Atrium U Z E U Foaje + Atrium
G A Ekspozitat L Mezanin që E R ndërlidh Muzeun me I Galerinë A Atrium
Patio Foaje + Atrium
Foaje + Atrium 57
Q. E D U K I M I T
I N S T I T U T I
58
1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +
59
Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles, by Diller Scofidio + Renfro
KONTEKSTI DHE LOKACIONI-HISTORIKU I PRISHTINES Ish Tjegullorja-Arberi Qyteti:Prishtine Dielli-Simboli i shpreses dhe se drejtes Xhami i thyer koncept i muzeut ku interpreton thyrjen e shpreses shkaterrimin, vuajtjet,torturen dhe mbi te gjitha dhunen e shfaqur mbi popull
Elton Fondaj
Historiku i Ish Tjegullores Pas luftes se dyte boterore,ne vitin 1945 filloi rrenimi I varrezave te vjetra te qytetit.Dy vite pas rrenimit te varrezave
Flamur Avdiu
filloi te hartohet plani qe ne kete lokalitet te ndertohet tjegullorja e Prishtines.
Hajdin Hoxha
Koncepti 2d dhe 3d
Kosovare Elshani
60
Elton F_Flamur A_Hajdin H_Kosovare E_SD2b2022
M A S T E R Amfiteatri P L A N I Zona e hapsirave te Narracionit
61
Qendra e Edukimit
Galeria e Artit Bashkohor
Atriumi I Ujit Simetria
Hyrja Muzeu
Struktura
S I T U A C I O N I I N G U S H T E
Qarkullimi
Ndriqimi natyral
Struktura
62
Elton F_Flamur A_Hajdin E_SD2b2022 The Broad Gallery, Los H_Kosovare Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro Relacioni baze-prerje Ndriqimi natyral
Prerja A-A
Prerja B-B
Prerja C-C
63
Fasada-VeriLindore
Fasada-JugLindore
Fasada-VeriPerendimore
64
The Gallery, Los Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro EltonBroad F_Flamur A_Hajdin H_Kosovare E_SD2b2022 Struktura Qarkullimi
Simetria
Relacioni baze-prerje Ndriqimi natyral
Relacioni njesi-teresi
Masa ne arkitekture
65
Relacioni unik
Gjeometria
Perspektive e mbrendshme e Galerise se Artit
Aksonometri e shkoqitur
66
Elton F_Flamur A_Hajdin E_SD2b2022 The Broad Gallery, Los H_Kosovare Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro Amfiteatri
Materialet e ndertimit te muzeut
Zona e hapsirave te Narracionit
Qendra e Edukimit
Atriumi I Ujit
Galeria e Artit Bashkohor Hyrja
67
Zona e hapsires Kozmologjike-Atriumi i Ujit
68
2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe
69
Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,
imi
Shërimi
Kth
Ikj
a
by Diller Scofidio + Renfro
Dëbimi
3
2
1 Agon Sadiku
I
Koncepti është fituar nga rrugëtimi që kanë bërë të dëbuarit, mënyra dhe narrativa që përmbante ai rrugëtim.
II
IV
III
V
Valmir Gashi 70
Agon S_Valmir G_SD2b2022 Analizat e Lokacionit VENDNDODHJA GJEOGRAFIKE DHE KONTEKSTI EUROPE
KOSOVE
V
ERERAT
TOPOGRAFIA
0
PRISHTINE
S.TRENIT, ARBERI
100
200
NIVELI I ZHURMES
0
71
50
50
100
200
0
50
100
200
0
50
100
200
ORIENTIMI
MASTERPLANI LEGJENDA : 1 1.Kopshti i Shpresës 2.Parkingu Nëntoksor 3.Amfiteatri 4.Kulla e Lirisë 5.Ura e Kthimit 6.Memoriali i Eksodit 7.Stacioni i Trenit 8.Zona e vizitorëve 9.Muzeu 10.Patio i Kujtimeve 11.Auditoriumi 12.Administrata 13.Atriumi i Ujit 14.Salla e ekspozitave
2 3 4
5
6 9 10 11 12
8 7
13 14
0
30
60
90
72
Agon S_Valmir G_SD2b2022
Parku i Shpresës Parkingu nëntoksor Amfiteatri Kulla e Lirisë Ura e ‘’Kthimit’’ Memoriali i Eksodit Muzeu Zona e vizitorëve Auditoriumi Sallat e ekspozitave Administrata
73
SITUACIONI I NGUSHTË Qarkullimi
Ndriçimi
Kompozicioni 2D
Struktura ne perdhes 0
5
10
30
74
Agon S_Valmir G_SD2b2022 NIVELI -1 Struktura ne nivelin -1
PLAGA
0
75
5
10
30
IKJA
PRERJA AKSONOMETRIKE Ndriçimi natyral në kanalin zenital
Relacioni Bazë-Prerje
Ndriçimi natyral në Pation e Kujtimeve
76
Agon S_Valmir G_SD2b2022 FASADA JUG-LINDORE Relacioni Baze-Dukje
Tipologjit e ndriçimit:
Kanali Zenital
Ndriçim Bazilikal
77
IMAZHET ATMOSFERIKE
78
2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe
79
Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,
by Diller Scofidio + Renfro
KONCEPTI I MASTERPLANIT
Foto
Albina Mazhiqi
LARGIMI KTHIMI SHËRIMI
KONCEPTI ESHTE I LIDHUR ME MALET SEPSE PERMES TYRE KAN MERGUAR SHQIPTARET PER NJE STERHIM
Foto
Fjolarba Mazhiqi 80
Albina M_Fjolarba M_SD2b2022
81
MASTERPLANI
KULLA E LIRISË NDERTESA EKZISTUES
MUZEU I EKSODIT
82
Albina M_Fjolarba M_SD2b2022 KOMPOZICIONI 7C X 7V
SHTOJNGËRTHEJ
7 KOMPOZICIONE
SHTOJ
SHTOJ NGËRTHEJ 83
SHTOJNGËRTHEJMBIVENDOS
SITUACIONI I NGUSHTE
BANJO GARDEROBA ADMINISTRATA SUVENIER RESTAURANT
DEPONIMI
ATRIUM
RECEPSIONI
HYRJA
84
Albina M_Fjolarba M_SD2b2022 PRERJET
85
DUKJET
86
Albina M_Fjolarba M_SD2b2022 MODELI FIZIK HAPËSINOR
87
IMAZHE ATMOSFERIKE
88
2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe
89
Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,
by Diller Scofidio + Renfro
MASTERPLANI
Foto
Almedina Hyseni
Foto
Vahide Hyseni 90
Almedina H_Vahide H_SD2b2022 ANALIZAT
Kosova -Prishtinë
Europa-Gadishulli Ballkanik
Vegjetacioni
GSEducationalVersion
91
Etazhiteti
Prishtinë
Zhurmat
Gjelbrimi i ulët
Banimi i larte
55 decibel
Gjelbrimi i mesëm
Banimi i ulet
75 – 81 decibel
KONCEPTI I MASTERPLANIT EXPRESSION AND APSTRACTION FROM KANDISKY
Koncepti I masterplanit ka te beje me akset e objekteve per rreth, te cilat e prejne objektin tone dhe arrihet forma nga ndarjet prej akseve.
92
Almedina H_Vahide H_SD2b2022 AKSONOMETRIA
93
PRERJET
94
Almedina H_Vahide H_SD2b2022 DUKJET
95
MODELI FIZIK
96
Almedina H_Vahide H_SD2b2022 IMAZHET E BRENDSHME ATMOSFERIKE
Restauranti I Kompleksit Komunikimi I Hapesirave 97
IMAZHET E JASHTME ATMOSFERIKE
98
2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe
IMAZH REPREZENTATIV i JASHTEM apo i BRENDSHEM (146.7 mm x 90.3mm)
99
Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,
by Diller Scofidio + Renfro Koncepti -Koncepti për ndertimin e komplesit muzeor është ADN.Duke u bazuar që në Kosovë numri I të zhdukurëve në luftë është shumë I madhë.Edhe pse emrat e tyre egzistojnë, trupi tyre nuk është gjetur ende. Gjaku është gjurmë që nuk humbet kurrë, edhe sikur të mbulohen të gjitha plagët...
Foto
Dorentina Thaqi
Formësojë
Ngre-Lartësoj Zgjëroj-Afroj Koncepti Ideal Zhvendos-Ngris Zgjëroj-Ngris
Ngrisë 3D
Ngërthurë
Ndërhyjë- Ngris
100
Dorentina Th_SD2b2022
Parcela
Harta e Evropes
Prishtina
Harta e Kosoves
Drenazhimi
Gjendja egzistuse
Erërat e ftohta Erërat e ngrohta
101
Lokacioni “Statcioni i Trenit’’
Izohipset
Vizurat
Zhurmat
• • •
Stacioni hekurudhor i Prishtinës është stacioni qëndror hekurudhor në qytetin e Prishtinës, kryeqyteti i Kosovës. U hap në vitin 1936, i ndërtuar nga një kompani franko/britanike. Linja mbi të cilën është i vendosur stacioni është me një binar, gjerësi standarde, por nuk ka rreth kthim në stacion, duke lejuar trenat të tejkalojnë përmes një binari të dytë, paralel, i cili ishte jasht përdorimi në tetor 2016. Rrugët e Kosovës nuk kishin më ngjyrë tjetër përveq ngjyrë se gjakut, shumë prindër I humbën fëmijët e tyre nga euforia e madhe që ishte ne hekurudhën e trenit, shumë të dashur u ndanë për tu mos u parë më kurrë....
102
Dorentina Th_SD2b2022 Bodrumi
Perdhesa
103
Qasja e veprave per Ekspozim Deponimi I perkohshem
Salla e mbledhjeve
Arkiva
Zyre e mbledhjeve
Zyre e drejtuseve
Mediatika
Aktivitete Komerciale
Punishtja e veprave
Hapsire teknike
Zyre e drejtuseve
BAR
Bibloteka historike
Arkivi I dokum.
Tualete
Zyre e drejtuseve
Restaurant
Perpunimi I K.
Garderobe
Recepcioni
Salla e konferencave
Galeria e perhershme
Rampa Galeria e P. Dëbimi Ndarja Atriumi I tokes Ndarja Karvani,Kufiri
Shpresa per mbijetese Atriumi I drites Atriumi I ujit
Masterplani
104
Dorentina Th_SD2b2022 Prerjet
105
Dukjet
Prerje ne prespektive
106
Dorentina Th_SD2b2022
107
108
2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe
109
Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,
by Diller Scofidio + Renfro
Koncepti Bashkim+Tërheqje+Ndarje
Leart Ibrahimi
Bashkim
Ndarje
Tërheqje
Nora Musliu 110
Leart I_Nora M_SD2b2022 Lokacioni dhe narrativat
MBIKALIM-TËRHEQJE Dy trupa që tërhiqen dhunshëm për ndarje, ashtu siç ndodhte dhe në kohë të luftës... Muzeu i eksodit Forma të theksuara,me kënde të mprehta që simbolizojnë mllef,mërzi për shkak të detyrimit të largimit.
Shtigjet për ecje do të jenë me kthesa për arsyen e përjetimit të emocionit të rrugës së vështirë qe ndoqën njerëzit në kohë të luftës.
Memoriali i eksodit Përmban në vete forma që duket sikur shtyhen.Kjo paraqet simbolikën e njerëzve që shtyheshin me nxitim për të hipur në tren
Shkallët e hyrjes në muze do të jenë në formë zik-zake, që të simbolizojnë rrugën e vështirë që u detyruan të marrin njerëzit e eskodit.
Kulla e lirisë do të ketë forma të ashpra, me kënde të mprehta dhe me simbolikën e tillë që të tregojnë grumbull, shtyerje,fluks.
111
Masterplani:
Muzeu i ekdosit Kosovarë
112
Leart I_Nora M_SD2b2022 Zonat narrative të Muzeut
Zona e hapsirave ”Largimi” Instalacione të vendosura që të reflektojnë hijen e njerëzve duke ikur me frikë.
Zona e hapsirave “Dëbimi” Hije të njerëzve që duken duke u dorëzuar përpara forcave ushtarake të armikut
Zonaehapsirave“Ndarja” Qelq i turbullt me pamje të njerëzve që largohen pa dëshirë.Kjo për ti bërë vizitorët të kuptojnë më mirë njerëzit në kohë të eksodit.
113
Zona e hapsirave “Plaga” Hapsirë me mure të nxira, kinse të djegura dhe qelq të shpërndarë në tokë,për ti treguar vizitorëve ndiesinë e përsonave që kur u kthyen i gjetën shtëpitë e djegura
Zona e hapsirave ”Kufiri” Fasadim i errët në hyrje të muzeut,më pas fasadim i ndritshëm.Ky tranzicion pasqyron shpresën për mbijetesë që ka dhënë kufiri njerëzve Kosovarë.
a Tu
sa”
nge
mu
e“
irav
aps
eh
Ha p m sira erc iale ko
na
Zo
le te t
e ha “nda psirav rja” e
ist
Hyrja-Sektori publik
Zona e hap sirave “dëbimi”
Zona
e ha “lar psirav gimi” e
Zona
Modeli fizik i Muzeut
Ad m in ra ta
m Ko un ikim i
bi n Lo sio p ce re
114
Leart I_Nora M_SD2b2022 Planimetritë Niveli -1
Niveli 0
1 2
10
3
7
8
6
Legjenda : Legjenda :
5
2
4 1
3
1.Administrata 2.Pasazhi 3.Hapsirat teknike Atriumi i ujit
1.Hyrja 2.Tualeti 3.Recepsion 4.Hapsira komerciale/katalog 5.Zona e hapsirave “dëbimi” 6.Zona e hapsirave “ndarja” 7.Zona e hapsirave “largimi” 8.zona e hapsirave “mungesa” 10.Administrata Atriumi i ujit
Atriumi i tokës Atriumi i dritës
Atriumi i tokës Atriumi i dritës
8 9
Niveli -2
10
Legjenda :
2 1 7
3
6 5 4
115
1.Holli 2.Qendra e hulumtimit dhe dokumentimit 3.Salla e konferencave me auditorium 4.Medioteka e paisur me video projektor 5.Salla e konferencave 6.Garderoba 7.Salla e vogël për ekspozim të përkohshëm 8.Zona e hapsirave “Shpresa” Atriumi i ujit “Karvani” 9.Zona e hapsirave Atriumi i tokës “Kuri” 10.Zona e hapsirave
Fasadat
Fasada veriore
Fasada lindore
Fasada perëndimore
Fasada jugore 116
Leart I_Nora M_SD2b2022 Imazhe atmosferike të jashtme
117
Imazhe atmosferike të brendshme
118
Copyright © 2022 Banush Shyqeriu and UBTPRESS
