2 201220133
ÖÏã¯¯Ö úÖê-† †ÖòÙ›ü−Öê™™¸üü¸
ú××¯Ö»Ö ““Ö¾ÆüÖ Ö Ö Ã ÃµÖÖÓ““Öß −ÖÖ¾Öê ÃÖ¤ü
×¾Ö Î Îú´Ö ¾Æü ¾ ™ü ú¸ü †Ó•Ö»Öß • ß ¯ÖÓ›üßßŸÖ úÖÓŸÖÖß»ÖÖ»»Ö ¯ÖÖ¾¾Ö¸üÖ ×¿ÖŸÖ ŸÖ»Ö ´ÖÖê ´Ö ŸÖ߸¸üÖ´Ö
†−Öã Îú´Ö× Ö úÖ †. Îú.
×¾ÖÂÖµÖ
¯Öéšü Îú.
1.
†Ö³ÖÖ¸ü
3
2.
¯Öã úÖ¸“ÖÖ ¯ÖϾÖÖÃÖ
5
3.
×¾ÖÂÖµÖÖ“Öß ×−Ö¾Ö›
8
4. ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ¯Ö¨üŸÖß
13
5. ´ÖÖ×ÆüŸÖß“Öê ÃÖÓ ú»Ö−Ö
15
6.
18
ÃÖÖ¸ü Öß ¾Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ Ö
7. †Ó×ŸÖ´Ö ×−Ö úÂÖÔ
58
8.
¯ÖÏ¿−ÖÖ¾Ö»Öß
63
9.
þ֯Ö׸ü“ÖµÖ
67 2
†Ö³ÖÖ¸ü • Æêü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ¯Öæ ÖÔ ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß ÃÖÓ¬Öß ×¤ü»µÖÖ²Ö§ü»Ö ÃÖ¾ÖÔ¯ÖÏ£Ö´Ö ¯Öã úÖ¸ü †Ö× Ö ¯Öã úÖ¸ü“Öß ›üÖµÖ¸êüŒ™ü¸ü ›üÖò. †×−ÖŸÖÖ ¯ÖÖ™üᯙ ¤êü¿Ö´Öã Ö ¾Ö ¯Öã úÖ¸ü“µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖ¤üõÖÖÓ“Öê †Ö³ÖÖ¸ü ´ÖÖ−ÖŸÖê. • †Ö´Ö“µÖÖ ×¸üÃÖ“ÖÔ´Ö¬µÖê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ¾Ö ´Ö¤üŸÖ êú»µÖÖ²Ö§ü»Ö †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö“Öê úÖê†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü ÁÖß. ú×¯Ö»Ö µÖÖÓ“Öê †Ö³ÖÖ¸ü. • Æêü úÖ´Ö ¯Öæ ÖÔ ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß ¾ÖêôûÖê¾Öêôûß ´Ö¤üŸÖ ¾Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»µÖÖ²Ö§ü»Ö ÃÖã×−Ö»Ö ÖÓ ÖÖ¾Ö Öê µÖÖÓ“Öê ×¾Ö¿ÖêÂÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö³ÖÖ¸ü ¾Ö ´ÖãÓ²ÖÎÖ ÖÏã¯Ö ¾Ö ú¸ü Ö ¿ÖÓ³Öæ µÖÖÓ“ÖêÃÖã¨üÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß •Ö´ÖÖ ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß êú»Ö껵ÖÖ ´Ö¤üŸÖß²Ö§ü»Ö ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö³ÖÖ¸ü. • ŸÖÃÖê“Ö µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−ÖÖÃÖÖšüß ¯Öã−Ö´Ö, ÃÖã×−Ö»Ö, ¸üÖ•Öë¦ü, ¸üÖêÆü−Ö, ÃÖÖ׸ü úÖ, × ú¸ü Ö µÖÖÓ−Öß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, ´Ö¤üŸÖ ¾Ö ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö êú»µÖÖ²Ö§ü»Ö µÖÖÓ“ÖêÆüß ´Ö−Ö:¯Öæ¾ÖÔ ú †Ö³ÖÖ¸ü. • Æêü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ¯Öæ ÖÔ ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß •µÖÖ ´Öã»ÖÖ ÖŸÖß ¤êü ÖÖ·µÖÖÓ−Öß †Ö¯Ö»ÖÖ †´Öæ»µÖ ¾Öêôû ¤êü‰ú−Ö ´Öã»ÖÖ ÖŸÖß ×¤ü»µÖÖ, úÖ¸ü Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ׿־ÖÖµÖ Æêü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ¯Öæ ÖÔ ú¸ü Öê †¿ÖŒµÖ —ÖÖ»Öê †ÃÖŸÖê ŸµÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ×¾Ö×¾Ö¬Ö †ÖÁÖ´ÖÖŸÖᯙ ´ÖÖ•Öß×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öê ÖÖÃÖ ¾Ö ´Ö−ÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö †Ö³ÖÖ¸ü.
3
• Æêü ¯ÖãÃŸÖ ú ÃÖã²Ö ú¯Ö Öê (™üÖµÖØ¯Ö Ö / ”ûÖ¯Öæ−Ö) פü»µÖÖ²Ö§ü»Ö ÁÖß. ×¾Ö−ÖÖê¤ü ÖÖµÖ ú¾ÖÖ›ü µÖÖÓ“Öê ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö³ÖÖ¸ü. • ŸµÖÖ“Ö¯ÖÏ´ÖÖ Öê †Ö´Ö“µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ»ÖÖ †−Öãºþ¯Ö †ÃÖê ÃÖ¾ÖÖÕ Ö ÃÖãÓ¤ü¸ü ד֡Öê úÖœæü−Ö ×¤ü»µÖÖ²Ö§ü»Ö BKN “Öê ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£Öá ³Ö Ö¾ÖÖ−Ö ú−Æêü¸ü ú¸ü µÖÖÓ“ÖêÆüß ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö³ÖÖ¸ü. • Æêü ¯ÖãÃŸÖ ú ŸÖµÖÖ¸ü ú¸üÌ µÖÖ ú׸üŸÖÖ †Ö Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö ×´Ö¡ÖÖÓ−Öß, ‡ŸÖ¸ü ÖÏã¯Ö ×´Ö¡ÖÖÓ−Öß ×−Ö¸ü×−Ö¸üÖóµÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸ü“Öß ²ÖÆãü´ÖÖê»Ö ´Ö¤üŸÖ פü»Öß †ÖÆêü, ŸµÖÖ ÃÖ¾ÖÖÕ“Öê †Ö³ÖÖ¸ü ´ÖÖ−Ö−Öê †Ö¾Ö¿µÖ ú ¾ÖÖ™üŸÖê. • µÖÖ ²ÖÆãü´Öã»µÖ ¯ÖÖ−ÖÖ¾Ö¸ü •Ö¸ü úÖê ÖÖ“Öê −ÖÖ¾Ö “Öã æú−Ö ¸üÖÆæü−Ö Öê»Öê †ÃÖê»Ö ŸÖ¸ü ŸµÖÖ ÃÖ¾ÖÖÕ“ÖêÃÖã¨üÖ †Ö³ÖÖ¸ü.
4
¯Öã úÖ¸ü“ÖÖ ¯ÖϾÖÖÃÖ ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ¾Öê Ö¾Öê ÖóµÖÖ ¾Ö Ôú¿ÖÖò¯Ö †ÃÖ»µÖÖ−Öê †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ³Ö¸ü¯Öæ¸ü ×¿Ö úÖµÖ»ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öê. ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ÆüÖê ÖÖ¸êü ¾ÖêôûÖê¾Öêôûß ¾Öê Ö¾Öê Öôêû Product Design of Workshop, ICT, Analysis, Methodology, Ethics, Advocasy, ‡. ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏ úÖ¸ü“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¾Ö †−Öã³Ö¾Ö †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öê. ¯ÖÏŸµÖê ú ¾Ö Ôú¿ÖÖò¯Ö»ÖÖ Æü•Ö¸ü ¸üÖÆæü−Ö ŸµÖÖ ¾Ö Ôú¿ÖÖò¯Ö´Ö¬µÖê ×¿Ö ú»Ö껵ÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ²Ö§ü»Ö, ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖÃÖÖšüß úÖê Ö úÖê ÖŸµÖÖ ÖÖê™üß »ÖÖ Ö ÖÖ¸ü Æêü −Öß™ü ¯ÖÏ úÖ¸êü ÃÖ´Ö•Öæ−Ö ‘Öê‰ú−Ö ¾Ö ŸµÖÖ×¾ÖÂÖµÖß †ÃÖ»Öê»Öê †−Öã³Ö¾Ö ÖÏã¯ÖÃÖÖê²ÖŸÖ “Ö“ÖÖÔ ú¸üÖµÖ“Öê Æêü ÃÖ¾ÖÔ –ÖÖ−Ö ¾Ö †−Öã³Ö¾Ö †Ö´Ö“µÖÖÃÖÖšüß −Ö¾Öß−Ö“Ö †ÃÖ»µÖÖ−Öê †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯ÖÃÖÖšüß Æêü ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö “ÖÖÓ Ö»Öê †ÖÆêü. •Öê¾Æü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ †Ö´Ö“µÖÖ×¾ÖÂÖµÖß ²ÖÖµÖÖê ÖÏÖ±úß ×»ÖÆüÖµÖ»ÖÖ ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öß. ŸÖß Ã¾ÖŸÖ:×¾ÖÂÖµÖß ²ÖÖµÖÖê ÖÏÖ±úß ×»Ö×ÆüŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ŸµÖÖ •Öã−µÖÖ †Öšü¾Ö Öß ¯Öã−ÆüÖ ŸÖÖ•µÖÖ ¾ÆüÖµÖ“µÖÖ. ŸµÖÖ´Öãôêû ‹ ú −Ö¾Öß−Ö ˆ´Öê¤ü ¾Ö ˆŸÃÖÖÆü ¾ÖÖ™üÖµÖ“ÖÖ †Ö× Ö †Ö¯Ö»µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ»ÖÖ ‘Öê‰ú−Ö †Ö¯Ö»ÖÖ ×¸üÃÖ“ÖÔ ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü “ÖÖÓ Ö»ÖÖ ú¸üŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö ŸµÖÖÃÖÖšüß »ÖÖ Ö ÖÖ·µÖÖ úÖê Ö úÖê ÖŸµÖÖ ÖÖê™üß †ÖÆêüŸÖ, ŸµÖÖ ÖÖê™üß ú›êü »Ö Ö ëú¦üßŸÖ ú¸ü µÖÖ“Öê šü¸ü×¾Ö»Öê ÆüÖêŸÖê. †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö“Öß ×´Ö™üà Ö †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö“Öê úÖê†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü úׯֻÖÃÖÖê²ÖŸÖ ÆüÖêŸÖ †ÃÖê. ŸµÖÖ“Ö¯ÖÏ´ÖÖ Öê ×¾ÖÂÖµÖÖ²Ö§ü»Ö êú»Öê»Öß “Ö“ÖÖÔ ¾Ö ×¾ÖÂÖµÖÖÓ“Öê úÖ´Ö ãúšü¯ÖµÖÕŸÖ —ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêü Æêü ×¾Ö“ÖÖ¸ü»µÖÖ¾Ö¸ü †Ö´Æüß ÃÖÖÓ ÖÖµÖ“ÖÖê. úÖ´Ö ´ÖÖ Öê †ÃÖ»µÖÖ¾Ö¸ü ŸÖê †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ´Ö¤üŸÖ 5
ú¸üÖµÖ“Öê. ŸÖÃÖê“Ö †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö“Öê úÖê-†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü −ÖÃÖ»µÖÖ¾Ö¸ü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ‡ŸÖ¸ü úÖê†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸üÆüß ´Ö¤üŸÖ ú¸üŸÖ ÆüÖêŸÖê. †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ŸÖêÆüß †Ö´Ö“µÖÖ ×¸üÃÖ“ÖÔ²Ö§ü»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü¯ÖãÃÖ ú¸üÖ“Öê. †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö´Ö¬µÖê ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖß»ÖÖ †Ö´Æüß 9 •Ö Ö ÆüÖêŸÖÖê. ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖß»ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÕ−Öß ¸üÃÖ ¤üÖ Ö×¾Ö»ÖÖ. ¯Ö Ö ŸµÖÖ†Ö¬Öß ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê •Öê ¾Ö Ôú¿ÖÖò¯Ö ¾ÆüÖµÖ“Öê ŸµÖÖ ¾Ö Ôú¿ÖÖò¯Ö´Ö¬µÖê ŸÖê •ÖÖµÖ“Öê. 6 ´Ö×Æü−Öê ŸµÖÖÓ−Öß “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü úÖ´Öê êú»Öß ÆüÖêŸÖß. ¯Ö Ö ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ŸµÖÖÓ“ÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ²Ö§ü»Ö ¸üÃÖ ú´Öß ÆüÖêŸÖ Öê»ÖÖ †Ö× Ö ŸÖê 5 •Ö Ö ¯Öãœêü ׸üÃÖ“ÖÔÃÖÖšüß ¾Öêôû ¤êü‰ú ¿Ö ú»Öê −Ö¾ÆüŸÖê. †ÖŸÖÖ †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö´Ö¬µÖê ±úŒŸÖ 4 •Ö Ö“Ö †ÖÆêüŸÖ †Ö× Ö 4 ¯Öî úß †Ö´Æüß ±úŒŸÖ ¤üÖê−Ö •Ö ÖÓ ŸÖê úÖ´Ö ú¸üŸÖÖê †ÖÆêü. †Ö´Ö“Öê †•Öæ−Ö Analysis ²ÖÖ úß ÆüÖêŸÖê †Ö× Ö ŸÖê¾ÆüÖ“Ö ¸üÖêÆü−Ö“µÖÖ ´ÖòÃÖê•Ö †Ö»ÖÖ úß Final ׸ü¯ÖÖê™Ôü 30 ŸÖÖ¸ü Öê»ÖÖ ªÖµÖ“ÖÖ †ÖÆêü †Ö× Ö †•Öæ−Ö úÖÆüß úÖ´Ö —ÖÖ»ÖêÆüß −Ö¾ÆüŸÖê. ÖÏã¯Ö´Ö¬µÖê ±úŒŸÖ ‹ úÖ−Öê“Ö ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ¯Öãœêü ŸµÖÖ“ÖßÆüß ´Ö¤üŸÖ —ÖÖ»Öß −ÖÖÆüß. ÃÖã×−Ö»Ö−Öê 5 פü¾ÖÃÖÖ†Ö¬Öß ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê úß ´ÖÖ—Öê ¤üÖê−Ö ÖÏã¯Ö µÖê ÖÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ ÖÖê¸êü ÖÖ¾Ö»ÖÖ ŸÖ¸ü ŸÖã´ÆüßÃÖã¨üÖ µÖÖ ÖÏã¯Ö“Öê úÖ´Ö ú¸üÖµÖ»ÖÖ †Ö× Ö ±úŒŸÖ ÃÖÖÓ ÖÖ × úŸÖß »ÖÖê ú µÖêŸÖß»Ö. ´Öß ÃÖã×−Ö»Ö»ÖÖ ²ÖÖê»Ö»Öê šüß ú †ÖÆêü, ´Öß ×¾Ö Îú´Ö»ÖÖ ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ŸÖÖê ²ÖÖê»Ö»ÖÖ †Ö¬Öß“Ö ´ÖÖ—Öê ³Ö¸ü¯Öæ¸ü ÖÖ›êü —ÖÖ»Öê †ÖÆêüŸÖ. ´Öß Óú¯Ö−Öß´Ö¬Öæ−Ö ÃÖã¼üß ‘Öê‰ú ¿Ö úŸÖ −ÖÖÆüß †Ö× Ö ²ÖÖ úß“µÖÖ »ÖÖê úÖÓ−ÖÖ ±úÖê−Ö êú»Öê, ´ÖòÃÖê•Ö êú»Öê ¯Ö Ö úÖÆüßÆüß ¯ÖÏןÖÃÖÖ¤ü †Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß. ´Öß ÖÖê¸êü ÖÖ¾Ö»ÖÖ †Ö»µÖÖ¾Ö¸ü ÃÖã×−Ö»Ö ¾Ö ŸµÖÖ“Öê ÖÏã¯Ö−Öê ´ÖÖ—µÖÖ ²ÖÖ úß“µÖÖ ÖÏã¯Ö²Ö§ü»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü»Öê úß ŸÖê †Ö»Öê −ÖÖÆüß úÖ? ´Öß ŸµÖÖÓ−ÖÖ •Öê Ö¸êü ÆüÖêŸÖê ŸÖê ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê. ¯Öãœü“Öê úÖ´Ö ³Ö¸ü¯Öæ¸ü ²ÖÖ úß ÆüÖêŸÖê. ´ÖÖ—Öê ÖÏã¯Ö“Öê úÖê-†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸üÆüß ¤üÖ−ê Ö 6
פü¾ÖÃÖ −Ö¾ÆüŸÖê. ŸµÖÖÓ“ÖßÆüß ´Ö»ÖÖ úÖÆüß ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûÖ»Öß −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ´Öãôêû ´Öß úÖê ÖÖ“Öê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ‘Öê‰ú ¾Ö úÖê ÖÖ“Öß ´Ö¤üŸÖ ‘Öê‰ú, úÖÆüß úôûŸÖ −Ö¾ÆüŸÖê †Ö× Ö 30 ŸÖÖ¸ü Öê»ÖÖ Final Report ªÖµÖ“ÖÖ †ÖÆêü. ŸÖê ´Ö−ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. ŸÖê¾ÆüÖ ¯Öãœü“µÖÖ úÖ´ÖÖÃÖÖšüß ´Ö»ÖÖ ÃÖã×−Ö»Ö ¾Ö ŸµÖÖ“Öê ÖÏã¯Ö ´ÖãÓ²ÖÎÖ¾ÖÖ»µÖÖÓ−Öß ´Ö»ÖÖ Analysis úÃÖÖ ú¸üÖµÖ“ÖÖ, ŸµÖÖ“µÖÖÃÖÖšüß ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ´Ö¬µÖê-´Ö¬µÖê ¯ÖÏ¿−Ö †Ö»µÖÖ¾Ö¸üÆüß úÖÆüß µÖêŸÖ −Ö¾ÆüŸÖê. ŸÖê ´Ö»ÖÖ ÃÖã×−Ö»Ö−Öê “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê. ´Ö Ö ´Öß ¯Öæ ÖÔ ¸üÖ¡Ö³Ö¸ü ²ÖÃÖæ−Ö ´ÖÖ—Öê úÖ´Ö ¯Öæ ÖÔ êú»Öê †Ö× Ö ÃÖ úÖôûß 6 ¾ÖÖ. ¯ÖµÖÕŸÖ ŸÖê úÖ´Ö ¯Öæ ÖÔ —ÖÖ»Öê. †¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ÖÏã¯Ö“Öê úÖê†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü“Öß ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûÖ»µÖÖ−Öê ´Ö»ÖÖ ´ÖÖ—µÖÖ ×¸üÃÖ“ÖÔ´Ö¬µÖê ÃÖã×−Ö»Ö−Öê Öæ¯Ö ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ŸµÖÖÃÖÖšüß ´Öß ÃÖã×−Ö»Ö»ÖÖ ¬Ö−µÖ¾ÖÖ¤ü ²ÖÖê»ÖŸÖê †Ö× Ö Æêü פü¾ÖÃÖ ú¬ÖßÆüß −Ö ×¾ÖÃÖ¸ü ÖÖ¸êü †ÃÖ ÖÖ¸ü Æêü −ÖêÆü´Öß »Ö ÖÖŸÖ ¸üÖÆüŸÖß»Ö.
7
×¾ÖÂÖµÖÖ“Öß ×−Ö¾Ö›ü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ¯Öã úÖ¸ü²Ö§ü»Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß †Ö´Ö“µÖÖ ×´Ö¡ÖÖÓ ú›æü−Ö ×´ÖôûÖ»Öß. •µÖÖÓ−Öß †Ö¬Öß ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ׸üÃÖ“ÖÔ êú»Öê ÆüÖêŸÖê. Öãøåü, ºþ¯ÖÖ»Öß, ú×¾ÖŸÖÖ ŸÖÃÖê“Ö •Öê ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ÃÖ¬µÖÖ ×¸üÃÖ“ÖÔ ú¸üŸÖ ÆüÖêŸÖê. −ÖÖ Öê¿Ö, ´ÖÖºþŸÖß ‡. ú›æü−Ö ŸµÖÖÓ−Öß †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ¯Öã úÖ¸ü²Ö§ü»Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öß ¾Ö ÃÖ¬µÖÖ úÖê ÖŸµÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ ú¸üŸÖ †ÖÆêüŸÖ Æêü ‹ê æú−Ö †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ˆŸÃÖÖÆü ¾ÖÖ™ü»Ö úß †Ö¯Ö ÖÆüß Æêü úºþ ¿Ö úŸÖÖê. ŸÖê¾ÆüÖ ´Öß ŸµÖÖÓ“µÖÖ²Ö¸üÖê²Ö¸ü ¸üÖÆü ÖÖ·µÖÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ ú›êü Document −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê µÖê ÖÖ¸üß ÃÖ´ÖõÖÖ ¾Ö ŸµÖÖÓ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ êú»ÖÖ †Ö× Ö ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ׫üŸÖßµÖ ¾ÖÂÖÖÔ»ÖÖ †Ö¯Ö»ÖÖ Ã¾ÖŸÖ:“ÖÖ −Ö¾Öß−Ö ÖÏã¯Ö ²Ö−Ö¾Öæ−Ö ¯Öã−ÆüÖ ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ׸üÃÖ“ÖÔ ú¸üÖµÖ“Öê šü¸ü¾Ö»Öê. ´Öß †Ö× Ö ×¾Ö Îú´Ö †Ö´Æüß ¤üÖê‘ÖÖÓ−Öß †Ö´Ö“µÖÖ −Ö¾Öß−Ö ÖÏã¯Ö ²Ö−Ö¾Ö»ÖÖ ¾Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯Öã úÖ¸ü²Ö§ü»Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öß. ÃÖ¾ÖÖÕ−ÖßÆüß ÆüÖê †Ö´Æüß ú¸ü ÖÖ¸ü †ÃÖê ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê. ¯Ö Ö ´Öã»ÖÖ ÖŸÖß»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ−ÖÖ úÖê ÖŸµÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ¾Ö¸ü úÖ´Ö ú¸ü ÖÖ¸ü †ÖÆüÖêŸÖ, ŸÖê †Ö¬Öß š¸ü×¾Ö»Öê. †Ö´Æüß ×´Ö™üà Ö´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÖÕ“Öß ´ÖŸÖê ¬Ö¸ü»Öß, úß †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ úÖê ÖŸµÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ ú¸üÖµÖ“Öê †ÖÆêü Æêü ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê. ¯ÖÏŸµÖê úÖ“Öê ×¾ÖÂÖµÖ ¾Öê Ö¾Öê Öôêû ÆüÖêŸÖê. ‹ úÖ−Öê ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê úß, †Ö¯Ö Ö ´ÖÆüÖ ÖÖ‡Ô ÊÖ ×¾ÖÂÖµÖ¾Ö¸ü úÖ´Ö úºþµÖÖ. úÖ¸ü Ö ŸÖê¾ÆüÖ ´ÖÆüÖ ÖÖ‡Ô“Öê ÃÖ Öôûß ú›êü“Ö “ÖÖ»Ö»Öê ÆüÖêŸÖê. ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö¯Ö¡Ö¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸÖê ×™ü¾Æüß ‡. ŸÖê¾ÆüÖ †Ö´Æüß ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê úß, µÖÖ²Ö§ü»Ö ŸÖ¸ü »ÖÖê ú úÖ´Ö ú¸üŸÖ †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ‹ úÖ−Öê ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê 8
úß, •Öê ™Òêü−Ö´Ö¬µÖê ³Öß ú ´ÖÖ ÖŸÖÖŸÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ úºþµÖÖ. ¯Ö Ö ŸµÖÖ¾Ö¸ü † ÖÖê¤ü¸ü úÖê Öߟָüß ×¸üÃÖ“ÖÔ êú»Öê»Öê ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ÆüÖêÙêü»Ö´Ö¬Öᯙ ³ÖÏ™üÖ“ÖÖ¸ü úß •µÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ¸üÖÆü ÖÖ·µÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê ÃÖÖêµÖß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ¯ÖÖêÆü“Ö¾Ö»Öß úÖ •ÖÖŸÖ −ÖÖÆüß? †Ö× Ö ¤ãüÃÖ¸êü ×¾ÖÂÖµÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê •Öß¾Ö−Ö µÖÖ ¤üÖê−Ö ×¾ÖÂÖµÖÖÓ¯Öî úß †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ‹ ú“Ö ×¾ÖÂÖµÖ ×−Ö¾Ö›üÖµÖ“ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. ³Ö¸ü¯Öæ¸ü »ÖÖê úÖÓ“Öê ´ÖŸÖÓ ÆüÖêŸÖê úß †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê ו־Ö−Ö µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ¾Ö¸ü †Ö¯Ö Ö ×¸üÃÖ“ÖÔ úºþµÖÖ. Ö껵ÖÖ ¾ÖÂÖÖÔ“µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ»ÖÖ“Ö ‘Öê‰ú−Ö †Ö¯Ö Ö ¯Öãœêü •ÖÖµÖ“Öê †ÖÆêü. ´Æü Öæ−Ö †Ö´Æüß ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖ ¯ÖŒ úÖ šü¸ü¾Ö»ÖÖ †Ö× Ö ŸµÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü †Ö¯Ö Ö ×¸üÃÖ“ÖÔ ú¸üÖµÖ“Öê šü¸ü×¾Ö»Öê. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü †Ö´Æüß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘Öê µÖÖÃÖÖšüß ÖÖê¾ÖÓ›üß TISS ´Ö¬µÖê Öê»ÖÖê. ¯ÖÏŸµÖê úÖÓ“µÖÖ ´Ö−ÖÖŸÖ £ÖÖê›üß±úÖ¸ü ׳֟Öß ÆüÖêŸÖß. †Ö´Æüß †Ö¬Öß “ÖÆüÖ ‘ÖêŸÖ»ÖÖ ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü †Ö´Ö“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘Öê µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘Öê µÖÖÃÖÖšüß ÃÖã×−Ö»Ö, ¸üÖ•Öë¦ü ¾Ö †Ö´ÖϯÖÖ»Öß ×¤ü¤üß ÆüÖêŸÖê. ¯ÖÏŸµÖê úÖÓ−Öß Ã¾ÖŸÖ:²Ö§ü»Ö ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ¯ÖÏ¿−Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü µÖÖŸÖ †Ö»Öê, ŸÖã´Æüß úÖê ÖŸµÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ ú¸ü ÖÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ. †Ö´Æüß †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê •Öß¾Ö−Ö µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ ú¸ü ÖÖ¸ü †ÃÖê ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê. †Ö´ÆüÖ»ÖÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“µÖÖ²Ö§ü»Ö ÃÖ Öôêû •ÖÖ Öã−Ö ‘µÖÖµÖ“Öê †ÖÆêü úß ŸÖê úÃÖê •Öß¾Ö−Ö •Ö ÖŸÖÖŸÖ, ŸÖê •ÖÖ Öæ−Ö ‘µÖÖµÖ“Öê †ÖÆêü. µÖÖ²Ö§ü»Ö †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê úß, µÖÖÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ŸÖ¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ —ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ. ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ÃÖ Öôêû ´ÖÖ×ÆüŸÖ †ÖÆêü. ¤ãüÃÖ¸üÖ ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖÖÓ ÖÖ, −ÖÖÆüß ŸÖ¸ü †Ö´Æüß ¤êüŸÖÖê Ø ú¾ÖÖ µÖÖÓ¾µÖןÖ׸üŒŸÖ ¤ãüÃÖ¸üÖ ×¾ÖÂÖµÖ ×−Ö¾Ö›üÖ, †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖ †ÖÆêü úß †Ö´Æüß ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ו־Ö−Ö •Ö ÖŸÖÖê. ¯Ö Ö Æêü ŸÖ¸ü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ †ÃÖê ¾ÖÖ™ÖµÖ“Öê úß ±úŒŸÖ ŸÖÃÖê ו־Ö−Ö †Ö´Ö“Öê“Ö †ÃÖŸÖê. ¤ãüÃÖ·µÖÖ“ÖêÆüß †ÃÖê»Ö. µÖÖ“µÖÖ¾Ö¸ü ú¬Öß ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú»ÖÖ −Ö¾ÆüŸÖÖ. 9
ŸµÖÖÓ“Öê ו־Ö−Ö úÃÖê †ÖÆêü ŸÖê ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü •Öß¾Ö−Ö •Ö ÖŸÖÖŸÖ Æêü •ÖÖ Öæ−Ö ‘Öê µÖÖÃÖÖšüß †Ö´Æüß ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖ ×−Ö¾Ö›ü»ÖÖ. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ŸµÖÖÓ−Öß †Ö´ÆüÖ»ÖÖ All the best ¿ÖÖ²ÖÖÃÖ úß ×¤ü»Öß. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ŸµÖÖ“Ö ×¤ü¾Ö¿Öß †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ÃÖÓ¬µÖÖ úÖôûß ±úÖê−Ö †Ö»ÖÖ úß ŸÖã´Ö“ÖÖ ÖÏã¯Ö ×ÃÖ»Öꌙü —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. †Ö´ÆüÖ»ÖÖ Öã¯Ö †Ö−ÖÓ¤ü —ÖÖ»ÖÖ Æêü ‹ê æú−Ö. ¯Ö Ö †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö“Öê úÖê-†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü úÖê Ö †ÖÆêü ŸÖê úôû»Öê −Ö¾ÆüŸÖê. ¯Öã−Ö´Ö ×¤ü¤üß ÆüÖêŸÖß úß ú¯Öᯙ ÃÖ¸ü. µÖÖ¯Öî úß úÖê Ö úÖê-†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü ÆüÖêŸÖê. ŸÖê £ÖÖê›Óü ˆ×¿Ö¸üÖ úôû»Öê. ¯Ö Ö ´Ö¤üŸÖ ¤üÖê‘ÖêÆüß ŸÖÃÖê“Ö ÃÖã×−Ö»ÖÆüß ú¸üŸÖ ÆüÖêŸÖÖ. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü †Ö´Æüß ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ÃÖã×−Ö»Ö, ¯Öã−Ö´Ö, ú¯Öᯙ µÖÖÓ“µÖÖ²Ö¸üÖê²Ö¸ü ²ÖÃÖæ−Ö ¯Öã−ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü “Ö“ÖÖÔ êú»Öß. ¯Öã−ÆüÖ úÖÆüß úôûŸÖ −Ö¾ÆüŸÖê. −ÖŒ úß úÖê ÖŸÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ ×−Ö¾Ö›üÖ¾ÖÖ. †Ö´ÆüÖ»ÖÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê •Öß¾Ö−Ö ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖÖê›æü−Ö ŸµÖÖ“µÖÖ¿Öß“Ö ×−Ö Ö›üßŸÖ ¤ãüÃÖ·µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü “Ö“ÖÖÔ ú¸üÖµÖ»ÖÖ ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ ×−Ö¾Ö›ü µÖÖÃÖ úׯֻÖ, ¯Öã−Ö´Ö, ÃÖã×−Ö»Ö µÖÖÓ−Öß ´Ö¤üŸÖ êú»Öß †Ö× Ö ÆüÖêÙêü»Ö´Ö¬µÖê ¸üÖÆæü−Ö Öê»Ö껵ÖÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê µÖ¿ÖþÖß •Öß¾Ö−Ö ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖ ×−Ö¾Ö›ü µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ³Ö¸ü¯Öæ¸ü »ÖÖê úÖÓ−ÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖÆüß †Ö»µÖÖ ¾Ö ÆüÖêÙêü»Ö Æêü ¿Ö²¤ü †ÖÁÖ´ÖÖÃÖÖ¸ü Öê ¾ÖÖ™üŸÖ −Ö¾ÆüŸÖê. ´Æü Öæ−Ö ÆüÖêÙêü»Ö“µÖÖ ‹ê¾Ö•Öß †Ö´Æüß †ÖÁÖ´Ö ×−Ö¾Ö›ü»Öê. úÖ¸ü Ö ÆüÖêÙêü»Ö ´Æü™ü»µÖÖ¾Ö¸ü ¯ÖîÃÖê¾ÖÖ»Öß ´Öã»Öê ¸üÖÆü ÖÖ¸üß, ¯ÖîÃÖê ³Öºþ−Ö ¸üÖÆü ÖÖ¸üß ´Öã»Öê. ¯Ö Ö †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ŸÖê ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖê±úŸÖ ¸üÖÆüŸÖÖŸÖ. ´Æü Öæ−Ö †Ö´Æüß ¿Öê¾Ö™üß †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ¸üÖÆæü−Ö Öê»Ö껵ÖÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê µÖ¿ÖþÖß •Öß¾Ö−Ö ¾Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖ ÆÖ ×¾ÖÂÖµÖ ×−Ö¾Ö›ü»ÖÖ †Ö× Ö ŸµÖÖ¾Ö¸ü úÖ´Ö ú¸üŸÖ Öê»ÖÖê. 10
Ö껵ÖÖ 3 ¾ÖÂÖÖÔ¯ÖÖÃÖæ−Ö †Ö´Ö“µÖÖ ×´Ö¡ÖÖÓ−Öß †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê ú׸ü†¸ü, 18 ¾ÖÂÖÖÔ−ÖÓŸÖ¸ü ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü ŸµÖÖÓ“Öê ú׸üµÖ¸ü úÖµÖ †ÃÖŸÖê, ›üÖòŒµÖã´Öë™ü −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê µÖê ÖÖ¸üß ÃÖ´ÖõÖÖ µÖÖ 3 ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü †Ö´Æüß ¾Ö †Ö´Ö“µÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖß»Ö ×´Ö¡ÖÖÓ−Öß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö êú»Öê †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ³Ö¸ü¯Öæ¸ü ÖÖê™üß ÃÖ´Ö•Ö»µÖÖ. ¾ÖÂÖÖÔŸÖæ−Ö 3 ¾ÖêôûÖ 15 †Öò ÖÙü, 26 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß, פü¾ÖÖôûß µÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß ´ÖÖ—Öê ×¾ÖªÖ£Öá µÖêŸÖÖŸÖ †Ö× Ö •Öß ´Öã»Öê ÃÖã¼üßŸÖ ‘Ö¸üß •ÖÖ‰ú ¿Ö úŸÖ −ÖÖÆüߟÖ, ŸµÖÖÓ“µÖÖÃÖÖšüß ŸÖê ÃÖ¾ÖÔ ×¾ÖªÖ£Öá ¯ÖîÃÖÖ ÖÖêôûÖ úºþ−Ö ´Öã»ÖÖÓÃÖÖê²ÖŸÖ פü¾ÖÖôûß ÃÖÖ•Ö¸üß ú¸üÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÃÖÖšüß ÖÖ‰ú, ±ú™üÖ êú, ÆüÖ‰úÃÖ´Ö¤ü¸−ÖÖ ú¯Ö›êü, 15 †Öò ÖÙü, 26 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß µÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß ¾Öê Ö¾Öê Öôêû úÖµÖÔ Îú´Ö šü¸ü×¾Ö Öê. ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÏÖêŸÃÖÖ×ÆüŸÖ ú¸ü Öê, ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸ü Öê, †ÖÙ£Ö ú, ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö ú ¾Ö ³ÖÖ¾Ö×−Ö ú µÖÖ ÖÖê™üß“Öß ´Ö¤üŸÖ ú¸ü Öê ‡. Æêü ÃÖ¾ÖÔ ú¸üŸÖ ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ ¾Öêôêû»ÖÖ ´Ö»ÖÖ úÖÆüß »Ö ÖÖŸÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. ´Ö»ÖÖ úÖÆüß úôûŸÖ −Ö¾ÆüŸÖê úß Æêü ÃÖ¾ÖÔ úÖµÖ “ÖÖ»Ö»Öê †ÖÆêü. ´Ö»ÖÖ ŸÖ¸ü ±úŒŸÖ ‹ ú“Ö †Öêœü †ÃÖÖµÖ“Öß úß ´Öß ´ÖÖ—Öß ×¾ÖªÖ£Öá ²Ö−Öæ−Ö †Ö¯Ö»µÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ³ÖÖ¾ÖÓ›üÖÓ−ÖÖ ³Öê™üÖµÖ»ÖÖ µÖÖ¾Öê. Öæ¯Ö †Ö−ÖÓ¤ü ¾ÖÖ™üÖµÖ“ÖÖ. †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö»µÖÖ¾Ö¸ü ŸÖê¾ÆüÖ ×ŸÖ ú›êü ¤üÖê−Ö-ŸÖß−Ö ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ¿Öß ²ÖÖê»Ö Öê —ÖÖ»Öê. ŸÖê ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ—µÖÖ 10, 15, 20 ¾ÖÂÖÖÔ¯Öæ¾Öá“Öß ´Öã»Öê ÆüÖêŸÖß. ³Ö¸ü¯Öæ¸ü »ÖÖê úÖÓ−Öß ´Ö»ÖÖ Ã¾ÖŸÖ:²Ö§ü»Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öß ¾Ö ´ÖßÆüß ´ÖÖ—µÖÖ²Ö§ü»Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öß. Öæ¯Ö ²Ö¸êü ¾ÖÖ™ü»Öê ÆüÖêŸÖê. ‹ úÖ“Ö ‘Ö¸üÖŸÖᯙ ¤üÖê−Ö ´ÖÖ ÖÃÖÓ •Öê¾ÆüÖ ‹ ú¡Ö µÖêŸÖÖŸÖ ´Ö−Ö´ÖÖê úôêû¯Ö ÖÖ−Öê †Ö¯Ö»µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ÖÖê™üß ¿Öꆸü ú¸üŸÖÖŸÖ ŸÖê¾ÆüÖ Öæ¯Ö †Ö−ÖÓ¤ü ÆüÖêŸÖÖê †Ö× Ö ´Öß †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ ú¸üßŸÖ ÆüÖêŸÖß. ¤ãüÃÖ·µÖÖ ²Öê×ÃÖ ú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ−ÖÖ ´Öß †Ö¯Ö Ö †ÖŸÖÖÓ¯ÖµÖÕŸÖ †Ö¯Ö»Öê ¤ãü: Ö, ÃÖ´ÖõÖÖ, úÖ¸ü Öê »ÖÖê úÖÓ−ÖÖ ×¸üÃÖ“ÖÔ«üÖ¸üÖ ¤üÖ Ö¾ÖŸÖ †Ö»ÖÖê. ¯Ö Ö †ÖŸÖÖ 11
µ †ÖÁÖ´Ö´ÖÖŸÖ •Öß ´Öã»Öê ¸üÖÆæü−Ö Öê »Öê»Öß †ÖÖÆêü ¾Ö †Ö¯Ö» µÖÖ“Ö Ö»µÖÖ ×•Ö¾Ö−−ÖÖ´Ö¬µÖê ‹ ú “ÖÖÓ Ö»Öß ÃÖêà ™ü»Ö lifee •Ö ÖŸÖÖµÖ““Ö ŸµÖÖÓ“ÖÖ ³Öã³ ãŸÖ úÖôû •Ö•ÖÖ Öæ−Ö ‘µÖÖ¾¾ÖÖ, ŸµÖÖÓ−ÖÖ µµÖ¿ÖþÖß ÆüÖêÖê µÖÖÃÖÖšüß Ö úÖê ÖŸŸµÖÖ ÃÖ´ÖõֵÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖêÖ¸ê¸ü •ÖÖ¾Öê »Ö úÖê »ÖÖ Ö»Öê. µÖ¿Ö¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšü µÖ ß ŸµÖÖÖÖÓ−Öß úÖµÖ ê ú»Öê? ŸÖê ‹‹¾Öœêü ¯Öãœêü ú ÃÖê Öê»Öê. ÆêÆü •ÖÖ Öæ−Ö ‘µµÖÖµÖ“Öê ÆüÖêŸÖêÖ. ŸµÖÖ´Öãôêû ••Öê †ÖŸÖÖ ÃÖÃÖ¬µÖÖ ´Öã»Öê † üŸÖ ŸµÖÖÓÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−−Ö ´Æü Öæ−Ö ÆüÆ Öê‡Ô»Ö. ŸÖÃÃÖêê“Ö Æêü ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß •µÖÖ †ÖÆê •µ ÖÖê™üß − ß ŸµÖÖ Ö ÖÖê™üß ¯Öæ ÖÔ ¤êü µÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟−Ö −ÖÖÆü µ ú¸üŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö. •ÖêÖ Öê úºþ−Ö µÖÖ µÖ µÖ¿ÖþÖß —ÖÖ»Ö껵ÖÖ ´ ×¾ÖªªÖ£µÖÖÕÃÖÖ¸ü µµÖÖ »ÖÖ ÖÖê, ´Öã»Öê ´Öã»Ößß µÖÖ †ÖÁÖ´´ÖÖŸÖæ−Ö µÖ¿ÖÃþÖß ÆüÖêŸÖß»»Ö. ´Æü Öæ−Ö ´ÖÖ•Öß † ß ÆüÖ ××¾ÖÂÖµÖ ×−Ö¾Ö› †Ö´Æü Ö›üÖµÖ“Öê šü¸ü××¾Ö»Öê.
122
ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ¯Ö¨üŸÖß †Ö´Æüß †Ö´Ö“µÖÖ ×¸üÃÖ“ÖÔÃÖÖšüß Indepth Interview µÖÖ ´Öò£Ö›üÖò»ÖÖò•Öß“Öß ×−Ö¾Ö›ü êú»Öß. úÖ¸ü Ö µÖ¿ÖþÖß —ÖÖ»Ö껵ÖÖ †−ÖÖ£Ö ¾µÖŒŸÖà“Öß ¯ÖÏŸµÖ Ö ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘Öê‰ú−Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´Öôû¾ÖÖµÖ“Öß ÆüÖêŸÖß. ŸµÖÖÓ“Öß past story •ÖÖ Öæ−Ö ‘µÖÖµÖ“Öß ÆüÖêŸÖß × ú, ŸÖê ‹¾Öœêü ¯Öãœêü úÃÖê úÖµÖ Öê»Öê. µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖÓ−ÖÖ úÖê Ö- úÖê ÖŸµÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖê¸êü •ÖÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê? úÖê ÖÖ“Öê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ¾Ö ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûŸÖê úÖ? ŸµÖÖÓ−ÖÖ Ö¸üÖê Ö¸ü †Ö¯Ö»Öß ¬µÖêµÖê ÃÖÖ¬µÖ ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß ÃÖ´ÖõÖÖÓ−ÖÖ ŸÖÖë›ü ªÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê úÖ? ŸµÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖÓ“Öß ÃÖ¾Öì Ö Ö ¯Ö¨üŸÖß Ø ú¾ÖÖ ²ÖÖ úß“µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ¯Ö¨üŸÖß“Öß †Ö¾Ö¿µÖ úŸÖÖ −Ö¾ÆüŸÖß †Ö× Ö ŸµÖÖŸÖæ−Ö †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´ÖôûÖ»Öß −ÖÃÖŸÖß. ŸµÖÖ´Öãôêû †Ö´Æüß indepeth interview µÖÖ ´Öê£Ö›üÖò»ÖÖò•Öß“Öß ×−Ö¾Ö›ü êú»Öß. ×¾ÖÂÖµÖ : †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ¸üÖÆæü−Ö Öê»Ö껵ÖÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê µÖ¿ÖþÖß ×•Ö¾Ö−Ö µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−ÖÖ“µÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖß»Ö, †−ÖÖ£Ö ¾Ö ÃÖ−ÖÖ£Ö †¿ÖÖ µÖ¿ÖÖ“Öß ¾µÖÖ µÖÖ ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê †ÖÆêü. 1) ¾µÖÖ µÖÖ : ‹ ÖÖ¤üß ´Ö−ÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö šü¸ü¾Ö»Öê»Öß ÖÖê™ü úÖê ÖŸµÖÖÆüß ¯Ö׸üÛã֟ÖßŸÖ ¯Öæ ÖÔ ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß êú»Öê»Öê ¯Öϵ֟−Ö ´Æü Ö•Öê µÖ¿ÖþÖß ÆüÖêµÖ. 13
2) †−ÖÖ£Ö : †−ÖÖ£Ö ´Æü Ö•Öê •µÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †Ö‡Ô-¾Ö›üᯙ −ÖÖÆüß †¿Öß ´Öã»Öê ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê †−ÖÖ£Ö †ÃÖê ´Æü ÖŸÖÖŸÖ. 3) ÃÖ−ÖÖ£Ö : ÃÖ−ÖÖ£Ö ´Æü Ö•Öê •µÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †Ö‡Ô-¾Ö›üᯙ †ÖÆêüŸÖ †¿Öß ´Öã»Öê. 4) Single ¯ÖÖ»Ö ú : Single ¯ÖÖ»Ö ú ´Æü Ö•Öê •µÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †Ö‡Ô Ø ú¾ÖÖ ¾Ö›ü×»Ö µÖÖ ¤üÖê‘ÖÖÓ¯Öî úß ‹ ú“Ö†ÖÆêü ŸÖß ´Öã»Öê †¬Öá †−ÖÖ£Ö †ÖÆêüŸÖ †ÃÖê ´Æü ÖŸÖÖŸÖ. 5) ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£Öá : ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£Öá ´Æü Ö•Öê •Öß †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ¸üÖÆæü−Ö Öê»Öê»Öß †−ÖÖ£Ö ´Öã»Öê.
14
´ÖÖ×ÆüŸÖß“Öê ÃÖÓ ú»Ö−Ö †Ö´Æüß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖß ´Ö¬µÖê 40 »ÖÖê úÖÓ“Öß ×−Ö¾Ö›ü êú»Öß ÆüÖêŸÖß †Ö× Ö ŸµÖÖ 40 ´Öã»ÖÖ ÖŸÖß´Ö¬µÖê 12 ´Öã»Öß ¾Ö 28 ´Öã»Öê ÆüÖêŸÖß. ´Öã»Öà“Öß ÃÖÓ µÖÖ ±úŒŸÖ 12 †ÖÆêü. úÖ¸ü Ö ´Öã»Öà“ÖÖ †Ö´Ö“µÖÖ¿Öß •ÖÖÃŸÖ ÃÖÓ¯Ö Ôú †Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß. †Ö´Æüß †¿ÖÖ »ÖÖê úÖÓ“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖßÃÖÖšüß ×−Ö¾Ö›ü êú»Öß ÆüÖêŸÖß úß •Öê ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ¬ÖÖ¸ü Ö ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü †ÖÆêü, •Öê †Ö¯Ö»µÖÖ †ÖµÖãµÖÖ´Ö¬µÖê ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê ÃÖê™ü»Ö †ÖÆêüŸÖ, •µÖÖÓ−ÖÖ †ÖŸÖÖ ãú™æÓü²Ö †ÖÆêü, ŸÖê †Ö¯Ö»µÖÖ ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆêü. †¿ÖÖ »ÖÖê úÖÓ“Öß †Ö´Æüß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öß. ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÓ ú»Ö−ÖÖÃÖÖšüß ×−Ö¾Ö›ü»Ö껵ÖÖ †ÖÁÖ´Ö ´ÖãÓ²Ö‡ÔŸÖᯙ ÖÖ»Ö߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê “ÖÖ¸ü †ÖÁÖ´Ö ×−Ö¾Ö›ü µÖÖŸÖ †Ö»Öß. 1) ²ÖÖ»Ö ú»µÖÖ Ö −Ö Ö¸üß (´ÖÖ−Ö Öã¤Ôü) 2) ´ÖÓ Ö»Ö´ÖÓפü¸ü (“Öë²Öæ¸ü) 3) ÁÖ¨üÖ−ÖÓ ´Ö×Æü»ÖÖÁÖ (´ÖÖ™ãÓü ÖÖ) 4) ÃÖß.ÃÖß.‹“Ö. (´ÖÖ−Ö Öã¤Ôü) ¯ÖÖêÙü (POST) µÖ¿ÖþÖß —ÖÖ»Ö껵ÖÖ ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ †ÃÖê »Ö ÖÖŸÖ †Ö»Öê úß, ŸµÖÖÓ−Öß Æüß ¯ÖÖêÙü ×´Öôû¾Ö µÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖÓ−ÖÖ Öæ¯Ö ú™ü ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. 15
¸üÖ¡ÖÓפü¾ÖÃÖ 24 ŸÖÖÃÖ Öæ¯Ö ´ÖêÆü−ÖŸÖ ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. ÊÖ´Ö¬µÖê ´Öã»ÖÖ-´Öã»Öà“Öß ¯ÖÖêÙü ¾Öê Öôûß ¤üÖ Ö×¾Ö»Öê»Öß †ÖÆêü. †Ö´Æüß 12 ´Öã»Öà“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öß ŸÖê ÖÖ»Ö߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê ¯ÖÆüÖ. ´Öã»Öà“Öß ¯ÖÖêÙü : ¯ÖÖê¤üÖ¸ü ‡Ó™ü¸ü−Öò¿Ö−Ö»Ö Ã æú»Ö´Ö¬µÖê ‹ ú ïÖÖê™Ôü ×™ü“Ö¸ü †ÖÆêü, ŸÖ¸ü ‹ ú ÆüÖ‰úÃÖ¾ÖÖ‡Ô±ú †ÃÖæ−Ö ‘Ö¸ü ÖãŸÖß ™êü»Öظü Ö ú¸üŸÖê ŸÖ¸ü ‹ ú ´Öê Ö›üÖò−Ö»ÃÖ´Ö¬µÖê úÖ´ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü ¾Ö ‹ ú ÃÖê»±ú úÖê-†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü †ÖÆêü, ŸÖ¸ü ‹ ú †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ¤ü´Öê−Ö™ÒêüÃÖß µÖÖ ¯ÖÖêÙü¾Ö¸ü †ÖÆêü. ‹ ú ÖÏÖ±úß ú ×›ü—ÖÖµÖ−Ö¸ü †ÖÆêü ¾Ö ‹ ú ÆüÖ‰úÃÖ¾ÖÖ‡Ô±ú †ÃÖæ−Ö ‘Ö¸ü ÖãŸÖß ™êü»Ö¸ü †ÖÆêü, ŸÖ¸ü ‹ ú ÖÖ¸ü´Öë™ü´Ö¬µÖê úÖ´Ö ú¸üŸÖê †Ö× Ö ‹ ú ×¾Ö•ÖµÖ ÃÖê»ÃÖ´Ö¬µÖê úÖ´ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü ¾Ö úÖÆüß 3 Ø ú¾ÖÖ 4 ÆüÖ‰úÃÖ¾ÖÖ‡Ô±ú †ÖÆêüŸÖ. ´Öã»ÖÖÓ“Öß ¯ÖÖêÙü : úÖÆüß ´Öã»Öê †Öò×±úÃÖ´Ö¬µÖê †™ëü›ü−ÃÖ †ÖÆêüŸÖ, Óú¯Ö−Öß´Ö¬µÖê ±úß™ü¸ü, ‡»ÖꌿÖ−Ö ÃÖ¯ÖÖê™Ôü¸ü, ÃÖã¯Ö¸ü¾ÖÖµÖ•Ö¸ü, †×ÃÖÙÓü™ü, ÃÖê Îêú™ü¸üß, †Öò×±úÃÖ¸ü, MACD in Operator, †ÖòׯÖÃÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¯ÖÖêÚ™ü Ö Ã™üÖ±ú, ÃÖÖê−Öß Óú¯Ö−Öß´Ö¬µÖê ISD µÖÖ ¯ÖÖêÙü¾Ö¸ü, Animation Director, BARC ´Ö¬µÖê Technician (™êüÛŒ−Ö׿ֵÖ−Ö) Reliance company ´Ö¬µÖê manager, •Ö−ÖŸÖÖ ´ÖÖ ìú™ü “Öë²Öæ¸ü µÖê£Öê —Öê¸üÖòŒÃÖ †Öò¯Ö¸êü™ü¸ü, ÃÖê»±ú ײ֗Ö−ÖêÃÖ (¯ÖÖêôûß-³ÖÖ•Öß ëú¦ü ›üÖë²Ö¾Ö»Öß), ÃÖê»±ú ײ֗Ö−ÖêÃÖ ™Òòü¾Æü»ÃÖ 16
†−›ü ™æüÃÃÖÔÖÔ †Ö× Ö òú™ü¸üÃÖÔ, Accounnt Assiistance, Constrruction †ò ( üŒ¿ÖÖ−Ö) ײֻ›ü›¸ü, ŸÖÖ•Öü ÆüÖò™êü»Ö´Ö¬µÖêÖê ™êü×»Ö±úÖê−−ÖÖ ‡−“ÖÖ•ÖÔ, þ֟Ö:“Ößß òú−™üß−Ö ( ú−Ã™Ò “ “ÖÖ»Ö¾Ö Öê , ÃÃÖÖê¿Ö»Ö ¾Ö Ôú¸ü ×±ú»›ü´Ö¬µÖê ´ úÖ´Ö ú¸ü Öê, ÃÖê»»±ú ײ֕Ö−ÖêÃÃÖ, ¯ÖÖ−ÖÖ“Öê ¤ãü úÖ−Ö ¾Ö ü ×¾Ö ú Öê, ´Öò−Öê•Ö¸üÖ ŸÖ¸ü ‹ ú ú¯Ö›ê †ÃÖê †ÖÆêÆêü. ו֣Öê úÖ´Ö ×´Öôêû»Ö »Ö ן֣Öê úÖ´Ö´Ö ú¸ü Öê, ”û” Öê™êü-´ÖÖêšêü ¯ÖÖê ¯ Ùü šü¸ü»Öê»Öß −ÖÖÆüß.
þ֟ÖÖ:“ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÃÖÖµÖ ú¸ü ÖÖ¸ê Ö ü ¾Ö¸üßᯙ » ¯ÖÖêÙ ×´×´Öôû¾Ö µÖÖÃÖÃÖÖšüß ŸµÖÖ ÃÖÃÖ¾ÖÖÕ−ÖÖ Öã¯Ö ´ÖêÆü−ÖŸÖ ú ¸üÖ¾Öß »ÖÖ ÖÖ»Öß ŸÖê¾ÆüÖ • úÖêÖšêšüŸÖ¸üß µÖÖ ¯ÖÖê •ÖÖ‰ú−Ö ¯Ö Ùü¾Ö¸ü †Ö †Ö»Öê †ÖÆêüŸÖ..
177
ÃÖÖ¸ü Öß ¾Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ Ö ¾ÖîµÖÛŒŸÖ ú ´ÖÖ×ÆüŸÖß : 1) ¾ÖµÖ : 19 ŸÖê 25 26 ŸÖê 30 31 ŸÖê 35 36 ŸÖê 40 41 ŸÖê 45 46 ŸÖê 50 3
4
5
17
8
3
20 15 10 5 0
19 ŸÖê 25 26 ŸÖê 30 31 ŸÖê 35 36 ŸÖê 40 41 ŸÖê 45 46 ŸÖê 50
¾Ö¸üᯙ ™êü²Ö»Ö¾Öºþ−Ö †ÃÖê »Ö ÖÖŸÖ µÖêŸÖê úß, 19 ŸÖê 25 ¾ÖµÖÖ´Ö¬µÖê 3 »ÖÖê ú †ÖÆêüŸÖ †Ö× Ö 26 ŸÖê 30 ¾ÖµÖÖ´Ö¬µÖê 4, 31 ŸÖê 35 ¾ÖµÖÖ´Ö¬µÖê 5, 36 ŸÖê 40 ¾ÖµÖÖ´Ö¬µÖê 17, 41 ŸÖê 45 ¾ÖµÖÖ´Ö¬µÖê 8, 46 ŸÖê 50 ¾ÖµÖÖ´Ö¬µÖê 3 †ÖÆêüŸÖ, ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ˆ¢Ö¸êü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ 36 ŸÖê 40 Æêü ¾ÖµÖ †ÃÖ ÖÖ·µÖÖ ¾µÖŒŸÖà ú›æü−Ö ×´ÖôûÖ»Öê»Öß †ÖÆêü ´Æü Öæ−Ö †Ö´Æüß ŸµÖÖÓ“µÖÖ¾Ö¸ü •ÖÖÃŸÖ »Ö Ö ëúצüŸÖ êú»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ.
18
2) Ø»Ö Ö : ´Öã»Öß
´Öã»Öê
12
28
30 25 20 15 10 5 0
´Öã»Öß
´Öã»Öê
†Ö´Æüß ¾Ö¸üᯙ 12 ´Öã»Öà“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öß †Ö× Ö 28 ´Öã»ÖÖÓ“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öß. ‹ æú Ö 40 •Ö ÖÖÓ“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öß. ŸµÖÖ¯Öî úß †Ö´Æüß •ÖÖÃŸÖ ´Öã»ÖÖÓ“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ÊÖÃÖÖšüß ‘ÖêŸÖ»Öß úÖ¸ü Ö †Ö´ÆüÖ»ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ´Öã»ÖÖÓ“Öê Nos ×´ÖôûÖ»Öê †Ö× Ö ŸÖê •ÖÖÃŸÖ †−Ö³Ö¾Ö ¾Ö •ÖÖÃŸÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÖÓ Ö ÖÖ¸êü ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ´ÖÖ−ÖÖ−Öê ´Öã»Öà“Öê ú´Öß Nos ×´ÖôûÖ»Öê †Ö× Ö ŸµÖÖŸÖæ−ÖÆüß úÖÆüß ´Öã»Öà−Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ×¤ü»Öß −ÖÖÆüß.
19
3 ×¿Ö Ö Ö 3) Ö 6 ¾Öß ŸÖê 10 ¾Öß 211 52.5
11 ¾Öß ŸÖê 15 IT TI ŸÖê Dipploma TY ŸÖê M MBA 5 11 3 12.55 27.55 7.55 6 ¾Öß ŸŸÖê 10 ¾Öß 11 ¾Öß ŸÖê 15 ¾Öß ITI ŸÖê Diplomaa TY ŸÖê MBA
†Ö´Æ ´Æüß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Ö껵ÖÖÖ ´Öã»ÖÖÓ´Ö¬µÖê 6 ¾Öß ŸÖê 10 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖ ×¿Ö Ö Ö ‘Ö꟟ֻÖê»Öê 21 • ÆüÖêŸÖê ¾ÖÖ 11 ¾Öß ŸÖê 15 •Ö Ö 1 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖŸÖ ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖ»Öê Ÿ »Öê 5 •ÖÖ Ö ÆüÖêŸÖê, ŸÖ¸¸ü ITI ŸÖê D Diploma × ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖ»»Öê»Öê †ÃÖê 111 •Ö Ö ÆüÖêŸÖêŸÖê †Ö× Ö TY Y ŸÖê MBA A ¯ÖµÖÕŸÖ ×¿ÖÖ Ö Ö ‘ÖêŸÖ»ÖêÖ»Öê » †ÃÖê 3 • ÆüÖêŸÖê. Ê •Ö Ö ÊÖ´Ö¬µÖê 6 ¾ÖßÖß ŸÖê 10 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖ ×¿Ö Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖ»Ö껵ÖÖÖ ´Öã»ÖÖÓ“Öß †Ö´Æü † ß •ÖÖÃŸÖŸÖ ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘Öê‘ ŸÖ»Öß. úÖ¸¸ü Ö †Ö´ÆüÖ»»ÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ²Ö²Ö§ü»Ö •ÖÖ Öæ−Ö ‘µÖÖµÖ“Öê ÆüÖÖêêŸÖê úß, ŸÖê Ê ÊÖ“µÖÖ¯Öãœêü ׿ ×¿Ö Ö Ö úÖ ‘Öê‘ ‰ú ¿Ö ú»ÖêÖ −ÖÖÆüߟÖ. ŸÖÖ¸ü ÊÖ´Ö¬µÖê †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ŸŸµÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸ü µÖµÖÖÃÖÖšüß úÖê Öß −Ö¾ÆüŸÖê, Öß ×¿Ö ÖÖ ÖÖ“Öê ´ÖÆü¢¾¾Ö ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê Æüß −Ö¾ÆüŸÖê úß úÖê 10 ¾Öß−Ö−ÖÓŸÖ¸ü úÖê ÖŸµµÖÖ ×±ú»›ü´Ö¬¬µÖê •ÖÖµÖ“Öê † ü. ¯Öãœêü ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ××¿Ö Ö Ö ‘µÖÖ¾Ö¾Öê, ŸÖÃÖê“Ö † †ÖÆê †ÖÙ£Ö ú †›ü›“Ö Öß “ ŸÖÃÖê“Ö Ã¾ÖŸÖ:“µÖÖ ‡‡“”êû−ÖãÃÖÖ¸ü 1 ¾Öß −ÖÓŸÖ¸¸ü“Öê ×¿Ö Ö Ö ×´ÖôûÖ»Öê −ÖÖÆÖÆüß. ±úŒŸÖ IITI ŸÖê¾Öœêü ÆÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ´Öãôêôêû •ÖÖÃŸÖ »ÖÖêÖê úÖÓ−ÖÖ ¯Öãœêü 10 × ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆÖÆüß ¾Ö ÊÖ´ÖÖ¬µÖê ´Öã»Öà“Ößß ×¿Ö Ö ÖÖ´ÖÖ¬µÖê ÃÖÓ µÖÖ 2 ´Öã»Öß 9 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖ × ×¿Ö Ö Ö †ÖÆêÆêü ŸÖ¸ü 4 ´Öã»»Öà“Öê 10 ¾ÖßÖֵ߯ÖÕŸÖ ×¿Ö ÖÖ Ö —ÖÖ»Öê †ÖÆê † ü ¾Ö ‹ úÖ ´Öã»Öß“Öê 14 4 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖ × ×¿Ö Ö Ö —ÖÖ»»Öê †ÖÆêü †Ö× × Ö 2 ´Öã»ÖßÓ““ÖêÖê ITI ¯ÖµÖÕŸÖ ×¿Ö Ö Ö —ÖÖÖ»Öê †ÖÆêü.
200
¯Ö׸ü¾ÖÖ¸üÖ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß : 1) ¯ÖÖ»Ö ú †ÖÆêüŸÖ úß −ÖÖÆüß, †Ö‡Ô-¾Ö›üᯙ †ÖÆêü úß −ÖÖÆüß? ¯ÖÖ»Ö ú †ÖÆêüŸÖ
†Ö‡Ô †ÖÆêü
¾Ö×›ü»Ö †ÖÆêüŸÖ
3
17
2
20 15 10 5 0
¯ÖÖ»Ö ú †ÖÆêüŸÖ
†Ö‡Ô †ÖÆêüŸÖ
úÖê ÖßÆüß ¯ÖÖ»Ö ú −ÖÖÆüß 18
¾Ö×›ü»Ö †ÖÆêüŸÖ úÖê ÖßÆüß ¯ÖÖ»Ö ú −ÖÖÆüß
¾Ö¸üᯙ ŸÖŒŸµÖÖŸÖ †ÃÖê פüÃÖæ−Ö µÖêŸÖê úß, ¯ÖÖ»Ö ú †ÃÖ»Öê»Öß †¿Öß 3 ´Öã»Öê †ÖÆêüŸÖ ŸÖ¸ü †Ö‡Ô •µÖÖÓ−ÖÖ †ÖÆêü †¿Öß 17 ´Öã»Öê †ÖÆêüŸÖ ¾Ö •µÖÖÓ−ÖÖ ¾Ö×›ü»Ö †ÖÆêüŸÖ †¿Öß 2 ´Öã»Öê †ÖÆêüŸÖ. •µÖÖÓ−ÖÖ †Ö‡Ô ¾Ö›üᯙ ¤üÖê−ÆüßÆüß −ÖÖÆüß †¿Öß 18 ´Öã»Öê-´Öã»Öß †ÖÆêüŸÖ. •µÖÖÓ−ÖÖ †Ö‡Ô-¾Ö›üᯙ ¤üÖê−Æüß −ÖÖÆüß, •µÖÖÓ−ÖÖ úÖê ÖÖ“ÖÖÆüß †Ö¬ÖÖ¸ü −ÖÖÆüß †¿ÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß µÖê ÖÖ·µÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖÓ−ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ŸÖÖë›ü ªÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê. ´Æü Öæ−Ö †Ö´Æüß •µÖÖÓ−ÖÖ úÖê ÖßÆüß −ÖÖÆüß †¿ÖÖ“Ö ´Öã»ÖÖ-´Öã»Öà−ÖÖ Öé×ÆüŸÖ ¬Ö¸ü»Öê»Öê †ÖÆêü.
21
2) ŸÖã´Ö“Öê »Ö −Ö —ÖÖ»Öê †ÖÆêüŸÖ úÖ? ÆüÖê †ÃÖê»Ö ŸÖ¸ü × úŸÖß ´Öã»Öê †ÖÆêüŸÖ? »Ö −Ö —ÖÖ»Öê †ÖÆêü
»Ö −Ö —ÖÖ»Öê −ÖÖÆüß
35
5
40 30 20 10 0
»Ö Ö —ÖÖ»Öê †ÖÆêü
»Ö Ö —ÖÖ»Öê ÖÖÆüß
´Öã»Öê × úŸÖß 1 Ø ú¾ÖÖ 2
3 Ø ú¾ÖÖ 4
30
5
40 30 20 10 0
1 Ø ú¾ÖÖ 2
3 Ø ú¾ÖÖ 4
22
¾Ö¸üßᯙ » †Ö´Æüß »Ö −Ö —ÖÖ»»Öê †ÖÆêüŸÖ úÖ †¿ÖÖ ‹‹ ú ™êü²Ö»ÖÖ ²Ö−Ö¾Ö»ÖÖ †ÖÆêü ŸÖ¸ü ´Öã´ »Öê × úŸÖßß †¿ÖÖ ¤ãüÃÖÖ¸üÖ ‹ ú ™êü²²Ö»Ö Ö ²Ö−Ö¾Ö»»ÖÖ †ÖÆêü. ŸÖŸÖÖê ÖÖ»Ö߻֯֯ÖÏ´ÖÖ Öê ïÖ™ü úºþ−Ö ¤ü¤Ö Ö¾Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ŸÖê ¾¾ÖÖ“Öæ−Ö »Ö ÖÖŸÖ µÖê‡Ô»Ö. ¾Ö¸üßᯙ » ¯Ö×Æü»µÖµÖÖ ŸÖŒŸµÖÖŸŸÖ †Ö´Æüß »Ö −Ö / −−Ö »Ö −Ö ——ÖÖ»Ö껵ÖÖ ¾µÖŒŸÖà“Öß ¾ † ü¾Öָ߸üß ¤üÖ Ö×¾Ö»Öê †Ö ú›ê »Öê»Öß †ÖÆêü. ŸµÖÖ †Ö ú››êü¾ÖÖ¸üßŸÖ »ÖÖ −Ö —ÖÖ»Öê»»µÖÖ µ ¾µÖŒŸÖà““Öß ÃÖÓ µÖÖ 3 †ÖÆêü ŸÖŸÖ¸ü »Ö −Ö −ÖÖ —ÖÖ»Ö껵ÖÖ ¾¾µÖŒŸÖà“Öß ÃÃÖÓ µÖÖ 5 † 35 †ÖÆêü. ¤ãüÃÖ··µÖÖ ŸÖŒŸµÖÖÖÖ´Ö¬µÖê 1 Ø Ø ú¾ÖÖ 2 ´Ö¬¬µÖê 30 ´Öã»Öê »Öê †ÖÆêüŸÖ ŸÖÖ¸ü 3 Ø ú¾ÖÖÖ 4 ´Ö¬µÖê † 5 ´ÖãÖã»Öê †ÖÆêüŸÖ. †¿Öß
´ÖÖ• Ö•Öß ×¾ÖªÖ££µÖÖÕ“Öß ´Öã»ÖÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖÖ−ÖÖ ÖÖ †Ó•Ö»Ö »Öß
233
† ´Öã»»ÖÖÓ“Öß ¯ÖÖÀ¾ †−ÖÖ£Ö À¾ÖÔ³Öæ´Öß : 1 †ÖÁÖ´ÖÖ“ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ úÖê Öß ¤üÖ Ö¾Ö»ÖÖ ? 1) ¯ÖÖ»Ö ú † †Ö‡Ô/ ¾Ö›üᯙ »
† †Ö‡Ô
¾Ö×›ü»Ö
−ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡ Ö‡Ô ú
‡‡ŸÖ¸ü
2
10
2
12
14
¯ÖÖÖ»Ö ú †Ö‡Ô / ¾¾Ö›üᯙ † †Ö‡Ô ¾Ö››üᯙ ÖÖŸŸÖê¾ÖÖ‡Ô ú ‡ŸŸÖ¸ü
¾Ö¸üßᯙ » ŸÖŒŸµÖÖ¾¾Öºþ−Ö †ÃÖêÃÖê פüÃÖæ−Ö µÖêŸÖê úß, ¯ÖÖÖ»Ö úÖÓ−Öß ´ÖÖ ÖÔ ´Ö ¤üÖ Ö¾ÖÖ»Ö껵ÖÖÓ“Öß ÃÖÓà µÖÖ 2 † †ÖÆêü, †Ö‡Ô−Öê− ´ÖÖ ÖÔ ¤üÖ Ö¾Ö»Ö껵ÖÖ ¾µÖŒŸÖà“Öß ÃÖÓ µÖÖ 100 †ÖÆêü ¾Ö ¾¾Ö×›ü»ÖÖÓ−Öß ´ ¤üÖ Ö¾Ö¾Ö»Öê»Öß †¿¿Öß 2 ¾µÖŒŸÖŸÖß †ÖÆêüŸÖ, −ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡Ô úÖÖÓ−Öß ´ÖÖ ÖÔ ¤¤üÖ Ö¾Ö»Öê»Öê †¿Öß 12 ´ÖÖ ÖÔ † üŸÖ †Ö×Ö× Ö ‡ŸÖ¸üÖÓ−Öß ´ÖÖ ÖÔ ¤üÖ Ö¾Ö»Öê»ÖÖ † †ÖÆê †¿Öß 14 ¾µÖŒŸÖß † †ÖÆêüŸÖ. (‡ŸÖ¸Ö¸ü ´Æü Ö•Öê à ÃÖ´ÖÖ•ÖÃÖê ¾Ö ú, ¯ÖÖê»ÖßÃÖÃÖ, ×´Ö¡Ö ‡.)) µÖÖ¾Öºþ−Ö †Ö¯Ö»µÖÖ †ÃÖê »Ö ÖÖŸÖŸÖ µÖêŸÖê úßß, ‡ŸÖ¸üÖÓ−Öß ¤ü¤Ö Ö¾Ö»Öê»ÖÖ †ÖÁÖ´Ö“ÖÖÖ ´ÖÖ ÖÔ †¿¿Öß ´Öã»Öê 14 4 †ÖÆêüŸÖ Ê ÊÖ¾Ö¸üᯙ † †ÃÖê »Ö ÖÖŸÖÖ µÖêŸÖê úß, 1 ´Öã»ÖÖ-´´Öã»Öà−ÖÖ ±úŒŒŸÖ ‡ŸÖ¸üÖÓ−Ößß †ÖÁÖ´Ö“ÖÖÖÖ ´ÖÖ ÖÔ ¤üÖ Ö 14 Ö×¾Ö»ÖÖ. 24 4
2) †ÖÁÖ´Ö´Ö¬µÖê ŸÖã´Æüß ¾ÖµÖÖ“µÖÖ × úŸÖ¾µÖÖ ¾ÖÂÖá †Ö»ÖÖŸÖ ?
30 25 20 15 10 5 0
0 ŸÖê 5
0 ŸÖê 5
6 ŸÖê 10
11 ŸÖê 15
8
26
6
6 ŸÖê 10
11 ŸÖê 15
¾Ö¸üᯙ ŸÖŒŸµÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü 0 ŸÖê 5 ¾ÖµÖÖ“Öê †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö»Ö껵ÖÖ ¾µÖŒŸÖà“Öß ÃÖÓ µÖÖ 8 †ÖÆêü, 6 ŸÖê 10 µÖÖ ¾ÖÂÖá †Ö»Ö껵ÖÖ ¾µÖŒŸÖà“Öß ÃÖÓ µÖÖ 26 †ÖÆêü †Ö× Ö 11 ŸÖê 15 µÖÖ ¾ÖµÖÖŸÖ †Ö»Ö껵ÖÖ ¾µÖŒŸÖà“Öß ÃÖÓ µÖÖ 6 †ÖÆêü. ÊÖ´Ö¬µÖê ´Öã»Öß 6 ŸÖê 11 µÖÖ ¾ÖÂÖÖÔ“Öß †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö»µÖÖ ´Æü Öæ−Ö †Ö´Æüß 6 ŸÖê 10 µÖÖ ¾ÖµÖÖŸÖ †ÃÖ»Öê»Öê 26 ´Öã»Öê-´Öã»Öß †Ö»µÖÖ ´Æü Öæ−Ö †Ö´Æüß •ÖÖÃŸÖ µÖÖ Ö™üÖŸÖᯙ ´Öã»ÖÖ-´Öã»Öà ú›êü »Ö Ö ëú¦üßŸÖ êú»Öê †ÖÆêü. •Öê Öê úºþ−Ö ÊÖ¾Öºþ−Ö †ÃÖê »Ö ÖÖŸÖ µÖê‡Ô»Ö úß ´Öã»Öß úÖê ÖŸµÖÖ ¾ÖÂÖá †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö»µÖÖ ¾Ö ´Öã»Öê úÖê ÖŸµÖÖ ¾ÖÂÖá †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö»Öê.
25
3) ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖ ´Ö−ÖÖ¯ÖÏ´ÖÖ Öê Ø ú¾ÖÖ †Ö¾Ö›ü߯ÖÏ´ÖÖ Öê ×¿Ö Ö Ö ×´ÖôûÖ»Öê úÖ? ´Öã»Öß
´Öã»Öê
ÆüÖêµÖ
−ÖÖÆüß
ÆüÖêµÖ
−ÖÖÆüß
8
4
21
7
20%
10%
52.5%
17.5%
60 50 40 30 20 10 0
´Öã»Öß ´Öã»Öê
ÆüÖêµÖ
−ÖÖÆüß
¾Ö¸üᯙ ŸÖŒŸµÖÖŸÖ †Ö´Æüß ´Öã»Öê ¾Ö ´Öã»Öß †ÃÖê ¤üÖê−Ö Ö™ü êú»Öê †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ŸÖŒŸµÖÖŸÖ × úŸÖß •Ö ÖÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ ´Ö−ÖÖ¯ÖÏ´ÖÖ Öê ×¿Ö Ö Ö ×´ÖôûÖ»Öê †ÖÆêü Æêü ‡£Öê ¤ü¿ÖÔ×¾Ö»Öê»Öê †ÖÆêü. ŸµÖÖŸÖ ÆüÖê ´Æü Ö ÖÖ·µÖÖ ´Öã»Öß 8 †ÖÆêüŸÖ ŸÖ¸ü −ÖÖÆüß ´Æü Ö ÖÖ·µÖÖ ´Öã»Öß 4 †ÖÆêüŸÖ †Ö× Ö ´Öã»ÖÖÓ´Ö¬µÖê ÆüÖê ´Æü Ö ÖÖ¸üß ´Öã»Öê 21 †ÖÆêüŸÖ ¾Ö −ÖÖÆüß ´Æü Ö ÖÖ¸ß ´Öã»Öê 7 †ÖÆêüŸÖ. †¿Öß †Ö ú›êü¾ÖÖ¸üß †Ö»Öß †ÖÆêü. ŸµÖÖŸÖ †Ö´Æüß × úŸÖß ´Öã»ÖÖ-´Öã»Öà−ÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ ´Ö−ÖÖ¯ÖÏ´ÖÖ Öê ×¿Ö Ö Ö ×´ÖôûÖ»Öê»Öê †ÖÆêü ´Æü Öæ−Ö ™üŒ êú¾ÖÖ¸üßÆüß ¤üÖ Ö¾Ö»Öê»Öß †ÖÆêü. ÊÖ´Ö¬µÖê 26
ÆüÖê ´Æü Ö ÖÖ·µÖÖ ´Öã»ÖÖ´Öã»Öà“Öß †Ö ú›êü¾ÖÖ¸üß •ÖÖÃŸÖ †ÖÆêüŸÖ. ŸÖÃÖê“Ö µÖÖ´Ö¬µÖê 12 ´Öã»Öà¯Öî úß 8 ´Öã»Öà−ÖÖ †Ö¾Ö›ü߯ÖÏ´ÖÖ Öê ×¿Ö Ö Ö ×´ÖôûÖ»Öê †ÖÆêü †Ö× Ö 28 ¯Öî úß 21 ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ †Ö¾Ö›ü߯ÖÏ´ÖÖ Öê ×¿Ö Ö Ö ×´ÖôûÖ»Öê †ÖÆêü. 4) ×¿Ö Ö ÖÖ²Ö§ü»Ö Ø ú¾ÖÖ ‡ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖõÖÖ úÖê ÖŸµÖÖ †Ö»µÖÖ? †ÖÙ£Ö ú, ‘Ö¸ü“Öß ×²Ö ú™ü ¯Ö׸üÛã֟Öß, ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö ú †Ö× Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ‡. Æêü 4 ¯ÖÏ´Öã Ö úÖ¸ü Öê †ÖÆêüŸÖ. ŸÖê ÖÖ»Ö߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê : ×¿Ö Ö ÖÖ²Ö§ü»Ö ÃÖ´ÖõÖÖ : †Ö´Æüß •µÖÖÓ−ÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖ −ÖÖÆüß †Ö»µÖÖ ŸÖ¿Öß 21 ´Öã»Öê, ´Öã»Öß ÆüÖêŸÖê, ¯Ö Ö ‡ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖõÖÖ ³Ö¸ü¯Öæ¸ü †Ö»µÖÖ †Ö× Ö •µÖÖÓ−ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ‡“”êû−ÖãÃÖÖ¸ü •µÖÖ ×±ú»›ü´Ö¬µÖê •ÖÖµÖ“Öê ÆüÖêŸÖê, ¯Ö Ö •ÖÖŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß †¿Öß 2 ´Öã»Öê - ´Öã»Öß †ÖÆêüŸÖ. ŸÖ¸ü •µÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ¾Ö †ÖÙ£Ö ú ¯Ö׸üÛã֟Öß ×²Ö ú™ü †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ¯Öãœêü ×¿Ö úŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß †¿Öß 16 •Ö ÖÓ ÆüÖêŸÖß. ‹ æú Ö 40 •Ö ÖÓ ÆüÖêŸÖß. ŸµÖÖ´Ö¬µÖê ŸµÖÖÓ−ÖÖ ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ úÖê Ö úÖê ÖŸµÖÖ †›ü“Ö Öß †Ö»µÖÖ ŸµÖÖ ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê †ÖÆêüŸÖ. ¯ÖîÃÖê −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê ‘Ö¸üÖ“Öê ¸üÖ¿Ö−Ö ³Ö¸üŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß, ¯Öî¿ÖÖÓ“Öß †Ö¾Ö¿µÖ úŸÖÖ †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû −ÖÖê ú¸üß ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. ŸµÖÖ´Öãôêû ¯Öãœêü ×¿Ö úŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß, ×¿Ö Ö Ö“Ö Æüß ‹ ú ´ÖÖêšüß ÃÖ´ÖõÖÖ ÆüÖêŸÖß. †ÖÁÖ´Ö“µÖÖ ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü úÖê ÖÖ“ÖêÆüß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ×´ÖôûÖ»Öê −ÖÖÆüß úß 10 ¾Öß −ÖÓŸÖ¸ü úÖê ÖŸµÖÖ úÖò»Öê•Ö»ÖÖ †ò›ü×´Ö¿Ö−Ö ‘µÖÖµÖ“Öê úß ¯Öãœêü 27
úÖµÖ ú¸üÖµÖ“Öê, †ÖÙ£Ö ú ¯Ö׸üÛã֟Öß, ¾ÖµÖ —ÖÖ»µÖÖ−Öê ¯Öãœü“Öê ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. úÖò»Öê•Ö ×¿Ö úŸÖÖ−ÖÖ ´Ö¸üÖšüß ×´Ö×›üµÖ´Ö“Öê †ÃÖæ−Ö ‡Ó ÖÏ•Öß´Ö¬µÖê †³µÖÖÃÖ ú¸üÖµÖ»ÖÖ úšüß Ö —ÖÖ»Öê. ‘Ö¸ü“Öß ¯Ö׸üÛã֟Öß ×²Ö ú™ü †ÃÖ»µÖÖ−Öê ¾Ö †Ö‡Ô-²Ö×Æü Ö ‘Ö¸üß †ÃÖ»µÖÖ−Öê †¬Öì »Ö Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ ú›êü †ÃÖÖµÖ“Öê. úÖ¸ü Ö ‘Ö¸üß úÖê Öß †ÃÖÖ ´ÖÖ ÖæÃÖÆüß −Ö¾ÆüŸÖÖ úß •ÖÖê ŸµÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖ³ÖÖôêû»Ö. ŸµÖÖ´Öãôêû ×¿Ö Ö ÖÖŸÖ »Ö Ö −ÖÖÆüß ¸üÖ×Æü»Öê, †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü þ֟Ö:“µÖÖ ‘Ö¸ü −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê ´ÖÖ−Ö»Ö껵ÖÖ −ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡Ô úÖÓ ú›êü ¸üÖ×Æü»µÖÖ−Öê ÃÖ úÖôûß ˆšæü−Ö 4 ¾ÖÖ. ¸üÖ¡Öß“Öß •Öê¾Ö»Öê»Öß ˆÃ™üß ³ÖÖÓ›üß ‘ÖÖÃÖ Öê, »ÖÆüÖ−Ö ´Öã»ÖÖÓ“µÖÖ ‘ÖÖ Ö úÖœü Öê, ‘Ö¸üÖŸÖ ´Ö¸ü ´Öºþ−Ö úÖ´Öê ú¸ü Öê, ŸµÖÖ´Öãôêû ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. »Ö −Ö —ÖÖ»µÖÖ´Öãôêû ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. †Ö‡Ô-¾Ö×›ü»ÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖÖšüà²ÖÖ −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ú׸ü†¸ü²Ö§ü»Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö úÖê Öß êú»Öê −ÖÖÆüß. ¤ãüÃÖ·µÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ™ÒüÖ−ñú¸ü —ÖÖ»µÖÖ−Öê ×¿Ö Ö ÖÖ»ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ´ÖÆü¢¾Ö פü»Öê •ÖÖŸÖ −Ö¾ÆüŸÖê. ‡. ×¿Ö Ö ÖÖ²Ö§ü»Ö †Ö× Ö ‡ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»µÖÖ.
28
ICT ¾Ö Ô ú¿ÖÖò¯Ö´Ö¬µÖê ÖÏã¯Ö úÖ´Ö ú¸üŸÖÖ−ÖÖ
RTI “ÖßÖß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¤¤êüŸÖÖ−ÖÖ ¸üÖ••ÖêÓ¦ü ÃÖ¸ü 299
5) †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ¸üÖÆüŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ú¿ÖÖ ¾Ö úÖê ÖŸµÖÖ ÃÖÖêµÖß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖꟵÖÖ? úÖÆüß ´ÖÖê•ÖŒµÖÖ ´Öã»ÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖÏןÖ× ÎúµÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ ¿Ö²¤üÖŸÖæ−Ö ¾µÖŒŸÖ êú»Ö껵ÖÖ †ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖ ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê. ÃÖ úÖôû“µÖÖ −ÖÖ¿ŸµÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸÖê ÃÖÓ¬µÖÖ úÖôû“µÖÖ •Öê¾Ö ÖÖ¯ÖµÖÕŸÖ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ÆüÖꟵÖÖ. •Öê¾Ö Ö, ¸üÖÆü Öê, ×¯Ö Öê, —ÖÖê¯Ö Öê, ú¯Ö›êü, ¿ÖÖôûÖ, ×¯Ö ú×−Ö ú, Öêôû, ¯Ö»ÖÓ Ö, ¾Öê Ö¾Öê Öôêû Œ»ÖÖÃÖêÃÖ ÆüÖêŸÖê, ÖêôûÖµÖ»ÖÖ ´Öî¤üÖ−Ö ¤üÖê−Ö ¾Öêôû“Öê •Öê¾Ö Ö, ²ÖÖÆêüºþ−Ö ´Öò›ü´Ö ÃÖ¸ü µÖÖµÖ“Öê Œ»ÖÖÃÖ ‘Öê µÖÖÃÖÖšüß, ›üÖê−Öê¿Ö−Ö, ÖÖ‰ú, †³µÖÖÃÖÖ“µÖÖ ÃÖ ÖóµÖÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, »ÖÖ‡Ô™ü, ¯ÖÓ ÖÖ, ÃÖŸÖ¸Óü•Öß, ×™ü¾Æüß ¸ü×¾Ö¾ÖÖ¸ü †Ö× Ö ¿Ö×−Ö¾ÖÖ¸ü, ™êü»Öظü Ö, ¾ÖêÜ»›ü Ö, úÖò´¯µÖã™ü¸ü, ÖÖ µÖÖ“Öê Œ»ÖÖÃÖêÃÖ ‡. ÃÖ¾ÖÔ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ÆüÖêŸÖß. ¯Ö Ö †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ŸµÖÖ¾Öêôêû»ÖÖ úÖÆüß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ “ÖÖÓ Ö»µÖÖ −Ö¾ÆüŸµÖÖ. ´Æü Ö•Öê •Öê¾Ö ÖÖ´Ö¬µÖê ³ÖÖ ú¸üß, ³ÖÖŸÖ ´Ö¬µÖê —Öã¸üôû, × ú›êü, ¤ü Ö›ü ‡. †ÃÖÖµÖ“Öê. ‹ ú“Ö ´Ößšü ´ÖÃÖÖ»ÖÖ ÃÖ ÖóµÖÖ ³ÖÖ•µÖÖÓ−ÖÖ †ÃÖÖµÖ“ÖÖ. ŸµÖÖ´Öãôêû ÃÖ¾ÖÔ ³ÖÖ•µÖÖÓ−ÖÖ ‹ úÃÖÖ¸ü Öß“Ö “Ö¾Ö †ÃÖÖµÖ“Öß. ˆ¤üÖ. ¾ÖÖÓ µÖÖ“Öß ³ÖÖ•Öß †ÃÖÖê Ø ú¾ÖÖ úÖê²Öß, ¤ãü¬Öß, ¾ÖÖ™üÖ Öê, ú›ü¬ÖÖ−µÖê, ¯ÖÖ»Öê³ÖÖ•µÖÖ, ÃÖ ÖóµÖÖÓ“Öß “Ö¾Ö ÃÖÖ¸ü Öß“Ö †ÃÖÖµÖ“Öß. ÖÖê¤üÖ´Ö´Ö¬µÖê ¬ÖÖ−µÖ šêü¾Öæ−Ö šêü¾Öæ−Ö Ö¸üÖ²Ö ¾ÆüÖµÖ“Öê. ŸµÖÖ¾Öêôêû»ÖÖ úÖÆüß •Ö Ö × ú›êü, —Öã¸üôû, ¤ü Ö›ü ²ÖÖ•Öæ»ÖÖ úÖœæü−Ö ÖÖµÖ“Öê. úÖ¸ü Ö •µÖÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ‹ ú Ö¸üß²Ö ´Öã»Ö ÖÖ ‘Öê‰ú ¿Ö úŸÖ −ÖÖÆüß ŸµÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ †Ö´ÆüÖ»ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ×´ÖôûÖµÖ“µÖÖ. ÃÖ¾ÖÔ úÖÆüß ŸÖê •Öê ³Öê™êü»Ö ŸÖê †Ö−ÖÓ¤üÖ−Öê þÖß úÖºþ−Ö ÖÖµÖ“Öê †Ö× Ö ŸÖê“Ö •Öê¾Ö Ö ÖÖ‰ú ׯ։ú−Ö ÃÖã Öß ¸üÖÆüÖµÖ“Öê. ú¬Öß 15 †Öò ÖÙü, 25 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß, פü¾ÖÖôûßŸÖ Öê»Öê ŸÖ¸ü, †ÖÁÖ´ÖÖ“Öê •Öê¾Ö Ö ÖÖ»µÖÖ׿־ÖÖµÖ 30
•ÖÖŸÖ −ÖÖÆüß. úÖ¸ü Ö †ÖÁÖ´ÖÖ“µÖÖ •Öê¾Ö ÖÖ»ÖÖ •Öß “Ö¾Ö ÆüÖêŸÖß. ŸÖß ¤ãüÃÖ¸üß ú›êü úÖêšêü −Ö¾ÆüŸÖß. 6) ŸÖã´Æüß × úŸÖß ¾ÖÂÖÖÔ“Öê †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ †ÖÁÖ´Ö ÃÖÖê›ü»Öê ? ¾Ö ¯Öãœü“Öê ×¿Ö Ö Ö ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ¯Öæ ÖÔ êú»Öê? ´Öã»Öê
´Öã»Öß
15 ŸÖê 17
18 ŸÖê 21
15 ŸÖê 17
18 ŸÖê 21
12
16
6
6
†Ö´Ö“µÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü 15 ŸÖê 17 µÖÖ Ö™üÖ´Ö¬µÖê 12 ´Öã»Öê ÆüÖêŸÖß. ŸÖ¸ü 18 ŸÖê 21 µÖÖ Ö™üÖ´Ö¬µÖê 16 ´Öã»Öê ÆüÖêŸÖß. †¿Öß ‹ æú Ö 28 ´Öã»Öê ÆüÖêŸÖß. ŸÖ¸ü 15-17 µÖÖ Ö™üÖ´Ö¬µÖê 6 ´Öã»Öß ÆüÖꟵÖÖ. ŸÖ¸ü 18-21 µÖÖ Ö™üÖ´Ö¬µÖê 6 ´Öã»Öß ÆüÖꟵÖÖ. ‹ æú Ö 12 ´Öã»Öß ÆüÖꟵÖÖ †Ö× Ö ´Öã»Öê-´Öã»Öß ¬Öºþ−Ö ‹ æú Ö 40 ´Öã»Öê ´Öã»Öß ÆüÖꟵÖÖ. ŸµÖÖ´Ö¬µÖê †Ö´Æüß ´Öã»Öê †Ö× Ö ´Öã»Öß †¿Öß ¤üÖê−Ö Ö™ü ¯ÖÖ›ü»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖŸÖ ´Öã»Öà−Öß ¯Öãœêü ×¿Ö Ö Ö ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ¯Öæ ÖÔ êú»µÖÖ ŸÖê ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê. úÖÆüà ´Öã»Öà−Öß †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü ‘Ö¸ü“Öß ¯Ö׸ü×ã֟Öß “ÖÖÓ Ö»Öß −ÖÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ‘Ö¸üß •ÖÖ‰ú−Ö ¯Öãœêü −Ö ×¿Ö úŸÖÖ ™êü»Öظü Ö êú»Öê, ‹ úÖ−Öê 14 ¾Öß ¯Öæ ÖÔ êú»Öß, úÖÆüà−Öß ¯ÖÖ™Ôü ™üÖ‡Ô´Ö −ÖÖê ú¸üß úºþ−Ö ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ êú»Öê, ŸÖ¸ü úÖÆüà−Öß −ÖÖê ú¸üß úºþ−Ö ú¸üïÖÖò−›ü−ÃÖ−Öê 15 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖ ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ êú»Öê. úÖÆüà−Öß úÖò´¯µÖã™ü¸ü úÖêÃÖÔ êú»ÖÖ, ŸÖ¸ü úÖÆüà“Öê »Ö −Ö —ÖÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯Öãœü“Öê ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. ŸÖÃÖê“Ö úÖÆüà−ÖÖ 31
†Ö¯Ö»µÖÖ ‡“”êû−ÖãÃÖÖ¸ü ¯Öãœêü ×¿Ö úŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. ›üÖ−ÃÖ, ×“Ö¡Ö ú»Öê“Öß †Ö¾Ö›ü, úÖò»Öê•Ö, ´Öê×›ü ú»Ö ‡. †¿ÖÖ ×±ú»›ü´Ö¬µÖê •ÖÖŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. »Ö −Ö —ÖÖ»µÖÖ´Öãôêû Æêü ÃÖ¾ÖÔ ú¸üŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ´Öãôêû úÖÆüß Öé×Æü Öß †ÃÖæ−Ö †Ö¯Ö»µÖÖ •Ö²ÖÖ²Ö¤üÖ·µÖÖ ¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ¯Ö Öê ¯ÖÖ¸ü ¯ÖÖ›üßŸÖ †ÖÆêüŸÖ. úÖÆüß ´Öã»ÖÖÓ−Öß ‘Ö¸üß •ÖÖ‰ú−Ö −Ö¾Ö¾Öß, ¤üÆüÖ¾Öß êú»Öß, †ò×−Ö´Öê¿Ö−Ö úÖêÃÖÔ »ÖÖ¾Ö»Öê, −ÖÖ‡Ô™ü úÖò»Öê•Ö úºþ−Ö −ÖÖê ú¸üß êú»Öß, ¯ÖÖ™Ôü ™üÖ‡Ô´Ö −ÖÖê ú¸üß úºþ−Ö ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ êú»Öê. ¤ãüÃÖ·µÖÖ ÃÖÓãÖê´Ö¬µÖê •ÖÖ‰ú−Ö ¯Öãœü“Öê ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ êú»Öê. ITI êú»Öê, úÖÆüß ´ÖÖê•ÖŒµÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−Öß ¿ÖÖÃÖ× úµÖ ÆüÖêÙêü»Ö´Ö¬µÖê †Ö¯Ö»Öê ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ êú»Öê, úÖÆüß •ÖÖò²Ö úºþ−Ö †•Öæ−ÖÆüß ×¿Ö úŸÖ †ÖÆêüŸÖ, úÖÆüà−Öß −ÖÖ‡Ô™ü ¿ÖÖôûÖÆüß êú»Öê»Öß †ÖÆêü, ŸÖ¸ü úÖÆüà−Öß Ö™üÖ¸ü ÃÖÖ±ú úºþ−Ö, úÖÓ¤üÖ-²Ö™üÖ™êü, ¾Ö›üÖ-¯ÖÖ¾Ö ¸üßµÖÖ¾Ö¸ü ×¾Ö æú−Ö †Ö¯Ö»Öê ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ êú»Öê. ¯Ö Ö µÖÖ¾Öºþ−Ö †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ †ÃÖê פüÃÖæ−Ö µÖêŸÖê úß, ŸµÖÖÓ−Öß ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖÖ−ÖÖ × úŸÖߟָüß ÃÖ´ÖõÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖê¸êü •ÖÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê †ÖÆêü. 7) †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö»µÖÖ¾Ö¸ü ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ú¬Öß ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ úÖ? •µÖÖÓ−ÖÖ ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ ŸÖ¿Öß 16 ´Öã»Öê-´Öã»Öß ÆüÖꟵÖÖ †Ö× Ö •µÖÖÓ−ÖÖ ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß ŸÖ¿Öß 24 ´Öã»Öê-´Öã»Öß ÆüÖꟵÖÖ. úÖ ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ †Ö× Ö úÖ •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß ŸÖê ¯ÖÖÆæüµÖÖ.
32
Gendder Woorkshopp ‘ÖêŸÖÖ−ÖÖ ÃÖã à ã×−Ö»Ö ÖÓ ÖÖ¾Ö Öê Ö
Ö Öê¿¿ÖÖ †Ö× Ö ×¾×¾Ö Îú´Ö ×¾ÖÂÖÖµÖÖ²Ö§ü»Ö ´Ö´ÖÖ×ÆüŸÖß ¤êüŸŸÖÖ−ÖÖ Ö 333
†) 16 ´Öã»Öê-´Öã»Öà−ÖÖ ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ : †Ö‡Ô-¾Ö×›ü»ÖÖÓ¯ÖÖÃÖæ−Ö »ÖÖÓ²Ö †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÓ“Öß †Öšü¾Ö Ö µÖÖµÖ“Öß, úÖÆüà−ÖÖ ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖß»ÖÖ“Ö †Öšü¾Ö Ö µÖÖµÖ“Öß. †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö»µÖÖ¾Ö¸ü úÖÆüà−Öß ¯ÖÏŸµÖê ú פü¾ÖÃÖ ´ÖÖê•Öæ−Ö ´ÖÖê•Öæ−Ö úÖœü»Öê. »ÖÆüÖ¯Ö Ö ¤êü ÖÖ ¤êü¾ÖÖ, ´ÖãÓ Öß ÃÖÖ Ö¸êü“ÖÖ ¸ü¾ÖÖ, †ÃÖê úÖµÖ êú»Öê ÆüÖêŸÖê úß ´Ö»ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ™üÖ ú»Öê ÆüÖêŸÖê. −Ö¾Öß−Ö †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖß»ÖÖ †Ö‡Ô“Öß †Öšü¾Ö Ö µÖÖµÖ“Öß. −Ö¾Öß−Ö †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸÖê£Öᯙ •Öã−Öß ´Öã»Öê Ø™ü Ö»Ö ú¸üÖµÖ“Öß, ד֛ü¾ÖÖµÖ“Öß, ¸ü›ü¾ÖÖµÖ“Öß, ´Öî×¡Ö Öß ×¤ü¾ÖÖôûß“µÖÖ Ø ú¾ÖÖ ´Öê ´Ö×Æü−µÖÖ“µÖÖ ÃÖã¼üßŸÖ ‘Ö¸üß •ÖÖµÖ“µÖÖ ŸÖ¸ü †Ö¯Ö»µÖÖÃÖÖê²ÖŸÖ Öêôû µÖÖÃÖÖšüß, ´ÖßÖß ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß, Ö¯¯ÖÖ-™ü¯¯ÖÖ ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß úÖê Öß −ÖÃÖÖµÖ“Öê, ŸÖ¸ü ŸÖê¾ÆüÖ ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ •ÖÖ Ö¾ÖÖµÖ“ÖÖ. ²Ö) 34 ´Öã»Öê-´Öã»Öà−ÖÖ ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß : úÖ¸ü Ö ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖß»ÖÖ »ÖÆüÖ−Ö †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû †Ö‡Ô •Ö¾Öôû †ÃÖÖ¾Öß †ÃÖê ¾ÖÖ™üÖµÖ“Öê. ¯Ö Ö •Öê¾ÆüÖ •Öê¾ÆüÖ ŸÖê ×´Ö¡ÖÖÓ´Ö¬µÖê ×´ÖÃÖôûŸÖ Öê»Öê, ŸµÖÖÓ“µÖÖ¿Öß ¯ÖÏŸµÖê ú ÃÖã Ö ¤ãü: ÖÖ“µÖÖ ÖÖê™üß ¿Öꆸü ú¸üŸÖ Öê»Öê, ‹ ú´Öê úÖÓŸÖ ×´ÖÃÖôæû−Ö ŸµÖÖÓ“Öß ÃÖã Ö-¤ãü: Öê •ÖÖ Öæ−Ö ‘ÖêŸÖ»Öß. ŸÖê¾ÆüÖ ŸµÖÖÓ−ÖÖ ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ ú¬Öß“Ö •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß. úÖ¸ü Ö ×´Ö¡Ö“Ö ÆüÖ ŸµÖÖÓ“ÖÖ ‹ ú ´ÖÖêšüÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ÆüÖêŸÖê. ¯Ö×¾Ö¡Ö ¯Ö׸ü¾ÖÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ. ŸµÖÖÓ“µÖÖÃÖÖšüß ×´Ö¡Ö“Ö ÃÖ¾ÖÔ úÖÆüß ÆüÖêŸÖê. †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ³Ö¸ü¯Öæ¸ü ´Öã»Öê-´Öã»Öß †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸÖÃÖê“Ö ×´Ö¡Ö-´Öî×¡Ö Öà ú›æü−Ö ¾ÖêôûÖê¾Öêôûß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, †Ö¯Öã»Ö úß, ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ ‡. ×´ÖôûŸÖ Öê»Öê. ŸµÖÖ´Öãôêû ú¿ÖÖ»ÖÖ †Öšü¾Ö Ö ú¸üÖµÖ“Öê úÖê ÖÖ»ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ ³Ö×¾ÖµÖÖŸÖ úÖÆüߟָüß ²Ö−ÖÖµÖ“Öê †ÖÆêü ×¿Ö Ö Ö ‘Öê‰ú−Ö 34
Öã¯Ö ´ÖÖêšêü ¾ÆüÖµÖ“Öê †ÖÆê,ü ŸÖÃÖê“Ö ‘Ö¸ü“Öß ¯Ö׸üÛã֟Öß “ÖÖÓ Ö»Öß ÃÖã¬Ö¸ü¾Ö µÖÖ“Öß †ÖÆêü −ÖÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸÖê †Öšü¾Öæ−Ö ú¬Öß ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ“Öß •ÖÖ Öß¾Ö —ÖÖ»Öß −ÖÖÆüß. ¬µÖêµÖ : 1) ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ úÖµÖ ¾ÆüÖµÖ“Öê ÆüÖêŸÖê? †Ö´Æüß ´Öã»Öê-´Öã»Öß †¿Öß ¤üÖê−Ö ×¾Ö³ÖÖ Ö Öß êú»Öê»Öß †ÖÆêü. ŸµÖÖ¯Öî úß ´Öã»Öß 12 ÆüÖꟵÖÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ úÖµÖ ¾ÆüÖµÖ“Öê ÆüÖêŸÖê ŸÖê ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê †ÖÆêü. ´Öã»Öß : †ÖÙ™üÙü, ´Öê×›ü ú»Ö, ´Öê Ö›üÖê−ÖÖ»›ËüÃÖ ´Ö¬µÖê ´Öò−Öê•Ö¸ü, IPS †Öò×±úÃÖ¸ü, ›üÖ−ÃÖ¸ü, ‡. šüü¸ü×¾Ö»Öê»Öê ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ¯Öî úß úÖÆüß 6 •Ö ÖÖÓ−Öß úÖÆüàÆüß šü¸ü¾Ö»Öê»Öê −ÖÖÆüß †Ö× Ö úÖÆüà“Öß »Ö −Ö —ÖÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸÖê ²Ö−ÖŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß ¾Ö úÖÆüß µÖÖ ¯ÖÖêÙü¾Ö¸ü •ÖÖ µÖÖÃÖÖšüß ¯Öϵ֟−ÖÆüß ú¸üŸÖ †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖÃÖÖšüß úÖÆüà“Öß ×¿Ö Ö ÖêÆüß “ÖÖ»Öæ †ÖÆêüŸÖ †Ö× Ö †ÃÖêÆüß ÃÖÖÓ× ÖŸÖ»Öê †ÖÆêü úß ŸµÖÖ −ÖŒ úß“Ö 3 ¾ÖÂÖÖÕ−Öß †Ö¯Ö»Öê ú׸ü†¸ü¯ÖµÖÕŸÖ ¯ÖÖêÆü“ÖŸÖß»Ö. †¿Öß ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê ÖÖ¡Öß †ÖÆêü. ´Öã»Öê : ´Öã»ÖÖÓ´Ö¬µÖê úÖÆüß ´ÖÖê•ÖŒµÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−Öß šü¸ü¾Ö»Öê»Öê ÆüÖêŸÖê úß †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ úÖµÖ ¾ÆüÖµÖ“Öê ŸÖ¸,ü úÖÆüß ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö −Ö ×´ÖôûÖ»µÖÖ−Öê ¾Ö úÖê ÖÖ“ÖÖÆüß ¯ÖÖšüà²ÖÖ −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê †ÖÙ£Ö ú †›ü“Ö Öß †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû úÖÆüà−Öß šü¸ü¾Ö»Öê −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ 35
•Öê• ¾ÆüÖ ´Öß ¯ÖÏ¿−Ö ×¾Ö“ÖÖ¸¸ü»ÖÖ ŸÖ¸ü ŸµµÖÖÓ−Öß Öã¯Ö † †Ö−ÖÓ¤üÖ−Öê ´Ö»ÖÖ ´Ö ŸµÖÖ ¯ÖÏÖ¿−ÖÖÓ“Öß ˆ¢¢Ö¸êü פü»Öß. Ÿ ¯Öãœü߻֯֯ÖÏ´ÖÖ Öê †ÖÖÆêüŸÖ. úÖê ÖÖÖ»ÖÖ IPS †Öò×±úÃÖ¸ü, “ÖÖÓ Ö»µÖÖ Óú¯Ö−Öß´Ö¬µµÖê −ÖÖê ú¸üß ŸµÖÖ úºþ−Ö ‘Ö¸¸ü“Öß ¯Ö׸üÛÛã֟Öß Ã ÃÖã¬ÖÖ¸ü ¬Ö Ö¾Öß. µÖÖÖÃÖÖšüß ¯ÖϵµÖŸ−ÖÆüß ú¸ ¸üŸÖ †ÖÆêüŸŸÖ. IPS † ×±úÃÖ¸ü, ›üÖòŒ™ü¸ü, ¾Ö úß»Ö, †Öò ¾Ö ´Öò−−Öêê•Ö¸ü, ²Öß‹† †Ö¸üÃÖß´Ö¬µµÖê −ÖÖê ú¸üß, ײֻ›ü¸ü, †ÖÙ´Ö´Ö¬µÖê † • •ÖÖµÖ“Öê †ÖÖÆêü, ›üÖ−ÃÖ¸¸ü, ‡ÓוÖ×−ÖµÖÖ¸ü ‡. “Öß ‡‡“”ûÖ ÆüÖêŸÖß. Öß †Ö´ÆüÖ»ÖÖ » Æêü ¾ÆüÖµÖµÖ“Öê †ÖÆêü, † ŸµÖÖÓ−Öß ÃÖÖÓ ÖߟֻÖêÖê ¯Ö Ö ŸµÖÖÓ−−ÖÖ “ÖÖÓ Ö»µÖÖÖÖ¯ÖÏ úÖ¸êü ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ×´ÖôôûÖ»Öê −ÖÖÆüß ¾Ö úÖÆüß †ÃÖê ŸÖêŸ ²Ö−Ö µÖÖÃÃÖÖšüß ¯Öϵ֟−Ö−ÖÆüß ú¸üŸÖ † †ÖÆêüŸÖ. ¯Öãœêü ×¿Ö Ö Ö “Ö“ÖÖ»Öæ †ÖÆêü ŸŸÖÃÖê“Ö úÖÆüÆßß ´Öò−Öê•Ö¸ü, ‡Ó‡×•Ö×−ÖµÖ¸ü, ׸ü»ÖÖµÖ−ÃÖÖ Óú¯Ö−Öß´Ö¬µµÖê Managger, úÖÆüÆßß ²Öß‹†Ö¸üÃÃÖß´Ö¬µÖê ™êüŒŒ−Öß¿ÖßµÖ−Ö † üŸÖ. úÖÖÆüß ¤üÖê−Ö ³ÖÖÖ‰ú ײֻ›ü¸¸Æüü ßÃÖã¨üÖ †Ö †ÖÆê †ÖÆêüŸÖ. ŸÖ¸ü úÖÆüß ‹´Ö²ÖßÖß‹ ¯Ö¤ü¾Öָָ߬ü †ÖÆêüŸÖ. Ÿ “Ö úÖÆÆüà−Öß šü¸ü¾Ö»»Öê ¾Öê Öôêû † ŸÖÃÖê †Ö× Ö —ÖÖ»Öê »Öê ¾Öê Öôêû † †ÃÖêÆüß †ÖÆêÆŸÖ. üŸ ¯Ö Ö ŸÖê “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ¯ Ùü¾Ö¸ü † ¯ÖÖê †ÃÖæ−Ö ÃÖ´ÖÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆêÆêüŸÖ. ŸµÖÖ¯Öî úß 13 •Ö ÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤¤ü¿ÖÔ−Ö −Ö ×´Ö´ÖôûÖ»µÖÖ−Öê à−Öß ¬µÖêµÖêµÖ †ÖÆêü ŸÖêÖ šü¸ü¾Ö»Öê −ÖÖÖÆüß ¾Ö 15 »»ÖÖê úÖÓ−Öß šüš¸ü¸ ¾Ö»Öê»Öß †ÖÆê úÖÆü † ü þ֟Ö:ÆæÆæü−Ö.
׸üÃÖ““ÖÔ²Ö§ü»Ö ´ÖÖÖ×ÆüŸÖß ¤êüŸÖÖÖ−ÖÖ 366
2) ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ¯ÖÏê¸ü ÖÖ úÖê ÖÖ ú›æü−Ö ×´ÖôûÖ»Öß ? µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß úÖÆüß »ÖÖê úÖÓ−ÖÖ ¾Öê Ö¾Öê ÖóµÖÖ »ÖÖê úÖÓ ú›æü−Ö ¯ÖÏê¸ü ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öß. ŸµÖÖ¯Öî úß úÖÆüß 5 ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †Ö‡Ô-¾Ö×›ü»ÖÖÓ ú›æü−Ö ¯ÖÏê¸ü ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öß. ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ −ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡Ô úÖÓ ú›æü−Ö ŸÖ¿Öß 4 ´Öã»Öê ÆüÖêŸÖß ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ ¿ÖÖôêû“Öê ×¿Ö Ö úÖÓ ú›æü−Ö, †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö, ŸµÖÖÓ“Öê ×ÃÖ×−Ö†¸ü ú›æü−Ö, ×´Ö¡ÖÖÓ ú›æü−Ö, ŸÖÃÖê“Ö úÖÆüà−ÖÖ ´ÖÖêšü¶Ö ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü Öê»Ö껵ÖÖ »ÖÖê úÖÓ−ÖÖ ²Ö‘Öæ−Ö ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ ×¾Ö×−Ö´ÖµÖ ™ÒüÙüß ú›æü−Ö ŸÖ¸ü úÖÆüà“Öß ¤êü¾ÖÖ¾Ö¸ü ÁÖ¨üÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê ¯ÖÏê¸ü ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öß †Ö× Ö ‹ úÖ»ÖÖ ŸÖ¸ü ‹ ú †¯ÖÓ Ö ´Öã»Ö Öß ²Öß. úÖò´Ö —ÖÖ»Öß ¾Ö CCH “ÖÖ ‹ ú ´Öã»Ö ÖÖ −Öê¾Æüß ´Ö¬µÖê Öê»ÖÖ. ŸµÖÖ ¤üÖê‘ÖÖÓ−ÖÖ ²Ö‘Öæ−Ö ¯ÖÏê¸ü ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öß úß †Ö¯Ö ÖÆüß Æêü úÖ úºþ ¿Ö úŸÖ −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ ¤üÖê‘ÖÖÓ−ÖÖ ²Ö‘Öæ−Ö ¯Öãœêü •ÖÖ µÖÖ“Öß ¯ÖÏê¸ü ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öß ¾Ö †Ö¯Ö»µÖÖ¯Öê ÖÖ ´ÖÖêšüß »ÖÖê ú úÖµÖ ú¸üŸÖ †ÖÆêüŸÖ, ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü drawing úÖœüŸÖ †ÖÆêüŸÖ, ŸµÖÖÓ“µÖÖ ú›êü ¯ÖÖÆæü−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÏê¸ü ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öß ¾Ö úÖò»Öê•Ö“ÖÖ ú´ÖÖÓ›üÖê ú›æü−ÖÆüß IPS Officer ¾ÆüÖµÖ“Öß ¯ÖÏê¸ü ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öß. ‡. Æêü 27 •Ö Ö ÆüÖêŸÖß úß µÖÖ ÃÖ¾ÖÖÕ ú›æü−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÏŸµÖê ú ¾Öêôûß ‹ ú −Ö¾Öß ˆ´Öê¤ü ×´ÖôûŸÖ Öê»Öß, ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ×´ÖôûŸÖ Öê»Öê. ŸµÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÓ“µÖÖ ´Ö−ÖÖŸÖ ¯Öãœêü •ÖÖ µÖÖ“Öß ‹ ú ¯ÖÏê¸ü ÖÖ ×´ÖôûŸÖ Öê»Öß. 3) ŸÖã´Æüß ú׸ü†¸ü²Ö§ü»Ö êú¾ÆüÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú»ÖÖ? µÖÖ´Ö¬µÖê ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ †ÃÖê »Ö ÖÖŸÖ †Ö»Öê úß, úÖÆüß »ÖÖê úÖÓ−ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü ŸµÖÖÓ−ÖÖ úÖê ÖÖ“ÖêÆüß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ×´ÖôûÖ»Öê −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ´Öãôêû 37
úÖÆüß ´ÖÖê•ÖŒµÖÖ ¾µÖÜŒŸÖ−Öß ú׸ü†¸ü¾Ö¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú»Öß −ÖÖÆüß. ŸÖÃÖê“Ö ´Öã»Öà´Ö¬µÖê úÖÆüà“Öê »Ö −Ö —ÖÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯Öãœêü ú׸ü†¸ü²Ö§ü»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üŸÖÖ †Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß. †Ö´Æüß µÖÖ´Ö¬µÖê ´Öã»Öß ¾Ö ´Öã»Öê ÊÖ ¤üÖê‘ÖÖÓ´Ö¬µÖê ×¾Ö³ÖÖ Ö Öß êú»Öê»Öß †ÖÆêü. ŸµÖÖÓ−Öß †Ö¯Ö»µÖÖ ú׸ü†¸ü²Ö§ü»Ö êú¾ÆüÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú»ÖÖ ŸµÖÖ“Öß ˆ¢Ö¸êü ÃÖ¾ÖÖÕ−Öß ÃÖã Ö:-¤ãü: Ö †Ö¯Ö»Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü ïÖ™ü êú»Öê»Öê †ÖÆêü. ´Öã»Öß : úÖÆüß ´Öã»Öà−ÖÖ ú׸ü†¸ü²Ö§ü»Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ×´ÖôûÖ»Öê −ÖÖÆüß. ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ »Ö −Ö —ÖÖ»µÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üŸÖÖ †Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß, úÖÆüà“Öß ‘Ö¸ü“Öß ¯Ö׸üÛã֟Öß ×²Ö ú™ü †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ú׸ü†¸ü²Ö§ü»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üŸÖÖ †Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß. ŸÖ¸ü úÖÆüà“Öß ´ÖŸÖê †¿ÖßÆüß ÆüÖêŸÖß úß †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü †Ö¯Ö»µÖÖ †Ö‡Ô-¾Ö×›ü»ÖÖÓ׿־ÖÖµÖ úÖê Öß úÖê ÖÖ“ÖÖ −ÖÃÖŸÖÖê. úÖÆüà−Öß ±úŒŸÖ ITI êú»Öê †ÖÆêü. úÖÆüß ÖÖ¸ü´Öë™ü´Ö¬µÖê úÖ´ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêüŸÖ ŸÖ¸ü úÖÆüß ™êü»Öظü Ö ú¸üŸÖÖŸÖ Æêü“Ö ŸµÖÖÓ“Öê ú׸ü†¸ü †ÖÆêü. ´Öã»Öê : úÖÆüß ´Öã»ÖÖÓ−Öß 10 ¾Öß /12 ¾Öß êú»µÖÖ¾Ö¸ü ŸÖ¸ü úÖÆüà−Öß ŸµÖÖÓ“µÖÖ 14, 18, 25, 21 ¾µÖÖ ¾ÖÂÖá ú¸ü߆¸ü²Ö§ü»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú»ÖÖ. úÖÆüà−Öß “ÖÖÓ Ö»Öß −ÖÖê ú¸üß †ÃÖæ−ÖÆüß †•Öæ−Ö ¯ÖÖêÙü ¾ÖÖœüÖ¾ÖÖ µÖÖÃÖÖšüß Promotion ÃÖÖšüß ¯Öãœêü ×¿Ö Ö ÖÆüß ¯Öæ ÖÔ ú¸üŸÖ †ÖÆêüŸÖ. úÖÆüà−ÖÖ »Ö −Ö —ÖÖ»µÖÖ¾Ö¸ü ú¸ü߆¸ü²Ö§ü»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú»ÖÖ ŸÖ¸ü úÖÆüà−Öß 8 ¾Öß, 9 ¾ÖßŸÖ 38
† †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ê ú»»ÖÖ. þ֟ÖÖ:“Öê ‘Ö¸ü −ÖÖÃÖŸÖÖ−ÖÖ ´ÖÖÖÖ−Ö»Ö껵ÖÖ ´´ÖÖ¾Ö¿Öß•Ö¾ÖÖôû ¸üÖÆæü−Ö ¸ü¸Ö¡Öß“Öß •Öê¾¾Ö»Öê»Öß ˆÂ™™üß ³ÖÖÓ›üß ÃÖÖ úÖôûß »Ö¾Ö¾Ö ú¸ü ˆšæü−Ö ‘ÖÖÃÖÖ¾Öß »Ö »ÖÖ Ö»Öß, ¯ÖÖ Öß ³Ö¸üÖ¾Öê » . Æêü ÃÖ¾ÖÔ ú¸üŸŸÖÖ−ÖÖÆü »ÖÖ Ö»Öê Ö ß ‹ ú Ö»ÖÖ ¯Öãœêü ú׸ü†¸ü²Ö§ü»»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üŸÖÖ †Ö» Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß. Ÿ “Ö ú׸׸ü†¸üÃÖÖšüß úÖÆüà−ÖÖ ””ûÖê™êü ŸÖê ”ûÖêÖê™êü úÖ´Öê ú¸üÖ¾Öß »ÖÖÖ Ö»Öß. úÖÓ¤¤üÖ-²Ö™üÖ™üÖ ŸÖÃÖê × , ¾Ö› ×¾Ö ú Öê Ö›üÖ-¯ÖÖ¾Ö ¸üßµÖÖ¾Ö¸ü à ׾ÖÖ ú Öê, ¸üÖ¡ÖÓ×פü¾ÖÃÖ 24 ŸÖÖÃÖ ´ÖêÆü−−ÖŸÖ Ö ú¸üÖ¾Ößß »ÖÖ Ö»Öß. à“Öß ´ÖÖŸÖê †¿Öß ÆÆüÖêŸÖß úß, †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ÃÖ ÖóµÖÖ ¾¾ÖßÖæ ´ÖÖê±úŸÖ ×´ÖôûŸÖÖÖŸÖ †Ö× Ö úÖÆü Ÿ ¾ÖßÖææ •Ö¸ü †Ö¯Ö Ö Ö ²ÖÖÆêü¸ü Ö¸êü¤üß ú¸üŸŸÖÖê ŸÖ¸ü ŸµÖÖÖÃÖÖšüß ´ÖêÆü−−ÖŸÖ ŸÖß“Ö Ö úºþ−Ö ŸÖß ¾ÖßÖæ × ¾ÖÖ¾Öß »»ÖÖ ÖŸÖê. Æêü »»Ö ÖÖŸÖ ‘Öꉉú−Ö ú׸ü† ×´Öôû †¸ü¸ ²Ö§ü»Ö ×¾Ö““ÖÖ¸ü êú»ÖÖ.
þ֟ÖÖ:“ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÃÖÖµÖ ú¸ü ÖÖ¸ê Ö ü 399
4) •Öß¾Ö−ÖÖŸÖᯙ ‹ ÖÖ¤üß ¾µÖŒŸÖß •µÖÖÓ−Öß ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ´Ö¤üŸÖ êú»Öß? êú»Öß †ÃÖê»Ö ŸÖ¸ü úÖê ÖŸÖß ¾Ö ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü? †ÃÖê úÖÆüß »ÖÖê ú †ÖÆêüŸÖ •µÖÖÓ−Öß ¯ÖÏŸµÖê ú ÖÖê™üßŸÖ ŸµÖÖÓ−ÖÖ ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ŸÖê ÖÖ»Ö߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê ×´Ö¡Ö : ×´Ö¡ÖÖÓ ú›æü−Ö ¯ÖÖšüà²ÖÖ, ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, †ÖÙ£Ö ú ´Ö¤üŸÖ, ú׸ü†¸ü²Ö§ü»Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, ²ÖÖµÖ úÖê»ÖÖ ²Ö¸êü −ÖÃÖ»µÖÖ¾Ö¸ü ‹ úÖ ×´Ö¡ÖÖ−Öê ú´Öß ¯Öî¿ÖÖ´Ö¬µÖê ŸµÖÖ“µÖÖ †Öêôû Öß¾Ö¸ü †Öò¯Ö¸êü¿Ö−Ö úºþ−Ö ×¤ü»Öê. ŸÖÃÖê“Ö ´ÖÖ−Ö×ÃÖ ú, ³ÖÖ¾Ö×−Ö ú, †ÖÙ£Ö ú, ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö ú ‡. ´Ö¤üŸÖ êú»Öß ŸÖÃÖê“Ö Ã¾ÖŸÖ:“µÖÖ ‘Ö¸üÖŸÖ ¸üÖÆüÖµÖ»ÖÖ ×¤ü»Öê ‡. ×´Ö¡ÖÖÓ−Öß ÖÏã¯Ö ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. †ÖÁÖ´Ö : †ÖÁÖ´Ö“µÖÖ ²ÖÖ‡Õ−Öß −ÖÖê ú¸üß »ÖÖ¾Öæ−Ö ×¤ü»Öß. ×¾Ö×−Ö´ÖµÖ ™ÒüÙü−Öê »Ö −Ö »ÖÖ¾Öæ−Ö ×¤ü»Öê, ×¿Ö Ö ÖÖÃÖÖšüß Ã¯ÖÖò−ÃÖ¸ü פü»Öê. ¸üÖÆü Öê, ×¿Ö Ö Ö, ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, Œ»ÖÖÃÖêÃÖ ‡. †ÖÁÖ´Ö ú›æü−Ö ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûÖ»Öß. −ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡Ô ú : úÖÆüà−ÖÖ ´ÖÖ´ÖÖ-´ÖÖ´Öà−Öß †ÖÙ£Ö ú ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. úÖ úÖÓ ú›æü−Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, ´ÖÖêšü¶Ö ³ÖÖ¾ÖÖ ú›æü−Ö, ×´ÖÃÖêÃÖ ú›æü−Ö, ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûÖ»Öß ŸÖÃÖê“Ö ‹ úÖ»ÖÖ ÃÖÖÃÖ·µÖÖÓ ú›æü−Ö úÖ¸ü Ö 40
ŸµÖÖÓ−Öß ‹ ãú»ÖŸÖß ‹ ú ´Öã»Ö Öß ‹ úÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖ»ÖÖ ×¤ü»Öß, ×´ÖÃÖêÃÖ−Öß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê, ²Ö×Æü Öß−Öê †ÖÙ£Ö ú ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ¯ÖÖ»Ö ú : ×¿Ö Ö ÖÖÃÖÖšüß †Ö‡Ô ú›æü−Ö ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûÖ»Öß, ¾Ö×›ü»ÖÖÓ−Öß ¾ÖêôûÖê¾Öêôûß ×¿Ö Ö ÖÖÃÖÖšüß ¯ÖîÃÖê פü»Öê. ‡ŸÖ¸ü : •µÖÖÓ−Öß †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ™üÖ ú»Öê ŸÖß“Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüß ´Ö¤üŸÖ ÆüÖêŸÖß. ŸÖÃÖê“Ö •µÖÖÓ−Öß −ÖÖê ú¸üßÃÖÖšüß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öß ÆüÖêŸÖß, ŸµÖÖÓ“µÖÖ ú›æü−ÖÆüß ´Ö¤üŸÖ ÆüÖêŸÖ ÆüÖêŸÖß. ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö ú úÖµÖÔ úŸµÖÖÕ−Öß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, ŸÖÃÖê“Ö †Ö‡Ô“µÖÖ ‘Ö¸ü´ÖÖ»Ö úß−Öê moral support êú»ÖÖ ¾Ö ‘Ö¸üÖŸÖ ¸üÆüÖµÖ»ÖÖ ×¤ü»Öê. ŸÖÃÖê“Ö ‹ úÖ †Öêôû Öß“µÖÖ úÖ úÖÓ−ÖßÆüß ¯Öî¿ÖÖ“Öß ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ¯ÖÏŸµÖê úÖÓ−ÖÖ úÖê Öß −ÖÖ úÖê Öߟָüß ´Ö¤üŸÖ êú»Öß ´Æü Öæ−ÖŸÖ¸ü ŸÖê †Ö•Ö ‡£Ö¯ÖµÖÕŸÖ ¯ÖÖêÆü“Öæ ¿Ö ú»Öê. 5) ¬µÖêµÖ¯ÖæŸÖáÃÖÖšüß ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ úÖµÖ- úÖµÖ ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê? µÖÖ´Ö¬µÖê ´Öã»Öß-´Öã»ÖÖÓ“Öê ¾Öê Ö¾Öê Öôûß úÖ¸ü Öê ×»ÖÆü µÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öß †ÖÆêüŸÖ.
41
´Öã»Öß : ´Öã»Öà−ÖÖ ¬µÖêµÖ¯ÖæŸÖáÃÖÖšüß •ÖÖÃŸÖ úÖÆüß ú¸üÖµÖ»ÖÖ »ÖÖ Ö»Öê −ÖÖÆüß. úÖ¸ü Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ úÖê Öß •ÖÖÃŸÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê Æüß −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÓ“Öß ‡“”ûÖ †ÃÖæ−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯Öãœêü ×¿Ö úŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß ŸµÖÖÓ“Öê •Öê ¬µÖêµÖ ÆüÖêŸÖê ŸÖê ú¸üŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÓ−ÖÖ •ÖÖÃŸÖ úÖÆüß ´ÖêÆü−ÖŸÖ ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß −ÖÖÆüß. •Öß ú»ÖÖ ÆüÖêŸÖß ŸµÖÖ−Öê“Ö ŸµÖÖ ¯Öãœêü Ö껵ÖÖ. úÖÆüà−Öß ‘Ö¸ü ¾Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖÓ³ÖÖôæû−Ö −ÖÖê ú¸üß»ÖÖ •ÖÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ ¯ÖÖ™Ôü ™üÖ‡Ô´Ö −ÖÖê ú¸üß úºþ−Ö, ŸÖÃÖê“Ö ú¸üïÖÖò−›ü−ÃÖ úÖò»Öê•Ö ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. ´Öã»Öê : ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ¬µÖêµÖ¯ÖæŸÖáÃÖÖšüß Öæ¯Ö ´ÖêÆü−ÖŸÖ ‘µÖÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. ¸üÖ¡ÖÓ-פü¾ÖÃÖ, 24 ŸÖÖÃÖ úÖ´Öê ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. 12 ŸÖÖÃÖÖ¯Öê ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ŸÖÖÃÖ úÖ´Öê ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß, −ÖÖê ú¸üß ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ‡´ÖÖ−Ö¤üÖ¸üß−Öê ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü úÖê ÖÖ“ÖÖÆüß †Ö¬ÖÖ¸ü −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê ¸üÖÆü µÖÖ“Öß, ÖÖ µÖÖ“Öß, ¯Ö׸üÛã֟Öß †ÃÖŸÖê ´Æü Öæ−Ö ŸµÖÖÃÖÖšüß Öæ¯Ö ÆüÖ›Ôü¾Ö Ôú ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê, ‘Ö¸üÖŸÖ »Ö¾Ö ú¸üÖŸÖ »Ö¾Ö ú¸ü ¯ÖîÃÖê úÃÖê µÖêŸÖᯙ ŸµÖÖÃÖÖšüß 16 ŸÖê 18 ŸÖÖÃÖ úÖ´Ö ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. ŸÖê¾ÆüÖŸÖ¸üß “ÖÖ¸ü ´ÖÖ ÖÃÖÖÓ“Öê •Öê¾Ö Ö ‘Ö¸üÖŸÖ ²Ö−ÖÖµÖ“Öê, ¯ÖîÃÖê •ÖÖÃŸÖ −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê ŸÖÃÖê“Ö −ÖÖê ú¸üß »ÖÖÓ²Öß¾Ö¸ü †ÃÖ»µÖÖ−Öê ¸üÖ¡Öß 3 ¾ÖÖ. ˆšæü−Ö −ÖÖê ú¸üßÃÖÖšüß •ÖÖ¾Öê »ÖÖ ÖÖµÖ“Öê. ¸üÖ¡Öß“Öê ãú¡Öê ³ÖãÓ úŸÖ †ÃÖÖµÖ“Öê. úÖê ÖßÆüß ¾Öêôû †Ö»µÖÖ¾Ö¸ü úÖµÖ ú¸üᯙ ŸÖ¸ü †Ö¯Ö»ÖÖ µÖÖ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü −Ö ú¸üŸÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ãú™ãÓü²ÖÖ»ÖÖ ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ÃÖã ÖÖŸÖ šêü¾ÖŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö ŸµÖÖ“ÖÖ“Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü †ÃÖÖµÖ“ÖÖ. ØÆü´ÖŸÖß−Öê 42
úÖ´Öê êú»Öß, lost Æüß —ÖÖ»Öê ¯Ö Ö ÆüÖ¸ü −ÖÖÆüß ´ÖÖ−Ö»Öß. ײֻ›ü¸ü —ÖÖ»µÖÖ¾Ö¸üÆüß ¤üÖê−Ö-¤üÖê−Ö ×¤ü¾ÖÃÖ úÖ´Ö ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê. úÖ¸ü Ö †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ¬µÖêµÖ¯ÖæŸÖáÃÖÖšüß ¬Ö›ü úŸÖ ¬Ö›ü úŸÖ ¯Öãœêü •ÖÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê. ¾Öê Ö¾Öê ÖóµÖÖ ¯Ö׸üÛã֟Öß»ÖÖ ŸÖÖë›ü ªÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê. ŸÖê¾ÆüÖ •ÖÖ‰ú−Ö †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê ¬µÖêµÖ ÃÖÖ¬µÖ ÆüÖêŸÖê. 6) •Öß¾Ö−ÖÖŸÖ ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ú¬Öß †¯ÖµÖ¿Ö †Ö»Öê úÖ? ŸµÖÖ¾Ö¸ü ŸÖã´Æüß ú¿Öß ´ÖÖŸÖ êú»Öß? 40 ¯Öî úß 6 »Ö úÖÓ−ÖÖ †¯ÖµÖ¿Ö ŸÖ¸ü †Ö»Öê −ÖÖÆüß, ¯Ö Ö ²ÖÖ úß“µÖÖ 32 »ÖÖê úÖÓ−ÖÖ †¯ÖµÖ¿Ö †Ö»Öê. ŸÖê †¯ÖµÖ¿Ö ¾Öê Ö¾Öê ÖóµÖÖ Ã¾Öºþ¯ÖÖ“Öê ÆüÖêŸÖê ŸÖê †Ö¯Ö Ö ¯ÖÖÆãüµÖÖ. ‹¾Öœß ´ÖêÆü−ÖŸÖ ‘Öê‰ú−ÖÆüß úÖÆüà−ÖÖ “ÖÖÓ Ö»µÖÖ Óú¯Ö−Öß´Ö¬µÖê −ÖÖê ú¸üß »ÖÖ Ö»Öß −ÖÖÆüß. úÖÆüß »ÖÖê úÖÓ“Öß †ÖÙ£Ö ú ¯Ö׸üÛã֟Öß´Öãôêû ŸµÖÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ ×¿Ö Ö ÖÖŸÖ †Ö¾Ö›ü †ÃÖæ−ÖÆüß ¯Öãœêü ×¿Ö úŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß. ŸÖê ´ÖÖêšêü †¯ÖµÖ¿Ö ÆüÖêŸÖê. ´ÖÖ ÖæÃÖ †¯ÖµÖ¿ÖÖ−Öê ú´Ö•ÖÖê¸ü ²Ö−ÖŸÖÖê.¯Ö Ö †−Öã³Ö¾Ö “ÖÖÓ Ö»Öê µÖêŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖ¾Ö¸ü ´ÖÖŸÖ êú»Öß ¯ÖÖ×Æü•Öê. ‹ úÖ»ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖÖ´Ö¬µÖê †¯ÖµÖ¿Ö †Ö»Öê.¯Ö Ö ×´ÖÃÖêÃÖ−Öß †Ö¬ÖÖ¸ü פü»ÖÖ. ŸµÖÖ´Öãôêû †¯ÖµÖ¿Ö ú´Öß †Ö»Öê. ‹ úÖ»ÖÖ ×´Ö»Öê™Òüß´Ö¬µÖê •ÖÖ µÖÖÃÖÖšüß ´ÖÖ Ôú •ÖÖÃŸÖ Æü¾Öê ÆüÖêŸÖê. ¯Ö Ö 10 ¾Öß ´Ö¬µÖê ú´Öß ´ÖÖ ÔúÃÖ ×´ÖôûÖ»Öê †Ö× Ö ×´Ö»Öê™Òüß´Ö¬µÖê •ÖÖŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß, ŸÖ¸ü ‹ úÖ»ÖÖ ˆÓ“Öß´Ö¬µÖê 1 ‡Ó“Ö ú´Öß †ÃÖ»µÖÖ−Öê 2 ¾ÖÂÖì ¯ÖÖê»ÖßÃÖ ³Ö¸üŸÖß»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ †Ö»Öê −ÖÖÆüß, 10 ¾Öß ¾Ö ITI ´Ö¬µÖê ú´Öß ™üŒ êú †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû −ÖÖê ú¸üßÃÖÖšüß †¯ÖµÖ¿Ö †Ö»Öê. −ÖÖê ú¸üßÃÖÖšüß ¯Ö¸üß ÖêŸÖÆüß ¯ÖÖÃÖ —ÖÖ»ÖÖê. ŸÖ¸üßÆüß −ÖÖê ú¸üß −ÖÖÆüß ×¤ü»Öß. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü úÖê™üÖÔŸÖ •ÖÖ‰ú−Ö »ÖœüÖ ×¤ü»ÖÖ ŸÖê¾ÆüÖ 43
•ÖÖ‰ú−Ö ¯Ö¸ü´Ö−ÖÓ™ü −ÖÖê ú¸üß ×´ÖôûÖ»Öß. ‹ úÖ−ÖêŸÖ¸ü ¯Ö׸üÛã֟Öß−ÖãÃÖÖ¸ü “Ö™ü Öß-³ÖÖ ú¸ü¾Ö¸ü †Ö¯Ö»ÖÖ Öã•ÖÖ¸üÖ êú»ÖÖ. †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü úÖê ÖÖ“ÖÖÆüß †Ö¬ÖÖ¸ü −Ö¾ÆüŸÖÖ. ŸÖê¾ÆüÖ †ÃÖê ¾ÖÖ™üÖµÖ“Öê úß †ÖµÖãµÖÖŸÖ ú¬ÖßÆüß úÖÆüß úºþ ¿Ö ú ÖÖ¸ü −ÖÖÆüß. ¯Ö Ö ´ÖêÆü−ÖŸÖ êú»Öß ¯ÖÖ×Æü•Öê. †¯ÖµÖ¿Ö Æüß µÖ¿ÖÖ“Öß ¯Ö×Æü»Öß ¯ÖÖµÖ¸üß †ÃÖŸÖê. ŸµÖÖ´Öãôêû †¯ÖµÖ¿ÖÖ−Öê ú¬Öß ‘ÖÖ²Öºþ −ÖµÖê. ú¬Öß × úŸÖßÆüß †¯ÖµÖ¿Ö †Ö»Öê ŸÖ¸üß ú¬Öß ÆüÖ¸ü ´ÖÖ−Öæ −ÖµÖê, ŸµÖÖŸÖæ−Ö ´ÖÖ ÖÔ ¿ÖÖê¬ÖŸÖ ¿ÖÖê¬ÖŸÖ ¯Öãœêü •ÖÖ¾Öê. ŸÖÃÖê“Ö ‹ úÖ»ÖÖ ¯Ö¸üß Öê´Ö¬µÖê †¯ÖµÖ¿Ö †Ö»Öê, ŸµÖÖ−Öê ¯Öã−ÆüÖ ¯Ö׸ü ÖÖ ×¤ü»Öß †Ö× Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ ¾Öêôûß ¯ÖÖÃÖ —ÖÖ»ÖÖ. ŸµÖÖ´Öãôêû ÆüÖ¸ü ´ÖÖ−Ö»Öß −ÖÖÆüß. ¯ÖÏŸµÖê úÖÓ“µÖÖ •Öß¾Ö−ÖÖŸÖ “Öœü-ˆŸÖÖ¸ü Æêü ŸÖ¸ü ÆüÖêŸÖ ¸üÖÆüŸÖê. ¯Ö Ö ŸµÖÖ¾Ö¸ü ´ÖÖ ÖÔ ú¿ÖÖ úÖœüÖµÖ“Öê ŸÖê †Ö¯Ö»µÖÖ ¾Ö¸üŸÖß †ÃÖŸÖÖê. †¯ÖµÖ¿Ö †Ö»Öê ŸÖ¸ü ´ÖÖ Öê ²Ö‘Öæ−Ö ŸµÖÖÓ−Öß ú¬Öß“Ö ¯ÖÖ×Æü»Öê −ÖÖÆüß, ¯Öãœêü-¯Öãœêü “ÖÖ»ÖŸÖ Öê»Öê †Ö× Ö †¯ÖµÖ¿Ö −ÖÖ×ÆüÃÖê —ÖÖ»Öê. 7) ›üÖò´µÖã´Öê−™ËüÃÖ²Ö§ü»Ö úÖê ÖŸµÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»µÖÖ úÖ? ŸµÖÖ¾Ö¸ü ŸÖã´Æüß ú¿Öß ´ÖÖŸÖ êú»Öß? úÖÆüß ´Öã»ÖÖ-´Öã»Öà−ÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»Öß ŸÖß ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê : ›üÖò´µÖã´Öë™üÃÖÖšüß ³Ö¸ü¯Öæ¸ü ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»µÖÖ. −ÖÖê ú¸üßÃÖÖšüß, ÃÖ¸ü úÖ¸üß −ÖÖê ú¸üßÃÖÖšüß, ²ÖÖÆêü¸üᯙ ¤êü¿ÖÖŸÖ •ÖÖ µÖÖÃÖÖšüß ‡. ÃÖÖšüß ›üÖòŒµÖã´Öë™ü“Öß ³Ö¸ü¯Öæ¸ü ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»µÖÖ. úÖ¸ü Ö ›üÖòŒµÖã´Öë™ü −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê ú׸ü†¸ü ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖ −ÖÖÆüß ¾Ö ÃÖ¸ü úÖ¸üß −ÖÖê ú¸üßÆüß ×´ÖôûŸÖ −ÖÖÆüß. ŸµÖÖÃÖÖšüß ¸üÖ¿Ö−Ö úÖ›Ôü, •Ö−´ÖÖ“ÖÖ ¤üÖ Ö»ÖÖ, ¯ÖÖÃÖ¯ÖÖê™Ôü, •ÖÖŸÖß“ÖÖ ¤üÖ Ö»ÖÖ ‡. “Öß 44
†Ö¾Ö¿µÖ úŸÖÖ †ÃÖŸÖê, ŸÖê −ÖÃÖ»µÖÖ¾Ö¸ü Öæ¯Ö ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»Öß. †Ö¯Ö»Öß †Öêôû Ö úÖê ÖŸÖß, úÖêšêü ¸üÖÆüŸÖÖê, −ÖÖ¾Ö úÖµÖ, úÖê ÖŸÖê ÖÖ¾Ö ‡. ›üÖòŒµÖã´Öë™ü»ÖÖ ‘Öê‰ú−Ö ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»µÖÖ. ´ÖÖŸÖ ú¿Öß êú»Öß? ÆüÖòÙêü»Ö“Öê ÃÖÙ™ü×±ú êú™ü ¤üÖ Ö¾Öæ−Ö ŸÖ¸ü úÖÆüßÓ−Öß 1500 ºþ. ³Öºþ−Ö document úÖœü»Öê ŸÖ¸ü úÖÆüà−Öß ¯ÖîÃÖê ¤êü‰ú−Ö ›üÖòŒµÖã´Öë™ü úÖœü»Öê. úÖ¸ü Ö †Ö¯Ö»µÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖÃÖÖ¸ü Öê •Öß¾Ö−Ö •Ö ÖÖ¾Öê »ÖÖ Öæ −ÖµÖê ´Æü Öæ−Ö ¾Ö úÖÆüßÓ−Öß ×´Ö¡ÖÖÓ“µÖÖ ´Ö¤üŸÖß−ÖêÆüß úÖœü»Öê. ÃÖÖÃÖ·µÖÖÓ“µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ¾Ö¸ü ¯ÖÖÃÖ¯ÖÖê™Ôü ²Ö−Ö×¾Ö»ÖÖ. úÖÆüß ´Öã»Öà“Öê »Ö −Ö —ÖÖ»µÖÖ¾Ö¸ü ŸµÖÖÓ“µÖÖ −Ö¾Ö·µÖÖ“Öê −ÖÖ¾ÖÖ¾Ö¸ü ›üÖòŒµÖã´Öë™ü úÖœü»Öê, ‹ úÖ ´Öã»Öß»ÖÖ ŸÖ¸ü Öã¯Ö †›ü“Ö Öß †Ö»µÖÖ, ן֓Öß †Ö‡Ô ÃÖŒ úß †ÃÖæ−Ö ×ŸÖ−Öê †Ö¯Ö»µÖÖ ¸üÖ¿Ö−Ö úÖ›Ôü¾Ö¸ü †Ö¯Ö»µÖÖ ´Öã»Öß“Öê −ÖÖ¾Ö ™üÖ ú»Öê −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖ ´Öã»Öß»ÖÖ Öã¯Ö ÃÖÓ ú™êü †Ö»Öß. ןֻÖÖ “ÖÖÓ Ö»Öß −ÖÖê ú¸üßÃÖã¨üÖ ×´ÖôûÖ»Öß −ÖÖÆüß. ŸÖÃÖê“Ö ›üÖòŒµÖã´Öë™ü ²Ö−Ö¾Ö µÖÖÃÖÖšüß 6 ŸÖê 7 ŸÖÖÃÖ ¸üÖÓ ÖêŸÖ ˆ³Öê ¸üÖÆæü−Ö ›üÖòŒµÖã´Öë™ü ²Ö−Ö¾ÖÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. ÃÖ ÖóµÖÖ ÃÖ¸ü úÖ¸ß úÖµÖÖÔ»ÖµÖÖŸÖ ×±ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê †Ö× Ö ‹ ú Ø ú¾ÖÖ ¤üÖê−Ö •Ö ÖÖÓ−Öß úÖÆüß ×šü úÖ Öß ÖÖê™êü ²ÖÖê»Öæ−Ö ¯ÖîÃÖê ¤êü‰ú−Ö ›üÖòŒµÖã´Öë™ü ²Ö−Ö×¾Ö»Öê. úÖÆüà−ÖÖ ›üÖòŒµÖãêÓ™ü²Ö§ü»Ö ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»µÖÖ −ÖÖÆüߟÖ. úÖ¸ü Ö ‹ úÖ“Öß †Öפü¾ÖÖÃÖß •ÖÖŸÖ †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ×ŸÖ ú›ü“µÖÖ ÃÖ¸ü¯ÖÓ“ÖÖÓ−Öß ŸµÖÖÓ“Öê ÃÖÙ™ü×±ú êú™ü úÖœæü−Ö ×¤ü»Öê, ŸÖÃÖê“Ö ´ÖÓ Ö»Ö ´ÖÓפü¸ü µÖÖ ÃÖÓãÖê−Öê úÖÆüß ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ²ÖÖÆêü¸ü •ÖÖŸÖÖ−ÖÖ ¯Ö¡Ö פü»Öê úß Æüß ´Öã»Öê †−ÖÖ£Ö †ÖÆêüŸÖ. †Ö´Ö“µÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö †Ö»Öê»Öß †ÖÆêüŸÖ ŸÖ¸ü ŸµÖÖÓ−ÖÖ ›üÖòŒµÖã´Öë™ü ¤êü µÖÖŸÖ µÖÖ¾Öê. ‹ úÖ“ÖÖ ³ÖÖ‰ú ÃÖ¸ü úÖ¸üß −ÖÖê ú¸ßŸÖü †ÃÖ»µÖÖ¾Ö¸ü ›üÖòŒµÖã´Öë™ü“Öß ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»Öß 45
− ß. úÖÆüàà−ÖÖ −ÖÖÆü − ŸµÖÖÓ“µÖÖÖ −ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡Ô úÖÓ−Öß ›üÖòŒµÖã´Öë™ü úÖœæü−−ÖÖ ×¤ü»Öê. ŸÖ¸¸ü úÖÆüà−ÖÖ Ã¾ÖŸÖ:“µÖÖ Ã ¾ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ † †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêôêû ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»µÖÖ −ÖÖÆÖÆüߟÖ. 8 ÃÖ¬µÖÖÖ ŸÖã´Æüß úÖê ÖŸµÖÖ ¯ÖÖÖêÙü¾Ö¸ü úÖµÖÔ¸üŸÖ †ÖÆü 8) † ÖŸÖ? ŸµµÖÖ ¯ÖÖêÙü¾¾Ö¸ü Ö ŸÖã´Æüß †ÖÆüÖŸÖ úÖ? à ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß ´Öã´ »ÖßÓ“Öß ¯ÖÖêÖÖêÙü : Öé×ÆüÆ Öß, ×¾Ö×−−Ö´ÖµÖ µÖÖ ™ÒüÙü´Ö¬µÖêµÖê ¾ÖÖò»µÖãÛÛ−™ü − †¸ü, ÖÏÖÖ±úß ú ×››ü—ÖÖµÖ−Ö¸ü, ´Öë™ü´Ö¬µµÖêê −ÖÖê ú¸üß, ×¾Ö•ÖµÖ ÖÖ¸ü × ÃÖê»ÃÖ »Ã ´Ö¬µÖê −ÖÖêÖê ú¸üß ŸÖ¸ü úÖÆü ß ´Öã»Öß ÆüÖ‰úÃÖ¾ÖÖ‡Ô‡±ú ± †ÃÖæ−Ö ™ê™ü»Öظü ÖÆüß ú¸üŸÖÖŸÖ ŸµÖµÖÖ´Ö¬µÖê 11 ´´Öã»Öß ÃÖ´ÖÖ¬¬ÖÖ−Öß †ÖÆêüŸŸÖ †Ö× Ö 1 −ÖÖÆüß.
þ֟ÖÖ:“ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÃÖÖµÖ ú¸ü ÖÖ¸ê Ö ü 466
´Öã»ÖÖÓ“Öß ¯ÖÖêÙü : †™êü−›ÓüÃÖ, Assistance ׸ü»ÖÖµÖ−ÃÖ Óú¯Ö−Öß´Ö¬µÖê ´Öò−Öê•Ö¸ü, Manager, Electrician, Manager ú−ÙÒüŒ¿Ö−Ö“ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ, ŸÖÖ•Ö ÆüÖò™êü»Ö´Ö¬µÖê ™êü×»Ö±úÖê−Ö ‡−“ÖÖ•ÖÔ, ™Òòü¾Æü»Ö †ò−›ü ™ãüÃÖÔ, òú™ü¸üÃÖÔ, † úÖ‰Óú™ü †×ÃÖÙÓü™ü, †Öò×±úÃÖ ²ÖÖòµÖ, ÃÖÖê−Öß Óú¯Ö−Öß´Ö¬µÖê ICD, †ò×−Ö´Öê¿Ö−Ö ›üÖµÖ¸êüŒ™ü¸ü, †Öò×±úÃÖ¸ü, ײֻÖÖÔ Óú¯Ö−ÖßŸÖ ÃÖê Îêú™ü¸üß, Supporting staff, Engineer, BARC ´Ö¬µÖê ™êüÛŒ−Ö׿ֵÖ−Ö, ´Öê òú×−Ö ú»Ö ‡ÓוÖ×−ÖµÖ¸ü, Æêü›ü úÖò−Ùêü²Ö»Ö ‡. “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ¯ÖÖêÙü¾Ö¸ü †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ¯Öî úß 20 »ÖÖê ú ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆêüŸÖ ŸÖ¸ü 6 »ÖÖê ú µÖÖ ¯ÖÖêÙü¾Ö¸ü ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß −ÖÖÆüß †Ö× Ö •µÖÖ ¾µÖÛŒŸÖ ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß −ÖÖÆüß †¿Öß 2 †ÖÆêüŸÖ. 9) ŸÖã´Æüß †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ´Ö¤üŸÖ êú»Öß †ÖÆêüŸÖ úÖ? êú»Öß †ÃÖê»Ö ŸÖ¸ü ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ? †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ×•Ö ´Öã»Öê ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›üŸÖÖŸÖ. †ÖÁÖ´ÖÖ“Öê †Ö× Ö ²ÖÖÆêü¸ü“Öê •Öß¾Ö−Ö ŸµÖÖÓ−Öß ¯ÖÖ×Æü»Öê»Öê †ÃÖŸÖê. ŸµÖÖÓ−ÖÖÆüß »ÖÆüÖ Ö¯Ö Öß ¾ÖÖ™üÖµÖ“Öê úß †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖÆüß úÖê Öߟָüß ³Öê™üÖµÖ»ÖÖ µÖÖ¾Öê. ¯ÖÏê´ÖÖ“Öê ¤üÖê−Ö ¿Ö²¤ü ²ÖÖê»ÖÖ¾Öê, ÖÖ‰ú ªÖ¾Öê, “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ÖÖê™üß²ÖÖ²ÖŸÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸üÖ¾Öê, ¯Ö Ö ŸÖê ŸµÖÖÓ“µÖÖ −Ö¿Öß²ÖÖŸÖ −Ö¾ÆüŸÖê, ´Æü Öæ−Ö ¾ÖÂÖÖÔŸÖæ−Ö 3 ¾ÖêôûÖ ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ—Öê ×¾ÖªÖ£Öá 15 †Öò ÖÙü, 26 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß †Ö× Ö ×¤ü¾ÖÖôûßŸÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ µÖêŸÖÖŸÖ. †Ö¯Ö»Öê »ÖÆüÖ Ö¯Ö Öß“Öê ו־Ö−Ö †Öšü¾ÖŸÖÖŸÖ. »ÖÆüÖ Ö¯Ö Öß“Öê ×´Ö¡Ö-´Öî×¡Ö Öß ³Öê™üŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ ²Ö‘Öæ−Ö Öã¯Ö †Ö−ÖÓ¤ü ÆüÖêŸÖÖê. ŸµÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß ÃÖ¾ÖÔ•Ö Ö ¯ÖîÃÖÖ ÖÖêôûÖ úºþ−Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ 47
†Ö¾Ö¿µÖ ú †ÃÖ»Ö껵ÖÖ ÖÖê™üß ¯Öã¸ü¾ÖŸÖÖŸÖ. ‹ ÖÖªÖ»ÖÖ úÖò»Öê•Ö²Ö§ü»Ö Ø ú¾ÖÖ †³µÖÖÃÖÖŸÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸üŸÖÖŸÖ. úÖê ÖÖ“Öß ±úß ³Ö¸üÖµÖ“Öß †ÃÖê»Ö ŸÖ¸ü ŸÖêÆüß ³Ö¸üŸÖÖŸÖ. ¯ÖãÃŸÖ êú ¾Ö Öî¸êü, ¾ÖÊÖ ‡. ¾Ö †Ö× Ö úÖê Öß “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ´ÖÖ úÖÔ−Öê ¯ÖÖÃÖ —ÖÖ»Öê ŸÖ¸ü ŸµÖÖÓ−ÖÖ ²Ö× ÖÃÖê ¤êü Öê ¾Ö ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖÃÖÖšüß ™ÒüÙüß¿Öß ´Ö¤üŸÖ ×´Öôû¾Öæ−Ö ¤êü Öê, ¯Öãœü“µÖÖ ×¿Ö Ö ÖÖÃÖÖšüß, פü¾ÖÖôûßŸÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ÖÖ‰ú, ±ú™üÖ êú ¾Ö •Öê¾Ö Ö ¤êüŸÖÖŸÖ †Ö× Ö •µÖÖ ´Öã»Öê ‘Ö¸üß •ÖÖŸÖ −ÖÖÆüß. ŸµÖÖ ´Öã»ÖÖÓÃÖÖê²ÖŸÖ Æêü ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£Öá פü¾ÖÖôûß ÃÖÖ•Ö¸üß ú¸üŸÖÖŸÖ. †Ö¯Ö»µÖÖ ×•Ö¾Ö−ÖÖŸÖ ŸÖÃÖê ÃÖã Ö −Ö¾ÆüŸÖê. ¯Ö Ö ŸµÖÖ“µÖÖŸÖ ŸÖ¸ü ו־Ö−ÖÖŸÖ ÃÖã Ö †ÃÖÖê ‡. ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ−Öê, †Ö¯Öã»Ö úß−Öê ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£Öá µÖêŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖ“Ö¯ÖÏ´ÖÖ Öê ‹ úÖ ´Öã»Öß−Öê NGO ´Ö¬µÖê »ÖÆüÖ−Ö ´Öã»ÖÖÓÃÖÖšüß 4500 “Öß ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ŸÖ¸ü ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ−Öß úÖÆüß »ÖÖê úÖÓ“Öê »Ö −Ö »ÖÖ¾Öæ−Ö ×¤ü»Öê. ‡. ´Ö¤üŸÖ ŸÖê †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ. úÖ¸ü Ö †ÖŸÖÖ Æêü ŸµÖÖ“Öê úŸÖÔ¾µÖ †ÖÆêüŸÖ úß †Ö¯Ö»µÖÖ »ÖÆüÖ Ö ³ÖÖ¾ÖÓ›üÖÓ−ÖÖ “ÖÖÓ Ö»Öê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸ü Öê “ÖÖÓ Ö»Öê ‘Ö›ü×¾Ö Öê ŸµÖÖÃÖÖšüß ¾ÖÂÖÖÔŸÖæ−Ö 3 ¾ÖêôûÖ ÃÖ Öôêû ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£Öá †ÖÁÖ´ÖÖ»ÖÖ ³Öê™ü ¤êüŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ ¾Ö †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê ¤ãü: Ö ×¾ÖÃÖ¸ü¾Öæ−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ÃÖã ÖÖŸÖ šüê¾Ö Öê, ÆüÃÖ¾Ö Öê ‡. ŸÖê ú¸üŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖ¯Öî úß †¿Öß úÖÆüß “ÖÖ¸ü-¯ÖÖ“Ö •Ö ÖÖÓ−Öß †•Öæ−Ö †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ´Ö¤üŸÖ êú»Öê»Öß −ÖÖÆüß. ¯Ö Ö †Ö•Öæ²ÖÖ•Ö擵ÖÖ ¿Öê•ÖÖ·µÖÖÓ−ÖÖ †Öò×±úÃÖ´Ö¬µÖê ‡. ´Ö¤üŸÖ êú»Öß †ÖÆêü. 10) †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“µÖÖ µÖ¿ÖÖ²Ö§ü»Ö ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ úÖµÖ ¾ÖÖ™üŸÖê? 40 ¯Öî úß úÖÆüß »ÖÖê úÖÓ−Öß ŸµÖÖÓ“ÖÖ ¿Ö²¤üÖŸÖ ×¤ü»Öê»Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê : 48
•µÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÖ»Ö ú †ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖÓ“Öß ŸÖ¸ü, •Öß¾Ö−Ö “ÖÖÓ Ö»Öê †ÖÆêü ŸÖê Öæ¯Ö “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü •Öß¾Ö−Ö •Ö ÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÖ»Ö úÖÓ“ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸ü †ÃÖŸÖÖê, ŸµÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ŸÖÃÖê“Ö ú¸ü ÖÖ¸êü ÃÖ Öôêû †ÃÖŸÖÖŸÖ, ÃÖ ÖóµÖÖ ÃÖã Ö-ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö †ÃÖŸÖÖŸÖ, ŸÖê “ÖÖÓ Ö»Öê ×¿Ö Ö Ö ‘Öê‰ú−Ö µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê‰ú ¿Ö úŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÖ»Ö úÖÓ“ÖÖ ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ¾Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ŸÖÃÖê“Ö ‘Ö¸üÖŸÖæ−Ö ¯Öî¿ÖÖ“Öß ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûŸÖê úÖÆüß »ÖÖê úÖÓ−ÖÖ ‘Ö¸ü“Öß †ÖÙ£Ö ú ¯Ö׸ü×ã֟Öß ×²Ö ú™ü †ÃÖ»µÖÖ−Öê úÖÆüà−ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ •ÖÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê ¯Ö Ö ŸÖÖê ן֣Öæ−Ö ×−Ö‘ÖŸÖÖê ŸÖê¾ÆüÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸üÆüß †Ö¯Ö»µÖÖ †Ö‡Ô-¾Ö›üß»ÖÖÓ“ÖÖ “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ÃÖÖÓ³ÖÖôûŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ úÖê ÖŸµÖÖÆüß ÖÖê™üà“ÖÖ ¡ÖÖÃÖ ¤êüŸÖ −ÖÖÆüß. ŸµÖÖÓ−ÖÖ Morle Support, Financial Support †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸÖß ´Öã»Öê ¯Öãœêü •ÖÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ“µÖÖ µÖ¿ÖÖ²Ö§ü»Ö Öã¯Ö †×³Ö´ÖÖ−Ö ¾ÖÖ™üŸÖÖê. ¯Ö¸ÓüŸÖæ ŸµÖÖŸÖᯙ úÖÆüß »ÖÖê ú ‹¾Öœêü ÃÖ Öôêû ×´ÖôûŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖÆüß •ÖÖÃŸÖ µÖ¿ÖþÖß ÆüÖêŸÖ −ÖÖÆüß. †Ö‡Ô-¾Ö×›ü»ÖÖÓ“µÖÖ ú´ÖÖ‡Ô¾Ö¸ü •Ö ÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¡ÖÖÃÖ ¤êüŸÖÖŸÖ. úÖÆüß ´Öã»Öê ˆ¨ü™üÆüß †ÃÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ Ready ×´ÖôûŸÖê. ´Æü Öæ−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ú™ü ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖ −ÖÖÆüß. •µÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÖ»Ö ú †ÖÆêüŸÖ ŸÖß ´Öã»Öê Öæ¯Ö −Ö¿Öß²Ö¾ÖÖ−Ö †ÃÖŸÖÖŸÖ. ŸÖÃÖê“Ö ¯ÖÖ»Ö ú †ÃÖÖê Ø ú¾ÖÖ −ÖÃÖÖê ¤üÖê‘ÖÖÓ−ÖÖ µÖ¿Ö ÃÖÖ¸ü Öê“Ö †ÃÖŸÖê ‡.
49
±±úÖê™üÖê ÖÏÖ±úßß ¾Ö Ôú¿ÖÖò¯Ö ‘ÖêŸÖÖ−ÖÖ × × ú¸ü Ö ÃÖ¸ü 1 ŸÖã´Ö“µµÖÖ ´ÖŸÖê µÖ¿¿Ö ´Æü Ö•Öê úÖµÖ? 11) •Öê¾ÆüÆÖ †Ö´Æüß ´´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ŸÖã´´Ö“µÖÖ ´ÖŸÖê µµÖ¿Ö ´Æü Ö••Öê úÖµÖ? Æêü ×¾Ö“ÖÖ¸ü»ÖêÖ ŸµÖÖ¾Öêôûß Ÿ −Öß ÖÖ» ŸµÖÖÓ Ö»Öᯙ ˆ¢Ö¸ê¸êü פü»Öß. ´ÖÖ ÖÃÖÖ−Öê ´ ´´ÖêÆü−ÖŸÖ ú¸ ¸ü Öê, †ÖÙ£Ù£Ö ú, ÃÖÖ´ÖÖÖÖ×•Ö ú ¾Ö ™ãÓü×²Ö ú ÃÃÖ´ÖõÖÖ ÊÖ úÖî Ê ÃÖ¾ÖÔ •Ö²Ö²ÖÖ²Ö¤üÖ·µÖÖ ¯¯ÖÖ¸ü ¯ÖÖ›ü Öê ´Æü Ö•Öê Ãþ֟Ö:“Öê ‘Ö¸¸ü †ÃÖ Öê, ã ú™ãÓü²Ö †ÃÃÖ Öê †Ö× ÖÖ “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ¯ÖÖêÙü¾Ö¸ü úÖ´ÖÖ»ÖÖ †ÃÖ Öê ŸÖê ´Æü Ö•Öê µÖµÖ¿Ö ÆüÖêµÖ. ´ “Öß •Öê¾ÆüÖ ¯ÖÏ ÖŸŸÖß ÆüÖêŸÖê ŸµÖÖÖ¾Öºþ−Ö ¾Öê Ö¾Öê ´ÖÖ ÖÃÖÖÓ Ö¾ Öôêû ´ÖÖ ÖÔ ÖÔ ÃÖã“ÖŸÖÖŸÖ †Ö× Ö ŸµÖÖŸÖŸÖæ−ÖÆüß •ÖÖê ´ ¿ÖÖê¬ÖŸŸÖÖê ŸÖÖê“Ö ÃÃÖãã Ö-ÃÖ´ÖÖ¬Ö¬ÖÖ−Ö †Ö× ÖÖ ×•Ö¾Ö−ÖÖŸÖ Achiveement † ´ÖÖ ÖÔ †ÃÖŸÖÖê ŸÖÖê Ö µÖ¿Öþ Ö¸ü þÖß †ÖÆêü. †Ö¯Ö»ÖÖ † ÖÖêÖÖê»Ö ÃÖÖ¬µÖ ú¸ü Öê, ŸÖÃÃÖê“Ö úÖê ÖŸŸÖßÆüß ÖÖê™ü ú¸üÖµÖ“Öß 500
†ÃÖê»Ö ŸÖ¸üß ŸÖß ú¸üÖµÖ“Öß ×•Ö§ü ¯ÖÖ×Æü•Öê. Yes, I well do it. †ÃÖê ´Æü Ö ÖÖ¸üÖ ´Æü Ö•Öê µÖ¿Ö. •Ö¸ü ÃÖÖŸÖŸµÖÖ−Öê †³µÖÖÃÖ êú»Öê †Ö× Ö ‹ ú×−Öšêü−Öê úÖ´Öê êú»Öß ŸÖ¸ü µÖ¿Ö †Ö¯ÖÖê†Ö¯Ö ×´ÖôûŸÖ †ÃÖŸÖê. ‹ ÖÖªÖ ¯Ö׸ü ÖêŸÖ “ÖÖÓ Ö»Öê ´ÖÖŒÃÖÔ †Ö»Öê ŸÖê ´Æü Ö•Öê µÖ¿Ö. µÖ¿Ö ´Æü Ö•Öê ×¿Ö Ö¸üÖ“Öß ˆÓ“Öß, ¯ÖÖµÖ¸üß, ³ÖÖ µÖ, ´ÖêÆü−ÖŸÖ, ´Ö−ÖÖÃÖÖ¸ü Öß −ÖÖê ú¸üß ×´ÖôûÖ»Öê, ÆüÖ›Ôü¾Ö úâ Ö, Extra hardworking ´Æü Ö•Öê µÖ¿Ö ÆüÖêµÖ. 12) ŸÖã´Æüß ŸÖã´Ö“µÖÖ µÖ¿ÖÖ−Öê ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆüÖŸÖ úÖ? ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆêü
ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß −ÖÖÆüß
ÃÖÖÓ Öæ ¿Ö úŸÖ −ÖÖÆüß
26
13
1
30 25 20 15 10 5 0
ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖÖß †ÖÆêü
ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß −ÖÖÆüß ÃÖÖÓ Öæ ¿Ö úŸÖ −ÖÖÆüß
¾Ö¸üᯙ ŸÖŒŸµÖÖŸÖ †ÃÖê פüÃÖæ−Ö µÖêŸÖê úß, ŸÖê †Ö¯Ö»µÖÖ µÖ¿ÖÖ−Öê ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆêüŸÖ. †¿Öß 26 ´Öã»Öê-´Öã»Öß †ÖÆêüŸÖ †Ö× Ö †ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆêüŸÖ. ŸÖ¿Öß 13 †ÖÆêüŸÖ ŸÖ¸ü •Öß 51
¾µÖŒŸÖß ÃÖÖÓ Öæ ¿Ö úŸÖ −ÖÖÆüßŸÖ †¿Öß ¾µÖŒŸÖß 1 †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ´Öãôêû •Öß •ÖÖÃŸÖ ÃÖ´ÖÖ¬ÖüÖ−Öß †ÖÆêüŸÖ.ŸµÖÖÓ“µÖÖ¾Ö¸ü •ÖÖÃŸÖ »Ö Ö ëú¦üßŸÖ êú»Öê †ÖÆêü. 13) †−ÖÖ£Ö †Ö× Ö ÃÖ−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ²Ö§ü»Ö ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ úÖµÖ ¾ÖÖ™üŸÖê? úÖÆüß ´ÖÖê•ÖŒµÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−Öß ×¤ü»Öê»Öß ˆ¢Ö¸êü ŸµÖÖÓ“µÖÖ ¿Ö²¤üÖŸÖ ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê †ÖÆêü ŸÖê ¯ÖÆüÖ. •µÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÖ»Ö ú †ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖÓ−ÖÖ “ÖÖÓ Ö»Öê •Öß¾Ö−Ö •Ö ÖŸÖÖ µÖêŸÖê. †Ö¯Ö»Öß ‡“”ûÖ ŸÖê †Ö¯Ö»µÖÖ ¯ÖÖ»Ö úÖÓ−ÖÖ ÃÖÖÓ Öæ ¿Ö úŸÖÖŸÖ ¯Ö Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÖ»Ö ú −ÖÖÆüß ŸÖ¿Öß ´Öã»Öê úÖê ÖÖ»ÖÖ ÃÖÖÓ Ö ÖÖ¸ü †Ö¯Ö»Öß ‡“”Ö ŸÖê ¯ÖÏ×ŸÖ ãú»Ö ¯Ö׸ü×ã֟ÖßŸÖ †Ö¯Ö»ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ ×−Ö¾Ö›üŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ †ÖµÖãµÖÖŸÖ ¯Öãœêü •ÖÖ µÖÖÃÖÖšüß Öæ¯Ö ´ÖêÆü−ÖŸÖ, ú™ü ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê, ŸµÖÖÓ−ÖÖ ×•Ö§ü šêü¾ÖÖ¾Öß »ÖÖ ÖŸÖê. ŸµÖÖÓ−ÖÖ moral support êú»ÖÖ ¯ÖÖ×Æü•Öê, ŸÖÃÖê“Ö •µÖÖÓ−ÖÖ ´Öã»Öê −ÖÖÆüßŸÖ †¿ÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖ¯ÖÖ»Ö úÖÓ−Öß ¤ü¢Ö ú ‘µÖÖ¾Öê. •Öê Öê úºþ−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖÆüß Ã¾ÖŸÖ:“Öê ÆüŒ úÖ“Öê ´Öã»Öê ³Öê™üŸÖᯙ ¾Ö ŸµÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖÆüß †Ö¯Ö»Öê þ֟Ö:“Öê ÆüŒ úÖ“Öê †Ö‡Ô-¾Ö›üᯙ ³Öê™üŸÖᯙ ´Æü Ö•Öê †ÃÖê êú»µÖÖ−Öê †−ÖÖ£Ö ÆüÖ ¿Ö²¤ü −ÖÖ×ÆüÃÖÖ ÆüÖê‡Ô»Ö. ¯Ö Ö †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“ÖÖ †×³Ö´ÖÖ−ÖÆüß ¾ÖÖ™üŸÖÖê, †Ö•Ö“µÖÖ úÖôûÖŸÖ −Ö £ÖÖÓ²ÖŸÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ ¯Öãœêü úÖÆüߟָüß ú¸üÖµÖ“Öê †ÖÆêü Æêü »Ö ÖÖŸÖ ‘Öê‰ú−Ö Öæ¯Ö ´ÖêÆü−ÖŸÖ ‘ÖêŸÖÖŸÖ. þ֟Ö:“Öê ú׸ü†¸ü ŸÖê þ֟Ö:“µÖÖ ´ÖêÆü−ÖŸÖß¾Ö¸ü ‘Ö›ü×¾ÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ“µÖÖ´Ö¬µÖê ‹ ú òú¸êüŒ™ü¸ †ÃÖŸÖÖêü, ÃÖ´Ö•ÖæŸÖ¤üÖ¸¯Ö ÖÖü †ÃÖŸÖÖê †Ö× Ö ¯ÖÖ»Ö ú †ÃÖ»Ö껵ÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ úÖµÖ ŸµÖÖÓ−ÖÖ ŸÖ¸ü ŸÖÖ™ü ¾ÖÖœæü−Ö šêü¾Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ±úŒŸÖ •ÖÖ‰ú−Ö •Öê¾ÖÖµÖ“Öê †ÖÆêü ¯Ö Ö †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ −ÖêÆü´Öß ÃÖŸÖŸÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üÖ¾ÖÖ »ÖÖ ÖŸÖÖê úß ÃÖÓ¬µÖÖ úÖôûß úÃÖÖ ¾Ö úÖµÖ •Öê¾ÖÖµÖ“ÖÖ ˆªÖ †Ö× Ö ¸üÖ¡Öß •Öê¾Ö Ö úÃÖÖ ×´Öôû ÖÖ¸ü? 52
µÖÖ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ »ÖÖ Ö ÖÖ·µÖÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ úÖê Ö ¯Öã¸ü¾Ö ÖÖ¸! ŸÖÃÖê“Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖÓ“µÖÖ ‘Ö¸üÖŸÖ ¸üÖ×Æü»µÖÖ´Öãôêû Æêü ‘Ö¸ü ¤ãüÃÖ·µÖÖ“Öê“Ö ‘Ö¸ü †ÃÖŸÖê. × úŸÖß ×¤ü¾ÖÃÖ †Ö¯Ö Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ“ÖÖ ‘Ö¸üÖŸÖ ¸üÆüÖµÖ“Ö. ŸµÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸üÖ−Öê ŸÖß ´Öã»Öê ú™ü ú¸üŸÖÖŸÖ. †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÏŸµÖê ú ÖÖê™üß“Öß •ÖÖ Öß¾Ö †ÃÖŸÖê. ´Æü Öæ−Ö ¯ÖÖ»Ö ú †ÃÖ ÖÖ·µÖÖ ¾Ö ¯ÖÖ»Ö ú −ÖÃÖ ÖÖ·µÖÖÓ“ÖÖ ±ú¸ü ú ¤üÖ Ö×¾Ö»ÖÖ †ÖÆêü. 14) µÖ¿Ö ×´Öôû¾Ö µÖÖÃÖÖšüß ú¿ÖÖ“Öß †Ö¾Ö¿µÖ úŸÖÖ †ÖÆêü? 40 ¯Öî úß 38 »ÖÖê úÖÓ“Öß †Ö»Öê»Öß ˆ¢Ö¸êü ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖ Öê : ´ÖêÆü−ÖŸÖ, Öã¯Ö ú™ü ú¸ü Öê, 24 ŸÖÖÃÖ ¸üÖ¡ÖÓפü¾ÖÃÖ úÖ´Ö ú¸ü Öê, ×´Öôêû»Ö ŸÖê úÖ´Ö ú¸ü Öê, ŸµÖÖŸÖ »ÖÖ•Ö ¾ÖÖ™æü −ÖµÖê. ¯Ö׸üÁÖ´Ö êú»Öê ¯ÖÖ×Æü•Öê, ³Ö¸ü¯Öæ¸ü »ÖÖê úÖÓ“Öê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ¾Ö ¿Öã³Öê“”ûÖ Æü¾Öê, †ÖŸ´Ö×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ, úÖÆüß “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ´ÖÖ ÖÃÖÖ“ÖÖ ÃÖÓ¯Ö Ôú (´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö), ÁÖ´Ö, ¤ãü ÖÔ´Ö ‡“”ûÖ †ÃÖ»Öß ¯ÖÖ×Æü•Öê. aim †ÃÖ»Öê ¯ÖÖ×Æü•Öê, ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, ¯ÖÏ´ÖÖ× Ö ú¯Ö ÖÖ ¾Ö ×“Ö úÖ™üß ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öß †ÖÆêü ‡. ÃÖ¾ÖÔ µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê. ´Æü Ö•Öê µÖ¿Ö †Ö¯ÖÖê†Ö¯Ö ×´ÖôûŸÖê. 15) ŸÖã´Æüß µÖÖ ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü úÖê ÖÖ“µÖÖ ´Ö¤üŸÖß−Öê †Ö»ÖÖ †ÖÆüÖŸÖ? µÖÖ²Ö§ü»Ö úÖê Öß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê úÖ? µÖÖ ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü úÖÆüß †Ö¯Ö»µÖÖ †Ö‡Ô Ø ú¾ÖÖ ¾Ö×›ü»ÖÖÓ“ÖÖ ´Ö¤üŸÖß−Öê ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ −ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡Ô úÖÓ“µÖÖ ´Ö¤üŸÖß−Öê ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ ‡ŸÖ¸üÖÓ“Öê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ×´ÖôûÖ»Öê. 53
‡ŸÖ¸ü ´Æü Ö•Öê ´ÖÖ´ÖÖ, ²ÖÖµÖ úÖê, ÃÖ´ÖÖ•Ö ÃÖê¾Ö ú, ´Öã µÖÖ¬µÖÖ¯Ö ú, ×´Ö¡Ö, ´ÖÖêšüÖ ³ÖÖ‰ú, ‡ÓוÖ×−Ö†¸ü ¾µÖŒŸÖß, †Öêôû Öß“Öê ÃÖ¸ü, Óú¯Ö−Öß“Öê †×¬Ö úÖ¸üß, †ÖÁÖ´Ö, úÖ´ÖÖ¾Ö¸ü“Öß ‘Ö¸ü´ÖÖ»Ö úß−Ö, ÃÖÖÆêü²Ö, ŸÖÃÖê“Ö Ã¾ÖŸÖ:Ææü−Ö ¯ÖãÃŸÖ êú ²Ö‘Öæ−Ö-¾ÖÖ“Öæ−Ö µÖÖ ÃÖ¾ÖÖÕ“µÖÖ ´Ö¤üŸÖß−Öê ‹¾Öœêü ¯Öãœêü †Ö»Öê. úÖ¸ü Ö µÖÖ ÃÖ¾ÖÖÕ−Öß ‡£Ö¯ÖµÖÕŸÖ µÖê µÖÖÃÖÖšüß úÖÆüà−ÖÖ úÖÆüß ´Ö¤üŸÖ êú»Öß †ÖÆêü. Financial support, business ´Ö¬µÖê loss —ÖÖ»µÖÖ¾Ö¸ü ×´ÖÃÖêÃÖ−Öê †Ö¬ÖÖ¸ü ¾Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ×¤ü»Öê. ×¾Ö×−Ö´ÖµÖ ™ÒüÙü−Öê »Ö −Ö »ÖÖ¾Öæ−Ö ×¤ü»Öê. social worker −Öê ¯ÖÖ»Ö úÖÓÃÖÖ¸ü Öê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê. ŸµÖÖÓ−Öß †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü †Ö¯Ö»µÖÖ ‘Ö¸üÖŸÖ 6-5 ¾ÖÂÖÔ šêü¾Ö»Öê. ´Öã µÖÖ¬µÖÖ¯Ö ú, ×´Ö¡Ö, ´ÖÖ´ÖÖ-´ÖÖ´Öß, ´ÖÖêšüÖ ³ÖÖ‰ú µÖÖÃÖ¾ÖÖÕ ú›æü−Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, ¯Öî¿ÖÖ“Öß ´Ö¤üŸÖ ¾Ö ´ÖÖ−Ö×ÃÖ ú, ³ÖÖ¾Ö×−Ö ú ‡. ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûÖ»Öß. ŸÖÃÖê“Ö −ÖÖê ú¸üß²Ö§ü»Ö ¾Ö ú׸ü†¸ü²Ö§ü»ÖÆüß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê. ‹ úÖ ‡ÓוÖ×−Ö†¸ü−Öê ‹ úÖ “ÖÖÓ Ö»µÖÖ Óú¯Ö−Öß´Ö¬µÖê úÖ´ÖÖ»ÖÖ »ÖÖ¾Ö»Öê. ŸÖÃÖê“Ö •µÖÖÓ−Öß −ÖÖê ú¸üßÃÖÖšüß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öß ŸµÖÖÓ“ÖßÆüß ´Ö¤üŸÖ —ÖÖ»Öß. †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ™êü»Öظü Ö ¾Ö ÃÖ¾ÖÔ ¯ÖÏ úÖ¸ü“Öß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ×´ÖôûŸÖ Öê»Öß. †¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü µÖÖ ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü µÖê µÖÖÃÖÖšüß µÖÖ ÃÖ¾ÖÖÕ“Öß ´Ö¤üŸÖ Öæ¯Ö —ÖÖ»Öß ¾Ö ŸµÖÖ²Ö§ü»Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−ÖÆüß ×´ÖôûÖ»Öê. ÊÖ ÃÖ¾ÖÖÕ²Ö§ü»Ö ŸµÖÖÓ“Öê ´Æü Ö Öê †ÃÖê ÆüÖêŸÖê úß, •Ö¸ü ŸµÖÖÓ“Öê ‹¾Öœüß ´Ö¤üŸÖ ×´ÖôûÖ»Öß −ÖÃÖŸÖß ŸÖ¸ü †Ö•Ö †Ö´Æüß ‡£Öê −ÖÃÖŸÖÖê.
54
×¾ÖÂÖµÖÖ²Ö²Ö§ü»Ö ´ÖÖ×ÆÆüŸÖß ¤êüŸÖÖ−ÖÖÖ ×¾Ö Îú´Ö † †Ö× Ö úÖÓŸÖß»ÖÖ»Ö ŸÖ 1 ŸÖã´Æüß †•Öæ−Ö ¯Ö㜜êêü úÖÆüß ú 16) ¸üÖµÖ“Ö šü¸ü¸ ¾Ö»Öê †ÖÆêü úÖ? •Ö¸ü ÆüÖê ŸÖ¸ü úÖÖµÖ? ´Öã»ÖÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ³Ö¸ü¯Öæ¸ü »ÖÖêÖ úÖÓ “Öß †••Öæ−Ö ¯ÖµÖÕŸÖ úÃÖ»Öß ‡““”ûÖ úÖÆüß µÖÖ“Öß ²Ö−Ö µÖÖ“Öß ŸÖß ‡“”ûÖ ÆüÆ ÖêŸÖß ŸÖß ¯Ö㜜ü߻֯ÖÏ´ÖÖ ÖêÖ †ÖÆêü. ú¸ü úÖÆÆüß •Ö Ö “ÖÖÖÖÓ Ö»µÖÖ prromotionn ÃÖÖšüß “Ö“ÖÖÓ Ö»µÖÖ ¯ÖÖêÖÙü à ״Öôû¾¾Ö µÖÖÃÖÖšü Ö ß Ÿ ŸµÖÖÃÖÖšü ß ¯Öãœêü ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖ †ÖÆêü, ŸÖÃÖê“Ö úÖÆüà−ÖÖ »ÖÆüÆÖ−Ö Ö ´Öã»ÖÖÓÃÖÖÖÖšüß úÖÆüߟָ֟üß ú¸ü Öê Ø “Öָ߸üß™êü²Ö»Ö ™ÒüÙü Ø ú¾ÖÖ Ã Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ ú¸ü Öê, ŸÖŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖÖ †Ö¯Ö»ÖÖ Ã¾ÖŸÖ:“µÖÖ ×²Ö—Ö−ÖêÃÖ ¾ ¾ÖÖµÖ“ÖÖÖ †ÖÆêü ŸÖ¸¸ü úÖÆüß •Ö Ö ÖÖÓ−ÖÖ †−ÖÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖÖ ‘Ö¸ü ×´Öôôû¾Öæ−Ö ªÖµÖÖ“Öê †ÖÆêü. ¾ÖÖœü 555
ŸµÖÖÃÖÖšüß ÃÖ¬µÖÖ ¯Öϵ֟−ÖÖŸÖ †ÖÆêü, ŸÖÃÖê“Ö úÖÆüà−ÖÖ †ÃÖê ¾ÖÖ™üŸÖê úß †ÖŸÖÖ †Ö´Ö“Öê ¾ÖµÖ —ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêü †ÖŸÖÖ •Öê úÖÆüß ú¸üÖµÖ“Öê ŸÖê †Ö¯Ö»µÖÖ ãú™ãÓü²ÖÖÃÖÖšüß ¾Ö ´Öã»ÖÖÓÃÖÖšüß ú¸üÖ“Öê †ÖÆêü. •Öê פü¾ÖÃÖ †Ö¯Ö Ö úÖœü»Öê ŸÖê פü¾ÖÃÖ ŸµÖÖÓ−Öß −Ö úÖê úÖœüÖµÖ»ÖÖ. ŸµÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÓ−ÖÖ “ÖÖÓ Ö»Öê ×¿Ö Ö Ö ¤êü‰ú−Ö ŸµÖÖÓ“Öê ¬µÖêµÖ ¯Öæ ÖÔ ú¸üÖµÖ“Öê †ÖÆêü. ŸÖÃÖê“Ö •µÖÖÓ“Öß »Ö −Ö −ÖÖÆüß —ÖÖ»Öß ŸµÖÖÓ−ÖÖ »Ö −Ö ú¸üÖµÖ“Öê †ÖÆêü. †•Öæ−ÖÆüß ¯ÖÏŸµÖê úÖÓ“µÖÖ ´Ö−ÖÖŸÖ úÖÆüß −ÖÖ úÖÆüß ¯Öãœêü ú¸ü µÖÖ“Öß ‡“”ûÖ †ÖÆêü. µÖÖ¾Öºþ−Ö †Ö¯Ö»µÖÖ »Ö ÖÖŸÖ µÖêŸÖê. 17) µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß ŸÖã´Ö“ÖÖ úÖ−Ö´ÖÓ¡Ö úÖµÖ †ÖÆêü? †Ö¯Ö»µÖÖ •Ö¾Öôû“µÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖᯙ ³ÖÖ¾ÖÓ›üÖÓ−ÖÖ ¾Ö †Ö¯Ö»µÖÖ ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ “ÖÖÓ Ö»Öê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö µÖê£Öê ÃÖ¾ÖÖÕ−Öß ×¤ü»Öê †ÖÆêü. úÖÆüß µÖÖê•Ö−ÖÖ ´Öã»ÖÖÓ“µÖÖ¯ÖÏןÖ× ÎúµÖÖ, ˆ¢Ö¸ü ŸµÖÖÓ“µÖÖ ¿Ö²¤üÖŸÖ ¯Öãœêü šêü¾ÖŸÖ †ÖÆêü. ×¿Ö Ö Ö ‘Öê‰ú−Ö “ÖÖÓ Ö»µÖÖ ú׸ü†¸üÃÖÖšüß ¯Öãœêü •ÖÖ µÖÖÃÖÖšüß ×•Ö§ü ¾Ö ×“Ö úÖ™üß †ÃÖ Öê Ö¸ü•Öê“Öê †ÖÆêü. ŸÖÃÖê“Ö ¯Ö׸üÛã֟Öß−ÖãÃÖÖ¸ü •Öê úÖ´Ö ×´Öôêû»Ö ŸÖê ‡´ÖÖ−Ö¤üÖ¸üß−Öê ú¸ü Öê ŸµÖÖŸÖ »ÖÖ•Ö ¾ÖÖ™æü−Ö ‘Öê‰ú −ÖµÖê. ´Ö−ÖÖ»ÖÖ •Öê ¾ÖÖ™üŸÖê ŸÖê“Ö ú¸üÖ. •Öß¾Ö−ÖÖŸÖ × úŸÖßÆüß ÃÖÓ ú™ü †Ö»Öê ŸÖ¸üß ‘ÖÖ²Öºþ −ÖµÖê, ÃÖãÃÖÖ‡Ô›ü úºþ −ÖµÖê, ´ÖÖ Öê ¾Öôæû−Ö ¯ÖÖÆæü −ÖµÖê. ¯Öãœêü“Ö ¯Öãœêü “ÖÖ»ÖŸÖ •ÖÖµÖ“Öê, ŸµÖÖ ¯Ö׸üÛã֟Öß“ÖÖ ÃÖÖ´Ö−ÖÖ úºþ−Ö †Ö¯Ö»ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ úÖœæü−Ö †Ö¯Ö»ÖÖ ¬µÖêµÖ ÖÖšüÖ¾ÖÖ, Ö껵ÖÖ ×¤ü¾ÖÃÖÖ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü −Ö †Ö ÖŸÖÖ, −Ö¾Öß−Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üÖ †ÖµÖãµÖÖŸÖ ‹¾Öœüß ´ÖêÆü−ÖŸÖ ú¸üÖ úß ¯Öãœêü ãúšü»ÖßÆüß ¾ÖßÖæ Ö¸êü¤üß ú¸üÖµÖ»ÖÖ ´ÖÖ Öê-¯Öãœêü ²Ö‘ÖÖµÖ»ÖÖ −Ö úÖê úß ŸÖß ¾ÖßÖæ ´ÖÆüÖ Ö †ÖÆêü úÖ. ÆüÖŸÖÖ»ÖÖ •Öê »ÖÖ Öê»Ö ŸÖß ¾ÖßÖæ ‘µÖÖµÖ“Öß ±úŒŸÖ ×¿Ö Ö Ö ‘Öê‰ú−Ö 56
• •ÖÖßÖßŸÖ • ´ÖêÆü−ÖŸÖ •ÖÖÃŸÖ −Ö ‘Öê‰ú−Ö−Ö ¯Öãœêü •ÖÖ Öêê. ØÆü¤üß´Ö¬µ¬µÖê úÆüÖ¾ÖŸÖŸÖ †ÖÆêü úß ß, †¯Ö−Öß ´ÖÓ´ ×•Ö»Ö úÖê Öê ¯ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ‡−ÃÖÃÖÖ−Ö “ÖÖÆêü ãú”û ³Öß ú¸êü ¯Ö¸ü † †¯Ö−Öß ´ÖÓוÖÖ»Ö ¯ÖÖ‹… Ÿ ´ÖÖ Öêê †ÖµÖãµÖÖŸÖŸÖ ãúšü»ÖêÆüß ÃÖÓ ú™ü † ŸµÖÖ“Ö¯ÖÏ †Ö»Öê ŸÖ¸üß ŸµµÖÖ¾Ö¸ü ´ÖÖŸÖÖ úºþ−Ö ´ÖÖÖ ÖÔ úÖœæü−Ö ¯Ö㯠œêü-¯Öãœêü “ÖÖÖÖ»ÖŸÖ •ÖÖµÖ“Ö“Öê †ÖÆêü, ´´ÖÖêšêü —ÖÖ»µÖÖÖ¾Ö¸ü ¤ãüÃÖ·µµÖÖÓ−ÖÖ “ÖÖÓ Ö» Ö»Öê ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ ¿ÖÔ−Ö ú¸ü Öê − þ֯¯−Öê ²Ö‘ÖÖ, ‘ÖÖÖ²Öºþ −Ö úÖÖ ŸµÖÖ¾Ö¸ü ×¾Ö•ÖµÖ −Ö¾Öß−Ö ×¾ ×´Öôû ôû¾ÖÖ †Ö× Ö −ÖêÆü´Öß †Ö−Ö−ÖÓ¤üß ¸üÆüÖ. b happpy, be crreative, be posiitive, bee confiddent †Ö× Ö ¤êü¾ÖÖ¾Ö¸ü be × ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ šêü¾ÖÖ Æêü ÃÖ¾ÖÔÖÔ êú»µÖÖ−Öê ŸÖ¸ü“Ö µÖ¿ÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖ ¯Ö¯ÖÖšüß¿Öß ¸üÖÆÆüß»Ö. µÖ¿ÖÖ» Ö»ÖÖ ŸÖã´Æüß − ß µÖ¿ÖÖ»»ÖÖ ŸÖã´Ö“Öß Ö¸ü −ÖÖÆü •Ö †ÖÆêü, µÖ¿Ö ŸÖã´Ö““µÖÖ ú›êü þ־֟Ö: µÖê‡Ô»Ö
¯Öã úÖ¸´Ö´Ö¬µÖê Actiivity ú¸¸üŸÖÖ−ÖÖ
577
†Ó×ŸÖ´Ö ×−Ö úÂÖÔ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê µÖ¿ÖþÖß ×•Ö¾Ö−Ö ¾Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖ ÆÖü ×¾ÖÂÖµÖ †Ö´Æüß ÊÖÃÖÖšüß ×−Ö¾Ö›ü»ÖÖ úß †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ †ÖµÖãµÖÖŸÖ µÖ¿ÖþÖß ÆüÖ ê µÖÖÃÖÖšüß úÖê Ö úÖê ÖŸµÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖê¸êü •ÖÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê. ŸµÖÖÓ“µÖÖ µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖ´ÖÖ Ö“Öß úÖ¸ü Öê úÖµÖ †ÖÆêüŸÖ ŸÖê ‹¾Öœêü ¯Öãœêü úÃÖê Öê»Öê. ŸµÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖÓ−ÖÖ úÖê Ö úÖê ÖŸÖê ¯Öϵ֟−Ö ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê, ´Æü Öæ−Ö †Ö´Æüß Indepth Interview µÖÖ ¯Ö¨üŸÖß“Öß ×−Ö¾Ö›ü êú»Öß ¾Ö ŸµÖÖ“µÖÖ×¾ÖÂÖµÖß •ÖÖ µÖÖ“µÖÖ ¯Öϵ֟−ÖÆüß êú»ÖÖ. •ÖÖÃŸÖ ŸÖ¸ü †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖ×¾ÖÂÖµÖß ÃÖ´ÖÖ•ÖÃÖê×¾Ö úÖ, ¯ÖÖê»ÖßÃÖ †Ö× Ö ×´Ö¡Ö µÖÖÓ“µÖÖ ú›æü−Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´ÖôûÖ»Öß ŸÖ¸ü úÖÆüß ´Öã»ÖÖÓ“Öß ‘Ö¸ü“Öß †ÖÙ£Ö ú ¯Ö׸üÛã֟Öß ×²Ö ú™ü †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖÓ“Öê ¯ÖÖ»Ö úÖÓ−Öß ŸµÖÖÓ−ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ™üÖ ú»Öê. ÊÖ“µÖÖŸÖ •ÖÖÃŸÖ ŸÖ¸ü ´Öã»Öê-´Öã»Öß 6 ŸÖê 15 ¾ÖÂÖÖÔ“Öê †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †Ö»µÖÖ. ¯Ö Ö ŸµÖÖŸÖæ−Ö úÖÆüß †ÃÖêÆüß ´Öã»Öê-´Öã»Öß †ÖÆêüŸÖ •µÖÖÓ−ÖÖ •Ö−´Ö»µÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö“Ö (¯ÖÖôû µÖÖŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ) †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ™üÖ ú»Öê. †ÖÁÖ´ÖÖŸÖ †¿Öß úÖÆüß ´Öã»Öê-´Öã»Öß ÆüÖꟵÖÖ •µÖÖÓ−ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ¯ÖÖ»Ö úÖÓ×¾ÖÂÖµÖß úÖÆüß ´ÖÖ×ÆüŸÖßÆüß −Ö¾ÆüŸÖß. †ÖÁÖ´ÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ±úŒŸÖ 10 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖ ×¿Ö Ö Ö ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ITI ŸµÖÖ ¾µÖןÖ׸üŒŸÖ ¤ãüÃÖ¸êü ×¿Ö Ö Ö −Ö¾ÆüŸÖê. úÖò»Öê•Ö ‡. 10 ¾Öß −ÖÓŸÖ¸ü ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯Öãœêü úÖµÖ ú¸üÖµÖ“Öê †ÖÆêü, úÖê ÖŸµÖÖ úÖò»Öê•Ö´Ö¬µÖê •ÖÖµÖ»ÖÖ ¯ÖÖ×Æü•Öê, úÖê ÖŸÖê ×¿Ö Ö Ö ‘ÖêŸÖ»Öê ¯ÖÖ×Æü•Öê, úÖê ÖŸµÖÖ Field ´Ö¬µÖê •ÖÖµÖ“Öê †ÖÆêü, Æêü ÃÖÖÓ Ö µÖÖÃÖÖšüß 58
× ´ÖÖ ÖÔ¤¤ü¿ÖÔ−Ö ×´ÖôôûŸÖ −Ö¾ÆüŸÖêÖ. ŸµÖÖ¯Öî úßß úÖÆüß »»ÖÖê úÖÓ−ÖÖ úÖÆü ן֣Öê ߟָüß ×¿×¿Ö úÖµÖ»ÖÖ × Ö»Öê ŸÖêÖ ´Æü Ö•Öê ITTI ´Ö¬µÖê. ŸŸµÖÖ´Ö¬µÖê ŸµµÖÖÓ−ÖÖ ×±ú™ü¸¸ü, ‡»ÖꌙÒüß׿ֵÖ−Ö, ×´Öôû ׿ ¾ÖÖµµÖ¸ü´Ö−Ö ‡. à Öß ™ÒêüØØ−Ö Ö ÃÖÖ¸ü − פü»Öß ••ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖß. ŸµÖÖ−−ÖÓŸÖ¸ü ŸµÖÖÓ−−ÖÖÖ 18 ¾ÖÂÖÖÖÔ−ÖÓŸÖ¸ü ¤ãüÃÖÖ·µÖÖ †ÖÁÖÖ´ÖÖŸÖ Ø ú¾ÖÖÖ Goverrnment H Hostel Ø ú¾ÖÖ ‘ָ߸üß •ÖÖ¾Öê »»ÖÖ ÖÖµÖ“Öê. ŸµÖÖÓ“µÖÖ ×•Ö¾Ö−ÖÖŸÖ × ŸŸµÖÖÓ−ÖÖ ‹ ú −Ö¾Öß−Ö Ã “ÖÖ ÃÖÖ´Ö−ÖÖ ú ÃÖ´ÖõÖÖÓ ¸üÖ¾ÖÖ »ÖÖ ÖŸÖŸÖ †ÃÖê ÆüÖ ŸµÖÖ“µÖÖ ×••Ö¾Ö−ÖÖŸÖ Ã¾Ö¾ÖŸÖ: ×−Ö ÖÔµÖ ‘Öê µÖÖ“ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ úß †ÖŸŸÖÖ ¯Öãœêü †Ö¯Ö Ö úÖôû † úÖµÖµÖ ú¸üÖµÖ“Öê †ÖÆêü. ú¿ ¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ²ÖÖÆêü¸üß»Ö Ã ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ´Ö¬µ µÖê ¾ÖÖ¾Ö¸üÖµÖÖ“Öê? ŸµÖÖ²Ö§Ö§ü»Ö úÖÆüßß“Ö“ ´ÖÖ×ÆüŸÖßß −Ö¾ÆüŸÖê. úÖ¸ü Ö †ÖÖÁÖü´ÖÖ´Ö¬µÖê † †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ úÖê ÖÖ“ÖêÆüß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ×´ÖôûÖ»Öê −ÖÖÖÆüß †Ö× Ö ²ÖÖÆêü¸ü †Ö»»µÖÖ¾Ö¸üÆüß úÖê ÖÖ“ÖêÆüß ´ ¤ü¿ÖÔ−Ö ××´ÖôûÖ»Öê −ÖÖÖÆüß. ´ÖÖ ÖÔ
´ÖÖ•Öß ×¾ÖÖªÖ£µÖÖÔ“Öß ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖÖ−ÖÖ 599
•Öê¾ÆüÖ ŸÖê †−ÖÖ£Ö †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›Íü»Öê, ŸÖê¾ÆüÖ ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¾Öê Ö¾Öê ÖóµÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖê¸êü •ÖÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. úÖÆüà−ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ −ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡Ô úÖÓ•Ö¾Öôû ¸üÖÆæü−Ö ŸµÖÖÓ“Öß ‘Ö¸üÖŸÖ»Öß ÃÖ¾ÖÔ úÖ´Öê ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. ¸üÖ¡Öß“Öß ˆÂ™üß ³ÖÖÓ›üß, ÃÖ úÖôûß »Ö¾Ö ú¸ü ˆšæü−Ö ‘ÖÖÃÖÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß, ¯ÖÖ Öß ³Ö¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê, »ÖÆüÖ−Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öß ¤êü Ö¸êü Ö, ÃÖÖ±ú-ÃÖ±úÖ‡Ô ‡. ŸÖ¸ü úÖÆüß ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ²ÖÖÆêü¸ü ¯Ö›ü»µÖÖ¾Ö¸ü ±ãú£Ö¯ÖÖ£Ö¾Ö¸ü “ÖÆüÖ, ¾Ö›üÖ-¯ÖÖ¾Ö µÖÖ¾Ö¸ü ¸üÆüÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ Ö™üÖ¸ü ÃÖÖ±ú ú¸ü Öê, ±êú·µÖÖ ´ÖÖºþ−Ö ¾Ö›üÖ-¯ÖÖ¾Ö ×¾Ö ú Öê ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ ú´Öß ¯Öî¿ÖÖŸÖ 12 ŸÖÖÃÖÖ¯Öê ÖÖ •ÖÖÃŸÖ úÖ´Öê ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. úÖÆüß ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ part time ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê, ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ ‘Ö¸üÖŸÖ“Ö ²ÖÃÖæ−Ö ”ûÖê™üß-´ÖÖêšüß úÖ´Öê úºþ−Ö ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ ±ãú»Ö™üÖ‡Ô´Ö úÖ´Ö úºþ−Ö ú¸üïÖÖê−›ü−ÃÖ−Öß †Ö¯Ö»Öê ×¿Ö Ö Ö ¯Öæ ÖÔ ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê. Æêü ÃÖ Öôêû ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ŸµÖÖÓ−Öß ÃÖ¸ü úÖ¸üß úÖ Ö¤ü¯Ö¡Öê (Document) µÖÖÓ“Öß Öæ¯Ö ÃÖ´ÖõÖÖÆüß †Ö»µÖÖ. •ÖÃÖê ¸üÖ¿Ö−Ö úÖ›Ôü, ¾ÖÖêØ™ü Ö úÖ›Ôü, ¯Öò−Ö úÖ›Ôü ‡. “Öß †Ö¾Ö¿µÖ úŸÖÖ ÆüÖêŸÖß. ŸµÖÖÃÖÖšüß úÖÆüß »ÖÖê úÖÓ−Öß Æêü ›üÖòŒµÖã´Öë™ü ²Ö−Ö×¾Ö µÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖ ÃÖ¸ü úÖ¸üß úÖµÖÖÔ»ÖµÖÖŸÖ ¯ÖîÃÖê ªÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. úÖ¸ü Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ ú›êü ±úŒŸÖ †−ÖÖ£ÖÖ“Öê ‹ ú ÃÖÙ™ü×±ú êú™ü ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ¾Ö¸ü ±úŒŸÖ ŸµÖÖÓ−ÖÖ Office Boy, Æü´ÖÖ»Öß“Öê úÖ´Ö, Ö™üÖ¸ü ÃÖÖ±ú ú¸ü Öê, ¾Ö›üÖ-¯ÖÖ¾Ö ×¾Ö ú Öê ‡. úÖ´Öê ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ ÖÖµÖ“Öß. ´Æü Öæ−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖîÃÖê ¤êü‰ú−Ö ›üÖòŒµÖã´Öë™ü ²Ö−Ö¾ÖÖ¾Öß »ÖÖ ÖŸÖ ÆüÖêŸÖß. •Öß ´Öã»Öê-´Öã»Öß †Ö•Ö †Ö¯Ö»µÖÖ †ÖµÖãµÖÖŸÖ ¯ÖÖê»ÖßÃÖ, ‡ÓוÖ×−Ö†¸ü, ײֻ›ü¸ü, ´Öò−Öê•Ö¸ü, þ֟Ö: ײ֗Ö−ÖêÃÖ´Ö−Ö, “ÖÖÓ Ö»Öß −ÖÖê ú¸üß, Animation Director †ÖÆêüŸÖ. 60
ŸµÖÖÓ−ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ †ÖµÖãµÖÖŸÖ Öæ¯Ö ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ †Ö× Ö ´ÖêÆü−ÖŸÖ ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. ŸµÖÖ´Öãôêû“Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ ´ÖêÆü−ÖŸÖß“Öê ±úôû ×´ÖôûÖ»Öê»Öê †ÖÆêü †Ö× Ö ŸÖê ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆêüŸÖ. ¯Ö Ö ÃÖ ÖóµÖÖ ´Öã»ÖÖ-´Öã»Öà−Öê Æêü ÃÖ¾ÖÔ úÖ´Ö ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖÆüß ŸµÖÖÃÖÖê²ÖŸÖ ×¿Ö ú µÖÖ“Öß ‡“”ûÖÆüß úÖµÖ´Ö šêü¾ÖÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. ŸµÖÖ´Öãôêû úÖÆüß ´Öã»Öê-´Öã»Öß ¯ÖÖê»ÖßÃÖ —ÖÖ»Öê ŸÖ¸ü úÖÆüß ²Öß‹†Ö¸üÃÖß´Ö¬µÖê ™êüÛŒ−Ö׿ֵÖ−Ö µÖÖ ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü †ÖÆêüŸÖ. ŸÖ¸ü úÖÆüß ‡»ÖêÛŒ™Òü¿Ö−Ö ‡ÓוÖ×−ÖµÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ. ¤üÖê−Ö ³ÖÖ‰ú ײֻ›ü¸üÆüß †ÖÆêüŸÖ. ŸÖ¸ü úÖÆüà“ÖÖ Ã¾ÖŸÖ:“ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ †ÖÆêü ŸÖ¸ü úÖÆüà−ÖÖ “ÖÖÓ Ö»Öß −ÖÖê ú¸üßÆüß †ÖÆêü. ÊÖ ÃÖ¾ÖÔ ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü •ÖÖ µÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖÓ−ÖÖ Öæ¯Ö ´ÖêÆü−ÖŸÖ ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ Ö»Öß. ŸµÖÖÃÖÖê²ÖŸÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖŸÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ ×´Ö¡ÖÖ“Öß ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öß †Æü´Ö ³Öæ×´Ö úÖ ¸üÖ×Æü»Öß, •µÖÖÓ−Öß ŸµÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê, †Ö¯Ö»Öß †Öêôû Ö ×¤ü»Öß †Ö× Ö ŸµÖÖÃÖÖê²ÖŸÖ ¯Öî¿ÖÖ“ÖßÆüß ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ÊÖ ÃÖ¾ÖÖÕ−Öß ‹ ú´Öê úÖÓ−ÖÖ Öæ¯Ö ¯ÖÏÖêŸÃÖÖ×ÆüŸÖ êú»Öê †ÖÆêü. ‹ ú´Öê úÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê †ÖÆêü. ŸµÖÖ´Öãôêû ×´Ö¡Ö“Ö †Ö´Ö“ÖÖ ‹ ú ´ÖÖêšüÖ ¯Ö׸ü¾ÖÖ¸ü †ÖÆêü †ÃÖê Æêü ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ−ÖŸÖÖŸÖ.
61
Intervieews Woorkshopp ‘ÖêŸÖÖ−ÖÖ
622
¯ÖÏ¿−ÖÖ¾Ö»Öß ¾ÖîµÖÛŒŸÖ ú ´ÖÖ×ÆüŸÖß : 1. −ÖÖ¾Ö 2. ¾ÖµÖ 3. Ø»Ö Ö 4. ×¿Ö Ö Ö 5. Æãü§üÖ (Post) ¯Ö׸ü¾ÖÖ¸üÖ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß : 1. ¯ÖÖ»Ö ú †ÖÆêüŸÖ úß −ÖÖÆüß, †Ö‡Ô-¾Ö›üᯙ †Ö× Ö ‡ŸÖ¸ü2. ŸÖã´Ö“Öê »Ö −Ö —ÖÖ»Öê †ÖÆêü úÖ? •Ö¸ü ÆüÖê ŸÖ¸ü × úŸÖß ´Öã»Öê †ÖÆêüŸÖ?
63
†−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öß ¯ÖÖÀ¾ÖÔ³Öæ´Öß : 1. †ÖÁÖ´Ö“ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ úÖê Öß ¤üÖ Ö¾Ö»ÖÖ? 2. †ÖÁÖ´Ö´Ö¬µÖê ŸÖã´Æüß ¾ÖµÖÖ“µÖÖ × úŸÖ¾µÖÖ ¾ÖÂÖá †Ö»ÖÖŸÖ? 3. ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖ ´Ö−ÖÖ¯ÖÏ´ÖÖ Öê Ø ú¾ÖÖ †Ö¾Ö›ü߯ÖÏ´ÖÖ Öê ×¿Ö Ö Ö ×´ÖôûÖ»Öê úÖ? 4. ×¿Ö Ö ÖÖ²Ö§ü»Ö Ø ú¾ÖÖ ‡ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖõÖÖ úÖê ÖŸµÖÖ †Ö»µÖÖ ? 5. †ÖÁÖ´Ö´Ö¬µÖê ¸üÖÆüŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ú¿ÖÖ ¾Ö úÖê ÖŸµÖÖ ÃÖÖêµÖß-ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖꟵÖÖ? 6. ŸÖã´Æüß × úŸÖß ¾ÖÂÖÖÔ“Öê †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ †ÖÁÖ´Ö ÃÖÖê›ü»Öê? ¾Ö ¯Öãœêü ×¿Ö Ö Ö ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü ¯Öæ ÖÔ êú»Öê? 7. †ÖÁÖ´Ö´Ö¬µÖê †Ö»µÖÖ¾Ö¸ü ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ú¬Öß ‹ ú™êü¯Ö ÖÖ •ÖÖ Ö¾Ö»ÖÖ úÖ? ¬µÖêµÖ : 1. ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ úÖµÖ ¾ÆüÖµÖ“Öê ÆüÖêŸÖê? 64
2. ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ¯ÖÏê¸ü ÖÖ úÖê ÖÖ ú›æü−Ö ×´ÖôûÖ»Öß? 3. ŸÖã´Æüß ú¸üßµÖ¸ü²Ö§ü»Ö êú¾ÆüÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú»ÖÖ? 4. •Öß¾Ö−ÖÖŸÖᯙ ‹ ÖÖ¤üß ¾µÖŒŸÖß •µÖÖÓ−Öß ´Ö¤üŸÖ êú»Öß? êú»Öß †ÃÖê»Ö ŸÖ¸ü úÖê ÖŸÖß ¾Ö ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü? 5. ¬µÖêµÖ¯ÖæŸÖáÃÖÖšüß ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ úÖµÖ úÖµÖ ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ Ö»Öê? 6. •Öß¾Ö−ÖÖŸÖ ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ú¬Öß †¯ÖµÖ¿Ö †Ö»Öê †ÖÆêü úÖ? ŸµÖÖ¾Ö¸ü ŸÖã´Æüß ú¿Öß ´ÖÖŸÖ êú»Öß? 7. ›üÖòŒµÖã´Öë™üÃÖ²Ö§ü»Ö úÖê ÖŸµÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖ †Ö»µÖÖ? ŸµÖÖ¾Ö¸ü ŸÖã´Æüß úÖµÖ ´ÖÖ ÖÔ úÖœü»ÖÖ? 8. ÃÖ¬µÖÖ ŸÖã´Æüß úÖê ÖŸµÖÖ ¯ÖÖêÙü¾Ö¸ü úÖµÖÔ¸üŸÖ †ÖÆüÖŸÖ? ŸµÖÖ ¯ÖÖêÙü¾Ö¸ü ŸÖã´Æüß ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆüÖŸÖ úÖ? 9. ŸÖã´Æüß †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖ»ÖÖ ´Ö¤üŸÖ êú»Öß †ÖÆêü úÖ? êú»Öß †ÃÖê»Ö ŸÖ¸ü ú¿ÖÖ ¯ÖÏ úÖ¸êü? 65
10. ÃÖ−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“µÖÖ µÖ¿ÖÖ²Ö§ü»Ö ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ úÖµÖ ¾ÖÖ™üŸÖê? 11. ŸÖã´Ö“µÖÖ ´ÖŸÖê µÖ¿Ö ´Æü Ö•Öê úÖµÖ? 12. ŸÖã´Æüß ŸÖã´Ö“µÖÖ µÖ¿ÖÖ−Öê ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Öß †ÖÆÖŸÖ úÖ? 13. ÃÖ−ÖÖ£Ö †Ö× Ö †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ²Ö§ü»Ö ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ úÖµÖ ¾ÖÖ™üŸÖê? 14. µÖ¿Ö ×´Öôû×¾Ö µÖÖÃÖÖšüß ú¿ÖÖ“Öß †Ö¾Ö¿µÖ úŸÖÖ †ÖÆêü †ÃÖê ŸÖã´ÆüÖ»ÖÖ ¾ÖÖ™üŸÖê? 15. ŸÖã´Æüß µÖÖ ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü úÖê ÖÖ“µÖÖ ´Ö¤üŸÖß−Öê †Ö»ÖÖ †ÖÆüÖŸÖ, µÖÖ²Ö§ü»Ö úÖê Öß ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö êú»Öê úÖ? 16. ŸÖã´Æüß †•Öæ−Ö ¯Öãœêü úÖÆüß ú¸üÖµÖ“Öê šü¸ü¾Ö»Öê †ÖÆêü úÖ? •Ö¸ü ÆüÖê ŸÖ¸ü úÖµÖ? 17. µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß ŸÖã´Ö“ÖÖ úÖ−Ö´ÖÓ¡Ö úÖµÖ †ÖÆêü?
66
þ֯Ö׸׸ü“ÖµÖ †Ó•Ö»Öß ¯ÖÓ×›üŸÖ
´Öß †Ó•Ö»Öß ¯ÖÓ××›üŸÖ, ´Ö㌟֟ÖÖ ÃÖÖôû¾Öê ¿¿ÖÖÃÖ úßµÖ ´Öã»Öà“Öê ¾ÖÃÃÖŸÖß ÖéÆü, ´Öã»ÖãÓ›ü µÖê£Öê ¸ü¸ÖÆüŸÖê. ´Öß ÃÖ¬µÖÖ SY YBBA, LLB “ÖßÖß ¯Ö¸üß ÖÖ ×¤×¤ü»Öß †ÖÆêÆ.ü ´Öß ¯Öã úÖÖ¸ü´Ö¬µÖê 2 ¾ ¯ÖÖÃÖæ−Ö ×¸üÃÖ“ÖÔ ú ¾ÖÂÖÖÔ ¸üŸÖ †ÖÆêü. ¯Öã úÖ¸ü²Ö§ü»Ö » ´ÖÖ×ÆüŸÖßß ´Ö»ÖÖ ´ÖÖ—Ö—µÖÖ ×ÃÖ−Ö߆ †¸ü ú›æü−Ö × Ö»Öß † ×´Öôû †Ö× Ö ´Ö»ÖÖÖ †ÃÖê úÖ´Ö´Ö ú¸ü µÖÖÃÖÖ Öæ¯Ö †Ö¾ÖÖ› Æüßü ÆüÖêŸÖßß. ´Ö»ÖÖ ŸÖ¿¿ÖÖ“Ö ‹ úÖ ÃÖÓà ãÖê“Öß Ö¸¸ü•Ö ÆüÖêŸÖß úß ×•Ö£Öê ´Ößß ¯Öæ ÖÔ¯Ö Öê ´´ÖÖê úôêû¯Ö ÖÖÖ−Öê †Ö¯Ö»Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü × ´ÖÖÓ››æü ¿Ö úŸÖê. ¯Ö㯠úÖ¸ü´Ö¬µÖê ´Ö»ÖÖ ¾Öê Ö¾Ö¾Öê Öôêû ¾Ö Ô ú¿ÖÖò¯Ö, opeen housse, photoographyy, book & produuct, dessign, ICTT, compputer, maping, m methoddology, m monsoo on, orienntation 3 days, aadvocacy worksshop, annalysis, e ethcs, innterview ws, casee study ‡ŸµÖÖ¤üà“ÖêÖ ÖÖê»Ö¾Ö¸ü –ÖÖ−Ö ×´ÖôôûÖ»Öê. •Öê ŸÖ −Ö¾ÆÆüŸÖê ŸÖê ¾ÖêôôÖêûÖê¾Öêôûß ¯ÖÏŸµÖê ú úÖê-†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü−Öê ´´Ö»ÖÖ ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ŸÖÃÃÖê“Ö ´ÖÖ—Öê úôû Æêü ׸üÃÖ“ÖÔ ¯ÖæÖæ ÖÔ ú¸ü µÖÖÖÃÖÖšüß ´Ö»ÖÖÖÖ ÃÖã×−Ö»Ö Ö ÖÓ ÖÖ¾Ö Öê, ¿ÖÓ ¿Ö³Öæ, ´ÖãÓ²ÖÎÖ ÖÏÏã¯Ö µÖÖÓ−Öß Öæ¯Ö ´Ö¤üŸÖ 677
êú»Öß ŸµÖÖÓ“Öß ´Öß ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö³ÖÖ¸üß ¸üÖ×Æü»Ö. ICT ´Ö¬µÖêÆüß ´Ö»ÖÖ Öæ¯Ö úÖÆüß ×¿Ö úÖµÖ»ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öê. ´Ö»ÖÖ computer ²Ö§ü»Ö •ÖÖÃŸÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖ −ÖÃÖ»Ö껵ÖÖ ÖÖê™üà²Ö§ü»Öü “ÖÖÓ Ö»Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´ÖôûÖ»Öß. ´Ö»ÖÖ laptop Æüß †Öò¯Ö¸êü™ü ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖê. úÖ¸ü Ö †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ±úŒŸÖ laptop פü»Öê •ÖÖŸÖê. ¯ÖÏŸµÖê úÖ»ÖÖ individual. ŸµÖÖ´Öãôêû ´Öî×¡Ö Öà“ÖÖÆüß laptop †Öò¯Ö¸êü™ü ú¸üŸÖÖ−ÖÖ ×³ÖŸÖß ¾ÖÖ™üŸÖ −ÖÖÆüß. Öæ¯Ö ´Æü Ö•Öê Öæ¯Ö ×¿Ö ú»Öê ´Öß ÃÖÓ Ö Ö úÖ²Ö§ü»Ö. ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ´Öß “†ÖÁÖ´ÖÖŸÖ ¸üÖÆæü−Ö Öê»Ö껵ÖÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê µÖ¿ÖþÖß •Öß¾Ö−Ö ¾Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖ” µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü úÖ´Ö ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ³Ö¸ü¯Öæ¸ü †−Öã³Ö¾Ö †Ö»Öê. ŸµÖÖÓ−ÖÖ µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß Öæ¯Ö ÃÖ´ÖõÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖê¸êü •ÖÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê, ¸üÖ¡ÖÓפü¾ÖÃÖ, 24 ŸÖÖÃÖ úÖ´Öê ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ ÖŸÖÖŸÖ, ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÖ»Ö úÖÓ“ÖÖ ÃÖ¯ÖÖê™Ôü −ÖÃÖŸÖÖ−ÖÖÆüß ¯ÖÏŸµÖê ú ¾Öêôûß †Ö¯Ö»µÖÖ ÆüŒ úÖÃÖÖšüß —Ö Ö›üÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê. †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ−ÖÖ“Ö úÖ Æêü ÃÖ¾ÖÔ ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê? ŸµÖÖÓ−ÖÖ“Ö úÖ ‹¾Öœêü ¯Ö׸üÁÖ´Ö ‘µÖÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ †Ö¾Ö›ü߯ÖÏ´ÖÖ Öê ×¿Ö Ö Ö ×´ÖôûŸÖ −ÖÖÆüß, ŸµÖÖÓ“µÖÖ ÆüŒ úÖÓ¯ÖÖÃÖæ−Ö úÖ ¾ÖÓ×“ÖŸÖ ¸üÆüÖ¾Öê »ÖÖ ÖŸÖê? Æêü ÃÖ¾ÖÔ ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ŸÖê µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß, ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö úÖ ×´ÖôûŸÖ −ÖÖÆüß? Ø ú¾ÖÖ ‹ ÖÖ¤üÖ ¾µÖŒŸÖß µÖ¿ÖþÖß —ÖÖ»Öß ŸÖ¸üß ŸµÖÖ´ÖÖ Ö“Öß úÖ¸ü Öê úÖµÖ †ÖÆêüŸÖ? ŸÖê ¿ÖÖê¬Öæ−Ö úÖœü µÖÖÃÖÖšüß ´Öß †Ö× Ö ´ÖÖ—µÖÖ ÖÏã¯Ö−Öê µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ ú¸üŸÖ †ÖÆêü. Æêü ÃÖ¾ÖÔ ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘ÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ Öæ¯Ö “ÖÖÓ Ö»Öê †−Öã³Ö¾Ö †Ö»Öê. ³Ö¸ü¯Öæ¸ü »ÖÖê úÖÓ“Öê ´Ö»ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, †Ö¯Öã»Ö úß, ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ‡. ×´ÖôûÖ»Öê. Æêü †−Öã³Ö¾Ö †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ´ÖÖ—Öê ´Ö−Ö ³Öºþ−Ö †Ö»Öê. †ÖµÖãµÖÖŸÖ µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ úÖµÖ- úÖµÖ ú¸üÖµÖ»ÖÖ 68
¯ÖÖ×Æü•Öê? µÖÖÃÖÖšüß ´ÖÖ—Öê Æêü †−Öã³Ö¾Ö ´Öß ´ÖÖ—µÖÖ †ÖÁÖ´ÖÖŸÖᯙ »ÖÆüÖ−Ö ²Ö×Æü Ö-³ÖÖ¾ÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖÓ Öæ ¿Ö úŸÖê †Ö× Ö ×´Ö¡Ö-´ÖîסÖ−Öà−ÖÖÆüß •Öê Öê úºþ−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ŸµÖÖ“ÖÖ ˆ¤üÖÆü¸ü Ö ´Æü Öæ−Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸üŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö. ŸµÖÖÓ−ÖÖÆüß ˆŸÃÖÖÆü ¾ÖÖ™êü»Ö. ŸµÖÖÓ“µÖÖÆüß ´Ö−Ö ÆüÖê‡Ô−Ö µÖ¿ÖþÖß ÆüÖê µÖÖÃÖÖšüß ŸÖêÆüß ¯Öϵ֟−Ö ú¸üŸÖᯙ ¯Öãœêü •ÖÖ µÖÖÃÖÖšüß. ´ÖÖ—µÖÖÃÖÖšüß ŸÖ¸ü Æêü –ÖÖ−Ö ¾Ö †−Öã³Ö¾Ö LLL (Life Long Learning) ¯ÖµÖÕŸÖ ¸üÖÆüß»Ö. ´ÖÖ—Öê ¬µÖêµÖ ¾Ö úᯙ ¾ÆüÖµÖ“Öê †ÖÆêü. ŸÖÃÖê“Ö MSW ¾Ö PHD ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß Æêü –ÖÖ−Ö ¾Ö †−Öã³Ö¾Ö ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ ÖÔ ˆ¯ÖµÖÖê Öß šü¸ü ÖÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ †ÃÖê ´Ö−ÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ¾ÖÖ™üŸÖê. ¯Öã−ÆüÖ µÖÖ 3 ¾ÖÂÖÖÔ“Öê ¯ÖÏÖê•Öꌙü¸ü¾Ö¸ü ¯ÖãœêüÆüß úÖ´Ö ú¸üÖµÖ“Öê †ÖÆêü. ¯ÖÏŸµÖê úÖ»ÖÖ ¾ÖÖ™üŸÖê úß, †Ö¯Ö Ö “ÖÖÓ Ö»Öê úÖ´Ö êú»Öê ŸÖ¸ü úÖê Öߟָüß †ÃÖÖ¾Öê †Ö¯Ö»Öß ¯ÖÖšü £ÖÖê¯Ö™ü ÖÖ¸üÖ, úÖê Öߟָüß †ÃÖÖ¾Öê †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ ¯ÖÏê´Ö ¤êü ÖÖ¸üÖ, úÖê Öߟָüß †ÃÖÖ¾Öê †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ¤ê ÖÖ¸êü. ŸµÖÖ“Ö¯ÖÏ úÖ¸êü ´Ö»ÖÖÆüß ŸÖÃÖê ¾ÖÖ™üŸÖ ÆüÖêŸÖê. Æêü ÃÖ¾ÖÔ ´Ö»ÖÖ ¯Öã úÖ¸ü“µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖ¤üõÖÖÓ ú›æü−Ö, úÖê-†ÖòÙ›ü−Öê™ü¸ü, ¯Öã úÖ¸ü“Öê ׸üÃÖ“ÖÔÃÖÔ, ´ÖÖ—Öê †ÖÁÖ´ÖÖŸÖᯙ ´ÖÖ•Öß ×¾ÖªÖ£Öá †Ö× Ö ×™ü“Ö¸ü ¾Ö ²ÖÖÆêü¸üᯙ ¾µÖŒŸÖß ×¾Ö¿ÖêÂÖ ´Æü Ö•Öê ´ÖÖ—Öê ISABS “Öê Facilitor µÖÖÓ“µÖÖ ú›æü−Ö ´Ö»ÖÖ Æêü ÃÖ¾ÖÔ –ÖÖ−Ö ×´ÖôûÖ»Öê. ¯Öãœêü •ÖÖ µÖÖ“Öß ‹ ú −Ö¾Öß ˆ´´Öߤü ×´ÖôûÖ»Öß. ŸµÖÖ†Ö¬Öß ¯Öã úÖ¸ü“Öß Öæ¯Ö Öæ¯Ö †Ö³ÖÖ¸üß †ÖÆêü. úÖ¸ü Ö ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖ •Ö¸üß †ÖÁÖ´ÖÖŸÖæ−Ö †ÃÖ»Öß ŸÖ¸üß “ÖÖÓ Ö»Öê ‘Ö›ü×¾Ö»Öê, ¾Ö ¯ÖÏŸµÖê ú ÖÖê™üßŸÖ •ÖÖ ÖéŸÖ êú»Öê ŸÖê ¯Öã úÖ¸ü−Öê“Ö.
69
´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, ¯ÖÏê¸ü ÖÖ, ÃÖ´ÖÖ−Ö ÆüŒ ú ‡. ŸÖ¸ü ´Ö»ÖÖ ¯Öã úÖ¸ü ú›æü−Ö“Ö ×´ÖôûÖ»Öê»Öê †ÖÆêü ¾Ö ¯Öã úÖ¸−Öê ´Ö»ÖÖ 2 ¾ÖÂÖÔ Æüß ÃÖÓ¬Öß ×¤ü»Öß ŸµÖÖ´Öãôêû ¯Öã úÖ¸ü»ÖÖ ú¬ÖßÆüß ×¾ÖÃÖ¸üŸÖÖ µÖê ÖÖ¸ü −ÖÖÆüß. ¯ÖãœêüÆüß ¯Öã úÖ¸ ú›æü−Ö •ÖÖÃŸÖ ×¿Ö ú µÖÖ“Öß, ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−ÖÖ“Öß, ŸÖÃÖê“Ö ¯Öã úÖ¸ÃÖÖê²ÖŸÖ úÖ´Ö ú¸ü µÖÖ“Öß ‡“”ûÖ ¸üÖ×Æü»Ö. ×¾Ö¿ÖêÂÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö³ÖÖ¸ü!
70
×¾Ö Îú´Ö ¾¾Æü™ü ú¸ü
´ÖÖ—Öê—Öê −ÖÖ¾Ö ×¾Ö Î Îú´Ö ¾Æü™ü ú¸¸ü. ´Öß ÃÖÓŸÖ ‹ ú−ÖÖ£Ö ÆüÆÖòÙêü»Ö, “Öë²Öæ¸ü»ÖÖ ¸üÖÆüÆŸÖ †ÃÖæ−Ö ´ ²Ö߯ÖßÃÖßß‹»Ö Óú¯Ö−ÖßÖßŸÖ ™ÒêüØ−Ö Ö ‘ÖêŸÖ †ÖÆêü. ´Öß ¯Öã úÖ¸ü¸¿Öß ´Öß ¿ 2 ¾ÖÂÖÖÔÖÔ¯ÖÖÃÖæ−Ö •Öã››æü−Ö †ÖÆêü. † †Ö´Ö“µÖÖ Öê껵ÖÖ ¾ÖÂÖáá ׸üÃÖ“ÖÔ ê ú»Öê»ÖÖ ×¾ÖÂÖÖµÖ ›üÖòŒµÖã´´ÖëÖë™ü −ÖÃÖ»µÖÖÖ−Öê †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“µÖÖ µÖêµ ÖÖ·µÖÖ ÃÖÃÖ´ÖõÖÖ †ÖÖ× Ö 2012-13 “ÖÖ ™Öò ™üÖò×¯Ö ú †ÖÆêÆêü “†ÖÁÖ´Ö´Ö´Ö¬µÖê ¸üÖÆæü−Ö Öê»Ö껵ÖÖ † ´Öã»»ÖÖÓ“Öê µÖ¿ÖÃþÖß •Öß¾Ö−ÖÖ ¾Ö ŸµÖÖÓ“µÖµÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖÖ” ÊÖ¾Ö¸ü ×׸üÃÖ“ÖÔ ú¸¸üŸÖ †ÖÆêü. †−ÖÖ£Ö † †Ö´Ö“µÖÖ ÖÏã¯Ö´Ö¬µÖê 2 ´Öã»Öß ¾Ö 2 ´Öã»Öê ×´Öôæôæû−Ö †Ö´Æüß ¯Öã úÖ¸ü µÖÖ NGO ´Ö´Ö¬µÖê úÖ´Ö ŸÖÖêµÖ. ú¸ü ¯Ö×ÆüÆ»µÖÖ¾ÖÂÖá“Öê » †−Öã³Ö¾Ö ´´Ö»ÖÖ Öæ¯Ö “ÖÖÓ Ö»Öê ×´Öôû ×´ Ö»Öê. Ê ÊÖ¾ÖÂÖá ŸÖ¸ü¸ ŸµÖÖ¯Öê ÖÖ • •ÖÃÖêÖê ×´Ö¡Ö-´Öî×¡Ö¡Ö Öà¿Öß ÃÖÓ¾¾ÖÖ¤ü •ÖÖÃŸÖ Ö ÃÖÖ¬Ö ÖêÖ-™üÖò×¯Ö ú ²Ö²Ö§ü»Ö ²ÖÖê»Ö Öê, úÖµÖ ´´Ö¤üŸÖ Æü¾Öß † »Ö ŸÖßß ‘Öê Öê ŸÖê ¯Ö Ö ´Ö»»ÖÖ ¾ÖêôûÖê¾ÖêÖôû †ÃÖê ô ß ×¸üÃÖ“ÖÔ“ÖÔ ²Ö§ü»Ö ´´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸üŸÖÖŸÖ. † †Ö´Ö“µÖÖÃÖÖê ÖÖê²ÖŸÖ †Ö´ÆÆüÖ»ÖÖ úÖê-†Öò † Ù›ü−Öê™ü¸ü ú¸ü ÖÖ¸êü ú×¯Ö»Ö †ÖÖ× Ö ÃÖã×−Ö»»Ö, ¯Öã−Ö´Ö,
711
¸üÖêÆü−Ö, ¸üÖ•Öë¦ü †Ö× Ö †×−ÖŸÖÖ ´Öò›ü´Ö Æêü ÃÖ¾ÖÔ •Ö Ö †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ´Ö¤üŸÖ êú»Öß. ‹ ú ¯Ö׸ü¾ÖÖ¸ü ´Ö»ÖÖ ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬Öæ−Ö ×´ÖôûÖ»ÖÖ. †Ö´Ö“µÖÖ ™üÖò×¯Ö ú¾Ö¸ü ׸üÃÖ“ÖÔ ú¸üŸÖÖ−ÖÖ ´Ö»ÖÖ †−ÖÖ£Ö ´Öã»ÖÖÓ“Öê †−Öã³Ö¾Ö ÃÖ´Ö•Ö»Öê. ŸµÖÖ¾Öêôûß ´Öß †ÃÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üŸÖÖê. Öæ¯Ö úÖÆüß ´Öã»Öê †−ÖÖ£Ö †ÃÖæ−Ö ´ÖÖêšü¶Ö-´ÖÖêšü¶Ö ¯Ö¤üÖ¾Ö¸ü Öê»Öß. ´Öß úÖ −ÖÖÆüß •ÖÖ‰ú ¿Ö úŸÖ? ŸµÖÖ´Öãôêû ´Öã»ÖÖ ÖŸÖ ‘Öê‰ú−Ö ´ÖÖ—µÖÖŸÖ confidence ¾ÖÖœü»ÖÖ. ŸµÖÖÓ“Öê ¾Öê Ö¾Öê Öôêû †−Öã³Ö¾Ö ´Ö»ÖÖ ÃÖ´Ö•Ö»Öê. ŸÖê ÆüÖòÙêü»Ö´Ö¬µÖê úÃÖê ¸üÖÆüŸÖÖŸÖ, ŸµÖÖÓ−ÖÖ úÖê Ö ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸üŸÖÖŸÖ, ŸµÖÖÓ−ÖÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö †ÖÆêüŸÖ úÖ? †Ö× Ö × úŸÖß ´ÖêÆü−ÖŸÖ úºþ−Ö ŸÖê ¯Öãœêü †Ö»Öê? †−Öê ú úÖÆüß ¯ÖÏ¿−Ö †ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖ ¯ÖÏ¿−ÖÖÓ“Öß ´Ö»ÖÖ ˆ¢Ö¸êü ×´ÖôûÖ»Öß. (Practice is perfect) ´Öã»ÖÖÓ“ÖÖ confidence ¾ÖÖœü¾Ö µÖÖÃÖÖšüß ´ÖãôûÖŸÖ ²Ö¤ü»Ö ‘Ö›ü×¾Ö µÖÖÃÖÖšüß ¾µÖÛŒŸÖ´ÖŸ¾Ö ×¾Ö úÖÃÖ ÃÖã¬ÖÖ¸ü µÖÖÃÖÖšüß †Ö× Ö »ÖÖê úÖÓ“Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü †Ö´Ö“µÖÖ¯ÖµÖÕŸÖ ¯ÖÖêÆü“Ö×¾Ö µÖÖÃÖÖšüß †Ö¯Ö»µÖÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ ²Ö¤ü»Ö ¾ÆüÖ¾ÖÖ. »ÖÖê úÖÓ“Öê ¯ÖÏ¿−Ö ÃÖÖê›ü×¾Ö µÖÖÃÖÖšüß ¯Öã úÖ¸ü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ÊÖ ÃÖ¾ÖÔ ÖÖê™üß †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ¤êüŸÖÖŸÖ. ¸ü×¾Ö¾ÖÖ¸üß ×´ÖØ™ü Ö ÖÏã¯Ö×´Ö™üà Ö †Ö× Ö ¾Öê Ö¾Öê Öôêû ¾Ö ÔúÃÖÖò¯Ö †ÃÖŸÖÖŸÖ. ¾Ö Ôú¿ÖÖò¯Ö ÆüÖê ÖÖ¸êü †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ´ÖÖ ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ¾Ö ´Ö¤üŸÖ ú¸ü µÖÖÃÖÖšüß ²ÖÖÆêüºþ−Ö expert Ø ú¾ÖÖ †−Öã³Ö¾Öß ¾µÖŒŸÖß †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ×¿Ö ú×¾ÖŸÖÖŸÖ. †Ö´Ö“Öê ¯ÖÏ¿−Ö ×ÃÖ›ü×¾Ö µÖÖÃÖÖšüß ¯Öϵ֟−Ö ú¸üŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ“Öê ˆ¯Ö úÖ¸ü †Ö´ÆüÖ¾Ö¸ü †ÖÆêüŸÖ. (†¯ÖµÖ¿Ö Æüß µÖ¿ÖÖ“Öß ¯Ö×Æü»Öß ¯ÖÖµÖ¸üß †ÖÆêü) ÊÖ ¾ÖÂÖÔ³Ö¸üÖŸÖ ´Öß Öæ¯Ö úÖÆüß −Ö úôû ÖÖ·µÖÖ ÖÖê™üß ×¿Ö ú»ÖÖê. ׸üÃÖ“ÖÔ úÃÖÖ ú¸üÖ¾ÖÖ? úÖê ÖŸµÖÖ ´Öê£Ö›ü ¾ÖÖ¯Ö¸üÖ¾µÖÖŸÖ? ׸üÃÖ“ÖÔ úÖ ú¸üÖ¾ÖÖ/ ŸµÖÖÓ“Öê ±úÖµÖ¤êü úÖµÖ? 72
±úŒŸÖ ׸üÃÖ“ÖÔ −ÖÖÆüß ŸÖ¸ü þ֟Ö:´Ö¬µÖê ²Ö¤ü»Ö ‘Ö›ü¾Öæ−Ö †Ö»Öê. ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ¿Öß úÃÖê ¾ÖÖ ÖÖ¾Öê? ×´Ö¡ÖÖÓ¿Öß úÃÖê ¾ÖÖ ÖÖ¾Öê? ãú™æÓü²ÖÖ´Ö¬µÖê úÖµÖ †›ü“Ö Öß µÖêŸÖÖŸÖ Æêü ÃÖ¾ÖÔ ´Ö»ÖÖ ÃÖ´Ö•Ö»Öê. ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê ´Ö»ÖÖ –ÖÖ−Ö Öæ¯Ö ×´ÖôûÖ»Öê. ¯Öã úÖ¸ü •Ö Öæ úÖÆüß –ÖÖ−ÖÖ“Öê ³ÖÓ›üÖ¸ü“Ö †ÖÆêü †ÃÖê ´Ö»ÖÖ ¾ÖÖ™üŸÖê †Ö× Ö ´Ö»ÖÖ ¯Öã úÖ¸ü´Ö¬µÖê µÖê µÖÖ“Öß ÃÖÓ¬Öß ×¤ü»Öß µÖÖ²Ö§ü»Ö ¯Öã úÖ¸ü“Öê Öæ¯Ö †Ö³ÖÖ¸üß †ÖÆêü.
73