Rječnik termina logike iz knjige Osnove logike autora Akbar Eydija u prijevodu Amara Imamovića sa perzijskog na bosanski jezik. združenost
إخحّام
jedinstvo
إجّحاد
čestice
أدات
spoznaja, percepcija
إدران
izuzimanje, izuzeće
إرجفام
argumentiranje
إضحذالي
traženje odgovora
َاٙإضحف
indukcija
إضحمراء
potpuna indukcija nepotpuna indukcija imenica original, osnova metodologija fikha načela kvaliteta
َإضحمراء جا إضحمراء ٔالض ُإض ًأط ٗي اٌفمٛأط ات١ف١ي وٛأط
1
ﺁٌة
sredstvena nauka, propedeutika izuzeće, zabrana
إِحٕام أِر
zapovijed zbiljska mogućnost
ٜك١إِىاْ حم
posebna mogućnost
إِىاْ خاص
opća mogućnost
َإِىاْ ها
pozornost
ٖإٔحثا
poticajna složenica
إٔشاء
transformacija
إٔمالب
prva saznanja, aksiomi
ّات١ٌّٚأ
stvarajuća složenica
داد٠إ
jednostrani ugovor
مام٠إ ب
argumentacija
ْتر٘ا
uzročna argumentacija
ٜ ٌُّ ْتر٘ا
kondicionalna argumentacija
ّْٜتر٘اْ إ
2
ت konsekvenca
ٜجاي
različitost
ٓ٠جثا
disparatnost
جخاٌف
subalternacija
ًجذاخـ
sinonimnost
جرادف
sud, tvrdnja
ك٠جظذ
klasifikacija
ف١ٕجظ
pojam, predodžba kontrarnost definicija
ّرٛجظ جؼاد ف٠جور
nominalna definicija
ة١ّف اإلض٠جور
stvarna definicija
ة١م١ف اٌحم٠جور
leksička definicija
ة١ف اٌٍفل٠جور
definiranje divizijom
ُ١ف تاٌحمط٠جور
cirkularna definicija
رٚف تاٌذ٠جور
opozicija suprotstavljenih pojmova
ٓ٠جماتً ػذ
opozicija oprečnih ili kontradiktornih pojmova
ٓ١ؼ١جماتً ٔم
divizija, dioba sveobuhvatna dioba
ُ١جمط ًٜ١ُ جفظ١جمط
3
ُٜ ثٕائ١جمط
dvodioba, dihotomija analogija
ً١جّث
žudnja
ّٟٕج جٕالغ
kontradikcija ج sličnost obuhvatnost dijalektika
خاِن تٟخاِو خذي
relativna partikularija
ٜ خسء إػاف
stvarna partikularija
ٜك١خسء حم
partikularija tijelo rastuće tijelo isključiva rečenica rod rod rodova
ٜخسئ ُخط ٜ َخطُ ٔا ٗ١خٍّٗ اضحثٕائ خٕص خٕص األخٕاش
dalji rod
ذ١خٕص تو
niži rod
ًخٕص ضاف
viši rod
ٜخٕص هاي
bliži rod
ة٠خٕص لر
srednji rod
4
ضؾٛخٕص ِح
ثٙخ
modus
ا٠ّات لؼاٙخ
modaliteti sudova ذ dispozicija dokaz definicija manji termin veći termin
حاي حدّث ّحذ حذّ أطغر حذّ أوثر
potpuna definicija
َحذّ جا
krnjava definicija
حذّ ٔاص
prosta krnjava definicija
ؾ١ح ّذ ٔالض تط
složena krnjava definicija
ح ّذ ٔالض ِروة
srednji termin intuicija sudovi dobiveni neporednim dosezanjem istine, tj. intuicijom
ضؾٚ ّحذ حذش ّات١حَذْض
determinacija kvantiteta
حَظر
razumska determinacija kvantiteta
ًٜحَظرهم
stvarna i figurativna riječ presuda, sud
ِدازٚ مث١حم ُحُى
5
حًّ إشحماق
derivacijska predikacija
ٛ٘ ٚ حًّ ر،ٜ راتٌّٟٚحًّ أ
primarna esencijalna predikacija ustaljena tehnička predikacija
ٜن طٕام٠حًّ شا ٜحًّ ؿثن
prirodna predikacija jednoznačna ili nederivacijska predikacija
اؿاتِٛ ًّح
identična predikacija
ٛ٘ ٛ٘ ًّح
konvencionalna predikacija
ٜػنٚ ًّح
vremenska apsolutna modalnost
ٗٗ ِـٍم١ٕ١ح خ ٍَٛخادَ اٌو
sluga nauka izjavna složenica
خثر خـاب
retorika د stalna modalnost stalno apsolutna modalnost znak, onaj koji ukazuje podređenost kontrarnosti ukazivanje posljedično ukazivanje,
6
ّٗ١ّدائ ّٗٗ ِـٍم١ّدائ داي ي در جحث جؼادٛدخ دال ٌث ٜ َدالٌث إٌحسا
ukazivanje po slijedu ukazivanje po sadržini, djelimično ukazivanje
ّّٜٓدالٌث جؼ
prirodno ukazivanje
ٜن١دالٌث ؿث
razumsko ukazivanje
ًٜدالٌث هم
ukazivanje bez riječi
ٜر ٌفق١دالٌث غ
ukazivanje riječima
ٟدالٌث ٌفل
ukazivanje po saglasnosti
ٟدالٌث ِـاتم
konvencionalno ukazivanje
ٟػوٚ دالٌث ر
bit
رات
esencija, esencijalno
ٟراج ر
kopula
ٗراتـ
potpuna ilustracija
َرضُ اٌحا
krnjava ilustracija
رضُ إٌالض
7
ش obostrano deriviran negirajući sud
ٓ١ٌة اٌـرفٚضاٌثة ِوذ
negirajući sud deriviranog predikata
يٌّٛة اٌّحٚضاٌثة ِوذ
negirajući sud deriviranog subjekta
مٛػٌٌّٛة اٚضاٌثة ِوذ
neoštećenost osjetila
اشٛضالِة ح
neoštećenost uma
ٕٝ٘ضالِة ر
negiranje obiju nužnosti
ٓ١رجٚضٍة ػر رٛض
kvantifikatori ظ poetika
شور
sumnja
ّشه
figura
ًشى
8
ص َٜطُغر
mala premisa pet logičkih vještina
طٕاهات خّص
klasa
طـٕـف
forma
رتٛط ع ب ِٕححٚػر
produktivni modusi nužna modalnost
ّة٠رٚػر
modalnost nužna po biti subjekta
ّة١ّـة راج٠رٚػر
ف ّٓك
konjektura, vjerovanje م saznavatelj, znalac, učenjak nemogućnost istovremene združenosti dviju kontradikcija i njihovog izuzimanja po jednom pitanju
ٌُها ٓ١ؼ١ إرجفام ٔمٚ هذَ إخحّام
9
nepostojanje paradoksa akcident vrsni ili opći akcident
ٗٙهذَ شث هرع هرع خاص
ekstenzivni ili osobeni akcident
َهرع ها
neodvojiv akcident
َهرع الز
evidentno neodvojiv akcident neevidentno neodvojiv akcident odvojiv akcident akcidentalno općeprihvaćena modalnost
ّٓ١هرع الزَ ت ّٓ١ر ت١هرع الزَ غ هرع ِفارق ٝهرػ ة هاِّة١هرف
ugovor
همذ
razum um
ًهم
neproduktivni, tj. beskorisni rezultati
ُ١هم
konverzija konverzija negirajuće univerzalije
هىص ٗ١ٍهىص ضاٌثٗ و
jednostavna konverzija
ٜٛهىص ِطح
konverzija afirmativne partikularije
ٗ١خثٗ خسئِٛ هىص
konverzija afirmativne univerzalije
ٗ١ٍخثٗ وِٛ هىص
10
kontrapozicija
غ١هىص ٔم
nesaglasna konverzija kontradiktornog
غ ِخاٌف١هىص ٔم
saglasna konverzija kontradiktornog
ا فكِٛ غ١هىص ٔم
znanje osjetilno znanje
ٍُه ّٜهٍُ حص
stečeno ili posredno znanje
ٜيٛهٍُ حظ
prisutno ili neposreno znanje
ٜرٛهٍُ حؼ
imaginarno znanje nužno ili očigledno znanje razumsko znanje
ٜاي١هٍُ خ ٜرٚهٍُ ػر ًٜهٍُ هم
spekulativno znanje
ٜهـٍُ ٔلر
intuitivno znanje
ٜ ُ٘ٚ ٍُه
očigledna znanja
ٝٙ٠َ تذٍٛه
subordinirani pojmovi interferirajućim pojmovi faktori veza naziv
ص ِـٍكٛ خظٚ َّٛه ٗخٚ ِٓ صٛ خظٚ َّٛه دٛهٕاطر هم ْإٛه
11
ف فرم
ogranak
ًفظ
vrsna razlika
ذ١فظً تو
daljnja vrsna razlika bliža vrsna razlika
ة٠فظً لر
prirodno stečeni sudovi
ّات٠فـر
aktuelna modalnost
ث١ٍفو
neumske aktivnosti
ٍٝر هم١ث غ١ٍفو ق
referenca, modus
ٕٗ٠لر
član diobe
ُلط
udjeli diobe
ُ١ِلَط
modalni sudovi
ّٗٙخِٛ ٜا٠لؼا
partikularno određeni sud
ّٗ١رٖ خسئٛٗ ِحظ١لؼ
univerzalno određeni sud
ّٗ١ٍرٖ وٛٗ ِحظ١لؼ
sud slučajne konekcije propozicija, sudovi partikularan sud
ّٗ١ٗ إجّفال١لؼ ا٠ٗ خـ لؼا١لؼ ّٗ١ٗ خسئ١لؼ
partikularno konjuktivni sud
ٍّٗٗ ِحّظ١ٗ خسئ١لؼ
partikularno disjunktivni sud
ٍّٗٗ ِٕفظ١ٗ خسئ١لؼ
12
zbiljni sud
ّٗ١م١ٗ حم١لؼ
kategorički sud
ٗ١ٍّٗ ح١لؼ
kategoričko-afirmativni sud aktualni sud
ٗخثِٛ ٗ١ٍّٗ ح١لؼ ٗ١ٗ خارخ١لؼ
umski sud
ٗ١ٕ٘ٗ ر١لؼ
negirajući sud
ٗٗ ضاٌث١لؼ
pojedinačni (individualni) sud
ّٗ١ٗ شخظ١لؼ
pojedinačni konjuktivni sud
ٍّٗٗ ِحّظ١ٗ شخظ١لؼ
pojedinačni disjunktivni sud
ٍّٗٗ ِٕفظ١ٗ شخظ١لؼ
kondicionalni sud
ٗ١ٗ شرؿ١لؼ
kondicionalno konjuktivni sud
ٍٗٗ ِحّظ١ٗ شرؿ١لؼ
kondicionalno disjunktivni sud
ٍّٗٗ ِٕفظ١ٗ شرؿ١لؼ
prirodni sud
ّٗ١و١ٗ ؿث١لؼ
antagonistički sud
ّٗ٠ٗ هٕاد١لؼ
univerzalni sud
ٗ١ٍٗ و١لؼ
univerzalni konjuktivni sud
ٍّٗٗ ِحّظ١ٍٗ و١لؼ
univerzalni disjunktivni sud
ٍّٗٗ ِٕفظ١ٍٗ و١لؼ
disjunktivni sud sa nemogućnošću isključenja
ٍٛٗ ِأوة اٌخ١لؼ
kontigentno-konjuktivni sud nužno konjuktivni sud određeni (kvantificirani) sud osoben (singularni) sud
ّٗ١ٗ ِحّظٍٗ إجّفال١لؼ ّٗ١ِٚٗ ِحّظٍٗ ٌس١لؼ ٖرٛٗ ِحظ١لؼ ٗطٛٗ ِخظ١لؼ
13
apsolutni sud sud stvarne disjunkcije
ٗٗ ِـٍم١لؼ ّٗ١م١ٗ ِٕفظٍٗ حم١لؼ
neodređeni (nekvantificirani) sud
ٍِّٗٙ ٗ١لؼ
afirmativni sud
ٗخثِٛ ٗ١لؼ
modalni sud
ّٗٙخِٛ ٗ١لؼ
prosti modalni sud
ؾ١ٗ تطّٙخِٛ ٗ١لؼ
složeni modalni sud
ٗـٗ ِروثّٙخِٛ ٗ١لؼ
derivirani (izvedeni) sud moć imaginacije moć slikovitog predočavanja
ٌّٗٚٗ ِوذ١لؼ اي١ٖ خٛل ٍٗ١ٖ ِحخٛل
dedukcija, silogizam
اش١ل
rastavljena dedukcija
ٝاش إضحثٕائ١ل
rastavljena konjuktivna dedukcija
ٌٝ إجظاٝاش إضحثٕائ١ل
rastavljena disjunktivna dedukcija
ٌٝ إٔفظاٝاش إضحثٕائ١ل
povezana dedukcija kategoričko povezana dedukcija kondicionalno povezana dedukcija
14
ٝٔاش إلحرا١ل ٍّٝ حٝٔاش إلحرا١ل ٝ شرؿٝٔاش إلحرا١ل
ن َٜوثُر
velika premisa općeniti i partikularni pojmovi
ٜ خـسٚ ٍّٝو
umska univerzalija
ٕٝ ر٘ـٍّٝو
prirodna univerzalija
ٝو١ ؿثٍّٝو
općenita jednoznačnica
ٝاؿٛ ِحٍّٝو
općenita višeznačnica
ِشاوهٍّٝو
logička univerzalija
ٝ ِٕـمٍّٝو ات١ٍّو
univerzalije
ُّو
kvantitet kvantitativnost suda, količina
ّث١ّّ و، ُّو
kakvoća
ث١ف١و
kvalitet suda
ث١ف١و ي
pojmovi, riječi, vokabuli zašto
ٌفق خـ أٌفاف ٌُ
uzročno “zašto”
ٌُٝ إثثاج
egzistirajuće “zašto”
ٝجٌُٛ ثثـ
15
َ opisujuće “šta” materija, sadržaj sadržaj suda
ِٗاء اٌشارح ِٖاد ٗ١ِادٖ لؼ
isključivost
ث١ِأو
štastvo
ث١ِ٘ا
različite riječi
ٓ٠ِحثا
disparatni pojmovi
ْٕا٠ِحثا
srodni pojmovi
ِْحدأطا
disparatne riječi
ِْحخاٌفا
Sudovi koji pobuđuju slikovito predočavanje, sugestivni sudovi
ّالت١ِخ
sinonimi
ِحرادف
kvanitativni, ekvipolentni, podudarni pojmovi
ْا٠ِٚحطا
analogni pojmovi
ْاِٙحشات
korelativni pojmovi
ْفا٠ِحؼا
opozicone riječi
ِْحماتال
istovrsni pojmovi
ِْحّاثال
prenesena znanja
اجراتِٛح
srednji pojmovi
اضؾِٛح
jednoznačnica
ٝاؿِٛح
16
sličnost slične riječi iskustvena saznanja riječ kojoj nije jasno značenje osjetilni sudovi atributivni predikati obostrano atributivan negirajući sud atributivni sud pojam pomoću kojeg se izriče sud pojam o kome se izriče sud
ًِث ِْثال ِدرّتات ًِّد ضاتِٛحط يِّٛحظٍّة اٌّح ٓ١ِحظٍّٗ ضاٌثٗ اٌـرف ّٗ١ِحظٍّٗ لؼ َٗ تِٛحى ٗ١ٍَ هِٛحى
atribut, predikat
يِّٛح
disparatne riječi
ِْخاٌفا
osobena riječ
ِخحض
sugestivni sudovi
ّالت١ِخ
označeno, ono na što se ukazuje
يٌِٛذ
improviziran
ًِرجد
složena riječ
ِروة
potpuna složenica
َِروة جا
nepotpuna složenica
ِروة ٔالض
priznate propozicije
ِطٍّّات
17
višeznačnica saznanja stečena putem opažanja, intuicije
ِشاوه ِشا٘ذات
neizvjesni, nejasni sudovi
اتِّٙشث
homonim, zajednička imenica
ِشحرن
posebno uvjetovan sud općenito uvjetovana modalnost općepoznati sudovi, stavovi objekt modalnost općenite apsolutnosti sudovi zasnovani na vjerovanju značenja, ideje
ٗؿٗ خاطِٚشر ِٗؿٗ هاِٚشر راتِٛٙش ِظذاق ِِٗـٍمٗ ها ٔاتِٕٛل ِٝوأـ
obostrano derivirajući sud
ٓ١ٌٗ اٌـرفِٚوذ
derivirani predikat
يٌّٛٗ اٌّحِٚوذ
definiend
ِورَف
definiens, definitiv
ِورِف
predmet spoznaje, saznavano
ٍَِٛو
sud poznanica
ٝم٠َ جظذٍِٛو
pojmovi poznanica
ٜرَٛ جظٍِٛو
neegzistirajuće značenje egzistirajuće značenje
18
ِٝ هذِٜوٕا ٜدٛخٚ ِٜوٕا
imenovano
ِْٕٛو
pojam
ِٕٝو
sofistika ili paralogizam
ِٗغاٌح
partikularni pojmovi jednostavna, prosta riječ pojam
ِٜفاُ٘ خسئ ِفرد َِٛٙف
partikularan pojam
َٜ خسِٛٙف
univerzalan pojam
ًَّٜ وِٛٙف
prihvaćeni sudovi
التِٛمث
premisa
ِِٗمذ
djelitelj
ُِِمط
diobena cjelina
ََُِمط
činilac
َِِٛم
konsenkvencija mjerilo opozicija pojmova posjedovanja i neposjedovanja
ِِٗالز ِالن ٗ هذَ ٍِىٚ ٍِٗى
sud posebne mogućnost
ِّٗىٕٗ خاط
modalnost općenite mogućnosti
ِِّٗىٕٗ ها
moguća modalnost
ّث١ِّٕى
ono što se pripisuje
بِٕٛط
ono čemu se pripisuje
ٗ١ٌب إِٕٛط
19
logika
ِٕـك
formalna logika
ٞرِٕٛـك ط
sadržajna logika
ِٖٕـك ِاد
disjunktivni sud sa nemogućnošću združenosti prenesena riječ
ِٕفظٍٗ ِأوة اٌدّن يِٕٛم
prenesena riječ sama po sebi
ّٕٝ١ي جوِٕٛم
prenesena određena riječ
ٕٝ١١ي جوِٕٛم
obostrano atributivan afirmativni sud
ٓ١خثٗ ِحظٍّٗ اٌـرفِٛ
afirmativni sud atributivnog predikata
يّٛخثٗ ِحظٍّٗ اٌّحِٛ
afirmativni sud atributivnog subjekta
مٛػٌّٛخثٗ ِحظٍّٗ اِٛ
subjekt atributivni subjekt
ٍّٗم ِحظٛػِٛ
derivirani subjekt
ٌٗٚم ِوذٛػِٛ
sadržaji sudova vaga
20
مٛػِٛ
ا٠ّاد لؼاِٛ ْسا١ِ
ْ dozivanje četverovrsni odnosi među univerzalijama
ٔذاء ٔطثث أرتن
odnos nemogućnosti
ٔطثث إِحٕام
odnos mogućnosti
ْٔطثث إِىا
potpuni odnos
َٔطثث جا
sudstveni odnos
ٗ١ّٔطثث حى
odnos nužnosti
بٛخٚ ٔطثث
dvije kontradikcije
ٓ١ؼ١ٔم
zabrana
ٟٙٔ
vrsta
مٛٔ
relativna vrsta
ٝم إػافٛٔ
vrsta vrstā
امٛٔم األٛٔ
stvarna vrsta
ٝم١م حمٛٔ
niža vrsta
ًم ضافٛٔ
viša vrsta
ٌٝم هاٛٔ
srednja vrsta
ضؾٛم ِحٛٔ
21
ٖ ً٘
pitanje - da li elementarno (prosto) “da li”
ـة١ً٘ اٌثط
složeno “da li”
ً٘ اٌّروة أت١٘
forma, oblik ٚ zbiljski bitak
ٝـم١د حـمٛخٚ
vanjsko-pojavni bitak
ٝد خارخٛخٚ
mentalni bitak znanstveni bitak percipiranog
ٕٝد ر٘ـٛخٚ ٍَٛ ِوٍّٟد هٛخٚ
pojavni bitak u spoljnjem svijetu
ٕٝ١د هٛخٚ
bitak u obliku pisma
ٝد وحثٛخٚ
verbalni bitak
ٝد ٌفلٛخٚ
nezbiljski bitak sud ne nužnog postojanja jedinstvo odnosa
ٝم١رحم١دغٛخٚ ّٗ٠رّٚٗ ال ػر٠دٛخٚ ا ٔطثث٠ ٗحذت إػافٚ
jedinstvo predikacije
ًّحذت حٚ
jedinstvo vremena
ْحذت زِاٚ
jedinstvo uvjeta
حذت شرؽٚ
jedinstvo potencijalnog i
22
ً فوـٚ ّٖٛحذت لٚ
aktivog stanja dvaju sudova خـسءٚ ًّحذت وٚ
jedinstvo cjeline i dijela
يّٛحذت ِحٚ
jedinstvo predikata
ْحذت ِىاٚ
jedinstvo mjesta jedinstvo subjekta
مٛػِٛ حذتٚ
intuicija, hipoteza, pretpostavka
ُ٘ٚ
imaginarni sudovi
ّاتّٟ٘ٚ ٜ
neosporne istine
ّات١ٕم٠
čvrsto uvjerenje
ٓ١م٠
23