Enciklopedija islamskih predaja iz medicine sv. 2.

Page 1

X


BIBLIOTEKA

Naslov izvornika

‫موسوعة األحاديث الطبّيّة‬

Urednik Amar Imamović Likovno oblikovanje Saladin Pašalić


ENCIKLOPEDIJA ISLAMSKIH PREDAJA IZ MEDICINE SVEZAK 2.

Sakupio

Muhammed Muhammedi Rejšahri

S arapskog preveli

Aldin Mustafić Amar Imamović

Fondacija “Baština duhovnosti” Mostar 1435/2014.


TREĆI DIO

TJELESNI ORGANI


‫اَلْ ِق ْس ُم الث َّا ِل ُث‬

‫َما يَتَ َعل َّ ُق ب َِأ ْ ِج َز ِة الْ َب َد ِن‬


Prvo poglavlje

Srce i krvne žile 1/1 O mudrostima koje se tiču srca i krvnih žila 316. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “U čovjeku postoji komad mesa koji ako je zdrav – zdrav je i preostali dio čovjekova tijela, a kada je bolestan – bolestan je i preostali dio čovjekova tijela, a to je srce njegovo.”1 317. Imam Rida, mir s njim: “Allah, dž.š., nije čovjeka izložio nijednoj bolesti, a da za nju nije dao lijek kojim će se izliječiti. Svaki oblik bolesti ima svoj lijek i izlječenje, a to je zbog toga što su ova tijela izgrađena poput carstva. Pa je tako kralj u tom carstvu srce, a radnici toga carstva su tetive i mozak. Careva kuća je srce, njegova zemlja je tijelo, a njegovi pomagači su ruke, noge, oči, usne, jezik i uši.”2 318. Obraćajući se liječniku iz Indije Imam Sadik, mir s njim, reče: “Oblik srca je poput borova ploda (šišarike), jer je izokrenuto te je jedna strana srca uža, a vrh srca je tanji i nježniji da bi ušao u pluća i tako se hladio njihovom hladnoćom i da mozak ne bi izgorio od njegove vreline.”3 319. Obraćajući se Mufaddalu ibn Omeru Imam Sadik, mir s njim, reče: “O Mufaddale! Sada ću ti opisati srce: Znaj da u njemu postoje otvori (komora i pretkomora, op. prev.) koji su okrenuti ka otvorima pluća (povezani preko krvnih žila, op. prev.) i upravo je to ono što hladi srce. Ti su otvori tako povezani da ukoliko bi se razlikovali i ukoliko ne bi stajali jedan Kenzu-l-ummāl, sv. 1, str. 243, hadis 1223. Ṭibbu Imāmi Er-Rida, str. 10; El-Biḥār, sv. 62, str. 309. 3 El-H̱iṣāl, str. 514, hadis 3; ‘Ilelu-š-šerāʼiʻi, str. 100, hadis 1; Ibn Šahrašub, El-Menāqib, sv. 4, str. 261; El-Biḥār, sv. 61, str. 307, hadis 1. 1

2


‫اَلْ َف ْص ُل ْ َال َّو ُل‬

‫اَلْقَلْ ُب َو الْ ُع ُر ُوق‬ ‫‪1/1‬‬

‫اَ ْل َِش َار ُة إ ِٰل َما ِف ِهي َما ِم َن الْ ِح ْکَ ِة‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .316‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ص ْت َ َّ‬ ‫آل –‪ :‬إ َِّن ِف َّالر ُجلِ ُمضْ غَ ًة‪ِ 1‬إ َذا َ َّ‬ ‫ص لَهَا َسائِ ُر‬ ‫‪2‬‬ ‫َج َس ِد ِه‪َ ،‬و إ ِْن َس ِق َم ْت َس ِق َم لَهَا َسائِ ُر َج َس ِد ِه – قَلْ َب ُه –‪.‬‬ ‫هللا – ع ََّز َو َج َّل – ل َ ْم ي َ ْبتَلِ الْ َبدَ َن ِبدَ ا ٍء‪َ 3‬ح ّٰت‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إ َِّن َ‬ ‫‪ .317‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ک ِص ْن ٍف ِم َن ادلَّ ا ِء ِص ْن ٌف ِم َن ادلَّ َوا ِء َو ت َدْ بِريٌ َو ن ٌ‬ ‫َج َع َل َ ُل د َ​َوا ًء يُ َعال َ ُج ِب ِه‪َ ،‬و ِل ُ ِّ‬ ‫َعت‪َ ،‬و‬ ‫ٰذ ِل َک إ َِّن ٰه ِذ ِه ْ َال ْج َسا َم ُأ ِّس َس ْت عَ ٰل ِمث َالِ الْ ُملْ ِک‪.‬‬ ‫فَ َم ِل ُک الْ َج َس ِد ه َُو الْقَلْ ُب‪َ ،4‬و الْ ُع َّم ُال الْ ُع ُر ُوق ِف ْ َال ْو َصالِ ‪َ 5‬و ادلِّ َماغِ‪َ ،‬و بَي ُْت‬ ‫الْ َم ِل ِک قَلْ ُبهُ‪َ ،‬و أَ ْر ُض ُه الْ َج َس ُد‪َ ،‬و ْ َالع َْو ُان يَدَ ا ُه َو ِر ْج َل ُه َو َع ْينَا ُه َو َش َفتَا ُه َو ِل َسان ُ ُه‬ ‫ُ​ُ ‪6‬‬ ‫َو أذ َن ُه‪.‬‬ ‫ِيب الْهِ ْن ِد ِّي –‪َ :‬ک َن الْقَلْ ُب ک َ َح ِّب ا َّلصنَ ْوبَ ِر؛ ِ َلن َّ ُه‬ ‫‪ .318‬اَ ْ ِل َما ُم ا َّلصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم – ِل َّلطب ِ‬ ‫ُ ِ َ ِ‪9‬‬ ‫ُمنَ َّک ٌس‪ ،‬فَ ُج ِع َل َرْأ ُس ُه َد ِقيقًا ِل َيدْ ُخ َل ِف ا ِّلرئ َ ِة فَ ُت َِّو َح‪َ 7‬ع ْن ُه ب َ ِْب ِدهَا‪ِ ،‬لئَ َّل يَ�شِيطَ‪ 8‬ادلِّ َماغ ب ِّره‪.‬‬ ‫ ‪ 1‬املضغة‪ :‬القطعة من اللّحم‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)339‬‬ ‫ ‪ 2‬کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،243‬ح ‪ ،1223‬نقال عن ابن ال�س ّ ّ​ّن و أيب نعمي يف ا ّلط ّب و شعب اإلميان عن النّعامن بن بشري‪.‬‬ ‫‪ 3‬يف حبار األنوار‪« :‬العبد املؤمن ببالء»‪ ،‬بدل‪« :‬البدن بداء»‪.‬‬ ‫‪ 4‬يف املصدر‪« :‬مفلک اجلسد هو ما يف القلب»‪ ،‬و ما يف املنت أثبتناه من حبار األنوار‪.‬‬ ‫رسه –‪ :‬و املراد ابألوصال‪ :‬مفاصل البدن و ما يصري سببًا‬ ‫جملليس – قدّس ّ‬ ‫‪ 5‬يف حبار األنوار‪« :‬العروق و األوصال‪ .»...‬و قال ا ّ‬ ‫فإن هبا ت ّمت احلراکت اخملتلفة من القيام و القعود و حتريک األعضاء‪( .‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.)329‬‬ ‫لوصالها؛ ّ‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪10‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،52‬ص ‪.309‬‬ ‫‪ّ 6‬‬ ‫طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫ ‪ّ 7‬الرواح و ّالراحئة‪ :‬من الاسرتاحة‪ .‬و قد أراحين و ّروح ّعن فاسرتحت‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)461‬‬ ‫‪ 8‬شاط ي�شيط‪ :‬احرتق‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)370‬‬ ‫ ‪ 9‬اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،514‬ح ‪3‬؛ علل ّ‬ ‫الشائع‪ ،‬ص ‪ ،100‬ح ‪ ،1‬و فيه‪« :‬رقيقًا»‪ ،‬بدل‪« :‬دقيقًا»؛ املناقب البن‬ ‫شهرآشوب‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،261‬لکّها عن ّالربيع صاحب املنصور؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،61‬ص ‪ ،308‬ح ‪.1‬‬


8

Srce i krvne žile

naspram drugoga, hladnoća ne bi stizala do srca i čovjek bi umro. Da li nakon ovoga priliči onome ko razmišlja i shvata da pretpostavi da je nešto poput toga nastalo slučajno, a u sebi ne nalazi svjedočanstvo koje bi ga odvratilo od takvog mišljenja?!”4 320. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “U potomku Ademovom postoji tri stotine i šezdeset tetiva i od tog broja stotinu osamdeset ih je pokretnih, a stotinu osamdeset ih je nepokretno. Ako bi pokretne tetive bile nepokretne, ne bi ostao čovjek, a ukoliko bi se pokretale nepokretne tetive, čovjek bi propao.”5 321. Imam Sadik, mir s njim: “Božiji Poslanik bi svaki dan tri stotine i šezdeset puta zahvaljivao Bogu – što je broj tetiva u tijelu – i govorio bi: ‘Mnogobrojna hvala pripada Gospodaru svjetova u svakom stanju!’”6 322. Imam Sadik, mir s njim, prenosi da je Božiji Poslanik, s.a.v.a., rekao: “U potomku Ademovom ima tri stotine i šezdeset tetiva, stotinu osamdeset njih je pokretno, a stotinu osamdeset njih je nepokretno. Da su kojim slučajem pokretne tetive nepokretne čovjek ne bi mogao spavati i da su nepokretne tetive pokretne čovjek ne bi mogao spavati. Svakog jutra Božiji Poslanik, s.a.v.a., bi tri stotine i šezdeset puta ponovio: ‘Mnogobrojna hvala pripada Gospodaru svjetova u svakom stanju!’, a kada bi nastupila noć ponovio bi isto to.”7 1/2 Ono što je korisno za zdravlje srca i njegovo jačanje a. Jabuka

323. Imam Sadik, mir s njim: “Kada bi ljudi znali šta ima u jabuci, svoje bolesti bi liječili samo njom. Znajte da je ona najbrža po učinkovitosti, posebno za srce i ona ga liječi.”8 El-Biḥār, sv. 3, str. 75. Emālī Ṭūsī, str. 597, hadis 1240; El-Biḥār, sv. 61, str. 316, hadis 22. 6 El-Kāfī, sv. 2, str. 503, hadis 3; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 2, str. 77, hadis 2191; El-Biḥār, sv. 61, str. 316, hadis 24. 7 El-Kāfī, sv. 2, str. 503, hadis 4; ‘Ilelu-š-šerāʼiʻi, str. 354, hadis 1; El-Biḥār, sv. 61, str. 316, hadis 25. 8 Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-Eʼimme, str. 135; El-Kāfī, sv. 6, 357; hadis 10; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 368, hadis 2286; El-Biḥār, sv. 66, str. 175, hadis 33. 4 5


‫ اَلْقَلْ ُب َو الْ ُع ُر ُوق‬

‫‪9‬‬

‫الس َل ُم – ِللْ ُم َفضَّ لِ ْب ِن ُ َع َر –‪ :‬أَ ِص ُف ل َ َک ْال َن – َي ُم َفضَّ ُل – الْ ُف َؤادَ‪ِ :‬ا ْع َ ْل أَ َّن ِفي ِه‬ ‫‪َ .319‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ث ُ ْقبًا ُم َو َّ َج ًة َ ْن َو الث ُّ ْق ِب ال َّ ِت ِف ِّالرئ َ ِة تُ َر ِّو ُح ع َِن الْ ُف َؤا ِد‪َ ،‬ح ّٰت ل َ ِو ا ْختَلَ َف ْت ِتلْ َک الث ُّ ْق ُب َو تَ َزاي َ َل‬ ‫ب َ ْع ُضهَا ع َْن ب َ ْع ٍض ل َ َما َو َص َل َّالر ْو ُح‪ 10‬إ ِٰل الْ ُف َؤا ِد َو لَهَلَ َک ِْالن ْ َس ُان‪ ،‬أَ فَيَ�سْتَجِ ُزي ُذو ِف ْک ٍر َو َر ِوي َّ ٍة‬ ‫‪11‬‬ ‫ون ِب ْل ْ َِهالِ ‪َ ،‬و َل َي ُِد َشا ِهدً ا ِم ْن ن َ ْف ِس ِه ي َ ْ ِن ُع ُه ع َْن ٰه َذا الْقَ ْولِ ؟!‬ ‫أَ ْن يَ ْز ُ َع أَ َّن ِمثْ َل ٰه َذا يَ ُک ُ‬ ‫‪َ .320‬ر ُس ُول ِ‬ ‫ون ِع ْرقًا‪ِ ،‬منْ َا ِمئَ ٌة َو ث َ َمان َُون ُمتَ َح ِّرک َ ٌة‪َ ،‬و ِمئَ ٌة‬ ‫هللا – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪ِ :‬ف ا ْب ِن آ َد َم ث َلث ُ ِمئَ ٍة َو �سِتُّ َ‬ ‫‪12‬‬ ‫َو ث َ َمان َُون َساکِنَ ٌة‪ ،‬فَلَ ْو َس َک َن الْ ُمتَ َح ِّر ُک ل َ ْم ي َ ْب َق ْ ِالن ْ َس ُان‪َ ،‬و ل َ ْو َ َت َّر َک ا َّلساکِ ُن لَهَلَ َک ْ ِالن ْ َس ُان؟!‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ک َن َر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل – َ ْي َم ُد‬ ‫‪ .321‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫وق الْ َج َس ِد‪ ،‬ي َ ُق ُ‬ ‫هللا ِف ُ ِّ‬ ‫ول‪« :‬اَلْ َح ْم ُد ِ ّٰ ِل َر ِّب‬ ‫َ‬ ‫ک ي َ ْو ٍم ث َلث َ ِمئَ ِة َم َّر ٍة َو �سِتِّ َني َم َّر ًة عَدَ َد ع ُ​ُر ِ‬ ‫‪13‬‬ ‫الْ َعال َ ِم َني َ‬ ‫ڪ ِثريًا عَ ٰلے ُ‬ ‫ڪ ِّل َحالٍ »‪.‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .322‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪ :‬قَا َل َر ُس ُول ِ‬ ‫آل –‪ :‬إ َِّن ِف ا ْب ِن آ َد َم ث َلث َ ِمئَ ٍة َو‬ ‫�سِتِّ َني ِع ْرقًا‪ِ ،‬منْ َا ِمئَ ٌة َو ث َ َمان َُون ُمتَ َح ِّرک َ ٌة‪َ ،‬و ِمنْ َا ِمئَ ٌة َو ث َ َمان َُون َساکِنَ ٌة‪ ،‬فَلَ ْو َس َک َن الْ ُمتَ َح ِّر ُک ل َ ْم ي َ َ ْن‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫َو ل َ ْو َ َت َّر َک ا َّلساکِ ُن ل َ ْم ي َ َ ْن‪َ ،‬و َک َن َر ُس ُول ِ‬ ‫آل – ِإ َذا أَ ْص َب َح قَا َل‪« :‬اَلْ َح ْم ُد‬ ‫َ َ ِ َ ٰ ِ َ ‪14‬‬ ‫ِ ّٰ ِل َر ِّب الْ َعال َ ِم َني َ‬ ‫ڪ ِثريًا عَ ٰلے ُ‬ ‫ڪ ِّل َحالٍ » ث َلث َ ِمئَ ٍة َو �سِتِّ َني َم َّرةً‪َ ،‬و ِإ َذا أَ ْم ٰس قال مثْل ذلک‪.‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫َما ي َ ْن َف ُع ِل َس َل َم ِة الْقَلْ ِب َو ُق َّو ِت ِه‬

‫أ – اَلتُّفَّ ُاح‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬ل َ ْو ي َ ْع َ ُل النَّ ُاس َما ِف التُّفَّاحِ َما د َ​َاو ْوا َم ْرضَ ُاه إ َِّل ِب ِه‪،‬‬ ‫‪ .323‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪16 15‬‬ ‫ش ٍء َمنْ َف َع ًة ِللْ ُف َؤا ِد خ ََّاص ًة‪َ ،‬و ِإن َّ ُه ن َُضو ُح ُه ‪.‬‬ ‫أَ َل َو ِإن َّ ُه أَ ْ َ‬ ‫س ُع َ ْ‬ ‫ ‪ّ 10‬الروح‪ :‬برد ن�سمي ّالرحي‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)457‬‬ ‫‪ 11‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ً ،75‬نقل عن اخلرب امل�شهتر بتوحيد املفضّ ل‪.‬‬ ‫‪ 12‬األمايل ّ‬ ‫السالم‬ ‫للط ّ‬ ‫ويس‪ ،‬ص ‪ ،597‬ح ‪ ،1240‬عن يعقوب بن شعيب عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن آابئه – علهيم ّ‬ ‫–؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،61‬ص ‪ ،316‬ح ‪.22‬‬ ‫نباري؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،77‬ح ‪ ،2191‬و‬ ‫أل‬ ‫ا‬ ‫احلسن‬ ‫‪ 13‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،503‬ح ‪ ،3‬عن أيب‬ ‫ّ‬ ‫ليس فيه‪ّ « :‬‬ ‫لک يوم»؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،61‬ص ‪ ،316‬ح ‪.24‬‬ ‫‪ 14‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،503‬ح ‪4‬؛ علل ّ‬ ‫الشائع‪ ،‬ص ‪ ،354‬ح ‪ ،1‬الکهام عن يعقوب بن شعيب؛ حبار األنوار‪،‬‬ ‫ج ‪ ،61‬ص ‪ ،316‬ح ‪.25‬‬ ‫ ‪ 15‬النّضوح‪ :‬رضبٌ من ّ‬ ‫الطيب تفوح راحئته‪ ،‬و قد يرد النّضح ٰ‬ ‫مبعن الغسل و اإلزاةل‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪.)70‬‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪ ،135‬عن ّمحمد بن مسمل‪ ،‬و ص ‪ ،53‬عن ّ‬ ‫الوشاء احلسني بن ّعيل بن عبدهللا‬ ‫ ‪ّ 16‬‬ ‫بن �سنان؛ الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،357‬ح ‪10‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،368‬ح ‪ ،2286‬و ليس فهيا‪« :‬أ ال و إن ّه‬ ‫خاص ًة‪ ،‬و إن ّه نضوحه‪».‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،175‬ح ‪.33‬‬ ‫أرسع يشء منفع ًة للفؤاد ّ‬


10

Srce i krvne žile

b. Sirće

324. Imam Ali, mir s njim: “Lijep li je sirće začin, otklanja gorčinu, smiruje žuč, a srce oživljava.”9 325. Imam Sadik, mir s njim: “Sirće daje svjetlo srcu.”10 c. Šipak

326. Imam Sadik, mir s njim: “Ko pojede šipak na tašte, taj šipak osvijetli srce četrdeset dana.”11 d. Leća (sočivica)

327. Imam Ali, mir s njim: “Jedenje leće omekšava srce i povećava količinu suza.”12 328. U djelu El-Kāfī prenosi se od Furata ibn Ahnefa: “Jedan od vjerovjesnika Benu Israila se požalio Uzvišenom Bogu na tvrdoću srca i malo suza. Nakon toga Allah, dž.š., mu objavi da jede leću, te se on prihvati jedenja leće i srce mu omekša i suze mu potekoše.”13 e. Dunja

329. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Jedite dunju jer ona daje sjaj srcu.”14 330. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Držite se dunje jer ona daje sjaj srcu i otklanja brige i tjeskobu iz prsa.”15 331. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Jedite dunju jer ona srcu donosi čvrstinu i čilost, daje mu hrabrost, a potomstvo čini lijepim.”16 El-Kāfī, sv. 6, str. 329, hadis 7; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 284; hadis 1924; El-H̱iṣāl, str. 636, hadis 10; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 413, hadis 1400; El-Biḥār, sv. 66, str. 304, hadis 17. i 22. 10 El-Meḥāsin, sv. 2, str. 284, hadis 1925; El-Biḥār, sv. 66, str. 302, hadis 9. 11 El-Kāfī, sv. 6, str. 354, hadis 11; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 385, hadis 2240; El-Biḥār, sv. 66, str. 161, hadis 35. 12 El-Kāfī, sv. 6, str. 343, hadis 1; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 306, hadis 2017; El-Biḥār, sv. 66, str. 258, hadis 3. 13 El-Kāfī, sv. 6, str. 343, hadis 2, El-Meḥāsin, sv. 2, str. 307, hadis 2020, El-Biḥār, sv. 66, str. 258, hadis 6. 14 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 373, hadis 1242; El-Biḥār, sv. 66, str. 177, hadis 37. 15 El-Meḥāsin, sv. 2, str. 364, hadis 2270; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 373, hadis 1235; El-Biḥār, sv. 66, str. 169, hadis 8; Kenzu-l-ummāl, sv. 10, str. 40, hadis 28258. 16 Kenzu-l-ummāl, sv. 10, str. 40, hadis 28260. 9


‫‪11‬‬

‫ اَلْقَلْ ُب َو الْ ُع ُر ُوق‬

‫ب – اَلْ َخ ُّل‬ ‫ْ َ ْ ‪17‬‬ ‫الص ْف َرا َء‪َ ،‬و ُ ْي ِي القل َب‪.‬‬ ‫س الْ ِم َّر َة‪َ ،‬و يُ ْط ِف ُئ َّ‬ ‫الس َل ُم –‪ِ :‬ن ْع َم ْ ِالدَا ُم الْ َخ ُّل يَ ْک ِ ُ‬ ‫‪ .324‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ْ َ ْ ‪18‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَلْ َخ ُّل يُ ِنريُ القل َب‪.‬‬ ‫‪ .325‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ج – اَ ُّلر َّم ُان‬ ‫‪19‬‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬م ْن أَ َ َ‬ ‫ک ُر َّمان َ ًة عَ ٰل ِّالر ِيق‪ ،‬أَ َن َر ْت قَلْ َب ُه ْأرب َ ِع َني ي َ ْو ًما‪.‬‬ ‫‪ .326‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫د – اَلْ َعدَ ُس‬ ‫َ ‪20‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫ک الْ َعدَ ِس‪ُ ،‬ي ِر ُّق الْقَلْ َب‪َ ،‬و ُي ْک ِ ُث ادلَّ ْم َعة‪.‬‬ ‫‪ .327‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِسائِي َل َش َک إ ِٰل ِ‬ ‫هللا – ع ََّز َو َج َّل – قَ ْس َو َة‬ ‫‪ .328‬اَ ْل َک ِف ع َْن فُ َر ٍات ْب ِن أَ ْحنَ َف‪ :‬إ َِّن ب َ ْع َض ب َ ِن إ ْ َ‬ ‫ک الْ َعدَ َس‪ ،‬فَ َأ َ َ‬ ‫ک الْ َعدَ َس؛‬ ‫الْقَلْ ِب‪َ ،‬و ِق َّ َل ادلَّ ْم َع ِة‪ ،‬فَ َأ ْو ٰح هللاُ – ع ََّز َو َج َّل – ِإل َ ْي ِه أَ ْن ُ ِ‬ ‫‪21‬‬ ‫فَ َر َّق قَلْ ُبهُ‪َ ،‬و َج َر ْت َد ْم َع ُتهُ‪.‬‬ ‫ه – اَ َّلس َف ْر َج ُل‬ ‫َ ْ ُ ْ ُ ‪22‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .329‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫الس َف ْر َج َل؛ فَ ِإن َّ ُه يلو الف َؤادَ‪.‬‬ ‫آل –‪ُ ُ :‬کوا َّ‬ ‫َ ِ ‪23‬‬ ‫‪َ .330‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِب َّلس َف ْر َجلِ ؛ فَ ِإن َّ ُه َ ْيلُو الْقَلْ َب‪َ ،‬و ي َ ْذه َُب بِطخَاء‬ ‫‪24‬‬ ‫الصدْ ِر‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫ ‪ 17‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،329‬ح ‪7‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،284‬ح ‪ ،1924‬الکهام عن أيب بصري عن اإلمام‬ ‫الصادق‬ ‫السالم –؛ اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،636‬ح ‪ ،10‬عن أيب بصري و محمّد بن مسمل عن اإلمام ّ‬ ‫ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬ ‫الصادق – عليه‬ ‫السالم –؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،413‬ح ‪ ،1400‬عن اإلمام ّ‬ ‫عن آابئه عنه – علهيم ّ‬ ‫الصفراء»؛ حبار األنوار‪،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،304‬ح ‪ 17‬و ح ‪.22‬‬ ‫السالم –‪ ،‬و ليس فهيا‪« :‬و يطفئ ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪ 18‬احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،284‬ح ‪ ،1925‬عن رفاعة؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،302‬ح ‪.9‬‬ ‫ ‪ 19‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،354‬ح ‪11‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،357‬ح ‪ ،2240‬الکهام عن هشام بن سامل؛ حبار‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،161‬ح ‪.35‬‬ ‫الس ّ‬ ‫السالم –؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص‬ ‫کوين عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬ ‫‪ 20‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،343‬ح ‪ ،1‬عن ّ‬ ‫السالم –‪ ،‬و فيه‪« :‬يرسع»‪ ،‬بدل‪:‬‬ ‫السکو ّين عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن أبيه عنه – علهيم ّ‬ ‫‪ ،306‬ح ‪ ،2017‬عن ّ‬ ‫«يکرث»؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،258‬ح ‪.3‬‬ ‫ ‪ 21‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،343‬ح ‪2‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،307‬ح ‪2020‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،258‬ح ‪.6‬‬ ‫ ‪ 22‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،373‬ح ‪1242‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،177‬ح ‪.37‬‬ ‫‪ 23‬طخا ٌء‪ :‬أي ثق ٌل و غشا ٌء‪ ،‬و أصهل ّ‬ ‫الظلمة‪( .‬مجمع البحرين‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)1096‬‬ ‫السالم –؛‬ ‫‪ 24‬احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،364‬ح ‪ ،2270‬عن إبراهمي بن عبدامحليد عن اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫السالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،373‬ح ‪ ،1235‬عن اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫‪ ،66‬ص ‪ ،169‬ح ‪8‬؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،40‬ح ‪ً ،28258‬نقل عن ابن ال�س ّ ّ​ّن و أيب نعمي‬ ‫عن جابر حنوه‪.‬‬


12

Srce i krvne žile

332. Imam Kazim, mir s njim: “Božiji Poslanik, s.a.v.a., je Džafer ibn Ebi Talibu rekao: ‘O Džafere, jedi dunju jer ona jača srce i daje hrabrost strašljivcu.’”17 333. Imam Ali, mir s njim: “Dunja je snaga srca, život srca i donosi hrabrost strašljivcu.”18 334. Imam Ali, mir s njim: “Jedenje dunje je snaga za slabašno srce, čisti želudac i srce i donosi hrabrost strašljivcu.”19 f. Kruška

335. Imam Sadik, mir s njim: “Jedite krušku jer ona, Božijom dozvolom, donosi sjaj srcu i čisti ga, i djeluje smirujuće na unutrašnje bolove.”20 g. Med

336. Imam Ali, mir s njim: “Med je lijek za svaku bolest, a u njemu nema bolesti. Med smanjuje gnojenje rane i srce čisti i daje mu sjaj.”21 337. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Kako je med ugodno piće! Štiti srce i otklanja hladnoću iz prsa.”22 h. Telbīn

338. Imam Sadik, mir s njim: “Telbīn (jelo od mlijeka, mekinja i meda) otklanja tugu iz srca, kao što prsti čiste znoj sa čela.”23 i. Ugodan i lijep miris

339. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Lijep miris jača srce i uvećava spolnu snagu.”24 El-Kāfī, sv. 6, str. 357, hadis 4; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 366, hadis 2275; El-Biḥār, sv. 66, str. 170, hadis 13. 18 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 372, hadis 1231; El-Biḥār, sv. 66, str. 176, hadis 37. 19 El-Kāfī, sv. 6, str. 357, hadis 1; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 366, hadis 2277; El-Biḥār, sv. 66, str. 170, hadis 15. 20 El-Kāfī, sv. 6, str. 358, hadis 1; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 371, hadis 2296; El-H̱iṣāl, str. 632, hadis 10; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 379, hadis 1265; El-Biḥār, sv. 66, str. 174, hadis 18. 21 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 359, hadis 1172; El-Biḥār, sv. 66, str. 294, hadis 18. 22 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 358, hadis 1168; Ṭibbu-n-Nebijj, str. 7; El-Biḥār, sv. 66, str. 290, hadis 2; El-Firdews, sv. 4, str. 265, hadis 6780; Kešfu-l-hefā’, sv. 2, str. 319, hadis 2816. 23 El-Kāfī, sv. 6, str. 320, hadis 2; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 171, hadis 1477; El-Biḥār, sv. 66, str. 96, hadis 6. 24 El-Kāfī, sv. 6, str. 510, hadis 3; Qurbu-l-esnād, str. 167, hadis 610; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 100, hadis 189; El-Biḥār, sv. 76, str. 140, hadis 1. 17


‫‪13‬‬

‫ اَلْقَلْ ُب َو الْ ُع ُر ُوق‬

‫‪َ .331‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ُ ُ :‬کوا ا َّلس َف ْر َج َل؛ فَ ِإن َّ ُه ُ ِي ُّم الْ ُف َؤادَ‪َ ،‬و ي َُش ِّج ُع الْقَلْ َب‪َ ،‬و ُ َي ِّس ُن الْ َو َ َل‪.‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬قَا َل َر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل – ِل َج ْع َف ٍر ْب ِن‬ ‫‪ .332‬اَ ْ ِل َما ُم ْال َک ِظ ُم – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪26‬‬ ‫الس َف ْر َج َل؛ فَ ِإن َّ ُه يُقَ ِّوي الْقَلْ َب‪َ ،‬و ي َُش ِّج ُع الْ َج َب َان‪.‬‬ ‫أَ ِب َطا ِل ٍب‪َ :‬ي َج ْع َف ُر‪ِ ُ ،‬‬ ‫ک َّ‬ ‫‪27‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَ َّلس َف ْر َج ُل ُق َّو ُة الْقَلْ ِب‪َ ،‬و َحيَا ُة الْ ُف َؤا ِد‪َ ،‬و ي َُش ِّج ُع الْ َج َب َان‪.‬‬ ‫‪ .333‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫الس َف ْر َجلِ ُق َّو ٌة ِللْقَلْ ِب الضَّ ِع ِيف‪َ ،‬و يُ َط ِّي ُب الْ َم ِعدَ َة‪َ ،‬و يُ َذ ِّک‬ ‫ک َّ‬ ‫‪َ .334‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪28‬‬ ‫الْ ُف َؤادَ‪َ ،‬و ي َُش ِّج ُع الْ َج َب َان‪.‬‬ ‫و – اَ ْل ُکَّ ْ ٰثى‬ ‫الس َل ُم –‪ُ ُ :‬کوا ْال ُکَّ ْ ٰثى؛ فَ ِإن َّ ُه َ ْيلُو الْقَلْ َب‪َ ،‬و ي َُس ِّک ُن أَ ْو َجا َع‬ ‫‪ .335‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪29‬‬ ‫ِذن ِ‬ ‫هللا – ت َ َع ٰال –‪.‬‬ ‫الْ َج ْو ِف ِبإ ِ‬ ‫ز – اَلْ َع َس ُل‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَلْ َع َس ُل ِش َفا ٌء ِم ْن ُ ِّ‬ ‫ک دَا ٍء َو َل دَا َء ِفي ِه؛ يُ ِق ُّل الْ َبلْغَ َم‪َ ،‬و‬ ‫‪ .336‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫َ ْ ُ ْ َ ْ ‪30‬‬ ‫يلو القل َب‪.‬‬ ‫‪31‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .337‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫الصدْ ِر‪.‬‬ ‫الش ُاب الْ َع َس ُل يَ ْرعٰى الْقَلْ َب‪َ ،‬و يُ ْذ ِه ُب بَ ْر َد َّ‬ ‫آل –‪ِ :‬ن ْع َم َّ َ‬ ‫ح – اَلتَّلْب ُِني‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إ َِّن التَّلْب َِني‪َْ 32‬يلُو الْقَلْ َب الْ َح ِز َين‪َ ،‬ک َْتلُو َْال َصا ِب ُع‬ ‫‪ .338‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪33‬‬ ‫الْ َع َر َق ِم َن الْ َجبِنيِ ‪.‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪25‬‬

‫ ‬ ‫‪ 26‬‬ ‫‪27‬‬

‫ ‬ ‫‪28‬‬ ‫ ‬ ‫‪29‬‬

‫ ‬

‫‪30‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪31‬‬

‫‪32‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪33‬‬

‫کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،40‬ح ‪ً ،28260‬نقل عن الفردوس عن عوف بن مالک‪.‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،357‬ح ‪4‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،366‬ح ‪ ،2275‬الکهام عن محزة بن بزيع عن اإلمام‬ ‫السالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،170‬ح ‪.13‬‬ ‫الاکظم – عليه ّ‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،372‬ح ‪1231‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،176‬ح ‪.37‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،357‬ح ‪ ،1‬عن احلسن بن راشد عن اإلمام ا ّلصادق – عليه ا ّلسالم –؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪،366‬‬ ‫ح ‪ ،2277‬عن أيب بصري عن اإلمام ا ّلصادق عن آابئه عنه – علهيم ا ّلسالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،170‬ح ‪.15‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،358‬ح ‪1‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،371‬ح ‪ ،2296‬الکهام عن أيب بصري؛ اخلصال‪ ،‬ص ‪،632‬‬ ‫ح ‪ ،10‬عن أيب بصري و محمّد بن مسمل عن اإلمام ا ّلصادق عن آابئه – علهيم ا ّلسالم –؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪،1‬‬ ‫عيل – عليه ا ّلسالم – حنوه؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،174‬ح ‪.32‬‬ ‫ص ‪ ،379‬ح ‪ ،1265‬الکهام عن اإلمام ّ‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،359‬ح ‪1172‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،294‬ح ‪.18‬‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪7‬؛ حبار األنوار‪،‬‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،358‬ح ‪1168‬؛ ّ‬ ‫ج ‪ ،66‬ص ‪ ،290‬ح ‪2‬؛ الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،265‬ح ‪ ،6780‬و فيه‪« :‬بوحر»‪ ،‬بدل‪« :‬برد»؛ کشف‬ ‫اخلفاء‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،319‬ح ‪ ،2816‬الکهام عن عائشة‪.‬‬ ‫ل‬ ‫التّلبني و التّلبينة‪ :‬حسا ٌء يتّخذ من خناةل و لنب و عسل‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ .)265‬انظر‪ :‬ج ‪ ،2‬ص ‪( 244‬ا تّلبينة)‪.‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،320‬ح ‪2‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،171‬ح ‪1477‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،96‬ح ‪.6‬‬


14

Srce i krvne žile

1/3 Ono što je korisno za krvne žile a. Patlidžan

340. Imam Sadik, mir s njim: “Mnogo jedite patlidžan u vremenu branja hurmi, jer je on lijek za svaku bolest, uvećava svjetlost lica, omekšava krvne žile i povećava vodu kičme (spolnu snagu).”25 b. Bosiljak

341. Imam Sadik, mir s njim: “Bosiljak je zelje vjerovjesnika. Znaj da u njemu ima osam svojstava: pospješuje varenje hrane, otvara začepljenje krvnih žila, daje ugodan miris kod podrigivanja, daje ugodan miris ustima, hranu čini prijatnijom, unutarnje tjelesne bolove izvlači vani, štiti od lepre i kada se nađe u čovjekovom tijelu sve bolove smiri.”26 c. Smokva

342. Imam Ali, mir s njim: “Jedenje smokve omekšava nataložene tvari u krvnim žilama.”27 d. Šećer od šećerne trske

343. Imam Kazim, mir s njim: “Šećer od šećerne trske otvara zakrčenja i nikakve bolesti i ničega lošega nema u njemu.”28 e. Post

344. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Držite se posta, jer post otklanja bolesti krvnih žila i otklanja opijenost29.”30 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 398, hadis 1355; El-Biḥār, sv. 66, str. 223, hadis 7. El-Kāfī, sv. 6, str. 364, hadis 4; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 388, hadis 1309; El-Biḥār, sv. 66, str. 215, hadis 13. 27 Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme, str. 177; El-Biḥār, sv. 66, str. 186, hadis 3. 28 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 363, hadis 1191; El-Biḥār, sv. 66, str. 189, hadis 2. 29 Ibn Asir u En-Nihāje kod tumačenja ovoga kaže da post umanje protok krvi žilama što ujedno umanjuje i izvor sjemene tekućine, a time umrtvljuje i čovjekovu opijenost (obijest, razuzdanost). 30 Kenzu-l-ummāl, sv. 8, str. 450, hadis 23610. 25

26


‫‪15‬‬

‫ اَلْقَلْ ُب َو الْ ُع ُر ُوق‬

‫ط – اَ ِّلر ُحي ا َّلط ِّي َب ُة‬ ‫‪34‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ . 339‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬إ َِّن ا ِّلر َحي ا َّلطيِّ َب َة ت َ ُش ُّد الْقَلْ َب‪َ ،‬و تَ ِز ُيد ِف الْجِ َماعِ‪.‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫وق‬ ‫َما ي َ ْن َف ُع ِل َس َل َم ِة الْ ُع ُر ِ‬ ‫أ – اَلْ َبا ِذ ْ َن ُان‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَک ْ ِثُوا ِم َن الْ َبا ِذ ْ َن ِان ِع ْندَ جِ دَ ا ِد‪ 35‬النَّ ْخلِ ؛ فَ ِإن َّ ُه ِش َفا ٌء‬ ‫‪ .340‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ْ ‪36‬‬ ‫ِم ْن ُ ِّ‬ ‫الصل ِب‪.‬‬ ‫ک دَا ٍء‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف َبَا ِء الْ َو ْج ِه‪َ ،‬و يُلَ ِّ ُي الْ ُع ُر َوق‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف َما ِء ُّ‬ ‫ب – اَلْ َح ْو ُک‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَلْ َح ْو ُک‪ 37‬ب َ ْق َُل َْالن ْ ِبيَا ِء‪ ،‬أَ َما إ َِّن ِفي ِه ث َ َم َان‪ِ 38‬خ َصالٍ ‪:‬‬ ‫‪ .341‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫السدَ َد‪َ ،39‬و يُ َطيِّ ُب الْ ُج َشا َء‪َ ،40‬و يُ َطيِّ ُب النَّ ْکهَ َة‪َ ،‬و ي َُشهِّ�ي َّ‬ ‫الط َعا َم‪َ ،‬و‬ ‫يُ ْم ِرئُ ‪َ ،‬و ي َ ْفتَ ُح ُّ‬ ‫ُ َّ ‪41‬‬ ‫ي َُس ُّل ادلَّ ا َء‪َ ،‬و ه َُو أَ َم ٌان ِم َن الْ ُج َذا ِم‪ِ ،‬إ َذا ا�سْتَقَ َّر ِف َج ْو ِف ْ ِالن ْ َس ِان قَ َم َع ادلَّ ا َء کهُ‪.‬‬ ‫ج – اَلتِّ ُني‬ ‫‪43‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫السدَ دَ‪.‬‬ ‫‪ .342‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ک التِّنيِ يُلَ ِّ ُي‪ُّ 42‬‬ ‫الس َّک ِر‬ ‫د – قَ َص ُب ُّ‬ ‫ِ ِ َ َ ِ َ ‪45‬‬ ‫‪ . 343‬اَ ْ ِل َما ُم ا ْل َک ِظ ُم – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪ :‬قَ َص ُب ا ُّلس َّک ِر ي َ ْفتَ ُح ا ُّلس ُدو َد‪َ ،44‬و َل دَا َء فيه َو ل غائل‪.‬‬ ‫«الصلب»‪ ،‬بدل‪« :‬القلب»‪ ،‬و‬ ‫‪ 34‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،510‬ح ‪3‬؛ قرب اإل�سناد‪ ،‬ص ‪ ،167‬ح ‪ ،610‬و فيه‪ّ :‬‬ ‫السالم –؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،100‬ح ‪،189‬‬ ‫الکهام عن عيل بن رئاب عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬ ‫و ليس فيه ذيهل؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،140‬ح ‪.1‬‬ ‫ ‪ 35‬جداد – ابلفتح و الکرس –‪ :‬رصام النّخل؛ و هو قطع مثرهتا‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.)244‬‬ ‫ ‪ 36‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،398‬ح ‪1355‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،223‬ح ‪.7‬‬ ‫ ‪ 37‬يأيت معناه يف ج ‪ ،4‬احلوک‪.‬‬ ‫ ‪ 38‬کذا يف مجيع املصادر‪ ،‬و القياس‪« :‬مثاين»‪.‬‬ ‫السدد‪ :‬قال يف حبر اجلواهر‪" :‬لزوجات و غلظ تنشب يف اجملاري و العروق الضّ يّقة و تب ٰقى فهيا و متنع الغذاء و‬ ‫‪ّ 39‬‬ ‫الفضالت من النّفوذ فهيا‪( ".‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.)257‬‬ ‫‪ 40‬اجلشاء‪ :‬صوتٌ مع رحي حيصل من الفم عند حصول ال�شّبع‪( .‬املصباح املنري‪ ،‬ص ‪.)102‬‬ ‫‪ 41‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،364‬ح ‪4‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،388‬ح ‪ ،1309‬و فيه‪« :‬يسہّل ّادلم»‪ ،‬بدل‪:‬‬ ‫«يس ّل ادلاء»؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،215‬ح ‪.13‬‬ ‫‪ 42‬يف املصدر‪ّ :‬‬ ‫«تلي»‪ ،‬و التّصويب من حبار األنوار‪.‬‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪137‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،186‬ح ‪.3‬‬ ‫‪ّ 43‬‬ ‫«السدود»‪.‬‬ ‫«السدد»‪ ،‬بدل‪ّ :‬‬ ‫‪ 44‬يف حبار األنوار‪ّ :‬‬ ‫ ‪ 45‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،363‬ح ‪1191‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،189‬ح ‪.2‬‬


16

Srce i krvne žile

f. Večera

345. Imam Sadik, mir s njim: “Ne preskačite večeru makar bila tri zalogaja hljeba i soli. Onom ko jednu noć ne bude večerao, jedna krvna žila u njegovom tijelu umire31 i nikad se više ne oživljava.”32 346. Imam Rida, mir s njim: “U tijelu postoji krvna žila koja se zove večera, tako, ukoliko čovjek preskoči večeru ta krvna žila čovjeka proklinje sve do jutra i kaže: ‘Allah te učinio gladnim kao što si ti mene učinio gladnim, i učinio te žednim kao što si ti mene učinio žednim!’33 Stoga, nemoj da neko od vas preskoči večeru, makar bila jedan zalogaj hljeba ili jedan gutljaj vode!”34

Čini se da se predaja odnosi na sistem ishrane gdje se dva puta dnevno jede ili sl. (op. prev.) 32 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 424, hadis 1447-1448; El-Biḥār, sv. 66, str. 345, hadis 20. 33 Allame Medžlisi kaže: “Ova dova je samo primjer za štetu koju podnosi ta krvna žila i u krajnjem štetu koja se nanosi tijelu. Kao da ta krvna žila čini dovu i dova joj je primljena.” (El-Biḥār, sv. 66, str. 347.) 34 El-Kāfī, sv. 6, str. 289, hadis 12; El-Biḥār, sv. 66, str. 347, hadis 26. 31


‫‪17‬‬

‫ اَلْقَلْ ُب َو الْ ُع ُر ُوق‬

‫ه – اَ َّلص ْو ُم‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .344‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫وق َو‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِب َّلص ْو ِم؛ فَ ِإن َّ ُه َم ْح َس َم ٌة ِللْ ُع ُر ِ‬ ‫ْ ٌ ِ ْ َ َ ‪47‬‬ ‫ش‪.‬‬ ‫َمذ َه َبة لل ِ‬ ‫و – اَلْ َع َشا ُء‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ل ت َدَ عِ الْ َع َشا َء َو ل َ ْو ِبث َ​َل ِث لُقَ ٍم ِب ِملْ ٍح‪َ .‬م ْن تَ َر َک‬ ‫‪ .345‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫َ َ ْ َ ‪48‬‬ ‫الْ َع َشا َء ل َ ْي َ ًل َم َ‬ ‫ات ِع ْر ٌق ِف َج َس ِد ِه َو ل ي َيا أبَدً ا‪.‬‬ ‫‪ . 346‬اَ ْ ِل َما ُم ا ِّلرضَ ا – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪ :‬إ َِّن ِف الْ َج َس ِد ِع ْرقًا يُقَ ُال َ ُل‪ :‬اَلْ َع َشا ُء‪ ،‬فَإ ِْن تَ َر َک ا َّلر ُج ُل‬ ‫الْ َع َشا َء ل َ ْم يَ َز ْل يَدْ عُو عَلَ ْي ِه ٰذ ِل َک الْ ِع ْر ُق إ ِٰل أَ ْن يُ ْصب َِح‪ ،‬ي َ ُق ُ‬ ‫ول‪ :‬أَ َجاعَ َک هللاُ َ َک أَ َج ْعتَ ِن‪َ ،‬و‬ ‫ٍ ‪50‬‬ ‫أَ ْظ َم َأ َک هللاُ َ َک أَ ْظ َم ْأت َِن‪ 49.‬فَ َل يَدَ ع ََّن أَ َح ُد ُک الْ َع َشا َء َو ل َ ْو ِبلُ ْق َم ٍة ِم ْن خ ٍُْب أَ ْو َْشب َ ٍة ِم ْن َماء‪.‬‬ ‫‪46‬‬

‫‪ 46‬‬

‫‪47‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ 49‬‬ ‫‪48‬‬

‫‪50‬‬

‫ ‬

‫حمسم ٌة‪ :‬قال يف املصباح‪ :‬حسمه حس ًما فاحنسم‪ :‬قطعه فانقطع‪ .‬و حسمت العرق ٰعل حذف مضاف و األصل‪:‬‬ ‫يک ابلنّار‪ .‬و قال يف النّ اية‪ :‬حمسم ٌة للعرق‪ :‬مقطع ٌة للنّاکح‪.‬‬ ‫حسمت دم العړق‪ :‬إذا قطعته ۅ منعته من ال�سّيالن ابل ّ‬ ‫املين‪ ،‬و يکرس النّفس ببطرها‪.‬‬ ‫و مذهب ٌة لألرش‪ :‬أي البطر؛ يعين ّأن ّ‬ ‫الصوم يقلّل دم العروق‪ ،‬و خيفّف مادّة ّ‬ ‫(فيض القدير‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)344‬‬ ‫ً‬ ‫ّ‬ ‫کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،8‬ص ‪ ،450‬ح ‪ ،23610‬نقل عن أيب نعمي يف الط ّب عن شدّاد بن عبدهللا‪.‬‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،424‬ح ‪ 1447‬و ‪1448‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،345‬ح ‪.20‬‬ ‫اجملليس – قدّس ّرسه –‪ :‬هٰذا ّادلعاء متثي ٌل لبيان ّترضر ٰذلک العرق و وصول رضره ٰإل البدن‪ ،‬فکأن ّه يدعو‬ ‫قال ّ‬ ‫و ي�ستجاب هل‪( .‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪.)347‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،289‬ح ‪ ،12‬عن سهل بن زايد عن بعض األهوازيّني؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،347‬ح ‪.26‬‬


Drugo poglavlje

Mozak i nervni sistem 2/1 O mudrostima koje se tiču mozga i nervnog sistema 347. Liječniku koji je ostao nemoćan pred pitanjem o tome zašto je “zdjela” glave sačinjena od nekoliko kostiju i slojeva Imam Sadik, mir s njim, reče: “Zato što će svaka stvar koja je iznutra šuplja, a iz jednog je dijela prije napuknuti, a kada je iz više dijelova, teže će doći do napuknuća.”1 348. Obraćajući se Mufaddalu ibn Omeru Imam Sadik, mir s njim, reče: “Kada bi mogao vidjeti mozak u slučaju da se otkrije, vidio bi kako je više omotača naslagano jedan na drugi, a sve to da bi ga zaštitili od nesreća i da bi imao čvrstinu i da ne bude izložen vibriranju, vidio bi lobanju kao kacigu koja ga štiti od teških udaraca i podrhtavanja kojima je glava vrlo često izložena. Potom je lobanja prekrivena kosom i to je glavi poput krzna koje je čuva od žestine hladnoće i toplote. Stoga, ko je taj koji je mozak smjestio u takvu tvrđavu do Onaj Koji ga je i stvorio i učinio izvorom osjećaja, i zbog visokog položaja koji ima na tijelu i istaknuta stepena učinio dostojnim sve te zaštite?... O Mufaddale! Ko je sakrio čovjeku srce u prsnu šupljinu i zaogrnuo ga odjećom koja je čvrsti oklop njegov i zaštitio ga sa svih strana rebrima i mesom naslaganim na rebra i žilama, da do njega ne bi doprijelo ono što ga može raniti i mučiti... El-H̱iṣāl, str. 512, hadis 3, ‘Ilelu-š-šerāʼiʻi, str. 100, hadis 1, El-Biḥār, sv. 61, str. 308, hadis 17.

1


‫اَلْ َف ْص ُل الث َِّان‬

‫اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬ ‫‪1/2‬‬ ‫اَ ْل َِش َار ُة إ ِٰل َما ِف ِهي َما ِم َن الْ ِح ْکَ ِة‬ ‫الس َل ُم‬ ‫الس َل ُم – ِل َطب ٍ‬ ‫‪ .347‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫ِيب َ َع َز ع َِن الْ َج َو ِاب ل َ َّما َس َأ َ ُل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ؤُون؛ ِ َلن َّ ُه‪ 2‬الْ ُم َج َّو ُف ِإ َذا َک َن ب َِل‬ ‫ؤُون‪1‬؟ –‪َ :‬ک َن ِف َّالر ْأ ِس ُش ٌ‬ ‫–‪ِ :‬ل َم َک َن ِف َّالر ْأ ِس ُش ٌ‬ ‫َ ‪3‬‬ ‫الصدَ ا ُع ِم ْن ُه أبْ َعدَ ‪.‬‬ ‫الصدَ ا ُع‪ ،‬فَ ِإ َذا ُج ِع َل َذا فُ ُصولٍ َک َن ُّ‬ ‫س َع ِإل َ ْي ِه ُّ‬ ‫فَ ْص ٍل أَ ْ َ‬ ‫الس َل ُم – ِللْ ُم َفضَّ لِ ْب ِن ُ َع َر –‪ :‬ل َ ْو َرأَيْ َت ادلِّ َما َغ ِإ َذا ک ُ ِش َف َع ْن ُه ل َ َرأَيْتَ ُه قَدْ‬ ‫‪َ .348‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫لُ َّف ِ ُب ُج ٍب ب َ ْع ُضهَا فَ ْو َق ب َ ْع ٍض؛ ِل َت ُصون َ ُه ِم َن ْ َالع َْر ِاض َو ت ُ ْم ِس َک ُه فَ َل يَضْ َط ِر َب‪َ ،‬و ل َ َرأَيْ َت‬ ‫الص َّک ِة‪ 5‬ال َّ ِت ُرب َّ َما َوقَ َع ْت ِف‬ ‫الصدْ َم ِة َو َّ‬ ‫عَلَ ْي ِه الْ ُج ْم ُج َم َة ِب َم ْ ِن َ ِل الْ َب ْيضَ ِة؛ ک َ ْي َما ي َ ُفتُّ ُه َه ُّد‪َّ 4‬‬ ‫َّالر ْأ ِس‪َّ ُ ،‬ث قَدْ ُجلِّلَ ِت الْ ُج ْم ُج َم ُة ِب َّلش ْع ِر َح ّٰت َص َار ِب َم ْ ِن َ ِل الْ َف ْر ِو ِل َّلر ْأ ِس ت َ ْس ُ ُت ُه ِم ْن ِش َّد ِة‬ ‫الْ َح ِّر َو الْ َ ْب ِد؛ فَ َم ْن َح َّص َن ادلِّ َما َغ ٰه َذا التَّ ْح ِص َني إ َِّل َّ ِالي َخلَقَ ُه َو َج َع َ ُل يَن ْ ُبو َع الْ ِح ِّس َو‬ ‫الص َيان َ ِة ِل ُعلُ ِّو َم ْ ِنل َ ِت ِه ِم َن الْ َبدَ ِن َو ْارِت َفاعِ د َ​َر َج ِت ِه َو خ َ​َط ِر َم ْرتَبَ ِت ِه؟‪...‬‬ ‫الْ ُم�سْتَ ِح َّق ِللْ ِح َيط ِة َو ِّ‬ ‫ه ِغ َشاؤُ ُه‪َ ،‬و‬ ‫َي ُم َفضَّ ُل‪َ ،‬م ْن غَ َّي َب الْ ُف َؤا َد ِف َج ْو ِف َّ‬ ‫الصدْ ِر َو ک َ َسا ُه الْ ِمدْ َرعَ َة ال َّ ِت ِ َ‬ ‫َح َّصنَ ُه ِبلْ َج َوا ِن ِح‪َ 6‬و َما عَلَيْ َا ِم َن الل َّ ْح ِم َو الْ َع َص ِب؛ ِلئَ َّل ي َ ِص َل ِإل َ ْي ِه َما ي َ ْن َکؤُ ُه؟‪...‬‬ ‫ِيب الْ ِع َظا ِم‪ ،‬ه َْل ٰذ ِل َک إ َِّل‬ ‫فَ ِّک ْر‪َ ،‬ي ُم َفضَّ ُل‪ِ ،‬ل َم َص َار الْ ُمخُّ َّالرِق ُيق ُم َح َّصنًا ِف أَ َنب ِ‬ ‫‪7‬‬ ‫ِل َي ْح َف َظ ُه َو ي َ ُصونَهُ؟!‪.‬‬ ‫‪ 1‬شؤون ّالرأس‪ :‬عظامه و طرائقه‪ ،‬و يه أربع ٌة بعضها فوق بعض‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)437‬‬ ‫‪ 2‬يف علل ّ‬ ‫«ألن» بدل «ألن ّه»‪.‬‬ ‫الشائع‪ّ :‬‬ ‫‪ 3‬اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،512‬ح ‪3‬؛ علل ّ‬ ‫الشائع‪ ،‬ص ‪ ،100‬ح ‪ ،1‬الکهام عن ّالربيع صاحب املنصور؛ حبار األنوار‪،‬‬ ‫ج ‪ ،61‬ص ‪ ،308‬ح ‪.17‬‬ ‫الصحاح‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)555‬‬ ‫‪ 4‬هدّه‪ :‬کرسه و ضعضعه‪ّ ( .‬‬ ‫ ‪ 5‬ص ّکه‪ :‬رضبه شديدً ا‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪.)310‬‬ ‫ ‪ 6‬اجلواحن‪ :‬األضالع الّيت حتت ا ّلتائب‪ ،‬و يه ممّا ييل ا ّلصدر اکلضّ لوع ممّا ييل ا ّلظهر‪( .‬ا ّلصحاح‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.)360‬‬ ‫‪ 7‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،61‬ص ‪ ،325‬ح ‪ 30‬و ج ‪ ،3‬ص ‪ ،72‬الکهام ًنقل عن اخلرب امل�شهتر بتوحيد املفضّ ل‪.‬‬


20

Mozak i nervni sistem

Razmisli, o Mufaddale, zašto je mozak koji je mekan okružen redom kostiju i da li je to zbog nečeg drugog osim da bi ga to čuvalo i zaštitilo?!”2 2/2 Ono što jača razum (‫)عقل‬ a. Mahuna

349. Imam Sadik, mir s njim: “Jedenje mahune ispunjava koštanu moždinu ko­ sti­ju potkoljenice, jača snagu mozga i proizvodi svježu krv.”3 b. Mazanje uljem

350. Imam Ali, mir s njim: “Ulje omekšava kožu, uvećava snagu mozga, olakšava kretanje vode u tijelu, uklanja prljavštinu sa kože i daje sjaj koži.”4 351. Imam Sadik, mir s njim: “Ljubičasto ulje daje uravnoteženost i snagu mozgu.”5 c. Hidžama

352. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Hidžama uvećava razum i jača pamćenje.”6 353. Imam Ali, mir s njim: “Uistinu hidžama čini tijelo zdravim i jača razum.”7 d. Sirće

354. Imam Sadik, mir s njim: “Mi počinjemo sa sirćetom (jesti), kao što vi počinjete sa solju. Uistinu, sirće jača razum.”8 El-Biḥār, sv. 61, str. 325, hadis 30. i sv. 3, str. 72. Ovo je samo dio poduže predaje poznate kao “Mufaddalov hadis” ili “Tevhid Mufaddalov”. 3 El-Kāfī, sv. 6, str. 325, hadis 1; Mahāsen, sv. 2, str. 309, hadis 2028; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 397, hadis 1348; El-Biḥār, sv. 66, str. 266, hadis 3. 4 El-Kāfī, sv. 6, str. 519, hadis 1. i 4; El-H̱iṣāl, str. 611, hadis 10; Tuḥafu-l-‘uqūl, str. 100; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 111, hadis 248; El-Biḥār, sv. 10, str. 90, hadis 1. 5 El-Kāfī, sv. 6, str. 522, hadis 8; El-Biḥār, sv. 62, str. 223, hadis 8. 6 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 174, hadis 518; El-Biḥār, sv. 62, str. 126, hadis 82; Sunen Ibn Mādže, sv. 2, str. 1154, hadis 3488; El-Mustadriku ‘ala es-Ṣaḥīḥejn, sv. 4, str. 234, hadis 7479; El-Firdews, sv. 2, str. 154, hadis 2781. 7 El-H̱iṣāl, str. 611, hadis 10; Tuḥafu-l-‘uqūl, str. 100; El-Biḥār, sv. 62, str. 114, hadis 18. 8 El-Kāfī, sv. 6, str. 329, hadis 5; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 283, hadis 1915; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 413, hadis 1399; El-Biḥār, sv. 66, str. 398, hadis 16. 2


‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫‪21‬‬

‫‪2/2‬‬ ‫َما ي َُش ُّد الْ َعق َل‬

‫أ – اَلْ َبا ِق َل ُء‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫الساقَ ْ ِي‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف ادلِّ َماغِ‪َ ،‬و‬ ‫‪ .349‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ک الْ َبا ِق ّٰل‪ 8‬يُ َمخِّخُ َّ‬ ‫‪9‬‬ ‫يُ َو ِّ ُل ادلَّ َم َّ‬ ‫الط ِر َّي‪.‬‬ ‫ب – اَلتَّدْ ِه ُني‬ ‫َش َة‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف ادلِّ َماغِ‪َ ،‬و ي َُسه ُِّل َم َج ِار َي‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَدلُّ ه ُْن يُلَ ِّ ُي الْب َ َ‬ ‫‪ .350‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫َّ ‪11‬‬ ‫الْ َما ِء‪َ ،‬و يُ ْذ ِه ُب الْقَ َش َف‪َ ،10‬و ي ُْس ِف ُر الل ْو َن‪.‬‬ ‫َ ‪13‬‬ ‫الس َل ُم –‪ُ :‬ده ُْن الْ َبنَ ْف َس ِج يَ ْرزُ ُن‪ِّ 12‬ادل َماغ‪.‬‬ ‫‪ .351‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ج – اَلْ ِح َجا َم ُة‬ ‫ِ ْ ً ‪14‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .352‬ر ُس ُ‬ ‫آل –‪ :‬اَلْ ِح َجا َم ُة تَ ِز ُيد الْ َع ْق َل‪َ ،‬و تَ ِز ُيد الْ َحا ِفظَ حفظا‪.‬‬ ‫ول ِ‏‬ ‫ْ ْ َ ‪15‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إ َِّن الْ ِح َجا َم َة ت َُص ِّح ُح الْ َبدَ َن‪َ ،‬و ت َ ُش ُّد ال َعقل‪.‬‬ ‫‪ .353‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫د – اَلْ َخ ُّل‬ ‫ؤُون ِبلْ ِملْ ِح ِع ْندَ ُ ْک؛ فَإ َِّن‬ ‫‪ .354‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إِنَّ لَنَ ْبدَ ُأ ِبلْ َخ ِّل ِع ْندَ َن‪َ َ ،‬ک ت َ ْبدَ َ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ْ ْ َ ‪16‬‬ ‫الْ َخ َّل لَي َُش ُّد ال َعقل‪.‬‬ ‫‪8‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪9‬‬

‫‪ 10‬‬ ‫‪ 11‬‬

‫‪ 12‬‬ ‫‪ 13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫ ‬ ‫‪15‬‬

‫ ‬

‫‪ 16‬‬

‫ّٰ‬ ‫الباقل – و خيفّف –‪ ،‬و الباقالء – خمفّف ٌة ممدود ٌة –‪ :‬الفول‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج‪ ،3‬ص‪.)336‬‬ ‫ّ‬ ‫ري»‪ ،‬و الکهام عن محمد بن عبدهللا؛‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،344‬ح ‪1‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،309‬ح ‪ ،2028‬و ليس فيه‪« :‬ا ّلط ّ‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،397‬ح ‪ ،1348‬و فيه‪« :‬لکوا ا ّٰ‬ ‫لباقل فإن ّه ميخّخ‪»...‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،266‬ح ‪.3‬‬ ‫القشف‪ :‬قذر اجلدل‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪.)282‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،519‬ح ‪ 1‬و ح ‪ ،4‬و فيه‪« :‬حيسن»‪ ،‬بدل‪« :‬يسفر»‪ ،‬و الکهام عن أيب بصري عن اإلمام‬ ‫الصادق عن‬ ‫السالم –؛ اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،611‬ح ‪ ،10‬عن أيب بصري و محمّد بن مسمل عن اإلمام ّ‬ ‫ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬ ‫السالم –؛ حتف العقول‪ ،‬ص ‪ ،100‬حنوه؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،111‬ح ‪،248‬‬ ‫آابئه عنه – علهيم ّ‬ ‫السالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،90‬ح ‪.1‬‬ ‫عليه‬ ‫الصادق –‬ ‫عن اإلمام ّ‬ ‫ّ‬ ‫رزين أي ثقي ٌل‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،13‬ص ‪.)179‬‬ ‫ّالرزانة‪ :‬يف األصل‪ :‬الث ّقل‪ ،‬و يش ٌء ٌ‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،522‬ح ‪ ،8‬عن ّمحمد بن سوقة؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،223‬ح ‪.8‬‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،174‬ح ‪518‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،126‬ح ‪82‬؛ سنن ابن ماجة‪ ،‬ج ‪،2‬‬ ‫الصحيحني‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،234‬ح ‪ ،7479‬الکهام حنوه؛ الفردوس‪،‬‬ ‫ص ‪ ،1154‬ح ‪3488‬؛ امل�ستدرک ٰعل ّ‬ ‫ج ‪ ،2‬ص ‪ ،154‬ح ‪ ،2781‬لکّها عن ابن معر‪.‬‬ ‫اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،611‬ح ‪ ،10‬عن أيب بصري و ّمحمد بن مسمل عن اإلمام ا ّلصادق عن آابئه – علهيم ا ّلسالم –؛ حتف‬ ‫«تصح»‪ ،‬بدل‪« :‬تص ّحح»؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،114‬ح ‪.18‬‬ ‫العقول‪ ،‬ص ‪ ،100‬و فيه‪ّ :‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،329‬ح ‪5‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،283‬ح ‪ ،1915‬الکهام عن إسامعيل بن جابر؛ ماکرم‬ ‫األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،413‬ح ‪1399‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،398‬ح ‪.16‬‬


22

Mozak i nervni sistem

e. Vinsko sirće

355. Imam Sadik, mir s njim: “Vinsko sirće jača desni, ubija parazite u stomaku i jača razum.”9 f. Ruta (lat. Ruta graveolens)

356. Imam Rida, mir s njim: “Ruta jača razum.”10 357. Muhammed ibn Omer ibn Ibrahim prenosi da je ruta spomenuta u prisustvu Imama Bakira ili Imama Kazima, mir s njima, na šta Imam reče: “Uistinu u njoj su mnoge koristi: uvećava razum i snagu razumijevanja, koliko god da izaziva smrad kičmene vode.”11 g. Repa

358. Imam Rida, mir s njim, u vezi koristi repe je rekao: “Jača razum i proči­š­ ćava krv.”12 h. Čišćenja zuba (misvak)

359. Imam Bakir, mir s njim: “Čišćenje zuba misvakom otklanja sluz, a uvećava razum.”13 i. Tušt (tušanj, tušnjak, tušac, portulak)

360. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dobro je da jedete tušt jer on donosi oštroumnost. Kad bi postojala samo jedna stvar koja uvećava razum, to bi bio tušt.”14 j. Tikva

361. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dobro je da jedete tikvu jer ona uvećava razum i jača mozak.”15 El-Kāfī, sv. 6, str. 330, hadis 9; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 285, hadis 1927; El-Biḥār, sv. 66, str. 302, hadis 11. 10 El-Kāfī, sv. 6, str. 367, hadis 1; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 322, hadis 2088; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 391, hadis 1321; El-Biḥār, sv. 66, str. 241, hadis 1. 11 El-Kāfī, sv. 6, str. 367, hadis 1, El-Meḥāsin, sv. 2, str. 322, hadis 2088; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 391, hadis 1321; El-Biḥār, sv. 66, str. 241, hadis 1. 12 El-Meḥāsin, sv. 2, str. 327, hadis 2110; El-Biḥār, sv. 66, str. 217, hadis 7. 13 S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 34, hadis 3. 14 El-Meḥāsin, sv. 2, str. 323, hadis 2094; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 390, hadis 1314; El-Biḥār, sv. 66, str. 234, hadis 3. 15 Šu‘bu-l-imān, sv. 5, str. 102, hadis 5947; Kenzu-l-‘ummāl, sv. 10, str. 44, hadis 28276. 9


‫‪23‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫ه – َخ ُّل الْ َخ ْم ِر‬ ‫اب الْ َب ْط ِن‪َ ،‬و ي َُش ُّد‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬خ ُّل الْ َخ ْم ِر ي َُش ُّد اللِّثَ َة‪َ ،‬و ي َ ْق ُت ُل د َ​َو َّ‬ ‫‪ .355‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ْ ْ َ ‪17‬‬ ‫ال َعقل‪.‬‬ ‫و – اَ َّلسدَ ُاب‬ ‫ْ ْ ‪19‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَ َّلسدَ ُاب‪ 18‬يَ ِز ُيد ِف ال َعقلِ ‪.‬‬ ‫‪ .356‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َل ُم‬ ‫‪ .357‬اَ ْل َک ِف‪ :‬ع َْن ُم َح َّم ٍد ْب ِن َ ْع ٍرو ْب ِن ِإ ْب َرا ِه َمي ع َْن أَ ِب َجع َف ٍر أَ ْو أَ ِب الْ َح َس ِن – عَلَيْ ِ َما َّ‬ ‫السدَ ُاب فَقَا َل‪ :‬أَ َما إ َِّن ِفي ِه َمنَا ِف َع‪ِ :‬ز َي َد ٌة ِف الْ َع ْقلِ ‪َ ،‬و ت َْو ِفريٌ ِف ادلِّ َماغِ؛‬ ‫–‪ ،‬قَا َل‪ُ :‬ذکِ َر َّ‬ ‫َّ ‪21‬‬ ‫غ َ ْ َي أَن َّ ُه يُ ْن ِ ُت‪َ 20‬ما َء الظهْ ِر‪.‬‬ ‫ز – اَ ِّلسلْ ُق‬ ‫ِّ َّ ‪23‬‬ ‫‪ .358‬اَ ْ ِل َما ُم ا ِّلرضَ ا – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم – ِف ِذک ْ ِر فَ َوائِ ِد ا ِّلسلْ ِق‪ :– 22‬ي َُش ُّد الْ َع ْق َل‪َ ،‬و يُ َصفي ادل َم‪.‬‬ ‫ح – اَ ِّلس َو ُاک‬ ‫ْ ْ ‪24‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَ ِّلس َو ُاک ي َ ْذه َُب ِبلْ َبلْغَ ِم‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف ال َعقلِ ‪.‬‬ ‫‪ .359‬اَ ْ ِل َما ُم الْ َبا ِق ُر – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ط – اَلْ َف ْرفَخُ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .360‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِبلْ َف ْرفَ ِخ‪25‬؛ فَه َِ�ي الْ ِم ْکي َ​َس ُة‪26‬؛ فَ ِإن َّ ُه إ ِْن کَ َن‬ ‫ْ ْ َ ‪27‬‬ ‫ش ٌء يَ ِز ُيد ِف ال َعقلِ فه َِ�ي‪.‬‬ ‫َْ‬ ‫‪ 17‬‬ ‫‪ 18‬‬

‫‪ 19‬‬ ‫‪20‬‬

‫ ‬ ‫‪ 21‬‬ ‫‪ 22‬‬ ‫‪ 23‬‬ ‫‪ 24‬‬ ‫‪ 25‬‬ ‫‪ 26‬‬

‫‪ 27‬‬

‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،330‬ح ‪9‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،285‬ح ‪ ،1927‬الکهام عن سامعة؛ حبار األنوار‪ ،‬ج‬ ‫‪ ،66‬ص ‪ ،302‬ح ‪.11‬‬ ‫أوراق صغري ٌة ذات راحئة کرهية‪ ،‬و أزهارها صفراء‪ ،‬و حبّ ا مثلّث ّ‬ ‫الشلک‪،‬‬ ‫السداب‪ :‬يه جشر ٌة کثرية األغصان لها ٌ‬ ‫ّ‬ ‫لک ثالث حبّات مهنا قد مجعت داخل غشاء واحد‪ .‬لها ا�ستعامالتٌ طبّيّ ٌ‬ ‫ّ‬ ‫ب‬ ‫مرتمج‬ ‫‪،‬‬ ‫ة‪:‬‬ ‫ي‬ ‫ر‬ ‫ابلع‬ ‫لها‬ ‫يقال‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ة‬ ‫و‬ ‫سذابٌ‬ ‫ّ‬ ‫ٌ‬ ‫عن فرهنگ صبا‪ ،‬ص ‪.577‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،367‬ح ‪1‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،322‬ح ‪2088‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪،391‬‬ ‫ح ‪ ،1321‬و زاد يف ذيهل‪« :‬غري أن ّه ينرث ماء ّ‬ ‫الظهر»؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،241‬ح ‪.1‬‬ ‫النّنت‪ّ :‬الراحئة الکرهية‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ 13‬ص ‪.)426‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،368‬ح ‪2‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،241‬ح ‪.4‬‬ ‫السلق‪.‬‬ ‫يأيت معناه يف ج ‪ّ ،4‬‬ ‫احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،327‬ح ‪2110‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،217‬ح ‪.7‬‬ ‫ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،34‬ح ‪ ،3‬عن حي ٰيے أيب البالد‪.‬‬ ‫يأيت معناه يف ج ‪ ،2‬ص ‪( 418‬الفرخف)‪.‬‬ ‫املکيسة ٰعل بناء امس اآلةل أو الفاعل من اإلفعال أو التّفعيل من الکياسة‪( .‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪.)235‬‬ ‫کري؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،390‬ح ‪ ،1314‬و ليس فيه‪:‬‬ ‫احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،323‬ح ‪ ،2094‬عن ّمحاد بن ز ّ‬ ‫«فه�ي املکيسة»‪ ،‬و الکهام عن اإلمام ا ّلصادق – عليه ا ّلسالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،234‬ح ‪.3‬‬


24

Mozak i nervni sistem

362. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dobro je da jedete tikvu jer ona pročišćava razum i jača mozak.”16 363. Imam Ali, mir s njim: “Jedite tikvu jer ona jača mozak.”17 k. Celer

364. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dobro je da jedete celer, jer da ima stvar koja uvećava razum to bi bio celer.”18 l. Tamjan

365. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dajte svojim trudnim ženama da jedu tamjan19 jer on uvećava razum.”20 366. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dobro je da jedete tamjan... jer on uvećava razum, pročišćava um, bistri pogled i otklanja zaboravnost.”21 367. Imam Rida, mir s njim: “Jedite mnogo tamjan, držite ga u ustima i žvačite. Ja više volim da ga žvačem. On otklanja želučanu sluz i čisti želudac, razum čini postojanijim, a hranu čini ukusnijom i probavljivijom.”22 m. Meso

368. Imam Sadik, mir s njim: “Meso uvećava masu mesa i uvećava razum, a onaj ko izbjegava jesti meso nekoliko dana pokvarit će razum.”23 De‘āimu-l-islām, sv. 2, str. 113, hadis 376; El-Biḥār, sv. 66, str. 229, hadis 18. El-H̱ iṣāl, str. 632, hadis 10; Tuḥafu-l-‘uqūl, str. 122; El-Biḥār, sv. 66, str. 226, hadis 1. 18 Ṭibbu-n-Nebijj, str. 11; El-Biḥār, sv. 62, str. 300. 19 Tamjan (grč. Υθυμήαμα, thymiama, arap. luban, lat. olibanum), aromatska smola drva iz roda Boswellia iz porodice Burseraceae. Ovo drvo raste od Azije do Afrike. Iz kore stabla, njezinim zarezivanjem dobija se smola, koja se također naziva tamjan. (op. prev.) 20 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 423, hadis 1439; El-Biḥār, sv. 66, str. 444, hadis 8; El-Firdews, sv. 1, str. 101, hadis 331. 21 Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme, str. 139; El-Biḥār, sv. 66, str. 72, hadis 68. 22 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 423, hadis 1442; El-Biḥār, sv. 66, str. 444, hadis 8. 23 Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-Eʼimme, str. 139; El-Biḥār, sv. 66, str. 72, hadis 68. 16 17


‫‪25‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫ي – اَلْقَ ْر ُع‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .361‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِبلْقَ ْرعِ؛ فَ ِإن َّ ُه يَ ِز ُيد ِف الْ َع ْقلِ ‪َ ،‬و ُي َک ِّ ُب ادلِّ َما َغ‪.‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪َ .362‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِبدلُّ َّب ِء‪29‬؛ فَ ِإن َّ ُه ُي َز ِّک الْ َع ْق َل‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف ِّادل َماغِ‪.‬‬ ‫‪31‬‬ ‫الس َل ُم –‪ُ ُ :‬کوا ُادل َّب َء؛ فَ ِإن َّ ُه يَ ِز ُيد ِف ادلِّ َماغِ‪.‬‬ ‫‪ .363‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ک – اَ ْل َک َرفْ ُس‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .364‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِب ْل َک َرفْ ِس‪32‬؛ فَ ِإن َّ ُه إ ِْن َک َن َْش ٌء يَ ِز ُيد ِف‬ ‫‪33‬‬ ‫الْ َع ْقلِ فَه َُو ه َُو‪.‬‬ ‫ل – اَلل ُّ َب ُان‬ ‫‪35‬‬ ‫‪َ . 365‬ر ُس ُول ِ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِآل –‪ :‬أَ ْط ِع ُموا ِن َسا َء ُ ُک الْ َح َوا ِم َل الل ُّ َب َان‪34‬؛ فَ ِإن َّ ُه يَ ِز ُيد ِف َع ْقلِ ا َّلص ِ ِّب‪.‬‬ ‫‪َ .366‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِبلل ُّ َب ِان؛ فَ ِإنَّهُ‪ ...‬يَ ِز ُيد ِف الْ َع ْقلِ ‪َ ،‬و يُ َذ ِّک ِّاذله َْن‪،‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ص‪َ ،‬و يُ ْذ ِه ُب النِّ�سْ َي َان‪.‬‬ ‫َو َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫الس َل ُم –‪ِ :‬ا�سْتَ ْک ِثُوا ِم َن الل ُّ َب ِان َو ْاست َ ْب ُقو ُه َو ا ْمضَ ُغو ُه‪َ ،‬و أَ َحبُّ ُه‬ ‫‪ .367‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪38‬‬ ‫إ َ َِّل الْ َمضْ غُ؛ فَ ِإن َّ ُه ي َ ْ ِن ُف‪ 37‬بَلْغَ َم الْ َم ِعدَ ِة َو يُنَ ِّظ ُفهَا‪َ ،‬و ي َُش ُّد الْ َع ْق َل‪َ ،‬و يُ ْم ِرئُ َّ‬ ‫الط َعا َم‪.‬‬ ‫م – اَلل َّ ْح ُم‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَلل َّ ْح ُم يُ ْنب ُِت الل َّ ْح َم َو يَ ِز ُيد ِف الْ َع ْقلِ ‪َ ،‬و َم ْن تَ َر َک أَ ْکَ ُه‬ ‫‪ .368‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ْ ُ ُ ‪39‬‬ ‫أَ َّي ًما فَ َسدَ َعقل‪.‬‬ ‫‪28‬‬

‫‪ 28‬‬ ‫‪ 29‬‬ ‫‪ 30‬‬ ‫‪31‬‬

‫ ‬

‫‪ 32‬‬ ‫‪ 33‬‬ ‫‪ 34‬‬ ‫‪35‬‬ ‫ ‬

‫‪ 36‬‬ ‫‪37‬‬ ‫ ‬ ‫‪38‬‬ ‫ ‬ ‫‪ 39‬‬

‫شعب اإلميان‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪ ،102‬ح ‪ ،5947‬عن عطاء؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،44‬ح ‪.28276‬‬ ‫ادلبء‪ :‬القرع‪ ،‬واحده ّدبء ٌة‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)96‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫دعامئ اإلسالم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،113‬ح ‪376‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،229‬ح ‪ ،18‬و فيه‪« :‬يذک»‪ ،‬ماکن‪:‬‬ ‫ّ‬ ‫«يزک»‪.‬‬ ‫السالم –؛‬ ‫اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،632‬ح ‪ ،10‬عن أيب بصري و ّمحمد بن مسمل عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن آابئه – علهيم ّ‬ ‫حتف العقول‪ ،‬ص ‪122‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،225‬ح ‪.1‬‬ ‫يأيت معناه يف ج ‪ ،4‬الکرفس‪.‬‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪11‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.300‬‬ ‫ّ‬ ‫اللّبان‪ :‬رضبٌ من العلک‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪ .)153‬و انظر ج ‪ ،4‬اللّبان‪.‬‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،423‬ح ‪1439‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،444‬ح ‪8‬؛ الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص‬ ‫‪ ،101‬ح ‪ ،331‬عن ابن معر‪.‬‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪6‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.294‬‬ ‫ّ‬ ‫الصحاح‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)1430‬‬ ‫نزفت ماء البرئ‪ :‬نزحته ّلکه‪ .‬و أنزفت البرئ‪ :‬ذهب ماؤها‪ّ ( .‬‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،423‬ح ‪1442‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،444‬ح ‪.8‬‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪139‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،72‬ح ‪.68‬‬ ‫ّ‬


26

Mozak i nervni sistem

2/3 Ono što jača um (‫)ذهن‬ 369. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ko ustraje u tome da ujutro na prazan stomak jede grožđice bit će opskrbljen razumijevanjem, pamćenjem i umom, i smanjit će mu se sluz.”24 370. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Jedite dunju jer ona jača um...”25 371. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dobro je da jedete tamjan jer on: [...] jača razum (‫ )عقل‬i daruje bistrinu umu (‫)ذهن‬.”26 372. Imam Sadik, mir s njim: “Jedite šipak zajedno sa njegovim mesom (bjelinom na kojoj se nalaze zrna) jer to jača želudac i um.”27 373. Kulejni u djelu El-Kāfī prenosi od Muhammed ibn Alija El-Hamedanija: “Došao je čovjek do Imama Ride u Horosanu. Tom prilikom razastrli su Imamu sofru na kojoj se nalazilo sirće i sol. Imam Rida, mir s njim, poče sa sirćetom na što čovjek reče: ‘Žrtvovao bih se za tebe! Nama naređujete da počnemo sa soli?!’ Imam reče: ‘Ovo je isto što i ono (sol). Sirće jača um (‫ )ذهن‬i uvećava razum (‫)عقل‬.’”28 2/4 Ono što utiče na jačanje pamćenja a. Grožđice

374. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ko ustraje u tome da ujutro na prazan stomak jede grožđice bit će opskrbljen razumijevanjem, pamćenjem i umom, i smanjit će mu se sluz.”29 b. Med

375. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ko želi pamćenje neka jede med.”30 El-Biḥār, sv. 62, str. 271, hadis 70. Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 374; hadis 1243; El-Biḥār, sv. 66, str. 177, hadis 37. 26 Tibu-n-Nebijj, str. 6; El-Biḥār, sv. 62, str. 294. 27 El-Kāfī, sv. 6, str. 354, hadis 12; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 356, hadis 2232; El-Biḥār, sv. 66, str. 160, hadis 27. 28 El-Kāfī, sv. 6, str. 329, hadis 4; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 286, hadis 1931; El-Biḥār, sv. 66, str. 303, hadis 14. 29 El-Biḥār, sv. 62, str. 271, hadis 70. 30 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 357, hadis 1167; Ṭibbu-n-Nebijj, str. 7; El-Biḥār, sv. 66, str. 290, hadis 2; El-Firdews, sv. 3, 594, hadis 5864. 24 25


‫‪27‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫‪3/2‬‬ ‫َما يَ ِز ُيد ِف ِّاذله ِْن‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .369‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪َ :‬م ْن أَ ْد َم َن أَ ْ َ‬ ‫ِيب عَ ٰل ِّالر ِيق‪ُ ،‬ر ِز َق الْ َفهْ َم َو‬ ‫ک َّالزب ِ‬ ‫ْ ْ ‪40‬‬ ‫الْ ِح ْفظَ َو ِّاذله َْن‪َ ،‬و نَقَ َص ِم َن ال َبلغَ ِم‪.‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪َ .370‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫الس َف ْر َج َل؛ فَ ِإن َّ ُه يَ ِز ُيد ِف ِّاذله ِْن‪...‬‬ ‫آل –‪ُ ُ :‬کوا َّ‬ ‫‪42‬‬ ‫‪َ .371‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِبلل ُّ َب ِان؛ فَ ِإنَّهُ‪ ...‬يَ ِز ُيد ِف الْ َع ْقلِ ‪َ ،‬و يُ َذ ِّک ِّاذله َْن‪.‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪ .372‬اَ ْ ِل َما ُم ا َّلصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪ُ ُ :‬کوا ا ُّلر َّم َان ب َِش ْح ِم ِه؛ فَ ِإن َّ ُه يَدْ ب َ ُغ الْ َم ِعدَ َة‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف ِّاذله ِْن‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‬ ‫‪ .373‬اَ ْل َک ِف ع َْن ُم َح َّم ٍد ْب ِن عَ ِ ٍّل الْهَ ْمدَ ِان‪ :‬إ َِّن َر ُج ًل َک َن ِع ْندَ ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َل ُم – ِبلْ َخ ِّل فَقَا َل‬ ‫ِ ُب َر َاس َان‪ ،‬فَ ُق ِّد َم ْت ِإل َ ْي ِه َمائِدَ ٌة عَلَيْ َا َخ ٌّل َو ِملْ ٌح‪ ،‬فَافْتَتَ َح – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫َّالر ُج ُل‪ُ :‬ج ِعلْ ُت ِفدَ َاک! أَ َم ْرتَنَا أَ ْن ن َ ْفتَ ِت َح ِبلْ ِملْ ِح؟!‬ ‫ْ ْ ‪44‬‬ ‫فَقَا َل‪ٰ :‬ه َذا ِمث ُْل ٰه َذا – ي َ ْع ِن الْ َخ َّل – َو إ َِّن الْ َخ َّل ي َُش ُّد ِّاذله َْن‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف ال َعقلِ ‪.‬‬ ‫‪4/2‬‬ ‫َما يُ ِور ُث الْ ِح ْفظَ‬ ‫ِيب‬ ‫أ – اَ َّلزب ُ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .374‬ر ُس ُ‬ ‫آل –‪َ :‬م ْن أَ ْد َم َن أَ ْ َ‬ ‫ول ِ‏‬ ‫ِيب عَ ٰل ِّالر ِيق‪ُ ،‬ر ِز َق الْ َفهْ َم َو‬ ‫ک َّالزب َ‬ ‫ْ ْ ‪45‬‬ ‫الْ ِح ْفظَ َو ِّاذله َْن‪َ ،‬و نَقَ َص ِم َن ال َبلغَ ِم‪.‬‬ ‫ب – اَلْ َع َس ُل‬ ‫َ ‪46‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .375‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ک الْ َع َسل‪.‬‬ ‫آل –‪َ :‬م ْن أَ َرا َد الْ ِح ْفظَ‪ ،‬فَلْ َي ْأ ُ ِ‬ ‫الس َل ُم –‪ِ :‬ف‬ ‫‪ .376‬اَلْ ِف ْق ُه الْ َمن ْ ُس ُ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬قَا َل الْ َعا ِل ُم – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫وب ِل ْ ِل َما ِم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الْ َع َسلِ ِش َفا ٌء ِم ْن ُ ِّ‬ ‫الص ْف َر َة‪،‬‬ ‫ک دَا ٍء‪َ .‬م ْن ل َ ِع َق ل َ ْعقَ َة ع َ​َس ٍل عَ ٰل ِّالر ِيق ي َ ْق َط ُع الْ َبلْغَ َم‪َ ،‬و َ ْي ِس ُم َّ‬ ‫َّ َ ‪47‬‬ ‫الس ْودَا َء‪َ ،‬و يُ َصفِّي ِّاذله َْن‪َ ،‬و ُ َي ِّو ُد الْ ِح ْفظَ ِإ َذا َک َن َم َع الل ُّ َب ِان اذلک ِر‪.‬‬ ‫َو ي َ ْمنَ ُع الْ ِم َّر َة َّ‬ ‫للکفعمي عن ابن مسعود‪.‬‬ ‫‪ 40‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،271‬ح ‪ً ،70‬نقل عن کتاب اجلنّة‬ ‫ّ‬ ‫ ‪ 41‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،374‬ح ‪1243‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،177‬ح ‪.37‬‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪6‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.294‬‬ ‫‪ّ 42‬‬ ‫ ‪ 43‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،354‬ح ‪ ،12‬عن صاحل بن عقبة؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،356‬ح ‪2232‬؛ حبار األنوار‪،‬‬ ‫ج ‪ ،66‬ص ‪ ،160‬ح ‪.27‬‬ ‫‪ 44‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،329‬ح ‪4‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،286‬ح ‪1931‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،303‬ح ‪.14‬‬ ‫للکفعمي عن ابن مسعود‪.‬‬ ‫‪ 45‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،271‬ح ‪ً ،70‬نقل عن کتاب اجلنّة‬ ‫ّ‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪7‬؛ حبار‬ ‫‪ 46‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،358‬ح ‪ ،1167‬عن أنس؛ ّ‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،290‬ح ‪2‬؛ الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،594‬ح ‪ ،5864‬عن أنس‪.‬‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪346‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،293‬ح ‪.16‬‬ ‫ ‪ 47‬الفقه املنسوب لإلمام ّالرضا – عليه ّ‬


28

Mozak i nervni sistem

376. Imam Rida, mir s njim: “U medu je lijek za svaku bolest. Ko ujutro na prazan stomak pojede kašikicu meda to će mu otklonit sluz, smiriti žuč, spriječit će gorčinu žuči, umu podariti bistrinu, a ako se med jede sa tamjanom to pamćenje čini izvrsnim.”31 c. Celer

377. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Celer otklanja začepljenja, unosi svježinu u srce, jača pamćenje i udaljava ludilo, lepru, bijele pjege i strah.”32 378. O koristi celera se prenosi da on jača pamćenje, unosi svježinu u srce i otklanja ludilo, gubu i bijele pjege.”33 d. Hidžama

379. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Hidžama uvećava razum i jača moć pamćenja.”34 e. Drugi uzroci jačanja pamćenja

380. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Tri stvari jačaju pamćenje i otklanjaju sluz: učenje Kur’ana, med i tamjan.”35 381. Imam Ali, mir s njim: “Tri stvari otklanjaju sluz i jačaju pamćenje: čišćenje zuba (misvakom), post i učenje Kur’ana.”36 2/5 Ono što uzrokuje zaborav 382. Božiji Poslanik, s.a.v.a., savjetujući hazreti Alija reče: “O Ali, devet stvari uzrokuje zaborav: jedenje kisele jabuke, korijandera, sira, ostatak El-Fiqhu-l-mansūb li-Imāmi Er-Ridā, str. 346; El-Biḥār, sv. 66, str. 240, hadis 2. El-Firdews, sv. 5, str. 370, hadis 8468; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 390, hadis 1317; El-Biḥār, sv. 66, str. 240, hadis 2. 33 Ed-Durūsu li-Šehīd, sv. 3, str. 44; El-Biḥār, sv. 66, str. 240, hadis 2. 34 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 174, 518; El-Biḥār, sv. 62, str. 126, hadis 82; Sunen ibn Mādže, sv. 2, str. 1154, hadis 3488; El-Mustadrik ‘ala es-Ṣaḥīḥejn, sv. 4, str. 234, hadis 7479; El-Firdews, sv. 2, str. 154, hadis 2781. 35 Saḥifetu El-Imām Er-Ridā, str. 231, hadis 127; ‘Ujūnu-l-aẖbār er-Ridā, sv. 2, str. 38, hadis 111; Ed-D‘avāt, str. 151, hadis 402; Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-Eʼimme, sv. 66. , El-Biḥār, sv. 66, str. 290, hadis 3 i str. 444, hadis 6. 36 Tehẕību-l-aḥkām, sv. 4, str. 191, hadis 545; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 119, hadis 287; El-Biḥār, sv. 76, str. 138. 31 32


‫‪29‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫ج – اَ ْل َک َرفْ ُس‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .377‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫السدَ دَ‪َ ،‬و يُ َذ ِّک الْقَلْ َب‪َ ،‬و يَ ِر ُث‬ ‫آل –‪ :‬اَ ْل َک َرفْ ُس ي َ ْفتَ ُح ُّ‬ ‫ْ ْ َ ‪49‬‬ ‫ون َو الْ ُج َذا َم َو الْ َب َ​َص‪َ 48‬و ال ُجب‪.‬‬ ‫الْ ِح ْفظَ‪َ ،‬و ي َ ْط ُر ُد الْ ُج ُن َ‬ ‫‪ .378‬اَدلُّ ُر ُوس – ِف ب َ َي ِان فَ َوائِ ِد ْال َک َرفْ ِس –‪ُ :‬ر ِو َي أَن َّ ُه يُ ِور ُث الْ ِح ْفظَ‪َ ،‬و يُ َذ ِّک الْقَلْ َب‪َ ،‬و ي َ ْن ِفي‬ ‫‪50‬‬ ‫ون َو الْ ُج َذا َم َو الْ َب َ​َص‪.‬‬ ‫الْ ُج ُن َ‬ ‫د – اَلْ ِح َجا َم ُة‬ ‫ِ ْ ً ‪51‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .379‬ر ُس ُ‬ ‫آل –‪ :‬اَلْ ِح َجا َم ُة تَ ِز ُيد الْ َع ْق َل‪َ ،‬و تَ ِز ُيد الْ َحا ِفظَ حفظا‪.‬‬ ‫ول ِ‏‬ ‫اب ُأخ ْٰرى ِل َت ْق ِوي َ ِة الْ َحا ِف َظ ِة‬ ‫ه – أَ�سْ َب ٌ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .380‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬ث َل ٌث يَ ِزد َْن ِف الْ ِح ْفظِ َو ي َ ْذه ْ َ​َب ِبلْ َبلْغَ ِم‪ِ :‬ق َرا َء ُة‬ ‫ُّ ‪52‬‬ ‫الْ ُق ْر ِآن‪َ ،‬و الْ َع َس ُل‪َ ،‬و الل َب ُان‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬ث َل ٌث يُ ْذ ِه ْ َب الْ َبلْغَ َم َو يَ ِزد َْن ِف الْ ِح ْفظِ‪ :‬اَ ِّلس َو ُاک‪َ ،‬و‬ ‫‪ .381‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪53‬‬ ‫الص ْو ُم‪َ ،‬و ِق َرا َء ُة الْ ُق ْر ِآن‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫‪5/2‬‬ ‫َما يُ ِور ُث النِّ�سْ َي َان‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .382‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ي عَ ِ ُّل‪،‬‬ ‫آل – ِم ْن َو ِص َّي ِت ِه ِل َع ِ ٍّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪54‬‬ ‫ک التُّفَّاحِ الْ َحا ِم ِض‪َ ،‬و أَ ْ ُ‬ ‫ِت ْس َع ُة أَ�شْ َيا َء ت ُِور ُث النِّ�سْ َي َان‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫ک ْال ُک ْ ُزب َر ِة‪َ ،‬و الْ ُج ْ ِب‪َ ،‬و ُس ْؤ ِر‬ ‫ ‪ 48‬الربص‪ٌ :‬‬ ‫بياض يظهر يف ظاهر البدن‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)295‬‬ ‫السالم –؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص‬ ‫ ‪ 49‬الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪ ،370‬ح ‪ ،8468‬عن اإلمام احلسني – عليه ّ‬ ‫‪ ،390‬ح ‪ ،1317‬حنوه؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪.240‬‬ ‫ ‪ّ 50‬ادلروس ّ‬ ‫للشهيد‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪44‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،240‬ح ‪.2‬‬ ‫ ‪ 51‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،174‬ح ‪518‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،126‬ح ‪82‬؛ سنن ابن ماجة‪ ،‬ج ‪،2‬‬ ‫الصحيحني‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،234‬ح ‪ ،7479‬الکهام حنوه؛ الفردوس‪،‬‬ ‫ص ‪ ،1154‬ح ‪3488‬؛ امل�ستدرک ٰعل ّ‬ ‫ج ‪ ،2‬ص ‪ ،154‬ح ‪ ،2781‬لکّها عن ابن معر‪.‬‬ ‫‪ 52‬حصيفة اإلمام ا ّلرضا – عليه ا ّلسالم –‪ ،‬ص ‪ ،231‬ح ‪ ،127‬عن اإلمام ا ّلرضا عن آابئه – علهيم ا ّلسالم –؛ عيون أخبار‬ ‫ا ّلرضا – عليه ا ّلسالم –‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،38‬ح ‪ ،111‬عن أمحد بن عامر ا ّلطا ّيئ عن اإلمام ا ّلرضا عن آابئه – علهيم ا ّلسالم‬ ‫طب األمئّة البين بسطام‪ ،‬ج ‪ ،66‬عن فضاةل بن إسامعيل عن اإلمام ا ّلصادق عن أبيه‬ ‫–؛ ادلّعوات‪ ،‬ص ‪ ،151‬ح ‪402‬؛ ّ‬ ‫عيل – عليه ا ّلسالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،290‬ح ‪ 3‬و ص ‪ ،444‬ح ‪.6‬‬ ‫– علهيام ا ّلسالم –‪ ،‬و لکّها عن اإلمام ّ‬ ‫ ‪ 53‬هتذيب األحاکم‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،191‬ح ‪ ،545‬عن غياث بن إبراهمي؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،119‬ح‬ ‫السالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ً ،138‬نقل عن کتاب‬ ‫‪ ،287‬الکهام عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن أبيه – علهيام ّ‬ ‫ايش و ص ‪ ،320‬ح ‪.4‬‬ ‫اللّباس أليب النّرض العيّ ّ‬ ‫السؤر‪ :‬بقيّة ّ‬ ‫الشء‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)339‬‬ ‫ ‪ّ 54‬‬


30

Mozak i nervni sistem

zalogaja miša, čitanje natpisa sa kaburova, hodanje između dvije žene, čišćenje vaški, hidžama na udubljenju zatiljka glave i mokrenje u stajaćoj vodi.”37 383. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Deset stvari uzrokuje zaborav: jedenje sira, ostatak hrane iza miša, kisele jabuke, korijandera, hidžama na udubljenju zatiljka glave, hodanje između dvije žene, gledanje u čovjeka razapeta na križu, stanje između sna i budnosti i čitanje natpisa sa kaburova.”38 384. Imam Bakir, mir s njim: “Uistinu podrezivanje noktiju je potrebno, jer je to mjesto šejtanovo i uzrokuje zaborav.”39 385. Imam Rida, mir s njim: “Obilno jedenje mesa divljih životinja i krave uzrokuje sašušivanje razuma, smetenost u razumijevanju, ograničenost uma i velik zaborav.”40 386. U knjizi Mekārimu-l-ahlāq se prenosi: “Jabuka uzrokuje zaborav zbog toga što u želucu stvara jednu vrstu ljepljive tvari.”41 387. Imam Kazim, mir s njim: “Jedenje jabuke i korijandera uzrokuje zaborav.”42 2/6 Ono što otklanja zaborav 388. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Pet stvari otklanja zaborav, jača pamćenje i otklanja sluz: čišćenje zuba (misvakom), post, učenje Kur’ana, med i tamjan.”43 389. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dobro je da se držite tamjana... jer uveća razum, umu daruje prodornost, a očima bistrinu i otklanja zaborav.”44 Men la jehdaruhu-l-faqīh, sv. 4, str. 361, hadis 5762; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 2, str. 326, hadis 2656; El-H̱iṣāl, str. 423, hadis 23. I str. 422, hadis 22; Ed-D‘avāt, str. 160, hadis 443; El-Biḥār, sv. 66, str. 245, hadis 2. 38 Ṭibbu-n-Nebijj, str. 6; El-Biḥār, sv. 62, str. 295. 39 El-Kāfī, sv. 6, str. 490, hadis 6; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 154, hadis 410; El-Biḥār, sv. 76, str. 123, hadis 12. 40 Ṭibbu-l-Imām Er-Ridā, str. 29; El-Biḥār, sv. 62, str. 177, hadis 322. 41 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 374, hadis 1246; El-Biḥār, sv. 66, str. 177, hadis 37. 42 El-Kāfī, sv. 6, str. 367, hadis 1; El-Biḥār, sv. 66, str. 245, hadis 1. 43 El-Firdews, sv. 2, str. 197, hadis 2980; El-Biḥār, sv. 66, str. 290, hadis 2. 44 Ṭibbu-n-Nebijj, str. 6; El-Biḥār, sv. 62, str. 294. 37


‫‪31‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫ش ب َ ْ َي ا ْم َرأَت ْ َِي‪َ ،‬و َط ْر ُح الْقَ ْم َ ِل‪َ ،‬و الْ ِح َجا َم ُة ِف‬ ‫الْ َف ْأ َر ِة‪َ ،‬و ِق َرا َء ُة کِ َتاب َ ِة الْ ُق ُب ِور‪َ ،‬و الْ َم ْ ُ‬ ‫ِ ِ ‪56‬‬ ‫النُّ ْق َر ِة‪َ ،55‬و الْ َب ْو ُل ِف الْ َما ِء َّالراکد‪.‬‬ ‫‪َ .383‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫ک الْ ُج ْ ِب‪َ ،‬و أَ ْ ُ‬ ‫َش ِخ َصالٍ ت ُِور ُث النِّ�سْ َي َان‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫ک‬ ‫آل –‪ :‬ع ْ ُ‬ ‫ُس ْؤ ِر الْ َف ْأ ِر‪َ ،‬و أَ ْ ُ‬ ‫ک التُّفَّاحِ الْ َحا ِم ِض‪َ ،‬و الْ ُجلْ ُج َل ِن‪َ ،57‬و الْ ِح َجا َم ُة ِف النُّ ْق َر ِة‪َ ،‬و الْ َم ُْش‬ ‫ْ َ ‪58‬‬ ‫وب‪َ ،‬و التَّ َع ُّار‪[َ ،‬و] ِق َرا َء ُة ل َ ْوحِ ال َمقا ِب ِر‪.‬‬ ‫ب َ ْ َي ا ْم َرأَت ْ َِي‪َ ،‬و النَّ َظ ُر إ ِٰل الْ َم ْصلُ ِ‬ ‫ون‬ ‫الس َل ُم –‪ِ :‬إن َّ َما ُق َّص ْ َال ْظ َف ُار؛ ِ َلنَّ َا َم ِق ُيل ال�شَّ ْي َط ِان‪َ ،‬و ِم ْن ُه يَ ُک ُ‬ ‫‪ .384‬اَ ْ ِل َما ُم الْ َبا ِق ُر – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪59‬‬ ‫النِّ�سْ َي ُان‪.‬‬ ‫ک لُ ُحو ِم الْ َو ْح ِش َو الْ َبقَ ِر؛ يُ ِور ُث تَيْب َِيس‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَ ْ ِلکْث َُار ِم ْن أَ ْ ِ‬ ‫‪ .385‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪62‬‬ ‫الْ َع ْقلِ َو َ ْتيِريَ الْ َفهْ ِم‪َ 60‬و تَلَ ُّبدَ ‪ِّ 61‬اذله ِْن َو ک َ َ ْث َة النِّ�سْ َي ِان‪.‬‬ ‫ً ‪63‬‬ ‫‪َ . 386‬م َک ِر ُم ْ َالخ َْل ِق‪ِ :‬ف الْ َح ِد ِ‬ ‫يث‪ :‬إ َِّن ال ُتفَّ َاح يُ ِور ُث النِّ�سْ َي َان؛ َو ٰذ ِل َک ِ َلن َّ ُه يُ َو ِّ ُل ِف الْ َم ِعدَ ِة لُ ُزو َجة‪.‬‬ ‫‪64‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫ک التُّفَّاحِ َو ْال ُک ْ ُزب َر ِة يُ ِور ُث النِّ�سْ َي َان‪.‬‬ ‫‪ .387‬اَ ْ ِل َما ُم ْال َک ِظ ُم – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪6/2‬‬ ‫ِّ‬ ‫َما ي َ ْن َف ُع ِ َلفْع ِ الن�سْ َي ِان‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .388‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ْ َ :‬خ ٌس ي َ ْذه ْ َ​َب ِبلنِّ�سْ َي ِان َو يَ ِزد َْن ِف الْ ِح ْفظِ َو‬ ‫ُّ ‪65‬‬ ‫الص َيا ُم‪َ ،‬و ِق َرا َء ُة الْ ُق ْر ِآن‪َ ،‬و الْ َع َس ُل‪َ ،‬و الل َب ُان‪.‬‬ ‫ي َ ْذه ْ َ​َب ِبلْ َبلْغَ ِم‪ :‬اَ ِّلس َو ُاک‪َ ،‬و ِّ‬ ‫‪ 55‬نقرة القفا‪ :‬حفر ٌة يف آخر ّادلماغ‪( .‬املصباح املنري‪ ،‬ص ‪.)621‬‬ ‫ ‪ 56‬کتابٌ من ال حيرضه الفقيه‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،361‬ح ‪ ،5762‬عن ّمحاد بن معرو و أنس بن ّمحمد عن أبيه؛ ماکرم األخالق‪،‬‬ ‫ج ‪ ،2‬ص ‪ ،326‬ح ‪2656‬؛ اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،423‬ح ‪ ،23‬عن أنس بن محمّد عن أبيه و لکّها عن اإلمام ا ّلصادق عن أبيه‬ ‫عيل – علهيم ا ّلسالم –‪ ،‬و ص ‪ ،422‬ح ‪ ،22‬عن إبراهمي بن عبدامحليد عن اإلمام الاکظم – عليه‬ ‫عن جدّه عن اإلمام ّ‬ ‫ا ّلسالم –؛ ادلّعوات‪ ،‬ص ‪ ،061‬ح ‪344‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،542‬ح ‪.2‬‬ ‫حب اکلکزبرة‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.)283‬‬ ‫السمسم‪ .‬و قيل‪ٌّ :‬‬ ‫‪ 57‬اجللجالن‪ :‬هو ّ‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪6‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.295‬‬ ‫‪ّ 58‬‬ ‫‪ 59‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،490‬ح ‪ ،6‬عن أيب محزة؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،154‬ح ‪410‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج‬ ‫‪ ،76‬ص ‪ ،123‬ح ‪.12‬‬ ‫تغي العقل و ّ‬ ‫‪ 60‬يف حبار األنوار‪ّ ...« :‬‬ ‫حتي الفهم»‪.‬‬ ‫‪ 61‬يف حبار األنوار‪ّ :‬‬ ‫«تبل»‪ ،‬و ّ‬ ‫الصواب‪ .‬قال ّ‬ ‫حيي‪ :‬بدل ّالرجل فهو بلي ٌد‪ :‬إذا اکن غري ّذيک و ال فطن‪.‬‬ ‫الظاهر أن ّه ّ‬ ‫الطر ّ‬ ‫(مجمع البحرين‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.)183‬‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪29‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.322‬‬ ‫ ‪ّ 62‬‬ ‫طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫ ‪ 63‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،374‬ح ‪1246‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،177‬ح ‪.37‬‬ ‫‪ 64‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،367‬ح ‪ ،1‬عن إبراهمي بن عبدامحليد؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،245‬ح ‪.1‬‬ ‫ ‪ 65‬الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،197‬ح ‪ ،2980‬عن اإلمام ّعيل – عليه ا ّلسالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،290‬ح ‪.2‬‬


32

Mozak i nervni sistem

390. Abdulah ibn Džafer prenosi da je čovjek došao do Imama Alija, mir s njim, i požalio mu se na zaboravljanje na što mu Imam reče: “Uzimaj tamjan, jer on daruje hrabrost srcu i otklanja zaborav.”45 391. Imam Sadik, mir s njim: “Tri stvari otklanjaju zaborav, a jačaju pamćenje: učenje Kur’ana, pranje zuba i post.”46 392. Imam Rida, mir s njim: “Ko želi da umanji svoj zaborav i da ojača pamćenje neka svakog dana jede tri komada džumbira pomiješanog sa medom, te da svaki jede hranu spremljenu sa gorušicom. Ko želi da ojača svoj razum neka nikada ne izađe izvan kuće dok na prazan stomak ne pojede crni mirobalan (crvenolisnata šljiva sa crnim zrnima, ar. ‫ حليةل‬،‫ )هليةل‬sa tvrdim bijelim šećerom (kandis-šećer).47”48 2/7 Ono što jača nerve a. Jedenje grožđica

393. Ebu Hind Dari prenosi: “Božiji Poslanik, s.a.v.a., je dobio na poklon pokrivenu zdjelu. On ukloni pokrivku i reče: ‘Jedite s imenom Božijim! Kako su samo grožđice dobra hrana! Grožđice jačaju nerve...’”49 394. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dobro je da jedete grožđice jer one otklanjaju gorčinu i sluz, jačaju nerve, otklanjaju umor i malaksalost, daruju lijepu ćud, čiste srce i otklanjaju tugu.’”50 Kenzu-l-‘ummāl, sv. 14, str. 186, hadis 38318. De‘ām’iu-l-islām, sv. 2, str. 137, hadis 481; Es-Serā’er, sv. 3, str. 142; El-Biḥār, sv. 62, str. 266, hadis 39. i str. 275, hadis 72. 47 U El-Biḥāru stoji: “Ko svaki dan pojede tri komada crnog mirobalana sa kandis-šećerom. 48 Ṭibbu-l-Imam Rida, str. 36; El-Biḥār, sv. 62, hadis 324. 49 El-Ihtisās, str. 124; El-Biḥār, sv. 66, str. 153, hadis 11; Tārīẖu Dimešq, sv. 21, str. 60, hadis 4724; Kenzu-l-‘ummāl, sv. 10, str. 41, hadis 28266. 50 El-H̱iṣāl, str. 344, hadis 9; Rawdetu-l-wā‘izīn, str. 340; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 380, hadis 1272; El-Biḥār, sv. 66, str. 151, hadis 1; Kenzu-l-‘ummāl, sv. 10, str. 41, hadis 28265. 45 46


‫‪33‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫‪َ .389‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِبلل ُّ َب ِان؛ فَ ِإنَّهُ‪ ...‬يَ ِز ُيد ِف الْ َع ْقلِ ‪َ ،‬و يُ َذ ِّک ِّاذله َْن‪،‬‬ ‫‪66‬‬ ‫ص‪َ ،‬و يُ ْذ ِه ُب النِّ�سْ َي َان‪.‬‬ ‫َو َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫‪ .390‬ک َ ْ ُن الْ ُع َّمالِ ع َْن َع ْب ِد ِ‬ ‫الس َل ُم –‬ ‫هللا ْب ِن َج ْع َف ٍر‪َ :‬جا َء َر ُج ٌل إ ِٰل عَ ِ ٍّل ْب ِن أَ ِب َطا ِل ٍب – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫يَ�شْتَ ِک ِإل َ ْي ِه النِّ�سْ َي َان‪.‬‬ ‫‪67‬‬ ‫فَقَا َل‪ :‬عَلَ ْي َک ِبلل ُّ َب ِان؛ فَ ِإن َّ ُه ي َُش ِّج ُع الْقَلْ َب‪َ ،‬و يُ ْذ ِه ُب النِّ�سْ َي َان‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬ث َل ٌث يُ ْذ ِه ْ َب النِّ�سْ َي َان َو ُ ۡي ِدث َْن ُّاذلک ْ َر‪ِ :‬ق َرا َء ُة الْ ُق ْر ِآن‪،‬‬ ‫‪ .391‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪68‬‬ ‫الص َيا ُم‪.‬‬ ‫الس َو ُاک‪َ ،‬و ِّ‬ ‫َو ِّ‬ ‫ون َحا ِف ًظا‪ ،‬فَلْ َي ْأ ُ ْ‬ ‫ک ِف ُ ِّ‬ ‫ک‬ ‫‪ .392‬اَ ْ ِل َما ُم ا ِّلرضَ ا – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪َ :‬م ْن أَ َرا َد أَ ْن يُ ِق َّل ِن�سْ َيان َ ُه َو يَ ُک َ‬ ‫ِيل‪ُ 69‬م َر ًّب ِبلْ َع َسلِ ‪َ ،‬و ي َ ْص َط ِن ُع‪ِ 70‬بلْخ َْردَلِ ‪َ 71‬م َع َط َعا ِم ِه ِف ُ ِّک ي َ ْو ٍم‪.‬‬ ‫ي َ ْو ٍم ث َل َث ِق َطع ِ َز ْ َنب ٍ‬ ‫ک ي َ ْو ٍم َحتّٰے يَلُ َ‬ ‫َو َم ْن أَ َرا َد أَ ْن يَ ِزيدَ ِف َع ْق ِ ِل‪ ،‬فَ َل َ ْي ُر ْج ُ َّ‬ ‫وک عَ ٰلے ِّالر ِيق ث َل َث‬ ‫َّ َ ْ َ ٍ ‪74 73‬‬ ‫َه ِليلَ َج ٍ‬ ‫ات ُسو ٍد‪َ 72‬م َع ُسک ٍر طب َزد ‪.‬‬ ‫‪7/2‬‬ ‫َما ي َُش ُّد الْ َع َص َب‬ ‫أ – أَ ْ ُ‬ ‫ِيب‬ ‫ک َّالزب ِ‬ ‫َ ‪75‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫ادلَّار ِّي‪ُ :‬أ ْه ِد َي إ ِٰل َر ُسولِ ِ‬ ‫آل – ط َب ٌق‬ ‫‪ . 393‬اَ ِال ْخ ِت َص ُاص ع َْن أَ ِب ِه ْندَ ِ‬ ‫‪76‬‬ ‫س ِ‬ ‫ِيب؛ ي َُش ُّد الْ َع َص َب‪...‬‬ ‫هللا‪ِ ،‬ن ْع َم ا َّلط َعا ُم ا َّلزب ُ‬ ‫ُمغ ًَّطى‪ ،‬فَ َک َش َف الْ ِغ َطا َء َع ْنهُ‪َّ ُ ،‬ث قَا َل‪ُ ُ :‬کوا ِب ْ ِ‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪6‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.294‬‬ ‫‪ّ 66‬‬ ‫ ‪ 67‬کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،14‬ص ‪ ،186‬ح ‪ً ،38318‬نقل عن ابن ال�س ّ​ّن و أيب نعمي م ًعا يف ّ‬ ‫الط ّب‪.‬‬ ‫السائر‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،142‬و فيه‪«ۡ :‬حيددن الفکر»‪ ،‬بدل‪«ۡ :‬حيدثن‬ ‫‪ 68‬دعامئ اإلسالم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،137‬ح ‪481‬؛ ّ‬ ‫ا ّذلکر»؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،266‬ح ‪ 39‬و ص ‪ ،275‬ح ‪.72‬‬ ‫الربدي‪ ،‬هل ّقو ٌة مسخّن ٌة هامض ٌة مل ّين ٌة مذک ّ ّي ٌة‪( .‬القاموس‬ ‫‪ّ 69‬الزجنبيل‪ٌ :‬‬ ‫عروق ترسي يف األرض‪ ،‬و نباته اکلقصب و ّ‬ ‫احمليط‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪.)390‬‬ ‫‪ 70‬يف حبار األنوار‪« :‬يصطبغ»‪ ،‬بدل‪« :‬يصطنع»‪.‬‬ ‫ملط ٌف‪ ،‬قاط ٌع للبلغم‪ٌّ ،‬‬ ‫ملي ٌ‬ ‫حب جشر‪ ،‬مسخ ٌّن ّ‬ ‫هامض‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪.)367‬‬ ‫‪ 71‬اخلردل‪ّ :‬‬ ‫حب ا ّلصنوبر الکبار‪( .‬املعجم الو�سيط‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ .)32‬و هو‬ ‫جشر ينبت يف الهند و اکبل و ا ّلصني‪ ،‬مثره ٰعل هيئة ّ‬ ‫ ‪ 72‬اإلهليلج‪ٌ :‬‬ ‫بيل‪ ،‬و هل مناف ٌع ّمج ٌة ذکرها األطبّاء يف کتهبم؛ مهنا أن ّه ينفع من‬ ‫ٰعل أقسام؛ منه أصفر‪ ،‬و منه أسود و هو البالغ النّضيج‪ ،‬و منه اک ّ‬ ‫اخلوانيق‪ ،‬و حيفظ العقل‪ ،‬و يزيل ا ّلصداع اب�ستعامهل ّٰ‬ ‫مرب‪( .‬اتج العروس‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪.)519‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪ 73‬يف حبار األنوار‪« :‬و من أراد أن يزيد يف عقهل يتناول لک يوم ثالث هليلجات بسکر ابلوچ»‪.‬‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪36‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.324‬‬ ‫ ‪ّ 74‬‬ ‫طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫‪ 75‬يف املصدر‪« :‬طبقًا»‪ ،‬و التّصويب من حبار األنوار‪.‬‬ ‫ ‪ 76‬الاختصاص‪ ،‬ص ‪124‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،153‬ح ‪11‬؛ اترخي دمشق‪ ،‬ج ‪ ،21‬ص ‪ ،60‬ح‬ ‫‪4724‬؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،41‬ح ‪.28266‬‬


34

Mozak i nervni sistem

b. Jedenje ovčijeg mesa zajedno sa mlijekom

395. Imam Sadik, mir s njim: “Koga obuzme slabost u srcu ili tijelu neka jede ovčije meso zajedno sa mlijekom, jer to iz zglobova otklanja svaku bolest i napuklinu i jača tijelo i desni.”51 2/8 Ono što omekšava nerve 396. Imam Rida, mir s njim: “...Korist odlaska u hamam52 je u tome da dovodi do čovjekove umjerenosti, čisti od prljavštine, omekšava nerve i vene, jača velike udove i topi višak izlučevina i gljivica.”53 2/9 Ono što je korisno protiv glavobolje a. Pranje glave bijelim sljezom

397. Imam Sadik, mir s njim: “Pranje glave bijelim sljezom je sigurnost od glavobolje.”54 398. Imam Kazim, mir s njim: “Pranje glave bijelim sljezom petkom je sunnet, privlači opskrbu u izobilju, odvraća siromaštvo, uljepšava kosu i kožu i sigurnost je od glavobolje.”55 b. Pijenje mlake vode

399. Imam Sadik, mir s njim: “Kada bi se Božiji Poslanik, s.a.v.a., iftario56 počeo bi sa halvom (‫)حلواء‬. Ako ne bi bilo halve, onda sa nečim Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-Eʼimme, str. 64, El-Meḥāsin, sv. 2, str. 259, hadis 1819; El-Biḥār, sv. 76, str. 194, hadis 9. 52 U prošlosti odlazak u hamam je podrazumijevao kupanje u toploj ili vreloj vodi i tret­ man, kao trljanje tijela posebnim krpama za masažu i sl. (op. prev.) 53 Ṭibbu-l-Imām er-Rida, str. 29; El-Biḥār, sv. 62, str. 322. 54 S̱ ewābu-l-eʻmāli, str. 36, hadis 1; El-Biḥār, sv. 76, str. 86, hadis 1. 55 Usūlu-sitteti ‘ašer, str. 55; Džāmi‘u-l-ahādīs, Qomi, str. 160; El-Biḥār, sv. 76, str. 88, hadis 9 i sv. 89, str. 356. 56 Prekidao post. (op. prev.) 51


‫‪35‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .394‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ِيب؛ فَ ِإن َّ ُه يَ ْک ِش ُف الْ ِم َّر َة‪َ ،‬و ي َ ْذه َُب‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِب َّلزب ِ‬ ‫ِبلْ َبلْغَ ِم‪َ ،‬و ي َُش ُّد الْ َع َص َب‪َ ،‬و ي َ ْذه َُب ِب ْ ِل ْع َيا ِء‪َ ،‬و ُ َي ِّس ُن الْ ُخلُ َق‪َ ،‬و يُ َط ِّي ُب النَّ ْف َس‪َ ،‬و‬ ‫ْ ‪77‬‬ ‫ي َ ْذه َُب ِبلغَ ِّم‪.‬‬ ‫ب – أَ ْ ُ‬ ‫ک ل َ ْح ِم الضَّ ْأ ِن ِبلل َّ َ ِب‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬م ْن أَ َصاب َ ُه ضَ ْع ٌف ِف قَلْ ِب ِه أَ ْو بَدَ ِن ِه فَلْ َي ْأ ُ ْ‬ ‫ک ل َ ْح َم‬ ‫‪ .395‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ُ ِ ‪79‬‬ ‫الضَّ ْأ ِن‪ِ 78‬بلل َّ ِ َب؛ فَ ِإن َّ ُه ُْي ِر ُج ِم ْن أَ ْو َص ِال ُ َّک دَا ٍء َو غَائِ ٍَل‪َ ،‬و يُقَ ِّوي جِ ْس َم ُه َو ي َش ُّد لثَتَهُ‪.‬‬ ‫‪8/2‬‬ ‫َما يُلَ ِّ ُي الْ َع َص َب‬ ‫ادلَّر َن‪،80‬‬ ‫‪ . 396‬اَ ْ ِل َما ُم ا ِّلرضَ ا – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪َ ... :‬و َمنْ َف َع ُة الْ َح َّما ِم ت ُ َؤدِّي إ ِٰل الاِ ْع ِتدَالِ ‪َ ،‬و يُنَقِّي َ‬ ‫ِ ‪81‬‬ ‫يب الْ ُف ُضو َل َو الْ ُع ُف َونت‪.‬‬ ‫َو يُلَ ِّ ُي الْ َع َص َب َو الْ ُع ُر َوق‪َ ،‬و يُقَ ِّوي ْ َال ْعضَ ا َء ا ْل ِکبَ َار‪َ ،‬و يُ ِذ ُ‬ ‫‪9/2‬‬ ‫َما ي َ ْن َف ُع ِل ُّلصدَ اعِ‬ ‫أ – غَ ْس ُل َّالر ْأ ِس ِبلْخ َْط ِم ِّي‬ ‫‪83‬‬ ‫الصدَ اعِ‪.‬‬ ‫‪ .397‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬غَ ْس ُل َّالر ْأ ِس ِبلْخ َْط ِم ِّي‪ 82‬أَ َم ٌان ِم َن ُّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬غَ ْس ُل َّالر ْأ ِس ِبلْخ َْط ِم ِّي ي َ ْو َم الْ ُج ُم َع ِة ِم َن ال�سُّنَّ ِة‪ ،‬يُ ِد ُّر‬ ‫‪ .398‬اَ ْ ِل َما ُم ْال َک ِظ ُم – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪84‬‬ ‫ص ُف الْ َف ْق َر‪َ ،‬و ُ َي ِّس ُن َّ‬ ‫الصدَ اعِ‪.‬‬ ‫ِّالر ْز َق‪َ ،‬و ي َ ْ ِ‬ ‫َش َة‪َ ،‬و ه َُو أَ َم ٌان ِم َن ُّ‬ ‫الش ْع َر َو الْب َ َ‬ ‫‪77‬‬

‫ ‬

‫‪78‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪79‬‬

‫‪80‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪82‬‬ ‫ ‬

‫‪81‬‬

‫‪ 83‬‬ ‫‪ 84‬‬

‫اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،344‬ح ‪ ،9‬عن أمحد ّ‬ ‫السالم –؛ روضة الواعظني‪،‬‬ ‫الط ّايئ عن اإلمام ّالرضا عن آابئه – علهيم ّ‬ ‫يصح اجلسم و‪»...‬؛ حبار‬ ‫ص ‪340‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،380‬ح ‪ ،1272‬حنوه‪ ،‬و فيه‪ ...« :‬و ّ‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،151‬ح ‪1‬؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،41‬ح ‪ً ،28265‬نقل عن أيب نعمي عن اإلمام‬ ‫السالم – عنه – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪.‬‬ ‫عيل – عليه ّ‬ ‫ّ‬ ‫الصوف من الغمن‪( .‬املصباح املنري‪ ،‬ص ‪.)365‬‬ ‫الضّ أن‪ :‬ذوات ّ‬ ‫عبدالرحمي بن عبداجمليد القصري؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،259‬ح ‪،1819‬‬ ‫ّ‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪ ،64‬عن ّ‬ ‫عن عبدهللا بن �سنان‪ ،‬و ليس فيه من‪« :‬فإن ّه خيرج‪»...‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،194‬ح ‪.9‬‬ ‫ّادلرن‪ :‬الوخس‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)115‬‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪29‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.322‬‬ ‫ّ‬ ‫طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫ً‬ ‫ّ‬ ‫نباتٌ‬ ‫ال‬ ‫اخل‬ ‫ق‬ ‫فين‬ ‫ايبسا و جيعل غسل ّللرأس يه‪( .‬املعجم الو�سيط‪،‬‬ ‫اخلطمي‪ :‬من الفصيةل بّازيّة‪ ،‬کثري نّفع‪ّ ،‬‬ ‫يدق ورقه ً‬ ‫ّ‬ ‫ج ‪ ،1‬ص ‪.)245‬‬ ‫ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،36‬ح ‪ ،1‬عن معر بن يزيد؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،86‬ح ‪.1‬‬ ‫األصول ال�سّتّة عرش‪ ،‬ص ‪55‬؛ جامع األحاديث للق ّم ّي‪ ،‬ص ‪ ،160‬الکهام عن زيد ّالن ّيس؛ حبار األنوار‪ ،‬ج‬ ‫‪ ،76‬ص ‪ ،88‬ح ‪ 9‬و ج ‪ ،89‬ص ‪.356‬‬


36

Mozak i nervni sistem

drugim slatkim ili hurmama. Ako ne bi ništa od toga imao, onda sa malkom vodom i govorio bi: ‘Ovo čisti želudac i bubrege... i otklanja glavobolju.’”57 c. Pranje stopala hladnom vodom

400. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Pranje stopala hladnom vodom nakon kupanja je sigurnost od glavobolje.”58 d. Mazanje uljem od ljubičice

401. Imam Sadik, mir s njim: “Kako li je samo dobro ulje od ljubičice! Ulje od ljubičice otklanja bol iz glave i očiju, zato se mažite njime.”59 402. U djelu El-Kāfī se navodi: “Mazanje obrva uljem od ljubičice otklanja glavobolju.”60 e. Bojenje knom

403. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Kana je boja islama, uvećava djelo vjernika (nagradu), otklanja glavobolju, izoštruje vid, uvećava spolnu sposobnost i ona je uglednik mirisnih biljaka Ovog i Budućeg svijeta.”61 f. Ispiranje nosa izazivanjem kihanja62

404. Imam Ali, mir s njim: “Ispiranje usta i nosa je sunnet i čistoća za usta i nos. Kihanje je uzrok zdravlja glave, čišćenja tijela i svih oblika glavobolje.”63 405. Imam Sadik, mir s njim: “Kada bi Allahova Poslanika, s.a.v.a., zaboljela glava on bi ispirao nos uljem od sezamovog sjemena.”64 El-Kāfī, sv. 4, str. 153, hadis 4; El-Maqn‘ae, str. 317; El-Misbāh, Kaf‘ami, str. 835. El-’Ahkāmun-nebewijje fis-senā‘eti et-tibbijje, sv. 2, str. 26; Kenzu-l-‘ummāl, sv. 10, str. 48, hadis 28300. 59 El-Kāfī, sv . 6, str. 521, hadis 5; El-Biḥār, sv. 62, str. 222, hadis 6. 60 El-Kāfī, sv . 6, str. 522, hadis 9; El-Biḥār, sv. 62, str. 223, hadis 9. 61 Ṭibbu-n-Nebijj, str. 10; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 189, hadis 558; El-Biḥār, sv. 62, str. 299; El-Firdews, sv. 2, str. 157, hadis 2794. 62 Arapski ‫ السعوط‬može znači i rebrac, stolisnik, kihavac /bot. Achillea patarmica/. (op. prev.) 63 El-H̱iṣāl, str. 611, hadis 10; Tuḥafu-l-’uqūl, str. 101; El-Biḥār, sv. 10, str. 90, hadis 1. 64 El-Kāfī, sv. 6, str. 524, hadis 1; Qurbu-l-isnād, str. 111, hadis 383; El-Biḥār, sv. 16, str. 290, hadis 153. 57 58


‫‪37‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫ش ُب الْ َما ِء الْ َفا ِت ِر‬ ‫ب– ُ ْ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ک َن َر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل – ِإ َذا أَفْ َط َر‬ ‫‪ .399‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ٰ ِ َ ُ ُّ َ ٍ َ ِ ‪85‬‬ ‫بَدَ أَ ِ َبلْ َوا َء يُ ْف ِط ُر عَلَيْ َا‪ ،‬فَإ ِْن ل َ ْم َيِدْ فَ ُس َّک َر ٍة أَ ْو ت َ َم َر ٍات‪ ،‬فَ ِإ َذا أَع َْو َز ذلک ک ُه ف َماء فات ٍر ‪،‬‬ ‫‪86‬‬ ‫َو َک َن ي َ ُق ُ‬ ‫ول‪ :‬يُنَقِّي الْ َم ِعدَ َة َو ْال َکبِدَ ‪َ ...‬و ي َ ْذه َُب ِب ُّلصدَ اعِ‪.‬‬ ‫ج – غَ ْس ُل الْقَدَ َم ْ ِي ِبلْ َما ِء الْ َب ِار ِد‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .400‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫يب الْخ ُ​ُروجِ ِم َن‬ ‫آل –‪ :‬غَ ْس ُل الْقَدَ َم ْ ِي ِبلْ َما ِء الْ َب ِار ِد َع ِق َ‬ ‫‪87‬‬ ‫الصدَ اعِ‪.‬‬ ‫الْ َح َّما ِم أَ َم ٌان ِم َن ُّ‬ ‫د – اَلتَّدْ ِه ُني ب ُِده ِْن الْ َبنَ ْف َس ِج‬ ‫الس َل ُم –‪ِ :‬ن ْع َم ادلُّ ه ُْن الْ َبنَ ْف َس ُج! ل َ َي ْذه َُب ِبدلَّ ا ِء ِم َن َّالر ْأ ِس َو‬ ‫‪ .401‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِ ‪88‬‬ ‫الْ َع ْينَ ْ ِي‪ ،‬فَا َّد ِه ُنوا ِبه‪.‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪ .402‬اَ ْل َک ِف ع َْن عَ ِ ٍّل ْب ِن أَ�سْ َباط َرفَ َعهُ‪ُ :‬ده ُْن الْ َحاجِ َب ْ ِي ِبلْ َبنَ ْف َس ِج ي َ ْذه َُب ِب ُّلصدَ اعِ‪.‬‬ ‫ه – اَلْ ِخضَ ُاب ِبلْ ِحنَّا ِء‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .403‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬اَلْ ِحنَّا ُء ِخضَ ُاب ْال ِْس َل ِم؛ يَ ِز ُيد ِف الْ ُم ْؤ ِم ِن َ َع َ ُل‪،‬‬ ‫ص‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف الْ ِوقَاعِ‪َ ،‬و ه َُو �سَيِّ ُد َّالر َي ِحنيِ ِف ادلُّ ن ْ َيا َو‬ ‫َو ي َ ْذه َُب ِب ُّلصدَ اعِ‪َ ،‬و ُ ِي ُّد الْ َب َ َ‬ ‫ْ ِ ِ ‪90‬‬ ‫الخ َرة‪.‬‬ ‫و – اَ ُّلس ُع ُوط‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَلْ َمضْ َمضَ ُة َو الاِ�سْ ِتن ْ َش ُاق �سُنَّ ٌة َو َطه ٌُور ِللْ َف ِم َو ْ َالن َِف‪،‬‬ ‫‪ .404‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ْ ِ ‪91‬‬ ‫الس ُع ُوط َم َص َّح ٌة ِل َّلر ْأ ِس‪َ ،‬و ت َ ْن ِقيَ ٌة ِللْ َبدَ ِن َو َسائِ ِر أَ ْو َجاعِ َّالرأس‪.‬‬ ‫َو ُّ‬ ‫‪85‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪86‬‬

‫‪87‬‬

‫ ‬

‫‪ 88‬‬ ‫‪ 89‬‬ ‫‪ 90‬‬ ‫‪91‬‬

‫ ‬

‫احلار و البارد‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪.)43‬‬ ‫فاتر‪ :‬بني ّ‬ ‫ما ٌء ٌ‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،153‬ح ‪4‬؛ املقنعة‪ ،‬ص ‪ ،317‬حنوه‪ ،‬و الکهام عن عبدهللا بن مساکن؛ املصباح‬ ‫للکفعمي‪ ،‬ص ‪.835‬‬ ‫ّ‬ ‫الصناعة ّ‬ ‫ال‬ ‫ن‬ ‫الطبّيّة‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪26‬؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،48‬ح ‪ً ،28300‬نقل عن أيب‬ ‫يف‬ ‫ة‬ ‫ي‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫األحاکم‬ ‫ّ‬ ‫ّ ّ‬ ‫نعمي يف ّ‬ ‫الط ّب عن أيب هريرة‪.‬‬ ‫عبدالر ٰمحن بن کثري؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،222‬ح ‪.6‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،521‬ح ‪ ،5‬عن ّ‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،522‬ح ‪9‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،223‬ح ‪.9‬‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪10‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،189‬ح ‪ ،558‬حنوه؛ حبار‬ ‫ّ‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪299‬؛ الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،157‬ح ‪ ،2794‬عن عقبة بن عامر حنوه‪.‬‬ ‫السالم –؛‬ ‫اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،611‬ح ‪ ،10‬عن أيب بصري و ّمحمد بن مسمل عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن آابئه – علهيم ّ‬ ‫حتف العقول‪ ،‬ص ‪ ،101‬حنوه؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،90‬ح ‪.1‬‬


38

Mozak i nervni sistem

406. Ali ibn Jaktin kaže: “Napisao sam Ebul-Hasanu Imamu Ridi da u glavi osjećam jaku hladnoću, takvu da ukoliko budem izložen vjetru skoro da se onesvijestim.” U odgovoru mi je Imam Rida, mir s njim, napisao: “Dobro bi bilo da nakon objeda nos ispereš amberom i zambakom. Uz Božiju dozvolu ozdravit ćeš.”65 g. Hidžama

407. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Hidžama na glavi je lijek za ludilo, lepru, noćno sljepilo, bijele pjege i glavobolju.”66 408. Selma, sluškinja Allahova Poslanika, s.a.v.a., prenosi: “Uvijek kada bi se neko od nas požalio na bol u glavi Božiji Poslanik, s.a.v.a., bi rekao: ‘Idi i učini hidžamu!’, a kada bi se požalio na bol u nogama govorio bi: ‘Oboji noge knom!’”67 h. Konjogriz (cigorija, vodopija)68

409. Muhammed ibn Ismail prenosi: “Imam Rida, mir s njim, je rekao: ‘Konjogriz je lijek za hiljadu bolesti. Nema bolesti u stomaku Ademova poroda, a da je konjogriz u potpunosti ne odstranjuje.’ Jednom prilikom Imam Rida, mir s njim, je zatražio konjogriz za jednog od njegovih sluga koji je imao povišenu temperaturu i glavobolju. Naredio je da izmrve konjogriz, to stave na papir, poliju uljem od ljubičice i onda to stave na njegovo čelo. Potom Imam reče: ‘Znajte da ovo otklanja povišenu temperaturu i korisno je za glavobolju i otklanja je.’”69 Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-Eʼimme, str. 87, El-Biḥār, sv. 62, str. 143, hadis 3. El-Mu‘džemu-l-kebīr, sv. 23, str. 299, hadis 667. i sv. 12, str. 225, hadis 1315; El-Firdews, sv. 2, str. 154, hadis 2779; Kenzu-l-‘ummāl, sv. 10, str. 13, hadis 28129; El-Biḥār, sv. 62, str. 126, hadis 81. 67 El-Mu‘džemu-l-kebīr, sv. 24, str. 298, hadis 775; Tehẕību-l-kemāl, sv. 19, str. 123; Musned ibn Hanbel, sv. 10, str. 446, hadis 27688; Kenzu-l-‘ummāl, sv. 7, str. 131, hadis 18350. 68 Arapski ‫ هندابء‬može značiti i maslačak. (op. prev.) 69 El-Kāfī, sv. 6, str. 363, hadis 9; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 375, hadis 1294; El-Biḥār, sv. 62, str. 216, hadis 4. 65

66


‫‪39‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إ َِّن َر ُسو َل ِ‬ ‫آل – َک َن ِإ َذا‬ ‫‪ .405‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪92‬‬ ‫الس ْم ِس ُم –‪.‬‬ ‫ا�شْتَ ٰک َر ْأ َس ُه ا�سْتَ َعطَ ب ُِده ِْن الْ ُجلْ ُج َل ِن – َو ه َُو ِّ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إ ِِّن‬ ‫‪ِ .406‬ط ُّب ْ َالئِ َّم ِة ع َْن عَ ِ ٍّل ْب ِن ي َ ْق ِطنيٍ ‪ :‬ک َ َت ْب ُت إ ِٰل أَ ِب الْ َح َس ِن ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫أَجِ ُد بَ ْردًا َش ِديدً ا ِف َر ْأ ِس‪َ ،‬ح ّٰت ِإ َذا َهبَّ ْت عَ َ َّل ِّالر َي ُح کِدْ ُت أَ ْن يُغ ْٰش عَ َ َّل‪.‬‬ ‫فَ َکتَ َب إ َ َِّل‪ :‬عَلَ ْي َک ب ُِس ُع ِ‬ ‫الز ْ َب ِق‪ 94‬ب َ ْعدَ َّ‬ ‫وط الْ َع ْن َ ِب‪َ 93‬و َّ ن‬ ‫ِذن هللا‬ ‫الط َعا ِم‪ ،‬ت ُ َعافٰ ِم ْن ُه ِبإ ِ‬ ‫‪95‬‬ ‫– َج َّل َج َل ُ ُل –‪.‬‬ ‫ز – اَلْ ِح َجا َم ُة‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .407‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ون َو‬ ‫آل –‪ :‬إ َِّن الْ ِح َجا َم َة ِف َّالر ْأ ِس د َ​َوا ٌء ِم ْن دَا ِء الْ ُج ُن ِ‬ ‫‪97‬‬ ‫الصدَ اعِ‪.‬‬ ‫الْ ُج َذا ِم َو الْ َع َشا‪َ 96‬و الْ َب ِص َو ُّ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪َ :‬ک َن النَّ ِ ُّب –‬ ‫‪ .408‬اَلْ ُم ْع َج ُم ْال َکبِريُ ع َْن َسلْ ٰمى خَا ِد َم ِة َر ُسولِ ِ‏‬ ‫َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل – ِإ َذا ا�شْتَ ٰک أَ َح ٌد ِمنَّا َر ْأ َس ُه قَا َل‪ِ :‬ا ْذه َْب فَ ْاحتَجِ ْم‪َ ،‬و ِإ َذا ا�شْتَ ٰک‬ ‫ْ ِ ِ ‪98‬‬ ‫ِر ْج َ ُل قَا َل‪ِ :‬ا ْذه َْب فَاخ ِْضبْ َا ِبلحنَّاء‪.‬‬ ‫ح – اَلْهِ ْندَ َب ُء‬ ‫الس َل ُم – ي َ ُق ُ‬ ‫ول‪ :‬اَلْهِ ْندَ َب ُء‪ِ 99‬ش َفا ٌء‬ ‫‪ .409‬اَ ْل َک ِف ع َْن ُم َح َّم ٍد ْب ِن إ ْ َ‬ ‫ِسا ِعي َل‪ِ َ :‬س ْع ُت ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِم ْن أَلْ ِف دَا ٍء‪َ ،‬ما ِم ْن دَا ٍء ِف َج ْو ِف ا ْب ِن آ َد َم إ َِّل قَ َم َع ُه الْهِ ْندَ َب ُء‪.‬‬ ‫الصدَ ا ُع‪ ،‬فَ َأ َم َر أَ ْن يُدَ َّق َو‬ ‫قَا َل‪َ :‬و َدعَا ِب ِه ي َ ْو ًما ِل َب ْع ِض الْ َح َش ِم َو َک َن ت َْأخ ُ​ُذ ُه الْ ُح ّٰمى َو ُّ‬ ‫َص َّ َي ُه عَ ٰل ِق ْر َط ٍاس‪َ ،‬و َص َّب عَلَ ْي ِه ُده َْن الْ َبنَ ْف َس ِج َو َوضَ َع ُه عَ ٰل َجبِي ِن ِه‪.‬‬ ‫ِ ‪100‬‬ ‫الصدَ اعِ َو ي َ ْذه َُب ِبه‪.‬‬ ‫ُ َّث قَا َل‪ :‬أَ َما ِإن َّ ُه ي َ ْذه َُب ِبلْ ُح ّٰمى‪َ ،‬و ي َ ْن َف ُع ِم َن ُّ‬ ‫‪ 92‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،524‬ح ‪ ،1‬عن إحساق بن ّمعار؛ قرب اإل�سناد‪ ،‬ص ‪ ،111‬ح ‪ ،383‬عن اإلمام الباقر‬ ‫السالم – حنوه؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،16‬ص ‪ ،290‬ح ‪.153‬‬ ‫– عليه ّ‬ ‫ّ‬ ‫الصحاح‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)759‬‬ ‫ ‪ 93‬العنرب‪ :‬رضبٌ من الطيب‪ّ ( .‬‬ ‫ ‪ّ 94‬الزنبق‪ :‬دهن اليامسني‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪.)146‬‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪87‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،143‬ح ‪.3‬‬ ‫‪ّ 95‬‬ ‫مقصور –‪ :‬مصدر ٰ‬ ‫الصحاح‪ ،‬ج ‪ 6‬ص ‪.)2427‬‬ ‫‪ 96‬العشا –‬ ‫األعش؛ و هو ّالي ال يبرص ابللّيل و يبرص ابلنّ ار‪ّ ( .‬‬ ‫ٌ‬ ‫‪ 97‬املعجم الکبري‪ ،‬ج ‪ ،23‬ص ‪ ،299‬ح ‪ ،667‬عن أ ّم سملۃ‪ ،‬و ج ‪ ،12‬ص ‪ ،225‬ح ‪ ،13150‬عن ابن معر؛‬ ‫الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،154‬ح ‪ ،2779‬عن ابن عبّاس و الکهام حنوه؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،13‬ح‬ ‫‪28129‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،126‬ح ‪.81‬‬ ‫‪ 98‬املعجم الکبري‪ ،‬ج ‪ ،24‬ص ‪ ،298‬ح ‪755‬؛ هتذيب الکامل‪ ،‬ج ‪ ،19‬ص ‪123‬؛ م�سند ابن حنبل‪ ،‬ج ‪،10‬‬ ‫ص ‪ ،446‬ح ‪ ،27688‬حنوه؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،7‬ص ‪ ،131‬ح ‪.18350‬‬ ‫‪ 99‬يأيت معناه يف ج ‪ ،2‬ص ‪( 685‬الهندابء)‪.‬‬ ‫‪ 100‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،363‬ح ‪9‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،385‬ح ‪1294‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،216‬ح ‪.4‬‬ ‫ ‬


40

Mozak i nervni sistem

i. Jedenje svježe ribe

410. Imam Rida, mir s njim: “Ko strahuje od glavobolje (migrene) i bola u želucu neka ne odgađa jedenje svježe ribe u ljetnom i zimskom razdoblju.”70 2/10 Ono što uzrokuje mentalne poremećenosti kod djeteta 411. Imam Rida, mir s njim: “Spolni odnos nakon spolnog odnosa bez gusula između uzrokuje ludilo kod djeteta.”71 412. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Pokuđeno je za čovjeka da se približi ženi u postelji nakon polucije u snu, osim nakon što uzme gusul, jer u suprotnom ako to učini (bez gusula) i dijete mu bude imalo ludilo, neka samo sebe kori.”72 413. Božiji Poslanik, s.a.v.a., savjetujući hazreti Alija: “O Ali! Ne približavaj se svojoj ženi na početku, sredini i kraju mjeseca, jer ako to učiniš ludilo, lepra i bezumnost (glupost) hite ka njoj i njenom djetetu.”73 2/11 Ono što sprečava ludilo a. Sol

414. Božiji Poslanik, s.a.v.a., savjetujući hazreti Alija: “O Ali! Otpočni objed sa solju i završi sa solju, jer onaj ko počne i završi objed sa solju bit će sačuvan od sedamdeset i dva oblika nesreće među kojima su i lepra, ludilo i bijele pjege.”74 El-Biḥār, sv. 62, str. 324. Ṭibbu-l-Imām er-Rida , str. 28; El-Biḥār, sv. 62, str. 321. 72 Tehẕību-l-aḥkām, sv. 7, str. 412, hadis 1646; Kitābu man la jehdaruhu el-faqīh, sv. 3, str. 557, hadis 4914; El-H̱ iṣāl, str. 520, hadis 9; El-Emālī li-Ṣadūq, str. 378, hadis 478; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 459, hadis 1556; El-Biḥār, sv. 103, str. 283, hadis 3. 73 Kitāb man la jehdaruhu-l-faqīh, sv. 3, str. 552, hadis 4899; ‘Ilelšu-šerā’er, str. 515, hadis 5; El-Emālī li-Ṣadūq, str. 663, hadis 896; El-Biḥār, sv. 103, str. 281, hadis 1. 74 El-Kāfī, sv. 6, str. 326, hadis 2; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 424, hadis 2486; El-Biḥār, sv. 66, str. 398, hadis 18. 70 71


‫‪41‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫الس َم ِک َّ‬ ‫ط – أَ ْ ُ‬ ‫الط ِر ِّي‬ ‫ک َّ‬ ‫َش َّ‬ ‫الش ِقيقَ َة‪َ 101‬و َّ‬ ‫الش ْو َص َة‪ ،102‬فَ َل يُ َؤخ ِّْر أَ َْک‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬م ْن خ ِ َ‬ ‫‪ .410‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪103‬‬ ‫الس َم ِک َّ‬ ‫الط ِر ِّي َص ْيفًا َو �شِتَا ًء‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫‪10 / 2‬‬ ‫ُون الْ َو ِلَ‬ ‫َما يُ ِور ُث ُجن َ‬ ‫ون بَي َ ُْنام غُ ْس ٌل؛‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَلْجِ َما ُع ب َ ْعدَ الْجِ َماعِ ِم ْن غ َ ْ ِي أَ ْن يَ ُک َ‬ ‫‪ .411‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪104‬‬ ‫ون‪.‬‬ ‫يُ ِور ُث ِللْ َو َ ِل الْ ُج ُن َ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .412‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ُ :‬ي ْک َر ُه ِللْ َّر ُجلِ أَ ْن يَغ ْٰش الْ َم ْرأَ َة َو قَ ِد ْاحتَ َ َل‪َ ،‬ح ّٰت‬ ‫‪105‬‬ ‫ي َ ْغت َ ِس َل ِم ِن ْاح ِت َل ِم ِه َّ ِالي َرٰأى؛ فَإ ِْن فَ َع َل َو خ َ​َر َج الْ َو َ ُل َم ْج ُن ًون فَ َل يَلُو َم َّن إ َِّل ن َ ْف َسهُ‪.‬‬ ‫‪َ . 413‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل – ِف َو َص َاي ُه ِل َع ِ ٍّل – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪َ :‬ي عَ ِ ُّل‪َ ،‬ل ُ َتا ِمع ِ ا ْم َرأَتَ َک‬ ‫ٰ َ ِ ‪106‬‬ ‫ُس ُع ِإلَيْ َا َو إِل َولهَا‪.‬‬ ‫ون َو الْ ُج َذا َم َو الْ َخ َب َل لَي ْ ِ‬ ‫ِف َّأولِ ا َّلشهْ ِر َو َو َس ِط ِه َو آ ِخ ِر ِه؛ فَإ َِّن الْ ُج ُن َ‬ ‫‪11 / 2‬‬ ‫ون‬ ‫َما ي َ ْمنَ ُع الْ ُج ُن ِ‬ ‫أ – اَلْ ِملْ ُح‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .414‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ي عَ ِ ُّل‪ِ ،‬افْتَ ِت ْح َط َعا َم َک‬ ‫آل – ِل َع ِ ٍّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِبلْ ِملْ ِح َو اخ ِ ْ​ْت ِبلْ ِملْ ِح؛ فَإ َِّن َم ِن افْتَتَ َح َط َعا َم ُه ِبلْ ِملْ ِح َو خ َ َ​َت ِبلْ ِملْ ِح ع ِ َ‬ ‫ُوف ِم ِن اثْنَ ْ ِي َو‬ ‫‪107‬‬ ‫ون‪َ ،‬و الْ َب َُص‪.‬‬ ‫�سَ ْب ِع َني ن َْوعًا ِم ْن أَن َْواعِ الْ َب َل ِء‪ِ ،‬منْ ُه الْ ُج َذا ُم‪َ ،‬و الْ ُج ُن ُ‬ ‫‪ّ 101‬‬ ‫ الشقيقة‪ :‬نو ٌع من صداع يعرض يف مقدّم ّالرأس و ٰإل أحد جانبيه‪( .‬النّاية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)492‬‬ ‫‪ّ 102‬‬ ‫ الشوصة‪ :‬وج ٌع يف البطن من رحي تنعقد حتت األضالع‪( .‬النّاية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)509‬‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪ ،39‬و فيه‪« :‬من خيش‬ ‫‪ 103‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،324‬نق ًل عن ّ‬ ‫طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫السمک ّ‬ ‫ّ‬ ‫الشقيقة و ّ‬ ‫ري صيفًا اکن أم �شتا ًء‪.».‬‬ ‫الط ّ‬ ‫الشوصة‪ ،‬فال يمن حني يألک ّ‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪28‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.321‬‬ ‫‪ّ 104‬‬ ‫ طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫‪ 105‬هتذيب األحاکم‪ ،‬ج ‪ ،7‬ص ‪ ،412‬ح ‪ ،1646‬عن ّمحمد بن العيص عن اإلمام ا ّلصادق – عليه ا ّلسالم –؛ کتابٌ من ال‬ ‫للصدوق‪ ،‬ص ‪ ،378‬ح ‪ ،478‬لکّها‬ ‫حيرضه الفقيه‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،557‬ح ‪4914‬؛ اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،520‬ح ‪9‬؛ األمايل ّ‬ ‫عيل بن احلسني – علهيام ا ّلسالم – عن اإلمام ا ّلصادق عن آابئه – علهيم ا ّلسالم – عنه – صلّٰ‬ ‫عن احلسني بن زيد بن ّ‬ ‫هللا عليه و آهل –؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،459‬ح ‪1556‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،103‬ص ‪ ،283‬ح ‪.3‬‬ ‫للصدوق‪،‬‬ ‫الشائع‪ ،‬ص ‪ ،515‬ح ‪5‬؛ األمايل ّ‬ ‫‪ 106‬کتابٌ من ال حيرضه الفقيه‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،552‬ح ‪4899‬؛ علل ّ‬ ‫اخلدري؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،103‬ص ‪ ،281‬ح ‪.1‬‬ ‫ص ‪ ،663‬ح ‪ ،896‬لکّها عن أيب سعيد‬ ‫ّ‬ ‫‪ 107‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،326‬ح ‪2‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،424‬ح ‪ ،2486‬الکهام عن هشام بن سامل عن اإلمام‬ ‫السالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،398‬ح ‪.18‬‬ ‫ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬


42

Mozak i nervni sistem

b. Narcis

415. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Mirišite narcis bar jednom u danu ili jednom u sedmici ili jednom u mjesecu ili jednom u godini ili makar jednom za života, jer u srcu postoji uzročnik ludila, lepre i bijelih pjega, a mirisanje narcisa to otklanja.”75 c. Skraćivanje brkova i noktiju svakog petka

416. Imam Sadik, mir s njim: “Svakog petka skrati malo brkove i nokte, čak ako i ne bilo brkova i noktiju, i neće te zadesiti ludilo, lepra i bijele pjege.”76 d. Pljuvačka koja se luči iz usta djece

417. Imam Sadik, mir s njim, u pojašnjenju blagodati koje je Uzvišeni Gospodar podario čovjeku kaže: “S pljuvačkom koja ističe iz usta djeteta izlazi tečnost koja je takva da ukoliko bi ostala u tijelu djeteta sa njim bi se desile velike stvari. Kao što vidiš ljude kojima je ovladala vlažnost i to ih je dovelo do granice glupavosti, maloumnosti, ludila, zbrkanosti u umu te drugih različitih bolesti kao što su: paraliza udova, paraliza lica i slično tome. Upravo stoga, Allah je učinio da u isticanju te tečnosti iz njihovih usta u djetinjstvu bude njihovo zdravlje kada odrastu, te je na taj način On učinio dobro Svojim stvorenjima u vezi onoga što oni ne znaju i smilovao im se onim što oni ne mogu spoznati. Ako bi stvorenja znala blagodati kojima ih obasipa Uzvišeni Gospodar, to bi ih spriječilo da zapadaju u nepokornost Njemu. Uzvišen i slavljen neka je Bog Koji je upotpunio Svoje blagodati i u izobilju ih daje onima koji ih i ne zaslužuju i onima koji ih zaslužuju! Uzvišeni Gospodar je mnogo iznad onoga što govore oni koji ne vjeruju!”77 Vidjeti: sv. 2, hadis 820. i 821. Ṭibbu-Nebijj, str. 10, El-Biḥār, sv. 62, str. 299; Tārīẖu Dimešq, sv. 14, str. 36, hadis 3368; 76 El-Kāfī, sv. 6, str. 490, hadis 3; Tehẕību-l-aḥkām, sv. 3, str. 237, hadis 628; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 152, hadis 398; El-Biḥār, sv. 76, str. 122, hadis 12. 77 El-Biḥār, sv. 3, str. 266. i sv. 60, str. 380, hadis 98. 75


‫‪43‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫ب – اَ َّ ْلنجِ ُس‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .415‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫النجِ َس‪َ 108‬و ل َ ْو ِف الْ َي ْو ِم َم َّرةً‪َ ،‬و ل َ ْو ِف‬ ‫آل –‪ُّ ُ :‬شوا َّ ْ‬ ‫ْ ُال�سْ ُبوعِ َم َّرةً‪َ ،‬و ل َ ْو ِف َّ‬ ‫الشهْ ِر َم َّرةً‪َ ،‬و ل َ ْو ِف ال�سَّنَ ِة َم َّرةً‪َ ،‬و ل َ ْو ِف ادلَّ ْه ِر َم َّرةً؛ فَإ َِّن ِف‬ ‫َ ‪109‬‬ ‫ون َو الْ ُج َذا ِم َو الْ َب َِص َو َ ُّش ُه يَدْ ف ُعهَا‪.‬‬ ‫الْقَلْ ِب َحبَّ ًة ِم َن الْ ُج ُن ِ‬ ‫ج – أَخ ُْذ َّ‬ ‫الش ِار ِب َو ْ َال ْظ َف ِار ِف ُ ِّ‬ ‫ک ُ ُج َع ٍة‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬خ ُْذ ِم ْن َش ِارب َک َو أَ ْظ َف ِار َک ِف ُ ِّ‬ ‫ک ُ ُج َع ٍة؛ فَإ ِْن ل َ ْم‬ ‫‪ .416‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪110‬‬ ‫ُون َو َل ُج َذا ٌم َو َل بَ َر ٌص‪.‬‬ ‫ش ٌء فَ ُح َّکهَا َل يُ ِصي ُب َک ُجن ٌ‬ ‫يَ ُک ْن ِفهيَا َ ْ‬ ‫د – َما يَ�س ُ‬ ‫ِيل ِم ْن أَفْ َوا ِه ْ َال ْط َفالِ ِم َن ِّالر ِيق‬ ‫الس َل ُم – ِف ب َ َي ِان النِّ َع ِم ال َّ ِت َوه َ​َبَا هللاُ – ت َ َع ٰال – ِل ْ ِلن ْ َس ِان‬ ‫‪ .417‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫–‪ :‬فَ َأ َّما َما يَ�س ُ‬ ‫وج ُّالر ُطوب َ ِة ال َّ ِت ل َ ْو‬ ‫ِيل ِم ْن أَفْ َوا ِه ْ َال ْط َفالِ ِم َن ِّالر ِيق فَ ِفي ٰذ ِل َک خ ُ​ُر ُ‬ ‫ب َ ِقيَ ْت ِف أَبْدَ انِ ِ ْم‪َ َ ،‬ل ْحدَ ث َ ْت عَلَيْ ِ ُم ْ ُال ُم َور الْ َع ِظمي َ َة‪َ ،‬کَ ْن تَ َرا ُه قَدْ غَلَ َب ْت عَلَ ْي ِه ُّالر ُطوب َ ُة‬ ‫ِ َ ِ ‪111‬‬ ‫ون َو التَّ ْخ ِليطِ إ ِٰل غ َ ْ ِي ٰذ ِل َک ِم َن ْ َال ْم َر ِاض الْ ُم ْختَلفة‬ ‫فَ َأخ َْر َج ْت ُه إ ِٰل َح ِّد الْ َب َ ِل َو الْ ُج ُن ِ‬ ‫َکلْ َفا ِل ِج َو الل َّ ْق َو ِة‪َ 112‬و َما أَ�شْ َبَهُ َما‪ ،‬فَ َج َع َل ُهللا‏ُ ِتلْ َک ُّالر ُطوب َ َة تَ�س ُ‬ ‫ِيل ِم ْن أَفْ َوا ِهه ِْم ِف‬ ‫الص َّح ِة ِف کِ َ ِب ِ ْه‪ ،‬فَتَ َفضَّ َل عَ ٰل َخلْ ِق ِه ِب َما َ ِجلُو ُه َو ن َ​َظ َر‬ ‫ِصغَ ِر ِه‪ِ ،‬ل َما لَه ُْم ِف ٰذ ِل َک ِم َن ِّ‬ ‫لَه ُْم ِب َما ل َ ْم ي َ ْع ِرفُو ُه‪َ ،‬و ل َ ْو ع َ​َرفُوا ِن َع َم ُه عَلَيْ ِ ْم ل َ َشغَلَه ُْم ٰذ ِل َک ع َِن التَّ َما ِدي ِف َم ْع ِص َي ِت ِه‪،‬‬ ‫فَ�سُ ْب َحان َ ُه َما أَ َج َّل ِن ْع َمتَ ُه َو أَ�سْ َبغَهَا عَ ٰل الْ ُم�سْتَ ِحقِّ َني َو غ َ ْ ِيہِ ْم ِم ْن َخلْ ِق ِه‪َ ،‬و ت َ َع ٰال َ َّعا‬ ‫‪113‬‬ ‫ي َ ُق ُ‬ ‫ون ُعلُ ًّوا کَبِريًا؟!‬ ‫ول الْ ُم ْب ِطلُ َ‬ ‫‪ 108‬النّجس‪ٌ :‬‬ ‫نبت من ّالرايحني‪ ،‬و منه أنوا ٌع تزرع مجلال زهرها و طيب راحئته‪ ،‬و زهرته ت�ش ّبه هبا األعني‪( .‬املعجم‬ ‫الو�سيط‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪.)912‬‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪10‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪299‬؛ اترخي دمشق‪ ،‬ج‬ ‫‪ّ 109‬‬ ‫ طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫السالم – عنه – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و‬ ‫عيل – عليه ّ‬ ‫‪ ،14‬ص ‪ ،36‬ح ‪ ،3368‬عن رشحي عن اإلمام ّ‬ ‫آهل – حنوه‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪ 110‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،490‬ح ‪3‬؛ هتذيب األحاکم‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،237‬ح ‪ ،628‬و فيه‪« :‬فزکها»‪ ،‬بدل‪« :‬حفکها»‪،‬‬ ‫و الکهام عن عبدهللا بن هالل؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،152‬ح ‪ ،398‬حنوه؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص‬ ‫‪ ،122‬ح ‪.12‬‬ ‫‪ 111‬يف حبار األنوار ج ‪ ،60‬ص ‪« :380‬املتلفة»‪ ،‬بدل‪« :‬اخملتلفة»‪.‬‬ ‫‪112‬‬ ‫معن الفاجل و اللّقوة يف اجلزء الث ّاين من هٰذا الکتاب‪.‬‬ ‫ يأيت ٰ‬ ‫‪113‬‬ ‫ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ 66‬و ج ‪ ،60‬ص ‪ ،380‬ح ‪ ،98‬الکهام نق ًل عن اخلرب امل�شهتر بتوحيد املفضّ ل‪.‬‬


44

Mozak i nervni sistem

2/12 Ono što uzrokuje paralizu dijelova tijela a. Jedenje lubenice ujutro na tašte

418. Imam Rida, mir s njim: “Jedenje lubenice ujutro na prazan stomak, utječemo se Allahu od toga, uzrokuje oduzetost.”78 b. Kupanje hladnom vodom nakon što se jela riba

419. Imam Rida, mir s njim: “Kupanje hladnom vodom nakon što se pojede riba uzrokuje oduzetost.”79 2/13 Ono što sprečava oduzetost dijelova tijela a. Jedenje hurme nakon ribe

420. Said ibn Dženah, jedan od bliskih rođaka Imam Sadika, prenosi: “Imam Sadik, mir s njim, tražio je da mu se donesu hurme. Pojeo je nekoliko njih i rekao: ‘Nisam bio gladan, ali sam jeo ribu’, te potom reče: ‘Ko zaspe nakon što je jeo ribu, a nakon ribe nije pojeo nekoliko hurmi ili meda, do jutra će osjetiti slabost tijela.’”80 b. Kihanje

421. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “U vezi četiri stvari ne osjećajte odvratnost: ...kašljanje, jer ono iskorjenjuje paralizu.”81 c. Dova

422. Božiji Poslanik, s.a.v.a., obraćajući se Enesu reče: “Želiš li da te poučim dovi kojom – ako je uvijek nakon što obaviš sabah namaz proučiš tri puta El-Kāfī, sv. 6, str. 361, hadis 1; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 376, hadis 2316, U hadisu koji se ovdje prenosi nema dijela: “Utječemo se Allahu.”; Meqārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 401, hadis 1367; El-Biḥār, sv. 62, str. 203, hadis 3. 79 El-Biḥār, sv. 62, str. 321, prenoseći iz djela Ṭibbu-l-Imāmi el-Rida, str. 26. 80 El-Kāfī, sv. 6, str. 323, hadis 1; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 270, hadis 1866; El-Biḥār, sv. 65, str. 208, hadis 48. 81 Ṭibbu-n-Nebijj, str. 12; El-Biḥār, sv. 62, str. 301, cio hadis na str. 488, hadis 828. 78


‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫‪45‬‬

‫‪12 / 2‬‬ ‫َما يُ ِور ُث الْ َفا ِل َج‬

‫أ – أَ ْ ُ‬ ‫ک الْب ِِّطي ِخ عَ ٰل ِّالر ِيق‬ ‫ُ ِ ِ ِ ‪115‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَلْب ِِّطيخُ عَ ٰل ِّالر ِيق يُ ِور ُث الْ َفا ِل َج‪ 114‬ن َ ُعوذ بهلل منهُ!‬ ‫‪ .418‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َم ِک‬ ‫ب – اَ ِالغْ ِت َس ُال ِبلْ َما ِء الْ َب ِار ِد ب َ ْعدَ أَ ْ ِ‬ ‫ک َّ‬ ‫ُ ْ َ ِ ‪116‬‬ ‫ک ا َّلس َم ِک يُ ِورث الفال َج‪.‬‬ ‫‪ . 419‬اَ ْ ِل َما ُم ا ِّلرضَ ا – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪ :‬اَ ِالغْ ِت َس ُال ِبلْ َما ِء الْ َب ِار ِد ب َ ْعدَ أَ ْ ِ‬ ‫‪13 / 2‬‬ ‫َما ي َ ْمنَ ُع الْ َفا ِل ِج‬ ‫أ – أَ ْ ُ‬ ‫الس َم ِک‬ ‫ک التَّ ْم ِر ب َ ْعدَ أَ ْ ِ‬ ‫ک َّ‬ ‫الس َل ُم –‪ ،‬قَا َل‪َ :‬دعَا‬ ‫‪ .420‬اَ ْل َک ِف ع َْن َس ِعي ٍد ْب ِن َجنَاحٍ ع َْن َم ْو ٰل ِل ْ ِل َما ِم َّ‬ ‫الصا ِد ِق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َل ُم –] ِبتَ ْم ٍر فَ َأ َکَهُ‪َّ ُ ،‬ث قَا َل‪َ :‬ما ِب َشه َْو ٌة‪َ ،‬و ٰل ِک ِّن أَ َ ْک ُت َ َس ًک‪.‬‬ ‫[– عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ُ َّث قَا َل‪َ :‬م ْن َب َت َو ِف َج ْو ِف ِه َ َس ٌک ل َ ْم يَتْ َب ْع ُه ِبتَ َم َر ٍات أَ ْو ع َ​َس ٍل‪ ،‬ل َ ْم يَ َز ْل ِع ْر ُق الْ َفا ِل ِج‬ ‫‪117‬‬ ‫ض ُب عَلَ ْي ِه َح ّٰت يُ ْصب َِح‪.‬‬ ‫يَ ْ ِ‬ ‫ب – اَ ُّلس َع ُال‬ ‫ْ َ ِ ‪118‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ . 421‬ر ُس ُول ِ‬ ‫آل –‪َ :‬ل تَ ْک َر ُهوا أَ ْ برَ َع ًة‪َ ... :‬و ا ُّلس َعا َل؛ فَ ِإن َّ ُه ي َ ْق َط ُع ع ُ​ُر َوق الفال ِج‪.‬‬ ‫ج – اَدلُّ عَا ُء‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .422‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل – ِ َلن َ ٍس –‪ :‬أَ َل ُأعَل ِّ ُم َک ُدعَا ًء ت َدْ عُو ِب ِه ُکَّ َما َصل َّ ْي َت‬ ‫الْغَدَ ا َة ث َل َث َم َّر ٍات َدفَ َع هللاُ‏ُ َع ْن َک الْ ُج َذا َم َو الْ َب َ​َص َو الْ َفا ِل َج َو الْ َع ٰمى ِف ادلُّ ن ْ َيا؟ ُق ْل‪:‬‬ ‫«اَللّٰهُ َّم ا ْه ِد ِن ِم ْن ِع ْن ِد َک‪َ ،‬و أَ ِف ْض عَ َ َّل ِم ْن فَضْ ِل َک‪َ ،‬و أَ�سْ ِب ْغ عَ َ َّل ِم ْن َر ْ َح ِت َک‪َ ،‬و‬ ‫َ ِ َ ‪119‬‬ ‫أَ ْن ِز ْل عَ َ َّل ِم ْن بَ َرکتک»‪.‬‬ ‫‪ 114‬الفاجل‪ٌ :‬‬ ‫رحي يأخذ اإلنسان فيذهب بشقّه‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)346‬‬ ‫‪ 115‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،361‬ح ‪1‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،376‬ح ‪ ،2316‬و ليس فيه‪« :‬نعوذ ابهلل منه»‪ ،‬و الکهام عن‬ ‫ ‬ ‫ايرس اخلادم؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،401‬ح ‪1367‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،203‬ح ‪.3‬‬ ‫«فإن املاء»‪،‬‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪ ،26‬و فيه‪ّ :‬‬ ‫‪ 116‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،321‬نق ًل عن ّ‬ ‫طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫بدل‪« :‬الاغتسال ابملاء»‪.‬‬ ‫‪ 117‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،323‬ح ‪1‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،270‬ح ‪1866‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،65‬ص ‪ ،208‬ح ‪.48‬‬ ‫ ‬ ‫‪118‬‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪12‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ .301‬انظر متام احلديث يف ص‬ ‫ّ‬ ‫ طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫‪ ،488‬ح ‪.828‬‬ ‫‪ 119‬کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،145‬ح ‪ ،3520‬نق ًل عن أيب ال�شّيخ يف الثّواب عن أنس‪.‬‬


46

Mozak i nervni sistem

– Allah od tebe udalji lepru, bijele pjege, paralizu i sljepoću na Ovom svijetu?! Onda prouči:

َ ِ َ‫ َوأَ ِفض عَ َّيل ِمن ف‬، َ‫اللَّهُ َّم اه ِدين ِمن ِعندَ ك‬ ‫ َوأن ِزل‬،‫ و أ�سبِغ عَ َ َّل ِمن َر َمح ِت َك‬،‫ضل‬ ‫عَ َ َّل ِمن بَ َراك ِت َك‬

‘Bože moj! Ti me uputi, podari mi iz Tvoje dobrostivosti, prospi obilje milosti iz Tvoje Milosti i spusti na mene iz Tvojih blagodati!’”82 2/14 Ono što čovjeka čuva od paralize lica (krivljenja usta) 423. U djelu Mekārimu-l-ahlāq se prenosi da je Božiji Poslanik, s.a.v.a., tražio lijek koji pospješuje probavu, majčinu dušicu i čurokot. Kada bi jeo bijelu hranu83 ili hranu koja je teška, ove sastojke bi zajedno samljeo. Dobiveno brašno bi miješao sa krupno samljevenom solju. S time bi otpočinjao jelo i govorio bi: “Kada jedem ovo ne plašim se koju hranu ću jesti.” Također, govorio bi: “Ovo jača želudac, otklanja sluz i sigurnost je od krivljenja usta.”84 2/15 Ono što otklanja strah 424. U djelu Ṭibbu-l-E’imme Muhamed ibn Muskan El-Halebi prenosi da se jedan od prijatelja požalio Imamu Sadiku: “O sine Allahova Poslanika! Imam kćerku zbog koje sam jako zabrinut i strahujem. Nju često tokom dana i noći obuzima strah. Ako smatraš dobrim, da zamoliš Allah za njeno zdravlje.” Imam Sadik, mir s njim, uputi dovu za nju i potom reče: “Pusti joj krvi iz vene, jer će joj to koristiti.”85

Kenzu-l-‘ummāl, sv. 2, str. 145, hadis 3520. Allame Medžlisi kaže: “Misli se na mliječne proizvode, a moguće je i na bjelance od jajeta, s tim da je prva mogućnost vjerovatnija.” 84 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 407, hadis 1381; El-Biḥār, sv. 66, str. 244, hadis 3. 85 Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-Eʼimme, str. 108; El-Biḥār, sv. 76, str. 190, hadis 19. 82 83


‫‪47‬‬

‫ اَدلِّ َما ُغ َو ْ َالع َْص ُاب‬

‫‪14 / 2‬‬ ‫َما يُ ْؤ ِم ُن ِم َن الل َّ ْق َو ِة‬ ‫‪َ . 423‬م َک ِر ُم ْ َالخ َْل ِق‪ُ :‬ر ِو َي ع َِن النَّ ِ ِّب – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل – أَن َّ ُه َدعَا ِبلْه َُاضو ِم‪َ 120‬و‬ ‫ا َّلس ْع َ ِت‪َ 121‬و الْ َح َّب ِة ا َّلس ْودَا ِء‪ ،‬فَکَ َن يَ�سْ َتفُّ ُه‪ِ 122‬إ َذا أَ َک الْ َب َي َاض‪َ 123‬و َط َعا ًما َُل غَائِ ٌَل‪َ ،‬و َک َن‬ ‫َ ْي َع ُ ُل َم َع الْ ِملْ ِح الْ َج ِر ِيش َو ي َ ْفتَ ِت ُح ِب ِه ا َّلط َعا َم‪َ ،‬و ي َ ُق ُ‬ ‫ش ٍء‪.‬‬ ‫ول‪َ :‬ما ُأ َب ِل ِإ َذا تَغَا َديْ ُت ُه َما أَ َ ْک ُت ِم ْن َ ْ‬ ‫َّ ْ ِ ‪125.124‬‬ ‫َو َک َن ي َ ُق ُ‬ ‫ول‪ :‬يُقَ ِّوي الْ َم ِعدَ َة‪َ ،‬و ي َ ْق َط ُع الْ َبلْغَ َم‪َ ،‬و ه َُو أَ َم ٌان ِم َن اللق َوة‬ ‫‪15 / 2‬‬ ‫َما ي َ ْن َف ُع ِللْ َف َزعِ‬ ‫‪ِ .424‬ط ُّب ْ َالئِ َّم ِة ع َْن ُم َح َّم ٍد ْب ِن م ُْس َک ٍن الْ َحلَ ِ ِّب‪ :‬قَا َل أَبُو َع ْب ِد ِ‬ ‫الس َل ُم – ِل َر ُج ٍل‬ ‫هللا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِم ْن أَ ْو ِل َيائِ ِه َو قَدْ َس َأ َ ُل َّالر ُج ُل‪ ،‬فَقَا َل‪َ :‬ي ْب َن َر ُسولِ ِ‬ ‫هللا‪ ،‬إ َِّن ِل ِبنْتًا َو أَ َن أَ ِر ُّق لَهَا َو ُأ ْش ِف ُق‬ ‫هللا لَهَا ِبلْ َعا ِفيَ ِة‪.‬‬ ‫عَلَيْ َا‪َ ،‬و إِنَّ َا ت َ ْف َز ُع ک َ ِثريًا ل َ ْي ًل َو َنَ ًارا‪ ،‬فَإ ِْن َرأَيْ َت أَ ْن ت َدْ ع َُو َ‬ ‫ْ ِ ٰ ِ َ ‪127‬‬ ‫قَا َل‪ :‬فَدَ عَا لَهَا‪َّ ُ ،‬ث قَا َل‪ُ :‬م ْرهَا ِبلْ َف ْص ِد‪126‬؛ فَ ِإ َنَّا تَنتَف ُع بِذلک‪.‬‬

‫اجملليس – قدّس ّرسه –‪" :‬يف ا ّلصحاح‪ :‬الهاضوم ا ّلي يقال هل «اجلوارش»‪ ،‬ألن ّه هيضم ا ّلطعام‪ ،‬و يف القاموس‪:‬‬ ‫‪ 120‬قال ّ‬ ‫الهاضوم‪ّ :‬‬ ‫کأن املراد هنا‪« :‬النّاخنواه»‪( ".‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪.)245‬‬ ‫لک دواء هضم طعا ًما‪ .‬و ّ‬ ‫(السعرت)‪.‬‬ ‫‪332‬‬ ‫ص‬ ‫‪،2‬‬ ‫ج‬ ‫يف‬ ‫‪ 121‬يأيت معناه‬ ‫ّ‬ ‫‪ 122‬سففت ّادلواء‪ :‬إذا أخذته غري ملتوت‪ ،‬و ّلک دواء يؤخذ غري معجون فهو ٌ‬ ‫سفوف‪( .‬ا ّلصحاح‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)1374‬‬ ‫األول أظهر‪( .‬حبار‬ ‫‪ 123‬قال الع ّلمة ّ‬ ‫اجملليس – قدّس ّرسه –‪ :‬املراد ابلبياض اللّبنيّات‪ ،‬و حيمتل بياض البيض و ّ‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪.)245‬‬ ‫‪ 124‬اللّقوة‪ٌ :‬‬ ‫مرض يعرض للوجه فمييهل ٰإل أحد جانبيه‪( .‬النّاية‪ ،‬ج‪ ،4‬ص‪.)268‬‬ ‫ ‬ ‫‪125‬‬ ‫ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،407‬ح ‪1381‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،244‬ح ‪.3‬‬ ‫مقدارا من دم وريده بقصد العالج‪( .‬املعجم الو�سيط‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)690‬‬ ‫‪ 126‬فصد العرق‪ :‬شقّه‪ .‬و يقال‪ :‬فصد املريض‪ :‬أخرج ً‬ ‫ طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪108‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،190‬ح ‪.19‬‬ ‫‪ّ 127‬‬


Treće poglavlje

Oko

3/1 O skrivenim mudrostima koje se tiču oka 425. Imam Ali, mir s njim: “ Čudite se čovjeku: gleda sluzinom, govori komadom mesa, sluša koščicama i diše kroz šupljinu!”1 426. Tokom rasprave sa indijskim liječnikom Imam Sadik, mir s njim, reče: “Čelo je bez dlaka jer je to mjesto pristizanja svjetlosti očima. Na čelu su postavljene brazde i bore da bi spriječile znoj koji se spušta sa glave da padne u oči, i da bi onda kada čovjek čisti znoj u sebe primile vodu, kao što rijeke na zemlji primaju vodu u sebe. Iznad očiju su postavljene obrve da bi propuštale svjetlosti onoliko koliko je dovoljno za oči. O Indijče! Zar ne vidiš da onaj ko je izložen velikoj svjetlosti postavlja ruku iznad očiju da bi time propustio svjetlosti koliko je dovoljno? Između dva oka postavljen je nos da bi podjelo svjetlost na dva jednaka dijela. Oči su stvorene u obliku badema tako da niz njih klizi štapić sa lijekom i da iz njih izađe bolest, a da su četvrtaste ili okrugle ne bi mogao niz njih kliziti štapić niti bi u njih stigao lijek niti bi iz njih izašla bolest.”2 427. Govoreći Mufaddalu ibn Omeru Imam Sadik, mir s njim, reče: “Obrati pažnju sada, o Mufaddale, na osjetila koja su osobena za čovjeka u njegovom stvaranju i time je odlikovan u odnosu na druge. Tako su dva oka Nehdžu-l-belāġe, hikmet 8; ‘Ujūnu-l-hikam wel-mawā‘iz, str. 88, hadis 2098; El-Biḥār, sv. 61, str. 307, hadis 15. 2 El-H̱iṣāl, str. 513, hadis 3; ‘Ilelu-š-šerāʼiʻi, str. 100, hadis 1; Ibn Šehrāšūb: El-Manāqib, sv. 4, str. 260; El-Biḥār, sv. 61, str. 309, hadis 17. 1


‫اَلْ َف ْص ُل الث َّا ِل ُث‬

‫اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪1/3‬‬ ‫اَ ْل َِش َار ُة إ ِٰل َما ِفهيَا ِم َن الْ ِح ْکَ ِة‬

‫الس َل ُم –‪ِ :‬ا ْ َع ُبوا ِلهٰ َذا ْ ِالن ْ َس ِان؛ ي َ ْن ُظ ُر ب َِش ْح ٍم‪َ ،‬و ي َ َت َکَّ ُم ِبلَ ْح ٍم‪َ ،‬و‬ ‫‪ .425‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪3 2‬‬ ‫ي َْس َم ُع ِب َع ْظ ٍم‪[َ ،‬و]‪ 1‬يَتَنَفَّ ُس ِم ْن خ َْر ٍم !‬ ‫الس َل ُم – ِف ُم َحا َّج ِت ِه َم َع َّ‬ ‫ِيب الْهِ ْن ِد ِّي –‪َ :‬خلَ ِت الْ َجبْ َ ُة‬ ‫الطب ِ‬ ‫‪ .426‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِم َن َّ‬ ‫الش ْع ِر؛ ِ َلنَّ َا َم َص ُّب النُّ ِور إ ِٰل الْ َع ْينَ ْ ِي‪َ ،‬و ُج ِع َل ِفهيَا التَّخ ِْطيطُ َو ْ َال َس ِار ُير‪4‬؛‬ ‫ِل َي ْحتَب َِس الْ َع َر َق الْ َو ِار َد ِم َن َّالر ْأ ِس ع َِن الْ َع ْ ِي قَدْ َر َما يُ ِم ُيط ُه ْ ِالن ْ َس ُان ع َْن ن َ ْف ِس ِه‪،‬‬ ‫َک ْ َلنْ َ ِار ِف ْ َال ْر ِض ال َّ ِت َ ْتب ُِس الْ ِم َيا َه‪َ ،‬و ُج ِع َل الْ َحاجِ َب ِان ِم ْن فَ ْو ِق الْ َع ْينَ ْ ِي؛ ِل َ ِي َد عَلَيْ ِ َما‬ ‫ِم َن النُّ ِور قَدْ َر ْال ِک َفاي َ ِة‪.‬‬ ‫أَ َل تَ ٰرى‪َ ،‬ي ِه ْن ِد ُّي‪ ،‬إ َِّن َم ْن غَلَ َب ُه النُّ ُور َج َع َل يَدَ ُه عَ ٰل َع ْين َ ْي ِه؛ ِل َ ِي َد عَلَيْ ِ َما قَدْ ُر‬ ‫کِ َفايَتِ ِ َما ِمنْهُ‪َ ،‬و ُج ِع َل ْ َالن ُْف ِفميَا بَي َ ُْن َما؛ ِل ُيقَ ِّس َم النُّ َور ِق ْس َم ْ ِي إ ِٰل ُ ِّ‬ ‫ک عَ ْ ٍي َس َوا ًء‪َ ،‬و َکن َِت‬ ‫الْ َع ْ ُي َکلل َّ ْو َز ِة؛ ِل َي ْج ِر َي ِفهيَا الْ ِم ُ‬ ‫يل ِبدلَّ َوا ِء َو َ ْي ُر َج ِمنْ َا ادلَّ ا ُء‪َ .‬و ل َ ْو َکن َْت ُم َرب َّ َع ًة أَ ْو ُمدَ َّو َر ًة‬ ‫‪5‬‬ ‫َما َج ٰرى ِفهيَا الْ ِم ُ‬ ‫يل‪َ ،‬و َما َو َص َل ِإلَيْ َا د َ​َوا ٌء‪َ ،‬و َل خ َ​َر َج ِمنْ َا دَا ٌء‪.‬‬ ‫الس َل ُم – ِللْ ُم َفضَّ لِ ْب ِن ُ َع َر –‪ُ :‬ان ُْظ ِر ْال َن – َي ُم َفضَّ ُل – إ ِٰل ٰه ِذ ِه‬ ‫‪َ .427‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ش َف بِ َا عَ ٰل غ َ ْ ِي ِه‪ ،‬ک َ ْي َف ُج ِعلَ ِت‬ ‫الْ َح َو ِّاس ال َّ ِت خ َُّص بِ َا ْ ِالن ْ َس ُان ِف َخلْ ِق ِه َو ُ ِّ‬ ‫الطبعة املعمتدة‪ ،‬و أثبتناها من ّ‬ ‫ ‪ 1‬سقطت الواو من ّ‬ ‫األخرى‪.‬‬ ‫الطبعات ٰ‬ ‫ ‪ 2‬اخلرم‪ :‬الث ّقب و ّ‬ ‫الش ّق‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)27‬‬ ‫‪ 3‬هنج البالغة‪ :‬احلمکة ‪8‬؛ عيون احلمک و املواعظ‪ ،‬ص ‪ 88‬ح ‪2098‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ 61‬ص ‪ ،307‬ح ‪.15‬‬ ‫تتکس‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)359‬‬ ‫‪ 4‬األسارير‪ :‬اخلطوط الّيت جتمتع يف اجلهبة و ّ‬ ‫‪ 5‬اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،513‬ح ‪3‬؛ علل ّ‬ ‫الشائع‪ ،‬ص ‪ ،100‬ح ‪ ،1‬الکهام عن ّالربيع صاحب املنصور؛ املناقب البن‬ ‫شهرآشوب‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪260‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،61‬ص ‪ ،309‬ح ‪.17‬‬


50

OKO

postavljena na glavi poput svjetiljki na minaretima da bi mogao gledati stvari, a nisu postavljena na donjim udovima tijela, kao što su ruke i noge i tako izložena opasnostima da izravno pri poslu i kretanju budu izloženi onome što bi ih učinilo nemoćnim, ostavilo traga na njih i osakatilo ih, niti su postavljene na dijelovima koji su na sredini tijela kao što su stomak i leđa i time otežano njihovo okretanje prema stvarima i gledanje u njih. Budući da za oči nije bilo mjesta na ovim udovima i organima, glava je najbolje mjesto za osjetila i ona ima ulogu minareta za osjetila. Dato je pet osjetila da bi se percipiralo pet stvari i time ništa ne bi bilo propušteno od osjetilnih stvari. Oči su stvorene da bi vidjele boje. Da postoje boje, ali ne i očiju koje bi ih vidjele, od njih ne bi bilo koristi. Stvorene su uši da bi čule zvukove. Da postoje zvukovi, ali ne i uši koje bi ih čuli, od njih ne bi bilo koristi. Isto vrijedi i za ostala osjetila. I obrnuto vrijedi ista istina. Jer, ukoliko bi postojale oči, ali ne i boje, kakvog bi smisla imale oči? Ukoliko bi postojale uši, ali ne i zvukovi, uši ne bi imale nikakve uloge i mjesta. Zato pogledaj kako su osjetila i osjetilne stvari stvorene u tačno određenoj mjeri jedno za drugo i istovrsno jedno drugome. Svakom osjetilu je data osjetilna stvar koja ostavlja trag na njega. Svakoj osjetilnoj stvari je dato osjetilo koje nju percipira. I pored toga, stvorene su stvari posredavajuće između osjetila i osjetilnih stvari bez kojih osjetila ne bi bila upotpunjenja, a to su svjetlost i zrak. Jer da nema svjetlosti boje se ne bi očitovale oku i oko ih ne bi moglo vidjeti. Da nije zraka koji prenosi zvuk do uha, uho ne bi moglo čuti taj zvuk. Da li onome ko ispravno pogleda stvari i uposli svoju misao ostaje skriveno da pojave koje sam ti opisao kroz saglasnost i pripravljenost osjetila osjetilnim stvarima i njihovoj istovrsnosti, kao i pripravnosti drugih stvari posredstvom kojih osjetila bivaju upotpunjenja, mogu biti osim po određenom cilju i svrsi, a od strane Boga Blagog i Obaviještenog? Razmisli, o Mufaddale, o onim ljudima koji nemaju vida i o njihovim prazninama u poslovima. Oni ne poznaju mjesto na koje staju i ne vide ispred sebe. Oni ne prave razliku između boja, lijepog i ružnog prizora. Oni ne vide ispred sebe rupu ako bude napadnut, niti mača ako ga neprijatelj povuče na njega. Oni nemaju pristupa poslovima kao što su pisanje, trgovina, zlatarstvo. Da nije pronicljivosti njihova uma, zapeli bi o kamenčić i pali na zemlju...


‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪51‬‬

‫ِيح فَ ْو َق الْ َمنَ َار ِة ِل َي َت َم َّک َن ِم ْن ُم َطال َ َع ِة ْ َال�شْ َيا ِء‪َ ،‬و ل َ ْم ُ ْت َع ْل‬ ‫الْ َع ْينَ ِان ِف َّالر ْأ ِس َکلْ َم َصاب ِ‬ ‫ِف ْ َال ْعضَ ا ِء ال َّ ِت َ ْت َ ُت َّن َکلْ َيدَ ْي ِن َو ِّالر ْجلَ ْ ِي فَتَ ْع ِرضَ هَا ْالفَ ُ‬ ‫اش ِة‬ ‫ات َو ت ُِص َيبَا ِم ْن ُمبَ َ َ‬ ‫الْ َع َملِ َو الْ َح َرک َ ِة َما يُ َعلِّلُهَا َو يُ َؤث ُِّر ِفهيَا َو ي َ ْن ُق ُص ِمنْ َا‪َ ،‬و َل ِف ْ َال ْعضَ ا ِء ال َّ ِت َو َسطَ‬ ‫الْ َبدَ ِن َکلْ َب ْط ِن َو َّ‬ ‫س تَقَل ُّ ُبَا َو ِّاط َل ُعهَا َ ْن َو ْ َال�شْ َيا ِء‪ ،‬فَلَ َّما ل َ ْم يَ ُک ْن لَهَا ِف‬ ‫الظهْ ِر فَيَ ْع ُ َ‬ ‫ش ٍء ِم ْن ٰه ِذ ِه ْ َال ْعضَ ا ِء َم ْو ِض ٌع‪َ ،‬ک َن َّالر ْأ ُس أَ�س ْٰن الْ َم َو ِاضع ِ ِللْ َح َو ِّاس‪َ ،‬و ه َُو ِب َم ْ ِن َ ِل‬ ‫َْ‬ ‫الص ْو َم َع ِة لَهَا‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫وس ِ‬ ‫ات‪ ،‬فَ ُخ ِل َق‬ ‫ش ٌء ِم َن الْ َم ْح ُس َ‬ ‫فَ ُج ِع َل الْ َح َو ُّاس َ ْخ ًسا تَلْ ٰقى َ ْخ ًسا ِل َک ْي َل ي َ ُف َوتَا َ ْ‬ ‫ص يُدْ ِرکُهَا ل َ ْم يَ ُک ْن َمنْ َف َع ٌة‬ ‫ص‪ِ ،‬ل ُيدْ ِر َک ْ َاللْ َو َان؛ فَلَ ْو َکن َِت ْ َاللْ َو ُان َو ل َ ْم يَ ُک ْن ب َ َ ٌ‬ ‫الْ َب َ ُ‬ ‫ِفهيَا‪.‬‬ ‫السم ُع ِل ُيدْ ِر َک ْ َال ْص َو َات‪ ،‬فَلَ ْو َکن َِت ْ َال ْص َو ُات َو ل َ ْم يَ ُک ْن َ ْس ٌع يُدْ ِرکُهَا ل َ ْم يَ ُک ْن‬ ‫َو ُخ ِل َق َّ‬ ‫ِفهيَا إ ِْر ٌب‪َ ،6‬و ک َ ٰذ ِل َک َسائِ ُر الْ َح َو ِّاس‪.‬‬ ‫ص َم ْع ًن‪،‬‬ ‫ُ َّث ٰه َذا يَ ْرجِ ُع ُمتَ َک ِفئًا‪ ،‬فَلَ ْو َک َن ب َ َ ٌ‬ ‫ص َو ل َ ْم يَ ُک ْن أَلْ َو ٌان؛ ل َ َما َک َن ِللْ َب َ ِ‬ ‫َو ل َ ْو َک َن َ ْس ٌع َو ل َ ْم يَ ُک ْن أَ ْص َو ٌ‬ ‫ات؛ ل َ ْم يَ ُک ْن ِللْ َّس ْمع ِ َم ْو ِض ٌع‪ ،‬فَان ُْظ ْر ک َ َي َف ُق ِّد َر ب َ ْع ُضهَا‬ ‫وس يُ ْع َم ُل ِفي ِه‪َ ،‬و ِل ُ ِّ‬ ‫يَلْ ٰقى ب َ ْعضً ا‪ ،‬فَ ُج ِع َل ِل ُ ِّ‬ ‫ک َم ْح ُس ٍوس َح َّاس ٌة‬ ‫ک َح َّاس ٍة َم ْح ُس ٌ‬ ‫وس ِ‬ ‫ات َل ي َ ِ ُّت‬ ‫ت ُدْ ِرک ُ ُه‪َ ،‬و َم َع ٰه َذا فَقَدْ ُج ِعلَ ْت أَ�شْ َيا ُء ُمتَ َو ِّس َط ًة ب َ ْ َي الْ َح َو ِّاس َو الْ َم ْح ُس َ‬ ‫ص‬ ‫الْ َح َو ُّاس إ َِّل بِ َا َ ِکثْلِ الضِّ َيا ِء َو الْه َ​َوا ِء؛ فَ ِإن َّ ُه ل َ ْو ل َ ْم يَ ُک ْن ِض َيا ٌء يُ ْظه ُِر الل َّ ْو َن ِللْ َب َ ِ‬ ‫الس ْمعِ؛ ل َ ْم‬ ‫ل َ ْم يَ ُک ِن الْ َب َ ُ‬ ‫ص يُدْ ِر ُک الل َّ ْو َن‪َ ،‬و ل َ ْو ل َ ْم يَ ُک ْن ه َ​َوا ٌء يُ َؤدِّي َّ‬ ‫الص ْو َت إ ِٰل َّ‬ ‫الص ْو َت‪.‬‬ ‫الس ْم ُع يُدْ ِر ُک َّ‬ ‫يَ ُک ِن َّ‬ ‫فَه َْل َ ْي ٰفى عَ ٰل َم ْن َ َّ‬ ‫ص ن َ​َظ ُر ُه َو أَ ْ َع َل ِف ْک َر ُه أَ َّن ِمثْ َل ٰه َذا َّ ِالي َو َص ْف ُت ِم ْن َ ْت ِيئَ ِة‬ ‫وس ِ‬ ‫ون‬ ‫ات ب َ ْع ُضهَا يَلْ ٰقى ب َ ْعضً ا‪َ ،‬و َ ْت ِيئَ ِة أَ�شْ َيا َء ُأخ َ​َر بِ َا ت ِ َُّت الْ َح َو ُّاس َل يَ ُک ُ‬ ‫الْ َح َو ِّاس َو الْ َم ْح ُس َ‬ ‫إ َِّل ِب َع ْم ٍد َو ت َ ْق ِدي ٍر ِم ْن ل َ ِط ٍيف َخ ِب ٍري؟‬ ‫ص ِم َن النَّ ِاس َو َما يَنَ ُ ُال ِم َن ا لْ َخلَلِ ِف‬ ‫فَ ِّک ْر‪َ ،‬ي ُم َفضَّ ُل ‪ِ ،‬فمي َ ْن عَ ِد َم الْ َب َ َ‬ ‫ص َما ب َ ْ َي يَدَ يْ ِه‪ ،‬فَ َل يُ َف ِّر ُق ب َ ْ َي‬ ‫ُأ ُم ِ‬ ‫ور ِه ؟ فَ ِإ ن َّ ُه َل ي َ ْع ِر ُف َم ْو ِض َع قَدَ ِم ِه‪َ ،‬و َل يُ ْب ِ ُ‬ ‫ْ َال لْ َو ِان‪َ ،‬و ب َ ْ َي الْ َم ْن َظ ِر الْ َح َس ِن َو الْقَبِي ِح‪َ ،‬و َل يَ ٰرى ُح ْف َر ًة إ ِْن َهَ َم عَلَيْ َا‪َ ،‬و َل‬ ‫ون َ ُل َسبِي ٌل إ ِٰل أَ ْن ي َ ْع َم َل َشيْئًا ِم ْن ٰه ِذ ِه‬ ‫عَ ُد ًّوا إ ِْن أَه ْٰوى ِإل َ ْي ِه ِب�سَ ْي ٍف‪َ ،‬و َل يَ ُک ُ‬ ‫الصنَا عَ ِ‬ ‫الص َيا غ َ ِة‪َ ،‬ح ّٰت أَن َّ ُه ل َ ْو َل ن َ َفا ُذ ِذ ْه ِن ِه لَ َک َن‬ ‫ات‪ِ ،‬مثْلِ ْال ِکتَاب َ ِة َو التِّ َج َار ِة َو ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِب َم ْ ِن َ ِل الْ َح َج ِر الْ ُملْ ٰقى‪...‬‬ ‫‪ 6‬اإلرب‪ :‬احلاجة‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.)208‬‬


52

OKO

Promisli, o Mufaddale, o kapku na oku kako je postavljena poput vela i kako su trepavice postavljene poput obješenih petlji o tanapu, i kako je oko umetno u njegovo šupljinu te je zaklonjeno zastorom od dlaka oko njega.”3 3/2 Uzroci nekih očnih bolesti 428. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Primjer onoga koji gleda u sudbinu je kao primjer onoga koji gleda ravno u Sunce – što više gleda u njega, to više gubi vid.”4 429. Imam Rida, mir s njim: “Jedenje limuna noću iskrivljuje oči i uzrokuje razrokost.”5 430. Božiji Poslanik, s.a.v.a., u svojim oporukama hazreti Aliju: “O Ali, neka niko od vas ne gleda u spolni organ svoje žene i neka obori pogled tokom spolnog odnosa, jer gledanje u spolni organ uzrokuje slabovidnost kod djece.”6 431. Imam Ali, mir s njim: “Neka niko od vas ne gleda u unutrašnjost spolnog organa svoje žene, jer može vidjeti ono što mrzi, a to uzrokuje i slabovidnost kod djece.”7 432. Božiji Poslanik, s.a.v.a., u svojim oporukama hazreti Aliju: “O Ali, nemoj imati spolne odnose sa svojom ženom poslije podne, jer, ako se u tom vremenu začne dijete bit će razroko, a šejtan se raduje razrokosti kod čovjeka.”8 El-Biḥār, sv. 4, str. 69. El-Ƒirdews, sv. 4, str. 146, hadis 6448, prenesen od Ebū Hurejre; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 10, str. 219, hadis 29159, a u njemu umjesto subina stoji: ‫“ – النُّ ُجو ِم‬u zvijezde” ili “horoskop” i sl., a to znači da bi se proricala budućnost. 5 Ṭibbu-l-Imāmir-Riḍā, ʻa.s., str. 27; El-Biḥāri, sv. 62, str. 321, hadis 90, a u njemu stoji: ‫“ – يُوجِ ُب‬zahtijeva” ili “obavezuje” i sl., umjesto: ‫“ – يُ ِور ُث‬uzrokuje” ili “ostavlja kao posljedicu”. 6 Kitābu men lā jaḥḍaruhu el-faqīh, sv. 3, str. 552, hadis 4899; Eṣ-Ṣadūq: El-Emālī, str. 663, hadis 896; ʻIlelu-š-šerāʼiʻi, str. 514, hadis 5, a svi su preneseni od Ebū Seʻīda El-H̱udrijja; El-Biḥāri, sv. 103, str. 2381, hadis 1; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 16, str. 355, hadis 44903. 7 El-H̱iṣāl, str. 637, hadis 10, prenesen od Ebū Baṣīra i Muḥammeda ibn Muslima, koji ga prenose od Imama Sadika, od njegovih očeva; El-Biḥāri, sv. 103, str. 287, hadis 19. 8 Kitāb men lā jaḥḍaruhu el-faqīh, sv. 3, str. 552, hadis 4899; ʻIlelu-š-šerāʼiʻi, str. 515, hadis 5; Eṣ-Ṣadūq: El-Emālī, str. 663, hadis 896; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 456, hadis 1552, a svi su preneseni od Ebū Seʻīda El-H̱udrijja; El-Biḥār, sv. 103, str. 281, hadis 1. 3 4


‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪53‬‬

‫ت َ​َأ َّم ْل – اي ُم َفضَّ ُل – الْجِ ْف َن عَ ٰل الْ َع ْ ِي ک َ ْي َف ُج ِع َل َکلْ ِغ َشا ِء‪َ ،‬و ْ َال ْش َف َار‪َ 7‬ک ْ َل ْ َ‬ ‫شاجِ‬ ‫‪9‬‬ ‫َو أَ ْول َ َجهَا ِف ٰه َذا الْغ َِار‪َ ،‬و أَ َظلَّهَا ِبلْ ِح َج ِاب َو َما عَلَ ْي ِه ِم َن َّ‬ ‫الش ْع ِر‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫‪2/3‬‬ ‫أَ�سْ َب ُاب ب َ ْع ِض أَ ْم َر ِاض الْ َع ْ ِي‬

‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .428‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪َ :‬مث َُل النَّ ِاظ ِر ِف الْقَدَ ِر َکلنَّ ِاظ ِر ِف عَ ْ ِي َّ‬ ‫الش ْم ِس؛‬ ‫‪10‬‬ ‫ص ُه‪.‬‬ ‫ُکَّ َما ا�شْتَ َّد ن َ​َظ ُر ُه ِفهيَا َذه َ​َب ب َ َ ُ‬ ‫َ ‪12‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫ک ْ ُالتْ ُر ِّج‪ِ 11‬بلل َّ ْيلِ ي َ ْق ِل ُب الْ َع َْي‪َ ،‬و يُ ِور ُث الْ َح َول‪.‬‬ ‫‪ .429‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .430‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ي عَ ِ ُّل‪َ ،‬ل‬ ‫آل – ِف َو َص َاي ُه ِل َع ِ ٍّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ص ُه ِع ْندَ الْجِ َماعِ؛ فَإ َِّن النَّ َظ َر إ ِٰل الْ َف ْرجِ يُ ِور ُث‬ ‫ي َ ْن ُظ َر َّن أَ َح ٌد إ ِٰل فَ ْرجِ ا ْم َرأَ ِت ِه َو لْ َي ُغ َّض ب َ َ َ‬ ‫ْ َ ِ ‪13‬‬ ‫الْ َع ٰمى ِف ال َول‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ل ي َ ْن ُظ َر َّن أَ َح ُد ُ ْک إ ِٰل َب ِط ِن فَ ْرجِ ا ْم َرأَ ِت ِه؛ فَلَ َع َّ ُل يَ ٰرى َما‬ ‫‪ .431‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪14‬‬ ‫يَ ْک َر ُه َو يُ ِور ُث الْ َع ٰمى‪.‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .432‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ي عَ ِ ُّل‪َ ،‬ل‬ ‫آل – ِف َو َص َاي ُه ِل َع ِ ٍّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ُ َتا ِمع ِ ا ْم َرأَتَ َک ب َ ْعدَ ُّ‬ ‫ون أَ ْح َو َل‪َ ،‬و‬ ‫ض بَيْنَ ُکَا َو َ ٌل ِف ٰذ ِل َک الْ َو ْق ِت يَ ُک ُ‬ ‫الظهْ ِر‪ ،‬فَ ِإن َّ ُه إ ِْن ُق ِ َ‬ ‫‪15‬‬ ‫ال�شَّ ْي َط ُان ي َ ْف َر ُح ِبلْ َح َولِ ِف ْ ِالن ْ َس ِان‪.‬‬ ‫الشفر – ابلضّ ّم و قد يفتح –‪ :‬حرف جفن العني ّالي ينبت عليه ّ‬ ‫ ‪ّ 7‬‬ ‫الشعر‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ 2‬ص ‪.)484‬‬ ‫العرى‪ .‬أرشجت العيبة و رشجهتا‪ :‬إذا شددهتا ّ‬ ‫العرى‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)456‬‬ ‫ ‪ 8‬األرشاج‪ٰ :‬‬ ‫ابلشج و يه ٰ‬ ‫‪ 9‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ً ،69‬نقل عن اخلرب امل�شهتر بتوحيد املفضّ ل‪.‬‬ ‫ ‪ 10‬الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،146‬ح ‪ ،6448‬عن أيب هريرة؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،219‬ح ‪ ،29159‬و فيه‪:‬‬ ‫«النّجوم»‪ ،‬بدل‪« :‬القدر»‪.‬‬ ‫(األترج)‪.‬‬ ‫‪491‬‬ ‫‪ 11‬يأيت معناه يف ج ‪ ،2‬ص‬ ‫ّ‬ ‫السالم –‪ ،‬ص ‪27‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،321‬ح ‪ ،90‬و فيه‪« :‬يوجب»‪،‬‬ ‫‪ّ 12‬‬ ‫طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫بدل‪« :‬يورث»‪.‬‬ ‫للصدوق‪ ،‬ص ‪ ،663‬ح ‪896‬؛ علل ّ‬ ‫الشائع‪،‬‬ ‫األمايل‬ ‫‪4899‬؛‬ ‫ح‬ ‫‪،552‬‬ ‫ص‬ ‫‪،3‬‬ ‫ج‬ ‫‪،‬‬ ‫الفقيه‬ ‫حيرضه‬ ‫ ‪ 13‬کتابٌ من ال‬ ‫ّ‬ ‫اخلدري؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،103‬ص ‪ ،281‬ح ‪1‬؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪،16‬‬ ‫ص ‪ ،514‬ح ‪ ،5‬لکّها عن أيب سعيد‬ ‫ّ‬ ‫ص ‪ ،355‬ح ‪.44903‬‬ ‫ّ‬ ‫السالم –؛‬ ‫ ‪ 14‬اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،637‬ح ‪ ،10‬عن أيب بصري و محمد بن مسمل عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن آابئه – علهيم ّ‬ ‫حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،103‬ص ‪ ،287‬ح ‪.19‬‬ ‫ ‪ 15‬کتابٌ من ال حيرضه الفقيه‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،552‬ح ‪4899‬؛ علل ّ‬ ‫للصدوق‪،‬‬ ‫الشائع‪ ،‬ص ‪ ،515‬ح ‪5‬؛ األمايل ّ‬ ‫اخلدري؛ حبار األنوار‪،‬‬ ‫ص ‪ ،663‬ح ‪896‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،456‬ح ‪ ،1552‬لکّها عن أيب سعيد‬ ‫ّ‬ ‫ج ‪ ،103‬ص ‪ ،281‬ح ‪.1‬‬


54

OKO

433. Imam Rida, mir s njim: “Ne približavaj se ženama u početku noći – ni ljeti ni zimi, zato što želudac i vene tada budu puni, a to je nepoželjno. U pogledu toga postoji strah spram... slabosti vida i slabosti mozga.”9 Vidjeti: sv. 2, Ono što izbistrava vid i pojačavaju ga / Skraćivanje kose, hadis 481.

3/3 Prevencija nekih očnih bolesti 434. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ne mrzite četiri stvari: krmeljivost, jer on prekida vene sljepila...”10 435. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ko odsiječe nokte u subotu i u četvrtak i skrati brkove bit će spašen bolova u kutnjacima i bolova u oku.”11 436. Imam Bakir, mir s njim: “Ko siječe nokte svakog četvrtka oči mu neće biti krmeljive.”12 437. Kitābu men lā jaḥḍaruhu el-faqīh: Abdullah ibn Ebi Jaʻfur je rekao Imamu Sadiku: “Žrtvujem se za tebe! Kaže se da se opskrba ni za šta ne spušta kao za bdijenje (u ibadetu) između zore i izlaska sunca.” Imam Sadik, mir s njim, reče: “Da, ali ću te obavijestiti o nečemu boljem od toga, a to je: skraćivanje brkova i rezanje noktiju petkom, a rezanje noktiju četvrtkom otklanja krmeljivost očiju.”13 Ṭibbu-l-Imāmi-r-Riḍā, ʻa.s., str. 64; El-Biḥār, sv. 62, str. 327; je hadis sličan navedenom. Ṭibbu-n-Nebijj, s.a.v.a., str. 12; El-Biḥār, sv. 62, str. 301. Pogledaj hadis u cijelosti u: sv. 1, str. 488, hadis 828. 11 Kitābu men lā jaḥḍaruhu el-faqīh, sv. 1, str. 128, hadis 312; El-H̱ iṣāl, str. 394, hadis 100, prenesen od Es-Sukūnijja, koji ga prenosi od Imama Sadika, a on od svog oca, a on od Allahovog Poslanika, s.a.v.a.; S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 41, hadis 2, prenosi ga Es-Sukūni od Imama Sadika, a on od svojih očeva, od Allahovog Poslanika, s.a.v.a.; Meⱪārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 153, hadis 402; El-Biḥār, sv. 76, str. 120, hadis 7. 12 El-Kāfī, sv. 6, str. 491, hadis 14, ʻAbdullāh ibn El-Faḍl En-Newfeli prenosi od svog oca; Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme, str. 84, prenesen od Muḥammeda ibn Ebi El-Ḥasena, od Imama Sadika, i u njemu se ne nalazi riječ: ‫“ – أَ ْد َم َن‬ustali”; Kitābu men lā jaḥḍaruhu el-faqīh, sv. 1, str. 127, hadis 311, a u njemu stoji: ‫“ – ل َ ْم يَ ْر َمدْ َو َ ُل ُه‬neće mu dijete oboljeti od konjunktivitisa.”; El-Biḥār, sv. 76, str. 121, hadis 10. 13 Kitābu men lā jaḥḍaruhu el-faqīh, sv. 1, str. 127, hadis 310. 9

10


‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪55‬‬

‫الس َل ُم –‪َ :‬ل ت َ ْق َر ِب الن ِّ َسا َء ِف َّأولِ الل َّ ْيلِ َل �شِ َتا ًء َو َل َص ْيفًا؛‬ ‫‪ .433‬اَ ْ ِل َما ُم ِّالرضَ ا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ون ُم ْمتَ ِلئَ ًة َو ه َُو غ َ ْ ُي َم ْح ُمو ٍد‪ ،‬يُتَخ ََّو ُف ِمنْهُ‪ ...‬ضَ ْع ُف‬ ‫َو ٰذ ِل َک أَ َّن الْ َم ِعدَ َة َو الْ ُع ُر َوق تَ ُک ُ‬ ‫‪16‬‬ ‫ص َو ادلِّ َماغِ‪.‬‬ ‫الْ َب َ ِ‬

‫‪3/3‬‬ ‫اَلْ ِوقَاي َ ُة ِم ْن ب َ ْع ِض أَ ْم َر ِاض الْ َع ْ ِي‬

‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .434‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪َ :‬ل تَ ْک َر ُهوا أَ ْرب َ َع ًة‪َّ :‬الر َمدَ ؛ فَ ِإن َّ ُه ي َ َقط ُع ع ُ​ُر َوق‬ ‫‪17‬‬ ‫الْ َع ٰمى‪...‬‬ ‫‪َ .435‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫السبْ ِت َو ي َ ْو َم اخلَ ِم ِيس َو أَ َخ َذ ِم ْن‬ ‫آل –‪َ :‬م ْن قَ َّ َل أَ ْظ َف َار ُه ي َ ْو َم َّ‬ ‫ْ ْ ‪18‬‬ ‫َش ِ ِارب ِه ع ِ َ‬ ‫الض ِس‪َ ،‬و َو َجع ِ ال َع ِي‪.‬‬ ‫ُوف ِم ْن َو َجع ِ ِّ ْ‬ ‫‪19‬‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬م ْن أَ ْد َم َن أَ ْخ َذ أَ ْظ َف ِار ِه ُ َّ‬ ‫ک َ ِخ ٍيس ل َ ْم ٺ َْر َمدْ َع ْي ُنهُ‪.‬‬ ‫‪ .436‬اَ ْ ِل َما ُم الْ َبا ِق ُر – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ض ُه الْ َف ِقيهُ‪ :‬قَا َل َع ْب ُد ِ‬ ‫الس َل ُم –‪:‬‬ ‫‪ .437‬کِتَ ٌ‬ ‫اب َم ْن َل َ ْي َ ُ‬ ‫هللا ْب ُن أَ ِب ي َ ْع ُف ٍور ِل َّلصا ِد ِق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫يب ِفميَا ب َ ْ َي ُطلُوعِ الْ َف ْج ِر إ ِٰل‬ ‫ِش ٍء ِمثْلِ التَّ ْع ِق ِ‬ ‫ُج ِعلْ ُت ِفدَ َاک! يُقَ ُال‪َ :‬ما ا�سْ ُت ْ ِن َل ِّالر ْز ُق ب َ ْ‬ ‫ُطلُوعِ َّ‬ ‫الش ْم ِس‪.‬‬ ‫فَقَا َل‪ :‬أَ َج ْل‪َ ،‬و ٰل ِک ْن ُأخ ِ ُْب َک ِ َب ْ ٍي ِم ْن ٰذ ِل َک‪ ،‬أَ ْخ ِذ َّ‬ ‫الش ِار ِب َو ت َ ْق ِل ِمي ْ َال ْظ َف ِار ي َ ْو َم‬ ‫‪20‬‬ ‫الْ ُج ُم َع ِة‪َ ،‬و ت َ ْق ِل ُمي ْ َال ْظ َف ِار ي َ ْو َم الْ َخ ِم ِيس يَدْ فَ ُع َّالر َمدَ ‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬ت َ ْق ِل ُمي ْ َال ْظ َف ِار ي َ ْو َم الْ ُج ُم َع ِة يُ ْؤ ِم ُن ِم َن الْ ُج َذا ِم َو الْ َب َِص‬ ‫‪ .438‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫َ َّ ‪21‬‬ ‫َو الْ َع ٰمى‪َ ،‬و إ ِْن ل َ ْم َ ْت َت ْج ف ُحکهَا‪.‬‬ ‫‪16‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪17‬‬

‫‪18‬‬

‫ ‬

‫‪ 19‬‬ ‫‪20‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪21‬‬

‫السالم –‪ ،‬ص ‪64‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،327‬حنوه‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫طب اإلمام ّالرضا – عليه ّ‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪12‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ .301‬انظر متام احلديث يف‪ :‬ص‬ ‫ّ‬ ‫‪ ،291‬ح ‪.828‬‬ ‫الس ّ‬ ‫کوين عن‬ ‫عن‬ ‫‪،100‬‬ ‫ح‬ ‫‪،394‬‬ ‫ص‬ ‫‪،‬‬ ‫اخلصال‬ ‫‪312‬؛‬ ‫ح‬ ‫‪،128‬‬ ‫ص‬ ‫‪،1‬‬ ‫ج‬ ‫‪،‬‬ ‫الفقيه‬ ‫حيرضه‬ ‫کتابٌ من ال‬ ‫ّ‬ ‫ّٰ‬ ‫السالم – عنه – صل هللا عليه و آهل –؛ ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،41‬ح ‪ ،2‬عن‬ ‫اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن أبيه – علهيام ّ‬ ‫ّٰ‬ ‫السالم – عنه – صل هللا عليه و آهل –؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج‬ ‫السکو ّين عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن آابئه – علهيم ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪ ،1‬ص ‪ ،153‬ح ‪402‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،120‬ح ‪.7‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،491‬ح ‪ ،14‬عن عبدهللا بن الفضل النّ ّ‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪،84‬‬ ‫وفيل عن أبيه؛ ّ‬ ‫السالم –‪ ،‬و ليس فيه‪« :‬أدمن»؛ کتابٌ من ال حيرضه الفقيه‪،‬‬ ‫عن محمّد بن أيب احلسن عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬ ‫ج ‪ ،1‬ص ‪ ،127‬ح ‪ ،311‬و فيه‪« :‬مل يرمد ودله»؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،121‬ح ‪.10‬‬ ‫کتابٌ من ال حيرضه الفقيه‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،127‬ح ‪.310‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،490‬ح ‪2‬؛ کتابٌ من ال حيرضه الفقيه‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،126‬ح ‪301‬؛ اخلصال‪ ،‬ص ‪،391‬‬ ‫ح ‪87‬؛ ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،42‬ح ‪ ،5‬لکّها عن هشام بن سامل؛ ادلّ عوات‪ ،‬ص ‪ ،78‬ح ‪190‬؛ حبار األنوار‪،‬‬ ‫ج ‪ ،76‬ص ‪ ،110‬ح ‪.6‬‬


56

OKO

438. Imam Sadik, mir s njim: “Rezanje noktiju petkom sprječava lepru, bijele pjege i sljepilo, pa ako ne budeš imao potrebu za rezanjem noktiju, onda ih isturpijaj.”14 439. El-Kāfī – prenosi se od Alija ibn Esbata od Halefa: “Vidio me Imam Rida, mir s njim, u Horasanu da se žalim na oko, pa mi reče: ‘Hoćeš li da te uputim na nešto ako ga uradiš nećeš se žaliti na oko?’ Odgovorih: ‘Svakako!’ Zatim mi reče: ‘Odreži nokte svakoga četvrtka!’ Tako sam uradio i nisam se požalio na oko do danas.”15 440. Imam Sadik, mir s njim: “Stavljanje surme prije spavanja je preventiva od očne vode.”16 441. Imam Sadik, mir s njim: “Ko zaspe sa surmom ismid (rastok, antimon) koja nije namirisana ne treba strahovati od glaukoma na oku sve dok spava sa njom.”17 442. Imam Sadik, mir s njim: “Kada čovjek posti oči mu se pomaknu sa svoga mjesta, a kada iftari nečim slatkim onda se one vrate na svoje mjesto.”18 443. U djelu Mekārimu-l-aẖlāq Ebu Basir prenosi od Imama Sadika, mir s njim: “Učestalo kihanje štiti onoga koji kiše od pet stvari: Prva od njih je lepra. Druga je ružan miris koji izlazi iz glave i lica. Treća je da štiti od pojavljivanja mrene na oku. Četvrta je da štiti od začepljenja19 nosne šupljine. Peta je da štiti od nicanja dlaka iz oka.” El-Kāfī, sv. 6, str. 490, hadis 2; Kitābn men lā jaḥḍaruhu el-faqīh, sv. 1, str. 126, hadis 301; El-H̱iṣāl, str. 391, hadis 87; S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 42, hadis 5, a svi su preneseni od Hišāma ibn Sālima; Ed-Daʻwāt, str. 78, hadis 190; El-Biḥār, sv. 76, str. 110, hadis 6. 15 El-Kāfī, sv. 6, str. 491, hadis 13; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 1530, hadis 401; El-Biḥār, sv. 76, str. 122, hadis 12. 16 S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 40, hadis 3, prenesen od Isḥāqa ibn ʻAmmāra; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 110, hadis 240, i dodato je na njegovome kraju sljedeće: ‫ي‬ ِ ْ ‫“ – َّ ِالي ي َ ْ ِن ُل ِف الْ َع‬ono šta se slijeva u oko”; Ed-Daʻwāt, str. 79, hadis 193; El-Biḥār, sv. 76, str. 94, hadis 5. 17 El-Kāfī, sv. 6, str. 494, hadis 9, prenesen od El-Ḥasena ibn ʻĀṣima. 18 El-Muqniʻatu, str. 317, prenesen od Es-Sukūnijja; Ed-Daʻwāt, str. 79, hadis 194, a u njemu se ne nalazi: ‫“ – عَ ٰل الْ ُحلْ ِو‬nečim slatkim”; El-Biḥār, sv. 96, str. 255, hadis 33. i sv. 62, str. 151, hadis 24. 19 U izvorniku stoji “od žestineˮ, a u El-Biḥāru stoji: “od začepljenja”. 14


‫‪57‬‬

‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫الس َل ُم – ِ ُب َر َاس َان َو‬ ‫‪ .439‬اَ ْل َک ِف ع َْن عَ ِ ٍّل ْب ِن أَ�سْ َب ٍاط ع َْن َخلَ ٍف‪َ :‬ر ِآن أَبُو الْ َح َس ِن – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ش ٍء إ ِْن فَ َعلْتَ ُه ل َ ْم تَ�شْتَ ِک َع ْينَ َک؟‬ ‫أَ َن أَ�شْتَ ِک َع ْي ِن‪ ،‬فَقَا َل‪ :‬أَ َل أَ ُدل ُّ َک عَ ٰلے َ ْ‬ ‫فَ ُقلْ ُت‪ :‬ب َ ٰلے‪.‬‬ ‫فَقَا َل‪ :‬خ ُْذ ِم ْن أَ ْظ َف ِار َک ِف ُ ِّ‬ ‫ک َ ِخ ٍيس‪.‬‬ ‫َ َ َ ‪22‬‬ ‫قَا َل‪ :‬فَ َف َعلْ ُت‪ ،‬فَ َما ا�شْتَ َک ْي ُت َع ْي ِن إ ِٰل ي َ ْو َم أخ ْ​ْبتُک‪.‬‬ ‫ْ ِ ‪23‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَ ْل ُک ْح ُل ِع ْندَ النَّ ْو ِم أَ َم ٌان ِم َن ال َماء‪.‬‬ ‫‪ .440‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬م ْن َن َم عَ ٰل ِإمثِ ٍد‪ 24‬غ َ ِ ْي ُم َم َّس ٍک‪ 25‬أَ ِم َن ِم َن الْ َما ِء َ ْال ْس َو ِد أَبَدً ا‬ ‫‪َ .441‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫َ ِ ‪26‬‬ ‫َما دَا َم يَنَا ُم عَل ْيه‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إ َِّن َّالر ُج َل ِإ َذا َصا َم َزال َ ْت َع ْينَا ُه ِم ْن َم َکنِ ِ َما‪ ،‬فَ ِإ َذا أَفْ َط َر عَ ٰل‬ ‫‪َ .442‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪28 27‬‬ ‫الْ ُحلْ ِو عَادَتَ إ ِٰل َم َکنِ ِ َما ‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬ک َ ْ َث ُة الْ ُع َط ِاس ي َ ْأ َم ُن‬ ‫‪َ .443‬م َک ِر ُم ْ َالخ َْل ِق ع َْن أَ ِب ب َ ِص ٍري ع َِن ْ ِال َما ِم َّ‬ ‫الصا ِد ِق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫َصا ِحبَ ُه ِم ْن َ ْخ َس ِة أَ�شْ َيا َء‪:‬‬ ‫أَ َّولُهَا‪ :‬اَلْ ُج َذا ُم‪.‬‬ ‫َو الث َِّان‪ :‬اَ ِّلر ُحي الْ َخبِيث َُة ال َّ ِت ت ْ َِن ُل ِف َّالر ْأ ِس َو الْ َو ْج ِه‪.‬‬ ‫َو الث َّا ِل ُث‪ :‬ي َ ْأ َم ُن ُن ُزو َل الْ َما ِء ِف الْ َع ْ ِي‪.‬‬ ‫َو َّالرا ِب ُع‪ :‬ي َ ْأ َم ُن ِم ْن ِش َّد ِة‪ 29‬الْ َخ َيا�ش ِ​ِمي‪.30‬‬ ‫‪ 22‬‬ ‫‪23‬‬

‫ ‬

‫‪ 24‬‬ ‫‪ 25‬‬

‫‪ 26‬‬ ‫‪27‬‬ ‫ ‬ ‫‪ 28‬‬ ‫‪29‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪30‬‬

‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،491‬ح ‪13‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،1530‬ح ‪401‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص‬ ‫‪ ،122‬ح ‪.12‬‬ ‫ّ‬ ‫ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،40‬ح ‪ ،3‬عن إحساق بن معار؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،110‬ح ‪ ،241‬و زاد يف‬ ‫ذيهل‪ّ :‬‬ ‫«الي يزنل يف العني»؛ ادلّ عوات‪ ،‬ص ‪ ،79‬ح ‪193‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،94‬ح ‪.5‬‬ ‫اإلمثد‪ :‬جحر الکحل‪ ،‬و هو أسود ٰإل محرة‪ ،‬و معدنه بأصفهان‪ ،‬و هو أجوده‪( .‬اتج العروس‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)375‬‬ ‫مسکه ً‬ ‫ٌ‬ ‫طيب‬ ‫مت�سيک‪ :‬طيّبه به‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪،3‬‬ ‫املسک‪ٌ :‬‬ ‫ممس ٌک‪ :‬خلط به‪ ،‬و ّ‬ ‫معروف‪ ،‬و دوا ٌء ّ‬ ‫ص ‪.)319‬‬ ‫الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،494‬ح ‪ ،9‬عن احلسن بن عامص‪.‬‬ ‫الصوم‪ ،‬إذ يصار ٰإل ترممي ٰہذا الضّ عف عند‬ ‫يبدو ّأن فيه إشار ٌة ٰإل ضعف اإلبصار و تضاؤل قدرة العني أثناء ّ‬ ‫اإلفطار ٰعل احللو لرسعة هضمه و متث ّل اجلسم به‪.‬‬ ‫کوين؛ ّادلعوات‪ ،‬ص ‪ ،79‬ح ‪ ،194‬و ليس فيه‪ٰ :‬‬ ‫الس ّ‬ ‫«عل احللو»؛ حبار األنوار‪ ،‬ج‬ ‫املقنعة‪ ،‬ص ‪ ،317‬عن ّ‬ ‫‪ ،96‬ص ‪ ،255‬ح ‪ 33‬و ج ‪ ،62‬ص ‪ ،151‬ح ‪.24‬‬ ‫هٰکذا يف املصدر‪ ،‬و يف حبار األنوار‪« :‬سدّة»‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫اخليا�شمي‪ :‬غراضيف يف ٰ‬ ‫عروق يف بطن األنف‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج‬ ‫أقص األنف بينه و بني ادلماغ‪ ،‬أو ٌ‬ ‫‪ ،4‬ص ‪.)106‬‬


58

OKO

Zatim reče: “A ako hoćeš da umanjiš svoje kihanje, onda ušmrkni ulje mažurana /bot. Majorana hortensis/” Upitah: ‘Koliku količinu?’ Imam Sadik, mir s njim, odgovori: ‘Koliko je jedan danek.’20 Tako sam radio pet dana i moji su simptomi nestali.”21 3/4 Ono što je korisno za liječenje nekih očnih bolesti 444. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Vrganj22 je jedan od plodova Dženneta, a njegova voda je korisna protiv bolova u oku.”23 445. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Vrganj je jedna od blagodati – a blagodati su iz Dženneta – i njegova voda je lijek za oko.”24 446. Musned Ibn Hanbel – prenosi od Osmana: “Božiji Poslanik, s.a.v.a., je dozvolio ili rekao da muhrim25 kada se bude žalio na oko da ga zamota u mehlem od aloje26.”27 Arapski: ‫ – َدا ِنق‬dāniq ili danek – novčić, šestina dirhema, površinska mjera /eg. = četiri sahma = 29,17 m2. 21 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 2, str. 165, hadis 2408; El-Biḥār, sv. 76, str. 52, hadis 1. 22 Vrganj ili bijela jelengljiva /bot. Tuber album/; zimska gomoljika (gomoljača) /bot. Tuber brumale/; siva gomoljika /bot. Tuber magnatum/; (crna) gomoljika /bot. Tuber melanosᵱorum/; gomoljika, jelengljiva, trifa /bot. Tuber Micheli/; crvena gomoljika / bot. Tuber rufum/; jestiva gljiva, vrganj. 23 El-Meḥāsin, sv. 2, str. 335, hadis 2149, prenesen od Ibrāhīma ibn ʻAlija Er-Rāfiʻijja, koji ga prenosi od Imama Sadika; El-Biḥār, sv. 62, str. 145, hadis 3. 24 El-Kāfī, sv. 6, str. 370, hadis 2; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 335, hadis 2150, a oba su prenesena od ʻAbdurraḥmāna ibn Zejda, a on od Imama Sadika; Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme, str. 82, prenesen od Džābira ibn Zejda, koji ga prenosi od Imama Bakira, a on od svojih očeva, a oni od Allahovoga Poslanika, s.a.v.a.; El-Biḥār, sv. 62, str. 152, hadis 28; Ṣaḥīḥu Buhārī, sv. 5, str. 2159, hadis 5381; Ṣaḥīḥu Muslim, sv. 3, str. 1619, hadis 157, a oba su prenesena od Seʻīda ibn Zejda i u njima je izostavljeno: ‫“ – َو الْ َم ُّن ِم َن الْ َجنَّ ِة‬a blagodati su iz Dženneta”; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 10, str. 28, hadis 28201. 25 Muhrim je osoba koja na hadžu obuče ihram kao dio obredoslovlja i time prelazi u posvećeno stanje kada mu mnoge stvari postaju zabranjene. (op. prev.) 26 Arapski: ‫الص ْب‬ َ – gorak biljni sok; aloj(e) /bot. Aloe vera/; izmirna, mirha /bot. Commiphora/. (op. prev.) 27 Musned Ibn Ḥanbel, sv. 1, str. 150, hadis 497; Sunen Dārimi, sv. 1, str. 501, hadis 1865; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 5, str. 266, hadis 12837, prenesen od Ibn Es-Sunnijja i Ebū Nuʻajma. 20


‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪59‬‬

‫َو الْخَا ِم ُس‪ :‬ي َ ْأ َم ُن ِم ْن خ ُ​ُروجِ َّ‬ ‫الش ْع ِر ِف الْ َع ْ ِي‪.‬‬ ‫قَا َل‪َ :‬و إ ِْن أَ ْح َب ْب َت أَ ْن ي َ ِق َّل ع َُط ُاس َک فَا�سْتَ ِعطْ ب ُِده ِْن الْ َم ْر َز ْ ُن ِوش‪.31‬‬ ‫ُقلْ ُت‪ِ :‬م ْقدَ ُار َ ْک؟‬ ‫قَا َل‪ِ :‬م ْقدَ ُار َدا ِن ٍق‪.‬‬ ‫‪32‬‬ ‫قَا َل‪ :‬فَ َف َعلْ ُت ٰذ ِل َک َ ْخ َس َة أَ َّي ٍم فَ َذه َ​َب ع َِّن‪.‬‬

‫‪4/3‬‬ ‫َما ي َ ْن َف ُع ِل ِع َلجِ ب َ ْع ِض أَ ْم َر ِاض الْ َع ْ ِي‬

‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .444‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬اَلْڪَ ْم َأ ُة‪ِ 33‬م ْن نَبْ ِت الْ َج َّن ِۃ‪َ ،‬و مَاؤُ هَا َن ِف ٌع ِم ْن‬ ‫‪34‬‬ ‫َو َجع ِ الْ َعې ِْن‪.‬‬ ‫‪َ .445‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬اَ ْل َ ْک َأ ُة ِم َن الْ َم ِّن‪َ 35‬و الْ َم ُّن ِم َن الْ َجنَّ ِة‪َ ،‬و مَاؤُ هَا ِش َفا ٌء‬ ‫ِ ْ ْ ‪36‬‬ ‫لل َع ِي‪.‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪ُ .446‬م�سْنَ ُد ا ْب ِن َحنْ َب َل ع َْن ُعثْ َم َان‪ :‬إ َِّن َر ُسو َل ِ‬ ‫آل – َرخ َ​َّص – أَ ْو‪:‬‬ ‫‪38 37‬‬ ‫قَا َل – ِف الْ ُم ْح ِر ِم ِإ َذا ا�شْتَ ٰک َع ْينَ ُه أَ ْن يُضَ ِّمدَ هَا ِب َّلص ِ ِب ‪.‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪َ .447‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫هللا – َصلّٰے هللاُ عَلَ ْيہِ َو آ ِلہِ –‪ :‬إ َِّن الْ ُم ْح ِر َم ِإ َذا ا�شْتَ ٰک َع ْينَ ُه َ َّ‬ ‫ضدَ هَا ِب َّلص ِ ِب‪.‬‬ ‫ٌ‬ ‫‪ 31‬املرزجنوش‪ :‬نباتٌ‬ ‫ا�ستعامالت ط ّب ّي ٌة‪،‬‬ ‫عطري‪ ،‬طويل األغصان‪ ،‬صغري األوراق‪ ،‬ذو أزهار بيضاء متيل ٰإل امحلرة‪ .‬هل‬ ‫ٌّ‬ ‫و يقال هل آذان الفأر‪ ،‬مرتمج ٌ عن‪ :‬فرهنگ صبا‪ ،‬ص ‪.981‬‬ ‫ ‪ 32‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،165‬ح ‪2408‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،52‬ح ‪.1‬‬ ‫ ‪ 33‬يأيت معناه يف ج ‪ ،4‬المکأة‪.‬‬ ‫‪34‬‬ ‫السالم –؛ حبار‬ ‫افعي عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬ ‫ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،335‬ح ‪ ،2149‬عن إبراهمي بن ّعيل ّالر ّ‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،145‬ح ‪.3‬‬ ‫ّ‬ ‫شبّ‬ ‫�‬ ‫قيل‪:‬‬ ‫و‬ ‫من هللا به ٰعل عباده‪.‬‬ ‫عفوا بال عالج‪.‬‬ ‫امء‬ ‫الس‬ ‫من‬ ‫يزنل‬ ‫ي‬ ‫ال‬ ‫احللو‬ ‫العسل‬ ‫هو‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ابملن‬ ‫ها‬ ‫ ‪ 35‬أي يه ّمما ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ً‬ ‫و ٰکذلک المکأة‪ ،‬ال مؤونة فهيا ببذر و ال سقي‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)366‬‬ ‫عبدالر ٰمحن بن زيد عن‬ ‫‪ 36‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،370‬ح ‪2‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،335‬ح ‪ 2150‬الکهام عن ّ‬ ‫طب األمئّة البين بسطام‪ ،‬ص ‪ ،82‬عن جابر بن يزيد عن اإلمام الباقر عن‬ ‫اإلمام ّ‬ ‫السالم –؛ ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬ ‫السالم – عنه – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،152‬ح ‪28‬؛ حصيح‬ ‫آابئه – علهيم ّ‬ ‫البخاري‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪ ،2159‬ح ‪5381‬؛ حصيح مسمل‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،1619‬ح ‪ ،157‬الکهام عن سعيد بن‬ ‫ّ‬ ‫اجل‬ ‫املن من نّة»؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،28‬ح ‪.28201‬‬ ‫زيد‪ ،‬و ليس فهيام‪« :‬و ّ‬ ‫الصرب‪ :‬عصارة جشر ّمر‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)67‬‬ ‫ ‪ّ 37‬‬ ‫اريم‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،501‬ح ‪1865‬؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج‬ ‫‪ 38‬م�سند ابن حنبل‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،150‬ح ‪497‬؛ سنن ّادل ّ‬ ‫‪ ،5‬ص ‪ ،266‬ح ‪ً ،12837‬نقل عن ابن ال�س ّ ّ​ّن و أيب نعمي يف ّ‬ ‫الط ّب‪.‬‬ ‫‪ 39‬حصيح ابن حبّان‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪ ،269‬ح ‪ ،3954‬عن عامثن؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪ ،40‬ح ‪.11963‬‬


60

OKO

447. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Kada se muhrim požali na oko može da ga previje mehlemom od aloje.”28 448. Ṭibbu-l-E’imme – prenosi se od Zurejha: “Požalio se čovjek Ebu Džaferu na mrenu, a Imam mu na to reče: ‘Uzmi malo indijskoj nonija 29, malo uzavrelog taloga rastopljenog zlata ili srebra, i malo kvalitetnog ismida [i]30 i dodaj dio žutog mirobalana31, i dio potpuno bijele soli, zatim svako od toga dobro izmrviti i sa vodom kišnicom izmiješati, zatim sve to zajedno pomiješa i od toga napravi surmu, jer to, dozvolom Allaha, dž.š., sprečava mrenu i čisti očno meso od svake bolesti.”32 449. El-Kāfī – prenosi se od Džemila ibn Saliha: “Rekao sam Imamu Sadiku da je kod nas bila djevojčica koja je vidjela zvijezdu kao galaksiju. Imam Sadik, mir s njim, reče: ‘Da, a vidi je kao zrno.’ Rekao sam: ‘Zaista joj je vid oslabio.’ Pa mi Imam reče: ‘Stavite joj surmu od podjednakih dijelova aloje, mirhe33 i kamfora.34”35 450. El-Kāfī – Ibn Maḥbūba prenosi od jednog čovjeka: “Došao čovjek kod Imama Sadika, mir s njim, i požalio mu se na oči. Imam Sadik, mir s njim, ga upita: ‘Gdje su ti aloja, kamfor i izmir?’ Čovjek ih je upotrijebio i nestali su mu simptomi bolesti.”36 451. Ṭibbu-l-E’imme – Omer ibn Tewbe prenosi od svog oca, a on od Imama Sadika, mir s njim, da se neki čovjek žalio na mrenu na oku, bolove u kutnjacima i reumu u zglobovima, pa mu Imam Sadik, mir s njim, naredi da Ṣaḥīḥu Ibni Ḥabbān, sv. 9, str. 269, hadis 3954, prenesen od ʻUs̱ māna; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 5, str. 40, hadis 11963. 29 Bot. Morinda citrifolia. (op. prev.) 30 Ono što stoji između uglastih zagrada prenijeli smo iz El-Biḥāra. 31 Bot. Myrobalanus (Terminalia) horrid. (op. prev.) 32 Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-Eʼimme, str. 87; El-Biḥār, sv. 62, str. 147, hadis 17. 33 Bot. Commiphora myrrha. (op. prev.) 34 Kamforovo drvo /bot. Cinnamomum camphora odnosno Camphora officinanum/; Eukalipt gumino drvo /bot. Eucalyptus globulus/. 35 El-Kāfī, sv. 8, str. 383, hadis 581; El-Biḥār, sv. 62, str. 149, hadis 21. 36 El-Kāfī, sv. 8, str. 383, hadis 580; Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme, str. 83, je njemu sličan hadis; El-Biḥār, sv. 62, str. 148, hadis 20. 28


‫‪61‬‬

‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫الس َل ُم – ب َ َياضً ا ِف‬ ‫‪ِ .448‬ط ُّب ْ َالئِ َّم ِة ع َْن َذ ِر ٍحي‪َ :‬شڪَا َر ُج ٌل إ ِٰل أَ ِب َج ْع َف ٍر الْ َبا ِق ِر – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫َع ْي ِن ِه‪ ،‬فَقَا َل‪ :‬خ ُْذ تُو ِت َيا‪ِ 40‬ه ْن ِد ٍّي ُج ْز ًءا َو ِإ ْق ِلميْ َيا َّاذله َِب‪ُ 41‬ج ْز ًءا‪َ ،‬و ِإث ْ ِمدً [ا] َجيِّدً ا ُج ْز ًءا‬ ‫س ْق ُ َّ‬ ‫َ[و]‪ 42‬لْ َي ْج َع ْل ُج ْز ًءا ِم َن الْهَ ِليلَ ِج َْال ْص َف ِر‪َ ،‬و ُج ْز ًءا ِم ْن ِملْ ٍح أَن ْدَ َر ِ ٍّان‪َ ،43‬و ا َ ْ‬ ‫ک َوا ِح ٍد‬ ‫الس َما ِء‪َّ ُ ،‬ث ْ َ‬ ‫الس ْح ِق‪ 44‬فَاکْتَ ِح ْل ِب ِه؛ فَ ِإن َّ ُه ي َ ْق َط ُع الْ َب َي َاض‪َ ،‬و‬ ‫ِمنْ َا عَ ٰل ِحدَ ٍة ِب َما ِء َّ‬ ‫اج ْع ُه ب َ ْعدَ َّ‬ ‫‪45‬‬ ‫ک ِع َّ ٍل ِب ِإ ْذ ِن ِ‬ ‫يُ َصفِّي ل َ ْح َم الْ َع ْ ِي َو يُنَقِّي ِه ِم ْن ُ ِّ‬ ‫هللا – ع ََّز َو َج َّل –‪.‬‬ ‫يل ْب ِن َصا ِل ٍح‪ُ :‬قلْ ُت ِ َل ِب َع ْب ِد ِ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إ َِّن لَنَا فَٺَا ًة َکن َْت تَ ٰرى‬ ‫‪ .449‬اَ ْل َک ِف ع َْن َ ِج ٍ‬ ‫هللا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ْال َک ْوک َ َب ِمثْ َل الْ َج َّر ِة‪.‬‬ ‫قَا َل‪ :‬ن َ َع ْم‪َ ،‬و تَ َرا ُه ِمثْ َل الْ ُح ِّب‪.46‬‬ ‫صهَا ضَ ُع َف‪.‬‬ ‫ُقلْ ُت‪ :‬إ َِّن ب َ َ َ‬ ‫فَقَا َل‪ُ :‬اک ْ ُحلْهَا ِب َّلص ِ ِب َو الْ ُم ِّر‪َ 47‬و ْال َکفُ ِور‪ 48‬أَ ْج َزا ًء َس َوا ًء‪.‬‬ ‫ِ َ َ ‪49‬‬ ‫فَ َک َحلْنَاهَا ِبه فنَف َعهَا‪.‬‬ ‫وب ع َْن َر ُج ٍل‪َ :‬د َخ َل َر ُج ٌل عَ ٰل أَ ِب َع ْب ِد ِ‬ ‫الس َل ُم – َو‬ ‫‪ .450‬اَ ْل َک ِف ع َِن ا ْب ِن َم ْح ُب ٍ‬ ‫هللا – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ه َُو يَ�شْتَ ِکې َع ْين َ ْي ِه‪.‬‬ ‫فَقَا َل َ ُل‪ :‬أَ ْي َن أَن َْت ع َْن ٰه ِذ ِه ْ َال ْج َزا ِء الث َ​َّلث َ ِة‪ :‬اَ َّلص ِ ِب‪َ ،‬و ْال َکفُ ِور‪َ ،‬و الْ ُم ِّر؟‬ ‫‪50‬‬ ‫فَ َف َع َل َّالر ُج ُل ٰذ ِل َک فَ َذ َه َب ْت عَنهُ‪.‬‬ ‫الس َل ُم – أَ َّن َر ُج ًل َش َک‬ ‫‪ِ .451‬ط ُّب ْ َالئِ َّم ِة‪ :‬ع َْن ُ َع َر ْب ِن ت َْوب َ َة ع َْن أَبِي ِه ع َِن َّ‬ ‫الصا ِد ِق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ض ِس ِه‪َ ،‬و ِر َي ًحا ِف َم َف ِاص ِ ِل‪ ،‬فَ َأ َم َر ُه أَ ْن ي َ ْأ ُخ َذ فُلْ ُف ًل‬ ‫ِإل َ ْي ِه ب َ َياضً ا ِف َع ْي ِن ِه‪َ ،‬و َو َج ًعا ِف ِ ْ‬ ‫الصحاح‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.)245‬‬ ‫معربٌ ‪ّ ( .‬‬ ‫ ‪ 40‬التّوتياء‪ٌ :‬‬ ‫جحر يکتحل به و هو ّ‬ ‫ ‪ 41‬إقلميياء ّاذلهب‪ :‬ثفل يعلو ال�سّبک‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)167‬‬ ‫ ‪ 42‬ما بني املعقوفني أثبتناه من حبار األنوار‪.‬‬ ‫‪ 43‬امللح األندر ّاين و ّادل ّ‬ ‫رآين‪ :‬هو ّالي ي�شبه البلّور کام يف القانون‪ .‬و يس ّمونه ابلفار�س ّية‪ّ :‬‬ ‫«الت ّيک»‪( .‬حبار األنوار‪ ،‬ج‬ ‫‪ ،62‬ص ‪.)340‬‬ ‫«ابلسحق»‪ ،‬و التّصويب من حبار األنوار‪.‬‬ ‫‪ 44‬يف املصدر‪ّ :‬‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪87‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،147‬ح ‪.17‬‬ ‫‪ّ 45‬‬ ‫احلب‪.‬‬ ‫‪ 46‬قال ّ‬ ‫احلب»‪ ،‬أي بعد ٰذلک إن مل تعاجل‪ .‬أو أنّ ا ٰترى يف احلال مثل ّ‬ ‫اجملليس – قدّس ّرسه –‪« :‬و تراه مثل ّ‬ ‫(مرآة العقول‪ ،‬ج ‪ ،26‬ص ‪.)584‬‬ ‫النّ‬ ‫اکلصرب‪ّ ،‬مسي به ملرارته‪ ( .‬اية‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)316‬‬ ‫املر‪ :‬دوا ٌء ّ‬ ‫ ‪ّ 47‬‬ ‫طيب ٌ‬ ‫معروف يکون من جشر جببال الهند و ا ّلصني يظ ّل خلقًا ً‬ ‫کثريا‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)128‬‬ ‫ ‪ 48‬الاکفور‪ٌ :‬‬ ‫‪ 49‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،8‬ص ‪ ،383‬ح ‪581‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،149‬ح ‪.21‬‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪ 83‬حنوه؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص‬ ‫‪ 50‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،8‬ص ‪ ،383‬ح ‪580‬؛ ّ‬ ‫‪ ،148‬ح ‪.20‬‬


62

OKO

uzme bijeli biber i cvat bibera u količini dva dirhema, čistog kvalitetnog amonijaka u težini jednog dirhema i da ih sve dobro izgnječi i prosije, te da stavi od njih surmu na svako oko tri doze, i neka se strpi s tim jedan sat, jer to otklanja mrenu, čisti očno meso, ublažava bol uz Allahovu, dž.š., pomoć, te da opere37 oči hladnom vodom i namaže ih surmom od ismida (crnom surmom).”38 452. El-Kāfī – prenosi se od Ibn Ebi ʻUmejra, koji prenosi od Sulejma, sluge Ali ibn Jaktina, da ga je mučilo krmeljivost očiju, pa mu je Imam Kazim, mir s njim, rekao: “Šta ti brani da koristiš surmu Imama Bakira? Kamfor rebahijski i aloja usqutrijjska39 samelju se i prosiju kroz svilu te se surma od toga stavlja kao što se stavlja surma od ismida. Jedno nanošenje ove surme mjesečno sakuplja sve bolesti u glavi i izbacuje ih iz tijela.ˮ Reče Ali ibn Jaktin: “Stavljao je takvu surmu i nije se žalio na probleme s očima do smrti.”40 453. Imam Sadik, mir s njim: “Kako je dobra mast ljubičice, odagnava sve bolesti iz glave i očiju, stoga se mažite njom.”41 Vidjeti: sv. 2, hadis 676. i 681. sv. 4, Čičimak, hadis 1897.

3/5 Ono što izbistrava vid i pojačava ga 3/5–1 Dunja

454. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Jedite dunju i poklanjajte je međusobno, jer ona izbistrava vid i rađa ljubav u srcu.”42 U izvorniku stoji: ‫“ – ُ َّث فَاغْ ِس ْل‬zatim operi”, a ispravno je kako stoji od El-Biḥāru. Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme ti, str. 87; El-Biḥār, sv. 62, str. 147, hadis 16. 39 Usqūtri je otok u Indijskom okeanu. (op. pev.) 40 El-Kāfī, sv. 8, str. 383, hadis 583; El-Biḥār, sv. 62, str. 150, hadis 23. 41 El-Kāfī, sv. 6, str. 521, hadis 5, prenesen od ʻAbdurraḥmāna ibn Kes̱ īra; El-Biḥār, sv. 62, str. 222, hadis 6. 42 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 372, hadis 1230; El-Biḥār, sv. 66, str. 176, hadis 37. 37

38


‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪63‬‬

‫أَبْ َي َض َو د َ​َار فُلْ ُف ٍل‪ِ ،51‬م ْن ُ ِّک َوا ِح ٍد َو ْز َن ِد ْر َه ِْي‪َ ،‬و ن ُ َشاد ًُرا‪َ 52‬جيِّدً ا َصا ِفيًا‪َ 53‬و ْز َن‬ ‫اس ْقهَا ُکَّهَا َو ْ َ‬ ‫ِد ْر َ ٍه‪َ ،‬و ْ َ‬ ‫انلْهَا‪َ ،‬و اکْتَ ِح ْل بِ َا ِف ُ ِّ‬ ‫ک عَ ْ ٍي ث َلث َ َة َم َرا ِو َد‪َ ،54‬و ْاص ِ ْب عَلَ َْيا‬ ‫َساعَ ًة؛ فَ ِإن َّ ُه ي َ ْق َط ُع الْ َب َي َاض‪َ ،‬و يُنَقِّي ل َ ْح َم الْ َع ْ ِي‪َ ،‬و ي َُس ِّک ُن الْ َو َج َع ِب ِإ ْذ ِن ِ‬ ‫هللا – ت َ َع ٰال –‪،‬‬ ‫ِْ ْ ِ ِ ‪56‬‬ ‫فَاغْ ِس ْل‪َ 55‬ع ْين َ ْي َک ِبلْ َما ِء الْ َب ِار ِد َو أَت ْ ِب ْع ُه ِبلثمد‪.‬‬ ‫‪ .452‬اَ ْل َک ِف‪ :‬ع َْن ا ْب ِن أَ ِب ُ َع ْ ٍي‪ ،‬ع َْن ُسلَ ْ ٍي َم ْو ٰل عَ ِ ٍّل ْب ِن ي َ ْق ِطنيٍ أَن َّ ُه َک َن يَلْ ٰقى ِم ْن َر َم ِد َع ْين َ ْي ِه‬ ‫الس َل ُم – ِابْ ِتدَ ا ًء ِم ْن ِع ْن ِد ِه‪َ :‬ما يَمنَ ُع َک ِم ْن‬ ‫أَ ًذى‪ ،‬قَا َل‪ :‬فَ َکتَ َب ِإل َ ْي ِه أَبُو الْ َح َس ِن – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ح‪َ 57‬و ُج ْز ُء َص ٍِب ُأ ْص ُق ْوط ٰرى‪،58‬‬ ‫ک ُ ْحلِ أَ ِب َج ْع َف ٍر – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َل ُم –؛ ُج ْز ُء َکفُ ٍور َر َب ِ ٍّ‬ ‫يُدَ قَّ ِان َ ِجي ًعا َو يُ ْنخ َ​َل ِن ِ َب ِر َير ٍة ُي ْکتَ َح ُل ِمنْ ُه ِمثْ َل َما ُي ْکتَ َح ُل ِم َن ْ ِالمثِ ِد‪ْ ،‬ال َک ْح َ ُل ِف َّ‬ ‫الشهْ ِر‬ ‫َ ْت ُد ُر ُ َ‬ ‫ک دَا ٍء ِف َّالر ْأ ِس َو ُ ْت ِر ُج ُه ِم َن الْ َبدَ ِن‪.‬‬ ‫‪59‬‬ ‫قَا َل‪ :‬فَ َک َن يَ ْکتَ ِح ُل ِب ِه‪ ،‬فَ َما ا�شْتَ ٰک َع ْين َ ْي ِه َح ّٰت َم َ‬ ‫ات‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ِ :‬ن ْع َم ادلُّ ه ُْن الْ َبنَ ْف َس ُج‪ ،‬ل َ َي ْذه َُب ِبدلَّ ا ِء ِم َن َّالر ْأ ِس َو‬ ‫‪ .453‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِ ‪60‬‬ ‫الْ َع ْينَ ْ ِي؛ فَا َّد ِه ُنوا ِبه‪.‬‬

‫‪5/3‬‬ ‫ص َو يَ ِز ُيد ِفيهِ‬ ‫َما َ ْيلُو الْ َب َ َ‬

‫‪1–5/3‬‬ ‫اَ َّلس َف ْر َج ُل‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .454‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ص‪،‬‬ ‫الس َف ْر َج َل َو َتَاد َْو ُه بَيْنَ ُ ْک؛ فَ ِإن َّ ُه َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫آل –‪ُ ُ :‬کوا َّ‬ ‫ْ َ ْ ‪61‬‬ ‫َو يُ ْنب ُِت الْ َم َو َّد َة ِف القل ِب‪.‬‬ ‫ ‪ّ 51‬ادلار فلفل‪ :‬هو جشر الفلفل ّأول ما يمٽر‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪.)32‬‬ ‫‪ 52‬النّشادر‪ :‬جس ٌم جام ٌد شفّ ٌاف عدمي اللّون و ّالراحئة و کريه ّ‬ ‫احلار منه‪ ،‬هل‬ ‫الطعم‪ ،‬يذوب يف املاء و‬ ‫ً‬ ‫خصوصا ّ‬ ‫ٌ‬ ‫ا�ستعامالت ط ّب ّي ٌة و صناع ّي ٌة‪ ...‬مرتمج ٌ عن‪ :‬فرہنگ صبا‪ ،‬ص ‪.1098‬‬ ‫نشادر جيّ ٌد ٌ‬ ‫صايف»‪ ،‬و التّصويب من حبار األنوار‪.‬‬ ‫‪ 53‬يف املصدر‪« :‬و ٌ‬ ‫الصحاح‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)479‬‬ ‫‪ 54‬املرود‪ :‬امليل‪ّ ( .‬‬ ‫‪ 55‬يف املصدر‪ّ :‬‬ ‫«مث فاغسل»‪ ،‬و التّصويب من حبار األنوار‪.‬‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪87‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،147‬ح ‪.16‬‬ ‫‪ّ 56‬‬ ‫رابيح‪( .‬لسان العرب‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)444‬‬ ‫اکفور ٌّ‬ ‫ ‪ 57‬و رابح‪ :‬موض ٌع [ابلهند] ينسب إليه الاکفور فيقال‪ٌ :‬‬ ‫الصرب و‬ ‫أسقطرى‪ :‬جزير ٌة ببحر الهند ٰعل يسار اجلايئ من بالد ّالزجن‪ ،‬و العا ّمة تقول‪ :‬سقوطر ٌة‪ ،‬جيلب مهنا ّ‬ ‫‪ 58‬أو ٰ‬ ‫دم األخوين‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)50‬‬ ‫‪ 59‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،8‬ص ‪ ،383‬ح ‪583‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،150‬ح ‪.23‬‬ ‫عبدالر ٰمحن بن کثري؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،222‬ح ‪.6‬‬ ‫‪ 60‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،521‬ح ‪ ،5‬عن ّ‬ ‫ ‪ 61‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،372‬ح ‪1230‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،176‬ح ‪.37‬‬


64

OKO

455. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Jedenje dunje odstranjuje zamagljenost u vidu.”43 3/5–2 Hurma

456. Božiji Poslanik, s.a.v.a., govoreći o odlikama bernijjske hurme: “Džibrail, a.s., me obavijestio da u ovim vašim hurmama ima devet svojstava: ...pojačavaju sluh i vid.”44 3/5–3 Luk

457. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ako dođete u područje u kojem hara bolest i bojite se da vas ona ne pogodi, onda jedite luk, a on također bistri i vid.”45 3/5–4 Tamjan

458. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Koristite tamjan, jer on otklanja vrelinu sa srca, izoštrava vid i otklanja zaborav.”46 3/5–5 Meso

459. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Meso ojačava sluh i vid.”47 460. Imam Bakir, mir s njim: “Jedenje mesa pojačava sluh, vid i snagu.”48 Vidjeti: sv. 4, hadis 1984, 1987, 1991. Ṭibbu-n-Nebijj, s.a.v.a., str. 4; El-Biḥār, sv. 62, str. 296. El-Meḥāsin, sv. 1, str. 76, hadis 37, prenesen od El-Ḥusejna ibn ʻUlwāna. Pogledaj čitav hadis, njegovu vjerodostojnost i sened u sv. 1, str. 248, hadis 1604. 45 El-Biḥār, sv. 66, str. 252, hadis 21, zabilježen iz knjige El-Firdews, koji prenosi Ebū Ed-Derdāʼ. Cijeli hadis pogledaj u sv. 1, str. 484, hadis 819. 46 Ṭibbu-n-Nebijj, s.a.v.a., str. 6; El-Biḥār, sv. 62, str. 294. 47 Deʻāʼimu-l-islām, sv. 2, str. 145, hadis 511; El-Biḥār, sv. 66, str. 76, hadis 73. 48 Deʻāʼimu-l-islām, sv. 2, str. 109, hadis 355; El-Biḥār, sv. 66, str. 76, hadis 73. 43 44


‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪65‬‬

‫‪َ .455‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫ص‪.‬‬ ‫الس َف ْر َجلِ يُ ْذ ِه ُب ُظلْ َم َة الْ َب َ ِ‬ ‫ک َّ‬

‫‪62‬‬

‫‪2–5/3‬‬ ‫اَلتَّ ْم ُر‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .456‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل – ِف خ َ​َو ِّاص التَّ ْم ِر الْ َ ْب ِ ِّن‪ٰ :– 63‬ه َذا َج َْبئِ ُ‬ ‫يل ُْي ِ ُب ِن‬ ‫‪64‬‬ ‫ص‪...‬‬ ‫الس ْمع ِ َو الْ َب َ ِ‬ ‫أَ َّن ِف ت َ ْم َر ِت ُ ْک ٰه ِذ ِه ِت ْس َع ِخ َصالٍ ‪َ ... :‬و تَ ِز ُيد ِف َّ‬ ‫‪3–5/3‬‬ ‫اَلْ َب َص ُل‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .457‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ِ :‬إ َذا َد َخلْ ُ ْت ب َ ْ َل ًة َوبِيئًا فَ ِخ ْف ُ ْت َو َب َءهَا‪ 65‬فَ َعلَ ْي ُْک‬ ‫‪66‬‬ ‫ِب َب َص ِلهَا‪...‬‬ ‫‪4–5/3‬‬ ‫اَلل ُّ َب ُان‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .458‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِبلل ُّ َب ِان؛ فَ ِإن َّ ُه ي َ ْم َس ُح الْ َح َّر ع َِن الْقَلْ ِب‪َ ...‬و‬ ‫‪67‬‬ ‫ص‪َ ،‬و يُ ْذ ِه ُب النِّ�سْ َي َان‪.‬‬ ‫َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫‪5–5/3‬‬ ‫اَلل َّ ْح ُم‬ ‫‪68‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .459‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ص‪.‬‬ ‫الس ْمع ِ َو الْ َب َ ِ‬ ‫آل –‪ :‬اَلل َّ ْح ُم يَ ِز ُيد ِف َّ‬ ‫ْ ُ ِ ‪69‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَ ْ ُ‬ ‫ص َو الق َّوة‪.‬‬ ‫الس ْمع ِ َو الْ َب َ ِ‬ ‫ک الل َّ ْح ِم يَ ِز ُيد ِف َّ‬ ‫‪ .460‬اَ ْ ِل َما ُم الْ َبا ِق ُر – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪8‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.296‬‬ ‫‪ّ 62‬‬ ‫ ‪ّ 63‬‬ ‫مدو ٌر أمحر مرشبٌ بصفرة‪( .‬املعجم الو�سيط‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪.)52‬‬ ‫الربين‪ :‬نو ٌع جيّ ٌد من التّمر؛ ّ‬ ‫‪ 64‬احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،76‬ح ‪ ،37‬عن احلسني بن علوان‪ .‬انظر متام احلديث و خترجيه يف ج ‪ ،4‬ح‬ ‫‪.1605‬‬ ‫‪ 65‬الوبأ‪ – :‬مي ّد و يقرص –‪ٌ :‬‬ ‫الصحاح‪ ،‬ج‬ ‫مرض عا ٌّم‪ ،‬و وبئت األرض فه�ي موبوء ٌة و وبئ ٌة و وبيئ ٌة‪ :‬إذا کرث مرضها‪ّ ( .‬‬ ‫‪ ،1‬ص ‪.)79‬‬ ‫ً‬ ‫ّ‬ ‫‪ 66‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،252‬ح ‪ ،21‬نقل عن الفردوس عن أيب ادلرداء‪ .‬انظر متام احلديث يف ص‬ ‫‪ ،288‬ح ‪.819‬‬ ‫طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪6‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪.294‬‬ ‫‪ّ 67‬‬ ‫ ‪ 68‬دعامئ اإلسالم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،145‬ح ‪511‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،76‬ح ‪.73‬‬ ‫ ‪ 69‬دعامئ اإلسالم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،109‬ح ‪355‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،76‬ح ‪.73‬‬


66

OKO

3/5–6 Mažuran49

461. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Kako je lijepo bilje mažuran, ono niče ispod noga Prijestolja, a njegov sok je lijek oku.”50 3/5–7 Voda Zemzem

462. Ed-Daʻwāt – prenosi se od Ibn Abbasa: “Allah, dž.š., će prije Sudnjega dana učiniti da presuši sva pitka voda osim Zemzema, čija voda otklanja groznicu i glavobolju, a gledanje u nju izbistrava vid.51 3/5–8 Stavljanje surme od ismida

463. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Stavljanje surme na oči izbistrava vid.”52 464. Imam Husejn, mir s njim, prenosi da mu je Božiji Poslanik, s.a.v.a., rekao: “O sinčiću, spavaj na leđima smanjit će ti se stomak, pij vodu srčući osladit će ti se jelo, stavi surmu neparan broj puta osvijetlit će ti se vid i svaka dva dana pomaži se uljem da bi postupio po praksi svoga Poslanika.”53 465. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Tri stvari jačaju snagu vida: stavljanje surme od ismida, gledanje u zelenilo i gledanje u lijepo lice.”54 466. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Koristi surmu, jer ona pospješuje rast trepavica i jača oko.”55 Majoran, mažuran(a) /bot. Majorana hortensis/. Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 107, hadis 227, preneseno od Imama Kazima, mir s njima; El-Biḥār, sv. 76, str. 147, hadis 1. 51 Ed-Daʻwāt, str. 159, hadis 437; El-Biḥār, sv. 66, str. 451, hadis 17. 52 El-Firdews, sv. 3, str. 311, hadis 4937, prenesen od Ḥuẕejfe ibn El-Jemāna; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 6, str. 646, hadis 17208. 53 Deʻāʼimu-l-islām, sv. 2, str. 164, hadis 591. 54 Kenzu-l-ʻummāl, sv. 10, str. 51, hadis 28314, prenesen od Ebū El-Ḥasena El-ʻIrāqijja u njegovim predajama od Burejdeta. 55 Kenzu-l-ʻummāl, sv. 6, str. 645, hadis 17200, prenesen od El-Baġwijja u Osmanovom Musnedu od Džābira, a u Musnedu Ibn Ḥanbela prenesen je od Ebū Hurejre. 49 50


‫‪67‬‬

‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪6–5/3‬‬ ‫اَلْ َم ْر َز ْ ُن ُوش‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .461‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ِ :‬ن ْع َم َّالر ْ َي ُان الْ َم ْر َز ْ ُن ُوش‪ ،‬ي َ ْنبُ ُت َ ْت َت َس َ ِاق‬ ‫ْ ْ ‪70‬‬ ‫الْ َع ْر ِش؛ َو مَاؤُ ُه ِش َفا ُء ال َع ِي‪.‬‬ ‫‪7–5/3‬‬ ‫َما ُء َز ْم َز َم‬ ‫هللا يَ ْرفَ ُع الْ ِم َيا َه الْ ِع َذ َاب قَ ْب َل ي َ ْو ِم الْ ِقيَا َم ِة غ َ ْ َي َز ْم َز َم‪َ ،‬و إ َِّن‬ ‫‪ .462‬اَدلَّ ع َْو ُات ع َِن ا ْب ِن َعبَّ ٍاس‪ :‬إ َِّن َ‬ ‫‪71‬‬ ‫ص‪.‬‬ ‫الصدَ اعِ‪َ ،‬و الاِ ِّط َل ُع ِفهيَا َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫َما َءهَا ي َ ْذه َُب ِبلْ ُح ّٰمى َو ُّ‬ ‫‪8–5/3‬‬ ‫اَ ِالک ْ ِت َح ُال ِب ْ ِلث ْ ِم ِد‬ ‫‪72‬‬ ‫ول هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .463‬ر ُس ُ‬ ‫ص‪.‬‬ ‫آل –‪ :‬اَ ْل ُک ْح ُل ِف الْ َع ْينَ ْ ِي َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬قَا َل ِل َر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪َ :‬ي‬ ‫‪ .464‬اَ ْ ِل َما ُم الْ ُح َس ْ ُي – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫بُ َ َّن‪ْ َ ،‬ن عَ ٰل قَ َف َاک َ ْي َم ْص‪ 73‬ب َ ْط ُن َک‪َ ،‬و َْاش ِب الْ َما َء َم ًّصا ي َ ْم َر ْأ َک أَ ُْک َک‪َ ،‬و اکْتَ ِح ْل َوتْ ًرا‬ ‫َ ‪75‬‬ ‫ص َک‪َ ،‬و ا َّد ِه ْن ِغ ًّبا‪ 74‬تَتَ�شَ َّب ْه ِب�سُنَّ ِة ن َ ِبيِّک‪.‬‬ ‫يُ ِض ْئ ل َ َک ب َ َ ُ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .465‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ص‪ :‬اَ ْل ُک ْح ُل ِب ْ ِلث ْ ِم ِد‪َ ،‬و‬ ‫آل –‪ :‬ث َل ٌث يَ ِزد َْن ِف ُق َّو ِة الْ َب َ ِ‬ ‫‪76‬‬ ‫ُض ِة‪َ ،‬و النَّ َظ ُر إ ِٰل الْ َو ْج ِه الْ َح َس ِن‪.‬‬ ‫النَّ َظ ُر إ ِٰل الْخ ْ َ‬ ‫‪َ .466‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي َک ِب ْل ُک ْحلِ ؛ فَ ِإن َّ ُه يُ ْنب ُِت َّ‬ ‫الش ْع َر‪َ ،‬و ي َُش ُّد‬ ‫ْ ْ ‪77‬‬ ‫ا ل َع َي ‪.‬‬ ‫‪ 70‬‬ ‫‪ 71‬‬ ‫‪72‬‬ ‫ ‬ ‫‪73‬‬ ‫ ‬ ‫‪74‬‬ ‫ ‬ ‫‪75‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪77‬‬ ‫ ‬ ‫‪76‬‬

‫السالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص‬ ‫ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،107‬ح ‪ ،227‬عن اإلمام الاکظم – عليه ّ‬ ‫‪ ،147‬ح ‪.1‬‬ ‫ّادلعوات‪ ،‬ص ‪ ،159‬ح ‪437‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،451‬ح ‪.17‬‬ ‫الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،311‬ح ‪ ،4937‬عن حذيفة بن الامين؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،646‬ح ‪.17208‬‬ ‫مخصان و مخيص احلشا‪ :‬ضامر البطن‪( .‬القاموس احمليط‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)301‬‬ ‫رج ٌل‬ ‫ٌ‬ ‫"الغب‪ :‬من أوراد اإلبل؛ أن ترد املاء يو ًما و تدعه يو ًما‪( ".‬النّ اية‪ ،‬ج‬ ‫أي ادّهن يو ًما و يو ًما ال‪ .‬قال ابن األثري‪ّ :‬‬ ‫‪ ،3‬ص ‪.)336‬‬ ‫دعامئ اإلسالم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،164‬ح ‪.591‬‬ ‫ً‬ ‫ّ‬ ‫کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،51‬ح ‪ ،28314‬نقل عن أيب احلسن العرايق يف فوائده عن بريدة‪.‬‬ ‫البغوي يف م�سند عامثن عن جابر‪ ،‬و م�سند ابن حنبل‬ ‫کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،645‬ح ‪ً ،17200‬نقل عن ّ‬ ‫عن أيب هريرة‪.‬‬


68

OKO

467. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Koristi ismid, jer on pospješuje rast dlaka, otklanja trunje i prašinu i izbistrava vid.”56 468. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Najbolje što ste stavljali od surme je ismid, jer on izoštrava vid i pospješuje rast dlaka.”57 469. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Stavite surmu od namirisanog ismida, jer on izoštrava vid i pospješuje rast dlaka.”58 470. Imam Bakir, mir s njim: “Stavljajte surmu od ismida uljepšat će vam miris i ojačat će vam trepavice.”59 471. Imam Sadik, mir s njim: “Došao je kod Allahovog Poslanika, s.a.v.a., beduin kojeg su zvali Kulejb suznih očiju, pa mu je Božiji Poslanik, s.a.v.a., rekao: ‘Vidim da ti oči suze, Kulejbe, pa ti je obavezno da koristiš surmu od ismida, jer ona je svjetiljka60 oka.’”61 472. Imam Sadik, mir s njim: “Surma od ismida izoštrava vid i pospješuje rast dlake i odstranjuje suze.”62 El-Muʻdžemu-l-ewseṭu, sv. 2, str. 11, hadis 1064, prenesen od Muḥammeda ibn El-Ḥanefijjeta; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 6, str. 646, hadis 17205, zabilježen iz knjige Ḥiljetu-l-ewlijāʼi, a oba su prenesena od Imama Alija; Deʻāʼimu-l-islām, sv. 2, str. 146, hadis 517, je njemu sličan hadis; El-Biḥār, sv. 62, str. 151, hadis 26. 57 Sunenu Tirmiẕi, sv. 4, str. 389, hadis 2048; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 10, str. 19, hadis 28162, zabilježen iz knjige El-Mustedriku ʻala eṣ-Ṣaḥīḥajn, i oba su prenesena od Ibn ʻAbbāsa. 58 Musned Ibn Ḥanbel, sv. 5, str. 388, hadis 15906, prenesen od ʻAbdurraḥmāna ibn En-Nuʻmāna El-Enṣārijja, koji ga prenosi od svog oca i djeda; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 6, str. 645, hadis 17198. 59 El-Kāfī, sv. 6, str. 494, hadis 4, prenesen od ʻAbdullāha ibn El-Faḍla El-Hāšimijja od njegovoga oca. 60 U verziji na koju se oslanjalo u izvorniku, također, i u Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme i El-Biḥāru stoji: ‫ي‬ ِ ْ ‫سجِ ُني الْ َع‬ ْ ِ – “đubrivo (odnosno gnojivo) oka”, a ono šta stoji u tekstu koji smo naveli je uzeto iz drugih štampi izvornoga teksta i Mustedriku-l-wesāʼili, sv. 16, str. 454, hadis 1. 61 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 108, hadis 229; Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme, str. 83, prenesen od ʻAbdurraḥmāna ibn Jezīda; El-Biḥār, sv. 76, str. 96, hadis 11. 62 El-Kāfī, sv. 6, str. 494, hadis 7; S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 40, hadis 1, i u njemu stoji: – ‫“ ي َ ْق َط ُع‬prekida” ili “sprečava” umjesto: ‫َب‬ ُ ‫“ – ي َ ْذه‬odstranjuje”; El-Biḥār, sv. 76, str. 94, hadis 3; Musned Ibn Ḥanbel, sv. 1, str. 497, hadis 2047; Es-Sunenu-l-kubrā, sv. 4, str. 436, hadis 8257, a oba ova hadisa su prenesena od Ibn ʻAbbāsa, koji ih prenosi od Allahovog Poslanika, s.a.v.a., i u njima nema riječi: ‫َب ِبدلَّ ْم َع ِة‬ ُ ‫“ – َو ي َ ْذه‬i odstranjuje suze”; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 10, str. 19, hadis 28163, zabilježen iz Buharijeve knjige Et-Tārīẖu-l-kebīr, a prenosi ga Maʻbed ibn Hewẕe. 56


‫‪69‬‬

‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪َ .467‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِب ْ ِلث ْ ِم ِد؛ فَ ِإن َّ ُه َمنْ َب َت ٌة ِل َّلش ْع ِر‪َ ،‬م ْذ َه َب ٌة ِللْقَ ٰذى‪،78‬‬ ‫‪79‬‬ ‫ص‪.‬‬ ‫َم ْص َفا ٌة ِللْ َب َ ِ‬ ‫‪َ .468‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫ص‪َ ،‬و يُ ْنب ُِت‬ ‫آل –‪ :‬خ ْ َُي َما اکْتَ َحلْ ُ ْت ِب ِه ْ ِالمثِ ُد؛ فَ ِإن َّ ُه َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫‪80‬‬ ‫َّ‬ ‫الش ْع َر‪.‬‬ ‫‪َ .469‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ِ :‬اکْتَ ِحلُوا ِب ْ ِلمثِ ِد الْ ُم َر َّوحِ‪81‬؛ فَ ِإن َّ ُه َْيلُو الْ َب َص‪َ ،‬و يُ ْنب ُِت‬ ‫‪82‬‬ ‫َّ‬ ‫الش ْع َر‪.‬‬ ‫ْ ْ ‪83‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَ ِالک ْ ِت َح ُال ِب ْ ِلث ْ ِم ِد يُ َطيِّ ُب النَّ ْکهَ َة‪َ ،‬و ي َُش ُّد أَ ْش َف َار ال َع ِي‪.‬‬ ‫‪ .470‬اَ ْ ِل َما ُم الْ َبا ِق ُر – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬أَ ٰت النَّ ِ َّب – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫اب يُقَ ُال َ ُل‪:‬‬ ‫آل – أَع َْر ِ ٌّ‬ ‫‪ .471‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ُقلَ ْي ٌب‪َ ،‬ر ْط ُب الْ َع ْينَ ْ ِي‪.‬‬ ‫فَقَا َل َ ُل النَّ ِ ُّب – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬إ ِِّن أَ ٰرى َع ْين َ ْي َک َر ْط َبتَ ْ ِي‪َ ،‬ي ُقلَ ْي ُب‪،‬‬ ‫‪85 ْ ْ 84‬‬ ‫س ُاج ال َع ِي‪.‬‬ ‫عَلَ ْي َک ِب ْ ِلث ْ ِم ِد؛ فَ ِإن َّ ُه ِ َ‬ ‫ِ ‪86‬‬ ‫ص‪َ ،‬و يُ ْنب ُِت َّ‬ ‫الش ْع َر‪َ ،‬و ي َ ْذه َُب ِبدلَّ ْم َعة‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَ ْ ِلث ْ ِم ُد َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫‪َ .472‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪ٰ 78‬‬ ‫القذى‪ :‬مجع قذاة‪ ،‬و هو ما يقع يف العني و املاء و ّ‬ ‫الشاب من تراب أو تنب أو وخس أو غري ٰذلک‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج‬ ‫‪ ،4‬ص ‪.)30‬‬ ‫ ‪ 79‬املعجم األوسط‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،11‬ح ‪ ،1064‬عن ّمحمد بن احلنفيّة؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،646‬ح ‪،17205‬‬ ‫السالم –؛ دعامئ اإلسالم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،146‬ح ‪،517‬‬ ‫عيل – عليه ّ‬ ‫ًنقل عن حلية األولياء و الکهام عن اإلمام ّ‬ ‫حنوه؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،151‬ح ‪.26‬‬ ‫ً‬ ‫مذي‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،389‬ح ‪2048‬؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،19‬ح ‪ ،28162‬نقل عن امل�ستدرک‬ ‫ ‪ 80‬سنن ّالت ّ‬ ‫الصحيحني و الکهام عن ابن ع ّباس‪.‬‬ ‫ٰعل ّ‬ ‫ٌ‬ ‫ٌ‬ ‫املروح‪ :‬أي املطيّب ابملسک‪ ،‬کأن ّه جعل هل راحئة تفوح بعد أن مل تکن هل راحئة‪( .‬النّ اية‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)275‬‬ ‫‪ّ 81‬‬ ‫نصاري عن أبيه عن جدّه؛ کزن‬ ‫عبدالر ٰمحن بن النّعامن األ ّ‬ ‫‪ 82‬م�سند ابن حنبل‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪ ،388‬ح ‪ ،15906‬عن ّ‬ ‫الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،645‬ح ‪.17198‬‬ ‫الهامشي عن أبيه‪.‬‬ ‫‪ 83‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،494‬ح ‪ ،4‬عن عبدهللا بن الفضل‬ ‫ّ‬ ‫‪ 84‬يف ّ‬ ‫طب األ ّمئة و حبار األنوار‪« :‬رسجني العني»‪ ،‬و ما يف املنت أثبتناه من‬ ‫الطبعة املعمتدة من املصدر و کذا يف ّ‬ ‫ّ‬ ‫األخرى للمصدر و م�ستدرک الوسائل‪ ،‬ج ‪ ،16‬ص ‪ ،454‬ح ‪.1‬‬ ‫الطبعات ٰ‬ ‫عبدالر ٰمحن بن يزيد؛‬ ‫ ‪ 85‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج‪ ،1 5‬ص ‪ ،108‬ح ‪229‬؛ ّ‬ ‫طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪ ،83‬عن ّ‬ ‫حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،96‬ح ‪.11‬‬ ‫‪ 86‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،494‬ح ‪7‬؛ ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،40‬ح ‪ ،1‬و فيه‪« :‬يقطع»‪ ،‬بدل‪« :‬يذهب»؛ حبار‬ ‫السنن الکربٰى‪ ،‬ج‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،94‬ح ‪3‬؛ م�سند ابن حنبل‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،497‬ح ‪2047‬؛ ّ‬ ‫‪ ،4‬ص ‪ ،436‬ح ‪ ،8257‬الکهام عن ابن عبّاس عن رسول هللا – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬و ليس‬ ‫للبخاري‬ ‫فهيام‪« :‬و يذهب ابدلّ معة»؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،19‬ح ‪ً ،28163‬نقل عن التّارخي الکبري‬ ‫ّ‬ ‫عن معبد بن هوذة‪.‬‬


70

OKO

473. Imam Sadik, mir s njim: “Surma pospješuje rast trepavica, isušuje suze, pročišćava pljuvačku i izoštrava vid.”63 474. Imam Sadik, mir s njim: “Surma pospješuje rast trepavica, izoštrava vid i pomaže u produživanju sedždi.”64 475. Sunen Tirmiẕi, od Ibn Abbasa se prenosi: “Božiji Poslanik je imao posudicu za surmu iz koje je stavljao surmu prije spavanja po tri puta na oba oka.”65 476. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ako neko od vas bude stavljao surmu, neka je stavi neparan broj puta.”66 Vidjeti: sv. 2, hadis 444–453. sv. 2, hadis 653–657.

3/5–9 Misvak

477. Imam Sadik, mir s njim: “Koristite misvak, jer on izoštrava vid.”67 478. Imam Sadik, mir s njim: “Misvak odstranjuje suze i izoštrava vid.”68 Vidjeti: sv. 2, hadis 618, 621, 622. El-Kāfī, sv. 6, str. 494, hadis 10; El-H̱ iṣāl, str. 18, hadis 63; S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 41, hadis 3, a svi ovi hadisi su preneseni od Ḥammāda ibn ʻUs̱ māna; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 109, hadis 235; El-Biḥār, sv. 76, str. 94, hadis 1. i str. 195, hadis 11. 64 El-Kāfī, sv. 6, str. 494, hadis 6. 65 Sunenu Tirmiẕi, sv. 4, str. 389, hadis 2048; Sunenu Ibni Mādže, sv. 2, str. 1157, hadis 3499, a u njemu nema riječi: ‫“ – ِمْوَّنلا َدْنِع‬prije spavanja”; Musned Ibn Ḥanbel, sv. 1, str. 757, hadis 3318; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 7, str. 125, hadis 18305; Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme, str. 83, prenesen od ʻAbdullāha ibn Mejmūna El-Qaddāḥa od Imama Sadika, a on od svog oca; El-Biḥār, sv. 76, str. 95, hadis 9. Vidjeti u Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 84, hadis 142. 66 Musned Ibn Ḥanbel, sv. 3, str. 264, hadis 8619, preneseno od Ebū Hurejre; El-Muʻdžemu-l-kebīr, sv. 17, str. 338, hadis 932, prenesen od ʻUqbeta ibn ʻĀmira; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 6, str. 645, hadis 17199. 67 El-Meḥāsin, sv. 2, str. 384, hadis 2354, prenosi ga Zekerijja; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 111, hadis 246; El-Biḥār, sv. 76, str. 134, hadis 43. 68 El-Kāfī, sv. 6, str. 496, hadis 7; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 384, hadis 2353, a svi ovi hadisi su preneseni od Ḥammāda ibn ʻĪsāa; El-Biḥār, sv. 76, str. 133, hadis 42. 63


‫‪71‬‬

‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫الس َل ُم –‪ :‬اَ ْل ُک ْح ُل يُ ْنب ُِت َّ‬ ‫الش ْع َر‪َ ،‬و ُ َيفِّ ُف ادلَّ ْم َع َة‪َ ،‬و يُ ْع ِذ ُب ِّالر َيق‪َ ،‬و‬ ‫‪َ .473‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪87‬‬ ‫ص‪.‬‬ ‫َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫ِ ‪88‬‬ ‫ص‪َ ،‬و يُ ِع ُني عَ ٰل ُطولِ ا ُّلس ُجود‪.‬‬ ‫‪َ .474‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه ا َّلس َل ُم –‪ :‬اَ ْل ُک ْح ُل يُ ْنب ُِت ا َّلش ْع َر‪َ ،‬و ُ ِي ُّد الْ َب َ َ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫الت ِم ِذ ِّي ع َِن ا ْب ِن َعبَّ ٍاس‪َ :‬ک َن ِل َر ُسولِ ِ‬ ‫آل – ُم ْک ُح َ ٌل‬ ‫‪ُ .475‬س َ ُن ِّ ْ‬ ‫ْ ‪89‬‬ ‫يَ ْکتَ ِح ُل بِ َا ِع ْندَ النَّ ْو ِم ث َل ًث ِف ُ ِّ‬ ‫ک عَ ٍي‪.‬‬ ‫‪90‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .476‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ِ :‬إ َذا اکْتَ َح َل أَ َح ُد ُ ْک فَلْ َي ْکتَ ِح ْل َوتْ ًرا‪.‬‬ ‫‪9–5/3‬‬ ‫اَ ِّلس َو ُاک‬ ‫‪91‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬عَلَ ْي ُ ْک ِب ِّلس َو ِ‬ ‫ص‪.‬‬ ‫اک؛ فَ ِإن َّ ُه َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫‪ .477‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪92‬‬ ‫ص‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَ ِّلس َو ُاک ي َ ْذه َُب ِبدلَّ ْم َع ِة‪َ ،‬و َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫‪َ .478‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪10 – 5 / 3‬‬ ‫غَ ْس ُل الْ َيدَ ْي ِن قَ ْب َل َّ‬ ‫الط َعا ِم َو ب َ ْعدَ ُه‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .479‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬اَلْ ُو ُضو ُء قَ ْب َل َّ‬ ‫الط َعا ِم ي َ ْن ِفي الْ َف ْق َر‪َ ،‬و ب َ ْعدَ ُه ي َ ْن ِفي‬ ‫ْ َ ‪94‬‬ ‫‪93‬‬ ‫الْهَ َّم ‪َ ،‬و يُ ِص ُّح ال َبص‪.‬‬ ‫‪ 87‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،494‬ح ‪10‬؛ اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،18‬ح ‪63‬؛ ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،41‬ح ‪ّ ،4‬لکها عن ّمحاد بن‬ ‫عامثن؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،109‬ح ‪235‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،94‬ح ‪ 1‬وص ‪ ،195‬ح ‪.11‬‬ ‫‪ 88‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،494‬ح ‪.6‬‬ ‫مذي‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،389‬ح ‪2048‬؛ سنن ابن ماجة‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،1157‬ح ‪ ،3499‬و ليس فيه‪:‬‬ ‫ ‪ 89‬سنن ّالت ّ‬ ‫«عند النّوم»؛ م�سند ابن حنبل‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،757‬ح ‪3318‬؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،7‬ص ‪ ،125‬ح ‪18305‬؛‬ ‫السالم‬ ‫طب األمئّة البين بسطام‪ ،‬ص ‪ ،83‬عن عبدهللا بن مميون القدّاح عن اإلمام ّ‬ ‫ّ‬ ‫الصادق عن أبيه – علهيام ّ‬ ‫–؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،95‬ح ‪ ،9‬و راجع‪ :‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،84‬ح ‪.142‬‬ ‫‪ 90‬م�سند ابن حنبل‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،264‬ح ‪ ،8619‬عن أيب هريرة؛ املعجم الکبري‪ ،‬ج ‪ ،17‬ص ‪ ،338‬ح ‪،932‬‬ ‫عن عقبة بن عامر؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،645‬ح ‪.17199‬‬ ‫کري؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،111‬ح ‪246‬؛ حبار األنوار‪،‬‬ ‫‪ 91‬احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،384‬ح ‪ ،2354‬عن ز ّ‬ ‫ج ‪ ،76‬ص ‪ ،134‬ح ‪.43‬‬ ‫ّ‬ ‫عيس؛ حبار‬ ‫‪ 92‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،496‬ح ‪7‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،384‬ح ‪ ،2353‬الکهام عن محاد بن ٰ‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،133‬ح ‪.42‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ٌ‬ ‫‪ 93‬يف ّادلعوات و م�سند ّ‬ ‫الشهاب و حبار األنوار‪« :‬اللمم»‪ ،‬بدل‪« :‬اهل ّم»‪ .‬و اللمم طرف من اجلنون‪ ،‬و أصهل يف‬ ‫الکهمم املقاربة ّ‬ ‫للشء‪( .‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪.)364‬‬ ‫ّ‬ ‫يصح البرص»؛‬ ‫ ‪ 94‬ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،301‬ح ‪950‬؛ ادلعوات‪ ،‬ص ‪ ،142‬ح ‪ ،364‬و ليس فيه‪« :‬و ّ‬ ‫حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،364‬ح ‪42‬؛ م�سند ّ‬ ‫الشهاب‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،205‬ح ‪ ،310‬عن سهل بن إبراهمي‬ ‫السالم – عنه – ّٰ‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫املروزي عن اإلمام الاکظم عن آابئه – علهيم ّ‬


72

OKO

3/5–10 Pranje ruku prije i poslije jela

479. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Uzimanje abdesta prije jela sprečava siroma­štvo, a poslije jela sprečava brigu69 i daje zdravlje vidu.”70 480. Imam Ali, mir s njim: “Pranje ruku prije jela i poslije jela izoštrava vid.”71 3/5–11 Skraćivanje kose

481. Imam Kazim, mir s njim: “Kada je kosa na glavi duga oslabi vid i ukloni se sjaj njegovog svjetla. A skraćivanje kose izoštrava vid i povećava sjaj njegovog svjetla.”72 Vidjeti: sv. 2, hadis 907.

3/5–12 Bojenje kanom

482. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Bojite se kanom, jer ona izoštrava vid, pospješuje rast kose, uljepšava miris i opušta ženu.”73 U Ed-Daʻwāt i Musned Eš-Šehābi i El-Biḥāru stoji: ‫ – الل َّ َم َم‬umni poremećaj, suludost, šašavost, ćaknutost, mali grijeh, naklonost prema ženama i sl., umjesto: ‫ – الْهَ َّم‬brigu, tegobu, zabrinutost i sl. Također, riječ ‫ الل َّ َم ُم‬označava jedan oblik ludosti, a osnovno značenje ove riječi u govoru Arapa je približavanje nečemu ili privrženost nekome. (El-Biḥār, sv. 66, str. 364.) 70 Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 301, hadis 950; Ed-Daʻwāt, str. 142, hadis 364, a u njemu se ne nalazi dio: ‫ص‬ َ َ ‫“ – َو يُ ِص ُّح الْ َب‬i daje zdravlje vidu”; El-Biḥār, sv. 66, str. 364, hadis 42; Musned Eš-Šehābi, sv. 1, str. 205, hadis 310, prenesen od Sehla ibn Ibrāhīma El-Mirwezijja, koji ga prenosi od Imama Kazima, a on od svojih očeva i Allahovog Poslanika, s.a.v.a. 71 El-Kāƒī, sv. 6, str. 290, hadis 3, prenesen od Ebū Baṣīra, koji ga prenosi od Imama Sadika; El-H̱iṣāl, str. 612, hadis 10, prenesen od Ebū Baṣīra i Muḥammeda ibn Muslima; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 201, hadis 1589, prenesen od Ebū Baṣīra, a oba hadisa su prenesena od Imama Sadika, koji ih prenosi od svojih očeva i Allahovog Poslanika, s.a.v.a.; El-Biḥār, sv. 66, str. 353, hadis 6. 72 Mustaṭriƒātus-serāʼiri, str. 57, hadis 17, prenesen od Alija ibn Jaqṭīna; El-Biḥār, sv. 76, str. 85, hadis 10. 73 El-Kāfī, sv. 6, str. 483, hadis 4; Kitābu men lā jaḥḍaruhu el-faqīh, sv. 1, str. 121, hadis 272; Rewḍatu-l-wāʻiẓīne, str. 337; El-Biḥār, sv. 76, str. 99, hadis 9. 69


‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪73‬‬

‫الس َل ُم –‪ :‬غَ ْس ُل الْ َيدَ ْي ِن قَ ْب َل َّ‬ ‫ص‪.‬‬ ‫الط َعا ِم َو ب َ ْعدَ ُه‪ْ َ ...‬يلُو الْ َب َ َ‬ ‫‪ .480‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬

‫‪95‬‬

‫‪11 – 5 / 3‬‬ ‫ت َ ْق ِصريُ َّ‬ ‫الش ْع ِر‬ ‫ص‪َ ،‬و َذه َ​َب‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬إ َِّن َش ْع َر َّالر ْأ ِس ِإ َذا َطا َل ضَ ُع َف الْ َب َ ُ‬ ‫‪ .481‬اَ ْ ِل َما ُم ْال َک ِظ ُم – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِ ‪97‬‬ ‫ِبضَ ْو ِء ن ُِور ِه‪َ .‬و َط ُّم‪َّ 96‬‬ ‫الش ْع ِر؛ ُْي ِل الْ َب َص‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف ضَ ْو ِء ن ُِوره‪.‬‬ ‫‪12 – 5 / 3‬‬ ‫اَلْ ِخضَ ُاب ِبلْ ِحنَّا ِء‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .482‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ص‪َ ،‬و يُ ْنب ُِت‬ ‫آل –‪ِ :‬ا ْختَ ِض ُبوا ِبلْ ِحنَّا ِء؛ فَ ِإن َّ ُه َ ْيلُو الْ َب َ َ‬ ‫َ ‪98‬‬ ‫َّ‬ ‫الش ْع َر‪َ ،‬و يُ َطيِّ ُب ِّالر َحي‪َ ،‬و ي َُس ِّک ُن َّالز ْو َجة‪.‬‬ ‫‪َ .483‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬ن َ َفقَ ُة ِد ْر َ ٍه ِف الْ ِخضَ ِاب أَفْضَ ُل ِم ْن ن َ َفقَ ِة ِد ْر َ ٍه ِف َسبِيلِ‬ ‫‪99‬‬ ‫ِ‬ ‫ص‪...‬‬ ‫َش َة خ َْص َ ًل‪ :‬ي َ ْط ُر ُد ِّالر َحي ِم َن ْ ُال ُذن ْ َِي‪َ ،‬و َ ْيلُو الْ ِغ َشا َء ع َِن الْ َب َ ِ‬ ‫هللا‪ ،‬إ َِّن ِفي ِه أَ ْرب َ َع ع ْ َ‬ ‫‪َ .484‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫آل –‪ :‬اَلْ ِحنَّا ُء ِخضَ ُاب ْال ِْس َل ِم؛ يَ ِز ُيد ِف الْ ُم ْؤ ِم ِن َ َع َ ُل‪َ ،‬و‬ ‫ص‪َ ،‬و يَ ِز ُيد ِف الْ ِوقَاعِ‪َ ،‬و ه َُو �سَيِّ ُد َّالر َي ِحنيِ ِف ادلُّ ن ْ َيا َو‬ ‫ي َ ْذه َُب ِب ُّلصدَ اعِ‪َ ،‬و ُ ِي ُّد الْ َب َ َ‬ ‫ْ ِ ِ ‪100‬‬ ‫الخ َرة‪.‬‬ ‫‪13 – 5 / 3‬‬ ‫لُبْ ُس الْخ ُِّف‬ ‫ٌ ِ ْ ِ ‪102‬‬ ‫ص‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬اَلْخ ُُّف‪َ 101‬م َص َّحة لل َب َ‬ ‫‪ .485‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫السالم –؛ اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،612‬ح‬ ‫‪ 95‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،290‬ح ‪ ،3‬عن أيب بصري عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق – عليه ّ‬ ‫‪ ،10‬عن أيب بصري و محمّد بن مسمل؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،201‬ح ‪ ،1589‬عن أيب بصري و الکهام عن اإلمام‬ ‫السالم –؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،66‬ص ‪ ،353‬ح ‪.6‬‬ ‫ّ‬ ‫الصادق عن آابئه عنه – علهيم ّ‬ ‫ ‪ 96‬ط ّم ّ‬ ‫جزه أو ّقصه‪( .‬مجمع البحرين‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.)1114‬‬ ‫الشعر‪ّ :‬‬ ‫السائر‪ ،‬ص ‪ ،57‬ح ‪ ،17‬عن ّعيل بن يقطني؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،85‬ح ‪.10‬‬ ‫ ‪ 97‬م�ستطرفات ّ‬ ‫‪ 98‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،483‬ح ‪4‬؛ کتابٌ من ال حيرضه الفقيه‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،121‬ح ‪272‬؛ روضة الواعظني‪،‬‬ ‫ص ‪337‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،99‬ح ‪.9‬‬ ‫‪ 99‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،482‬ح ‪12‬؛ کتابٌ من ال حيرضه الفقيه‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،123‬ح ‪ 285‬و ج ‪ ،4‬ص ‪369‬؛‬ ‫اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،497‬ح ‪1‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،76‬ص ‪ ،97‬ح ‪.2‬‬ ‫صل هللا عليه و آهل –‪ ،‬ص ‪10‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،189‬ح ‪ ،558‬حنوه؛ حبار‬ ‫‪ّ 100‬‬ ‫ طب النّ ّيب – ّٰ‬ ‫األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪299‬؛ الفردوس‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،157‬ح ‪ ،2794‬عن عقبة بن عامر حنوه‪.‬‬ ‫‪ 101‬يف املصدر‪ّ :‬‬ ‫«احلف» ابحلاء املهمةل‪ ،‬و التّصويب من حبار األنوار‪.‬‬ ‫احلليب؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،147‬ح ‪.15‬‬ ‫‪ّ 102‬‬ ‫ طب األ ّمئة البين بسطام‪ ،‬ص ‪ ،84‬عن ّ‬


74

OKO

483. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Dirhem utrošen za bojenje kanom vredniji je od dirhema udijeljenog na Allahovom putu, jer u tome je četrnaest svojstava: odstranjuje miris iz ušiju, skida prevlaku sa vida i daje mu sjaj...”74 484. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Kana je boja islama, kod vjernika povećava djelovanje, otklanja glavobolju, izoštrava vid i povećava spolnu snagu. Ona je najbolja mirisna biljka na Ovom svijetu i na Budućem.”75 3/5–13 Nošenje mestvi

485. Imam Sadik, mir s njim: “Mestve su zdravlje za oči.”76 486. Imam Sadik, mir s njim: “Nošenje mestvi povećava snagu vida.”77 Vidjeti: sv. 2, hadis 1099.

3/5–14 Hidžama

487. Božiji Poslanik: “Hidžama napravljena na glavi je lijek od sedam bolesti: ludila, lepre, bijelih pjega, pospanosti, bolova u kutnjacima, glavobolje i tamnila koje se javlja u oku.”78 488. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Kako je hidžama dobar lijek, aktivira krv, izo­ štrava vid i umanjuje ukočenost.”79 El-Kāfī, sv. 6, str. 482, hadis 12; Kitābu men lā jaḥḍaruhu el-faqīh, sv. 1, str. 123, hadis 285. i sv. 4, str. 369; El-H̱iṣāl, str. 498, hadis 1; El-Biḥār, sv. 76, str. 97, hadis 2. 75 Ṭibbu-n-Nebijj, s.a.v.a., str. 10; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 189, hadis 558, je hadis sličan navedenom; El-Biḥār, sv. 62, str. 299; El-Ƒirdews, sv. 2, str. 157, hadis 2794, prenesen od ʻUqbeta ibn ʻĀmira je sličan navedenom. 76 Ibnā Bisṭām: Ṭibbu-l-E’imme, str. 84, prenesen od El-Ḥalebijja; El-Biḥār, sv. 62, str. 147, hadis 15. 77 El-Kāfī, sv. 6, str. 466, hadis 1, prenesen od Seleme ibn Ebi Ḥabbeta; S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 43, hadis 1, prenesen od Ebū El-Džārūda; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 1, str. 265, hadis 794, prenesen od Imama Sadika. 78 El-Muʻdžemu-l-kebīr, sv. 11, str. 24, hadis 10938, prenesen od Ibn ʻAbbāsa; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 10, str. 13, hadis 28128. 79 El-Mustedriku ʻala eṣ-Ṣaḥīḥajn, sv. 4, str. 455, hadis 8258; Sunen Tirmiẕi, sv. 4, str. 391, hadis 2053; Sunenu Ibni Mādže, sv. 2, str. 1151, hadis 3478, a oba ova hadisa su slična navedenome, i svi su preneseni od Ibn ʻAbbāsa; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 10, str. 16, hadis 28146. 74


‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪75‬‬

‫ص‪.‬‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬لُ ْب ُس الْخ ُِّف يَ ِز ُيد ِف ُق َّو ِة الْ َب َ ِ‬ ‫‪َ .486‬ع ْن ُه – عَلَ ْي ِه َّ‬

‫‪103‬‬

‫‪14 – 5 / 3‬‬ ‫اَلْ ِح َجا َم ُة‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .487‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫آل –‪ :‬اَلْ ِح َجا َم ُة ِف َّالر ْأ ِس ِش َفا ٌء ِم ْن �سَ ْبع ٍ ِإ َذا َما ن َٰوى‬ ‫الصدَ اعِ‪َ ،‬و‬ ‫َصا ِح ُبَا‪ِ :‬م َن الْ ُج ُن ِ‬ ‫الض ِس‪َ ،‬و ُّ‬ ‫ون‪َ ،‬و الْ ُج َذا ِم‪َ ،‬و الْ َب َِص‪َ ،‬و النُّ َع ِاس‪َ ،‬و َو َجع ِ ِّ ْ‬ ‫َ ِ ‪104‬‬ ‫ُظلْ َم ٍة َي ُِدهَا ِف َع ْين ْيه‪.‬‬ ‫‪َ .488‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫ص‪َ ،‬و‬ ‫آل –‪ِ :‬ن ْع َم ادلَّ َوا ُء الْ ِح َجا َم ُة ت ُْذ ِه ُب ادلَّ َم‪َ ،‬و َ ْتلُو الْ َب َ َ‬ ‫ْ ‪105‬‬ ‫الصل َب‪.‬‬ ‫ُ ِت ُّف ُّ‬ ‫‪َ .489‬ع ْن ُه – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫ص‪،‬‬ ‫آل –‪ِ :‬ن ْع َم الْ ِع ُيد الْ ِح َجا َم ُة – ي َ ْع ِن الْ َعا َد َة‪َ ْ ،– 106‬تلُو الْ َب َ َ‬ ‫ِ ‪107‬‬ ‫َو ت َْذه َُب ِبدلَّ اء‪.‬‬ ‫‪15 – 5 / 3‬‬ ‫اَلنَّ َظ ُر إ ِٰل الْ ُم ْص َح ِف‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .490‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ص ِه َما دَا َم‬ ‫آل –‪َ :‬م ْن أَدَا َم النَّ َظ َر ِف الْ ُم ْص َح ِف‪ُ ،‬متِّ َع ِب َب َ ِ‬ ‫‪108‬‬ ‫ِف ادلُّ ن ْ َيا‪.‬‬ ‫ص ِه‪َ ،‬و ُخفِّ َف‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬م ْن قَ َرأَ الْ ُق ْر َآن ِف الْ ُم ْص َح ِف‪ُ ،‬متِّ َع ِب َب َ ِ‬ ‫‪ .491‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪109‬‬ ‫ع َْن َو ِ َاليْ ِه َو إ ِْن َک َن َک ِف َرْي ِن‪.‬‬ ‫ِ ‪110‬‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .492‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫صه‪.‬‬ ‫آل –‪َ :‬م ْن قَ َرأَ الْ ُق ْر َآن ن َ​َظ ًرا ُمتِّ َع ِب َب َ ِ‬ ‫‪ 103‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ ،466‬ح ‪ ،1‬عن سلمة بن أيب حبّة؛ ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،43‬ح ‪ ،1‬عن أيب اجلارود؛ ماکرم‬ ‫السالم –‪.‬‬ ‫األخالق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،265‬ح ‪ ،794‬عن اإلمام الباقر – عليه ّ‬ ‫‪ 104‬املعجم الکبري ‪ ،‬ج ‪ ،11‬ص ‪ ،24‬ح ‪ ،10938‬عن ابن ع ّباس؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪ ،13‬ح‬ ‫‪.28128‬‬ ‫‪105‬‬ ‫التّمذي‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،391‬ح ‪2053‬؛ سنن‬ ‫الصحيحني‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ ،455‬ح ‪8258‬؛ سنن‬ ‫عل ّ‬ ‫ّ‬ ‫ امل�ستدرک ٰ‬ ‫ابن ماجة‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،1151‬ح ‪ ،3478‬الکهام حنوه و لکّها عن ابن ع ّباس؛ کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص ‪،16‬‬ ‫ح ‪.28146‬‬ ‫‪ّ 106‬‬ ‫الصدوق – قدّس ّرسه –‪.‬‬ ‫ الظاهر ّأن هٰذا التّوضيح هو من الکم ّ‬ ‫‪ 107‬معاين األخبار‪ ،‬ص ‪ ،247‬ح ‪1‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،116‬ح ‪.26‬‬ ‫‪ 108‬کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،536‬ح ‪ ،2406‬نق ًل عن أيب ال�شّيخ عن ابن ع ّباس‪.‬‬ ‫‪ 109‬الاکيف‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،613‬ح ‪1‬؛ ثواب األعامل ‪ ،‬ص ‪ ،128‬ح ‪1‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،92‬ص ‪،196‬‬ ‫ح ‪.4‬‬ ‫‪ 110‬کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،536‬ح ‪ ،2407‬نق ًل عن ابن النّ ّجار عن أنس‪.‬‬


76

OKO

489. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Kako je hidžama lijep običaj, izoštrava vid i otklanja bolest.”80 3/5–15 Gledanje u Kur’an

490. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ko stalno gleda u Kurʼan, okorištava se svojim vidom dok god je na Ovom svijetu.”81 491. Imam Sadik, mir s njim: “Ko god uči Kurʼan iz mushafa, okorištava se svojim vidom i olakšava svojim roditeljima, pa makar i bili nevjernici.”82 492. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Ko bude učio Kurʼan gledajući u njega, zadovoljit će se svojim vidom.”83 3/5–16 Gledanje u lijepu ženu i zelenilo

493. Božiji Poslanik, s.a.v.a.: “Gledanje u lice lijepe žene i zelenilo pojačavaju vid.”84 494. Imam Kazim, mir s njim: “Tri stvari izoštravaju vid: gledanje u zelenilo, gledanje u tekuću vodu i gledanje u lijepo lice.”85 495. Imam Sadik, mir s njim – govoreći El-Mufaddalu ibn Omeru: “Razmisli o boji neba i ispravnom rasporedu na njemu, jer je njegova boja najpogodnija za vid i najbolja za njegovo jačanje, tako da je jedna od preporuka ljekara onome kome je vid oštećen često gledanje u zelenilo i onu zelenu Meʻānī-l-aẖbār, str. 247, hadis 1; El-Biḥār, sv. 62, str. 116, hadis 26. Kenzu-l-ʻummāl, sv. 1, str. 536, hadis 2406, prenesen od Ebū Eš-Šejẖa od Ibn ʻAbbāsa. 82 El-Kāfī, sv. 2, str. 613, hadis 1; S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 128, hadis 1; El-Biḥār, sv. 92, str. 196, hadis 4. 83 Kenzu-l-ʻummāl, sv. 1, str. 536, hadis 2407, prenesen od Ibn En-Nedždžāra od Enesa. 84 Ḥiljetu-l-ewlijāʼi, sv. 3, str. 201, prenesen od Ibn Ebi Fidjeka, koji ga prenosi od Imama Sadika, a on od svog oca, a on od Džābira; Kenzu-l-ʻummāl, sv. 16, str. 273, hadis 44421, a u njemu stoji: ...‫“ – النَّ َظ ُر إ ِٰل الْ َم ْرأَ ِة‬gledanje u ženu...” 85 El-H̱iṣāl, str. 92, hadis 35; El-Meḥāsin, sv. 2, str. 461, hadis 2596, a oba su prenesena od Ibrāhīma ibn ʻAbdul-Ḥamīda; Tuḥafu-l-ʻuqūl, str. 409; El-Biḥār, sv. 62, str. 144, hadis 1, također, Vidjeti: Kenzu-l-ʻummāl, sv. 10, str. 51, hadis 28313. 80 81


‫‪77‬‬

‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪16 – 5 / 3‬‬ ‫ُض ِة‬ ‫اَلنَّ َظ ُر إ ِٰل الْ َم ْرأَ ِة الْ َح�سْنَا ِء َو الْخ ْ َ‬ ‫هللا – َص ّٰل هللاُ عَلَ ْي ِه َو ِ ِ‬ ‫‪َ .493‬ر ُس ُ‬ ‫ول ِ‬ ‫ُض ِة‬ ‫آل –‪ :‬اَلنَّ َظ ُر إ ِٰل َو ْج ِه الْ َم ْرأَ ِة الْ َح�سْنَا ِء‪َ ،‬و الْخ ْ َ‬ ‫‪111‬‬ ‫ص‪.‬‬ ‫يَ ِزيدَ ِان ِف الْ َب َ ِ‬ ‫ُض ِة‪َ ،‬و النَّ َظ ُر إ ِٰل‬ ‫ص‪ :‬النَّ َظ ُر إ ِٰل الْخ ْ َ‬ ‫الس َل ُم –‪ :‬ث َلث َ ٌة ُ ْي ِل َني الْ َب َ َ‬ ‫‪ .494‬اَ ْ ِل َما ُم ْال َک ِظ ُم – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪112‬‬ ‫الْ َما ِء الْ َج ِاري‪َ ،‬و النَّ َظ ُر إ ِٰل الْ َو ْج ِه الْ َح َس ِن‪.‬‬ ‫الس َما ِء َو َما ِفي ِه‬ ‫‪ .495‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الس َل ُم – ِللْ ُم َفضَّ لِ ْب ِن ُ َع َر –‪ :‬فَ ِّک ْر ِف ل َ ْو ِن َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ص َو ت َ ْق ِوي َ ًة‪َ ،‬ح ّٰت أَ َّن ِم ْن‬ ‫ِم ْن َص َو ِاب التَّدْ ب ِ​ِري؛ فَإ َِّن ٰه َذا الل َّ ْو َن أَ َش ُّد ْ َاللْ َو ِان ُم َوافَقَ ًة ِللْ َب َ ِ‬ ‫ِص َف ِ‬ ‫ُض ِة َو َما قَ ُر َب ِمنْ َا‬ ‫ض ِب َب َ ِ‬ ‫ص ِه ِإ ْد َم َان النَّ َظ ِر إ ِٰل الْخ ْ َ‬ ‫ش ٌء أَ َ َّ‬ ‫ات ْ َال ِط َّبا ِء ِل َم ْن أَ َصاب َ ُه َ ْ‬ ‫الس َوا ِد‪َ ،‬و قَدْ َو َص َف الْ َح َّذ ُاق ِمنْ ُ ْم ِل َم ْن َ َّ‬ ‫َضا َء‬ ‫ک بَ َ ُ‬ ‫ص ُه الاِ ِّط َل َع ِف ِإ َّجان َ ٍة‪ 113‬خ َ ْ‬ ‫إ ِٰل َّ‬ ‫‪114‬‬ ‫َم ْملُ َّو ٍة َما ًء‪.‬‬ ‫‪17 – 5 / 3‬‬ ‫َص َل ُة الل َّ ْيلِ‬ ‫الس َل ُم –‪َ :‬ص َل ُة الل َّ ْيلِ ُ َت ِّس ُن الْ َو ْجهَ‪َ ،‬و ت ُْذ ِه ُب الْهَ َّم‪َ ،‬و َ ْتلُو‬ ‫‪ .496‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪115‬‬ ‫ص‪.‬‬ ‫الْ َب َ َ‬ ‫‪18 – 5 / 3‬‬ ‫س‬ ‫آي َ ُة ْال ُک ْر ِ ِّ‬ ‫س‪َ ،‬و لْ ُيضْ ِم ْر‬ ‫الس َل ُم –‪ِ :‬إ َذا ا�شْتَ ٰک أَ َح ُد ُ ْک َع ْين َ ْي ِه فَلْ َي ْق َر ْأ آي َ َة ْال ُک ْر ِ ِّ‬ ‫‪ .497‬اَ ْ ِل َما ُم عَ ِ ٌّل – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫‪116‬‬ ‫ِف ن َ ْف ِس ِه أَنَّ َا ت َْب َُأ؛ فَ ِإن َّ ُه يُ َع ٰاف إ ِْن َشا َء هللاُ ‪.‬‬ ‫السالم – عن جابر؛‬ ‫‪ 111‬حلية األولياء‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،201‬عن ابن أيب فديک عن اإلمام ّ‬ ‫الصادق عن أبيه – علهيام ّ‬ ‫کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،16‬ص ‪ ،273‬ح ‪ ،44421‬و فيه‪« :‬النّظر ٰإل املرأة‪.»...‬‬ ‫‪ 112‬اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،92‬ح ‪35‬؛ احملاسن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،461‬ح ‪ ،2596‬الکهام عن إبراهمي بن عبدامحليد؛‬ ‫حتف العقول‪ ،‬ص ‪409‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،144‬ح ‪ ،1‬و راجع‪ :‬کزن الع ّمال‪ ،‬ج ‪ ،10‬ص‬ ‫‪ ،51‬ح ‪.28313‬‬ ‫‪ 113‬اإل ّجانة‪ :‬إان ٌء يغسل فيه الث ّياب‪( .‬املصباح املنري‪ ،‬ص ‪.)6‬‬ ‫‪ 114‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،111‬نق ًل عن اخلرب امل�شهتر بتوحيد املفضّ ل‪.‬‬ ‫‪ 115‬هتذيب األحاکم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،122‬ح ‪461‬؛ ثواب األعامل‪ ،‬ص ‪ ،64‬ح ‪ ،8‬مع زايدة و الکهام عن معاوية بن‬ ‫هين؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،87‬ص ‪ ،153‬ح ‪.31‬‬ ‫ّمعار ادلّ ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪ 116‬اخلصال‪ ،‬ص ‪ ،616‬ح ‪ ،10‬عن أيب بصري و محمد بن مسمل عن اإلمام ا ّلصادق عن آابئه – علهيم ا ّلسالم –؛ حتف‬ ‫العقول‪ ،‬ص ‪106‬؛ ماکرم األخالق‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،205‬ح ‪2528‬؛ حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،92‬ص ‪ ،262‬ح ‪.4‬‬


78

OKO

koja naginje ka crnom, a iskusan ljekar propisao je onome kome se zamori vid da gleda u zelenu posudu napunjenu vodom.”86 3/5–17 Noćni namaz

496. Imam Sadik, mir s njim: “Noćni namaz proljepšava lice, otklanja brigu i izoštrava vid.”87 3/5–18 Ajetu-l-Kursi

497. Imam Ali, mir s njim: “Ako se neko od vas žali na oči, neka prouči Ajetu-l-Kursi i neka nanijeti u svome srcu da će mu ovaj ajet pomoći, dozvolom Božijom, izliječit će se.”88 Vidjeti: sv. 4, hadis 1756.

3/6 Koristi plača za dijete 498. Imam Sadik, mir s njim – govoreći El-Mufaddalu ibn Omeru: “Znaj, o Mufaddale, da je za dijete koristan plač. I znaj da u mozgovima djece postoji vlažnost koja – ako ostane u njima – može uzrokovati jasne i velike posljedice i ogromne nedostatke, kao što su gubljenje vida i tome slično! Plač isušuje tu vlažnost iz njihovih glava, te im poslije toga slijedi zdravlje u tijelima i sigurnost za njihov vid. Zar nije moguće da se dijete okoristi plačem, a da njegovi roditelji ne znaju za to? A oni su uporni da ga ušute i ispunjavaju mu želje samo da ne plače, a ne znaju da je plač za njega zdraviji i daje najljepši rezultat.”89 El-Biḥār, sv. 3, str. 111, zabilježen iz poznatoga hadisa po imenu Tewḥīdu-l-Mufaḍḍal. Tehẕību-l-aḥkām, sv. 2, 122, hadis 461; S̱ ewābu-l-eʻmāl, str. 64, hadis 8, uz dodatak, a oba ova hadisa su prenesena od Muʻāwije ibn ʻAmmāra Ed-Duhnijja; El-Biḥār, sv. 87, str. 153, hadis 31. 88 El-H̱iṣāl, str. 616, hadis 10, prenesen od Ebū Baṣīra i Muḥammeda ibn Muslima, koji ga prenose od Imama Sadika, a on od svojih očeva; Tuḥafu-l-ʻuqūl, str. 106; Mekārimu-l-aẖlāq, sv. 2, str. 205, hadis 2528; El-Biḥār, sv. 92, str. 262, hadis 4. 89 El-Biḥār, sv. 3, str. 65, zabilježen iz poznatoga hadisa po imenu Tewḥīdu-l-Mufaḍḍali. 86 87


‫‪79‬‬

‫ اَلْ َع ْ ُي‬

‫‪6/3‬‬ ‫فَ َوائِ ُد الْ ُب َک ِء ِل ْ َل ْط َفالِ‬ ‫الس َل ُم – ِللْ ُم َفضَّ لِ ْب ِن ُ َع َر –‪ِ :‬ا ْع ِر ْف‪َ ،‬ي ُم َفضَّ ُل‪َ ،‬ما‬ ‫‪ .498‬اَ ْ ِل َما ُم َّ‬ ‫الصا ِد ُق – عَلَ ْي ِه َّ‬ ‫ِل ْ َل ْط َفالِ ِف الْ ُب َک ِء ِم َن الْ َم ْن َف َع ِة؟ َو ا ْع َ ْل أَ َّن ِف أَ ْد ِمغَ ِة ْ َال ْط َفالِ ُر ُطوب َ ًة إ ِْن ب َ ِقيَ ْت‬ ‫ِفهيَا أَ ْحدَ ث َ ْت عَلَيْ ِ ْم أَ ْحدَ ًاث َج ِل َ ً‬ ‫ص َو غ َ ْ ِي ِه! فَالْ ُب َک ُء‬ ‫يل َو ِعلَ ًل ع َِظمي َ ًة ِم ْن َذه ِ‬ ‫َاب الْ َب َ ِ‬ ‫ِيل ِتلْ َک ُّالر ُطوب َ َة ِم ْن ُرؤُ ِ‬ ‫يُ�س ُ‬ ‫الس َل َم َة ِف‬ ‫وسه ِْم فَ ُي َعقِّ ُ ُب ْم ٰذ ِل َک ِّ‬ ‫الص َّح َة ِف أَبْدَ انِ ِ ْم َو َّ‬ ‫ون ِّ‬ ‫الط ْف ُل يَنْتَ ِف ُع ِبلْ ُب َک ِء َو َو ِ َالا ُه َل ي َ ْع ِرفَ ِان ٰذ ِل َک؟‬ ‫أَبْ َص ِار ِ ْه‪ ،‬أَ فَلَي َْس قَدْ َج َاز أَ ْن يَ ُک َ‬ ‫فَهُ َما دَائِ َب ِان ِلي ُْس ِکتَا ُه َو ي َ َت َو َّخيَ ِان ِف ْ ُال ُم ِور َم ْرضَ ات َ ُه ِلئَ َّل ي َ ْب ِکَ‪َ ،‬و ُ َها َل ي َ ْعلَ َم ِان أَ َّن‬ ‫ِ ً ‪117‬‬ ‫الْ ُب َک َء أَ ْصلَ ُح َ ُل َو أَ ْ َج ُل عَاقبَة‪.‬‬

‫‪ 117‬حبار األنوار‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،65‬نق ًل عن اخلرب امل�شهتر بتوحيد املفضّ ل‪.‬‬


Sadržaj

TREĆI DIO

TJELESNI ORGANI Prvo poglavlje – SRCE I KRVNE ŽILE .................................................................. 6

1/1 O mudrostima koje se tiču srca i krvnih žila ..................................................... 6 1/2 Ono što je korisno za zdravlje srca i njegovo jačanje ......................................... 8 a. Jabuka .......................................................................................................... 8 b. Sirće ........................................................................................................... 10 c. Šipak .......................................................................................................... 10 d. Leća (sočivica) ............................................................................................ 10 e. Dunja ......................................................................................................... 10 f. Kruška ........................................................................................................ 12 g. Med ........................................................................................................... 12 h. Telbīn ........................................................................................................ 12 i. Ugodan i lijep miris .................................................................................... 12 1/3 Ono što je korisno za krvne žile ..................................................................... 14 a. Patlidžan .................................................................................................... 14 b. Bosiljak ...................................................................................................... 14 c. Smokva ...................................................................................................... 14 d. Šećer od šećerne trske ................................................................................. 14 e. Post ............................................................................................................ 14 f. Večera ......................................................................................................... 16

Drugo poglavlje – MOZAK I NERVNI SISTEM ................................................. 18

2/1 O mudrostima koje se tiču mozga i nervnog sistema ...................................... 18 2/2 Ono što jača razum (‫ )عقل‬............................................................................... 20 a. Mahuna ...................................................................................................... 20 b. Mazanje uljem ........................................................................................... 20 c. Hidžama .................................................................................................... 20 d. Sirće ........................................................................................................... 20 e. Vinsko sirće ................................................................................................ 22 f. Ruta (lat. Ruta graveolens) .......................................................................... 22 g. Repa ........................................................................................................... 22 h. Čišćenja zuba (misvak) ............................................................................... 22


418

i. Tušt (tušanj, tušnjak, tušac, portulak) ....................................................... 22 j. Tikva ........................................................................................................ 22 k. Celer ........................................................................................................ 24 l. Tamjan ..................................................................................................... 24 m. Meso ...................................................................................................... 24 2/3 Ono što jača um (‫ )ذهن‬................................................................................ 26 2/4 Ono što utiče na jačanje pamćenja ............................................................... 26 a. Grožđice .................................................................................................. 26 b. Med ......................................................................................................... 26 c. Celer ........................................................................................................ 28 d. Hidžama .................................................................................................. 28 e. Drugi uzroci jačanja pamćenja ................................................................. 28 2/5 Ono što uzrokuje zaborav ............................................................................ 28 2/6 Ono što otklanja zaborav ............................................................................. 30 2/7 Ono što jača nerve ....................................................................................... 32 a. Jedenje grožđica ....................................................................................... 32 b. Jedenje ovčijeg mesa zajedno sa mlijekom ................................................ 34 2/8 Ono što omekšava nerve .............................................................................. 34 2/9 Ono što je korisno protiv glavobolje ............................................................ 34 a. Pranje glave bijelim sljezom ..................................................................... 34 b. Pijenje mlake vode ................................................................................... 34 c. Pranje stopala hladnom vodom ................................................................ 36 d. Mazanje uljem od ljubičice ...................................................................... 36 e. Bojenje knom .......................................................................................... 36 f. Ispiranje nosa izazivanjem kihanja ............................................................ 36 g. Hidžama .................................................................................................. 38 h. Konjogriz (cigorija, vodopija) .................................................................. 38 i. Jedenje svježe ribe ..................................................................................... 40 2/10 Ono što uzrokuje mentalne poremećenosti kod djeteta ................................ 40 2/11 Ono što sprečava ludilo ............................................................................... 40 a. Sol ........................................................................................................... 40 b. Narcis ...................................................................................................... 42 c. Skraćivanje brkova i noktiju svakog petka ................................................ 42 d. Pljuvačka koja se luči iz usta djece ........................................................... 42 2/12 Ono što uzrokuje paralizu dijelova tijela ...................................................... 44 a. Jedenje lubenice ujutro na tašte ................................................................ 44 b. Kupanje hladnom vodom nakon što se jela riba ....................................... 44 2/13 Ono što sprečava oduzetost dijelova tijela .................................................... 44 a. Jedenje hurme nakon ribe ........................................................................ 44


419

b. Kihanje .................................................................................................... 44 c. Dova ........................................................................................................ 44 2/14 Ono što čovjeka čuva od paralize lica (krivljenja usta) .................................. 46 2/15 Ono što otklanja strah ................................................................................. 46 Treće poglavlje – OKO ...................................................................................... 48

3/1 O skrivenim mudrostima koje se tiču oka .................................................... 48 3/2 Uzroci nekih očnih bolesti ........................................................................... 52 3/3 Prevencija nekih očnih bolesti ...................................................................... 54 3/4 Ono što je korisno za liječenje nekih očnih bolesti ....................................... 58 3/5 Ono što izbistrava vid i pojačava ga ............................................................. 62 3/5–1 Dunja ............................................................................................ 62 3/5–2 Hurma ........................................................................................... 64 3/5–3 Luk ................................................................................................ 64 3/5–4 Tamjan .......................................................................................... 64 3/5–5 Meso .............................................................................................. 64 3/5–6 Mažuran ........................................................................................ 66 3/5–7 Voda Zemzem ................................................................................ 66 3/5–8 Stavljanje surme od ismida ............................................................. 66 3/5–9 Misvak ........................................................................................... 70 3/5–10 Pranje ruku prije i poslije jela ......................................................... 72 3/5–11 Skraćivanje kose ............................................................................. 72 3/5–12 Bojenje kanom ............................................................................... 72 3/5–13 Nošenje mestvi ............................................................................... 74 3/5–14 Hidžama ........................................................................................ 74 3/5–15 Gledanje u Kur’an .......................................................................... 76 3/5–16 Gledanje u lijepu ženu i zelenilo ..................................................... 76 3/5–17 Noćni namaz ................................................................................. 78 3/5–18 Ajetu-l-Kursi .................................................................................. 78 3/6 Koristi plača za dijete ................................................................................... 78

Četvrto poglavlje – UHO ................................................................................ 80

4/1 O mudrostima položenim u organu uha ...................................................... 80 4/2 Mudrost sluzi koja se nalazi u uhu ............................................................... 80 4/3 Prevencija nekih bolesti uha ......................................................................... 82 4/4 Ono što je korisno za liječenje nekih bolesti uha .......................................... 82

Peto poglavlje – SISTEM ORGANA ZA DISANJE ............................................... 86

5/1 O mudrostima koje se tiču nosa ................................................................... 86 5/2 O mudrostima koje se tiču grla .................................................................... 88


420

5/3 O mudrostima koje se tiču pluća ................................................................. 90 5/4 Prevencija nekih bolesti nosa i grla ............................................................... 92 5/5 Ono što je korisno za liječenje nekih bolesti nosa i grla ................................ 92 5/6 Koristi prehlade ........................................................................................... 96 5/7 Ono što štiti od prehlade ............................................................................. 96 5/8 Ono što je korisno za liječenje prehlade ....................................................... 96 5/9 Koristi kihanja ............................................................................................. 98 5/10 Štetno kihanje ........................................................................................... 100 5/11 Ono što je korisno za liječenje učestalog kihanja ........................................ 100 5/12 Ono što je korisno za liječenje kašlja .......................................................... 102 5/13 Ono što uzrokuje tuberkulozu ................................................................... 102 5/14 Ono što štiti od tuberkuloze ...................................................................... 104 5/15 Ono što je korisno za liječenje tuberkuloze ................................................ 106 5/16 Ono što uzrokuje astmu i zadihanost ......................................................... 108 5/17 Ono što je korisno za liječenje astme ......................................................... 108 5/18 Ono što je korisno za liječenje upale plućne maramice ............................... 108 ŠESTO POGLAVLJE – USTA I ZUBI ........................................................................ 112

6/1 O mudrostima koje se tiče usta i zuba ........................................................ 112 6/2 Zdravlje usta i zuba ................................................................................... 114 6/2–1 Čačkanje zuba ................................................................................ 114 a – Potvrđivanje čačkanja zuba ........................................................ 114 b – Koristi čačkanja zuba ................................................................ 118 c – Adabi čačkanja zuba .................................................................. 120 d – Stvari s kojima ne bi trebalo čačkati zube .................................. 124 6/2–2 Ispiranje usta i nosa ........................................................................ 124 6/2–3 Upotrebljavanje misvaka ................................................................. 126 a – Naglašavanje upotrebe misvaka ................................................. 126 b – Pokuđenost neupotrebljavanja misvaka ..................................... 130 c – Koristi upotrebljavanja misvaka ................................................ 132 d – Adabi korištenja misvaka .......................................................... 136 e – Biljke koje se upotrebljavaju kao misvak ................................... 138 f – O upotrebljavanju misvaka u životopisima Imama Ehli-bejta .... 140 g – Najmanje od misvaka ............................................................... 142 6/2–4 Ono što daje ugodan miris ustima .................................................. 142 a – Grožđice ................................................................................... 142 b – Sir ............................................................................................ 144 c – Luk ........................................................................................... 144 d – Bosiljak .................................................................................... 144


421

e – Praziluk ..................................................................................... 146 f – Kukavac .................................................................................... 146 g – Žvakanje tamjana ..................................................................... 146 h – Majčina dušica i so ................................................................... 146 i – Surma ........................................................................................ 148 j – Kana .......................................................................................... 148 k – Mlaka voda ............................................................................... 150 6/2–5 Ono što jača usta i desni ................................................................. 150 a – Vinsko sirće .............................................................................. 150 b – Luk .......................................................................................... 150 6/2–6 Ono što jača kutnjake ..................................................................... 152 a – Žvakanje mastiks smole ............................................................ 152 b – Žvakanje tamjana ..................................................................... 152 c – Češljanje brade ......................................................................... 152 d – Upotrebljavanje nekih mješavina za čišćenje zuba ..................... 152 6/3 Neke od stvari koje uzrokuju bolesti usta i zuba ......................................... 154 6/4 Ono što je korisno za liječenje nekih bolesti u ustima ................................ 156 6/5 Ono što je korisno za liječenje zubobolje ................................................... 158 6/6 Ono što je korisno za liječenje zadaha iz usta ............................................. 162 Sedmo poglavlje – ORGANI ZA VARENJE ....................................................... 164

7/1 O mudrostima koje se tiču organa za varenje ............................................. 164 7/2 Zdravlje probavnog sistema ....................................................................... 170 7/2–1 Dijeta ............................................................................................. 170 7/2–2 Ono što je korisno za probavu ........................................................ 170 a – Zelena salata ............................................................................. 170 b – Hurme ..................................................................................... 172 c – Sir ............................................................................................. 172 d – Prekrupa ................................................................................... 172 e – Misvak ...................................................................................... 174 f – Odmaranje nakon obroka ......................................................... 174 7/2–3 Ono što ojačava želudac i snaži ga ................................................... 174 a – Jabuke ....................................................................................... 174 b – Šipak (nar) ................................................................................ 174 c – Kruška ...................................................................................... 176 d – Dunja ....................................................................................... 176 e – Lubenica ................................................................................... 178 f – Bob ........................................................................................... 178 g – Divlji anis ................................................................................. 178


422

h – Telbīn (jelo od mlijeka, mekinja i meda) ................................... 178 7/2–4 Ono što šteti želucu ........................................................................ 180 a – Gojaznost ................................................................................. 180 b – Obimni obroci ......................................................................... 180 c – Pijenje vode tokom obroka ....................................................... 182 d – Pijenje vode srkanjem ............................................................... 182 e – Pijenje hladne vode i pjene u hamamu ...................................... 182 f – Jedenje suhog mesa .................................................................... 182 g – Jedenje sirovog mesa ................................................................. 184 h – Prekomjerno jedenje jaja .......................................................... 184 7/3 Ono što je korisno za liječenje nekih stomačnih bolesti ............................. 184 7/3–1 Kruška ......................................................................................... 184 7/3–2 Riža i sumac (ili ruj) ..................................................................... 184 7/3–3 Majčina dušica ............................................................................. 184 7/3–4 Med i čurokot (ili kim) ................................................................ 186 7/3–5 Pečeni orasi .................................................................................. 186 7/3–6 Klistir ........................................................................................... 188 7/3–7 Brašno od riže .............................................................................. 188 7/3–8 Hljeb od riže ................................................................................ 190 7/3–9 Brašno od prohe ........................................................................... 190 7/3–10 Kamilino mlijeko ......................................................................... 192 7/4 Ono što uzrokuje hemoroide ..................................................................... 192 7/4–1 Predugo sjedenje na nužniku ........................................................ 192 7/4–2 Spolno općenje nakon obavljanja nužde ....................................... 194 7/4–3 Miješanje jaja i ribe u jednom obroku .......................................... 194 7/5 Ono što je korisno za liječenje hemoroida .................................................. 194 7/5–1 Smokva ........................................................................................ 194 7/5–2 Praziluk ........................................................................................ 196 7/5–3 Mrkva .......................................................................................... 196 7/5–4 Riža ............................................................................................. 196 7/5–5 Hurme i kravlja mast ................................................................... 196 7/5–6 Droplja ........................................................................................ 198 7/5–7 Jarebika ........................................................................................ 198 7/5–8 Pranje hladnom vodom nakon nužde ........................................... 198 7/5–9 Pranje nakon nužde kukavcem ..................................................... 200 7/6 Ono što je korisno za liječenje bolova u jetri .............................................. 200 7/6–1 Smokvino mlijeko ........................................................................ 200 7/6–2 Puštanje krvi bolesniku ................................................................ 200 7/7 Ono što je korisno za liječenje naduvenosti ................................................ 202


423

7/7–1 Čurokot ....................................................................................... 202 7/7–2 Maslina ........................................................................................ 202 7/8 Ono što je korisno za liječenje parazita u stomaku ..................................... 202 7/8–1 Vinsko sirće ................................................................................. 202 7/8–2 Jedenje hurmi na tašte .................................................................. 204 7/9 Ostali lijekovi ............................................................................................ 204 a – Žumance jajeta za liječenje slabe probave ............................................. 204 b – Jabuka za liječenje od trovanja ............................................................. 206 c – Liječenje vodom ................................................................................... 206 d – Liječenje namjernim izazivanjem povraćanja ........................................ 208 7/10 Liječenje nedostatka apetita ....................................................................... 208 a – Sir ........................................................................................................ 208 b – Bosiljak ............................................................................................... 208 Osmo poglavlje – KRV I SLEZENA ................................................................... 210

8/1 Simptomi oboljenja krvi ............................................................................ 210 8/2 Ono što je korisno za liječenje bolesti krvi ................................................. 210 a – Brašno od leće ...................................................................................... 210 b – Šljiva ................................................................................................... 212 c – Blitva ................................................................................................... 212 d – Zelena salata ........................................................................................ 212 e – Hidžama .............................................................................................. 212 f – Jedenje svježe ribe nakon hidžame ........................................................ 214 g – Jedenje šipka nakon hidžame ............................................................... 214 h – Puštanje krvi ........................................................................................ 214 8/3 Ono što obnavlja krv ................................................................................. 216 a – Bob ...................................................................................................... 216 b – Šipak ................................................................................................... 216 8/4 Ono što je korisno za liječenje bolova u slezeni .......................................... 216

Deveto poglavlje – KOŽA ............................................................................... 220

9/1 Zdravlje kože ............................................................................................. 220 9/1–1 Čistoća ......................................................................................... 220 9/1–2 Mazanje ....................................................................................... 220 a – Koristi mazanja ...................................................................... 220 b – Najbolje vrijeme za mazanje ................................................... 222 c – Mazanje ljubičicom ................................................................ 222 d – Mazanje maslinovim uljem .................................................... 226 e – Mazanje željudom .................................................................. 226


424

f – Mazanje zambakom ................................................................ 226 g – Mazanje šebojem .................................................................... 228 9/1–3 Upotrebljavanje bijeloga sljeza ...................................................... 228 9/1–4 Bojenje kanom ............................................................................. 228 9/1–5 Otpočinjanje hrane sa solju .......................................................... 230 9/1–6 Pijenje prekrupe sa maslinovim uljem .......................................... 230 9/1–7 Lubenica ...................................................................................... 232 9/1–8 Jarebika ........................................................................................ 232 9/1–9 Gorki morač i orah ...................................................................... 232 9/1–10 Luk .............................................................................................. 234 9/1–11 Sena ............................................................................................. 234 9/1–12 Uloga stvari koje se mirišu u prevenciji kožnih bolesti .................. 234 9/1–13 Uloga hidžame u prevenciji kožnih bolesti i u njihovom liječenju.236 9/1–14 Uloga prehlade i kihanja u prevenciji kožnih bolesti ..................... 238 9/1–15 Uloga nekih od zikrova za zdravlje kože ....................................... 238 9/2 Uzroci kožnih bolesti ................................................................................. 240 a – Izlaganje suncu .................................................................................... 240 b – Jedenje oraha prilikom žestokih vrućina ............................................... 242 c – Jedenje blata (ili zemlje) ....................................................................... 242 d – Bolest krvi ........................................................................................... 242 e – Učestalost jedenja jaja .......................................................................... 244 f – Jedenje usoljene ribe nakon puštanja krvi i hidžame ............................. 244 9/3 Uzroci obolijevanja od lepre ...................................................................... 244 a – Kupanje ranije upotrebljenom vodom .................................................. 244 b – Masiranje tijela grnčarijom u kupatilu ................................................. 244 c – Jedenje žlijezda ..................................................................................... 244 d – Jedenje rikule noću .............................................................................. 246 e – Čačkanje zuba drvcetom od bosiljka i grančicom od šipka ................... 246 f – Spolno općenje sa ženom tokom menstruacije ...................................... 246 9/4 Prevencija lepre .......................................................................................... 248 a – Izbjegavanje onih koji su oboljeli od lepre ............................................ 248 b – Izbjegavanje spolnog općenja na početku, sredini i kraju (lunarnog) mjeseca.248 c – Jedenje bijele repe ................................................................................ 248 d – Praziluk ............................................................................................... 250 e – Jedenje blitve ....................................................................................... 250 f – Jedenje bosiljka ..................................................................................... 250 g – Pijenje pegana ...................................................................................... 252 h – Uloga prehlade u prevenciji lepre ......................................................... 252 i – Skraćivanje brkova i rezanje noktiju ...................................................... 254


425

9/5 Uzroci obolijevanja od bijelih pjega ........................................................... 254 a – Upotrebljavanje vode koju je ugrijalo sunce ......................................... 254 b – Struganje tijela grnčarijom u kupatilu .................................................. 256 c – Jedenje nakon što se zasiti .................................................................... 256 d – Pet stvari koje uzrokuju bijele pjege ..................................................... 256 9/6 Prevencija bijelih pjega .............................................................................. 258 a – Upotreba bijeloga sljeza ........................................................................ 258 b – Jedenje patlidžana ................................................................................ 258 c – Pojavljivanje potkožnih čireva .............................................................. 258 9/7 Ono što je korisno za liječenje bijelih pjega ................................................ 258 a – Jedenje kravljeg mesa sa blitvom .......................................................... 258 b – Čorba od kravljeg mesa ....................................................................... 260 c – Prekrupa .............................................................................................. 260 9/8 Ono što je korisno za liječenje lišaja ........................................................... 260 9/9 Ono što je korisno za liječenje svraba ......................................................... 262 9/10 Ono što je korisno za liječenje ispucale kože .............................................. 262 9/11 Ono što je korisno za liječenje pjega na licu ............................................... 264 9/12 Ono što je korisno za liječenje čireva ......................................................... 264 9/13 Ono što je korisno za liječenje lihen planusa .............................................. 264 9/14 Ono što je korisno za liječenje smrada znoja .............................................. 264 Deseto poglavlje – DLAKE NA TIJELU ........................................................... 266

10/1 O mudrostima koje se tiču dlake ............................................................... 266 a – Otklanjanje suvišnih materija ............................................................... 266 b – Održavanje tjelesne temperature .......................................................... 268 c – Kontroliranje seksualnih strasti ............................................................ 270 d – Zaštita od lepre .................................................................................... 270 10/2 Zdravlje kose ............................................................................................. 272 10/2–1 Neophodnost brige o kosi ............................................................ 272 10/2–2 Pranje glave bijelim sljezom .......................................................... 272 10/2–3 Bojenje kose kanom i mečkovcem ................................................ 274 10/2–4 Češljanje kose .............................................................................. 274 10/3 Skraćivanje kose (ili dlaka) ......................................................................... 276 10/4 Brijanje kose (ili dlaka) .............................................................................. 278 10/5 Uklanjanje dlaka ........................................................................................ 280 10/6 Potkresivanje brkova .................................................................................. 284 10/7 Uklanjanje dlaka ispod pazuha .................................................................. 284 10/8 Upotrebljavanje newre za uklanjanje dlaka ................................................. 284 10/9 Zakopavanje kose ...................................................................................... 290 10/10 Ono što pospješuje rast kose .................................................................... 292


426 Jedanaesto poglavlje – NOKTI ..................................................................... 294

11/1 O mudrostima koje se tiču noktiju ............................................................ 294 11/2 Rezanje noktiju ......................................................................................... 294 11/3 Rezanje noktiju petkom ............................................................................. 296 11/4 Zakopavanje noktiju .................................................................................. 298

DVANAESTO POGLAVLJE – KOSTI ....................................................................... 302

12/1 O mudrostima koje se nalaze u kosi ........................................................... 302 12/2 Ono što snaži kosti .................................................................................... 306 12/3 Ono što ojačava listove i stopala ................................................................ 308 12/4 Ono što smekšava zglobove ....................................................................... 310 12/5 Ono što slabi zglobove ............................................................................... 310 12/6 Ono što je korisno za liječenje bolova u slabinama ..................................... 310 12/7 Ono što je korisno za bolove u leđima ....................................................... 312 12/8 Ono što uzrokuje kostobolju ..................................................................... 312 12/9 Ono što je korisno protiv kostobolje .......................................................... 312

Trinaesto poglavlje – URINARNI I REPRODUKTIVNI SISTEM ................... 314

13/1 O mudrostima koje se tiču urinarnog i reproduktivnog sistema ................. 314 13/2 Uloge urinarnog i reproduktivnog sistema ................................................. 316 13/2–1 Menstruacija ................................................................................ 316 13/2–2 Sperma ......................................................................................... 318 13/2–3 Tekućine prostate ......................................................................... 320 13/3 Neke od bolesti žena .................................................................................. 322 a – Prestanak mjesečnog ciklusa ................................................................. 322 b – Izraslina na ulazu vagine i bruh ............................................................ 322 c – Gubitak djevičanstva ............................................................................ 322 13/4 Neki od uzroka obolijevanja urinarnoga i reproduktivnoga sistema ............ 324 13/4–1 Zadržavanje mokraće ................................................................... 324 13/4–2 Solno općenje bez izbacivanja sperme ........................................... 324 13/4–3 Jedenje bubrega stoke i njihove iznutrice ...................................... 324 13/4–4 Učestalost odlaska u kupatilo ....................................................... 326 13/4–5 Odmaranje u kupatilu .................................................................. 326 13/5 Neki od činilaca zdravlja urinarnoga i reproduktivnoga sistema ................. 326 13/5–1 Sunećenje – obrezivanje ............................................................... 326 13/5–2 Brisanje nakon nužde i pranje ...................................................... 328 13/5–3 Jedenje rotkvice ............................................................................ 330 13/5–4 Jedenje lubenice ........................................................................... 330 13/6 Ono što je korisno za liječenje nekih bolesti reproduktivnog sistema ......... 332


427

13/6–1 Ono što je korisno za liječenje neprestanog toka menstrualne krvi ..... 332 13/6–2 Ono što je korisno za povratak prekinutog mjesečnog ciklusa ...... 332 13/6–3 Ono što je korisno za liječenje neprestanog kapanja mokraće ....... 332 13/6–4 Ono što je korisno za liječenje bolova prilikom mokrenja ............. 334 13/7 Zdravstvene preporuke .............................................................................. 334 13/7–1 Ono što je potrebno zabraniti ženi u prvoj sedmici braka ............. 334 13/7–2 Zabrana spolnoga općenja sa ženom tokom menstruacije ............. 336 13/7–3 Zabrana spolnoga općenja sa ženom u nifasu ............................... 338 13/7–5 Štete spolnoga općenja sa ženom tokom menstruacije .................. 338 13/7–5 Stanja i vremena u kojima nije poželjno spolno općenje ............... 340 13/8 Pravila spolnog općenja ............................................................................. 346 13/8–1 Ono što je neophodno prije spolnog općenja ............................... 346 a – Požuda ................................................................................... 346 b – Izabiranje odgovarajućeg vremena .......................................... 346 c – Pokrivanje i zaklanjanje .......................................................... 350 d – Dova ...................................................................................... 350 e – Sigurnost i smirenost .............................................................. 354 13/8–2 Ono što je neophodno prilikom spolnog općenja ......................... 356 a – Predigra .................................................................................. 356 b – Izbjegavanje žurbe .................................................................. 356 c – Izbjegavanje pričanja .............................................................. 358 d – Uzimanje abdesta prilikom obnavljanja snošaja ...................... 360 e – Kupanje nakon polucije .......................................................... 360 13/8–3 Ono što je neophodno nakon spolnog općenja .. ........................... 360 a – Mokrenje ................................................................................ 360 b – Pranje spolnoga organa .......................................................... 362 c – Gusul ..................................................................................... 362 d – Pije,nje meda ......................................................................... 362 13/9 Ono što pomaže u spolnom općenju ......................................................... 364 13/9–1 Jedenje mrkve .............................................................................. 364 13/9–2 Jedenje bernijjskih hurmi ............................................................. 364 13/9–3 Jedenje smokvi ............................................................................. 364 13/9–4 Jedenje lubenice ........................................................................... 366 13/9–5 Jedenje luka ................................................................................. 366 13/9–6 Jedenje jaja ................................................................................... 366 13/9–7 Jedenje jaja sa lukom i maslinovim uljem ..................................... 366 13/9–8 Jedenje jaja sa mesom ................................................................... 368 13/9–9 Jedenje droplje ............................................................................. 368 13/9–10 Jedenje bungur-pilava .................................................................. 370


428

13/9–11 Pijenje prekrupe sa maslinovim uljem ...................................... 370 13/9–12 Pijenje svježeg mlijeka sa medom ............................................. 370 13/9–13 Upotrebljavanje kukavca .......................................................... 370 13/9–14 Lijep miris ................................................................................ 370 13/9–15 Češljanje kose ........................................................................... 372 13/9–16 Stavljanje surme ....................................................................... 372 13/9–17 Bojenje kanom ......................................................................... 372 13/9–18 Upotrebljavanje newre .............................................................. 374 13/10 Ono što slabi snagu u spolnom općenju .................................................. 374 13/10–1 Post .......................................................................................... 374 13/10–2 Puštanje kose ............................................................................ 376 13/10–3 Crna obuća .............................................................................. 376 Četrnaesto poglavlje – FETUS .................................................................... 378

14/1 Razvoj fetusa ........................................................................................... 378 14/2 Ishrana fetusa .......................................................................................... 384 14/3 Hranjive tvari koje su korisne za fetus ..................................................... 386 14/4 Spol fetusa .............................................................................................. 388 14/5 Tajna sličnosti ......................................................................................... 388 14/6 Dužina trudnoće ..................................................................................... 398 14/7 Pobačaj fetusa .......................................................................................... 400 14/8 Kupanje novorođenčeta ........................................................................... 402 14/9 Učenje ezana i ikameta na uho novorođenčeta ........................................ 402 14/10 Mazanje nepca novorođenčeta hurmom .................................................. 404 14/11 Brijanje glave novorođenčeta ................................................................... 406 14/12 Akika za novorođenče ............................................................................. 406 14/13 Ishrana porodilje ..................................................................................... 406 14/14 Afirmacija majčinoga mlijeka .................................................................. 408 14/15 Odabir odgovarajuće dojilje .................................................................... 408 14/16 Koja žena zaslužuje da bude izabrana kao dojilja ..................................... 408 14/17 Koja žena ne zaslužuje da bude izabrana kao dojilja ................................. 410 14/18 Adabi dojenja .......................................................................................... 412 14/19 Dužina dojenja ........................................................................................ 412



ENCIKLOPEDIJA ISLAMSKIH PREDAJA IZ MEDICINE Svezak 2. Izdavač Fondacija “Baština duhovnosti”, Mostar 1435/2014. Za izdavača Amar Imamović Lektura bosanskog teksta Selma Efendić Lektura arapskog teksta Aldin Mustafić Dizajn i prijelom

Mahir Sokolija Štampa Dobra knjiga Za štampariju Izedin Šikalo CIP – Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 28-725-4/-5:61 ENCIKLOPEDIJA islamskih predaja iz medicine / sakupio Muhammed Muhammedi Rejšahri ; s arapskog preveli Aldin Mustafić, Amar Imamović. – Mostar : Fondacija “Baština duhovnosti”, <2014>. – Sv. <2> ; 24 cm. – (Biblioteka Islamski nauk) Izv. stv. nasl. na arap. pismu. – Tekst uporedo na bos. i arap. jeziku. – Bibliografija i bilješke uz tekst. Sv. 2. – 2014. – 428 str. ISBN 978-9958-867-21-7 (Cjelina) ISBN 978-9958-867-26-2 (Sv. 2) 1. Muhammad, Sahri. – I. Muhammedi, Rey Šahri vidi Muhammad, Sahri COBISS.BH-ID 20414726


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.