Je reumahanden kunnen in vijf minuten worden onderzocht door een medisch fotokopieerapparaat

‘OSTEOPOROSEZORG LAAT STERK TE WENSEN OVER’

De osteoporosezorg is ver onder de maat, moet beter, en ingewikkeld is dat niet. Hoogleraar Willem Lems: “We laten mensen doorlopen met een hoog risico op botbreuken.”

Reumatoloog Willem Lems: “Botontkalking is een bijzondere ziekte.” De Nederlandse gezondheidszorg is van hoog niveau wordt vaak gezegd, en dan ga je ervan uit dat eenvoudige zaken ook wel goed geregeld zullen zijn. Dan kijk je raar op als dat opeens heel anders blijkt te zijn, zoals bij botontkalking. De osteoporosezorg laat te wensen over, schrijft Zorginstituut Nederland (ZIN) in een ‘verbetersignalement’. Sommige betrokkenen drukken zich zelfs sterker uit: de zorg is ‘dramatisch’. Willem Lems, hoogleraar reumatologie in Amsterdam en lid van de Interdisciplinaire Werkgroep Osteoporose: “Mensen van vijftig jaar en ouder die een bot breken, zou je met een zogeheten DXA-scan willen testen op botontkalking. Want vaak is dat de achterliggende oorzaak. Helaas gebeurt dit slechts in een kwart van de gevallen - dus bij driekwart van de mensen niet. Met als gevolg dat zij blijven doorlopen met een hoog risico op een nieuwe botbreuk.”

Te weinig kennis

“Er bestaat weinig awareness rond botontkalking”, vervolgt Lems. “Mensen weten van kanker en hart- en vaatziekten, maar dat botontkalking eveneens veel voorkomt en de achtergrond is van veel botbreuken, dat is een stuk minder bekend. Dat geldt voor de algemene bevolking, maar eigenlijk ook voor huisartsen. Bij velen van hen leeft de gedachte dat botontkalking, en dus de kans op vallen, nu eenmaal hoort bij het ouder worden. Terwijl er zeker iets tegen te doen is.” Wat ook niet helpt, is dat de helft van de mensen die pillen slikt tegen de ziekte, er al na een jaar mee stopt. Terwijl zij de medicijnen vijf jaar zouden moeten gebruiken. Lems: “Vaak is het vanwege bijwerkingen, doorgaans aan de maag, dat zij stoppen. Toch hoeft dat geen reden te zijn om de medicatie aan de kant te schuiven. We beschikken over een flink arsenaal aan middelen, en dan kun je zoeken naar een medicijn dat geen of minder bijwerkingen geeft.”

Reuma

Bij osteoporose is de botopbouw verstoord. De botten zijn brozer geworden. 900.000 Nederlanders hebben er last van, schrijft het Erfocentrum op zijn site. Leeftijd is een risicofactor:

ONDERZOEK

WAT OOK NIET HELPT, IS DAT DE HELFT VAN DE MENSEN DIE PILLEN SLIKT TEGEN DE ZIEKTE, ER AL NA EEN JAAR MEE STOPT

VITAMINE D DRAAGT BIJ AAN STEVIGE BOTTEN, NET ALS VOLDOENDE CALCIUMINNAME EN REGELMATIG BEWEGEN, MAAR AL DEZE MAATREGELEN KUNNEN BOTONTKALKING NIET ALTIJD VOORKOMEN

hoe ouder, des te groter kans. Daarnaast kunnen roken en erfelijkheid negatief uitwerken. Mensen met reuma hebben een 1,5 tot 2 keer zo grote kans op botontkalking, en dus op botbreuken, als anderen. Complicatie hierbij is dat prednison, een veelgebruikt middel bij reuma, de botontkalking nog eens kan versterken. Lems hierover: “Ik wil graag het misverstand uit de wereld helpen dat osteoporose alleen ontstaat door prednison. De mensen die het middel gebruiken, hadden al botontkalking, vanwege hun leeftijd of door reuma, voordat ze prednison gingen innemen. Dat prednison de botontkalking verergert, moeten we wel zien te voorkomen.”

Testen

Kortom, osteoporose mogen we niet veronachtzamen en de osteoporosezorg moet beter. Het Zorginstituut komt daartoe met concrete voorstellen. Ten eerste moeten alle mensen van boven de vijftig die iets breken, getest worden op botdichtheid. Dat kan met de zogeheten DXA-scan. Deze meet de hoeveelheid bot in de rug en de heup, en dat blijkt een goede voorspeller van toekomstige fracturen. In tweede plaats is het goed om speciaal naar de ruggenwervels te kijken, om te zien of deze zijn ingezakt of niet. Dit gebeurt met een VFA of wervelhoogtemeting. Het is goed om een wervelinzakking of wervelbreuk aan te pakken. Ten derde wil het Zorginstituut meer aandacht voor valrisico’s. “We hebben het hier over mensen die een bot hebben gebroken, oftewel de groep met het hoogste risico op een botbreuk, en zo’n nieuwe breuk wil je uiteraard voorkomen”, zegt Lems. Er is een relatie tussen botopbouw en vitamine-D: de vitamine draagt bij aan stevige botten, net als voldoende calciuminname en regelmatig bewegen, maar al deze maatregelen kunnen botontkalking niet altijd voorkomen. Dus zijn ze ook onvoldoende om van botontkalking te genezen. Medicijngebruik is voor mensen met botontkalking onvermijdelijk. Het ZIN-rapport is opgesteld in overleg met de zorgverzekeraars en de patiëntenvereniging (osteoporosevereniging.nl). “Botdichtheidsmetingen kosten geld, en de zorgverzekeraars hebben beloofd voor de extra metingen de nodige middelen uit te trekken. De patiëntenvereniging gaat werken aan vergroting van het bewustzijn rond de ziekte.

Osteoporosepoli

Tot slot vertelt prof. dr. W.F. Lems graag wat zijn eigen ziekenhuis, Amsterdam UMC locatie VUmc, op het gebied van osteoporose doet: “Botontkalking is een bijzondere ziekte. Soms kom je ermee bij een reumatoloog, in andere regio’s word je verwezen naar een internist of geriater. In ons ziekenhuis hebben we een aparte osteoporosepoli opgezet, zodat helder is waar een patiënt met botontkalking moet zijn. Daarnaast richten wij ons op patiënten met bijzondere botziekten, zoals mensen met botbreuken op jonge leeftijd, of met meerdere botbreuken, ondanks medicatie.”

JOS OVERBEEKE