Confessioneel-Credo 1-2022

CREDO

134e jaargang 13 januari 2022 nr. 1

BOMENFEEST

BAL TASHCHIT (‘VERNIETIG NIET’)

Wat je zegt en doet, luistert na tuurlijk nauw. Maar zijn we niet ‘onlosmakelijk met Israël verbonden’, zoals dat in de Protestantse Kerk heet. Als een wilde olijf geënt op de saprijke, natuurlijk tronk? Om met Paulus in bomentaal te spreken!

Is Jezus niet de ‘tsaddiek’ uit Psalm 1 die geplant aan waterstromen, -beeld van de Torah-, onophoudelijk vrucht draagt in u? Als u geïnteresseerd raakt, sla dan ook Ld. 817 eens op: ‘O, Chris tus, bron van lentebloei’.

MENSEN ZIJN ALS BOMEN Bomen zijn belangrijk. Kom je bij de psychiater, dan zegt hij: ‘Tekent u eens een boom.’ Mensen zijn als bomen. Hoe is het met je wortels, waar liggen je roots? Is je stam stevig, kun je tegen een stootje? De takken, -veel of juist weinig-, en de bladeren, -fijn of groot, naar links of rechts- zijn helemaal interessant.

‘Ik zie de mensen wandelen als bomen’, zegt een blinde tegen Jezus, wanneer het licht in zijn ogen aan het terugkeren is. (Mc. 8: 24) Op een hek in Gaasterland las ik jaren geleden dit sprekende gedicht: ‘Wij moeten worden als de bomen, die wortelen in diepe grond, dan zal een ruisen door ons stromen en alle bladeren worden mond.’

ECOLOGISCH

Ook ecologisch doen bomen ertoe. Ze nemen CO2 op en ademen O2 uit. Parken zijn de longen van de stad zoals de schaarse bossen dat zijn van ons land. Het Bomenfeest biedt een prach

tige kans aan de milieuproblematiek aandacht te geven. In het Jodendom worden op het Bomenfeest allerlei soor ten fruit gegeten en planten kinderen jonge boompjes. Als gemeente doen we dat op 16 januari direct na de dienst. Dan zetten een paar tieners op het terrein van de Dorpskerk een stel loten in de grond.

In beschrijvingen van het ‘Nieuwjaar van de bomen’ wordt vaak Deuterono mium 20: 18-19 (Dewarim) genoemd. Deze twee verzen maken deel uit van de zgn. ‘oorlogswetten’. Een leerdienst is hèt moment daarop in te gaan. Niet eenvoudig. Hoe vertolk je de opdracht die de Heer de Israëlieten geeft om de Kanaänieten uit te roeien? (vs.16-8)

Toegankelijker is het opvallend verbod geen vruchtbomen om te kappen bij het belegeren van een stad. Boeiend is rabbijnse verklaringen hiervan te horen. Als de vijand zich verstopt in het geboomte voor de stad of als ze de vruchten plukken en de strijd rekken, mogen fruitbomen wel worden vernietigd. Maar laat Israël toch op de Heer vertrouwen. Hij is in staat met weinigen de overwinning te geven. (vs.1-9) De fruitbomen die nu nog een twistappel vormen, zullen later tot voedsel dienen.

Een ander argument. Dat een stad capi tuleert, daar schiet je wat mee op. Maar kun je een boom innemen, kan die zich overgeven? Bomen zijn zo bezien toch weer iets anders dan mensen! Nog een verklaring. Zoals het verboden is (Deut. 24: 6) een handmolen of molensteen in pand te nemen, ‘want daarmee neemt u iemands leven in pand’, zo mag je geen bomen vernietigen die de mens tot levensonderhoud dienen.

SPAARZAAM ZIJN

Actueel is de toepassing die de Joodse traditie uit dit verbod heeft afgeleid. Ver spil niet achteloos, wees niet verkwis tend. Verniel niets in een destructieve bui. Wees spaarzaam en dankbaar. Of het nu om gebruiksvoorwerpen, eten en drinken, waterreservoirs, goede land bouwgrond of wat dan ook gaat. God geeft ons alles in beheer. Om er iets goeds mee te doen!

ds. Arien Treuren

Op zondag 16 januari vieren we in Pijnacker in de kerk het ‘Nieuwjaar van de bomen’. Kort gezegd: ‘het Bomenfeest’. We doen dat met Israël mee dat het feest op Toe Bisjvat (=15 Sjevat) viert, zoals het ook wordt genoemd. Dat is een dag later, de vijftiende van de maand Bisjvat. Kan dat? Is dat geen ‘jodelen’? Het nadoen van Joden?

WIJ ZIJN MAAR MENSEN

De kerk verkondigt het Evangelie van Jezus Christus. Het Kerstfeest doordringt ons ervan dat het goe de nieuws uit de hoge komt. Het verlossende woord wordt gesproken door God zelf. Hij blijft niet zwij gen, maar doorbreekt de stilte. De stilte van ziekte en lijden, dood en geweld. Ook in 2022.

De verkondiging van Gods woorden doen we allereerst door samen te komen in de wekelijkse, zondagse dien sten. De gemeente is een schuilplaats in de wildernis, een huis waarin Gods vrede is (Gezang 476:4) In onze vreug de en nood daalt God neer. De Heer laat zich kennen In verkondiging, liede ren en gebeden. Hoewel eenieder van harte welkom is en kan binnenlopen en er ook aandacht is voor de wereld waar in de kerk staat, is de kerkdienst voor alles een intiem gebeuren. Het geloof wordt geoefend en gevierd. De bijzondere diensten bij huwelijk en uitvaart, komen vaak op uit het pasto raat. Juist in het belangeloos opzoeken van mensen deel je een stukje van hun leven en probeert daarin het Evange lie te laten schijnen. Pastoraat is het verborgen werk van het Evangelie: geen openbare prediking, maar persoonlijke ondersteuning, waarvan soms iets wordt verwoord naar de buitenwereld. Een predikant moet daaraan een flink deel van zijn tijd kunnen besteden. Hier wordt door de zekerheid van en het

worstelen met het geloof de verkondi ging geboren. De ene gelovige is daarin een symbool voor heel de gemeente. Vaak blijkt de situatie van de ene mens, gelovig of niet, heel herkenbaar voor anderen.

KERK EN WERELD

Paulus heeft zich op zijn zendingsreizen steeds weer moeten verdiepen in de cultuur. Zijn omgeving was nog niet, zo als bij ons, gestempeld door het chris telijk geloof en de doorwerking ervan in de maatschappij. Paulus moest, meer nog dan wij, zijn weg zoeken om met de juiste woorden en daden zijn Heer te belijden. Wij mopperen wel eens over de ontkerkelijking en de vervlakking van onze samenleving, maar zonder de Bij bel en de kerk is onze leefomgeving nog steeds niet goed te begrijpen. Durven we voor dit aanknopingspunt voor het kerkenwerk God ook te danken?

RELIGIEUS ONBEGRIP

In Handelingen 14: 8-20 verkondigt Paulus het evangelie in Lystra aan

niet-Joden. Ze kennen de God van Abra ham, Isaak en Jakob niet. Ze weten niet van de wet en de profeten die van de Messias getuigen. Paulus roept hen wel op zich van hun afgoden te bekeren tot Christus. Als teken van waarheid en kracht van deze boodschap geneest hij man die vanaf zijn geboorte verlamd was. Apostelen spreken niet alleen de woorden van hun Leermeester, maar ontvangen ook de gave van genezing om de prediking te ondersteunen. Deze gave wordt niet iets waarover zij op af roep kunnen beschikken. Ieder wonder blijft een geschenk van God, waarvan je versteld staat. Hoe is het mogelijk?

De omstanders reageren ‘diepreligi eus’, maar op een verkeerde manier. Ze zien Barnabas als godheid en Paulus als zijn woordvoerder. Goden zijn immers te groot om zelf te spreken tegen gewone stervelingen. Dat doen hun dienaren voor hen. De priester van Zeus laat de stieren voor het offer aan hen al halen. De geschokte reactie van Paulus is: ‘Wij zijn mensen, geen goden’.

VERHELDEREND GETUIGENIS

Vervolgens legt Paulus uit dat er maar één levende God is. Hij heeft alles geschapen en houdt de wereld in stand. De god van Israël is geen vruchtbaar heidsgod, geen god van ‘voor wat hoort wat’. Hij is een God van liefde en geduld en geeft aan heel de aarde vreugde. Paulus wil respectvol en dui delijk zijn naar de inwoners van Lystra.

Dat is nodig om bij hen een ingang te krijgen, maar tegelijk ook dienaar van Gods waarheid te blijven. Het geloof is immers genade, het komt niet op uit onszelf, maar wordt in ons gezaaid. Een christen staat in dienst van zijn of haar Heer, altijd en overal. Onze woor den kunnen Gods stem voor de ander zijn. Houden we daar rekening mee? In onze daden mag Gods werk zichtbaar worden. Maar wij zijn God niet. Een christen heeft verstand, ervaring en gevoel gekregen. Waardevolle hulpmid delen om het goede te doen. Maar wij kunnen dwalen en falen.

Het zou daarom hoogmoedig zijn als schepsel de eer van de Schepper te claimen. Alleen God is de Heilige, de Almachtige.

VASTE KOERS

Dan blijkt hoe gevaarlijk heidens denken is. De stemming slaat om: geen offer, maar steniging. Haat van Joden tegen Christus wordt zwalkend gevolgd; men kent God niet. Dat kan alleen door ge hoorzaam de Bijbel te horen.

Ik hoop dat we ook in 2022 onze koers bepalen met Gods Woord. Dat is niet eenvoudig, omdat wij leven in een andere tijd en cultuur. Al onze zekerheden, ge voelens, twijfels en vragen moeten tegen het licht van Gods Woord worden gehou den. Confessioneel zijn is ons leven ijken aan Hem die onze Koning is. Pas dan wordt de werkelijke waarde van woorden en daden hoorbaar en zichtbaar. Wij zijn immers mensen, geen goden.

Ik wens ons allen een nieuw jaar toe, dat vol is van de verhelderende, verlos sende en helende kracht van onze Heer en Heiland.

ds. Dick Westerneng

WANNEER IS JEZUS

GEBOREN?

Eeuwenlang is men er stilzwij gend van uitgegaan, dat Jezus met Kerst in het eerste jaar van onze jaartelling geboren is. We tellen de jaren immers ANNO DOMINI, bij voorbeeld:ANNO DOMINI 1618 - 1619 na Chr. - in tegenstelling tot v. Chr.! Jezus moet dan in het jaar 1 geboren zijn, maar wanneer is Jezus in feite – historisch bezien - geboren?

Vroeger werden er 2 verschillende feesten gevierd. De Germanen vierden op 21 december het midwin terfeest. Bij dit feest werd het kwade verjaagd en het licht begroet. Rond de Middellandse zee werd op 25 decem ber de zonnegod Nimrod vereerd. Kei zer Constantijn I de Grote (306 - 333) besloot echter in 325 in plaats van deze 2 feesten het Kerstfeest te vieren, Tot dan nam de geboorte van Jezus geen bijzondere plaats in het christe lijke leven in, maar Keizer Constantijn vond dat de geboorte gevierd moest worden.

HET GEBOORTEJAAR VAN JEZUS

Het geboortejaar van Jezus is dus een onzeker element. Onze heden daagse jaartelling is gebaseerd op de geboorte van Jezus. Het systeem van onze jaartelling is in het jaar 525 ontworpen door de monnik Dionysius Exi-guus. Hij stelde vast, dat Jezus op 25 december in het jaar 1 is geboren, maar deze berekening bleek achteraf niet te kloppen, want in het Evangelie van Matteüs wordt gesteld, dat Jezus geboren is, toen de Joodse vazalkoning van de Romeinen Herodes I in Judea aan de macht was. Herodes overleed echter in het jaar 4 vóór Christus. Het geboortejaar van Jezus ligt hierdoor waarschijnlijk korte tijd vóór het jaar 4 v. Chr. Door deze rekenfout van Dionysius Exiguus loopt de hedendaag se jaartelling niet synchroon met de gebeurtenis, waarop hij gebaseerd is: de geboorte van Jezus. Nu ging men in de beginfase van het historisch-kriti sche onderzoek in de 19de eeuw van Matteüs uit, terwijl de experts later op het Evangelie volgens Marcus overge

stapt zijn. De beste kandidaat is echter het Lucasevangelie.

Daarom slaan we Lucas 2:2 op, want het Evangelie volgens Lucas geeft aan, dat tijdens een CENSUS, die in de tijd, waarin Jezus geboren is, plaats vond, Quirinius het bewind over Syrië voerde: Deze volkstelling had voor het eerst plaats, toen Quirinius (Kurènios) land voogd over Syrië was (Lucas 2:2).

Wie was Quirinius? Publius Sulpicius Quirinius is ± 45 v. Chr. in Lanuvium ge boren - een stad in de buurt van Rome. Zijn familie was welgesteld, maar had geen senatoren en geen magistraten voortgebracht. Door de opkomst van Gaius Julius Caesar Octavianus, die als Imperator Caesar Augustus de eerste princeps werd, openden zich mogelijkhe den voor de carrière van Quirinius, die eerder voor hem afgesloten waren.

CONSUL IN ROME

Quirinius keerde als oorlogsheld naar Rome terug en werd in 12 v. Chr. tot consul verkozen - daarmee was de ruim 30-jarige Quirinius na de Keizer de twee de man van het Rijk. Quirinius moet als consul betrokken geweest zijn bij de ce remoniën ter gelegenheid van Augustus’ aanvaarding van het ambt van Pontifex Maximus in datzelfde jaar.

Er waren onlusten tijdens de eerste census in Judea, die onder leiding van Publius Quiri-nius is gehouden (6 - 8 na Chr.). Het resultaat van mijn onder zoek is aldus, dat Jezus in het jaar 6 in Betlehem geboren is, maar kan ik nog specifieker zijn? De moeder is na de ge boorte van een zoon een maand onrein, en omdat Moeder Maria en Jozef toen niet in staat waren naar Nazaret terug te keren, moet de periode van onrein heid pas half oktober over geweest zijn, omdat men na half oktober niet meer kon reizen. Als Jezus eerder geboren was, hadden zijn ouders met Hem naar huis kunnen terugkeren. Jezus is dus in de nazomer van het jaar 6 geboren: de Indian Summer van het jaar 6 en toen Hij begin april 33 is gekruisigd en opge staan, was Jezus dus 26. Zijn grootse aardse geschiedenis heeft een 26,5 jaar bestreken!

dr. Antoon Vos, Dordrecht

GOD IS GOED

“Hij gebruikt al 3 jaar ROOD en is nog maar 16”, zegt de moeder van half de 30 met tranen in haar ogen. Ze kwam bezorgd over, maar tegelijkertijd ook strijdvaardig. Ze was nou niet het type dat over zich heen laat lopen. Maar vanmiddag klinkt ze moe. Ze is broodmager en had de hele dag als straatveger gewerkt in de straten van Tirana. Toch is ze aan het eind van de dag naar de bijeenkomst van de kerk gekomen.

Sinds vorig jaar werkt de GZB in Albanië en Kosovo samen met 12 lokale kerken. Via allerlei trainingen pro beren we de mensen een stap verder te helpen. Samen nadenken over waar het in het christelijk geloof om gaat. En vooral ook wat dat geloof betekent in ons dagelijks leven. Voor de mensen in deze wijk is dat dagelijkse leven enorm zwaar. Er is grote armoede, vooral onder de zigeuners. Werkloosheid, huiselijk geweld, drank- en drugsmisbruik. De meeste mannen van de mannenbijeen komsten, die ik elke 14 dagen in deze kerk leid, zijn gewend om hun zorgen weg te drinken met bier of raki. Ook drugsgebruik komt in deze wijk ontzet tend veel voor. Ook onder de kerkleden.

DRUGS

Vandaar dat ik deze middag de organi satie Teen Challenge heb uitgenodigd. Zij zijn één van de partners waar we in ons programma FOKUSI mee samen werken. De overheid doet in feite weinig aan het drugsprobleem, behalve dat er methadon wordt verstrekt. Maar verder is geen enkele rehabilitatiekliniek of andere hulp. Teen Challenge heeft vorig jaar daarom zelf een klein opvangcen trum gestart, waar nu zo’n 4 mannen verblijven. Na een korte uitleg door Teen Challenge, is het tijd voor vragen. De ene na de andere bezorgde moeder of oma vertelt wat er in hun gezinnen gebeurt. Ik weet echt wel dat er in deze kerk veel aan de hand is. Maar mijn mond valt open van verbazing als ik hoor dat in deze groep van ongeveer 20 deelnemers er minstens 5 gezinnen zijn met zware drugsproblematiek. Wat een ellende, wat een verdriet en zorgen!

ROOD

Ook bij deze vrouw dus, met haar zoon van 16, die al jaren ROOD gebruikt. Iemand legt mij uit dat “Rood” de straattaal is voor heroïne. Haar zoon is nu 3 jaar verslaafd. De moeder weet niet hoe ze verder kan. Ze heeft alles al

Bijeenkomsten in Albanië.

geprobeerd. Ze staat er alleen voor met nog 3 andere jongere kinderen. Haar man zit voor een aantal jaar vast in de gevangenis. Een andere moeder vertelt mij over haar zoon van begin 20. Ook háár man zit in de gevangenis. Hij heeft levenslang gekregen voor de moord op één van hun dochters, omdat ze volgens de vader een té losbandig leven leidde. De vader voelde het als het ”op komen voor de eer van de familie” om daar definitief een eind aan te maken. Vandaar dat hij haar met een mes had aangevallen. Het gezin is al jarenlang lid van deze kerk.

“Waarom, o God, waarom is er zoveel leed?”, schiet er door mijn hoofd, terwijl ik luister naar de verschrikkelijke verha len van deze mensen. Maar ik kan niet bij de gedachte blijven steken, want de verhalen buitelen over elkaar heen. De vrouw met haar 16-jarige zoon, gaat ver der met haar verhaal. Tussen haar tra nen door herhaalt ze elke keer: “Maar God is goed”. “Maar God is goed”. Het klinkt bijna als een stopwoord: “Maar God is goed!”.

GOD IS GOED

Ik herken hierin de woorden van de voorgangster van deze kerk. Ze is een kleine moedige vrouw, die deze woorden vaak uitspreekt, als ze mij weer eens vertelt over een nieuwe uitdaging in haar kerk. Zij leeft vanuit het geloof dat God goed is en zo heeft ze haar kerkle den ook deze zin aangeleerd. Het geeft hen moed in zware omstandigheden. En inderdaad: ”God is goed”, realiseer de ik me later. Uit het gezin waar de dochter is overleden, studeren inmid dels twee zussen aan de ISTL Bijbel school. Ik heb ze vaak lesgegeven. Ze

zijn actief in de kerk en laten zich niet uit het veld slaan. “God is goed”.

DOORGAAN

Aan het eind van de bijeenkomst spreken we af dat we regelmatig als “lotgenoten” bij elkaar blijven komen, om te praten en voor elkaar te bidden. We gaan proberen om de jongeren te vertellen over de mogelijkheden, die er zijn om af te kicken. We gaan door en geven niet op, want we vertrouwen erop dat het echt waar is: “God is goed!”

Aad en Dineke van der Maas, Albanië

De familie Van der Maas.

‘IN UW HAND ZIJN MIJN TIJDEN’

Kreeg u ook de dagen na Kerst ook nog veel wenspost? Die kans is groot. De post komt maar drie keer per week. Dan stapelt het zich op. Ik denk soms met heimwee aan de P.T.T.. De post kwam elke dag, ma. t/m za.! Er raakte bijna niets zoek. Kom daar nu eens om!

Er is veel veranderd de afgelopen 30 jaar. We zijn van een bijna socia listisch land, -voordelig studeren, het CJP(!), een bibliotheek en zwembad in ieder dorp-, geliberaliseerd. Het geloof in de zegenende werking van de markt kreeg ons land in zijn greep. Overheids voorzieningen en bedrijven werden geprivatiseerd. Links en rechts werkte daar enthousiast aan mee. Wim Kok, ooit felle vakbondsleider, gaf er in Paars leiding aan.

In de jeugd- en bejaardenzorg werd er enorm bezuinigd. Met voorspel de, rampzalige gevolgen. Nu zijn bijv. alleenstaande ouderen niet uit hun huizen te branden. In de cultuursector, -het toneel, de muziekwereld-, vond er een kaalslag plaats. Nu er opeens met miljarden wordt gesmeten is dat wrang. Maar de tijden veranderen.

Ik ben benieuwd, nu de gasprijzen astronomisch stijgen en in het Westland tuinders dreigen bankroet te gaan, op welke manier het kabinet beschermend zal ingrijpen. Of zal ze zeggen: zo werkt de markt nu eenmaal? Ondernemers risico! Met als gevolg dat groenten en fruit voortaan uit Spanje en Italië zullen komen, wat wel zo natuurlijk is, en de prijzen voor de consument dadelijk uit de pan zullen rijzen?

ALS VISSEN IN DE OCEAAN

Wie weet het? Maar ‘t is als met vissen in de oceaan. Bijna roerloos zwemmen ze één kant uit. En ineens, in een flits keren ze om.

‘t Is opvallend dat uitgerekend de twee liberale partijen uit de oude en nieuwe regering voor verplichte vaccinatie en een strict 2G-beleid geporteerd zijn. Iets wat je op grond van hun principes niet zou verwachten. Wat je overal ziet is een sterker sturende, controlerende, burgers in hun vrijheden beperkende overheid.

Niet de democratie zoals we die hebben is populair. Ons land dreigt door maar liefst 18 partijen in het parlement

onbestuurbaar te worden. Nee, op veel mensen oefent de leider die met de korte klap een einde maakt aan alle verwarring aantrekkingskracht uit. De il liberale democratie. Denk aan Rusland, Polen, Hongarije en Turkije. Ik hou mijn hart vast wat er over 3 jaar in de V.S. gebeurt. Als Biden er niet in slaagt de grote problemen op te lossen en Trump als teruggekeerde messias de verkiezin gen wint. China gaat hierin voorop. Met een bewind dat haar eigen waarheid schept. De oppositie wordt met brute hand onderdrukt. Inwoners worden onder de duim gehouden met camera’s, met stem- en gezichtsherkenning. Er wordt gewerkt gewerkt aan appara tuur om zelfs in de hersenen van een mens te kunnen kijken. Zoals Amerika in de jaren ‘60 (Kennedy!) zo hebben de macht en het succes van China nu seks-appeal in Azië en Afrika.

DAVID

De tijden veranderen. Dat hebben we niet in de hand. Nee, op een verborgen wijze wordt de geschiedenis geleid. Ook

al dragen we onze verantwoordelijkheid. Maar er is regie. Dat spreekt ook uit Psalm 31. Die op naam staat van David. David wordt constant achtervolgd door Saul. Ook zittend op de troon is het zwaard niet van zijn huis geweken. De rabbijnen noemen Doëg en Achitofel in hun uitleg van vs.16. Zij raadpleegden de sterren, -anderen zeggen: waarzeg gers en voorspellers-, om te bepalen wat het juiste moment was om David in handen te krijgen.

David maalt daar niet om. Ook al stonden astrologie en mantiek hoog aangeschreven. Denk aan de wijzen, de magiërs uit het Oosten. Zij waren, niet ten onrechte, de ster gevolgd. Maar zoals de ster bewogen wordt door de Messias, het goddelijk kind, heeft David een kinderlijk geloof dat de Heer, de God van Israël zijn leven leidt. ‘In uw hand zijn mijn tijden,- ontruk mij uit de hand van mijn vijanden en aan mijn ach tervolgers.’ (vs.16) Uiteindelijk maken zij de dienst niet uit. Dus: hoe groot de invloed ook is die mensen en machten ook bezitten en hoe sterk de geest en

ontwikkelingen van de tijd ook zijn. De Here die David vreest, staat daar boven. Hij stuurt, Hij regeert. Tegenstanders, hoe geducht ook, zouden geen macht bezitten als die hen niet van boven gegeven was. Zo zegt de zoon van David het, Jezus. Zwak vergeleken met een machtige Pilatus. (Joh.19:11) ‘Ik weet mijn tijden in Gods hand.’

ANNO DOMINI 2022

Dat vormt een reden, niet tot berusting maar tot vurig gebed zoals David ook doet. Een midrasj vertelt dat sommi ge gebeden pas na 40 dagen worden verhoord. Je vergeet het op te merken! Andere na 20 dagen. Sommige gebe den na 3 dagen, andere na een volle dag of zelfs een halve. Maar er zijn er ook die worden verhoord, nog voordat ze in je opgekomen zijn. Jezus zegt: ‘Uw hemelse Vader weet wat je nodig hebt, eer je tot Hem bidt.’ (Matth.6:8) Gebed, het doen van gerechtigheid en bekering, -tefillah, tsedaka, en tesjoe va-, verandert de loop der dingen. Wij hebben invloed bij God. Ook het jaar 2022 wordt getekend door de komst en de kruisdood van de Messias Jezus. De band met Hem is bepalend voor hoe je de tijd beleeft maar ook wat daarin gebeurt!

HAND EN HINT

Ik sluit af met iets van raadselachtigs. ‘In uw hand zijn mijn tijden, -ontruk mij uit de hand van mijn vijanden en aan mijn achtervolgers’. Rabbijnen zeggen: de tweede keer dat ‘t woordje ‘hand’ genoemd wordt is overbodig. Je kunt ook verlossen van vijanden en achter volgers. Maar die hand is een hint naar David. Beiden hebben 14 als getals waarde.

Zoals het van Abraham 14 geslachten zijn tot David. David’s koningschap vormt het hoogtepunt van een ontwik keling. Gaat het van David tot Zedekia met wie de ballingschap begint in 14 generaties naar beneden. Net als de maan gedurende 14 dagen wast en slinkt. Ook in de 14 positieve en 14 negatieve tijden uit het leven van David persoonlijk en van ieder geliefd kind van God, opgesomd in Prediker 3, kun je de lus vastgrijpen aan Gods eeuwigheid. Wat ik nu zo ververwonderlijk vind is dat Ps.31:16 in het Hebreeuws niet 27 of 29 maar 28 letters telt. Zoiets bedenk je toch niet? In al die wisselende tijden, in voor- en tegenspoed, bij gezondheid en ziekte, zijn wij in Gods hand.

ds. Arien Treuren

RECTIFICATIE

In Credo-Confessioneel 18-2021

stond een artikel van mijn hand over de tien geboden, onder de titel “Is het voorlezen van de tien geboden nog ge wenst?”. Ik schreef daarin onder andere deze zin: “In de vroege kerk mochten mensen pas de doop ontvangen als zij de Apostolische Geloofsbelijdenis, het Onze Vader en de tien geboden uit hun hoofd kenden.”

Een zeer oplettende lezer mailde mij hierover en vroeg naar mijn bronnen voor deze uitspraak. Na enige studie en reflectie moet ik constateren dat ik hier iets te kort door de bocht ging. Welis waar was in de vroege kerk de prakti sche, christelijke levenswijze niet on belangrijk in het dooponderricht. Deze werd echter vooral geleerd aan de hand van uitspraken van Jezus in de evangeli en, zoals de Bergrede en het dubbelge

bod van de liefde. Pas vanaf de tijd van Karel de Grote, in de kerstening van ons deel van de bewoonde wereld, worden de tien geboden aanwijsbaar betrokken bij het dooponderricht met het oog op de christelijke levenswandel. Het belang van de tien geboden in de catechese gaat dus niet helemaal zover terug als ik beweerde. Aan de andere kant lijkt mij dat hierdoor de strekking van mijn betoog in het genoemde artikel niet wezenlijk anders wordt: dat de tien geboden niet achterhaald zijn, maar es sentieel onderdeel zijn van christelijke vorming. Wel is het altijd goed om zorg vuldig met bronnen om te gaan en geen al te gehaaste conclusies te trekken. Daarom dank aan deze scherpe lezer voor zijn correctie.

ds. Wilbert Dekker (Kampen)

BIDDEN VOOR BABEL

Met het oog op het nieuwe jaar 2022 wil ik in dit artikel stil staan bij Jeremia 29 vers 7: ‘Bid tot de HEER voor de stad waarheen Ik jullie weggevoerd heb en zet je in voor haar voorspoed en vrede, want de voorspoed van de stad is ook jullie voorspoed’. Jeremia 29 is een brief geschreven door de profeest Jeremia vanuit Jeruzalem naar de eerste ballingen in Babel. Het is de groep die in 592 v. Christus naar Babel is weggevoerd. Inmiddels verblijven ze al drie jaar in Babel.

De brief is bedoeld om de valse pro feten waar de Israëlieten in Babel mee geconfronteerd worden te ontmas keren. Het zijn valse profeten, omdat ze in de naam van God beweren dat de het volk moet afwachten, want het oordeel en de straf zullen snel voorbij zijn. Jere mia vertelt een andere boodschap. De ballingschap is niet zomaar voorbij. Ze kunnen er niet op wachten.

Daar in Babel moeten ze een nieuw bestaan opbouwen. Alleen zo kunnen ze nog een beetje zin aan hun bestaan geven. Jeremia windt er geen doekjes om. 70 jaar, een mensenlevenlang, zal de ballingschap duren.

Voor dat Jeremia in het bovengenoemde vers 7 de opdracht geeft om te bidden voor de stad en haar vrede en voor spoed geeft hij nog meerdere opdrach ten. De Israëlieten moeten in Babel huizen gaan bouwen, het land gaan bewerken, trouwen en kinderen gaan krijgen. Zo lang er kinderen geboren worden is er hoop. Er klinkt ook in door dat geslachten komen en gaan, maar Gods trouw zal eeuwig blijven staan. Het is intrigerend om te lezen hoe Jeremia de kracht van het gewone leven verbindt met de kracht van het gebed. De ballingen moeten naast het oppak ken van het gewone leven bidden voor de vrede van de stad. In het Hebreeuws staat hier het woord sjalom. Dit woord heeft een hele brede betekenis. Van vrede met God tot voorspoed en bloei. In die zin omvat het Bijbelse sjalom het hele leven. Voor de betekenis van vers 7 is dit belangrijk. De Israëlieten bidden niet zozeer voor welvaart, maar voor de allesomvattende vrede van God.

BABEL

Heel belangrijk is dat dit bidden moet plaatsvinden in de speciale omstan digheden van het heidense Babel waar ze nu als ballingen moeten leven. De Bijbelse betekenis van Babel is groot. Het is de stad van mensen tegenover Jeruzalem als de stad van God. Het is de stad van het kwaad, de verleidingen, de afval en de duisternis. In Babel

regeren de hartstochten en de zondige verlangens van de mensen. De wetten van God, de Thora, worden daar buiten spel gezet. De Bijbelse betekenis van Babel is meer dan alleen een fysieke betekenis van een stad in een bepaalde tijd. Het staat beeldend voor de wereld zonder God en tegenover God waarin het kwaad regeert. In het Bijbelboek Openbaring is het de stad van het beest en de antichrist.

DESMOND TUTU

De stad Babel of Babylon kun je op veel manieren duiden. Vlak voor het einde van het jaar overleed bisschop Desmond Tutu. Naar aanleiding van het overlijden van Tutu werd op televisie een herhaling van Collegetour met hem uitgezonden. Tutu vertelde daarin een heel indringend verhaal over hoe we als mensen moeten samen leven en delen. Het verhaal dat Tutu vertelde gaat onge veer als volgt.

Iemand kreeg een rondleiding door de hel en de hemel. Toen ze in de hel kwa men, zag hij dat er enorm groot feest was of zou moeten zijn. Mensen zaten rond een tafel waarop het eten hoog opgestapeld lag. Heerlijke geuren kwa men hem tegemoet. De mensen aten met gouden lepels van gouden borden. Tot zijn verbazing zag de man echter dat iedereen er slecht, ja zelfs hongerig uit zag. Toen ontdekte hij de oorzaak: iede re gast had een gouden lepel met zo’n lange steel, dat het hem niet lukte deze naar de mond te brengen. Hoe men het ook probeerde, het lukte niet. Hij werd er verdrietig van. Maar zijn begeleider wenkte hem: “Daar is nóg een zaal en dit is de hemel. In deze zaal, was het een waar feest: met prachtig gedekte tafels en geurige spijzen. Ook hier aten met de mensen met hele lange gou den lepels. Maar hier wist men hoe je ermee om moet gaan. Iedereen gaf zijn overbuurman te eten met de lange lepel en zo kreeg elke gast wat hij nodig had. Het is een indrukwekkend beeld om aan te geven hoe Babel de stad van men sen, zo anders is dan de Stad van God.

Babel heeft het gevaar in zich om de hel op aarde te worden. Babel de stad van mensen is nooit ver weg. Het is ook een beeld voor de wereld waarin we in leven. Onze wereld is een hedendaags Babel waarin het kwaad ook steeds weer een woning vindt.

Het beeld van Tutu van de lange lepels, de honger en niet kunnen delen en samen leven is een treffend beeld om te duiden in wat voor wereld we leven. Onze wereld wordt steeds meer de wereld van iedereen voor zichzelf. The survival of the fittest. Een wereld waarin iedereen trots is op zijn grote gouden lepel, maar weigert een ander iets te geven. Babel 2022 is de wereld van het eigen ik en het eigen gelijk.

Één voorbeeld dichtbij huis. De verhar ding en de polarisatie zijn het afgelopen jaar door corona alleen maar toegeno men. De openheid naar elkaar en de so lidariteit met elkaar is steeds verder te zoeken. Waarom lukt het niet om elkaar met ons lange lepels te eten te geven? Elkaar voeden, helpen en er voor elkaar zijn? Iets van de hemel, de stad van God, zichtbaar maken op aarde? We leven in een harde wereld en soms ook een hele goddeloze wereld. Een wereld los van God waarin het steeds moeilijker wordt om God te herkennen. Geestelijk gezien is de tijd van de bal lingschap nooit ver weg.

BELOFTE

Maar ook Gods beloften zijn nooit ver weg. De trouw van God gaat nooit verloren.

Jeremia mag er ook wijzen dat God zijn volk weer zal bezoeken. God heeft het geluk voor zijn volk voor ogen. En dan schrijft Jeremia in vers 12 en 13:’Jullie zullen Mij aanroepen en weer tot Mij gaan bidden, en Ik zal naar jullie luis teren. .Jullie zullen Mij zoeken en ook vinden, als jullie Mij tenminste met hart en ziel zoeken’. Jeremia heeft het hier over bekering en inkeer. Hij spoort de Israëlieten aan om God weer met hart en ziel te gaan zoeken. Een oproep die in 2022 nog

recht overeind staat. Actueel, maar ook hoopvol. Ook in deze wereld laat God zich vinden. We mogen blijven rekenen met God.

Het bestaande zal voorbij gaan en wijken voor Gods toekomst. De Isra elieten mogen hopen op terugkeer naar Jeruzalem. In Jeremia 29 vers 14 schrijft Jeremia dan: ‘Ik zal me door jullie laten vinden – spreekt de HEER –en Ik zal in je lot een keer brengen. Ik zal jullie samenbrengen uit alle volken en plaatsen waarheen Ik je verdreven heb – spreekt de HEER – en je laten terugkeren naar Jeruzalem, waaruit Ik je heb laten wegvoeren’.

De Israëlieten in ballingschap zien uit naar een terugkeer naar Jeruzalem. In het moderne Babel van deze tijd is onze hoop gericht op de stad van God. We mogen uitzien naar het nieuwe Jeruza lem en geloven dat vrede onderweg is.

BIDDEN VOOR BABEL

Als christen leven we in het moderne Babel. Zijn we vreemdelingen, omdat we onze identiteit gevonden hebben in Jezus de gekruisigde en opgestane. Omdat we christen zijn, zo zegt Paulus, zijn we niet van de wereld, maar wel in de wereld. We leven midden in deze we reld en leven in deze wereld het gewone leven. Net zoals de Israëlieten in bal lingschap bouwen we huizen, werken we ons voor ons onderhoud en stichten we gezinnen. In het verlengde van Jeremia 29 vers 7 mogen we stil staan bij onze bijzondere roeping. We zijn, als christen, ook geroepen om te bidden voor vrede en voorspoed voor deze wereld, het mo derne Babel. Waarom bidden? Omdat we geloven dat God heel de wereld en alle mensen liefheeft. Maar ook, omdat we de duisternis van het moderne leven erkennen. En tegelijkertijd geloven dat iedereen toch vrede kan vinden wan neer hij of zij de weg naar Gods liefde en hart weet te vinden. Als er ergens nog ruimte is voor een goed voornemen dan is dit wel een hele belangrijke.

ds. Roberto Buijs

PROVOCATIEF

Een pastoraal gesprek met iemand kan soms lastig zijn en zwaar voelen. Hoe raak je zo met elkaar vertrouwd raakt, dat je niet meer allerlei belemmeringen ervaart. Hoe beleef je afstand en nabijheid in een goed evenwicht? Hoe doe je meer dan ja knikken en spiegelen (herhalen wat de ander zegt) om de ander in beweging te laten komen?

Hoe pastoraat doeltreffender, lichter en vooral ook leuker kan, laat dit boek zien. Bij provocatief pastoraat roep je de ander naar voren, daag je hem of haar in positieve zin uit, vanuit liefde en met een flinke dosis humor. Eerlijk gezegd lees ik hier, wat ik bijna 40 jaar heb gedaan. Met wat humor het leven lichter laten worden en hoopvoller en laten voelen in gesprek en voorbede, dat God onze Helper is. Dat je verbaasd kunt zijn of gevoelig voor woorden die gemorst worden of iets camoufleren. Iemand vertelde over allerlei relationele spanningen die eenzijdig aangepakt werden. Ik probeerde te luisteren. Op een gegeven moment zei de persoon: je begrijpt, dat... Ik onderbrak en zei: ho, dat gaat te snel; ik probeer te luisteren naar wat je zegt, maar begrijpen kan ik

het helemaal niet! Dat gaf een schok in het gesprek. En ik kon aanvullen, waarom ik er niets van begreep. Waar om ik vond, dat die persoon alle glazen in scherven liet vallen. Het bracht de dingen in verhouding. Opeens werden de scherven voelbaar en de kernvraag werd: wil ik dat?

Met (andere) tips en theorie, en wel met allerlei voorbeelden uit haar pastorale praktijk laat Marieke Sillevis Smit zien hoe je nog méér leven in je pastorale werk kunt brengen. Als je een goed, warm contact hebt met iemand en je spreekt met een lach uit wat je denkt, is dat al provocatief. God zij gezegend om gein! Gein hangt samen met genade. De lach stelt ons in staat om moeilijke zaken dragelijk te maken. De lach kan ontspannen. Iets voorzichtig onder het vergrootglas leggen en iets scheeftrek ken kan opeens de ogen openen zonder vermaning maar met humor. Genade in het pastoraat wil zoveel zeg gen als: je hebt met elkaar een roeping om met Gods hulp te voorkómen dat je een looser wordt.

N.a.v. Marieke Sillevis Smitt, Provocatief pastoraat - Liefde, humor, uitdaging, Skandalon 2021, 128 blz., € 18,95.

ds. Wim Scheltens

GELOVEN TEGEN BETER WETEN IN

ANTON VAN HARSKAMP OVER HET OFFER VAN ISAAK (GENESIS 22)

De Bijbel stelt nogal eens voor verrassingen. Neem nu Genesis 22, het verhaal over hoe Abraham van God de opdracht krijgt om zijn zoon Isaak te offeren. Abraham gaat dat nog doen ook. Op de aangewezen plaats aangekomen, hoeft het ineens niet meer. In plaats van de zoon wordt een ram geofferd.

Hoe kán God van Abraham zoiets vra gen? Ja, God stelde Abraham daar mee op de proef, lezen we. Maar moet Abrahams geloof blijken uit zijn bereid heid een medemens te doden? En dan ook nog zijn eigen kind? Je vraagt je af: had Abraham niet moeten weigeren? Hij had zich kunnen beroepen op Gods eigen eerdere belofte (Genesis 12): dat Hij Abraham (met Sara) tot een groot volk zou maken (tot zegen van ‘alle vol ken op aarde’)! Belofte die naderhand (Genesis 15) nog eens was bevestigd. Uit het huwelijk van Abraham en Sara was later toch die ene zoon geboren. Eerste stap naar de vervulling van Gods belofte. Zou God dat nu zelf ongedaan willen maken?

Over dit bijbelverhaal en deze vragen gaat het pas verschenen boek van godsdienstfilosoof Anton van Hars kamp: Terreur van God? Hij maakt daar in ook een boeiende vergelijking tussen dit bijbelverhaal en de manier waarop het in de Koran voorkomt. Graag vertel ik u er meer over.

KORAN-VERSIE

De Koran-versie is maar een kort onder deel van een heel hoofdstuk (soera 37). Kerngedachte daarvan is: geloven bete kent strijd tegen ongeloof en tegen vals geloof (veelgodendom). De islam kent als centrale geloofsbelijdenis: ‘Er is geen god behalve God (=Allah) en Mo hammed is zijn profeet.’ Gelovigen, zo wordt verondersteld, waren er echter al aan Mohammed vooraf. Zoals Abraham. Van hem wordt verteld dat hij ‘met een zuiver hart tot zijn Heer kwam’ en zelf brak met zijn vaders religie. Anders dan in de Bijbel (Genesis 12) wordt in de Koran niet gezegd dat God hem daartoe riep. De nadruk ligt hier op Abrahams eigen initiatief.

Het offerverhaal sluit er in de Koran meteen op aan. We lezen dat Abraham een metgezel kreeg: ‘een jongen die

zachtmoedig is’. Abraham spreekt de jongen als ‘mijn zoon’ aan (en de jon gen hém, omgekeerd, als ‘mijn vader’).

In het bijbelverhaal is van een discussie tussen vader en zoon onderweg geen sprake. Maar volgens de Koran vraagt Abraham de jongen wat hij denkt van de komende offerhandeling. We lezen daar dat de jongen zich volstrekt niet verzet, integendeel: ‘Doe wat u is opgedragen.’

Zo wordt het voorgenomen offer een daad van hen beiden, in totale overgave en gehoorzaamheid aan God. Net als de Bijbel vertelt de Koran dat op het laatste moment van Godswege wordt ingegrepen: het offer van de jongen gaat niet door, er komt ‘een geweldig groot offer’ voor in de plaats. De Koran vermeldt daarbij dat God Abraham lof toezwaait: hij is (was) werkelijk een gelovige dienaar van God.

Hier signaleert Van Harskamp een belangrijk verschil met het bijbelse offerverhaal. Ook in de Bijbel wordt Abraham tenslotte geprezen: hij bleek godvrezend. Maar daarbij krijgt Abraham opnieuw de toezegging mee, die in het offerverhaal nu juist definitief gefrus treerd leek: dat hij veel nakomelingen zal krijgen. Een heel volk zal uit hem voortkomen. Hij mag staan aan het begin van de geschiedenis van Israël. Daarin zal de zegen voor alle volken tot uitwerking komen.

BIJBELE PERSONAGES IN KORAN

De Koran kent niet de toespitsing op een uitverkoren volk. In de Koran wordt Abraham niet getekend als begin van een heilsgeschiedenis, maar als per soon-op-zichzelf, als gelovige. Net als de jongen bij hem, net als de overige in dit hoofdstuk genoemde gelovigen/pro feten. Dat zijn wel allemaal ook bijbelse personen: Noach, Mozes en Aäron, Elia, Lot, Jona. Maar in de Koran figureren ze niet als representanten van Israël. Ze kwamen op voor het geloof. Daar gaat

het om. En geloof is in de Koran in es sentie: totale overgave, zelfopoffering, aan de wil van God. Zoals Abraham dat praktiseerde.

Dus, zegt Van Harskamp, volgens het bijbelverhaal stond er veel meer op het spel dan volgens de Koran-versie. Was Isaak toch geofferd, wat dan? In de Koran zou dat geen wezenlijk verschil hebben gemaakt. Daar betekent de dood voor gelovigen immers: voortzet ting van het leven elders, in het para dijs. Maar in het bijbelverhaal zou dat alles hebben beëindigd. In de Bijbel is Abrahams geloof wezenlijk verwachting: van zegen voor het volk dat uit hem zal voortkomen, tot zegen van alle volken. Juist die verwachting zou met Isaaks offer radicaal zijn afgesneden.

Juist dat is de crux van het bijbel verhaal. Abraham gaat op weg. Van Harskamp zegt: hij blijft vertrouwen op God, ook waar God zichzelf lijkt tegen te spreken. Abraham gelooft tegen beter weten in. Zijn geloof is niet: voor dood of zinloosheid wegvluchten, maar die juist aanvaarden, erop vertrouwend dat God toch, uiteindelijk, alles goed zal ma ken. Van Harskamp verwijst naar Kierke gaard, negentiende-eeuws filosoof. Die zei: in vrees en beven schort Abraham de ethiek op. Hij zet die om in geloof. Geloof waarin de mens ophoudt te den ken dat hij zijn eigen grond en doel kan zijn. Denk aan Paulus, die betoogde: het geloof schuift de wet (de ethiek!) niet opzij, maar neemt die in zichzelf op. Geloof kun je niet onder de mensen aanwijzen. Het is niet zomaar: bepaalde overtuigingen voor waar houden. Het is: houding van openheid voor het Andere, en dan ook voor de anderen. Het is er soms, bij verrassing.

DE KERN De (niet-religieuze!) auteur raakt hier de kern. Vaak wordt gezegd: Genesis 22 toont dat God géén kinderoffer wil. Dat

GELOOF KUN JE NIET ONDER DE MENSEN AANWIJZEN.

HET IS NIET ZOMAAR: BEPAALDE OVERTUIGINGEN VOOR WAAR HOUDEN.

HET IS: HOUDING VAN OPENHEID VOOR

HET ANDERE, EN DAN OOK VOOR DE ANDEREN

is te simpel. Ja, Abraham wordt op het laatste moment vóór het slachten van zijn zoon tegengehouden. Maar daarbij wordt van Godswege gezegd (ik citeer de oude vertaling): ‘… nu weet ik, dat (…) gij uw zoon, uw enige, Mij niet hebt onthouden.’ (vs. 12). Dus: in wezen is Isaak al geofferd. Abraham hééft al laten zien dat hij de hem beloofde toekomst niet in eigen handen wilde nemen/houden. Juist zo ontvangt hij de belofte opnieuw. Dáárvan mag hij, mogen wij, leven!

dr. Karel Blei

N.a.v.: Anton van Harskamp, Terreur van God? Een verhandeling over het offer van Abraham en het godsgeloof, Utrecht 2021, € 28,00.

THEATER VOOR ENGELEN

In dit theologisch-filosofische boek zoekt Halík naar een ont moeting met God. Daarbij speelt een rol, dat mensen het mysterie van het leven en het geloof niet in zijn geheel kunnen overzien. We zijn geen engelen, zegt Halik. Op het toneel moet wel gespeeld worden, anders zitten de engelen als toeschouwers voor niks in het theater. Geloven is meedoen.

Daarom nodigt Halík ons uit om het geloof als een levensexperiment op te vatten en de openheid van onze geest in te zetten. Ook als je niet ge looft. Kun je net doen of je wel gelooft. Je begint met te praten in een gebed en gaandeweg merk je dat je ergens gehoord wordt en dat je misschien zelfs antwoord krijgt. Tomáš Halík (1948) is priester en hoogleraar filosofie en sociologie aan de Karelsuniversiteit te Praag. Hij was vertrouweling van presi dent Havel en paus Johannes Paulus II. Zijn stem is ook in het publieke debat in Tsechië aanwezig. De theoloog Jozeph Ratzinger (de latere paus Benedictus XVI) heeft gezegd: maak in de kerk ook een ruimte als een voorhof voor de heidenen, voor mensen om contact met God te maken zonder Hem te kennen en voordat ze toegang hebben tot het geheimenis van het innerlijke leven van de kerk. Die uitspraak van Ratzinger is de ruggengraat van het boek. En dan gaat het verder: we weten eigen lijk niet of we geloven of niet geloven en dat geeft ook niet, want we staan op

dezelfde grond. Gelovigen hebben mis schien meer geduld met God. Daarbij komt, dat de schrijver ervan uitgaat, dat God de mens vaak opzoekt in de stilte en in het verborgene zonder dat iemand het zelf merkt. Kerk zijn is niet alleen leuk en aardig en voor zingeving. De kerk is er om te laten merken dat God wonden verbindt, of je nu bij de kerk hoort of niet.

In de onderdrukte periode van de kerk tijdens de koude oorlog in Tsjechië moest het wel serieus genomen worden, dat je gelooft. Dat zit er achter.

Dus geloven of niet geloven maakt wel verschil, maar dat moet je niet zo be nadrukken. De Geest zal wel leren, hoe het verder kan gaan. En daar ligt een mooi aanknopingspunt voor het confes sionele denken, dat we er niet alleen voor staan. En dat we in de sfeer van de psalmen mogen zeggen: Heer ik weet niet, hoe het verder moet, maar U zal ons wel vasthouden. Dat is ook kerk. En dan zonder zelfgenoegzaamheid. Zo probeer ik dit boek te duiden. Maar er is één maar: de kern van het geloof is niet, dat ik het weet, nog niet weet of helemaal niet weet. De kern van het geloof is: God kent mij beter dan ik mezelf ken en Christus is mijn Heer en mijn kompas, ook al weet ik niet goed hoe ik dat kompas kan hanteren.

Daartoe helpt ook de Geest om op het spoor van zorgvuldigheid en hulpvaardig heid te blijven. Christus voor ons allen, is wel het geloofsgoed, dat we niet kwijt moeten raken.

ds. Wim Scheltens

INDIVIDU TEGENOVER DE STAAT?

Nu is er ook een punt dat mij is opge vallen, maar waar ik nog weinig over heb gehoord of gelezen bij alles wat er over deze preek is gezegd. En dat is het beeld dat uit heel deze preek naar bo ven komt, namelijk dat je als christen, als individu, eigenlijk weerloos staat tegenover een almachtige overheid. De zin die het meest bleef hangen uit de preek was: “Dan word je uitgeplugd” – een term die trouwens sterk doet denken aan de Matrix-films, maar dat terzijde. Ik heb me afgevraagd: waarom zei Visser het zó? Waarom zei hij niet: “Dan worden we uitgeplugd?” Of: “Dan doet de gemeente van Christus niet meer mee, dan wordt de kerk aan de kant geschoven”, of iets van gelijke strekking. Zoals ik het beluisterde, ademde de hele preek de sfeer van een individueel christen die Jezus wil belij den, en die daarom door de overheid bewust wordt vervolgd.

TERUG BIJ AF

Ik laat tot me doordringen dat dit waarschijnlijk is hoe veel christenen het huidige tijdsgewricht beleven. Je leeft in een land dat hard bezig is de chris telijke erfenis van zich af te schudden. Je voelt je niet alleen een vreemdeling in dit land als je nog wél Jezus wilt volgen, maar je voelt je daarin ook in toenemende mate alleen staan. En voor je het weet heb je het gevoel dat je er niet meer mag zijn, dat de werkelijke vervolging ieder moment kan losbar sten (“Corona is alleen nog maar een opmaat, om te testen hoe meegaand we eigenlijk zijn”).

Daarmee zijn we terug bij af, lijkt mij. Zo moeten de eerste christenen, aan wie de brief van de Openbaring is ge schreven, het ook hebben ervaren. Het waren bijzonder kleine en kwetsbare christelijke gemeenschappen, in een tijd waarin het Romeinse rijk steeds meer zich ging bemoeien met de christenen. Op sommige plaatsen liet het Romeinse rijk z’n tanden zien en ging over tot ver

volging van de christenen (die stelling moet je historisch meer kwalificeren dan waarvoor hier ruimte is). Kennelijk ervaren veel christenen onze tijd als een herhaling van de tijd van Openba ring. “Uitgeplugd worden” is het nieuwe “voor de leeuwen gegooid worden”. Maar tussen de tweede helft van de eerste eeuw en de eerste helft van de eenentwintigste eeuw ligt nog wel een hele lange geschiedenis. Een tijd waarin zich een eigenstandige christelijke poli tieke theologie heeft kunnen ontwikke len, in een lijn die loopt van de bekering van Constantijn, via Augustinus, naar

‘DIE MIDDENLAAG VAN DE SAMENLEVING, DAT ‘MAATSCHAPPELIJKE MIDDENVELD’ WAAROP BURGERS ZICH OP BASIS VAN VRIJWILLIGHEID ORGANISEERDEN, IS WEG. ALLEEN DE KERK IS OVER, MAAR DAT WORDT VERSMALD TOT DE GEMEENTE WAAR JE TOEVALLIG BIJ HOORT. EN DAARMEE INDERDAAD TOT EEN MARGINAAL VERSCHIJNSEL IN DE MAATSCHAPPIJ. MET ALS GEVOLG DAT JE JE ALS CHRISTEN EEN EENLING VOELT, DIRECT OVERGELEVERD AAN DE GRILLEN VAN DE STAAT’

onze tijd. Ik kan hier eigenlijk alleen met een paar houtskoollijnen volstaan. In ie der geval heeft de christelijke theologie de kerk altijd als een soort tegenmacht gezien om de al te grote macht van de staat in te perken.

In het voetspoor van de Franse Re volutie hebben de liberalen altijd de overheid klein willen houden, en de

vrijheid van de burger groot. De socia listen hebben juist de overheid groter willen maken ten gunste van de burger. Bij beide valt op, dat het individu in een directe relatie staat tot de staat. De christelijke politieke theologie heeft dit juist altijd willen ondervangen. Tussen de staat en de burger in staan allerlei verbanden waarin mensen zich kunnen organiseren: van de gilden in de middeleeuwen tot de vakbonden in de twintigste eeuw, van de religieuze orden tot allerlei soorten verenigingen. Het christelijke geloof gaf een organi serende en samenbindende kracht aan de maatschappij onafhankelijk van, en soms tegenover “de staat”.

KEUZEMOMENT

Ik kan niet anders dan constateren dat voor heel veel christenen juist dit ‘publieke’ aspect van het christen-zijn is weggevallen. Christen-zijn is iets voor jou als individu, maar het zegt niet veel meer over de verbanden in de samenleving waarin jij je beweegt. Die middenlaag van de samenleving, dat ‘maatschappelijke middenveld’ waarop burgers zich op basis van vrijwilligheid organiseerden, is weg. Alleen de kerk is over, maar dat wordt versmald tot de gemeente waar je toevallig bij hoort. En daarmee inderdaad tot een marginaal verschijnsel in de maatschappij. Met als gevolg dat je je als christen een eenling voelt, direct overgeleverd aan de grillen van de staat. Wat vinden wij hiervan? In mijn ogen zijn we op een keuzemoment beland. Geloven we zelf eigenlijk nog dat de christelijke traditie op dit punt een rijkdom heeft die we maar beter opnieuw kunnen gaan ont dekken? Of laten we dat schieten – en gaan we in feite mee met het socialisti sche dan wel liberale verhaal, met een christelijk sausje in ons privéleven?

ds. Wilbert Dekker, Kampen. Reageren? Het mailadres van de auteur is dswldek ker@gmail.com

Achteraf ben ik blij met de preek van collega ds. Paul Visser over Openbaring 13, die ‘viral’ ging. Zelf heb ik hem ook beluisterd, met grote bewondering voor de retorische gaven van deze collega, maar ook met steeds dieper fronsende wenkbrauwen vanwege de inhoud. Nu heeft collega Visser daar achteraf zelf het nodige over gezegd, dus dat laten we voor wat het is. Deze preek heeft echter een positief effect, wat mij betreft. Van alles wat er onder de oppervlakte leeft, is nu in de openbaarheid gekomen. En dat zorgt ervoor dat we er beter op kunnen reflecteren.

JOZEF: SCHAKEL IN GODS HEIL

Jozef is de oudste zoon van Rachel, degene op wie Jakob verliefd werd. Hierdoor was hij de lievelingszoon van zijn vader. Zijn veelkleurige mantel is daarvan het zichtbare teken. Zijn broers zijn jaloers, zeker wanneer Jozef zich ook gedraagt als verheven boven hen. Wangedrag wordt doorgebriefd naar va der Jakob en zijn dromen lijken een on derbewuste wens om later familiehoofd te worden. Een explosieve situatie waaraan ieder zijn bijdrage levert door onverantwoordelijk gedrag, zo lijkt het. Gelukkig komt het via veel leed tot een meer dan goed einde. Deze historische, psychologische benadering alleen kan niet de basis van de verkondiging zijn. Het gaat om Gods grote daden die ook bij ons vandaag geloof willen wekken.

DROMEN

Wij beschouwen dromen vaak als opko mend uit onszelf. Daarin verwerken we ervaringen en daarmee gepaard gaande (onderdrukte) emoties. Jozef had dus als lievelingszoon beter kunnen zwijgen over zijn dromen. Dat zijn ouders en broers hem alle eer zullen bewijzen is een frontale aanval op de heersende cultuur. Zelfs zijn vader accepteert Jozefs gedrag niet. Zijn broers besluiten hem uit de weg te ruimen. Een welis waar foute, maar begrijpelijke reactie. Wanneer we de latere dromen van de schenker en de bakker en van farao zelf erbij betrekken wordt duidelijk dat God in dromen vaak zijn toekomstige doel met mensen openbaart. Wanneer zij iets van de Heilige hadden herkend in Jozefs dromen was hun weerzin tegen hem niet tot een moordplan uitgegroeid. God bepaalt zelf hoe en met wie Hij zijn verbond vormgeeft. Hij schenkt Isaak aan de onvruchtbare Sara, Hij kiest Jakob uit boven Esau. Hij is soeverein in zijn handelen, niet gebonden aan cultuur of gewoonten.

VERTROUWEN OP GOD

Geloven is erkennen dat God ook door ons leven heen zijn wil en handelen kan laten zien. In de gebeurtenissen in ons

leven kan God op verborgen wijze aan het werk zijn. Onze woorden en daden in reactie op wat wij meemaken zijn dan ook van belang in de relatie naar Hem en degenen die Hij op ons levenspad brengt. Vertrouwen we ons leven toe aan Hem of willen we het heft in eigen hand houden?

DAT JOZEF LATER

ZIJN BROERS VERGEEFT

(NA EEN PITTIGE TEST!)

BEWIJST ZIJN VERTROUWEN OP GOD. ZIJ MOGEN DELEN IN DE VERLOSSING DIE HIJ AAN JOZEF HEEFT GESCHONKEN. ZO IS GODS WEG: CHRISTUS LIJDT EN STERFT. GEHOORZAAM EN TROUW TOT IN DE DOOD. VIA GOLGOTA WORDT GODS HEERLIJKHEID GEOPENBAARD

Jozefs broers reageren ‘Godloos’, wanneer ze hun broer in een put gooien en de wrede natuur hun moord willen laten plegen en zeggen: ‘Dan zullen we eens zien wat er van zijn dromen uitkomt’ (Gen. 37:20). Ze nemen hun verantwoordelijkheid niet om God en elkaar lief te hebben, maar volgen hun primaire gevoelens. Ironisch is dat juist dankzij voorbijtrekkende Ismaëlieten Jozefs leven wordt gered. Ook deze ‘vijanden van Israël’ worden ingezet. De broers passen hun plan aan; zij zijn voorgoed van Jozef af. En juist zo dra gen zij ongewild bij aan Gods verborgen plan.

OMGAAN MET LIJDEN

Jozef krijgt van de HEER de gave om dromen uit te leggen. Hij mag profe tisch spreken naar schenker, bakker en

farao. Opvallend is hoe nederig hij zich daarin opstelt. ‘De uitleg van dromen is toch een zaak van God?’ (Gen. 40:8).

‘Dat is niet aan mij… God heeft u laten zien wat Hij gaat doen’ (Gen. 41:16 en 28). Door deze gave lijkt Jozef uiteinde lijk op te klimmen tot een ongekende macht.

Indrukwekkender is echter hoe hij omgaat met het lijden dat hij moet ondergaan. In het huis van Potifar en in de gevangenis na de onterechte be schuldiging van aanranding doet Jozef trouw wat hij vanuit zijn levensvisie moet doen. Hij kan zichzelf geen recht verschaffen en bevrijden uit zijn benar de situatie. Hij kan alleen zijn waardig heid bewaren en in naam van God het goede doen. Zo komt Jozef steeds weer in de gunst bij zijn omgeving. De Bijbel; benadrukt dat dat geen koele kansbere kening is, maar de zegen van de HEER (Gen. 39:5 en 21). Gelovig doet hij wat zijn hand vindt om te doen en laat het oordeel aan God. Zijn recht zal zegevie ren, hoe dan ook.

Dat Jozef later zijn broers vergeeft (na een pittige test!) bewijst zijn vertrouwen op God. Zij mogen delen in de verlos sing die Hij aan Jozef heeft geschon ken. Zo is Gods weg: Christus lijdt en sterft. Gehoorzaam en trouw tot in de dood. Via Golgota wordt Gods heerlijk heid geopenbaard.

TOT ZEGEN ZIJN

Christus is de vervulling van Gods verbond met Israël. In dat verbond mag Israël groot worden en het beloofde land bewonen. Jozef redt als onderko ning van Egypte zijn eigen familie. Gods beloften worden waar. Tegelijk wordt in hem de opdracht zichtbaar die onlosma kelijk is verbonden met Gods verbond: ‘In jou zullen alle volken op aarde geze gend worden’ (Gen. 12:3). Ook als ze gen voor de volken is God al verborgen aan het werk in het leven van Jakobs vrome en zondige lievelingszoon.

ds. Dick Westerneng, hoofdredacteur Vertel Het Maar

De HEER wordt de God van Abraham, Isaak en Jakob genoemd. Zij zijn de aartsvaders. Toch wordt in Genesis uitgebreid aandacht besteed aan Jozef. Natuurlijk, hij leidt een spannend leven, als hij van slaaf onderkoning wordt en zijn familie naar Egypte laat overkomen. Vertel Het Maar wil dat de komende maand laten zien.

DIGITALE CULTUUR

Een paar jaar geleden zei een vriend: “ik krijg elk jaar twee kerstkaarten, altijd van dezelfde mensen: één van mijn oma en één van jullie.” Hij haastte zich om te zeggen dat hij het waardeerde. Het was weer eens wat anders dan de eeuwige whatsappberichten of snel getypte facebookfelicitaties. Maar feit is dat alles in ons leven zich steeds meer op het digitale vlak afspeelt, zeker in mijn generatie en jonger. De afgelopen twee jaar hebben de omstandigheden ons gedwongen om ook in de kerk meer naar de digitale mogelijkheden te kijken. Vaak begonnen als: het is beter dan niets. Maar zo langzaamaan vraag ik me af of er niet ook kansen liggen voor kerken. En tegelijkertijd zie ik ook heel goed dat er beperkingen aan kleven. Een paar gedachten over de kansen en de uitdagingen van de digitale cultuur in en rond de kerk.

Als eerste mis je digitaal toch echte ontmoeting. Dat klinkt als inkopper tje, zeker voor de oudere generaties die toch al niet echt kunnen wennen aan al die digitale vormen van contact. Maar het geldt ook voor de jongeren. Hoe handig ze digitaal ook zijn en hoeveel mensen ze ook online ‘ontmoeten’: het is nooit hetzelfde als echt bij elkaar zijn. Dat geldt ook voor vergaderingen. Som mige overleggen zijn digitaal efficiënter dan een gewone vergadering, omdat er veel minder loze opmerkingen gemaakt worden. Maar het werkt vooral om even wat dingen af te vinken. Een goede discussie, een brainstorm of andere uitgebreide bespreking werkt het beste wanneer je elkaar ontmoet en echt in de ogen kunt kijken. En dan merk je ook wat je mist bij zo’n efficiënte digitale bespreking: als je daarna met elkaar naar buiten loopt, hoor je even hoe het met iemand gaat. Onze dorpskerk is niet zo groot en er passen maar weinig mensen op gepaste afstand van elkaar in. Veel mensen volgen de diensten deze maanden online. Van sommige dertigers en veertigers hoor ik dat ze nu regelmatiger de dienst volgen dan voor heen, omdat ze op de zondag zelf een moment kunnen kiezen om de dienst aan te zetten. Dat eerste is positief, al kleeft er aan het tweede ook een nadeel: geloven wordt zo steeds meer een individuele aangelegenheid.

Kortom, wanneer de digitale cultuur onze fysieke ontmoetingen moet vervangen, dan loop je tegen grenzen aan. Zo is de afgelopen maanden wel

gebleken. Niet alleen gaat het ten korte van het geestelijk welzijn, maar ook van de gemeenschap. Maar er zijn ook kansen, vooral wanneer we het digitale zien als een aanvulling op de fysieke ontmoetingen.

Een voorbeeld uit de eigen omgeving: al jaren kampen we met terugloop van de kindernevendienst. En vooral: we zien dat de kinderen steeds minder van de Bijbel meekrijgen vanuit huis en school. Zo merken we dat periodes als advent en de veertigdagentijd niet meer ‘aan één stuk’ beleefd worden. Dit jaar heb ben we voor het eerst voor elke advents week een filmpje opgenomen. Daarmee bereiken we niet alleen de ouders, die we actief benaderen, maar ook grootou ders. Zij laten aan hun (klein)kinderen binnen of buiten het dorp de filmpjes zien en praten erover. Bijkomend voor deel: links worden gemakkelijk even gedeeld via social media.

Ook voor volwassenen vraag ik me af of hier niet meer winst te behalen valt. Veel mensen zijn op zoek naar richting wijzers, naar bezinning, maar veel van hen zijn ook te druk voor nog meer vaste bijeenkomsten. In december schreef de IZB schreef over haar podcast: “Waarom maken predikanten niet een eigen lokale versie van ‘Dit dus’. Het concept is simpel: jij als predikant, een gemeentelid die goed in gesprekken is, en mensen uit het dorp of uit je stad.

Je selecteert een paar thema’s, iemand neemt het op, en je laat zien dat het ge sprek over menszijn, geloof en God kán. Dat is onze ervaring: mensen stellen dat gesprek op prijs, worden erdoor aan het denken gezet.” Voor een podcast hoef je niet te gaan zitten, zoals met een boek. Je luistert het tussendoor: terwijl je gaat wandelen, de badkamer schoonmaakt of naar je werk rijdt.

Een expert op dit gebied ben ik niet en sluitende antwoorden heb ik evenmin. Toch vind ik het proces van de afgelopen twee jaar interessant. Ik ben zelf in kor te tijd digitaal veel vaardiger geworden.

En er zijn ook leuke en goede voorbeel den te vinden. De digitale cultuur is er één om rekening mee te houden. Het biedt soms lastige uitdagingen, maar ook zeker mooie kansen. Zelf was ik bij zonder onder de indruk van de podcast Moderne Profeten van de EO. Zoiets kan ook de aanzet zijn voor een gespreks groep, waarin je de digitale cultuur combineert met de fysieke ontmoeting die onvervangbaar is.

ds. Annelieke Warnar

COLOFON

REDACTIE

Vind een gelovige Partner

Vind een gelovige Partner

www.samen-verder.nl

www.samen-verder.nl

www.samen-verder.nl

Al 30 jaar deskundige en persoonlijke bemiddeling Tel: 088-130 34 00 | Gratis brochure

Het bestuur van de Stichting tot Verspreiding van de Confessionele Beginselen is verantwoordelijk voor het verschijnen van het blad Confessioneel–Credo. Voorzitter van de stichting is dr. Jan Dirk Wassenaar.

Al 30 jaar deskundige en persoonlijke bemiddeling Tel: 088-130 34 00 | Gratis brochure

Al 35 jaar deskundige en persoonlijke bemiddeling Tel: 088-130 34 00 | Gratis brochure

Inhoudsopgave

01 opening - Bomenfeest ds. Arien Treuren

02 hoofdartikel - Wij zijn maar mensen ds. Dick Westerneng

03 meditatie - Wanneer is Jezus geboren? dr. Antoon Vos

04 wereldwijd - Zending in Albanië Aad en Dineke van der Maas

06 geloof - ‘In uw hand zijn mijn tijden’ ds. Arien Treuren

07 ingezonden - Rectificatie ds. Wilbert Dekker

08 gemeentwerk - Bidden voor Babel ds. Roberto Buijs

09 boekbespreking - Provocatief pastoraat ds. Wim Scheltens

10 kerk - Geloven tegen beter weten in dr. Karel Blei

11 boekbespreking - Theater voor engelen ds. Wim Scheltens

12 theologie - Individu tegenover de staat? ds. Wilbert Dekker

13 vertel het maar - Jozef: schakel in Gods heil ds. Dick Westerneng

14 cultuur - Over digitale cultuur ds. Annelieke Warnar

15 colofon

BEROEPINGSWERK

BEROEPEN TE: Zevenhuizen(herv.), A. Gooijer, Berkel en Rodenrijs(herv.). Zegveld(herv.), A.J. Hagendoorn, Hellouw(herv.).

Gameren(herv.), A. de lange, Nieuw-Lekkerland(herv.). Kootwijk-Kootwijkerbroek(herv.), R.F. de Wit, Ermelo(herv.).

AANGENOMEN NAAR:

Katwijk aan Zee(herv., Sion), G. van Zanden, Urk(ger.). Beerzerveld(herv.). B.G. Breunesse, Aalden-Zweeloo(ger.). Maassluis(prot., Groote kerk), G. van Wolfswinkel, Everdingen(herv.) Ouderkerk aan den IJssel(herv.), T.J. Maas, Vinkeveen(herv.)

BEDANKT VOOR:

Giessen_Oudekerk(herv.), R.F. de Wit, Ermelo(herv.).

Oud-Beijerland(herv.), J.W. Verboom, Groot-Ammers(herv.).

Apeldoorn(herv, Eben-haezer), H. Russcher, Veenendaal(herv.). Benthuizen(herv.), H.P. Brendeke, Hagestein(herv.). Brandwijk(herv.), prop. H.A. Neervoort, IJsselmuiden. Nieuwerkerk aan den IJssel(herv.), J.B. ten Hove, Veenendaal(herv.).

Het algemene e-mailadres voor het aanleveren van kopij is: redactieconfessioneel@gmail.com of dirkvanduijvenbode1965@gmail.com

HOOFDREDACTEUR: ds. Wim Scheltens

EINDREDACTEUR: ds. Dirk van Duijvenbode Koning Willem III weg 16 C 3151 HJ Hoek van Holland Tel. 06 20628184

DEELREDACTIES

Wereldwijd: ds. Hans van Dalen Geloof: ds. Arien Treuren

Theologie: dr. Wim de Bruin Vertel het maar: ds. Dick Westerneng Kerk: dr. Jan Dirk Wassenaar Samenleving: dr. Jacques Schenderling Gemeentewerk: ds. Roberto Buijs Cultuur: ds. Annelieke Warnar en ds. Robert-Jan van Amstel Studentenbijdrage: Mart Jan Luteyn Themanummers: ds. Robert-Jan van Amstel, ds. Diemer de Jong, dr. Peter Verbaan, ds. Dick Westerneng, ds. Wim Scheltens Varia, persberichten en eindredactie: ds. Dirk van Duijvenbode Vaste medewerkers: dr. Wim de Bruin, drs. Fred Cupido dr. Wim de Ruyter, dr. Peter Verbaan

UITGEVER, ABONNEMENTEN  EN BEZORGING BDUvakmedia Postbus 67 3770 AB Barneveld tel. 0342- 494911 – fax 0432-494299 abonneeservice@bdu.nl

Opgave advertenties: Roel Abraham, tel. 06-54274244  e-mail: r.abraham@bdu.nl

Kosten abonnement bij vooruitbetaling: Jaarabonnement € 68,88 Halfjaarabonnement € 39,21 Kwartaalabonnement € 24,22 Buitenland, jaarabonnement € 110,01 Jaarabonnement student € 37,62

Opzeggingen: Het abonnement wordt na de overeengekomen periode automatisch verlengd. Na deze abonnementsperiode is het abonnement per maand opzegbaar.

Deze uitgave is beschikbaar in gesproken vorm op daisy cd-rom voor mensen met een leesbeperking: CBB, Ermelo: tel. 0341 565 477, klantenservice@cbb.nl

als je kunt bungelen

Je blijft niet slungelen

Als het buiten leuk is, blijf je niet binnen. Daarom helpt Jantje Beton kinderen om hun eigen buurt weer leuk te maken. Want buitenspelen is essentieel voor de gezonde ontwikkeling van een kind. Help ook mee! Kijk op www.jantjebeton.nl.

Haal het kind naar buiten!