Confessioneel-Credo 2-2022

134e jaargang 27

LEVEN MET DE PSALMEN

ik me afvraag waar God is of blijft. Dat ik niet zeker ben van mijn eigen geloof. Dat ik worstel met aanvechtingen. Dat ik strijd met het leven of met de dood.

Qua zang zijn de psalmen minder populair geworden. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de tijd waarin de melodieën geboren zijn: het zijn straatdeuntjes uit de 18de eeuw die ons niet zo liggen, an sich. Daarbij is de moderne mens van 2022 ook niet altijd gecharmeerd van uitslui tend orgelklanken in de begeleiding. Ga je terug naar de onberijmde psalmen in de bijbel, dan scoren ze best hoog. Gezangen zijn mooi, Op wekkingsliederen doen ook mee, maar als je het mij vraagt: de psalmen zijn blijvend en daar ligt nu juist de kracht. Het is het liedboek van Israël, het volk van God, onderweg. Daarin vind je pelgrimsliederen van levensreizigers. Je vindt er individuele ervaringen van mensen als David en Asaf. Je vindt er ook de liederen die de cantorij in de tempel zingt. Al met al een levendig

boekje, met een gevarieerd genre. Psalmen verwoorden ook wat je met woorden niet kunt zeggen. Je zou willen getuigen van je geloof, maar je weet niet hoe je het kunt uitdrukken. Zingen is dubbel bidden, is ook wel gezegd.

Dat God de bron is van mijn vreug de en de uiting van mijn dankbaar heid. Bij de gewone dagen en de bijzondere vierdagen. Uit Hem en tot Hem. Je zingt het uit in een lied.

Dat God aan het begin en het einde van mijn leven staat. Dat mijn geboorte wordt bezongen en dat als mijn eigen stem zwijgt bij mijn sterven, het lied doorzingt, tot over de grens van de dood.

Dat ik de toppen van mijn geloof mag uitzingen, met de vreugde in Christus, zijn leven en zijn goede daden, tot in zijn diepste daad van sterven en opstaan. Dat mijn zielenood wordt bezongen. Als

Voor elke nood is een psalm te vinden. Als gemeente van Christus zingen wij mee in en met het lied van Israël, onze oudste broer. Dat is helemaal eigen. Met een groot verschil: Israël zingt de psalmen vanuit de belofte, wij zingen de psalmen vanuit de vervulling. Christus heeft elke psalm voorge zongen, doorgezongen en voldra gen aan het kruis. Hij doorleeft alles het diepst en het meest intens.

Uit liefde voor Hem, en om de naam uit te zingen van onze Redder, zingen wij niet alleen psalmen. Wij zingen voluit en letterlijk de naam van Jezus in gezangen en geestelijke liederen. Plus de doorwerking van de Geest in allerlei liederen die de kerk meedraagt. Van klassiek tot Passion. We zijn rijk bedeeld, rijker dan ooit. Laten we daar goed gebruik van maken. Kerk van Jezus Christus, tel uit je winst!

ds. Dirk van Duijvenbode

De psalmen zijn een apotheek in de bijbel. Allerlei recepten zijn er verkrijgbaar. De diepten van de ziel en de hoogten van het leven. Een apart bundeltje, een bijbel in je bijbel.

DRAAGVLAK GRAAG

Nu er een nieuw kabinet zit, zie ik graag draagvlak voor het beleid in brede maatschappelijke kring. Dat is nodig om polarisatie tegen te gaan - wat een speerpunt is van de eerste vice–premier, de minister van Financiën, mw. Kaag. En de overheid is volgens Paulus in 1 Timoteüs 2: 2 een onderwerp van gebed om een rustig en ongestoord leven te mogen hebben in alle vroomheid en waardigheid.

De trend van onze samenleving is, dat er nadruk wordt gelegd op rech ten voor individuele mensen. Wie de media volgt, moet dit wel merken. De mentaliteit is dan: “Ik heb mijn mening en dat jij een andere mening mag heb ben, vind ik al heel wat.”

De achtergrond van kerkelijk Neder land is veel genuanceerder. Er is een roeping, die je laat opkomen voor vrede en recht. Ontroerend mooi zingt Psalm 85:3 (berijmd):

Bij wie Hem vrezen is zijn heil geplant. Zijn heerlijkheid zal wonen in dit land, het heilig land waar goedheid trouw ontmoet, het recht de vrede met een kus begroet; de trouw die uit de aarde opwaarts schiet, het recht dat uit de hemel nederziet. De velden deelt Hij van zijn overvloed, de HERE die ons zegent met zijn goed.

RECHT IS NIET ONS RECHT Het recht is niet zomaar ons recht. Het recht is Gods recht, rechtspraak is van God (Deuteronomium 1:17). Het recht ziet vanuit de hemel neder, zingt de psalm. Prachtig! Er is toezicht op het recht van onze Vader in de hemel. En waar is dat toezicht op gericht? Of het recht nog wel de vrede met een kus begroet. Wat dat betekent? Dat ongekend onrecht, zoals bestuursrechters met ambtenaren meegaan in onheus bejege nen van mensen - dat is onrecht in de rechtszaal. Zo kan de IND asielzoekers verwijten een fake verhaal op te dissen, terwijl er genoeg andere aanwijzingen zijn van mensen die deze asielzoekers langer en beter meemaken. Ik kan nog woedend worden, als ik denk aan het onrecht dat ikzelf met asielzoekers bij de rechtbank heb meegemaakt. Dan vind ik het een verademing om te lezen in het vijfde Bijbelboek, dat als een rechtszaak te moeilijk is, dat je dan hogerop adviezen moet vragen om maar te voorkomen, dat er onrecht in de

rechtspraak kruipt. Dat de Bijbel daar zo zorgvuldig in is. Kostelijk!

HAARVATEN VAN DE SAMENLEVING

De politieke partijen die nu het CDA vor men hebben vanouds in de haarvaten van de samenleving gefunctioneerd. Dit is gebeurd via onderwijs, media, reclas sering, maatschappelijk werk, ziekenhui zen, kerkelijke activiteiten, diaconie en asielzoekers opvangen. Zo zijn er op al die terreinen gesprekken gevoerd over de koers van de samenleving, over wat nodig is, wat onmisbaar is, wat goed te doen is. In pastorale gesprekken is vaak het maatschappelijk leven mee ter sprake gekomen. Zo komt ter sprake wat gebeurd is en wat gebeuren moet en wat niet had mogen gebeuren. Nog altijd zijn er informele meedenken de groepjes, in boosheid, in betrokken heid en in hoopvolle, verwachtende zin.

CDA EN SAMENLEVING

Het CDA is een pluriforme partij. Er is een positie in het midden en er zijn vleugels die uitwaaieren al naar gelang het onderwerp. Dan gaat het niet om de staat, maar om de samenleving, die de door de staat gefaciliteerd kan worden als dat nodig is.

Met de SP kan het CDA samenwerken bij het onrecht over de toeslagen. Met de VVD durft het CDA kritisch te zijn naar te veel macht voor Brussel. En met de ChristenUnie kan het CDA gevoelig heid tonen ten aanzien van vrijheid van godsdienst en onderwijs, de moeite met het spreken over voltooid leven, medi sche ethiek en mensenrechten, vooral op het gebied van geloofsvervolging. Het CDA kan vraagtekens zetten bij te veel en te weinig overheid, bij te veel en te weinig ruimte voor ondernemingen.

Dit komt door aandacht voor behoeften in de samenleving. In de samenleving speelt het leven zich af: mensen heb ben hun ontmoetingen, ervaringen en gesprekken. Je creëert draagvlak als je interesse toont voor wat in je achterban leeft.

OUTBREAK MANAGEMENT TEAM

Minister de Jonge heeft als minister van Volksgezondheid nadrukkelijk willen werken met deskundige adviezen van het Outbreak Management Team. (Begrijp ik het goed, dat na één week deze minister de Jonge al gemist wordt wegens zijn persoonlijke en bemoe digende manier van spreken op een persconferentie?) Dat er een team van deskundigen en betrokkenen advise rend meedoen is typisch een voorbeeld van de samenleving serieus nemen. Deze werkwijze kun je zo overnemen op het gebied van o.a. volkshuisvesting, landbouw, visserij, milieu, jeugdzorg en asielbeleid. Adviezen uit zo’n kring verdienen het om beleidsbepalend te zijn voor regering en parlement. Je zorgt immers voor voldoende draagvlak, als je het maatschappelijk middenveld acti veert en de samenleving zoveel moge lijk medeverantwoordelijkheid geeft voor het beleid van de (rijks-)overheid.

AKELIG MODELLENBELEID

Als in Groningen zo’n beleid ontwikkeld zou zijn, had je niet een smakeloze vertoning gehad in de week dat het nieuwe kabinet begon: mensen voor het gemeentehuis in een rij alsof het de dertiger jaren was. Wie te laat kwam, kreeg ook nog te maken met een lege geldpot. Die moest het kabinet gauw weer bijvullen met 250 miljoen. Maar ook hier is weer dat akelige modellen beleid gevoerd: via de postcode kregen mensen aanspraak op € 10.000. De overheid biedt toch geen postcodelo terij aan? De overheid moet veel meer persoonlijke afwegingen maken in plaats van werken met onpersoonlijke modellen. Nu kan het zijn, dat er zonne panelen en een nieuwe keuken worden aangeschaft. Tja, alle huizen zijn niet beschadigd, wel in waarde gedaald.

GEZONDHEIDSZORG

In de Dertigers (op de Vlaamse tv Eén) kwam aan de orde: een mevrouw met Alzheimer, nog maar 60 jaar, heeft kan

ker en zou via een chemokuur, waar ze niets van begrijpt, kwalitatief een moei lijke tijd krijgen met een schamel effect van wellicht een maand levenstijd extra. De behandelende arts vertelt voorzich tig, dat het beleid van het ziekenhuis is: in zo’n soort situatie geen verdere behandeling met chemo. Dat lijkt me goed: meer nadruk leggen op het te verwachten effect van een bepaalde behandeling op levensverwachting en/of kwaliteit van leven. Daarmee zijn de dilemma’s nog niet voorbij, maar wel in een bepaald licht gezet. De gezondheidszorg mag rekenen op waardering van de samenleving, maar moet niet overschat worden. Van artsen en verpleegkundigen mogen we goede zorg verwachten met volle inzet, waarbij een gunstig resultaat in het vooruitzicht kan worden gesteld. De samenleving kan er niet om heen, dat de maak

baarheid grenzen heeft. Verwijten aan artsen, dat ze te kort schieten als het leven niet verder gaat, zijn onjuist. Aan het leven van ons allen komt vroeg of laat een eind op aarde. Waar de kwetsbaarheid van ons leven toeneemt, mag het geloof de ruimte krijgen, dat redden niet een menselijke maar een goddelijke mogelijkheid is. Jezus is (als Redder) gekomen op aarde uit liefde van God voor de wereld. Jezus zegt: wie in Mij gelooft zal leven, ook wanneer hij sterft (Johannes 11:25). Daarom zingt de kerk graag met Psalm 84:1 Wat zou mijn hart nog liever wensen dan dat het juichend U ontmoet die leven zijt en leven doet.

EENZAAM OF TOCH NIET? Koningin Juliana heeft eens gezegd, dat de eenzaamheid zo’n groot probleem is. Vanuit het ministerie van Volksge

zondheid klinkt ook door, dat jongeren zonder school- of universiteitsleven eenzaam zijn. Ik denk wel eens: als je het geloof in God als een relatie kunt beleven en je praat met God in gebed, dan ervaar je contact. Volgens mij is het ook juist daarom mogelijk om met Psalm 116: 1 te zingen: God heb ik lief, want die getrouwe HEER nam, toen ik riep, met toegenegen oren mijn woorden aan. Hij zal mij blijven horen en levenslang ben ik niet eenzaam meer.

“Waar haal jij je kracht vandaan?”, wordt gevraagd in Kamp Van Konings brugge. Kickbokser Robbie Hageman antwoordt: “Uit God, ik loop niet alleen…”

ds. Wim Scheltens

Wachtrij voor het gemeentehuis in Winsum, Groningen.

KONINGIN JULIANA HEEFT EENS GEZEGD, DAT DE EENZAAMHEID ZO’N GROOT PROBLEEM IS. VANUIT HET MINISTERIE VAN VOLKSGEZONDHEID KLINKT OOK DOOR, DAT JONGEREN ZONDER SCHOOL- OF UNIVERSITEITSLEVEN EENZAAM ZIJN. IK DENK WEL EENS: ALS JE HET GELOOF IN GOD ALS EEN RELATIE KUNT BELEVEN EN JE PRAAT MET GOD IN GEBED, DAN ERVAAR JE CONTACT

IS DE WAARHEID NOG IN TEL?

POLITICI WORSTELEN MET VERTROUWENSCRISIS

Nog nooit eerder hadden burgers in Nederland zo weinig vertrouwen in de overheid. Eind vorig jaar had nog maar 30% van de bevolking vertrouwen in de landelijke politiek. Dat is een alarmerend cijfer want deze vertrouwenscrisis kan op den duur de democratie zelf ondermijnen. Een belangrijke oorzaak van deze crisis is de omgang met de feiten. Burgers vermoeden steeds vaker dat politici de zaken te rooskleurig voorstellen of halve waarheden vertellen. Ze vragen zich af: is de waarheid nog in tel?

De Amerikaanse filosoof Harry Frankfurt heeft al 20 jaar geleden betoogd dat in onze moderne samen leving tegenover ‘de waarheid spreken’ niet ‘liegen’ staat. Dat is volgens hem te simpel gedacht. In onze samenle ving bestaan er allerlei tussenvormen van communicatie: van reclame en public relations, via propaganda en misleiding, tot openlijk bedrog. Een grote winkelketen verkoopt bijvoorbeeld gebak met op de doos in grote letters: ‘Ambachtelijk product uit eigen bakkerij’, terwijl bedoeld wordt: ‘Fabrieksproduct van een toeleverancier in België’. Is er dan sprake van reclame, misleiding of bedrog? De meeste consumenten zullen hun schouders ophalen, want ze begrijpen wel dat ze voor € 5,99 geen ambachtelijk gemaakte taart kunnen kopen! In feite is er sprake van een heimelijke overeenkomst tussen de verkoper en de koper: ze weten allebei dat er misleiding plaatsvindt, maar ze zwijgen erover omdat ze er beiden voor deel van hebben. In dit geval is er geen sprake van bedrog, beweert Frankfurt, maar van een fenomeen dat je eerder ‘onverschilligheid tegenover de waar heid’ zou kunnen noemen.

TRUMP

Iets dergelijks zie je steeds vaker in de politiek, aldus Frankfurt die zijn hele leven in de VS gewerkt heeft. Hij heeft zijn theorie uiteengezet in twee essays met de sprekende titels ‘On Bullshit’ en ‘On Truth’. In zijn land hebben politici er weinig moeite mee om van tijd tot tijd ‘bullshit’ te verspreiden. ‘Bullshit’ is niet zozeer een openlijke leugen, als wel een ‘onzin-bewering’, een loze bewering die alleen ten doel heeft de eigen ach terban te mobiliseren. Kampioen in het verspreiden van zulke onzin-beweringen was (en is) Donald Trump. Als ervaren vastgoedhandelaar wist Trump dat men sen bereid zijn een fors bedrag neer te tellen voor een illusie en daarom leverde hij ze illusies! Bijvoorbeeld toen hij beweerde dat hij aan de zuidgrens van de VS een muur zou laten bouwen tegen illegale immigranten en dat hij de Mexicaanse overheid daarvoor zou laten betalen. Achteraf bleek: pure bluf.

Factcheckers van The Washington Post hebben berekend dat Trump tijdens zijn presidentschap tenminste 30.573 keer iets heeft beweerd dat aantoon baar onjuist was. Toch heeft hij nooit toegegeven dat hij ernaast zat, want als echte ‘bullshitteer’ erkent hij de schei ding tussen waarheid en leugen niet. Zo beweerde hij ooit dat als blanken vermoord worden de dader in 81% van de gevallen een Afro-Amerikaan is. Toen tegenstanders erop wezen dat het juis te getal 15% is, trok hij zijn bewering niet in maar bleef hij deze fanatiek her halen. Anders gezegd: politici als Trump erkennen de waarheid niet langer als een basisvoorwaarde voor zinnige communicatie. Je beweert wat jou goed uitkomt of wat jouw achterban wil horen – los van de vraag of het waar is.

NEDERLANDSE POLITIEK

De dynamiek in de samenleving is de laatste decennia sterk toegenomen, mede door de opkomst van de sociale media. Als gevolg daarvan voelen politi ci zich steeds meer opgejaagd en doen ze soms beweringen die kant noch wal raken. ‘Het is onvermijdelijk dat mensen onzin (‘bullshit’) gaan versprei den, als je ze dwingt over iets te praten waarover ze niet genoeg weten’, aldus Frankfurt. Het wordt niet geaccepteerd als een politicus antwoordt met ‘dat moet ik eerst uitzoeken’ of ‘de tijd zal het leren’. Ook Nederlandse politici zijn steeds vaker te betrappen op ‘onzin-be weringen’, overhaaste toezeggingen en pure bluf.

Een paar voorbeelden. Hugo de Jonge beweerde al in mei 2020 dat de coro na-app die toen ontwikkeld werd een belangrijk instrument zou worden in de bestrijding van de coronapandemie. Later bleek de effectiviteit van de app zwaar tegen te vallen. Na de val van het kabinet in het voorjaar van 2021 beloofde het demissionaire kabinet dat alle gedupeerden van de toeslagaffaire snel compensatie zouden ontvangen.

Maar al in oktober van dat jaar moest staatsecretaris van Huffelen toegeven dat de operatie veel langer zou duren.

Minister Blok beweerde in het najaar van 2021 nog dat de gasproductie in

Groningen alleen in het geval van een strenge winter verhoogd zou worden, maar rond de jaarwisseling moest hij alweer op zijn woorden terugkomen. En de premier zelf verspeelde heel wat vertrouwen toen hij in de kwestie-Omt zigt beweerde van bepaalde gebeur tenissen geen ‘actieve herinnering’ te hebben.

GEVAARLIJK

Hoe gevaarlijk het is om onzin-bewerin gen te lanceren blijkt wel in de VS. Twee onzin-redeneringen van Trump hebben een eigen werkelijkheid gecreëerd. Als president heeft Trump zijn aanhang er van overtuigd dat de gevaren van coro na overdreven werden en dat vaccinatie onzin was. Nu is hij daarop teruggeko men maar dat accepteert zijn aanhang niet. Op partijbijeenkomsten wordt hij uitgejouwd als hij mensen oproept om een booster te gaan halen. Intussen ligt het sterftecijfer in overwegend Republi keinse staten aanzienlijk hoger dan in Democratische staten.

Ook een andere onwaarheid van Trump is een eigen leven gaan leiden, name lijk de bewering dat er rond de presi dentsverkiezingen gefraudeerd is. Een jaar na de verkiezingen is nog steeds meer dan 70% van de Republikeinse kiezers ervan overtuigd dat het presi dentschap hen ontstolen is. Het is de vraag of het vertrouwen in het democra tische stelsel bij deze kiezers ooit nog hersteld kan worden.

HERSTEL VERTROUWEN

In Nederland zijn we nog niet zover afgegleden als in de VS, maar het vertrouwen in de politiek heeft een flinke deuk opgelopen. Herstel van vertrouwen is alleen mogelijk als de waarheid in ere wordt hersteld. Dat betekent voor politici in ieder geval: geef de feiten zo accuraat mogelijk weer, doe niet telkens loze beloften en zeg het gewoon als je iets niet weet. De waarheid in deze betekenis moet weer de norm worden voor de communicatie tussen volwassen mensen in een open samenleving.

dr. Jacques Schenderling

HET VERHAAL BINNENSTAPPEN

TOMÁŠ HALÍK OVER HET LEZEN VAN DE BIJBEL

In dit artikel geef ik verder geen re censie van het gehele boek. Behalve dat ik wil benadrukken dat Tomáš Halík opnieuw een zeer lezenswaardig boek heeft geschreven. Hij schrijft veel om langer op te kauwen. Zijn gedachten zijn inspirerend en zijn manier van theologi seren is zeer verfrissend.

In dit artikel wil ik vooral stil staan bij hoofdstuk 3 dat me tijdens het lezen van boek zeer aanspraak. De titel van dit hoofdstuk is: God woont in de geschiedenis.

In zijn boek Theater voor engelen denkt Halík verder na over een lezing van de toenmalige Paus Benedictus in 2010. In deze lezing richt Benedictus zich tot de tijdgenoten die het geloof en dus ook God (nog) niet kunnen aanvaarden. Hij nodigt hen uit het bestaan van God als een hypothese te aanvaarden en te leven alsof God bestaat (etsi Deus daretur). De hoop is dan dat ze uitein delijk nog een stap verder kunnen gaan en God niet langer alleen maar een hypothese is en men moet doen alsof God bestaat. Benedictus wil zo een weg wijzen van het niet geloven naar geloven. Op zijn eigen en ook erudiete wijze denkt Halík hier verder over na. Hij neemt de gedachten van Benedictus niet klakkeloos over. Hij plaatst kantte keningen en legt zijn eigen accenten. Tegelijkertijd herkent hij in het voorstel van Benedictus heel veel om zijn athe istische vrienden, zoals hij hen steeds noemt, uit te dagen en te prikkelen.

BINNEN STAPPEN

In hoofdstuk 3 wijst Tomáš Halík dat het lezen van de Bijbel hierbij een belangrij ke rol speelt. Zo schrijft hij:

‘Waar bestaat God dus, waar kunnen ook onze ongelovige vrienden Hem

ontmoeten? Hij bestaat in de verhalen die over Hem worden verteld. Dat is de hemel waarin God woont, dat is de hemel, die zich opent voor wie bereid is ‘het verhaal binnen te stappen’.

Om de God van de Bijbel te kunnen ont moeten, moeten we ‘het verhaal binnen stappen’, is het noodzakelijk met eerbied en inzicht daar binnen te gaan’. (p.50)

Halík wijst hier niet alleen zijn ‘onge lovige vrienden’ een weg, maar ook degenen die geloven. Deze manier van Bijbellezen past namelijk niet bij een fundamentalistische, woordelijke uitleg van de Bijbel. De Bijbel moeten we niet lezen als een leerboek voor de weten schap of de geschiedenis. Uiteindelijk is dit een op modernistische manier van de Bijbel lezen vreemd die is aan de werkelijkheid waarin de tekst van de Bijbel is ontstaan. Bovendien dient het ook niet het geloof van een mens. Halík schrijft dan:

‘Geloven betekent niet dat we de Bijbel tekst de status toekennen van het op uiterst nauwkeurige wijze meedelen van onwankelbare ‘feiten’, maar veelmeer dat we de verhalen binnengaan. Zo ontstaat er een hermeneutische cirkel tussen ons eigen verhaal en de bijbelse verhalen, die elkaar wederzijds verhel deren en verklaren. De Bijbel is niet de enige ‘foto van de wereld’ die de mens er over informeert hoe de wereld is, maar een spiegel die mens wordt voorgehou den en hem helpt zichzelf te verstaan en daardoor zichzelf en de wereld te veranderen’. (p.51)

EXISTENTIEEL

Deze gedachten van Halík over het lezen van de Bijbel zijn heel waarde vol. Ze bepalen ons erbij dat de Bijbel

betekenis krijgt wanneer we de Bijbel op existentiële wijze lezen. De wereld van nu, mijn wereld mag raken aan de wereld van God zoals we die leren kenen uit de Bijbel. In die ontmoeting (versmelting) ontmoeten we God en hoe Hij op ons leven betrokken is. Bijbel lezen is een heilige zaak. Het verhaal van de Bijbel spiegelt ons, confronteert ons, ontmaskert ons en opent ons voor Gods genade en liefde. Door zo de Bijbel te durven lezen komen we in de wereld van God en komt God ons leven binnen. En zo wordt de Bijbel steeds weer een actueel boek. Halík wijst er op dat de Bijbel zich op deze manier ook bewijst als een betrouwbaar boek. Hij schrijft dan:

Voor mijzelf is het belangrijk dat de Bijbelse verhalen op de daadwerkelijke geschiedenis betrekking hebben en geen tijdloze oosterse mythen zijn. Het feit dat ze die geschiedenis niet met een foto grafische precies weergeven, is iets wat mij niet ongerust maakt. Concentreer je op de ‘innerlijke waarheid’ van deze verhalen of hun waarheid voor jou: ze zijn waar voor jou, voor zover ze je leven raken en het veranderen. (p.54)

LEVENDE STEM

De inzet van Halík stemt tot nadenken. Toch zou ik bij de bovengenoemde gedachten van Halík nog een gedachte willen toevoegen. Ik deel het reforma torische uitgangspunt dat de Bijbel gelezen mag worden met het oog op de viva vox evangelii (levende stem van het evangelie). De Bijbel wordt de levende stem van het evangelie door de Heilige Geest. Wanneer we de Bijbel existentieel, in geloof, willen lezen gaat dit samen met het gebed om de Heilige Geest. De Geest leert begrijpen en

In het vorige nummer van Confessioneel-Credo was al van de hand van collega Wim Scheltens een re censie te lezen van het nieuwe boek van Tomáš Halík: Theater voor engelen. Tomáš Halík is priester en hoogleraar in Praag. Op dit moment een zeer invloedrijke theoloog. In Nederland werd hij bekend door zijn boek Geduld met God.

verstaan. En ook het Woord van God aanvaarden en toepassen in ons leven. Zonder de Heilige Geest blijven de letters dode letters.

Het is de Geest die ons door het ver haal rondleidt. Op deze wijze worden onze ogen en ons hart geopend. Het is dankzij de Geest dat God veel meer is dan een verhaal; een levende realiteit.

ds. Roberto Buijs

N.a.v. Tomáš Halík, Theater voor engelen, Utrecht 2021

IN MEMORIAM

We gedenken dr. Ben(jamin) Wentsel (*13 juli 1929, Ridderkerk....†6 januari 2022, Voorburg). Sinds 4 september 2015 weduwnaar van Geertruida Gerda Stam.

Als één van de jongste predikanten, misschien wel de jongste predikant toen tertijd deed hij op 23 jarige leeftijd intrede in de kerk van Pingjum en Zurich op 15 maart 1953. Door zijn vader, eveneens Benjamin Wentsel, werd hij beves tigd. In 1957 ging hij naar Oudewater, hierna in 1963 naar De Lier. Vervolgens in 1967 naar Beverwijk – Heemskerk. In deze plaats maakte hij een dubbele topper mee in 1970. Op 12 juni van dat jaar promoveerde hij na een studie van 14 jaar op het proefschrift “Natuur en genade”. Het tweede hoogtepunt was dat hij op 11 september trouwde met Trudy Stam. Zo ging hij samen met zijn vrouw in 1973 naar ’s Gravenhage-West. Hij werd predikant in de Westduinkerk. Na 17 jaar ging hij met vervroegd emeritaat, min of meer gedwongen, want de kerk werd afgestoten en op die plaats kwam een Albert Heijn. De ontkerkelijking, wat dus heel duidelijk ook naar voren kwam in het afstoten van de Westduinkerk, heeft hem veel verdriet gedaan. Zijn emeritaat gaf hem nu alle ruimte om de Dogmatiek, waaraan hij al een aantal jaren geleden was gaan schrijven af te maken. De vierdelige Dogma tiek, die tenslotte op 7 banden kwam, mogen we zijn geesteskind noemen. Dr. Ben Wentsel kunnen we naast zijn predikant zijn, ook een auteur noemen. Hij heeft ongeveer 30 boeken geschreven. Op andere plaatsen kunnen we lezen welke dat allemaal waren. Zowel in zijn gemeentewerk als predikant, privé als echtgenoot, als broer en zwager, oom en vriend, als in zijn schrijven van de vele boeken, was zijn levensmotto: “Het eeuwige leven, dat is dat zij U kennen, de enige ware God en Hem, Die U gezonden hebt, Jezus Christus”(Joh. 17 : 3). Met name in de Gereformeerde Kerken in Nederland kwam hij op voor de zuivere leer. Hij was vanaf het eerste uur dan ook betrokken bij het CGB. Hij was de eerste redactiesecretaris van het blad “Credo”, opgericht in 1974. Daarnaast is hij ook nog docent geweest aan de Reformatorische Bijbelschool De Wittenberg in Zeist en de Evangelisch Theologische Academie in Zwijnd recht. Zijn vrouw Trudy betekende heel veel voor hem. Na haar overlijden in 2015 werd het voor hem alleen maar moeilijker. Hij had veel moeite met het alleen zijn.

Tot een paar weken geleden mocht hij in een goede gezondheid verkeren. Vanaf 21 december 2021 werd hij ziek. Tenslotte ging hij naar de hospice in Voorburg.

Hier is hij op 6 januari 2022 overleden.

We geloven met Gezang 452:3 - het lied dat ook gezongen werd in de dank dienst voor zijn leven - dat Ben Went sel nu geborgen is bij God, in Jezus is zijn zalig lot.

“Hij is mijn lust, ook als mijn stof eens rust. O, prijst Hem, mijn gezangen!

Ik blijf zijn komst verlangen. Hij is mijn lust!”

Zo gunt God leven aan zijn ziel (vgl. Gun leven aan mijn ziel, memoires en uitzichten)

Hij-is-er-bij (2 delen van Ben Wentsel, een samenvatting van zijn Dogmatiek)

Mede namens mijn vrouw Ada (belijde nis bij Ben gedaan in 1974)

Samen getrouwd door Ben in 1978.

Onze zoon Leo door hem gedoopt in 1981.

Gesproken bij mijn 25-jarig ambtsjubi leum in 2006.

ds. Daan Riemens, Nijkerk

DE ZIN VAN HET LEVEN

IN TIJDEN VAN CORONA

De vraag naar de zin het leven is volgens sommigen een zinloze vraag. Waarom? Omdat zij het leven zelf zinloos vinden? Of heeft men een ander motief. Ik stel nu al vast dat het helemaal niet zo’n gekke vraag is. Sterker nog: in zekere zin is het inderdaad een zinloze vraag. Ik hoop dat verderop aan te tonen.

In tijden van corona valt op hoeveel in spanningen men zich getroost om le vens te redden en te sparen. Want het leven is heilig. Waarbij het ook weer te denken geeft dat we blijkbaar kunnen leven met het feit dat het verkeer ieder jaar honderden doden vereist, althans wat onze eigen land betreft. Wereld wijd ligt het aantal schrikbarend veel en veel hoger. In 1970 waren het in ons land overigens 5 keer zoveel, ruim 3000 waaronder een oom en tante van mij, broer en zus van mijn moeder. Gelukkig maar dat de pogingen om het verkeer minder gevaarlijk te maken niet zonder resultaat gebleven zijn. Is men levensgevaarlijk gewond worden kosten nog moeite gespaard om levens te red den. Zoals ook nu met betrekking tot de covid-19, het risico van de dood met een code uitgedrukt. Als mensen zeer ernstige gezondheidsproblemen, toene mende fysieke aftakeling of door tegen slag op tegenslag te verduren hebben dringt zich veelal onwillekeurig de vraag op wat voor kwaliteit hun leven dan nog heeft. En de kwaliteitsvraag staat niet los van de zinvraag. Bij tijd en wijle springen mensen uit het leven. Niet al tijd overigens omdat het leven voor hen zonder meer zinloos geworden is, maar omdat ze zich eruit gestoten voelen met als gevolg dat er een moment kan komen dat er volstrekt geen zin meer IN hebben, in het leven.

GEEN ZIN IN

Dat is overigens wel iets om even vast te houden. Ze hebben er volstrekt geen zin meer IN, in het leven niet. Kijk, zolang je er wél zin in hebt stel je je die vraag niet, die vraag of het leven zin heeft. Als alles voor de wind gaat, ja, dan leef je zonder meer, zonder mitsen en maren. Maar goed, het leven loopt niet altijd op rolletjes; ieder komt wel eens voor vragen te staan, vragen die soms heel diep gaan en raken aan de zin en de waarde van het leven, zo niet

van zichzelf, dan van anderen. De zin van het leven, waar doe je het voor, zo zou je het ook kunnen formuleren. Voor je werk? Voor je gezin? Voor vrouw en/of kinderen en kleinkinderen? Om de macht of de ambitie; de rijkdom of geluk? Of moeten we de lat wat hoger leggen en zeggen dat de zin van ons leven in het geloof, in de godsdienst, of in de dienstbaarheid jegens de mede mens ligt? De zin het leven is dan kort en goed: God liefhebben en de naaste als jezelf, waarbij de naaste een heel rekbaar begrip is, want de vreemdeling valt er ook onder, het gaat ook om de verre naaste. Let wel, me name de naastenliefde is gericht op een goed léven voor die naaste.

WIE BEPAALT DE ZIN?

Hieraan kun je nog de vraag verbin den: wordt de zin van het leven van hogerhand bepaald of bepaald ik die zin zelf? In het geloof belijden we toch eigenlijk dat het God is die ons leven en de zin daarvan bepaalt. Paulus zegt dat het God die ons recht van bestaan geeft, die ons rechtvaardigt, zoals dat klassiek heet. Maar toch zullen we daar zelf ook iets aan moeten doen, het leven op een zinvolle manier invul len. Het wordt je ook weer niet in de schoot geworpen.

ERNSTIGE VRAGEN

Toch is het van belang eens te zien hoe de Bijbel verder de zin van het leven benadert. Daar kan ik kort over zijn: in de Bijbel komt dat niet ter sprake. De zinvraag bestond toen nog niet, in de tijd waar de Bijbel over gaat; de zinvraag is pas opgekomen zo in de 18de en 19de eeuw. Daarvoor was het leven ruwweg gezegd min of meer vanzelfsprekend. Wat niet wegneemt dat er in de Bijbel toch wel terdege ern stige vragen worden gesteld, neem de Psalmen, met name de klaagpsalmen. Waarom klagen die mensen? Omdat

ze hun leven bedreigd weten. Belangrij ker dan het kwaad dat mensen doen, de zonde zogezegd is in de Psalmen het kwaad dat mensen overkomt, het kwaad dat slachtoffers maakt op grond van kwaad dat anderen doen. Neem ook het boek Job maar. Overigens, er is een Bijbelboek dat toch ergens de suggestie wekt de zin het leven in twijfel te trekken. Ik bedoel Prediker. die beweert dat het leven ijdelheid is dat is vruchteloos, ten dode opgeschreven, vergankelijk, vluchtig, zinloos blijkbaar. En daarmee is Predi ker het somberste boek van de Bijbel zou je zo denken. Maar dat is maar ten dele waar Prediker is ook het vrolijkste, het levenslustigste boek van de bijbel, want zo ergens dan wordt in dit boek het leven juist met volle teugen genoten: ‘Eet uw brood met vreugde, drink uw wijn met een vrolijk hart, geniet het leven met de vrouw die ge liefhebt enz. enz. Prediker zegt eigenlijk dit: het leven is ijdel, vergan kelijk. Alles gaat een keer voorbij, dus geniet ervan zolang dat nog kan. Het leven is ijdel, in negatieve zin maar ook in positieve zin: iets om trots op te zijn. .Leve het leven! En zorg ervoor dat je er zin IN hebt.

“LEVEN IN OVERVLOED”

Maar Jezus dan? Hij heeft het over het Koninkrijk van God, als doel van het leven. Zoekt eerst het Koninkrijk van God en de gerechtigheid van dat Koninkrijk – zo zegt Jezus dat in de Bergrede. Maar in het vierde evangelie zegt Jezus het anders. In hoofdstuk 10 waarin die prachtige tekst staat, vers 10; daarin zegt Jezus wat nu de bedoeling van zijn optreden. Hij noemt zichzelf de Goede Herder die zorgt voor de schapen, opdat die in leven blij ven, de goede herder die zijn schapen beschermt als valse herders het leven van die schapen proberen onmogelijk te maken. Dan volgt in vers 10 dat

prachtige woord waarin Jezus zegt: Ik ben gekomen opdat zij leven hebben in overvloed. Leven in overvloed, het volle leven, het leven in al zijn volheid zeg maar. In deze volzin geeft Jezus aan wat zijns inziens de zin van het leven is. Sommigen zeggen dat Jezus de zin het leven is. Maar Jezus zelf, wat zegt Hij? Antwoord: de zin van het leven is het leven zelf. Want daarvoor kwam Jezus, daarvoor stierf hij en stond hij op uit de dood; hij gaf zijn leven ter wille van ons leven. Denk ook maar dat prachtige woord uit hoofdstuk 15: ‘Niemand heeft grotere liefde dan dat hij zijn leven inzet voor zijn vrienden’. Het woord leven is het belangrijkste woord van het vierde evangelie, dat van Johannes dus. Het evangelie begint ermee: ‘In den beginne was het Woord en in het Woord was het leven’, het Woord was leven gevend. Maar het evangelie eindigt er ook mee als Johan nes zegt: ‘Dit alles heb ik geschreven opdat u door te geloven het leven hebt’, dus leeft. Daar ging het mij om, aldus Johannes: omdat het Jezus daarom ging: de zin van het leven ligt in het leven zelf. En telkens komt het woord leven tot klinken, met name als we Jezus horen zeggen, dat Hij het brood des levens is, de Opstanding en het leven, de weg, de waarheid en het leven. Zin van het leven? Het leven is zelf zinvol, dat wordt bedoeld met die overvloed: Ik ben gekomen opdat jullie leven hebt in overvloed, dat heet ook eeuwig leven. Neem maar die beroem de tekst: ‘Alzo lief heeft God de wereld gehad dat Hij zijn eniggeboren zoon gegeven heeft opdat ieder die in Hem gelooft niet verloren ga, maar eeuwig leven hebbe’. Denk erom: met eeuwig leven wordt niet primair bedoeld het leven ná dit leven, maar het leven hier en nu in zijn hoogte en in zijn diepte, in al zijn volheid, in z’n zinvolheid, het volle leven; je kunt het ook levensvul ling noemen.

LEVEN ZELF GEEFT ZIN

Levensvérvulling – daar gaat het om. Zoals je dat wel eens hoort zeggen:dat is helemaal het einde, of, schijnbaar tegenstrijdig ermee: dat is eindeloos, ik ben eindeloos gelukkig, kijk, dat is eeuwig leven. Leven in overvloed. En dan is het ook geen vraag meer of het leven nu zinvol is vanwege de zin die er van hogerhand aan gegeven wordt of dat wij zelf zin aan het leven hebben te geven. Iemand zei: ‘Niet ik geef zin aan mijn leven, maar het leven geeft zelf zin aan mij.’ Maar dan wel

als een leven dat tegelijk mede-leven is oftewel een samenleven. Een leven dat leven in overvloed is vanwege de liefde die erin huis. Want in een leven zonder de L van liefde is alles om het even. Zinloos dus. Zelfs de befaamde 20ste-eeuwse theoloog Miskotte, nog altijd de mascotte van veel theologen, schreef: ‘Het gaat erom het leven meer lief te hebben dan de zin van het leven; er is geen zin in het leven dan het leven zelf, in Godsnaam dan wel te verstaan’. Iemand anders zei: ‘Niet ik maak aanspraak op het leven maar het leven maakt aanspraak op mij; en daar mag ik mij niet aan onttrekken’. Het is als met het spel, waarvan de zin het spel zelf is. Of neem de muziek. Wat is de zin ervan? De muziek zelf toch. De vraag naar de zin van het leven is alleen zinvol, als de vraag gesteld wordt, of het leven zelf zin gééft. En in dié zin is het wel zinvol om van de zin het leven te spreken.

LEVEN EN LICHT

Daarbij is van belang dat we de be tekenis van het leven niet beperken tot het nut ervan. Op de oude dag kunnen mensen zich nutteloos voelen en daarom zien ze geen zin meer in het leven, of beter gezegd: het leven zelf heeft geen betekenis meer voor hen, ze zijn niet meer nodig. En zoiets kan een mens diep ongelukkig maken. ‘Oma, ik heb u nog wel nodig hoor!’ zei een meisje. Leven is meer dan het nut

ervan. Je mag ook leven zonder dat het nut heeft. Maar juist toenemend gemis in de ouderdom maakt voelbaar hoe belangrijk het leven is. Volgens Johannes is het leven ook het licht der mensen. Zolang er leven is, is er hoop, zeggen we wel, maar wat moet de wan hopige ermee? Nee, zolang er leven is, is er licht en is het volstrekt donker geworden in je leven dan gaat het erom dat er anderen zijn die je helpen om dat licht terug te vinden. Daarom was het wreed dat bejaarden in verzorgings huizen in het begin van de coronatijd helemaal op zichzelf werden terugge worpen. Bij velen werd het toen donker om hen heen, ja, in hen. Om levens te sparen werden levens toen bedreigd. Omgekeerd is het ook weer niet juist wanneer jongeren met bijv. kanker hun leven moeten opofferen voor het leven van ouderen.

Iemand schreef dat de vraag naar de zin het leven ten diepste een heidense vraag is. Want zo zonder de Geest, ook wel de Geest des levens genoemd. Daarom werd de Geest nu juist uitge stort, om het leven leefbaar te maken en wel zo leefbaar mogelijk. Zoals Mo zes aangaf in zijn zwanenzang toen hij zijn mensen voorhield dat ze konden kiezen tussen leven en dood, tussen goed en kwaad; en dan zegt hij dat met grote klem: Kies dan het leven!

ds. Keimpe Dijk, em.pred. te Duiven

DE VERGRIJSDE KERK ALS GEGEVEN

Jaren geleden stelde mijn buurman, die kapper is, vast dat mijn haar steeds grijzer werd. Dat was geen verrassende observatie. Ik had het zelf ook al gezien. Een positieve klank had de constatering van mijn buurman niet. Dat geldt in het algemeen voor het begrip ‘vergrijzing’ – niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk. Er wordt zelfs wel over vergrijzing als een plaag of een tsunami gesproken. In de hele samen leving, ook in de kerk.

Het is zo langzamerhand tijd voor een tegengeluid. Welnu: enkele maan den geleden was dat te horen, bij de promotie van ds. Hans de Waal, die on derzoek gedaan heeft naar ‘diaconaat en ouderen’. Overigens: al eerder heeft prof.dr. Frits de Lange, tot voor kort hoogleraar ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, aandacht voor ‘de oude dag van morgen’ (de ondertitel van zijn boekje De mythe van het voltooide leven) en voor ‘De ‘grijze kerk’ als uitdaging’ (in Ouderlingenblad nr. 987) gevraagd.

DRIEDUBBELE VERGRIJZING

De vergrijzing van de samenleving neemt in rap tempo toe. Bedroeg het aantal ouderen (gemeten als 65 jaar en

ouder) in 1990 nog 12%, in 2019 was het al 19%. In 2040 wordt een piek van 26% verwacht. Dit laatste percentage was voor de kerk reeds in 2010 een ge passeerd station. Daar zijn de ouderen inmiddels dus jarenlang oververtegen woordigd. In dit verband wordt wel eens over een driedubbele vergrijzing gespro ken. Om te beginnen zijn er verhou dingsgewijs steeds meer ouderen, ook in de kerk. Vervolgens worden de oude ren gemiddeld genomen steeds ouder, ook in de kerk. Ten slotte overtreft het aantal overlijdens in en uitschrijvingen (vooral onder de jongeren) uit de kerk het aantal nieuwe inschrijvingen.

VISIE EN BELEID IN BEELD

De Waal heeft de visiedocumenten en

de beleidsplannen van de Protestantse Kerk in Nederland onderzocht. Hij heeft geconstateerd dat verwijzingen naar de aanwezigheid van ouderen en naar de thematiek van vergrijzing in de docu menten spaarzaam zijn, wat geen recht doet aan de reële situatie van de kerk. In het laatste beleidsplan ontbreek dat alles zelfs geheel. De Waal merkt wel fijntjes op dat vergrijzing als ‘bedreiging’ daarmee wel is gecorrigeerd. In eerdere documenten werd er namelijk wel in die trant over gesproken…

EEN PRECAIR ONDERWERP

Overigens is hier niet mee gezegd dat de bovenlokale organisatie van de Pro testantse Kerk in Nederland niet bereid en in staat zou zijn om het diaconaat van lokale gemeenten, diaconieën en samenwerkingsverbanden zowel in organisatorische als in theologische als in praktische zin te ondersteunen. Dat is zeer zeker het geval. Feit blijft, dat erkenning van het proces van vergrijzing binnen de eigen gelederen en de vraag hoe dat gewaardeerd zou kunnen of moeten worden, voor de bovenplaatse lijke kerkelijke organisatie een precair onderwerp is.

…TOT IN HUN OUDERDOM

Ondertussen bestaat een heel groot deel van het kerkelijke kader uit oude ren, wordt een heel groot aandeel in de vrijwillige bijdragen door de ouderen op gebracht, enzovoort. Er is dan ook alle reden om de ouderen in ere te houden. Onder het motto van Ps. 92: 8

Zij zullen vruchten dragen voor ’s Heren heiligdom tot in hun ouderdom, tot in hun grijze dagen.

Ik denk dan aan mijn oude vader – hij is 87 jaar. Hij noteerde op 31 december jl. in zijn opschrijfboekje dat hij in 2021

ONDERTUSSEN

BESTAAT EEN HEEL

GROOT DEEL VAN HET

KERKELIJKE KADER UIT

OUDEREN, WORDT EEN HEEL GROOT AANDEEL

IN DE VRIJWILLIGE

BIJDRAGEN DOOR DE OUDEREN OPGEBRACHT, ENZOVOORT.

ER IS DAN OOK ALLE REDEN OM DE OUDEREN IN ERE TE HOUDEN

STUDENTENWERK (11):

DIEP DOORDENKEN

Een van de gevaren van activi teiten die gericht zijn op geloofsgroei, is dat het vooral gaat om de praktijk, terwijl de theoreti sche achtergrond van het chris telijk geloof minder de aandacht krijgt. Het is de uitdaging van een organisatie als IFES om daar sturing aan te geven en er ook materiaal voor beschikbaar te stellen. Het afgelopen jaar zijn we daar veel mee bezig geweest.

12.437 kilometers had gehaald. (Op de fiets, lopend haalt hij amper honderd meter.) Ongetwijfeld de meeste kilo meters in de verre buitengebieden van Joure. Om daar elke week zondagsbrie ven, kerkbalansenveloppen en wat dies meer zij te bezorgen. Zulke mensen heb je in de kerk. Gelukkig; ja: Goddank.

TEN SLOTTE: EEN AANBEVELING

Ik neem een aanbeveling van De Waal over: ‘Het behoort tot de contextuele di aconale roeping van de kerk als geheel om de eigen ouder wordende gestalte te beamen. Naast nieuwe initiatieven, pioniersplekken en aandacht voor jongeren of (afwezige) middengroepen is erkenning van de vele aanwezige oudere betrokkenen een voorname diaconale en kerkelijke uitdaging. (…) Op grond van eigen ervaringen en een adequate houding en werkwijze zou de kerk en zouden kerkelijke gemeenten, door praktische en kritische participatie, in diaconale zin een proeftuin kunnen zijn voor een vergrijzende samenleving.’ Waarvan akte!

dr. Jan Dirk Wassenaar

N.a.v. Hans de Waal, Diaconaat en ouderen. Over de diaconale roeping van de kerk in de context van vergrijzing; Eburon Utrecht, 2021; 214 p.; ISBN 9789463013871; prijs: € 25,50

Het wordt vaak gezegd dat studeren eigenlijk niet verstandig is voor een christelijke jongere. De kans dat je je geloof kwijtraakt vanwege alle abstracte argumenten die je tegen gaat komen, is namelijk best groot. Verschillende van mijn medescholieren hebben in hun studententijd inderdaad de kerk vaarwel gezegd. En een van de belangrijkste redenen is dan het rationele argument: het geloof kan niet op tegen de verkla ringen van de (natuur)wetenschap. Nu zijn daar genoeg punten tegenin te brengen. Maar waar vind je die, als 19-jarige natuurkundestudent voor wie het leven al vrij vol zit? En hoe geef je een christelijk standpunt vorm in een collegezaal waar je een van de weinigen bent die gelooft in meer dan alleen het materiële?

Tegelijkertijd is dit beeld een cliché. Vanuit onze enquête onder studenten van de christelijke verenigingen bleek dat velen van hen genoeg ondersteu ning ervaren voor hun geloof en niet vaak aan het twijfelen worden gebracht. Maar dat zijn natuurlijk de studenten die verbonden blijven met het geloof en niet degenen die al eerder zijn afge haakt…

Gelukkig is er ook door anderen over deze vraag nagedacht. De oplossing wordt dan niet gezocht in het terugtrek ken op de laatste brokstukken van de Nederlands-christelijke cultuur, maar ook niet in het irrelevant achten van de wetenschappelijke waarde van het geloof. Zij noemen deze tussenpositie ‘Durf te denken’. Want als je vanuit een christelijke wereldvisie gaat studeren, dan zou je juist meer van God tegen moeten komen, is hun idee. Alles wijst

immers op de Schepper van de materie. Misschien durven we tegenwoordig wel te weinig stellig te zijn op dit vlak. Van uit de eeuwenlange traditie zijn namelijk veel voorbeelden bekend van mensen die juist door diep te denken dichter bij God zijn gekomen. Volgens hun redene ring kan dat uiteindelijk ook niet anders. Zo sluit de ‘rationele’ 13e-eeuwse theoloog Anselmus zijn boek rondom zijn godsargument af met een gebed om nog meer van Gods wijsheid te mo gen begrijpen. Vanuit die houding kan je over alles diep doordenken, zonder dat je geloof in de problemen komt. Op allerlei manieren, bijvoorbeeld met conferenties, leesmateriaal en gespreksgroepen, proberen we de studenten toe te rusten in hun eigen vakgebied. Want christen ben je overal – niet alleen als theoloog of alleen op zondag. Het zou goed zijn als die vragen dan ook in de kerk een plaats kunnen krijgen. Geloof en wetenschap hoeven elkaar namelijk niet uit te sluiten, maar wijzen samen naar het machtige werk van onze God!

Mart Jan Luteyn

10 REDENEN VOOR DE NBV21

OP KANSELS EN NACHTKASTJES

Tijdens mijn geregelde voorgaan in gastgemeenten valt mij op dat de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 nog lang niet overal is ingevoerd. Anders dan in 2004 bij de introductie van de toenmalige NBV het geval was, blijken ook gemeenteleden terughoudend in de aanschaf van ‘weer een nieuwe Bijbel’. In deze bijdrage noem ik 10 redenen om die stap wèl te zetten.

1.Volwassenwording

De Nieuwe Bijbelvertaling van 2004 ging uit van een in ons taalgebied nieuw principe. In mijn eigen woorden gezegd: In plaats van woord-voor-woord werd zin-voor-zin vertaald. Een groot voordeel was dat de Nederlandse doeltaal daardoor breder en rijker kon worden ingezet. Meer nuance en gelaagdheid konden worden uitgedrukt. Maar er waren ook nadelen. Noem het ‘kinderziekten’. Die zijn in de aanpas sing van 2021 grondig aangepakt.

2.Minder vrij

Het zin-voor-zin vertalen in de NBV van 2004 schoot wel eens door. Het leidde tot soms erg vrije weergaven van de grondtekst. Ruth 3:9, met de vraag van Ruth aan Boaz - “Wilt u mij bij u nemen…?” (NBV 2004) - is daarvan een treffend voorbeeld. Het gebruikte beeld van een vogel die een kuiken onder de vleugels geborgenheid biedt (dat bovendien teruggrijpt op hoofdstuk 2:12) viel evenwel weg. De vertaling ‘schuilen’ in de NBV21 doet meer recht aan de grondtekst.

3.Minder invullen

Vanuit de behoefte om een zo helder en zinvol mogelijke vertaling te leveren, vulde de NBV van 2004 soms net te veel in. Maar dat is niet de taak van een Bijbelvertaling. In de NBV21 is dit op vele plaatsen gecorrigeerd. Een eenvoudig voorbeeld is Genesis 1:2, “De aarde was nog woest en doods”. Het teveel invullende woordje ‘nog’, dat niet zo in de grondtekst staat, is in de NBV21 verdwenen.

4.Kern- en motiefwoorden

In Genesis 9 komt in de grondtekst zeven keer het woord berit voor. In de NBV 2004 was dit zesmaal vertaald met ‘verbond’, in vers 11 echter met (de op zich goed mogelijke weergave) ‘belofte’. Hoewel het woord in vers 11

het accent van ‘belofte’ heeft, raakte de motiefwerking (zeven keer ‘verbond’) hierdoor verstoord. In de NB21 is dit hersteld, zoals dat ook op veel andere plaatsen is gebeurd.

5.Samenhang

Op meerdere plaatsen was behoefte aan een meer consistente vertaling, die bredere verbanden binnen een bijbel boek of zelfs verschillende bijbelboeken zichtbaar maakt. Een goed voorbeeld is Jona 3:8 (vgl. 3:10), “Laat iedereen anders gaan leven” (NBV 2004). In de grondtekst staat echter een in het Oude Testament veel gebruikte uitdruk king, die in de NBV21 consequenter is vertaald. Jona 3:8 luidt nu: “Laat iedereen breken met zijn kwalijke prak tijken”.

6.Gebruikelijke uitleg

Een voorbeeld is Genesis 3:15 over de vijandschap tussen het nageslacht van de vrouw en van de slang. Het begin van tweede versdeel staat in de NBV van 2004 in het meervoud: “zij verbrij zelen je kop”. Hoewel deze vertaling van het enkelvoud in de grondtekst (als collectief opgevat) mogelijk is, werd het daardoor moeilijker de verbinding te leg gen met een door veel lezers gemaakte nieuwtestamentische toepassing op de strijd tussen satan en Jezus. In de NBV21 is dit om deze reden aange past.

7.Eerbiedshoofdletters

De eerbiedshoofdletters voor God, Jezus en de heilige Geest zijn terug. Hoewel de grondtekst dit gebruik niet kent, is het goed dat de NBV21 tege moet komt aan de in onze context en cultuur verwortelde behoefte aan deze uiting van respect.

8.Wetenschappelijke inzichten

Onderzoek van de Bijbel gaat altijd door en levert steeds nieuwe resultaten op. Zo blijkt dat de in de NBV van 2004 naar een voetnoot verbannen bekende weergave van Genesis 12:3 betere papieren heeft dan de toen in de hoofdtekst geplaatste zin: “Alle volken op aarde zullen wensen gezegend te worden als jij”. In de NBV21 vinden we de meer vertrouwde weergave “In jou zullen alle volken op aarde gezegend worden” terug in de hoofdtekst.

9.Goed leesbaar Nederlands

Het blijft een genoegen om de Nieuwe Bijbelvertaling te lezen. Het gebruik van een breed Nederlands taalbereik en

zorgvuldige aandacht voor verschillende soorten prozaïsche en poëtische tek sten liggen hieraan ten grondslag. Met de genoemde punten van verbetering is er een mooie balans gevonden tussen brontaal en doeltaal.

10.Gods Woord in de best mogelijke vertaling

Dat willen we toch? Als het gaat om het Woord van onze God zo goed mogelijk in onze eigen taal te horen, doen we het niet met minder dan het best voor radige? Dat zou moeten gelden voor de kerkdienst en voor ons persoonlijk

bijbellezen. Op die paar tientjes kan het toch niet vastzitten?

Een schat van informatie – waarvan ik voor dit artikel dankbaar gebruik maak te – is het boek: “NBV21. De vertaal methode toegelicht”, geschreven door NBG-vertalers Matthijs de Jong en Cor Hoogerwerf, uitg. Haarlem/Antwerpen 2021

dr. Wim de Bruin is oudtestamenticus en als predikant verbonden aan de Hervorm de Gemeente Bleiswijk (wijkgemeente Dorpskerk)

EEN NIEUW JAAR – 2022 AD

Onze vereniging wens ik dit ook toe in de hoop dat er weer wat ruimte zal komen om activiteiten te ontplooi en. Het voorbehoud van Jakobus geldt misschien wel in sterkere mate of we zijn ons er mogelijk meer van bewust: ‘Als de Heer het wil, zijn we dan in leven en zullen we dit of dat doen’ (Jak. 4:15, NBV21). Deze woorden zien we van tijd tot tijd samengevat in de afkorting DV dat staat voor het Latijnse Deo Volen te – Zo de Heer wil. We voegen daar indachtig de tekst Jakobus aan toe ‘en wij leven’.

Binnen het bestuur van onze vereniging willen we dit jaar onder dit voorbehoud de stap maken van de aandacht voor organisatorische zaken naar de inhoud. Er zullen ongetwijfeld nog organisato rische zaken geregeld moeten worden die voortkomen uit de fusie en ook nieuw vraagstukken op dit terrein blij ven immer aan de orde. Om te werken vanuit de doelstelling van onze vereni ging moet de zaak organisatorisch op de rit staan. Ik ben dankbaar voor de mensen die hiervoor hun talenten inzet ten en hart voor de vereniging hebben. Tot het inhoudelijke werk van onze ver eniging behoort naar mijn mening dat we ons best doen om bij de landelijke organisatie van onze Protestantse Kerk in Nederland in beeld te komen. Fysie ke ontmoetingen worden om begrijpe lijke redenen wel eens uitgesteld – en wij verkiezen zo’n ‘echte’ ontmoeting in plaats van een digitale ontmoeting; dat zien wij niet zitten – maar als mij dan ter ore komt dat fysieke ontmoetingen van het moderamen van de generale synode met andere organisaties wel plaatsvonden, stemt mij dat niet vrolijk. Was er dan nergens ruimte geweest om ons bestuur te ontmoeten en met ons te spreken? Misschien zijn we te beleefd en van oudsher zit het niet zo in velen van onze vereniging om je

te laten gelden. De hardste roepers hoor je het eerst maar ik vind het niet in lijn met Heer in wiens dienst wij willen staan binnen de kerk om die weg te kiezen. Het is niet goed dat het confessionele smaldeel van onze kerk als een vanzelfsprekendheid wordt gezien of behandeld. De keuze voor een lage of lichte organisatiegraad is bewust gemaakt om dienstbaar te kunnen zijn aan de Heer van de kerk. Wij willen Hem niet voor de voeten lopen. Onze vereniging is geen doel in zichzelf maar een middel tot een doel: bijdragen aan de verkondiging van onze Heer Jezus Christus naar de Schriften en in rapport met de belijdenissen die de kerk in de loop van de eeuwen en in de tijd van Kerkhervorming en daarna ontvangen heeft.

Zoals gezegd: wij gaan voor de inhoud. Dat is best een hoge ambitie en dat kunnen we dan als bestuur ook niet

alleen. De taakgroep gemeente en theologie bijvoorbeeld zal hierin een belangrijke rol hebben te vervullen. Maar ook hun menskracht is beperkt. Vandaar dit appel op u om bereid te zijn mee te denken én mee te doen; bijvoorbeeld als er een beroep op u wordt gedaan om ergens aan bij te dragen, mee te helpen of wat dan ook. Dit kan bijvoorbeeld ook een vraag zijn om zitting te nemen in een taakgroep, of in het bestuur. Er is immer doorstroming in de persone le bezetting van taakgroepen en het bestuur. Hierbij proberen we steeds de balans te vinden tussen continuïteit en verversing. Beide kanten zijn waardevol en een wisselwerking tussen die twee is vruchtbaar. Om zicht te houden op wat zich in kerk en theologie voordoet en welke ontwikkelingen er zijn, nodigen wij als bestuur sinds kort ook vertegen woordigers van theologische studenten verenigingen uit om aan te schuiven bij onze vergaderingen. In het kader van de ontwikkelingen in kerk en theologie ho pen we ook het gesprek met de leiding van onze kerk te voeren waarvoor wij reeds gesprekspunten hebben aange dragen. Hopelijk kan in een volgende bijdrage in deze rubriek daarvan verslag worden gedaan.

dr. Jurrien Mol, voorzitter

Mijn wortels liggen in een regio waar je gedurende gehele maand januari elkaar nog met een gerust hart veel heil en zegen toewenst. Of misschien wel: toewenste. Ik woon er al jaren niet meet en gebruiken kunnen veranderen. Toch sluit ik maar aan bij de gewoonte zoals die in mijn herinnering leeft en wens ik u als leden van onze vereniging dat van harte toe: dat het jaar des Heren 2022 u ‘veel heil en zegen’ mag brengen.

Vind een gelovige Partner

Vind een gelovige Partner

www.samen-verder.nl

www.samen-verder.nl

www.samen-verder.nl

Al 30 jaar deskundige en persoonlijke bemiddeling Tel: 088-130 34 00 | Gratis brochure

COLOFON

REDACTIE

Het bestuur van de Stichting tot Verspreiding van de Confessionele Beginselen is verantwoordelijk voor het verschijnen van het blad Confessioneel–Credo. Voorzitter van de stichting is dr. Jan Dirk Wassenaar.

Het algemene e-mailadres voor het aanleveren van kopij is: redactieconfessioneel@gmail.com of dirkvanduijvenbode1965@gmail.com

Al 30 jaar deskundige en persoonlijke bemiddeling Tel: 088-130 34 00 | Gratis brochure

Al 35 jaar deskundige en persoonlijke bemiddeling 088-130 34 00 | Gratis brochure

HOOFDREDACTEUR ds. Wim Scheltens

EINDREDACTEUR ds. Dirk van Duijvenbode Koning Willem III weg 16 C 3151 HJ Hoek van Holland Tel. 06 20628184

DEELREDACTIES

Wereldwijd: ds. Hans van Dalen Geloof: ds. Arien Treuren

Inhoudsopgave

01 opening - Leven met de psalmen ds. Dirk van Duijvenbode

02 hoofdartikel - Draagvlak graag ds. Wim Scheltens

04 samenleving - Is de waarheid nog in tel? dr. Jacques Schenderling

06 geloof - Het verhaal binnenstappen ds. Roberto Buijs

07 in memoriam - Dr. Ben(jamin) Wentsel ds. Daan Riemens

08 meditief - De zin van het leven ds. Keimpe Dijk

10 kerk - De vergrijsde kerk als gegeven dr. Jan Dirk Wassenaar

11 studentenwerk - Over diep doordenken Mart Jan Luteyn

12 theologie - 10 Redenen voor de NBV21 ds. Wim de Bruin

14 van de voorzitter - Een nieuw jaar – 2022 AD dr. Jurrien Mol

15 colofon

BEROEPINGSWERK

BEROEPEN TE: Ederveen(herv.), D. Jongeneel, Katwijk aan Zee(herv., De Noord). Capelle aan den IJssel(herv., Nieuwe Westerkerk), H. Russcher, Veenendaal(herv., wijk 1). Rotterdam-Kralingen(herv., West), R.F. de Wit, Ermelo(herv.). Bleiswijk(herv., Het Anker), H.P. Brendeke, Hagestein(herv.).

AANGENOMEN NAAR: Montfoort(herv.), prop. C.J. Rijsdijk, Scherpenisse.

Theologie: dr. Wim de Bruin Vertel het maar: ds. Dick Westerneng Kerk: dr. Jan Dirk Wassenaar Samenleving: dr. Jacques Schenderling Gemeentewerk: ds. Roberto Buijs Cultuur: ds. Annelieke Warnar en ds. Robert-Jan van Amstel Studentenbijdrage: Mart Jan Luteyn

Themanummers: ds. Robert-Jan van Amstel, ds. Diemer de Jong, dr. Peter Verbaan, ds. Dick Westerneng, ds. Wim Scheltens Varia, persberichten en eindredactie: ds. Dirk van Duijvenbode Vaste medewerkers: dr. Wim de Bruin, drs. Fred Cupido dr. Wim de Ruyter, dr. Peter Verbaan

UITGEVER, ABONNEMENTEN  EN BEZORGING BDUvakmedia Postbus 67 3770 AB Barneveld tel. 0342- 494911 – fax 0432-494299 abonneeservice@bdu.nl

Opgave advertenties: Roel Abraham, tel. 06-54274244  e-mail: r.abraham@bdu.nl

Kosten abonnement bij vooruitbetaling: Jaarabonnement € 75,20 Halfjaarabonnement € 42,75 Kwartaalabonnement € 26,40 Buitenland, jaarabonnement € 119,90 Jaarabonnement student € 41,00

Opzeggingen: Het abonnement wordt na de overeengekomen periode automatisch verlengd. Na deze abonnementsperiode is het abonnement per maand opzegbaar.

Deze uitgave is beschikbaar in gesproken vorm op daisy cd-rom voor mensen met een leesbeperking: CBB, Ermelo: tel. 0341 565 477, klantenservice@cbb.nl

Je blijft niet mailen als je samen kunt spelen

Als het buiten leuk is, blijf je niet binnen. Daarom helpt Jantje Beton kinderen om hun eigen buurt weer leuk te maken. Want buitenspelen is essentieel voor de gezonde ontwikkeling van een kind. Help ook mee! Kijk op www.jantjebeton.nl.

Haal het kind naar buiten!