CC 23-2022

pag 2 Het hart openen voor God pag 4 God in de Top2000 pag 8 Kerst en Pinksteren

CREDO

ACHTEROMKIJKEN

De laatste dagen van het jaar zijn dagen van achteromkijken. Op televisie geven de nieuwsprogramma’s een jaaroverzicht. Sportprogramma’s tonen de highlights van het afgelopen jaar. Talkshows nodigen mensen uit die in het nieuws zijn geweest. In de kerk zullen de preken in de oudejaarsavonddiensten zaken aanstippen die het persoonlijk en maatschappelijk leven hebben bepaald: Vreugdevolle dingen, verdrietige dingen.

Vreugdevol voor de kerken was het einde van de Coronabeperkingen. Een goed jaar geleden was er nog de plotselinge paniek van een nieuwe golf. Halsoverkop moesten de kerkdiensten weer ingeperkt worden. In de loop van 2022 verdwenen de mondkapjes, looproutes en de spreekwoordelijk geworden ‘anderhalvemeter’-maatregelen. Voor de kerk is dat een zegen. Ik heb het zelf ervaren als een bevrijding. We konden elkaar weer ontmoeten en samen zingen. Tegelijk daarbij de zorgen: veel kerken moeten toezien dat het qua kerkbezoek niet meer zo is als vóór de crisis.

Bovendien werd de ene crisis opgevolgd door een volgende. De oorlog in Oekra-

ine brak in volle hevigheid los. Voor de inwoners van dat geteisterde land is 2022 het begin van een verschrikkelijke periode, waarvan het einde nog niet in zicht is. Wij merken – natuurlijk in veel mindere mate - aan den lijve de gevolgen door de energiecrisis. Vaak denk ik in deze tijd aan het visioen van de vier ruiters uit de Openbaring (hoofdstuk 6). Ook daar volgen de gebeurtenissen elkaar in rap tempo op. Oorlogen, hongersnoden, epidemieën betreden het wereldtoneel. Ook voor ons zijn deze ‘tekenen der tijden’ niet meer ver van ons bed.

De oudejaarsdag is ook de dag om terug te denken aan ons persoonlijk lief en

leed. Een groot verlies in het afgelopen jaar of langer geleden (rouw kent geen tijd). Een ernstige ziekte, waarvan je al dan niet genas. Een pijnlijke breuk in familiekring of werksfeer. Of juist de geboorte van een geliefd mensenkindje, een prachtig jubileum of een mijlpaal in je loopbaan. Hopelijk is er ook de pure dankbaarheid om wat God ons schonk aan dagelijks brood, kracht en gezondheid.

Achteromkijken kent gevaren. Jezus waarschuwt daarvoor in een kleine gelijkenis: ‘Wie de hand aan de ploeg slaat en achterom blijft kijken, is niet geschikt voor het koninkrijk van God’ (Lucas 9:62). Natuurlijk bedoelt de Heer daarmee niet, dat wij niet mogen gedenken en zeker niet dat wij niet hoeven te danken. Hij bedoelt dat wij niet verder komen, als wij niet vooruit kijken. Wanneer je je blind staart op het verleden, word je star en stijf als de vrouw van Lot. Dan trekken wij geen rechte voren en loopt de ploeg vast.

Bij het autorijden moet de blik vooruit en niet op smartphone of achterbank gericht zijn. Als je achterom moet kijken, doe het dan met de achteruitkijkspiegel. Je hoeft je hoofd niet om te draaien. Een blik in het spiegeltje is voldoende. Je gezicht blijft gericht op wat voor je ligt. Je kijkt achterom om vooruit te komen. Je trekt lessen uit het verleden om er in de toekomst je voordeel mee te doen. Je voedt je vertrouwen door te letten op Gods zegeningen in het verleden. Bovenal mag je de grote daden die God verricht heeft gedenken. Door de komst, het sterven en de opstanding van Gods Zoon kan niets ons scheiden van de liefde van God. Je kunt met Jezus het nieuwe jaar in, omdat je weet: ‘De toekomst is zeker en eindeloos goed’. Zo wens ik u veel heil en zegen toe voor 2023.

ds. Hans van Dalen

HET HART OPENEN OM DE GENADE VAN GOD TE LATEN BINNENKOMEN

In deze tijd van crises en oorlogsdreigingen hebben wij sterke behoefte aan bemoediging en troost. Daarom wil ik graag een artikel schrijven dat ons opbeurt, perspectief en uitzicht biedt op de tijd die komt. Maar ook een artikel ter waarschuwing. Een van de profeten die dat heel goed kon was Jesaja. Hij komt in hoofdstuk 61 met een heilsbelofte. Hij zegt in dat hoofdstuk dat de Geest des Heren hem heeft verzocht een blijde boodschap te brengen. Daar gaan we nu naar luisteren.

Voor wie iets wil begrijpen wat deze heilsboodschap inhoudt, is het raadzaam hoofdstuk 61 van Jesaja thuis helemaal door te lezen. Daar staan woorden in die destijds voor het volk in ballingschap bestemd waren, maar deze kunnen ook in het licht van vandaag de dag gelezen worden. Jesaja is een gezalfde des Heren. Hij is uitgezonden om de blijde boodschap te brengen aan de verdrukten die in ballingschap in Babylon verkeren: “om te verbinden de gebrokenen van hart, en om voor gevangenen vrijlating uit te roepen. Voor gebondenen opening van de gevangenis.”

Deze bemoedigende woorden kunnen wij ook heel goed trekken naar de tegenwoordige tijd waarin wij leven. Wat hebben de Oekraïners in acht maanden oorlog al veel geleden: hoevelen hebben gezinsleden verloren, soms op een heel smadelijke manier. Velen zijn ook krijgsgevangen gemaakt. De inwoners van

Izjoem vlogen de bevrijders tegemoet met broden en bloemen en vielen hen huilend in de armen. Dat zegt meer dan genoeg. Iets van dat gevoel komt bij ons terug als we denken hoe op de Dam in Amsterdam meisjes met bloemen de Canadese bevrijders in de armen vielen en hartstochtelijk kusten. Dat gevoel was er toen en het is er nóg. Wat is er dan beter om ons te verdiepen in de Heilsboodschap om de ellende van de oorlogen wat te vergeten.

HET GENADIGE JAAR DES HEREN

Het is de inhoud van de boodschap die verbindt, niet Jesaja zelf. Daarom kan er een verband worden gezien tussen de verbrokenen van hart en de herbouw van de muren van Jeruzalem. De puinhopen van de stad worden herbouwd, het verwoeste wordt hersteld, de steden worden vernieuwd. Bij deze vrijlating uit de gevangenissen past in deze zin

ook om het aangename jaar des Heren uit te roepen. Dat is het jubeljaar (zie Leviticus 25), een jaar van herstel van de puinhopen, in letterlijke betekenis, maar ook een jaar waarin het volk tijd krijgt om weer tot zijn recht te komen. Mooie woorden staan er ook in vers 5: ”Vreemden zullen gereed staan om voor u de kudden te wijden en uw akkerlieden en wijngaardeniers zijn”. Hier wordt het accent gelegd op het belang om in tijden van schaarste vreemdelingen in te schakelen. In de tijd van Israël waren dat veehoeders, akkerbouwers, wijngaardeniers. In de tegenwoordige tijd zou je kunnen denken aan verpleegkundigen uit de Filipijnen of Indonesië om hier in Nederland het huidige schreeuwend tekort aan ziekenhuispersoneel mee te helpen oplossen.

DE DAG DER WRAKE

Naast het jaar van welbehagen wordt in

vers 2 ook genoemd de dag der wrake van onze God. In Zefanja 1 staan deze woorden wat duidelijke en specifieker: “Zwijg en roep op tot huiverende eerbied bij de komst van God. De Dag des Heren is de beslissende dag aan het eind van de geschiedenis. Deze dag is nabij, stelt Zefanja. Als God het oordeel over Jeruzalem doet komen is dat een voorbode en teken van het grote oordeel dat komt. In het Requiem van Verdi klinkt dat in het Latijn: “Dies ira, dies illa”. Je kunt de vraag stellen: leven wij in een tijd dat iets te merken is van de wraak van God? Er wordt tegenwoordig vaker gedacht dat het einde der tijden aanstaande is.

DE PROFEET AMOS

Een profeet die ook van God de taak kreeg, net als Zefanja, om het verbondsvolk Israël het oordeel aan te zeggen, was de profeet Amos. Daar had hij het best moeilijk mee, want Amos was qualitate qua niet een onheilsaanzegger. Hij heeft vurig gebeden om vergeving van Israëls zonden en om afwending van het aangezegde oordeel. Hij deed het alleen omdat hij Gods opdracht niet kon weerstaan. Uit Amos’ prediking bleek dat het oordeel inderdaad onafwendbaar was, maar ook dan nog laat YAWEH zijn trouw aan Israël niet los, maar maakt Hij met een overblijfsel van zijn volk een nieuw begin. Begon Amos met de aankondiging van de oordelen die zowel de volken als Israël zouden treffen, hij eindigde met het perspectief van een heilsboodschap waarin die volken mèt Israël zullen delen. De heilsbelofte aan Abraham (Genesis 12:1-3) wordt werkelijkheid: “in u zullen alle geslachten van de aardbodem gezegend worden”. Dat was in de tijd van Amos nog niet het geval. Het onbedreigde vrederijk bleek voor Israël nog een illusie.

Maar met Jacobus kunnen wij instemmen, zoals in Handelingen 15: 16 beschreven staat: “Daarna zal Ik weerkeren en de vervallen hut van David weer opbouwen”. Jacobus zag de vervulling van het in Christus geschonken heil. Misschien mogen wij nog een stap verder gaan: met Paulus en Johannes de vervulling verwachten aan het eind der tijden als ‘gans Israël’ met de volheid der heidenen in Gods heil zal delen. Dan daagt ten volle het rijk van onbedreigde vrede, waarbij de Here God in blijvende verbondenheid bij de mensen wonen zal. (Openbaring 21: 1-7).

Maurice C.J. Wielenga

DE KERK ALS SCHATKAMER

“MARIA BEWAARDE AL DEZE WOORDEN IN HAAR HART EN BLEEF EROVER NADENKEN.” (LUCAS 2:19, NBV21)

Toen ik trouwde kreeg ik van mijn ouders een doos met herinneringen. Een schoolwerkje uit groep 1, foto’s, wat speelgoed, maar ook snoertjes vanuit de couveuse, toen ik na mijn geboorte op de rand van de dood lag. Een doos vol herinneringen dus, van mijn ouders en mijzelf. Herinneringen die sentimenteel zijn en een glimlach oproepen, maar die ook iets laten zien van Gods bewarende hand.

Juist met Kerst: de kerk voor velen een doos met herinneringen. Duizenden mensen die alleen dan naar de kerk komen, om even de sfeer van vroeger te proeven. Om even die oude woorden en liederen te horen, om een glimlach te voelen, en misschien ook wel Gods bewarende hand in hun leven te zien. Nu zou je sceptisch kunnen zijn over alleen-met-kerstgangers, of zelfs bitter, maar het heeft ook kracht. Blijkbaar heeft de kerk iets in huis wat de moeite waard is om te bewaren. Onder en in alle traditie zit een trekkracht van een evangelie dat niet helemaal uitgedoofd is. In de kerk herinneren we ons dat God de wereld bewaart, en kerst is een kans om die herinnering te delen met de wereld.

En nu is de vraag: wat doe jij met wat je in huis hebt? Als kerk zijn we wat verlegen met onze herinneringen geworden. We spreken vaak met schroom, of in ouderwetse taal. Terwijl het Koninkrijk van God door Jezus vergeleken wordt met een schat of met een parel waar je álles voor geeft. Leven wij alsof we een schat in huis hebben?

De woorden van de herders, de woorden die Maria bewaarde, zijn geen woorden die alleen bij haar blijven. De herders gaan overal naar toe en ze verkondigen het evangelie: “de Messias is gekomen! Er is Redding!”

In de kerk hebben we woorden van redding gekregen: “Jezus is gekomen en Hij zal weer komen om de aarde te richten, bekeer je want het Koninkrijk is nabij.” Juist in deze tijd komt het er op aan niet verlegen te zijn met die woorden, maar ze open te delen.

Het ‘bewaren’ waar Maria ons in voorgaat heeft dus meerdere kanten. We blijven, elke week, elke dag, de woorden van God herhalen en herinneren. Zo bewaren we het getuigenis van de eeuwen, om het door te geven aan nieuwe generaties. Zo kon Maria zelf volhouden in geloof, zelfs toen haar Zoon stierf aan het kruis. Zo kunnen wij volhouden, zelfs als de kerk gebukt gaat onder secularisatie en we leven in een tijd waarin er van alle kanten aan ons getrokken wordt. Maar bewaren is niet passief. Het heeft ook een dimensie van ‘delen’. We hebben een schat ontvangen, en iedereen mag het weten.

ds. Mark de Jager (Brug-Es Kerk Dwingeloo)

GOD IN DE TOP2000

Sinds begin december worden we overspoeld met lijstjes: de belangrijkste nieuwsfeiten van dit jaar, het Woord van het Jaar (klimaatklever), de beste films, de beste boeken, de beste streaming-artiesten, de beste etcetera. Wat is toch die behoefte om alles in lijstjes te zetten zodra het kalenderjaar zijn laatste oude dag bereikt? Ook in muziekland worden lijstjes bijgehouden: de langste is volgens mij de Top4000 van Radio 10, de top 50 van beste kerstliedjes op SkyRadio, en natuurlijk de Top2000 uitgezonden op Radio 2 waar we nu middenin zitten als deze uitgave van Confessioneel Credo is verschenen.

De Top2000 is uitgegroeid tot een fenomeen, als een stuk meubilair in de cultuur van ons land. De eerste kriebels doemen op, als je je eigen lijstje met favoriete popliedjes kunt indienen via de website. Mensen delen massaal hun muziekkeuze via Facebook, Instagram en Twitter. De Top2000-koorts wordt sterker naarmate Eerste Kerstdag nadert, want dan klinken de eerste deunen van nr. 2000. Het Top2000-café is goed gezellig ingericht en mag zich verheugen op grote belangstelling. Op Oudjaarsavond net voor twaalven klinkt de nummer 1 en net als 18 keer eerder is Bohemian Rhapsody van Queen de favoriet.

Zo is deze muzieklijst een soundtrack in een feestweek vanaf kerst richting de jaarwisseling. Een luistermarathon vol muzikale herinneringen die ineens

worden wakker gekust waar je emoties ervaart van lang(er) geleden of spontaan kippenvel krijgt.

TOP2000-KERKDIENST

Ook in de kerken heeft de Top2000 een plek veroverd: de zogenoemde Top2000-diensten worden op allerlei vierplekken georganiseerd. De eerste Top2000-dienst werd in 2013 gehouden met ds. Fred Omvlee als pionier, zo lees ik op de website www.top2000kerkdienst.nl De droom is dat er meer (pop) muziek in de kerk zal zijn en dat randen buitenkerkelijken enthousiast worden gemaakt en te zorgen voor aanloop naar de kerk. Want dat is een gegeven: Top2000-diensten trekken niet alleen kerkgangers, ook grensgangers en buitenkerkelijken komen makkelijker over de drempel.

GOD Sommige popliedjes in de Top2000 brengen God expliciet ter sprake zoals God only knows van The Beach Boys (nr.70 in de ranglijst). Er zijn vooral liedjes die God impliciet benoemen of bevatten voorzichtige verwijzingen naar de Heer. De meeste liedjes gaan natuurlijk over de liefde, de dood, gemis, verdriet en wat een mens kan troosten. Daar hebben we allemaal ervaring mee. Hoe krachtig is het, dat iemand anders voor jou verwoordt en verklankt wat jij voelt en ervaart in je dagelijks leven?

KLEIN GEBED

De Top2000 beleeft dit jaar haar 23e editie. In deze periode vanaf 1999 zijn 590 nummers nooit (!) uit de lijst verdwenen (bron: www.top2000nl.com) En één daarvan is het lied ‘I say a little

prayer for you’ uit 1968 (nr. 663 in de 2022-editie) gezongen door Aretha Franklin. En zoals Corjan Matsinger schrijft in zijn boek Heilige herrie. Geloven in de popmuziek (Amsterdam 2020) “wordt er heel wat afgebeden in de popmuziek…. Iedereen bidt als het erop aankomt.” (p.23) Aretha Franklin was een zangeres die haar christelijke roots en geloof niet wegmoffelde. Ze kwam er openlijk voor uit. In het liedje waar zij zingt over een klein gebed (little prayer) voor een ander, een jij, wordt van alles opgeroepen. Ze bezingt haar grote liefde. Ieder moment van de dag staat in teken van bidden voor die ander. Ze hoopt dat de ander haar gebeden beantwoordt.

Door dit liedje denk ik aan iemand die voor mij bad toen ik zelf in een lastige periode in mijn leven zat. Of dat ik bid voor de ene moeder die zorgen heeft om haar puberzoon of voor degene die kampt met kanker. Een (klein) gebed doen voor de ander, waar Franklin over zingt, heeft iets intiems. God wordt niet expliciet genoemd. We weten gezien de achtergrond van de zangeres dat God hier het Adres is. Dit lied is een teer muzikaal kleinood te midden van 1999 anderen.

DIT IS EEN MORGEN

Een ander voorbeeld uit die 590 is het lied “Morning has broken” uit 1972 (plaats 728) gezongen door Cat Stevens, tegenwoordig bekend als Yusuf. We komen een prachtige vertaling inclusief de originele muziek tegen in het Liedboek (2013), lied 216 “Dit is een morgen als ooit de eerste”. God wordt in de versie van Cat Stevens niet expliciet genoemd. Het ademt echter zoals de eerste adem werd gegeven aan de mens in het Paradijs; het licht dat God tot leven roept via het Woord is hetzelfde dat ons dagelijks leven kleurt. De verwondering, de verbinding met de schoonheid van natuur klinkt door de vier coupletten van het lied van Stevens heen.

ANDERS LUISTEREN

Twee voorbeelden van vaste gasten in de Top2000-lijst. Wellicht ga je net iets anders luisteren naar een in eerste instantie gewoon seculier popliedje. Ineens kan God zelf door de muziek heen je hart raken, herinneringen in je bewust maken, je een spiegel voorhouden en je troosten.

OVERSTEKEN

De jaarwisseling is een cruciaal moment. Het jaar 2022 keert nooit meer terug en is geschiedenis geworden. Op de rol van de eeuwen, door de tijd heen, in de richting van de eeuwigheid, inclusief de nieuwe wereld die zal aanbreken. Hoe meer er in een jaar gebeurd is, hoe dieper de herinnering en hoe moeilijker soms het loslaten. Met alles wat je verloor aan de dood of aan het leven, raak je ook het jaartal kwijt. Met daarbij de wetenschap: het wordt nooit meer zoals vroeger. Dat is een weg van verdriet, met of zonder opstand, teleurstelling en hopelijk uiteindelijk aanvaarding. Breuken zijn niet te accepteren. Dat zou betekenen dat je het er mee eens bent. Breuken zijn wel te aanvaarden. Uiteindelijk tot het inzicht komen: het is niet anders, het is zoals het is, het heeft een plek in mijn hart en leven gekregen. Zo stond Israel er ook voor. Met de geschiedenis van Egypte achter zich. Het slavenbestaan wat zoveel kostte. Tijd, energie en leven. Er zijn ook graven gedolven in Egypte. Alsof het allemaal nog niet erg genoeg is, staan ze weer voor een kruispunt. Een moment van dood of leven. To be or not to be. De dood lijkt dichterbij dan het leven. Wat is dat voor een dramatische situatie? De golven van de Rode Zee staren je aan. De adem van de egyptische vijand ademt in je nek. Wat nu?

Er is geen keuze. Er is geen weg terug. Er is maar een enkele mogelijkheid: doorgaan. De stap zetten. Het waagstuk aangaan. Al is er geen weg, ze lopen door en God baant een weg, waar zij het echt niet zagen.

Zit daar iets in voor ons? 2023 betekent: doorgaan. Als er een rechte weg is in je leven. Stap voor stap. Maar wel met God! Als je geen weg ziet en als terugkijken je pijn doet: doorgaan. Maar hoe?

De bijbel reikt ons een stok aan. Een staf om te gaan. En die stok is de belofte van het evangelie. Het is ook de naam van God zelf: Ik zal er zijn, Ik ben die ik ben, Ik ben bij jou. Dat is waar als je het ervaart en het blijft ook waar als je er niets van voelt. Zonder gevoel aannemen dat wat het evangelie zegt toch waar is. De naakte belofte voor de rauwe werkelijkheid van je persoonlijke leven en het leven van deze grote wereld. Geloven is een sprong in het diepe en die sprong kun je alleen zelf maken. In de wetenschap dat de handen van God een vangnet zijn waar je niet doorheen gaat. Laten wij dan zo de oversteek maken naar het nieuwe jaar. Niet met de oppervlakkige gedachte dat alles wel goed komt. Maar in het vaste geloof dat God er zal zijn. God is bij jou, vandaag en morgen, is bij ons: elke dag!

ds. Dirk van Duijvenbode

Robert-Jan van Amstel, predikant GK Putten (Gld.) (www.amstel4.nl)

LEREN PREKEN VAN AUGUSTINUS

We kennen de gelijkenis van de schat in de akker. We weten over de Vinder dat Hij alles verkocht om eigenaar van de akker te kunnen worden. Dit is het hele verhaal maar het vervolg laat zich raden. De nieuwe Eigenaar delft zijn schat(ten) op en is daar rijk mee. Wat de schat betreft: hoe waardevol was die toen die nog onder de grond lag? Hij wint pas aan waarde als hij tevoorschijn wordt gehaald en gebruikt wordt waarvoor die is bedoeld.

B

ij schatten denken we meestal aan kisten vol goud maar er zijn nog veel meer andere schatten. Wat te denken van bibliotheken met oude boeken? Alleen, die boeken zijn in een andere taal geschreven in vaak moeilijk leesbare letters. Wat hebben we eraan als we de taal niet kennen? Wij krijgen er pas wat aan, als iemand voor ons de teksten vertaald heeft.

Er is een schat die eeuwenlang verborgen heeft gelegen in zowel oude folianten als in nieuwere drukken maar voor nog veel mensen onbereikbaar: dat zijn de preken van Augustinus in het Latijn. In de vorige eeuw was er maar een handjevol vertaalde preken beschikbaar. In de laatste dertig jaren

echter zijn deze schatten systematisch gedolven en zijn de meeste preken in het Nederlands vertaald. Dat is gedaan door een paar vertaalteams van het Augustijns Instituut, in 1989 opgericht om zo mogelijk alle preken te vertalen en uit te geven. Alle overgeleverde preken over een tekst van het Oude Testament, de Evangeliën en de Nieuwtestamentische brieven, over de grote feesten, over de martelaren en andere onderwerpen zijn nu in het Nederlands te lezen. Zo leesbaar, dat ze voor te lezen zijn. Hoewel de meeste preken over de psalmen nog op een vertaling wachten acht men het doel bereikt en wordt het Augustijns Instituut met de jaarwisseling opgeheven.

KROONPRINS

Onder de prinsen der predikers is Augustinus voor mij de kroonprins. Van hem heb ik veel geleerd. Het eerste, dat je er zelf in staat met je geloof. Een preek is ook jouw geloofsgetuigenis. Augustinus lezend warm je jezelf aan een vurig hart van geloof. Zo wordt Augustinus vaak afgebeeld: met een brandend hart. Er is misschien veel op de man en op sommige theologische posities aan te merken, maar elke preek is een lofoffer aan God. Zo ziet Augustinus zijn taak: hij is slechts een doorgeefluik, door wie de Heer spreekt. Hij preekt geheel Schriftgericht. Om het verschil met ons als huidige predikanten te markeren: wij kiezen een tekst of een perikoop en preken óver de Schrift. En in onze toepassing hopen we de boodschap van God door te mogen geven aan de gemeente. Augustinus echter preekt vanuit de Schrift, of nog sterker: de Schrift spreekt door hem. De tekst van de Schrift is niet zozeer de bron van inspiratie waaruit een preek opwelt, maar de Schrift is prediking zelf. De Schrift is het Woord waardoor God zelf spreekt en daarom zegt Augustinus dat hij doorgeeft wat de Heer hem ingeeft. Vaak vraagt hij aan zijn hoorders om voor hem te bidden tijdens de preek, opdat de Heer hem ingeeft wat hij spreken moet. En als Hij de Bijbel uitlegt, laat hij de Schrift spreken door de uitleg in te vullen met een andere Schriftplaats.

BELIJDEND SPREKEN

Het volgende wat ik van hem leer is belijdend spreken. Christus benoemen wie Hij is. Er is Augustinus veel aan gelegen om Christus in zijn uniciteit en schoonheid te verkondigen. Uniek omdat Hij als enig wezen in de hemel geboren is zonder moeder en op aarde zonder vader. Zo drukt de kerkvader zich vaker uit. Hoe kom je erop? Omdat

Augustinus diep heeft nagedacht over de geloofsbelijdenis: God uit God. Dus voortkomend uit de Vader. Zonder geslachtelijke geboorte, zonder hemelse moeder. Op aarde koos Hij als Schepper een nederige vrouw om uit haar geboren te worden. Zonder aardse vader is Hij gekomen in het hooi van het menselijk bestaan. Gelegd in een strobak is God nederig geworden. Hoe kan een mens nog hoogmoedig zijn? Hij heeft van ons aangenomen wat Hij niet had: de dood door de zonde, om ons te geven wat wij niet hebben: het Leven door gerechtigheid. Hoe kernachtig en prachtig is dit!

WAT MIJ RAAKT

Wat mij raakt in zijn prediking is hoe Augustinus de hoorder meeneemt in de werkelijkheid van Christus’ Lichaam. De Kerk als Lichaam van Christus is niet alleen beeldspraak, niet een legitimatie van het instituut, maar een directe toepassing op de concrete hoorders. Door de lofzang te zingen voeg je je in het Lichaam. Je bent werkelijk een deel daarvan door je geloof en de Doop. Je voelt je meegenomen in het proces van inlijving. De nadruk ligt nog niet eens op de mensen die deel van het Lichaam zijn maar op Christus die het Hoofd is. Hoe Christus aanwezig is en nauw betrokken is op het wel en wee van zijn gemeente. Als de Zijnen vervolgd worden, dan is het alsof het Lichaam tegen de schenen geschopt wordt en het Hoofd boven roept: “Au! Waarom vervolg je Mij?” Dus niet, wat doe je mijn volgelingen aan, maar Mijzelf! Christus lijdt in de zijnen. Omdat Hij echter in de heerlijkheid is, zal zijn Lichaam gegarandeerd volgen, dus mogen we nu leven uit de zekerheid van ons heil.

VERRASSEND

Is dit niet verrassend? Iedere collega zou ik willen aanraden om door preken van Augustinus heen te kruipen. Maak passages je eigen. Je hoeft niet bang te zijn plagiaat te plegen, want volgens Augustinus doe je er beter aan goede woorden uit een goede preek over te nemen dan vanuit je eigen armoede slappe hap op te dienen. Naar mijn overtuiging wordt de gemeente gediend met zulke diepe inzichten en sprankelende wijsheden van deze begaafde dienaar, die God aan de Kerk der eeuwen geschonken heeft.

ds. Kees Wesdorp is als predikant verbonden aan de Protestantse Gemeente van Zoetermeer

OM TE ZOEKEN EN TE REDDEN WAT VERLOREN WAS

Wij hebben de komst van Jezus Christus in deze wereld gevierd. Met het oog daarop een vraag: waartoe is hij gekomen? Welnu: ‘om te zoeken en te redden wat verloren was.’ (Lucas 19: 10)

Op 18 oktober was het honderd jaar geleden dat Jopie Huisman is geboren. Als jongeling volgde hij een opleiding tot huisschilder. Daarna vond hij werk als plateelschilder bij een Workumer aardewerkfabriek. Later dreef hij een groothandel in vodden en oud ijzer. Hij was dus ‘koopman in oudroest’, een aanduiding voor Jezus Christus in een bekend gedicht van Gerrit Achterberg. Na de scheiding van zijn eerste vrouw, in 1973, viel Jopie in een diep gat. In die tijd vond hij in voorwerpen die hij in de loop der jaren als stille getuigen van schrijnende armoede uit de vodden bewaard had, inspiratie voor het schilderen en tekenen. In het waardeloze, afgedankte, nutteloze materiaal zag hij zijn eigen zo kwetsbare toestand weerspiegeld. Met fotografische precisie zette hij de diverse spullen op het doek of op het papier. In het werk van Jopie Huisman herken ik iets van het evangelie. Freek de Jonge, zoon van een van mijn voorgangers als predikant in Workum en It Heidens-

kip, noemde hem ooit ‘schilder van het mededogen’. Dat was hij ook, zo moge uit het volgende verhaaltje blijken. Jopie vertelde ooit aan een groep toeristen over zijn depressie. Dat deed hij bij het schilderij van de melkersbroek. Hij liet weten dat het allemaal misgegaan was en dat het allemaal zijn eigen schuld was geweest. Hij had geen zin meer. Op zolder had hij toen de melkersbroek gevonden. Ook het lot van dat hing aan een dun draadje. Toch was er heel wat met liefde aan versteld geweest. Jopie: ‘En in die drie maanden dat ik dat ding namaakte, ging ik dat steeds dieper beseffen. Ik heb hem tegen de zwartste achtergrond geschilderd die ik maken kon, want zo was het ook me mij gesteld. Die broek heeft toen ook mijn leven gered. Ik voel het zo dat, terwijl ik die broek maakte, God mij aan het repareren was. Tja, in feite is het een zelfportret.’ Iets van het evangelie, zou ik willen zeggen. Want: ‘De mensenzoon is gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.’

Terugkijkend op zijn leven zei Jopie ooit: ‘De God waarin ik geloof is als de vader van de verloren zoon. Je kunt geen rechten laten gelden, je bent afhankelijk van genade en vergeving.’

Waarvan akte!

dr. Jan Dirk Wassenaar

DE LOFZANG VAN SIMEON: ZINGEN EN PREKEN

In Lucas 2 lezen we vanaf vers 22 dat Jozef en Maria 40 dagen na de geboorte van Jezus naar de tempel in Jeruzalem gaan. Om zo te doen wat de wet aan ouders voorschrijft. Jezus zal in de tempel aan God worden getoond en ook zal er een offer worden gebracht.

Daar in de tempel ontmoeten Jozef en Maria de rechtvaardige en vrome Simeon. Bijzonder is hoe Simeon vol verwachting uitziet naar de vertroosting van Israël, de Messias. Maar Simeon is ook een man van de Geest. Op hem rustte de Geest en deze had hem bekend gemaakt dat hij niet zou sterven voordat hij de Messias zou zien. Gedreven door de Geest is Simeon in de tempel wanneer Jozef en Maria samen met Jezus daar komen. En dan gaat in vervulling wat de Geest aan Simeon beloofd heeft. De oude Simeon neemt dan het kindje Jezus in de armen en zingt een lofzang:

29. Nu laat U, Heer, uw dienaar in vrede heengaan, zoals U hebt beloofd. 30.Want met eigen ogen heb ik de redding gezien 31. die U bewerkt hebt ten overstaan van alle volken: 32. een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen en dat tot eer strekt van Israël, uw volk. (Lucas 2: 29-32)

ZINGEN

Deze bovengenoemde woorden hebben bij ons vooral een weg gevonden in deze berijming van de Lofzang van Simeon:

Zo laat Gij, Heer, uw knecht, naar ‘t woord hem toegezegd, thans henengaan in vrede, nu hij uw zaligheid, zo lang door hem verbeid, gezien heeft op zijn bede.

Een licht, zo groot, zo schoon, gedaald van ‘s hemels troon, straalt volk bij volk in de ogen, terwijl ‘t het blind gezicht van ‘t heidendom verlicht en Isrel zal verhogen. (Lvk, gezang 68)

De lofzang van Simeon maakte sinds de reformatie deel uit van de enige ge-

zangen, die naast de psalmen werden gezongen. Ook Calvijn maakte een berijming van de lofzang van Simeon. De bekende versie, die hierboven is te lezen, is een berijming van het Genootschap ‘Laus Deo, Salus Populo’ dat ook meerdere psalmen berijmd heeft voor de berijming van 1773. In het

compendium bij het liedboek van 1973 zijn deze zeer waarderende woorden terug te vinden:

‘En vooral deze berijming van het canticum Simeonis mag er zijn. Zij heeft zich volledig kunnen handhaven. De vier verzen Luc 2: 29-32 zijn in twee eenvou-

Simeon in de tempel.

KERST, PASEN EN PINKSTEREN VERTELLEN ONS HET KOMEN VAN GOD IN EEN DONKERE WERELD. OM DAARIN REDDEND, HELEND EN VERNIEUWEND AANWEZIG TE ZIJN. WAT INDRUKWEKKEND IS HET DAT IN DEZE TWEE PREKEN NET NA KERST AL VOLOP GESPROKEN WORDT OVER HET WERK VAN DE HEILIGE GEEST. KRACHT EN MOED ZIJN ER VOOR ONS DOOR DE HEILIGE GEEST. DE GEEST LEERT ONS HOPEN EN VERWACHTEN. DE GEEST LEGT ONS EEN LOFZANG IN DE MOND

dige, zesregelige coupletten bijzonder helder en getrouw samengevat. Het is een lied niet alleen voor de weken na Kerstmis, niet alleen – naar de oude kerkelijke traditie – voor de avond van de dag, voor de avond van het menselijk leven, voor de eindtijd van deze wereld, het is een lied dat immer mag worden aangeheven, waar de komst van de Zoon van God op deze wereld dankbaar wordt begroet.’ (p.265)

Het is dan ook te betreuren dat deze versie van de berijming van de lofzang van Simeon niet is opgenomen in het Nieuwe Liedboek.

PREKEN

De lofzang van Simeon zal de komende weken veelvuldig worden gezongen. Maar ook over Simeon en zijn lofzang zal regelmatig worden gepreekt. Onlangs verscheen van Miskotte de preekbundel Te midden van het tumult. Tien nieuw ontdekte preken. In deze preekbundel stuitte ik op een preek die Miskotte in 1942(!) hield over Simeon en zijn lofzang. Nieuwsgierig geworden trof ik ook een preek aan van Noordmans over dezelfde perikoop. Het bijzondere is dat Noordmans deze preek ook in 1942 heeft geschreven en gehouden. Beide preken zijn gehouden in hetzelfde tijdsgewricht en tegen dezelfde achtergrond. Het zijn de angstige jaren van de Tweede Wereldoorlog waarin hoop en verwachting hele kwetsbare woorden zijn geworden.

De preek van Noordmans leest wel iets lastiger, omdat het meer een puntig geschreven preekschets is dan een uitgeschreven preek. Toch zijn er hele mooie gedachten en lijnen in te vinden. Heel indrukwekkend is wat Noordmans schrijft over wachten naar aanleiding van het wachten door Simeon op de Messias:

‘Wachten is niet ledig blijven, maar het is ontvangen. Wij zien het hier. Deze Simeon heeft jarenlang uitgezien naar de verschijning van Christus. En het einde is, dat hij het kind Jezus in de armen houdt. Dat is de aard van het geloof. Geloof heeft aanraking met de werkelijkheid. ’t Is niet ledig.’(p.291)

Noordmans schenkt volop aandacht aan het werk van de Heilige Geest in de geschiedenis van Simeon. Hij verbindt dit met het wachten van Simeon:

‘Door de Heilige Geest, de Geest der profetie, weet Simeon dat hij de dood niet zien zou, eer hij de Christus des Heeren zien zou (vs.26) Voor hem was het wachten niet ledig. De ruimte is vol van de Heilige Geest. En daarin krijgt Christus gestalte. (…) Dat zo een mensenleven kan zijn: wachten op de Heer, vervuld worden van de Heilige Geest: vervulling van de verwachting.’ (p.292)

Ook het werk van de Heilige Geest krijgt de volle aandacht in de preek van Miskotte. Wat mij zeer trof en aansprak, is hoe Miskotte de Heilige Geest en zelfs het feest van Pinksteren ter sprake brengt. Dit in de context van het feest van Kerst.

Miskotte wijst er op dat het feest van Pinksteren oudere papieren heeft dan het Kerstfeest. Pinksteren werd van het begin af gevierd door de nieuwe gemeente Kerst pas na 354. Dan schrijft hij:

Och, de mensen begrijpen er toch zo weinig van. De mensen zijn te suf om er iets van te snappen. Dat is ook onze schuld, wij met ons geïsoleerde feest. (…) En ons treft alle schuld, voor zover wij geen Kerstmis vieren vanuit Pinksteren. (p.46)

Pinksteren is bij Miskotte het perspec-

tief van waaruit het feest van Kerst gevierd moet worden. Door de Geest leren we net zoals Simeon te verwachten en de lofprijzing in te zetten:

De Heilige Geest geve u en mij de zegevierende gang van Jezus te bejubelen en te bezingen door de wereld. Dat is de vervulling van de verwachting. Ons stokoude hart wordt veranderd in het hart van een engel, in het hart van een bruid. ’Want mijn ogen hebben Uw zaligheid gezien, die Gij bereidt hebt voor het aangezicht van al de volken.’ Welgelukzalig is een ieder die een eind gevonden heeft: zijn eind in Jezus Christus.(p.54)

Noordmans en Miskotte peilen in de context van 1942 de diepe betekenis van het verwachten van Christus in en door de Geest. Het maakt dat hun preken ook bemoedigen om te blijven verwachten naar de tweede komst van Jezus in deze wereld. Kerst, Pasen en Pinksteren vertellen ons het komen van God in een donkere wereld. Om daarin reddend, helend en vernieuwend aanwezig te zijn. Wat indrukwekkend is het dat in deze twee preken net na Kerst al volop gesproken wordt over het werk van de Heilige Geest. Kracht en moed zijn er voor ons door de Heilige Geest. De Geest leert ons hopen en verwachten. De Geest legt ons een lofzang in de mond.

ds. Roberto Buijs

N.a.v.:

Een compendium van achtergrondinformatie bij de 491 gezangen uit het Liedboek voor de kerken, Amsterdam 1978

K.H. Miskotte, Te midden van het tumult. Tien nieuw ontdekte preken, Middelburg 2022

O. Noordmans, Verzamelde werken 7, Kampen 1990

JOH. 3:16

Hij zat tussen de voetbalsupporters. En juichte met hen mee. Telkens als het opwindend was, rees hij op met zijn bord waarop enkel stond: Joh.3:16. Het idee! Ieder die deze Europacupwedstrijd keek, kon het duidelijk lezen. En wat een moed op die tribune zo in je eentje te getuigen. Maar wie, behalve toch al overtuigde gelovigen, zou dit cryptische Joh.3:16 hebben begrepen? Is er iemand door tot de Heiland gekomen? Dat zou de kroon zijn op het werk van deze anonieme getuige.

Voor u is die tekst, in de NBG’51, overbekend. Ze is stuk gepreekt, door herhaling sleets geworden. Toch zit er een geweldige spanning in. Er zit iets groots in dat geven van God, iets ontzagwekkends in dat gebaar waarvan Jezus getuigt. Het kerstevangelie en dat van Goede Vrijdag zit erin. Heel Gods goedheid in een paar kernachtige woorden. ‘Alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een ieder die in Hem gelooft, niet verloren ga, maar eeuwig leven hebbe.’

GEVEN

Liefde wil altijd maar geven. Niet alleen cadeautjes, maar vooral zorg en aandacht. Liefde is dat je met iemand rekening houdt. Als het goed is, gaat dat spontaan. Je hoeft het niet met grote letters in je agenda te schrijven. Het kan moeite kosten en inspannend zijn, toch borrelt de liefde voor met wie je samenleeft op als een onuitputtelijke bron. De wereld is gebouwd op liefde, staat er dan ook in Psalm 89:3. Dat is de basis, het fundament. Ook daar is Gods

Zoon al op een mysterieuze wijze bij betrokken. ‘t Woordje ‘zoon’ betekent in het Hebreeuws ook ‘tussen’. Dat er iets ‘tussen’ stenen, planten, dieren en mensen is, samenhang, een netwerk van ecosystemen, danken we aan de eeuwige Zoon. Ook dat we in een bezield verband met God mogen leven.. God heeft u ook in liefde gemaakt. Hij is als Schepper en Koning u volkomen toegewijd. Maar wat verwacht Hij van u? Zoals er bij medicatie een bijsluiter zit waarin staat wat je moet doen. En zoals je bij allerlei apparatuur een gebruiksaanwijzing vindt van de fabrikant. Lees die eerst, rommel niet wat aan! Zo vertelt God ons in de Torah, zijn uit het hart geschreven liefdesbrief, hoe we overeenkomstig onze natuur kunnen leven.

MACHTELOOS

Nu is het gekke dat we daar geen geduld voor hebben en zin in hebben. We versnipperen die brief voor Gods zijn ogen. We keren ons hardnekkig van Hem af. Dat is een patroon dat zich in ieders leven herhaalt. Dat geeft God

een machteloos gevoel.

Misschien dat u dat herkent. Je bent verliefd maar je vurige liefde wordt niet beantwoord. Wordt ze daarmee geblust? Je man of vrouw gaat vreemd, je partner laat je in de steek. Je hart staat in brand van jaloezie en verdriet. Je kind zet je op afstand, wil niets meer met je te maken hebben. Houdt de liefde dan op? Kan een vrouw ooit haar zuigeling vergeten, het kind dat zij droeg in haar schoot? (Jes.49:15)

Zo is dat ook bij God. Hij stuurt profeten. Hij drijft mensen aan met zijn Geest die herinneren aan zijn liefde. ‘Geschreeuwd hebt Gij, gegeurd, geweend, geduwd en getrokken’. Dat hielp soms even. Maar ze bouwden slechts zandkastelen die als de vloed opkwam zomaar werden weggevreten door de

zee. Toen zag God dat er maar één oplossing is. ‘Ik moet zelf gaan, Ik moet zelf komen’. Op het laatst van alles zond God zijn eigen zoon, de Heer Jezus Christus in het menselijk vlees, zoals dat staat in Joh.3:16.

PIJN IN HET HART

Hoe deed God dat, dat zenden van zijn Zoon? Met pijn in het hart. Net zoals ouders in de Oekraïne hun zonen laten gaan om dienst te doen aan het front. De kou, de ontberingen die ze daar doorstaan. Het risico te worden gedood of verminkt. Op steenworp afstand spelen zich drama’s af. Waar we in ons land van versteld staan, is de vastberadenheid en moed van al deze soldaten. Hun liefde voor het vaderland. Maar ook de liefde van hun ouders en echtgenoten die hen onvoorwaarderlijk steunen in de strijd.

Nu, zò heeft God de wereld liefgehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon stuurde. Er was geen ander met wie God zo innig verbonden was. Niemand die in zijn schaduw kon staan. Maar Hij waagt het erop. In de Zoon bouwt God zijn rijk. ‘t Woordje ‘zoon’ hangt in het Hebreeuws samen met ‘bouwen’, ‘maken’. Wanneer Jezus in Bethlehem geboren wordt, is er geen weg terug. In Hem is God kwetsbaar en weerloos op aarde verschenen, ‘tussen alle mensen in’. (Ld.481:2) Hij wordt neergelegd op een bedje van stro, in een voederbak voor dieren. De legende wil dat uit het hout van de kribbe later het kruis wordt gemaakt. Jezus hangt op Golgotha aan het kruishout tussen hemel en aarde om het verbroken contact, tussen God en u, te herstellen.

GODS GAVE

Het Kerstkind en Man van smarten, Jezus Christus, is Gods grote gave. Hij is het ‘tussen’ waardoor u bij God kunt komen en we niet te gronde hoeven te gaan. Hij is het ‘tussen’ dat u in staat stelt elkaar lief te hebben en u in te zetten. Hij is het ‘tussen’ dat u met bloemen en bomen, met sterren en diepzeevissen, ja met de kosmos verbindt.

Neemt u Gods geschenk aan. Niemand komt tot de Vader dan door dit ‘tussen’ van de Zoon die naar ons toegekomen is. Geen beter begin van dit nieuwe jaar dan in die ruimte te bewegen en in Hem eeuwig leven te ademen.

IN MEMORIAM: GERRIT VIETH (1933-2022)

Op 14 november overleed in de leeftijd van 89 jaar te Hardenberg ds. Gerrit Vieth. Ger is geboren en getogen te Eindhoven. Daar kwam hij als boekhouder in dienst bij Philips. Hij trouwde met Geer Vieth-Akse. Ze ontvingen in het leven kinderen, klein- en achterklenkinderen. Het gezin verhuisde in 1963 naar Lathum, waar Ger directeur werd van een steenfabriek. Zijn zakelijk talent bleek daar. Hij bracht de kwijnende fabriek weer tot bloei. Dat kwam vooral ook omdat Ger zich thuis voelde op de plek waar het werk gedaan wordt: op de werkvloer.

Zoals hij zelf ergens schrijft is het geloof veel voor hem gaan betekenen toen hun oudste kindje overleed door zwangerschapsvergiftiging van zijn echtgenote. Ger vatte het plan op om theologie te gaan studeren. Dat kostte hem veel tijd en moeite. De vooropleiding en de studie moesten naast het werk gebeuren. In 1975 kon hij parttime aan de slag in zijn woonplaats Lathum. Hij was geen man voor de studeerkamer, maar, ook in de kerk, voor de werkvloer. In de gemeenten die hij diende (achtereenvolgens Lathum, Nijverdal, Apeldoorn en Nijbroek) was hij het liefst onder de mensen in pastoraat en eredienst. Hij zegt daar zelf over: “Als dominee ben ik nog altijd het liefst onderweg, bij mensen thuis om te horen wat er leeft. Ik doe dus ontstellend veel aan huisbezoek. Dat doe ik zonder op mijn horloge te kijken. Als je mensen maar trouw blijft bezoeken, komt er vanzelf een moment waarop ze zondag ook eens bij je in de kerk komen”. Ook na zijn emeritaat in 1995 heeft hij nog vele jaren zijn roeping in het pastorale werk vorm gegeven.

Wij gedenken hier vooral ook wat Ger betekend heeft voor - eerst - Hervormd Weekblad en - later - Confessioneel. Ik heb Ger leren kennen als de kundige penningmeester van ons blad. Accuraat, betrouwbaar en ontspannen deed hij dat werk. Rond 2009 heb ik het financiële stokje van hem overgenomen. Op redactievergaderingen was Ger bij verhitte discussies vaak de vredestichter, die het hoofd koel hield. Heel vaak verwees hij in zijn woorden ook liefdevol naar ‘zijn’ Geertje. In de redactie waren ‘Ger en Geer’ toentertijd het voorbeeld van een goed en hecht huwelijkspaar. Het verbaast me dan ook niet dat boven de rouwbrief de woorden ‘Opdat uw gebeden niet belemmerd worden’ staan. Die woorden komen uit 1 Petrus 3:7, waar de apostel deze belofte koppelt aan de omgang van man en vrouw: “Desgelijks gij, mannen, leeft verstandig met uw vrouwen, als met brozer vaatwerk, en bewijst haar eer, daar zij ook medeërfgenamen zijn van de genade des levens”.

Wij gedenken Gerrit Vieth als een getrouwe getuige en bescheiden dienaar van onze HEER. We bidden zijn vrouw en de verdere familie Gods genadige nabijheid toe.

Namens de redactie, ds. Hans van Dalen

Arien Treuren

DE OPLEIDING VAN PREDIKANTEN IN RWANDA

Sinds februari 2017 ben ik namens de GZB uitgezonden naar Rwanda. De Protestantse Gemeente van Zevenhoven en de Gereformeerde Kerk van Woerdense Verlaat, die ik vanaf 2009 als predikant gediend heb, zijn de uitzendende gemeenten. Mijn vrouw en ik wonen in Cyangugu, in het uiterste zuidwesten van Rwanda in de buurt bij het drielandenpunt met Burundi en Congo. De partnerkerk waar we mee werken is de Anglicaanse kerk van Cyangugu diocese (bisdom), die sinds 2019 geleid wordt door bisschop Francis Karemera. Naast zendingspredikant in de PKN ben ik officieel ook bevestigd als priester in de Anglicaanse kerk.

Net als in Nederland liggen ook in Rwanda de ambten onder vuur en dan met name de opleidingseisen voor predikanten en andere leiders in de kerk. Toen ik in 2017 in Rwanda aankwam viel ik min of meer met de neus in de boter. De toenmalige bisschop Nathan Amooti had de GZB weliswaar om een theologische trainer gevraagd, maar hij had zelf niet precies helder wat hij van mij verwachtte. Het eerste jaar heb ik mij vooral georiënteerd. Ik preekte in iedere van de 35 parishes van onze diocese en bezocht andere dioceses in Rwanda om te zien hoe zij daar theologische training

vorm gaven. Onderzoek wees uit dat toen ongeveer 80% van de predikanten en catechisten in Cyangugu geen formele theologische opleiding genoten had. Catechisten zou je kunnen omschrijven als ouderlingen met preekbevoegdheid. De meesten zijn alleen naar de basisschool geweest. De mensen zijn catechist en daarna predikant geworden omdat ze vaak de eerste lokale bekeerling van een evangelist waren.

OPWEKKING

De Anglicaanse kerk in Oost-Afrika is vanouds heel sterk gevormd door

de charismatische en pinker revival waardoor er veel nadruk ligt op gebed en manifestaties van de Heilige Geest, en minder op studie en reflectie. In de jaren ’30 van de twintigste eeuw vond in noordoost Rwanda de Oost-Afrikaanse Opwekking plaats die een enorme invloed had en heeft op de ontwikkeling van de kerk in dit deel van Afrika. Een gevolg was dat er een enorm gebrek aan kennis is en mensen makkelijk beïnvloed kunnen worden.

OPLEIDING

Als antwoord startten wij in maart 2018

de Theologische School voor pastors en catechisten. We ontwierpen een curriculum voor zes modules van elk een maand verdeeld over twee jaren. Al op de eerste dag werden onze lessen stilgelegd, omdat de burgemeester langskwam. In de periode vanaf maart 2018 zijn er duizenden kerken door de Rwandese overheid gesloten. Dat had deels te maken met de slechte onderhoudsstaat van veel kerkgebouwen. Er was een wildgroei aan kerken. Het predikantschap was een verdienmodel en iedereen kon zichzelf tot predikant, bisschop of apostel benoemen maar de gemeenteleden bleven berooid achter. De Rwandese overheid ging opleidingseisen aan de predikant stellen. Van elke gerespecteerde functie in de samenleving, zoals lokale leider, onderwijzer, arts of verpleegkundige, wordt verwacht dat de persoon een diploma of graad heeft die bij die taak past, maar nu gold dat ook voor de predikant. De eis is dat een predikant een kerk mag leiden als hij minimaal een bachelor graad in theologie heeft. Of een bachelor degree in een andere studie en daarnaast een post-graduate diploma in theologie.

SERIEUS NEMEN

Persoonlijk vind ik het niet goed dat de overheid de kerk voorschrijft hoe zij zichzelf moet organiseren. Er zou scheiding van kerk en staat moeten zijn. Anderzijds is het zo dat een kerk die haar eigen evangelie serieus neemt de opleiding van haar predikanten ook serieus moeten nemen. Waarom bedenkt de overheid wat voor de kerk vanzelfsprekend had moeten zijn? Waarom staat een zichzelf respecterende kerk een situatie toe waarin de tieners en de jeugd toegang tot

Engelstalige literatuur hebben en meer weten dan de archdeacon of priester die hen leidt?

GENADETIJD

Deze nieuwe eis bracht de kerk in Rwanda in zeer grote problemen. De Anglicaanse kerk van Cyangugu zou min of meer onthoofd worden van haar leiderschap. De religieuze leiders van het land, waaronder de Anglicaanse bisschoppen, hebben toen met de overheid onderhandeld. Er zou een genadetijd van vijf jaar tot 2023 komen. De kerk kreeg vijf jaar om zich op de nieuwe situatie voor te bereiden. Een deadline die er nu heel snel aankomt.

UNIVERSITEIT

De Anglicaanse kerk in Rwanda heeft als antwoord hierop in Kigali een eigen universiteit gesticht: de East-African

Christian College (EACC) waar een bachelor of postgraduate diploma in theologie behaald kan worden. Vier predikanten die wel de middelbare school hebben afgerond zijn daar naartoe gestuurd. Cyangugu diocese zelf heeft de Theologische School waar mensen studeren die tussen de wal en het schip dreigen te vallen. Het zijn predikanten en catechisten die al jaren in de kerk werkzaam zijn en de ruggengraat van de kerk vormen, maar die niet toegelaten kunnen worden tot de universiteit. We onderwijzen naar het beste van ons vermogen, en hopen dat als de eisen straks echt gaan gelden, dat ze op een of andere manier toch dienstbaar kunnen blijven voor de kerk van Jezus Christus.

MEEBOUWEN

Het is de bedoeling dat de Theologische School van Cyangugu straks een filiaal van EACC gaat worden waar een bachelor of diploma in theologie aangeboden wordt voor mensen die hier in de buurt wonen. Daarnaast gaat de Theologische School als een soort Hydepark functioneren waarin kerkleiders permanent getraind en onderwezen worden in alle mogelijke onderwerpen die te maken hebben met leiderschap, evangelisatie, discipelschap en ontwikkeling.

Het is voorrecht om zo mee te bouwen aan Christus’ kerk in Rwanda.

ds. Rik Mager, Cyangugu, Rwanda Facebook: Duizend Heuvels Vol Vreugde; website: www.gzb.nl/duizendheuvelsvolvreugde

HIJ KOMT NIET UIT DE GROTE STAD

In dit artikel vraag ik aandacht voor de stad. De aanleiding: het rapport Wat wel kan. Uit de impasse en een aanzet voor perspectief van Johan Remkes. Een aspect daarin is de beoordeling van het fenomeen ‘de stad’. Die komt ook voor in boeken van een Amerikaanse theoloog en een Franse jurist, socioloog en theoloog. En in een lied over de afkomst van Jezus. Het is Lied 521.

Hij komt niet uit de grote stad. Hij wordt niet in de koningsburcht geboren. Je zult zijn naam niet in paleizen horen. Waar zie je hem? In Betlehem, dat kleine gat waar David zat. Hij komt niet uit de grote stad.

WAT WEL KAN (JOHAN REMKES)

‘Er is een groeiende kloof tussen Randstad en landelijk gebied én tussen stad en platteland. (…) Dit gevoel is moeilijk goed op papier te krijgen. In essentie zie ik dat mensen elkaar de afgelopen jaren steeds minder zijn gaan begrijpen. Zeker in het landelijk gebied wordt ervaren dat het op veel dossiers moet opdraaien voor problemen die vooral de stad ervaart. Mensen ervaren een groeiend verschil in culturele waarden, in economische positie en in kansen. Ze zien belangrijke voorzieningen verdwijnen. Dat zit bijvoorbeeld in het sluiten van de laatste school, in het weghalen van bushaltes en het verdwijnen van de laatste pinautomaten. Er is angst voor leegloop van het platteland, een gevoel dat ook ondersteund wordt door mensen die daadwerkelijk weggaan. Er is te weinig gevoel dat ‘Den Haag’ echt begrijpt wat daar speelt, dat er vooral over en niet met hen gesproken wordt en soms ook dat ze bewust klein worden gehouden. Dat gevoel verschilt natuurlijk van mens tot mens, maar het is mij in het algemeen duidelijk dat er sprake is van groeiende afstand tussen Randstad en landelijk gebied én tussen stad en platteland.’

DE STAD VAN DE MENS (HARVEY COX)

In 1965 publiceerde de protestantse Amerikaanse theoloog Harvey Cox zijn eerste boek, dat meteen een bestseller werd. Titel: ‘The Secular City’. In het Nederlands: ‘De stad van de mens’. Cox was een representant van een belangrijke stroming in de theologie, die werd gekenmerkt door vooruitgangsgeloof. Volgens Cox heeft de mensheid zich ontwikkeld van stamverbanden naar

kosmopolitisme, en wel via stadsculturen. In dat kosmopolitisme neemt de mens zelf zijn verantwoordelijkheid voor het maken van de hemel op aarde. Cox noemde dat ‘secularisatie’, wat bij hem een positief begrip was. (De latere bevrijdingstheologie met haar kielzog politieke prediking in de jaren ’70 is sterk door hem beïnvloed.)

DE GROTE STAD (JACQUES ELLUL)

In 1975 kwam het boek Sans feu ni lieu. Signification biblique de la Grande Ville van Jacques Ellul uit. Het werd een theologische klassieker. In 2020 verscheen de Nederlandse vertaling De grote stad. Een bijbels perspectief. Het boek geeft een bijbelse visie op de stad en de machten die daarachter schuilgaan. De stad blijkt het symbool te zijn van de rebellie tegen God: van Kaïn, de eerste stedenbouwer, tot het grote Babylon in Openbaring, dat de volken tot onrecht verleidt. De mens verkiest zijn eigen systemen boven de vrijheid die God voor ogen had. Dit inzicht roept de vraag op of vooruitgangsdenken wel zo vredelievend is. De grote stad is voor velen een symbool van vooruitgang en bevrijding. Dat is naïef, vindt Jacques Ellul. De stad is niet zomaar een plek met veel gebouwen en mensen. Het is een systeem waarin machten als geld en techniek domineren; en die bedreigen onze vrijheid juist. Fatalistisch is Ellul zeker niet. God kiest uiteindelijk een stad om in te wonen, als teken van onze redding. Die redding mondt uit in een nieuw Jeruzalem – ook een stad, maar dan anders...

JEZUS UIT BETLEHEM

In de inleidende alinea van dit artikel citeerde ik ‘Hij komt niet uit de grote stad’. De zin komt uit een lied van Karel Deurloo, waarin Micha 5: 1 doorklinkt: ‘Uit jou, Betlehem in Efrata, te klein om tot Juda’s geslachten te behoren, uit jou komt iemand voort die voor mij uit Israël zal heersen.’

Er is een oud lied waarin de tegenstel-

ling tot ‘de stad’ (en wel Jeruzalem) nog sterker wordt aangezet: Gezang 131: 1 en 2

O zalig, heilig Bethlehem, o onder duizend uitverkoren, vereerd boven Jeruzalem, want Jezus is in u geboren.

O Bethlehem, klein-grote stad, klein van begrijp [= omvang], maar groot van waarde, gij zijt het allereêlste vat en de allerrijkste stad der aarde.

Er is enige bijbelse grond voor die tegenstelling: in het verhaal over ‘de wijzen uit het Oosten’ klinkt de tegenstelling tussen Betlehem en Jeruzalem door. Ondertussen moeten we maar niet vergeten dat het God uiteindelijke om de hele wereld gaat. Dat is Zijn kosmopolitisme. ‘Want God had de wereld [Grieks: ‘kosmos’] zo lief dat hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.’ (Johannes 3: 16)

dr. Jan Dirk Wassenaar

De Geboortekerk in Betlehem.

REDACTIE

Het bestuur van de Stichting tot Verspreiding van de Confessionele Beginselen is verantwoordelijk voor het verschijnen van het blad Confessioneel–Credo. Voorzitter van de stichting is dr. Jan Dirk Wassenaar.

Het algemene e-mailadres voor het aanleveren van kopij is: redactieconfessioneel@gmail.com of dirkvanduijvenbode1965@gmail.com

HOOFDREDACTEUR ds. Arien Treuren

Inhoudsopgave

01 opening - Achteromkijken ds. Hans van Dalen 02 hoofdartikel - Het hart openen voor God Maurice Wielenga 03 meditatie - De Kerk als schatkamer ds. Mark de Jager 04 cultuur - God in de Top2000 ds. Robert-Jan van Amstel 05 oud & nieuw - Oversteken ds. Dirk van Duijvenbode

06 theologie - Leren preken van Augustinus ds. Kees Wesdorp

07 varia - Zoeken en redden wat verloren was dr. Jan Dirk Wassenaar 08 kerst & pinksteren - Zingen en preken ds. Roberto Buijs 10 geloof - Joh. 3:16 Arien Treuren

11 in memoriam - Gerrit Vieth (1933-2022) ds. Hans van Dalen 12 wereldwijd - Rwanda ds. Rik Mager 14 kerk - Hij komt niet uit de grote stad dr. Jan Dirk Wassenaar 15 colofon

VAN DE REDACTIE

Nu de drempel van de jaarwisseling in zicht komt een woord van dank van uw redactie. Erg bedankt voor uw trouw en aandacht in het afgelopen jaar. Fijn dat er zo nu en dan reacties binnen komen. Daar willen we u graag in aanmoedigen. We wensen onze lezers een goed 2023 toe. Met een Schriftwoord: de God van de vrede zal met u zijn!

Namens de redactie, ds. Dirk van Duijvenbode, eindredacteur

BEROEPINGSWERK

BEROEPEN TE:

Bedum en Onderdendam(herv.) E.J. de Groot, Katwijk aan den Rijn (herv.Ontmoetingskerk). Staphorst en Rouveen(ger.), D. Rodenburg, Nunspeet(herv., Sionskerk).

Heukelum(herv.), E. van Wijk, Sprang(herv.).

Sint Annaland en Stavenisse(herv.), C. Doorneweerd, Strijen(herv.).

Vinkeveen(herv.), C.J. Barth, Neerlangbroek(herv.).

Ouderkerk aan den IJssel en Berkenwoude(ger.), prop. W. van Stuijvenberg, Waddinxveen. Nieuwe Pekela(herv.), prop. J. Admiraal, Rouveen.

AANGENOMEN NAAR:

Bleiswijk(herv., Het Anker), prop. J. van Vliet, Uddel. Bilthoven(herv., De Ark), P. van Duijvenboden, Apeldoorn(herv., legerpredikant). Kampen(herv., Broederkerk), W.C. Polinder, Putten(herv., wijk 3).

BEDANKT VOOR:

Moordrecht(herv., Bethel), W.C. Polinder, Putten (herv., wijk 3). Zijderveld(herv.), B.M. van den Bosch, Linschoten(herv.).

EINDREDACTEUR

ds. Dirk van Duijvenbode Koning Willem III weg 16 C 3151 HJ Hoek van Holland Tel. 06 - 20628184

DEELREDACTIES

Wereldwijd: ds. Hans van Dalen Geloof: ds. Arien Treuren, ds. Mart Jan Luteyn Theologie: dr. Wim de Bruin Vertel het maar: ds. Dick Westerneng Kerk: dr. Jan Dirk Wassenaar Samenleving: dr. Jacques Schenderling Gemeentewerk: ds. Roberto Buijs Cultuur: ds. Annelieke Warnar ds. Robert-Jan van Amstel Themanummers: ds. Robert-Jan van Amstel, ds. Diemer de Jong, ds. Dick Westerneng, ds. Wim Scheltens Varia, persberichten en eindredactie: ds. Dirk van Duijvenbode Vaste medewerkers: dr. Wim de Bruin, drs. Fred Cupido dr. Wim de Ruyter, dr. Peter Verbaan

UITGEVER, ABONNEMENTEN  EN BEZORGING BDUvakmedia Postbus 67 3770 AB Barneveld tel. 0342-494911 – fax 0432-494299 abonneeservice@bdu.nl

Opgave advertenties: Roel Abraham, tel. 06-54274244  e-mail: r.abraham@bdu.nl

Kosten abonnement bij vooruitbetaling: Jaarabonnement € 79,70 Halfjaarabonnement € 45,30 Kwartaalabonnement € 28,00 Buitenland, jaarabonnement € 127,10 Jaarabonnement student € 43,45

Opzeggingen: Het abonnement wordt na de overeengekomen periode automatisch verlengd. Na deze abonnementsperiode is het abonnement per maand opzegbaar.

Deze uitgave is beschikbaar in gesproken vorm op daisy cd-rom voor mensen met een leesbeperking: CBB, Ermelo: tel. 0341-565477, klantenservice@cbb.nl

heeft met lezen?

Teamcoaching voor predikanten

Neem contact op met Roel Abraham via 06-54274244 of r.abraham@bdu.nl

Wijs hem of haar dan op het lezen in passende leesvormen. De CBB heeft vele soorten christelijke lectuur beschikbaar voor iedereen met een leesbeperking. Vraag vandaag nog de gratis catalogus aan! Bestel lectuur voor uzelf, uw partner of uw familie op www.leesbutler.nl.