Fusiegeschiedenis

Standaardwerk van de moderne zuivelgeschiedenis ‘In de melk brokkelen’:

Voormalig FNV-vakbondsman Harry Vellenga legde de recente historie van de noordelijke zuivel vast. ‘In de melk brokkelen’ is niet zomaar een zuivelboek.

Tekst: René van Buitenen

“Er is geen ‘waarheid’ of ‘leugen’. Er is een eigen inkleuring van wat er gebeurde en die inkleuring verschilt, afhankelijk van het perspectief. Mijn doel was al die kleuren tot een schilderij te maken.” Met deze woorden beëindigt Harry J. Vellenga zijn boek ‘In de melk brokkelen’, waarin hij de fusiegeschiedenis van de zuivelindustrie beschrijft. Hij heeft er een prachtig schilderij van gemaakt. Vellenga verkeerde als vakbondsbestuurder meer dan twintig jaar in de noordelijke zuivelindustrie. Hij was betrokken bij fusies, fabriekssluitingen en stakingen. Drie jaar geleden ging hij met pensioen. Sommigen schrijven dan de frustraties van zich af onder het mom van memoires. In die valkuil is Vellenga niet getrapt. Hij is veel verdergegaan dan het ophalen van zijn eigen persoonlijke herinneringen. Iedereen die op de een of andere wijze de loop van de recente geschiedenis van de Nederlandse zuivelindustrie heeft bepaald, sprak hij. Tientallen boeren, bestuurders, fabrieksarbeiders en zuiveldirecteuren interviewde hij: de bekende hoofdrolspelers Sybren Attema, Kees Wantenaar, André Olijslager, Tiny Sanders, Theo Spierings, Wouter de Bruijne en wijlen Johan Plageman. Maar ook andere personen die langer of kortstondig een prominente rol speelden in de noordelijke zuivel, deelden hun waarheid met de voormalige vakbondsbestuurder: fabrieksdirecteuren als Klaas de Jong, Wim Betten, Jan de Vries, Jan Willem Koek, werknemers Leen van Poelje, Jan Brouwer en veehouders als Rutger Fopma en Henry Bijsterbosch. Zelf was Vellenga bij sommige gebeurtenissen nauw betrokken. Zoals bij de belegering van café Spoarsicht in juni 2002 in Workum, waar de stakers van de naastgelegen fabriek De Goede Verwachting bijeenwaren. Boze boeren die hun melk vanwege de staking niet opgehaald zagen, haalden er verhaal. Vrienden, bekenden of zelfs familieleden kwamen tegenover elkaar te staan. De bedreigde stakers moesten zich via de achterdeur van het café uit de voeten maken.

Vrije fabrieken De staking ging niet om meer loon. Het conflict was een achterhoedegevecht tegen de verdwijning van het zelfstandige karakter van de voormalige vrije fabriek. Een gemis dat de boeren uit de streek zelf ook hadden ervaren. De Goede Verwachting was vier jaar eerder opgegaan in Friesland Coberco Dairy Foods. Daarmee had de oude romantiek van de Workumse zuivelfabriek plaatsgemaakt voor de nieuwe zakelijkheid van het concern uit Meppel – tot ergernis van zowel de boeren als de arbeiders die in opstand kwamen. Op fraaie wijze legt Vellenga een verband met de ‘Zuiderzee-mentaliteit’ van de streek, de Friese Zuidwesthoek, een regio die ooit floreerde dankzij de handel en de zeevaart. De fabriek in Workum, inmiddels onderdeel van het alweer tien jaar oude en nog grotere FrieslandCampina, staat centraal in het boek. Hoewel hij onderdeel was de geschiedenis is Vellenga nergens nadrukkelijk aanwezig in het boek. Hij houdt op prettige wijze afstand en laat anderen vertellen. Die journalistieke aanpak en zijn vlotte schrijfstijl maken ‘In de melk brokkelen’ tot een standaardwerk van de moderne Nederlandse zuivelgeschiedenis.

In de melk brokkelen, een fusiegeschiedenis in de zuivelindustrie. Harry J. Vellenga. Uitgeverij Wijdemeer, ISBN: 978-94-92052-60-5