ART SQUARE : THE INTERVIEW

ART SQUARE THE INTERVIEW

ART SQUARE THE INTERVIEW

Contemporary Art Space

Contemporary Art Space

4/30/2022 7:41:24 PM

ART SQUARE THE INTERVIEW THAI CONTEMPORARY ART AND CULTURE รวมมิ​ิ ต รร่​่ ว มสมั​ั ย

ASQ41.indd 1

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE THE INTERVIEW Contemporary Art Space

บรรณาธิการ ผู้อำ�นวยการสำ�นักงานศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัย กองบรรณาธิการ เกษร กำ�เหนิดเพ็ชร สมลักษณ์ คล่องแคล่ว ธนาวุฒิ กำ�จัดภัย ธนิฏฐา พุทธรักษา อาภาภรณ์ กิจศิริ กฤตานน วงษ์วิจิตร ภาพพิมพ์ ไกรทอง ศนันชล น่วมนวล ชโลธร อัญชลีสหกร สรณ วิริยะประสิทธิ์ ณัฐกมล ใจสาร ออกแบบกราฟิก น็อต เจนเขตรการณ์ จัดพิมพ์โดย สำ�นักงานศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัย กระทรวงวัฒนธรรม อาคารวัฒนธรรมวิศิษฏ์ ชั้น 3 เลขที่ 10 ถนนเทียมร่วมมิตร แขวงห้วยขวาง เขตห้วยขวาง กรุงเทพฯ 10310 โทร. 02-209-3763 E-mail: procac9@gmail.com Website: www.ocac.go.th Facebook: www.facebook.com/ocac.artandculture พิมพ์ที่ บริษัท รุ่งทิพย์ เนรมิตร จํากัด 2/45 ถนนเพิ่มสิน 34 แขวงคลองถนน เขตสายไหม กรุงเทพฯ 10220 โทร. 0-2115-8375, 06-2629-5656, 06-3945-4245 พิมพ์ครั้งแรก พฤษภาคม 2565 จำ�นวน 2,000 เล่ม ISBN 978-616-543-771-4

ภาพปก

Extended Release (2021) โดย ปรัชญา พิณทอง จัดแสดงที่หอศิลป์มหาวิทยาลัยศิลปากร ภาพถ่ายโดย น็อต เจนเขตรการณ์

ASQ41.indd 2

11/5/2565 BE 12:41

คำำ�นำำ� ถั​ัดจากศิ​ิลปิ​ินกั​ับผู้​้�ชม อี​ีกหนึ่​่�งปั​ัจจั​ัยหลั​ักของวงการศิ​ิลปะก็​็คื​ือพื้​้�นที่​่� แสดงงาน หากไม่​่มี​ีพื้​้�นที่​่�สำำ�หรั​ับศิ​ิลปิ​ินในการนำำ�เสนอผลงานสร้​้างสรรค์​์ สารที่​่�พวกเขาต้​้องการจะถ่​่ายทอดก็​็คงไม่​่สามารถถู​ูกส่​่งต่​่อไปถึ​ึงสาธารณชน ยิ่​่�งในยุ​ุคของศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยที่​่�งานศิ​ิลปะเรี​ียกร้​้องการมองเห็​็น รั​ับรู้​้�และ ถกเถี​ียงมากเป็​็นประวั​ัติกิ ารณ์​์ การมี​ีอยู่​่�ของพื้​้�นที่​่�แสดงงานจึ​ึงเป็​็นสิ่​่�งจำำ�เป็​็น ที่​่�ไม่​่อาจแยกขาดออกไปจากบริ​ิบทองค์​์รวมของวงการศิ​ิลปะ สำำ�หรั​ับในประเทศไทย การเกิ​ิดขึ้​้�นของพื้​้�นที่​่�แสดงงานอย่​่างหอศิ​ิลป์​์ และพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะตามขนบวั​ัฒนธรรมสมั​ัยใหม่​่นิ​ิยม ว่​่ากั​ันตามจริ​ิง ก็​็อาจจะย้​้อนกลั​ับไปได้​้ไม่​่มากไม่​่น้​้อยไปกว่​่าครึ่​่�งศตวรรษที่​่�ผ่​่านมาเท่​่านั้​้�น ช่​่วงทศวรรษ 1960 เมื่​่�อศิ​ิลปิ​ินไทยเริ่​่�มหั​ันมาสร้​้างสรรค์​์งานศิ​ิลปะสมั​ัยใหม่​่ มากขึ้​้�น ความต้​้องการพื้​้�นที่​่�แสดงงานก็​็ขยายตั​ัว จนกลายเป็​็นข้​้อเรี​ียกร้​้อง ให้​้เกิ​ิดการสนั​ับสนุ​ุนจากภาครั​ัฐอย่​่างจริ​ิงจั​ัง หอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี อั​ันเกิ​ิดจากการ ผลั​ักดั​ันของกลุ่​่�มศิ​ิลปิ​ิน นั​ักสะสม และผู้​้�รั​ักงานศิ​ิลปะ เมื่​่�อต้​้นทศวรรษ 1970 ถื​ือเป็​็นหมุ​ุดหมายสำำ�คั​ัญอั​ันแรกที่​่�แสดงให้​้เห็​็นถึ​ึงพลั​ังของภาคเอกชนในการ ขั​ับเคลื่​่�อนวงการศิ​ิลปะในบ้​้านเราให้​้ก้​้าวหน้​้าไปอี​ีกขั้​้�น นั​ับแต่​่นั้​้�นเป็​็นต้​้นมา หอศิ​ิ ล ป์​์ แ ละพิ​ิ พิ​ิ ธ ภั​ั ณ ฑ์​์ ศิ​ิ ล ปะในกรุ​ุ ง เทพมหานครก็​็ ไ ด้​้ เ พิ่​่�มจำำ� นวนขึ้​้�น อย่​่างต่​่อเนื่​่อ� ง สอดคล้​้องกั​ับเศรษฐกิ​ิจของประเทศที่​่�มี​ีการพั​ัฒนาไปข้​้างหน้​้า อย่​่างสม่ำำ��เสมอ รวมไปถึ​ึงนโยบายของภาครั​ัฐที่​่�เริ่​่�มหั​ันมาใส่​่ใจการพั​ัฒนา ด้​้านศิ​ิลปวั​ัฒนธรรมมากขึ้​้�น จวบจนกระทั่​่�งปั​ัจจุ​ุบั​ัน ท่​่ามกลางความเฟื่​่�องฟู​ูของงานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัย พื้​้�นที่​่�แสดงงานศิ​ิลปะใหม่​่ๆ ยั​ังคงปรากฏให้​้เห็​็นอยู่​่�เสมอ โดยเฉพาะในภาค เอกชนที่​่�เริ่​่�มมี​ีการจั​ัดตั้​้�งกลุ่​่�มความร่​่วมมื​ือแบบหลวมๆ ในหมู่​่�พื้​้�นที่​่�แสดง งานศิ​ิลปะ หลายแห่​่งที่​่�ก่​่อตั้​้�งกั​ันมาตั้​้�งแต่​่เมื่​่�อมาหลายสิ​ิบปี​ีก็​็ยั​ังคงเติ​ิบโต ต่​่อไป และในขณะเดี​ียวกั​ัน ก็​็มี​ีพื้​้�นที่​่�ใหม่​่ๆ อี​ีกมากมายที่​่�กำำ�ลั​ังแสวงหา แนวทางที่​่�เหมาะสมของตนเอง การมี​ีอยู่​่�ของพื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะที่​่�แตกต่​่าง หลากหลายเหล่​่านี้​้�เอง คื​ือสิ่​่�งที่​่�สร้​้างพลวั​ัตให้​้กั​ับวงการศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยใน เมื​ืองไทยได้​้ไม่​่แพ้​้งานศิ​ิลปะอั​ันน่​่าตื่​่�นตาตื่​่�นใจเลยที​ีเดี​ียว

ASQ41.indd 3

11/5/2565 BE 12:41

ASQ41.indd 4

11/5/2565 BE 12:41

สารบั​ัญ 7 นำำ�ทอง แซ่​่ตั้​้�ง 31 กฤติ​ิยา กาวี​ีวงศ์​์ 59 จิ​ิรั​ัสย์​์ รั​ัฐวงศ์​์จิ​ิรกุ​ุล 87 อรรฆย์​์ ฟองสมุ​ุทร 121 ปรมพร ศิ​ิริ​ิกุ​ุลชยานนท์​์ 149 จงสุ​ุวั​ัฒน์​์ อั​ังคสุ​ุวรรณศิ​ิริ​ิ 177 มิ​ิเคลา เซนา 201 ศนั​ันชล น่​่วมนวล

ASQ41.indd 5

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Photo by Alexander E Harbaugh

6 ASQ41.indd 6

11/5/2565 BE 12:41

นำำ�ทอง แซ่​่ตั้​้�ง

Numthong Sae-Tang นำำ�ทองอาร์​์ตสเปซ / Numthong Art Space

ASQ41.indd 7

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ย้​้อนกลั​ับไปในช่​่วงทศวรรษ 1970–80 คุ​ุณก้​้าวเข้​้ามาในวงการศิ​ิลปะได้​้ อย่​่างไร ช่​่วงแรกผมได้​้ไปทำำ�งานที่​่�หอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี1 ตั้​้�งแต่​่ปี​ี 1979–85 เพราะ ก่​่อนหน้​้านั้​้�นเข้​้าไปบ่​่อยจนคุ​ุณฉั​ัตรวิ​ิชั​ัย2 ถามว่​่าอยากทำำ�งานไหม จึ​ึงได้​้ เข้​้าทำำ�งานแบบอาสาสมั​ัคร ยั​ังไม่​่ได้​้บรรจุ​ุเป็​็นเจ้​้าหน้​้าที่​่�ประจำำ� แต่​่ก็​็ได้​้ทำำ� ทุ​ุกอย่​่างเลย ตอนนั้​้�นที่​่�ไปก็​็เพราะว่​่าสิ่​่�งแรกที่​่�เห็​็นคื​ือเขามี​ีห้​้องสมุ​ุด มี​ีพื้​้�นที่​่� แสดงงาน มี​ีแกรนด์​์เปี​ียโนอยู่​่�ตั​ัวหนึ่​่ง� มี​ีโถงใหญ่​่ไว้​้จัดั งาน มี​ีห้อ้ งสำำ�หรั​ับเป็​็น พื้​้�นที่​่�แสดงดนตรี​ีกั​ับละครเวที​ีได้​้ สมั​ัยก่​่อนหอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี มี​ีความพิ​ิเศษ อยู่​่�อย่​่างหนึ่​่�งตรงที่​่�จะมี​ีงานจากหลากหลายประเทศเข้​้ามาจั​ัดกั​ัน ทั้​้�งญี่​่�ปุ่​่�น อิ​ิตาลี​ี สหรั​ัฐอเมริ​ิกา ฝรั่​่�งเศส เยอรมั​ัน พวกนี้​้�เขาจะมาจั​ัดที่​่�นี่​่� ซึ่​่�งไม่​่ใช่​่แค่​่ นิ​ิทรรศการศิ​ิลปะหรื​ือคอนเสิ​ิร์​์ต หรื​ืออย่​่างวั​ันเสาร์​์อาทิ​ิตย์​์ก็​็จะมี​ีการสอน ศิ​ิลปะกั​ับดนตรี​ี ครู​ูที่​่�สอนส่​่วนใหญ่​่ก็ม็ าจากศิ​ิลปากร เช่​่น อาจารย์​์มณเฑี​ียร3 อาจารย์​์พิชิ​ิ ติ 4 และอี​ีกหลายคนที่​่�เขาจะมาสอนเด็​็ก นอกจากดู​ูงานศิ​ิลปะเราจึ​ึง ได้​้เห็​็น ได้​้ฟั​ัง ได้​้ดู​ู อะไรหลายอย่​่าง ผมจึ​ึงไปบ่​่อยๆ สุ​ุดท้​้ายก็​็เลยได้​้ทำำ�งาน ที่​่�นั่​่�นอยู่​่�ประมาณหกปี​ี แล้​้วก็​็ออกมาพั​ักปี​ีหนึ่​่�งกะว่​่ากลั​ับไปเรี​ียน สุ​ุดท้​้าย ไม่​่ได้​้เรี​ียน ก็​็กลั​ับมาทำำ�งานต่​่อจนกระทั่​่�งราวปี​ี 1990 หอศิ​ิลป์​์ก็​็ปิ​ิดตั​ัวไป

1 หอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี (Bhirasri Institute of Modern Art) เปิ​ิดทำำ�การครั้​้�งแรกเมื่​่�อปี​ี 1974 โดยมี​ีต้​้นกำำ�เนิ​ิดมาจาก แนวคิ​ิดของศาสตราจารย์​์ศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี ที่​่�อยากจะให้​้มี​ีหอศิ​ิลป์​์สมั​ัยใหม่​่ในประเทศไทย จึ​ึงนำำ�มาสู่​่�การก่​่อตั้​้�งมู​ูลนิ​ิธิ​ิหอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี นำำ�โดย ดร. ป๋​๋วย อึ๊​๊�งภากรณ์​์ จั​ัดงานระดมทุ​ุนเพื่​่�อหาเงิ​ินจั​ัดตั้​้�งหอศิ​ิลป์​์ขึ้​้�นบริ​ิเวณซอยสาทร 1 ถนนสาทรใต้​้ กรุ​ุงเทพฯ ตลอดระยะเวลาเกื​ือบยี่​่�สิ​ิบปี​ีของการดำำ�เนิ​ินการ หอศิ​ิลป์​์ได้​้รองรั​ับการจั​ัดนิ​ิทรรศการและกิ​ิจกรรมต่​่างๆ มากมาย แต่​่ด้ว้ ยปั​ัญหา ด้​้านการบริ​ิหารจั​ัดการ ทำำ�ให้​้ต้​้องปิ​ิดตั​ัวลงไปในปี​ี 1990 2 ฉั​ัตรวิ​ิชั​ัย พรหมทั​ัตตเวที​ี ภั​ัณฑารั​ักษ์​์และผู้​้�บริ​ิหารงานศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม เป็​็นอดี​ีตผู้​้�อำำ�นวยการหอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี 3 มณเฑี​ียร บุ​ุญมา เป็​็นศิ​ิลปิ​ินที่​่�มี​ีบทบาทอย่​่างมากในการบุ​ุกเบิ​ิกงานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยของประเทศไทย ด้​้วยการ สร้​้างสรรค์​์ผลงานสื่​่�อผสมที่​่�แฝงไปด้​้วยกลิ่​่�นอายความเป็​็นไทยแบบท้​้องถิ่​่�นนิ​ิยม มณเฑี​ียรยั​ังเป็​็นศิ​ิลปิ​ินไทยคนแรกๆ ที่​่�ริ​ิเริ่​่�ม สร้​้างสรรค์​์งานศิ​ิลปะจั​ัดวางแบบมี​ีส่​่วนร่​่วม ด้​้วยการสร้​้างปฏิ​ิสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับผู้​้�ชมผ่​่านผลงานขนาดใหญ่​่ 4 พิ​ิชิติ ตั้​้�งเจริ​ิญ ศิ​ิลปิ​ินผู้​้�เชี่​่�ยวชาญการวาดภาพสี​ีน้ำำ��และสี​ีน้ำำ��มั​ัน เป็​็นอดี​ีตอาจารย์​์ประจำำ�คณะจิ​ิตรกรรม ประติ​ิมากรรม และภาพพิ​ิมพ์​์ มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร

8 ASQ41.indd 8

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

การทำำ�งานที่​่�หอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี ให้​้อะไรกั​ับคุ​ุณบ้​้าง เราก็​็ได้​้ประสบการณ์​์เยอะมาก ตั้​้�งแต่​่จัดั งาน จั​ัดแสง แขวนรู​ูป แพ็​็คงาน ทำำ�แคปชั่​่�น โบรชั​ัวร์​์ สมั​ัยก่​่อนที่​่�หอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี จะมี​ีการออกแผ่​่นพั​ับปฏิ​ิทินิ เพื่​่�อบอกว่​่าเดื​ือนนี้​้จ� ะมี​ีงานหรื​ือนิ​ิทรรศการอะไรบ้​้าง เพราะฉะนั้​้�นเราจะได้​้เห็​็น งานที่​่�หลากหลายเยอะแยะเต็​็มไปหมดเลย มั​ันพิ​ิเศษมาก ทำำ�ให้​้เราได้​้รู้​้�จักั คน มากขึ้​้�นอี​ีกหลายกลุ่​่�ม ผมเคยทำำ�งานให้​้กั​ับกลุ่​่�มไวท์​์5 เวลามี​ีการแสดงงาน เราก็​็ไปช่​่วยเขาติ​ิดตั้​้�งงาน หรื​ือแม้​้กระทั่​่�งศิ​ิลปิ​ินแสดงเดี่​่�ยว ผมก็​็ไปจั​ัดให้​้ เพราะว่​่าเขาไม่​่มีพื้​้�ี นที่​่�เป็​็นของตั​ัวเอง ไปเกอร์​์เธ่​่6 ไปอั​ัลลี​ีย็อ็ ง7 ไปจนถึ​ึงพวก โรงแรมหรื​ือศู​ูนย์​์การค้​้าด้​้วย หอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี ถื​ือเป็​็นพื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะที่​่�คึ​ึกคั​ักที่​่�สุ​ุดของกรุ​ุงเทพฯ ในสมั​ัยนั้​้�น เลยก็​็ว่​่าได้​้ เป็​็นที่​่�เดี​ียวจริ​ิงๆ ขนาดว่​่าที่​่�สิ​ิงคโปร์​์หรื​ือฮ่​่องกงก็​็ยั​ังไม่​่มี​ีโรงละคร แบบเรา ดั​ังนั้​้�นคนจากสิ​ิงคโปร์​์หรื​ือฮ่​่องกงก็​็จะบิ​ินมาเพื่​่�อดู​ูละครที่​่�เราจั​ัด เรี​ียกว่​่าเป็​็นอะไรที่​่�พิ​ิเศษมาก เพราะตอนแรกๆ ยั​ังไม่​่มี​ีหอศิ​ิลป์​์เจ้​้าฟ้​้า8 มี​ีแต่​่ หอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี ที่​่�เปิ​ิดมาก่​่อน

5

กลุ่​่�มไวท์​์ (White) เป็​็นการรวมตั​ัวกั​ันของศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ในเมื​ืองไทยตอนต้​้นทศวรรษ 1980 มี​ีจุ​ุดเริ่​่�มต้​้นมาจาก ศิ​ิลปิ​ินอาจารย์​์ที่​่�วิ​ิทยาลั​ัยช่​่างศิ​ิลป กรมศิ​ิลปากร ได้​้แก่​่ มณเฑี​ียร บุ​ุญมา วิ​ิโชค มุ​ุกดามณี​ี และพิ​ิชิ​ิต ตั้​้�งเจริ​ิญ ก่​่อนจะมี​ีศิ​ิลปิ​ิน อี​ีกหลายคนเข้​้าร่​่วมในเวลาต่​่อมา โดยทางกลุ่​่�มได้​้กำำ�หนดแรงบั​ันดาลใจแรกเริ่​่�มร่​่วมกั​ันในการนำำ�เสนอจิ​ิตรกรรมเทคนิ​ิคสี​ีน้ำำ�� สมาชิ​ิกของกลุ่​่�มได้​้มี​ีการแสดงนิ​ิทรรศการร่​่วมกั​ันครั้​้�งแรก ณ หอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี ในเดื​ือนกุ​ุมภาพั​ันธ์​์ 1982 6 สถาบั​ันเกอเธ่​่ (Goethe-Institut) เป็​็นองค์​์กรด้​้านวั​ัฒนธรรมของประเทศเยอรมนี​ีที่​่�มี​ีสำำ�นั​ักงานอยู่​่�ทั่​่�วโลก มี​ีจุ​ุดมุ่​่�งหมายเพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมการเรี​ียนการสอนภาษาเยอรมั​ัน สนั​ับสนุ​ุนกิ​ิจกรรมทางด้​้านวั​ัฒนธรรม และเผยแพร่​่ความรู้​้� ความเข้​้าใจเกี่​่�ยวกั​ับประเทศเยอรมนี​ี 7 สมาคมฝรั่​่�งเศสกรุ​ุงเทพ (The Alliance française Bangkok) เป็​็นศู​ูนย์​์วั​ัฒนธรรมฝรั่​่�งเศส-ไทย แห่​่งแรกของ ประเทศไทย ก่​่อตั้​้�งขึ้​้�นตั้​้�งแต่​่ปี​ี 1912 มี​ีหน้​้าที่​่�หลั​ักในการเผยแพร่​่ภาษาฝรั่​่�งเศส เป็​็นศู​ูนย์​์กลางการแลกเปลี่​่�ยนทางวั​ัฒนธรรม ระหว่​่างฝรั่​่�งเศสและไทย และส่​่งเสริ​ิมวั​ัฒนธรรมของประเทศที่​่�ใช้​้ภาษาฝรั่​่�งเศส 8 พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑสถานแห่​่งชาติ​ิ หอศิ​ิลป เป็​็นพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะแห่​่งแรกในส่​่วนของภาครั​ัฐ เปิ​ิดทำำ�การในปี​ี 1978 เพื่​่�อเป็​็นสถานที่​่�เก็​็บรวบรวม และจั​ัดแสดงผลงานศิ​ิลปะประเภททั​ัศนศิ​ิลป์​์ เป็​็นศู​ูนย์​์ศึกึ ษาวิ​ิจัยั และเผยแพร่​่ความรู้​้�เกี่​่�ยวกั​ับศิ​ิลปะ ไทยประเพณี​ีและร่​่วมสมั​ัย ปั​ัจจุ​ุบั​ันเป็​็นหน่​่วยงานภายใต้​้สั​ังกั​ัดกรมศิ​ิลปากร กระทรวงวั​ัฒนธรรม

9 ASQ41.indd 9

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

แล้​้วหอศิ​ิลป์​์เอกชนอื่​่�นๆ มี​ีบ้​้างไหม ส่​่วนใหญ่​่เรี​ียกว่​่าเป็​็นแกลเลอรี​ีเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์มากกว่​่า สมั​ัยก่​่อนก็​็มี​ี เพชรบุ​ุรี​ีแกลเลอรี​ี9 ที่​่�ค่​่อนข้​้างใหญ่​่ สมบั​ัติ​ิแกลเลอรี​ี10 ที่​่�ตอนนี้​้�ก็​็ยั​ังอยู่​่� เดิ​ิมเขาก็​็จะมี​ีหน้​้าร้​้านอยู่​่�ตามโรงแรม ตอนหลั​ังก็​็มาเปิ​ิดเป็​็นอาคารของเขา เอง มี​ีแกลเลอรี​ีอีกี หลายที่​่�แถวสุ​ุขุมุ วิ​ิทก็​็ยังั เปิ​ิดมาถึ​ึงทุ​ุกวั​ันนี้​้� แต่​่ว่ามั ่ นั จะไม่​่ใช่​่ แกลเลอรี​ีที่​่�จั​ัดงานแสดง แกลเลอรี​ีแบบหลั​ังนี้​้�ส่​่วนใหญ่​่จะมี​ีไม่​่มาก ศิ​ิลปิ​ิน บางคนยั​ังต้​้องไปจั​ัดงานแสดงตามร้​้านอาหารเลยด้​้วยซ้ำำ�� อย่​่างที่​่�กู​ูร์​์เมต์​์ แกลเลอรี​ี11 ชั้​้�นล่​่างเป็​็นร้​้านอาหาร ชั้​้�นบนเป็​็นห้​้องนิ​ิทรรศการ ผมก็​็เคยไปจั​ัด ให้​้พี่​่�นิติ​ิ 12ิ ตอนที่​่�เขาแสดงเดี่​่�ยวภาพวาดสี​ีน้ำำ�� หรื​ือตามห้​้องสมุ​ุดของสถาบั​ัน หรื​ือหน่​่วยงานราชการต่​่างๆ อย่​่าง AUA13 ซึ่​่�งตอนนี้​้�ไม่​่มี​ีแล้​้ว สมั​ัยก่​่อนจะ มี​ีงาน installation ของนาวิ​ิน14 ก็​็เคยไปแสดงที่​่�ห้​้องสมุ​ุดของเขา ในส่​่วน ของการแสดงศิ​ิลปกรรมแห่​่งชาติ​ิ ก็​็เคยจั​ัดกั​ันที่​่�หอสมุ​ุดแห่​่งชาติ​ิ ท่​่าวาสุ​ุกรี​ี และการท่​่องเที่​่�ยวแห่​่งประเทศไทย หรื​ืออย่​่างห้​้องสมุ​ุดเนี​ียลสั​ัน เฮส์​์ ผมก็​็ เคยไปช่​่วยเขาจั​ัดงานที่​่�นั่​่�น ซึ่​่�งก็​็มี​ีศิ​ิลปิ​ินมาแสดงหลากหลายเหมื​ือนกั​ัน แต่​่ก็​็เห็​็นได้​้ชั​ัดเลยว่​่าช่​่วงระยะแรกเรามี​ีพื้​้�นที่​่�อิ​ิสระสำำ�หรั​ับศิ​ิลปิ​ินไม่​่มาก

9

เพชรบุ​ุรี​ีแกลเลอรี​ี เป็​็นแกลเลอรี​ีเอกชนเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์แห่​่งหนึ่​่�งในกรุ​ุงเทพฯ ก่​่อตั้​้�งขึ้​้�นเมื่​่�อปี​ี 1975 สมบั​ัติ​ิ แกลเลอรี​ี ก่​่อตั้​้�งโดยสมบั​ัติ​ิ วั​ัฒนไทย นั​ักสะสมงานศิ​ิลปะคนสำำ�คั​ัญของประเทศไทย เปิ​ิดตั​ัวครั้​้�งแรก บนถนนสี​ีลม ในปี​ี 1979 ปั​ัจจุ​ุบั​ันเปลี่​่�ยนชื่​่�อเป็​็น “สมบั​ัติ​ิเพิ่​่�มพู​ูน แกลเลอรี​ี” และย้​้ายที่​่�ทำำ�การไปยั​ังอาคารสำำ�นั​ักงานบนถนน สุ​ุขุ​ุมวิ​ิท ซอย 1 เป็​็นพื้​้�นที่​่�รวบรวมและจั​ัดแสดงผลงานศิ​ิลปะมากกว่​่าหนึ่​่�งหมื่​่�นชิ้​้�น ถื​ือเป็​็นแกลเลอรี​ีเอกชนเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์ที่​่�ใหญ่​่ ที่​่�สุ​ุดและมี​ีผลงานสะสมมากที่​่�สุ​ุดแห่​่งหนึ่​่�งของประเทศไทย 11 กู​ูร์เ์ มต์​์ แกลเลอรี​ี (Gourmet Gallery) เป็​็นร้​้านอาหารกึ่​่�งแกลเลอรี​ีบนถนนสุ​ุขุมุ วิ​ิท ซอย 39 ก่​่อตั้​้�งขึ้​้�นเมื่​่�อปี​ี 1984 12 นิ​ิติ​ิ วั​ัตุ​ุยา กวี​ีและจิ​ิตรกรผู้​้�เชี่​่�ยวชาญการวาดภาพทิ​ิวทั​ัศน์​์อย่​่างเรี​ียบง่​่าย แต่​่สื่​่�อสารบรรยากาศที่​่�เปี่​่�ยมไปด้​้วย อารมณ์​์อั​ันลึ​ึกซึ้​้�ง 13 American University Alumni (AUA) หรื​ือ สมาคมนั​ักเรี​ียนเก่​่าสหรั​ัฐอเมริ​ิกาในพระบรมราชู​ูปถั​ัมภ์​์ เป็​็นการ รวมกลุ่​่�มชุ​ุมนุ​ุมคนไทยที่​่�จบการศึ​ึกษาจากมหาวิ​ิทยาลั​ัยในสหรั​ัฐอเมริ​ิกา ก่​่อตั้​้�งขึ้​้�นเมื่​่�อปี​ี 1924 ก่​่อนจะจดทะเบี​ียนเป็​็นสมาคม ในเวลาต่​่อมา ตั้​้�งแต่​่ปี​ี 1951 เอยู​ูเอรั​ับเป็​็นผู้​้�อุ​ุปถั​ัมภ์​์ศู​ูนย์​์กลางไทย–อเมริ​ิกา อย่​่างเป็​็นทางการ เปิ​ิดสอนภาษาอั​ังกฤษให้​้แก่​่ ชาวไทย และสอนภาษาไทยให้​้กั​ับชาวต่​่างประเทศ 14 นาวิ​ิน ลาวั​ัลย์​์ชั​ัยกุ​ุล ศิ​ิลปิ​ินผู้​้�บุ​ุกเบิ​ิกการแสดงงานศิ​ิลปะเชิ​ิงสั​ัมพั​ันธ์​์ในที่​่�สาธารณะ ตลอดจนการสำำ�รวจประเด็​็น เกี่​่�ยวกั​ับตั​ัวตนของปั​ัจเจกบุ​ุคคลในบริ​ิบทสากลโลกาภิ​ิวั​ัตน์​์ 10

10 ASQ41.indd 10

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ช่​่วงเวลานั้​้�นธนาคารต่​่างๆ ก็​็เริ่​่ม� จั​ัดเวที​ีประกวดและสะสมผลงานของศิ​ิลปินิ ไทยกั​ันมากขึ้​้�นด้​้วยหรื​ือเปล่​่า ใช่​่ อย่​่างธนาคารกรุ​ุงเทพ กสิ​ิกรไทย ยู​ูโอบี​ี ก็​็ยั​ังมี​ีอยู่​่�จนถึ​ึงทุ​ุกวั​ันนี้​้� แต่​่ที่​่�สำำ�คั​ัญคื​ือ บริ​ิษัทั เงิ​ินทุ​ุนหลั​ักทรั​ัพย์​์ทิสิ โก้​้ จำำ�กั​ัด คุ​ุณศิ​ิวพร ทรรทรานนท์​์ กรรมการอำำ�นวยการในสมั​ัยนั้​้�นเป็​็นคนที่​่�ตั้​้�งใจสนั​ับสนุ​ุนศิ​ิลปิ​ินไทยอย่​่างมาก ไม่​่เฉพาะพวกที่​่�ได้​้รับั รางวั​ัล แต่​่สนั​ับสนุ​ุนศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่โดยตรงเลย ทุ​ุกสามปี​ี เขาจะเชิ​ิญศิ​ิลปิ​ินมาจั​ัดงานแสดงที่​่�บริ​ิษั​ัทเพื่​่�อให้​้กลุ่​่�มลู​ูกค้​้าของทิ​ิสโก้​้ได้​้ซื้​้�อ สะสม แต่​่จริ​ิงๆ แล้​้วทางทิ​ิสโก้​้เองก็​็เริ่​่�มสะสมงานมาก่​่อนหน้​้านั้​้�น ถ้​้านั​ับ จนถึ​ึงปั​ัจจุ​ุบั​ันก็​็ห้​้าสิ​ิบกว่​่าปี​ีแล้​้ว ช่​่วงหลั​ังมาจะไม่​่ได้​้จัดั ทุ​ุกสามปี​ี แต่​่สมั​ัยนั้​้�น ถื​ือเป็​็นบริ​ิษั​ัทเดี​ียวเลยที่​่�สะสมงานเป็​็นจริ​ิงเป็​็นจั​ัง ซึ่​่�งจริ​ิงๆ แล้​้วเขาเปิ​ิดให้​้ คนทั่​่�วไปเข้​้าดูไู ด้​้ด้ว้ ย เพี​ียงแต่​่คนจะไม่​่ค่อ่ ยรู้​้� อย่​่างผมที่​่�คุ้​้�นเคยกั​ันดี​ีก็มั็ กั จะ พานั​ักสะสมรุ่​่�นใหม่​่ๆ สมั​ัยก่​่อน หรื​ือพาพวกชาวต่​่างประเทศที่​่�อยากเห็​็น ผลงานของศิ​ิลปิ​ินไทย ก็​็พาไปที่​่�นี่​่� มองย้​้อนไปก็​็ต้​้องถื​ือว่​่าทิ​ิสโก้​้เป็​็นพื้​้�นที่​่�ที่​่�สามารถนำำ�เสนอศิ​ิลปิ​ินไทย ได้​้อย่​่างดี​ีเลย ไม่​่เหมื​ือนของธนาคารอื่​่�นๆ ที่​่�ผลงานชนะการประกวดก็​็จะ ไปโชว์​์อยู่​่�ในชั้​้�นผู้​้�บริ​ิหารเสี​ียเป็​็นส่​่วนใหญ่​่ หรื​ืออย่​่างธนาคารกรุ​ุงเทพก็​็จะดี​ี หน่​่อย เพราะเขาส่​่งผลงานที่​่�ได้​้รางวั​ัลไปตามสาขาต่​่างๆ แขวนไว้​้ตามอาคาร สำำ�นั​ักงาน หรื​ือแม้​้กระทั่​่�งแบงค์​์ชาติ​ิ (ธนาคารแห่​่งประเทศไทย) เองก็​็มี​ีงาน สะสมเยอะ แต่​่เขาก็​็ไม่​่เปิ​ิด คนที่​่�จะเข้​้าไปดู​ูก็​็ต้​้องทำำ�หนั​ังสื​ือขออนุ​ุญาต เพิ่​่�งมาช่​่วงหลั​ังๆ นี้​้�เองที่​่�เราได้​้เห็​็นพวกพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ส่​่วนบุ​ุคคล (private museum) อย่​่างใหม่​่เอี่​่�ยม15 หรื​ือ MOCA16 มี​ีหลายคนที่​่�เตรี​ียมจะทำำ�แต่​่ก็​็ ยั​ังไม่​่ออกมา ในส่​่วนของผมที่​่�ทำำ�มาตั้​้�งแต่​่ตอนนั้​้�นจนมาถึ​ึงตอนนี้​้� มั​ันเป็​็น อะไรที่​่�ไม่​่ได้​้วางแผนมาก่​่อน แต่​่ด้​้วยความที่​่�เราชอบ และมี​ีโอกาสได้​้มาอยู่​่� กั​ับสิ่​่�งเหล่​่านี้​้� 15

พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยใหม่​่เอี่​่�ยม (MAIIAM Contemporary Art Museum) ก่​่อตั้​้�งโดย Eric Bunnag Booth ในปี​ี 2016 ที่​่�จั​ังหวั​ัดเชี​ียงใหม่​่ เป็​็นพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์สำำ�หรั​ับจั​ัดแสดงนิ​ิทรรศการศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยและผลงานศิ​ิลปะในสะสม ของครอบครั​ัวบุ​ุนนาค 16 พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะไทยร่​่วมสมั​ัย (Museum of Thai Contemporary Art, MOCA Bangkok) เป็​็นพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ สำำ�หรั​ับจั​ัดแสดงผลงานศิ​ิลปะในสะสมของบุ​ุญชั​ัย เบญจรงคกุ​ุล ตลอดจนจั​ัดนิ​ิทรรศการศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยต่​่างๆ

11 ASQ41.indd 11

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ผมเคยคิ​ิดที่​่�จะเป็​็นศิ​ิลปิ​ิน แต่​่ ทำำ� ไปทำำ� มาแล้​้ ว มั​ั น ไม่​่ ใ ช่​่ ก็​็เลยคิ​ิดว่​่า แม้​้ว่​่าเราจะไม่​่ ได้​้ เป็​็นศิ​ิลปิ​ิน แต่​่ว่​่าเราก็​็ ยั​ังได้​้ ทำำ� งานที่​่� เ กี่​่� ย วข้​้ อ งกั​ั บ ศิ​ิ ล ปะ อย่​่างการได้​้จัดั งานแสดง หรื​ือ การทำำ�พื้​้�นที่​่�ศิ​ิลปะ

12 ASQ41.indd 12

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Conversing Contemporary (1997) นิทรรศการเปิดตัวพื้นที่นำ�ทองแกลเลอรีแห่งแรก ชั้น 1 อาคารสหกรณ์เคหสถานกรุงเทพฯ Image courtesy of Numthong Art Space

13 ASQ41.indd 13

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

อะไรคื​ือจุ​ุดเปลี่​่�ยนที่​่�ทำำ�ให้​้เราอยากเปิ​ิดแกลเลอรี​ีของตั​ัวเอง พอได้​้มี​ีโอกาสไปช่​่วยศิ​ิลปิ​ินจั​ัดงานบ่​่อยๆ เราก็​็เห็​็นปั​ัญหาว่​่าส่​่วน ใหญ่​่เขาก็​็ไม่​่รู้​้�จะเอางานไปไว้​้ที่​่�ไหนกั​ัน เลยคิ​ิดว่​่าตั​ัวเราเองก็​็มี​ีพื้​้�นที่​่�ที่​่�พอจะ เอางานมารวมกั​ันและให้​้คนมาเห็​็นได้​้ คื​ือสมั​ัยก่​่อนผมเช่​่าห้​้องอยู่​่�ที่​่�สหกรณ์​์ เคหสถานกรุ​ุงเทพฯ หลั​ังสถานี​ีรถไฟสามเสน จริ​ิงๆ มั​ันเป็​็นห้​้องธรรมดา ห้​้องเดี​ียว ไม่​่ได้​้ใหญ่​่โตอะไร เดิ​ิมที​ีเอาไว้​้ใช้​้เก็​็บงานสะสม สมั​ัยก่​่อนผมก็​็พา คนมาดู​ูที่​่�นี่​่� ตอนหลั​ังก็​็เลยตั​ัดสิ​ินใจเปิ​ิดเป็​็นแกลเลอรี​ีจริ​ิงจั​ังเลย ครั้​้�งแรก ก็​็มี​ีงานของศิ​ิลปิ​ินที่​่�รู้​้�จั​ักกั​ันมาแสดง ตอนนั้​้�นเจี๊​๊�ยบ กฤติ​ิยา ก็​็กำำ�ลั​ังทำำ� โปรเจค 30417 ที่​่�ตึ​ึกเดี​ียวกั​ันนี่​่�แหละ เขาอยู่​่�ชั้​้�นสาม ผมอยู่​่�ชั้​้�นหนึ่​่�ง ทำำ�ไปทำำ�มาก็​็เลยอยู่​่�ที่​่�นี่​่�เลย ไม่​่ได้​้ไปไหนแล้​้ว อั​ันที่​่�จริ​ิงตั​ัวผมเองชอบ ขี​ีดเขี​ียน แต่​่ว่​่าไม่​่มี​ีโอกาสได้​้เรี​ียนเท่​่านั้​้�นเอง ตอนนั้​้�นมี​ีความชอบเกี่​่�ยวกั​ับ สถาปั​ัตย์​์ แต่​่ว่​่าสอบเข้​้าไม่​่ได้​้ แต่​่ก็​็ยั​ังคงชอบเขี​ียนรู​ูป เคยลองไปเรี​ียน ที่​่�รามคำำ�แหง ซึ่​่�งก็​็เรี​ียนไม่​่จบ เพราะว่​่าเราได้​้มาทำำ�งานที่​่�ชอบแล้​้ว เคยคิ​ิด ที่​่�จะเป็​็นศิ​ิลปิ​ิน แต่​่ทำำ�ไปทำำ�มาแล้​้วมั​ันไม่​่ใช่​่ ก็​็เลยคิ​ิดว่​่า แม้​้ว่า่ เราจะไม่​่ได้​้เป็​็น ศิ​ิลปิ​ิน แต่​่ว่​่าเราก็​็ยั​ังทำำ�งานที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับศิ​ิลปะได้​้นะ อย่​่างการได้​้จั​ัดงาน แสดง การทำำ�พื้​้�นที่​่�ศิ​ิลปะอะไรแบบนี้​้� นำำ�ทองแกลเลอรี​ีเปิ​ิดตั​ัวครั้​้�งแรกในปี​ี 1997 ตรงกั​ับวิ​ิกฤตต้​้มยำำ�กุ้​้�งพอดี​ี มั​ันดู​ูไม่​่ใช่​่ช่​่วงเวลาเหมาะสมที่​่�จะเปิ​ิดแกลเลอรี​ีเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์เลย ค่​่อนข้​้างลำำ�บากอยู่​่� อย่​่างแกลเลอรี​ีหลายแห่​่งเขาก็​็ล้​้มไปเลย แต่​่ที่​่�ผม เปิ​ิดในตอนที่​่�จั​ังหวะคนเขาไม่​่ทำำ�กั​ัน เพราะมองว่​่าศิ​ิลปิ​ินเขาก็​็ยั​ังต้​้องทำำ�งาน กั​ันอยู่​่� มั​ันมี​ีความรู้​้�สึ​ึกว่​่าคงไม่​่ได้​้ถ้​้าทุ​ุกคนจะปิ​ิดกั​ันหมด เพราะมี​ีแกลเลอรี​ี ปิ​ิดกั​ันเยอะมาก ผมก็​็เลยตั​ัดสิ​ินใจเปิ​ิด ซึ่​่�งอาจเป็​็นว่​่าเพราะผมเปิ​ิดช่​่วงนั้​้�น มั​ันก็​็เลยดี​ี ทุ​ุกคนเขาก็​็มาดู​ูงานที่​่�เราแทน (หั​ัวเราะ)

17

โปรเจค 304 เป็​็นพื้​้�นที่​่�ศิ​ิลปะทางเลื​ือกแห่​่งแรกๆ ของกรุ​ุงเทพฯ ก่​่อตั้​้�งขึ้​้�นเมื่​่�อปี​ี 1996 โดย กฤติ​ิยา กาวี​ีวงศ์​์ ภั​ัณฑารั​ักษ์​์และนั​ักบริ​ิหารจั​ัดการศิ​ิลปะ ร่​่วมกั​ับศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่อี​ีกหลายคน เพื่​่�อตอบสนองภาวะขาดแคลนพื้​้�นที่​่�แสดงงานของ ศิ​ิลปิ​ินสมั​ัยนั้​้�น

14 ASQ41.indd 14

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Melting Void / Molds for the Mind, 1998 โดย มณเฑียร บุญมา Image courtesy of Numthong Art Space

15 ASQ41.indd 15

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

The Positivity Scrolls (2018) โดย ไพโรจน์ พิเชฐเมธากุล จัดแสดงที่นำ�ทองแกลเลอรีก่อนการปรับปรุงพื้นที่ในปีต่อมา Image courtesy of Numthong Art Space

16 ASQ41.indd 16

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

17 ASQ41.indd 17

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

คุ​ุณมี​ีวิ​ิธี​ีเลื​ือกศิ​ิลปิ​ินมาแสดงงานในแกลเลอรี​ีอย่​่างไร ช่​่วงก่​่อนที่​่�จะมาทำำ�แกลเลอรี​ี เรามี​ีประสบการณ์​์กั​ับศิ​ิลปิ​ินหลายคน ผมเฝ้​้าตามดู​ูแต่​่ละคนอยู่​่�ตลอด พอมี​ีแกลเลอรี​ีแล้​้วเราก็​็อยากที่​่�จะให้​้เขามา แสดง ก็​็เปรยๆ กั​ันไว้​้ก่อ่ นว่​่าปีนี้ี ผ้� มกำำ�ลั​ังวางแผนจั​ัดงานแสดงนะ คุ​ุณทำำ�งาน ไว้​้เลย พอถึ​ึงเวลาผมจะเข้​้าไปดู​ู ถ้​้างานชิ้​้น� นี้​้ผ� มว่​่าเหมาะ ผมก็​็จะตกลงแสดง เพราะฉะนั้​้�นทุ​ุกคนจะต้​้องทำำ�งานก่​่อน ไม่​่มีกี ารมาคุ​ุยแล้​้วค่​่อยกลั​ับไปทำำ�งาน มาแสดง ผมจะได้​้เห็​็นงานพวกนี้​้�ก่​่อนทุ​ุกครั้​้�ง อย่​่างสมั​ัยก่​่อนนที​ี18 ทำำ�งาน ตั้​้�งหลายชุ​ุด มี​ีชุ​ุดใหญ่​่เลยที่​่�ยั​ังไม่​่ได้​้แสดงเพราะจั​ังหวะผมยั​ังไม่​่ค่​่อยดี​ี และพื้​้�นที่​่�ก็​็ยั​ังไม่​่พร้​้อม เพราะฉะนั้​้�นบางงานมั​ันก็​็ต้​้องรอพื้​้�นที่​่�ที่​่�มั​ันเหมาะ หลายครั้​้�งผมจึ​ึงไม่​่ได้​้จัดั นิ​ิทรรศการแต่​่ที่​่�นำำ�ทองอย่​่างเดี​ียว อย่​่างงานชุ​ุดใหญ่​่ ชุ​ุดหนึ่​่�งของนที​ี ผมเคยวิ่​่�งไปแสดงให้​้เขาที่​่�มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร คณะ มั​ัณฑนศิ​ิลป์​์ครั้​้�งหนึ่​่�ง คณะจิ​ิตรกรรมฯ ครั้​้�งหนึ่​่�ง และที่​่�นำำ�ทองอี​ีกครั้​้�งหนึ่​่�ง ชุ​ุดนั้​้�นเราแสดงถึ​ึงสามที่​่�เลย พอตอนหลั​ังเราเริ่​่�มอยากให้​้มี​ีการรวมกลุ่​่�มศิ​ิลปิ​ิน เพื่​่�อให้​้คนได้​้มา เห็​็นมากกว่​่านั้​้�น ถ้​้าสั​ังเกตช่​่วงแรกๆ ที่​่�ผมจั​ัดงานแสดงที่​่�สหกรณ์​์เคหสถาน กรุ​ุงเทพฯ จะเป็​็นงานเดี่​่�ยวทั้​้�งหมดเลย พอย้​้ายมาอยู่​่�ตรงนี้​้� (อารี​ีย์​์ ซอย 5) ผมเลยลองจั​ัดนิ​ิทรรศการรวมศิ​ิลปิ​ินวาดภาพเหมื​ือนบุ​ุคคล (portrait) แต่​่ผมไม่​่ได้​้พูดู ถึ​ึงรู​ูปเหมื​ือน ผมพู​ูดถึ​ึงชี​ีวิติ สมั​ัยก่​่อนก็​็ยังั เคยมี​ีคนมาถามว่​่า จั​ัดงานแบบเอารู​ูปคนอื่​่�นมาแสดงแล้​้วใครจะซื้​้�อ ใครจะซื้​้�อรู​ูปคนอื่​่�นไป ติ​ิดบ้​้าน ผมบอกว่​่ามั​ันพู​ูดถึ​ึงเรื่​่�องของชี​ีวิ​ิต คนที่​่�เขาซื้​้�อไปก็​็เพราะเห็​็นว่​่า มั​ันพู​ูดถึ​ึงเรื่​่�องบางอย่​่าง จากนำำ� ทองแกลเลอรี​ี เ ป็​็ น นำำ� ทองอาร์​์ ต สเปซ ในแง่​่ ข องพื้​้�นที่​่�มี​ี อ ะไร เปลี่​่�ยนแปลงไปบ้​้าง ผมเริ่​่�มเดิ​ินทางเยอะขึ้​้�น มี​ีหนั​ังสื​ือเยอะ ซื้​้�อเก็​็บไว้​้เฉยๆ ก็​็อยากเปิ​ิด ให้​้คนได้​้เข้​้ามาอ่​่านเข้​้ามาใช้​้ คื​ือแกลเลอรี​ีมั​ันก็​็มี​ีแค่​่งานแสดง คนมาดู​ูแล้​้ว ก็​็ไม่​่มี​ีอะไร เราจึ​ึงปรั​ับพื้​้�นที่​่�ใหม่​่ให้​้มี​ีห้​้องสมุ​ุดด้​้วย แล้​้วผมก็​็เตรี​ียมพื้​้�นที่​่� 18 นที​ี อุ​ุตฤทธิ์​์� เป็​็นศิ​ิลปิ​ินผู้​้�สร้​้างสรรค์​์ผลงานจิ​ิตรกรรมเชิ​ิงแนวความคิ​ิด (Conceptual painting) ผลงานของเขา มั​ักนำำ�เสนอเรื่​่�องราวที่​่�ถู​ูกสื่​่�อแทนด้​้วยสั​ัญลั​ักษณ์​์หลากหลาย ซึ่​่�งมี​ีที่​่�มาจากเรื่​่�องราวทางประวั​ัติศิ าสตร์​์และความเชื่​่�อทางศาสนา ผลงานของเขาได้​้รั​ับการยอมรั​ับอย่​่างกว้​้างขวางในวงการศิ​ิลปะระดั​ับนานาชาติ​ิ

18 ASQ41.indd 18

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ห้องสมุดของนำ�ทองอาร์ตสเปซ Image courtesy of Numthong Art Space

19 ASQ41.indd 19

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Brush Up (2019) นิทรรศการเปิดตัวพื้นที่นำ�ทองอาร์ตสเปซ Image courtesy of Numthong Art Space

20 ASQ41.indd 20

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

21 ASQ41.indd 21

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ชั้​้�นลอยด้​้านบนไว้​้นำำ�เสนองาน หรื​ือทำำ� workshop เราเคยทำำ� workshop เกี่​่�ยวกั​ับภาพพิ​ิมพ์​์ไปแล้​้วครั้​้�งหนึ่​่�ง ในอนาคตก็​็อยากทำำ�ห้​้องฉายวิ​ิดี​ีโอ แต่​่ว่​่ายั​ังไม่​่ได้​้ทำำ� การแสดงงานจะใช้​้พื้​้�นที่​่�หลั​ักด้​้านล่​่างเป็​็นส่​่วนใหญ่​่ แต่​่ส่​่วนด้​้านบน ผมก็​็เตรี​ียมพื้​้�นที่​่�ไว้​้สำำ�หรั​ับแสดงงานอี​ีกแบบ คื​ือจะเอางานของศิ​ิลปิ​ินที่​่�เก็​็บ สะสมไว้​้มาหมุ​ุนเวี​ียน ตรงนี้​้เ� ราก็​็จะเรี​ียกว่​่า “ระเบี​ียงภาพ” เพราะฉะนั้​้�นเวลา ที่​่�คนมา หากข้​้างล่​่างยั​ังไม่​่มีนิี ทิ รรศการใหม่​่ๆ ข้​้างบนก็​็จะมี​ีให้​้ชมเสมอ เพราะ ฉะนั้​้�น เมื่​่�อคนมาดู​ูงานอยากซื้​้�ออะไรสั​ักอย่​่างไปติ​ิดบ้​้าน ก็​็ซื้​้�อได้​้เลย ไม่​่ต้​้อง รอนิ​ิทรรศการ และเขาก็​็จะได้​้ดูงู านของทั้​้�งศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นเก่​่าและรุ่​่�นใหม่​่ไปพร้​้อมๆ กั​ัน คื​ือเราอยากทำำ�อะไรที่​่�มั​ันมากกว่​่าแกลเลอรี​ีแสดงรู​ูป นอกจากการจั​ัดวางพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยใหม่​่แล้​้ว ในแง่​่ของการบริ​ิหารจั​ัดการเป็​็น อย่​่างไร เห็​็นว่​่ามี​ีการจั​ัดตั้​้�งเป็​็นบริ​ิษั​ัทเต็​็มตั​ัว ใช่​่ อย่​่างแรกเลยเราต้​้องจดทะเบี​ียนให้​้อยู่​่�ในรู​ูปของบริ​ิษัทั เมื่​่�อก่​่อนมั​ัน ไม่​่ใช่​่บริ​ิษั​ัท เป็​็นแค่​่ “ร้​้านนำำ�ทอง” เหมื​ือนร้​้านค้​้าธรรมดา เพราะแกลเลอรี​ี มั​ันก็​็คื​ือร้​้านค้​้านั่​่�นแหละ มี​ีผู้​้�บริ​ิหารคื​ือเราคนเดี​ียว เคยจดเป็​็นห้​้างหุ้​้�นส่​่วน ครั้​้�งหนึ่​่�งตอนรั​ับงานนอกแล้​้วเขามี​ีข้​้อกำำ�หนดเกี่​่�ยวกั​ับภาษี​ี แต่​่ว่​่าก็​็เป็​็นการ เฉพาะกิ​ิจแค่​่สองปี​ี พอเสร็​็จงานเราก็​็ปิ​ิด เพราะเราไม่​่ได้​้รั​ับงานรู​ูปแบบนี้​้� บ่​่อยนั​ัก แต่​่ที่​่�ตอนนี้​้�เราต้​้องจดทะเบี​ียนในรู​ูปของบริ​ิษั​ัท เพราะเราพยายาม ที่​่�จะเข้​้าระบบ และอี​ีกอย่​่างที่​่�ดี​ีมากๆ ก็​็คือื พอเราปรั​ับมาในรู​ูปแบบนี้​้� มั​ันทำำ�ให้​้ เราต้​้องเปลี่​่�ยนวิ​ิธี​ีคิ​ิด ไม่​่ใช่​่แค่​่เอาศิ​ิลปิ​ินมาแสดงงานหรื​ือมาขายงานเฉยๆ แต่​่หมายถึ​ึงบริ​ิบทอี​ีกเยอะแยะที่​่�จำำ�เป็​็นในการจั​ัดการงานศิ​ิลปะ การจดทะเบี​ียนธุ​ุรกิ​ิจในรู​ูปแบบบริ​ิษั​ัท แปลว่​่าเรากำำ�ลั​ังปรั​ับตั​ัวเองให้​้เป็​็น แกลเลอรี​ีเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์มากขึ้​้�นหรื​ือเปล่​่า พาณิ​ิชย์​์เราน้​้อยลงเลยด้​้วยซ้ำำ��ไป เพราะผมมี​ีพื้​้�นที่​่�ให้​้ใช้​้ประโยชน์​์เรื่​่�อง การศึ​ึกษา อย่​่างเมื่​่�อก่​่อนเราจั​ัดงานแสดงสั​ักงานหนึ่​่�ง คนมาดู​ูที่​่�นี่​่�แล้​้วอยาก จะซื้​้�อก็​็ลำำ�บาก เพราะเขาต้​้องรองานแสดงจบเราจึ​ึงจะส่​่งได้​้ แต่​่ตอนนี้​้�มั​ัน ไม่​่ได้​้เป็​็นพาณิ​ิชย์​์ขนาดนั้​้�น เราเลื​ือกที่​่�ลดอะไรบางอย่​่างไป แล้​้วทำำ�ให้​้คน ทั่​่�วไปเข้​้าถึงึ ได้​้ง่า่ ยขึ้​้�น โดยเฉพาะนั​ักสะสมรุ่​่�นใหม่​่ที่​่�กำำ�ลั​ังจะเริ่​่�มสะสมงาน มั​ัน

22 ASQ41.indd 22

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

INSIDE (2021) นิทรรศการที่เป็นส่วนหนึ่งของ โครงการสนับสนุนศิลปินรุ่นใหม่ โดยนำ�ทองอาร์ตสเปซ Image courtesy of Numthong Art Space

23 ASQ41.indd 23

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

วงการศิ​ิลปะบ้​้านเรายั​ังขาด บุ​ุคลากรอี​ีกเยอะ มั​ันไม่​่จำำ�เป็​็น ว่​่าจบไปแล้​้วคุ​ุณต้​้องเป็​็นศิ​ิลปิ​ิน เหมื​ือนที่​่เ� รี​ียนมา คุ​ุณอาจจะเก่​่ง วิ​ิชาการ ก็​็สามารถเป็​็นอาจารย์​์ หรื​ือคิ​ิวเรเตอร์​์ที่​่�ดี​ี คุ​ุณจึ​ึงต้​้อง เห็​็นทุ​ุกอย่​่าง และมี​ีประสบการณ์​์ กั​ับทุ​ุกสิ่​่�ง

24 ASQ41.indd 24

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ไม่​่จำำ�เป็​็นว่​่าคุ​ุณจะต้​้องซื้​้�องานแพงๆ ไปติ​ิดบ้​้าน งานศิ​ิลปะดี​ีๆ ไม่​่ได้​้จะต้​้อง มี​ีราคาสู​ูงเสมอไป ช่​่วงหลั​ังนี้​้�ผมพยายามเปิ​ิดพื้​้�นที่​่�ให้​้ศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่มากขึ้​้�น ซึ่​่�งงานของคนรุ่​่�นใหม่​่พวกนี้​้� คุ​ุณมี​ีกำำ�ลั​ังพอที่​่�จะซื้​้�อได้​้ คุ​ุณไม่​่รู้​้�หรอกว่​่า สั​ักวั​ันหนึ่​่�งงานของพวกเขาอาจจะมี​ีมู​ูลค่​่าเพิ่​่�มขึ้​้�นก็​็ได้​้ ปี​ีที่​่�แล้​้ว (2021) ผมเริ่​่�มโปรเจคให้​้ศิลิ ปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ที่​่�ยังั ไม่​่จบมาทำำ� มาใช้​้ พื้​้�นที่​่� เขาเล่​่าว่​่าเคยไปขอพื้​้�นที่​่�แสดงงานตามแกลเลอรี​ีหลายแห่​่งแต่​่ก็​็ไม่​่ได้​้ มั​ันมี​ีค่า่ ใช้​้จ่า่ ยสู​ูง ผมก็​็บอกว่​่าผมให้​้พื้​้�นที่​่�นี้​้ไ� ด้​้ แต่​่อย่​่างอื่​่�นคุ​ุณต้​้องจั​ัดการเอง อย่​่างน้​้อยๆ คุ​ุณต้​้องมี​ีคนเขี​ียนข้​้อมู​ูลเกี่​่�ยวกั​ับโครงการที่​่�คุ​ุณจะเอามาแสดง ในกรณี​ีนี้​้�ทางเราเก็​็บค่​่าเช่​่าพื้​้�นที่​่�ด้​้วยหรื​ือไม่​่ เราเก็​็บค่​่าไฟ แต่​่ก็​็ไม่​่ได้​้มาก ซึ่​่�งสุ​ุดท้​้ายผมก็​็คื​ืนให้​้เขาไปในรู​ูปของ สิ่​่�งตี​ีพิ​ิมพ์​์ การจั​ัดเลี้​้�ยง ถ่​่ายรู​ูป ประชาสั​ัมพั​ันธ์​์ เราทำำ�ให้​้ แต่​่คุ​ุณต้​้องมา ติ​ิดตั้​้�ง ต้​้องมาดู​ู แล้​้วเราจะคอยให้​้คำำ�แนะนำำ�เอง อะไรคื​ือความคาดหวั​ังที่​่�คุ​ุณมี​ีต่​่องานของนั​ักศึ​ึกษาศิ​ิลปะรุ่​่�นใหม่​่เหล่​่านี้​้� พอเราทำำ�ตรงนี้​้� แต่​่ละปี​ีก็​็จะมี​ีคนมาติ​ิดต่​่อขอจองตลอด ผมจะเว้​้น พื้​้�นที่​่�ตรงนี้​้ไ� ว้​้ ในรอบหนึ่​่ง� ปี​ีจะมี​ีอย่​่างน้​้อยหนึ่​่ง� นิ​ิทรรศการสำำ�หรั​ับคนรุ่​่�นใหม่​่ เพราะเราอยากให้​้คนพวกนี้​้�ได้​้มี​ีโอกาสลองทำำ�งานจริ​ิงๆ ก่​่อนเรี​ียนจบ อย่​่างคนที่​่�เขี​ียนบทนิ​ิทรรศการ ในอนาคตเขาก็​็อาจจะได้​้เป็​็นนั​ักวิ​ิจารณ์​์ ศิ​ิลปะ (art critic) หรื​ือคนที่​่�ต้​้องไปหา sponsor ก็​็อาจทำำ�งานเป็​็น นั​ักจั​ัดการศิ​ิลปะ (art manager) ผมจึ​ึงบอกคนที่​่�กำำ�ลั​ังเรี​ียนอยู่​่�เสมอว่​่า คนที่​่�เรี​ียนศิ​ิลปะ ไม่​่ได้​้หมายความว่​่าเรี​ียนกั​ันอยู่​่�สี่​่�สิบิ คน จบมาแล้​้วจะต้​้องเป็​็น ศิ​ิลปิ​ินทั้​้�งหมด วงการศิ​ิลปะบ้​้านเรายั​ังขาดบุ​ุคลากรอี​ีกเยอะ ทั้​้�งนั​ักวิ​ิจารณ์​์ นั​ักจั​ัดการ หรื​ือนั​ักติ​ิดตั้​้�ง มั​ันไม่​่จำำ�เป็​็นว่​่าจบไปแล้​้วคุ​ุณจะต้​้องเป็​็นศิ​ิลปิ​ิน เหมื​ือนที่​่�เรี​ียนมา คุ​ุณอาจจะเก่​่งด้​้านวิ​ิชาการ ก็​็สามารถเป็​็นอาจารย์​์ที่​่�ดี​ี หรื​ือคิ​ิวเรเตอร์​์ คุ​ุณจึ​ึงต้​้องเห็​็นทุ​ุกอย่​่าง มี​ีประสบการณ์​์กั​ับทุ​ุกอย่​่าง อั​ันนี้​้� สำำ�หรั​ับผม ผมว่​่ามั​ันสำำ�คั​ัญ

25 ASQ41.indd 25

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

“ ” (2020) โดย คามิน เลิศชัยประเสริฐ Image courtesy of Numthong Art Space

26 ASQ41.indd 26

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

27 ASQ41.indd 27

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

คุ​ุณมองความเคลื่​่�อนไหวของพื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะบ้​้านเราในปั​ัจจุ​ุบั​ันเป็​็นอย่​่างไร ที่​่�ผมเห็​็นตอนนี้​้�คื​ือเริ่​่�มมี​ีการเอาสถานที่​่�ที่​่�คนไม่​่ได้​้ใช้​้งานมาทำำ�เป็​็น ที่​่�แสดงงาน อย่​่างล่​่าสุ​ุดก็​็ของโน้​้ต กฤษดา19 ที่​่�เปิ​ิดใหม่​่ตรงซอยสุ​ุขุ​ุมวิ​ิท 24 เดิ​ิมที​ีมันั เป็​็นอาคารพาณิ​ิชย์​์ที่​่�ไม่​่ได้​้ถูกู ใช้​้ เขาก็​็เลยทำำ�พื้​้�นที่​่�ให้​้เป็​็น art space ให้​้ศิ​ิลปิ​ินมาลงงาน ซึ่​่�งมั​ันดี​ีมากเลย ถ้​้าเป็​็นเมื่​่�อก่​่อนผมคงไม่​่มี​ีปั​ัญญาทำำ� แบบนี้​้� (หั​ัวเราะ) เพราะค่​่าเช่​่าแพง ยิ่​่�งเป็​็นโซนสุ​ุขุ​ุมวิ​ิทด้​้วย เพี​ียงแต่​่ตอนนี้​้� เจ้​้าของพื้​้�นที่​่�เขาเป็​็นคนทำำ�เอง ก็​็ดี​ีกว่​่าจะเก็​็บไว้​้เฉยๆ หรื​ืออย่​่าง River City ก็​็เริ่​่�มเปลี่​่�ยนไปมากแล้​้ว สมั​ัยก่​่อนแบ่​่งเช่​่าเป็​็นล็​็อคๆ ขายของสั​ัพเพเหระ ผมจะมาขอแสดงงานที่​่�นี่​่ก็� ลำ็ ำ�บาก ตอนนี้​้ก็� ม็ า focus กั​ับพื้​้�นที่​่�ศิ​ิลปะเป็​็นหลั​ัก ใกล้​้ๆ กั​ันก็​็มี​ี Warehouse 30 เมื่​่�อก่​่อนเป็​็นพื้​้�นที่​่�ไว้​้สำำ�หรั​ับขายของ ตอนนี้​้� ก็​็เริ่​่�มเปลี่​่�ยนเป็​็น art space เป็​็นเรื่​่�องเป็​็นราว ปรากฏการณ์​์พวกนี้​้�มั​ันเกิ​ิดขึ้​้�นพร้​้อมกั​ันหลายๆ ที่​่� แสดงให้​้เห็​็นว่​่า คนที่​่�มี​ีพื้​้�นที่​่�เก่​่าเขาเริ่​่�มปรั​ับตั​ัว เปลี่​่�ยนวิ​ิธี​ีมองการใช้​้งานพื้​้�นที่​่� และก็​็มี​ีคน เข้​้ามาด้​้วย ไม่​่ใช่​่เปิ​ิดมาแล้​้วไม่​่มี​ีคนไป ปั​ัจจุ​ุบั​ันศิ​ิลปิ​ินถื​ือว่​่าโชคดี​ีที่​่�มี​ีพื้​้�นที่​่� เยอะ รวมไปถึ​ึงพวกตลาดนั​ัดศิ​ิลปะ (art fair) ต่​่างๆ ที่​่�สะท้​้อนภาพวงการ ศิ​ิลปะที่​่�เริ่​่�มขยายออกไป ไม่​่ใช่​่แค่​่งานวิ​ิจิติ รศิ​ิลป์​์ (fine art) แต่​่ยังั มี​ีเรื่​่�องของ แฟชั่​่�น งานออกแบบ เข้​้ามาผสมร่​่วมกั​ัน อะไรคื​ือบทบาทที่​่�เหมาะสมของภาครั​ัฐต่​่อการสนั​ับสนุ​ุนพื้​้�นที่​่�หรื​ือกิ​ิจกรรม ทางศิ​ิลปะเหล่​่านี้​้� ผมคิ​ิดเสมอว่​่า ทำำ�ไมรั​ัฐยั​ังไม่​่เห็​็นประโยชน์​์จากพื้​้�นที่​่�ตรงนี้​้� และเข้​้ามา สนั​ับสนุ​ุนอย่​่างจริ​ิงจั​ัง ยกตั​ัวอย่​่างสิ​ิงคโปร์​์เขามี​ีพื้​้�นที่​่�หนึ่​่�งที่​่�ให้​้อเมริ​ิกั​ันเช่​่า เดิ​ิมเป็​็นพื้​้�นที่​่�ขายของเก่​่า ตอนหลั​ังเขาเปิ​ิดให้​้เป็​็นพื้​้�นที่​่�ศิ​ิลปะเลย ขยายพื้​้�นที่​่� บริ​ิเวณรอบๆ นั้​้�นก็​็เป็​็นโรงเรี​ียน มหาวิ​ิทยาลั​ัย ก็​็เหมื​ือนเป็​็นการเปิ​ิดพื้​้�นที่​่� ให้​้นั​ักศึ​ึกษาได้​้เข้​้ามาใช้​้ นั่​่�นแหละสำำ�คั​ัญ เพราะฉะนั้​้�นหลายพื้​้�นที่​่�ถ้​้าหามาได้​้ แล้​้วมี​ีรั​ัฐมาสนั​ับสนุ​ุน อั​ันนั้​้�นก็​็จะดี​ี จะช่​่วยได้​้ 19 กฤษดา ภควั​ัตสุ​ุนทร หรื​ือ Note Kritsada เป็​็นศิ​ิลปิ​ินนั​ักออกแบบที่​่�สร้​้างสรรค์​์ผลงานด้​้วยการผสานความ สนใจในศาสตร์​์ต่​่างๆ ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นทั​ัศนศิ​ิลป์​์ งานออกแบบ แอนิ​ิเมชั​ัน และดนตรี​ี เข้​้าด้​้วยกั​ัน เพื่​่�อสื่​่�อสารเรื่​่�องราวที่​่�มาจาก ประสบการณ์​์ส่​่วนตั​ัว

28 ASQ41.indd 28

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

หรื​ือถ้​้ามี​ีพื้​้�นที่​่�ส่​่วนกลางสำำ�หรั​ับ art fair ทำำ�กิ​ิจกรรมศิ​ิลปะ ให้​้อยู่​่� ที่​่�เดี​ียวไม่​่ต้อ้ งกระจาย อั​ันนั้​้�นผมว่​่าก็สำ็ ำ�คั​ัญเหมื​ือนกั​ัน ไม่​่ต้อ้ งทำำ�เหมื​ือนเขา หรอกว่​่าจะต้​้องจั​ัด art fair ตามหลายๆ ที่​่� เสร็​็จแล้​้วก็​็เลิ​ิกไป ผมเชื่​่�อว่​่าถ้ามี ้ ี พื้​้�นที่​่� มั​ันจะเกิ​ิดกิ​ิจกรรมตามขึ้​้�นมาเอง หน้​้าที่​่�ของรั​ัฐคื​ือต้​้องหาพื้​้�นที่​่�ที่​่�ไม่​่ได้​้ ใช้​้ประโยชน์​์ และสร้​้างสภาพแวดล้​้อมให้​้มั​ันเกิ​ิดขึ้​้�น เรามี​ีที​ีมงาน มี​ีสถาปนิ​ิก อยู่​่�แล้​้ว ยกตั​ัวอย่​่างสั​ักอั​ันหนึ่​่�ง ผมสนใจพื้​้�นที่​่�ในสวนลุ​ุมพิ​ินี​ี มั​ันมี​ีอาคารเก่​่า อยู่​่�แล้​้ว ตรงนั้​้�นน่​่าจะใช้​้ประโยชน์​์ได้​้ ผมพู​ูดมากว่​่ายี่​่�สิ​ิบปี​ีแล้​้ว แต่​่รั​ัฐไม่​่ได้​้ให้​้ ความสำำ�คั​ัญ โดยเฉพาะพื้​้�นที่​่�ตรงนี้​้�อยู่​่�ในสวนสาธารณะด้​้วย ก็​็ยิ่​่�งเหมาะกั​ับ การทำำ�กิ​ิจกรรมศิ​ิลปะ เวที​ีในอาคารนั้​้�นก็​็เอากลั​ับมาใช้​้แสดงดนตรี​ีหรื​ือศิ​ิลปะ การแสดงก็​็ได้​้ ให้​้คนได้​้มาแสดงสด หรื​ือทำำ�เป็​็นห้​้องสมุ​ุดก็​็ได้​้ ดู​ูอย่​่างผม มี​ีพื้​้�นที่​่�แค่​่นี้​้�ยั​ังทำำ�ได้​้เลย.

29 ASQ41.indd 29

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Image courtesy of Jim Thompson Art Center

30 ASQ41.indd 30

11/5/2565 BE 12:41

กฤติ​ิยา กาวี​ีวงศ์​์

Gridthiya Gaweewong

หอศิ​ิลป์​์บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน / Jim Thompson Art Center

ASQ41.indd 31

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

พิพิธภัณฑ์บ้านจิม ทอมป์สัน Image courtesy of Jim Thompson Art Center

32 ASQ41.indd 32

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

จุ​ุดเริ่​่�มต้​้นของการมี​ีหอศิ​ิลป์​์ร่​่วมสมั​ัยในพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์บ้​้านไทย จิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน (Jim Thompson House Museum) ย้​้อนกลั​ับไปเมื่​่�อยี่​่�สิ​ิบกว่​่าปี​ีก่​่อน ภาครั​ัฐมี​ีแผนการเวนคื​ืนที่​่�ดิ​ินเพื่​่�อ เอาไปสร้​้างจุ​ุดขึ้​้�นลงทางด่​่วนสายใหม่​่ ชุ​ุมชนบ้​้านครั​ัวและบ้​้านจิ​ิมก็​็จะมี​ีเสา ทางด่​่วนมาตั้​้�ง ด้​้วยความที่​่�เราเป็​็นมู​ูลนิ​ิธิ​ิ ก็​็คงไม่​่สามารถเคลื่​่�อนไหวได้​้ มากเท่​่าชาวบ้​้านในชุ​ุมชน ทางคณะกรรมการบริ​ิหารก็​็เลยอยากจะทำำ�อะไร สั​ักอย่​่างขึ้​้�นมาเพื่​่�อให้​้คนทั่​่�วไปได้​้รู้​้�ว่ามู ่ ลู นิ​ิธิ​ิ JHW Thompson หรื​ือบ้​้านไทย เหล่​่านี้​้�มั​ันมี​ีความสำำ�คั​ัญกั​ับสั​ังคม โดยเฉพาะวงการศิ​ิลปะในประเทศไทย เพราะว่​่าปกติ​ิแล้​้วคนที่​่�มาชมพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ก็​็ไม่​่ใช่​่คนไทย เป็​็นคนต่​่างชาติ​ิ เป็​็นนั​ักท่​่องเที่​่�ยวที่​่�มาดู​ูเสร็​็จแล้​้วก็​็ไป เวลาเรามี​ีปั​ัญหา คนพวกนี้​้�เขาไม่​่มา แสดงออกหรื​ื อ เรี​ี ย กร้​้ อ งความถู​ู ก ต้​้ อ งให้​้ กั​ั บ เราแน่​่ น อน เพราะฉะนั้​้�น ทางบอร์​์ดจึ​ึงมองว่​่า เราควรสร้​้างกิ​ิจกรรมหรื​ือพื้​้�นที่​่�ขึ้​้�นมาเชื่​่�อมประสาน (integrate) กั​ับชุ​ุมชนรอบๆ เราให้​้มากขึ้​้�น พอมาดู​ูพื้​้�นที่​่�ที่​่�มี​ีอยู่​่� ผั​ังของที่​่�ดิ​ิน มั​ันเป็​็นรู​ูปตั​ัวแอล (L) ฝั่​่�งขวายั​ังพอมี​ีที่​่�ว่​่าง น่​่าจะทำำ�เป็​็นอาคารหอศิ​ิลป์​์ได้​้ อาจเป็​็นหอศิ​ิลป์​์ที่​่�เอาไว้​้แสดงผ้​้าโบราณ เรี​ียกว่​่า Jim Thompson Center for Textile and the Arts นั่​่�นคื​ือไอเดี​ียแรกเมื่​่�อช่​่วงต้​้นปี​ี 2000 ในตอนนั้​้�นคุ​ุณได้​้เข้​้ามามี​ีส่​่วนเกี่​่�ยวข้​้องกั​ับการจั​ัดตั้​้�งหอศิ​ิลป์​์อย่​่างไร พอดี​ีพี่​่�รู้​้�จั​ักกั​ับกรรมการในบอร์​์ดคนหนึ่​่�ง พี่​่�จึ​ึงคิ​ิดว่​่าทำำ�ไมเราไม่​่เปิ​ิด โอกาสให้​้กั​ับงานศิ​ิลปะอื่​่�นๆ ด้​้วย เพราะอย่​่าลื​ืมว่​่าช่​่วงนั้​้�นเรายั​ังไม่​่มี​ีหอศิ​ิลป กรุ​ุงเทพฯ (BACC) ส่​่วนหอศิ​ิลปเจ้​้าฟ้​้าหรื​ือหอศิ​ิลป์​์ในมหาวิ​ิทยาลั​ัยต่​่างๆ ก็​็ไม่​่ใช่​่ว่​่าใครจะไปแสดงงานได้​้ พี่​่�เลยรู้​้�สึ​ึกว่​่าไหนๆ เราก็​็จะเปิ​ิดพื้​้�นที่​่�ใหม่​่ แล้​้ว ก็​็น่​่าจะทำำ�ให้​้มั​ันรองรั​ับทั้​้�งงานศิ​ิลปะและผ้​้าโบราณไปพร้​้อมๆ กั​ันได้​้ ก็​็เลยได้​้ออกมาเป็​็น Jim Thompson Center for Textiles and the Arts นี่​่�คื​ือชื่​่�อแรก แสดงว่​่านิ​ิทรรศการชุ​ุดแรกๆ ของหอศิ​ิลป์​์เน้​้นการนำำ�เสนอผ้​้าเป็​็นหลั​ัก ใช่​่ ช่​่วงปลายปี​ี 2003 ตอนนั้​้�นพี่​่�ยั​ังไม่​่ได้​้เข้​้ามาทำำ�งานที่​่�นี่​่�เต็​็มตั​ัว โชว์​์แรกของเราคื​ือ Power Dressing เป็​็นงานคิ​ิวเรทโดย Susan Conway

33 ASQ41.indd 33

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ภาพบน

Power Dressing (2003) Image courtesy of Jim Thompson Art Center ภาพล่าง

Temporary Insanity (2004) โดย พินรี สัณฑ์พิทักษ์ Image courtesy of Jim Thompson Art Center

34 ASQ41.indd 34

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ซึ่​่�งเป็​็นอาจารย์​์สอนที่​่� SOAS1 ประเทศอั​ังกฤษ เป็​็นผู้​้�เชี่​่�ยวชาญคนแรกๆ ที่​่�ทางมู​ูลนิ​ิธิ​ิได้​้ทำำ�งานร่​่วมกั​ัน มั​ันเป็​็นงานที่​่�มี​ีความเป็​็นประเพณี​ีมากๆ เหมื​ือนพวกนิ​ิทรรศการโบราณวั​ัตถุ​ุในพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์อะไรแบบนั้​้�น ตอนนั้​้�นคน ที่​่�เข้​้ามาดู​ูก็​็เป็​็นคนที่​่�สนใจพวกผ้​้าโบราณ คนที่​่�สนใจความเป็​็น จิ​ิม ทอมป์​์ สั​ัน เรี​ียกว่​่าเป็​็นกลุ่​่�มเดี​ียวกั​ันกั​ับที่​่�ชอบไปสยามสมาคมก็​็ได้​้ พอพี่​่�เข้​้ามาก็​็ ช่​่วยดู​ูทางฝั่​่�งที่​่�เป็​็นงานร่​่วมสมั​ัย มั​ันก็​็ยั​ังเลี่​่�ยงไม่​่ได้​้ที่​่�จะต้​้องยึ​ึดติ​ิดอยู่​่�กั​ับ ความเป็​็นจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน ก็​็เลยชวนคุ​ุณพิ​ินรี​ี สั​ัณฑ์​์พิ​ิทั​ักษ์​์2 มาทำำ�นิ​ิทรรศการ Temporary Insanity ซึ่​่�งเขาทำำ�งานเกี่​่�ยวกั​ับเรื​ือนร่​่างอยู่​่�แล้​้ว เลยเอาผ้​้าไหม มาทำำ�เป็​็นงานจั​ัดวาง (installation) แรกๆ ที่​่�เป็​็นผ้​้าไหม เมื่​่�อก่​่อนมั​ันก็​็จะเป็​็นแบบนี้​้� เป็​็น high fashion ซึ่​่�งคนก็​็ชอบ แต่​่เรา ก็​็อยากจะให้​้มั​ันมี​ีความเป็​็นศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยอยู่​่�ด้​้วย ก็​็สลั​ับกั​ันไปมาระหว่​่าง งานแบบจารี​ีตประเพณี​ี ผ้​้าโบราณ งานวิ​ิจั​ัย จนถึ​ึงประมาณปี​ี 2007 ก็​็จะมี​ี งานร่​่วมสมั​ัยมากขึ้​้�น อย่​่างงานของเจ้​้ย3 มี​ีโปรแกรมการศึ​ึกษา (Education program) เหล่​่านี้​้�คื​ือสิ่​่�งที่​่�พอเราเข้​้ามาก็​็อยากจะให้​้คนรู้​้�จั​ักกั​ับหอศิ​ิลป์​์ บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน ในฐานะของพวกเราที่​่�เป็​็นคนในวงการศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัย การนำำ�เสนองานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยในพื้​้�นที่​่�ที่​่�มี​ีความเป็​็นไทยประเพณี​ีสูงู เป็​็นเรื่​่�อง ที่​่�ดู​ูท้​้าทายมาก เอาง่​่ายๆ คิ​ิดว่​่าอย่​่างวั​ัยรุ่​่�นจะเดิ​ินเข้​้าไปในบ้​้านไทย ไปดู​ูผ้า้ โบราณเหรอ มั​ันไม่​่ได้​้ตอบโจทย์​์ที่​่�เราสนใจ แต่​่ว่​่าเราก็​็ประนี​ีประนอมมากๆ โชว์​์ครึ่​่�งหนึ่​่�ง ก็​็ยังั เป็​็นงานที่​่�ให้​้ผู้​้�ใหญ่​่ ให้​้ผู้​้�เชี่​่�ยวชาญที่​่�เขาสนใจงานผ้​้ามาดู​ู ในขณะเดี​ียวกั​ัน อี​ีกส่​่วนหนึ่​่�งก็​็เป็​็นสายร่​่วมสมั​ัยไปเลย เพราะเราอยากจะดึ​ึงคนกลุ่​่�มนี้​้�ให้​้ เข้​้ามาด้​้วย โดยเราก็​็จะมี​ีจั​ัดกิ​ิจกรรมด้​้วยทุ​ุกครั้​้�งในแต่​่ละโชว์​์ มี​ีการเชิ​ิญ นั​ักวิ​ิชาการมาพู​ูดคุ​ุยให้​้ความรู้​้� 1 School of Oriental and African Studies (SOAS) หรื​ือวิ​ิทยาลั​ัยบู​ูรพคดี​ีศึ​ึกษาและการศึ​ึกษาแอฟริ​ิกา เป็​็นวิ​ิทยาลั​ัยในสั​ังกั​ัดมหาวิ​ิทยาลั​ัยลอนดอน (University of London) ได้​้รั​ับการยอมรั​ับว่​่าเป็​็นสถาบั​ันชั้​้�นนำำ�ของโลกในการ ศึ​ึกษาด้​้านประวั​ัติ​ิศาสตร์​์และวั​ัฒนธรรมของประเทศในภู​ูมิ​ิภาคเอเชี​ียและแอฟริ​ิกา 2 พิ​ินรี​ี สั​ัณฑ์​์พิ​ิทั​ักษ์​์ ศิ​ิลปิ​ินไทยผู้​้�สนใจประเด็​็นด้​้านสตรี​ีนิ​ิยม ผลงานช่​่วงแรกของเธอมั​ักประกอบไปด้​้วยผ้​้า โดยนำำ�มาออกแบบเป็​็นหมอนรู​ูปนม เพื่​่�อสื่​่�อสารถึ​ึงบทบาทของสตรี​ีและความเป็​็นแม่​่ 3 อภิ​ิชาติ​ิพงศ์​์ วี​ีระเศรษฐกุ​ุล ศิ​ิลปิ​ินและผู้​้�กำำ�กั​ับภาพยนตร์​์ชาวไทย ภาพยนตร์​์ของเขามั​ักนำำ�เสนอประเด็​็นอั​ันซั​ับซ้​้อน เกี่​่�ยวกั​ับความเป็​็นมนุ​ุษย์​์และปรากฏการณ์​์ทางจิ​ิตวิ​ิญญาณ ตลอดจนวิ​ิพากษ์​์วิ​ิจารณ์​์แง่​่มุ​ุมทางสั​ังคมการเมื​ืองร่​่วมสมั​ัย อภิ​ิชาติ​ิพงศ์​์ถื​ือเป็​็นผู้​้�กำำ�กั​ับชาวไทยที่​่�มี​ีชื่​่�อเสี​ียงมากที่​่�สุ​ุด เขาได้​้รั​ับรางวั​ัลในระดั​ับนานาชาติ​ิมาแล้​้วมากมาย

35 ASQ41.indd 35

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ช่​่วงแรกๆ คนที่​่�มาดู​ูส่ว่ นใหญ่​่ก็ยั็ งั เป็​็นนั​ักท่​่องเที่​่�ยวต่​่างชาติ​ิอยู่​่� คนไทย ยั​ังไม่​่เยอะเท่​่าไหร่​่ เพราะเราไม่​่ได้​้มีภี าพลั​ักษณ์​์เป็​็นหอศิ​ิลป์​์ชัดั ๆ คื​ือต้​้องเป็​็น พวก hardcore หน่​่อยๆ ถึ​ึงจะไปบ้​้านจิ​ิม (หั​ัวเราะ) ประกอบกั​ับเราอยู่​่�ใน ซอยลึ​ึก พื้​้�นที่​่�หอศิ​ิลป์​์ของเราก็​็หายากด้​้วย เพราะมั​ันอยู่​่�ชั้​้�นบน เจอบั​ันได คนก็​็ไม่​่อยากขึ้​้�น แต่​่พอเป็​็นนั​ักท่​่องเที่​่�ยว เขาจะชอบมาก อย่​่างบางคนเคย ไปประเทศเพื่​่�อนบ้​้านอื่​่�นๆ ของเรามาแล้​้ว เขาก็​็จะว้​้าวที่​่�ได้​้มาเห็​็นงานของ ศิ​ิลปิ​ินพม่​่า เขมร หรื​ือฟิ​ิลิ​ิปปิ​ินส์​์ที่​่�นี่​่�ด้​้วย ซึ่​่�งในบริ​ิบทเมื่​่�อห้​้าหกปี​ีที่​่�แล้​้ว มั​ันแทบเป็​็นไปไม่​่ได้​้เลยที่​่�คุ​ุณจะรู้​้�จักั ศิ​ิลปิ​ินต่​่างชาติ​ิหรื​ือคิ​ิวเรเตอร์​์ในอาเซี​ียน ได้​้สั​ักกี่​่�คน แต่​่เดี๋​๋�ยวนี้​้�มั​ันเปลี่​่�ยนไปเลย จากการที่​่�เราได้​้หลายคนมาช่​่วยกั​ัน ทำำ�งาน มี​ีการแลกเปลี่​่�ยนที่​่�เยอะขึ้​้�น นิ​ิทรรศการไหนที่​่�ถื​ือว่​่าผสานบริ​ิบทความเป็​็นผ้​้าของบ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน กั​ับศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยได้​้น่​่าสนใจที่​่�สุ​ุด งานสุ​ุ ด ท้​้ า ยที่​่�พวกเราทำำ� ที่​่�ตึ​ึ ก เก่​่ า ชื่​่�อว่​่ า POLA เป็​็ น งานว่​่ าจ้​้ า ง (commission) ศิ​ิลปิ​ินที่​่�เป็​็นคิ​ิวเรเตอร์​์ชาวดั​ัตช์​์ (Mella Jaarsma) ให้​้เขา ไปทำำ�งานกั​ับมิ​ิวเซี​ียมที่​่�อิ​ินโดนี​ีเซี​ีย (Danar Hadi Museum, Surakarta) มั​ันเลยดู​ูเหมื​ือนกั​ับว่​่ามิ​ิวเซี​ียมไทยป๋​๋ามาก ซึ่​่�งปกติ​ิแล้​้วมี​ีแต่​่ที่​่�สิ​ิงค์​์โปร์​์นะ ที่​่�ทำำ�อะไรแบบนี้​้� มั​ันก็​็สนุ​ุกดี​ี จากความคิ​ิดที่​่�ว่​่า ที่​่�ผ่​่านมาเราทำำ�นิ​ิทรรศการ ผ้​้ามาเยอะมาก คนก็​็จะคาดหวั​ังให้​้เราโชว์​์ผ้​้า จึ​ึงคิ​ิดว่​่าถ้​้ามั​ันไม่​่เจ๋​๋งจริ​ิง พี่​่�ก็​็จะไม่​่แสดง เราจะเซอร์​์ไพรส์​์คนดู​ูด้​้วยงานผ้​้าได้​้สั​ักกี่​่�ครั้​้�ง แล้​้วเราจะ ทำำ�ผ้​้าได้​้อย่​่างไรให้​้ไม่​่น่​่าเบื่​่�อ ให้​้น่​่าสนใจ เราจึ​ึงให้​้ศิ​ิลปิ​ินไปดู​ูจดหมายเหตุ​ุ (archive) ไปดู​ูเรื่​่�องเล่​่า หาความเชื่​่�อมโยงกั​ับสั​ังคม วั​ัฒนธรรม การเมื​ือง อะไรต่​่อมิ​ิอะไร สนุ​ุกมากเลย ก็​็เป็​็นงานอี​ีกแบบที่​่�เราชอบมาก และมั​ันยั​ัง สามารถตอบคำำ�ถามของพวกพี่​่� ว่​่าทำำ�ไมถึ​ึงต้​้องจั​ัดโชว์​์ตอนนั้​้�น ตอนนี้​้� มั​ันสำำ�คั​ัญยั​ังไง รอได้​้ไหม มี​ีเรื่​่�องอื่​่�นที่​่�มั​ันเร่​่งด่​่วน (urgent) กว่​่านี้​้�หรื​ือ เปล่​่าเพราะว่​่ามั​ันคื​ือปี​ี 2017 เป็​็นโชว์​์สุ​ุดท้​้ายก่​่อนปิ​ิดยาว แล้​้วตอนนั้​้�น นั​ักท่​่องเที่​่�ยวก็​็มาเยอะมาก ช่​่วงนั้​้�นมี​ีนั​ักท่​่องเที่​่�ยวมาชมบ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน วั​ันละกี่​่�คน ห้​้าร้​้อยถึ​ึงหนึ่​่�งพั​ันกว่​่าคนต่​่อวั​ัน แล้​้วบ้​้านหลั​ังเล็​็กนิ​ิดเดี​ียว เข้​้าไปได้​้ ที​ีละสิ​ิบห้​้าคน บางคนก็​็ต้อ้ งเข้​้าแถวรอเป็​็นชั่​่�วโมงสองชั่​่�วโมง ซึ่​่�งเขาไม่​่มีที่​่�ี อยู่​่�

36 ASQ41.indd 36

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

POLA - Patterns of Meaning (2017–18) Image courtesy of Jim Thompson Art Center

37 ASQ41.indd 37

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

38 ASQ41.indd 38

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ผนังอาคารตกแต่งด้วยอิฐแดงจากจังหวัดอ่างทอง สร้างความรู้สึกย้อนยุคตัดกับผนังปูนเปลือยที่แสดงถึงความทันสมัย Image courtesy of Jim Thompson Art Center

39 ASQ41.indd 39

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เราต้​้ อ งการสร้​้ า งพื้​้� น ที่​่� ให้​้ ค นที่​่� ม าชมงานศิ​ิ ล ปะ หรื​ือแม้​้แต่​่คนทำำ�งานศิ​ิลปะ ได้​้ มี​ีตั​ั ว เลื​ื อ กเพิ่​่� ม มากขึ้​้� น ในชี​ีวิ​ิต

40 ASQ41.indd 40

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ทางบอร์​์ดก็​็คิดิ ว่​่าไม่​่ได้​้การแล้​้ว ต้​้องทำำ�ตึ​ึกใหม่​่ให้​้ art center ต้​้องมี​ีที่​่�จอดรถ ได้​้เยอะขึ้​้�น มี​ีห้​้องสมุ​ุด ร้​้านกาแฟ ร้​้านขายของ อะไรทำำ�นองนี้​้� เพื่​่�อรองรั​ับ นั​ักท่​่องเที่​่�ยวเหล่​่านั้​้�น ประเด็​็นนี้​้�ถื​ือว่​่าเป็​็นจุ​ุดเริ่​่�มต้​้นของการสร้​้างอาคารหอศิ​ิลป์​์หลั​ังใหม่​่ ใช่​่ เพราะคนมาเยอะมาก เราเลยต้​้องการให้​้มั​ันมี​ีสิ่​่�งอำำ�นวยความ สะดวก (facility) สำำ�หรั​ับเดิ​ินรอบๆ ในเวลาชั่​่�วโมงสองชั่​่�วโมงที่​่�ต้​้องรอ คุ​ุณ มาดู​ูตรงนี้​้�ก่​่อน นั่​่�งจิ​ิบกาแฟ อ่​่านหนั​ังสื​ือในห้​้องสมุ​ุด ถ้​้าเป็​็นเมื่​่�อก่​่อนห้​้อง สมุ​ุดมั​ันก็​็อยู่​่�คนละตึ​ึกไปเลย เราจึ​ึงเป็​็นเหมื​ือนทศกั​ัณฐ์​์ ตั​ัวกั​ับหั​ัวอยู่​่�ที่​่�นี่​่� แต่​่เอาหั​ัวใจไปไว้​้ที่​่�อื่​่�น พอเราได้​้ตึกึ นี้​้� เราก็​็มีทั้​้�ี งห้​้องที​ีมงาน ห้​้องภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ห้​้องนิ​ิทรรศการอยู่​่�ติ​ิดกั​ันหมด เวลามี​ีปั​ัญหาอะไรก็​็พร้​้อมเข้​้าไปหาได้​้เลย สำำ�หรั​ับเราในฐานะที่​่�เป็​็นคนทำำ�งาน เรา happy มากกั​ับตึ​ึกใหม่​่ อี​ีกหนึ่​่�งเหตุ​ุผลก็​็คื​ือ เราต้​้องการสร้​้างพื้​้�นที่​่�ให้​้คนที่​่�มาชมงานศิ​ิลปะ หรื​ือแม้​้แต่​่คนทำำ�งานศิ​ิลปะ ได้​้มี​ีตั​ัวเลื​ือกเพิ่​่�มมากขึ้​้�นในชี​ีวิ​ิต ถ้​้าเรามี​ีพื้​้�นที่​่� หอศิ​ิลป์​์อยู่​่�ตรงนั้​้�น มั​ันก็​็ไปผู​ูกติ​ิดกั​ับมิ​ิวเซี​ียม ไปผู​ูกกั​ับร้​้านค้​้า ร้​้านอาหาร ซึ่​่�งมั​ันไม่​่มีคี วามเป็​็นตั​ัวของเราเลย พอพู​ูดถึ​ึง Jim Thompson Art Center ทุ​ุกอย่​่างมั​ันดู​ูเป็​็นจารี​ีตประเพณี​ีมาก ด้​้วยความที่​่�เราตั้​้�งอยู่​่�ในบ้​้านไทย ก็​็เหมื​ือนกั​ับมี​ีชฎามาครอบหั​ัวให้​้เราอยู่​่�ในกรอบของความเป็​็นชาติ​ิ ความ เป็​็นไทย (Thainess) อะไรแบบนั้​้�น สำำ�หรั​ับตั​ัวพี่​่�เองรู้​้�สึ​ึกว่​่ามั​ันเป็​็นภาระ เป็​็นอะไรที่​่�เราต้​้องปลดล็​็อค หากนั​ับพื้​้�นที่​่�ใช้​้สอยของตึ​ึกใหม่​่ดู​ูใหญ่​่กว่​่าที่​่�เดิ​ิมหรื​ือเปล่​่า จะว่​่ า ใหญ่​่ ขึ้​้� นไหมก็​็ ไ ม่​่ เ ชิ​ิ ง ถ้​้ าพู​ู ด ถึ​ึ ง พื้​้�นที่​่�ตึ​ึ ก ทั้​้�งหมดกว่​่ า สามพั​ั น ตารางเมตร นั่​่�นคื​ือทั้​้�งตึ​ึกเลยนะ แต่​่โจทย์​์ของเราก็​็คื​ือต้​้องมี​ีที่​่�จอดรถ มากกว่​่าเดิ​ิม เขาก็​็ทำำ�เป็​็นที่​่�จอดรถอั​ัตโนมั​ัติ​ิได้​้ มี​ีร้​้านค้​้า ซึ่​่�งเราก็​็ทำำ�งานกั​ับ หลายๆ ที่​่� ตอนนี้​้�เราทำำ�งานกั​ับพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน มี​ีร้​้านกาแฟ ที่​่�ให้​้คนมาเช่​่าพื้​้�นที่​่� มี​ีห้​้องสมุ​ุดใหญ่​่กว่​่าเดิ​ิม ส่​่วนพื้​้�นที่​่�แสดงงานของพี่​่� เมื่​่�อก่​่อนมี​ีสองร้​้อยสามสิ​ิบตารางเมตร ตอนนี้​้�มี​ีสามร้​้อย ก็​็คื​ือใหญ่​่กว่​่าเดิ​ิมแค่​่นิ​ิดเดี​ียว แต่​่ไปๆ มาๆ ก็​็คิ​ิดว่​่ามี​ีแค่​่นี้​้� พอแล้​้ว เพราะว่​่ามันั ใช้​้เงิ​ินเยอะในการดำำ�เนิ​ินงาน ถ้​้าคุณ ุ ทำำ�หอศิ​ิลป์​์ ค่​่าบำำ�รุ​ุง

41 ASQ41.indd 41

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

บรรยากาศภายใน Artzy Cafe มีการตกแต่งรียบง่ายและร่วมสมัยเข้ากับสไตล์ของตึกใหม่ Image courtesy of Jim Thompson Art Center

42 ASQ41.indd 42

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

บรรยากาศภายในห้องสมุดวิลเลียม วอร์เรน Image courtesy of Jim Thompson Art Center

43 ASQ41.indd 43

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

พื้นที่สำ�หรับจัดกิจกรรมบริเวณชั้น 2 Image courtesy of Jim Thompson Art Center

44 ASQ41.indd 44

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

รั​ักษาต่​่างๆ มั​ันแพงมาก จึ​ึงทำำ�ให้​้เราต้​้องเก็​็บค่​่าเข้​้าชม ถ้​้าคุ​ุณมาใช้​้บริ​ิการ ส่​่วนอื่​่�นๆ คุ​ุณก็​็เข้​้าได้​้ฟรี​ี แต่​่ส่​่วนนี้​้�ก็​็ขอนิ​ิดหน่​่อยเป็​็นค่​่าน้ำำ��ค่​่าไฟห้​้าสิ​ิบบาท จะให้​้เก็​็บแปดสิ​ิบหรื​ือหนึ่​่ง� ร้​้อยบาทก็​็แพงไป เพราะพื้​้�นที่​่�เราเล็​็ก ซึ่​่�งห้​้าสิบิ บาท มั​ันคุ้​้�ม แต่​่อย่​่างน้​้อย คุ​ุณควรจะมาอยู่​่�กั​ับเรามากกว่​่าสามสิ​ิบนาที​ี ตรงนี้​้�ก็​็ ย้​้อนกลั​ับไปเป็​็นโจทย์​์ให้​้กั​ับเราเองว่​่าต้​้องมี​ีงานหลากหลายมาแสดง เพื่​่�อให้​้ เขาอยู่​่�กั​ับเรานานๆ ให้​้รู้​้�สึ​ึกว่​่าห้​้าสิ​ิบบาทนั้​้�นทำำ�ให้​้เขาได้​้อะไรสั​ักอย่​่างกลั​ับไป นอกจากการมี​ีผู้​้�ชมเป็​็นตัวั ตั้​้�งแล้​้ว อะไรคื​ือโจทย์​์อื่​่�นๆ ที่​่�พื้​้�นที่​่�ใหม่​่นี้​้ต้� อ้ งตอบ ให้​้ได้​้อี​ีก อี​ีกโจทย์​์ที่​่�สำำ�คั​ัญคื​ือ ระหว่​่างที่​่�เก่​่ากั​ับที่​่�ใหม่​่ เราจะสร้​้างความแตกต่​่าง ได้​้อย่​่างไร ข้​้อแรก พอมองไปที่​่�ตึ​ึกก็​็เหมื​ือนกั​ับว่​่าเราปลดล็​็อคไปแล้​้วในระดั​ับ หนึ่​่�ง เราไม่​่มี​ีชฎาแล้​้วนะ ข้​้อสองก็​็คื​ือการยั​ังรั​ักษาความเชื่​่�อมโยงบางอย่​่าง อยู่​่� ถ้​้าได้​้มองออกไปจากตรงนี้​้� เรายั​ังได้​้เห็​็นบ้​้านไทย ต้​้องบอกว่​่าสถาปนิ​ิก เขาละเอี​ียดอ่​่อนมากๆ กั​ับเรื่​่�องนี้​้� เขาพยายามเลื​ือกวั​ัสดุ​ุจากธรรมชาติ​ิ อย่​่าง อิ​ิฐก็​็เอามาจากอ่​่างทอง เอามาเรี​ียงตรงทางเข้​้าด้​้านหน้​้าให้​้ดู​ูเหมื​ือนลายผ้​้า และในขณะเดี​ียวกั​ัน มั​ันก็​็มีคี วามยั่​่�งยื​ืน (sustainable) ด้​้วย ถ้​้าคุณ ุ ไปดู​ูงาน ที่​่�หอศิ​ิลป์​์อื่​่�นๆ คุ​ุณอยู่​่�ในห้​้องแอร์​์ทั้​้�งหมด นั่​่�นแปลว่​่าต้​้องมี​ีค่​่าไฟแพงๆ ตามมา แต่​่ที่​่�นี่​่�เราลดไปได้​้สามสิ​ิบเปอร์​์เซ็​็นต์​์ เพราะว่​่าเงิ​ินเราก็​็ไม่​่ได้​้มี​ี มากมาย อี​ีกอย่​่างการออกแบบตั​ัวอาคารให้​้มี​ีช่​่องเปิ​ิดเยอะๆ ก็​็ช่​่วยให้​้ลม ธรรมชาติ​ิพั​ัดเข้​้ามาได้​้มาก อากาศมั​ันก็​็ถ่​่ายเทได้​้สบาย เราวางแผนอยากจะให้​้พื้​้�นที่​่�นี้​้�ถู​ูกใช้​้งานไปในแนวทางไหนบ้​้าง อย่​่างที่​่�บอกไปคื​ือเป็​็นพื้​้�นที่​่�ให้​้นั​ักท่​่องเที่​่�ยวที่​่�รอเข้​้าเยี่​่�ยมชมบ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน ได้​้มาใช้​้เวลา แต่​่ที่​่�สำำ�คั​ัญที่​่�สุ​ุดอี​ีกข้​้อคื​ือเราอยากให้​้ทุ​ุกคนได้​้เข้​้า มาใช้​้งาน ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นกิ​ิจกรรมใดๆ ก็​็แล้​้วแต่​่ เรามี​ีห้​้องสมุ​ุดเปิ​ิดให้​้คนเข้​้า มานอนเล่​่น เข้​้ามาอ่​่านหนั​ังสื​ือ เราอยากให้​้เขาไม่​่รู้​้�สึกึ กลั​ัวที่​่�จะเข้​้ามาใช้​้พื้​้�นที่​่� คุ​ุณอาจจะมาดู​ูโชว์​์หนึ่​่ง� แค่​่ครั้​้�งเดี​ียว หรื​ืออย่​่างมากก็​็สองสามรอบต่​่อหนึ่​่ง� โชว์​์ แต่​่คุ​ุณสามารถมาห้​้องสมุ​ุด กิ​ินกาแฟได้​้หลายรอบ มานั่​่�งคุ​ุยกั​ันก็​็ได้​้ เรามี​ี wifi ฟรี​ี แบบนี้​้�มั​ันก็​็จะกลายเป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งของวิ​ิถี​ีชี​ีวิ​ิต (lifestyle)

45 ASQ41.indd 45

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ถามว่​่ามั​ันต่​่างจากหอศิ​ิลป์​์ทั่​่�วไปตรงไหน คำำ�ตอบคื​ือหอศิ​ิลป์​์ส่​่วนใหญ่​่ เขาไม่​่มี​ีที่​่�อยู่​่�ให้​้คุ​ุณไง คุ​ุณมาดู​ูงานนิ​ิทรรศการเสร็​็จแล้​้วเขาก็​็ไป บางคนอาจ ไม่​่ได้​้อยากเห็​็นภาพแค่​่นั้​้�น เขาพอใจจะอยู่​่�กั​ับพื้​้�นที่​่�แบบนี้​้� ซึ่​่�งมั​ันมี​ีความอิ​ิสระ มากกว่​่า ว่​่ากั​ันตามจริ​ิงพื้​้�นที่​่�ที่​่�ให้​้อิ​ิสระกั​ับคุ​ุณได้​้มั​ันมี​ีน้​้อยมากในประเทศนี้​้� ตอนแรกเราก็​็ไม่​่คาดหวั​ังไว้​้เหมื​ือนกั​ันว่​่าตรงนี้​้�จะเป็​็นจุ​ุดที่​่�คนชอบเข้​้ามา ถ่​่ายรู​ูปกั​ัน ตอนที่​่�เดิ​ินดู​ูรอบๆ เห็​็นว่​่ามี​ีคนมาถ่​่ายรู​ูปรั​ับปริ​ิญญาด้​้วย เราไม่​่ห้​้ามใช่​่ไหม ไม่​่ห้​้าม คื​ือเรากลั​ับมองว่​่าที่​่�นี่​่�กลายเป็​็นหมุ​ุดหมายให้​้คนมาถ่​่ายรู​ูป รั​ับปริ​ิญญาได้​้อย่​่างไร เช่​่นกั​ันตอนนี้​้�ที่​่�บ้​้านไทยก็​็เริ่​่�มปรั​ับเป็​็นแบบนี้​้�แล้​้ว เราชวนศิ​ิลปิ​ินมาแสดงในบ้​้านไทย เพราะโควิ​ิดมา ประเทศปิ​ิด นั​ักท่​่องเที่​่�ยวหาย บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน ก็​็ตาย บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน ดู​ูเป็​็นสถานที่​่�ที่​่�ได้​้รั​ับผลกระทบจากการแพร่​่ระบาดของ COVID-19 โดยตรง ใช่​่ พู​ูดได้​้เลยว่​่าบ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน คื​ือภาพจำำ�ลองของประเทศไทย เพราะว่​่าแต่​่ก่​่อนเราพึ่​่�งพานั​ักท่​่องเที่​่�ยวมากเกิ​ินไป เราไม่​่เคยคิ​ิดถึ​ึงผู้​้�ชม ที่​่�เป็​็นคนในเลย โจทย์​์ของการเปิ​ิดมิ​ิวเซี​ียมคื​ือทำำ�อย่​่างไรให้​้คนมา เราก็​็ เอาแต่​่นักั ท่​่องเที่​่�ยวต่​่างชาติ​ิเป็​็นคำำ�ตอบ ซึ่​่�งมั​ันไม่​่เคยเปลี่​่�ยนเลยตลอดหลาย สิ​ิบปี​ี แต่​่พอสองสามปี​ีหลั​ังนี้​้�บริ​ิบทมั​ันพลิ​ิก เราจึ​ึงต้​้องเปลี่​่�ยนการเล่​่าเรื่​่�อง เปิ​ิดให้​้คนมาตี​ีความ ถ้​้าคุ​ุณแช่​่แข็​็งอยู่​่�ในอดี​ีต ให้​้บ้​้านเป็​็นเหมื​ือนอดี​ีต คุ​ุณจะตายไปกั​ับอดี​ีต จริ​ิงๆ แล้​้วตรงนี้​้เ� ป็​็นโจทย์​์ของมิ​ิวเซี​ียมทั่​่�วประเทศไทยเลยนะ ว่​่าถ้าคุ ้ ณ ุ ไม่​่เปิ​ิดให้​้คนเข้​้ามาตี​ีความใหม่​่ พี่​่�พู​ูดเสมอว่​่าหน้​้าที่​่�ของคิ​ิวเรเตอร์​์ก็คื็ อื เราจะ ต้​้องทำำ�ให้​้ทุกุ อย่​่างพู​ูดได้​้ ให้​้ทุกุ คนเข้​้าไปตี​ีความใหม่​่ให้​้ได้​้ นี่​่�คือื สิ่​่�งที่​่�มั​ันกำำ�ลั​ัง เกิ​ิดขึ้​้�นในบ้​้านไทยตอนนี้​้� เรามี​ีทั้​้�งงานของกวิ​ิตา4 งานของแป๋​๋ง5 ซึ่​่�งเขาทำำ� มาก่​่อน เป็​็นงานเซรามิ​ิกแล้​้วเอาเข้​้าไปใส่​่ไว้​้ในบ้​้านไทย งานใหม่​่ๆ พวกนี้​้�น่​่า จะตอบคำำ�ถามหลายๆ อั​ันเกี่​่�ยวกั​ับบทบาทของมิ​ิวเซี​ียมร่​่วมสมั​ัยได้​้ 4 กวิ​ิตา วั​ัฒนะชยั​ังกู​ูร ศิ​ิลปิ​ินศิ​ิลปะการแสดงสดและสื่​่�อวิ​ิดี​ีโอ ผลงานของเธอถ่​่ายทอดเนื้​้�อหาแบบสตรี​ีนิ​ิยมผ่​่าน การตั้​้�งคำำ�ถามกั​ับบทบาทของสตรี​ีในวั​ัฒนธรรมตะวั​ันออก 5 ดุ​ุษฎี​ี ฮั​ันตระกู​ูล ศิ​ิลปิ​ินและอาจารย์​์ผู้​้�สร้​้างสรรค์​์ผลงานประติ​ิมากรรมเชิ​ิงแนวความคิ​ิดด้​้วยเซรามิ​ิก

46 ASQ41.indd 46

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

หอศิ​ิลป์​์บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน มี​ีการปรั​ับตั​ัวให้​้เข้​้ากั​ับสถานการณ์​์โควิ​ิดอย่​่างไร ถื​ือเป็​็นโชคดี​ีมากที่​่�เราเริ่​่�มทำำ�มาก่​่อนโควิ​ิด ถ้​้าเราลงเสาเข็​็มช้​้ากว่​่าโควิ​ิด อาคารหลั​ังนี้​้ก็� ค็ งจะไม่​่ได้​้สร้​้าง พี่​่�เชื่​่�อเลยว่​่าบอร์​์ดจะระงั​ับโครงการนี้​้แ� น่​่นอน ตอนนั้​้�นเราสร้​้างขึ้​้�นไปได้​้สองสามชั้​้�น แล้​้วพอมี​ีโควิ​ิดก็​็ต้อ้ งมาคิ​ิดกั​ันว่​่าจะเอา อย่​่างไรต่​่อ ยั​ังดี​ีที่​่�เขายั​ังให้​้ดำำ�เนิ​ินการก่​่อสร้​้างต่​่อจนเสร็​็จ ต่​่อมาปี​ี 2021 พอเราส่​่งมอบตึ​ึกเรี​ียบร้​้อยแล้​้ว อั​ันที่​่�จริ​ิงเราควรเปิ​ิดทำำ�การตั้​้�งแต่​่เดื​ือน มิ​ิถุ​ุนายน แต่​่เราก็​็ยื้​้�อกั​ันมาจนถึ​ึงเดื​ือนพฤศจิ​ิกายน เพราะเราอยากเปิ​ิด ในช่​่วงงาน Gallery Night6 เพราะมั​ันจะได้​้ไปกั​ับหมู่​่�เดี​ียวกั​ัน เมื่​่�อก่​่อนปิ​ิดไป เราก็​็เคยเป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งของงานนี้​้�อยู่​่�แล้​้ว มั​ันเป็​็นงานที่​่�ทุ​ุกคนในวงการศิ​ิลปะ ได้​้มาเฉลิ​ิมฉลองกั​ัน และตอนนั้​้�นเราก็​็มี​ีทำำ�โครงการกั​ับเพื่​่�อนบ้​้านด้​้วย เราเชิ​ิญหอศิ​ิลป์​์ ต่​่างๆ ในย่​่านปทุ​ุมวั​ันมารวมตั​ัวกั​ันเป็​็น Pathumwan Art Routes (PARs Project) ส่​่วนหนึ่​่�งเพราะพี่​่�อยากให้​้คนท้​้องถิ่​่�นได้​้เข้​้ามาเดิ​ินแถวนี้​้� หลายคน ไม่​่เคยรู้​้�เลยว่​่าตรงนี้​้�มี​ีแกลเลอรี​ีเยอะมาก อย่​่างตรงชุ​ุมชนบ้​้านครั​ัวหรื​ือ สามย่​่าน เราก็​็เลยชวนหอศิ​ิลป์​์ประมาณสิ​ิบกว่​่าแห่​่งมาคุ​ุยกั​ัน แล้​้วก็​็ไปเปิ​ิดตั​ัวที่​่� หอศิ​ิลปกรุ​ุงเทพฯ ว่​่าเราคื​ือ community มี​ีการพาทั​ัวร์​์นำำ�ชม (walkthrough) ตอนนี้​้�มั​ันก็​็โอเคขึ้​้�น ปี​ีหนึ่​่�งเรากะว่​่าจะจั​ัดสั​ักประมาณสองครั้​้�ง ให้​้เป็​็นแบบ Pathumwan Art Week แต่​่ก็​็ไม่​่ได้​้หมายความว่​่าเราจะทำำ�แต่​่กั​ับหอศิ​ิลป์​์อย่​่างเดี​ียว สิ่​่�งที่​่�เรา สนใจหลั​ักก็​็คื​ืออาหารกั​ับงานศิ​ิลปะ เพราะว่​่าตอนที่​่�เราประชุ​ุมกั​ัน พี่​่�ขอให้​้ ทุ​ุกคนบอกที่​่�อยู่​่�ของตั​ัวเองและบอกพิ​ิกั​ัดของร้​้านอาหารที่​่�อยู่​่�ใกล้​้ๆ เอาทั้​้�ง สตรี​ีทฟู้​้�ด ทั้​้�งไฮเอนด์​์ มี​ีอะไรอร่​่อยๆ บ้​้าง คื​ืออย่​่างน้​้อยก็​็เป็​็นไอเดี​ียให้​้คน ที่​่�มาดู​ูงานในแกลเลอรี​ีได้​้รู้​้�ว่​่าจะไปหาอะไรกิ​ินได้​้ ซึ่​่�งด้​้วยความที่​่�ย่​่านนี้​้�เป็​็น ชุ​ุมชนเก่​่าที่​่�คึกึ คึ​ึกอยู่​่�แล้​้ว หอศิ​ิลป์​์แถวนี้​้มั� นั ก็​็จะมี​ีบริ​ิบทอะไรแบบนี้​้ล้� อ้ มรอบ เหมื​ือนกั​ันหมด

6 Gallery Night เทศกาลศิ​ิลปะที่​่�จั​ัดขึ้​้�นอย่​่างต่​่อเนื่​่อ� งเป็​็นประจำำ�ทุ​ุกปี​ีในกรุ​ุงเทพฯ เป็​็นส่​่วนหนึ่​่ง� ของเทศกาลฝรั่​่�งเศส (La fête) ดำำ�เนิ​ินการโดยสถานเอกอั​ัครราชทู​ูตฝรั่​่�งเศสประจำำ�ประเทศไทย รู​ูปแบบงานเป็​็นการเปิ​ิดให้​้คนทั่​่�วไปเข้​้าชมหอศิ​ิลป์​์ และพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะหลายสิ​ิบแห่​่งได้​้ตลอดทั้​้�งคื​ืนเป็​็นกรณี​ีพิ​ิเศษ

47 ASQ41.indd 47

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

โดยธรรมชาติ​ิของเรา มั​ั กตั้​้� ง คำำ� ถามกั​ั บ กรอบ ของชาติ​ิ และความเป็​็นไทย อยู่​่�เสมอ แล้​้วเราก็​็มาคิ​ิด กั​ันว่​่าต้​้องทำำ�อย่​่างไรจึ​ึงจะ หาทางออกไปจากกะลา ครอบนี้​้�ให้​้ ได้​้

48 ASQ41.indd 48

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Shadow Dancing: Where Can We Find a Silver Lining in Challenging Times? (2022) Image courtesy of Jim Thompson Art Center

49 ASQ41.indd 49

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Shadow Dancing: Where Can We Find a Silver Lining in Challenging Times? (2022) Image courtesy of Jim Thompson Art Center

50 ASQ41.indd 50

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ในฐานะของหอศิ​ิลป์​์ที่​่�ต้​้องมี​ีการจั​ัดแสดงนิ​ิทรรศการศิ​ิลปะหมุ​ุนเวี​ียนไป เรื่​่�อยๆ สถานการณ์​์โควิ​ิดทำำ�ให้​้การทำำ�งานด้​้านนี้​้�ของเรายากขึ้​้�นหรื​ือเปล่​่า ช่​่วงโควิ​ิดระบาด เราก็​็ยั​ังมี​ีโครงการกั​ับไต้​้หวั​ันอยู่​่� เพราะว่​่าเราถู​ูกเชิ​ิญ ให้​้ไปทำำ�งานกั​ับรั​ัฐบาลไต้​้หวั​ัน เขามี​ีนโยบาย New Southbound Policy โดยเขาจะเชิ​ิญผู้​้�เชี่​่�ยวชาญด้​้านศิ​ิลปะจากทุ​ุกประเทศมารวมตั​ัวกั​ัน แต่​่ปรากฏ ว่​่าเราไปไม่​่ได้​้ เลยต้​้องส่​่ง proposal ไป จะทำำ�งานอะไรก็​็บอกมาแล้​้วเขาจะ ให้​้ ทุ​ุ น มี​ี ก ารแลกเปลี่​่�ยนศิ​ิ ล ปิ​ิ น กั​ั บ คิ​ิ ว เรเตอร์​์ ไ ต้​้ ห วั​ั น กั​ั น ให้​้ ไ ปพำำ� นั​ั ก (residency) ตอนแรกๆ เราก็​็โลกสวย นึ​ึกว่​่าจะไปได้​้ ปรากฏว่​่าพอเวลาผ่​่านไป เรื่​่�อยๆ มั​ันเดิ​ินทางไม่​่ได้​้ ก็​็ไม่​่เป็​็นไร ก็​็ลองมาทำำ�ออนไลน์​์ดู​ู ทุ​ุกอย่​่างในโครงการนี้​้� เป็​็นการทดลองที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นแบบออนไลน์​์ทั้​้�งหมด เรี​ียกว่​่าเป็​็นความร่​่วมมื​ือทางไกลจริ​ิงๆ โดยเราทำำ�โปรแกรม residency ให้​้เข้​้ากั​ันระหว่​่างหอศิ​ิลป์​์บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน ในกรุ​ุงเทพฯ และพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ ฮงกา (Hong Gah Museum) ในไทเป ส่​่วนของเราถ้​้าศิลิ ปิ​ินไต้​้หวั​ันอยากรู้​้� เราก็​็จัดั ผู้​้�เชี่​่�ยวชาญให้​้ความรู้​้�เขา มั​ันก็​็ได้​้ออกมาเป็​็นแบบนี้​้� สำำ�หรั​ับพี่​่� พี่​่�คิ​ิดว่​่า มั​ันโอเคนะ ตอนหลั​ังเราก็​็เลยทำำ�โครงการต่​่อเนื่​่�อง (follow up project) เป็​็นนิ​ิทรรศการชุ​ุดที่​่�สองหลั​ังจากเปิ​ิดตั​ัวตึ​ึกใหม่​่ คื​ือ Shadow Dancing: Where Can We Find a Silver Lining in Challenging Times? ซึ่​่�งก็​็ จะมี​ีนิ​ิทรรศการเดี​ียวกั​ันนี้​้�แสดงพร้​้อมกั​ันด้​้วยที่​่�ไทเป พี่​่�ว่​่ามั​ันน่​่าสนใจที่​่�เรา สามารถแก้​้ปั​ัญหาอะไรบางอย่​่างในช่​่วงโควิ​ิดได้​้ หอศิ​ิลป์​์บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน เน้​้นการทำำ�งานร่​่วมกั​ับศิ​ิลปิ​ินหรื​ือองค์​์กรศิ​ิลปะ จากต่​่างชาติ​ิเป็​็นหลั​ักมากกว่​่าในประเทศไทยเองหรื​ือเปล่​่า ไม่​่ คื​ือเราเน้​้นความร่​่วมมื​ือ (co-operation) กั​ันในทุ​ุกระดั​ับ ซึ่​่�งมั​ัน เป็​็นเหมื​ือนกั​ันทั้​้�งโลก เพราะมั​ันเป็​็นธรรมชาติ​ิของเราด้​้วย เรามั​ักตั้​้�งคำำ�ถาม กั​ับกรอบของชาติ​ิ (nation) และความเป็​็นไทย (Thainess) อยู่​่�เสมอ แล้​้ว เราก็​็มาคิ​ิดกั​ันว่​่าต้​้องทำำ�อย่​่างไรจึ​ึงจะหาทางออกไปจากกะลาครอบนี้​้�ให้​้ได้​้ หนึ่​่�ง เอาศิ​ิลปิ​ินไทยไปทำำ�งานเมื​ืองนอกให้​้ได้​้เยอะที่​่�สุ​ุด ให้​้เขาได้​้เจอ กั​ับเพื่​่�อนจากภู​ูมิ​ิภาคอื่​่�นๆ ไม่​่ใช่​่แค่​่ฝรั่​่�งทางเหนื​ือทางตะวั​ันตก เราทำำ�กั​ับ ฝรั่​่�งมามากพอแล้​้ว ตอนนี้​้�เราจะทำำ�กั​ับคนทางใต้​้ ซึ่​่�งเขาเรี​ียกกั​ันว่​่า Global South สอง คื​ือกลุ่​่�มเป้​้าหมายของเราที่​่�มั​ันข้​้ามรุ่​่�น (trans-generation)

51 ASQ41.indd 51

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เพราะว่​่าแฟนคลั​ับของบ้​้านจิ​ิมตั้​้�งแต่​่สมั​ัยก่​่อน ตอนนี้​้�เขาก็​็อายุ​ุเยอะขึ้​้�นแล้​้ว แล้​้วเราก็​็ยั​ังมี​ีคนรุ่​่�นใหม่​่ที่​่�เป็​็นอนาคตที่​่�จะฝากความหวั​ังเอาไว้​้ เพราะฉะนั้​้�น เราจะสร้​้างบทสนทนาที่​่�มั​ันเชื่​่�อมโยงคนรุ่​่�นต่​่างๆ จากรุ่​่�นปู่​่� มาถึ​ึงหลาน ให้​้เข้​้ากั​ันได้​้อย่​่างไร นิ​ิทรรศการแรกของตึ​ึกใหม่​่คื​ือ Future Tense ตอบโจทย์​์แนวคิ​ิดที่​่�เปลี่​่�ยน ไปนี้​้�อย่​่างไร Future Tense เป็​็นนิ​ิทรรศการที่​่�เราเปิ​ิดรั​ับสมั​ัครศิ​ิลปิ​ินร่​่วมแสดง (call for entry) เป็​็นครั้​้�งแรกของหอศิ​ิลป์​์บ้า้ นจิ​ิม ทอมป์​์สันั ปกติ​ิเราจะไม่​่ทำำ� ต่​่าง จากเมื่​่�อก่​่อนที่​่�ต้​้องเป็​็นคนที่​่�มี​ีอภิ​ิสิทิ ธิ์​์� ต้​้องรอเชิ​ิญเท่​่านั้​้�นถึ​ึงจะมาแสดงที่​่�บ้​้าน จิ​ิมได้​้ แต่​่ตอนนี้​้�เราไม่​่เอาแล้​้ว เราต้​้องการเป็​็นมิ​ิตรกั​ับทุ​ุกคน เพราะฉะนั้​้�น สิ่​่�งเดี​ียวที่​่�จะพู​ูดในแถลงการณ์​์ของเราก็​็คื​ือ เรายั​ังทำำ�หน้​้าที่​่�เหมื​ือนเดิ​ิมอยู่​่� ในกรอบของมู​ูลนิ​ิธิ​ิที่​่�ส่​่งเสริ​ิมศิ​ิลปะและวั​ัฒนธรรมของไทย และเหนื​ือขึ้​้�นไป ที่​่�อื่​่�นด้​้วย มั​ันต้​้องทำำ�ให้​้เกิ​ิดการแลกเปลี่​่�ยน ต้​้องรู้​้�จักั กั​ันมากขึ้​้�น ไม่​่อย่​่างนั้​้�น เราจะอยู่​่�กั​ับโลกได้​้อย่​่างไร เราเริ่​่�มด้​้วยการเชิ​ิญคิ​ิวเรเตอร์​์รุ่​่�นใหม่​่ในเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ สี่​่�คนจากสี่​่�ประเทศ คื​ือ ไทย อิ​ินโดนี​ีเซี​ีย สิ​ิงคโปร์​์ และกั​ัมพู​ูชา แล้​้วก็​็มี​ีตั​ัว พี่​่�เองกั​ับเดวิ​ิด เทห์​์ (David Teh) ที่​่�เป็​็นบอร์​์ดของเราเป็​็นผู้​้�ดู​ูแลและอำำ�นวย ความสะดวก คิ​ิวเรเตอร์​์แต่​่ละคนก็​็จะไปเลื​ือกศิ​ิลปิ​ินมา และทำำ�หน้​้าที่​่�เป็​็น คณะกรรมการคั​ัดเลื​ือก เสร็​็จแล้​้วเราก็​็มี​ีกลุ่​่�มก้​้อนหนึ่​่�งที่​่�พร้​้อมจะแสดง เราก็​็เลยตั้​้�งชื่​่�อว่​่า Future Tense ที่​่�สื่​่�อความหมายถึ​ึงอนาคตที่​่�เขาจะได้​้มาแสดง งานอี​ีก บางคนอาจเป็​็นงานเดี่​่�ยว บางคนอาจเป็​็นงานกลุ่​่�ม ต่​่อไปนี้​้�ทุ​ุกสามปี​ี ก็​็จะมี​ีการเปิ​ิดรั​ับ เพื่​่�อที่​่�ว่​่าเราจะได้​้เจอคนใหม่​่ๆ จากทั่​่�วโลก ไม่​่ใช่​่แค่​่เมื​ืองไทย ประเด็​็นหลั​ักคื​ือพี่​่�ต้​้องการส่​่งสั​ัญญาณบอกวงการศิ​ิลปะบ้​้านเราว่​่า “ตื่​่�นได้​้แล้​้วนะ” โลกเราไม่​่ได้​้มี​ีแค่​่ฝรั่​่�งตะวั​ันตก ตอนนี้​้�ทุ​ุกคนหั​ันหน้​้าลงไป ทางใต้​้ ทุ​ุกคนพู​ูดเรื่​่�อง global south และโชว์​์ต่​่อไปของพี่​่�ก็​็จะพู​ูดถึ​ึงคน พวกนี้​้�ด้​้วยเยอะขึ้​้�น ไม่​่ได้​้หมายความว่​่าเราจะทำำ�งานกั​ับฝรั่​่�งคนขาวไม่​่ได้​้ แต่​่ว่​่าเราจะทำำ� เราจะพู​ูดถึ​ึงเขา ด้​้วยสายตาแบบใหม่​่

52 ASQ41.indd 52

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Future Tense: Imagining the Unknown Future, Contemplating the Cold War Past (2021–22) Image courtesy of Jim Thompson Art Center

53 ASQ41.indd 53

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Future Tense: Imagining the Unknown Future, Contemplating the Cold War Past (2021–22) Image courtesy of Jim Thompson Art Center

54 ASQ41.indd 54

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

การบริ​ิหารงานหอศิ​ิลป์​์ในรู​ูปแบบมู​ูลนิ​ิธิ​ิมี​ีความยากง่​่ายอย่​่างไรบ้​้าง เราเป็​็นองค์​์กรไม่​่แสวงหาผลกำำ�ไร (non-profit organization) ซึ่​่�ง คนส่​่วนใหญ่​่ก็​็จะไม่​่เข้​้าใจว่​่า non-profit แต่​่เก็​็บเงิ​ินค่​่าเข้​้าได้​้อย่​่างไร จริ​ิงๆ แล้​้วคำำ�ว่​่าไม่​่แสวงหาผลกำำ�ไรของเราก็​็คื​ือถ้​้าเรามี​ีกำำ�ไร เราไม่​่ได้​้เอามาแบ่​่ง สรรกั​ันเอง มั​ันจะไปอยู่​่�ในกิ​ิจกรรมหรื​ือสิ่​่�งต่​่างๆ ที่​่�เราพยายามจะสร้​้างสรรค์​์ ให้​้คุ​ุณ แต่​่ปั​ัญหาในเมื​ืองไทยมั​ันเยอะมาก โดยเฉพาะ non-profit ที่​่�เป็​็น องค์​์กรด้​้านศิ​ิลปวั​ัฒนธรรมอย่​่างเรา เราอาจจะต้​้องให้​้กระทรวงวั​ัฒนธรรม ดู​ูแล เพราะว่​่าเราเป็​็น non-profit แบบวั​ัฒนธรรมโดยตรง อะไรคื​ือสิ่​่�งที่​่�ภาครั​ัฐควรทำำ�เพื่​่�อสนั​ับสนุ​ุนองค์​์กรด้​้านศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม ว่​่ากั​ันตามจริ​ิง คนจะรู้​้�สึ​ึกว่​่าสำำ�นั​ักงานศิ​ิลปวั​ัฒนธรรมร่​่วมสมั​ัยไม่​่รู้​้� จะช่​่วยวงการศิ​ิลปะอย่​่างไร อย่​่างการสนั​ับสนุ​ุนเครื​ือข่​่าย เครื​ือข่​่ายคื​ืออะไร คนที่​่�คุ​ุณรู้​้�จั​ักเท่​่านั้​้�นเหรอ ถ้​้าคนที่​่�ไม่​่รู้​้�จั​ักคื​ือไม่​่ช่​่วย มั​ันไม่​่ใช่​่ พี่​่�คิ​ิดว่​่าทุ​ุกปี​ี คุ​ุณต้​้องประกาศออกมาเลยว่​่า พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ที่​่�ไม่​่แสวงหาผลกำำ�ไรหรื​ือองค์​์กร ศิ​ิลปะต่​่างๆ สามารถเสนอแบบร่​่างโครงการมา ลองคิ​ิดดู​ูถ้​้าพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ส่​่วนบุ​ุคคล (private museum) พั​ังทั้​้�งหมด แล้​้วจะเกิ​ิดอะไรขึ้​้�น ทุ​ุกอย่​่างกลั​ับไปเป็​็นเหมื​ือนเดิ​ิมไหม ถ้​้าสั​ักวั​ันหนึ่​่�ง บ้​้านไทยของจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน เปิ​ิดไม่​่ได้​้ ต้​้องปล่​่อยพื้​้�นที่​่�ให้​้คนอื่​่�นมาเช่​่า มั​ันอาจจะไม่​่เป็​็นปั​ัญหาสำำ�หรั​ับคนอื่​่�น แต่​่ว่​่าอย่​่างน้​้อยพี่​่�ก็​็เชื่​่�อว่​่าเราทำำ�ให้​้มั​ัน เกิ​ิดวิ​ิวั​ัฒนาการขึ้​้�นได้​้ในระดั​ับหนึ่​่�ง เพราะว่​่าเรามี​ีศั​ักยภาพในการทำำ� อย่​่าง ที่​่�บอกว่​่าการสร้​้างการเชื่​่�อมต่​่อทางประวั​ัติ​ิศาสตร์​์เกื​ือบเจ็​็ดสิ​ิบปี​ี ตั้​้�งแต่​่ที่​่� บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สันั เปิ​ิดมาตอนยุ​ุค 50–60s ใครต่​่อใครจะมาที่​่�บ้​้านนี้​้� รวมทั้​้�ง คิ​ิวเรเตอร์​์จากทั่​่�วโลก ก็​็เคยมาจั​ัด talk ที่​่�นี่​่� มั​ันก็​็เหมื​ือนกั​ับห้​้องนั่​่�งเล่​่น (living room) ตั้​้�งแต่​่สมั​ัยที่​่�คุ​ุณจิ​ิมยั​ังอยู่​่� พี่​่�มองว่​่า มั​ันคงน่​่าเสี​ียดายมาก ถ้​้าวั​ันหนึ่​่�งเราต้​้องปิ​ิดตั​ัวไป แต่​่ใจพี่​่� รู้​้�สึ​ึกว่​่ามั​ันต้​้องเป็​็นหน้​้าที่​่�ของรั​ัฐ ไม่​่ว่​่าอย่​่างไรคุ​ุณก็​็ควรจะสนั​ับสนุ​ุน และ สิ่​่�งหนึ่​่�งที่​่�สำำ�คั​ัญคื​ือ ถ้​้าคุ​ุณจะสนั​ับสนุ​ุนเรา คุ​ุณจะต้​้องไม่​่บั​ังคั​ับให้​้เราทำำ� เรื่​่�องนั้​้�นเรื่​่�องนี้​้� มั​ันจะต้​้องให้​้อิ​ิสรภาพซึ่​่�งกั​ันและกั​ันด้​้วย พี่​่�พู​ูดเสมอว่​่าถ้​้าเรา อยากได้​้โมเดลแบบเกาหลี​ีใต้​้เรื่​่�อง soft power เราต้​้องเข้​้าใจก่​่อนว่​่า นโยบายของเขาคื​ือการให้​้มาทั้​้�งเงิ​ินทั้​้�งอิ​ิสระ เพราะสิ่​่�งที่​่�เราต้​้องการจะทำำ�ก็​็คือื การวิ​ิพากษ์​์และตั้​้�งคำำ�ถาม ให้​้ไปเชื่​่�อมโยงกั​ับโลกได้​้ในระดั​ับตั​ัวต่​่อตั​ัว.

55 ASQ41.indd 55

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

พื้นที่ชั้นดาดฟ้าของอาคารเปิดโล่งสำ�หรับรองรับการจัดกิจกรรมต่างๆ Image courtesy of Jim Thompson Art Center

56 ASQ41.indd 56

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

57 ASQ41.indd 57

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Image courtesy of Gallery VER

58 ASQ41.indd 58

11/5/2565 BE 12:41

จิ​ิรั​ัสย์​์ รั​ัฐวงศ์​์ จิ​ิรกุ​ุล Jirat Ratthawongjirakul แกลเลอรี​ีเวอร์​์ / Gallery VER

ASQ41.indd 59

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

อะไรคื​ือจุ​ุดเริ่​่�มต้​้นของ Gallery VER พื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะที่​่�ก่​่อตั้​้�งและบริ​ิหาร งานโดยศิ​ิลปิ​ิน ตอนแรกเราเริ่​่�มจากการเป็​็น Artist-run space หรื​ือพื้​้�นที่​่�ที่​่�บริ​ิหาร จั​ัดการโดยศิ​ิลปิ​ิน ย้​้อนกลั​ับไปเมื่​่�อปี​ี 2006 เป็​็นช่​่วงที่​่�คุ​ุณฤกษ์​์ฤทธิ์​์�1 กลั​ับมาจากต่​่างประเทศ ได้​้เจอกั​ับที​ีมงาน แต่​่จุ​ุดเริ่​่�มต้​้นของชื่​่�อแกลเลอรี​ี VER ต้​้องย้​้อนกลั​ับไปอี​ีกครั้​้�งตั้​้�งแต่​่ปี​ี 2000 ก่​่อนหน้​้าที่​่�จะเป็​็นแกลเลอรี​ี เคยมี​ีการพิ​ิมพ์​์หนั​ังสื​ือศิ​ิลปะ VER magazine ซึ่​่�งเริ่​่�มต้​้นมาจากแนวคิ​ิด ที่​่�ว่​่า เวลาเราพู​ูดคุ​ุยสนทนากั​ัน ภาษาเป็​็นสิ่​่�งจำำ�เป็​็น และภาษาในโลกนี้​้�ก็​็มี​ี เยอะมาก ทำำ�อย่​่างไรที่​่�จะให้​้สามารถสื่​่�อสารกั​ับบุ​ุคคลอื่​่�นโดยที่​่�ใช้​้ภาษาสากล ท้​้ายที่​่�สุ​ุดแล้​้ว อาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์�ก็​็เลยได้​้ความคิ​ิดว่​่าคงจะดี​ีถ้​้ามนุ​ุษย์​์เรามี​ี ภาษากลาง บทสรุ​ุปคื​ือ “ภาพ” ถ้​้าเราเอาภาพภาพหนึ่​่�งให้​้ใครดู​ูก็​็สื่​่�อความ หมายได้​้ เพราะฉะนั้​้�น VER magazine จึ​ึงเป็​็นหนั​ังสื​ือที่​่�มี​ีแต่​่ภาพ ไม่​่มี​ีตั​ัว อั​ักษร และเพื่​่�อเป็​็นการป้​้องกั​ันไอเดี​ียที่​่�มั​ันล้ำำ��เกิ​ินไปสำำ�หรั​ับยุ​ุคนั้​้�น ที​ีมงาน จึ​ึงอั​ัดเสี​ียงใส่​่แผ่​่นซี​ีดี​ีไว้​้ด้​้วย เราอาจเลื​ือกดู​ูแต่​่ภาพโดยที่​่�ไม่​่ต้​้องฟั​ังเสี​ียง หรื​ือฟั​ังเสี​ียงระหว่​่างเดิ​ินทางโดยที่​่�ไม่​่ต้อ้ งดู​ูภาพก็​็ได้​้ หรื​ือเราสามารถดู​ูภาพ และเสี​ียงไปพร้​้อมๆ กั​ัน ในแง่​่หนึ่​่�งมั​ันก็​็คล้​้ายกั​ับบทหนั​ังด้​้วย ผู้​้�อ่​่านสามารถที่​่�จะ mix and match ระหว่​่างเสี​ียงและภาพได้​้ เช่​่นภาพเป็​็นแบบนี้​้� แต่​่บทพู​ูดเป็​็นอี​ีก บทหนึ่​่ง� มั​ันก็​็จะให้​้ความหมายที่​่�แปลกใหม่​่ ไม่​่ซ้ำำ��กั​ัน ลั​ักษณะอย่​่างนี้​้เ� ป็​็นอะไร ที่​่�ใหม่​่มากสำำ�หรั​ับยุ​ุคนั้​้�น เอาเข้​้าจริ​ิงก็​็ขายไม่​่ได้​้เท่​่าไร แต่​่เราชอบไอเดี​ียของ คำำ�ว่​่า “Over” ซึ่​่�งเป็​็นคำำ�สแลง (slang) ของคนไทยในสมั​ัยนั้​้�น เวลาพู​ูดถึ​ึง ใครที่​่�ทำำ�อะไรเกิ​ินตั​ัวว่​่า “เวอร์​์ว่​่ะ” อะไรแบบนี้​้� ชื่​่�อของ Gallery VER ก็​็มี​ีความหมายแบบนี้​้�เหมื​ือนกั​ัน ใช่​่ มาจากคำำ�ว่​่า “Over the top” ก็​็คื​ือขึ้​้�นไปอี​ีก 1 ฤกษ์​์ฤทธิ์​์� ตี​ีระวนิ​ิช เป็​็นศิ​ิลปิ​ินไทยที่​่�เติ​ิบโตและโด่​่งดั​ังในต่​่างประเทศ เขามั​ักให้​้ความสนใจต่​่อกระบวนการสร้​้างสรรค์​์ งานศิ​ิลปะและความสั​ัมพั​ันธ์​์ระหว่​่างศิ​ิลปะกั​ับสั​ังคม โดยมี​ีผลงานสร้​้างชื่​่�อในระดั​ับนานาชาติ​ิคื​ือ Untitled 1990 (Pad Thai) ซึ่​่�งศิ​ิลปิ​ินได้​้ทำำ�ผั​ัดไทยแจกให้​้ผู้​้�เข้​้าชมงานในแกลเลอรี​ีที่​่�นิ​ิวยอร์​์กได้​้รั​ับประทานโดยไม่​่เสี​ียค่​่าใช้​้จ่​่าย

60 ASQ41.indd 60

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Gallery VER แห่งที่ 4 (N22) Image courtesy of Gallery VER

61 ASQ41.indd 61

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

แล้​้วตั​ัวแกลเลอรี​ีเกิ​ิดขึ้​้�นมาได้​้อย่​่างไร ที​ีนี้พ้� อทำำ�หนั​ังสื​ือแล้​้วมั​ันไม่​่รุ่​่�ง ต่​่างคนก็​็ต่า่ งแยกย้​้าย อาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์� ไปสอนหนั​ังสื​ือ ที​ีมงานก็​็ไปเรี​ียนต่​่อ พอกลั​ับมาเจอกั​ันอี​ีกที​ี ช่​่วงประมาณปี​ี 2005 อาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์�ก็​็เกิ​ิดความคิ​ิดว่​่า “ทำำ�ไมถึ​ึงไม่​่ค่อ่ ยมี​ีศิลิ ปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ๆ แสดงงานในแกลเลอรี​ีเลย” ก็​็เกิ​ิดการพู​ูดคุ​ุยกั​ับที​ีมงานบางส่​่วนที่​่�เพิ่​่�งกลั​ับมา จากต่​่างประเทศหลั​ังเรี​ียนจบ จนได้​้ข้อ้ สรุ​ุปว่​่า อั​ันที่​่�จริ​ิงแล้​้ว สมั​ัยนั้​้�นถ้​้าศิลิ ปิ​ิน ที่​่�จะแสดงงานในหอศิ​ิลป์​์ได้​้ ต้​้องผ่​่านงานประกวดอะไรบางอย่​่างมาก่​่อน ซึ่​่�งในแง่​่ของธุ​ุรกิ​ิจมั​ันก็​็สามารถเข้​้าใจได้​้ แกลเลอรี​ีก็​็ต้​้องมี​ีการขายงานเพื่​่�อ ที่​่�จะดำำ�เนิ​ินกิ​ิจการต่​่อไปได้​้ และงานที่​่�จะขายได้​้ก็ต้็ อ้ งเป็​็นงานที่​่�โอเค คุ​ุณต้​้อง มี​ีการั​ันตี​ี ต้​้องมี​ีคนรู้​้�จั​ัก หรื​ือนั​ักสะสมซื้​้�องานของคุ​ุณไปบ้​้างแล้​้ว มั​ันง่​่ายกว่​่าที่​่�จะเอาศิ​ิลปิ​ินที่​่�ค่​่อนข้​้างมี​ีชื่​่�ออยู่​่�แล้​้วมาแสดง แทนที่​่�จะไปหยิ​ิบ เอาศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่เข้​้ามาเสี่​่�ยง แน่​่นอน แต่​่ว่​่าในเชิ​ิงอุ​ุดมคติ​ิของคนที่​่�ทำำ�งานศิ​ิลปะหรื​ือตั​ัวศิ​ิลปิ​ินเอง เขาก็​็เกิ​ิดความรู้​้�สึ​ึกว่​่า แล้​้วเด็​็กที่​่�มี​ีผลงานหรื​ือไอเดี​ียน่​่าสนใจ เพี​ียงแค่​่เขาไม่​่ ได้​้รับั โอกาส หรื​ือเด็​็กที่​่�ไม่​่ได้​้เป็​็นคนกล้​้าแสดงออก ไม่​่อยากประกวด พวกนี้​้� เขาไปอยู่​่�ตรงไหน มั​ันก็​็เลยเกิ​ิดพื้​้�นที่​่�นี้​้ขึ้​้�� นมาเพื่​่�อรองรั​ับเด็​็กที่​่�มี​ีผลงานน่​่าสนใจ มี​ีความคิ​ิด แปลกใหม่​่ แต่​่ว่​่าไม่​่ได้​้เป็​็นงานที่​่�ขายได้​้ นี่​่�จึ​ึงเป็​็นที่​่�มาที่​่�ไปของ Gallery VER ว่​่าทำำ�ไมเราถึ​ึงเลื​ือกผลงานเป็​็นตั​ัวนำำ� ส่​่วนการขายงาน แน่​่นอนเราก็​็อยากขาย แต่​่ด้ว้ ยความที่​่�สมั​ัยนั้​้�น ต้​้องบอกตามตรงว่​่า ผู้​้�อุ​ุปถั​ัมภ์​์หรื​ือให้​้เงิ​ินสนั​ับสนุ​ุน ก็​็คื​ืออาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์�เป็​็นหลั​ัก เพราะฉะนั้​้�นที​ีมงานช่​่วงแรกก็​็เลยโฟกั​ัส ที่​่�งานศิ​ิลปะอย่​่างเดี​ียว ไม่​่ได้​้โฟกั​ัสเรื่​่�องการขายเลย เรี​ียกว่​่าถ้​้าขายได้​้ก็​็ดี​ี ขายไม่​่ได้​้ก็​็ไม่​่เป็​็นไร โชว์​์ แ รกของเรา คื​ื อ งานของอุ​ุ ดมศั​ั ก ดิ์​์� 2 ไอเดี​ี ย ของผู้​้�อำำ� นวยการ ในตอนนั้​้�นก็​็คื​ือ เขาแค่​่สนใจงานของศิ​ิลปิ​ินไทยคนหนึ่​่�งที่​่�สามารถไปมี​ี ชื่​่�อเสี​ียงที่​่�นิ​ิวยอร์​์กได้​้ ผู้​้�อำำ�นวยการจึ​ึงอยากที่​่�จะเชิ​ิญมา แต่​่ว่​่ายั​ังไม่​่แน่​่ใจ 2

อุ​ุดมศั​ักดิ์​์� กฤษณมิ​ิษ เป็​็นศิ​ิลปิ​ินไทยผู้​้�สนใจการทำำ�งานจิ​ิตรกรรมสื่​่�อผสมแบบนามธรรม เขามั​ักผสมผสานเทคนิ​ิค อั​ันหลากหลายในผลงาน เช่​่น การนำำ�วั​ัสดุ​ุเก็​็บตกมาประกอบจนเกิ​ิดการรั​ับรู้​้�พื้​้�นผิ​ิวสั​ัมผั​ัสที่​่�แปลกใหม่​่ สื่​่�อสารประเด็​็นเกี่​่�ยวกั​ับ สั​ัจธรรมของชี​ีวิ​ิต ผลงานของเขาได้​้รั​ับการจั​ัดแสดงในหอศิ​ิลป์​์และพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะหลายแห่​่งทั่​่�วโลก

62 ASQ41.indd 62

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Gallery VER แห่งแรก (ตลาดคลองสาน) Image courtesy of Gallery VER

63 ASQ41.indd 63

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เรามองว่​่าศิ​ิลปะควรจะ อยู่​่�ในชุ​ุมชน ไม่​่ใช่​่ออกไป จากชุ​ุมชน แล้​้วให้​้เขาเข้​้า มาหาเรา แต่​่ มั​ั น ควรที่​่� จ ะ กลมกลื​ืนกั​ันไป

64 ASQ41.indd 64

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ว่​่าจะเชิ​ิญมายั​ังไง อาจจะด้​้วยโชคดี​ีด้​้วยอย่​่างหนึ่​่�งคื​ือ ในสมั​ัยนั้​้�น ศิ​ิลปิ​ินไทย ในนิ​ิวยอร์​์กยั​ังคงมี​ีไม่​่เยอะ เพราะฉะนั้​้�น เขาก็​็พอจะรู้​้�จั​ักกั​ันบ้​้างอยู่​่�แล้​้ว อาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์�เองก็​็ช่ว่ ยแนะนำำ� แต่​่เอาจริ​ิงๆ แล้​้ว การที่​่�จะเรี​ียนรู้​้�งานของ ศิ​ิลปิ​ินคนหนึ่​่�ง คุ​ุณก็​็ต้​้องไปดู​ูงานเขา สำำ�หรั​ับผู้​้�อำำ�นวยการคนแรกคื​ือพี่​่�โต๊​๊ะ ปรั​ัชญา พิ​ิณทอง3 ซึ่​่�งตอนนั้​้�น เขาก็​็คิ​ิดว่​่าการดู​ูงานสามารถทำำ�ให้​้เราเข้​้าใจศิ​ิลปิ​ินคนหนึ่​่�งได้​้ในระดั​ับหนึ่​่�ง แต่​่หากอยากจะเข้​้าใจศิ​ิลปิ​ินคนนั้​้�นให้​้มากขึ้​้�น เราก็​็ต้​้องเข้​้าไปทำำ�งานกั​ับเขา อย่​่างใกล้​้ชิ​ิด เพราะฉะนั้​้�นการที่​่�ไปร่​่วมแสดง แล้​้วมาทำำ�งานร่​่วมกั​ัน ก็​็คื​ือ การเรี​ียนรู้​้�ว่​่าตั​ัวเขาเป็​็นอย่​่างไร เหมื​ือนกั​ับเวลาที่​่�นั​ักศึ​ึกษาเรี​ียนจบแล้​้วไป ฝึ​ึกงานกั​ับศิ​ิลปิ​ินก็​็คื​ือการเรี​ียนรู้​้� พี่​่�โต๊​๊ะจึ​ึงไปชวนอาจารย์​์อุ​ุดมศั​ักดิ์​์�มาแสดง ที่​่�แกลเลอรี​ีเป็​็นโชว์​์แรก ก่​่อนที่​่�จะมาอยู่​่�ตรงนี้​้� Gallery VER เคยมี​ีการย้​้ายที่​่�ตั้​้�งมาแล้​้วหลายครั้​้�ง มั​ันมี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงมาตลอด เพราะว่​่าข้​้อสำำ�คั​ัญอั​ันดั​ับแรกคื​ือ VER จะต้​้องอยู่​่�ในพื้​้�นที่​่�ชุ​ุมชน เพราะเรามองว่​่าศิลิ ปะควรจะอยู่​่�ในชุ​ุมชน ไม่​่ใช่​่ออก ไปจากชุ​ุมชนแล้​้วให้​้เขาเข้​้ามาหาเรา แต่​่มั​ันควรที่​่�จะกลมกลื​ืนกั​ันไป ก็​็เลย เป็​็นเหตุ​ุผลว่​่า ทำำ�ไมทำำ�เลแรกของเราจึ​ึงอยู่​่�ที่​่�ตลาดคลองสาน แต่​่แน่​่นอนว่​่า ข้​้อเสี​ียหนึ่​่�งของการเข้​้าไปอยู่​่�ในพื้​้�นที่​่�ชุ​ุมชนคื​ือ เวลาเรามี​ี party แล้​้วเรา ส่​่งเสี​ียงดั​ังก็​็อาจจะมี​ีปั​ัญหาได้​้ เราจึ​ึงย้​้ายไปแห่​่งที่​่�สองแถวแยกคอกวั​ัว ตรงข้​้ามกั​ับถนนข้​้าวสาร ตอนนั้​้�นรั​ัฐบาล—ซึ่​่�งจำำ�ไม่​่ได้​้ว่​่ารั​ัฐบาลชุ​ุดไหน— มี​ี ไ อเดี​ี ย ว่​่ า จะทำำ� ถนนราชดำำ� เนิ​ิ น ให้​้ เ ป็​็ น ถนนสายวั​ั ฒ นธรรม คล้​้ า ยๆ Champs-Élysées4 แต่​่ก็​็ปรากฏว่​่าการเมื​ืองไทยก็​็เป็​็นอย่​่างที่​่�เรารู้​้�กั​ัน ทุ​ุกครั้​้�งที่​่�มี​ีการเปลี่​่�ยนรั​ัฐบาล โครงการดี​ีๆ หลายโครงการมั​ักจะถู​ูกพั​ับ ถนนสายวั​ัฒนธรรมก็​็เป็​็นหนึ่​่�งในโครงการที่​่�ถู​ูกพั​ับไป กลายเป็​็นว่​่าตอนนั้​้�น 3 ปรั​ัชญา พิ​ิณทอง เป็​็นศิ​ิลปิ​ินไทยผู้​้�นิ​ิยมสร้​้างสรรค์​์ผลงานจากเรื่​่�องราวเฉพาะของพื้​้�นที่​่�หรื​ือเหตุ​ุการณ์​์ เขาเริ่​่�มต้​้น จากการศึ​ึกษาเรื่​่�องราวเหล่​่านั้​้�นอย่​่างลึ​ึกซึ้​้�ง ก่​่อนจะตี​ีความออกมาเป็​็นผลงานศิ​ิลปะที่​่�มี​ีความแตกต่​่างหลากหลายทางรู​ูปแบบ และวิ​ิธี​ีการนำำ�เสนอ โดยมี​ีวั​ัตถุ​ุประสงค์​์เพื่​่�อสร้​้างบทสนทนาระหว่​่างศิ​ิลปิ​ิน ผู้​้�ชม และสั​ังคม 4 อาฟว์​์นู​ูว์​์เดช็​็องเซลี​ีเซ (Avenue des Champs-Élysées) เป็​็นถนนสายหนึ่​่�งในกรุ​ุงปารี​ีส ประเทศฝรั่​่�งเศส บริ​ิเวณสองฝั่​่�ง เป็​็นย่​่านการค้​้าประกอบด้​้วยโรงละคร ร้​้านกาแฟ และร้​้านค้​้าหรู​ูหรา ได้​้รั​ับการขนานนามว่​่าเป็​็นถนนที่​่�สวยที่​่�สุ​ุดในโลก และถื​ือ เป็​็นแหล่​่งท่​่องเที่​่�ยวที่​่�สำำ�คั​ัญแห่​่งหนึ่​่�งของกรุ​ุงปารี​ีส

65 ASQ41.indd 65

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ก็​็มีแี ค่​่ VER กั​ับร้​้านหนั​ังสื​ือก็​็องดิ​ิด ที่​่�ตอนนี้​้ย้� า้ ยไปอยู่​่�ที่​่� The Jam Factory เมื่​่�อโครงการถู​ูกพั​ับไปมั​ันก็​็เงี​ียบ แล้​้วบริ​ิเวณนั้​้�นอาชญากรรมก็​็ค่​่อนข้​้าง เยอะ ประจวบเหมาะกั​ับตอนนั้​้�นเป็​็นปี​ีที่​่�มี​ีน้ำำ��ท่​่วมใหญ่​่ในกรุ​ุงเทพฯ (2011) เราก็​็เลยมี​ีไอเดี​ียว่​่าจะย้​้ายไปอี​ีกที่​่�หนึ่​่�งที่​่�ใหญ่​่กว่​่าเดิ​ิม ตอนนั้​้�นก็​็ไปได้​้ที่​่�ตรง ตลาดนั​ัดรถไฟจตุ​ุจั​ักร คุ​ุณเข้​้ามาเป็​็นผู้​้�อำ�น ำ วยการตอนแกลเลอรี​ีย้า้ ยมาอยู่​่�ที่​่�ตลาดนั​ัดรถไฟใช่​่ ใช่​่ ผมก็​็ เ ข้​้ ามาเป็​็ น ผู้​้�อำำ� นวยการตอนย้​้ ายมาพื้​้�นที่​่�แห่​่ ง ที่​่�สามนี่​่� เ อง ตอนนั้​้�นได้​้มี​ีโอกาสเจอกั​ับอาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์�ที่​่�หอศิ​ิลปกรุ​ุงเทพฯ (BACC) จำำ�ได้​้ว่​่าพี่​่�เจี๊​๊�ยบ กฤติ​ิยา กาวี​ีวงศ์​์5 เป็​็นคนแนะนำำ� อาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์�ก็​็ถาม เกี่​่�ยวกั​ับเป้​้าหมายในชี​ีวิ​ิต และสิ่​่�งที่​่�อยากทำำ�ให้​้กั​ับวงการศิ​ิลปะ ตอนนั้​้�นผม ก็​็เป็​็นเด็​็กเรี​ียนศิ​ิลปะจบใหม่​่ ก็​็ไม่​่รู้​้�ว่​่าจบออกไปจะมี​ีงานทำำ�ไหม ยั​ังไม่​่แน่​่ใจ ว่​่าจะอยู่​่�รอดในวงการนี้​้�ได้​้หรื​ือเปล่​่า เพราะอาชี​ีพศิ​ิลปิ​ินในเมื​ืองไทยมั​ันก็​็ดู​ู เหมื​ือนจะรอดยาก (หั​ัวเราะ) เราจึ​ึงไม่​่มี​ีไอเดี​ียเลยว่​่าจบออกไปแล้​้วจะเป็​็น ศิ​ิลปิ​ิน ประจวบกั​ับพี่​่�เจี๊​๊�ยบมาปั​ัจฉิ​ิมนิ​ิเทศที่​่�มหาวิ​ิทยาลั​ัย แล้​้วเขาก็​็เล่​่าถึ​ึง อาชี​ีพภั​ัณฑารั​ักษ์​์ (curator) เราก็​็รู้​้�สึ​ึกว่​่ามั​ันเหมื​ือนแสงสว่​่าง เพราะว่​่าเรา ยั​ังอยากอยู่​่�ในวงการศิ​ิลปะ แต่​่อาชี​ีพศิ​ิลปิ​ินอาจจะไม่​่ตอบโจทย์​์ ด้​้วยความที่​่� เป็​็นเด็​็กก็​็ไม่​่รู้​้�อะไรมาก พอเรารู้​้�ว่​่ามั​ันมี​ีอาชี​ีพนี้​้� ก็​็เลยมุ่​่�งไปทางนี้​้�เต็​็มที่​่�เลย ก็​็ได้​้ไปฝึ​ึกงานกั​ับพี่​่�เจี๊​๊�ยบที่​่�หอศิ​ิลป์​์บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน ก่​่อนเป็​็นที่​่�แรก ผมก็​็เห็​็นว่​่าบ้​้านเราไม่​่มี​ีปั​ัจจั​ัยด้​้านศิ​ิลปะที่​่�จะมารองรั​ับเด็​็กจบใหม่​่ ดั​ังนั้​้�นสิ่​่�งที่​่�อยากจะทำำ�ก็​็คื​ือ ทำำ�ให้​้ VER เป็​็นหนึ่​่�งในพื้​้�นที่​่�ที่​่�ยอมรั​ับเด็​็ก จบใหม่​่ที่​่�มี​ีไอเดี​ียน่​่าสนใจ ซึ่​่�งก็​็ไปตรงกั​ับไอเดี​ียแรกของอาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์� แต่​่สิ่​่�งที่​่�ผมอยากจะเพิ่​่�มเติ​ิมเข้​้าไปคื​ือ Archive Center หรื​ือศู​ูนย์​์ข้​้อมู​ูล เพราะอยากจะให้​้มี​ีชุ​ุมชนศิ​ิลปะ ตอนนั้​้�นก็​็ยั​ังไม่​่รู้​้�เหมื​ือนกั​ันว่​่าจะทำำ�อย่​่างไร แต่​่ไฟในตั​ัวเรามั​ันยั​ังแรงอยู่​่� ซึ่​่�งอาจารย์​์ฤกษ์​์ฤทธิ์​์�เองก็​็โอเค เลยให้​้เรา มาทำำ� VER แต่​่ว่​่าในช่​่วงแรกมั​ันยั​ังตะกุ​ุกตะกั​ักอยู่​่�เพราะว่​่าเราทำำ�คนเดี​ียว ไม่​่มี​ีใครสอน 5 กฤติ​ิยา กาวี​ีวงศ์​์ ภั​ัณฑารั​ักษ์​์และนั​ักบริ​ิหารจั​ัดการศิ​ิลปวั​ัฒนธรรมร่​่วมสมั​ัย ปั​ัจจุ​ุบั​ันเป็​็นผู้​้�อำำ�นวยการหอศิ​ิลป์​์ บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน

66 ASQ41.indd 66

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Gallery VER แห่งที่ 3 (ตลาดนัดรถไฟจตุจักร) Image courtesy of Gallery VER

67 ASQ41.indd 67

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เมื่​่�อได้​้เป็​็นผู้​้�อำำ�นวยการแกลเลอรี​ีครั้​้�งแรก อะไรคื​ือสิ่​่�งที่​่�ท้​้าทายที่​่�สุ​ุดในการ ทำำ�งานของเรา ยากที่​่�สุ​ุดเลยคื​ือการขายงาน ซึ่​่�งทุ​ุกวั​ันนี้​้�ก็ยั็ ังเป็​็นโจทย์​์ของทุ​ุกแกลเลอ รี​ี บางแกลเลอรี​ีถ้า้ ขายเก่​่งคื​ือเก่​่งเลย ยิ่​่�งถ้​้ามีลูี กู ค้​้าประจำำ�ได้​้แล้​้วก็​็สบายเลย แต่​่ถ้​้าแกลเลอรี​ีเปิ​ิดใหม่​่อั​ันนี้​้�ยาก ความท้​้าทายคื​ือคุ​ุณจะเริ่​่�มสร้​้างเครื​ือข่​่าย —อย่​่าว่​่าแต่​่สร้​้างเลย—คุ​ุณจะไปเจอคนเหล่​่านั้​้�นได้​้อย่​่างไรก่​่อน ผมพู​ูด รวมๆ เลยนะ ไม่​่ว่​่าจะสายประเพณี​ี (traditional) หรื​ือร่​่วมสมั​ัยก็​็ตาม ผมว่​่ามี​ีปั​ัญหาเหมื​ือนกั​ันหมด แกลเลอรี​ีเปิ​ิดได้​้ไม่​่ยาก แต่​่คุ​ุณจะบริ​ิหาร จั​ัดการให้​้อยู่​่�รอดได้​้อย่​่างไร คุ​ุณจะขายงานได้​้อย่​่างไร อั​ันนี้​้�สำำ�คั​ัญ ช่​่วงแรกๆ ก็​็ไม่​่ได้​้กังั วลหรื​ือตระหนั​ักเรื่​่�องนี้​้เ� ลย แต่​่พอทำำ�ไปเรื่​่�อยๆ ถึ​ึง เริ่​่�มตระหนั​ัก อาจจะเพราะได้​้คุ​ุยกั​ับคุ​ุณฤกษ์​์ฤทธิ์​์� เขาบอกว่​่าจริ​ิงๆ ถ้​้าจะให้​้ แกลเลอรี​ีอยู่​่�ได้​้ในระยะยาว ก็​็ควรที่​่�จะขายงาน เพราะตั​ัวเขาเองก็​็ไม่​่สามารถ ที่​่�จะคอยสนั​ับสนุ​ุนเราไปได้​้ตลอด เราก็​็เข้​้าใจ เพราะฉะนั้​้�น ถึ​ึงแม้​้เราจะเป็​็น แกลเลอรี​ีที่​่�สนั​ับสนุ​ุนงานของเด็​็กรุ่​่�นใหม่​่ แต่​่มั​ันก็​็ไม่​่ผิ​ิดถ้​้าจะมี​ีเรื่​่�องธุ​ุรกิ​ิจ เข้​้ามา ทุ​ุกวั​ันนี้​้� ให้​้พู​ูดตรงๆ Gallery VER ก็​็ไม่​่เหมื​ือนเมื่​่�อก่​่อน เราเริ่​่�ม จากการเป็​็นพื้​้�นที่​่�ที่​่�บริ​ิหารจั​ัดการโดยศิ​ิลปิ​ินร้​้อยเปอร์​์เซ็​็นต์​์ แต่​่ตอนนี้​้�เรา พู​ูดได้​้เต็​็มปากว่​่ามั​ันเป็​็นแกลเลอรี​ีเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์แล้​้ว เพราะว่​่าเราต้​้องมี​ี โมเดลธุ​ุรกิ​ิจ ศิ​ิลปิ​ินที่​่�มาแสดงงานก็​็มีทั้​้�ี งศิ​ิลปิ​ินเก่​่าแก่​่ที่​่�เรานำำ�เสนอมาตั้​้�งแต่​่ ยุ​ุคเริ่​่�มแรก และศิ​ิลปิ​ินหน้​้าใหม่​่ที่​่�เพิ่​่�มเข้​้ามา แต่​่ข้​้อหนึ่​่�งที่​่�เราพยายามสร้​้าง สมดุ​ุลตลอด ก็​็คื​ือเราจะไม่​่พยายามทำำ�ให้​้มั​ันดู​ูเป็​็นเชิ​ิงธุ​ุรกิ​ิจเกิ​ินไป โอเค เราต้​้องขายงาน แต่​่ก็​็ไม่​่ใช่​่ว่​่าเราจะเลื​ือกแต่​่งานที่​่�มั​ันขายง่​่ายอย่​่างเดี​ียว มาแสดง อย่​่างภาพวาดสวยๆ หรื​ืองานนามธรรมอะไรแบบนั้​้�น พวกภาพวาด abstract เราก็​็มี​ี แต่​่ว่​่ามั​ันเป็​็นนามธรรมเชิ​ิงแนวความคิ​ิด (conceptual base) อั​ันนี้​้�ยั​ังคงเป็​็นจุ​ุดยื​ืนหนึ่​่�งที่​่�เรายั​ังคงยื​ืนยั​ันอยู่​่�ตลอด ตั้​้�งแต่​่วั​ันแรก จนถึ​ึงตอนนี้​้� ว่​่างานที่​่� VER ต้​้องเป็​็น conceptual base เราจะพยายามคุ​ุย กั​ับศิ​ิลปิ​ิน ไม่​่ใช่​่แค่​่ว่​่า โอเค เราชอบงานคุ​ุณ คุ​ุณมี​ีงานอะไร เราชวนคุ​ุณมา แสดง เราจะไม่​่ทำำ�อย่​่างนั้​้�น

68 ASQ41.indd 68

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Gallery VER แห่งที่ 4 (N22) Image courtesy of Gallery VER

69 ASQ41.indd 69

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

แนวทางในการสรรหาศิ​ิลปิ​ินมาแสดงที่​่�แกลเลอรี​ีเป็​็นอย่​่างไร เวลาคุ​ุยกั​ับศิ​ิลปิ​ิน เราต้​้องชอบงานของเขาเป็​็นต้​้นทุ​ุนแรกเริ่​่�มก่​่อน เราไม่​่ค่​่อยรั​ับงานจากคนที่​่�เสนอพอร์​์ตมา แต่​่จะเป็​็นในลั​ักษณะที่​่�ว่​่า คุ​ุณส่​่ง พอร์​์ตมาได้​้ แต่​่อาจไม่​่ได้​้แสดงนะ ต้​้องบอกไว้​้ก่​่อน แต่​่ถ้​้าเราสนใจ เราจะ ตามงานคุ​ุณ ดู​ูพั​ัฒนาการของคุ​ุณ และถ้​้าวั​ันหนึ่​่�งเราคิ​ิดว่​่ามั​ันเหมาะสมกั​ับ สไตล์​์ของแกลเลอรี​ีแล้​้ว เราก็​็จะเชิ​ิญคุ​ุณมานั่​่�งคุ​ุยกั​ันถึ​ึงสิ่​่�งที่​่�จะทำำ�ร่​่วมกั​ันได้​้ ไม่​่ใช่​่เชิ​ิญมาเพื่​่�อที่​่�จะมาถามว่​่า ตอนนี้​้�คุ​ุณมี​ีงานอะไร เราจะคุ​ุยกั​ันว่​่า ตอนนี้​้� คุ​ุณสนใจเรื่​่�องอะไรอยู่​่� จากนั้​้�นชวนมาดู​ูพื้​้�นที่​่� แล้​้วมาคิ​ิดดู​ูว่​่าพื้​้�นที่​่�กั​ับไอเดี​ีย ของคุ​ุณมั​ันน่​่าจะทำำ�อะไรต่​่อไปได้​้บ้​้าง ซึ่​่�งส่​่วนใหญ่​่แล้​้วเรามั​ักจะมองไอเดี​ีย ต่​่างๆ ที่​่�ศิ​ิลปิ​ินคิ​ิด และจะโยนคำำ�ถามกลั​ับไปให้​้ศิ​ิลปิ​ินว่​่า ถ้​้ามาทำำ� แล้​้วเรา พู​ูดเรื่​่�องไอเดี​ียนี้​้�ล่​่ะ คุ​ุณคิ​ิดว่​่าอย่​่างไร ในหนึ่​่ง� นิ​ิทรรศการจะมี​ีชิ้​้น� งานสองแบบ แบบแรกคื​ืองานที่​่�เกิ​ิดจากการ พู​ูดคุ​ุยกั​ันในบริ​ิบทของแกลเลอรี​ีเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์ เราอาจขอให้​้คุ​ุณสร้​้างชิ้​้�นงาน โดดๆ ที่​่�มั​ันขายได้​้บ้​้าง ซึ่​่�งตรงนี้​้�เราก็​็ยื​ืนยั​ันตลอดว่​่า ไม่​่ได้​้ขอให้​้คุ​ุณทำำ�งาน ของคุ​ุณเป็​็นแบบอื่​่�น เช่​่น ขอให้​้ทำำ�ภาพวาดสวยๆ ให้​้เราหน่​่อยสิ​ิ ไม่​่จำำ�เป็​็น แต่​่ด้​้วยความที่​่�ผมทำำ�แกลเลอรี​ีมาสิ​ิบปี​ีแล้​้ว ค่​่อนข้​้างรู้​้�แล้​้วว่​่าลู​ูกค้​้าชอบงาน อะไร ผมจึ​ึงเอาตรงมาปรั​ับใช้​้ให้​้เป็​็นประโยชน์​์ คล้​้ายๆ กั​ับแนะนำำ�ศิ​ิลปิ​ินว่​่า ถ้​้าเป็​็นวั​ัตถุ​ุสองมิ​ิติ​ิสวยๆ มั​ันก็​็น่​่าจะขายง่​่าย แล้​้วให้​้ศิ​ิลปิ​ินไปคิ​ิดต่​่อ โดยที่​่� ยั​ังคงเชื่​่�อมโยงกั​ับงานอื่​่�นๆ ในนิ​ิทรรศการที่​่�เขาทำำ�อยู่​่� หรื​ือเป็​็นหนึ่​่�งในวั​ัตถุ​ุ จั​ัดแสดงในนิ​ิทรรศการของเขาด้​้วย ซึ่​่�งวิ​ิธีนี้ี จ้� ะทำำ�ให้​้ภาพรวมของงานไม่​่หลุ​ุด ออกไปจากเส้​้นเรื่​่�องหลั​ัก เพราะอั​ันที่​่�จริ​ิงแล้​้ว ในการขายงาน ถ้​้ามั​ันไม่​่มี​ี ที่​่�มาที่​่�ไปเลย คนซื้​้�อหรื​ือนั​ักสะสมก็​็จะรู้​้�สึ​ึกว่​่าศิ​ิลปิ​ินทำำ�งานแยกมา แล้​้วเรา ก็​็ต้​้องไปนั่​่�งอธิ​ิบายใหม่​่ตอนขาย แต่​่ถ้​้ามั​ันเป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งของนิ​ิทรรศการ อยู่​่�แล้​้ว เวลาที่​่�เขามาดู​ู มาฟั​ังเราเล่​่าไปแล้​้ว ก็​็ไม่​่ต้อ้ งมานั่​่�งเล่​่าใหม่​่ และเขาก็​็ จะมองเห็​็นแล้​้วว่​่าอยากได้​้อะไร อะไรคื​ือสิ่​่�งที่​่�เขาจะเลื​ือกกลั​ับไปได้​้ อี​ีกส่​่วนหนึ่​่ง� จะเป็​็นเรื่​่�องของงานจั​ัดวาง (installation) ซึ่​่�งขายยากกว่​่า แต่​่ก็​็ไม่​่ใช่​่ว่​่าจะขายไม่​่ได้​้ เราจะเสนอไปที่​่�หอศิ​ิลป์​์หรื​ือพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะอื่​่�นๆ งานที่​่� VER ส่​่วนใหญ่​่ ก็​็จะเป็​็นงาน installation ซึ่​่�งจะมี​ีส่​่วนประกอบย่​่อยๆ หลากหลาย ในการขายงานลั​ักษณะนี้​้�เราก็​็ต้​้องมาดู​ูว่​่ามั​ันเหมาะกั​ับการเป็​็น

70 ASQ41.indd 70

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ของสะสมส่​่วนบุ​ุคคล (private collection) หรื​ือของสะสมของพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ (museum collection) แล้​้วเราก็​็ต้อ้ งมาคุ​ุยกั​ับศิ​ิลปิ​ินด้​้วยว่​่าที่​่�ผ่า่ นมาคุ​ุณเคย มี​ีการเสนอ หรื​ือว่​่ามี​ีคอลเลคชั​ันอยู่​่�กั​ับใครมาแล้​้วบ้​้าง บางคนอาจจะมี​ีน้​้อย บางคนอาจจะมี​ีเยอะ แต่​่เราก็​็ต้​้องขอข้​้อมู​ูลตรงนี้​้�มาก่​่อน เพื่​่�อที่​่�เราจะได้​้ ส่​่งข่​่าวไปให้​้เขา อี​ีกอย่​่างคื​ือข้​้อมู​ูลตรงนี้​้�จะทำำ�ให้​้เราได้​้รู้​้�ว่​่า เราจะสามารถ ต่​่อยอดไปได้​้อย่​่างไร เช่​่น สมมติ​ิว่​่านั​ักสะสมของศิ​ิลปิ​ินคนนี้​้�อยู่​่�ที่​่�ฝรั่​่�งเศส แปลว่​่าผลงานของศิ​ิลปิ​ินคนนี้​้�อาจจะเหมาะกั​ับทางยุ​ุโรปหรื​ือเปล่​่า ในฐานะ แกลเลอรี​ีก็​็ต้​้องมานั่​่�งวิ​ิเคราะห์​์อี​ีก เรามี​ีการวางแผนจั​ัดนิ​ิทรรศการในแต่​่ละปี​ีอย่​่างไร ในหนึ่​่�งปี​ีเรามี​ีสี่​่�โชว์​์ จากเมื่​่�อก่​่อนเราเคยมี​ีหกโชว์​์ แล้​้วเราลดเหลื​ือห้​้า ปี​ีก่อ่ นเราลดมาที่​่�สี่​่� และเราก็​็จะยึ​ึดตั​ัวเลขนี้​้ไ� ปตลอด เพราะเรามองสภาพการณ์​์ แล้​้วว่​่า เมื่​่�อตอนที่​่�ทำำ�หกโชว์​์ต่​่อปี​ี นั่​่�นแปลว่​่าแต่​่ละโชว์​์จะกิ​ินเวลาประมาณ 1–2 เดื​ือน หั​ักเวลาติ​ิดตั้​้�งอาทิ​ิตย์​์หนึ่​่ง� เก็​็บงานอาทิ​ิตย์​์หนึ่​่ง� เหลื​ือเวลาแสดง เดื​ือนครึ่​่�ง มี​ีวั​ันหยุ​ุดอี​ีก เอาจริ​ิงๆ ก็​็ได้​้แค่​่เดื​ือนนิ​ิดๆ เราคิ​ิดว่​่าคนดู​ูงาน ดู​ูไม่​่ทั​ัน ซึ่​่�งเราก็​็ได้​้ข้​้อเสนอแนะมาตลอดว่​่าคนมาดู​ูไม่​่ทั​ัน ทำำ�ไมงานปิ​ิดไว เราก็​็เอาตรงนี้​้�มาวางแผนกั​ันตลอด เพราะว่​่าเราจะวางแผนนิ​ิทรรศการ ล่​่วงหน้​้าหนึ่​่�งปี​ีเสมอ อย่​่างเช่​่นปี​ีหน้​้าตารางงานเราเต็​็มแล้​้ว ถ้​้าจะให้​้ว่​่างอี​ีก ก็​็คงต้​้องไปปี​ี 2024 การวางแผนล่​่วงหน้​้าทำำ�ให้​้เราได้​้มองเห็​็นว่​่าแกลเลอรี​ี จะไปต่​่ออย่​่างไร วิ​ิธี​ีการทำำ�งานกั​ับศิ​ิลปิ​ินแต่​่ละคนเหมื​ือนหรื​ือต่​่างกั​ันอย่​่างไร ทางแกลเลอรี​ี ได้​้ทำำ�หน้​้าที่​่�เป็​็นตั​ัวแทนของศิ​ิลปิ​ินหรื​ือเปล่​่า ศิ​ิลปิ​ินที่​่�มาแสดงงานกั​ับ VER จะมี​ีสองรู​ูปแบบ คื​ือ ศิ​ิลปิ​ินที่​่�เราสนใจ ชวนมาแสดง กั​ับศิ​ิลปิ​ินที่​่�เราคิ​ิดว่​่าสามารถทำำ�งานต่​่อด้​้วยกั​ันได้​้ อั​ันหลั​ังนี้​้� ก็​็จะเป็​็นศิ​ิลปิ​ินที่​่� VER เป็​็นตั​ัวแทน (represent) ก็​็ต้​้องมาคุ​ุยกั​ันต่​่อในส่​่วน ของข้​้อตกลงต่​่างๆ ว่​่าเราจะสามารถจั​ัดหา (provide) อะไรให้​้กั​ับเขาบ้​้าง ซึ่​่�งตรงนี้​้�ผมก็​็จะพยายามพู​ูดคุ​ุยกั​ับศิ​ิลปิ​ินอยู่​่�ตลอด บางคนก็​็ถามถึ​ึงขั้​้�นว่​่า การที่​่�แกลเลอรี​ีเรี​ียกเก็​็บค่​่านายหน้​้า (commission) ที่​่�ห้​้าสิ​ิบเปอร์​์เซ็​็นต์​์ มั​ันเกิ​ินไปหรื​ือเปล่​่า ซึ่​่�งผมไม่​่โกรธนะ เพราะจริ​ิงๆ เมื​ืองไทยเราก็​็ไม่​่ได้​้มีกี าร

71 ASQ41.indd 71

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

72 ASQ41.indd 72

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Gallery VER แห่งที่ 4 (N22) Image courtesy of Gallery VER

73 ASQ41.indd 73

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

สิ่​่�งที่​่�จะทำำ�ให้​้ศิ​ิลปิ​ินประสบ ความสำำ� เร็​็ จ ก็​็ คื​ื อ วิ​ิ ธี​ี คิ​ิ ด และ การยื​ืนยั​ันในตั​ัวตน นั่​่�นคื​ือสิ่​่�ง สำำ�คั​ัญ แต่​่อี​ีกสิ่​่ง� หนึ่​่ง� ที่​่สำ� ำ�คั​ัญ ไม่​่แพ้​้กั​ันก็​็คื​ือคนสนั​ับสนุ​ุน

74 ASQ41.indd 74

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

สอนหรื​ืออธิ​ิบายเรื่​่�องอะไรแบบนี้​้� ซึ่​่�งหากลองมาดู​ูในความเป็​็นจริ​ิงว่​่าแกลเลอรี​ี ทำำ�อะไรให้​้ อย่​่างงานของ VER เป็​็น installation ตลอด มั​ันมี​ีค่​่าใช้​้จ่​่าย ในทุ​ุกกระบวนการ การหั​ักเปอร์​์เซ็​็นต์​์เท่​่านี้​้�มั​ันก็​็สมเหตุ​ุสมผล Gallery VER ได้​้นำำ�ระบบภั​ัณฑารั​ักษ์​์เข้​้ามาใช้​้ในนิ​ิทรรศการอย่​่างจริ​ิงจั​ัง ใช่​่ ผมอยากเรี​ียกว่​่า VER เป็​็นผู้​้�อำำ�นวยการสร้​้าง (producer) ด้​้วย เราคุ​ุยกั​ับศิ​ิลปิ​ินตลอด ว่​่าอยากทำำ�โชว์​์อะไร งานจะออกมาเป็​็นแบบไหน เรามี​ี การแนะนำำ�ศิ​ิลปิ​ินว่​่าถ้​้าจะทำำ�ให้​้มั​ันขายง่​่ายขึ้​้�น คุ​ุณควรเพิ่​่�มอะไรตรงไหน มั​ันจึ​ึงกึ่​่�งๆ producer แล้​้ว แต่​่ว่​่าตรงนี้​้�มั​ันเป็​็นงานที่​่�เราต้​้องทำำ� และเราก็​็มี​ี ที​ีมงานที่​่�เป็​็นผู้​้�เชี่​่�ยวชาญด้​้านการติ​ิดตั้​้�ง (Art handler/Installation master) เป็​็นต้​้นว่​่าบางครั้​้�งไอเดี​ียที่​่�ศิ​ิลปิ​ินคิ​ิดในนิ​ิทรรศการมั​ันบรรเจิ​ิดมาก แต่​่จะทำำ� จริ​ิงได้​้หรื​ือไม่​่นั่​่�นก็​็เป็​็นอี​ีกเรื่​่�องหนึ่​่�ง Installation master จะเข้​้ามาช่​่วยใน การต่​่อรองตรงนี้​้� ศิ​ิลปิ​ินก็​็ต้​้องคุ​ุยกั​ันว่​่าอะไรได้​้ อะไรไม่​่ได้​้ แน่​่นอนว่​่าสิ่​่�งที่​่�จะทำำ�ให้​้ศิ​ิลปิ​ินประสบความสำำ�เร็​็จก็​็คื​ือวิ​ิธี​ีคิ​ิดและการ ยื​ืนยั​ันในตั​ัวตน นั่​่�นคื​ือสิ่​่�งสำำ�คั​ัญ แต่​่อี​ีกสิ่​่�งหนึ่​่�งที่​่�สำำ�คั​ัญไม่​่แพ้​้กั​ันก็​็คื​ือคน สนั​ับสนุ​ุน (supporter) ผมใช้​้คำำ�นี้​้�เรี​ียกรวมๆ ได้​้หลายอาชี​ีพมากนะ เช่​่น Gallerist หรื​ือคนทำำ�แกลเลอรี​ี ถ้​้ามีแี กลเลอรี​ีแต่​่ไม่​่มี​ี Installation master ที่​่�ดี​ี บางที​ีงานมั​ันอาจจะไม่​่ออกมาตามจิ​ินตนาการ ลองนึ​ึกถึ​ึงศิ​ิลปิ​ินระดั​ับโลก ที่​่�ทำำ�งานอลั​ังการมากมาย แน่​่นอนว่​่าเบื้​้�องหลั​ังเขาต้​้องมี​ีแกลเลอรี​ีที่​่�คอยให้​้ เงิ​ินทุ​ุน และต้​้องมี​ีที​ีมเทคนิ​ิคที่​่�เก่​่ง ในระดั​ับโลก ถ้​้าคุ​ุณจะทำำ�งานไซส์​์ใหญ่​่ๆ อย่​่าง Jeff Koons6 เวลาทำำ�งานประติ​ิมากรรมโลหะขนาดใหญ่​่ เขาก็​็ต้​้องไป หาช่​่างเทคนิ​ิคที่​่�เก่​่งด้​้านนั้​้�น ต้​้องมี​ีวิศิ วกรมาช่​่วยคำำ�นวนการจั​ัดวาง ซึ่​่�งในท้​้าย ที่​่�สุ​ุดแล้​้วจะทำำ�ให้​้งานออกมาตามที่​่�จิ​ินตนาการ

6 Jeff Koons เป็​็นศิ​ิลปิ​ินอเมริ​ิกั​ันผู้​้�โด่​่งดั​ังจากงานศิ​ิลปะแบบป๊​๊อปอาร์​์ต เขามั​ักหยิ​ิบเอารู​ูปทรงของวั​ัตถุ​ุทั่​่�วไป ที่​่�แสดงถึ​ึงวั​ัฒนธรรมอเมริ​ิกั​ันอั​ันเป็​็นที่​่�รู้​้�จั​ักกั​ันดี​ีมาสร้​้างเป็​็นชิ้​้�นงานศิ​ิลปะ

75 ASQ41.indd 75

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

มั​ันไม่​่ใช่​่แค่​่เรื่​่�องของศิ​ิลปะ แต่​่เป็​็นเรื่​่�องรายละเอี​ียดทางวิ​ิศวกรรมด้​้วย ใช่​่ แต่​่ในท้​้ายที่​่�สุ​ุดแล้​้ว เวลาคนดู​ูเข้​้ามา เขาเห็​็นแค่​่ภาพ โดยไม่​่รู้​้�ว่​่า เบื้​้�องหลั​ังเป็​็นมาอย่​่างไรบ้​้าง สิ่​่�งที่​่�เขาเห็​็นมั​ันคื​ือภาพสำำ�เร็​็จที่​่�มั​ันอลั​ังการ แต่​่รายละเอี​ียดจริ​ิงๆ มั​ันเยอะมาก ผมถึ​ึงได้​้บอกว่​่าเวลาทำำ�งานเราต้​้องคุ​ุย กั​ับศิ​ิลปิ​ิน ตรงนี้​้�คื​ือหน้​้าที่​่�หลั​ักของแกลเลอรี​ี นอกจากการทำำ�งานกั​ับศิ​ิลปินิ เพื่​่�อให้​้สามารถแสดงงานออกมาได้​้อย่​่างดี​ีที่​่�สุดุ อะไรคื​ือสิ่​่�งที่​่�แกลเลอรี​ีจะต้​้องทำำ�ต่​่อจากนั้​้�น โจทย์​์ต่อ่ มาคื​ือคุ​ุณจะผลั​ักดั​ันศิ​ิลปิ​ินคนนั้​้�นไปต่​่ออย่​่างไร ไม่​่ใช่​่แค่​่ว่าจั ่ ดั นิ​ิทรรศการเสร็​็จ ขายงานได้​้ แล้​้วจบ มั​ันไม่​่ใช่​่แค่​่นั้​้�น ผมยกตั​ัวอย่​่างตอนที่​่� อาจารย์​์นที​ี อุ​ุตฤทธิ์​์� แสดงกั​ับ Richard Koh Projects7 งานเป็​็นรู​ูปแบบ จิ​ิตรกรรม ทำำ�เสร็​็จเอามาแขวนในห้​้องแสดง บางที่​่�ก็​็คือื จบ แต่​่สิ่​่�งที่​่� Richard Koh Projects ยั​ังคอย support อาจารย์​์นที​ีต่​่อคื​ือเขามี​ีการจั​ัดงานพิ​ิเศษ ให้​้เรื่​่�อยๆ อย่​่างจั​ัดงานเปิ​ิดตั​ัวหนั​ังสื​ือ พาไป art fair ซึ่​่�งก็​็เป็​็นค่​่าใช้​้จ่า่ ยที่​่�สู​ูง ในกรณี​ีของ VER เอง เราก็​็มี​ีแกลเลอรี​ีเครื​ือข่​่าย ซึ่​่�งตั​ัวของ gallerist ก็​็ต้​้องคอยเดิ​ินทางและพู​ูดคุ​ุยกั​ันอยู่​่�เรื่​่�อยๆ ถ้​้ามี​ีไอเดี​ียอะไรสั​ักอย่​่างไปด้​้วย กั​ันได้​้ เราก็​็สามารถทำำ�งานร่​่วมกั​ันได้​้ อาจจะเป็​็นโปรแกรมแลกเปลี่​่�ยนศิ​ิลปิ​ิน หรื​ือนิ​ิทรรศการกลุ่​่�มที่​่�จะจั​ัดแสดงพร้​้อมกั​ันทั้​้�งสองแกลเลอรี​ีก็​็ได้​้ หรื​ือการ ผลั​ักดั​ันงานของศิ​ิลปิ​ินไปยั​ังพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ต่​่างๆ ที่​่�ต้​้องมี​ีการทำำ�ข้​้อตกลงก็​็เป็​็น หน้​้าที่​่�ของแกลเลอรี​ี ทุ​ุกวั​ันนี้​้ถ้� า้ เป็​็นศิ​ิลปิ​ินที่​่� VER เป็​็นตั​ัวแทนเราจะบอกเขา ตลอดเลยว่​่า หน้​้าที่​่�ของเขาก็​็คื​ือทำำ�งานศิ​ิลปะ คิ​ิดโชว์​์ จบ เรื่​่�องการส่​่งมอบงานศิ​ิลปะหรื​ือการขายงาน ไม่​่ได้​้หมายความว่​่าจะ เกิ​ิดขึ้​้�นแค่​่ระหว่​่างแกลเลอรี​ีกั​ับศิ​ิลปิ​ิน แต่​่ยั​ังรวมไปถึ​ึงเวลาที่​่�เราเอาศิ​ิลปิ​ิน ของเราไปแสดงกั​ับแกลเลอรี​ีเครื​ือข่​่าย ซึ่​่�งทางแกลเลอรี​ีนั้​้�นก็​็จะเข้​้ามา ต่​่อรองกั​ับเราว่​่าค่​่านายหน้​้าเป็​็นอย่​่างไรอี​ีก ทั้​้�งหมดนี้​้�ไม่​่ใช่​่หน้​้าที่​่�ของศิ​ิลปิ​ิน เป็​็นหน้​้าที่​่�แกลเลอรี​ีต้​้องจั​ัดการทั้​้�งหมด หรื​ือหากมี​ีมหกรรมศิ​ิลปะอย่​่าง เบี​ียนนาเล่​่ (biennale) สนใจจะชวนศิ​ิลปิ​ินคนนั้​้�นไปแสดง บางที​ีศิ​ิลปิ​ิน 7

Richard Koh Projects แกลเลอรี​ีเพื่​่�อนบ้​้านของ Gallery VER ตั้​้�งอยู่​่�ในพื้​้�นที่​่� N22 เช่​่นเดี​ียวกั​ัน

76 ASQ41.indd 76

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ไม่​่อยากมาปวดหั​ัวกั​ับเงื่​่�อนไขยิ​ิบย่​่อย เราก็​็บอกให้​้เขาส่​่งต่​่อมาให้​้เรา เดี๋​๋�ยว เราจั​ัดการเอง พู​ูดง่​่ายๆ ก็​็คื​ือ แกลเลอรี​ีเป็​็นเหมื​ือนผู้​้�จั​ัดการส่​่วนตั​ัวของ ศิ​ิลปิ​ิน Gallery VER มี​ีงานที่​่�เปิ​ิดโอกาสให้​้ภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิ​ิสระได้​้เข้​้ามาทำำ�งานด้​้วย บ้​้างหรื​ือเปล่​่า มี​ีครั​ับ นอกจากรายละเอี​ียดเรื่​่�องข้​้อมู​ูลของศิ​ิลปิ​ิน และสถิ​ิติ​ิเรื่​่�อง งานนิ​ิ ท รรศการแล้​้ ว อี​ี ก อย่​่ า งหนึ่​่� ง ที่​่�เราพยายามเน้​้ น ก็​็ คื​ื อ การคิ​ิ ว เรท (curate) นิ​ิทรรศการโดยภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิสิ ระ เพราะว่​่าบางที​ีถ้า้ แกลเลอรี​ีมีแี ต่​่ นิ​ิทรรศการที่​่�เราคั​ัดสรรกั​ันเองอย่​่างเดี​ียว เป็​็นสไตล์​์ VER มากๆ มั​ันก็​็น่า่ เบื่​่�อ เพราะฉะนั้​้�น เราจะพยายามหานิ​ิ ท รรศการที่​่�ให้​้ ภั​ั ณ ฑารั​ั ก ษ์​์ อิ​ิ ส ระเป็​็ น ผู้​้�คั​ั ด สรรอย่​่ า งน้​้ อ ยหนึ่​่� ง ครั้​้�งต่​่ อ ปี​ี แม้​้ ว่​่ าภั​ั ณ ฑารั​ั ก ษ์​์ พ วกนี้​้� เ ขาจะยั​ั ง คง คิ​ิ ว เรทงานให้​้ มี​ี ทิ​ิ ศ ทางเดี​ี ย วกั​ั น กั​ั บ VER แต่​่ ไ อเดี​ี ย ของเขาจะสดใหม่​่ กว่​่าการที่​่�เราทำำ�คนเดี​ียวตลอด แล้​้วอี​ีกข้​้อหนึ่​่�งก็​็คื​ือมั​ันเป็​็นการสนั​ับสนุ​ุน ภั​ัณฑารั​ักษ์​์รุ่​่�นใหม่​่ด้ว้ ย ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น จอยส์​์ กิ​ิตติ​ิมา8 เราก็​็เคยชวนเขามา คิ​ิวเรท หรื​ือ Loredana9 ที่​่�คิ​ิวเรทงานของนนทวั​ัฒน์​์10 อั​ันนั้​้�นเราก็​็ชวนเขามา มี​ีคำำ�กล่​่าวว่​่า อาชี​ีพคิ​ิวเรเตอร์​์ยังั ไม่​่ค่อ่ ยเป็​็นที่​่�รู้​้�จักั ในเมื​ืองไทย คุ​ุณมี​ีมุมุ มอง ต่​่อเรื่​่�องนี้​้�อย่​่างไร คนมั​ักพู​ูดกั​ันว่​่าอาชี​ีพศิ​ิลปิ​ินอยู่​่�รอดยาก แต่​่ผมว่​่าคิ​ิวเรเตอร์​์อยู่​่�รอด ยากกว่​่าอี​ีก ลองนึ​ึกภาพตามนะ สำำ�หรั​ับศิ​ิลปิ​ิน ถ้​้าคุ​ุณมี​ีแกลเลอรี​ีซั​ัพพอร์​์ต หรื​ือมี​ีแกลเลอรี​ีที่​่�สั​ังกั​ัดได้​้แล้​้วก็​็จบเลย เขาดั​ันคุ​ุณแน่​่นอน แต่​่ถามว่​่าถ้​้า เป็​็นคิ​ิวเรเตอร์​์ จะมี​ีแกลเลอรี​ีที่​่�ไหนมาคอยซั​ัพพอร์​์ต คุ​ุณต้​้องเข้​้าไปเป็​็น คิ​ิวเรเตอร์​์ประจำำ�ของแกลเลอรี​ีนั้​้�นให้​้ได้​้ ซึ่​่�งในเมื​ืองไทยมี​ีแกลเลอรี​ีน้อ้ ยมาก พอที่​่�จะจ้​้างคิ​ิวเรเตอร์​์ได้​้ เพราะว่​่าส่ว่ นใหญ่​่มันั เป็​็นแกลเลอรี​ีเล็​็กๆ ซึ่​่�งเจ้​้าของ แกลเลอรี​ีก็​็จะเลื​ือกงานของเขาเอง 8

กิ​ิตติ​ิมา จารี​ีประสิ​ิทธิ์​์� ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ประจำำ�พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยใหม่​่เอี่​่�ยม Loredana Pazzini-Paracciani นั​ักวิ​ิชาการและภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิสิ ระผู้​้�สนใจประเด็​็นทางสั​ังคมการเมื​ืองของงานศิ​ิลปะ ร่​่วมสมั​ัยในเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ ปั​ัจจุ​ุบั​ันเป็​็นหนึ่​่�งในที​ีมภั​ัณฑารั​ักษ์​์ของ Bangkok Art Biennale 2022 10 นนทวั​ัฒน์​์ นำำ�เบญจพล ผู้​้�กำำ�กั​ับสารคดี​ีที่​่�นิ​ิยมนำำ�เสนอประเด็​็นความขั​ัดแย้​้งทางสั​ังคมร่​่วมสมั​ัยในประเทศไทยและ ภู​ูมิ​ิภาคเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ 9

77 ASQ41.indd 77

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ในความคิ​ิดเห็​็นของคุ​ุณ แกลเลอรี​ีจำำ�เป็​็นต้​้องมี​ีคิ​ิวเรเตอร์​์ประจำำ�หรื​ือไม่​่ การมี​ีคิวิ เรเตอร์​์หมายความว่​่า หนึ่​่ง� แกลเลอรี​ีต้อ้ งมี​ีค่า่ ใช้​้จ่า่ ยเพิ่​่�ม สอง ก็​็อาจจะต้​้องยอมรั​ับด้​้วยว่​่า บางที​ีเวลาคิ​ิวเรเตอร์​์มาคิ​ิวเรทงาน เขาไม่​่ได้​้ คิ​ิดถึ​ึงเรื่​่�องการขายนะ ประเด็​็นนี้​้�ผมเคยคุ​ุยกั​ับคิ​ิวเรเตอร์​์มาแล้​้วหลายคน พอถามไปว่​่าเวลาที่​่�ทำำ�งานกั​ับแกลเลอรี​ี เขาคิ​ิดเรื่​่�องว่​่าจะขายงานได้​้หรื​ือเปล่​่า บางคนก็​็บอกว่​่าไม่​่ได้​้คิ​ิด เพราะว่​่าเขาไม่​่มี​ีเวลา ถ้​้าต้​้องมามั​ัวนั่​่�งคิ​ิดแต่​่ว่​่าจะ ขายงานได้​้ไหม มั​ันจะทำำ�ให้​้หลุ​ุดโฟกั​ัสจากตั​ัวงานไปเลย ยกตั​ั ว อย่​่ า งง่​่ายๆ สมมติ​ิคิ​ิว เรเตอร์​์มี​ีเ ส้​้น เรื่​่�อ งหลั​ัก ที่​่�อยากจะเล่​่า แล้​้ ว เขาก็​็ ไ ด้​้ เลื​ื อ กศิ​ิ ล ปิ​ิ น จำำ� นวนหนึ่​่� ง ที่​่�เหมาะกั​ั บ การเล่​่ าเรื่​่� อ งนี้​้� ม าแสดง แต่​่ปรากฏว่​่าผลงานครึ่​่�งหนึ่​่�งของศิ​ิลปิ​ินพวกนี้​้�ขายไม่​่ได้​้แน่​่ๆ แปลว่​่าเขาก็​็ ต้​้องเปลี่​่�ยนตั​ัวศิ​ิลปิ​ินใช่​่ไหม หลายครั้​้�งเราอาจจะต้​้องมี​ีการประนี​ีประนอม แต่​่มั​ันอาจจะทำำ�ให้​้โชว์​์ออกมาได้​้ไม่​่ดี​ี เพราะฉะนั้​้�นคิ​ิวเรเตอร์​์กลุ่​่�มนี้​้�ก็​็จะคิ​ิด เรื่​่�องขายงานกั​ันไม่​่ได้​้ แต่​่ว่​่าในทางกลั​ับกั​ัน ก็​็จะมี​ีคิ​ิวเรเตอร์​์อี​ีกกลุ่​่�มหนึ่​่�งที่​่� อาจเลื​ือกวิ​ิธีปี ระนี​ีประนอมกว่​่า ก็​็อาจจะเลื​ือกศิ​ิลปิ​ินประมาณนี้​้� แล้​้วค่​่อยมา นั่​่�งคุ​ุยกั​ับศิ​ิลปิ​ินในลั​ักษณะว่​่าช่​่วยแกลเลอรี​ีต่อ่ รอง ซึ่​่�งกลุ่​่�มนี้​้�เขาจะทำำ�หน้​้าที่​่� คล้​้ายผมเลย ก็​็คือื พู​ูดคุ​ุยกั​ับศิ​ิลปิ​ินว่​่ามันั อาจมี​ีชิ้​้น� งานหรื​ืออะไรที่​่�สามารถทำำ� ออกมาขายได้​้ โดยที่​่�ยั​ังคอนเซ็​็ปต์​์ของตั​ัวเขาอยู่​่� คิ​ิวเรเตอร์​์ส่​่วนใหญ่​่ในเมื​ืองไทยเป็​็นคิ​ิวเรเตอร์​์อิ​ิสระที่​่�วนเวี​ียนทำำ�งาน กั​ับแกลเลอรี​ีไปเรื่​่�อยๆ ถามว่​่าจะมี​ีสักั กี่​่�คนที่​่�มี​ีองค์​์กรต้​้นสั​ังกั​ัดคอยซั​ัพพอร์​์ต ตั​ัวเองอย่​่างจริ​ิงจั​ัง ดั​ังนั้​้�น ระหว่​่างคิ​ิวเรเตอร์​์อิสิ ระกั​ับคิ​ิวเรเตอร์​์ที่​่�มีพื้​้�ี นที่​่�ของ ตั​ัวเองเอาไว้​้ปล่​่อยของ อย่​่างหลั​ังจะมี​ีโอกาสเติ​ิบโตง่​่ายกว่​่า เพราะท้​้ายที่​่�สุ​ุด แล้​้ว สิ่​่�งเดี​ียวที่​่�จะเป็​็นผลงานให้​้กับั คุ​ุณก็​็คือื การสร้​้างนิ​ิทรรศการ ถ้​้าคุณ ุ เป็​็น คิ​ิวเรเตอร์​์อิ​ิสระ ยิ่​่�งถ้​้าไม่​่ใช่​่คนที่​่�วิ่​่�งงานเก่​่งๆ หาโชว์​์ ดี​ีลกั​ับแกลเลอรี​ีเก่​่ง ยกตั​ัวอย่​่าง Loredana เขาวิ่​่�งไปทั่​่�วเลย มี​ีงานแทบไม่​่หยุ​ุด ผมก็​็เลยคุ​ุยกั​ับ เขาเรื่​่�องนี้​้� ท้​้ายที่​่�สุ​ุดก็​็เข้​้าใจได้​้อย่​่างหนึ่​่�งว่​่า คนเป็​็นคิ​ิวเรเตอร์​์ก็​็ต้​้องหาเลี้​้�ยง ปากท้​้อง เพราะฉะนั้​้�นเลยต้​้องวิ่​่�งคิ​ิวเรทโชว์​์เยอะมาก ผมจำำ�ได้​้ตอนจะแสดง กั​ับนนทวั​ัฒน์​์เนี่​่�ย เขายั​ังมี​ีอี​ีก 3–4 โชว์​์ที่​่�กำำ�ลั​ังทำำ�ไปพร้​้อมกั​ัน แล้​้วบางที​ีเขา อาจจะโฟกั​ัสกั​ับโชว์​์ของเราได้​้ไม่​่เต็​็มที่​่� แต่​่ท้​้ายที่​่�สุ​ุด ถ้​้าคุ​ุณเป็​็นมื​ืออาชี​ีพพอ คุ​ุณก็​็จะผ่​่านมั​ันไปได้​้ ซึ่​่�งผมมองว่​่า Loredana ทำำ�ได้​้ดี​ี

78 ASQ41.indd 78

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Gallery VER แห่งที่ 4 (N22) Image courtesy of Gallery VER

79 ASQ41.indd 79

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Gallery VER แห่งที่ 4 (N22) Image courtesy of Gallery VER

80 ASQ41.indd 80

11/5/2565 BE 12:41

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เรี​ียกว่​่าเป็​็นอาชี​ีพที่​่�เติ​ิบโตยากมากจริ​ิงๆ ยากครั​ับยาก! ถ้​้าให้​้ตอบคำำ�ถามว่​่า ทำำ�ไมถึ​ึงไม่​่มี​ีคิ​ิวเรเตอร์​์ ก็​็เพราะ เหตุ​ุผลพวกนี้​้�แหละ คื​ือด้​้วยเนื้​้�องานมั​ันไปต่​่อยาก อยู่​่�รอดยากยิ่​่�งกว่​่าศิ​ิลปิ​ิน เสี​ียอี​ีก ทุ​ุกวั​ันนี้​้�ถื​ือว่​่า Gallery VER ประสบความสำำ�เร็​็จตามแผนที่​่�วางไว้​้ตั้​้�งแต่​่ แรกเริ่​่�มก่​่อตั้​้�งหรื​ือไม่​่ ถ้​้านั​ับตั้​้�งแต่​่ที่​่�ผมได้​้เข้​้ามาทำำ�งานที่​่�นี่​่� สิ่​่�งที่​่�ผมคิ​ิดว่​่าทำำ�แล้​้วค่​่อนข้​้าง ประสบความสำำ�เร็​็จก็​็คือื การสร้​้างชุ​ุมชนทางศิ​ิลปะ อย่​่างที่​่�ได้​้บอกกั​ับคุ​ุณฤกษ์​์ ฤทธิ์​์�เอาไว้​้ตั้​้�งแต่​่ก่​่อนมาทำำ� แต่​่สิ่​่�งที่​่�ตามมาอี​ีกอย่​่างหนึ่​่�งของการเป็​็นชุ​ุมชน ก็​็คื​ืออี​ีกบทบาทหนึ่​่�งของผมในตอนนี้​้�ที่​่�ไม่​่ได้​้เป็​็นแค่​่ผู้​้�จั​ัดการแกลเลอรี​ี VER อย่​่างเดี​ียว แต่​่เหมื​ือนจะกึ่​่�งๆ เป็​็นผู้​้�จั​ัดการพื้​้�นที่​่� N2211 ด้​้วย ผมต้​้องคอยดู​ู ว่​่าในชุ​ุมชนนี้​้�เรามี​ี art space อะไรบ้​้าง เวลาที่​่�ผมเลื​ือก art space เข้​้ามาอยู่​่�ใน N22 ถ้​้าเป็​็นแกลเลอรี​ี ผมจะ พยายามเลื​ือกที่​่�ไม่​่ทับั line กั​ัน เช่​่น Artist+Run ขายงานภาพวาดนามธรรม ของ VER เป็​็น Conceptual art ของ La Lanta ก็​็จะออกไปทาง modern หน่​่อย Richard Koh ตรงนี้​้�ไม่​่ใช่​่แกลเลอรี​ีหลั​ัก เขาเป็​็น project space ก็​็จะเน้​้นเด็​็กรุ่​่�นใหม่​่ VS Gallery จะแบ่​่งย่​่อยเป็​็นสองแกลเลอรี​ี แกลเลอรี​ี เล็​็กเน้​้นไปที่​่�ศิ​ิลปิ​ินเควี​ียร์​์ (Queer) ส่​่วนแกลเลอรี​ีหลั​ักเขาจะเน้​้นศิ​ิลปิ​ิน ที่​่�ทำำ�งานวิ​ิจั​ัยเกี่​่�ยวกั​ับหนั​ังสื​ือ บางครั้​้�งก็​็เป็​็นนั​ักเขี​ียน เพราะว่​่าตั​ัวเจ้​้าของ แกลเลอรี​ีเขามาจากสายวรรณกรรม Tentacle ก็​็จะเน้​้นทำำ� workshop ทำำ�โปรแกรมศิ​ิลปิ​ินในพำำ�นั​ัก (Artist-in-residence) ส่​่วน Cartel อั​ันนี้​้�เขาชั​ัดเจนมากว่​่าจะทำำ�งานเรื่​่�องการเมื​ืองเท่​่านั้​้�น ที่​่�น่​่าสนใจคื​ือเขามี​ีลั​ักษณะที่​่�ไม่​่เคยมี​ีใครในไทยทำำ�มาก่​่อน แต่​่ต่​่างประเทศ มี​ี คื​ือแกลเลอรี​ีเป็​็นแค่​่เจ้​้าของที่​่� (host) ถ้​้าหากเชิ​ิญศิ​ิลปิ​ินคนไหนมาก็​็ต้​้อง ออกค่​่าใช้​้จ่า่ ยเองทุ​ุกอย่​่าง ตั​ัวเขามี​ีแค่​่พื้​้�นที่​่�ให้​้ ช่​่วยเหลื​ือค่​่าน้ำำ��ค่​่าไฟ กั​ับช่​่วง 11 N22 พื้​้�นที่​่�โกดั​ังขนาดใหญ่​่ตั้​้�งอยู่​่�ในซอยนราธิ​ิวาสราชนคริ​ินทร์​์ 22 แขวงช่​่องนนทรี​ี เขตยานนาวา กรุ​ุงเทพฯ ปั​ัจจุ​ุบันั เป็​็นที่​่�ตั้​้�งของแกลเลอรี​ีเอกชนเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์หลายแห่​่ง ได้​้แก่​่ Artist+Run Gallery, Cartel Art Space, Gallery VER, La Lanta Fine Art, Tentacles Art Space, Studio Kamol, Richard Koh Fine Art และ VS Gallery

81 ASQ41.indd 81

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เมื่​่� อ เราจะเป็​็ น แกลเลอรี​ี ร่​่วมสมั​ัย (contemporary gallery) แล้​้ ว เราก็​็ ค วรจะ ทำำ�ให้​้ตั​ัวเองร่​่วมสมั​ัย เข้​้าถึ​ึง คนสมั​ัยนี้​้�ให้​้ ได้​้ด้​้วย

82 ASQ41.indd 82

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

จั​ัดเลี้​้�ยงในวั​ันเปิ​ิดงาน ที่​่�เหลื​ือศิ​ิลปิ​ินออกแบบและจั​ัดการด้​้วยตั​ัวเอง ไม่​่มีกี าร ควบคุ​ุม แม้​้แต่​่การประชาสั​ัมพั​ันธ์​์ เขาก็​็จะยื่​่�นบั​ัญชี​ี Facebook ของแกลเลอรี​ี ให้​้คุณ ุ เอาไปจั​ัดการเองหมด นี่​่�เป็​็นสไตล์​์ของน้​้ามิติ ร ใจอิ​ินทร์​์ เพราะเขาเอง ก็​็ค่​่อนข้​้างที่​่�จะไม่​่มี​ีกรอบหรื​ือระเบี​ียบอะไรอยู่​่�แล้​้ว เมื่​่�อแต่​่ละแกลเลอรี​ีไม่​่ทั​ับ line กั​ัน เราก็​็อยู่​่�ด้​้วยกั​ันอย่​่างถ้​้อยที​ีถ้​้อย อาศั​ัย โมเดลนี้​้�ผมไปเห็​็นมาจากสิ​ิงคโปร์​์ ซึ่​่�งมั​ันมี​ีที่​่�มาจากการสั​ังเกตอดี​ีต ที่​่�ผ่​่านมาจากการย้​้ายที่​่�ตั้​้�งแกลเลอรี​ีมาแล้​้วหลายครั้​้�ง ก็​็เริ่​่�มมี​ีความคิ​ิดว่​่า ทำำ�ไมทุ​ุกที่​่�ที่​่�เราไปอยู่​่� เราจึ​ึงดู​ูเหมื​ือนเป็​็นตั​ัวประหลาดของชุ​ุมชนตรงนั้​้�น อย่​่างตอนที่​่� VER อยู่​่�คลองสาน เป็​็น art space ในตลาด มั​ันก็​็มี​ีความเป็​็น สิ่​่�งแปลกปลอม หรื​ือพอไปอยู่​่�แถวข้​้าวสาร ถ้​้าตอนนั้​้�นมั​ันกลายเป็​็นถนนสาย วั​ัฒนธรรมได้​้ ก็​็อาจจะเวิ​ิร์​์ค แต่​่พอไม่​่เกิ​ิด เราก็​็ประหลาดอี​ีก พอผมเข้​้ามา ทำำ�งานที่​่� VER ตอนย้​้ายไปตลาดนั​ัดรถไฟ อั​ันนี้​้�ยิ่​่�งประหลาดหนั​ักเข้​้าไปอี​ีก เคยมี​ีคนเดิ​ินตลาดผ่​่านเข้​้ามาในแกลเลอรี​ีแล้​้วถามว่​่าที่​่�นี่​่�คื​ืออะไร ใช่​่ห้​้องน้ำำ�� หรื​ือเปล่​่า อ้​้าวเป็​็นแกลเลอรี​ีเหรอ เข้​้าไปดู​ูได้​้ไหม ต้​้องเสี​ียเงิ​ินหรื​ือเปล่​่า และ อี​ีกหลายคำำ�ถามตามมาเป็​็นชุ​ุด ในที่​่�สุ​ุดแล้​้ว เราจึ​ึงเกิ​ิดความคิ​ิดว่​่าต้​้องสร้​้างชุ​ุมชนของตั​ัวเองขึ้​้�นมา ก็​็เลยเกิ​ิดเป็​็น N22 นอกจากนี้​้� มั​ันยั​ังถื​ือเป็​็นการแก้​้ปั​ัญหาในแง่​่การจั​ัดการ โกดั​ังขนาดสี่​่�ร้​้อยตารางเมตรให้​้คุ้​้�มค่​่ามากที่​่�สุ​ุด นั่​่�นก็​็คื​ือการ share พื้​้�นที่​่� กั​ับคนอื่​่�นๆ เมื่​่�อพื้​้�นที่​่�เล็​็กลง ค่​่าน้ำำ�� ค่​่าไฟ ก็​็จะเล็​็กลงไปด้​้วย มั​ันจึ​ึงเป็​็น เศรษฐกิ​ิจแบบแบ่​่งปั​ัน (sharing economy) ทั้​้�งระบบเลย คุ​ุณมองอนาคตของ Gallery VER ไว้​้อย่​่างไร ตอนนี้​้�เราเริ่​่�มลงตั​ัวแล้​้วกั​ับพื้​้�นที่​่�ตรงนี้​้�แล้​้ว เราจึ​ึงอยากจะออกไป ต่​่างประเทศมากขึ้​้�น นั่​่�นเป็​็นเหตุ​ุผลที่​่�ทำำ�ให้​้เราเลื​ือกทำำ�แค่​่สี่​่�โชว์​์ต่อ่ ปี​ี เราอยาก จะเอาเวลาไปโฟกั​ัสสิ่​่�งอื่​่�นๆ ที่​่�ไม่​่ได้​้จำำ�กั​ัดแค่​่ art fair หรื​ือโปรแกรมแลก เปลี่​่�ยนศิ​ิลปิ​ิน แต่​่ยั​ังรวมไปถึ​ึงการผลั​ักดั​ันศิ​ิลปิ​ินไปยั​ังสถาบั​ันต่​่างๆ อะไร แบบนั้​้�นด้​้วย ข้​้อสอง ตอนนี้​้�เรามี​ีสั​ัดส่​่วนศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นกลาง (mid-career) เยอะมาก จนบางครั้​้�งก็​็รู้​้�สึกึ ว่​่าเยอะเกิ​ินไป ผมได้​้คุยุ กั​ับที​ีมงานแล้​้วว่​่าเราต้​้องเพิ่​่�มศิ​ิลปิ​ิน รุ่​่�นใหม่​่ (emerging artist) เข้​้ามาได้​้แล้​้ว หรื​ือเรื่​่�องสั​ัดส่​่วนของศิ​ิลปิ​ิน

83 ASQ41.indd 83

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ที่​่�ไม่​่ใช่​่แค่​่หญิ​ิงกั​ับผู้​้�ชาย แต่​่เป็​็นกลุ่​่�มเควี​ียร์​์ LGBTQ+ เราก็​็ต้​้องมี​ี เพราะว่​่า ท้​้ายที่​่�สุ​ุดแล้​้วบางที​ีพอเราออกไปข้​้างนอก ภาพลั​ักษณ์​์ของแกลเลอรี​ีเป็​็นสิ่​่�ง สำำ�คั​ัญที่​่�สุ​ุด เวลาไป art fair มั​ันอาจเกิ​ิดคำำ�ถามว่​่า แกลเลอรี​ีของคุ​ุณมี​ีแต่​่ ศิ​ิลปิ​ินชายทั้​้�งหมดเลยเหรอ หรื​ือมี​ีแต่​่รุ่​่�นกลางๆ เท่​่านั้​้�นเหรอ ภาพลั​ักษณ์​์ ของเราก็​็จะดู​ูเหมื​ือนเป็​็นแกลเลอรี​ีแบบเก่​่า หรื​ือแกลเลอรี​ีชั้​้�นนำำ� มี​ีสองอย่​่าง นี่​่�แหละที่​่�เขาจะมอง อี​ีกอย่​่างหนึ่​่�งคื​ือ เมื่​่�อก่​่อนสาเหตุ​ุที่​่�เรามี​ีการเปลี่​่�ยนผู้​้�บริ​ิหารหลายครั้​้�ง เพราะต้​้องการจะให้​้ VER มั​ันสดใหม่​่อยู่​่�ตลอด จากไอเดี​ียแรกเริ่​่�มที่​่�เรา ต้​้ อ งการหาที่​่�แสดงให้​้ศิ​ิลปิ​ินรุ่​่� นใหม่​่ แต่​่ทุ​ุกวั​ันนี้​้�ไอเดี​ียนี้​้�มั​ันเก่​่าไปแล้​้ว แกลเลอรี​ีใหม่​่ๆ เดี๋​๋�ยวนี้​้�เขามี​ีแมวมองหาศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่เหมื​ือนกั​ันหมด ซึ่​่�งมั​ันน่​่าสนใจทั้​้�งนั้​้�น แล้​้วที​ีนี้​้�เราจะต้​้องสร้​้างตั​ัวเองใหม่​่อย่​่างไร อะไรจะเป็​็น นวั​ัตกรรมให้​้กั​ับเรา ตอนนี้​้�สิ่​่�งสำำ�คั​ัญมั​ันไม่​่ใช่​่แค่​่เรื่​่�องงานนิ​ิทรรศการอย่​่างเดี​ียว เรื่​่�องหนึ่​่�ง ที่​่�ผมบอกที​ีมงานเสมอคื​ือ เราควรจะทำำ�งานด้​้านการศึ​ึกษาด้​้วย เช่​่นการ จั​ัดงานเสวนา (talk) แน่​่นอนเรามี​ี แต่​่ว่​่าหลั​ังๆ ที่​่� VER เราจะไม่​่มานั่​่�งเล่​่า ประวั​ัติ​ิศิ​ิลปิ​ินแล้​้ว เราจะมานั่​่�งดู​ูกั​ันว่​่ามี​ีโจทย์​์หรื​ือเนื้​้�อหาอะไรที่​่�มั​ันล้​้อไปกั​ับ นิ​ิทรรศการได้​้ แล้​้วเราก็​็ต้​้องมาช่​่วยกั​ันคิ​ิดว่​่าถ้​้าเราเป็​็นคนนอก จะอยาก เข้​้ามานั่​่�ง talk ด้​้วยหรื​ือเปล่​่า ยกตั​ัวอย่​่างโชว์​์ของพี่​่�วิ​ิริ​ิยะ12 เราเชิ​ิญสถาปนิ​ิกผั​ังเมื​ืองมาพู​ูดเรื่​่�องแสง เพราะงานเขาพู​ูดเรื่​่�องแสง ในแง่​่ที่​่�ว่​่าบางครั้​้�งคนกรุ​ุงเทพฯ หรื​ือแม้​้แต่​่คน ไทยไม่​่เคยตระหนั​ักเลยว่​่า ในบริ​ิเวณที่​่�อยู่​่�อาศั​ัยของเรา มั​ันมี​ีสิ่​่�งที่​่�เรี​ียกว่​่า สิ​ิทธิ​ิในการที่​่�จะได้​้รั​ับแสงแดดว่​่าวั​ันหนึ่​่�งต้​้องไม่​่ต่ำำ��กว่​่าเท่​่าไหร่​่ อาคารใหม่​่ๆ ที่​่�จะก่​่อสร้​้างขึ้​้�นมาใหญ่​่โตขนาดไหนก็​็ต้​้องคำำ�นึ​ึงถึ​ึงเงื่​่�อนไขที่​่�ว่​่า ไม่​่อย่​่างนั้​้�น ผิ​ิดกฎหมาย พอคนมาฟั​ัง เขาก็​็ได้​้ไอเดี​ีย แล้​้วเดิ​ินชมงานต่​่อ เหมื​ือนว่​่า พอเขาเปิ​ิดใจแล้​้วเขาจะเข้​้าหามั​ันได้​้มากขึ้​้�น 12 วิ​ิริ​ิยะ โชติ​ิปั​ัญญาวิ​ิสุ​ุทธิ์​์� เป็​็นศิ​ิลปิ​ินภาพถ่​่ายที่​่�มี​ีชื่​่�อเสี​ียงระดั​ับนานาชาติ​ิ ผลงานของเขาโดดเด่​่นด้​้วยรู​ูปแบบ การแสดงออกคล้​้ายงานศิ​ิลปะแนวแอ็​็บแสตร็​็กส์​์มิ​ินิ​ิมั​ัลลิ​ิสม์​์ (Abstract minimalism) แม้​้จะเป็​็นภาพวั​ัตถุ​ุหรื​ือปรากฏการณ์​์ ธรรมดาๆ ที่​่�พบเห็​็นได้​้ทั่​่�วไป แต่​่ด้ว้ ยการเลื​ือกสรรมุ​ุมมอง การกำำ�หนดช่​่วงเวลา การจั​ัดวางองค์​์ประกอบภาพ กลั​ับทำำ�ให้​้ความ สามั​ัญนั้​้�นกลั​ับน่​่าสนใจขึ้​้�นมาได้​้

84 ASQ41.indd 84

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เราจึ​ึงเอาอะไรอย่​่างนี้​้ม� า พอเราประกาศออกไป คนสนใจมาดู​ูเยอะมาก เราพยายามตลอดที่​่�จะนึ​ึกถึ​ึง talk ที่​่�จะเข้​้าถึ​ึงคนเมื​ืองยุ​ุคนี้​้� และเขาอยากฟั​ัง เราจึ​ึงต้​้องเริ่​่�มต้​้นจากตั​ัวเองก่​่อนว่​่าเราอยากฟั​ัง อย่​่าว่​่าแต่​่เขาเลย บางที​ี artist talk เราเองก็​็ยั​ังไม่​่อยากฟั​ัง หรื​ืออย่​่างเช่​่น art market เราพยายาม คิ​ิดเรื่​่�องกิ​ิจกรรมที่​่�เข้​้ากั​ับคนรุ่​่�นใหม่​่มากขึ้​้�น อย่​่างงาน สว่​่างไสว ศิ​ิวิ​ิไล13 ที่​่�เราทำำ�ร่​่วมกั​ับ SIWILAI การไปช่​่วยคิ​ิวเรททำำ�ให้​้เราได้​้ไอเดี​ียของเขามา เยอะมาก ความที่​่�เขาเป็​็นร้​้านอยู่​่�ในห้​้างสรรพสิ​ินค้​้า จึ​ึงมี​ีที​ีมที่​่�เชี่​่�ยวชาญการ จั​ัดการเรื่​่�องพวกนี้​้�อยู่​่�แล้​้ว กิ​ิจกรรมต่​่างๆ ที่​่�ออกมาจึ​ึงน่​่าสนใจ เรื่​่�องพวกนี้​้� มั​ันจะทำำ�ให้​้คนเข้​้าถึ​ึงศิ​ิลปะได้​้มากกว่​่าการทำำ�นิ​ิทรรศการอย่​่างเดี​ียว เมื่​่�อเรา จะเป็​็นแกลเลอรี​ีร่ว่ มสมั​ัย (contemporary gallery) แล้​้ว เราก็​็ควรจะทำำ�ให้​้ ตั​ัวเองร่​่วมสมั​ัย เข้​้าถึ​ึงคนสมั​ัยนี้​้�ให้​้ได้​้ด้​้วย.

13 สว่​่างไสว ศิ​ิวิ​ิไล (Sawang Sawai Siwilai) เป็​็นเทศกาลศิ​ิลปะที่​่�จั​ัดขึ้​้�นเมื่​่�อเดื​ือนมี​ีนาคม 2022 โดยร้​้านศิ​ิวิ​ิไล สโตร์​์ ชั้​้�น 5 ศู​ูนย์​์การค้​้าเซ็​็นทรั​ัล เอ็​็มบาสซี​ี ร่​่วมกั​ับแกลเลอรี​ีเอกชนในกรุ​ุงเทพฯ ได้​้แก่​่ Artist+Run, Gallery VER และ Bangkok CityCity Gallery เพื่​่�อเป็​็นพื้​้�นที่​่�สำำ�หรั​ับสร้​้างแรงบั​ันดาลใจใหม่​่ๆ จากงานศิ​ิลปะหลากหลายรู​ูปแบบ ไม่​่ว่​่าจะเป็​็น ภาพวาด ประติ​ิมากรรม งานวิ​ิดี​ีโอ ศิ​ิลปะจั​ัดวาง และศิ​ิลปะการแสดงสด

85 ASQ41.indd 85

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Image courtesy of Ark Fongsmut

86 ASQ41.indd 86

11/5/2565 BE 12:42

อรรฆย์​์ ฟองสมุ​ุทร

Ark Fongsmut

หอศิ​ิลปมหาวิ​ิทยาลั​ัยกรุ​ุงเทพ / Bangkok University Gallery

ASQ41.indd 87

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

อาจารย์​์เข้​้ามาทำำ�งานที่​่�หอศิ​ิลปมหาวิ​ิทยาลั​ัยกรุ​ุงเทพตั้​้�งแต่​่เมื่​่�อไร หอศิ​ิลปมหาวิ​ิทยาลั​ัยกรุ​ุงเทพเปิ​ิดเมื่​่�อปี​ี 1996 ก่​่อนที่​่�ผมจะกลั​ับมา จากเรี​ียนจบด้​้านภั​ัณฑารั​ักษ์​์และได้​้เข้​้ามาทำำ�งานตอนปี​ี 2003 หอศิ​ิลป์​์ ก็​็ดำำ�เนิ​ินการมาแล้​้วประมาณเจ็​็ดปี​ี ม. กรุ​ุงเทพ น่​่าจะเป็​็นมหาวิ​ิทยาลั​ัยแรก และมหาวิ​ิทยาลั​ัยเดี​ียวในตอนนั้​้�นที่​่�มี​ีตำำ�แหน่​่งภั​ัณฑารั​ักษ์​์ประจำำ� เพราะว่​่า ที่​่�เหลื​ือจะเป็​็นตำำ�แหน่​่งไม่​่ประจำำ� ถ้​้าจำำ�ไม่​่ผิดิ About Studio/About Café1 ก็​็มี​ีภั​ัณฑารั​ักษ์​์รั​ับเชิ​ิญ นอกจากนั้​้�นก็​็มี​ีโปรเจค 304 ของอาจารย์​์เจี๊​๊�ยบ กฤติ​ิยา ก็​็มี​ีการคั​ัดสรรผลงาน สมั​ัยนั้​้�นจึ​ึงเหมื​ือนกั​ับว่​่าตำำ�แหน่​่งภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ถู​ู ก ตั้​้�งขึ้​้�นมาเองกั​ั น เป็​็ น ส่​่ ว นใหญ่​่ แต่​่ ที่​่� อยู่​่�ในสถาบั​ั น จริ​ิ ง ๆ ก็​็ น่​่ า จะมี​ี ที่​่� ม. กรุ​ุงเทพ ที่​่�เดี​ียว ซึ่​่�งเขาก็​็จ้​้างผมในฐานะภั​ัณฑารั​ักษ์​์และอาจารย์​์ ในตอนแรก โครงสร้​้างการจั​ัดการของหอศิ​ิลป ม. กรุ​ุงเทพ ยึ​ึดโยงกั​ับ นโยบายของผู้​้�บริ​ิหารมหาวิ​ิทยาลั​ัยหรื​ือเปล่​่า ตั้​้�งแต่​่เริ่​่�มเข้​้าไปทำำ�งาน ผมจำำ�ได้​้ว่​่าโครงสร้​้างตอนนั้​้�นขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับคณะ ศิ​ิลปกรรมศาสตร์​์ ซึ่​่�งภายหลั​ังมั​ันก็​็ย้​้ายออกมาอยู่​่�ภายใต้​้ศู​ูนย์​์สร้​้างสรรค์​์ BU Creativity Center แต่​่ตอนแรกมั​ันก็​็ยึ​ึดโยงอยู่​่�กั​ับคณะ ก็​็เหมื​ือนกั​ับ หอศิ​ิลป์​์ของคณะจิ​ิตรกรรมอื่​่�นๆ ที่​่�นโยบายต่​่างๆ ก็​็จะมี​ีความเป็​็นคณะ เข้​้ามาเกี่​่�ยวข้​้อง แต่​่ว่​่าในท้​้ายที่​่�สุ​ุด ตอนที่​่�ผมเข้​้าไป อาจารย์​์นิ​ิพั​ันธ์​์ โอฬารนิ​ิเวศน์​์ เป็​็นผู้​้�อำำ�นวยการ เรี​ียกว่​่าหั​ัวหน้​้าหอศิ​ิลป์​์ก็​็ได้​้ ก็​็เลยเริ่​่�มที่​่�จะทำำ�งานร่​่วม กั​ัน เราสองคนก็​็ทำำ�งานไปด้​้วยกั​ันได้​้ อาจจะเพราะอาจารย์​์นิ​ิพั​ันธ์​์ก็​็เพิ่​่�ง กลั​ับมาจากต่​่างประเทศก่​่อนหน้​้าผมสั​ักปี​ีสองปี​ี เราก็​็เหมื​ือนมี​ีของร้​้อนมา จากเมื​ืองนอก ก็​็เริ่​่�มคุ​ุยกั​ันว่​่าอยากจะให้​้หอศิ​ิลป์​์เป็​็นอย่​่างไร และก็​็เสนอ ทางมหาวิ​ิทยาลั​ัยไปว่​่าหอศิ​ิลป์​์ควรจะมี​ีอะไรบ้​้าง และเริ่​่�มค่​่อยๆ ทำำ�ให้​้ตั​ัว เองหลุ​ุดออกจากการบริ​ิหารจั​ัดการของคณะไปโดยปริ​ิยาย ตั​ัวคณะเองก็​็ ไม่​่ได้​้เข้​้ามาก้​้าวก่​่าย ไม่​่เข้​้ามายุ่​่�งย่​่ามกั​ับเราแม้​้แต่​่น้​้อย ก็​็เลยไม่​่มี​ีปั​ัญหา 1 About Studio/About Café (อะเบาท์​์ สตู​ูดิโิ อ/อะเบาท์​์ คาเฟ่​่) เป็​็นพื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยที่​่�ตั้​้�งอยู่​่�ไม่​่ไกลจากย่​่าน วงเวี​ียน 22 กรกฎา ถนนไมตรี​ีจิ​ิต กรุ​ุงเทพฯ ก่​่อตั้​้�งราวปี​ี 1996 โดยเกล้​้ามาศ ยิ​ิบอิ​ินซอย พื้​้�นที่​่�ชั้​้�นล่​่างเปิ​ิดเป็​็นร้​้านอาหาร ส่​่วนชั้​้�นบนเป็​็นสตู​ูดิ​ิโอสำำ�หรั​ับจั​ัดกิ​ิจกรรมและแสดงนิ​ิทรรศการหมุ​ุนเวี​ียน

88 ASQ41.indd 88

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Bangkok University Gallery (BUG) ก่อตั้งในปี 1996 Image courtesy of Bangkok University Gallery

89 ASQ41.indd 89

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

BUG ไม่​่ ใ ช่​่ พื้​้� น ที่​่� ที่​่� จ ะให้​้ นั​ักศึ​ึกษาของเราเองมาแสดง ศิ​ิลปนิ​ิพนธ์​์ นั​ักศึ​ึกษาควรจะ ต้​้ อ งถู​ูกจั​ั ด แสดงที่​่�อื่​่� น วั​ั น ที่​่� เขาเรี​ียนจบคื​ือวั​ันที่​่�เราถอด ผ้​้าอ้​้อมเขา ไม่​่ใช่​่เอาผ้​้าอ้​้อม ผื​ืนใหม่​่ใส่​่ให้​้เขา ด้​้วยการให้​้ มาแสดงงานอยู่​่� ใ นหอศิ​ิ ล ป์​์ ของเรา

90 ASQ41.indd 90

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เกี่​่�ยวกั​ับโครงสร้​้างการจั​ัดการ พอการเมื​ืองในส่​่วนของคณะน้​้อยมาก มั​ันก็​็ เป็​็นข้​้อได้​้เปรี​ียบ ซึ่​่�งอาจจะเพราะเราเป็​็นมหาวิ​ิทยาลั​ัยใหม่​่ที่​่�เพิ่​่�งก่​่อตั้​้�งได้​้ ไม่​่นาน ทุ​ุกอย่​่างมั​ันใหม่​่ การเมื​ืองภายในจึ​ึงยั​ังไม่​่ค่​่อยมี​ี เพราะฉะนั้​้�นพื้​้�นที่​่� หอศิ​ิลป์​์จึ​ึงค่​่อนข้​้างมี​ีเอกเทศในการจั​ัดกิ​ิจกรรมและโครงการต่​่างๆ จากนั้​้�นเราก็​็เริ่​่�มมาดู​ูว่​่าในงบที่​่�มี​ีอยู่​่�สามารถแตกเป็​็นกิ​ิจกรรมอะไร ได้​้บ้​้าง ก็​็เริ่​่�มที่​่�จะคิ​ิดโครงการขึ้​้�นมา แต่​่มั​ันก็​็มี​ีงานที่​่�ผู​ูกพั​ันมาก่​่อนหน้​้า อย่​่างเช่​่นพวกนิ​ิทรรศการเดี่​่�ยว ก็​็ปล่​่อยให้​้เขาดำำ�เนิ​ินการให้​้เสร็​็จไปก่​่อน จากนั้​้�นก็​็เริ่​่�มมี​ีการวางแผนพู​ูดถึ​ึงการคิ​ิวเรท เริ่​่�มมี​ีแนวคิ​ิดนิ​ิทรรศการกลุ่​่�ม เกิ​ิดขึ้​้�น จากนั้​้�นก็​็มีแี นวคิ​ิดเรื่​่�องของศิ​ิลปิ​ินพำำ�นั​ักหรื​ือ Art Residency เกิ​ิดขึ้​้�น มั​ันก็​็ค่​่อยๆ ทุ​ุกอย่​่าง ขยั​ับไปในทางที่​่�ถู​ูกเขี​ียนขึ้​้�นมาใหม่​่ หอศิ​ิลป ม. กรุ​ุงเทพ มี​ีแนวทางอย่​่างไรกั​ับการรั​ับจั​ัดแสดงงานของนั​ักศึ​ึกษา ของคณะเอง อย่​่างแรกเลยคื​ือเราไม่​่รั​ับงานศิ​ิลปนิ​ิพนธ์​์ ตั​ัวผมเองอาจจะมี​ีพื้​้�นฐาน จากการเรี​ียนรั​ัฐศาสตร์​์มาก่​่อน และผมก็​็ได้​้เห็​็นกิ​ิจกรรมที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นมาอย่​่าง ต่​่อเนื่​่�องในช่​่วงก่​่อนที่​่�ผมจะไปเรี​ียนต่​่อ รวมทั้​้�งผมเคยเข้​้าไปทำำ�หอศิ​ิลป์​์ ณ บ้​้านเจ้​้าพระยา2 มาก่​่อน ผมจึ​ึงเห็​็นข้​้อจำำ�กั​ัดของการมี​ีพื้​้�นที่​่�สำำ�หรั​ับศิ​ิลปนิ​ิพนธ์​์ ขึ้​้�นมา ซึ่​่�งก่​่อนหน้​้านั้​้�น โดยตั​ัวของหอศิ​ิลป์​์เองก็​็ไม่​่ได้​้มี​ีพื้​้�นที่​่�สำำ�หรั​ับจั​ัดงาน แสดงศิ​ิลปนิ​ิพนธ์​์ให้​้กั​ับนั​ักศึ​ึกษา ม. กรุ​ุงเทพ อยู่​่�แล้​้ว เพราะมหาวิ​ิทยาลั​ัย เพิ่​่�งเปิ​ิด ปี​ีแรกที่​่�หอศิ​ิลป์​์เปิ​ิดนั​ักศึ​ึกษารุ่​่�นแรกก็​็ยั​ังเรี​ียนไม่​่จบ มั​ันจึ​ึงเป็​็น ข้​้อได้​้เปรี​ียบที่​่�ทำำ�ให้​้เรากำำ�หนดนโยบายได้​้ว่​่า เราไม่​่ใช่​่พื้​้�นที่​่�ที่​่�จะให้​้นั​ักศึ​ึกษา ของเราเองมาแสดงศิ​ิลปนิ​ิพนธ์​์ นั​ักศึ​ึกษาควรจะต้​้องถู​ูกจั​ัดแสดงที่​่�อื่​่�น วั​ันที่​่�เขาเรี​ียนจบคื​ือวั​ันที่​่�เราถอดผ้​้าอ้​้อมเขา ไม่​่ใช่​่เอาผ้​้าอ้​้อมผื​ืนใหม่​่ใส่​่ ให้​้เขาด้​้วยการให้​้มาแสดงงานอยู่​่�ในหอศิ​ิลป์​์ของเรา ต้​้องมี​ีวันั ที่​่�เขาจะต้​้องโต เป็​็นผู้​้�ใหญ่​่ ต้​้องออกไปหาพื้​้�นที่​่�เอง เพราะการหาพื้​้�นที่​่�เองก็​็คื​ือการหาบริ​ิบท แวดล้​้อมของการทำำ�งานในชี​ีวิ​ิตจริ​ิงนั่​่�นเอง ผมก็​็อธิ​ิบายไปลั​ักษณะแบบนี้​้� ซึ่​่�งก็​็ได้​้รั​ับการขานรั​ับจากทั้​้�งภาควิ​ิชาทั​ัศนศิ​ิลป์​์ คณะศิ​ิลปกรรมศาสตร์​์ และหอศิ​ิลป์​์ เขาก็​็พร้​้อมดำำ�เนิ​ินการให้​้แบบนี้​้�หมด ก็​็คื​ือไม่​่ให้​้แสดง 2

หอศิ​ิลป์​์ ณ บ้​้านเจ้​้าพระยา ตั้​้�งอยู่​่�ในพื้​้�นที่​่�อาคารอนุ​ุรักั ษ์​์บ้า้ นเจ้​้าพระยา ย่​่านถนนพระอาทิ​ิตย์​์ กรุ​ุงเทพฯ เป็​็นหอศิ​ิลป์​์ ที่​่�ก่​่อตั้​้�งและบริ​ิหารจั​ัดการโดย บริ​ิษั​ัท ปตท. จำำ�กั​ัด (มหาชน) เพื่​่�อเป็​็นสถานที่​่�จั​ัดแสดงนิ​ิทรรศการผลงานที่​่�ได้​้รั​ับรางวั​ัล ในการประกวดศิ​ิลปกรรม ปตท. และนิ​ิทรรศการหมุ​ุนเวี​ียนของศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่

91 ASQ41.indd 91

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

แต่​่ว่​่าในทางการเมื​ือง เราต้​้องเข้​้าใจว่​่ามั​ันไม่​่ได้​้มี​ีคณะเดี​ียวที่​่�จำำ�เป็​็น ต้​้องใช้​้พื้​้�นที่​่�ในการทำำ�ศิ​ิลปนิ​ิพนธ์​์ มี​ีหลายคณะที่​่�ต้​้องการพื้​้�นที่​่�แบบนี้​้� จะเห็​็นว่​่า มหาวิ​ิทยาลั​ัยอื่​่�นๆ ที่​่�อนุ​ุญาตให้​้คณะของตั​ัวเองใช้​้พื้​้�นที่​่�เพื่​่�อแสดงศิ​ิลปนิ​ิพนธ์​์ มั​ันก็​็จะต้​้องถู​ูกตั้​้�งคำำ�ถามโดยคณะอื่​่�นตลอดเวลาว่​่า ทำำ�ไมคณะฉั​ันไม่​่มี​ีสิ​ิทธิ์​์� เพราะฉะนั้​้�น ในแง่​่ของการจั​ัดการ ผมคิ​ิดว่​่านี่​่คื� อื สิ่​่�งแรกที่​่�แสดงให้​้เห็​็นถึ​ึงการ จั​ัดการที่​่�ล้​้มเหลว ทำำ�ให้​้เกิ​ิดข้​้อขั​ัดแย้​้งขึ้​้�นมาทั​ันที​ี แต่​่ถ้า้ เราตั​ัดเงื่​่�อนไขนี้​้อ� อก ตั้​้�งแต่​่แรก ข้​้อขั​ัดแย้​้งก็​็หายหมด นี่​่�คื​ือประเด็​็นแรก ประเด็​็นที่​่�สอง มั​ันมี​ีธรรมเนี​ียมปฏิ​ิบั​ัติ​ิของอาจารย์​์ในภาควิ​ิชาทั​ัศน ศิ​ิ ล ป์​์ ข องทั้​้�งประเทศนี้​้� ก็​็ คื​ื อ จะต้​้ อ งมี​ี ง านนิ​ิ ท รรศการแสดงผลงานของ อาจารย์​์ หลั​ังจากที่​่�ผมได้​้ดู​ูสู​ูจิ​ิบั​ัตรที่​่�ผ่​่านมา ก็​็พบว่​่างานอาจารย์​์ไม่​่ใช่​่ไม่​่ดี​ี แต่​่พอเราไปสอน เราได้​้พบปะกั​ับอาจารย์​์หลายท่​่าน เราก็​็เห็​็นว่​่ามันั มี​ีบางท่​่าน ที่​่�ไม่​่ได้​้รู้​้�สึ​ึกอยากทำำ�งานสร้​้างสรรค์​์แล้​้ว เมื่​่�อเปรี​ียบเที​ียบกั​ัน จะพบว่​่ามี​ีงาน อาจารย์​์อยู่​่�จำำ�นวนหนึ่​่�ง ซึ่​่�งไม่​่มากหรอก ที่​่�อยากทำำ�งานนิ​ิทรรศการจริ​ิงๆ แต่​่จำำ�นวนอาจารย์​์มากกว่​่าครึ่​่ง� ไม่​่อยากทำำ�นิ​ิทรรศการ แต่​่ต้อ้ งทำำ� เพราะฉะนั้​้�น เมื่​่�อมั​ันมี​ีทั้​้�งงานของศิ​ิลปิ​ินที่​่�พยายามสื่​่�อสารกั​ับศิ​ิลปิ​ินที่​่�ไม่​่ได้​้พยายามสื่​่�อสาร อยู่​่�ด้​้วยกั​ัน ภาพที่​่�ปรากฏออกมาจึ​ึงเป็​็นความล้​้มเหลวของสิ่​่�งที่​่�เรี​ียกว่​่า นิ​ิทรรศการ ในฐานะสถาบั​ั น การศึ​ึ ก ษา เรากำำ� ลั​ั ง สอนนั​ั ก ศึ​ึ ก ษาให้​้ เ ข้​้ า ใจเรื่​่�อง นิ​ิทรรศการ แต่​่ถ้า้ เราเริ่​่�มต้​้นจากการทำำ�นิ​ิทรรศการที่​่�ไม่​่ดี​ี ยิ่​่�งมาจากคณาจารย์​์ ของเราเองด้​้วย ผมคิ​ิดว่​่ามั​ันคื​ือปั​ัญหา และผมคิ​ิดว่​่าทุ​ุกมหาวิ​ิทยาลั​ัยใน ประเทศไทยอยู่​่�ในกรอบของปั​ัญหานี้​้� และยั​ังหลุ​ุดไม่​่พ้น้ เพราะฉะนั้​้�น สิ่​่�งหนึ่​่ง� ที่​่�ผมเสนอไปตอนแรกก็​็คื​ือ ยกเลิ​ิกเถอะ ซึ่​่�งก็​็น่​่ารั​ักอี​ีกเหมื​ือนกั​ันเพราะว่​่า สั​ัดส่​่วนอาจารย์​์เกิ​ินห้​้าสิ​ิบเปอร์​์เซ็​็นต์​์ในตอนนั้​้�นเขาพร้​้อมจะยกเลิ​ิกอยู่​่�แล้​้ว ฉั​ันไม่​่ได้​้อยากแสดงอะไร ฉั​ันก็​็ happy ผมก็​็เสนอต่​่อว่​่าแล้​้วทำำ�ไมไม่​่เลื​ือก คนที่​่�เหลื​ือ สมมติ​ิว่​่าเจ็​็ดในสิ​ิบคนไม่​่อยากแสดง แต่​่อี​ีกสามคนอยาก เราก็​็ โฟกั​ัสไปที่​่�สามคนนั้​้�น ให้​้เขาทำำ�งานศิ​ิลปะที่​่�ดี​ีออกมา นี่​่�คื​ือข้​้อเสนอของผม ซึ่​่�งในทางการเมื​ืองก็​็สมเหตุ​ุสมผลซึ่​่�งกั​ันและกั​ันใช่​่ไหม คื​ือทุ​ุกคนได้​้ประโยชน์​์ คนที่​่�ขยั​ันก็​็อยากจะทำำ�งานที่​่�มั​ันโดดเด่​่นขึ้​้�นมา คนที่​่�ไม่​่ได้​้ขยั​ันก็​็ไม่​่ได้​้อยากจะ ทำำ�อยู่​่�แล้​้ว หอศิ​ิลป์​์จึ​ึงตั​ัดการเมื​ืองส่​่วนนี้​้�ออกไปได้​้

92 ASQ41.indd 92

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Emotion As Water (2003) โดย อริญชย์ รุ่งแจ้ง BRANDNEW 2003 Art Project Image courtesy of Bangkok University Gallery

93 ASQ41.indd 93

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

แนวทางในการคั​ัดสรรนิ​ิทรรศการของหอศิ​ิลป ม.กรุ​ุงเทพ มี​ีหลั​ักเกณฑ์​์ อย่​่างไรบ้​้าง คื​ือในส่​่วนของนิ​ิทรรศการกลุ่​่�มที่​่�ผมรั​ับผิ​ิดชอบ ผมก็​็จะมี​ีการนำำ�เสนอ ในที่​่�ประชุ​ุมก่​่อนว่​่า เราจะทำำ�เรื่​่�องนี้​้� มี​ีศิ​ิลปิ​ินเข้​้าร่​่วมประมาณนี้​้� ส่​่วนงานที่​่� เป็​็นนิ​ิทรรศการเดี่​่�ยว เราก็​็จะบอกว่​่าทำำ�ไมเขาน่​่าสนใจ ทำำ�ไมต้​้องเป็​็นศิ​ิลปิ​ิน คนนี้​้� คื​ืองานของศิ​ิลปิ​ินเดี่​่�ยวจะมี​ีกลไกสองแบบคื​ือ อยู่​่�ภายใต้​้การคิ​ิวเรท หรื​ือการไม่​่คิ​ิวเรท การไม่​่คิ​ิวเรทก็​็คื​ือผมก็​็ทำำ�หน้​้าที่​่�เป็​็นผู้​้�จั​ัดการแกลเลอรี​ี ช่​่วยบริ​ิหารจั​ัดการพื้​้�นที่​่� อำำ�นวยความสะดวก ทำำ�งานเอกสารต่​่างๆ ส่​่วน นิ​ิทรรศการเดี่​่�ยวที่​่�มี​ีการคิ​ิวเรท ผมจะเข้​้าไปตั้​้�งแต่​่กระบวนการแรก อาจจะ ตั้​้�งแต่​่ไปเชิ​ิญศิ​ิลปิ​ินมา คิ​ิดกรอบการสร้​้างงานร่​่วมกั​ัน หรื​ือแม้​้กระทั่​่�ง อบรมกั​ันไว้​้ล่​่วงหน้​้า แล้​้วเราก็​็ช่​่วยทำำ�ใบรั​ับรอง (certificate) ให้​้ในส่​่วน ที่​่�เขาทำำ� อาจจะไม่​่ได้​้เกี่​่�ยวข้​้องโดยตรงกั​ับหั​ัวเรื่​่�องหรื​ือเรื่​่�องประเด็​็นหลั​ัก แต่​่มันั ก็​็ต้อ้ งมี​ีการศึ​ึกษา ซึ่​่�งตรงนี้​้จ� ะขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับความเข้​้มข้​้นของความร่​่วมมื​ือ แต่​่ทั้​้�งนี้​้� การคิ​ิวเรทของเราจะไม่​่ไปตั้​้�งหั​ัวเรื่​่�องที่​่�ทำำ�ให้​้เกิ​ิดการเคลื่​่�อนย้​้ายงาน ศิ​ิลปะของศิ​ิลปิ​ิน หรื​ือต้​้องเปลี่​่�ยนแปลงความหมายและการตี​ีความออกไป เพี​ียงแต่​่เราสนใจในการขยายความหมายมากกว่​่า สำำ�หรั​ับผมจะให้​้ความ เคารพในงานศิ​ิลปะ สมมติ​ิว่​่างานมี​ีอยู่​่�แล้​้ว ผมก็​็จะไม่​่ไปเปลี่​่�ยนความหมาย ของงาน แต่​่จะทำำ�อย่​่างไรให้​้ความหมายของงานนั้​้�นกว้​้างขวางและสามารถ สื่​่�อสารได้​้อย่​่างมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพมากขึ้​้�น พื้​้�นฐานจากการเรี​ียนด้​้านรั​ัฐศาสตร์​์สามารถนำำ�มาใช้​้จั​ัดการพื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะ ได้​้หรื​ือไม่​่ ผมจบปริ​ิญญาตรี​ีมาทางรั​ัฐศาสตร์​์การปกครอง ซึ่​่�งไม่​่ได้​้มี​ีเรื่​่�องของ การบริ​ิหารจั​ัดการใดๆ เลย ศาสตร์​์การบริ​ิหารจั​ัดการที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับศิ​ิลปะ แบบนี้​้� เป็​็นเรื่​่�องที่​่�คนเรี​ียนศิ​ิลปะก็​็สามารถทำำ�ได้​้ แต่​่ตั​ัวผมเองจะมองในมุ​ุม ของกิ​ิจกรรมมากกว่​่าที่​่�ผมสามารถใช้​้ความรู้​้�ทางด้​้านรั​ัฐศาสตร์​์มาทำำ� ไม่​่ใช่​่ เรื่​่�องของการจั​ัดการ การจั​ัดการนี่​่�เป็​็นความรู้​้� เป็​็นทั​ักษะที่​่�ถู​ูกพั​ัฒนามา อย่​่างต่​่อเนื่​่�อง ตั้​้�งแต่​่ผมเริ่​่�มทำำ�งานอื่​่�น ก่​่อนหน้​้านั้​้�นผมทำำ�งานเป็​็นเจ้​้าหน้​้าที่​่� จั​ัดโปรแกรมในงานสั​ัมมนา ผมจะประเมิ​ินได้​้ว่​่า ถ้​้ามี​ีคนตอบรั​ับมาเท่​่านี้​้�

94 ASQ41.indd 94

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ภาพบน

Which Wait (2009) โดย Nir Segal (โครงการศิลปินในพำ�นักหอศิลปมหาวิทยาลัยกรุงเทพ) Image courtesy of Bangkok University Gallery ภาพล่าง

Water Cannon performance โดย Nikoloz Chahardze (โครงการศิลปินในพำ�นักหอศิลปมหาวิทยาลัยกรุงเทพ) Image courtesy of Bangkok University Gallery

95 ASQ41.indd 95

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

คนจะมาเท่​่าไหร่​่ การตอบจดหมายต้​้องสื่​่�อสารประมาณไหน เพราะฉะนั้​้�น ในชี​ีวิ​ิตผม ก่​่อนที่​่�จะไปเรี​ียนต่​่อเมื​ืองนอก ผมทำำ�โครงการที่​่�ต้​้องใช้​้ความ ร่​่วมมื​ือมาตลอด ทั​ักษะเรื่​่�องการจั​ัดการมั​ันจึ​ึงถู​ูกบ่​่มเพาะมาตลอดเวลา มั​ันผ่​่านกระบวนการทำำ�งานกั​ับองค์​์กรนอกภาครั​ัฐ (NGO) ผ่​่านการทำำ�งานกั​ับ บริ​ิษัทั เอกชน ถู​ูกนำำ�มาใช้​้ในระบบการศึ​ึกษา แน่​่นอนว่​่าบางครั้​้�งมั​ันก็​็รู้​้�สึกึ ท้​้อ รู้​้�สึ​ึกไม่​่พอใจบ้​้างอยู่​่�แล้​้ว เพราะว่​่ามั​ันช้​้า ผมคิ​ิดว่​่าถ้​้าพู​ูดถึ​ึงทั​ักษะด้​้านการจั​ัดการจริ​ิงๆ แล้​้วคนเรี​ียนศิ​ิลปะก็​็ สามารถทำำ�ได้​้ คนอย่​่างอาจารย์​์เฉลิ​ิมชั​ัย โฆษิ​ิตพิ​ิพัฒ ั น์​์, อาจารย์​์ถวั​ัลย์​์ ดั​ัชนี​ี, 3 ไทวิ​ิจิ​ิต พึ่​่�งเกษมสมบู​ูรณ์​์ , ฤกษ์​์ฤทธิ์​์� ตี​ีระวนิ​ิช, อาจารย์​์ถาวร โกอุ​ุดมวิ​ิทย์​์4 หรื​ือธวั​ัชชั​ัย สมคง5 คนพวกนี้​้�มี​ีทั​ักษะการจั​ัดการสู​ูงมาก ถ้​้าจะแตกต่​่างกั​ัน ก็​็เป็​็นเรื่​่�องของขนบ เรื่​่�องของวิ​ิธีกี าร ทำำ�ให้​้แนวทางการจั​ัดการไม่​่เหมื​ือนกั​ัน เพราะฉะนั้​้�น สิ่​่�งสำำ�คั​ัญสำำ�หรั​ับผมจึ​ึงไม่​่ใช่​่ทั​ักษะการจั​ัดการ แต่​่คื​ือมุ​ุมมอง ต่​่อการคิ​ิดโครงการหรื​ือการสร้​้างสรรค์​์กิ​ิจกรรม ซึ่​่�งอั​ันนี้​้�ผมใช้​้ความรู้​้�ทาง รั​ัฐศาสตร์​์เดิ​ิมของผมมาใช้​้เยอะมาก อย่​่างการทำำ�โครงการแบรนด์​์นิ​ิว ก็​็เริ่​่�มมาจากการมองเห็​็นปั​ัญหา ของการแสดงศิ​ิลปกรรมแห่​่งชาติ​ิ ผ่​่านสายตาของนั​ักรั​ัฐศาสตร์​์ ไม่​่ใช่​่ใน ฐานะคนในวงการศิ​ิลปะด้​้วยกั​ันเอง หรื​ือการไปจั​ัดนิ​ิทรรศการในหอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี6 แล้​้วมี​ีมิ​ิติ​ิทางการเมื​ืองที่​่�ทั​ับซ้​้อนตรงนั้​้�น เราก็​็ต่​่อสู้​้�ด้​้วยพื้​้�นที่​่�ที่​่�ถู​ูก ทิ้​้�งร้​้าง ณ วั​ันนั้​้�น เพื่​่�อสื่​่�อสารถึ​ึงความจำำ�เป็​็นที่​่�จะต้​้องมี​ีพื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะสำำ�หรั​ับ 3 ไทวิ​ิจิ​ิต พึ่​่�งเกษมสมบู​ูรณ์​์ ศิ​ิลปิ​ินไทยผู้​้�เชี่​่�ยวชาญการนำำ�วั​ัสดุ​ุสำำ�เร็​็จรู​ูปและวั​ัสดุ​ุเหลื​ือทิ้​้�งมาสร้​้างสรรค์​์เป็​็นงานศิ​ิลปะ แบบนามธรรม 4 ศาสตราจารย์​์ถาวร โกอุ​ุดมวิ​ิทย์​์ ศิ​ิลปิ​ินภาพพิ​ิมพ์​์ อดี​ีตอาจารย์​์ประจำำ�คณะจิ​ิตรกรรม ประติ​ิมากรรมและภาพพิ​ิมพ์​์ มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร มี​ีประสบการณ์​์สอนศิ​ิลปะในสถาบั​ันที่​่�มี​ีชื่​่�อเสี​ียงทั้​้�งในประเทศไทยและต่​่างประเทศหลายแห่​่ง และยั​ังเป็​็น ผู้​้�อำำ�นวยการและภั​ัณฑารั​ักษ์​์ของหอศิ​ิลป์​์ร่​่วมสมั​ัยอาร์​์เดล (Ardel Gallery of Modern Art) กรุ​ุงเทพฯ 5 ธวั​ัชชั​ัย สมคง ศิ​ิลปิ​ิน บรรณาธิ​ิการบริ​ิหารนิ​ิตยสารศิ​ิลปะ FINEART Magazine ปั​ัจจุ​ุบั​ันเป็​็นผู้​้�ก่​่อตั้​้�งและบริ​ิหาร พื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะ MATDOT Art Center กรุ​ุงเทพฯ 6 Present Perfect ปั​ัจจุ​ุบันั กาลที่​่ส� มบู​ูรณ์​์ (2002–2003) เป็​็นนิ​ิทรรศการที่​่�จั​ัดขึ้​้�นในพื้​้�นที่​่�รกร้​้างของหอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี โดยความร่​่วมมื​ือระหว่​่างภาควิ​ิชาทั​ัศนศิ​ิลป์​์ คณะศิ​ิลปกรรมศาสตร์​์ มหาวิ​ิทยาลั​ัยกรุ​ุงเทพ กั​ับมู​ูลนิ​ิธิ​ิหอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี มู​ูลนิ​ิธิจุิ มุ ภฏ-พั​ันธุ์​์�ทิ​ิพย์​์ ถื​ือเป็​็นนิ​ิทรรศการแรกในรอบหลายปี​ีนับั ตั้​้�งแต่​่หอศิ​ิลป์​์แห่​่งนี้​้ปิ� ดิ ตั​ัวลงเมื่​่�อต้​้นทศวรรษ 1990 อรรฆย์​์ ฟองสมุ​ุทร เป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์ คั​ัดเลื​ือกศิ​ิลปิ​ินจำำ�นวน 17 คน สร้​้างสรรค์​์ผลงานศิ​ิลปะที่​่�สะท้​้อนความสั​ัมพั​ันธ์​์ระหว่​่างพื้​้�นที่​่� เวลา และผู้​้�คนที่​่�เคยมี​ีส่​่วนเกี่​่�ยวข้​้องกั​ับหอศิ​ิลป์​์ เพื่​่�อสร้​้างความตระหนั​ักต่​่อการมี​ีพื้​้�นที่​่�สาธารณะสำำ�หรั​ับการแสดงออกทางศิ​ิลปะ ซึ่​่�งในสมั​ัยนั้​้�นถื​ือว่​่ายั​ังขาดแคลนอยู่​่�

96 ASQ41.indd 96

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

The Reconstruction (2018) โดย Richard Streitmatter-Tran (โครงการศิลปินในพำ�นักหอศิลปมหาวิทยาลัยกรุงเทพ) Image courtesy of Bangkok University Gallery

97 ASQ41.indd 97

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

4569/26 โดย กัญญา จันทร์คงหอม จัดแสดงที่ CASE Space Revolution BRANDNEW 2019 Art Project Image courtesy of Bangkok University Gallery

98 ASQ41.indd 98

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

คนทั่​่�วไป เพื่​่�อประชาชน โดยประชาชน หรื​ืออะไรก็​็แล้​้วแต่​่ในมุ​ุมมองของ ศิ​ิลปิ​ิน แต่​่สำำ�หรั​ับผม มั​ันคื​ือการมี​ีพื้​้�นที่​่�สาธารณะ ทุ​ุกอย่​่างเป็​็นประเด็​็น มาจากแนวคิ​ิดรั​ัฐศาสตร์​์ นอกจากตั​ัวอาจารย์​์เองในฐานะภั​ัณฑารั​ักษ์​์หลั​ักของหอศิ​ิลป์​์ เรามี​ีการนำำ� ภั​ัณฑารั​ักษ์​์จากภายนอกเข้​้ามาทำำ�งานด้​้วยหรื​ือไม่​่ และแนวทางในการทำำ�งาน ร่​่วมกั​ันเป็​็นอย่​่างไร คื​ือจริ​ิงๆ แล้​้วหน้​้าที่​่�ส่​่วนนี้​้�มั​ันก็​็ไม่​่ใช่​่ของผมคนเดี​ียว มั​ันก็​็มี​ีคนกลาง อย่​่างอาจารย์​์นิ​ิพั​ันธ์​์ บางที​ีเขาก็​็ส่​่งมาว่​่า อยากให้​้ความร่​่วมมื​ือกั​ับคนนี้​้�ๆ คุ​ุณทำำ�งานร่​่วมกั​ันได้​้ไหม โดยปกติ​ิของผมคื​ือถ้​้าเจอคนที่​่�ทำำ�งานด้​้วยแล้​้วคุ​ุย ไม่​่รู้​้�เรื่​่�อง เป็​็นคนยาก ไม่​่ค่​่อยให้​้ความร่​่วมมื​ือมากนั​ัก จนทุ​ุกอย่​่างมั​ันยาก ลำำ�บาก ผมก็​็ไม่​่ทำำ� ผมคิ​ิดว่​่าในชี​ีวิ​ิตเราตั​ัวงานมั​ันเยอะอยู่​่�แล้​้ว ทำำ�ไมเราจะ ต้​้องไปหาเรื่​่�องมาทำำ�ให้​้ปวดหั​ัวเพิ่​่�มด้​้วย อาจารย์​์มี​ีแนวทางในการประนี​ีประนอมอย่​่างไร เราต้​้องคุ​ุยกั​ันก่​่อนเลย ทั้​้�งสิ่​่�งที่​่�เป็​็นไปได้​้และสิ่​่�งที่​่�เป็​็นไปไม่​่ได้​้ คุ​ุยกั​ัน ตั้​้�งแต่​่ก่​่อนสร้​้างความร่​่วมมื​ือเลย ถ้​้าไปคุ​ุยหลั​ังสร้​้างความร่​่วมมื​ือแล้​้ว คุ​ุยให้​้ตายอย่​่างไรก็​็ไม่​่หมดหรอก ยกตั​ัวอย่​่างตอนผมทำำ�โครงการกั​ับคนฟิ​ิลิ​ิปปิ​ินส์​์ คื​ือตอนนั้​้�นผมเพิ่​่�ง คิ​ิวเรทงานให้​้กั​ับหอศิ​ิลป์​์ พี​ีระศรี​ี เสร็​็จไป ซึ่​่�งผมก็​็ทำำ�ด้​้วยความตั้​้�งใจ ทำำ�แบบไม่​่ได้​้สนใจว่​่ามั​ันจะมี​ีอะไรต่​่อไป แต่​่มั​ันคื​ือสิ่​่�งที่​่�เราตั้​้�งใจทำำ�ให้​้มั​ันดี​ี ที่​่�สุ​ุด จนกระทั่​่�งมั​ันผ่​่านไปได้​้ วั​ันหนึ่​่ง� ทางสมาคมฝรั่​่�งเศสกรุ​ุงเทพอยากขอพบ เราก็​็ไปรออยู่​่�หน้​้าหอศิ​ิลป์​์ เขาก็​็เดิ​ินมาพร้​้อมกั​ับภั​ัณฑารั​ักษ์​์จากฟิ​ิลิ​ิปปิ​ินส์​์ เขาบอกว่​่าทางสมาคมฝรั่​่�งเศสที่​่�มะนิ​ิลา (Alliance Française Manila) มี​ีงบอยากจะทำำ�โปรแกรมภั​ัณฑารั​ักษ์​์พำำ�นั​ัก (Curator-in-residence) ซึ่​่�งตอนนั้​้�นผมก็​็ ไ ม่​่ เ คยทำำ� มาก่​่ อ น ก็​็ ยั​ั ง งงๆ ว่​่ าคื​ื อ อะไร แต่​่ ผ มก็​็ ต อบ ตกลงไป แล้​้วก็​็ไปอยู่​่�ที่​่�ฟิ​ิลิ​ิปปิ​ินส์​์ประมาณสามสั​ัปดาห์​์ ได้​้ไปเห็​็นสภาพ ความเป็​็นอยู่​่� สภาพแวดล้​้อม พอกลั​ับมาไทยก็​็ทำำ�โครงการศิ​ิลปิ​ินแลกเปลี่​่�ยน กั​ับเขา ทางเขาส่​่งมาสองคน เราก็​็ส่​่งไปสองคน ผมส่​่งอาจารย์​์นิ​ิพั​ันธ์​์

99 ASQ41.indd 99

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ไปกั​ับอริ​ิญชย์​์ รุ่​่�งแจ้​้ง7 ตอนนั้​้�นอริ​ิญชย์​์เพิ่​่�งเสร็​็จจากโครงการ BRANDNEW เขาก็​็โอเค รั​ับไปสองคน ก็​็ไปอยู่​่�ที่​่�นั่​่�นประมาณสองเดื​ือนครึ่​่�ง หลั​ังจากนั้​้�นมั​ันก็​็เป็​็นลั​ักษณะของความร่​่วมมื​ือต่​่อเนื่​่อ� งระหว่​่างองค์​์กร แต่​่ ใ นส่​่ วนของผม ผมรั​ักในความสั​ัม พั​ันธ์​์ ผมก็​็เก็​็บความสั​ัมพั​ันธ์​์นั้​้�น ไว้​้จนถึ​ึงปั​ัจจุ​ุบันั เพราะฉะนั้​้�นการทำำ�งานนิ​ิทรรศการสำำ�หรั​ับผม มั​ันไม่​่ใช่​่แค่​่การ คิ​ิวเรทงาน แต่​่เป็​็นการหาเพื่​่�อนจากแวดวงศิ​ิลปะไปด้​้วย นอกจากเพื่​่�อน ตั้​้�งแต่​่ประถมหรื​ือมหาวิ​ิทยาลั​ัย ผมก็​็มี​ีเพื่​่�อนในอาชี​ีพการงาน แต่​่ว่​่าอาชี​ีพ ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ตรงนี้​้� ผมก็​็ไม่​่ได้​้มี​ีเพื่​่�อนมาก เพราะมาอยู่​่�ในตอนที่​่�อายุ​ุมากแล้​้ว ถื​ือว่​่าค่อ่ นข้​้างอาวุ​ุโส (senior) ผมไม่​่ได้​้เติ​ิบโตมากั​ับการเป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์เด็​็ก ทำำ�งานกั​ับศิ​ิลปิ​ินเด็​็ก แล้​้วโตมาพร้​้อมกั​ัน ผมเรี​ียนจบกลั​ับมาก็​็อายุ​ุจะสี่​่�สิ​ิบ แล้​้ว เพราะฉะนั้​้�น ผมก็​็พยายามสร้​้างเครื​ือข่​่ายมิ​ิตรภาพแบบนี้​้�ขึ้​้�นมาสำำ�หรั​ับ ตั​ัวเอง นอกจากการจั​ัดนิ​ิทรรศการแล้​้ว หอศิ​ิลป์​์มี​ี โครงการหรื​ือกิ​ิจกรรมอื่​่�นๆ ด้​้วยหรื​ือไม่​่ ก็​็มีโี ครงการแลกเปลี่​่�ยนที่​่�ว่​่า ซึ่​่�งในสมั​ัยนั้​้�นโครงการแลกเปลี่​่�ยนถื​ือเป็​็น เรื่​่�องที่​่�ก็​็ไม่​่ได้​้ใหม่​่เสี​ียที​ีเดี​ียว เพี​ียงแต่​่ว่​่าจะยั​ังไม่​่มี​ีระบบบริ​ิหารจั​ัดการที่​่�ดี​ี เราก็​็เข้​้าไปดู​ูแลในเรื่​่�องโครงการแลกเปลี่​่�ยนต่​่างๆ เหล่​่านั้​้�น ซึ่​่�งก็​็ไม่​่ใช่​่แค่​่ เข้​้าไปดู​ูแลอย่​่างเดี​ียว แต่​่เราก็​็เรี​ียนรู้​้�ระบบของมั​ันไปด้​้วยว่​่าการบริ​ิหาร จั​ัดการให้​้ดี​ีควรจะเป็​็นอย่​่างไร ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น ผมเองเคยได้​้ทุ​ุนไปญี่​่�ปุ่​่�นเมื่​่�อปี​ี 1995 ไปดู​ูงานเรื่​่�อง ภั​ัณฑารั​ักษ์​์นี่​่�แหละ ตอนนั้​้�นเดิ​ินทางไปกั​ับอาจารย์​์หลายท่​่าน มี​ีอาจารย์​์ สมพร รอดบุ​ุญ8 เป็​็นคนได้​้ทุ​ุนมา เราก็​็ได้​้ไปเห็​็นงานวิ​ิจั​ัยศิ​ิลปะเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์ การจั​ัดการองค์​์กร และอี​ีกหลายอย่​่าง ผมก็​็จดจำำ�สิ่​่�งต่​่างๆ เหล่​่านั้​้�นมาสร้​้าง เป็​็นรู​ูปแบบที่​่�เราจะสามารถจั​ัดการต่​่อได้​้ อย่​่างการออกแบบโครงการศิ​ิลปิ​ิน พำำ�นั​ัก ว่​่าเมื่​่�อศิ​ิลปิ​ินมาถึ​ึงต้​้องมี​ีการจั​ัดการอย่​่างไร ตั้​้�งแต่​่กระบวนการรั​ับ 7 อริ​ิญชย์​์ รุ่​่�งแจ้​้ง เป็​็นศิ​ิลปิ​ินไทยที่​่�มี​ีชื่​่�อเสี​ียงในระดั​ับนานาชาติ​ิ ผลงานของเขามั​ักนำำ�เสนอเนื้​้�อหาเชิ​ิงประวั​ัติ​ิศาสตร์​์ ผ่​่านมุ​ุมมองหลากหลายซึ่​่�งมั​ักผสมผสานไปกั​ับเรื่​่�องราวที่​่�เกี่​่�ยวข้​้องกั​ับวั​ัฒนธรรม เชื้​้�อชาติ​ิ และผู้​้�คนในสั​ังคมไทย 8 ผู้​้�ช่​่วยศาสตราจารย์​์สมพร รอดบุ​ุญ เป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์ นั​ักวิ​ิชาการ และอาจารย์​์สอนศิ​ิลปะชื่​่�อดั​ัง สมพรมี​ีบทบาท ในการคิ​ิวเรทนิ​ิทรรศการศิ​ิลปะให้​้กั​ับศิ​ิลปิ​ินไทยทั้​้�งในระดั​ับประเทศและนานาชาติ​ิมาตั้​้�งแต่​่ช่​่วงทศวรรษ 1990

100 ASQ41.indd 100

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ภาพบน

นิพันธ์ โอฬารนิเวศน์ Image courtesy of Bangkok University Gallery ภาพล่าง

อริญชย์ รุ่งแจ้ง Image courtesy of Bangkok University Gallery

101 ASQ41.indd 101

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ที่​่�สนามบิ​ิน ไปส่​่งเข้​้าที่​่�พั​ัก ต้​้องมี​ีอะไรให้​้เขาบ้​้าง ส่​่วนกิ​ิจกรรมอื่​่�นๆ ก็​็มี​ีทั้​้�ง การจั​ัดนิ​ิทรรศการเดี่​่�ยว นิ​ิทรรศการกลุ่​่�ม การร่​่วมงานกั​ับองค์​์กรอื่​่�น หรื​ือ การบริ​ิการการศึ​ึกษา รวมไปถึ​ึงการริ​ิเริ่​่�มโครงการอย่​่าง BRANDNEW Art Project โครงการศิ​ิลปกรรมแบรนด์​์นิ​ิว (BRANDNEW Art Project) มี​ีจุ​ุดเริ่​่�มต้​้น มาจากอะไร ช่​่วงผมเข้​้ามาทำำ�งานใหม่​่ๆ กั​ับอาจารย์​์นิพัิ นั ธ์​์ ตอนนั้​้�นก็​็ไฟแรงด้​้วยกั​ัน ทั้​้�งคู่​่� เคยไปดู​ูการแสดงศิ​ิลปกรรมแห่​่งชาติ​ิก็​็รู้​้�สึ​ึกไม่​่ชอบ ไปดู​ูงานประกวด ที่​่�อื่​่�นๆ เก็​็ยั​ังไม่​่ชอบ จนมานั่​่�งถามตั​ัวเองทำำ�ไมบ้​้านเราถึ​ึงยึ​ึดโมเดลแบบนี้​้� กั​ันหมด ตั​ัวผมเป็​็นคนนอกโลกศิ​ิลปะคนหนึ่​่�งที่​่�ได้​้มี​ีโอกาสเข้​้ามา ก็​็เลยรู้​้�สึ​ึก ว่​่ามั​ันน่​่าจะมี​ีโมเดลอื่​่�นที่​่�น่​่าสนใจมากกว่​่านี้​้�หรื​ือเปล่​่า ก็​็เลยไปบอกอาจารย์​์นิ​ิพั​ันธ์​์ว่​่า ถ้​้าอย่​่างนั้​้�นเรามาสร้​้างโมเดลใหม่​่กั​ัน ดี​ีกว่​่า เขาก็​็ถามว่​่าตั​ัวผมเองคิ​ิดว่​่าอะไรคื​ือข้​้อจำำ�กั​ัด ผมก็​็บอกว่​่า หนึ่​่�งคื​ือ ตั​ัวงาน งานศิ​ิลปะแค่​่ชิ้​้�นสองชิ้​้�นมั​ันทำำ�อะไรไม่​่ได้​้ รู​ูปแบบของงานถ้​้ามั​ันถู​ูก จำำ�กั​ัดอยู่​่�ในสื่​่�อแบบเดี​ียวมั​ันก็​็ทำำ�อะไรไม่​่ได้​้ มั​ันก็​็มี​ีอี​ีก 3–4 ประเด็​็นที่​่�เป็​็น ข้​้อจำำ�กั​ัด ถ้​้าเรามี​ีความสามารถจะทำำ�อะไรแบบนี้​้แ� ล้​้ว ทำำ�ไมเราจะไม่​่ลองทลาย ข้​้อจำำ�กั​ัดพวกนี้​้�ล่​่ะ เราอยากทำำ�โครงการสนั​ับสนุ​ุนศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ (young artist) ให้​้พวก เขาได้​้ให้​้มีนิี ทิ รรศการเดี่​่�ยว ซึ่​่�งมั​ันเป็​็นเหมื​ือนปลายทางของคนทำำ�งานศิ​ิลปะ แต่​่การจะมี​ีนิ​ิทรรศการเดี่​่�ยวของตั​ัวเองมั​ันเป็​็นเรื่​่�องยาก เราก็​็เลยอยาก สนั​ับสนุ​ุนศิ​ิลปิ​ินเหล่​่านี้​้� ก็​็เริ่​่�มจากประเด็​็นนี้​้�ก่​่อน อี​ีกอย่​่างคื​ือ ตอนนั้​้�นก็​็เริ่​่�มมี​ีการพู​ูดถึ​ึงหอศิ​ิลป์​์ในชุ​ุมชน (community) กั​ันบ้​้างแล้​้ว ผมชอบความเป็​็น community ในแง่​่ของการพึ่​่�งพาร่​่วมมื​ือกั​ัน ผมชอบอะไรแบบนั้​้�น thesis ที่​่�ผมเคยทำำ�ตอนเรี​ียนก็​็เกี่​่�ยวกั​ับโครงการเพื่​่�อ ชุ​ุมชน ดั​ังนั้​้�นเรื่​่�องการหาพื้​้�นที่​่�แสดงงานสำำ�หรั​ับศิ​ิลปิ​ินที่​่�เราเลื​ือกมา ผมก็​็ไป เสนอทางหอศิ​ิลป์​์ว่​่า เรามาดู​ูละแวกแถวนี้​้� (มหาวิ​ิทยาลั​ัยกรุ​ุงเทพ วิ​ิทยาเขต กล้​้วยน้ำำ��ไท) ว่​่ามีหี อศิ​ิลป์​์อะไรอยู่​่�ใกล้​้ๆ บ้​้าง ตอนนั้​้�นก็​็มี​ี ไซแอม อาร์​์ต สเปซ (SI-AM Art Space Gallery) กั​ับสเปซ คอนเทมโพรารี​ี อาร์​์ต (Space Contemporary Art) แล้​้วก็​็มี​ีตรงเอกมั​ัยกั​ับแถวถนนพระราม 4 นี่​่�เป็​็น

102 ASQ41.indd 102

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

SA-WAS-DEE 33rd PART OF BODY AND THE 8th PLANET โดย ปานวัตร เมืองมูล จัดแสดงที่ WTF Gallery BRANDNEW 2019 Art Project Image courtesy of Bangkok University Gallery

103 ASQ41.indd 103

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

104 ASQ41.indd 104

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Now, Here and Elsewhere โดย ศรภัทร ภัทราคร จัดแสดงที่หอศิลปมหาวิทยาลัยกรุงเทพ BRANDNEW 2019 Art Project Image courtesy of Bangkok University Gallery

105 ASQ41.indd 105

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ไอเดี​ียแรกของการพู​ูดถึ​ึงงานศิ​ิลปะในรู​ูปแบบเทศกาลศิ​ิลปะ (art festival) ฝั่​่�งตะวั​ันออกของกรุ​ุงเทพฯ เลย เราคิ​ิดอย่​่างนั้​้�น โครงการแบรนด์​์นิวิ ปี​ีแรกๆ ก็​็จะจั​ัดตามแกลเลอรี​ีพวกนี้​้� แต่​่พอผ่​่านไปอี​ีกสองปี​ี แกลเลอรี​ีพวกนั้​้�นก็​็ปิดิ ตั​ัวกั​ันไปหมด เราก็​็ต้อ้ ง วิ่​่�งไปหาพื้​้�นที่​่�อื่​่�น เช่​่น หอศิ​ิลปวิ​ิทยนิ​ิทรรศน์​์9 ของจุ​ุฬาฯ วิ่​่�งไปหาพี่​่�นำำ�ทอง10 งานก็​็เลยกลายเป็​็นแบบกระจายๆ ไป แต่​่จริ​ิงๆ แล้​้วเราเริ่​่�มต้​้นจากการเป็​็น community ก็​็น่​่าดี​ีใจที่​่�ในระยะหลั​ัง 4–5 ปี​ีมานี้​้� เรามี​ีพาร์​์ทเนอร์​์เป็​็น WTF Gallery11 ซึ่​่�งปั​ัจจุ​ุบั​ันนี้​้�ก็​็ยั​ังเปิ​ิดอยู่​่� คื​ือผมอยากทำำ�อะไรที่​่�เป็​็นการจั​ัดการ พื้​้�นที่​่� (zoning) ผมเชื่​่�อในการทำำ� zoning ทางศิ​ิลปะด้​้วย คื​ือผมไม่​่ได้​้เชื่​่�อว่​่า หอศิ​ิลป์​์ต้​้องอยู่​่�ตรงกลางเมื​ือง และทุ​ุกคนจะต้​้องวิ่​่�งเข้​้าไป แต่​่ถ้​้ามี​ีการทำำ� zoning เฉพาะ ก็​็จะทำำ�ให้​้ความเคลื่​่�อนไหวทางศิ​ิลปะมั​ันเปลี่​่�ยนไปได้​้ ในฐานะที่​่�อาจารย์​์อยู่​่�ในวงการศิ​ิลปะมากว่​่ายี่​่�สิ​ิบปี​ีแล้​้ว งานภั​ัณฑารั​ักษ์​์ช่​่วง แรกๆ ที่​่�อาจารย์​์เข้​้ามาในวงการนี้​้�เป็​็นอย่​่างไร ถ้​้าเป็​็นในสมั​ัยแรกๆ ที่​่�ผมกลั​ับมาไทย ช่​่วงปี​ี 2000 ทุ​ุกที่​่�ใหม่​่หมด ม. กรุ​ุงเทพก็​็ใหม่​่ ผมก็​็ใหม่​่ ก็​็เลยใหม่​่ซึ่​่�งกั​ันและกั​ัน ในหอศิ​ิลป์​์อื่​่�นๆ บางแห่​่ง เขาก็​็ไม่​่ได้​้ใหม่​่ แต่​่เขาไม่​่เห็​็นภาพเหล่​่านี้ป้� รากฏอยู่​่�ในนั้​้�น ยกเว้​้นผู้​้�เล่​่นหลั​ักที่​่�มี​ี อยู่​่�ไม่​่กี่​่�คน ก็​็จะมี​ีอาจารย์​์กฤติ​ิยา อาจารย์​์อภิ​ินันั ท์​์12 มี​ีผม เท่​่าที่​่�ผมเห็​็นก็​็บอก ได้​้ว่าบุ ่ คุ คลเหล่​่านี้ทำ้� ำ�งานภั​ัณฑารั​ักษ์​์จริ​ิงๆ ตอนนั้​้�นก็​็จะมี​ีแค่​่ไม่​่กี่​่�คน ส่​่วนคน อื่​่�นๆ ผมคิ​ิดว่​่าเขายั​ังไม่​่ได้​้เป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ผมคิ​ิดว่​่าเขาเป็​็นคนบริ​ิหารจั​ัดการ

9 หอศิ​ิลปวิ​ิทยนิ​ิทรรศน์​์ ก่​่อตั้​้�งขึ้​้�นเมื่​่�อปี​ี 1995 ตั้​้�งอยู่​่�บนชั้​้�น 7 ศู​ูนย์​์วิ​ิทยทรั​ัพยากร อาคารมหาธี​ีรราชานุ​ุสรณ์​์ จุ​ุฬาลงกรณ์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัย เป็​็นพื้​้�นที่​่�แสดงผลงานศิ​ิลปะสะสมของจุ​ุฬาลงกรณ์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัย และนิ​ิทรรศการศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัย ของศิ​ิลปิ​ินไทยและต่​่างชาติ​ิ 10 Numthong Art Space (นำำ�ทองอาร์​์ตสเปซ) หรื​ือชื่​่�อเดิ​ิมคื​ือ Numthong Gallery ก่​่อตั้​้�งโดยนำำ�ทอง แซ่​่ตั้​้�ง ภั​ัณฑารั​ักษ์​์และนั​ักสะสมงานศิ​ิลปะ เมื่​่�อปี​ี 1997 ปั​ัจจุ​ุบั​ันแกลเลอรี​ีตั้​้�งอยู่​่�ในซอยอารี​ีย์​์ 5 ฝั่​่�งเหนื​ือ เขตพญาไท กรุ​ุงเทพฯ 11 WTF Gallery and Cafe แกลเลอรี​ีและคาเฟ่​่ย่​่านทองหล่​่อ ตั้​้�งอยู่​่�ในซอยสุ​ุขุ​ุมวิ​ิท 51 เขตวั​ัฒนา กรุ​ุงเทพฯ ก่​่อตั้​้�งขึ้​้�นเมื่​่�อปี​ี 2010 เน้​้นนำำ�เสนองานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยสะท้​้อนสั​ังคมการเมื​ือง 12 ศาสตราจารย์​์ ดร. อภิ​ินั​ันท์​์ โปษยานนท์​์ อดี​ีตอาจารย์​์ประจำำ�คณะศิ​ิลปกรรมศาสตร์​์ จุ​ุฬาลงกรณ์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัย ผู้​้�อำำ�นวยการสำำ�นั​ักงานศิ​ิลปวั​ัฒนธรรมร่​่วมสมั​ัยคนแรก อธิ​ิบดี​ีกรมส่​่งเสริ​ิมวั​ัฒนธรรม และปลั​ัดกระทรวงวั​ัฒนธรรม อภิ​ินันั ท์​์ เป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์ผู้​้�มี​ีบทบาทในการคั​ัดสรรนิ​ิทรรศการระดั​ับประเทศและนานาชาติ​ิมาแล้​้วมากมาย

106 ASQ41.indd 106

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Now, Here and Elsewhere โดย ศรภัทร ภัทราคร จัดแสดงที่หอศิลปมหาวิทยาลัยกรุงเทพ BRANDNEW 2019 Art Project Image courtesy of Bangkok University Gallery

107 ASQ41.indd 107

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Intro Essence โดย วันสว่าง เย็นสบายดี จัดแสดงที่ WTF Gallery BRANDNEW 2016 Art Project Image courtesy of Bangkok University Gallery

108 ASQ41.indd 108

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

พื้​้�นที่​่� ไม่​่ใช่​่คนทำำ�งานนิ​ิทรรศการ เพราะว่​่าการทำำ�นิ​ิทรรศการมั​ันจะต้​้อง มี​ีกลไกของการคิ​ิดโปรแกรมการศึ​ึกษา การหาพื้​้�นที่​่�ตรงกลาง คิ​ิดคำำ�นวณ เรื่​่�องการคั​ัดสรร คั​ัดเลื​ือกศิ​ิลปิ​ิน รวมถึ​ึงการตั้​้�งหั​ัวเรื่​่�อง การดำำ�เนิ​ินหั​ัวเรื่​่�อง หลั​ัก หรื​ืออะไรก็​็แล้​้วแต่​่ มั​ันก็​็มี​ีขอบเขตของมั​ัน ในตอนนั้​้�น บุ​ุคคลหลั​ักๆ ที่​่�มี​ีประสบการณ์​์สู​ูงที่​่�สุ​ุดก็​็น่​่าจะเป็​็นอาจารย์​์ อภิ​ินั​ันท์​์ ส่​่วนอาจารย์​์เจี๊​๊�ยบก็​็ยั​ังไม่​่ได้​้ไปประจำำ�ที่​่�หอศิ​ิลป์​์บ้​้านจิ​ิม ทอมป์​์สั​ัน แต่​่เขาเป็​็นคน active มากที่​่�สุ​ุดคนหนึ่​่�ง และก็​็เป็​็นคนที่​่�มี​ีอิ​ิทธิ​ิพลต่​่อการ ขั​ับเคลื่​่�อนวงการศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยของไทยอย่​่างมาก ตั​ัวผมน่​่าจะเป็​็นคนเดี​ียว ที่​่�ทำำ�งานในสถาบั​ันการศึ​ึกษา ตอนนั้​้�นน่​่าจะเป็​็นคนเดี​ียวที่​่�รอด ผมก็​็ทำำ�ใน สเกล ที่​่�เรี​ียกเอาเองว่​่า SME คื​ือ Small and medium-sized enterprises ก็​็คื​ือผมชอบทำำ�กิ​ิจกรรมที่​่�อยู่​่�ในขนาดกลางและขนาดย่​่อม ผมไม่​่ชอบสเกล ใหญ่​่ ผมคิ​ิดว่​่าการขั​ับเคลื่​่�อนด้​้วยสเกลแบบนั้​้�นแล้​้วก็​็ค่​่อยๆ พั​ัฒนาอย่​่าง ต่​่อเนื่​่อ� ง เป็​็นเวลานานๆ มั​ันจะเกิ​ิดกระบวนการบ่​่มเพาะ ทั้​้�งต่​่อตั​ัวผู้​้�สร้​้างงาน ต่​่อผู้​้�ชม ต่​่อผู้​้�บริ​ิโภคศิ​ิลปะ ต่​่อผู้​้�บริ​ิหารจั​ัดการศิ​ิลปะด้​้วย ผมยั​ังคงเชื่​่�อแบบนั้​้�น มาจนปั​ัจจุ​ุบั​ัน ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ที่​่�ทำำ�งานอยู่​่�ในสถาบั​ันมีคี วามได้​้เปรี​ียบมากกว่​่าภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิสิ ระ หรื​ือภั​ัณฑารั​ักษ์​์ตามแกลเลอรี​ีเอกชนหรื​ือเปล่​่า สำำ�หรั​ับภั​ัณฑารั​ักษ์​์ที่​่�เป็​็นอิ​ิสระ (freelance) แน่​่นอน เพราะว่​่าเขาจะ ลำำ�บากในเรื่​่�องเกี่​่�ยวกั​ับรายได้​้ แต่​่ประเทศเราก็​็ไม่​่ได้​้เป็​็นประเทศที่​่�ขาดแคลน ภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิ​ิสระ ก็​็ยั​ังมี​ีเกิ​ิดขึ้​้�นสลั​ับไปสลั​ับมาตลอดเวลานะครั​ับ เราจะเห็​็น ได้​้ว่​่ามั​ันมี​ีกระบวนการหมุ​ุนเวี​ียนนิ​ิยามตั​ัวตนของพวกเขาอยู่​่�เสมอ แต่​่โดย ส่​่วนใหญ่​่ สิ่​่�งที่​่�เหมื​ือนกั​ันก็​็คื​ือ ผมคิ​ิดว่​่าก็​็ทำำ�เพราะความสนใจในงานศิ​ิลปะ ความกระหายใคร่​่รู้​้�ของเขาต่​่อกิ​ิจกรรมที่​่�เขาอยากทำำ� ผมคิ​ิดว่​่านี่​่�คื​ือกลไก ที่​่�ทำำ�ให้​้ภัณ ั ฑารั​ักษ์​์อิสิ ระอยู่​่�ได้​้ แต่​่ว่าท้ ่ า้ ยที่​่�สุ​ุดแล้​้ว การเป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิสิ ระ ในสายตาของผม ไม่​่นั​ับพวกที่​่�มี​ีรายได้​้มาจากครอบครั​ัว ผมคิ​ิดว่​่ามั​ันเป็​็น ไปไม่​่ได้​้

109 ASQ41.indd 109

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ในแง่​่ของการทำำ�งาน เมื่​่�อไม่​่ต้​้องคำำ�นึ​ึงถึ​ึงรายได้​้ ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ที่​่�มี​ีตำำ�แหน่​่ง มั่​่�นคงในสถาบั​ันก็จ็ ะมี​ีอิสิ ระในการทำำ�งาน มากกว่​่าภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิสิ ระที่​่�ทำำ�งาน เพื่​่�อต้​้องตอบสนองความต้​้องการของตลาดหรื​ือเปล่​่า ผมขอแยกออกเป็​็นสองประเด็​็น ประเด็​็นต่​่อเนื่​่�องจากคำำ�ถามที่​่�แล้​้ว คื​ือ ถ้​้าเรามองลึ​ึกลงไปก็​็จะเห็​็นว่​่า ภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิ​ิสระก็​็จำำ�เป็​็นที่​่�จะต้​้องมี​ีการ ประนี​ีประนอมในกิ​ิจกรรมของเขาค่​่อนข้​้างสู​ูง การประนี​ีประนอมในบางครั้​้�ง ก็​็ไม่​่ใช่​่เรื่​่�องดี​ี ไม่​่ได้​้ทำำ�ให้​้ผลลั​ัพธ์​์ของกิ​ิจกรรมที่​่�ทำำ�ออกมาตรงกั​ับเป้​้าหมาย ที่​่�ตั​ัวเองอยากทำำ�มากนั​ัก เนื่​่�องจากมี​ีความจำำ�เป็​็นต้​้องประนี​ีประนอม แต่​่ใน ขณะเดี​ียวกั​ัน มั​ันก็​็ทำำ�ให้​้กลไกที่​่�อยู่​่�นอกระบบการศึ​ึกษาสามารถขั​ับเคลื่​่�อน ได้​้ดี​ี ขายงานได้​้ง่​่าย แต่​่ถ้า้ เราย้​้อนกลั​ับมาที่​่�ความเป็​็นศิ​ิลปะ เราก็​็จะเห็​็นว่​่างานศิ​ิลปะที่​่�ไม่​่ได้​้ อยู่​่�ในเครื​ือข่​่ายนั้​้�นกำำ�ลั​ังถู​ูกผลั​ักออกมา ซึ่​่�งตรงนี้​้�สถาบั​ันสามารถรองรั​ับได้​้ แล้​้วการที่​่�สถาบั​ันรองรั​ับได้​้ก็​็จะต่​่อไปประเด็​็นที่​่�สองว่​่า เราโชคดี​ีที่​่�ตั้​้�งแต่​่ คั​ัดเลื​ือกงานแสดงมาเป็​็นสิ​ิบปี​ียังั ไม่​่เคยถู​ูกเซ็​็นเซอร์​์ (censor) เลย เพราะผม จะอธิ​ิบายให้​้เขา (ผู้​้�บริ​ิหาร) ฟั​ังก่​่อนเสมอว่​่า ถ้​้าเป็​็นงานที่​่�มี​ีความสุ่​่�มเสี่​่�ยง ผมจะประเมิ​ินจากการพู​ูดถึ​ึง ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น ผมเคยทำำ�งานที่​่�มี​ีความ สุ่​่�มเสี่​่�ยงอยู่​่�ชิ้​้น� หนึ่​่ง� ไม่​่บอกว่​่าเป็​็นชิ้​้น� ไหน แต่​่ว่ามั ่ นั จั​ัดที่​่�หอศิ​ิลป ม. กรุ​ุงเทพ วิ​ิทยาเขตรั​ังสิ​ิต แล้​้วเขาก็​็ถามว่​่าจะมี​ีปั​ัญหาหรื​ือเปล่​่า ผมบอกมั​ันไม่​่มี​ีคน มาหรอก เชื่​่�อผมเถอะ ถ้​้ามี​ีคนมา เราก็​็ตอบคำำ�ถามให้​้ชั​ัดเจนว่​่าทำำ�ไมเราถึ​ึง เลื​ือกผลงานชิ้​้�นนี้​้� ผมว่​่าถ้​้าเป็​็นแบบนั้​้�นมั​ันชั​ัดกว่​่า เท่​่าที่​่�เคยทำำ�มาก็​็เคยมี​ีปั​ัญหาอยู่​่�ชิ้​้�นสองชิ้​้�น ผมถู​ูกคณบดี​ีคนเก่​่าเรี​ียก เข้​้าไปถามว่​่าทำำ�ไม ผมก็​็ตอบไปตรงๆ คื​ือไม่​่มี​ีความจำำ�เป็​็นที่​่�จะหลี​ีกเลี่​่�ยง ในความเป็​็นจริ​ิง ผมว่​่าบุ​ุคลิ​ิกของภั​ัณฑารั​ักษ์​์เองก็​็บอกอยู่​่�แล้​้ว ผมเป็​็น ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ที่​่�ไม่​่ชอบมี​ีปั​ัญหา ไม่​่ได้​้หิ​ิวแสง ไม่​่ได้​้อยากดั​ังขนาดนั้​้�น เวลา ผมจะทำำ�อะไรที่​่�คาบเกี่​่�ยวประเด็​็นอ่​่อนไหวหรื​ือหมิ่​่�นเหม่​่ ผมก็​็ระมั​ัดระวั​ัง พอสมควร เพราะว่​่าผมเองก็​็เป็​็นนั​ักรั​ัฐศาสตร์​์ ผมถึ​ึงยั​ังคงสนใจศิ​ิลปะกั​ับ การเมื​ืองที่​่�มี​ีลำำ�ดั​ับชั้​้�น (layer) ของการนำำ�เสนอที่​่�มี​ีความแยบคาย มากกว่​่า การประณามหยามเหยี​ียดอย่​่างประเจิ​ิดประเจ้​้อ หรื​ือการชี้​้�เป้​้าว่​่าใครผิ​ิด ใครถู​ูก หรื​ือว่​่าใครเป็​็นผู้​้�ถู​ูกกระทำำ� ศิ​ิลปะแบบนี้​้�ผมไม่​่ทำำ� เพราะฉะนั้​้�น

110 ASQ41.indd 110

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

หอศิลปมหาวิทยาลัยกรุงเทพ วิทยาเขตกล้วยน้ำ�ไท Image courtesy of Bangkok University Gallery

111 ASQ41.indd 111

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

112 ASQ41.indd 112

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Disappearing Horizon โดย กรธนัท พิพัฒน์ จัดแสดงที่หอศิลปมหาวิทยาลัยกรุงเทพ BRANDNEW 2019 Art Project Image courtesy of Bangkok University Gallery

113 ASQ41.indd 113

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Disappearing Horizon โดย กรธนัท พิพัฒน์ จัดแสดงที่หอศิลปมหาวิทยาลัยกรุงเทพ BRANDNEW 2019 Art Project Image courtesy of Bangkok University Gallery

114 ASQ41.indd 114

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เรื่​่�องพวกนี้​้�เลยไม่​่เคยเกิ​ิดขึ้​้�นในหอศิ​ิลป ม. กรุ​ุงเทพ ตลอดช่​่วงเวลาที่​่�ผม คิ​ิวเรทงาน ผมไม่​่แตะต้​้องเรื่​่�องต่​่างๆ เหล่​่านี้​้� ผมคิ​ิดว่​่า ท้​้ายที่​่�สุ​ุด ในความคิ​ิด ของผมมั​ันอาจจะไม่​่ใช่​่ศิ​ิลปะด้​้วยซ้ำำ�� มั​ันเป็​็นแค่​่สื่​่�อทางศิ​ิลปะ แต่​่ตั​ัวมั​ันอาจ จะไม่​่ได้​้เป็​็นศิ​ิลปะก็​็ได้​้ เหมื​ือนอะไรก็​็ไม่​่รู้​้� สำำ�หรั​ับผมนะ แต่​่สำำ�หรั​ับคนอื่​่�น ก็​็ขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับการตี​ีความของแต่​่ละบุ​ุคคลที่​่�แตกต่​่างกั​ัน ในความคิ​ิดของอาจารย์​์ อะไรคื​ือข้​้อได้​้เปรี​ียบที่​่�สุ​ุดของหอศิ​ิลป์​์ ในสถาบั​ัน การศึ​ึกษาเมื่​่�อเที​ียบกั​ับหอศิ​ิลป์​์เอกชน ผมคิ​ิดว่​่าสิ่​่�งหนึ่​่�งที่​่�หอศิ​ิลป์​์ในสถาบั​ันการศึ​ึกษาได้​้เปรี​ียบมากๆ ก็​็คื​ือ มั​ันไม่​่มีกี ฎเกณฑ์​์ที่​่�เป็​็นข้​้อจำำ�กั​ัด อย่​่างที่​่�พู​ูดไปว่​่าข้า้ งนอกมั​ันมี​ีประเด็​็นที่​่�ต้​้อง ขายงานให้​้ได้​้เพื่​่�อความอยู่​่�รอด แต่​่ที่​่�นี่​่�เราไม่​่มี​ีประเด็​็นนั้​้�นเลย ซึ่​่�งพอไม่​่มี​ี มั​ันก็​็ทำำ�ให้​้ตั​ัวกิ​ิจกรรมต่​่างๆ มี​ีความยื​ืดหยุ่​่�นและเป็​็นอิ​ิสระสู​ูง เราสามารถ นำำ�เสนองานศิ​ิลปะประเภทที่​่�ไม่​่จำำ�เป็​็นต้​้องขายก็​็ได้​้ มั​ันอาจจะดู​ูฟั​ังไม่​่จริ​ิง แต่​่สำำ�หรั​ับผมมั​ันเป็​็นพื้​้�นที่​่�ที่​่�มี​ีความจำำ�เป็​็น สำำ�หรั​ับผม ทุ​ุกวั​ันนี้​้ปั� ญ ั หาใหญ่​่ของสั​ังคมไทยคื​ือ เรากำำ�ลั​ังสู​ูญเสี​ียพื้​้�นที่​่� แบบนี้​้�ไปเรื่​่�อยๆ เพราะว่​่าพื้​้�นที่​่�ที่​่�ดี​ีที่​่�สุ​ุดในแง่​่ของสถาบั​ันอย่​่าง ม. กรุ​ุงเทพ ก็​็ปิดิ ไปแล้​้ว หอศิ​ิลปกรุ​ุงเทพฯ (BACC) ก็​็ไม่​่ได้​้ทำำ�หน้​้าที่​่�อย่​่างสมบู​ูรณ์​์ เพราะ ตั​ัวเองก็​็มีปัี ญ ั หาเรื่​่�องงบประมาณ ส่​่วนหอศิ​ิลป์​์ตามสถาบั​ันการศึ​ึกษาอื่​่�นๆ ที่​่�มี​ี อยู่​่�ทั่​่�วประเทศก็​็แทบไม่​่ได้​้ทำำ�หน้​้าที่​่�อะไร ยกเว้​้นหอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร เพราะฉะนั้​้�นเราจะเห็​็นว่​่าศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยที่​่�เคลื่​่�อนไหวอยู่​่�ภายนอก มั​ันถู​ูก ขั​ับเคลื่​่�อนโดยกลุ่​่�มคนที่​่�เน้​้นแสวงหากำำ�ไรเกื​ือบทั้​้�งหมด เพราะเป็​็นแบบนี้​้� เราจึ​ึงเห็​็นว่​่าศิ​ิลปิ​ินอี​ีกกลุ่​่�มหนึ่​่�งที่​่�ชอบทำำ�งานเชิ​ิงทดลอง ซึ่​่�งไม่​่ได้​้เกี่​่�ยวข้​้อง กั​ับตลาดค้​้าขายงานศิ​ิลปะ มั​ันก็​็จะค่​่อยๆ ละลายหายไป สมดุ​ุลมั​ันเสี​ีย ผมคิ​ิดว่​่านี่​่�คื​ือปั​ัญหาใหญ่​่ของวงการศิ​ิลปะในบ้​้านเรา อาจารย์​์มีมุี มุ มองต่​่องานภั​ัณฑารั​ักษ์​์ในเมื​ืองไทยทุ​ุกวั​ันนี้​้อ� ย่​่างไร มั​ันถูกู เข้​้าใจ ในวงกว้​้างมากน้​้อยแค่​่ไหนเมื่​่�อเที​ียบกั​ับในอดี​ีต ผมขอพู​ูดว่​่า ภั​ัณฑารั​ักษ์​์เป็​็นอาชี​ีพที่​่�ได้​้รั​ับการยอมรั​ับมากขึ้​้�นดี​ีกว่​่า แต่​่ถ้​้าถามว่​่าเป็​็นที่​่�เข้​้าใจหรื​ือไม่​่ ก็​็น่​่าจะเป็​็นคำำ�ถามเดี​ียวกั​ันกั​ับที่​่�เราจะถาม ว่​่าศิลิ ปะร่​่วมสมั​ัยคื​ืออะไร ผมว่​่ามันั เป็​็นลั​ักษณะเดี​ียวกั​ัน คื​ือเราเป็​็นประเทศ

115 ASQ41.indd 115

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ผมคิ​ิ ด ว่​่ า ภั​ั ณ ฑารั​ั กษ์​์ ไม่​่ ไ ด้​้ แ ตกต่​่ า งจากศิ​ิ ล ปิ​ิ น การคิ​ิวเรทนิ​ิทรรศการก็​็คื​ือ การแสดงออกซึ่​่ง� อั​ัตลักั ษณ์​์ ของตั​ัวเองว่​่าเป็​็นแบบไหน

116 ASQ41.indd 116

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Untold stories 1983-2019 (2019) โดย นพไชย อังควัฒนะพงษ์ จัดแสดงที่หอศิลป ม. กรุงเทพ Image courtesy of Bangkok University Gallery

117 ASQ41.indd 117

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Artist talk: Untold stories 1983-2019 (2019) โดย นพไชย อังควัฒนะพงษ์ ภัณฑารักษ์ อรรฆย์ ฟองสมุทร Image courtesy of Bangkok University Gallery

118 ASQ41.indd 118

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ที่​่�ทุ​ุกอย่​่างไปเร็​็ว แต่​่พอเอาเข้​้าจริ​ิง ถอยกลั​ับมาถามก็​็ไม่​่ค่​่อยจะรู้​้�กั​ันว่​่า ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นคื​ืออะไร เหมื​ือนว่​่ามั​ันผ่​่านไปเลยโดยไม่​่ถู​ูกประเมิ​ินค่​่า ผมเชื่​่�อว่​่า ความไม่​่ ชั​ั ดเจนในเรื่​่�องต่​่ า งๆ เหล่​่ านี้​้� มั​ั น ก็​็ อ าจเป็​็ น ข้​้ อ ได้​้ เ ปรี​ี ย บบ้​้ า ง เป็​็นอุ​ุปสรรคบ้​้าง งานภั​ัณฑารั​ักษ์​์ก็​็เหมื​ือนกั​ัน มี​ีคนเป็​็นเยอะ แต่​่ว่​่าเราก็​็ไม่​่ ได้​้คิ​ิดจะแข่​่งกั​ับการเป็​็นแบบนั้​้�น ผมคิ​ิดว่​่า ผมมี​ีความชั​ัดเจนในการนิ​ิยามตั​ัวเองว่​่าผมเป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ที่​่�ผู​ูกตั​ัวเองไว้​้กับั สถาบั​ัน ผมต้​้องการจะทำำ�งานไม่​่เน้​้นผลกำำ�ไร (non-profit) เพราะฉะนั้​้�น ผมจะพยายามไม่​่เข้​้าไปแตะกั​ับการทำำ�กำำ�ไร (profit breaking) และที่​่�ผ่​่านมาก็​็ไม่​่เคยแตะเลย เนื่​่�องจากผมกลั​ัวว่​่ามั​ันจะทำำ�ให้​้กระบวนการ ตั​ัดสิ​ินใจของผมต้​้องเบี่​่�ยงเบน หรื​ือต้​้องประนี​ีประนอมมากจนเกิ​ินไป ตลอด เวลาที่​่�ผ่​่านมาผมจึ​ึงไม่​่มีปัี ญ ั หากั​ับการทำำ�นิ​ิทรรศการที่​่�จะต้​้องประนี​ีประนอม กั​ับใคร ซึ่​่�งบางที​ีผมก็​็คิ​ิดว่​่ามั​ันอาจจะไม่​่ใช่​่วิ​ิธี​ีที่​่�ดี​ี แล้​้วก็​็ไม่​่ใช่​่วิ​ิธี​ีที่​่�ถู​ูก หรื​ือ อาจจะไม่​่ใช่​่วิ​ิธี​ีที่​่�ฉลาดด้​้วยซ้ำำ��ไป แต่​่ว่​่าสำำ�หรั​ับผมมั​ันตอบโจทย์​์ของการเป็​็น ภั​ัณฑารั​ักษ์​์แบบผม ผมคิ​ิดว่​่าภัณ ั ฑารั​ักษ์​์ก็ไ็ ม่​่ได้​้แตกต่​่างจากศิ​ิลปิ​ิน การคิ​ิวเรทนิ​ิทรรศการก็​็ คื​ือการแสดงออกซึ่​่�งอั​ัตลั​ักษณ์​์ของตั​ัวเองว่​่าเป็​็นแบบไหน ซึ่​่�งจริ​ิงๆ แล้​้วคำำ�ว่​่า “อั​ัตลั​ักษณ์​์” มั​ันไม่​่ได้​้มีแี ค่​่ในฐานะศิ​ิลปิ​ินหรื​ือภั​ัณฑารั​ักษ์​์ด้ว้ ย มนุ​ุษย์​์ทุกุ คน ต้​้องสามารถนิ​ิยามอั​ัตลั​ักษณ์​์ของตั​ัวเองได้​้ นี่​่�คือื เรื่​่�องพื้​้�นฐาน คื​ือการกำำ�หนด ตำำ�แหน่​่งแห่​่งที่​่�หรื​ือจุ​ุดยื​ืนของตั​ัวเอง เราจะเป็​็นอะไรก็​็ขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับความเข้​้มข้​้น ของสิ่​่�งที่​่�เราคิ​ิดและสิ่​่�งที่​่�เราทำำ� ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ในยุ​ุคหลั​ังนี้​้ก็� ขึ้​้�็ นอยู่​่�กั​ับเขาว่​่าอยาก จะเป็​็นอะไร อยากจะทำำ�อะไร อยากจะคิ​ิดอะไร มั​ันก็​็จะสะท้​้อนถึ​ึงอั​ัตลั​ักษณ์​์ ของตั​ัวเขาเอง.

119 ASQ41.indd 119

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

120 ASQ41.indd 120

11/5/2565 BE 12:42

ปรมพร ศิ​ิ ริ​ิกุ​ุลชยานนท์​์ Paramaporn Sirikulchayanont หอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร / Art Centre, Silpakorn University

ASQ41.indd 121

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

อะไรคื​ื อ จุ​ุ ด เริ่​่� ม ต้​้ นข องการมี​ี ห อศิ​ิ ลป์​์ ก ลางสำำ� หรั​ั บ แสดงผลงานศิ​ิ ล ปะ ในมหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร เมื่​่�อครั้​้�งก่​่อตั้​้�ง เดิ​ิมที​ีหอศิ​ิลป์​์ที่​่�นี่​่�ยั​ังไม่​่ได้​้รั​ับจั​ัดตั้​้�งให้​้เป็​็นหอศิ​ิลป์​์ ประจำำ�มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากรอย่​่างทุ​ุกวั​ันนี้​้� แต่​่เนื่​่อ� งจากที่​่�นี่​่เ� ป็​็นมหาวิ​ิทยาลั​ัย ศิ​ิลปะ เราจึ​ึงอยากจะได้​้หน่​่วยงานตรงกลางมาดู​ูแลในส่​่วนนี้​้� ประกอบกั​ับ ตอนนั้​้�น (ช่​่วงทศวรรษ 2520) ก็​็ยั​ังไม่​่มี​ีแกลเลอรี​ีต่​่างๆ มากนั​ัก จึ​ึงมี​ีความ พยายามที่​่�จะให้​้มีหี อศิ​ิลป์​์กลางขึ้​้�น ส่​่วนอาคารวั​ังท่​่าพระก่​่อนหน้​้านี้ไ้� ด้​้ใช้​้เป็​็น อาคารเรี​ียนของคณะโบราณคดี​ีและมั​ัณฑนศิ​ิลป์​์ ก่​่อนจะมาปรั​ับเป็​็นพื้​้�นที่​่� หอศิ​ิลป์​์กลางของมหาวิ​ิทยาลั​ัย และเป็​็นโครงการจั​ัดตั้​้�งหอศิ​ิลป์​์มาระยะหนึ่​่ง� ก่​่อนจะมี​ีพระราชกฤษฎี​ีกาให้​้มหาวิ​ิทยาลั​ัยมี​ีหน่​่วยงานซึ่​่�งมี​ีฐานะเที​ียบเท่​่ากับั คณะวิ​ิชา ชื่​่�อว่​่า “หอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร” ในตอนแรกทางหอศิ​ิลป์​์ ได้​้มี​ีข้​้อกำำ�หนดหรื​ือไม่​่ว่​่าจะต้​้องนำำ�เสนองานของ นั​ักศึ​ึกษาในมหาวิ​ิทยาลั​ัยเป็​็นหลั​ัก เท่​่าที่​่�เข้​้าใจ ตอนนั้​้�นกำำ�หนดกว้​้างๆ เอาไว้​้ว่​่าเป็​็นที่​่�แสดงงานสำำ�หรั​ับ “ศิ​ิลปิ​ิน” เพราะว่​่าคณะจิ​ิตรกรรมฯ ตอนนั้​้�นก็​็ยั​ังไม่​่มี​ีหอศิ​ิลป์​์ของตั​ัวเอง จึ​ึงมี​ีการตั้​้�งแกนกลางของมหาวิ​ิทยาลั​ัยสำำ�หรั​ับนำำ�เสนองานของทั้​้�งนั​ักศึ​ึกษา คณาจารย์​์ และศิ​ิลปิ​ิน ออกไปให้​้คนข้​้างนอกได้​้เห็​็น คล้​้ายกั​ับเป็​็นพื้​้�นที่​่� แสดงงาน (showcase) ของมหาวิ​ิทยาลั​ัย แต่​่เมื่​่�อเวลาผ่​่านไป แต่​่ละคณะ เริ่​่�มมี​ีหอศิ​ิลป์​์เป็​็นของตั​ัวเอง จึ​ึงต้​้องแยกบทบาทให้​้ชัดั เจนมากขึ้​้�นว่​่าเราไม่​่มี​ี หน้​้าที่​่�ต้​้องแสดงงานของนั​ักศึ​ึกษาแล้​้ว เพราะนั​ักศึ​ึกษามี​ีพื้​้�นที่​่�ของทางคณะ เป็​็นตั​ัวรองรั​ับ แนวทางการนำำ�เสนอผลงานของหอศิ​ิลป์​์ ได้​้ปรั​ับเปลี่​่�ยนมาเน้​้นศิ​ิลปิ​ินนอก ตั้​้�งแต่​่เมื่​่�อใด จริ​ิงๆ เพิ่​่�งจะมาปรั​ับเปลี่​่�ยนให้​้ชัดั เจนก็​็ตอนที่​่�เราได้​้ขึ้​้�นมาเป็​็นผู้​้�อำำ�นวยการ เพราะเราสั​ังเกตเห็​็นว่​่า เมื่​่�อพั​ันธกิ​ิจของหอศิ​ิลป์​์คณะจิ​ิตรกรรมฯ มั​ันชั​ัดมาก อยู่​่�แล้​้ว ว่​่าได้​้สร้​้างขึ้​้�นเพื่​่�อรองรั​ับนั​ักศึ​ึกษาและคณาจารย์​์ แล้​้วของเราเองจะ ทำำ�อย่​่างไรให้​้มั​ันแตกต่​่าง เราจึ​ึงคิ​ิดว่​่าในแง่​่ของหอศิ​ิลป์​์ระดั​ับมหาวิ​ิทยาลั​ัย ถ้​้าในสายตาของคนนอกมองเข้​้ามา ก็​็อยากจะให้​้เขาเห็​็นว่​่าเราคื​ือหนึ่​่�งใน หอศิ​ิลป์​์ระดั​ับประเทศ มั​ันไม่​่ใช่​่แค่​่ระดั​ับเล็​็กๆ

122 ASQ41.indd 122

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เรามี​ีวิ​ิธี​ีการคั​ัดเลื​ือกผลงานและศิ​ิลปิ​ินที่​่�จะมาแสดงกั​ับหอศิ​ิลป์​์อย่​่างไร พอบทบาทของเราชั​ัดเจนมากๆ ว่​่าเราไม่​่ใช่​่หอศิ​ิลป์​์ของคณะแล้​้ว แปลว่​่า เราต้​้องทบทวนและเขี​ียนโปรแกรมของเราใหม่​่หมด เพื่​่�อให้​้ทิ​ิศทางชั​ัดเจน ว่​่าเราจะมุ่​่�งไปในทางใดกั​ันแน่​่ ปั​ัญหาอย่​่างหนึ่​่�งเลยที่​่�เราเจอเมื่​่�อเข้​้ามาเป็​็น ผู้​้�อำำ�นวยการก็​็คื​ือเรารู้​้�สึ​ึกได้​้ว่​่าที่​่�นี่​่�เป็​็นพื้​้�นที่​่�ปิ​ิดมากๆ เอาแค่​่คนนอกที่​่�อยาก เข้​้ามาดู​ูงาน ถ้​้าหากว่​่าเขาไม่​่ใช่​่คนศิ​ิลปากร ก็​็มั​ักไม่​่กล้​้าที่​่�จะเข้​้ามาที่​่�นี่​่�แล้​้ว จึ​ึงเกิ​ิดคำำ�ถามขึ้​้�นมาว่​่า ถ้​้าอยากจะให้​้พื้​้�นที่​่�หอศิ​ิลป์​์นี้​้�เป็​็นที่​่�นึ​ึกถึ​ึงของคนใน วงการศิ​ิลปะ เราจะต้​้องทำำ�อย่​่างไร ก็​็เลยเริ่​่�มขยั​ับ เริ่​่�มปฏิ​ิเสธการรั​ับพอร์​์ต เพื่​่�อให้​้สามารถคุ​ุมทิ​ิศทางได้​้ ทำำ�ให้​้มั​ันชั​ัด ยอมเหนื่​่�อยทำำ�นิ​ิทรรศการเอง ไม่​่นั​ับส่​่วนที่​่�เราไปทำำ�งานร่​่วมกั​ับหน่​่วยงานด้​้านศิ​ิลปวั​ัฒนธรรมอื่​่�นๆ เราก็​็ เริ่​่�มมี​ีนิ​ิทรรศการที่​่�ชั​ัดเจน สั​ัดส่​่วนของนิ​ิทรรศการก็​็จะเริ่​่�มถี่​่�ขึ้​้�น มี​ีมาเต็​็ม ทุ​ุกปี​ี ไม่​่มีงี านนั​ักศึ​ึกษา เราเลื​ือกศิ​ิลปิ​ินจากคุ​ุณภาพ เพราะอยากจะนำำ�เสนอ มุ​ุมมองของศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัย ว่​่าเรามองในรู​ูปแบบไหนมากกว่​่า อาจารย์​์เริ่​่�มเข้​้ามาบริ​ิหารหอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากรตั้​้�งแต่​่เมื่​่�อใด ถ้​้านับั ถึ​ึงตอนนี้​้ก็� ปี็ ที่​่�ี แปดแล้​้ว เป็​็นวาระที่​่�สอง ซึ่​่�งจริ​ิงๆ ก่​่อนหน้​้าที่​่�จะมา เป็​็นผู้​้�อำำ�นวยการ เราเคยเป็​็นรองผู้​้�อำำ�นวยการมาก่​่อนสองปี​ี และเป็​็นรั​ักษาการ ผู้​้�อำำ�นวยการอยู่​่�หนึ่​่�งปี​ีในช่​่วงที่​่�ยั​ังมี​ีมติ​ิกั​ันว่​่าจะปรั​ับเปลี่​่�ยนการบริ​ิหารกั​ัน ดี​ีไหม สุ​ุดท้​้ายเขาก็​็ไม่​่ปรั​ับ ก็​็เลยสรรหาเข้​้ามา จึ​ึงได้​้เข้​้ามาตรงนี้​้� ว่​่ากันั ตามจริ​ิง ก็​็อยู่​่�มาเกื​ือบสิ​ิบปี​ีแล้​้ว ที่​่�นี่​่�มี​ีภั​ัณฑารั​ักษ์​์ประจำำ�ด้​้วย บทบาทและหน้​้าที่​่�ของเขาเป็​็นอย่​่างไร อย่​่างที่​่�เกริ่​่�นไปว่​่าพอได้​้เข้​้ามา เราเห็​็นข้​้อจำำ�กั​ัด จึ​ึงคิ​ิดว่​่าการที่​่�เรา จะทำำ�งานนิ​ิทรรศการอะไรสั​ักอย่​่างขึ้​้�นมา มั​ันจะต้​้องมี​ีระบบ และเราควร สร้​้างระบบที่​่�เป็​็นสากล ทางเราจึ​ึงเริ่​่�มใช้​้กระบวนการคั​ัดสรร การออกแบบ นิ​ิทรรศการ มี​ีฝ่​่ายผลิ​ิต ฝ่​่ายติ​ิดตั้​้�ง ให้​้นิทิ รรศการมั​ันเป็​็นรู​ูปเป็​็นร่​่างขึ้​้�นมาได้​้ เราก็​็เลยต้​้องมี​ีภั​ัณฑารั​ักษ์​์ประจำำ� ซึ่​่�งจะทำำ�งานร่​่วมกั​ับฝ่​่ายนิ​ิทรรศการและ ฝ่​่ายกิ​ิจกรรมการศึ​ึกษา เพื่​่�อทำำ�ให้​้นิ​ิทรรศการผ่​่านระบบการคั​ัดสรรทุ​ุกอั​ัน สอดคล้​้องกั​ับการที่​่�หอศิ​ิลป์​์ผลิ​ิตนิ​ิทรรศการเอง มั​ันจึ​ึงดำำ�เนิ​ินไปในทิ​ิศทาง เดี​ียวกั​ัน

123 ASQ41.indd 123

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ทำำ�ไมเราต้​้องมี​ีฝ่​่ายกิ​ิจกรรมการศึ​ึกษาแยกออกมาเป็​็นพิ​ิเศษ พอเราเข้​้ามา เราเห็​็นความสำำ�คั​ัญของงานด้​้านนี้​้� เพราะว่​่าภู​ูมิ​ิหลั​ัง ของเราศึ​ึ ก ษามาด้​้ า นการจั​ั ด การมรดกสถาปั​ั ต ยกรรม และสนใจงาน พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ เราจึ​ึงเห็​็นความสำำ�คั​ัญของฝ่​่ายกิ​ิจกรรมการศึ​ึกษา ซึ่​่�งถ้​้าเป็​็น ในระบบของพิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์เขาจะให้​้ความสำำ�คั​ัญมากๆ ถื​ือเป็​็นการเรี​ียนรู้​้�ที่​่�ช่​่วย เสริ​ิมตั​ัวนิ​ิทรรศการ เราจึ​ึงสร้​้างฝ่​่ายนี้​้ขึ้​้�� นมาเอง เป็​็นฝ่​่ายที่​่�ต้​้องทำำ�โปรแกรม การศึ​ึกษาควบคู่​่�ไปกั​ับการจั​ัดนิ​ิทรรศการหนึ่​่�งๆ แปลว่​่ามั​ันจะต้​้องประกอบ ไปด้​้วยกิ​ิจกรรมการเรี​ียนรู้​้�ต่​่างๆ นานา รวมไปถึ​ึงการจั​ัด talk หรื​ือการทำำ� workshop กั​ับเด็​็กๆ ซึ่​่�งบางที​ีมั​ันอาจจะไม่​่ได้​้เกี่​่�ยวกั​ับนิ​ิทรรศการโดยตรง นอกจากนี้​้�ก็​็ยั​ังมี​ีการนำำ�ชม การพู​ูดคุ​ุยกั​ับผู้​้�ชม เรี​ียกได้​้ว่​่าเป็​็นการดู​ูแลผู้​้�ชม ไปด้​้วย ช่​่วงปี​ี 2018–20 อาคารวั​ังท่​่าพระซึ่​่�งเป็​็นที่​่�ทำำ�การหลั​ักของหอศิ​ิลป์​์มี​ีการปิ​ิด ปรั​ับปรุ​ุงครั้​้�งใหญ่​่ มี​ีอะไรเกิ​ิดขึ้​้�นบ้​้างในตอนนั้​้�น อั​ันที่​่�จริ​ิงหอศิ​ิลป์​์แห่​่งนี้​้�ผ่​่านการบู​ูรณะใหญ่​่มาหลายครั้​้�งแล้​้ว เมื่​่�อก่​่อน อาจจะมี​ีการทำำ�สั​ักห้​้าหกปี​ีครั้​้�งหนึ่​่ง� แต่​่พอดี​ีช่ว่ งสามปี​ีก่อ่ นมหาวิ​ิทยาลั​ัยได้​้งบ ประมาณในการปิ​ิดปรั​ับปรุ​ุงทั้​้�งวิ​ิทยาเขต ซึ่​่�งเราก็​็มองว่​่าถ้า้ เขาจะปิ​ิดทั้​้�งหมด ก็​็ดี​ี เราจะได้​้ปรั​ับปรุ​ุงครั้​้�งใหญ่​่ไปพร้​้อมกั​ัน หลั​ักการตอนนั้​้�นคื​ือการปรั​ับปรุ​ุงสิ่​่�งอำำ�นวยความสะดวกทั้​้�งหมดของ ตั​ัวอาคาร ทั้​้�งระบบไฟส่​่องสว่​่าง ระบบปรั​ับอากาศ ระบบวงจรปิ​ิด หลั​ักๆ คื​ือระบบไฟฟ้​้าที่​่�ทำำ�ใหม่​่หมด อี​ีกส่​่วนก็​็คื​ืองานโครงสร้​้างทางกายภาพ ผนั​ัง พื้​้�น เพดาน การทาสี​ีตัวั อาคารทั้​้�งหมด ซึ่​่�งก่​่อนหน้​้าที่​่�จะปิ​ิดปรั​ับปรุ​ุงมั​ันโทรม มากๆ แล้​้ว ขนาดที่​่�ว่​่าเราจะต้​้องทำำ�ผนั​ังเบาขึ้​้�นมาปิ​ิดอี​ีกชั้​้�นเพื่​่�อแขวนงาน ขนาดใหญ่​่ เพราะว่​่าเราไม่​่สามารถเจาะผนั​ังตึ​ึกเก่​่าได้​้ และผนั​ังจริ​ิงมั​ันก็​็ ไม่​่สวย สกปรกถึ​ึงขนาดที่​่�ว่​่ามั​ันรองรั​ับการจั​ัดนิ​ิทรรศการต่​่อไปไม่​่ได้​้แล้​้ว แต่​่เราก็​็คิ​ิดเสมอว่​่าเดิ​ิมอาคารหลั​ังนี้​้�มั​ันสวยมากๆ ดั​ังนั้​้�นแบบที่​่�จะทำำ�มั​ันก็​็ ต้​้องโชว์​์ความเป็​็นตึ​ึกหลั​ังนี้​้�ออกมาให้​้ได้​้มากที่​่�สุ​ุด เราจึ​ึงปฏิ​ิเสธแบบที่​่�จะ เพิ่​่�มผนั​ังเบาสองชั้​้�นเข้​้าไปอี​ีก ให้​้ซ่​่อมแค่​่ตั​ัวตึ​ึก ซ่​่อมพวกผนั​ังที่​่�เสี​ียหาย จากความชื้​้�น แล้​้วทาสี​ีใหม่​่

124 ASQ41.indd 124

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

การบูรณะอาคารโบราณสถานวังท่าพระ ระหว่างปี 2019–20 Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

125 ASQ41.indd 125

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เราเลื​ื อ กใช้​้ ง านพื้​้� น ที่​่� ตรงนี้​้�ด้​้วยความเข้​้าใจในตั​ัว อาคาร ภายใต้​้ข้​้อจำำ�กั​ัดของ ตึ​ึกเก่​่าแบบนี้​้� ตั​ัววั​ัสดุ​ุแบบนี้​้� เราต้​้ อ งอยู่​่�กั​ั บ สิ่​่� ง ที่​่� มั​ั น เป็​็ น อย่​่างนั้​้�นให้​้ ได้​้

126 ASQ41.indd 126

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ประเด็​็นหลั​ักของอาคารหลั​ังนี้​้�คื​ือระบบปรั​ับอากาศ เดิ​ิมที​ีในส่​่วนของ ตั​ัวอาคารถั​ัดเข้​้าไปจากท้​้องพระโรงจะใช้​้เครื่​่�องปรั​ับอากาศตั้​้�งพื้​้�นเหมื​ือน ตู้​้�เย็​็น ปั​ัญหาคื​ือถ้​้าเรามองจากภายนอกมั​ันไม่​่สวยแน่​่นอน นึ​ึกภาพว่​่า ในห้​้องจะมี​ีแอร์​์เป็​็นตู้​้�ๆ โผล่​่ออกมาจากผนั​ัง เขาก็​็พยายามทำำ�ฝามาปิ​ิด แต่​่มันั ก็​็จะดู​ูเหมื​ือนตู้​้�เสื้​้�อผ้​้าประหลาดๆ ดั​ังนั้​้�นถ้​้าตรงไหนเราไม่​่ชอบ เราก็​็ต้​้องก่​่อ ผนั​ังเบาเพื่​่�อปิ​ิดมั​ัน แต่​่ก็จ็ ะมี​ีปั​ัญหาตามมาเมื่​่�อแสดงงาน เพราะมั​ันกวนงาน มากๆ ดั​ังนั้​้�นนี่​่�คื​ือโจทย์​์ใหญ่​่ของเราเลย ว่​่าเราจะทำำ�อย่​่างไรกั​ับเครื่​่�องปรั​ับ อากาศในตอนปรั​ับปรุ​ุงใหม่​่ ซึ่​่�งตอนนั้​้�นก็​็สอดคล้​้องกั​ับทางมหาวิ​ิทยาลั​ัย ต้​้องการจะให้​้เราเปลี่​่�ยนระบบปรั​ับอากาศทั้​้�งหมดเป็​็นแบบ VRV1 มั​ันก็​็เลย เกิ​ิดข้​้อจำำ�กั​ัดว่​่าถ้​้าเราจะใช้​้เครื่​่�องปรั​ับอากาศระบบนี้​้� มั​ันพอจะมี​ีทางเลื​ือก แบบไหนได้​้บ้​้าง เราก็​็เลยไปคุ​ุยกั​ับทางกรมศิ​ิลปากร เพราะว่​่าอาคารหลั​ังนี้​้�ได้​้รั​ับการ ขึ้​้�นทะเบี​ียนเป็​็นโบราณสถาน ตอนแรกมี​ีแผนจะทำำ�เป็​็นปล่​่องปล่​่อยลมออก มาจากใต้​้ฝ้า้ เพดานใหม่​่ แต่​่ทีนี้ี มั้� นั จะไปลดระดั​ับเพดานให้​้ต่ำำ��ลงมา ส่​่งผลให้​้ ปริ​ิมาตรดั้​้�งเดิ​ิมของอาคารเปลี่​่�ยนไป ทางกรมศิ​ิลปากรเขาไม่​่โอเค เพราะว่​่า มั​ันจะไปเปลี่​่�ยนลั​ักษณะของสถาปั​ัตยกรรม ก็​็เลยกลายมาเป็​็นการเจาะฝ้​้า เพดานเดิ​ิม ซ่​่อนเครื่​่�องปรั​ับอากาศไว้​้ใต้​้ฝ้​้า ทำำ�สี​ีให้​้กลื​ืนไปกั​ับเพดาน เพราะ ฉะนั้​้�นมั​ันก็​็เลยทำำ�ให้​้ตึ​ึกดู​ูโล่​่งขึ้​้�น หลั​ังจากเปิ​ิดใช้​้งานอี​ีกครั้​้�ง บางคนที่​่�เข้​้ามาอาจรู้​้�สึ​ึกว่​่าไม่​่เห็​็นมี​ีอะไร เปลี่​่�ยนไปเลย ตั​ัวตึ​ึกก็​็หน้​้าตาเหมื​ือนเดิ​ิม นั่​่�นเพราะว่​่ามั​ันเป็​็นโบราณสถาน เราไม่​่อยากจะไปแตะอะไรเยอะ เราจึ​ึงเลื​ือกใช้​้งานพื้​้�นที่​่�ตรงนี้​้ด้� ว้ ยความเข้​้าใจ ในตั​ัวอาคาร ภายใต้​้ข้อ้ จำำ�กั​ัดของตึ​ึกเก่​่าแบบนี้​้� ตั​ัววั​ัสดุ​ุแบบนี้​้� เราต้​้องอยู่​่�กั​ับ สิ่​่�งที่​่�มั​ันเป็​็นอย่​่างนั้​้�นให้​้ได้​้

1 Variable Refrigerant Volume (VRV) หรื​ือ Variable Refrigerant Flow (VRF) คื​ือ ระบบเครื่​่�องปรั​ับอากาศ แบบรวมศู​ูนย์​์ที่​่�สามารถเปลี่​่�ยนเเปลงปริ​ิมาณสารทำำ�ความเย็​็นตามภาระงานของการทำำ�ความเย็​็นและจำำ�นวนตั​ัวเครื่​่�องภายใน พื้​้�นที่​่�ได้​้ เหมาะสำำ�หรั​ับการติ​ิดตั้​้�งระบบที่​่�มี​ีพื้​้�นที่​่�ติ​ิดตั้​้�งคอยล์​์ร้อ้ น (Outdoor unit) จำำ�กั​ัด เนื่​่อ� งจากคอยล์​์ร้อ้ นหนึ่​่ง� ตั​ัว สามารถ ติ​ิดตั้​้�งคอยล์​์เย็​็น (Indoor Unit) ได้​้หลายตั​ัว

127 ASQ41.indd 127

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Spotlight (2018) นิทรรศการที่นำ�เสนอผลงานของศิลปินชั้นเยี่ยม 5 คนล่าสุด จากเวทีการเเสดงศิลปกรรมเเห่งชาติ Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

128 ASQ41.indd 128

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

การนำำ�งานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยเข้​้ามาอยู่​่�ในอาคารโบราณสถานที่​่�มี​ีสถาปั​ัตยกรรม เป็​็นเอกลั​ักษณ์​์ขนาดนี้​้� ถื​ือเป็​็นข้​้อจำำ�กั​ัดในการออกแบบนิ​ิทรรศการหรื​ือไม่​่ เมื่​่�อซ่​่อมทุ​ุกอย่​่างเสร็​็จหมดแล้​้ว เราพบว่​่าตึ​ึกนี้​้�มั​ันสวยมาก จึ​ึงเกิ​ิด คำำ�ถามว่​่า ถ้​้างานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยที่​่�เอาเข้​้ามา มั​ันจะต้​้องมี​ีการคิ​ิดวิ​ิธี​ีติ​ิดตั้​้�ง ให้​้เข้​้ากั​ับบริ​ิบทของพื้​้�นที่​่� ก็​็อาจจะเป็​็นเรื่​่�องท้​้าทายภั​ัณฑารั​ักษ์​์และศิ​ิลปิ​ิน ให้​้ต้​้องใช้​้ความคิ​ิดมากขึ้​้�น เพราะด้​้วยบริ​ิบทของพื้​้�นที่​่�ที่​่�มั​ันชั​ัดขนาดนี้​้� เราก็​็ ยิ่​่�งไม่​่ควรจะเปลี่​่�ยนให้​้เป็​็นห้​้องสี่​่�เหลี่​่�ยมสี​ีขาว (white cube) เหมื​ือนอย่​่าง แกลเลอรี​ีทั่​่�วไป สิ่​่�งที่​่�เราคิ​ิดคื​ือ ตอนนี้​้�ศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยสามารถสร้​้างสรรค์​์ ตั​ัวมั​ันเองให้​้สัมั พั​ันธ์​์กับั พื้​้�นที่​่� โดยคำำ�นึ​ึงถึ​ึงบริ​ิบทที่​่�มี​ีความหมาย จึ​ึงเป็​็นความ โชคดี​ีที่​่�นิ​ิทรรศการเปิ​ิดตั​ัวของเราเป็​็นปรั​ัชญา พิ​ิณทอง ซึ่​่�งมั​ันตอบโจทย์​์ ข้​้ อ นี้​้� ม ากๆ เพราะงานของเขามั​ั น เข้​้ ากั​ั บ บริ​ิ บ ทของพื้​้�นที่​่�ได้​้ เ ป็​็ น อย่​่ า งดี​ี เหมื​ือนกั​ับเป็​็นจุ​ุดเริ่​่�มต้​้นให้​้กั​ับศิ​ิลปิ​ินและวงการศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยมองพื้​้�นที่​่� ของเราในอี​ีกมุ​ุมหนึ่​่�ง หลั​ังจากการปรั​ับปรุ​ุงอาคารหอศิ​ิลป์เ์ สร็​็จแล้​้ว แนวทางในการจั​ัดนิ​ิทรรศการ ของเรามี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงไปอย่​่างไรบ้​้าง เราพยายามปรั​ับปรุ​ุงเรื่​่�องนี้​้�ตั้​้�งแต่​่ช่​่วงประมาณสองปี​ีก่​่อนปิ​ิดปรั​ับปรุ​ุง แต่​่เพิ่​่�งจะมาเริ่​่�มชั​ัดมากๆ ช่​่วงหลั​ังนี้​้�เอง ก่​่อนหน้​้านี้​้�ที่​่�นิ​ิทรรศการไม่​่ค่​่อยชั​ัด เพราะว่​่ามันั ไม่​่ใช่​่นิทิ รรศการที่​่�เรากำำ�หนดเองร้​้อยเปอร์​์เซ็​็นต์​์ ดั​ังนั้​้�นเราจึ​ึงเริ่​่�ม เข้​้ามาจั​ัดการว่​่าหนึ่​่�งปี​ีเราจะแสดงอะไรบ้​้าง กว่​่ามั​ันจะลงตั​ัวได้​้คื​ือปี​ีสุ​ุดท้​้าย ก่​่อนที่​่�จะปิ​ิด อย่​่างนิ​ิทรรศการ Mongkut ของอริ​ิญชย์​์ รุ่​่�งแจ้​้ง มั​ันก็​็เริ่​่�ม แสดงให้​้เห็​็นแล้​้วว่​่านิ​ิทรรศการของเราจะไปต่​่อในทิ​ิศทางนี้​้� หลั​ังจากนั้​้�น เราก็​็มองว่​่ามันั เป็​็นข้​้อดี​ีอย่​่างหนึ่​่ง� ตรงที่​่�เราได้​้ปิดิ ไปสั​ักพั​ัก แล้​้วกลั​ับมาเปิ​ิดใหม่​่ เหมื​ือนเป็​็นการรี​ีเซ็​็ต (reset) ภาพจำำ�ให้​้กั​ับคนทั่​่�วไป เพราะฉะนั้​้�น การที่​่�เรากลั​ับมาเปิ​ิดหอศิ​ิลป์​์เมื่​่�อเดื​ือนมี​ีนาคมปี​ีที่​่�แล้​้ว มั​ันจึ​ึง เป็​็นตั​ัวชี้​้�ทิ​ิศทาง ถ้​้านิ​ิทรรศการแรกชี้​้�ไปทางไหน คนก็​็จะจำำ�ภาพใหม่​่ของเรา ไปทางนั้​้�น มั​ันก็​็เป็​็นประเด็​็นที่​่�เราต้​้องคิ​ิดกั​ันหนั​ักมากว่​่าเราอยากจะเปิ​ิดตั​ัว ด้​้วยใคร ถ้​้าเราเปิ​ิดด้​้วยกั​ับศิ​ิลปิ​ินที่​่�ใช่​่ ภาพมั​ันจะเดิ​ินไปถู​ูก ที​ีนี้พ้� อได้​้ทำำ�งาน กั​ับปรั​ัชญา พิ​ิณทอง เราก็​็เห็​็นว่​่ามั​ันตรงมากๆ กั​ับความเป็​็นหอศิ​ิลป์​์ที่​่�เรา อยากจะให้​้มั​ันเป็​็น

129 ASQ41.indd 129

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Mongkut (2018) โดย อริญชย์ รุ่งแจ้ง Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

130 ASQ41.indd 130

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

131 ASQ41.indd 131

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

หอศิ​ิลป์มี์ กี ารวางแผนล่​่วงหน้​้าหรื​ือไม่​่ว่า่ จะจั​ัดนิ​ิทรรศการใดในช่​่วงเวลาไหน กระบวนการคั​ัดเลื​ือกศิ​ิลปิ​ินที่​่�จะมาแสดงงานเป็​็นอย่​่างไร จริ​ิงๆ ก็​็มีเี ราในฐานะผู้​้�อำำ�นวยการเป็​็นเหมื​ือนคนคุ​ุมทิ​ิศทาง คุ​ุมภาพใหญ่​่ ของโชว์​์ว่า่ อยากได้​้ประมาณนี้​้� นอกจากว่​่าชื่​่�อศิ​ิลปิ​ินจะมาจากความคิ​ิดเราเอง ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น ตะวั​ัน วั​ัตุยุ า เราเป็​็นคนเลื​ือกเอง เพราะว่​่าจริ​ิงๆ แล้​้วเราเคย คุ​ุยกั​ันไว้​้นานมาก แต่​่ว่​่าเราก็​็จะโยนชื่​่�อไปให้​้ภั​ัณฑารั​ักษ์​์แค่​่ว่​่าศิ​ิลปิ​ินคนนี้​้�น่​่า สนใจดี​ีนะ แล้​้วต่​่อไปก็​็ต้​้องเป็​็นหน้​้าที่​่�ของภั​ัณฑารั​ักษ์​์ว่​่าเขาเห็​็นด้​้วยกั​ับเรา หรื​ือเปล่​่า ทางหอศิ​ิลป์​์ก็​็จะพั​ัฒนางานออกมา หรื​ืออย่​่างกรณี​ีของปรั​ัชญา พิ​ิณทอง ก็​็จะเป็​็นการพู​ูดคุ​ุยร่​่วมกั​ันในหอศิ​ิลป์​์ก่​่อนว่​่างานเปิ​ิดเราจะเลื​ือก ใครดี​ี อั​ันที่​่�จริ​ิง ปรั​ัชญาก็​็เป็​็นศิ​ิลปิ​ินที่​่�ทำำ�งานร่​่วมกั​ันกั​ับหอศิ​ิลป์​์อยู่​่�แล้​้ว ที่​่� EX-SPACE ที่​่�สนามจั​ันทร์​์ ก็​็เลยคุ้​้�นเคยกั​ัน ด้​้วยความที่​่�เรารู้​้�ว่​่าคนนี้​้� เอาอยู่​่�กั​ับการคิ​ิดจากพื้​้�นที่​่�จริ​ิง และอี​ีกอย่​่างเขาก็​็เป็​็นศิ​ิษย์​์เก่​่าศิ​ิลปากร ด้​้วย มั​ันจึ​ึงทำำ�ให้​้เห็​็นภาพชั​ัดมากๆ ว่​่านี่​่�คื​ือนิ​ิทรรศการที่​่�จะเปิ​ิดหอศิ​ิลป์​์ มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากรขึ้​้�นมาอี​ีกครั้​้�ง โครงการ EX-SPACE ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นที่​่�วิ​ิทยาเขตพระราชวั​ังสนามจั​ันทร์​์ ระหว่​่าง การปิ​ิดปรั​ับปรุ​ุงหอศิ​ิลป์​์วั​ังท่​่าพระ คื​ืออะไร EX-SPACE คื​ือการร่​่วมมื​ือระหว่​่างหอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร กั​ับ Centre Pompidou2 มั​ันเป็​็นงานของปรั​ัชญาที่​่� Centre Pompidou ซื้​้�อไป ซึ่​่�งก็​็เคยแสดงในไทยมาก่​่อน ที​ีนี้​้�เราก็​็ได้​้มาคุ​ุยกั​ัน เขาก็​็เสนอว่​่าอยากจะให้​้ โครงสร้​้างนี้​้�ถู​ูกสร้​้างขึ้​้�นมาอี​ีกครั้​้�งหนึ่​่�ง เราจึ​ึงได้​้คุ​ุยร่​่วมกั​ับภั​ัณฑารั​ักษ์​์และ Centre Pompidou ว่​่าหอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากรจะเป็​็นเจ้​้าภาพ ทาง Centre Pompidou ก็​็ยิ​ินดี​ีที่​่�จะได้​้เปิ​ิดพื้​้�นที่​่�ให้​้กั​ับศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ เราจึ​ึงสร้​้าง พื้​้�นที่​่�นี้​้�ขึ้​้�นบริ​ิเวณด้​้านข้​้างหอศิ​ิลป์​์สนามจั​ันทร์​์ ซึ่​่�งเป็​็นพื้​้�นที่​่�รั​ับผิ​ิดชอบของ หอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร วิ​ิทยาเขตพระราชวั​ังสนามจั​ันทร์​์ โดยใช้​้ รู​ูปแบบโครงสร้​้างและแนวคิ​ิดของผลงานเดิ​ิมมาสร้​้างขึ้​้�นใหม่​่ ย่​่อส่​่วนให้​้ เหมาะสมกั​ับพื้​้�นที่​่� และติ​ิดตั้​้�งกล้​้องวงจรปิ​ิดให้​้เหมื​ือนกั​ับงานดั้​้�งเดิ​ิม 2 Centre national d’art et de culture Georges-Pompidou (ศู​ูนย์​์ศิลิ ปะและวั​ัฒนธรรมแห่​่งชาติ​ิฌอร์​์ฌ-ปงปี​ีดู)ู หรื​ือที่​่�นิ​ิยมเรี​ียกสั้​้�นๆ ว่​่า Centre Pompidou (ซองต์​์ ปงปี​ีดู​ู) เป็​็นกลุ่​่�มอาคารที่​่�โดดเด่​่นด้​้วยงานออกแบบสถาปั​ัตยกรรม แบบไฮเทค (High-tech architecture) ที่​่�กรุ​ุงปารี​ีส ประเทศฝรั่​่�งเศส เป็​็นที่​่�ตั้​้�งของหน่​่วยงานด้​้านศิ​ิลปวั​ัฒนธรรมของรั​ัฐ หลายแห่​่ง ได้​้แก่​่ ห้​้องสมุ​ุดสารสนเทศสาธารณะ (Bibliothèque publique d’information) พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์ศิ​ิลปะสมั​ัยใหม่​่ แห่​่งชาติ​ิ (Musée National d’Art Moderne) และสถาบั​ันการวิ​ิจั​ัยและความร่​่วมมื​ือทางเสี​ียง/ดนตรี​ี (IRCAM)

132 ASQ41.indd 132

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

EX-SPACE (2019–ปัจจุบัน) โครงการความร่วมมือระหว่างหอศิลป์มหาวิทยาลัยศิลปากร ปรัชญา พิณทอง และ Centre Pompidou ประเทศฝรั่งเศส Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

133 ASQ41.indd 133

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Extended Release (2021) โดย ปรัชญา พิณทอง Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

134 ASQ41.indd 134

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

หลั​ังจากนั้​้�น Centre Pompidou เขาก็​็บอกว่​่า ถ้​้ามั​ันมี​ีบ้​้านนี้​้�เกิ​ิดขึ้​้�น มาอี​ีกที​ี เขาอยากให้​้หอศิ​ิลป์​์เป็​็นผู้​้�คั​ัดสรรงานเข้​้ามาใส่​่ เรามี​ีสิทิ ธิ์​์�ที่​่�จะเสนอว่​่า เราอยากจะใส่​่อะไรเข้​้าไปในนั้​้�นตลอดทั้​้�งปี​ี พอตารางมั​ันออกมาเป็​็นแบบนี้​้� เราจึ​ึงเรี​ียกมั​ันว่​่า Experimental Space จึ​ึงเป็​็นที่​่�มาของชื่​่�อ EX-SPACE ในแง่​่หนึ่​่�งมั​ันก็​็สื่​่�อถึ​ึงความเป็​็นพื้​้�นที่​่�เก่​่าที่​่�เคยมี​ีอยู่​่�จริ​ิงด้​้วย เราก็​็จั​ัดนิ​ิทรรศการแบบง่​่ายๆ มี​ีการพู​ูดถึ​ึงศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ เป็​็นงาน ทดลองทำำ�เล็​็กๆ เพราะห้​้องมั​ันเล็​็กมาก เราก็​็เลยเลื​ือกทำำ�งานในสเกลเล็​็กๆ ไว้​้ก่อ่ น แล้​้วก็​็ติดิ ตั้​้�งกล้​้องวงจรปิ​ิดเข้​้าไป ภาพจากกล้​้องก็​็จะถ่​่ายทอดสดออก ไปทาง YouTube ของโครงการ ก็​็จะให้​้ความรู้​้�สึ​ึกแปลกๆ เหมื​ือนเราได้​้แอบดู​ู คนที่​่�อยู่​่�ข้​้างใน ไม่​่มี​ีเสี​ียง มี​ีแต่​่ภาพคนเดิ​ินไปเดิ​ินมาดู​ูงานศิ​ิลปะ ซึ่​่�งตอนนี้​้� เราก็​็ยังั ทำำ�อยู่​่� เพี​ียงแต่​่ที่​่�นครปฐมเขาปิ​ิดพื้​้�นที่​่�เพราะโควิ​ิด นิ​ิทรรศการจึ​ึงต้​้อง หยุ​ุดไว้​้ชั่​่�วคราว แต่​่เราก็​็วางแผนจะทำำ�ต่​่อไปเรื่​่�อยๆ เพราะก็​็เป็​็นความต้​้องการ ของทางฝรั่​่�งเศสเหมื​ือนกั​ัน การร่​่วมงานกั​ับ Centre Pompidou น่​่าสนใจมาก ทางหอศิ​ิลป์​์ได้​้ทำำ�งาน ระยะยาวในลั​ักษณะนี้​้�กั​ับหน่​่วยงานอื่​่�นๆ อี​ีกบ้​้างไหม ก็​็มี​ีบ้​้าง แต่​่อย่​่าง Centre Pompidou มั​ันก็​็จะชั​ัดที่​่�สุ​ุด เพราะมั​ันสร้​้าง พื้​้�นที่​่�ใหม่​่ขึ้​้�นมา มี​ีโปรแกรมเฉพาะ เขาก็​็เห็​็นดี​ีกั​ับเราด้​้วยที่​่�มี​ีการทำำ�ตรงนี้​้� ถ้​้าเป็​็นองค์​์กรอื่​่�นๆ ส่​่วนมากจะมาแล้​้วก็​็ไป อย่​่างพวกนิ​ิทรรศการต่​่างๆ ก็​็เคย มี​ีการทำำ�งานร่​่วมกั​ับ Japan Foundation หรื​ือภาคี​ีเครื​ือข่​่ายศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม ในประเทศที่​่�เราทำำ�งานร่​่วมกั​ับเขาบ่​่อยที่​่�สุ​ุดก็​็คือื บ้​้านนอกโปรเจ็​็ค3 ทั้​้�งงานวิ​ิจัยั นิ​ิทรรศการ กิ​ิจกรรมการศึ​ึกษา

3 บ้​้านนอก ความร่​่วมมื​ือทางศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม เป็​็นองค์​์กรความร่​่วมมื​ือทางศิ​ิลปวั​ัฒนธรรมร่​่วมสมั​ัยที่​่�ไม่​่แสวงผล กำำ�ไร ก่​่อตั้​้�งและริ​ิเริ่​่�มในปี​ี 2021 โดย จิ​ิระเดช และพรพิ​ิไล มี​ีมาลั​ัย โดยมี​ีวั​ัตถุ​ุประสงค์​์เพื่​่�อสร้​้างความร่​่วมมื​ือระหว่​่างศิ​ิลปิ​ิน ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ นั​ักวิ​ิชาการ นั​ักเขี​ียน ผู้​้�เชี่​่�ยวชาญสาขาต่​่างๆ กั​ับชุ​ุมชนเพื่​่�อส่​่งเสริ​ิมและสนั​ับสนุ​ุนให้​้เกิ​ิดชุ​ุมชนทางปั​ัญญา อั​ันจะ ส่​่งผลต่​่อการพั​ัฒนาท้​้องถิ่​่�นอย่​่างยั่​่�งยื​ืน

135 ASQ41.indd 135

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

มั​ันสำำ�คั​ัญกั​ับเรามากที่​่� ผู้​้�ชมให้​้เกี​ียรติ​ิเรา เวลาที่​่� เรามี​ีการเปิ​ิ ด งานและเขา ตั้​้� ง ใจมาร่​่ ว มงาน เราจึ​ึ ง จำำ�เป็​็นที่​่จ� ะต้​้องจั​ัดกิ​ิจกรรม เพื่​่�อตอบสนองความคาด หวั​ังของเขา

136 ASQ41.indd 136

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ตอนหอศิ​ิลป์​์กลั​ับมาเปิ​ิดใหม่​่ได้​้สั​ักพั​ักก็​็มี​ีการแพร่​่ระบาดของ COVID-19 ระลอกสองพอดี​ี เรารั​ับมื​ือกั​ับสถานการณ์​์ตอนนั้​้�นอย่​่างไร เป็​็นอะไรที่​่�ท้​้าทายมาก หนึ่​่�ง เมื่​่�อมหาวิ​ิทยาลั​ัยประกาศปิ​ิด เราต้​้องปิ​ิด สอง เมื่​่�อรั​ัฐบาลประกาศปิ​ิดพิ​ิพิธิ ภั​ัณฑ์​์ เราก็​็ต้อ้ งปิ​ิด เราเหมื​ือนเป็​็นทุ​ุกอย่​่าง ทั้​้�งๆ ที่​่�เราถู​ูกจั​ัดประเภทเป็​็นพิ​ิพิธิ ภั​ัณฑ์​์และหอศิ​ิลป์​์ แต่​่เราก็​็ยังั เป็​็นหน่​่วยงาน หนึ่​่�งของมหาวิ​ิทยาลั​ัย อย่​่างตอนนิ​ิทรรศการ Extended Release ของ ปรั​ัชญา พิ​ิณทอง มั​ันก็​็ลำำ�บาก เราต้​้องเลื่​่�อนกำำ�หนดการของศิ​ิลปิ​ินคนอื่​่�น ออกไป เพราะเราวางแผนงานไว้​้ให้​้มั​ันมี​ีนิ​ิทรรศการต่​่อเนื่​่�อง จากหนึ่​่�งถึ​ึง สองเดื​ือน ก็​็กลายเป็​็นหกเดื​ือน มั​ันดั​ันตารางนิ​ิทรรศการอื่​่�นๆ ไปหมดเลย ที​ีนี้​้�พอเราจะจั​ัดนิ​ิทรรศการชุ​ุดต่​่อมาของตะวั​ัน วั​ัตุ​ุยา ก็​็คื​ือว่​่าเรารอ ไม่​่ได้​้แล้​้ว เราคุ​ุยกั​ับเพื่​่�อนฝู​ูงในวงการจากหลายหอศิ​ิลป์​์ เขาเตื​ือนมาว่​่า อย่​่าเปิ​ิด โควิ​ิดมั​ันมาหลายระลอก จนเราจำำ�ไม่​่ได้​้แล้​้วว่​่าระลอกนี้​้�คื​ือระลอก ที่​่�เท่​่าไร กทม. เขาก็​็เตื​ือนมานะว่​่าเดี๋​๋�ยวมั​ันจะมี​ีระลอกใหม่​่ แต่​่เรามี​ีความ รู้​้�สึ​ึกว่​่าถ้​้าไม่​่เปิ​ิดตอนนี้​้�มั​ันก็​็คงจะไม่​่ได้​้เปิ​ิดอี​ีกแล้​้ว ดั​ังนั้​้�นเราจึ​ึงตั​ัดสิ​ินใจ ที่​่�จะเสี่​่�ยงเปิ​ิด แต่​่ว่​่ามั​ันก็​็มี​ีอะไรหลายอย่​่างที่​่�ต้​้องปรั​ับ สิ่​่�งที่​่�ชั​ัดมากๆ ก็​็คื​ือ งานเปิ​ิด จากที่​่�เราเคยอยากให้​้คนมาร่​่วมงานหลั​ักร้​้อยคนก็​็เป็​็นไปไม่​่ได้​้ แล้​้ว เราก็​็เลยเปิ​ิดให้​้มี​ีการเข้​้าชมเป็​็นรอบๆ เริ่​่�มตั้​้�งแต่​่ช่​่วงบ่​่ายสอง วั​ันหนึ่​่�ง มี​ีประมาณหกรอบ เราก็​็คุ​ุยกั​ับพี่​่�ตะวั​ันและภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ถามว่​่าถ้​้าจะต้​้องพู​ูด เหมื​ือนเดิ​ิมซ้ำำ��ๆ กั​ันหลายรอบจะไหวไหม ทุ​ุกคนโอเค เลยให้​้น้​้องผู้​้�ดู​ูแล ฝ่​่ายกิ​ิจกรรมจั​ัดการลงทะเบี​ียน จำำ�กั​ัดจำำ�นวนรอบละกี่​่�คนก็​็ว่​่ากั​ันไป ศิ​ิลปิ​ิน กั​ับภั​ัณฑารั​ักษ์​์ก็​็พู​ูดอย่​่างนี้​้�แหละ พู​ูดไปเรื่​่�อยๆ ทุ​ุกชั่​่�วโมง จนบางครั้​้�งรอบ สุ​ุดท้​้ายเขาบอกขอไม่​่พู​ูดได้​้ไหม ไม่​่ไหวแล้​้ว แต่​่เราก็​็รู้​้�สึ​ึกดี​ีที่​่�ผู้​้�ชมยั​ังอุ​ุตส่​่าห์​์มากั​ัน ตอนนั้​้�นเราเปิ​ิดงานตรงกั​ับวั​ันที่​่� 14 ตุ​ุลา พอดี​ี ซึ่​่�งแน่​่นอนว่​่าถนนแถวนี้​้�ปิ​ิด ยั​ังไม่​่พอบางจุ​ุดมี​ีรั้​้�วลวดหนาม ด้​้วย แต่​่พอคนรู้​้�สึ​ึกว่​่าอยากดู​ู เขาก็​็มา มั​ันสำำ�คั​ัญกั​ับเรามากที่​่�ผู้​้�ชมเขาให้​้ เกี​ียรติ​ิเรา เวลาที่​่�เราเปิ​ิดงานและเขาตั้​้�งใจมาร่​่วมงาน เราจึ​ึงจำำ�เป็​็นที่​่�จะต้​้องจั​ัด กิ​ิจกรรม เพื่​่�อตอบสนองความคาดหวั​ังของเขา ซึ่​่�งระหว่​่างแสดงนิ​ิทรรศการ Keep in the Dark ของพี่​่�ตะวั​ัน เราจั​ัดกิ​ิจกรรมเยอะมาก มี​ีการฉายสารคดี​ี มี​ี talk อะไรอย่​่างนี้​้�ด้​้วย

137 ASQ41.indd 137

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Keep in the Dark (2021) โดย ตะวัน วัตุยา Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

138 ASQ41.indd 138

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

หลั​ังจากนั้​้�น สถานการณ์​์โควิ​ิดก็​็ยั​ังหนั​ักอยู่​่� พอจะเปิ​ิดนิ​ิทรรศการก็​็ ต้​้องระวั​ังมากๆ ระวั​ังทั้​้�งความปลอดภั​ัยของผู้​้�ชมและเจ้​้าหน้​้าที่​่�เราเองด้​้วย นิ​ิทรรศการต่​่อๆ มาจึ​ึงจั​ัดงานเปิ​ิดแบบ minimal มากๆ เลี้​้�ยงอาหารไม่​่เยอะ ทำำ�เพื่​่�อให้​้คนไม่​่ต้​้องมากั​ันเยอะในงานเปิ​ิด พู​ูดตรงๆ ก็​็ลำำ�บากอยู่​่� หอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากรมี​ีส่​่วนในการสนั​ับสนุ​ุนการขายผลงานของ ศิ​ิลปิ​ินที่​่�มาแสดงงานหรื​ือเปล่​่า จริ​ิงๆ ตรงนี้​้�ก็​็แล้​้วแต่​่จะคุ​ุยกั​ับศิ​ิลปิ​ิน ด้​้วยความที่​่�เราเป็​็นหอศิ​ิลป์​์ของ มหาวิ​ิทยาลั​ัย เราก็​็ไม่​่ได้​้อยากจะเข้​้าไปยุ่​่�งกั​ับการซื้​้�อขาย ศิ​ิลปิ​ินจะแบ่​่งให้​้เรา ในลั​ักษณะของการบริ​ิจาคมากกว่​่า อี​ีกประเด็​็นก็​็คือื อยู่​่�ที่​่�เจตนารมณ์​์เฉพาะตั​ัว อย่​่างตอนพี่​่�ตะวั​ัน แกบอกอยากจะขายงานเพื่​่�อจะนำำ�เงิ​ินไปบริ​ิจาค เงิ​ินที่​่�เขา หั​ักให้​้เรา แม้​้จะเป็​็นเปอร์​์เซ็​็นต์​์ตามมาตรฐานของศิ​ิลปิ​ิน เราก็​็ใช้​้เป็​็นค่​่าขนส่​่ง งานของเขา หรื​ือให้​้น้​้องๆ ที่​่�มาช่​่วยเฝ้​้างาน สรุ​ุปคื​ืองานที่​่�เราเอามาแสดงส่​่วนใหญ่​่แทบไม่​่มี​ีการคุ​ุยเรื่​่�องพวกนี้​้� เลยตั้​้�งแต่​่แรก แต่​่ถ้​้าศิ​ิลปิ​ินรู้​้�สึ​ึกว่​่า เขาจั​ัดการไม่​่ได้​้ อยากให้​้เราจั​ัดการให้​้ ก็​็ค่​่อยมาคุ​ุยกั​ัน แต่​่จริ​ิงๆ ก็​็แล้​้วแต่​่ศิ​ิลปิ​ินเลยว่​่าจะเอาอย่​่างไร เพราะเราก็​็ ไม่​่อยากให้​้เรื่​่�องพวกนี้​้�เข้​้ามาปนกั​ับระบบของเราที่​่�เป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งของระบบ การศึ​ึกษา เราไม่​่ได้​้ดำำ�เนิ​ินการเหมื​ือนหอศิ​ิลป์​์เชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์เลย ไม่​่เลย อย่​่างเมื่​่�อโชว์​์จบแล้​้ว ศิ​ิลปิ​ินไม่​่ต้​้องผู​ูกสั​ัญญากั​ับเรา ไปแล้​้ว ไปเลย แต่​่ว่ามั ่ นั จะมี​ีบางกรณี​ีที่​่�เราหั​ักค่​่าธรรมเนี​ียมและขายงานชั​ัดเจน เช่​่น เวที​ีการประกวด เพราะเราคิ​ิดว่​่ามั​ันเป็​็นช่​่องทางจริ​ิงๆ ที่​่�จะทำำ�ให้​้ศิ​ิลปิ​ินขาย งานได้​้ จากการที่​่�เขาได้​้มี​ีโอกาสมาโชว์​์ในงานประกวดและทำำ�ให้​้เป็​็นระบบ ซึ่​่�งอั​ันนั้​้�นเราหั​ักน้​้อยมาก ในแง่​่ที่​่�ว่​่าเราดู​ูแลกระบวนการต่​่างๆ ให้​้เขา ให้​้เขา ได้​้แสดง แม้​้จะไม่​่ได้​้รางวั​ัล แต่​่ก็​็อาจมี​ีโอกาสขายได้​้

139 ASQ41.indd 139

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

หอศิ​ิ ลป์​์ เ พิ่​่� ง มี​ี ข่​่ า วการปรั​ั บ รู​ู ป แบบการจั​ั ด เก็​็ บ ผลงานในคลั​ั ง สะสมของ มหาวิ​ิทยาลั​ัยไปเมื่​่�อเร็​็วๆ นี้​้� อยากทราบว่​่าอาจารย์​์ได้​้เข้​้ามาจั​ัดการอะไรกั​ับ งานส่​่วนนี้​้�บ้​้าง ที่​่�หอศิ​ิลป์​์มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากรเราทำำ�งานกั​ันหลายขา นอกจากการ ดู​ูแลพื้​้�นที่​่�หอศิ​ิลป์​์ที่​่�วั​ังท่​่าพระกั​ับจั​ัดกิ​ิจกรรมการเรี​ียนรู้​้�คู่​่�ไปกั​ับนิ​ิทรรศการ ก็​็จะมี​ีส่​่วนที่​่�สามคื​ือคลั​ังสะสม ศิ​ิลปากรเป็​็นมหาวิ​ิทยาลั​ัยที่​่�มี​ีคลั​ังสะสม จริ​ิงจั​ังมาก ซึ่​่�งผลงานเกื​ือบทั้​้�งหมดก็​็มาจากงานประกวดระดั​ับชาติ​ิคื​ือ การแสดงศิ​ิลปกรรมแห่​่งชาติ​ิ และการแสดงศิ​ิลปกรรมร่​่วมสมั​ัยของศิ​ิลปิ​ิน รุ่​่�นเยาว์​์ เขาก็​็เก็​็บกั​ันมายาวนาน อย่​่างศิ​ิลปกรรมแห่​่งชาติ​ิเขาก็​็เก็​็บมานาน กว่​่าห้​้าสิ​ิบปี​ี พอเราเข้​้ามาก็​็ต้​้องดู​ูแลคลั​ังนี้​้�ด้​้วย แต่​่มั​ันไม่​่ใช่​่แค่​่เก็​็บรั​ักษาไว้​้เฉยๆ เราต้​้องดู​ูให้​้มั​ันอยู่​่�ในสภาพที่​่�โอเคด้​้วย ดั​ังนั้​้�นจึ​ึงต้​้องมี​ีการจั​ัดให้​้เป็​็นรู​ูป เป็​็นร่​่าง ให้​้เรี​ียบร้​้อยขึ้​้�น ตอนแรกที่​่�เราเข้​้ามางานพวกนี้​้�ไม่​่ได้​้เก็​็บไว้​้อย่​่างดี​ี เท่​่าที่​่�ควร คื​ือไม่​่มี​ีระบบการจั​ัดการคลั​ังที่​่�มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพเลยก็​็เลยพยายาม ทำำ�ให้​้เป็​็นระบบที่​่�สุ​ุด เริ่​่�มด้​้วยการแยกว่​่าอะไรที่​่�ไม่​่ใช่​่ของเราก็​็เอามั​ันออก ไปเลย (หั​ัวเราะ) อย่​่างเช่​่นงานจากเวที​ีอื่​่�นๆ งานที่​่�เราไปยื​ืมของเขามาแล้​้ว ยั​ังไม่​่ได้​้ส่​่งคื​ืน คื​ือมั​ันเยอะมาก ในทางกลั​ับกั​ันเราก็​็ต้​้องทำำ�ให้​้งานที่​่�มี​ีอยู่​่�กั​ับ ทะเบี​ียนมั​ันตรงกั​ัน ก็​็ต้อ้ งจั​ัดการเรี​ียกกลั​ับมาให้​้หมด งานไหนหายไปก็​็ไปขอ คื​ืนมา นั่​่�นหมายความว่​่าแต่​่ก่อ่ นเราไม่​่มีที่​่�ี เก็​็บงานเพี​ียงพอ งานของเราจึ​ึงไป อยู่​่�ตามหน่​่วยงานอื่​่�นๆ เราก็​็เอากลั​ับมาตรวจสภาพ ดู​ูทะเบี​ียนให้​้ตรง ที​ีนี้เ้� มื่​่�อตามกลั​ับมาได้​้แล้​้ว ปั​ัญหาหลั​ักของคลั​ังสะสมของมหาวิ​ิทยาลั​ัย ศิ​ิลปากรคื​ือไม่​่มี​ีที่​่�เก็​็บ มั​ันไม่​่เคยมี​ีการสร้​้างพื้​้�นที่​่�ไว้​้เก็​็บสะสมงานพวกนี้​้�เลย ซึ่​่�งเวที​ีประกวดมี​ีมานานเกิ​ินครึ่​่�งศตวรรษแล้​้ว และมั​ันก็​็มี​ีงานเข้​้ามาเพิ่​่�มขึ้​้�น เรื่​่�อยๆ ทุ​ุกปี​ี ปี​ีละอย่​่างน้​้อยยี่​่�สิ​ิบชิ้​้�น เราก็​็เลยเอาความรู้​้�เรื่​่�องการจั​ัดการ พิ​ิพิ​ิธภั​ัณฑ์​์มาใช้​้ ซึ่​่�งเราก็​็นึ​ึกถึ​ึงตึ​ึกหอศิ​ิลป์​์สนามจั​ันทร์​์ที่​่�สร้​้างขึ้​้�นเพื่​่�อให้​้เป็​็น หอศิ​ิลป์​์รูปู แบบทั​ันสมั​ัย สำำ�หรั​ับใช้​้แสดงนิ​ิทรรศการหมุ​ุนเวี​ียน แต่​่ด้ว้ ยทำำ�เล ที่​่�นครปฐมมั​ันก็​็น่​่าจะมี​ีคนเข้​้าชมน้​้อย ประกอบกั​ับไม่​่มี​ีพื้​้�นที่​่�เก็​็บงานสะสม เหล่​่านี้​้�แล้​้ว เราก็​็เลยมี​ีแนวคิ​ิดที่​่�จะนำำ�ระบบคลั​ังสะสมแบบเปิ​ิดมาใช้​้

140 ASQ41.indd 140

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

คลังสะสมมหาวิทยาลัยศิลปากร หอศิลป์สนามจันทร์ Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

141 ASQ41.indd 141

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เราก็​็เอาผนั​ังลอยตั​ัวเท่​่าที่​่�มี​ีขึ้​้�นมาตั้​้�งให้​้หมดภายในห้​้องนิ​ิทรรศการ แขวนงานสองมิ​ิติ​ิขึ้​้�นผนั​ัง โดยที่​่�ไม่​่เรี​ียงลำำ�ดั​ับเวลาเลยนะ มี​ีเท่​่าไหร่​่เอาขึ้​้�น ให้​้หมด การทำำ�แบบนี้​้�เป็​็นข้​้อได้​้เปรี​ียบหลายอย่​่าง หนึ่​่�ง มั​ันจะไม่​่ถู​ูกการใช้​้ พลาสติ​ิกกั​ันกระแทกห่​่อทิ้​้�งไว้​้ หรื​ือนำำ�มาเก็​็บซ้​้อนๆ กั​ัน ทุ​ุกชิ้​้�นจะอยู่​่�แบบ หนึ่​่�งต่​่อหนึ่​่�ง เรี​ียงไว้​้จนเต็​็มผนั​ัง มั​ันจะช่​่วยรั​ักษาสภาพผลงานไปในตั​ัว สอง พอทำำ� แบบนี้​้� ระบบทะเบี​ียนก็​็จ ะชั​ัด เลยว่​่าชิ้​้�นนี้​้�อ ยู่​่�ตรงนี้​้� เห็​็นอยู่​่�กั​ับตา ในจำำ�นวนเจ้​้าหน้​้าที่​่�ของเราที่​่�มี​ีน้​้อยก็​็จะสามารถจั​ัดการระบบทะเบี​ียนได้​้ง่​่าย จะถ่​่ายรู​ูปงาน จะยกงานชิ้​้�นไหนออกไปก็​็รู้​้�ทั​ันที​ี จะเสื่​่�อมสภาพไปอย่​่างไร ก็​็เห็​็นกั​ับตาเลย และสาม พอมี​ีที่​่�เก็​็บแล้​้ว เราเก็​็บงานไว้​้เฉยๆ ไม่​่ได้​้ เราต้​้อง เผยแพร่​่ ด้​้วยความเป็​็นระเบี​ียบมั​ันก็​็เลยทำำ�ระบบนำำ�ชมได้​้ เปิ​ิดให้​้คนทั่​่�วไป สามารถเข้​้ามาเยี่​่�ยมคลั​ังได้​้ พื้​้�นที่​่�ก็​็จะคล้​้ายกึ่​่�งหอศิ​ิลป์​์กึ่​่�งคลั​ังสะสม หลั​ังจากนั้​้�นจึ​ึงมี​ีการเปิ​ิดตั​ัวความร่​่วมมื​ือกั​ับ Google Arts & Culture กระบวนการต่​่อยอดจากคลั​ังสะสมแบบเปิ​ิดสู่​่�การเผยแพร่​่ ในสื่​่�อออนไลน์​์ เป็​็นอย่​่างไร เมื่​่�อทำำ�ระบบคลั​ังที่​่�เหมาะสมได้​้แล้​้ว เราจึ​ึงเห็​็นช่​่องว่​่าถ้า้ อยากขยายฐาน ให้​้คนเห็​็นงานได้​้เยอะขึ้​้�นไปอี​ีก มั​ันต้​้องใช้​้ระบบออนไลน์​์ จึ​ึงเกิ​ิดความร่​่วมมื​ือ กั​ับ Google Arts & Culture ในการนำำ�งานขึ้​้�นไปเก็​็บไว้​้ในระบบดิ​ิจิ​ิทั​ัล คุ​ุยกั​ันไปคุ​ุยกั​ันมาก็​็พบว่​่าหอศิ​ิลป์​์ของเรามี​ีงานเยอะมาก เยอะจนเขาตกใจ เรี​ียกได้​้ว่​่าเป็​็นคลั​ังภาพที่​่�ใหญ่​่ที่​่�สุ​ุดในเอเชี​ียที่​่�เขาเคยเป็​็นพาร์​์ทเนอร์​์ด้​้วย ทาง Google ก็​็บอกเราว่​่าเขามี​ีกล้​้องความละเอี​ียดสู​ูง ซึ่​่�งมี​ีอยู่​่�แค่​่ไม่​่กี่​่�ตั​ัว ในโลก เขาจะให้​้เรายื​ืมกล้​้องภายใต้​้เงื่​่�อนไขว่​่า เราจะต้​้องถ่​่ายภาพผลงานที่​่� อยู่​่�ในคลั​ังนี้​้ใ� ห้​้ได้​้มากที่​่�สุ​ุด คื​ือเราต้​้องสั​ัญญาว่​่าภาพผลงานพวกนี้​้จ� ะไปอยู่​่�ใน platform ของเขาโดยใช้​้กล้​้องตั​ัวนี้​้ถ่� า่ ย ซึ่​่�งมี​ีความละเอี​ียดระดั​ับ Gigapixel มั​ันจะเก็​็บรายละเอี​ียดที​ีละจุ​ุดแล้​้วนำำ�มาร้​้อยกั​ันเป็​็นรู​ูปเต็​็ม โครงการนี้​้�สามารถช่​่วยเราได้​้สองทาง อย่​่างแรกคื​ือการทำำ�ระบบการ จั​ัดเก็​็บผลงานให้​้เป็​็นดิ​ิจิ​ิทั​ัล อย่​่างที่​่�สองคื​ือมั​ันทำำ�ให้​้คนนอกสามารถเข้​้า มาเล่​่นกั​ับตั​ัวงาน ผ่​่านการย่​่อขยายรู​ูปภาพ และรั​ับรู้​้�ข้​้อมู​ูลของงานที่​่�อยู่​่�ใน Google Arts & Culture ได้​้ง่​่ายๆ มั​ันจึ​ึงเป็​็นจุ​ุดที่​่�ทำำ�ให้​้เราสามารถนำำ�สิ่​่�งที่​่� เราเก็​็บเอาไว้​้มาพั​ัฒนาไปได้​้ไกลกว่​่าที่​่�เคยมี​ีมาในอดี​ีต

142 ASQ41.indd 142

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

พู​ูดถึ​ึงการนำำ�เทคโนโลยี​ีใหม่​่ๆ เข้​้ามาช่​่วยในการนำำ�เสนองานศิ​ิลปะ ทางหอศิ​ิลป์​์ มี​ีการทำำ�นิ​ิทรรศการเสมื​ือนจริ​ิง (virtual exhibition) ด้​้วย ตรงนั้​้�นเรามองว่​่าเป็​็นเหมื​ือนจดหมายเหตุ​ุมากกว่​่า เป็​็นบั​ันทึ​ึกของ นิ​ิทรรศการ การที่​่�เราทำำ� virtual จริ​ิงๆ แล้​้วเพื่​่�อเก็​็บข้​้อมู​ูล เราคิ​ิดว่​่า ประสบการณ์​์ของผู้​้�ชมมั​ันคนละเรื่​่�องกั​ับการเห็​็นของจริ​ิง มั​ันทดแทนกั​ัน ไม่​่ได้​้หรอก ระหว่​่างการเห็​็นผลงานจริ​ิงกั​ับการนั่​่�งกดดู​ูเองที่​่�บ้​้าน แต่​่มั​ันก็​็ อาจทำำ�ให้​้เราจะได้​้ลู​ูกค้​้ากลุ่​่�มใหม่​่ กลุ่​่�มอื่​่�นที่​่�เขาไม่​่เคยออกมาดู​ูงานแน่​่นอน และเขาอยากจะใช้​้เทคโนโลยี​ีร้​้อยเปอร์​์เซ็​็นต์​์ในการเข้​้าถึ​ึงข้​้อมู​ูล แต่​่เราจะ ไม่​่ปล่​่อยนิ​ิทรรศการเสมื​ือนพร้​้อมกั​ันกั​ับนิ​ิทรรศการจริ​ิง เราอยากให้​้ผู้​้�ชม เข้​้ามาดู​ูของจริ​ิง ถ้​้าสมมติ​ิว่​่าพื้​้�นที่​่�มั​ันเปิ​ิดได้​้ เราก็​็จะให้​้คนมาดู​ู แล้​้วตั​ัว virtual ก็​็อาจจะเป็​็นแค่​่ตัวั อย่​่าง (teaser) หรื​ืออะไรก็​็ตามที่​่�เอาไว้​้ย้อ้ นดู​ูเมื่​่�อ นิ​ิทรรศการจบไปแล้​้ว อี​ีกกรณี​ีหนึ่​่�งก็​็คื​ือถ้​้ามี​ีโควิ​ิดระบาด เราอาจจะเปิ​ิดตั​ัว virtual นี้​้ขึ้​้�� นมาแทน ซึ่​่�งจริ​ิงๆ ก็​็มีช่ี ว่ งหนึ่​่ง� เมื่​่�อปี​ีที่​่�แล้​้ว Extended Release เปิ​ิดนิ​ิทรรศการแล้​้วก็​็ต้อ้ งปิ​ิดชั่​่�วคราวเลย virtual จึ​ึงเข้​้ามา แต่​่เราก็​็ไม่​่อยาก ที่​่�จะ spoil คนดู​ูมากเกิ​ินไป เพราะฉะนั้​้�นแม้​้แต่​่ตั​ัววิ​ิดี​ีโอเราก็​็ไม่​่ลงฉบั​ับเต็​็ม ถ้​้าคุ​ุณอยากดู​ู คุ​ุณก็​็แค่​่ต้​้องหาเวลามาดู​ูที่​่�นี่​่� เรามองว่​่า virtual exhibition เป็​็นแค่​่ช่​่องทางหนึ่​่�ง ไม่​่ใช่​่ช่​่องทางหลั​ัก มั​ันแทนกั​ันไม่​่ได้​้ เพราะประสบการณ์​์ที่​่�ได้​้มั​ันไม่​่เหมื​ือน หากเป็​็น นิ​ิทรรศการของงานประกวดก็​็คงพอจะทำำ�ได้​้ เพราะคนไม่​่ได้​้สนใจบริ​ิบทของ พื้​้�นที่​่� เขาต้​้องการดู​ูแค่​่ว่​่างานชิ้​้�นไหนได้​้รางวั​ัล ข้​้อมู​ูลครบ จบ แต่​่ถ้​้าเป็​็น นิ​ิทรรศการที่​่�จั​ัดแสดงอยู่​่�ในบริ​ิบทเฉพาะตั​ัว คุ​ุณต้​้องเข้​้ามาสั​ัมผั​ัสกั​ับพื้​้�นที่​่� เราจึ​ึงอยากให้​้ผู้​้�คนได้​้เข้​้ามามากกว่​่า ในฐานะที่​่�หอศิ​ิลป์​์เป็​็นส่​่วนหนึ่​่�งของมหาวิ​ิทยาลั​ัย มี​ีอุ​ุปสรรคหรื​ือข้​้อจำำ�กั​ัด อะไรในการดำำ�เนิ​ินงานหรื​ือเปล่​่า ไม่​่เชิ​ิงว่​่าเป็​็นอุ​ุปสรรค มั​ันอาจจะเป็​็นข้​้อคำำ�นึ​ึงมากกว่​่าว่​่าทิ​ิศทางหรื​ือ นโยบายใหญ่​่ของมหาวิ​ิทยาลั​ัยที่​่�ให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับพื้​้�นที่​่�หอศิ​ิลป์​์มี​ีมากน้​้อย แค่​่ไหน ซึ่​่�งโดยส่​่วนตั​ัวเราก็​็คิ​ิดว่​่ามั​ันสำำ�คั​ัญ แต่​่จะเห็​็นได้​้ว่​่าทุ​ุกวั​ันนี้​้�หอศิ​ิลป์​์ ของมหาวิ​ิทยาลั​ัยหลายแห่​่งก็​็ค่​่อยๆ ทยอยหายไปเรื่​่�อยๆ คำำ�ถามคื​ือทำำ�ไม

143 ASQ41.indd 143

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

DEJA VU: When the Sun Rises in the West (2022) โดย นที อุตฤทธิ์ Image courtesy of Art Centre, Silpakorn University

144 ASQ41.indd 144

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

145 ASQ41.indd 145

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

มั​ันถู​ูกลดความสำำ�คั​ัญลงไป เคยมี​ีการถกเถี​ียงที่​่�ว่​่าในเมื่​่�อแต่​่ละคณะเองก็​็มี​ี หอศิ​ิลป์​์อยู่​่�แล้​้ว ทำำ�ไมต้​้องมี​ีหอศิ​ิลป์​์กลางของมหาวิ​ิทยาลั​ัยอี​ีก เราก็​็มานั่​่�งคิ​ิดว่​่า พั​ันธกิ​ิจที่​่�ชั​ัดเจนของหอศิ​ิลป์​์ระดั​ับมหาวิ​ิทยาลั​ัยมั​ันควรจะเป็​็นอะไร หอศิ​ิลป์​์ของมหาวิ​ิทยาลั​ัยที่​่�ดี​ีในความคิ​ิดของอาจารย์​์ต้​้องเป็​็นอย่​่างไร เราบริ​ิหารที่​่�นี่​่�โดยคิ​ิดเสมอว่​่า เราจะเป็​็นพื้​้�นที่​่�ที่​่�เชื่​่�อมคนข้​้างนอกและ ข้​้างในเข้​้าด้​้วยกั​ัน แปลว่​่าคนนอกต้​้องกล้​้าที่​่�จะเข้​้ามาดู​ู ถ้​้าเราจะโชว์​์ของดี​ี ของศิ​ิลปากร มั​ันก็​็ต้อ้ งเป็​็นงานของศิ​ิลปิ​ินที่​่�อยู่​่�ในระดั​ับสากลจริ​ิงๆ อาจจะ ลดความเป็​็นศิ​ิลปากรลงไปบ้​้าง แล้​้วต้​้องสื่​่�อสารบริ​ิบทของความเป็​็นร่​่วมสมั​ัย ที่​่�ทั่​่�วโลกเขาพู​ูดถึ​ึงกั​ันอยู่​่�ตอนนี้​้� เราอาจจะไม่​่ได้​้พูดู ถึ​ึงงานที่​่�มั​ันล้ำำ��มาก แต่​่ว่า่ อย่​่างน้​้อยมั​ันก็​็ควรจะสะท้​้อนให้​้เห็​็นถึ​ึงสั​ังคมปั​ัจจุ​ุบั​ันได้​้ เราไม่​่อยากจะพู​ูด ถึ​ึงการเอาแต่​่งานคลาสสิ​ิกมายำำ�รวมกั​ันอย่​่างเดี​ียว งานเก่​่ามั​ันก็​็ต้​้องเท่​่าทั​ัน สั​ังคม เรามองว่​่าตรงนี้​้�มั​ันคื​ือการเชื่​่�อมระหว่​่างในและนอกเข้​้าด้​้วยกั​ัน เราอยากจะให้​้ ค นที่​่�อยากมาหอศิ​ิ ล ป์​์ แ ล้​้ ว นึ​ึกถึ​ึ ง เรา อยากดู​ู ง าน นิ​ิทรรศการดี​ีๆ ก็​็ต้​้องนึ​ึกถึ​ึงที่​่�นี่​่� หอศิ​ิลป์​์วั​ังท่​่าพระจะต้​้องไม่​่ใช่​่พื้​้�นที่​่�ปิ​ิด สำำ�หรั​ับคนในเหมื​ือนอย่​่างในอดี​ีตอี​ีกต่​่อไป ต้​้องพู​ูดอย่​่างนี้​้� เพราะมั​ันก็​็เคย มี​ีคนพู​ูดว่​่า ทำำ�ไมไม่​่เอาอาจารย์​์ที่​่�ยั​ังสอนอยู่​่�มาแสดง ทำำ�ไมไม่​่เป็​็นคนใน ซึ่​่�งเราไม่​่อยากจะให้​้พื้​้�นที่​่�หอศิ​ิลป์​์ตรงนี้​้�ขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับคณะใดคณะหนึ่​่�ง หอศิ​ิลป์​์ มหาวิ​ิทยาลั​ัยไม่​่ควรจะมี​ีบทบาทแบบนั้​้�น แต่​่ควรเป็​็นพื้​้�นที่​่�กลางทางการศึ​ึกษา ที่​่�แต่​่ละคณะสามารถมาเรี​ียนจากนิ​ิทรรศการที่​่�เราจั​ัดได้​้ จึ​ึงเป็​็นที่​่�มาของการ เปิ​ิดตั​ัวนิ​ิทรรศการที่​่�มี​ีทิ​ิศทางชั​ัดมากๆ แต่​่ช่​่วงหลั​ังนี้​้�ก็​็มี​ีคนถามเข้​้ามาเหมื​ือนกั​ันว่​่าที่​่�นี่​่�แสดงแต่​่งานศิ​ิษย์​์เก่​่า เหรอ (หั​ัวเราะ) เราไม่​่ได้​้ตั้​้�งใจ คนมั​ักจะพู​ูดถึ​ึงแต่​่อะไรแบบนี้​้� ซึ่​่�งจริ​ิงๆ แล้​้ว มั​ันบั​ังเอิ​ิญ เพราะเมื่​่�อเราจั​ัดคิ​ิวแล้​้วมั​ันดั​ันมาต่​่อๆ กั​ัน จึ​ึงออกมาเป็​็นอย่​่าง ที่​่�เห็​็น แต่​่ว่​่าทางมหาวิ​ิทยาลั​ัยเขาก็​็ happy นะ แต่​่เรามั​ักจะพู​ูดเสมอว่​่า แม้​้คนเหล่​่านี้จ้� ะเป็​็นศิ​ิษย์​์เก่​่าศิลิ ปากร แต่​่พวกเขาก็​็ต้อ้ งเป็​็นศิ​ิลปิ​ินที่​่�ได้​้รับั การ ยอมรั​ับในระดั​ับนานาชาติ​ิ ซึ่​่�งจะเป็​็นตั​ัวอย่​่างให้​้กั​ับนั​ักศึ​ึกษาในมหาวิ​ิทยาลั​ัย เองด้​้วย ว่​่านี่​่คื� อื รุ่​่�นพี่​่�ของคุ​ุณ ที่​่�คุ​ุณอาจไม่​่เคยพู​ูดถึ​ึงเขาเลยตอนเรี​ียนอยู่​่�ใน คณะ แต่​่เขาดั​ังระดั​ับโลกนะ งานของเขาคื​ืองานร่​่วมสมั​ัยจริ​ิงๆ ให้​้เขาได้​้เห็​็น ว่​่าศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยมั​ันไปถึ​ึงไหนแล้​้วบ้​้าง

146 ASQ41.indd 146

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

อาจารย์​์ ม องว่​่ า ปั​ั จ จุ​ุ บั​ั นพื้​้�นที่​่� สาธารณะด้​้ า นศิ​ิ ล ปวั​ั ฒ นธรรมร่​่ ว มสมั​ั ย ในประเทศไทย โดยเฉพาะหอศิ​ิลป์​์ ถื​ือว่​่ามี​ีเพี​ียงพอหรื​ือไม่​่ อะไรคื​ือสิ่​่�งที่​่� ภาครั​ัฐควรแก้​้ไขหรื​ือสนั​ับสนุ​ุน เราก็​็ปฏิ​ิเสธไม่​่ได้​้นะว่​่าหอศิ​ิลป์​์ที่​่�ได้​้รับั การสนั​ับสนุ​ุนจากรั​ัฐโดยตรงตอน นี้​้�มั​ันมี​ีไม่​่มาก แต่​่ที่​่�น่​่าสนใจกว่​่าก็​็คื​ือวงการหอศิ​ิลป์​์เอกชนที่​่�ค่​่อนข้​้างคึ​ึกคั​ัก อย่​่างที่​่�เราเห็​็นกั​ันบ่​่อยๆ ว่​่ามี​ีพื้​้�นที่​่�ใหม่​่ๆ เกิ​ิดขึ้​้�นมาเยอะแยะเต็​็มไปหมดเลย ซึ่​่�งเรามองว่​่ามั​ันดี​ีมากๆ เลย ไม่​่ได้​้บอกว่​่าที่​่�นั่​่�นที่​่�นี่​่�ดี​ีนะ แต่​่มั​ันดี​ีที่​่�มี​ีการเกิ​ิด ขึ้​้�นมา และแต่​่ละที่​่�ก็​็มี​ีแนวทางของงานศิ​ิลปะไปคนละแบบกั​ันเลย แต่​่มั​ันก็​็สะท้​้อนให้​้เห็​็นว่​่า ทำำ�ไมงานด้​้านนี้​้�จึงึ ไม่​่ได้​้รั​ับการสนั​ับสนุ​ุนจาก รั​ัฐเท่​่าที่​่�ควร คื​ือหอศิ​ิลป์​์ของรั​ัฐที่​่�มี​ีคุ​ุณภาพจริ​ิงๆ หรื​ือแม้​้แต่​่หอศิ​ิลป์​์ระดั​ับ มหาวิ​ิทยาลั​ัย มั​ันเหมื​ือนมี​ีน้อ้ ยมาก น้​้อยจนกระทั่​่�งทุ​ุกอย่​่างดู​ูไปกองรวมกั​ัน อยู่​่�ที่​่�ภาคเอกชน ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นเอกชนเล็​็กหรื​ือใหญ่​่ ปรากฏการณ์​์ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�น แบบนี้​้�ก็​็สะท้​้อนให้​้เห็​็นความต้​้องการของผู้​้�คนที่​่�จะมี​ีพื้​้�นที่​่�แบบนี้​้�อยู่​่�เสมอ และคนรุ่​่�นใหม่​่ก็​็พร้​้อมที่​่�จะเข้​้าไปชมงานศิ​ิลปะใหม่​่ๆ ตลอดเวลา มั​ันดู​ูเป็​็น แนวโน้​้มที่​่�ดี​ี เราเชื่​่�อว่​่ามั​ันยั​ังเป็​็นแนวโน้​้มที่​่�ดี​ีอยู่​่� มั​ันจึ​ึงจำำ�เป็​็นที่​่�รั​ัฐควรเห็​็นความสำำ�คั​ัญของการมี​ีหอศิ​ิลป์​์ของรั​ัฐ ที่​่�มุ่​่�งเน้​้น การให้​้ความรู้​้�และการศึ​ึกษาศิ​ิลปะ ไม่​่แสวงหากำำ�ไร ดั​ังนั้​้�นต้​้องเริ่​่�มจาก สนั​ับสนุ​ุนหอศิ​ิลป์​์ที่​่�มี​ีอยู่​่�แล้​้วให้​้ดี​ีจริ​ิง ทั้​้�งที่​่�เป็​็นพื้​้�นที่​่�ของรั​ัฐโดยตรงและ ระดั​ับสถาบั​ันการศึ​ึกษา ทั้​้�งในด้​้านการบริ​ิหารจั​ัดการให้​้มี​ีมาตรฐาน มี​ีระบบ นิ​ิทรรศการที่​่�ดี​ี เป็​็นพื้​้�นที่​่�ของศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยจริ​ิงๆ ไม่​่จำำ�กั​ัดแค่​่ให้​้สำำ�หรั​ับ ศิ​ิลปิ​ินกลุ่​่�มใดกลุ่​่�มหนึ่​่�งมาแสดง แต่​่ให้​้ทุ​ุกคนเข้​้าถึ​ึงได้​้เท่​่ากั​ัน มั​ันอาจจะ สำำ�คั​ัญกว่​่าการไปมุ่​่�งสร้​้างหอศิ​ิลป์​์ใหม่​่ๆ เพิ่​่�มอี​ีก ในขณะที่​่�หอศิ​ิลป์​์ที่​่�มี​ีอยู่​่� แล้​้วกลั​ับไม่​่ได้​้รั​ับการใส่​่ใจหรื​ือเปล่​่า.

147 ASQ41.indd 147

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Image courtesy of SAC Gallery

148 ASQ41.indd 148

11/5/2565 BE 12:42

จงสุ​ุวั​ัฒน์​์ อั​ังคสุ​ุวรรณศิ​ิ ริ​ิ Jongsuwat Angsuvarnsiri เอสเอซี​ี แกลเลอรี​ี / SAC Gallery

ASQ41.indd 149

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ศุ​ุภโชค ดิ​ิ อาร์​์ต เซ็​็นเตอร์​์ (Subhachok the Arts Centre) เกิ​ิดขึ้​้�นมา ได้​้อย่​่างไร แรกเริ่​่�มเดิ​ิมที​ี ศุ​ุภโชค ดิ​ิ อาร์​์ต เซ็​็นเตอร์​์ ถู​ูกสร้​้างขึ้​้�นเพื่​่�อเป็​็นพื้​้�นที่​่�แสดง ผลงานศิ​ิลปะในคอลเลคชั​ันส่​่วนตั​ัวของคุ​ุณพ่​่อ (ศุ​ุภโชค อั​ังคสุ​ุวรรณศิ​ิริ​ิ) เพื่​่�อให้​้ครอบครั​ัวผู้​้�พั​ักอาศั​ัยในโครงการได้​้ชม เพราะว่​่าเราทำำ�ธุ​ุรกิ​ิจบ้​้านเช่​่า แล้​้วก็​็จะมี​ีครอบครั​ัวมาพั​ักอยู่​่�ในโครงการ ซึ่​่�งด้​้านหน้​้าของตึ​ึกแกลเลอรี​ี ที่​่�เห็​็นอยู่​่�ในปั​ัจจุ​ุบันั จริ​ิงๆ ก็​็คือื ด้​้านหลั​ังของแบบดั้​้�งเดิ​ิม เมื่​่�อก่​่อนต้​้องเดิ​ินผ่​่าน จากด้​้านในโครงการรวี​ีวรรณ ที่​่�อยู่​่�ด้​้านหลั​ังของ SAC Gallery ในตอนนี้​้� พอสร้​้างศุ​ุภโชค ดิ​ิ อาร์​์ต เซ็​็นเตอร์​์ เสร็​็จแล้​้ว เราต้​้องการผู้​้�จั​ัดการ หนึ่​่�งคนเข้​้ามาดู​ูแลพื้​้�นที่​่� พอเขาได้​้เข้​้ามาดู​ูก็​็เล็​็งเห็​็นว่​่ามั​ันมี​ีความเป็​็นไปได้​้ ที่​่�จะทำำ�อะไรให้​้เป็​็นประโยชน์​์มากกว่​่าแค่​่เอาผลงานสะสมมาจั​ัดแสดง จึ​ึงเสนอ ให้​้ทางเราลองพิ​ิจารณาว่​่าควรจะเปิ​ิดเป็​็นพื้​้�นที่​่�สาธารณะให้​้คนอื่​่�นสามารถ เข้​้ามาเยี่​่�ยมชมดี​ีไหม ซึ่​่�งก็​็ถือื เป็​็นไอเดี​ียที่​่�น่​่าสนใจ เราก็​็เลยพั​ัฒนาต่​่อมาจาก แนวคิ​ิดอั​ันนี้​้� จำำ�ได้​้ว่า่ ตอนนั้​้�นนั่​่�งเถี​ียงกั​ันนานเลยว่​่าจะตั้​้�งชื่​่�อโครงการว่​่าอะไร เราจะเป็​็นแกลเลอรี​ี มิ​ิวเซี​ียม หรื​ืออาร์​์ตเซนเตอร์​์ สุ​ุดท้​้ายก็​็มาตกลงกั​ันว่​่าเรา จะทำำ�เป็​็นอาร์​์ตเซนเตอร์​์ เป็​็นพื้​้�นที่​่�แบบศู​ูนย์​์ศิ​ิลปะที่​่�มากกว่​่าพื้​้�นที่​่�แสดงงาน เป็​็นพื้​้�นที่​่�สำำ�หรั​ับการสนทนา พั​ัฒนาชุ​ุมชน เพื่​่�อการเรี​ียนรู้​้� มี​ีกิ​ิจกรรม จั​ัดขึ้​้�นภายในพื้​้�นที่​่� อย่​่างที่​่�เห็​็นว่​่าพื้​้�นที่​่�ชั้​้�นล่​่างเราออกแบบให้​้เสาของตั​ัวอาคาร อยู่​่�ห่​่างกั​ันให้​้มากที่​่�สุ​ุด เพื่​่�อดึ​ึงพื้​้�นที่​่�ออกมาให้​้ได้​้ แนวทางของศุ​ุภโชค ดิ​ิ อาร์​์ต เซ็​็นเตอร์​์ ในช่​่วงแรกเป็​็นอย่​่างไร หลั​ังจากได้​้โจทย์​์มาว่​่าเราจะเป็​็นอาร์​์ตเซนเตอร์​์ ก็​็เริ่​่�มกำำ�หนดจุ​ุดยื​ืน อั​ันหนึ่​่�งคื​ือการช่​่วยเหลื​ือศิ​ิลปิ​ินหน้​้าใหม่​่ ซึ่​่�งไม่​่ได้​้หมายความว่​่าต้​้องเป็​็น ศิ​ิลปิ​ินเด็​็กก็​็ได้​้ ไม่​่จำำ�กั​ัดอายุ​ุ หรื​ืออาจจะยั​ังไม่​่เคยมี​ีผลงานแสดง เพี​ียงแค่​่เรา เล็​็งเห็​็นศั​ักยภาพของคุ​ุณ คุ​ุณก็​็ไม่​่จำำ�เป็​็นต้​้องมี​ีชื่​่�อเสี​ียงมาก่​่อนก็​็ได้​้ เนื่​่� อ งจากเรามองว่​่ า แกลเลอรี​ี กั​ั บ ศิ​ิ ล ปิ​ิ น ยั​ั ง คงมี​ี ค วามห่​่ า งกั​ั น อยู่​่� และศิ​ิลปิ​ินหลายคน การที่​่�จะถู​ูกแกลเลอรี​ีเชิ​ิญมา พวกเขาก็​็ต้​้องมี​ีผลงาน มาในระดั​ับหนึ่​่ง� ซึ่​่�งเราเห็​็นว่​่า ถ้​้าคุณ ุ มี​ีศักั ยภาพพอแต่​่ไม่​่มีพี อร์​์ตมาเลยก็​็ไม่​่ เป็​็นไร เรามาเริ่​่�มต้​้นใหม่​่ได้​้ เราจะไปตามดู​ูงาน ถ้​้าเป็​็นของเด็​็กๆ จะตามไป ดู​ูตั้​้�งแต่​่ชุ​ุดศิ​ิลปนิ​ิพนธ์​์ (Thesis) เลย แล้​้วคว้​้าตั​ัวมาและบอกว่​่า “อี​ีกสองปี​ี

150 ASQ41.indd 150

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

SAC Gallery Image courtesy of SAC Gallery

151 ASQ41.indd 151

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เราจะแสดงงานให้​้” เราชอบที่​่�จะทำำ�งานกั​ับคนที่​่�เราได้​้เป็​็นคนทำำ�โชว์​์แรกให้​้เขา ทำำ�พอร์​์ตให้​้ สร้​้างเรื่​่�องราวให้​้เขา เราหาข้​้อมู​ูล (research) เกี่​่�ยวกั​ับเขา ดู​ูว่า่ ตั​ัวตนของเขาเป็​็นอย่​่างไร เราสร้​้างรากฐานให้​้เขา เน้​้นความเป็​็นการศึ​ึกษา สมั​ัยก่​่อนเคยมี​ีพื้​้�นที่​่� Adler Subhachok Gallery ด้​้วย มั​ันคื​ืออะไร พอศุ​ุภโชค ดิ​ิ อาร์​์ต เซ็​็นเตอร์​์ เปิ​ิดทำำ�การได้​้ประมาณหนึ่​่�งปี​ีครึ่​่�ง ก็​็มี​ี แกลเลอรี​ีจากทางฝรั่​่�งเศสเข้​้ามา ชื่​่�อ Adler เดิ​ิมที​ีเขาอยากจะแค่​่เช่​่าพื้​้�นที่​่� เฉยๆ ซึ่​่�งแต่​่เดิ​ิมเราไม่​่ได้​้วางแผนว่​่าพื้​้�นที่​่�จะต้​้องเป็​็นอย่​่างไร ระบบต่​่างๆ การเข้​้าออก การเก็​็บของอย่​่างไร จึ​ึงมี​ีการตกลงร่​่วมงานกั​ัน โดยมี​ีจุ​ุด มุ่​่�งหมายสุ​ุดท้​้ายคื​ือ เราต้​้องการจะให้​้วงการนี้​้�มั​ันเติ​ิบโต ทำำ�ให้​้ศิ​ิลปิ​ินไทยมี​ี อาชี​ีพที่​่�มั่​่�นคงมากขึ้​้�น ทำำ�ให้​้ศิ​ิลปิ​ินเป็​็นอาชี​ีพที่​่�สามารถหล่​่อเลี้​้�ยงตั​ัวเองได้​้ จริ​ิงๆ แต่​่วิธีิ กี ารของทั้​้�งสองฝ่​่ายต่​่างกั​ันตรงที่​่�ว่​่า ศุ​ุภโชคของเรามาในแนวทาง ของการสร้​้างชุ​ุมชน (community) และให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับการศึ​ึกษา แต่​่ว่​่า ของ Adler Gallery จะเป็​็นแนวสร้​้างรายได้​้ เขาบอกว่​่าถ้​้ามี​ีตลาด ศิ​ิลปิ​ิน ก็​็สร้​้างรายได้​้ได้​้ อยู่​่�ได้​้ เป็​็นอาชี​ีพได้​้อย่​่างยั่​่�งยื​ืน พอวิ​ิธี​ีการต่​่างกั​ัน แต่​่จุ​ุด มุ่​่�งหมายเหมื​ือนกั​ัน เราจึ​ึงตกลงที่​่�จะแยกกั​ันเป็​็นศุ​ุภโชค ดิ​ิ อาร์​์ต เซ็​็นเตอร์​์ กั​ับ Adler Subhashok Gallery โดยอั​ันหลั​ังจะเน้​้นไปทางการเข้​้าร่​่วม เทศกาลศิ​ิลปะ (Art fair) ตามต่​่างประเทศค่​่อนข้​้างเยอะ ทำำ�งานที่​่�เป็​็นการ เชื่​่�อมต่​่อเครื​ือข่​่ายนำำ�ศิ​ิลปิ​ินต่​่างชาติ​ิเข้​้ามา และส่​่งศิ​ิลปิ​ินของไทยไปแสดง ที่​่�ฝรั่​่�งเศสหรื​ืออเมริ​ิกา แต่​่ปั​ัจจุ​ุบั​ัน เราไม่​่ได้​้ทำำ�กั​ับ Adler แล้​้ว เพราะมั​ันเกิ​ิดการรวมสอง แบรนด์​์เข้​้าด้ว้ ยกั​ัน จากทางแยกที่​่�ว่​่า SAC จะเป็​็นอาร์​์ตเซนเตอร์​์เหมื​ือนเดิ​ิม หรื​ือจะไปในแนวทางใหม่​่ของเรา ซึ่​่�งก็​็นำำ�มาสู่​่�การปรั​ับภาพลั​ักษณ์​์ (rebrand) ช่​่วงปี​ี 2020 อั​ันที่​่�จริ​ิงก่​่อนหน้​้านั้​้�นประมาณหนึ่​่ง� ปี​ี เราก็​็ได้​้ทำำ�โครงการศิ​ิลปิ​ินพำำ�นั​ัก (Artist-in-residence) ซึ่​่�งมั​ันมี​ีความก้ำำ��กึ่​่�งระหว่​่างการเป็​็นมู​ูลนิ​ิธิ​ิที่​่�คอย สนั​ับสนุ​ุนศิ​ิลปิ​ินเพื่​่�อไปแลกเปลี่​่�ยนกั​ับต่​่างประเทศ ดั้​้�งนั้​้�นมั​ันก็​็เป็​็นองค์​์กร ไม่​่แสวงหาผลกำำ�ไร แต่​่ว่​่าพอศิ​ิลปิ​ินมาอยู่​่�กั​ับเราแล้​้ว คนไหนที่​่�ดู​ูมี​ีศั​ักยภาพ ที่​่�จะไปต่​่อร่​่วมกั​ันได้​้ เราก็​็จะชวนไปแสดงงานที่​่� SAC ต่​่อเพื่​่�อเป็​็นการขาย

152 ASQ41.indd 152

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Art Fair Image courtesy of SAC Gallery

153 ASQ41.indd 153

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Hotel Art Fair Image courtesy of SAC Gallery

154 ASQ41.indd 154

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

สุ​ุดท้​้ายเรารู้​้�สึ​ึกว่​่าเราทำำ�หลายอย่​่างมาก จนคนภายนอกมองเข้​้ามาแล้​้ว มั​ันดู​ูไม่​่มี​ีความชั​ัดเจน เราจึ​ึงเก็​็บแบรนด์​์ SAC เอาไว้​้ แต่​่ว่​่าเปลี่​่�ยนคำำ�ขยาย ข้​้างหลั​ังไปตามแต่​่ละกิ​ิจกรรมที่​่�เราทำำ� มั​ันก็​็เลยออกมาเป็​็น SAC Gallery, SAC Conservation, SAC Art Lab, SAC Academy หรื​ือ SAC Residency ทั้​้�งหมดนี้​้�เรายั​ังคงใช้​้ชื่​่�อแบรนด์​์ SAC เหมื​ือนเดิ​ิม ถ้​้าอย่​่างนั้​้�นเราจะสามารถเรี​ียกรวมๆ กั​ันว่​่า SAC Art Center ได้​้หรื​ือไม่​่ SAC จะไม่​่มี​ีคำำ�สร้​้อย แต่​่ว่​่าด้​้วยกิ​ิจกรรมของเรา เราอยากเรี​ียกมั​ันว่​่า SAC Gallery เพราะตั้​้�งแต่​่ต้​้น สิ่​่�งสำำ�คั​ัญที่​่�สุ​ุดสำำ�หรั​ับศิ​ิลปิ​ินคื​ือ “พื้​้�นที่​่�” สำำ�หรั​ับแสดงออกทางความคิ​ิด ซึ่​่�งตอนแรกเราไม่​่ได้​้มองไปไกลกว่​่านั้​้�น จริ​ิงๆ แล้​้ว ศิ​ิลปิ​ินที่​่�เขากลั​ับเข้​้ามาแสดงครั้​้�งที่​่�สองหรื​ือสาม เขามั​ักจะมี​ี ความพยายามมากขึ้​้�น อยากจะทำำ�โชว์​์ที่​่�ซั​ับซ้​้อนมากขึ้​้�น แต่​่พอเราไม่​่ได้​้เป็​็น พื้​้�นที่​่�ที่​่�เน้​้นการขาย เราไม่​่ได้​้มี​ีทุ​ุนมาต่​่อทุ​ุน มั​ันก็​็ทำำ�ต่​่อไม่​่ได้​้อยู่​่�ดี​ี สุ​ุดท้​้าย มั​ันเลยกลายเป็​็นงู​ูกิ​ินหาง เราอยากจะทำำ�อั​ันนี้​้�แต่​่ทำำ�ไม่​่ได้​้ เราไม่​่อยากขาย แต่​่อยากให้​้มันั มี​ีรายได้​้เข้​้ามาเพื่​่�อทำำ�อะไรที่​่�ใหญ่​่ขึ้​้�น เมื่​่�อมั​ันไม่​่สมเหตุ​ุสมผล ในเชิ​ิงธุ​ุรกิ​ิจ สุ​ุดท้​้ายก็​็อาจจะอยู่​่�ได้​้สิ​ิบปี​ี แล้​้วก็​็ล้​้มหายตายจากไป เราเลย ต้​้องทำำ�ให้​้มันั ชั​ัดเจนไปเลยว่​่า เราทำำ�แกลเลอรี​ีที่​่�ตั้​้�งใจขายงาน เพื่​่�อหาเงิ​ินทุ​ุน ให้​้กั​ับศิ​ิลปิ​ินได้​้มาสานต่​่อโชว์​์ที่​่�ยิ่​่�งใหญ่​่ขึ้​้�นต่​่อไป คุ​ุณมี​ีวิ​ิธี​ีคั​ัดสรรศิ​ิลปิ​ินเข้​้ามาแสดงงานกั​ับแกลเลอรี​ีอย่​่างไร ในเรื่​่�องของการขายเราก็​็มี​ีการปรั​ับตั​ัวมาเรื่​่�อยๆ ก่​่อนที่​่�จะ rebrand โดยเน้​้นงานจิ​ิตรกรรมเป็​็นหลั​ัก ซึ่​่�งขายดี​ีด้​้วยซ้ำำ�� แต่​่ในเชิ​ิงความสนใจของ สั​ังคมไทยหรื​ือตั​ัวผู้​้�บริ​ิหารเองกลั​ับคิ​ิดว่​่าสิ่​่�งที่​่�เขาสนใจ มั​ันไม่​่ใช่​่สิ่​่�งที่​่�เราสนใจ เหมื​ือนเขาพู​ูดอยู่​่�คนเดี​ียว มั​ันก็​็มี​ีกลุ่​่�มคนที่​่�ฟั​ังเราแหละ ซึ่​่�งอาจจะไม่​่ใช่​่กลุ่​่�ม ใหญ่​่ แต่​่ตอนนี้​้�เราอยากจะคุ​ุยกั​ับคนในระดั​ับสากล เราต้​้องเลื​ือกเนื้​้�อหา ที่​่�โลกเขาสนใจกั​ัน มั​ันก็​็เหมื​ือนกั​ับว่​่าเรากำำ�ลั​ังทำำ�ความเข้​้าใจกลุ่​่�มผู้​้�ชม หรื​ือกลุ่​่�มเป้​้าหมายของเรามากขึ้​้�น พอเราเริ่​่�มเปลี่​่�ยน มั​ันก็​็มีจัี งั หวะที่​่�เราเรี​ียกว่​่าช่ว่ งเปลี่​่�ยนผ่​่าน ซึ่​่�งเราเอง ก็​็ไม่​่อยากทิ้​้�งคนกลุ่​่�มเดิ​ิม แต่​่สุ​ุดท้​้ายเราก็​็วิ่​่�งไปไม่​่ถึ​ึงคนกลุ่​่�มใหม่​่ เพราะเขา จะรู้​้�สึ​ึกว่​่าคุ​ุณก็​็ยั​ังเหมื​ือนเดิ​ิม ในขณะที่​่�คนกลุ่​่�มเดิ​ิมก็​็มองว่​่าเราเปลี่​่�ยนไป

155 ASQ41.indd 155

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เราจึ​ึงตั​ัดสิ​ินใจว่​่า ถ้​้าจะไป ในแนวทางนี้​้� ก็​็ ต้​้ อ งไปให้​้ สุ​ุ ด สำำ�หรั​ับกลุ่​่�มผู้​้�ชมเก่​่าของเรา ก็​็ถึ​ึงเวลาที่​่�เขาจะต้​้องปรั​ับตั​ัว ไปพร้​้อมๆ กั​ับเราเช่​่นกั​ัน

156 ASQ41.indd 156

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

มั​ันก็​็เป็​็นช่​่วงปี​ีที่​่� SAC อยู่​่�ในจุ​ุดที่​่�เกื​ือบจะไม่​่เหลื​ือเพื่​่�อนสั​ักคน กลุ่​่�มเก่​่าเขาก็​็ ไม่​่อยู่​่�กั​ับเรา กลุ่​่�มใหม่​่เราก็​็ยั​ังไปไม่​่ถึ​ึง จนสุ​ุดท้​้ายก็​็ได้​้อาจารย์​์อ้​้อ1 เขาก็​็ทั​ัก เราว่​่า “SAC มี​ีความประนี​ีประนอมเกิ​ินไปนะ คุ​ุณต้​้องหยุ​ุดที่​่�จะประนี​ีประนอม แล้​้วเลื​ือกเอาสั​ักทาง” เราจึ​ึงตั​ัดสิ​ินใจว่​่า ถ้​้าจะไปในแนวทางนี้​้ก็� ต้็ อ้ งไปให้​้สุดุ สำำ�หรั​ับกลุ่​่�มผู้​้�ชมเก่​่าของเรา ก็​็ถึ​ึงเวลาที่​่�เขาจะต้​้องปรั​ับตั​ัวไปพร้​้อมๆ กั​ับเรา เช่​่นกั​ัน เพราะที่​่�สุ​ุดแล้​้ว ไม่​่ว่​่าจะอย่​่างไรเราก็​็ต้​้องปรั​ับตั​ัวไปตามยุ​ุคสมั​ัย ใช่​่ เพราะเราก็​็เริ่​่�มเห็​็นกระแสคนมาดู​ูงานที่​่�เปลี่​่�ยนไป ซึ่​่�งเราได้​้มี​ีการ พู​ูดคุ​ุยที่​่�มั​ันมี​ีความหมาย (meaningful conversation) จากคนกลุ่​่�มใหม่​่ มากขึ้​้�น แล้​้วก็​็ย้​้อนกลั​ับมาที่​่�ยอดขาย จริ​ิงๆ ที่​่� SAC มี​ีทั้​้�งภั​ัณฑารั​ักษ์​์ของ เราเองและภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิ​ิสระจากข้​้างนอก เวลาทำำ�งานกั​ับภั​ัณฑารั​ักษ์​์อิ​ิสระ เราจะพู​ูดกั​ับเขาเสมอว่​่าผู้​้�ชมคื​ือสิ่​่�งสำำ�คั​ัญที่​่�สุ​ุด (Audience is the day’s bottom line) เพราะเราเป็​็นแกลเลอรี​ีที่​่�หล่​่อเลี่​่�ยงด้​้วยเงิ​ินทุ​ุน ดั​ังนั้​้�นจึ​ึง จำำ�เป็​็นต้​้องเลื​ือกงานที่​่�ขายได้​้ แต่​่ว่​่าทั้​้�งนี้​้�ทั้​้�งนั้​้�น เราไม่​่ได้​้หมายความว่​่าจะไป กำำ�หนดรู​ูปแบบว่​่าผลงานที่​่�ขายได้​้ต้​้องเป็​็นแบบนั้​้�นแบบนี้​้� แต่​่มั​ันจะเป็​็นอะไร ก็​็ได้​้ กระดาษแค่​่แผ่​่นเดี​ียว วิ​ิดี​ีโอ อะไรก็​็แล้​้วแต่​่ แต่​่คุ​ุณต้​้องรู้​้�ว่​่าสิ่​่�งนั้​้�น สามารถขายได้​้ ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น งานล่​่าสุดุ ของเรา โจ้​้ เรื​ืองศั​ักดิ์​์� อนุ​ุวัตั รวิ​ิมล2 มั​ันมาเป็​็นแนวความคิ​ิด (conceptual) มากๆ เหมื​ือนเขาขายเป็​็น project มากกว่​่า คนที่​่�จะมาซื้​้�อต้​้องไม่​่ใช่​่คนที่​่�กำำ�ลั​ังหางานไปตกแต่​่งบ้​้านแน่​่ๆ ตรงนี้​้� ถ้​้าคุ​ุณตอบเราได้​้ว่​่ากลุ่​่�มเป้​้าหมายของคุ​ุณคื​ือใคร คุ​ุณจะขายงานให้​้กั​ับใคร ถ้​้าตอบได้​้ เราก็​็ไปต่​่อด้​้วยกั​ันได้​้ ในทางกลั​ับกั​ัน คุ​ุณบอกว่​่างานนี้​้�เจ๋​๋งมาก แต่​่ไม่​่รู้​้�เลยว่​่าจะเอาไปขายใคร เราก็​็อาจจะต้​้องยอมรั​ับว่​่า ที่​่�นี่​่�อาจจะไม่​่ใช่​่ที่​่� สำำ�หรั​ับสิ่​่�งนั้​้�น

1 อรรฆย์​์ ฟองสมุ​ุทร ภั​ัณฑารั​ักษ์​์และนั​ักบริ​ิหารจั​ัดการศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม ปั​ัจจุ​ุบันั เป็​็นอาจารย์​์ประจำำ�คณะสถาปั​ัตยกรรม ศิ​ิลปะและการออกแบบ สถาบั​ันเทคโนโลยี​ีพระจอมเกล้​้าเจ้​้าคุ​ุณทหารลาดกระบั​ัง 2 เรื​ืองศั​ักดิ์​์� อนุ​ุวั​ัตรวิ​ิมล ศิ​ิลปิ​ินผู้​้�สื่​่�อสารปั​ัญหาสิ่​่�งแวดล้​้อมในโลกปั​ัจจุ​ุบั​ันผ่​่านงานศิ​ิลปะจั​ัดวางจากวั​ัสดุ​ุหลากหลาย รู​ูปแบบ

157 ASQ41.indd 157

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

SAC Residency โครงการศิลปินพำ�นักที่จังหวัดเชียงใหม่ Image courtesy of SAC Gallery

158 ASQ41.indd 158

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

159 ASQ41.indd 159

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

SAC Residency โครงการศิลปินพำ�นักที่จังหวัดเชียงใหม่ Image courtesy of SAC Gallery

160 ASQ41.indd 160

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

แต่​่ละส่​่วนงานของ SAC Gallery หลั​ังจากการรี​ีแบรนด์​์ มี​ีการบริ​ิหารจั​ัดการ แยกขาดจากกั​ันหรื​ือไม่​่ จริ​ิงๆ ตั​ัวผมจะทำำ�ร่​่วมกั​ับทุ​ุกส่​่วน แต่​่ถ้​้าต้​้องแยกในระดั​ับการจั​ัดการ ก็​็จะมี​ีความต่​่างกั​ันไปตามเนื้​้�องาน เป็​็นต้​้นว่​่า SAC Conservation จะมี​ี ที​ีมนั​ักอนุ​ุรั​ักษ์​์เฉพาะ ซึ่​่�งจะไม่​่มายุ่​่�งเกี่​่�ยวกั​ับแกลเลอรี​ีเท่​่าไร แต่​่อย่​่างส่​่วน SAC Academy อั​ันนี้​้�เราจะรวมที​ีมกั​ันทุ​ุกคน และพยายามที่​่�จะจ้​้างคนนอก (outsource) เข้​้ามาทำำ�เป็​็นโปรเจ็​็คๆ ไป ส่​่วนที่​่�เป็​็น Residency เดิ​ิมเรามี​ี หนึ่​่ง� คนแยกมาดู​ูแลทางฝั่​่�งนี้​้อ� ย่​่างเดี​ียว ทำำ�งานกั​ับผมโดยตรง แต่​่ด้ว้ ยช่​่วงนี้​้� ที่​่�มี​ีโควิ​ิด ทำำ�ให้​้ Residency ไม่​่มี​ีกิ​ิจกรรมอะไร พู​ูดง่​่ายๆ คื​ือในแง่​่ของการ ปฏิ​ิบั​ัติ​ิงาน เราพยายามกำำ�หนดคนรั​ับผิ​ิดชอบหลั​ักเอาไว้​้ในแต่​่ละส่​่วน ช่​่วยขยายความในส่​่วนงาน SAC Academy เพิ่​่�มเติ​ิมหน่​่อย เรามอง academy คล้​้ายกั​ับว่​่าเป็​็นทายาทของ art center เดิ​ิม เพราะ เรายั​ังคงยึ​ึดมั่​่�นมาตลอดว่​่า ไม่​่ว่า่ อย่​่างไรก็​็ตามมิ​ิติขิ องการขายและการเรี​ียนรู้​้� ต้​้องดำำ�เนิ​ินควบคู่​่�ไปด้​้วยกั​ัน ดั​ังนั้​้�นส่​่วนงานนี้​้ก็� จ็ ะมี​ีการทำำ� workshop อย่​่าง ง่​่าย คื​ือใช้​้เวลาไม่​่เกิ​ินครึ่​่�งวั​ัน หรื​ือถ้​้าเป็​็น master class ก็​็จะสามถึ​ึงห้​้าวั​ัน อย่​่างเช่​่นโครงการ Start Art Curator ก็​็เป็​็นโปรแกรมระยะยาวประมาณ แปดเดื​ือน ที​ีมงานหลั​ักก็​็จะเป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์ของเราเองที่​่� SAC จะมาสอนให้​้ ตั้​้�งแต่​่ต้​้น และมี​ีการเชิ​ิญภั​ัณฑารั​ักษ์​์จากข้​้างนอกเข้​้ามาพู​ูดคุ​ุยให้​้ความรู้​้� นอกจากนี้​้� ในส่​่วนของ SAC Academy ของเราเองก็​็จะมี​ีส่​่วนที่​่� สนั​ับสนุ​ุนให้​้ศิ​ิลปิ​ินของเราเป็​็นฝ่​่ายให้​้ความรู้​้� ทั​ักษะ ส่​่งต่​่อให้​้กั​ับชุ​ุมชนที่​่� เขาเข้​้าไปอยู่​่�ด้​้วย ดั​ังนั้​้�นมั​ันก็​็จะความเชื่​่�อมโยงเกิ​ิดขึ้​้�นในหลายมิ​ิติ​ิของแต่​่ละ ส่​่วนงาน เช่​่น ศิ​ิลปิ​ินคนนี้​้�เข้​้ามาอยู่​่�ในฐานะศิ​ิลปิ​ินพำำ�นั​ัก แต่​่เขาก็​็ยั​ังคงสวม หมวกเป็​็นผู้​้�สอน เป็​็นผู้​้�ให้​้ ในส่​่วนของ SAC Academy ด้​้วย จุ​ุดเริ่​่�มต้​้นของ Start Art Curator คื​ืออะไร มั​ันเริ่​่�มมาจากว่​่า ผมคิ​ิดว่​่าในปั​ัจจุ​ุบั​ันคนรุ่​่�นใหม่​่เริ่​่�มให้​้ความสำำ�คั​ัญกั​ับ การจั​ัดการศิ​ิลปะมากขึ้​้�น เขามี​ีความคิ​ิด แต่​่ไม่​่มี​ีประสบการณ์​์ และไม่​่ได้​้มี​ี เพื่​่�อนฝู​ูงหรื​ือเครื​ือข่​่ายที่​่�จะมอบโอกาสให้​้ ดั​ังนั้​้�นสิ่​่�งที่​่�เราอยากทำำ�คื​ือมอบ โอกาสให้​้กั​ับภั​ัณฑารั​ักษ์​์หน้​้าใหม่​่ ซึ่​่�งเป็​็นกลุ่​่�มคนที่​่�อยากทำำ�งานเกี่​่�ยวกั​ับ

161 ASQ41.indd 161

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

การจั​ัดการวั​ัฒนธรรม แต่​่ยั​ังไม่​่มี​ีเครื​ือข่​่าย คุ​ุณมาเริ่​่�มที่​่�เราก่​่อน ใช้​้ SAC เป็​็นเครื​ือข่​่ายแรก แล้​้วใช้​้ชื่​่�อของเราไปต่​่อยอดเครื​ือข่​่ายของคุ​ุณ เพื่​่�อสร้​้าง สิ่​่�งที่​่�คุ​ุณอยากจะทำำ�ออกมา ปี​ีนี้​้�เข้​้าปี​ีที่​่�สองแล้​้ว เราจะเห็​็นได้​้ชั​ัดเลยว่​่า ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ที่​่�ถู​ูกคั​ัดเลื​ือก เข้​้ามาเป็​็นคนที่​่�มี​ีของมาก แต่​่ว่​่าไม่​่เคยมี​ีใครได้​้ยิ​ินชื่​่�อเขา ไม่​่เคยมี​ีใครสร้​้าง โอกาสให้​้เขา อย่​่างปี​ีนี้​้� (2022) เรากำำ�ลั​ังจะคลอดโปรเจ็​็คใหม่​่ในช่​่วงเดื​ือน มิ​ิถุนุ ายน ก็​็จะเป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์อีกี คนที่​่�มาจากวงการอื่​่�นที่​่�ทั​ับซ้​้อนกั​ันมาตลอด แต่​่ว่​่าตั​ัวเขาไม่​่กล้​้าพู​ูดว่​่าเขาคิ​ิวเรทงานได้​้ และเขาไม่​่มี​ีเพื่​่�อนฝู​ูงในวงการนี้​้� พอเขาไม่​่ได้​้เติ​ิบโตมาในวงการนี้​้� โอกาสที่​่�เขาจะมี​ีพื้​้�นที่​่�ก็​็น้อ้ ย มั​ันจึ​ึงเป็​็นเรื่​่�อง น่​่าเสี​ียดายที่​่�วงการศิ​ิลปะของเราจะไม่​่ได้​้มี​ีความคิ​ิดใหม่​่ๆ เข้​้ามา เพราะเรา ก็​็เจอแต่​่ความคิ​ิดแบบเดิ​ิมๆ ซึ่​่�งมั​ันไม่​่ผิ​ิดในแง่​่ของคนที่​่�เขาทำำ�อยู่​่�ก่​่อนแล้​้ว แต่​่การที่​่�เราถู​ูกท้​้าทายจากไอเดี​ียของคนรุ่​่�นใหม่​่ มั​ันก็​็ต้อ้ งย้​้อนกลั​ับไปทำำ�ให้​้ คนรุ่​่�นเก่​่ารั​ับฟั​ังมากขึ้​้�นไปด้​้วย ซึ่​่�งตรงนี้​้�เรามั​ักทำำ�กั​ันไม่​่ค่​่อยได้​้ คุ​ุณมี​ีวิ​ิธี​ีการคั​ัดเลื​ือกคนเข้​้าร่​่วมโครงการอย่​่างไร อย่​่างแรก เราก็​็จะดู​ูคุ​ุณสมบั​ัติ​ิก่​่อนว่​่าต้​้องไม่​่มี​ีภาระกั​ับองค์​์กรไหน หลั​ังจากนั้​้�นเราจะดู​ูจากร่​่างโครงการ (proposal) ที่​่�เสนอมาเป็​็นหลั​ัก มั​ันเป็​็น ไปได้​้จริ​ิงหรื​ือเปล่​่า ก็​็จะมี​ีบางอั​ันที่​่�น่​่าสนใจ แต่​่อาจจะทำำ�ให้​้เกิ​ิดขึ้​้�นจริ​ิงไม่​่ได้​้ ด้​้วยความที่​่�คุ​ุณยั​ังไม่​่มี​ีประสบการณ์​์จริ​ิง เราก็​็จะให้​้คำำ�แนะนำำ� (feedback) ไปให้​้ลองปรั​ับแก้​้ ถ้​้าเขาเข้​้าใจ เขาก็​็จะปรั​ับให้​้มั​ันดู​ูน่​่าจะทำำ�ได้​้จริ​ิงมากขึ้​้�น หรื​ือบางคนอาจจะสดใหม่​่มากๆ ไม่​่มี​ีไอเดี​ียเลย ส่​่ง proposal ที่​่�มั​ันไม่​่ สามารถทำำ�จริ​ิงได้​้เลย เช่​่นว่​่าคุ​ุณไม่​่ได้​้รู้​้�จั​ักศิ​ิลปิ​ินคนนี้​้� และก็​็ไม่​่ได้​้เข้​้าใจ เงื่​่�อนไขของงานเลย คุ​ุณแค่​่ใส่​่รายชื่​่�อเขาเข้​้ามา ก็​็ไม่​่ผ่​่าน เราต้​้องเลื​ือกคนที่​่� พร้​้อมมากกว่​่า เพราะเราก็​็ไม่​่สามารถรั​ับเข้​้ามาได้​้ทุ​ุกคน ช่​่วงเวลาของโปรแกรมแปดเดื​ือนถื​ือว่​่าพอไหม ขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับภั​ัณฑารั​ักษ์​์แต่​่ละคนด้​้วย เพราะว่​่าบางที​ีเราเองก็​็ต้​้องเรี​ียนรู้​้� ไปกั​ับเขา เราไม่​่ได้​้เป็​็นผู้​้�ให้​้ความรู้​้� (educator) ในทางวิ​ิชาการ เราสอนจาก ประสบการณ์​์ ทุ​ุกอย่​่างมั​ันก็​็เป็​็นการเรี​ียนรู้​้�จากการทำำ�งานกั​ันทั้​้�งสองฝ่​่าย เราเองก็​็ต้​้องปรั​ับตั​ัว ตอนปี​ีแรก หลิ​ิน (ภั​ัทฐิ​ิชา ฐิ​ิติ​ิธรรมาภรณ์​์) เขาเข้​้ามา

162 ASQ41.indd 162

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

บ่​่อยมาก ค่​่อนข้​้างใกล้​้ชิ​ิดกั​ับเรา โดยเฉพาะในช่​่วงโค้​้งสุ​ุดท้​้าย คื​ือเข้​้ามา เกื​ือบทุ​ุกวั​ัน มี​ีการพู​ูดคุ​ุยกั​ันตลอด ความเข้​้มข้​้นมั​ันก็​็เกิ​ิดขึ้​้�น ตอนปี​ีที่​่�สองนี้​้� มี​ีเข้​้ามาสามคน เขาเข้​้ามาเป็​็นคณะ (collective) คนหนึ่​่ง� อยู่​่�เบอร์​์ลินิ อี​ีกคน อยู่​่�อิ​ิตาลี​ี เขาก็​็จั​ัดการตั​ัวเขาเอง ซึ่​่�งในการทำำ�งานของเรามั​ันง่​่าย แต่​่พอมั​ัน เป็​็นการทำำ�งานระยะไกล ในแง่​่ของสิ่​่�งที่​่�เราถ่​่ายทอดให้​้ เขาก็​็อาจจะไม่​่ได้​้เต็​็ม ร้​้อยเปอร์​์เซ็​็นต์​์ เพราะสิ่​่�งเหล่​่านี้​้�มั​ันต้​้องอาศั​ัยการสร้​้างประสบการณ์​์ร่​่วมกั​ัน ใช่​่ มั​ันต้​้องเกิ​ิดการสื่​่�อสารร่​่วมกั​ัน ซึ่​่�งมั​ันจะเกิ​ิดขึ้​้�นได้​้ก็​็ต่​่อเมื่​่�อเราเจอ เขาตั​ัวต่​่อตั​ัว ในยุ​ุคโควิ​ิดมั​ันก็​็มี​ีความท้​้าทาย และข้​้อจำำ�กั​ัดคนละแบบกั​ัน ทุ​ุกวั​ันนี้​้�แกลเลอรี​ีหลายแห่​่งในบ้​้านเรายั​ังไม่​่มี​ีการนำำ�ระบบภั​ัณฑารั​ักษ์​์เข้​้ามา ใช้​้ในการจั​ัดนิ​ิทรรศการอย่​่างจริ​ิงจั​ัง คุ​ุณมี​ีความคิ​ิดเห็​็นต่​่อเรื่​่�องนี้​้�อย่​่างไร อั​ันที่​่�จริ​ิง แกลเลอรี​ีในเมื​ืองนอกหลายที่​่�ก็​็ไม่​่มี​ีภั​ัณฑารั​ักษ์​์ พวกที่​่�เป็​็น แกลเลอรี​ีเชิ​ิงพาณิ​ิชย์​์จริ​ิงๆ ถ้​้าเจ้​้าของไม่​่เป็​็นคนคั​ัดเลื​ือกงานเอง เขาก็​็จะมี​ี ตำำ�แหน่​่งผู้​้�จั​ัดการฝ่​่ายขาย (sales director) เป็​็นคนคั​ัดเลื​ือก เพราะแกลเลอรี​ี ส่​่วนใหญ่​่ในเมื​ืองนอกเป็​็นพื้​้�นที่​่�ทางธุ​ุรกิ​ิจ ดั​ังนั้​้�น คนที่​่�เข้​้าใจเป้​้าหมายของ พื้​้�นที่​่�มากที่​่�สุ​ุดก็​็คื​ือเจ้​้าของแกลเลอรี​ี จึ​ึงได้​้สิ​ิทธิ์​์�ในการคั​ัดเลื​ือก ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ก็​็จะทำำ�หน้​้าที่​่�ในส่​่วนสถาบั​ัน (institution) มากกว่​่า เพี​ียงแต่​่ว่​่าในไทยเอง ไม่​่ว่า่ จะสถาบั​ันทางการศึ​ึกษาหรื​ือหน่​่วยงานรั​ัฐก็​็อาจจะยั​ังไม่​่แข็​็งแรงมากพอ ต่​่อความต้​้องการ ในช่​่วงเริ่​่�มต้​้นของวงการศิ​ิลปะบ้​้านเรา จึ​ึงกลายเป็​็นหน้​้าที่​่� ของภาคเอกชนที่​่�ต้​้องมี​ีภั​ัณฑารั​ักษ์​์เข้​้ามาทำำ�หน้​้าที่​่�เสริ​ิมในส่​่วนงานวิ​ิชาการ หรื​ือการวางกรอบความคิ​ิดของนิ​ิทรรศการเข้​้าไปด้​้วย เอกชนก็​็เลยต้​้อง ควบสองขา ในขณะที่​่�เมื​ืองนอกเขาก็​็จะมี​ีภัณ ั ฑารั​ักษ์​์อิสิ ระ (independence curator) เข้​้ามาจั​ัดการตั​ัวงาน แต่​่โดยทั่​่�วไปเขาก็​็จะทำำ�งานกั​ับองค์​์กรที่​่�เป็​็น สถาบั​ันมากกว่​่า พู​ูดง่​่ายๆ ว่​่าเมื​ืองนอกเขาแยกส่​่วนงานกั​ันชั​ัดเจน แต่​่บ้​้านเรายั​ังทำำ�คู่​่�กั​ันไป สำำ�หรั​ับเมื​ืองไทย ด้​้วยความคาดหวั​ังของคนดู​ู คื​ือเขาอาจจะไม่​่ได้​้เป็​็น คนสะสมงาน เขาอาจจะอยากถู​ูกท้​้าทายเชิ​ิงความคิ​ิดด้​้วยโสตประสาทของเขา

163 ASQ41.indd 163

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ซึ่​่�งในส่​่วนของคนทำำ�แกลเลอรี​ี (gallerist) หรื​ือฝ่​่ายขาย อาจจะทำำ�หน้​้าที่​่�ตรง ส่​่วนนี้​้�ไม่​่ได้​้ทั้​้�งหมด หน้​้าที่​่�ของภั​ัณฑารั​ักษ์​์จึ​ึงเกิ​ิดขึ้​้�น เช่​่นนั้​้�นแล้​้ว ระบบภั​ัณฑารั​ักษ์​์จึ​ึงอาจจะเหมาะกั​ับหอศิ​ิลป์​์ ในมหาวิ​ิทยาลั​ัย มากกว่​่า เรี​ียกว่​่าระบบภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ถ้​้ามี​ีที่​่�ไหนได้​้ก็​็ดี​ีทั้​้�งนั้​้�น จริ​ิงๆ แล้​้ว ผมคิ​ิดว่​่า ควรจะเริ่​่�มต้​้นกั​ับสถาบั​ันในเชิ​ิงการให้​้ความรู้​้� อาจจะไม่​่ต้อ้ งเป็​็นมหาวิ​ิทยาลั​ัย ก็​็ได้​้ ถ้​้าเป็​็นในรู​ูปของสถาบั​ันเอกชนเพื่​่�อการเรี​ียนรู้​้� การเป็​็นภั​ัณฑารั​ักษ์​์ก็จ็ ะ ถู​ูกขั​ัดเกลามามากกว่​่า เพราะมั​ันไม่​่ถื​ือว่​่ามี​ีเป้​้าหมายอื่​่�นที่​่�จะมาดึ​ึงเอาความ ตั้​้�งใจหลั​ักในการคั​ัดสรรงานออกไป เพราะในพื้​้�นที่​่�ของแกลเลอรี​ี อย่​่างไร มั​ันก็​็เป็​็นพื้​้�นที่​่�ของการขายเป็​็นหลั​ัก ซึ่​่�งเป็​็นเรื่​่�องทางธุ​ุรกิ​ิจ ตลาดค้​้างานศิ​ิลปะในบ้​้านเราตอนนี้​้�เป็​็นอย่​่างไร ณ ตอนนี้​้� เอาเฉพาะเท่​่าที่​่� SAC ได้​้สั​ัมผั​ัสมา นั​ักสะสม (collector) หน้​้าใหม่​่เพิ่​่�มขึ้​้�นเยอะมาก ปี​ีที่​่�แล้​้วเกื​ือบเจ็​็ดสิ​ิบเปอร์​์เซ็​็นต์​์เป็​็นหน้​้าใหม่​่ หมดเลย เดิ​ิมตอนเราเริ่​่�มเปิ​ิดเมื่​่�อสิ​ิบปี​ีที่​่�แล้​้ว คนที่​่�มาซื้​้�องานส่​่วนใหญ่​่จะเป็​็น ชาวต่​่างชาติ​ิที่​่�บินิ มาเที่​่�ยว แล้​้วอยากได้​้อะไรติ​ิดมื​ือกลั​ับบ้​้าน พอทำำ�ไปสั​ักพั​ัก ก็​็จะเป็​็นลู​ูกค้​้าที่​่�รู้​้�จักั เราผ่​่านทาง Adler แต่​่พอมาตอนนี้​้� ด้​้วยความที่​่�เป็​็นช่​่วง โควิ​ิด ต่​่างชาติ​ิก็อ็ อกไปค่​่อนข้​้างเยอะ คนไทยที่​่�มี​ีศักั ยภาพเองก็​็ไม่​่ได้​้บินิ ออก ไปเที่​่�ยวข้​้างนอก เขาจึ​ึงมี​ีเวลาไปดู​ูแกลเลอรี​ีมากขึ้​้�น คื​ือมั​ันมี​ีองค์​์ประกอบ หลายๆ อย่​่างที่​่�ส่​่งผลให้​้นั​ักสะสมหน้​้าใหม่​่เพิ่​่�มจำำ�นวนขึ้​้�น มี​ีตั้​้�งแต่​่อายุ​ุยี่​่�สิ​ิบ เจ็​็ดปี​ีไปจนถึ​ึงสี่​่�สิ​ิบห้​้าปี​ี ก็​็เป็​็นช่​่วงอายุ​ุที่​่�เรายั​ังพอเอื้​้�อมถึ​ึง และหลายๆ คนที่​่� ได้​้เจอก็​็มักั จะเริ่​่�มต้​้นจากการบอกว่​่า ฉั​ันไม่​่ได้​้ซื้​้�อเพราะอยากสะสม แต่​่อยาก ซื้​้�อเพื่​่�อตกแต่​่งบ้​้าน ฉั​ันไม่​่มี​ีความรู้​้�เรื่​่�องศิ​ิลปะ เอาที่​่�ชอบอย่​่างเดี​ียว ไม่​่ได้​้มี​ี แนวทางหรื​ือหลั​ักการใดๆ แล้​้วเขาก็​็กลั​ับมาซื้​้�อผลงานเรื่​่�อยๆ เพี​ียงไม่​่กี่​่�เดื​ือน เขาก็​็เริ่​่�มที่​่�จะรู้​้�จั​ักตั​ัวเองมากขึ้​้�น ได้​้สะท้​้อนตั​ัวตนจากสิ่​่�งที่​่�ได้​้เจอ ได้​้สั​ัมผั​ัส และเลื​ือกสะสม แล้​้วก็​็เริ่​่�มสนุ​ุกไปกั​ับงานศิ​ิลปะ ตอนนี้​้� SAC Gallery มี​ีศิ​ิลปิ​ินในสั​ังกั​ัดกี่​่�คน ถ้​้านั​ับเฉพาะที่​่�อยู่​่�ในสั​ังกั​ัดเลยก็​็มี​ีอยู่​่�หกคน

164 ASQ41.indd 164

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

WRAP (2022) Image courtesy of SAC Gallery

165 ASQ41.indd 165

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

SAC x Rosewood Image courtesy of SAC Gallery

166 ASQ41.indd 166

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ระบบศิ​ิลปิ​ินในสั​ังกั​ัดของ SAC Gallery มี​ีที่​่�มาที่​่�ไปอย่​่างไร เราพยายามเริ่​่�มระบบนี้​้กั� นั มาตั้​้�งแต่​่ต้น้ เลย แต่​่เมื่​่�อสิ​ิบปี​ีที่​่�แล้​้ว มี​ีศิลิ ปิ​ิน น้​้อยมากที่​่�จะเข้​้าใจในสิ่​่�งนี้​้� แค่​่เขาเห็​็นหนั​ังสื​ือสั​ัญญาที่​่�เต็​็มไปด้​้วยรายละเอี​ียด ทางกฎหมาย เขาก็​็ส่​่ายหน้​้าแล้​้ว แล้​้วการจะทำำ�ให้​้สั​ัญญามี​ีผลก็​็ต้​้องมี​ีพยาน การจะหาคนมาเป็​็นพยานก็​็ยากอี​ีก เพราะคนไทยมั​ักถู​ูกปลู​ูกฝั​ังมาว่​่าอย่​่าไป ค้ำำ��ประกั​ัน อย่​่าไปกู้​้�ร่​่วมให้​้ใคร เพราะฉะนั้​้�นก็​็หาคนกล้​้าเซ็​็นยาก แต่​่เอาจริ​ิงๆ สาระสำำ�คั​ัญของการมี​ีสั​ัญญาก็​็คื​ือการไว้​้เนื้​้�อเชื่​่�อใจกั​ัน ซึ่​่�งจะด้​้วยปั​ัจจั​ัยอะไร ก็​็ตามแต่​่ หน้​้ากระดาษแผ่​่นเดี​ียวคงไม่​่พอ โมเดลนี้​้�จึ​ึงไม่​่สามารถเกิ​ิดขึ้​้�นได้​้ ในยุ​ุคแรก แต่​่เราคิ​ิดว่​่าช่​่วงสามถึ​ึงสี่​่�ปี​ีให้​้หลั​ังมานี้​้� การที่​่�ระบบแกลเลอรี​ีมี​ีความ แข็​็งแกร่​่งมากขึ้​้�น การเกิ​ิดใหม่​่ของแกลเลอรี​ีต่​่างๆ ชั​ัดเจนขึ้​้�น ศิ​ิลปิ​ินจึ​ึงเริ่​่�ม ที่​่�จะเข้​้าใจในระบบมากขึ้​้�น ทางเราเองก็​็ต้​้องกลั​ับมานั่​่�งคิ​ิดด้​้วยว่​่าในฐานะ ผู้​้�จั​ัดการ เราจะทำำ�อะไรให้​้เขาได้​้มากแค่​่ไหน การขยายพื้​้�นที่​่�และขอบเขตการทำำ�งานของแกลเลอรี​ี ให้​้กว้​้างขวางออกไป ในช่​่วงหลั​ัง ส่​่งผลต่​่อการทำำ�งานกั​ับศิ​ิลปิ​ินในสั​ังกั​ัดของเราหรื​ือไม่​่ ตั้​้�งแต่​่ต้​้นจนถึ​ึงตอนนี้​้� ถ้​้านั​ับเฉพาะตั​ัวผลงานอย่​่างเดี​ียว น่​่าจะเคยได้​้ จั​ัดการมามากกว่​่า 600–800 ชิ้​้น� ที่​่�ผ่​่านมื​ือเรามา ศิ​ิลปิ​ินเองก็​็น่า่ จะเกื​ือบร้​้อย คนแล้​้ว เราเองจั​ัดงานปี​ีหนึ่​่ง� สี่​่�สิ​ิบโชว์​์ กั​ับที​ีมงานแค่​่นี้​้� เมื่​่�อก่​่อนเรามี​ีตึกึ ใหญ่​่ สามชั้​้�น ตึ​ึกเล็​็กสามชั้​้�น เรามี​ีพื้​้�นที่​่�ที่​่�เชี​ียงใหม่​่ มี​ีที่​่�โรงแรม Rosewood แล้​้ว เราก็​็จั​ัดงาน fair อี​ีกปี​ีละสามครั้​้�ง มี​ีไปทำำ�งานร่​่วมกั​ับที่​่�อื่​่�นอี​ีก มั​ันเยอะมาก สุ​ุดท้​้ายแล้​้ว เราก็​็ไม่​่สามารถรั​ักษามาตรฐานเดี​ียวให้​้กั​ับศิ​ิลปิ​ินทุ​ุกคนที่​่�เข้​้า มาอยู่​่�ในพื้​้�นที่​่�ของเราได้​้ เลยต้​้องกลั​ับมาดู​ูคนที่​่�เราสามารถทำำ�งานเข้​้ากั​ันได้​้ จริ​ิงๆ ก็​็เลยเริ่​่�มต้​้นจากหกคนแรกที่​่�เราเซ็​็นสั​ัญญา ยั​ังมี​ีคนอื่​่�นที่​่�เราอยาก ร่​่วมงานด้​้วยอี​ีก แต่​่ว่​่าหกคนนี้​้�ก็​็เป็​็นจำำ�นวนมากที่​่�สุ​ุดแล้​้วที่​่�เราสามารถพู​ูด ได้​้อย่​่างภาคภู​ูมิ​ิใจว่​่า เราทำำ�ให้​้ได้​้เต็​็มที่​่� แกลเลอรี​ีที่​่�คุ​ุณเข้​้าไปทำำ�ในโรงแรม Rosewood เรี​ียกได้​้ว่​่าเป็​็นแกลเลอรี​ี แบบจริ​ิงจั​ังในโรงแรมแห่​่งแรกของไทยเลยหรื​ือเปล่​่า ถ้​้าพู​ูดถึ​ึงในประเทศไทยก็​็ไม่​่มั่​่�นใจเหมื​ือนกั​ัน แต่​่ว่​่า ณ ตอนที่​่�เราทำำ� ก็​็อาจจะมี​ีที่​่�ของเราแค่​่ที่​่�เดี​ียว จริ​ิงๆ ก็​็เริ่​่�มมาจากการที่​่�ตั​ัวโรงแรมต้​้องการ

167 ASQ41.indd 167

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

สร้​้างมิ​ิติ​ิที่​่�สามารถสะท้​้อนความหรู​ูหราของพื้​้�นที่​่� นอกจากเรื่​่�องการกิ​ินหรู​ู อยู่​่�สบาย มั​ันก็​็กลั​ับมาที่​่�เรื่​่�องของศิ​ิลปะ ซึ่​่�งตอนพู​ูดคุ​ุยกั​ัน เรามี​ีเงื่​่�อนไขอยู่​่� อย่​่างเดี​ียวคื​ือ ถ้​้าคุ​ุณจะทำำ�ให้​้มั​ันเป็​็นแกลเลอรี​ี ก็​็ต้​้องเป็​็นแกลเลอรี​ีจริ​ิงๆ ที่​่�ให้​้เกี​ียรติ​ิศิ​ิลปิ​ินเข้​้าไปแสดงงานในนั้​้�นได้​้จริ​ิงๆ เป็​็นต้​้นว่​่า ระบบไฟส่​่อง สว่​่างต้​้องเป็​็นแบบที่​่�ใช้​้กั​ับงานศิ​ิลปะ ผนั​ังต้​้องมี​ีที่​่�ว่​่างสำำ�หรั​ับแขวนงานได้​้ ต้​้องมี​ีการทำำ�ประชาสั​ัมพั​ันธ์​์ ทำำ�อะไรให้​้เขาได้​้จริ​ิงๆ เหมื​ือนว่​่าคุณ ุ คื​ือเจ้​้าของ พื้​้�นที่​่�แกลเลอรี​ีจริ​ิง ไม่​่ใช่​่แค่​่ให้​้เราไปใช้​้พื้​้�นที่​่�แบบชั่​่�วคราว ช่​่วงเริ่​่�มต้​้นก็​็ได้​้ผล ตอบรั​ับดี​ีมาก แต่​่พอช่​่วงโควิ​ิด ด้​้วยเงื่​่�อนไขของรั​ัฐ ที่​่�ส่​่งผลต่​่อการดำำ�เนิ​ินงาน ของโรงแรม เลยทำำ�ให้​้สิ่​่�งที่​่�มั​ันกำำ�ลั​ังไปได้​้สวยต้​้องถู​ูกพั​ับลงไปก่​่อน SAC Gallery มี​ีการแสดงงานทั้​้�งในและนอกประเทศ กลุ่​่�มคนที่​่�มาชมงาน มี​ีความเหมื​ือนหรื​ือแตกต่​่างกั​ันอย่​่างไร ถ้​้าเป็​็นต่​่างประเทศ คนต่​่างชาติ​ิจะเข้​้ามามี​ีส่ว่ นร่​่วม (engage) กั​ันอย่​่าง เข้​้มข้​้นมาก คื​ือรู้​้�ได้​้เลยว่​่าเขามี​ีประสบการณ์​์ในการเสพงานศิ​ิลปะ เขาอาจ จะไม่​่เข้​้าใจในแง่​่สุ​ุนทรี​ียภาพ (aesthetic) ของงานที่​่�เรานำำ�เสนอ แต่​่คำำ�ถาม ที่​่�เราได้​้รั​ับทำำ�ให้​้รู้​้�ได้​้เลยว่​่าเขาเคยสั​ัมผั​ัสงานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัย มี​ีความสนใจ ในเนื้​้�อหา ถามที่​่�มาที่​่�ไป แม้​้กระทั่​่�งตั​ัวตนของศิ​ิลปิ​ิน อายุ​ุมากน้​้อยอย่​่างไร เขามี​ีความสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับศิ​ิลปิ​ินคนอื่​่�นไหม สตู​ูดิ​ิโอเป็​็นอย่​่างไร พื้​้�นเพหรื​ือ ถิ่​่�นกำำ�เนิ​ิดเขาเป็​็นอย่​่างไร เรื่​่�องพวกนี้​้�คนไทยจะไม่​่ค่​่อยถามกั​ัน ไม่​่ถามเลย ถ้​้าเป็​็นคนไทยมาดู​ู ส่​่วนใหญ่​่จะถามแค่​่ว่​่าแนวคิ​ิดของ ผลงานโดยรวมคื​ืออะไร วิ​ิธี​ีการทำำ�เป็​็นอย่​่างไร ใช้​้เวลานานไหม ซึ่​่�งเป็​็น คำำ�ถามพื้​้�นฐาน แต่​่สิ่​่�งที่​่�เราเจอมาจากต่​่างประเทศ เขาจะถามเพื่​่�อทำำ�ความ เข้​้าใจอย่​่างรอบด้​้าน ว่​่าทำำ�ไมศิ​ิลปิ​ินถึ​ึงเลื​ือกที่​่�จะนำำ�เสนอสิ่​่�งนี้​้�ออกมา ดั​ังนั้​้�น เขาจึ​ึงต้​้องเข้​้าใจตั้​้�งแต่​่ภูมิู หิ ลั​ัง (background) เลย อย่​่างเวลาเรามี​ีเรื่​่�องราวว่​่า ศิ​ิลปิ​ินคนนี้​้เ� ขาเป็​็นคนกลุ่​่�มน้​้อยในสั​ังคม เขามี​ีประสบการณ์​์ชีวิี ติ มาอย่​่างนี้​้ๆ� มั​ันเลยส่​่งผลให้​้เขาทำำ�งานแบบนี้​้�ออกมา คนดู​ูเขาก็​็ยิ่​่�งชอบ เหมื​ือนได้​้เรี​ียนรู้​้� เรื่​่�องราวจากอี​ีกมุ​ุมมอง จากประสบการณ์​์ทั้​้�งชี​ีวิ​ิตที่​่�เขาอาจจะไม่​่เคยเห็​็น ตอนไปออก art fair ที่​่�เมื​ืองนอก เราจะเจอคำำ�ถามพวกนี้​้�เยอะมาก

168 ASQ41.indd 168

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

SAC Gallery Image courtesy of SAC Gallery

169 ASQ41.indd 169

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

SAC Gallery Image courtesy of SAC Gallery

170 ASQ41.indd 170

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

โดยเฉพาะเนื้​้�อหาที่​่�ไม่​่ได้​้ถู​ูกนำำ�เสนอให้​้เห็​็นต่​่อหน้​้า อย่​่างข้​้อมู​ูลเชิ​ิง สถิ​ิติ​ิของศิ​ิลปิ​ิน เช่​่น เคยแสดงงานมากี่​่�ครั้​้�ง เรานิ​ิยามว่​่าเขาเป็​็นศิ​ิลปิ​ิน รุ่​่�นไหน รุ่​่�นใหม่​่ รุ่​่�นกลาง หรื​ือรุ่​่�นใหญ่​่ ซึ่​่�งมั​ันจะมี​ีข้อ้ แตกต่​่างกั​ันระหว่​่างไทย กั​ับต่​่างประเทศ ส่​่วนใหญ่​่เขายั​ังเรี​ียกศิ​ิลปิ​ินอายุ​ุประมาณสามสิ​ิบปี​ีว่​่าเป็​็น รุ่​่�นใหม่​่ แต่​่ที่​่�ไทยเราจะถื​ือว่​่าเป็​็นรุ่​่�นกลาง (mid-career) ไปแล้​้ว ซึ่​่�งรุ่​่�นกลาง สำำ�หรั​ับเขาจะเป็​็นช่​่วงสี่​่�สิ​ิบถึ​ึงห้​้าสิ​ิบปี​ีขึ้​้�นไป คุ​ุณได้​้นำำ�ประสบการณ์​์ที่​่� ได้​้รั​ับจากการไปทำำ�งานที่​่�ต่​่างประเทศมาปรั​ับใช้​้ ในการบริ​ิหารงานของแกลเลอรี​ีหรื​ือไม่​่ SAC Gallery มี​ีการปรั​ับตั​ัวอยู่​่�ตลอด ด้​้วยความที่​่�มี​ีกลุ่​่�มเพื่​่�อนทำำ�งาน กั​ับแกลเลอรี​ีต่า่ งๆ ทั่​่�วโลก เราก็​็จะไปถามคนที่​่�พอจะถามได้​้ว่า่ ระบบแกลเลอรี​ี ของคุ​ุณเป็​็นอย่​่างไร มี​ีอะไรที่​่�ทำำ�แล้​้วมั​ันโอเคหรื​ือไม่​่โอเคไหม แต่​่หลายๆ สิ่​่�ง ที่​่�เราทำำ� เราจะยกโมเดลของตะวั​ันตกมาใช้​้ใน เมื​ืองไทยโดยไม่​่รู้​้�จั​ักบริ​ิบท ทางวั​ัฒนธรรมของเราเลยก็​็ไม่​่ได้​้ ดั​ังนั้​้�นจึ​ึงต้​้องมี​ีการปรั​ับเปลี่​่�ยน อะไรที่​่� มั​ันเคยประสบความสำำ�เร็​็จมาแล้​้ว 50–60 ปี​ีของต่​่างประเทศ เราก็​็พยายาม ที่​่�จะเอามาปรั​ับปรุ​ุง ยกตั​ัวอย่​่างสิ่​่�งหนึ่​่�งที่​่�เราเอามาปรั​ับใช้​้ นอกจากการบริ​ิหารจั​ัดการ ศิ​ิลปิ​ินหรื​ือการทำำ�ระบบตั​ัวแทนศิ​ิลปิ​ิน ก็​็คือื Artist liason ซึ่​่�งเข้​้าใจว่​่าหลาย แกลเลอรี​ีในไทยไม่​่ได้​้มีคี นทำำ�หน้​้าที่​่�นี้เ้� ป็​็นกิ​ิจจะลั​ักษณะ น่​่าจะเป็​็นการคุ​ุยกั​ับ เจ้​้าของแกลเลอรี​ีหรื​ือภั​ัณฑารั​ักษ์​์ แล้​้วจบ แต่​่ถ้า้ เป็​็นแกลเลอรี​ีในต่​่างประเทศ จะมี​ีระบบ Artist liason คล้​้ายๆ กั​ับว่​่าเป็​็นผู้​้�จั​ัดการส่​่วนตั​ัวของศิ​ิลปิ​ิน ซึ่​่�งจะรู้​้�ทุ​ุกเรื่​่�องของตั​ัวศิ​ิลปิ​ินคนนั้​้�นเลย ศิ​ิลปิ​ินจะแต่​่งงาน ย้​้ายบ้​้าน ต้​้องรู้​้� ทุ​ุกอย่​่าง ต้​้องรู้​้�ว่​่าผลงานทุ​ุกชิ้​้�นของเขาแสดงอยู่​่�ที่​่�ไหน สะสมโดยใคร ยกตั​ัวอย่​่างที่​่�เคยรู้​้�จั​ัก liason ของ Olafur Eliasson3 ที่​่�ทำำ�งานให้​้กั​ับ แกลเลอรี​ี แ ห่​่ ง หนึ่​่� ง ที่​่�เบอร์​์ ลิ​ิ น ซึ่​่�งตั​ั ว ศิ​ิ ล ปิ​ิ น ทำำ� งานกั​ั บ หลายแกลเลอรี​ี

3 Olafur Eliasson ศิ​ิลปิ​ินชาวเดนมาร์​์ก-ไอซ์​์แลนด์​์ ผู้​้�มี​ีชื่​่�อเสี​ียงระดั​ับโลกจากงานประติ​ิมากรรมจั​ัดวางขนาดใหญ่​่ ที่​่�ถ่​่ายทอดเรื่​่�องราวผ่​่านวั​ัสดุ​ุและเทคนิ​ิคหลากหลาย โดยมี​ีจุดุ มุ่​่�งหมายเพื่​่�อท้​้าทายประสบการณ์​์การรั​ับรู้​้�ของผู้​้�ชมในประเด็​็นใด ประเด็​็นหนึ่​่�ง โดยเฉพาะปั​ัญหาด้​้านสิ่​่�งแวดล้​้อมในโลกร่​่วมสมั​ัย

171 ASQ41.indd 171

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

SAC มี​ีการปรั​ับตั​ัวอยู่​่�ตลอด แต่​่หลายๆ สิ่​่�งที่​่�เราทำำ� เราจะยก โมเดลของทางตะวั​ันตกมาใช้​้ ใน เมื​ืองไทยโดยไม่​่รู้​้�จั​ักบริ​ิบททาง วั​ัฒนธรรมของเราเลยก็​็ไม่​่ได้​้

172 ASQ41.indd 172

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ทุ​ุกแกลเลอรี​ีก็​็จะมี​ี liason ให้​้กั​ับเขา แต่​่ว่​่า liason ของแกลเลอรี​ีที่​่�ว่​่านี้​้� สนิ​ิทกั​ับศิ​ิลปิ​ินมากที่​่�สุ​ุด จนถึ​ึงขั้​้�นที่​่�ว่​่า ถ้​้างานของ Olafur ไปแสดงที่​่�ไหน ก็​็ต้​้องให้​้ liason คนนี้​้�บิ​ินไปดู​ูงานด้​้วย เพื่​่�อบอกว่​่าอะไรทำำ�ได้​้หรื​ือทำำ�ไม่​่ได้​้ นี่​่�เป็​็นระบบที่​่�เราไม่​่เคยรู้​้�มาก่​่อน ซึ่​่�งเขาก็​็บอกอี​ีกว่​่า เมื่​่�อคุ​ุณได้​้ทำำ�งานกั​ับ ศิ​ิลปิ​ินระดั​ับ Top และมี​ี liason ที่​่�แข็​็งแรงแล้​้ว ก็​็การั​ันตี​ีได้​้เลยว่​่าศิ​ิลปิ​ินจะ เอางานที่​่�ดี​ีที่​่�สุดุ ของเขาให้​้กับั คุ​ุณก่​่อน เหมื​ือนเวลามี​ีของอะไรใหม่​่ๆ ออกมา เขาก็​็จะชู​ูว่​่าแกลเลอรี​ีนี้​้�ได้​้ก่​่อน ระบบแกลเลอรี​ีในต่​่างประเทศมั​ันเป็​็นแบบนี้​้� เราจึ​ึงต้​้องเข้​้าใจก่​่อนว่​่าแกลเลอรี​ีไหนสนิ​ิทกั​ับศิ​ิลปิ​ินมากที่​่�สุ​ุด พอเขาอธิ​ิบายมาถึ​ึงตรงนี้​้� มั​ันก็​็ทำำ�ให้​้เรากลั​ับมาตั้​้�งคำำ�ถามกั​ับตั​ัวเอง ว่​่าถ้​้าเป็​็นเมื​ืองไทย เมื่​่�อศิ​ิลปิ​ินไม่​่ได้​้อยู่​่�กั​ับแกลเลอรี​ีใดแกลเลอรี​ีหนึ่​่�งอย่​่าง ชั​ัดเจนและถาวร เราจะทำำ�อย่​่างไรให้​้แกลเลอรี​ีเรายั​ังอยู่​่�ได้​้ หรื​ือทำำ�งานกั​ับ ศิ​ิลปิ​ินได้​้อย่​่างยั่​่�งยื​ืน จึ​ึงเกิ​ิดเป็​็นระบบที่​่�มี​ี liason ของเราเอง ซึ่​่�งที่​่�นี่​่�เราก็​็ จะแยกเลยว่​่า ศิ​ิลปิ​ินคนนี้​้�เอา liason คนนี้​้�ไป ถ้​้ามี​ีอะไรให้​้ติ​ิดต่​่อกั​ับคนนี้​้� คนเดี​ียว และต้​้องรู้​้�ทุ​ุกอย่​่างเกี่​่�ยวกั​ับศิ​ิลปิ​ินให้​้มากที่​่�สุ​ุด เพื่​่�อดึ​ึงให้​้เขารั​ัก และไว้​้ใจให้​้ SAC ดู​ูแลเขา ตอนนี้​้ที่​่�� SAC เรามี​ี liason อยู่​่� 5 คน ดู​ูแลศิ​ิลปิ​ินต่​่อคนประมาณ 3 คน โดยเฉพาะคนที่​่�เราเซ็​็นสั​ัญญาก็​็จะมี​ี liason แน่​่นอนแล้​้ว ส่​่วนที่​่�เราทำำ�งาน ร่​่วมกั​ับเขาแต่​่ยั​ังไม่​่ได้​้เซ็​็นสั​ัญญาอย่​่างต่​่อเนื่​่�อง เราก็​็มี​ี liason ให้​้เขาไว้​้ ก่​่อนด้​้วย SAC Gallery มี​ีผู้​้�บริ​ิหารกี่​่�คน มี​ีแค่​่ตั​ัวผมคนเดี​ียว ส่​่วนคุ​ุณพ่​่อจะดู​ูในด้​้านนโยบายหลั​ักมากกว่​่า ด้​้วยประสบการณ์​์ในแง่​่ธุ​ุรกิ​ิจ ท่​่านก็​็จะให้​้แนะนำำ�ได้​้ คื​ือเป็​็นในลั​ักษณะของ ที่​่�ปรึ​ึกษาธุ​ุรกิ​ิจมากกว่​่า ส่​่วนการบริ​ิหารจั​ัดการแกลเลอรี​ี ผมจะวางโครงสร้​้าง ที​ีมอย่​่างไรก็​็ได้​้ ให้​้เป็​็นไปในแนวทางไหนก็​็ได้​้ เราจะตั้​้�งราคางานเท่​่าไร ขายที่​่�ไหน ก็​็จัดั การได้​้เลย แม้​้ว่า่ บางที​ีที่​่�เราเลื​ือกจั​ับเรื่​่�องของการเมื​ืองหนั​ักๆ ซึ่​่�งคุ​ุณพ่​่ออาจจะไม่​่เห็​็นด้​้วย แต่​่ท่​่านก็​็ปล่​่อยให้​้ทำำ�

173 ASQ41.indd 173

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ตลอดระยะเวลา 5–6 ปี​ีที่​่�คุ​ุณบริ​ิหารงานด้​้วยตั​ัวเอง คุ​ุณได้​้เรี​ียนรู้​้�อะไรบ้​้าง จากการทำำ�งานตรงนี้​้� เราอยู่​่�กั​ับมั​ันมาตลอดตั้​้�งแต่​่ต้​้น แต่​่ว่​่าเมื่​่�อก่​่อนก็​็จะมี​ีทั้​้�งศุ​ุภโชคและ พาร์​์ทเนอร์​์ชาวฝรั่​่�งเศสอี​ีกสามคน เราก็​็เหมื​ือนเป็​็นแค่​่คนกลางที่​่�ไม่​่มีอำี ำ�นาจ จั​ัดการหรื​ือตั​ัดสิ​ินใจอะไรได้​้เลย เราได้​้แค่​่รับั งานมาแล้​้วคอยถามพาร์​์ทเนอร์​์ หรื​ือคุ​ุณพ่​่อก่​่อนตลอด แต่​่ละคนก็​็จะเอาอย่​่างหนึ่​่�ง มั​ันทำำ�ให้​้เราเครี​ียดมาก ต่​่างกั​ับตอนนี้​้�ที่​่�เรา happy กว่​่า เมื่​่�อได้​้เข้​้ามาจั​ัดการอะไรต่​่างๆ ด้​้วยตั​ัวเอง และการทำำ�งานตรงนี้​้�ก็​็ทำำ�ให้​้เราได้​้เรี​ียนรู้​้�สิ่​่�งใหม่​่ตลอดเวลา สิ่​่�งใหม่​่ที่​่�ว่​่าคื​ือการบริ​ิหารคน เพราะเวลาทำำ�งานกั​ับคน ความผิ​ิดพลาด จากคน (human error) เป็​็นสิ่​่�งที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นได้​้ตลอด แต่​่ว่​่าทุ​ุกความผิ​ิดพลาด มั​ันไม่​่ได้​้มี​ีสาเหตุ​ุมาจากแค่​่มิ​ิติ​ิเดี​ียว นอกจากการทำำ�งานในเชิ​ิงองค์​์กรแล้​้ว เราต้​้องเข้​้าใจเขาในฐานะมนุ​ุษย์​์ด้ว้ ย ความต้​้องการ ความคาดหวั​ัง ความอยาก ที่​่�จะเติ​ิบโต จุ​ุดมุ่​่�งหมาย หรื​ือความกลั​ัวของเขาคื​ืออะไร และเราจะจั​ัดการ อย่​่างไรให้​้เขาทิ้​้�งสิ่​่�งเหล่​่านี้​้�ได้​้ แม้​้กระทั่​่�งความสั​ัมพั​ันธ์​์ของเขากั​ับคนอื่​่�นๆ ในองค์​์กร กั​ับพาร์​์ทเนอร์​์ทางธุ​ุรกิ​ิจอื่​่�นๆ ซึ่​่�งงานแกลเลอรี​ีต้​้องทำำ�งานกั​ับ คนนอกอยู่​่�ตลอด เราต้​้องประสานงานกั​ับพวกเขา เขาเห็​็นตั​ัวเองในวงการนี้​้� ว่​่าอยู่​่�ตรงไหน แล้​้วอี​ีกห้​้าปี​ีข้​้างหน้​้าเขาจะไปอยู่​่�ตรงไหน คุ​ุณมี​ีวิ​ิธี​ีบริ​ิหารจั​ัดการคนอย่​่างไร จากที่​่�เราเคยมองว่​่า SAC คื​ือกล่​่องที่​่�เราใส่​่ทุ​ุกอย่​่างเข้​้าไป ถึ​ึงตอนนี้​้� พอเราเปิ​ิดมั​ันออกมา เราก็​็เห็​็นตั​ัวละครข้​้างในที่​่�ต้​้องให้​้พวกเขามี​ีชี​ีวิ​ิต ขึ้​้�นมาด้​้วย เหมื​ือนว่​่ามุ​ุมมองมั​ันกว้​้างขึ้​้�น และถึ​ึงแม้​้ว่​่า SAC Gallery จะ เป็​็นองค์​์กรเอกชนที่​่�ดู​ูแลและเป็​็นเจ้​้าของโดยครอบครั​ัวเดี​ียว แต่​่สุดุ ท้​้ายแล้​้ว ที​ีมงานทุ​ุกคนก็​็มี​ีส่​่วนร่​่วม เราจึ​ึงไม่​่สามารถบอกได้​้เองว่​่า เราต้​้องการสิ่​่�งนี้​้� แล้​้วจบ แต่​่เราต้​้องการจะไปทางที่​่�พวกเขาภาคภู​ูมิ​ิใจต่​่อไปด้​้วย ซึ่​่�งตรงนี้​้� ผมก็​็เพิ่​่�งมาเรี​ียนรู้​้�ช่​่วงก่​่อนโควิ​ิดได้​้ไม่​่นาน เพราะเป็​็นช่​่วงที่​่�เรามี​ีการเปลี่​่�ยน ผ่​่านพอดี​ี ที​ีมงานเก่​่าเพิ่​่�งออกไป ที​ีมงานใหม่​่เพิ่​่�งเข้​้ามา มั​ันทำำ�ให้​้เราต้​้อง ทำำ�ความเข้​้าใจคนทั้​้�งหมดใหม่​่ การดู​ูแลคน การจั​ัดการกั​ับคน สำำ�คั​ัญกว่​่า วั​ัตถุ​ุที่​่�เราเอาเข้​้ามาจั​ัดแสดงอี​ีก

174 ASQ41.indd 174

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

สำำ�หรั​ับตั​ัวผมเอง อาจจะด้​้วยทั​ัศนคติ​ิของคนรุ่​่�นเดี​ียวกั​ันด้​้วย ไม่​่ได้​้มอง ว่​่าพนั​ักงานต้​้องอยู่​่�ที่​่�โต๊​๊ะตั​ัวเองตลอดเวลา ไม่​่เหมื​ือนคุ​ุณพ่​่อที่​่�คาดหวั​ังให้​้ ทุ​ุกคนอยู่​่�ที่​่�โต๊​๊ะตั้​้�งแต่​่เก้​้าโมงเช้​้าถึ​ึงหกโมงเย็​็น แต่​่เราพยายามให้​้มั​ันผ่​่อน คลายขึ้​้�นมาหน่​่อย ซึ่​่�งก็​็มีทั้​้�ี งข้​้อดี​ีข้อ้ เสี​ียเมื่​่�อมองในมุ​ุมของการบริ​ิหารจั​ัดการ แต่​่ในมุ​ุมมองของเรา คนที่​่�ต้​้องทำำ�งานสร้​้างสรรค์​์ เขาจะต้​้องมี​ีพลั​ังงานทาง ความคิ​ิดตลอด ดั​ังนั้​้�น แม้​้บางครั้​้�งกั​ับตั​ัวเราเอง เมื่​่�อถึ​ึงจุ​ุดที่​่�ไปไม่​่ไหว เราก็​็ ควรปล่​่อยผ่​่านบ้​้าง อี​ีกอย่​่างที่​่�เราได้​้เรี​ียนรู้​้�ในช่​่วงโควิ​ิดที่​่�ผ่​่านมาก็​็คือื เราไม่​่สามารถเรี​ียนรู้​้� และลงมื​ือทำำ�ทุ​ุกอย่​่างด้​้วยตั​ัวเองได้​้ ถ้​้าเป็​็นเมื่​่�อก่​่อน งานของ SAC ผมจะ รวบมาหมดเลย ใครให้​้ทำำ�อะไรทำำ�หมด เงิ​ินไม่​่ได้​้เป็​็นเรื่​่�องสำำ�คั​ัญอั​ันดั​ับหนึ่​่�ง ของเรา แต่​่เราอยากได้​้ประสบการณ์​์ อยากสร้​้างเครื​ือข่​่าย อยากมี​ีเพื่​่�อนคอย สนั​ับสนุ​ุน แต่​่สุ​ุดท้​้าย เราก็​็เริ่​่�มเข้​้าใจแล้​้วว่​่า ทรั​ัพยากรในเชิ​ิงพลั​ังงานของ มนุ​ุษย์​์นั้​้�นมี​ีจำำ�กั​ัด เราต้​้องเลื​ือกสิ่​่�งที่​่�มี​ีความหมายเท่​่านั้​้�น เพื่​่�อให้​้พนั​ักงาน ของเราได้​้ทำำ�ในสิ่​่�งที่​่�มี​ีความหมายจริ​ิงๆ และเมื่​่�อเขาต้​้องการจะทำำ�อะไร เรา ก็​็อาจมี​ีบ้​้างที่​่�จะเลื​ือกหลั​ับตาข้​้างหนึ่​่�ง ให้​้เขาได้​้รู้​้�สึ​ึกว่​่าตั​ัวเองยั​ังมี​ีอิ​ิสระอยู่​่� เคยมี​ีคนบอกไว้​้ว่​่า ถ้​้าเราปฏิ​ิบั​ัติ​ิกั​ับพนั​ักงานเหมื​ือนเป็​็นเด็​็กที่​่�ต้​้อง คอยดู​ูแล เขาก็​็จะเป็​็นเด็​็กตลอดไป ซึ่​่�งถ้​้าคุ​ุณไม่​่ไว้​้ใจเขา ก็​็ไม่​่ควรเอาเขา เข้​้ามาทำำ�งานด้​้วยตั้​้�งแต่​่แรก ดั​ังนั้​้�น มั​ันก็​็เป็​็นการเรี​ียนรู้​้�ร่​่วมกั​ันทั้​้�งสองฝ่​่าย ต้​้องไว้​้ใจกั​ันให้​้มากขึ้​้�น ปล่​่อยให้​้เขาเป็​็นผู้​้�ใหญ่​่ ทำำ�อะไรด้​้วยตั​ัวเองได้​้ สิ่​่�งที่​่� ตามมาอย่​่าง human error เราก็​็ต้​้องช่​่วยเขาในการจั​ัดการเรื่​่�องพวกนี้​้�จาก เบื้​้�องหลั​ังให้​้ได้​้มากที่​่�สุ​ุด ฝ่​่ายบุ​ุคคลสำำ�คั​ัญมากจริ​ิงๆ หลายคนมั​ักจะบอกว่​่า ถ้​้าเป็​็นเรื่​่�องของ ธุ​ุรกิ​ิจ บุ​ุคลากรแรกที่​่�คุ​ุณควรมี​ีคื​ือบั​ัญชี​ี แต่​่ถ้​้าเป็​็นผม ต่​่อจากบั​ัญชี​ี ควรจะ เป็​็น HR เพราะเขาจะได้​้เจอกั​ับเราตั้​้�งแต่​่ตอนแรกที่​่�เรามี​ีไฟ และเขายั​ังจำำ�ได้​้ ทุ​ุกรายละเอี​ียดของเรา สมั​ัยที่​่�เรายั​ังมี​ีแรง เขาจะสานต่​่อบุ​ุคลากรที่​่�เราเฟ้​้น หาเหล่​่านั้​้�น และเมื่​่�อองค์​์กรมั​ันขยายตั​ัวขึ้​้�นเรื่​่�อยๆ มี​ีพนั​ักงานเพิ่​่�มขึ้​้�น เขาก็​็ จะช่​่วยเราจั​ัดการปั​ัญหาตรงนี้​้� เราเองก็​็จะปวดหั​ัวน้​้อยลง และสามารถก้​้าวไป ข้​้างหน้​้าได้​้โดยไม่​่ต้​้องพะวงข้​้างหลั​ังตลอด.

175 ASQ41.indd 175

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Image courtesy of Tang Contemporary Art

176 ASQ41.indd 176

11/5/2565 BE 12:42

มิ​ิเคลา เซนา Michela Sena ถั​ัง คอนเทมโพรารี​ี อาร์​์ต / Tang Contemporary Art

ASQ41.indd 177

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ทำำ�ไม Tang Contemporary Art จึ​ึงเปิ​ิดตั​ัวขึ้​้�นในกรุ​ุงเทพฯ เป็​็นที่​่�แรก มั​ันก็​็เป็​็นเรื่​่�องค่​่อนข้​้างน่​่าประหลาดใจที่​่�เขา (Zheng Lin) เลื​ือกเปิ​ิด แกลเลอรี​ีในปี​ี 1997 เพราะอย่​่างที่​่�รู้​้�กั​ันว่​่านั่​่�นเป็​็นตอนที่​่�ประเทศไทยต้​้อง รั​ับมื​ือกั​ับวิ​ิกฤตเศรษฐกิ​ิจต้​้มยำำ�กุ้​้�งพอดี​ี แต่​่ด้​้วยลั​ักษณะนิ​ิสั​ัยของเขาที่​่�เป็​็น ศิ​ิลปิ​ิน และบริ​ิบทของกรุ​ุงเทพฯ ซึ่​่�งเป็​็นมหานครที่​่�เปิ​ิดกว้​้างต่​่อชาวต่​่างชาติ​ิ มากๆ มั​ันก็​็ถื​ือเป็​็นโอกาสที่​่�เหมาะสมต่​่อการทดลองอะไรใหม่​่ๆ ก่​่อนจะ ขยายไปที่​่�ต่​่างประเทศ ตั้​้�งแต่​่นั้​้�นเป็​็นต้​้นมา เราก็​็มี​ีการเปิ​ิดแกลเลอรี​ีใหม่​่ๆ อยู่​่�เรื่​่�อยๆ อย่​่างปี​ีนี้​้�เราเปิ​ิดพื้​้�นที่​่�ใหม่​่ที่​่�โซล เกาหลี​ีใต้​้ และอี​ีกแห่​่งหนึ่​่�ง ที่​่�ปั​ักกิ่​่�ง แกลเลอรี​ีของเรากระจายอยู่​่�ทั่​่�วเอเชี​ีย โดยเฉพาะในจี​ีนที่​่�เราได้​้รั​ับ การจั​ัดอยู่​่�ในลำำ�ดั​ับต้​้นๆ ของประเทศ จนเราพู​ูดได้​้อย่​่างมั่​่�นใจว่​่าเราคื​ือ แกลเลอรี​ีระดั​ับนานาชาติ​ิจริ​ิงๆ และฉั​ันคิ​ิดว่​่าเราคื​ือแกลเลอรี​ีที่​่�ใหญ่​่ที่​่�สุ​ุด ที่​่�โปรโมทศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยของเอเชี​ียด้​้วย เพราะฉะนั้​้�นฉั​ันจึ​ึงมองว่​่าเจ้​้านาย ของฉั​ันคิ​ิดถู​ูก บางครั้​้�งเวลาที่​่�คุ​ุณเลื​ือกที่​่�จะทำำ�อะไรต่​่างจากคนอื่​่�น มั​ันก็​็อาจ เป็​็นวิ​ิธี​ีที่​่�ฉลาดกว่​่า แม้​้ในตอนแรกผลลั​ัพธ์​์ของมั​ันจะดู​ูไม่​่น่​่าเป็​็นไปได้​้ก็​็ตาม รู​ูปแบบงานศิ​ิลปะประเภทใดที่​่� Tang Contemporary Art ให้​้ความสนใจ หลายครั้​้�งที่​่�ฉั​ันเจอลู​ูกค้​้า คำำ�ถามแรกของพวกเขามั​ักจะเป็​็น เราขายแต่​่ งานศิ​ิลปะเอเชี​ียหรื​ืองานของศิ​ิลปิ​ินจี​ีนใช่​่ไหม ซึ่​่�งจริ​ิงๆ แล้​้วไม่​่ใช่​่ เรามี​ีงาน ของศิ​ิลปิ​ินที่​่�หลากหลายมากๆ ทั้​้�งศิ​ิลปิ​ินอาชี​ีพและศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ แต่​่ก็ไ็ ม่​่เก่​่า ไปกว่​่ายุคุ 1960 ก็​็คือื เราไม่​่ได้​้โฟกั​ัสศิ​ิลปะสมั​ัยใหม่​่ (Modern art) ส่​่วนใหญ่​่ จะเป็​็นศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัย แต่​่ว่​่าศิ​ิลปิ​ินส่​่วนใหญ่​่ที่​่�มาแสดงงานที่​่�นี่​่�ก็​็เป็​็นคนจี​ีน ใช่​่ เพราะเราเป็​็ น แกลเลอรี​ี จี​ี น ก็​็ จ ะมี​ี ศิ​ิ ล ปิ​ิ น จี​ี น ประมาณหกสิ​ิ บ เปอร์​์เซ็​็นต์​์ อี​ีกสี่​่�สิ​ิบก็​็เป็​็นศิ​ิลปิ​ินต่​่างชาติ​ิ ยกตั​ัวอย่​่างศิ​ิลปิ​ินที่​่�เป็​็นที่​่�รู้​้�จักั กั​ันดี​ี เช่​่น อ้​้าย เว่​่ยเว่​่ย ศิ​ิลปิ​ินชาวจี​ีน แต่​่จากภาษาทางศิ​ิลปะและแนวทางการ สร้​้างสรรค์​์ของเขา ฉั​ันไม่​่ถื​ือว่​่าเขาเป็​็นคนจี​ีน เรายั​ังทำำ�งานกั​ับศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ จากเกาหลี​ี ไทย ญี่​่�ปุ่​่�น จี​ีน และอิ​ิตาลี​ี ด้​้วย ในเร็​็วนี้​้�ๆ เราก็​็จะมี​ีนิ​ิทรรศการ กลุ่​่�มหกคนของศิ​ิลปิ​ินอิ​ิตาลี​ี เพราะฉะนั้​้�นคุ​ุณจะเห็​็นว่​่าเชื้​้�อชาติ​ิหรื​ือภาษาของ ศิ​ิลปิ​ินไม่​่ใช่​่ปั​ัจจั​ัยหลั​ัก เราสนใจแค่​่ว่​่าคุ​ุณต้​้องเป็​็นระดั​ับ top ถึ​ึงแม้​้ว่​่าจะ อายุ​ุน้​้อยก็​็ตาม เราสนใจในคุ​ุณภาพของตั​ัวงานของคุ​ุณมากกว่​่า

178 ASQ41.indd 178

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

กระบวนการทำำ�งานในการได้​้มาซึ่​่�งศิ​ิลปิ​ินที่​่�จะมาแสดงงานในแกลเลอรี​ี เป็​็นอย่​่างไร ถึ​ึงแม้​้ว่​่าเราจะมี​ีพื้​้�นที่​่�แกลเลอรี​ีเจ็​็ดแห่​่ง แต่​่เรานั​ับเป็​็นแค่​่สี่​่�สาขาหลั​ัก คื​ือ เกาหลี​ี ฮ่​่องกง จี​ีน และไทย แต่​่ละสาขาก็​็จะมี​ีผู้​้�อำำ�นวยการ อย่​่างฉั​ัน เป็​็นผู้​้�อำำ�นวยการของสาขากรุ​ุงเทพฯ พวกเราก็​็จะดู​ูแลศิ​ิลปิ​ินแตกต่​่างกั​ันไป ขั้​้�นแรก แต่​่ละคนมี​ีหน้​้าที่​่�ค้น้ หาศิ​ิลปิ​ินหน้​้าใหม่​่ที่​่�น่าทำ ่ ำ�งานด้​้วยอยู่​่�ตลอดเวลา เราพยายามเปิ​ิดหู​ูเปิ​ิดตาให้​้กว้​้างอยู่​่�เสมอ และวางกลยุ​ุทธ์​์ในการสนั​ับสนุ​ุน ศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นใหม่​่ที่​่�มี​ีแววจะพั​ัฒนาเป็​็นศิ​ิลปิ​ินอาชี​ีพได้​้ ศิ​ิลปิ​ินที่​่�ได้​้รั​ับเชิ​ิญมา แสดงที่​่�แกลเลอรี​ี ก็​็จะอยู่​่�ภายใต้​้การควบคุ​ุมดู​ูแลของผู้​้�อำำ�นวยการสาขานั้​้�นๆ ภายหลั​ังจากการเซ็​็นสั​ัญญา เราก็​็จะกลายเป็​็นเหมื​ือนผู้​้�จั​ัดการให้​้กั​ับศิ​ิลปิ​ิน ขั้​้�นต่​่อไปก็​็คื​ือการวางแผนจั​ัดนิ​ิทรรศการ เมื่​่�อมี​ีศิ​ิลปิ​ินใหม่​่เข้​้ามา เราก็​็ต้​้อง คิ​ิดว่​่าจะนำำ�เสนอเขาอย่​่างไร ซึ่​่�งก็​็อาจเป็​็นได้​้ทั้​้�งนิ​ิทรรศการเดี่​่�ยวหรื​ือกลุ่​่�ม ในการจั​ัดนิ​ิทรรศการหนึ่​่�งๆ มี​ีขั้​้�นตอนอย่​่างไรบ้​้าง ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่นถ้​้าฉั​ันต้​้องการจั​ัดนิ​ิทรรศการกลุ่​่�ม ฉั​ันก็​็มั​ักจะเริ่​่�มต้​้น จากแนวความคิ​ิดอะไรบางอย่​่างก่​่อนเสมอ ฉั​ันเป็​็นคิ​ิวเรเตอร์​์ แต่​่ในขณะ เดี​ียวกั​ันก็​็เป็​็นผู้​้�อำำ�นวยการของแกลเลอรี​ีด้​้วย มั​ันก็​็เลยเหมื​ือนกั​ับการ แยกร่​่างทำำ�งานสองอย่​่างที่​่�แตกต่​่างกั​ันไปพร้​้อมๆ กั​ัน เพราะอั​ันที่​่�จริ​ิงแล้​้ว ฉั​ั น มองว่​่ าคิ​ิ ว เรเตอร์​์ ก็​็ ทำำ� งานเหมื​ื อ นกั​ั บ ศิ​ิ ล ปิ​ิ น มั​ั น คื​ื อ การสร้​้ า งสรรค์​์ บางสิ่​่�งบางอย่​่างขึ้​้�นมาจากตั​ัวเราเอง ฉั​ันมี​ีเรื่​่�องที่​่�อยากพู​ูด อยากสื่​่�อสาร ออกมาเสมอ จากการที่​่�ได้​้มีโี อกาสดู​ูงานศิ​ิลปะและอะไรต่​่างๆ มามาก มั​ันจึ​ึง เป็​็นเรื่​่�องธรรมดามากๆ ที่​่�อยู่​่�ดี​ีๆ ฉั​ันก็​็จะนึ​ึกไอเดี​ียอะไรสั​ักอย่​่างขึ้​้�นมาได้​้ ฉั​ันจึ​ึงสนุ​ุกกั​ับการทำำ�นิ​ิทรรศการกลุ่​่�มมากกว่​่า เพราะว่​่ามันั คื​ือสิ่​่�งที่​่�ฉั​ันได้​้สร้​้าง ขึ้​้�นมาเอง ฉั​ันเป็​็นคนตั​ัดสิ​ินใจว่​่าจะสื่​่�อสารเรื่​่�องราวเหล่​่านั้​้�น ก่​่อนจะไปหาตั​ัว ศิ​ิลปิ​ินที่​่�ฉั​ันรู้​้�ว่​่างานของพวกเขาจะสามารถมาอยู่​่�ด้​้วยกั​ัน และถ่​่ายทอดสาร ที่​่�ฉั​ันต้​้องการสื่​่�อนั้​้�นออกไปสู่​่�สาธารณะได้​้ ส่​่วนนิ​ิทรรศการเดี่​่�ยวนั้​้�นก็​็จะให้​้อารมณ์​์ที่​่�แตกต่​่างกั​ันออกไป มั​ันต้​้อง อาศั​ัยการทำำ�ความรู้​้�จั​ักตั​ัวตนของศิ​ิลปิ​ินอย่​่างละเอี​ียด เพื่​่�อที่​่�คุ​ุณจะสามารถ สำำ�รวจลึ​ึกลงไปในการสร้​้างสรรค์​์ และทำำ�ความเข้​้าใจมุ​ุมมองทางความคิ​ิด ของเขา

179 ASQ41.indd 179

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เชื้​้�อชาติ​ิหรื​ือภาษาของ ศิ​ิ ล ปิ​ิ น ไม่​่ ใช่​่ ปั​ั จ จั​ั ย หลั​ั ก เราสนใจแค่​่ ว่​่ าคุ​ุ ณ ต้​้ อ ง เป็​็นระดั​ับ top ถึ​ึงแม้​้ว่​่าจะ อายุ​ุ น้​้ อ ยก็​็ ตา ม เราสนใจ คุ​ุ ณ ภาพของตั​ั ว งานของ คุ​ุณมากกว่​่า

180 ASQ41.indd 180

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

City of Sky (2022) โดย Zhao Zhao Image courtesy of Tang Contemporary Art

181 ASQ41.indd 181

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Year of the Rat (2020) โดย Ai Weiwei Image courtesy of Tang Contemporary Art

182 ASQ41.indd 182

11/5/2565 BE 12:42

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

183 ASQ41.indd 183

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Year of the Rat (2020) การวิดีโอคอลกับศิลปิน Ai Weiwei ในวันเปิดนิทรรศการ Image courtesy of Tang Contemporary Art

184 ASQ41.indd 184

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

การนำำ�เสนอนิ​ิทรรศการเดี่​่�ยวกั​ับกลุ่​่�มต้​้องใช้​้วิ​ิธี​ีการสื่​่�อสารแตกต่​่างกั​ัน อย่​่างไร การจั​ัดนิ​ิทรรศการเดี่​่�ยวกั​ับกลุ่​่�มแตกต่​่างกั​ันอย่​่างสิ้​้�นเชิ​ิง และทั้​้�งสอง ต่​่างก็​็มี​ีแง่​่มุ​ุมที่​่�ท้​้าทายพอๆ กั​ัน สำำ�หรั​ับนิ​ิทรรศการกลุ่​่�ม มั​ันไม่​่ใช่​่แค่​่ว่​่าคุ​ุณ เอาศิ​ิลปิ​ินสิ​ิบคนมากองรวมกั​ัน แต่​่คุณ ุ ต้​้องสื่​่�อสารอะไรบางอย่​่างกั​ับคนที่​่�จะ มาดู​ูงาน เพื่​่�อให้​้เขาได้​้กลั​ับไปพร้​้อมไอเดี​ียใหม่​่ๆ นิ​ิทรรศการที่​่�ดี​ีต้​้องส่​่งต่​่อ ข้​้อความที่​่�เกิ​ิดจากการหลอมรวมงานศิ​ิลปะทุ​ุกชิ้​้�นเข้​้าดั​ัวยกั​ัน ซึ่​่�งการจะทำำ� แบบนั้​้�นได้​้ คุ​ุณต้​้องมี​ีประสบการณ์​์ คุ​ุณต้​้องเรี​ียนรู้​้�กระบวนการสร้​้างสรรค์​์ ผลงานของศิ​ิลปิ​ินที่​่�หลากหลาย ยกตั​ั ว อย่​่ า งเช่​่ น เมื่​่�อเดื​ื อ นมกราคมที่​่�ผ่​่ า นมาฉั​ั น ได้​้ มี​ี โ อกาสคิ​ิ ว เรท นิ​ิทรรศการใหญ่​่มากๆ สำำ�หรั​ับแกลเลอรี​ีที่​่�ปั​ักกิ่​่�ง ชื่​่�อ Falling มี​ีศิ​ิลปิ​ินถึ​ึง ยี่​่�สิ​ิบสามคนในงานนั้​้�นงานเดี​ียว ฉั​ันต้​้องการแสดงให้​้เห็​็นวิ​ิวัฒ ั นาการของงาน ศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยในเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ ฉั​ันจึ​ึงคั​ัดเลื​ือกศิ​ิลปิ​ินจากภู​ูมิภิ าคนี้​้� ทั้​้�งหมด ไทย ฟิ​ิลิ​ิปปิ​ินส์​์ อิ​ินโดนี​ีเซี​ีย สิ​ิงคโปร์​์ และอี​ีกหลายๆ ประเทศ เป้​้าหมายของนิ​ิทรรศการคื​ือ การสะท้​้อนให้​้เห็​็นการเปลี่​่�ยนแปลงของ ภาษาในงานศิ​ิลปะตลอดช่​่วงยี่​่�สิ​ิบปี​ีที่​่�ผ่​่านมา สิ่​่�งที่​่�น่​่าสนใจมากคื​ือศิ​ิลปิ​ิน รุ่​่�นใหม่​่เหล่​่านี้มี้� แี นวความคิ​ิดที่​่�เป็​็นสากลมากๆ นั่​่�นเป็​็นเพราะพวกเขาเติ​ิบโต ในยุ​ุคที่​่�เอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้เปิ​ิดกว้​้างต่​่อโลกภายนอกอย่​่างมาก ศิ​ิลปิ​ิน ส่​่วนใหญ่​่ที่​่�เกิ​ิดและเติ​ิบโตในช่​่วงทศวรรษ 1980 จนถึ​ึง 2000 มี​ีอินิ เทอร์​์เน็​็ต มี​ีทีวี​ี ี มี​ีสื่​่�อสมั​ัยใหม่​่ต่า่ งๆ ให้​้เข้​้าถึงึ ได้​้อย่​่างง่​่ายดาย นั่​่�นทำำ�ให้​้ภาษาที่​่�พวกเขา ใช้​้สร้​้างงานศิ​ิลปะเป็​็นไปในทิ​ิศทางเดี​ียวกั​ันกั​ับศิ​ิลปิ​ินรุ่​่�นเดี​ียวกั​ันกั​ับพวกเขา ที่​่�มาจากอั​ังกฤษ สหรั​ัฐอเมริ​ิกา หรื​ือที่​่�อื่​่�นๆ ของโลก ความแตกต่​่างจริ​ิงๆ จึ​ึงปรากฏให้​้เห็​็นในเนื้​้�อหาของงาน ศิ​ิลปิ​ินแต่​่ละคนสื่​่�อสารเรื่​่�องราวที่​่�แตกต่​่าง กั​ั น ไปตามบริ​ิ บ ทที่​่�พวกเขาประสบพบเจอ แต่​่ สิ่​่� งที่​่�ฉั​ั น อยากจะนำำ� เสนอ ก็​็คื​ือ การเข้​้าถึ​ึงความเป็​็นสากลของศิ​ิลปิ​ินเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้เหล่​่านี้​้� มั​ันเกิ​ิดขึ้​้�นได้​้อย่​่างไร ภายใต้​้มุ​ุมมองทางศิ​ิลปะของพวกเขา

185 ASQ41.indd 185

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

นิ​ิ ท รรศการที่​่� ดี​ีต้​้ อ งส่​่ ง ต่​่ อ ข้​้อความที่​่�เกิ​ิดจากการหลอม รวมงานศิ​ิลปะทุ​ุกชิ้​้น� เข้​้าดัวั ยกั​ัน ซึ่​่ง� การจะทำำ�แบบนั้​้�นได้​้ คุ​ุณต้​้อง มี​ีประสบการณ์​์ คุ​ุณต้​้องเรี​ียนรู้​้� กระบวนการสร้​้างสรรค์​์ผลงาน ของศิ​ิลปิ​ินที่​่�หลากหลาย

186 ASQ41.indd 186

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Falling (2022) นิทรรศกลุ่มที่รวบรวมศิลปินจากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จัดแสดงที่ Tang Contemporary Art (Beijing 2nd space) Image courtesy of Tang Contemporary Art

187 ASQ41.indd 187

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

อะไรคื​ือแรงบั​ันดาลใจที่​่�ทำำ�ให้​้คุ​ุณอยากสื่​่�อสารปรากฏการณ์​์เหล่​่านี้​้� ย้​้อนกลั​ับไปเมื่​่�อยี่​่�สิ​ิบปี​ีก่อ่ น ฉั​ันย้​้ายมาอยู่​่�ที่​่�เอเชี​ียเป็​็นครั้​้�งแรก ตอนนั้​้�น ฉั​ันอาศั​ัยอยู่​่�ที่​่�จี​ีน แต่​่ทำำ�งานเกี่​่�ยวกั​ับศิ​ิลปะเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ มั​ันจึ​ึง ไม่​่ใช่​่เรื่​่�องง่​่ายเลยที่​่�จะเข้​้าถึ​ึงงานของศิ​ิลปิ​ินเหล่​่านี้​้� เพราะการจะเข้​้าใจงาน ศิ​ิลปะได้​้อย่​่างลึ​ึกซึ้​้�ง คุ​ุณต้​้องเริ่​่�มจากการศึ​ึกษาบริ​ิบททางสั​ังคมก่​่อนเสมอ และทุ​ุกสั​ังคมล้​้วนมี​ีบริ​ิบททางวั​ัฒนธรรม ประวั​ัติ​ิศาสตร์​์ หรื​ือการเมื​ือง ในแบบเฉพาะตั​ัว แต่​่ตอนนี้​้�มั​ันไม่​่จำำ�เป็​็นแล้​้ว ไม่​่ว่​่าคุ​ุณจะใครหรื​ือมาจากที่​่�ไหนก็​็ตาม ก็​็สามารถดู​ูงานศิ​ิลปะและสนุ​ุกไปกั​ับงานของศิ​ิลปิ​ินจากเอเชี​ียตะวั​ันออก เฉี​ียงใต้​้ได้​้เหมื​ือนๆ กั​ันกั​ับงานจากโลกตะวั​ันตก และหากคุ​ุณต้​้องการจะ รู้​้�มากขึ้​้�น คุ​ุณก็​็สามารถหาข้​้อมู​ูลของศิ​ิลปิ​ินมาอ่​่านเพิ่​่�มเติ​ิมได้​้ไม่​่ยาก ซึ่​่�งนี่​่� เป็​็นปรากฏการณ์​์เดี​ียวกั​ันที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นกั​ับศิ​ิลปิ​ินจากที่​่�อื่​่�นๆ คุ​ุณไม่​่จำำ�เป็​็นต้​้อง สื​ืบหาและทำำ�ความรู้​้�จั​ักบริ​ิบทของศิ​ิลปิ​ินแต่​่ละคนอย่​่างลึ​ึกซึ้​้�ง เพื่​่�อทำำ�ความ เข้​้าใจศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยของเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ ทั้​้�งหมดนี้​้�คื​ือแนวคิ​ิดพื้​้�นฐานของนิ​ิทรรศการ แต่​่ถั​ัดจากนั้​้�นผู้​้�ชมก็​็อาจ มี​ีคำำ�ถามว่​่า แล้​้วอะไรคื​ือสิ่​่�งที่​่�สวยงามควรค่​่าแก่​่การมาชมล่​่ะ ในฐานะคนทำำ� นิ​ิทรรศการ งานของคุ​ุณจึ​ึงมี​ีหลายระนาบ ไม่​่ใช่​่แค่​่การนำำ�เสนอแนวคิ​ิด ที่​่�สมเหตุ​ุสมผลและน่​่าสนใจ แต่​่ยั​ังมี​ีแง่​่มุ​ุมทางสุ​ุนทรี​ียภาพที่​่�ต้​้องคำำ�นึ​ึงด้​้วย นั่​่�นคื​ือมุ​ุมมองทางศิ​ิลปะที่​่�จะทำำ�ให้​้ผู้​้�ชมสนุ​ุกไปกั​ับตั​ัวนิ​ิทรรศการ พวกเขาต้​้อง สั​ัมผั​ัสได้​้ถึงึ พลวั​ัตที่​่�จะกระตุ้​้�นอารมณ์​์ความรู้​้�สึ​ึก ไปพร้​้อมๆ กั​ับรั​ับรู้​้�สารที่​่�เรา ต้​้องการสื่​่�อ นี่​่�คื​ือวิ​ิธี​ีคิ​ิดของฉั​ัน ในฐานะคิ​ิ ว เรเตอร์​์ ที่​่�ทำำ� งานอยู่​่�ในไทยมาหลายปี​ี คุ​ุ ณ มองวงการศิ​ิ ล ปะ ร่​่วมสมั​ัยไทยตอนนี้​้�เป็​็นอย่​่างไร วงการศิ​ิลปะของไทยมี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงเยอะมาก ถื​ือเป็​็นโชคดี​ีของฉั​ัน ที่​่�ได้​้เข้​้ามาที่​่�เมื​ืองไทยครั้​้�งแรกตอนปี​ี 2017 ฉั​ันมองว่​่ามั​ันเป็​็นช่​่วงเวลาที่​่� วงการศิ​ิลปะบ้​้านเรากำำ�ลั​ังเปลี่​่�ยนผ่​่านอย่​่างรุ​ุนแรงและรวดเร็​็ว จนกระทั่​่�งทุ​ุก วั​ันนี้​้�ก็​็ยั​ังเป็​็นเช่​่นนั้​้�น แตกต่​่างจากประเทศอื่​่�นๆ ในเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ ที่​่�มี​ีการเปลี่​่�ยนแปลงกั​ันมาก่​่อนหน้​้า ซึ่​่�งมี​ีสาเหตุ​ุมาจากการสร้​้างสรรค์​์

188 ASQ41.indd 188

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Introspection (2021) โดย GongKan Image courtesy of Tang Contemporary Art

189 ASQ41.indd 189

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Control (2021) โดย Li Erpeng Image courtesy of Tang Contemporary Art

190 ASQ41.indd 190

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ของศิ​ิลปิ​ินที่​่�สั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับสภาพเศรษฐกิ​ิจและสั​ังคม เพราะฉะนั้​้�น งานศิ​ิลปะ ก็​็จะแปรผั​ันตามบริ​ิบททางเศรษฐกิ​ิจและสั​ังคมของประเทศนั้​้�นๆ ในขณะที่​่� ประเทศอื่​่�นๆ มี​ีการปฏิ​ิวั​ัติ​ิทางสั​ังคมครั้​้�งใหญ่​่กั​ันมานานแล้​้ว ประเทศไทย ยั​ังค่​่อนข้​้างยึ​ึดติ​ิดอยู่​่�กั​ับขนบประเพณี​ีแบบดั้​้�งเดิ​ิมมากกว่​่า การคงอยู่​่�ของบริ​ิบทที่​่�ว่​่าก็​็อาจเป็​็นเพราะหลายๆ ปั​ัจจั​ัย ทั้​้�งเรื่​่�อง ความเชื่​่�อ อย่​่างศาสนาพุ​ุทธที่​่�ค่​่อนข้​้างมี​ีอิ​ิทธิ​ิพลต่​่อวิ​ิถี​ีชี​ีวิ​ิตของคนไทยมาก มากกว่​่าศาสนาที่​่�นั​ับถื​ือกั​ันในประเทศเอเชี​ียอื่​่�นๆ เลยก็​็ว่​่าได้​้ ไม่​่ว่​่าคุ​ุณจะ เป็​็นสาวกที่​่�เคร่​่งครั​ัดหรื​ือไม่​่ก็​็ตาม แต่​่มั​ันเป็​็นสิ่​่�งที่​่�ฝั​ังอยู่​่�ในตั​ัวตนของคุ​ุณ ในวั​ัฒนธรรมของคุ​ุณอย่​่างลึ​ึกซึ้​้�ง เป็​็นต้​้นว่​่าตั​ัวฉั​ันเองเป็​็นคนอิ​ิตาเลี​ียน แต่​่ไม่​่ได้​้นั​ับถื​ือคาทอลิ​ิก แต่​่ฉั​ันก็​็มี​ีวั​ัฒนธรรมแบบคาทอลิ​ิกเป็​็นแบบแผน ในการใช้​้ชี​ีวิ​ิต มั​ันเป็​็นสิ่​่�งที่​่�เราหลี​ีกเลี่​่�ยงไม่​่ได้​้ ยิ่​่�งในสั​ังคมไทยที่​่�ศาสนาพุ​ุทธ แข็​็งแกร่​่งมาก คุ​ุณก็​็จะมี​ีวิ​ิธี​ีคิ​ิดหรื​ือวิ​ิธี​ีการใช้​้ชี​ีวิ​ิตในแบบที่​่�ถู​ูกหล่​่อหลอม มาตั้​้�งแต่​่เด็​็กโดยไม่​่รู้​้�ตั​ัว สิ่​่�งที่​่�เปลี่​่�ยนแปลงไปอย่​่างรวดเร็​็วในประเทศไทยคื​ือเศรษฐกิ​ิจ ซึ่​่�งมั​ัน กระทบไปถึ​ึงคนรุ่​่�นใหม่​่ๆ ที่​่�เขาทำำ�งานศิ​ิลปะเกี่​่�ยวกั​ับสั​ังคม ความเป็​็นท้​้องถิ่​่�น งานของพวกเขาจึ​ึงสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับบริ​ิบทร่​่วมสมั​ัยของสั​ังคมมากๆ แต่​่ในขณะ เดี​ียวกั​ันเราก็​็พบว่​่ามันั มี​ีเนื้​้�อหาหรื​ือแนวคิ​ิดบางอย่​่างที่​่�เกี่​่�ยวกั​ับหลั​ักปรั​ัชญา ของศาสนาพุ​ุทธอยู่​่� ดั​ังนั้​้�น อย่​่างที่​่�บอกไปแล้​้วว่​่า หากคุ​ุณไม่​่เข้​้าใจบริ​ิบท ทางวั​ัฒนธรรม คุ​ุณก็​็อาจจะไม่​่สามารถเข้​้าถึ​ึงความหมายของศิ​ิลปะ หรื​ือ ความสำำ�คั​ัญของศิ​ิลปะในสั​ังคมนั้​้�นๆ ได้​้อย่​่างแท้​้จริ​ิง ตั้​้�งแต่​่ปี​ี 2017 เป็​็นต้​้นมา มี​ีศิ​ิลปิ​ินหน้​้าใหม่​่หลายคนที่​่�อายุ​ุยั​ังน้​้อย แต่​่สร้​้างชื่​่�อให้​้กั​ับตั​ัวเองได้​้ ไม่​่เหมื​ือนเมื่​่�อห้​้าปี​ีก่​่อน หรื​ือแม้​้แต่​่ในกลุ่​่�ม นั​ักสะสมงานศิ​ิลปะ ฉั​ันสั​ังเกตเห็​็นความเปลี่​่�ยนแปลงเหล่​่านี้​้�จากกลุ่​่�มลู​ูกค้​้า ของแกลเลอรี​ี หลายคนเป็​็นนั​ักสะสมรุ่​่�นใหม่​่ที่​่�ศึ​ึกษาข้​้อมู​ูลมาอย่​่างดี​ีและ สนใจในงานศิ​ิลปะอย่​่างจริ​ิงจั​ังมากๆ เมื่​่�อวานฉั​ันก็​็เพิ่​่�งคุ​ุยกั​ับลู​ูกค้​้าคนหนึ่​่�ง เราวางแผนจะไปดู​ูงานที่​่�เวนิ​ิส เบี​ียนนาเล่​่ ปี​ีนี้​้� ซึ่​่�งถ้​้าเป็​็นเมื่​่�อก่​่อน มั​ันแทบ ไม่​่มี​ีอะไรแบบนี้​้�เลย ด้​้วยเหตุ​ุนี้​้� ฉั​ันจึ​ึงมองว่​่าวงการศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยของประเทศไทยมี​ีการ เปลี่​่�ยนแปลงไปเยอะมากๆ ในช่​่วงไม่​่กี่​่�ปี​ีมานี้​้� ซึ่​่�งแน่​่นอนว่​่ามั​ันเป็​็นไปใน

191 ASQ41.indd 191

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ในฐานะคนทำำ�นิ​ิทรรศการ งานของคุ​ุณจึ​ึงมี​ีหลายระนาบ ไม่​่ใช่​่แค่​่การนำำ�เสนอแนวคิ​ิดที่​่� สมเหตุ​ุสมผลและน่​่าสนใจ แต่​่ ยั​ังมี​ีแง่​่มุ​ุมทางสุ​ุนทรี​ียภาพที่​่� ต้​้องคำำ�นึ​ึงถึ​ึงด้​้วย

192 ASQ41.indd 192

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ทางที่​่�ดี​ีและสนุ​ุกมากขึ้​้�น ฉั​ัน happy มากๆ และคิ​ิดว่​่าตั​ัวเองโชคดี​ีเหลื​ือเกิ​ิน ที่​่�หลั​ังจากไปเรี​ียนจบจากประเทศจี​ีน ก็​็ได้​้มาทำำ�งานอยู่​่�ที่​่�ประเทศไทยในช่​่วง เวลาที่​่�เหมาะสมที่​่�สุ​ุด ทำำ�ไม Tang Contemporary Art จึ​ึงย้​้ายแกลเลอรี​ีมาอยู่​่�ที่​่� River City ในปี​ี 2019 เมื่​่�อก่​่อนเราเคยอยู่​่�ที่​่� Peninsula Plaza ซึ่​่�งมั​ันก็​็เคยเป็​็นทำำ�เลที่​่�ดี​ีมาก ถื​ือเป็​็นย่​่านเศรษฐกิ​ิจใจกลางเมื​ืองเลยที​ีเดี​ียว ช่​่วงยุ​ุค 90 ที่​่�นี่​่เ� ป็​็นศู​ูนย์​์การค้​้า ชื่​่�อดั​ัง อาจจะเป็​็นที่​่�นิ​ิยมที่​่�สุ​ุดของกรุ​ุงเทพฯ ในตอนนั้​้�นเลยก็​็ว่​่าได้​้ มี​ีทั้​้�ง คนไทยและคนต่​่างชาติ​ิมาเดิ​ินกั​ันหนาแน่​่น มี​ีดาราหนั​ังมากิ​ินข้​้าวกลางวั​ัน มั​ันมี​ีชี​ีวิ​ิตชี​ีวามากๆ แต่​่อย่​่างที่​่�เราเห็​็นกั​ันว่​่าพอเวลาผ่​่านไป อะไรๆ ก็​็เปลี่​่�ยน เมื​ืองเปลี่​่�ยน ความเจริ​ิญย้​้ายไปอยู่​่�ที่​่�อื่​่�น ตอนฉั​ันมาทำำ�งานครั้​้�งแรกที่​่�นั่​่�น ก็​็แทบจะร้​้างไปแล้​้ว มี​ีคนมาน้​้อยมาก หลั​ังจากนั้​้�นเราก็​็ได้​้ทราบว่​่าตั​ัวตึ​ึกกำำ�ลั​ังจะหมดสั​ัญญาคื​ืนกลั​ับไปหา เจ้​้าของที่​่�ดิ​ิน ซึ่​่�งเราก็​็ไม่​่รู้​้�ว่​่าอนาคตจะเป็​็นอย่​่างไรต่​่อไป เรากลั​ัวว่​่าเขาจะปิ​ิด ซึ่​่�งสั​ักพั​ักเขาก็​็ปิ​ิดจริ​ิงๆ เราจึ​ึงเริ่​่�มมองหาพื้​้�นที่​่�ใหม่​่ โดยเฉพาะทำำ�เลแถว เยาวราชหรื​ือริ​ิมแม่​่น้ำำ��เจ้​้าพระยาที่​่�กำำ�ลั​ังเป็​็นกระแสนิ​ิยมขึ้​้�นเรื่​่�อยๆ จากการ มี​ีแกลเลอรี​ีเอกชนหรื​ือพื้​้�นที่​่�ทางวั​ัฒนธรรมใหม่​่ๆ เข้​้าไปเปิ​ิดตั​ัว แล้​้วบั​ังเอิ​ิญ ว่​่าฉั​ันรู้​้�จั​ักกั​ับผู้​้�จั​ัดการของ River City คุ​ุณลิ​ินดา เชง อยู่​่�ก่​่อนแล้​้ว เธอเป็​็น มื​ืออาชี​ีพมากๆ ในวงการนี้​้� เราจึ​ึงได้​้เริ่​่�มคุ​ุยกั​ันถึ​ึงความเป็​็นไปได้​้ที่​่�จะเปิ​ิด แกลเลอรี​ีที่​่�นี่​่� เธอก็​็เสนอพื้​้�นที่​่�ในตำำ�แหน่​่งที่​่�ดี​ีมากกั​ับเรา เพราะเราต้​้องการ พื้​้�นที่​่�กว้​้างขวาง และมั​ันก็​็เป็​็นตั​ัวเลื​ือกที่​่�น่​่าสนใจเพราะที่​่� River City ตอนนี้​้� ถู​ูกพั​ัฒนาไปเยอะมากๆ มี​ีพื้​้�นที่​่�สำำ�หรั​ับงานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัยมากขึ้​้�นกว่​่าแต่​่ก่อ่ น ที่​่�มี​ีแต่​่ของเก่​่า ของโบราณ หลั​ังจากเราย้​้ายไปก็​็มี​ีคนเข้​้ามาที่​่�แกลเลอรี​ีเยอะขึ้​้�นมาก โดยเฉพาะ คนที่​่�มาโดยไม่​่ได้​้นั​ัดหมายล่​่วงหน้​้า พวกเขาอาจแค่​่ผ่​่านไปมา แล้​้วเราก็​็ได้​้ มี​ีโอกาสพู​ูดคุ​ุยกั​ัน บางคนก็​็กลายมาเป็​็นลู​ูกค้​้าของเรา ซึ่​่�งมั​ันให้​้บรรยากาศ ของชุ​ุมชนที่​่�ดี​ีมากๆ River City เป็​็นที่​่�ที่​่�ใครก็​็สามารถมาเดิ​ินดู​ูงานศิ​ิลปะ ได้​้แบบฟรี​ีๆ การตกแต่​่งพื้​้�นที่​่�ก็​็สวยงาม เหมาะกั​ับการใช้​้เวลาอยู่​่�นานๆ

193 ASQ41.indd 193

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

การแพร่​่ระบาดของ COVID-19 ที่​่�ทำำ�ให้​้เกิ​ิดการล็​็อคดาวน์​์เป็​็นเวลานาน ส่​่งผลกระทบต่​่อแกลเลอรี​ีหรื​ือไม่​่ แทบไม่​่มี​ีผลกระทบอะไรเลย ฉั​ันจะบอกคุ​ุณว่​่าทำำ�ไม แกลเลอรี​ีของเรา ดำำ�เนิ​ินการมาถึ​ึงระดั​ับที่​่�ว่​่า เราไม่​่ได้​้ขายงานให้​้กั​ับคนที่​่�อยู่​่�ๆ ก็​็เดิ​ินเข้​้ามา ลู​ูกค้​้าของเราคื​ือนั​ักสะสมที่​่�มี​ีความใกล้​้ชิ​ิดกั​ับแกลเลอรี​ี พวกเขาจะติ​ิดตาม กิ​ิจกรรมของเราอยู่​่�เสมอ และไม่​่บ่​่อยนั​ักที่​่�จะมาเดิ​ินชมงานในพื้​้�นที่​่�จริ​ิง แต่​่เราจะติ​ิดต่​่อหากั​ันตลอด เพราะอั​ันที่​่�จริ​ิงแล้​้ว เรามองว่​่านักั สะสมไม่​่ใช่​่แค่​่ ลู​ูกค้​้าของร้​้าน แต่​่เป็​็นคนที่​่�มี​ีบทบาทสำำ�คั​ัญในวงการศิ​ิลปะไม่​่ต่​่างกั​ับศิ​ิลปิ​ิน หรื​ือคิ​ิวเรเตอร์​์ อย่​่างนั​ักสะสมงานศิ​ิลปะมื​ืออาชี​ีพหลายคนก็​็เป็​็นศิ​ิลปิ​ินด้​้วย เช่​่นกั​ันการเก็​็บสะสมงานของพวกเขาเป็​็นมากกว่​่าการซื้​้�อมาเก็​็งกำำ�ไร แต่​่ มั​ันคื​ือการสร้​้างสรรค์​์บางสิ่​่�งบางอย่​่างขึ้​้�นมาใหม่​่ พวกเขามั​ักจะศึ​ึกษาข้​้อมู​ูล เชิ​ิงลึ​ึกและมี​ีอารมณ์​์ความรู้​้�สึ​ึกร่​่วมไปกั​ับตั​ัวชิ้​้�นงานมากๆ เหมื​ือนว่​่ามั​ัน เป็​็นการทำำ�ด้​้วยใจอะไรแบบนั้​้�น ตอนช่​่วงล็​็อคดาวน์​์เราก็​็ยั​ังจั​ัดโชว์​์ใหม่​่ๆ อยู่​่�เรื่​่�อยๆ ตั​ัวฉั​ันเองก็​็ต้​้อง อยู่​่�ที่​่�อิ​ิตาลี​ีระยะหนึ่​่�งเพราะไม่​่สามารถเดิ​ินทางกลั​ับมาได้​้ ฉั​ันจึ​ึงต้​้องจั​ัดการ คิ​ิวเรทแต่​่ละนิ​ิทรรศการจากทางไกล แรกๆ มั​ันก็​็พอจะไปได้​้ แต่​่หลั​ังจาก ผ่​่านไปสั​ักพั​ักคุ​ุณก็​็จะเร่ิ​ิ�มตระหนั​ักว่​่าสามารถทำำ�อะไรแบบนี้​้�ได้​้ไม่​่นานหรอก เพราะในการคิ​ิวเรทมั​ันต้​้องเห็​็นงานจริ​ิง มั​ันต้​้องคุ​ุยกั​ับศิ​ิลปิ​ินตั​ัวต่​่อตั​ัว ผลงานของพวกเขามี​ีการพั​ัฒนาไปเรื่​่�อยๆ คุ​ุณต้​้องไปที่​่�สตู​ูดิ​ิโอและดู​ูงาน ด้​้วยตาตั​ัวเองเท่​่านั้​้�น ดั​ังนั้​้�นการทำำ�งานคิ​ิวเรททางไกลจึ​ึงเอามาปรั​ับใช้​้ได้​้แค่​่ ในภาวะฉุ​ุกเฉิ​ินเท่​่านั้​้�น หลั​ังจากนั้​้�นคุ​ุณต้​้องออกไปดู​ูของจริ​ิง แต่​่สำำ�หรั​ับที่​่�นี่​่�เราจะไม่​่ค่​่อยมี​ีปั​ัญหามากเท่​่าไร เพราะเรามี​ีงานศิ​ิลปะ ที่​่�ดี​ีที่​่�สุ​ุดที่​่�ผู้​้�คนมั​ักมองหาอยู่​่�แล้​้ว ฉั​ันรู้​้�วิ​ิธี​ีที่​่�จะนำำ�งานเหล่​่านั้​้�นมาจั​ัดแสดง เพราะฉั​ันรู้​้�จั​ักศิ​ิลปิ​ินแต่​่ละคนเป็​็นอย่​่างดี​ี เพราะฉะนั้​้�นช่​่วงที่​่�มี​ีการล็​็อคดาวน์​์ แกลเลอรี​ีที่​่� River City จะมี​ีนิ​ิทรรศการใหม่​่ๆ จั​ัดขึ้​้�นอยู่​่�เสมอ และถึ​ึงแม้​้ ลู​ูกค้​้าจะมาชมงานกั​ันได้​้บ้​้างไม่​่ได้​้บ้​้าง เราก็​็มี​ีแพลตฟอร์​์มออนไลน์​์ให้​้เขา อย่​่างการวิ​ิดี​ีโอคอลผ่​่าน Zoom หรื​ือการส่​่งภาพถ่​่ายผลงานสวยๆ ให้​้เขา ได้​้เลื​ือกว่​่าชอบงานชิ้​้�นไหน ฉั​ันถึ​ึงได้​้บอกว่​่าโควิ​ิดไม่​่ได้​้ส่​่งผลกระทบต่​่อ แกลเลอรี​ีของเรามากขนาดนั้​้�น แต่​่สำำ�หรั​ับแกลเลอรี​ีเล็​็กๆ ฉั​ันว่​่ามันั ก็​็คงต่​่างกั​ัน เพราะมั​ันเป็​็นอี​ีกตลาดไปเลย

194 ASQ41.indd 194

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

A Dream within a Dream (2022) Image courtesy of Tang Contemporary Art

195 ASQ41.indd 195

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

196 ASQ41.indd 196

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

A Dream within a Dream (2022) Image courtesy of Tang Contemporary Art

197 ASQ41.indd 197

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

อะไรคื​ือปั​ัจจั​ัยสำำ�คั​ัญที่​่�ทำำ�ให้​้ Tang Contemporary Art แตกต่​่างจาก แกลเลอรี​ีอื่​่�นๆ ในกรุ​ุงเทพฯ ข้​้อแรก เราเป็​็นแกลเลอรี​ีที่​่�ใหญ่​่มากๆ มี​ีหลายสาขากระจายอยู่​่�ในหลาย ประเทศ มั​ันทำำ�ให้​้เรามี​ีอำำ�นาจต่​่อรองมากขึ้​้�น แน่​่นอนว่​่าเมื่​่�อคุ​ุณตั​ัวใหญ่​่ การขยั​ับตั​ัวแต่​่ละครั้​้�งของคุ​ุณก็​็ย่อ่ มส่​่งผลกระทบต่​่อวงการศิ​ิลปะในภาพรวม ที่​่�กำำ�ลั​ังพั​ัฒนาไปข้​้างหน้​้าอยู่​่�เสมอ อย่​่างในประเทศไทยเองก็​็เช่​่นกั​ัน ข้​้อสอง ฉั​ันกล้​้าพู​ูดได้​้เลยว่​่าเราเป็​็นแกลเลอรี​ีในไทยที่​่�มี​ีความเป็​็น นานาชาติ​ิมากที่​่�สุ​ุด ยกตั​ัวอย่​่างโชว์​์ล่าสุ ่ ดุ ของฉั​ันที่​่�เพิ่​่�งเปิ​ิดตั​ัวไปไม่​่กี่​่�วันั ก่​่อน ที่​่�กรุ​ุงเทพฯ ชื่​่�อว่​่า A Dream within a Dream ตอนแรกฉั​ันถู​ูกขอให้​้ คั​ัดสรรศิ​ิลปิ​ินทั้​้�งหมดจากเอเชี​ียตะวั​ันออกเฉี​ียงใต้​้ แต่​่ฉั​ันปฏิ​ิเสธ เพราะฉั​ัน อยากให้​้มั​ันมี​ีความเป็​็นนานาชาติ​ิ ฉั​ันจึ​ึงเลื​ือกศิ​ิลปิ​ินจากหลายประเทศ ยกตั​ัวอย่​่างเช่​่น Yue Minjun และ Ai Weiwei ซึ่​่�งเป็​็นศิ​ิลปิ​ินจี​ีนที่​่�ดั​ัง ในระดั​ับนานาชาติ​ิ แล้​้วฉั​ันก็​็เชิ​ิญ Gerald Davis ศิ​ิลปิ​ินจากลอสแอนเจลิ​ิส สหรั​ัฐอเมริ​ิกา Ayka Go กั​ับ Raffy Napay จากฟิ​ิลิ​ิปปิ​ินส์​์ และ Dinh Q Le จากเวี​ียดนาม สิ่​่�งที่​่�ฉั​ันอยากจะบอกกั​ับผู้​้�คนก็​็คื​ือ มั​ันไม่​่สำำ�คั​ัญแล้​้ว ในตอนนี้​้�ว่​่าศิ​ิลปิ​ินจะมาจากสภาพแวดล้​้อมทางวั​ัฒนธรรมแบบไหน บางคน มาจากที่​่�ที่​่�มี​ีความเป็​็นท้​้องถิ่​่�นมากๆ ในขณะที่​่�บางคนก็​็มาจากเมื​ืองใหญ่​่ ความหลากหลายเหล่​่านี้​้�ทำำ�ให้​้เกิ​ิดบทสนทนาซึ่​่�งกั​ันและกั​ัน ถ้​้าคุ​ุณได้​้มี​ี โอกาสไปดู​ูนิทิ รรศการก็​็จะเห็​็นเลยว่​่าผลงานแต่​่ละชิ้​้น� มี​ีการประสานเชื่​่�อมโยง กั​ันได้​้อย่​่างลงตั​ัว ด้​้วยภาษาทางสุ​ุนทรี​ียภาพที่​่�พวกเขาใช้​้ในการสร้​้างสรรค์​์ อย่​่างสี​ีสั​ันต่​่างๆ มั​ันสดใหม่​่ นี่​่�คื​ือสิ่​่�งที่​่�นิ​ิทรรศการกำำ�ลั​ังสื่​่�อสารกั​ับผู้​้�ชม มั​ันไม่​่ได้​้จะบอกว่​่าศิ​ิลปิ​ินแต่​่ละคนมี​ีรากเหง้​้าความเป็​็นมาอย่​่างไร ทำำ�ไมเขา ถึ​ึงทำำ�งานแบบนี้​้� แต่​่แน่​่นอนว่​่าหากคุ​ุณโฟกั​ัสลงไปที่​่�ตั​ัวชิ้​้�นงาน คุ​ุณก็​็จะค้​้นพบเรื่​่�องราว ที่​่�น่​่าสนใจมากขึ้​้�น อย่​่างงานของ Dinh Q Le ที่​่�เกี่​่�ยวกั​ับสั​ังคมเวี​ียดนาม ซึ่​่�งมี​ีบริ​ิบทเฉพาะตั​ัว หรื​ืองานของ Raffy Napay ที่​่�ค่​่อนข้​้างนำำ�เสนอความเป็​็น ท้​้องถิ่​่�นฟิ​ิลิ​ิปปิ​ินส์​์ แต่​่ในทางตรงกั​ันข้​้าม ศิ​ิลปิ​ินบางคนก็​็ไม่​่ได้​้เล่​่าเรื่​่�อง แบบนั้​้�น เป็​็นต้​้นว่​่างานของ Gerald Davis มี​ีความเป็​็นส่​่วนตั​ัวและการระลึ​ึก ถึ​ึงความทรงจำำ�ในอดี​ีตของตั​ัวศิ​ิลปิ​ินเอง

198 ASQ41.indd 198

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

สิ่​่�งที่​่�ฉั​ันอยากจะบอกก็​็คื​ือ สำำ�หรั​ับตั​ัวฉั​ันเอง การทำำ�งานของ Tang Contemporary Art ในฐานะแกลเลอรี​ีใหญ่​่แห่​่งหนึ่​่�งของเมื​ืองไทย คื​ือการ โปรโมทงานศิ​ิลปะในระดั​ับนานาชาติ​ิ เราตั้​้�งใจที่​่�จะทำำ�อย่​่างนั้​้�นมากๆ ฉั​ันคิ​ิด ว่​่าสิ่​่�งที่​่�เราทำำ�มั​ันส่​่งผลกระทบต่​่อสั​ังคมในระดั​ับหนึ่​่�ง อาจจะเรี​ียกว่​่าเป็​็นการ บริ​ิการการศึ​ึกษาก็​็พอได้​้ อย่​่างเมื่​่�อวานนี้​้ฉั� นั ได้​้คุยุ กั​ับคุ​ุณลั​ักขณา1 ที่​่�ได้​้มาดู​ู งานนี้​้� เธอบอกว่​่าน่​่าจะพานั​ักศึ​ึกษามาดู​ู เพราะงานนี้​้�จะให้​้ความรู้​้�เรื่​่�องศิ​ิลปะ ร่​่วมสมั​ัยกั​ับพวกเขาได้​้ดี​ีมากๆ ฉั​ันคิ​ิดว่​่าเมื​ืองไทยน่​่าจะพร้​้อมกั​ับอะไรแบบ นี้​้�แล้​้ว ถ้​้าเป็​็นเมื่​่�อห้​้าปี​ีก่​่อน โชว์​์แบบนี้​้�คงจะเป็​็นไปได้​้ยาก.

1 ลั​ักขณา คุ​ุณาวิ​ิชยานนท์​์ ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ นั​ักบริ​ิหารจั​ัดการศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม และอดี​ีตผู้​้�อำำ�นวยการหอศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม แห่​่งกรุ​ุงเทพมหานคร

199 ASQ41.indd 199

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Image courtesy of MATDOT Art Center

200 ASQ41.indd 200

11/5/2565 BE 12:43

ศนั​ันชล น่​่วมนวล Sananchol Nuamnual แมตดอท อาร์​์ต เซนเตอร์​์ / MATDOT Art Center

ASQ41.indd 201

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

จาก Fine Art Magazine ขยายเป็​็น MATDOT ART Center ได้​้อย่​่างไร เราเริ่​่�มมาจากการทำำ�หน้​้าที่​่�เป็​็น “ผู้​้�ส่​่งต่​่อ” ข้​้อมู​ูลทางศิ​ิลปะออกไปยั​ัง สาธารณะ ได้​้แก่​่พวกข่​่าวสาร ความเคลื่​่�อนไหวในแวดวง และความคิ​ิดของ ศิ​ิลปิ​ินเกี่​่�ยวกั​ับผลงานของพวกเขา โดยมี​ีนิ​ิตยสาร Fine Art หนั​ังสื​ือแปล ในเครื​ือ และโซเชี​ียลมี​ีเดี​ียต่​่างๆ เป็​็นเครื่​่�องมื​ือถ่​่ายทอด ต่​่อมาเมื่​่�อเป็​็น MATDOT Art Center ก็​็เป็​็นพื้​้�นที่​่�เชื่​่�อมต่​่อระหว่​่างคน ในที่​่�นี้​้�หมายถึ​ึงคน จากทุ​ุกแห่​่งศิ​ิลปิ​ินจากทุ​ุกที่​่� ที่​่�มี​ีวิ​ิถี​ีชี​ีวิ​ิต วั​ัฒนธรรมและภู​ูมิ​ิหลั​ังต่​่างกั​ัน มาใช้​้เวลาร่​่วมกั​ัน หรื​ือศิ​ิลปิ​ินในพำำ�นั​ักที่​่�มาผลิ​ิต content จั​ัดนิ​ิทรรศการ จั​ัดเวิ​ิร์​์คช็​็อป หรื​ือแม้​้แต่​่ทำำ�งานร่​่วมกั​ับชุ​ุมชนข้​้างนอก ดั​ังนั้​้�นบทบาทหลั​ัก ของเราในตอนนี้​้�จึ​ึงเปลี่​่�ยนเป็​็น “ผู้​้�เชื่​่�อมต่​่อ” ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นระหว่​่างที​ีมงานกั​ับ ศิ​ิลปิ​ิน ศิ​ิลปิ​ินกั​ับศิ​ิลปิ​ิน ศิ​ิลปิ​ินกั​ับองค์​์กร และในมิ​ิติอื่​่�ิ นๆ สิ่​่�งที่​่�เปลี่​่�ยนไปอย่​่าง เห็​็นได้​้ชัดั คื​ือ ที​ีมงานของเราต้​้องทำำ�งานร่​่วมกั​ับผู้​้�อื่​่�นมากขึ้​้�น ได้​้รับั วั​ัฒนธรรม ใหม่​่ๆ ตลอดเวลา จึ​ึงจำำ�เป็​็นมากที่​่�จะต้​้องเรี​ียนรู้​้�การทำำ�งานร่​่วมกั​ับผู้​้�อื่​่�นและ ปรั​ับตั​ัวให้​้เข้​้ากั​ับผู้​้�ที่​่�มาใช้​้พื้​้�นที่​่�ของเราให้​้มากขึ้​้�น ทิ​ิศทางและเป้​้าหมายของ MATDOT Art Center คื​ืออะไร จากเดิ​ิมตอนที่​่�เป็​็น Fine Art Magazine เรามุ่​่�งความสนใจไปที่​่�งาน ทั​ัศนศิ​ิลป์​์ (visual art) เป็​็นส่​่วนใหญ่​่ แต่​่พอได้​้ขยายพื้​้�นที่​่�มาเป็​็น art center ก็​็สามารถรองรั​ับงานสร้​้างสรรค์​์ในสาขาอื่​่�นๆ ได้​้มากขึ้​้�น ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นงาน ดี​ีไซน์​์ การละครวรรณกรรม หรื​ืออะไรก็​็ตาม ดั​ังนั้​้�น เป้​้าหมายหลั​ักของเรา ก็​็คื​ือเป็​็นศู​ูนย์​์กลางการเชื่​่�อมต่​่อระหว่​่างกลุ่​่�มกั​ับกลุ่​่�ม เช่​่น กลุ่​่�ม visual art เชื่​่�อมกั​ับกลุ่​่�มดนตรี​ี กลุ่​่�มดนตรี​ีเชื่​่�อมกั​ับกลุ่​่�มวรรณกรรม หรื​ืออย่​่างไรก็​็ได้​้ เพี​ียงแต่​่ให้​้มี​ีส่​่วนร่​่วมกั​ันให้​้ได้​้มากที่​่�สุ​ุด ส่​่วนวิ​ิธี​ีการก็​็คงต้​้องค่​่อยๆ เรี​ียนรู้​้� เพราะนี่​่�เป็​็นเรื่​่�องใหม่​่สำำ�หรั​ับที​ีมงานของเรา คุ​ุณดู​ูแลส่​่วนงานไหนใน MATDOT Art Center หลั​ักๆ คื​ือรั​ับผิ​ิดชอบภาพรวมขององค์​์กร โดยรั​ับเอาทิ​ิศทางของ องค์​์กรจากคณะกรรมการมาบริ​ิหารและจั​ัดการร่​่วมกั​ับที​ีมงาน นอกเหนื​ือ จากนี้​้�คื​ือ การดู​ูแลบุ​ุคลากร กิ​ิจกรรมและกิ​ิจการต่​่างๆ ขององค์​์กร รวมทั้​้�ง ทำำ�หนั​ังสื​ือแปลที่​่�ได้​้ริ​ิเริ่​่�มไว้​้สมั​ัยยั​ังเป็​็นแค่​่ Fine Art Magazine ด้​้วยค่​่ะ

202 ASQ41.indd 202

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Silpa Bhirasri Room Image courtesy of MATDOT Art Center

203 ASQ41.indd 203

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Studio Image courtesy of MATDOT Art Center

204 ASQ41.indd 204

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

แนวทางการออกแบบพื้​้�นที่​่�ของ MATDOT เป็​็นอย่​่างไร เริ่​่�มจากความคิ​ิดที่​่�ว่​่า เราอยากให้​้ศิลิ ปิ​ินที่​่�มาพำำ�นั​ักหรื​ือมาทำำ�กิ​ิจกรรม มี​ีความรู้​้�สึ​ึกเหมื​ือนทำำ�งานอยู่​่�บ้​้าน ไม่​่ใช่​่อยู่​่�อาร์​์ตเซ็​็นเตอร์​์ นั่​่�นคื​ือ เขาสามารถ ใช้​้ทุ​ุกพื้​้�นที่​่�ของเราได้​้ ไม่​่จำำ�กั​ัดว่​่าให้​้ใช้​้แค่​่ที่​่�พั​ักกั​ับสตู​ูดิ​ิโอเท่​่านั้​้�น แน่​่นอน ในส่​่วนของพื้​้�นที่​่�พำำ�นั​ักเรายั​ังคงความเป็​็นส่​่วนตั​ัวไว้​้ แต่​่เมื่​่�อศิ​ิลปิ​ินออกมา จากพื้​้�นที่​่�ส่​่วนตั​ัว เขาก็​็สามารถใช้​้พื้​้�นทื่​่�อื่​่�นๆ ได้​้อี​ีก ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นส่​่วนของ co-working space ร้​้านกาแฟ ครั​ัว ลานซั​ักล้​้าง และอื่​่�นๆ เรี​ียกว่​่าสามารถ เคลื่​่�อนตั​ัวไปได้​้หมด ส่​่วนการออกแบบอาคารและพื้​้�นที่​่�ต่​่างๆ ใน MATDOT ก็​็ถู​ูกกำำ�หนดรายละเอี​ียดผ่​่านสายตาของภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ที่​่�ต้​้องการให้​้ผลงาน ศิ​ิลปะได้​้แสดงตั​ัวออกมา และสามารถมี​ีปฏิ​ิสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ับคน หรื​ือกั​ับพื้​้�นที่​่� เองได้​้ มี​ีวิ​ิธี​ีจั​ัดสรรและจั​ัดการพื้​้�นที่​่�อย่​่างไร MATDOT Art Center แบ่​่งเป็​็นสามส่​่วนหลั​ัก ส่​่วนแรกคื​ือ สำำ�นั​ักงาน ที่​่�มี​ีกองบรรณาธิ​ิการ Fine Art กั​ับสำำ�นั​ักพิ​ิมพ์​์เพลโต๑๓ อยู่​่�ในนั้​้�น ส่​่วน ที่​่�สองคื​ือพื้​้�นที่​่�กิ​ิจกรรม ประกอบด้​้วยคาเฟ่​่กั​ับแกลเลอรี​ี ซึ่​่�งได้​้แก่​่ Blacklist Gallery กั​ับ Matdot Gallery และห้​้องจั​ัดกิ​ิจกรรมขนาดใหญ่​่ รองรั​ับคนได้​้ ประมาณ 40-50 คน 1 ห้​้อง ส่​่วนที่​่�สามคื​ือส่​่วนของ residency มี​ีห้​้องพั​ัก ขนาดใหญ่​่ 1 ห้​้อง ขนาดกลาง 2 ห้​้อง และขนาดเล็​็ก 1 ห้​้อง รวมถึ​ึงสตู​ูดิ​ิโอ สำำ�หรั​ับศิ​ิลปิ​ินใช้​้ปฏิ​ิบั​ัติ​ิงานอี​ีก 3 ห้​้อง พื้​้�นที่​่�แกลเลอรี​ีของเราทั้​้�งสองมี​ีขนาด 30–40 ตารางเมตรต่​่อห้​้อง เพื่​่�อรองรั​ับ นิ​ิท รรศการสองส่​่ว น ส่​่ว นหนึ่​่�งคื​ือ นิ​ิท รรศการที่​่�คิ​ิวเรทโดย ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ของเราเอง และอี​ีกส่​่วนเป็​็นงานของศิ​ิลปิ​ินที่​่�มาพำำ�นั​ักกั​ับ MATDOT พื้​้�นที่​่�อื่​่�นๆ นอกเหนื​ือจากที่​่�กล่​่าวมาแล้​้ว ก็​็จะมี​ี co-working space ที่​่�สามารถ จั​ัดกิ​ิจกรรมได้​้ด้ว้ ย หรื​ือแม้​้แต่​่ร้า้ นกาแฟเองก็​็จัดั กิ​ิจกรรมได้​้เช่​่นกั​ัน ในส่​่วน ของสตู​ูดิโิ อทำำ�งานที่​่�มี​ีแค่​่ 3 ห้​้อง ซึ่​่�งไม่​่เท่​่ากับั จำำ�นวนห้​้องพั​ัก เพราะเราเห็​็นว่​่า ปั​ัจจุ​ุบั​ันศิ​ิลปิ​ินมี​ีวิ​ิธี​ีการทำำ�งานที่​่�หลากหลาย ไม่​่ใช่​่แค่​่จิ​ิตรกรรมอย่​่างเดี​ียว งานประเภทอื่​่�นๆ เช่​่น ถ่​่ายภาพ งานเขี​ียน หรื​ือนั​ักดนตรี​ีก็​็ไม่​่จำำ�เป็​็นต้​้องใช้​้ พื้​้�นที่​่�เฉพาะในการทำำ�งาน แต่​่อาจไปใช้​้พื้​้�นที่​่�ส่​่วนกลางที่​่�มี​ีอยู่​่�หลายส่​่วน

205 ASQ41.indd 205

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Studio Image courtesy of MATDOT Art Center

206 ASQ41.indd 206

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Silpa Bhirasri Room Image courtesy of MATDOT Art Center

207 ASQ41.indd 207

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

การออกแบบตั​ัวอาคารและ พื้​้�นที่​่�ต่​่างๆ ใน MATDOT ถู​ูก กำำ�หนดรายละเอี​ียดผ่​่านสายตา ของภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ที่​่�ต้​้องการให้​้ ผลงานศิ​ิ ล ปะได้​้ แ สดงตั​ั ว และ สามารถมี​ีปฏิ​ิ สั​ั ม พั​ั น ธ์​์ กั​ั บ คน หรื​ือกั​ับพื้​้�นที่​่�เองได้​้

208 ASQ41.indd 208

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ส่วนห้องพักสำ�หรับ Artist Residency Image courtesy of MATDOT Art Center

209 ASQ41.indd 209

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

MATDOT Art Center ต่​่างจากพื้​้�นที่​่�อื่​่�นอย่​่างไร เรามี​ี ค ณะกรรมการร่​่ ว มบริ​ิ ห าร เพราะเชื่​่�อว่​่ า การทำำ� งานร่​่ ว มกั​ั บ เครื​ือข่​่ายจำำ�เป็​็นต้​้องอาศั​ัยผู้​้�มี​ีความรู้​้� ความสามารถด้​้านต่​่างๆ เข้​้ามาช่​่วยกั​ัน เราจึ​ึงได้​้เชิ​ิญบุ​ุคคลทั้​้�งในและต่​่างประเทศเข้​้ามาร่​่วมเป็​็นคณะกรรมการด้​้วย ขณะนี้​้เ� รามี​ีกรรมการ 5 ท่​่าน ได้​้แก่​่ คุ​ุณธวั​ัชชั​ัย สมคง Jogen Chowdhury1 จากประเทศอิ​ินเดี​ีย อาจารย์​์ปั​ัญญา วิ​ิจิ​ินธนสาร2 Gianluca Vernizzi3 และ Marco Mango4 จากประเทศอิ​ิตาลี​ี ทุ​ุกท่​่านล้​้วนมี​ีประสบการณ์​์ใน การบริ​ิหารโครงการต่​่างๆ และความรู้​้�ความเข้​้าใจในวงการศิ​ิลปะระดั​ับโลก เป็​็นอย่​่างดี​ี การทำำ�งานของที่​่�นี่​่�จึ​ึงไม่​่ได้​้ขั​ับเคลื่​่�อนโดยเจ้​้าของเพี​ียงคนเดี​ียว แต่​่เป็​็นการนำำ�วิ​ิสั​ัยทั​ัศน์​์ของกรรมการแต่​่ละคนมาเติ​ิมเต็​็มซึ่​่�งกั​ันและกั​ัน เพื่​่�อผลั​ักดั​ันองค์​์กรให้​้เดิ​ินหน้​้าไปตามเป้​้าหมายที่​่�วางไว้​้ ตอนนี้​้เ� ราอาจมี​ีคณะ กรรมการเพี​ียง 5 ท่​่าน แต่​่ในอนาคตก็​็อาจมี​ีจำำ�นวนมากกว่​่านี้​้�เพื่​่�อเติ​ิมเต็​็ม งานศิ​ิลปะในสาขาต่​่างๆ เรามี​ีหลั​ักเกณฑ์​์ในการคั​ัดสรรผลงานที่​่�นำำ�มาแสดงในพื้​้�นที่​่�อย่​่างไร โดยปกติ​ิ เ ราจะคุ​ุ ย เรื่​่�องแนวคิ​ิ ด แล้​้ ว ให้​้ ศิ​ิ ล ปิ​ิ น มาดู​ู พื้​้� นที่​่�จริ​ิ ง ก่​่ อ น เพื่​่�อกำำ�หนดทิ​ิศทางของงาน สิ่​่�งที่​่�เราให้​้ความสำำ�คั​ัญคื​ือ งานที่​่�นำำ�มาแสดง ต้​้ อ งเป็​็ น งานที่​่�สร้​้ างขึ้​้�นใหม่​่ เพราะเราต้​้ อ งการนำำ� เสนอเรื่​่� อ งความเป็​็ น ปั​ัจจุ​ุบั​ันให้​้ได้​้มากที่​่�สุ​ุด ส่​่วนหนึ่​่�งเป็​็นเพราะสถานการณ์​์โควิ​ิดและความไม่​่ แน่​่นอนต่​่างๆ ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นด้​้วย ดั​ังนั้​้�นรู​ูปแบบบางอย่​่างจึ​ึงอาจต้​้องยื​ืดหยุ่​่�น และปรั​ับเปลี่​่�ยนไปบ้​้าง จริ​ิงๆ แล้​้วกิ​ิจกรรมหลั​ักของเรามากกว่​่าครึ่​่�งจะ 1 Jogen Chowdhury (โจเกน ชาวดู​ูรี)ี ศิ​ิลปิ​ินอิ​ินเดี​ียผู้​้�มี​ีชื่​่�อเสี​ียงจากการใช้​้เทคนิ​ิคลากเส้​้นต่​่อเนื่​่อ� งในการสร้​้างสรรค์​์ ภาพวาดบุ​ุคคลเหมื​ือน 2 ปั​ัญญา วิ​ิจิ​ินธนสาร ศิ​ิลปิ​ินไทยผู้​้�สนใจการสร้​้างสรรค์​์งานพุ​ุทธศิ​ิลป์​์สมั​ัยใหม่​่และงานศิ​ิลปะร่​่วมสมั​ัย อดี​ีตรอง อธิ​ิการบดี​ีฝ่​่ายศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม มหาวิ​ิทยาลั​ัยศิ​ิลปากร และศิ​ิลปิ​ินแห่​่งชาติ​ิ ประจำำ�ปี​ีพุ​ุทธศั​ักราช 2557 สาขาทั​ัศนศิ​ิลป์​์ (จิ​ิตรกรรม) 3 Gianluca Vernizzi (จานลู​ูกา เวอร์​์นิ​ิซซี​ี) ศิ​ิลปิ​ินอิ​ิตาเลี​ียน ผลงานของเขาเป็​็นการผสมผสานระหว่​่างสุ​ุนทรี​ียภาพ ของงานวิ​ิจิติ รศิ​ิลป์​์กับั เทคโนโลยี​ีสมั​ัยใหม่​่ เช่​่น การใช้​้วัสั ดุ​ุที่​่�มีคุี ณ ุ สมบั​ัติพิ​ิ เิ ศษทางเคมี​ีในการวาดภาพ ถ่​่ายทอดเนื้​้�อหาเกี่​่�ยวกั​ับ ตั​ัวตนของมนุ​ุษย์​์ ปั​ัจจุ​ุบั​ันเขาพำำ�นั​ักและทำำ�งานอยู่​่�ที่​่�กรุ​ุงเทพฯ 4 Marco Mango (มาร์​์โก แมงโก) ภั​ัณฑารั​ักษ์​์ ผู้​้�เชี่​่�ยวชาญด้​้านแกลเลอรี​ี และนั​ักบริ​ิหารจั​ัดการศิ​ิลปะ พำำ�นั​ักและ ทำำ�งานอยู่​่�ที่​่�เมื​ืองโมเดนา ประเทศอิ​ิตาลี​ี

210 ASQ41.indd 210

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Co-working space Image courtesy of MATDOT Art Center

211 ASQ41.indd 211

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

แกลเลอรี​ี ข องเราไม่​่ ไ ด้​้ สร้​้ า งขึ้​้� น มาเพื่​่� อ แข่​่ ง ขั​ั น กั​ั บ ที่​่� อื่​่� น แต่​่ เ ป็​็ น ทางเลื​ื อ กใน การนำำ� เสนอศิ​ิ ล ปิ​ิ น ไทยและ ศิ​ิลปิ​ินนานาชาติ​ิ เพื่​่�อให้​้เกิ​ิด การแลกเปลี่​่�ยนเรี​ียนรู้​้�

212 ASQ41.indd 212

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

213 ASQ41.indd 213

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

Co-working space Image courtesy of MATDOT Art Center

214 ASQ41.indd 214

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

เป็​็นนิ​ิทรรศการของศิ​ิลปิ​ินต่​่างชาติ​ิ เพื่​่�อทลายกรอบเรื่​่�องเชื้​้�อชาติ​ิออกไป แต่​่มุ่​่�งเน้​้นไปสู่​่�ความหลากหลาย ให้​้เกิ​ิดประโยชน์​์สู​ูงสุ​ุดกั​ับวงการศิ​ิลปะไทย แกลเลอรี​ีของเราจึ​ึงไม่​่ได้​้สร้​้างขึ้​้�นมาเพื่​่�อแข่​่งขั​ันกั​ับที่​่�อื่​่�น แต่​่เป็​็นทางเลื​ือก ในการนำำ�เสนอศิ​ิลปิ​ินไทยและนานาชาติ​ิ เพื่​่�อให้​้เกิ​ิดการแลกเปลี่​่�ยนเรี​ียนรู้​้� มากกว่​่า ในส่​่วนของโครงการศิ​ิลปิ​ินในพำำ�นั​ัก (Art Residency) มี​ีหลั​ักเกณฑ์​์การ คั​ัดเลื​ือกอย่​่างไร ส่​่วนแรกคื​ือ MATDOT Art Center ได้​้ทำำ�ความร่​่วมมื​ือและข้​้อตกลงกั​ับ Cittadellarte Art Center ที่​่�เมื​ืองโมเดนา ประเทศอิ​ิตาลี​ี โดยคุ​ุณธวั​ัชชั​ัย คุ​ุณ Gianluca และคุ​ุณ Marco ได้​้ประชุ​ุมร่​่วมกั​ับคุ​ุณ Paolo Nardini ผู้​้�จั​ัดการทั่​่�วไป และ Juan Sandoval ผู้​้�อำำ�นวยการฝ่​่ายศิ​ิลป์​์ ถึ​ึงความเป็​็นไป ได้​้ของโครงการแลกเปลี่​่�ยนระหว่​่างศิ​ิลปิ​ินไทยกั​ับศิ​ิลปิ​ินอิ​ิตาเลี​ียน ซึ่​่�งตรงนี้​้� คุ​ุณ Marco ถื​ือเป็​็นเรี่​่�ยวแรงสำำ�คั​ัญที่​่�ทำำ�ให้​้เกิ​ิดการร่​่วมมื​ือกั​ันครั้​้�งนี้​้� ส่​่วนที่​่�สองคื​ือคณะกรรมการจะมี​ีมติ​ิเพื่​่�อเชิ​ิญศิ​ิลปิ​ินจากหลากหลาย สาขา อย่​่างเช่​่นในเดื​ือนมิ​ิถุนุ ายน 2022 เราได้​้เชิ​ิญผู้​้�กำำ�กั​ับสารคดี​ีชาวอิ​ิตาลี​ี คุ​ุณ Giuseppe Bianchi มาพำำ�นั​ักกั​ับเรา หรื​ือแม้​้แต่​่ตอนนี้​้� (เมษายน 2022) คุ​ุณ Raghu Karnad นั​ักเขี​ียนชาวอิ​ินเดี​ียที่​่�มาศึ​ึกษาหาข้​้อมู​ูลสำำ�หรั​ับ หนั​ังสื​ือเล่​่มใหม่​่ของเขา ก็​็มาพำำ�นั​ักกั​ับเราเช่​่นกั​ัน สำำ�หรั​ับส่​่วนที่​่�สามเป็​็นการร่​่วมมื​ือกั​ับองค์​์กรในประเทศและต่​่างประเทศ เช่​่น ช่​่วงต้​้นปี​ีที่​่�ผ่​่านเราได้​้มี​ีข้​้อตกลงร่​่วมกั​ับสำำ�นั​ักงานศิ​ิลปวั​ัฒนธรรม ร่​่วมสมั​ัย กระทรวงวั​ัฒนธรรมในการให้​้ที่​่�พำำ�นั​ักกั​ับศิ​ิลปิ​ินในโครงการ Thailand Biennale, Korat 2021 ซึ่​่�งคุ​ุณ Giacomo Zaganelli ศิ​ิลปิ​ิน ชาวอิ​ิตาเลี​ียน นอกจากมาพำำ�นั​ักแล้​้วก็​็ยั​ังทำำ�กิ​ิจกรรม artist talk ในพื้​้�นที่​่� ของเราด้​้วย และส่​่วนสุ​ุดท้​้าย ส่​่วนที่​่�สี่​่�คื​ือ open call ที่​่�เปิ​ิดโอกาสให้​้ศิ​ิลปิ​ิน ที่​่�สนใจยื่​่�นใบสมั​ัครเข้​้ามา MATDOT ได้​้กำำ�หนดกลุ่​่�มเป้​้าหมายของผู้​้�เข้​้าชมไว้​้หรื​ือไม่​่ เราวางกลุ่​่�มเป้​้ า หมายหลั​ั ก ไว้​้ ส องกลุ่​่�ม กลุ่​่�มแรกคื​ื อ คนทำำ� งาน สร้​้างสรรค์​์ทุ​ุกสาขา ไม่​่ว่​่าจะเป็​็นดนตรี​ี ศิ​ิลปะ วรรณกรรม ภาพยนตร์​์ หรื​ือ

215 ASQ41.indd 215

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ห้องอเนกประสงค์ Black Hall Image courtesy of MATDOT Art Center

216 ASQ41.indd 216

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

217 ASQ41.indd 217

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ร้​้ า นกาแฟคื​ื อ ห้​้ อ งรั​ั บ แขก ในบ้​้านที่​่�เต็​็มไปด้​้วยงานศิ​ิลปะ เมื่​่�อคนมานั่​่�งดื่​่�มกาแฟก็​็จะได้​้ เห็​็นงาน และจะค่​่อยๆ เริ่​่ม� เข้​้าใจ มุ​ุมมองเกี่​่ย� วกั​ับงานศิ​ิลปะของ เราไปด้​้วย

218 ASQ41.indd 218

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

ร้านกาแฟ Matdot Cafe Image courtesy of MATDOT Art Center

219 ASQ41.indd 219

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

MATDOT Art Center Image courtesy of MATDOT Art Center

220 ASQ41.indd 220

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

กระทั่​่�งงานออกแบบ เช่​่น งานสถาปั​ัตย์​์หรื​ือแฟชั่​่�น เนื่​่�องจากเรามองเห็​็นว่​่า ณ ปั​ัจจุ​ุบั​ัน แต่​่ละกลุ่​่�มยั​ังทำำ�งานแยกกั​ัน ไม่​่ค่​่อยได้​้มี​ีปฏิ​ิสั​ัมพั​ันธ์​์กั​ัน โจทย์​์ ของเราจึ​ึงเกิ​ิดขึ้​้�นว่​่า ทำำ�อย่​่างไรจะผลั​ักดั​ันให้​้เกิ​ิดการรวมกั​ันของกลุ่​่�มต่​่างๆ เหล่​่านี้​้� เพื่​่�อให้​้มี​ีมิ​ิติ​ิร่​่วมในการขั​ับเคลื่​่�อนเรื่​่�องต่​่างๆ ได้​้มี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ ยิ่​่�งขึ้​้�น เป็​็นที่​่�น่​่าสนใจของสั​ังคมมากขึ้​้�น นอกจากนี้​้ก็� ยั็ งั ทำำ�ให้​้เกิ​ิดเป็​็นเครื​ือข่​่าย ที่​่�ขยายใหญ่​่ขึ้​้�นในบรรยากาศของเพื่​่�อนฝู​ูงด้​้วย ซึ่​่�งวิ​ิธี​ีการก็​็คื​ือ MATDOT จะไม่​่จำำ�กั​ัดตั​ัวเองอยู่​่�เพี​ียงแค่​่กิ​ิจกรรมทางศิ​ิลปะแนว visual art แต่​่เราเปิ​ิด กว้​้างสำำ�หรั​ับงานสร้​้างสรรค์​์ทุ​ุกประเภท ส่​่วนอี​ีกกลุ่​่�มคื​ือคนในวงการศิ​ิลปะเอง และคนนอกวงการ ซึ่​่�งแน่​่นอน แต่​่ละคนย่​่อมมี​ีความสนใจที่​่�ไม่​่เหมื​ือนกั​ัน ดั​ังนั้​้�นเราจึ​ึงมี​ีวิ​ิธี​ีรองรั​ับความ หลากหลายเหล่​่านี้ด้​้� ว้ ยกิ​ิจกรรมที่​่�จะเกิ​ิดขึ้​้�นตามที่​่�ได้​้กล่​่าวไปแล้​้ว ยกตั​ัวอย่​่าง เช่​่น นอกจากกิ​ิจกรรมทางศิ​ิลปะแล้​้ว เราก็​็อาจมี​ีกิจิ กรรมทางดนตรี​ี หนั​ังสื​ือ กระทั่​่�งการทำำ�อาหารก็​็เป็​็นไปได้​้ ร้​้านกาแฟของเราเองมี​ีคอนเซ็​็ปต์​์คื​ือห้​้อง รั​ับแขกในบ้​้านที่​่�เต็​็มไปด้​้วยงานศิ​ิลปะ เมื่​่�อคนมานั่​่�งดื่​่�มกาแฟก็​็จะได้​้เห็​็นงาน และจะค่​่อยๆ เริ่​่�มเข้​้าใจมุ​ุมมองเกี่​่�ยวกั​ับงานศิ​ิลปะของเราไปด้​้วย สรุ​ุปว่​่าบทบาทของ MATDOT Art Center คื​ือผู้​้�เชื่​่�อมต่​่อกลุ่​่�มคนสร้​้างสรรค์​์ ให้​้มารวมตั​ัวกั​ัน เราเริ่​่�มจากเชื่​่�อมต่​่อ และเมื่​่�อเชื่​่�อมต่​่อได้​้แล้​้ว เราจำำ�เป็​็นต้​้องผลั​ักดั​ัน กลุ่​่�มศิ​ิลปิ​ินไทยไปประเทศต่​่างๆ ที่​่�ยั​ังมี​ีช่​่องว่​่างให้​้ศิ​ิลปิ​ินได้​้เติ​ิบโตด้​้วย ตอนนี้​้ว� งการศิ​ิลปะของเรามี​ีคนที่​่�มี​ีความสามารถเข้​้ามาทำำ�พื้​้�นที่​่�ทางศิ​ิลปะที่​่�ดี​ี มากมาย และเราก็​็มี​ีพื้​้�นที่​่�ที่​่�ดี​ีมากอยู่​่�แล้​้วหลายแห่​่ง อย่​่างหอศิ​ิลปกรุ​ุงเทพฯ (BACC) SAC Gallery และที่​่�อื่​่�นๆ ทุ​ุ ก คนต่​่ า งทำำ� หน้​้ าที่​่� ของตั​ั ว เอง ส่​่วนหน้​้าที่​่�ของเราคื​ือ เชื่​่�อมต่​่อ และผลั​ักดั​ันคนคุ​ุณภาพเหล่​่านี้​้�ไปยั​ังองค์​์กร อื่​่�นๆ และสิ่​่�งสำำ�คั​ัญที่​่�จะทำำ�ให้​้หลายฝ่​่ายมาเชื่​่�อมต่​่อกั​ันได้​้ ก็​็คื​ือต้​้องขยาย เครื​ือข่​่ายออกไปให้​้ได้​้มากที่​่�สุ​ุด.

221 ASQ41.indd 221

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

222 ASQ41.indd 222

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE

รวมมิ​ิตรร่​่วมสมั​ัย

223 ASQ41.indd 223

11/5/2565 BE 12:43

ASQ41.indd 224

11/5/2565 BE 12:43

ART SQUARE THE INTERVIEW

นำ�ทอง แซ่ต้ง ั – Numthong Art Space กฤติย� ก�วีวงศ์ – Jim Thompson Art Center จิรัสย์ รัฐวงศ์จิรกุล – Gallery VER อรรฆย์ ฟองสมุทร – Bangkok University Gallery ปรมพร ศิริกุลชย�นนท์ – Art Centre, Silpakorn University จงสุวัฒน์ อังคสุวรรณศิริ – SAC Gallery มิเคล� เซน� – Tang Contemporary Art ศนันชล น่วมนวล – MATDOT Art Center

Contemporary Art Space

cover ASQ41.indd 1