Exploring nature never stops
BEJO KOOLNIEUWS 2020 bejo.nl f
Geachte Relatie, Normaal gesproken is onze jaarlijks terugkerende Kooldag in december een goed moment om met u in gesprek te gaan over het afgelopen seizoen en de ontwikkelingen binnen ons vakgebied. Helaas kan deze, net als andere ontmoetingsmomenten als onze Open Dagen, de RoDeKo beurs en veldbijeenkomsten, niet doorgaan. Om u toch op de hoogte te brengen van wat er speelt in de markt ontvangt u dit jaar als alternatief het Bejo koolnieuws in uw brievenbus. We geven tips over de beste bodem- en bemestingsstrategie en bespreken
Ik wens u, uw naasten en bedrijf weer een gezond, mooi en succesvol jaar toe. Ons team staat in ieder geval voor u klaar om u te helpen met het realiseren van uw plannen. Als u vragen of opmerkingen heeft kunt u
andere relevante onderwerpen en ontwikkelingen.
contact opnemen met uw Bejo vertegenwoordiger.
Graag maak ik u ook attent op twee nieuwe video’s,
Met vriendelijke groet,
waarin wij onze rode en witte koolrassen presenteren. Via de QR-codes op de achterzijde van deze folder kunt u deze bekijken.
Ronald Hand Gewasspecialist koolgewassen Noord-Nederland
INHOUD 03 TERUGBLIK TEELTSEIZOEN 04 RISICOSPREIDING STEEDS BELANGRIJKER 06 “BODEM EN BEMESTING BLIJVEN
AANDACHTSPUNTEN VOOR NETTO KILO’S”
07 DE MARKT VOOR WITTE EN RODE KOOL IN BEELD 08 MACHINAAL OOGSTEN VRAAGT OM EEN ANDERE AANPAK
10 KOOL IS TRENDING ALS HET GAAT OM GEZONDHEID
Aan de in dit document vermelde informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen of gedeelten daarvan is uitsluitend toegestaan na toestemming van Bejo Zaden B.V. en onder bronvermelding.
2
TERUGBLIK TEELTSEIZOEN Het afgelopen seizoen was er wederom een van uitersten,
De hoeveelheid schade kan afhangen van verschillende
waarbij de verschillen in opbrengst tussen de diverse
factoren: het plant- en oogstmoment in combinatie met
telers en teeltgebieden weer groot waren. Vaak waren
ras, bemesting, teeltgebied en spuitmoment. Ook de
deze verschillen afhankelijk van de vraag of een perceel
hittegolf in augustus, met extreem warme nachten, was
net wel of niet dat benodigde buitje kreeg.
van invloed op de opbrengsten. Het werd droger en de groei vertraagde enorm, wat soms kwaliteitsproblemen
De grond was bij het planten moeilijk bewerkbaar, wat
tot gevolg had.
soms resulteerde in plantwegval en moeizame weggroei. Percelen moesten veel beregend worden. Ook was de
Desondanks zijn de opbrengst en kwaliteit normaal te
inval van aardvlooien, melige koolluis en koolmot heftig.
noemen. Wel zagen we bij vroege rode kool, die langer
Daarbij missen we de insecticidecoating om het zaad
bleef staan, in een aantal percelen tabak ontstaan.
voor de bestrijding van insecten die vroeg in de gewassen
De rustige handel resulteerde er verder in dat vroege
aanwezig zijn. Begin juli waren weer de eerste tripsen te
rassen langer dan verwacht in de bewaring bleven
vinden. Met name de laatste vlucht in september heeft de
liggen, wat ten koste ging van de netto kilo’s. 
nodige schade aangericht. We zien hier wel verschillen in: er zijn ook veel percelen vrij van schade.
Bejo - Koolnieuws 2020
3
KOOLPORTRET VOF TUINDERSBEDRIJF C.J.M. VELDMAN EN ZONEN RISICOSPREIDING: EERST VOOR TE VEEL NEERSLAG, NU VOOR DROGE PERIODES
Het is 11 november wanneer we met Cock Veldman en zijn zoons Remco en Melvin van tuindersbedrijf C.J.M. Veldman en Zonen terugkijken op het afgelopen jaar. Ze zijn bezig om de laatste hectares kool rondom Tuitjenhorn op te halen. “Het heeft de nodige moeite gekost, maar gemiddeld zijn de kwaliteit en opbrengst dit jaar goed te noemen”, kijkt Cock terug. Het ophalen gebeurt op verschillende locaties die behoorlijk verspreid liggen, zo vult Melvin aan: “De verwerkingsloods en koeling staan in Heerhugowaard De Noord, maar de percelen liggen verspreid door de kop van Noord-Holland: onder meer in de Schermer, Beemster, Heerhugowaard en Hensbroek. Het areaal bestaat uit 30 hectare kool, waarvan 3 hectare vroege witte kool, 4 hectare bewaar rode kool en zo’n 23 hectare bewaar witte kool. Daarnaast telen wij 13 hectare aardappelen.” Die spreiding is belangrijk, zo gaat hij verder: “Het risico op overvloedige regenval ligt altijd op de loer, al is droogte de laatste jaren ook van invloed. Logistiek gezien is de uitdaging groter, maar het telen op verschillende locaties geeft een stuk bedrijfszekerheid. Daarnaast kun je bij iedere grondsoort het juiste ras kiezen.”
4
Hij vervolgt: “In de Beemster en Schermer hebben we
Over het teeltseizoen vertelt Melvin dat het belangrijk
verse percelen gevonden die groeikrachtig zijn. Daar
was om voortdurend scherp te zijn: “Door goed te
telen we Klimaro en zo’n 12 hectare Colmar op 50x50.
monitoren en tijdig te reageren is onze kool nu vrij van
We hebben rond 1 mei geplant en in de loop van
trips. We hebben gedurende vijf weken geplant. De grond
september zijn we daar begonnen met oogsten.”
was moeilijk te bewerken. Tussen de verschillende gronden en momenten van planten zien we verschillen in
Zijn broer Remco geeft uitleg over het belang van de
ziekten en plagen. Waar de kool makkelijk is aangeslagen
keuze voor de juiste rassen: “Wij willen het gehele jaar
werkt bijvoorbeeld de Verimark optimaal en was de
door kool kunnen leveren. Colmar hoort hier absoluut bij,
aantasting door koolmot minder. Het tijdig inzetten
deze blijft ook na lange bewaring inwendig goed en blijft
van systemische middelen en het kiezen van het juiste
groenig.” Klimaro is een vergelijkbaar ras, legt hij uit:
spuitmoment zijn belangrijk. Eventueel spuiten we ’s
“Dit ras is inwendig altijd goed, zeer betrouwbaar in de
nachts voor een optimale bestrijding.”
bewaring en daarnaast sterk op roodrot. Voor de oogst in augustus en begin september telen we Cyclone, een hele
Het bedrijf heeft voor de bemesting gekozen voor 300 kilo
zuivere kool die makkelijk groeit. De handel verloopt via
zuiver N in de vorm van zwavelzure ammoniakkorrels,
het bedrijf Tuindersbelang, waar we al jaren een goeie
waar Humifirst aan toe wordt gevoegd. Ervaring leert
relatie mee hebben. Daarvan is ongeveer 80% in de maat
dat dat een goede methode is, aldus Melvin: “Vloeibare
2.5-3 kilo en 20% in de maat 1.5-2.5 kilo.”
bemesting groeit goed weg, maar dan kom je aan het einde tekort. Als het gewas het vraagt bemesten we bij
Voor de opslag van de kool huurde het tuindersbedrijf
met Unika Calcium.”
de laatste jaren bij verschillende bedrijven opslagruimte. Om flexibeler te zijn en minder transportbewegingen te hebben is gekozen voor de bouw van een nieuwe eigen bewaarloods van 1200 ton met verwerkingsruimte. Cock spreekt over een ‘mooie stap richting de toekomst’.
Bejo - Koolnieuws 2020
5
- Adviseur Chris van Laarhoven over de beheersing van ziektes en plagen
“BODEM EN BEMESTING BLIJVEN AANDACHTSPUNTEN VOOR NETTO KILO’S” Tijdens de Kooldag van twee jaar geleden besteedde
en een optimale calcium-magnesium verhouding.
Bejo aandacht aan de relatie tussen bodem en trips.
“Koolgewassen hebben een hoge calcium- en
Gastspreker Chris van Laarhoven, reeds 15 jaar
zwavelbehoefte”, legt hij uit. “Verder zijn magnesium en
zelfstandig adviseur bodem- en bemesting, gaf
Molybdeen onderschatte elementen voor een optimale
een presentatie. Van Laarhoven denkt dagelijks
groei en kwaliteit. Door middel van plantsapanalyses
mee met telers over de beheersing van ziektes en
kunnen de gehaltes in beeld gebracht worden.
plagen. Twee jaar later spraken we hem opnieuw
Dat is zeer leerzaam. Verder is het belangrijk dat
en zijn verhaal is duidelijk: bodem en bemesting
het gewas niet stil valt in de groei door droogte of
blijft een aandachtspunt voor netto kilo’s voor alle
onkruidbestrijdingsmiddelen waardoor N gaat ophopen.
vollegrondsgroenten.
Iets meer inzetten op bodem- en bemestingsstrategie
Bejo sprak met Van Laarhoven om antwoord te krijgen op een belangrijke vraag: welke rol spelen bemesting, vochthuishouding en natuurlijke vijanden op de hoeveelheid aantasting door trips? “Het lijkt er op dat de tripsproblematiek ieder jaar toeneemt”, aldus de adviseur. “Ik zie een duidelijk verband tussen nutrientopname en de hoeveelheid aantasting door trips. Deze heb ik proberen te onderbouwen. Een ophoping van nitraat in het gewas maakt het gewas aantrekkelijk voor trips. Ook luizen voelen zich meer aangetrokken. Nitraten (N) dienen omgezet te worden naar nuttige aminozuren. Als de bodem en groei in balans zijn zul je minder aantasting zien.” Van Laarhoven adviseert onder meer gedeelde stikstofgift, bladvoeding met sporenelementen
6
levert vaak aan het einde van de rit een besparing op middelen op en meer netto kilo’s.” Een andere bevinding die Van Laarhoven doet betreft het moment van planten en oogsten. Latere plantingen (na 15 mei) zijn doorgaans in de oogstperiode (oktober) minder aangetast, zo geeft hij aan: “De kool slaat een generatie van bijvoorbeeld trips over. De totale opbouw van de populatie in het gewas is dan lager. Ook wordt het gewas niet overrijp en aantrekkelijk voor ziekten en plagen. Aan de andere kant zien we telers die eind april willen planten kiezen voor een vers groeikrachtig land. Zij oogsten in de loop van september en slaan juist late vluchten trips en bewaarproblemen door nattigheid over.”
DE MARKT VOOR WITTE EN RODE KOOL IN BEELD Dankzij een netwerk van collega’s in de verschillende
“We leven op het moment in een onzekere wereld en dat
teeltgebieden voor witte en rode kool, heeft Bejo de
is altijd slecht voor het vertrouwen. We doen handel in
marksituatie goed in beeld. De Duitse, Engelse en Oost-
heel Europa en ook het nodige overzee, maar over het
Europese markt spelen voor Nederland een grote rol.
geheel genomen mag het qua tonnen wat meer zijn.
In Duitsland staat het grootste deel van de bewaarkool
We hebben liever een wat meer vragende markt.”
in het noordelijke Ditmarschen; zo’n 2.000 hectare. Vorig seizoen was de oogst enorm, maar ging dit gepaard
De prijzen zijn al langere tijd stabiel, vervolgt Bolhuis:
met de nodige kwaliteitsproblemen; dit seizoen kent
“Die zijn te laag als we naar de kostprijs kijken, vooral bij
de oogst geen bijzonderheden en is deze van goede
de witte kool, maar er zit op dit moment niet meer in.
kwaliteit bij een lichte daling van het areaal. Namens
Dat neemt niet weg dat er op korte en langere termijn
Bejo geeft Mathias Meier aan dat trips en xanthomonas
kansen zijn. Herstelt de horeca en neemt corona af,
een probleem vormen.
dan zal de vraag hopelijk toenemen. We merken dat de handel minder vertrouwen heeft en afwachtender is.”
In Polen is sprake van overproductie, voor zowel rode als witte kool. De kwaliteit is redelijk, al zijn er veel
Pieter Gabriëls (de directeur van Bejo Duitsland)
problemen geweest met knolvoet en (eveneens)
vertelde vorig jaar tijdens de Kooldag 2019, dat Duitse
xanthomonas. De productie en markt zijn niet stabiel
supermarkten altijd herfst- en kerstacties met kool
en erg afhankelijk van de afzet in het voorbije seizoen.
houden.
Het witte kool areaal is 22.000 hectare en het rode kool areaal 1.200 hectare. Ook in Engeland is er momenteel
Interessante mogelijkheden op de Duitse markt zijn er
voldoende kool beschikbaar. De huidige koolafzet
tot slot voor convenience producten (gemak en snijderij).
verloopt volgens Martin Bolhuis van Tuindersbelang
In tegenstelling tot in Nederland staat die markt in
grillig: “Met de ‘balenhandel’ komen we redelijk aan
Duitsland nog in de kinderschoenen.
onze volumes voor de tijd van het jaar, maar we missen momenteel de industrie”, geeft Bolhuis aan.
Bejo - Koolnieuws 2020
7
KRAMER ZUURKOOL ONTWIKKELT NIEUWE KRAUTS & KIMCHI: “KOOL IS TRENDING ALS HET GAAT OM GEZONDHEID” Gefermenteerd voedsel is in trek. Als er één bedrijf
Na een intensieve periode van promoten investeerde
hierin gespecialiseerd is, is het Kramer Zuurkool wel;
Kramer Zuurkool onlangs in een productielijn voor het
het bedrijf maakt al sinds 1890 gefermenteerde witte
inmaken en verpakken.“Zuurkool eten is een typisch
kool. We spreken directeur Dirk Kramer over zuurkool
Duitse en Nederlandse gewoonte. Voor de nieuwe Krauts
als Nederlandse traditie, en hoe innovatie cruciaal is om
en Kimchi zien we juist een brede internationale interesse.
ook nieuwe generaties aan de kool te krijgen. Met deze
Denk daarbij aan Spanje, Engeland en de Scandinavische
drijfveer in het achterhoofd ontwikkelde Kramer Zuurkool
landen. Waar we ons mee willen onderscheiden is het
verschillende smaken biologische Krauts en Kimchi.
gebruik van vers in plaats van gepasteuriseerd product. Een ‘levend product’ vereist wel een andere verpakking
“Je ziet dat kool trending is als het gaat om gezondheid”,
dan glas, dit kan knappen en is gevaarlijk. Ook op dit vlak
zo vertelt hij. “Dat is een ontwikkeling die versterkt wordt
hebben we moeten ontwikkelen.”
door corona, steeds meer mensen zijn zich bewust van het belang van gezonde voeding. Daarnaast is het vooral
Dat het inspelen op de rol van kool in een gezonde
de jonge generatie die ontdekt heeft hoe gezond vers
levensstijl werkt, begint al duidelijk te worden: Ekoplaza
gefermenteerde producten zijn.” Het hoofdbestandsdeel
is één van de winkelketens die enthousiast aan de slag is
van Kimchi is gefermenteerde Chinese kool, waarbij witte
gegaan met Kramer’s nieuwe producten.
kool wordt toegevoegd voor ‘bite’ en stevigheid. Organic Krauts bevatten vooral gefermenteerde kool, op smaak gebracht met combinaties als chili/ui, gember/rode biet of knoflook/basilicum. “We hebben bewust gekozen voor biologisch product”, legt Kramer uit. “Organic past bij de doelgroep van rauw of gefermenteerd voedsel.”
8
Het familiebedrijf Kramer Zuurkool verwerkt al vijf generaties lang kool van eigen land op haar locatie in Zuid-Scharwoude. Naast eigen teelt krijgen zij van augustus tot december kool van vaste telers uit Noord-Holland en Flevoland. Bejo’s rassen Krautman, Typhoon, Jubilee en Counter vormen hier een belangrijk aandeel in. Na binnenkomst wordt de kool verwerkt tot sliertjes. Hierna begint het inmaakproces. De kool wordt opgeslagen in diepe putten, waar natuurlijke fermentatie plaatsvindt. Wanneer de gefermenteerde witte kool is veranderd in zuurkool, wordt het direct vers verpakt.
Bejo - Koolnieuws 2020
9
MACHINALE OOGST VRAAGT OM ANDERE AANPAK
De teeltbedrijven De Kerkmeer en Boelens Akkerbouw en Groenteteelt hebben beide te maken met dezelfde uitdagingen als het gaat om het oogsten van kool. Het is een arbeidsintensief proces, waarvoor het moeilijk is gemotiveerd personeel te vinden. We bespreken de strategie van de bedrijven, die de noodzaak ervaren om te investeren in machinaal oogsten. Richard Boelens is mede eigenaar van het in Biddinghuizen gevestigde Boelens Akkerbouw en Groenteteelt. Als een van de weinige telers in Flevoland teelt hij zo’n 35 hectare witte en rode kool voor bewaring, snijderij en industrie. Met zijn ervaring in akkerbouwgewassen is de praktische toepassing van machines hem niet vreemd: “Samen met Asa-Lift en Weevers in Swifterbant hebben we een oogstmachine gebouwd die twee rijen oogst.” Machinaal oogsten vraagt een andere aanpak.
Boelens rijdt met twee kistenwagens voorzien van zes kanteljukken met hetzelfde aantal kisten, en een uitschuifbare vulband die automatisch van de ene kist naar de volgende kist kan schuiven. Boelens: “Hiermee is een capaciteit van 150 kisten per dag goed haalbaar. Dat betekent wel dat de logistiek op het land en in de schuur moet kloppen om de oogstwijze efficiënt te maken.” Boelens legt uit dat het bedrijf in eerste instantie gestart is met automatisch snijden in combinatie met handmatig stapelen. Maar, zo geeft hij aan: “Het is moeilijk de snelheid van stapelen goed op elkaar af te stemmen. We hebben nu echter het juiste systeem te pakken.” Boelens teelt al enkele jaren op een rijafstand van 60 centimeter. Dit is een mooie tussenmaat voor de industrie- en bewaarkool. De oogstmachine heeft op deze rijafstand voldoende ruimte om de kool goed op te pakken. Om de kool juist af te snijden zijn rassen vereist die rechtop staan. De stronk moet stevig zijn en zeker niet te lang. Klimaro, Bandelero en Typhoon zijn voorbeelden van rassen die goed werken. Een andere maatregel om de kans op omvallen te beperken is aanaarden, in combinatie met schoffelen.”
10
Boelens voegt toe: “Net zo belangrijk is het goed kunnen
De Kerkmeer heeft naar aanleiding van ervaringen in
bedienen van de machine. Een camerasysteem helpt de
het vorige seizoen een extra band voor de bladafvoer
chauffeur om steeds op de goede positie onder de vulband
geïnstalleerd. Daarnaast zijn de V-snaren in de opvoerbek
te rijden. De aansturing van het vullen van de kisten is op
wat dichter bij elkaar gezet, zodat de kool voor het
basis van sensoren. Het voorkomen van stootplekken is in
afsnijden wat beter wordt opgenomen. Dat geeft een
alle stappen cruciaal.”
rechter snijvlak, aldus Bruin: “We hebben het ras Cyclone gesneden, die staat hoog op de struk en oogst heel mooi.
Ron Bruin, bedrijfsleider bij De Kerkmeer in Oudkarspel,
Ook Zacapa leent zich goed voor automatisch oogsten, die
heeft inmiddels twee jaar ervaring met een 1-rijige
staat recht in de rij met opstaand blad. Rode kool heeft
Asa-lift machine. Hij teelt 40 ha kool waarvan een groot
een wat stugger blad, daar is afstelling en rijsnelheid
deel voor de bewaring. Planmatig telen is essentieel
belangrijk.”
geworden. Het bedrijf startte half september met de oogst van kool voor de bewaring. Het aandeel voor de
Beide bedrijven rekenen met een wat hoger bewaarverlies
lange bewaring wordt met de hand geoogst, de kool voor
dan bij handoogst, al gaat er wel wat meer omblad mee de
de middellange bewaring (maart) mechanisch. “Percelen
bewaring in ter bescherming. Daar staat meer flexibiliteit
voor lange bewaring oogsten we op het optimale moment,
en minder personeelsbehoefte tegenover. In de toekomst
dat is eind september of oktober. Machinaal te oogsten
is mechanisering van de kooloogst niet meer weg te
bewaarpercelen laten we langer staan, eventueel met
denken.
een latere plantdatum en rassen die recht opstaan met veldhoudbaarheid.” Hij vervolgt “Verder proberen we vroeg weer nieuwe kool te hebben met een ras als Perfecta. Dat is toch aantrekkelijker dan oude kool.”
Bejo - Koolnieuws 2020
11
Exploring nature never stops
Bejo Zaden B.V. Trambaan 1 | 1749 CZ | Nederland T +31(0)0226 396 162 | E verkoop@bejo.nl | W www.bejo.nl