BELEGGERS BELANGEN
FAGRON ziet zijn topman vertrekken ARCADIS gaat onderuit na nieuws over een fraudeonderzoek in Brazilië MICROSOFT blijft het goed doen op de beurs ondanks magere resultaten GLENCORE wil de schuld nog verder verlagen en meer kosten besparen
nr. 51 | 18 december 2015 | €5,95
AP
SPELEN MET VUUR ANALISTEN DE MIST IN MET KOOPTIPS ARCELORMITTAL
SPECIAL
TERUGBLIK 2015 PORTEFEUILLES Jaaroverzicht INTERVIEW Ceo Boskalis blikt terug en vooruit RONDETAFEL Beursjaar 2015 in perspectief
15bel051z001 1
16-12-15 12:10
INHOUD | 3
WEEK 51 | 18 december 2015 17 | NEDERLAND
35 | INTERNATIONAAL
46 | INTERVIEW
ArcelorMittal zit in impasse
Microsoft hoog gewaardeerd Aalberts ruimt op
Voor beleggers in de staalgigant was 2015 een rampjaar, met 62% koersverlies sinds eind 2014. Herstel is nog niet in zicht. Het is onmogelijk te voorspellen wanneer de overcapaciteit in de branche afneemt.
Het softwarebedrijf heeft een uitstekend beursjaar achter de rug ondanks matige resultaten. Veranderingen werpen weliswaar vruchten af, maar wonderen mogen niet worden verwacht.
14 | OMSLAGARTIKEL
Analistenadviezen 2015 Niet dat analisten het slecht deden met hun aandelenselectie voor 2015, maar de vele goed renderende adviezen werden overschaduwd door drie giftige kooptips: Altice, ArcelorMittal en Delta Lloyd. Koopadviezen voor TomTom, Galapagos en BAM rendeerden het best, en ook de analist die Imtech aan het begin van het jaar in de ban deed en daarna voet bij stuk hield, leverde goed werk.
Het portfolio van bedrijven en producten zal de komende tijd worden opgeschoond om hogere toegevoegde waarde te kunnen bieden.
INHOUD
8 | SPDR GOLD SHARES KEERPUNT NADERT
04 Commentaar 04 Sociale media 05 Beurs en Economie 06 Lezersvragen 08 Tips 09 Assetallocatie 13 Obligaties 14 Omslagartikel 17 Aandelen Nederland 19 Update 20 Analisten 23 Special 35 Aandelen internationaal 36 Technische Analyse 40 Koerswijzer 46 Interview 48 Service 50 Tot slot
9 | NN GROUP +1,2% 18 december 2015 | BELEGGERS BELANGEN 51
15bel051z003 3
16-12-15 16:42
AANDELEN NEDERLAND | 17
ARCELORMITTAL % ■ Legenda
9
7
5
jan
mrt
mei
jul
sep
nov
Na een rustig voorjaar begon in juni de vrije val van het aandeel. Voor de zesde maal op rij sluit ArcelorMittal een jaar af met koersverlies.
OVERSCHOT OP STAALMARKT DOET ONDERNEMING VEEL PIJN
ARCELORMITTAL IN IMPASSE Voor beleggers in ArcelorMittal is 2015 een rampjaar. De koers is met 62% gedaald sinds eind 2014. Voor het bedrijf zelf moet een groot deel van de echte pijn nog komen. Het is onmogelijk te voorspellen wanneer de overcapaciteit in de branche afneemt. tekst: Michiel Pekelharing
H
et is voor beleggers in ArcelorMittal geen nieuwe ervaring dat een beleggingsjaar met koersverlies wordt afgesloten. Het is zes jaar geleden dat het aandeel aan het eind van het jaar hoger stond dan aan het begin (2009). De onderneming heeft behoorlijk last van de overcapaciteit die zich de laatste jaren op de wereldwijde staalmarkt aftekent. Met name in de afgelopen kwartalen is het overschot snel gegroeid. Die ontwikkeling heeft alles te maken met de afzwakkende economische groei in China. Dat land stevent in het lopende jaar af op een groeitempo van 6,8% en steeds meer economen houden er rekening mee dat dit tempo terugvalt richting 6% volgend jaar. In 2014 nam het bbp van China nog met 7,4% toe. De afkoeling valt samen met een verschuiving van de samenstelling van de economische expansie. De investeringen in infrastructuur nemen af en de consumptieve bestedingen toe. Hierdoor wordt de vraag naar staal kleiner. Brancheorganisatie World Steel Association houdt rekening met een krimp van 3,5% in 2015 en 2% vol-
gend jaar. Dat komt hard aan, aangezien China goed is voor de helft van de wereldwijde staalconsumptie en de productie in het land nog altijd groeit. Een enorme hoeveelheid Chinees staal vindt tegen steeds lagere prijzen zijn weg naar andere regio’s. In een presentatie die bestuurslid Michel Wurth van ArcelorMittal op 2 december gaf, rekende hij voor dat de verkoopprijzen van een grote rol staal gemiddeld slechts $87 boven de kosten van de benodigde grondstoffen liggen. Dat is de helft van wat in 2014 gebruikelijk was en $100 minder dan het verschil in Europa. Volgens Wurth maken Chinese staalovens op deze prijsniveaus flinke verliezen. Die rode cijfers hoeven op korte termijn niet per se te leiden tot een sluiting van de deel van de productiecapaciteit in China, aangezien de regering deze sector de hand boven het hoofd houdt.
MEEVALLER Ook in andere regio’s wordt de marktwerking verstoord door overheidsingrijpen. Op 8 december verlengde de Europese Unie de heffingen op de import van stalen
pijpen uit China en de kans is groot dat de Verenigde Staten binnenkort dit voorbeeld volgen. Voor ArcelorMittal is dat een meevaller, aangezien die gebieden goed zijn voor circa driekwart van de afzet en daar een enorm deel van de productiefaciliteiten is gevestigd. De steunmaatregelen leggen echter niet per se een bodem onder de resultaten. Op 8 november schrapte de onderneming het dividend en de verwachte ebitda voor 2015 werd verlaagd van $6 à $7 mrd tot $5,2 à $5,4 mrd. Het ligt voor de hand dat er pas ruimte komt voor een koersherstel op het moment dat de overcapaciteit afneemt. ArcelorMittal voorspelt zelf dat dit in de loop van 2016 zal gebeuren, maar analisten van Citigroup maakten al een vergelijking van de huidige situatie met die in de jaren negentig. Toen duurde het elf jaar voordat het capaciteitsoverschot was weggewerkt en de staalprijs daalde in die periode met 76%. Door de grote omvang van het huidige overschot en het risico dat de bankconvenanten in de komende kwartalen worden geschonden zal de onzekerheid rond het aandeel in de eerste helft van 2016 eerder toe- dan afnemen. <
CONCLUSIE
Na een koersdaling van 62% sinds eind 2014 en ruim 90% in de laatste zes jaar zit al enorm veel ellende in de koers verwerkt. Bij gebrek aan aanwijzingen van een afnemende overcapaciteit is het echter te vroeg voor een koopaanbeveling. ArcelorMittal blijft op 'houden'.
ArcelorMittal: houden openingskoers 16 december: €3,60 18 december 2015 | BELEGGERS BELANGEN 51
15bel051z017 17
16-12-15 16:44
weken
10 euro atisch stopt autom
BELEGGERS BELANGEN nr. 36 | 5 september 2014 | â&#x201A;Ź5,95
HAL raakt zijn onderwaardering kwijt ING is als belegging aantrekkelijker zonder de verzekeringsactiviteiten VIVENDI rondt zijn herpositionering af en moet nu op overnamepad KOFFIE heeft een sterke rally gehad maar de prijs kan nog verder stijgen
dividENd E-MAGAZiNE BELEGGERS BELANGEN nr. 39 | 26 september 2014 | â&#x201A;Ź5,95
26 SEptEMBER 2014
BELEGGERS BELANGEN
ROODMICROTEC wil een doorbraak forceren door diensten te integreren SBM OFFSHORE is nog altijd door veel onzekerheden omgeven TNT EXPRESS ziet zich genoodzaakt de margedoelstelling aan te passen ORACLE kampt met groeipijnen
BIJ PHILIPS SCHEIDEN ZICH DE WEGEN
GOED VOOR UW PORTEFEUILLE
OPSPLITSING VERLICHTING EN GEZONDHEIDSZORG MOET BEIDE TAKKEN WINSTGEVENDER MAKEN
%(/ S &29(5
GOUDEN TIPS E-MAGAZINE
dEZE MAANd BELEGGERS BELANGEN nr. 38 1 | |419 januari september 2014 |2014 â&#x201A;Ź5,75| â&#x201A;Ź5,95
OVERNAMEKANDIDATEN zijn plannen er AIR FRANCE-KLM heeft mooie genoeg; wij presenteren erintien. maar stakingen gooien roet het eten ARCADIS heeft quadekoers een tijd te TNT EXPRESS blijft komende terechte inhaalrace gemaakt, die veel leunen op kostenbesparingen zelfs nog onvoldoende is. MCDONALD'S verliest omzet en zet in CISCO achten wijen niet in staat op gezonder eten betere service om met de resultaten te blijven verrassen. FARMAFONDSEN zijn duur geworden
GROEIMARKT MET GEBRUIKSAANWIJZING E-COMMERCE IS COMPLEX MAAR BIEDT PRACHTIGE KANSEN
SPECIAL
OPKOMENDE MARKTEN HET RENTESPOOK Opkomende markten zijn nog steeds kwetsbaar
2 5 8
9 10 12
pRAktijkvooRBEELd ShELL ELL iS vEELZEGGEN vEELZEGGENd EELZEGGENd
Extreme verschillen
2014 ZET STRATEGEN OP VERKEERDE BEEN JAAR VAN VERRASSINGEN MET MOGELIJKE MONETAIRE VERRUIMING EN GROTE GEOPOLITIEKE SPANNINGEN
D
Dividendportefeuille Nieuws Tip van de maand: Yum! Brands
13 14 15
ETF: S&P500 High Quality Portfolio Tips terugblik Een bondig endividend actueel overzicht van de beste Educatie: groei (Chevron) van Beleggers Belangen. Dat is wat het istips belangrijker dan hoogte (Shell). Gouden Tips E-magazine om de twee weken Lezersvragen voor deagenda particuliere belegger biedt. Inclusief Service: de resultaten van onze eerdere tips en een Service: rendementen overzicht van onze voorbeeldportefeuilles. johan Brinkman, hoofdredacteur Beleggers Belangen
01 Delta Lloyd
at dividendgroei op lange termijn veel belangrijker is dan tip: freek Tewes de hoogte (bij aanvang) van dat dividend is geen wereld wereldnieuws. Toch kiezen veel beleggers in de praktijk vaker het TWEETs OVER DIVIDEnD aandeel met het hogere dividendrendement, zeker als er Verzekeraar snijdt verder in de kosten, verbetert zijn solOp Twitter wordt u dagelijks op de hoogte binnen een bepaalde sector keuze is uit meerdere aandelen. EĂŠn van Delta Lloyd van op de dividendportefeuille doorresultaat valt de beste voorbeelden is wat dat betreft natuurlijk Shell, dat de hoek hoek-en houdt gehouden vabiliteit het dividend peil. Het operationeel @mennovanhoven steen vormt binnen veel beleggingsportefeuilles. De achterliggende wat tegen, maar dat moet in de tweede jaarhelft beter kunnen. gedachte is logisch: het dividendrendement is altijd aantrekkelijk, @mennovanhoven Novartis, Roche en Microhet aandeel doet het redelijk en, last but not least, Shell is al decen decensoft zijn als de drie zwaarstwegende aandelen nialang een van de meest stabiele en betrouwbare dividen dividendbetalers het tweede uitweging op â&#x201A;Ź280van mln11,6% (consensus nu in samen goedkwartaal voor een in 77) vergeop de Nederlandse beurs. Wie een blik werpt op de performancee nettowinst kwam leken met een verlies van â&#x201A;Ź92 mln in dezelfde periode vorig jaar. Dat was vooral te de dividendportefeuille. van het aandeel ziet echter dat Shell het qua totaalrendement een aan beleggingen voor eigen risico die een rendement opleverden van 8,4%. @mennovanhoven Interesting: Credit Suisse stuk minder goed heeft gedaan dan Amerikaanse concurrentendanken als winst bleef wat achter; datvoor lag aan de lagere$GG marktrente en een daling van verhoogt advies Goldcorp van neuChevron. Zo deed Chevron het gemiddeld genomen overDe deoperationele laatste de premie-inkomsten op levensen schadeverzekeringen. De hypotheekproductie groeitral naar outperform. Aandeel is top senior 3, 5 en 10 jaar aanmerkelijk beter dan Shell, met een steeds verder devan daarentegen met 53%gold tot â&#x201A;Ź564 er werden$33. verschillende nieuwe collectieve penpick mln meten koersdoel oplopend verschil in totaalrendement met het verstrijken de ja jasioencontracten gesloten. Delta Lloyd wist opnieuw de kosten te verlagen, ditmaal met 3% @mennovanhoven Drie weken geleden stond ren. Shell was de laatste tien jaar goed voor een totaalrendement van â&#x201A;Ź369 mln, en koerstGoldcorp op dit punt af op zijn doelstelling. Delta nog $28, vandaag $23,20 enLloyd weerwist de solvabiliongeveer 140%, terwijl Chrevon het met +200% een stuk tot beter deed. teit dividend, te verbeteren van 84 naar stopniveau. 207%, ruim boven de doelstelling van 200%. onder Het kan erg snel gaan.... #di-Goed nieuws De koers van een aandeel volgt normaal gesproken ook het is verder het dividend $GG stabiel wil houden. Voor 20 4 wordt uitgegaan van zeker op langere termijn. Indien een aandeel het dividend maar dat Delta Lloydvidend een ongeveer gelijkblijvend operationeel resultaat. Wij verwachten een iets @mennovanhoven Deutsche Bank heeft koers-betere tweede jaarlijks blijft verhogen, zal de koers uiteindelijk volgen. Anders dan jaarhelft. waardering blijven aandelenvan koopwaardig. Dupont $DDde verhoogd $75 naar <$80 Shell heeft Chrevron een prachtig trackrecord opgebouwd van 27Bij de huidige doel
OP kOERs mET VERsObERInG
D
n.a.v. 'Activism' ontwikkelingen. jaar aan onafgebroken jaarlijkse dividendverhogingen. Minstens zo Microsoft verhoogt divibelangrijk is dat de jaarlijkse dividendgroei bij Chevron gemiddeld TWEEDE jAARhELfT@mennovanhoven WoRDT BETER DELTA LLoyD dend met 11%, kwartaaldividend naar $0,31. genomen veel hoger uitvalt dan bij Shell. In het educatie-artikel op Euronext A'dam #dividend $MSFT Beurs: pagina 12 zet ik de ontwikkeling van het jaarlijkse dividendinko dividendinkoFondscode:heeft vandaag NL0009294552 @mennovanhoven Citigroup men van Shell af tegen Chevron. Niet voor niets staat dividendgroei Jaaromzet 2013: â&#x201A;Ź5,9 mrd koersdoel voor #SABMiller verhoogd naar op lange termijn centraal bij de dividendportefeuille, zeker bij de Nettowinst 2013: â&#x201A;Ź168,3 mln 3900p, ziet bod van #ABInbev nog steeds als nieuwe aankopen.< 20 Koers 16-9: â&#x201A;Ź18,12 menno.van.hoven@reedbusiness.nl meest waarschijnlijke scenario. Hoogste koers 12 mnd*: â&#x201A;Ź21,10 Laagste koers 12 mnd*: â&#x201A;Ź15,05 Beurswaarde: â&#x201A;Ź2,3 mrd 15 Koers-winstverhouding: 6,06 Dividendrendement: 5,71% *intraday
DIVIDEND E-MAGAZINE 26 september 2014 okt
dec
feb
koopadvies 16 september
Profiteer ook. Ga nu naar www.beleggersbelangen.nl/proefabonnement
9 september 20 4
iNhoud
BELEGGERS BELANGEN
Tipterugblik: Microsoft GOED VOOR UW PORTEFEUILLE
KEUZESTRESS Het aantal beleggingsfondsen groeit maar door BESCHERMING Portefeuilles die tegen politieke onrust kunnen VASTGOED Grote risico's en beperkte mogelijkheden
%(/ S &29(5 63(&
Menno van hoven oven
apr
jun
aug
TIPS VAN DE WEEK 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10
Delta Lloyd Aalberts HAL Hornbach Sprint FMC Corporation LO Sel. Vantage 3000 Preferred Stock ETF Health Care REIT Asia Pacific Equity
Met bovenstaande fondsen kunt u in onze visie het komende jaar een positief rendement behalen. We hebben de fondsen gerangschikt van 'eenvoudig' (ĂŠĂŠn ster) tot 'ingewikkeld' (vijf sterren). De belangrijkste les: beleg alleen met instrumenten die u begrijpt.
TIPS TERUGBLIK TIPS 5 SEPTEmBER 2014
IN %
GLG Japan Equity (k) Embraer (k) Dollar General (k) NestlĂŠ (k) William Hill (k) Air Liquide (k) Beter Bed (k) Bekaert (k) Energias de Portugal (k)
+ ,74 + ,42 + ,24 -0,84 - ,65 - ,7 -2,9 -4,6 -7,58
TIPS 22 AUGUSTUS 2014 Arcadis (h) Nucor (k) JPMorgan Chase (k) Total (k) Pandora (k) Schlumberger (k) Pets at Home (k) Tenneco (k)
TIPS 8 AUGUSTUS 2014 Wessanen (k) Novartis (k) Zurich Insurance (k) Ten Cate (k) Invesco Greater China (k) Docdata (k) Cameron (k) Manpower (k) CBS Corp. (k)
IN % + 4,69 +5,67 +4,74 +4,07 +3,49 - ,33 -3,29 -9, 0
IN % + 7, + 4,50 +5,8 +4,76 +4, 7 +2,72 +2, 5 + ,44 -0,34