BELEGGERS BELANGEN nr. 3 | 22 januari 2016 | €5,95
AIR FRANCE-KLM snijdt minder diep RANDSTAD blijft zich goed ontwikkelen en is nu extra aantrekkelijk geprijsd ALPHABET is te duur geworden na de forse koersstijging van vorig jaar JPMORGAN CHASE ziet de winst flink stijgen en de kosten verder dalen AP
ZILVER IS GOUD WAARD BELEGGINGSKANSEN LIGGEN DIT JAAR BUITEN DE GEBAANDE WEGEN
INHOUD | 3
WEEK 3 | 22 januari 2016 19 | NEDERLAND
20 | NEDERLAND
26 | INTERNATIONAAL
28 | INTERNATIONAAL
Dividend Shell loopt gevaar
Randstad houdt de vaart erin
Hoge prijs voor groeier Alphabet
JPMorgan Chase maakt status waar
De aanhoudend lage olieprijs zou na dit jaar ten koste kunnen gaan van de uitkering aan beleggers.
De uitzender had een prima vierde kwartaal. Geluiden dat de markt in de VS verzwakt zijn voorbarig.
Het voormalige Google heeft een enorm groeipotentieel en een solide financiering. De prijs is ernaar.
De Amerikaanse bank wist de winst in het vierde kwartaal op te voeren en de kosten verder te verlagen.
16 | OMSLAGARTIKEL
INHOUD
5 | HEINEKEN -10,8%
Zoek het wat verder weg In hun vooruitblikken op het nieuwe jaar hadden economen hun conclusies snel klaar: opkomende markten wacht een lastig jaar en voor rendement moet je in Europa en Japan zijn. Ze verwaarlozen daarmee de onderlinge verbondenheid van beleggingscategorieën en onderschatten India. De échte beleggingskansen liggen dit jaar buiten de gebaande wegen.
11 | AEGON +4,7%
04 Commentaar 04 Sociale media 05 Portefeuilles 06 Lezersvragen 08 Beurs en Economie 11 Assetallocatie 15 Tips 16 Omslagartikel 19 Aandelen Nederland 24 Analisten 26 Aandelen Internationaal 30 Update 31 Obligaties 33 Beleggingsproduct 34 Portefeuilles 36 Technische Analyse 40 Koerswijzer 46 Educatie 48 Service 50 Tot slot
13 | ALCOA OPSPLITSING AANSTAANDE 22 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 3
AANDELEN NEDERLAND | 19
ROYAL DUTCH SHELL
30
■ Legend
25
20
foto: ANP
feb
apr
jun
aug
okt
dec
De koers van Shell kreeg in 2015 harde klappen door de lage olieprijs. De upstream-activiteiten verliepen rampzalig.
DIVIDENDZORGEN BIJ OLIEGIGANT NA FLINKE WINSTDALING
STATUS SHELL WANKELT De winst van Shell loopt als gevolg van de lage olieprijs snel terug. Hoewel de overname van BG Group ruimte biedt voor extra besparingen, dreigt het dividend na dit jaar in gevaar te komen als een herstel van de olieprijs uitblijft. tekst: Michiel Pekelharing
D
e beurskoers van Shell is hard op weg naar het laagste niveau sinds ruim voor 2000. Het aandeel viel woensdag aan het begin van de handel met ruim 6% terug tot €16,79. Daarmee komt het bodemniveau van €15,38 dat in maart 2009 in de nasleep van de kredietcrisis werd bereikt wel heel dichtbij. De oorzaak van de felle koersval is de daling van de olieprijs met ruim 2% tot het laagste niveau in meer dan twaalf jaar en tegenvallende voorlopige kwartaalcijfers die Shell die ochtend bekend maakte. Topman Ben van Beurden vertelde dat de winst op basis van actuele geschatte voorraadkosen (ccs) in de laatste drie maanden van 2015 tussen de $1,6 en $1,9 mrd ligt. In dezelfde periode van het voorgaande jaar was dat nog $3,3 mrd, zodat de winst grofweg is gehalveerd. Die daling wordt volledig veroorzaakt door het negatieve effect van de lage olieprijs op de upstream-activiteiten, die zich richten op het ontdekken en aanboren van olie- en aardgasreserves. Van Beurden voorspelt voor deze divisie een ccs-winst van $0,4 tot $0,5 mrd, terwijl dat
een jaar eerder nog $1,7 mrd was. De winst van de downstream-activiteiten komt in het vierde kwartaal naar verwachting op $1,4 tot $1,6 mrd (vierde kwartaal 2014: $1,6 mrd). Over heel 2015 zal de CCS-winst dalen van $22,6 mrd naar $10,4 tot $10,7 mrd.
OVERNAME BG GROUP Door de scherpe daling van de olieprijs en de forse winstdaling bij Shell in het afgelopen jaar oogt de timing van de overname van BG Group wat ongelukkig. In april 2015 bracht het concern een bod uit op het aardgasbedrijf, waarover aandeelhouders van beide ondernemingen eind deze maand mogen stemmen. Hoewel de energieprijs sinds de aankondiging van de overname is gehalveerd, is Van Beurden erop gebrand om de transactie door te zetten. In de eerste plaats biedt de combinatie van beide ondernemingen ruimte om diep in de kosten te snijden. De kapitaalinvesteringen komen in 2016 op circa $33 mrd en dat is 45% minder dan wat beide bedrijven samen in 2015 hebben
uitgegeven. Daarnaast ontstaan door het in elkaar schuiven van beide organisaties synergievoordelen via het schrappen van arbeidsplaatsen en het sluiten van nieuwe contracten met toeleveranciers. Deze besparingen komen bovenop een verlaging van de operationele kosten van $3 mrd bij Shell. Besparingen en synergievoordelen zijn echter niet voldoende om de cashflow naar een niveau te tillen dat voldoende is om zowel te investeren in de toekomst als om dividend uit te keren. Aan dat laatste is Shell in 2015 $12 mrd kwijt. Van Beurden heeft al beloofd om de uitkering van $1,88 per jaar op peil te houden, zodat het totale bedrag door de overname van BG Group stijgt tot $15 mrd in 2016. Dat uitkeringsniveau is niet vol te houden als een herstel van de olieprijs lang op zich laat wachten. Op de optiebeurs prijzen handelaren al een flinke daling van de dividenduitkering in tot circa $1 na het lopende jaar. Die vrees voor de eerste dividendverlaging sinds de Tweede Wereldoorlog zet de koers nu enorm onder druk. <
CONCLUSIE
Met een koersdaling van ruim 40% in de afgelopen twaalf maanden is een dividendverlaging na dit jaar al goeddeels ingeprijsd. Op het huidige koersniveau kunnen de stukken vastgehouden worden om het dividend (ruim 10% in 2016) op te strijken en een herstel van de olieprijs af te wachten.
Royal Dutch Shell: houden openingskoers 20 januari: €17,49 22 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 3
■ ver
weken
10 euro atisch stopt autom
BELEGGERS BELANGEN nr. 36 | 5 september 2014 | â&#x201A;Ź5,95
HAL raakt zijn onderwaardering kwijt ING is als belegging aantrekkelijker zonder de verzekeringsactiviteiten VIVENDI rondt zijn herpositionering af en moet nu op overnamepad KOFFIE heeft een sterke rally gehad maar de prijs kan nog verder stijgen
dividENd E-MAGAZiNE BELEGGERS BELANGEN nr. 39 | 26 september 2014 | â&#x201A;Ź5,95
26 SEptEMBER 2014
BELEGGERS BELANGEN
ROODMICROTEC wil een doorbraak forceren door diensten te integreren SBM OFFSHORE is nog altijd door veel onzekerheden omgeven TNT EXPRESS ziet zich genoodzaakt de margedoelstelling aan te passen ORACLE kampt met groeipijnen
BIJ PHILIPS SCHEIDEN ZICH DE WEGEN
GOED VOOR UW PORTEFEUILLE
OPSPLITSING VERLICHTING EN GEZONDHEIDSZORG MOET BEIDE TAKKEN WINSTGEVENDER MAKEN
%(/ S &29(5
GOUDEN TIPS E-MAGAZINE
dEZE MAANd BELEGGERS BELANGEN nr. 38 1 | |419 januari september 2014 |2014 â&#x201A;Ź5,75| â&#x201A;Ź5,95
OVERNAMEKANDIDATEN zijn plannen er AIR FRANCE-KLM heeft mooie genoeg; wij presenteren erintien. maar stakingen gooien roet het eten ARCADIS heeft quadekoers een tijd te TNT EXPRESS blijft komende terechte inhaalrace gemaakt, die veel leunen op kostenbesparingen zelfs nog onvoldoende is. MCDONALD'S verliest omzet en zet in CISCO achten wijen niet in staat op gezonder eten betere service om met de resultaten te blijven verrassen. FARMAFONDSEN zijn duur geworden
GROEIMARKT MET GEBRUIKSAANWIJZING E-COMMERCE IS COMPLEX MAAR BIEDT PRACHTIGE KANSEN
SPECIAL
OPKOMENDE MARKTEN HET RENTESPOOK Opkomende markten zijn nog steeds kwetsbaar
2 5 8
9 10 12
pRAktijkvooRBEELd ShELL ELL iS vEELZEGGEN vEELZEGGENd EELZEGGENd
Extreme verschillen
2014 ZET STRATEGEN OP VERKEERDE BEEN JAAR VAN VERRASSINGEN MET MOGELIJKE MONETAIRE VERRUIMING EN GROTE GEOPOLITIEKE SPANNINGEN
D
Dividendportefeuille Nieuws Tip van de maand: Yum! Brands
13 14 15
ETF: S&P500 High Quality Portfolio Tips terugblik Een bondig endividend actueel overzicht van de beste Educatie: groei (Chevron) van Beleggers Belangen. Dat is wat het istips belangrijker dan hoogte (Shell). Gouden Tips E-magazine om de twee weken Lezersvragen voor deagenda particuliere belegger biedt. Inclusief Service: de resultaten van onze eerdere tips en een Service: rendementen overzicht van onze voorbeeldportefeuilles. johan Brinkman, hoofdredacteur Beleggers Belangen
01 Delta Lloyd
at dividendgroei op lange termijn veel belangrijker is dan tip: freek Tewes de hoogte (bij aanvang) van dat dividend is geen wereld wereldnieuws. Toch kiezen veel beleggers in de praktijk vaker het TWEETs OVER DIVIDEnD aandeel met het hogere dividendrendement, zeker als er Verzekeraar snijdt verder in de kosten, verbetert zijn solOp Twitter wordt u dagelijks op de hoogte binnen een bepaalde sector keuze is uit meerdere aandelen. EĂŠn van Delta Lloyd van op de dividendportefeuille doorresultaat valt de beste voorbeelden is wat dat betreft natuurlijk Shell, dat de hoek hoek-en houdt gehouden vabiliteit het dividend peil. Het operationeel @mennovanhoven steen vormt binnen veel beleggingsportefeuilles. De achterliggende wat tegen, maar dat moet in de tweede jaarhelft beter kunnen. gedachte is logisch: het dividendrendement is altijd aantrekkelijk, @mennovanhoven Novartis, Roche en Microhet aandeel doet het redelijk en, last but not least, Shell is al decen decensoft zijn als de drie zwaarstwegende aandelen nialang een van de meest stabiele en betrouwbare dividen dividendbetalers het tweede uitweging op â&#x201A;Ź280van mln11,6% (consensus nu in samen goedkwartaal voor een in 77) vergeop de Nederlandse beurs. Wie een blik werpt op de performancee nettowinst kwam leken met een verlies van â&#x201A;Ź92 mln in dezelfde periode vorig jaar. Dat was vooral te de dividendportefeuille. van het aandeel ziet echter dat Shell het qua totaalrendement een aan beleggingen voor eigen risico die een rendement opleverden van 8,4%. @mennovanhoven Interesting: Credit Suisse stuk minder goed heeft gedaan dan Amerikaanse concurrentendanken als winst bleef wat achter; datvoor lag aan de lagere$GG marktrente en een daling van verhoogt advies Goldcorp van neuChevron. Zo deed Chevron het gemiddeld genomen overDe deoperationele laatste de premie-inkomsten op levensen schadeverzekeringen. De hypotheekproductie groeitral naar outperform. Aandeel is top senior 3, 5 en 10 jaar aanmerkelijk beter dan Shell, met een steeds verder devan daarentegen met 53%gold tot â&#x201A;Ź564 er werden$33. verschillende nieuwe collectieve penpick mln meten koersdoel oplopend verschil in totaalrendement met het verstrijken de ja jasioencontracten gesloten. Delta Lloyd wist opnieuw de kosten te verlagen, ditmaal met 3% @mennovanhoven Drie weken geleden stond ren. Shell was de laatste tien jaar goed voor een totaalrendement van â&#x201A;Ź369 mln, en koerstGoldcorp op dit punt af op zijn doelstelling. Delta nog $28, vandaag $23,20 enLloyd weerwist de solvabiliongeveer 140%, terwijl Chrevon het met +200% een stuk tot beter deed. teit dividend, te verbeteren van 84 naar stopniveau. 207%, ruim boven de doelstelling van 200%. onder Het kan erg snel gaan.... #di-Goed nieuws De koers van een aandeel volgt normaal gesproken ook het is verder het dividend $GG stabiel wil houden. Voor 20 4 wordt uitgegaan van zeker op langere termijn. Indien een aandeel het dividend maar dat Delta Lloydvidend een ongeveer gelijkblijvend operationeel resultaat. Wij verwachten een iets @mennovanhoven Deutsche Bank heeft koers-betere tweede jaarlijks blijft verhogen, zal de koers uiteindelijk volgen. Anders dan jaarhelft. waardering blijven aandelenvan koopwaardig. Dupont $DDde verhoogd $75 naar <$80 Shell heeft Chrevron een prachtig trackrecord opgebouwd van 27Bij de huidige doel
OP kOERs mET VERsObERInG
D
n.a.v. 'Activism' ontwikkelingen. jaar aan onafgebroken jaarlijkse dividendverhogingen. Minstens zo Microsoft verhoogt divibelangrijk is dat de jaarlijkse dividendgroei bij Chevron gemiddeld TWEEDE jAARhELfT@mennovanhoven WoRDT BETER DELTA LLoyD dend met 11%, kwartaaldividend naar $0,31. genomen veel hoger uitvalt dan bij Shell. In het educatie-artikel op Euronext A'dam #dividend $MSFT Beurs: pagina 12 zet ik de ontwikkeling van het jaarlijkse dividendinko dividendinkoFondscode:heeft vandaag NL0009294552 @mennovanhoven Citigroup men van Shell af tegen Chevron. Niet voor niets staat dividendgroei Jaaromzet 2013: â&#x201A;Ź5,9 mrd koersdoel voor #SABMiller verhoogd naar op lange termijn centraal bij de dividendportefeuille, zeker bij de Nettowinst 2013: â&#x201A;Ź168,3 mln 3900p, ziet bod van #ABInbev nog steeds als nieuwe aankopen.< 20 Koers 16-9: â&#x201A;Ź18,12 menno.van.hoven@reedbusiness.nl meest waarschijnlijke scenario. Hoogste koers 12 mnd*: â&#x201A;Ź21,10 Laagste koers 12 mnd*: â&#x201A;Ź15,05 Beurswaarde: â&#x201A;Ź2,3 mrd 15 Koers-winstverhouding: 6,06 Dividendrendement: 5,71% *intraday
DIVIDEND E-MAGAZINE 26 september 2014 okt
dec
feb
koopadvies 16 september
Profiteer ook. Ga nu naar www.beleggersbelangen.nl/proefabonnement
9 september 20 4
iNhoud
BELEGGERS BELANGEN
Tipterugblik: Microsoft GOED VOOR UW PORTEFEUILLE
KEUZESTRESS Het aantal beleggingsfondsen groeit maar door BESCHERMING Portefeuilles die tegen politieke onrust kunnen VASTGOED Grote risico's en beperkte mogelijkheden
%(/ S &29(5 63(&
Menno van hoven oven
apr
jun
aug
TIPS VAN DE WEEK 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10
Delta Lloyd Aalberts HAL Hornbach Sprint FMC Corporation LO Sel. Vantage 3000 Preferred Stock ETF Health Care REIT Asia Pacific Equity
Met bovenstaande fondsen kunt u in onze visie het komende jaar een positief rendement behalen. We hebben de fondsen gerangschikt van 'eenvoudig' (ĂŠĂŠn ster) tot 'ingewikkeld' (vijf sterren). De belangrijkste les: beleg alleen met instrumenten die u begrijpt.
TIPS TERUGBLIK TIPS 5 SEPTEmBER 2014
IN %
GLG Japan Equity (k) Embraer (k) Dollar General (k) NestlĂŠ (k) William Hill (k) Air Liquide (k) Beter Bed (k) Bekaert (k) Energias de Portugal (k)
+ ,74 + ,42 + ,24 -0,84 - ,65 - ,7 -2,9 -4,6 -7,58
TIPS 22 AUGUSTUS 2014 Arcadis (h) Nucor (k) JPMorgan Chase (k) Total (k) Pandora (k) Schlumberger (k) Pets at Home (k) Tenneco (k)
TIPS 8 AUGUSTUS 2014 Wessanen (k) Novartis (k) Zurich Insurance (k) Ten Cate (k) Invesco Greater China (k) Docdata (k) Cameron (k) Manpower (k) CBS Corp. (k)
IN % + 4,69 +5,67 +4,74 +4,07 +3,49 - ,33 -3,29 -9, 0
IN % + 7, + 4,50 +5,8 +4,76 +4, 7 +2,72 +2, 5 + ,44 -0,34