NUMMER 34 • 71STE JAARGANG • 22 AUGUSTUS 2015 • € 5,95
UW RECHT: WAT TE DOEN BIJ RUZIE MET DE BUREN
‘Het zijn allemaal vluchtelingen’ EN 12 ANDERE MISVERSTANDEN OVER MIGRATIE
WAAROM POLITIE MAG STAKEN
15els034z001 1
Waardoor ze elkaar zo snel herkennen AP
Hoe stakingsrecht steeds verder wordt opgerekt
MIEREN
18-08-15 16:53
2
ELSEVIER / INHOUD
22 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
Omslag Yannis Behrakis/Reuters inzet René van Asselt
Boycot? Bellen!
46
De oproep om Israëlische producten niet meer te kopen, leidt tot een verhit debat en tegenacties, zoals een hulplijn voor getroffen bedrijven.
Roer om in China
54
Een beurscrash, gevolgd door een devaluatie van de yuan, vraagt om een grondige hervorming van de Chinese economie. Onrust ligt op de loer.
Omslagartikel 13 misverstanden over migratie
16
De schokkende beelden van ‘vluchtelingen’ die met gevaar voor eigen leven Fort Europa proberen binnen te komen, vertekenen de werkelijkheid. Is het inhumaan om de landsgrenzen te sluiten? Houdt ontwikkelingshulp de stroom tegen? Elsevier ontkracht 13 mythes met feiten.
Lowlands
76
De 23ste editie van de moeder aller festivals staat voor de deur. Reconstructie van zijn oorsprong in de sixties en over de ster die niet kwam.
Waarom politie mag staken De acties van agenten worden harder en slaan over naar andere beroepsgroepen. Maar mag de politie wel staken?
15els034z002 2
32
Stef Blok
42
De spannende tijden zijn nog niet voorbij voor de coalitie, denkt de VVD-minister. ‘We kozen ervoor taboes te doorbreken.’
18-08-15 17:20
NUMMER 34
ELSEVIER 22 AUGUSTUS 2015
4 6 8 11 16
NEDERLAND
26
26 29 30 32 38 40
Brieven Foto van de week Heidag op Haagse strand De week Het nieuws samengevat; Letterlijk; Feiten; Stijger/Daler; Agenda Commentaren Zelfhaat; Een revolutie?; Groei, graag; De vlag kan uit Verhaal van de week 13 misverstanden over migratie Gemeentepolitiek Slagveld in Amsterdam In Brussel Hoe een dialect de taal van de Unie wordt Gerry van der List De eenzijdigheid van de politiek-bestuurlijke klasse Hoek van Holland Tilburg In Nederland Lawaaierig snuiven in Schiedam Stakingen De acties van agenten worden harder en slaan over Elsevier Burgemeester Ahmed Aboutaleb houdt de zevende H.J. Schoo-lezing Essay Europese Unie wordt gezien als een expanderend rijk
INTERVIEW
42
Carla Joosten in gesprek met minister voor Wonen en Rijksdienst Stef Blok
46
46
Israël Verhit debat over boycot van Israëlische producten In Kuweit-Stad Langere rokken in de lucht Arend Jan Boekestijn Een wereldwijd verbod op kernwapens is een illusie Spanje Wel erg heet onder de voeten Verenigd Koninkrijk Killers aan de kust Interview Randy Berry, eerste diplomaat die, namens het Witte Huis, wereldwijd opkomt voor seksuele minderheden
ECONOMIE
54
BUITENLAND
54
49 50 52
57 58 60 62 64 66 68
KENNIS
Omwenteling De Chinese economie groeit minder hard In de cijfers Zwakke start nieuwe topman Delta Lloyd Syp Wynia Achter het afschaffen van cash schuilt een dubieuze missie Recht Heibel met de buren Oekraïne Land aan de bedelstaf Wat verder ter tafel komt Victor Knaap
UW GELD
Schenken Warme hand soms toch koud Netto Geld terug bij niet uitchecken Lezers vragen Drie deskundigen geven antwoord M’n goeie geld Janine Keijzer Te koop Ornamenten plafond
70
70
74
Internet Weg reclame Smartphone App FireChat Hebbeding Moto G 3 van Motorola De mens achter Brixer Tips
CULTUUR
76
91
Popmuziek Reconstructie van de oorsprong van Lowlands In première Selectie uit het cultuuraanbod Uit & Thuis Film Irrational Man van Woody Allen Stijl Restauratie van Franse Villa Cavrois duurde jaren Taal Alphabet Spiritueel De schaduw van het kruis Gastronomie Bramen Hotspot The Duchess – Amsterdam Wijn Lichtvoetig maar toch wijs Marijke Hilhorst Mens, durf te leven
92 94
Leven & Dood Stephen Ellis (1953-2015) Bridge & Puzzels
76 15els034z003 3
72
81 84 86 88
Biologie De neus van de mier In het lab In de voetsporen van Thomas Alva Edison Lichaam & Geest E. coli heeft duivelse vrienden
DIGITALE WERELD
3
NON SOLUS
Lege cellen
V
aak hoor je dat harder straffen niet helpt. En met harder straffen wordt dan vooral langer straffen bedoeld. Nu kan het best zijn dat criminelen zich niet laten afschrikken door lange straffen. Maar de samenleving heeft er wel degelijk profijt van. Want gedurende zijn straf is de crimineel immers uitgeschakeld. Hoe langer de straf, hoe langer van straat. Extra jammer dus dat criminelen vaak niet eens in de cel belanden. Niet alleen omdat de pakkans gering is. Maar ook omdat ze na hun veroordeling spoorloos verdwenen blijken. Zo lopen ruim 12.000 criminelen (evenveel als ruim 1.000 voetbalelftallen) vrij rond, terwijl ze eigenlijk in een cel moeten zitten. Dit blijkt uit een brief van staatssecretaris Klaas Dijkhoff van Justitie aan de Tweede Kamer. Treurig is dat hun aantal alleen maar stijgt. Kijk je alleen naar criminelen die een straf hebben gekregen van 120 dagen of langer, dan is hun aantal dit jaar met ruim 400 gestegen tot 2.842. Het gaat niet om kruimeldieven, maar om harde jongens die geweld niet schuwen. Hoe het komt? Heel simpel, in afwachting van hun proces worden criminelen vrijgelaten. Een borgsom, zoals je in Amerikaanse films wel ziet, hoeven ze niet te betalen. Geen wonder dat ze niet komen opdagen bij hun proces en zich na hun veroordeling ook niet vrijwillig melden. Dijkhoff (VVD) verhuurt lege cellen aan het buitenland. Hij kan die beter vullen met in Nederland veroordeelde criminelen. Het invoeren van een borgsom om te garanderen dat een veroordeelde daadwerkelijk in de cel belandt, is een goed begin. Ter bescherming van de samenleving. Arendo Joustra, hoofdredacteur
18-08-15 17:20
16
VERHAAL VAN DE WEEK
22 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
15els034z016 16
Yannis Behrakis / Reuters
Yannis Behrakis / Reuters
Meteen na de geslaagde oversteek per rubberboot van Turkije naar Kos maken jonge SyriĂŤrs een selfie voor het thuisfront
18-08-15 16:28
17
ELSEVIER 22 AUGUSTUS 2015
13 misverstanden over migratie
MYTHEVORMING / De schokkende beelden van ‘vluchtelingen’ die met gevaar voor eigen leven Fort Europa proberen binnen te komen, vertekenen de werkelijkheid. Sommige mythes zijn onuitroeibaar. De grenzen zijn poreuzer dan het lijkt en de ene vluchteling is de andere niet. Syp Wynia
A
angrijpende beelden van ‘bootvluchtelingen’, jonge mannen die er alles voor doen om naar Engeland te komen, Syriërs die onder chaotische omstandigheden proberen weg te komen van Griekse eilanden. Het jaar 2015 wordt nu al ervaren als het jaar waarin een ongekende en wanhopige volksverhuizing op gang kwam. Zowel lidstaten van de Europese Unie als de bevolking worden verscheurd tussen een primaire neiging om te willen helpen en beduchtheid voor de gevolgen. Volgens de Duitse bondskanselier Angela Merkel is niet meer het wankelen van de eurozone, maar de toestroom van migranten – voor 2015 ver-
15els034z017 17
wacht Duitsland er 750.000 – het probleem dat ‘Europa’ verdeelt. Maar de beelden vertekenen. Sommige mythes blijken onuitroeibaar. Is Nederland wel zo hardvochtig? Kan ontwikkelingshulp de stroom stoppen? Moeten de grenzen open? Moeten immigranten worden binnengelaten omdat ze niet te keren zijn? Is het goed voor de economie dat er miljoenen naar het vergrijzende Europa komen? Gaan immigranten onze pensioenen betalen? Elsevier brengt helderheid. Waarom veel Afrikanen en Aziaten naar Europa willen, maar meer migratie geen enkel Europees, Afrikaans of Aziatisch probleem oplost. En dat de ene vluchteling de andere niet is.
>
18-08-15 16:41
NEDERLAND
22 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
<Geen gegevens van koppeling>
32
15els034z032 32
18-08-15 16:02
33
ELSEVIER 22 AUGUSTUS 2015
Waarom politie mag staken STAKINGEN / De acties van agenten worden harder en slaan over naar andere beroepsgroepen. Mag de politie staken? Het plan is dat agenten geen dossiers meer doorsturen naar het Openbaar Ministerie. Als de patstelling blijft, kan de rechter ingrijpen. Gerlof Leistra Illustratie René van Asselt
N
a zes maanden van ‘publieksvriendelijke acties’ van agenten liggen de vier machtige politievakbonden inmiddels op ramkoers. Nu minister Ard van der Steur (VVD) van Veiligheid en Justitie niet aan hun eisen voldoet, komen er hardere acties. Na de ministerraad van afgelopen vrijdag zette premier Mark Rutte (VVD) de verhoudingen nog eens extra op scherp met zijn uitspraak dat er een ‘zeer ruimhartig bod ligt’ en er geen geld is voor extra loon. De politiebonden reageerden ‘woedend’. Ze noemen het bod een sigaar uit eigen doos: de loonsverhoging van 5 procent wordt volgens hen voor bijna de helft gefinancierd uit de eigen pensioenpremies. De bonden slijpen de messen. ‘We zijn aan het opschalen,’ zegt voorzitter Sanna Eichhorn (53) van de Vereniging van Middelbare en Hogere Politieambtenaren (VMHP), met 1.200 leden de kleinste van de vier bonden. ‘Het publiek zal er meer hinder van ondervinden.’ Meer hinder? Dat is wel erg vriendelijk geformuleerd. De samenleving kan haar borst natmaken. Uit protest tegen de ‘politieke halsstarrigheid’ van de minister wordt eraan gedacht om agenten van de vreemdelingenpolitie niet langer te laten meewerken aan het uitzetten van afgewezen asielzoe-
15els034z033 33
kers. Ook sturen politiemedewerkers mogelijk geen dossiers meer door naar het Openbaar Ministerie, waardoor nog meer zaken op de stapel belanden. Verder worden acties voorbereid rond Prinsjesdag. De sterke arm van de politie krijgt bovendien ondersteuning. Het stakingsvirus onder de agenten is volgens de FNV overgeslagen naar andere beroepsgroepen. Onder anderen onderwijzers, gevangenisbewaarders, douaniers, bus- en tramchauffeurs en ambtenaren van gemeenten, provincies, energiebedrijven en de afvalverwerking overwegen ‘keiharde acties’. De geest is uit de fles. Dreigen net als in 1983 maandenlange ambtenarenstakingen het land plat te leggen?
Geen krimp De acties begonnen dit voorjaar vriendelijk met minutenlang toeterende politiewagens op onder meer de Dam in Amsterdam en het Stadhuisplein in Eindhoven. Van der Steur gaf geen krimp. In april reden politiewagens met opzet langzaam op de snelweg en veroorzaakten files. In juni waren politiebureaus tijdelijk dicht voor aangiften. Veel burgers toonden niettemin begrip. Toen agenten de etappe van de Tour de France door Rotterdam wilden stilleggen, dreigde Van der Steur samen met burgemeester van Rotterdam Ahmed Aboutaleb in een brief met een gang naar de rechter. Na die aanmaning bleef het bij spandoeken
18-08-15 16:02
58
ECONOMIE
22 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
Heibel met de buren Heidi Klijsen
‘M
an overleden na burenruzie in Assen,’ berichtten de kranten in februari. Dat het zo uit de hand loopt, komt gelukkig zelden voor. Maar ergernissen over de buren leiden vaak wel tot – soms jarenlange – conflicten. Zeker in de zomer, als we meer buiten zijn, spelen irritaties vaak weer op. Hoe voorkom je dat het escaleert?
Zak Kendal/Corbis/HH
Geluidsoverlast Volgens de wet mogen buren elkaar geen onrechtmatige hinder toebrengen en dat geldt ook voor herrie. Wat onrechtmatig is, hangt af van de ernst en duur. Oefent de buurvrouw af en toe haar operarepertoire, dan is dat niet onrechtmatig. Wel als ze dat veelvuldig midden in de nacht doet. Trek tijdig aan de bel bij de buren. Wellicht weten zij niet dat ze overlast veroorzaken en vaak zijn er simpele maatregelen te treffen, zoals andere vloerbedekking of doppen onder de wasmachine. De Nederlandse Stichting Geluidshinder (www.nsg. nl) heeft diverse brochures over geluidshinder en isolatie. Soms kunnen maatregelen ook juridisch worden afgedwongen. Zo veroordeelde de rechtbank in Amsterdam in oktober 2014 twee bewoners tot het verwijderen van hun harde vloer, omdat de onderbuurman geluidsoverlast ondervond.
Klussende buren Buren zijn niet verplicht elkaar op de hoogte te stellen van een verbouwing, maar het is verstandig dit wel te doen. Dat voorkomt dwarsliggen en klagen. Buren kunnen
15els034z058 58
proberen een verbouwing te voorkomen door bezwaar te maken. Dat kan binnen zes weken nadat de gemeente de omgevingsvergunning heeft verstrekt. Voldoet de bouw niet aan het bestemmingsplan of past het niet in de gebouwde omgeving, dan heeft dit mogelijk zin. Argumenten dat het bouwwerk de zon wegneemt of het uitzicht bederft, houden doorgaans geen stand.
Over de lijn De rechtbank Limburg oordeelde vorige zomer dat een buurman binnen zeven dagen alle rotzooi moest verwijderen die op en over de erfafscheiding lag, op straffe van 100 euro boete per dag. Tuinen – en de grens daartussen – zijn vaak een bron van conflict. Sla er bij discussie eerst de wettelijke regels op na (bijvoorbeeld op www.juridischloket.nl). Zo kunnen buren van elkaar eisen dat er een erfafscheiding komt in de vorm van een haag, schutting of muur, die je samen betaalt en onderhoudt. Waar precies de grens tussen twee percelen ligt, is na te vragen bij het Kadaster. Ook mag een schutting, muur of hek achter of naast het huis in principe maximaal 2 meter hoog zijn. Voor het huis is dat 1 meter.
Elkaars heg snoeien Wie de buren goed op de kast wil krijgen, snoeit zonder overleg hun heg. Vraag bij overhangende takken altijd eerst of de buren ze zelf willen snoeien. Doen ze dat niet, stuur ze dan een schriftelijk verzoek, met een termijn. Komt er geen reactie, ga dan zelf snoeien, maar wel zo dat de beplanting geen schade ondervindt. Buren mogen ook doorschietende wortels van bomen en struiken verwijderen. Elkaars toestemming vragen is niet nodig,
17-08-15 12:25
59
ELSEVIER 22 AUGUSTUS 2015
RECHT / Katten die in de zandbak plassen, luide muziek, gillende kinderen, overhangende struiken: buren kunnen zich soms flink aan elkaar ergeren. Wat te doen als tot tien tellen niet meer helpt? maar uiteraard wel zo netjes. Ook hierbij geldt: doe het zodanig dat de boom of struik niet beschadigt.
Last van de bomen
NIET METEEN MET SCHERP SCHIETEN Laat een ergernis over de buren niet te lang sudderen. Misschien hebben ze niet eens door dat ze overlast veroorzaken en is de lucht met een gesprekje al geklaard. Ga niet te snel naar de politie, dat zet de verhoudingen direct op scherp. Doe dit wel bij mishandeling of vernieling. Komt u er samen niet uit, schakel dan een onafhankelijke bemiddelaar in, zoals een mediator, wijkagent of buurtbemiddelaar. Dit werkt vaak beter dan de juridische weg, waarbij de rechter de uitkomst bepaalt. Vraag als huurder de verhuurder de overlast aan te pakken. De verhuurder is dit verplicht als hij ook de verhuurder is van de overlastveroorzakers. Is er echt geen oplossing? Doe dan aangifte bij de politie. Stap pas in laatste instantie naar de rechter.
15els034z059 59
Lekker in de zon zitten, is er niet bij met die hoge bomen van de buren. En in de herfst ligt de achtertuin bezaaid met bladeren. Ook hiervoor zijn regels: een boom mag niet binnen 2 meter van de erfgrens worden geplant. Voor een heg of heester geldt 50 centimeter. Er zijn uitzonderingen,bijvoorbeeld als de boom er al meer dan twintig jaar staat of de heg of heester niet boven de schutting uitkomt. Staat de boom netjes 2 meter van de erfgrens, dan valt de buren bij bladoverlast niets te verwijten. Het kan nu eenmaal wel eens waaien.
Gebruik van elkaars grond Ook het recht van overpad, het gebruik van elkaars grond om bij de openbare weg te komen, kan voor geschillen zorgen. ‘Bij een ingesloten erf moet de eigenaar altijd toegang hebben tot de openbare weg, zelfs als dit ten koste gaat van het erf van de buren. In dat geval moet er wel een schadevergoeding worden gegeven als tegenprestatie,’ zegt Sanne Hazenberg van het Juridisch Loket. Ook mogen buren elkaars grond gebruiken als dat nodig is voor een verbouwing of onderhoud aan hun woning en het echt niet anders kan. Dit zogeheten ladderrecht kun je bijna nooit weigeren of uitstellen. ‘Maar het moet tijdelijk zijn, de buren moeten je ervan op de hoogte stellen en eventuele gemaakte kosten moeten ze vergoeden. Wat je wel mag weigeren, is het plaatsen van steigers of een vuilcontainer voor sloopafval op je grond, als je die ruimte zelf nodig hebt.’
Parkeeroverlast Buren die hun auto pontificaal voor andermans deur zetten, te veel ruimte innemen of een eigen plek claimen. Of twee auto’s parkeren, terwijl de buurt daarop niet is berekend. Helaas, veel is er niet tegen te doen. Als er in de straat sprake is van vrij parkeren, staat het buren vrij de auto voor elkaars deur te zetten. Sympathiek is het niet, dus ook hier is het gesprek aangaan het devies. Gaat het echt om treiteren, dan zou je dat juridisch kunnen aanvechten. ‘Maar dit is vaak lastig te bewijzen, waardoor je juridisch gezien weinig kans hebt op succes,’ zegt Hazenberg.
Stankoverlast Wat als de buurman een voorliefde heeft voor vette worst op de barbecue? Of elke avond een groot vreugdevuur stookt? Praat er samen over, want met simpele maatregelen is de overlast al een stuk te beperken. Zo adviseert Milieu Centraal om alleen hout te stoken dat goed droog is; dat scheelt in rook en geur. En om geen vuur te stoken als het windstil of mistig is, want dan blijft de rook te veel hangen. Is de barbecue de boosdoener? Geef de buren voor hun verjaardag een elektrische barbecue of gasbarbecue. Ernstiger is het als de tuin van de buren een ware vuilnisbelt is, met stank en ongedierte als gevolg. Als aanspreken niet helpt, meld het dan bij de gemeente. Als ook dat niet helpt, dan is mediation of buurtbemiddeling de meest logische route. ‘Als dat ook niet helpt, dan kun je een civiele procedure beginnen,’ zegt Hazenberg. ‘Dan moet je wel kunnen aantonen dat de hinder onrechtmatig is. In de praktijk betekent dit dat er van iets extreems sprake E moet zijn.’
17-08-15 12:25
62
ECONOMIE / WAT VERDER TER TAFEL KOMT
22 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
Victor Knaap (38) is CEO van MediaMonks, een Hilversums bedrijf dat wereldwijd succes heeft met het maken van interactieve reclamecampagnes voor op internet.
‘Ik kwam erbij omdat ik een rijbewijs heb’
‘V
Nic Vrieselaar Foto’s Guido Benschop
is daarvan een voorbeeld. De app werd afgelopen jaar gelanceerd in restaurant oor onze geschiedschrijving Fifteen in Amsterdam, om bekendheid te ben ik medeoprichter, maar in genereren voor het goede doel The Lunchwerkelijkheid kwam ik er iets box Fund. ‘Als wij straks van onze lunch een later bij,’ vertelt Victor Knaap, foto delen op Facebook, wat sowieso al milsinds 2003 CEO van het in 2001 joenen mensen doen, dan krijgt een kind in opgerichte MediaMonks. ‘Omdat ik een rij- Zuid-Afrika een lunch op school.’ bewijs had,’ lacht hij. ‘De drie andere jonMediaMonks is dankzij dit soort interacgens niet.’ tieve reclames uitgegroeid tot een van de MediaMonks noemt zichzelf een ‘crea- meest vooraanstaande mediabureaus ter tieve digitale productiemaatschappij’, wat wereld. Zo werkte het bedrijf uit Hilversum betekent dat reclamebureaus MediaMonks aan drie projecten die dit jaar in Los Angeinschakelen om een reclameles vier prestigieuze Webby campagne te maken voor op inAwards wonnen. ‘Binnen ternet. ‘Sir John Hegarty, een van Een van de prijswinnende prode meest bekroonde reclamema- 5 seconden jecten kwam uit de koker van rekers, grapte eens: “Adverteren clamebureau DDB Tribal Düsselweet je: bestaat uit 80 procent idee en 80 dorf, in opdracht voor pennendit is het’ fabrikant BIC. Wereldwijd konden procent uitvoering.” Wij richten ons op die uitvoering.’ mensen hun handschrift uploaDe samenwerking tussen de creatievelin- den naar een website (die MediaMonks gen van reclamebureaus en de program- maakte) waaruit uiteindelijk één ‘gemidmeurs en ontwerpers van MediaMonks deld’ handschrift is gekomen, The Universal resulteert in websites, filmpjes en apps. ‘De Typeface. Binnen een maand waren er al nadruk in ons werk ligt op interactieve re- een miljoen inzendingen. clame waarin het publiek zelf iets moet ‘Bij 9 van de 10 goede ideeën weet je bindoen. Geen “zendboodschappen” dus.’ nen 5 seconden: dit is het, hieraan wil ik De app Feedie die MediaMonks maakte, meewerken. Voeg je daar een goede uitvoering aan toe, zoals John Hegarty al zei, dan kun je een grote impact hebben. Echt iets WIE IS VICTOR KNAAP? aan de kaak stellen. Of gewoon heel veel Geboren in 1977 in Amsterdam. Volgde in die pennen verkopen.’ stad hoger economisch en administratief onDat de formule van MediaMonks werkt, derwijs (heao) en werd in 2003 CEO van digitaal blijkt uit de rappe groei van het bedrijf, dat productiebedrijf MediaMonks, dat in 2001 werd jaarlijks zo’n 35 miljoen euro omzet. Er weropgericht door vrienden Wesley ter Haar, Gin ken 300 mensen, maar het zoekt nog eens Roberscheuten en Terrence Koeman in de kel45 mensen. Naast het hoofdkantoor in Hilder van Hotel Gooiland in Hilversum. versum heeft MediaMonks vestigingen in
15els034z062 62
17-08-15 11:53
ECONOMIE
ELSEVIER 22 AUGUSTUS 2015
63
Londen, New York, Los Angeles, Singapore, Dubai (sinds kort) en binnenkort Sjanghai. ‘Goede ideeën worden niet alleen in Nederland geboren, maar overal ter wereld. Aan die goede ideeën willen wij meewerken. In Hilversum, waar tweederde van onze mensen zit, wordt alles gemaakt. De buitenlandse vestigingen zijn er om opdrachten binnen te halen.’
T
WAAR? Fifteen, Amsterdam
WAT? Hoofdgerecht Salade van Kamperham Drank Water, koffie
KASSA € 18,50
15els034z063 63
och liep de samenwerking met reclamebureaus niet altijd zo soepel. ‘Tien jaar geleden probeerden we een mix te zijn tussen een reclamebureau en een productiehuis zoals we nu zijn. ‘Klanten schoven ons veel projecten toe, maar creatief ging het minder: de reclamebureaus gaven ons kleinere opdrachten uit angst dat hun klanten naar ons zouden overstappen. Rond 2009 hebben we daarom onze directe klanten “ontslagen” en gezegd dat we alleen nog zouden samenwerken met hun reclamebureaus. We zijn nu dus gewoon makers.’ Grijnzend: ‘Maar wel een van de beste makers in de wereld.’ Een tweede duw in de rug kwam in 2010, met de komst van de iPad. ‘Internet was in eerste instantie een onbegrepen medium. Ik denk dat de gemiddelde CEO van een groot merk voor de komst van tablets nooit naar zijn eigen website keek. Maar door de iPad kwam die website ineens thuis op de bank beschikbaar en snapte iedereen het belang van internet en mobiel.’ Knaaps taak bij MediaMonks is wel veranderd sinds hij er als vierde bijkwam. ‘Toen we nog in de kelder van Hotel Gooiland in Hilversum websites bouwden, was het vooral gaten dichtlopen – zeker toen we de eerste echte klanten kregen, zoals Heineken en Nintendo. Ik was boekhouder, deed de broodjes, was er wegens het rijbewijs. Tussendoor was ik een halve strateeg. ‘Nu richt ik me op de vraag waar we naartoe willen groeien. Dat betekent ook mensen aannemen die je in de toekomst denkt nodig te hebben. Ons hele bedrijfsmodel is erop gebaseerd dat wij een eurekamoment van een reclamecreatieveling weten te vertalen naar de digitale platformen die op dit moment populair zijn.’ Op de vraag welke platformen nu belangrijk zijn, komen voor de hand liggende namen naar voren: YouTube, Facebook. ‘Maar om relevant te blijven, moeten we de kennis in huis hebben om ook te kunnen inspringen op het volgende platform dat aanslaat. Of dat nu virtual reality is, of een platform dat misschien volgende week in Silicon Valley wordt gelanceerd. ‘Bovendien gaat het steeds sneller: Facebook deed er bijna tien jaar over om 1 miljard actieve gebruikers te krijgen. Dat lukte WhatsApp in de helft van de tijd.’ E
17-08-15 11:53
76
22 AUGUSTUS 2015 ELSEVIER
Hendrix playbackt Hey Joe in tv-show Fenklub (1967)
In 1968 stond ook Pink Floyd op het programma
Moeder aller festivals
‘t Sticht/Nationaal Archief/Spaarnestadphoto
Vara, Beeld en Geluid
CULTUUR
Voorloper van Lowlands: A Flight to Lowlands Paradise in 1968, Utrecht
POPMUZIEK / Dit weekeinde begint de 23ste editie van Lowlands. Een reconstructie van zijn oorsprong in de sixties en de stunt met de allergrootste ster. Rob van Scheers
L
owlands, dat is bivakkeren in Biddinghuizen, met je tentje op een drassig grasveld, alle dagen feest. De eclectische mix van popmuziek en aanverwanten slaat al jaren aan, sinds 1993 om precies te zijn. Initiator was concertpromotor Willem Venema, keizer van het clubcircuit. Hij deed dat namens Mojo Concerts, en een goed geheugen had hij ook. Toen hij A Campingflight to Lowlands Paradise ontwikkelde, begreep hij dat het handig
15els034z076 76
was om zijn voorganger te eren. In dit geval: Bunk Bessels, beeldend kunstenaar, ooit spin in het web van de Utrechtse kunstscene. Bessels was het die in 19671968 de stoot gaf tot A Flight to Lowlands Paradise, een popfestival in de Utrechtse Jaarbeurs. Venema wilde aanhaken bij die korte traditie, dus zocht hij Bessels op. Hij gaf hem 1.000 gulden (450 euro) voor de naam, zodat Bunk een nieuwe computer kon kopen. Iedereen tevreden. Wat zich sindsdien afspeelt in Biddinghuizen hebben we ter
plekke kunnen zien, alsook op televisie. De festivalcultuur heeft een hoge vlucht genomen, misschien wel té hoog (zie ‘Festivalkaravaan dendert maar door’ op pagina 77). Obscuurder zijn de verhalen over de oerknal: A Flight to Lowlands Paradise was een van de eerste, zo niet de allereerste ‘happening’ van Nederland. Daar ligt iets, journalistiek gesproken. Vooral het verhaal over het beste concert nooit gegeven, gedateerd 28 december 1968. Ooggetuige Gijs Groothand (60): ‘De hele avond gonsde het van de ge-
ruchten. “Hij komt niet. Hij komt wél. Nee, hij komt toch niet. Hij is er wel, maar hij is backstage van de trap gevallen.” De organisatie zweeg intussen in alle talen.’ Hij, dat is in dit geval Jimi Hendrix (1942-1970). De Amerikaanse gitaargod zou Utrecht aandoen met zijn band Experience, de contracten waren al getekend. Voor de plaatsbepaling: dat was twee maanden na het verschijnen van zijn meesterwerk Electric Ladyland en acht maanden vóór zijn magische show tijdens het Woodstock-festival in Bethel, New York.
17-08-15 11:51
77
ELSEVIER 22 AUGUSTUS 2015
FESTIVALKARAVAAN DENDERT MAAR DOOR
Marco van Middelkoop/HH
Festivalpubliek vermaakt zich op Lowlands in Biddinghuizen, editie 2014
Hendrix verkeerde op de toppen van zijn kunnen, en nu zou hij dat uitgerekend komen tonen op het Utrechtse ‘international experimental popfestival’, zoals het zich afficheerde. Wat een stunt. De eerste aflevering van Lowlands Paradise uit 1967 was van een hartverwarmend amateurisme, inclusief ontbijt. Achttien uur muziek, met vooral lokale bandjes als Moez Moez en The Apples. De tweede editie zou pas werkelijk groots en meeslepend worden, beloofde Bessels. Aanvankelijk stond die gepland voor 23 september 1968, maar ja… als je Hendrix in december kon krijgen? De voorpret was enorm, haalt Groothand op. Hendrix ging zijn
15els034z077 77
witte Fender Stratocaster inpluggen, als linkshandige hield hij die ondersteboven. Ongetwijfeld zou een helse piep door de zaal terugkaatsen, want met die snoeren en een Cry Baby-wah-wahpedaal ertussen – zijn typerende geluidseffect – ging altijd wel iets mis. Jimi liet zich evenwel niet uit het veld slaan, trok heel cool zijn bandana recht, en zette in met Voodoo Child (Slight Return), zijn nieuwste hit. Dat was nog maar het begin. Nummers als Purple Haze, All Along the Watchtower en Hey Joe volgden, het concert bereikte een climax. Zoals hij later op Woodstock het Amerikaanse volkslied met zijn gierende Fender over de kling
Lowlands is een begrip, daarover geen misverstand. Wel stokt de kaartverkoop (45.000 exemplaren à 195 euro) enigszins. Voorheen in twee uur uitverkocht, afgelopen jaar pas op het nippertje. Ook voor editie 2015 (21 tot en met 23 augustus) zijn nog kaarten verkrijgbaar. Dat heeft alles te maken met de vele Lowlands-navolgers. Er is geduchte concurrentie van Best Kept Secret – Beekse Bergen, drie dagen, half juni, 147,50 euro, 17.500 toeschouwers, dit jaar met bands als The Libertines, Noel Gallagher en folkzanger The Tallest Man on Earth – en Down the Rabbit Hole – Beuningen, opgezet door Mojo, de makers van Lowlands, drie dagen, eind juni, 125 euro, 15.000 toeschouwers, dit jaar onder anderen Damien Rice, The War on Drugs en Patti Smith. Of neem Into the Great Wide Open – Vlieland, drie dagen, begin september, 135 euro, 6.000 bezoekers, komende editie met onder anderen Leon Bridges, Roosbeef, dj St Paul. De festivalagenda dendert de hele zomer door. Leuk voor de bandjes, die in het downloadtijdperk hun geld vooral met optredens moeten verdienen. Voor de organisatoren is het zorgwekkend. Juist jong festivalpubliek is trendgevoelig. Wat gisteren hip was, is vandaag passé. Dus vechten al die festivals elkaar de tent uit om de gunst van het hippe publiek. Want ook jong festivalpubliek weet: je kunt je geld maar één keer uitgeven. Het herziene studiebeursstelsel helpt de zaak ook al niet, het ‘gratis geld’ is op, zoals studenten dat zelf noemen.
zou jagen, pakte hij nu het Wilhelmus aan. Onderwijl deed hij een solo met zijn tanden, en tot slot stak hij achteloos de brand in zijn gitaar. Jimi Hendrix was in Utrecht, wie erbij was, zou dat nooit meer vergeten.
Deal Zo stond het althans gepland. De organisatie wist bij de gemeente 30.000 gulden (14.000 euro) subsidie los te krijgen, waarvan de bulk 4 november 1968 door Bessels naar Londen werd gebracht. De deal luidde dat The Jimi Hendrix Experience een vol uur zou spelen, de artiest mocht daarvoor 4.000 Britse ponden rekenen. In de knip, maar wie er ook naar Lowlands 2.0 kwam, wél The
Pretty Things, Pink Floyd en de Bonzo Dog Doo Dah Band, maar géén Jimi Hendrix. Het lijkt haast een scène uit de muziekfilm The Commitments. Toch had het goed gekund. In 1967 playbackte Hendrix al eens Hey Joe in het VARA-jongerenprogramma Fenklub – playbacken tegen zijn zin in, maar zijn gitaargeluid was te hard – en op 10 november 1967 nam hij in Bussum drie liedjes live op voor VPRO’s Hoepla (Foxy Lady, Catfish Blues en Purple Haze). Nog diezelfde dag reisde hij door naar Rotterdam voor zoiets onbenulligs als de ‘Hippy Happy Beurs’ in Ahoy. Daar staarden nauwelijks vijfhonderd tieners hem tijdens een korte show niet-begrijpend aan. Nee,
17-08-15 11:51
Hebt u de nieuwe app van Elsevier al gedownload? Nu ook verkrijgbaar op Android
Download de nieuwe app!
Lees Elsevier waar en wanneer u maar wilt! Alle artikelen uit het weekblad zijn nu ook te lezen op onze vernieuwde app via uw tablet of smartphone. De app is gratis te downloaden in de app-stores.
Download nu de app!
Kijk op www.elsevier.nl/app voor meer informatie.