Elsevier weekblad nr. 48 2015

NUMMER 48 • 71STE JAARGANG • 28 NOVEMBER 2015 • € 5,95

ZIN EN ONZIN VAN DE KLIMAATTOP IN PARIJS

De kracht van het Westen DE VISIE VAN: Gerry van der List Jonathan Holslag Hans Hillen en Arend Jan Boekestijn

ZORGPOLIS

15els048z001 1

Michiel Slegt over succes culinaire site AP

Wat zijn de valkuilen bij overstap naar andere ziektekostenverzekering?

SMULWEB

24-11-15 17:41

4

ELSEVIER / INHOUD

28 NOVEMBER 2015 ELSEVIER

Omslag NOS/Joris Marseille inzet Eliane Gerrits

Neem Cyprus

48

Niks boos zijn op anderen, niet klagen over de Europese Unie, maar hervormen en pijn lijden. De Cyprioten zien licht aan het eind van de tunnel.

Nieuwe zorgpolis? 52 De premie voor de verplichte zorgpolis stijgt weer. Maar de verschillen tussen verzekeraars zijn groot. Elsevier zette 50 verzekeringen op een rij.

Omslagartikel De kracht van het Westen

16

Zij hebben wapens, wij champagne, grapte Charlie Hebdo over IS. Maar de liberale democratie heeft meer te bieden dan hedonisme, betoogt Gerry van der List. Jelte Wiersma loopt rond in belegerd Brussel, terwijl in de Syrische stad Raqqa de bevolking strijdt om te overleven.

Natuurbeleid

68

Het Planbureau voor de Leefomgeving manipuleert de nationale natuurboekhouding. Beleidsmakers doen er hun voordeel mee.

Hans Hillen

30

In zijn boek God vergeten werpt de oudminister van Defensie vragen op over onze tijd, over vrijheid en verantwoordelijkheid.

15els048z004 4

Jonathan Holslag

36

De Belgische politicoloog is een gewild spreker en adviseur over de toestand in de wereld. ‘We staan op een gevaarlijk keerpunt.’

24-11-15 17:51

NUMMER 48

ELSEVIER 28 NOVEMBER 2015

6 8 10 13 16

NEDERLAND

24

BUITENLAND

40 48

ECONOMIE

24

30 34

Europa Kabinet vindt dat Nederland zich nu al moet inhouden tegenover andere eurolanden In Den Haag Plotseling bleek de Koning niet te kunnen Gerry van der List Het bedroevende rendement van de geesteswetenschappen Hoek van Holland Antwerpen In Nederland Een beschermde status voor Titus Essay Negen gedachten van Hans Hillen uit zijn boek God vergeten Essay Een vrouw de hand weigeren, blijft een naar gebaar

36

Eric Vrijsen in gesprek met politicoloog Jonathan Holslag

40

Zuid-Afrika Engels lijkt de enige taal in hoger onderwijs te worden In Praag Het is chaos, als het om seks gaat Arend Jan Boekestijn Waarom Assad en IS elkaar ontzien Indonesië Fijne sprinkhanenplaag Litouwen Zonder ‘th’ graag Weekboek Witte Huis Trump krijgt vleugels

27 28

43 44 47 48 51 52 58 60

KENNIS

68

CULTUUR

76 15els048z005 5

Brieven Foto van de week Parijs: Frêle fotoshoot De week Het nieuws samengevat; Letterlijk; Feiten; Stijger/Daler; Agenda Commentaren Natte regen; Geen geknal; Fiscale soap; Hardere aanpak Verhaal van de week Het terechte geloof in de westerse superioriteit; Reportage uit belegerd Brussel (20); Raqqa – en dan nu de bommen... (22)

INTERVIEW

Cyprus Cyprioten zijn een voorbeeld voor de Grieken In de cijfers Elke dag pakjesavond dankzij bezorgdienst Syp Wynia Wie wanbeleid voert, heeft geen rustig bestaan meer Zorgverzekering Kijk uit bij keuze van de nieuwe zorgpolis Wat verder ter tafel komt Michiel Slegt

UW GELD

62 64

Onderweg Deelauto’s zijn in opmars Netto Verborgen kosten voor mkb Lezers vragen Drie deskundigen geven antwoord M’n goeie geld Janin Wensink Te koop Vrijstaand huis

68 72

Natuur Planbureau voor Leefomgeving goochelt met de natuur Lichaam & Geest Pester zelf ook last van psychische stoornissen

74

76

DIGITALE WERELD

Comeback Het gaat steeds beter met kaartenmaker TomTom Smartwatch EM-Sense herkent objecten Hebbeding Helium Levitate-speaker De mens achter eFaqt Tips

87

Televisie SBS probeert weer eens uit het dal te krabbelen In première Selectie uit het cultuuraanbod Uit & Thuis Sculpture for a Modern World – Barbara Hepworth Stijl Investeerders beleggen in een collectie stokoude whisky; Bolderkar Kyboka steelt de show op het strand en in het bos Taal Visser Spiritueel Samenleven zonder God Gastronomie Culinaire geschiedenis Hotspot Schmidt Zeevis – Rotterdam Wijn Onmisbare compagnon Marijke Hilhorst Om niet vooruit te kijken

88 90

Leven & Dood Willem Hendrik Cense (1942-2015) Bridge & Puzzels

78 80 82 84

5

NON SOLUS

UberPop

H

et verdwijnen van de taxidienst UberPop is, om meer dan één reden, jam-

mer.

Iedereen die wel eens in het buitenland komt, weet dat taxi’s in Nederland relatief duur zijn.

Het innovatieve Uber, dat via de smartphone verschillende taxidiensten aanbiedt, had met UberPop een echte prijsvechter rondrijden. Net als in de vliegwereld, werd daarmee de markt opengebroken. Wat Ryanair en easyJet zijn in de lucht, was UberPop op de weg.

Klein probleem was wel dat UberPop feitelijk illegaal opereerde. Waarbij moet worden bedacht dat aan taxidiensten allerlei, soms overdreven, eisen worden gesteld. Die hebben niet alleen met de veiligheid van de passagiers te maken, maar werken ook als drempel voor nieuwkomers. Maar illegaal is illegaal.

En al is in Den Haag enige beweging te constateren, de Taxiwet is nog steeds geldig. Ook om een eerlijk speelveld te handhaven.

Maar voor het publiek en vooral de vele toeristen die er gebruik van maakten, is het verdwijnen van UberPop jammer.

Want een ritje kostte slechts de helft van een reguliere taxirit.

Niet alleen vanwege de lage prijs is het stoppen van UberPop te betreuren. De chauffeurs bleken vaak immigranten, die zichzelf met chaufferen een baan hadden bezorgd. Een auto, een smartphone om de route aan te geven, en een beetje Nederlands waren al voldoende om als UberPop-chauffeur aan het werk te kunnen gaan.

De immigrant als eigen baas. Naar huidskleur of achternaam werd niet gekeken.

Dat met UberPop ook dit integratievehikel is verdwenen, is extra jammer.

Arendo Joustra, hoofdredacteur

24-11-15 17:51

15els048z008 8

24-11-15 16:45

PARIJS / LEVEN KEERT TERUG

Frêle fotoshoot

Hoge laarzen maken lange schaduwen. Op 23 november, tien dagen na de orgie van geweld ontketend door terroristen van IS, herneemt het leven in Parijs langzaam zijn rechten. Weliswaar wemelt het rond de Eiffeltoren nog steeds van de politieagenten, in een voorzichtig najaarszonnetje schieten twee vrouwen enkele foto’s. De wereld wacht met ongeduld op de terugkeer van douce France om weer, zoals in het liedje van Yves Montand, blij van zin te kunnen flaneren over de grote boulevards van Parijs.

Yaoan Valat/EPA/ANP

15els048z009 9

24-11-15 16:45

16

VERHAAL VAN DE WEEK

STRIJD TEGEN

IS

28 NOVEMBER 2015 ELSEVIER

Het terechte geloof in de westerse superioriteit ISLAM / Zij hebben wapens, wij champagne, grapte Charlie Hebdo over IS. Maar de liberale democratie heeft meer te bieden dan hedonisme.

Gerry van der List

O

ok een regionale omroep wil weleens een poging wanieuwe aanslagen van een genadeloze beweging waarmee zij volgen het nationale humeur te verbeteren. Na de aangens de autoriteiten in staat van oorlog verkeren. Daarbij komt het slagen in Parijs op 13 november kregen Nederlanders besef dat de terroristen niet zijn ingevlogen uit enge, verre landen. continu te horen dat ze gewoon moesten doorgaan Zij zijn gewoon onder ons, blijkbaar met een immense haat jegens met het bestaan, dat ze zich niet uit het veld mochde westerse samenleving en een bereidheid hun leven op te offeten laten slaan door terroristen. En TV West bedacht iets ludieks ren in de strijd. Betrekkelijk nieuw is dat tal van moslims vrij openter ondersteuning van deze mantra. Met de actie #nietgek konden lijk hun afschuw hebben uitgesproken over de terreur in naam van kijkers en luisteraars duidelijk maken dat ze het leven bleven vieAllah. Maar bij een andere groep, waarvan de omvang moeilijk ren ondanks alle dreigingen. De oproep vond gehoor. In schoolnauwkeurig vast te stellen valt, leeft het gevoel dat de rouw over banken scandeerden kinderen luidkeels de slachtoffers in Parijs toch wel sterk overdat ze zich niet gek lieten maken en voor de trokken is gezien het lot van moslims in anDe terreur van IS roept de camera verscheen een stoet van inwoners dere delen van de wereld, zoals de Palestijvraag op hoe een seculiere van de regio die hun vrolijke, optimistische nen. kant toonden.

De terreur roept in elk geval weer eens de samenleving omgaat met Het is mogelijk, en misschien zelfs vervraag op hoe de westerse samenleving moet een militante religie leidelijk, om deze nogal kneuterig aanomgaan met een militante religie. IS kan doende reactie op brute gewelddaden van niet worden gelijkgesteld aan de islam, dat sarcastisch commentaar te voorzien. Maar waarom zouden we dat moge duidelijk zijn. Maar IS is wel degelijk islamitisch. De organidoen? Het kan geen kwaad om, als een soort symbolische middelsatie laat zich inspireren door een bepaalde opvatting van een vinger in de richting van IS, te demonstreren dat een vrije samengodsdienst met een almaar groeiend aantal aanhangers, in de weleving zich zelfs door het lukraak doden van onschuldige burgers reld en in Nederland. Dat zet een seculiere samenleving, waar het niet laat ontregelen. Zij hebben de wapens, wij hebben chamintensief beleven van godsdienst een kwestie van een kleine minpagne, meldde Charlie Hebdo vorige week op de cover, als een grap derheid geworden leek, aan het denken over de eigen kracht en met een serieuze ondertoon. De vreugde van het leven in Parijs kan zwaktes. niet worden bedorven door religieus fundamentalisme, zo luidde de boodschap van het satirische weekblad dat begin dit jaar zelf ie graag dromen koestert over een harmonieuze multihet doelwit was van IS. culturele, multireligieuze samenleving, moet één boek Ondanks dergelijke opbeurende manifestaties van élan vital is zeker ongelezen laten. De Koran stemt onvermijdelijk de bezorgdheid in de samenleving haast tastbaar. Burgers leven in somber over een vreedzame samenwerking van moslims met ande wetenschap dat zij elk moment het slachtoffer kunnen zijn van dersdenkenden. De islamitische Heilige Schrift ademt van de eerste tot en met de laatste soera de sfeer van het slagveld. Als citaten uit de KoINHOUD ran ter rechtvaardiging van geweld GERRY VAN DER LIST (54) schrijft voor Het terechte Bedreigde worden gebruikt, is er altijd wel een of Elsevier over politiek, geloof in de stad 20 andere arabist die opmerkt dat deze uit cultuur, religie, westerse En dan nu de hun verband zijn getrokken. Maar dat geestelijk leven en superioriteit 16 bommen...

22 klopt niet. De hele context doet namefilosofie lijk onrustbarend gewelddadig aan. De

W

>

15els048z016 16

> >

24-11-15 17:33

ELSEVIER 28 NOVEMBER 2015

17

Door terreurdreiging kwam het openbare leven in Brussel grotendeels stil te liggen. Desondanks ging dit huwelijk zaterdag – onder zware beveiliging –door

15els048z017 17

24-11-15 17:33

30

ESSAY

28 NOVEMBER 2015 ELSEVIER

Zonder elkaar kunnen we niets. Samen alles RELIGIE / Het geloof verdwijnt uit de samenleving, maar kunnen we wel zonder? Negen gedachten van Hans Hillen uit zijn boek God vergeten.

Hans Hillen Illustraties Peter ter Mors

1 OVERVLOED

Ons zwaard van Damocles Een van de kernwaarden van het ‘groene’ geloof is soberheid. Het milieu en daarmee de wereld kunnen alleen worden gered als de mensen hun economische groei matigen.

Het is het doemscenario van de eindtijd. Is het allemaal waar? Niet per definitie, maar bijna elke religie heeft wel een dreiging boven de mensheid hangen, zoals het zwaard ooit boven Damocles hing. Dat gebeurde in Syracuse en het was bedoeld om Damocles te laten gewaarworden dat je steeds door gevaren bent omgeven. Terwijl hij overvloedig aan het dineren was, hing het zwaard boven hem aan één paardenhaar. Toen hij het ontdekte, schrok hij zich een ongeluk en zijn eetlust was voorbij.

De dreiging van het klimaat is net zulk een horrorscenario en moet onze onblusbare lust tot consumeren stoppen. Nog sterker, de mogelijke ramp en ons gedrag worden rechtstreeks aan elkaar gekoppeld, alsof het een straf is voor de zonde. In die

HANS HILLEN (1947) Was leraar, journalist, CDA-Kamerlid, Elsevier-columnist en minister van Defensie.

15els048z030 30

zin heeft een sterk ecologische oriëntatie veel weg van een hedendaags soort religie, waarbij ontzagwekkende beelden worden gebruikt om de mensen op gedrag te sturen.

Geloof en bijgeloof zitten de mens in zijn genen, omdat er steeds dingen blijven die zich niet onmiddellijk laten verklaren. Daarom is het zondebesef een uitstekend motief om mensen te beïnvloeden.

2 ZINGEVING

Over religie en zedenleer In periodes waarin individuele vrijheid hoog wordt gewaardeerd, zoals in onze jaren in het Westen, verliest de collectieve moraal aan kracht. Aanvankelijk is dat geen probleem. De boog kan te gespannen zijn en op zoek naar evenwicht wordt zelden precies bij de balans halt gehouden. Maar als vrijheid doorslaat in vrijblijvendheid is dat hachelijk, want dan erodeert de intrinsieke weerstand van het menselijk groepsverband. Vertrouwen verliest het in toenemende mate van achterdocht. Sterken en zwakken wapenen zich daartegen met cynisme. Het is in deze jaren te zien in de westerse samenlevingen.

De menselijke reparaties schieten vervolgens tekort. Waar samenleving en politiek aan de religie voorbijgaan, resten wetten, regels en toezicht om gewenst gedrag af te dwingen. Steeds meer wetten en steeds meer toezicht. Hierin zit het risico dat dit ten

slotte uitmondt in totalitarisme, omdat elke vluchtroute moet worden afgesloten met weer nieuwe regels en nog meer controle.

Dit voortmodderen laat het kostbare integratiemiddel liggen van persoonlijke moraal op basis van zingeving. Dat is niet in het belang van de ontwikkeling van de menselijke gemeenschap, slechts op korte termijn in het belang van een elite. Hun slimme advocaten zoeken de ruimte die de zedenleer nooit zal geven, volgens het beginsel dat alles wat niet is verboden, dus is toegestaan.

Het eigen geweten kan op een laag pitje.

3 EEUWIGHEID

Waardepatronen zijn als een bos bloemen Nu in onze wereld de religie voor velen is vervaagd, of slechts in beeld is als restant van wat wordt beschouwd als een soort primitief groepsgedrag van vroeger met onvrijheid en geweld als symbolen, verdwijnt ook allengs het idee van leven in het licht van de eeuwigheid. Daarmee wordt een tot nu toe belangrijk kader voor een algemeen aanvaarde zedenleer verlaten. Het moet onder ogen worden gezien dat dit geleidelijk nog meer sleet gaat brengen in de individuele en in de publieke moraal.

Eeuwenoude waardepatronen, die soms verse impulsen kregen, zoals in de diepte door Christus en later in de breedte door het humanisme of door voortreffelijke en inspi-

24-11-15 12:36

31

ELSEVIER 28 NOVEMBER 2015

teruggedrongen. Wetgeving is niet afdoende, vraag het God en zijn Tien Geboden.

Toezicht is evenmin de reddende oplossing.

Toezicht helpt ordenen, maar noodt tegelijk tot ontduiking. Indien moreel besef niet wordt gedragen door de massa van individuen, is elke correctie van buitenaf illusoir of ten hoogste incidenteel.

Stevige en consequent doorgevoerde sancties, zoals boetes voor te hard rijden, helpen zolang dat systeem werkt, maar een onbewaakt stuk snelweg blijft uitnodigend.

Bovendien moet zulk een systeem wel voldoende begrip ontmoeten. Toezicht zonder begrip leidt tot verzet en uiteindelijk tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Dan is het gezag helemaal weg.

Menselijk tekortschieten is in essentie het materiaal voor de oneffenheden in onze maatschappij. Omgekeerd, collectief intrinsiek goed gedrag straalt uit van een samenleving. Daar is het goed toeven. Kerkvader Augustinus heeft dat adequaat onder woorden gebracht. Ook in zijn tijd werd er vaak gemopperd dat de tijden slecht waren. Zijn antwoord luidde: ‘Wij zijn zelf de tijden. De tijden zijn wat wij ervan maken.’

5 WETENSCHAP

Ons geluk is steeds minder onbevangen

rerende tijdgenoten, verdwijnen niet op stel en sprong. Maar waardepatronen zijn wel als een bos bloemen. Eenmaal geplukt wordt hun schoonheid eindig en zonder wortels maken de stelen geen nieuwe bloemen meer. Waardepatronen hebben worteling nodig in een onderliggende zedenleer om te blijven voortleven. Religie is daar een duurzame voedingsbodem voor, zo is door de eeuwen heen gebleken.

15els048z031 31

4 WONDEREN

De tijd is wat wij er zelf van maken De overheid kan een zieke samenleving niet gezond maken. Het moet van de mensen zelf komen, want daar zit de kwaal. Pas als genoeg mensen zich verzetten, zal kwaad in de samenleving wezenlijk kunnen worden

Technologische innovatie kan materieel veel mogelijkheden scheppen, maar geestelijk moeten we het nog steeds zelf doen.

Technisch gesproken kunnen we langer leven, maar leven we dan gelukkiger? Is een dag van diep geluk niet waardevoller dan een jaar routine? Als dat zo is, dan moet niet zo lang mogelijk leven de doelstelling zijn, maar de kwaliteit van elke dag van dat leven. Kijkend naar de samenleving lijkt het accent toch doorgaans andersom gezet.

Je zou de stelling kunnen verdedigen dat telkens met de vondst van nieuwe technieken de zoektocht naar het onbevangen geluk ingewikkelder wordt. Dat wil niet zeggen dat technologie niet goed is, maar dat geestelijke verdieping moet proberen gelijke tred te houden. De dilemma’s worden an-

24-11-15 12:36

36

INTERVIEW / JONATHAN HOLSLAG

28 NOVEMBER 2015 ELSEVIER

‘We marcheren naar de loopgraven’ De jonge Belgische politicoloog Jonathan Holslag (34) is een veelgevraagd spreker en adviseur over de toestand in de wereld. De voortekenen zijn niet zo gunstig, zegt hij.

‘S

Eric Vrijsen in Brussel Foto’s Marco Bakker

noom en een Amerikaanse politicoloog het boek Why Nations Fail (Waarom naties fanotneus uit België,’ zegt Jolen). Zij verbonden politieke instituties, econathan Holslag over zichzelf. nomische geschiedenis en armoede tot één Eergisteren sprak hij in Kotheorie. Holslag schrijft Why Nations Fight penhagen met een Kremlin(Waarom naties vechten). adviseur. Straks pakt hij hier ELSEVIER Ligt het aan de menselijke natuur?

Holslag: ‘De mens is niet per definitie op de luchthaven van Brussel de late avondvlucht naar Rome, waar hij morgenvroeg kwaadaardig, maar wil rijk worden ten college geeft aan NAVO-generaals en amkoste van anderen. Stokt de groei, dan bebassadeurs. Niet slecht voor een gesjeesde gint het conflict. Ik ben bezig met drieduistudent van de onderofficiersopleiding der zend jaar wereldgeschiedenis. Ondanks beBelgische landmacht te Zedelgem. tere levensomstandigheden marcheren we Holslag: ‘Ik spreek in Rome over de actualisteevast naar de loopgraven. teit; met een bijzondere nadruk op Azië en ‘Ik denk dat we opnieuw op een gevaarde gevolgen voor het Atlantisch bondgelijk keerpunt belanden. Het optimisme van nootschap. Voor het vierde jaar geef ik daar mondialisering, economische vervlechting les en drie keer riepen al die generaals mij en multilateralisme maakt plaats voor keiuit tot beste docent,’ vertelt hij op een toon harde machtspolitiek. Politici verlaten het van wat-mij-toch-overkomt. hoopvolle discours, exploiteren de angst en Hij is een spraakwaterval, bedrijven nationalisme. Dit is geen pauzes tussen de zinnen, doorgaans het moment dat de ‘Optimisme oorlog nadert. Het Westen verwerpt vragen op en geeft zelf antwoord. ‘Inlichtingendien- maakt plaats zwakt. De Russen, de Chinezen sten, ministeries van Defensie, en de Golfstaten profiteren. voor krijgsmachtonderdelen hebben ‘Ik bestudeer nu de periode machtshypergespecialiseerde mensen tussen 1000 en 700 voor Chrisin overvloed. Ik probeer vat te tus. De Bronscultuur, met de politiek’ krijgen op de realiteit door vergrote rijken in Mesopotamië, Asbanden te leggen tussen het politieke en syrië, Babylon en het nieuwe koninkrijk in economische, het actuele en historische. Ik Egypte, raakte in verval door droogte en merk grote fascinatie voor het vogelperspecmisoogsten. Plotselinge migratiestromen – tief. Ik ben een ouderwetse academicus die nomadenvolken uit de Kaukasus en het studeert, schrijft, nadenkt. Ik praat mee Zwarte Zeegebied – verstoorden de machtsover veel dingen, maar liefst met de details balans. Assyriërs en Egyptenaren reageeren cijfers paraat. Ik betrek scherpe stellinden met een hardere buitenlandse politiek. gen, gebaseerd op doorwrochte analyse.’

Maar ze hadden onvoldoende middelen om In 2012 publiceerden een Turkse ecohun agressie te schragen en daardoor versnelden ze hun neergang.

‘Eind negentiende eeuw zag je hetzelfde.

JONATHAN HOLSLAG (34) is politicoloog en De Eerste Wereldoorlog ontsproot uit econoChina-deskundige aan de Vrije Universiteit mische stagnatie. Duitsland denderde induBrussel, columnist bij Financial Times, The Wall strieel door, Frankrijk kon niet aanhaken.

Street Journal en China Daily en fellow bij het Zoiets is nu ook gaande. VluchtelingencriNobel Instituut en The Trilateral Commission. sis, economische groei zonder extra banen,

15els048z036 36

technologische investeringen zonder dat de samenleving er beter van wordt. Er zijn tal van indicaties dat we in een historische trechterhals zitten. Ja, oorlog wordt steeds waarschijnlijker. De wereldwijde bewapening is op een absoluut hoogtepunt. Het aantal grensconflicten en gewapende conflicten stijgt. Kleine spelers, Japan, de Filipijnen, Vietnam, jagen de Verenigde Staten, China en Rusland op, zodat regionale conflicten escaleren.

‘Rusland plaatst gevechtsvliegtuigen op de Krim en bij de Roemeense grens om van de Zwarte Zee een binnenmeer te maken.

Dat dwingt de Amerikanen tot aerial denial.

Als zij de Zwarte Zee overlaten aan Moskou, claimt Peking de Zuid-Chinese Zee en dat moeten de Verenigde Staten zien te voorkomen.’

ELSEVIER Historisch wantrouwen is altijd sterker dan economisch pragmatisme?

Holslag: ‘Te vaak hoor je: de Russen willen geen conflict want ze voeren 95 procent van hun olie en gas uit naar Europa. Of: de Chinezen jagen Washington niet verder tegen zich in het harnas, want de Verenigde Staten zijn hun afzetmarkt. Maar de geschiedenis leert dat economische vervlechting nooit een rem zet op militaire ambities.

Daarom bewapenen Japan en China zich tot de tanden, terwijl ze recordbedragen investeren in elkaars markten. Daarom verschuiven de Russen hun militaire slagkracht van Siberië naar de westelijke grens.’

ELSEVIER Wat betekenen de aanslagen in Parijs voor de machtsverhoudingen?

Holslag: ‘Stabiliteit in het Midden-Oosten is onhaalbaar zonder de Russen. En president Vladimir Poetin zal elke gelegenheid aangrijpen om zijn land uit het diplomatieke isolement te halen. De ramp met de MH17 was een tegenvaller voor hem. De huidige situatie is, cynisch gesproken, zijn meevaller. Zonder gezichtsverlies keert Poetin terug aan tafel. Hij neemt het voortouw in de

23-11-15 14:57

‘De huidige situatie is een meevaller voor Poetin’

15els048z037 37

23-11-15 14:57

52

ECONOMIE

28 NOVEMBER 2015 ELSEVIER

Kijk uit bij keuze nieuwe zorgpolis ZORGVERZEKERING / De premie voor de verplichte zorgpolis stijgt in 2016 alweer, maar klanten van de ene verzekeraar krijgen een fors hogere rekening dan die bij de andere. Overstappen loont, maar wees op uw hoede. Want de ene polis is de andere niet.

Nic Vrieselaar Illustraties Eliane Gerrits

H

et goede nieuws: de premies voor de zorgverzekering stijgen gemiddeld minder hard dan het kabinet op Prinsjesdag verwachtte.

Maar de onderlinge verschillen tussen verzekeraars zijn opvallend groot.

Met het einde van het jaar in zicht begint het overstapseizoen voor zorgverzekeringen. U hebt tot en met 31 december om uw oude polis op te zeggen, en daarna nog een maand om een nieuwe te kiezen.

Net als vorig jaar stijgt de premie van de voor alle Nederlanders van 18 jaar en ouder verplichte basisverzekering, waarin de meest noodzakelijke zorg is ondergebracht.

Met gemiddeld 92 euro per jaar, dacht het kabinet in september nog. Uit een selectie van vijftig basisverzekeringen die Elsevier maakte, blijkt dat de premies slechts met zo’n 46 euro stijgen.

Volgens directeur Peter Ruys (39) van vergelijkingssite ZorgKiezer.nl teren verzekeraars in op reserves. ‘Verzekeraars hebben jarenlang enorme buffers opgebouwd, van honderden euro’s per verzekerde. Veel meer dan wettelijk is vereist. Die buffers gebruiken ze nu om scherper geprijsd te zijn dan de concurrent.’ Ruys schat dat verzekeraars dit jaar gemiddeld 150 euro per klant interen.

Dat geldt niet voor elke verzekeraar.

15els048z052 52

Ruys: ‘Ze zitten niet allemaal goed in de slappe was. Eno, moederbedrijf van Salland, heeft een relatief kleine reserve. Dat is ook de verzekeraar die zijn premies het ingrijpendst verhoogt: klanten betalen komend jaar elke maand 12 euro meer.’

Het verschil in financiële ruimte om prijsstijgingen te dempen, zorgt voor uiteenlopende premies. Marktleider Achmea verhoogt de premie met gemiddeld ruim 5 euro per maand, bij concurrent VGZ gaan ze minder dan 2 euro omhoog. Het is een extra reden voor verzekerden om prijzen te vergelijken. Maar op de pagina’s hierna leest u waarom de prijs niet alles zegt. Goedkopere polissen geven vaak ook minder keuzevrijheid.

Een van de belangrijkste redenen waarom de premies stijgen, is volgens Ruys dat verzekeraars de gevolgen ondervinden van het overhevelen van de AWBZ. ‘Zaken als langdurige zorg en wijkverpleging komen nu niet meer uit de pot van de rijksoverheid, maar uit die van gemeenten en verzekeraars. Dat stuwt de premie omhoog.’

Daarnaast zijn er het afgelopen jaar ook weer nieuwe, duurdere behandelingen op de markt gekomen. Die worden, als ze zijn erkend, net als bijvoorbeeld de spoedeisende hulp, vergoed door de basispolis.

Met de nog steeds ouder wordende bevolking betekent dat hogere zorgkosten, en ook E een hogere premie.

24-11-15 12:35

53

ELSEVIER 28 NOVEMBER 2015

Let bij het kiezen voor verzekeraar niet alleen op de prijs Ruim tweederde van alle verzekerden is volgens onderzoekscentrum Vektis nog nooit overgestapt van zorgverzekeraar. ‘Slapers’, zoals ze in de verzekeringswereld heten, laten veel geld liggen. Het verschil tussen de goedkoopste en duurste polis bedraagt komend jaar 330 euro per jaar.

Ook voor wie niet overstapt, is het de moeite waard de polis onder de loep te nemen: veel verzekerden kunnen toe met een minder uitgebreide dekking of een hoger eigen risico, in ruil voor premiekortingen van honderden euro’s per jaar.

Maar kies niet blind voor de goedkoopste polis. Elsevier zet de belangrijkste tips en de grootste valkuilen op een rij.

KIJK UIT MET GOEDKOPE BUDGETPOLIS

15els048z053 53

<Geen kruisende koppeling>

Lucien Rentmeester (28) kreeg in 2014 de diagnose Hodgkin-lymfoom, een zeldzame lymfklierkanker. ‘Zoek een ziekenhuis waar je snel terechtkunt, adviseerde de huisarts.’ Dat bleek in zijn regio het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam.

‘Bij toeval kwam ik er pas na twee kuren achter dat ik met mijn bud-

24-11-15 12:35

68

28 NOVEMBER 2015 ELSEVIER

KENNIS

Catrinus van der Veen/ANP

Goochelen met natuur

Nederlandse natuurorganisaties schrijven de opmars van de kraanvogel – hier in Fochteloërveen – op hun conto. Maar hun aantal stijgt overal in Europa

NATUUR / Het Planbureau voor de Leefomgeving manipuleert de nationale natuurboekhouding. Zo schetst het een door beleidsmakers gewenst beeld.

Rypke Zeilmaker

A

ls Natuurmonumenten en het Wereld Natuur Fonds (WNF) politici vertellen hoe de Nederlandse natuur ervoor staat, dan citeren zij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

Dat is de wettelijk aangewezen natuuradviseur van de staatssecretaris van Economische Zaken.

Tot voor kort riepen natuurclubs jarenlang op gezag van het PBL dat het bergafwaarts bleef gaan met de natuur. Sinds het jaar 1700 zou in Nederland de natuur zijn verpest, 85 procent biodiversiteit zou zijn verdwenen. Met de 15 procent ‘resterende biodiversi-

15els048z068 68

teit’ eindigde Nederland in 2012 nog in een PBL-ranglijst als ecologische hekkensluiter in de Europese Unie (EU).

Dat treurige rapportcijfer behoort al jaren tot het campagneDNA van natuur- en milieuclubs.

De Taskforce Biodiversiteit, waarmee oud-minister van Milieu Hans Alders bedrijven vergroent, gebruikt het lage cijfer om de noodzaak van natuurbeleid te onderstrepen. Ook media citeren het continu. Maar bijna niemand stelt de vraag wat dit PBL-getal eigenlijk verbeeldt.

De term ‘biodiversiteit’ is een samentrekking van ‘biologische diversiteit’. De meeste weten-

schappers doelen hiermee op twee zaken: de soortenrijkdom in een gebied en de populatiegrootte – bijvoorbeeld hoeveel paardebloemen, kieviten en veldmuizen in een gebied leven.

Malta Natuurmonumenten legt in campagnedocumenten het door het PBL geproduceerde verlies aan biodiversiteit uit als een verlies aan soortenrijkdom. Volgens de vereniging is er 15 procent van de in 1700 aanwezige soorten overgebleven. ‘Alleen Malta doet het slechter,’ stelt Natuurmonumenten. Ook WNF-directeur Johan van de Gronden schetste dit beroerde

beeld. Hij deed dat in 2011 tijdens een toespraak over het Nederlandse natuurbeleid voor leden van de Tweede Kamer.

Die 15 procent van het PBL koppelt een concreet getal aan een oude mantra van natuurorganisaties: vroeger was alles beter.

Geef ons geld, en wij ‘herstellen’ vroeger. Natuurclubs verschaften zich een plek aan de beleidstafel als expert, of als morele autoriteit.

Zoals directeur van Natuurmonumenten Marc van den Tweel, die in 2014 voor de Raad van Kerken ‘moreel leiderschap’ agendeerde.

Hij sprak onder meer over ‘dieren vol hormonen onder weinig sympathieke omstandigheden.

24-11-15 14:21

69

Rypke Zeilmaker

ELSEVIER 28 NOVEMBER 2015

Natuurontwikkeling gaat vaak ten koste van bestaande natuur: weide verandert in moeras

Verdwenen akkers

Nieuwe functie landbouwgrond Infrastructuur Water

8

Recreatie 10

Bebouwd

9

26 %

22 Rypke Zeilmaker

Bos en natuur ©ELSEVIER

25 Semibebouwd 2000-2010 BRON: CBS

Het elzenbroekbos van de Martelaarsgracht in het Naardermeer

(…) Het schaamteloos leegvissen van de zee. (…) Nederland dat nog maar 15 procent van zijn natuurlijkheid overheeft (…).’

Die onheilsmarketing resulteerde de afgelopen 25 jaar in unieke privileges voor natuurorganisaties. Om de rampspoed te keren, kocht de overheid sinds 1990 ongeveer 100.000 hectare boerengrond op voor ‘natuurontwikkeling’ – het creëren van moeras. Dat is al 25 jaar de belangrijkste en kostbaarste pijler van het natuurbeleid. De opgekochte boerengrond kwam grotendeels gratis in handen van voornamelijk drie organisaties, waaronder Natuurmonumenten.

De overheid koopt niet alleen de grond, ze betaalt ook het leeuwendeel van de inrichting tot nieuwe natuur. Zo kreeg de particuliere organisatie Natuurmonu-

15els048z069 69

menten sinds 2000 al 700 miljoen euro staatssteun. Maar Henk Bleker zette als CDA-staatssecretaris van Natuur in het kabinetRutte I vanaf 2010 die privileges op losse schroeven. Hij bezuinigde fors op het lopende natuurbeleid, en natuurclubs reageerden geschokt.

Mislukt Terugkijkend licht Bleker (62) zijn beleid als volgt toe: ‘Als je twintig jaar bakken met geld blijft besteden aan natuur, en je hoort steeds dat het alleen maar slecht gaat en dat je beleidsinzet niet werkt, dan heb je een probleem van een formaat dat een parlementair onderzoek waard is. Het beleid gericht op het terugkrijgen van die soorten was misschien per definitie al nooit haalbaar. Die soorten komen niet zomaar terug. In dat op-

zicht kun je dus zeggen: het beleid was mislukt.’

De mantra ‘het blijft slecht gaan’ was dus uitgewerkt als rechtvaardiging voor de natuurmiljarden. Maar dan lijkt plots een wonder te geschieden, als in 2012 het kabinet-Rutte II aantreedt en Sharon Dijksma (PvdA) Blekers plaats inneemt. Het in 1990 ingezette natuurbeleid blijkt wél effect te hebben gehad en moet worden doorgezet. Dat meldt Dijksma de Tweede Kamer in september 2013 in haar nota Het Natuurpact. Dit pact draaide 200 miljoen euro bezuiniging op natuurontwikkeling terug en was doorgerekend door het PBL. En zo betaalt de overheid bij grondaankoop nog steeds 85 procent van de rekening.

Het PBL publiceert gelijktijdig een nieuwe nationale natuurgrafiek, die het beleid ondersteunt

(zie ‘Biodiversiteit’ op pagina 70).

We zien hierop eerst de steeds verkondigde neergang tot 15 procent biodiversiteit. Maar vanaf 1990 is de vrije val geremd, ‘mede door natuurontwikkeling’. Zoals PBLsectorhoofd Natuur Keimpe Wieringa zegt in NRC Handelsblad: ‘Voor het eerst zien we nu dat de soortenrijkdom niet verder terugloopt.’ Recent verkondigden WNF, Natuurmonumenten en Vogelbescherming Nederland – mede op gezag van het PBL – ook een ‘voorzichtig’ natuurherstel.

Maar het mirakel van Dijksma blijkt van gegoochel met de natuurboekhouding aan elkaar te hangen. Zowel de ecologische neergang tot 15 procent biodiversiteit als het plotse herstel door natuurontwikkeling vanaf 1990 is een verzinsel. Dat blijkt na opvragen via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) van de gegevens die het PBL gebruikt en die te vergelijken met gegevens over de bestaande natuur uit wetenschappelijke databanken van biodiversiteit, ofwel soortinventarisaties die per land worden bijgehouden.

Waddenzee Uit die inventarisaties blijkt dat Nederland op Europees niveau op soortenrijkdom helemaal niet zo slecht scoorde. Zo heeft het met 1.500 zes keer zoveel hogere plantensoorten als de Finnen, terwijl Finland in het EU-ranglijstje van het PBL bovenaan eindigde als land met de meeste biodiversiteit.

Van algehele achteruitgang van soortenrijkdom was op nationaal niveau afgelopen eeuw al helemaal geen sprake. Er kwamen sinds 1900 netto 112 plantensoorten bij. Ook meldt de eerste Vogelatlas van Nederland uit 1979 de komst van veertig nieuwe broedvogelsoorten sinds 1900. Ver voor 1990 dus.

Wat het PBL ook niet vertelde: de 15 procent resterende biodiversiteit is berekend zonder de natuur van de Waddenzee, de rivierdelta en het IJsselmeer mee te tellen. Doe je dat wel, dan zou Nederland aanmerkelijk beter scoren. Bronnen buiten het PBL, zoals Leidse biologen in het cahier Biodiversiteit van de Stichting Biowetenschappen en Maat-

24-11-15 14:22