NUMMER 49 • 71STE JAARGANG • 5 DECEMBER 2015 • € 5,95
DICHTER ANTON KORTEWEG OVER OUDER WORDEN
HUIZENMARKT
AMSTERDAM IS NIET DE NORM Buiten de Randstad kunt u nog steeds betaalbare huizen vinden
DE BESTE WIJNEN 2015
15els049z001 1
Het westerse schuldgevoel AP
Nicolaas Klei proefde 800 wijnen en selecteerde er 65
ESSAY
01-12-15 17:34
4
ELSEVIER / INHOUD
5 DECEMBER 2015 ELSEVIER
Omslag Rob Huibers/HH inzet iStock
Bommen van overal 46 Steeds meer landen en groeperingen – van Al-Nusra tot peshmerga – zijn actief aan het front in Syrië en Irak. Een overzicht van wie waar vecht.
Win-winsituatie
62
Welke universiteiten zetten hun wetenschappelijke en technologische kennis het best in voor de economie of Baten in opdracht van derdenmaatschappij? Een ranglijst. procent
100
derden Bedrijven
80 60
Omslagartikel Grillig herstel van de huizenmarkt 40
16
De huizenmarkt heeft de weg omhoog weer gevonden. Maar het verschil tussen de Randstad en de provincie is enorm. In het westen is alweer sprake van oververhitting,20terwijl elders de prijzen nauwelijks stijgen. Zowel kopers als verkopers moeten dus op hun hoede zijn. 0
EUR RU RUG TUD TUE
©ELSEVIER
UL UM
UT
UU UvA TU
De beste wijnen
VU WUR
78
Nicolaas Klei koos uit 800 wijnen met veel moeite de 65 beste flessen. Thema dit jaar: no-nonsensewijnen, wijnen zonder poespas.
Wat is naastenliefde?
28
In het asieldebat staan bijbelse begrippen als ‘barmhartigheid’ centraal. Maar hoe ver reiken ze? Op pad in christelijk Nederland.
15els049z004 4
Anton Korteweg
36
Hij heeft er zijn hele leven een baan bij gehad. ‘Ik ben helemaal niet bohémienachtig. Voor een dichter ben ik behoorlijk normaal.’
01-12-15 17:32
NUMMER 49
ELSEVIER 5 DECEMBER 2015
6 8 10 13 16
NEDERLAND
22
22 25 26 28 32 34
BUITENLAND
40
ECONOMIE
50
62
CULTUUR
72 15els049z005 5
Politiek Kabinet maakt zich op voor bijna 60.000 asielzoekers, maar het gaat berekenen van financiële consequenties uit de weg In Brussel ‘Een negentiende-eeuwse oplossing’ Gerry van der List Opkomst en verval van de Nederlandse katholieken Hoek van Holland Veenendaal In Nederland Drie nederige hoodies wassen politieauto Asiel Wat is naastenliefde? – Op pad in christelijk Nederland Essay Ronald Buijt: waarom ik me helemaal niet schuldig voel Geschiedenis De genomineerden en de winnaar van de Elsevier/ Johan de Witt-scriptieprijs
INTERVIEW
36
Liesbeth Wytzes in gesprek met dichter Anton Korteweg
40
Frankrijk Het stille gelijk van Marine Le Pen van het Front National In Phnom Penh Brussel is populair in Cambodja Arend Jan Boekestijn Islamitische Staat, IS, ISIS, of toch liever Daesh? Rusland Poetin acteert niet meer Kenia Verveelde nomade Syrië en Irak Wie vecht precies waar, en tegen wie eigenlijk? Weekboek Witte Huis Cruz-raket tegen Trump
43 44 46 49 50 53 54 56 58 60
KENNIS
Brieven Foto van de week Parijs: Rellen bij klimaattop De week Het nieuws samengevat; Letterlijk; Feiten; Stijger/Daler; Agenda Commentaren Eng salafisme; Veel plezier!; Geen oplossing; Heilloze weg Verhaal van de week Het grillige herstel van de huizenmarkt
62 66 68
72
Marktwerking Energiebedrijven moeten hun distributienetwerken afstoten In de cijfers Inkomenssteun voor dierenartsen Syp Wynia Ooit bewaakten de Russen onze grenzen. Gratis Wat verder ter tafel komt Ole Christern
UW GELD
Bankpasfraude Hoe u zelf bankfraude voorkomt Netto Goedkoop energielabel voor het eigen huis Lezers vragen Drie deskundigen geven antwoord M’n goeie geld Daniël Joppe Te koop Vrijstaand huis Valorisatie Ranglijst toont de best communicerende, de best samenwerkende en de best ondernemende universiteit Lichaam & Geest Weten wat werkt tegen depressies, liefst vooraf
DIGITALE WERELD
Reclame Anti-adblock-actie Internet Apps streamen vanuit cloud Hebbeding NovaCamera De mens achter The Things Network Tips
95
Onderwijs Koninklijk Nederlands Instituut Rome biedt talenten de ruimte om zich te ontwikkelen In première Selectie uit het cultuuraanbod Uit & Thuis Film Steve Jobs van Danny Boyle Wijngids De beste wijnen 2015 van Nicolaas Klei Taal Spook Spiritueel Uw koninkrijk kome Gastronomie Slowcooker Hotspot Restaurant Onze Kerk – Hooge Zwaluwe Wijn Slank gebouwd Spaans rood Marijke Hilhorst Allemaal een Peugeootje
96 98
Leven & Dood Gerrit Holdijk (1944-2015) Bridge & Puzzels
75 78 88 90
5
NON SOLUS
Vooruitgang
A
an het begin van de migratiecrisis pleitte Elsevier voor beter bewaken van de buitengrenzen, afspraken met vertreklanden als Turkije, betalen voor opvang in de regio en het ontmoedigen van emigratie in de landen van herkomst. Ook waarschuwde Elsevier dat een ongecontroleerde immigratie de verzorgingsstaat ondermijnt. Deze voorstellen werden als inhumaan beschouwd. Feitelijk klopt die beschuldiging niet. Elsevier keert zich nooit tegen mensen die vluchten of om andere redenen naar Nederland trekken. Je kunt het mensen immers niet kwalijk nemen dat ze proberen hun leven te verbeteren en daartoe initiatief nemen. Zulk gedrag zouden sommige Nederlanders ook wat meer kunnen laten zien. Wel heeft de redactie zich de afgelopen decennia tegen politici en bestuurders gekeerd die – zonder enig beleid – van Nederland een immigratieland hebben gemaakt. Niet omdat er noodzaak toe was, maar uit laksheid. Ook nadat de Tweede Kamer had vastgesteld dat Nederland niet in staat is nieuwkomers goed te integreren, verzuimden opeenvolgende kabinetten helder uiteen te zetten waarom Nederland desondanks doorgaat met het toelaten van immigranten. Ten koste veelal van vluchtelingen die voor hun leven moeten vrezen. Maar zie, nog geen drie maanden later komen politici en bestuurders tot inkeer. Al die ‘inhumane’ voorstellen blijken opeens beleid te zijn geworden, gedragen door de Kamer. Perfect zijn al die maatregelen niet, maar ze komen wel heel wat sneller dan in de jaren negentig. Voortschrijdend inzicht bestaat gelukkig. Arendo Joustra, hoofdredacteur
01-12-15 17:32
16
VERHAAL VAN DE WEEK
5 DECEMBER 2015 ELSEVIER
WONEN / De huizenmarkt heeft de weg omhoog gevonden. Maar de kloof tussen Randstad en provincie is diep: in het westen is alweer sprake van oververhitting, elders stijgen prijzen nauwelijks. Kopers en verkopers moeten dus op hun hoede zijn. Jean Dohmen, Ibrahim Hamad en Nic Vrieselaar
D
e kostbaarste fout die een huizenkoper eind 2015 kan maken, is denken dat de huizenmarkt in Aalten, Apeldoorn of Alphen aan den Rijn dezelfde is als die in Amsterdam. De kans dat hij dan te veel betaalt voor een huis is groot. Het klopt dat de huizenmarkt in het hele land aantrekt, maar er zijn opvallend grote verschillen in het tempo en in de manier waarop het herstel zich manifesteert. Dat blijkt uit een analyse van Elsevier op basis
15els049z016 16
van cijfers over de huizenmarkt van onderzoeksbureau Calcasa uit Delft (zie ‘Hoe scoort uw gemeente?’ op pagina 19). In de eerste negen maanden van dit jaar kregen meer dan 125.000 huizen een nieuwe eigenaar, ruim 23 procent meer dan vorig jaar (zie ‘Snelgroeiend tekort aan huizen’ op pagina 20). Ook de prijzen stegen opnieuw, met 3,3 procent vergeleken met 2014. Maar de regionale verschillen zijn zo groot dat eigenlijk niet kan worden gesproken van dé Nederlandse huizenmarkt. Landelijke gemiddelden zeggen niets. In de regio rond Amsterdam en Utrecht is sprake van oververhitting. Kopers hebben
Olivier Middendorp
Grillig herstel huizenmarkt
in veel buurten nauwelijks bedenktijd, en verkopers accepteren een financieringsvoorbehoud vaak niet meer. De prijzen zijn daar (nagenoeg) op het niveau van voor de crisis, die in de tweede helft van 2008 begon en landelijk voor een prijsdaling van meer dan 20 procent zorgde. In veel andere gemeenten, vooral in het noorden, oosten en zuiden van het land, zijn de prijzen sinds de markt zich in 2013 langzaam stabiliseerde, mondjesmaat gestegen. Elsevier keek niet alleen naar de prijzen, maar ook naar andere factoren die inzicht bieden in het herstel van de huizenmarkt zoals marktliquiditeit (de verhouding tus-
01-12-15 15:20
17
ELSEVIER 5 DECEMBER 2015
Te koop sinds 2007: vrijstaand huis in Leeuwarden
Te koop sinds 2006: hoekhuis in Franeker
Te koop sinds 2006: vrijstaand huis in Blijham
Hotspot op de huizenmarkt: in de Indische buurt in Amsterdam doet 70 procent van de huizen meer dan de vraagprijs. Niet overal gaat het zo goed
sen verkochte en te koop staande huizen), het percentage huizen dat langer dan drie jaar te koop staat, en de mate waarin kopers bereid zijn meer dan de vraagprijs te betalen. Dat levert een gedetailleerde ‘herstelbarometer’ op. Een stad die qua prijsherstel matig scoort, maar waar relatief weinig huizen lang te koop staan, komt dan toch goed uit de bus. De huizenmarkt valt eind 2015 duidelijk in twee delen uiteen: aan de ene kant de Randstad (zonder het Groene Hart), met de steden Groningen, Maastricht en Breda als ‘satellieten’ in de provincie. Daar is het herstel over de hele linie verder gevorderd dan
15els049z017 17
in de rest van het land. Het herstel gaat uitgesproken traag in grote delen van Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel en Gelderland. Ook het oosten van Brabant en Noord-Limburg scoren matig. Niet heel ver ten oosten van Utrecht duiken de scores omlaag. Het is belangrijke informatie voor wie op huizenjacht gaat of juist van zijn huis af wil (zie ‘Tips voor kopers’ op pagina 18 en ‘Tips voor verkopers’ op pagina 19). Zij moeten bij hun strategie rekening houden met de lokale markt. Een koper betaalt anders te veel of brengt een kansloos bod uit. Een verkoper in pakweg Venray die zijn vraagprijs ba-
seert op wat hij in de krant leest over de ontwikkelingen in Amsterdam of Utrecht, zal vermoedelijk lang moeten wachten op een koper.
Aardbeving De slechtst presterende gemeenten van Nederland zijn Loppersum, Oldambt en Bellingwedde. Dat is geen toeval. Het oosten van de provincie Groningen is een krimpgebied met weinig voorzieningen, en in Loppersum en omgeving is aardbevingsschade door de gaswinning. Bij pakweg de helft van de huizen die in dit gebied te koop staan, werd het bord met
01-12-15 15:20
28
NEDERLAND
5 DECEMBER 2015 ELSEVIER
In Leerdam splijt de asielkwestie de christelijke partijen in de gemeenteraad: wat is bijbels?
Wat is naastenliefde? ASIEL / In het asieldebat staan bijbelse begrippen als ‘barmhartigheid’ centraal. Maar zijn die wel zo duidelijk? Op pad in christelijk Nederland. ‘Er is niks mis mee om in een staat van realisme te verkeren.’
15els049z028 28
01-12-15 14:37
LSEVIER
29
Rufus de Vries
ELSEVIER 5 DECEMBER 2015
Jorgen Caris/HH
Joël Voordewind
Arjan Plaisier
Peter Hilz
Werry Crone/HH
Kees van der Staaij
Bart Jan Spruyt
Peter Hilz
Bas van Bommel
Jan van Beuzekom
Niels van den Bovenkamp
R
umoer en discussie in Leerdam. In het Zuid-Hollandse stadje (bijna 20.000 inwoners) was in februari sprake van de komst van een asielzoekerscentrum (azc) en dat leidde tot veel debat in de lokale orthodox-christelijke gemeenschap. Wat is barmhartigheid, wat is naastenliefde? Hoe ver reiken die bijbelse waarden precies? Het is een debat dat driekwart jaar later, sinds de
15els049z029 29
Kees van der Staaij (SGP) versus Joël Voordewind (CU) Ook op landelijk niveau zijn de verschillen tussen de orthodox-christelijke partijen duidelijk te zien in de kwestie van de asielcrisis. Fractieleider van de SGP Kees van der Staaij (47) ziet dat zijn partij andere politieke standpunten inneemt dan de ChristenUnie (CU). ‘Wij zijn voor een restrictieve lijn, de ChristenUnie is meer voorstander van een ruimere lijn.’ CU-Kamerlid Joël Voordewind (50) vindt het ‘accentverschillen’. ‘En ik zou onze lijn liever een barmhartige willen noemen.’ Hij leest dezelfde Bijbel als Van der Staaij. ‘Daarin staat dat we moeten omzien naar onze naasten. We moeten ervoor zorgen dat we asielzoekers humaan opvangen.’ Ook de SGP benadrukt het belang van herbergzaamheid en naastenliefde, maar waar bij de ChristenUnie vaak een punt volgt, volgt bij de SGP een maar. Van der Staaij: ‘We hebben te maken met een klein en dichtbevolkt land, dus de overheid moet rekening houden met het draagvlak in de samenleving. Gastvrijheid betekent ook dat er grenzen zijn aan gastvrijheid, zei Groen van Prinsterer al.’
Voordewind vindt dat de actuele asielzoekersstroom niet moet worden overdreven. ‘Natuurlijk zijn de aantallen vluchtelingen groot: eind oktober was het aantal al 45.000, maar dat is in het verleden wel eens meer geweest.’ In de samenleving leeft – zeker na de recente aanslagen in Parijs – veel angst. Volgens Voordewind wordt die angst verder aangewakkerd door een partij als de PVV. ‘Zij roepen angstbeelden op die niet kloppen met de werkelijkheid. Je moet de angst van burgers zeker erkennen, maar als politicus moet je dingen in perspectief zetten en je bij de feiten houden.’ Van der Staaij: ‘Enerzijds moet je niet doen alsof iedereen hier met geweld zijn gewelddadige opvattingen komt bewerkstelligen, maar anderzijds is het een reële zorg dat er jihadisten tussen kunnen zitten.’ Tijdens een asieldebat in de Tweede Kamer baarde Van der Staaij opzien met zijn voorstel om christelijke vluchtelingen voorrang te geven in Nederland. ‘Die opmerking moet je nadrukkelijk in de context zien. Dat ging toen over de vluchtelingen die Ne-
grootschalige komst van asielzoekers uit vooral Syrië, ook landelijk speelt bij politieke partijen als ChristenUnie en SGP. Kerken en christelijke politieke partijen zijn vanouds goed vertegenwoordigd in Leerdam. Het CDA, de SGP en de ChristenUnie kunnen in de raad samen rekenen op acht van de negentien zetels. Juist deze partijen zijn het volkomen oneens over de mogelijke komst van een azc. De plaatselijke ChristenUnie-fractie is groot voorstander van een azc, de SGP-fractie kreeg juist het
derland uitnodigt om naar ons land te komen. Ik bedoelde dus niet dat je onderscheid moet maken tussen de vluchtelingen die hier al zijn, maar onderscheid in het uitnodigingsbeleid. Christenen hebben het vaak extra moeilijk in het Midden-Oosten. Ik vind dat Europa met haar christelijke wortels een extra verantwoordelijkheid heeft.’ Volgens Voordewind pleitte zijn partij daar al eerder voor. ‘Je moet voorrang geven aan de meest kwetsbaren. In het Midden-Oosten zijn dat vaak christenen.’ Voordewind zag eerder dit jaar in Irak schrijnende situaties. ‘Ik hoorde over een 60-jarige man. Hij had twee huizen, een stuk grond en hij kon zijn kinderen goed op laten groeien. Totdat IS hen verdreef. Nu houdt hij zijn hand op voor 10 euro. Zulke beelden neem je mee naar de Kamer.’ Die schrijnende situaties laten Van der Staaij niet koud. ‘Je kunt als politicus echter niet alleen je hart laten spreken, je moet ook het hoofd koel houden. Er wordt te makkelijk gedaan alsof alleen de emotie van het welkom heten ethisch aanvaardbaar is.’
verwijt een azc koste wat het kost te willen tegenhouden. Uiteindelijk kwam het azc er niet. Het COA wilde niet afschalen van 350 naar 150 plaatsen, een harde eis van de SGP. Volgens Jan van Beuzekom (62), fractievoorzitter van de ChristenUnie in Leerdam, koos zijn partij een heel andere invalshoek dan de SGP. ‘Zij vinden wetten en regels heel belangrijk, wij benadrukken vooral liefde voor mensen.’ Van Beuzekom vindt de afwijzing van een azc bijbels gezien niet te rechtvaardigen. ‘In het bijbelboek Deutero-
01-12-15 14:37
36
INTERVIEW / ANTON KORTEWEG
5 DECEMBER 2015 ELSEVIER
‘Voor een dichter ben ik behoorlijk normaal’ Blijmoedig oud worden valt niet mee. Dichter Anton Korteweg (71) worstelt er al mee vanaf zijn jeugd. Het is al bijna zover dat hij liever drank krijgt dan een boek.
O
Liesbeth Wytzes Foto’s Marco Bakker
‘Eén van mijn bundels heet Comfortabel ongelukkig. Dat is het wel een beetje voor uderen zijn het gelukkigst (Meuons soort mensen. Je hebt alles wat je hartje lenhoff) heet de bundel met alle begeert, laten we wel zijn. Ik heb leuk werk gedichten van Anton Korteweg. gehad, kunnen doen wat ik wilde. Een aarDe titel is ontleend aan een dige vrouw, twee kinders. Alles was precies krantenartikel: zoals het bij ons soort mensen hoort.’ Ons soort mensen, dat zijn ‘gewoon een ‘Ouderen zijn het gelukkigst’, beetje nette, gestudeerde, belezen, af en toe Kopt NRC Handelsblad reizende, milieubewuste types. Ik ben heleVan zes zes tweeduizendzes. maal niet bohémienachtig. Voor een dichter ben ik behoorlijk normaal. Ik heb er ook alHebben die ook nog wat. tijd een baan bij gehad. ‘We hebben het helemaal niet slecht, De toon is typerend: lichtvoetig, ironisch, maar er zit toch altijd iets in het leven wat toegankelijk. Een beetje melancholiek. De schuurt, of er is een verlangen naar iets anbundel mocht onder geen beding de toevoeders. Niets is ooit helemaal goed of volging Verzameld werk krijgen. ‘Dat is zo grafmaakt. Dat heeft niet met leeftijd te maken. steenachtig,’ zegt Korteweg, dichter en derAls je ouder wordt, moet je jezelf wel leren tig jaar directeur van het Letterkundig Muom je verwachtingen bij te stellen. Het geseum in Den Haag. ‘Bovendien voel dat dingen er niet meer zijn, ga ik rustig door.’ niet meer gaan, daar moet je wat Op tafel in zijn huis in Leiden mee doen dan je er alleen ‘Er zit altijd meer liggen boeken. Onrust, de biomaar bij neerleggen. Je moet iets in het grafie van Jacob Israël de Haan, daar een zekere tevredenheid Ik kom terug van Adriaan van mee hebben, om het nog een leven wat Dis. Een bundel met psalmen en beetje leuk te houden.’ schuurt’ gezangen die door ducttape tegen uiteenvallen wordt behoed. orteweg is lang, slank, Op het schutblad staat dat die hem bij het draagt een groene trui, verlaten van de zondagsschool werd uitgeeen ribfluwelen broek. reikt met Kerstmis 1955. Zestig jaar geleden. Hij trekt een beetje met een been en één oog Oud worden houdt Korteweg zijn hele leven blijft soms even dicht. Hij werkte dertig jaar al bezig, ook toen hij jong was. als directeur bij het Letterkundig Museum Is oud worden zo erg? ‘Ik vind het been ging daar op de racefiets heen. ‘Ik fietste hoorlijk erg. Maar jonger zijn vond ik ook altijd. Echt altijd, behalve wanneer het glad behoorlijk erg, dus het maakt niet veel uit.’ was. En zonder regenpak, want het regent Is het hele leven dan ‘behoorlijk erg’? niet zo vaak, zeker ’s ochtend tussen 8 en 9 niet. Ik droeg een fietspak en verkleedde me in het museum. Daar hees ik me in een net Anton Korteweg (Zevenbergen, 1944) werd na pak. Ik was echt een middle-aged man in lyzijn studie leraar en in 1979 directeur van het cra, zoals Paulien Cornelisse in een column Letterkundig Museum. Hij schreef twaalf dichtschreef. Of nu meer een old man in lycra.’ bundels en diverse studies. In 1986 kreeg hij de Reed hij vroeger naar Den Haag in minA. Roland Holstpenning voor zijn poëzie. der dan een uur, de laatste jaren kostte het
K
15els049z036 36
hem bijna anderhalf uur. Kampen redt hij nog wel. Maar Helmond? Is ouder worden alleen verlies, of schiet je er ook iets mee op? ‘In materiële zin wel. Ik vind het heerlijk dat ik zo lang in bed kan blijven als ik wil.’ Dat fietsen bleek inspirerend. ‘De aanzetten voor een gedicht komen vaak op de fiets. Die pompbeweging van de benen pompte soms ook stukjes of flarden gedicht op. Die probeerde ik te onthouden, ik schreef ze ook op.’ Hij haalt een klein notitieblokje uit zijn broekzak. Soms viel zijn oog op eigenaardigheden. ‘Zoals hier in Leiden bij het station: Kankercentrum West. Heel veel mensen denken daar niks bij, die vinden dat niet raar, maar ik moet daar dan wat mee. Of Peilstation voor ouderen. Of de Stichting Doelmatig Verzinken. Dan denk ik onmiddellijk aan de dood en schrijf iets in de trant van: daar heb ik niemand voor nodig.’
J
e moet een opmerkzame geest hebben. Die keer dat hij bij het ene tunneltje de tekst ‘Astrid, I love you’ zag, en bij het volgende ‘Astrid, skelethoer’. ‘Dat is weer een ander verhaal. Dan ga ik daarover nadenken. Ik zie zoiets binnen tien minuten, maar in het echt duurt zo’n relatie jaren. Tegeltjeswijsheden, kan ook. “Op de paal is slecht gemikt.” Of: “Hoe vuiler je bent, hoe schoner je wordt.” Dat soort dingen. Dat kan het begin zijn en dan moet er iets omheen komen, zodat het meer is dan een banale waarheid. Het wordt dus vaak opgeroepen door het fietsen, door wat ik zie.’ Eén van Kortewegs bekendste gedichten – vaak gebruikt in rouwadvertenties – heet ‘Weggaan’ en beschrijft de droge plek die een weggereden auto even achterlaat als het regent. Laatste regel: Dat is wat blijft als je weggaat. Niets dus. Iedereen herkent dat beeld, maar de dichter legt het verband met dood en vergankelijkheid. ‘De plek in Voorschoten waar ik dat zag,
30-11-15 15:36
‘Het is voor mij niet moeilijk om de tijd te vullen’
15els049z037 37
30-11-15 15:36
46
BUITENLAND
5 DECEMBER 2015 ELSEVIER
Delil Souleiman/AFP/ANP
Bommen van alle kanten
Koerdische milities milities, YPG. Vechten vooral tegen IS. Vrouwelijke soldaat van het YPG
TURKIJE
SYRIË EN IRAK / Steeds meer landen en groeperingen melden zich, steeds nadrukkelijker, aan het front in Syrië en Irak. Maar wie vecht precies waar, en tegen wie eigenlijk? Een overzicht.
Aleppo Idlib Raqqa
Latakia
Ar De
Robbert de Witt Kaart Jelrik Atema Hama
an d ell
LIBANON
Rusland helpt Assad, voert sinds 30 september luchtaanvallen uit op IS-doelen, maar vooral op Syrische rebellen. Deelt inlichtingen met het Assad-regime, de Iraakse regering en Iran.
Tussen de 5.000 en 8.000 strijders van de Libanese, sjiitische terreurbeweging vechten aan de zijde van Assad tegen IS en Syrische oppositiegroepen.
Syrische rebellengroepen, rebellengroepen waaronder het Vrije Syrische Leger. Vechten tegen Assad.
15els049z046 46
Palmyra Tadmur
SYRIË
Damascus
Alexei Druzhnin/Tass/ANP
Al-Nusra Front, Front islamitische strijders gelieerd aan Al-Qa’ida, vechten tegen IS, Assad en andere rebellengroepen.
Qusair
dd
President Vladimir Poetin (Rusland)
Homs
Mi
Mikhail Metzel/Tass/ANP
se Z ee
Tartus
JORDANIË
De Syrische president Bashar al-Assad
Het Syrische leger. Vecht tegen rebellengroepen en IS. Volgens het Institute for Strategic Studies telt het leger van president Bashar al-Assad 178.000 soldaten – ruwweg de helft van de omvang voordat de burgeroorlog begon in 2011. Voor de strijd tegen de verschillende rebellengroepen kan Assad ook rekenen op burgermilities. Geschatte omvang: 150.000-200.000 man.
Anti-IS-coalitie onder leiding van de Verenigde Staten. In Syrië bombarderen deze landen IS: Verenigde Staten, Frankrijk, Canada, Australië, Jordanië, Saudi-Arabië, Bahrein, Verenigde Arabische Emiraten, Turkije.
01-12-15 13:56
47
ELSEVIER 5 DECEMBER 2015
Koerdische strijders, peshmerga. Omvang: 80.000-120.000. Vechten tegen IS in Irak. Duitsland levert wapens.
Safin Hamed/AFP/ANP
Nicolas Maeterlinck/Belga/ANP
Turkije bombardeert IS-stellingen sinds 28 augustus, maar valt ook Koerdische doelen in Syrië aan.
De Turkse president Erdogan
Hasakah Mosul
Peshmerga aan het front in Irak
Erbil
Enkele duizenden militairen van de Iraanse Republikeinse Garde vechten met het Syrische leger tegen opstandelingen en IS.
Ar Deir Ezzor
IRAN
Kirkuk
Baiji IS (Islamitische Staat) zou volgens verschillende inlichtingendiensten beschikken over 20.000 tot 50.000 strijders, onder wie 12.000 tot 28.000 jihadisten die van buiten Irak of Syrië afkomstig zijn.
IRAK
Ramadi
Reuters
Michael Reynolds/EPA/ANP
Bagdad IS-strijders in Raqqa
Legenda
Hollande (Frankrijk, links) en Obama (Verenigde Staten)
In handen van rebellen Onder controle van Assad-regime IS-territorium Onder controle van IS Koerdisch gebied in Syrië
Anti-IS-coalitie onder leiding van de Verenigde Staten. In Irak bombarderen deze landen IS: Verenigde Staten, Frankrijk, Canada, Australië, Jordanië, Denemarken, Nederland, Groot-Brittannië en België. Duitsland stuurt 1.200 militairen ter ondersteuning.
SAUDI-ARABIË
15els049z047 47
Koerdisch gebied in Irak 0
50
100 km
Aanwezigheid Hezbollah Al-Nusra Front Russisch bombardement
Het Iraakse leger leger. Vecht tegen IS. Geschatte omvang 150.000 tot 180.000 man.
Bombardement anti-IS-coalitie ©ELSEVIER
x
BRON: BBC,INSTITUTE FOR THE STUDY OF WAR, US CENTRAL COMMAND, GLOBALSECURITY.ORG
01-12-15 13:56
62
5 DECEMBER 2015 ELSEVIER
KENNIS
Winst van wetenschap VALORISATIE / Welke universiteit verzilvert haar wetenschappelijk kapitaal optimaal? De ranglijst van Elsevier en ScienceWorks toont de best communicerende, de best samenwerkende en de best ondernemende universiteit. Arthur van Leeuwen
D
e Universiteit Twente levert van alle dertien universiteiten het hoogste economisch en maatschappelijk rendement. Dat blijkt uit de Elsevier/ScienceWorks Valorisatieranglijst 2015. Tweede is de Technische Universiteit Delft en derde Wageningen University. Alle drie zijn het typische bèta-universiteiten. Dat geldt ook voor nummer 4, de Technische Universiteit Eindhoven. Hoogst genoteerde ‘brede’ universiteit is Leiden (vijfde), gevolgd door de Universiteit van Amsterdam (zesde) en de Rijksuniversiteit Groningen (zevende). In de Valorisatieranglijst 2013 eindigde Eindhoven als derde en Wageningen University vierde. De ranglijst is bedacht en opgezet door onderzoeks- en adviesbureau ScienceWorks in Den Haag en beoogt in kaart te brengen hoe universiteiten hun wetenschappelijke en technologische kennis weten in te zetten voor economisch of maatschappelijk nut. Het gaat dus om het verzilveren van het wetenschappelijk kapitaal. Dat is ook de betekenis van het woord ‘valorisatie’: waarde geven aan. De Universiteit Twente mag dan algemeen winnaar zijn, dat wil niet zeggen dat ze op alle fronten ‘kampioen’ valorisatie is. Zoals Sven Kramer ook niet alle afstanden hoeft te winnen om allround wereldkampioen schaatsen te worden. Alle universiteiten zijn mededingers in drie klassementen. Als communicerende universiteit, die zich profileert met het verspreiden van kennis en deelname aan het publieke, maatschappelijke debat. Als samenwerkende universiteit, die als dienstverlener optreedt voor de publieke sector en het bedrijfsleven. En als ondernemende universiteit, die aanjager is van ondernemerschap en innovatie (zie ‘Hoe rekende
15els049z062 62
ScienceWorks?’ op pagina 63). Twente voerde lang de slogan ‘ondernemende’ universiteit. Maar al is die slogan inmiddels veranderd in High tech human touch, de overwinning in het eindklassement is onverkort te danken aan de score als ondernemende universiteit. Tilburg University is de winnaar als communicerende universiteit, Wageningen University als samenwerkende universiteit.
Succesverhalen ‘De publieke aandacht gaat vooral uit naar start-ups en extreme succesverhalen van bedrijfjes die voor 1 miljard euro aan een grote farmaceut of IT-multinational zijn verkocht,’ zegt Frank Zwetsloot (52), CEO van ScienceWorks. ‘Maar de opzet van onze valorisatieranking is juist om veel breder te kijken.’ Zodra het gaat om euro’s, octrooien en spin-offs, staan geestes- en sociale wetenschappen op achterstand. Zwetsloot:
NAMEN UNIVERSITEITEN VOLUIT EUR RU RUG TU TUD TUE UL UM UT UU UvA VU WUR
Erasmus Universiteit Rotterdam Radboud Universiteit Nijmegen Rijksuniversiteit Groningen Tilburg University Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Universiteit Leiden Universiteit Maastricht Universiteit Twente Universiteit Utrecht Universiteit van Amsterdam Vrije Universiteit Wageningen University
AMC azM UMC
Academisch Medisch Centrum academisch ziekenhuis Maastricht Universitair Medisch Centrum
‘Daar zie je dus ook weerstand tegen dat hele idee van valorisatie. Niet terecht, want de aanwezigheid van universiteiten als kennisbron in het publieke domein omvat zoveel meer dan alleen een waardebepaling in euro’s.’ Er is bijvoorbeeld zoiets als invloed, de impact van academische kennis op beleid en besluitvorming. Vandaar dat, vergeleken met het onderzoek in 2013, naast optreden in de media twee nieuwe maten zijn geïntroduceerd. De vermelding van de universiteit in Kamerstukken en deelname in adviescolleges van de regering – zoals de Onderwijsraad, Gezondheidsraad of de staatscommissie Herijking ouderschap – tellen nu als bewijs van maatschappelijke relevantie. Op dat front slaat Tilburg een slag met de hoogste deelname van de wetenschappelijke staf aan adviescolleges, plus een tweede plaats bij de vermelding in Kamerstukken. Wageningen is daar nummer 1, met 141 vermeldingen – ontdaan van herhalingen per debat (zie ‘Politiek gewicht’ op pagina 64). Wageningen University is bovendien derde bij de deelname aan adviescolleges. Ze is prominent aanwezig als best samenwerkende universiteit én nummer twee als communicerende universiteit. Een derde nieuwe maat vormen inkomsten uit licenties. Zwetsloot: ‘Universiteiten besluiten nogal eens om intellectueel eigendom zoals een patent zelf te houden in plaats van het te verkopen aan een bedrijfje, en alleen het gebruiksrecht te verlenen. We zien dat terug in allerlei constructies van eigendom en royalty’s.’ De licentie-inkomsten zijn toegerekend aan het klassement van de samenwerkende universiteit. Daarin tellen onder meer onderzoeksprojecten mee die zijn gefinancierd door Technologiestichting STW. Dat is een gezaghebbende organisatie die technischwetenschappelijk onderzoek en de gebrui-
30-11-15 16:21
63
ELSEVIER 5 DECEMBER 2015
Universiteiten op de markt
Resultaten van de Elsevier/ScienceWorks valorisatie-ranglijst 2015 Eindstand valorisatie 80
index=100
60 40
Samenwerkende universiteit Ondernemende universiteit Communicerende universiteit
20 0
UT
TUD
WUR
TUE
Communicerende universiteit 100
UL
index=100
80 60
Vermeldingen in Kamerstukken Valorisatie in jaarverslagen Radio en tv Dagbladen
40 20 0
TU
WUR
UvA
TUD
VU
Samenwerkende universiteit index=100
100 80 60 40
Licentie-inkomsten Adviesraden Baten i.o.v. derden MTI's TTI's STW-onderzoeken Co-publicaties
20 0
WUR
EUR
TUE
UU
Ondernemende universiteit 100
UL
index=100
80 60 40
Pre-seed fonds Spin-offs Seed fonds Science Park: werkgelegenheid Science Park: bedrijven Octrooien
20 0 ©ELSEVIER
15els049z063 63
UT
TUD
TUE
UL
RUG BRON: SCIENCEWORKS (2015)
Hoe rekende ScienceWorks? De universiteiten zijn gerangschikt naar drie typen activiteit om tot valorisatie van kennis te komen: als communicerende universiteit, als samenwerkende universiteit en als ondernemende universiteit. Voor elk type is een gewogen score gegeven, uitgedrukt in procenten. Communicerend: 20 procent in de totaalscore. Daarbinnen tellen publicaties in dagbladen, optredens op radio en televisie en vermelding in Kamerstukken elk voor 31,7 procent mee. Vermelden van valorisatie in het jaarverslag van de universiteit telt voor 5 procent. Samenwerkend: 40 procent in de totaalscore. Daarbinnen tellen baten in opdracht van derden het zwaarst mee, namelijk 45 procent. Co-publicaties met bedrijven, participatie in Technologiestichting STW, inkomsten uit licenties en vertegenwoordiging in adviesraden van de overheid tellen voor 10 procent. Participatie in Technologische Topinstituten (TTI’s) en in Maatschappelijke Topinstituten (MTI’s) telt elk voor 7,5 procent. Ondernemend: 40 procent in de totaalscore. Daarbinnen telt het aantal spin-off-bedrijven mee voor 40 procent, het aantal aangevraagde octrooien voor 15 procent. Het aantal bedrijven op ScienceParks telt voor 12,5 procent, evenals de werkgelegenheid. De aanwezigheid van seed capital (structurele subsidie of externe financiering) en pre seed capital (beperkt startkapitaal) tellen elk voor 10 procent mee. Het onderzoek is gebaseerd op openbare bronnen: jaarverslagen van universiteiten en universitair medische centra, van DUO, NWO en technologiestichting STW, en informatie van TTI’s en MTI’s. Verder is geput uit databanken van het CWTS (citatie-indexen), de jaarrapportage bedrijfsvoering Rijk 2014 (adviescolleges kaderwet), LexisNexis, Beeld en Geluid, Bucks Consultants International, en Kamerstukken, handelingen en Kamervragen. Ook colleges van bestuur en technology transfer officers van universiteiten leverden data. Een uitvoerige beschrijving staat op scienceworks.nl. Namens ScienceWorks stelden mr. Frank Zwetsloot, Lodewijk Gelauff MSc, Björn Brusse MSc en Lars Mol BSc de ranglijst op. Elsevier is verantwoordelijk voor de weergave van de resultaten.
30-11-15 16:21
78
CULTUUR
5 DECEMBER 2015 ELSEVIER
UITLEG
S WIJNGID
A’ S 8 PA G I N T I P S P M E T KO O
Lees de gegevens van elke wijn als volgt: HERKOMSTLAND
Wijnhuis, wijngebied en wijn Prijs importeur
VERKOOPINFORMATIE Gegevens van alle importeurs en verkoopadressen zijn te vinden via: www.elsevier.nl/ wijnen2015
Nicolaas Klei: ‘Voor deze gids koos ik no-nonsensewijnen. Wijnen zonder poespas. Zonder aanstellerij, zonder make-up, zonder pretenties’
15els049z078 78
30-11-15 15:39
MATIE
79
ELSEVIER 5 DECEMBER 2015
De beste wijnen 2015 WIJNGIDS / Nicolaas Klei vroeg 60 importeurs om nuchtere wijnen zonder poespas, kreeg er 800 opgestuurd en selecteerde de 65 beste voor Elsevier. Nicolaas Klei Foto Olivier Middendorp
W
ijlen een wijnvriend kon het vernietigend zeggen: ‘Dit is een bedáchte wijn!’ De nieuweling in het proefclubje, trots op de kelderschat die hij had ingebracht, keek beduusd: een prachtwijn, toch, helemaal volgens de boekjes? Precies. En dat was er mis mee. Het was een wijn bedacht door een oenoloog, een technisch alles kunnende wijnmaker. Een wijn op recept. Zulke wijnen worden gemaakt in de grote wijnfabrieken, in opdracht van groothandels en supermarkten, afgestemd op de smaak van de consument, maar ook in het minidomein van de zakentycoon-in-ruste, die een duursmakende honderdpuntenwijn wil om de wereld een poepie te laten ruiken, waarna de ingehuurde oenoloog aan het werk gaat met lage rendementen, laat plukken en nieuw eikenhout, en wijn maakt die precies zo smaakt als alle andere honderddollarwijnen.
Maar het gebeurt ook bij de kleine wijnboer die gewoon zijn wijn maakt van zijn druiven. Soms met opzet: ik herinner me de wijnboer die met zuidelijk temperament zei een artiest te zijn, een kunstenaar mijnheer, en z’n wijnen zo bijzonder wilde maken dat het nergens meer op leek. Vaker gebeurt het per abuis en onbedoeld, doordat de boer in dat mooie oogstjaar van z’n beste wijngaard en oudste stokken een superdesupercuvée heeft gemaakt, opgevoed op dure nieuwe houten vaten en met ook verder van alles het beste – met als resultaat een wijn geurend naar een houtzagerij. Het thema van deze Elsevier wijngids, alweer de achtste editie, is het tegenovergestelde. No-nonsensewijnen. Wijnen zonder poespas. Zonder aanstellerij, zonder makeup, zonder pretenties. Nuchtere wijnen, met de geuren en smaken en het karakter van de druiven waarvan ze zijn gemaakt, de wijngaard waar ze groeiden, het weer van het oogstjaar. Wijn van boeren die zeggen dat wijn wordt gemaakt in de wijngaard. Als je daar maar je best doet, hoef je de geplukte
druiven alleen maar in het gistingsvat te doen en worden ze vanzelf wijn. Zeggen ze. Ze zijn wel dag en vaak ook nog nacht in de kelder om alles in de gaten te houden, maar dan om te zorgen dat er niets misgaat. ‘Als je goede druiven hebt, hoef je er verder alleen maar voor te zorgen dat je er geen zooitje van maakt. Goede wijn maakt zichzelf.’ Het is een onderwerp dat leeft. Nog nooit zo veel telefoontjes gehad van importeurs als voor deze achtste editie. Ze waren allemaal enthousiast, maar vroegen zich af of de wijnen biologisch moesten zijn (nee, maar druiven uit een wijngaard vol kunstmest en pesticiden geven weinig karakter aan de wijn) en of houtgerijpte wijn ook mocht (ja, niks mis met hout, zolang het slechts wordt gebruikt om de geur en smaak beter te laten uitkomen). Ruim zestig importeurs stuurden samen zo’n 800 wijnen op. Met veel moeite heb ik er 65 uitgekozen voor deze gids. Het beste van het beste van wijnen die niet best willen zijn, maar goed en eerlijk.
LICHT WIT ONDER DE 10 EURO OOSTENRIJK Alexander Koppitsch, burgenland, diverse wijnen 2014 € 8,95 goedewijn.info en winterbergwijnen.nl Zelden zulke fijne grüner veltliner, pinot blanc of sauvignon geproefd: vol rijp en sappig fruit, heel puur en zuiver, nauwelijks sulfiet. Spotgoedkoop doordat niemand nieuweling Koppitsch nog kent.
FRANKRIJK Domaine de Belle Mare, picpoul de pinet 2014 € 6,55 labranche.nl Bij picpoul de pinet hoor je te zeggen ‘de muscadet van Zuid-Frankrijk’. Inderdaad, meestal ook dun en zuur. Deze echter is zilt en geurt zacht naar sappige peren en romantische bloesem. Geen geld.
SPANJE La Bodega de Pinoso, Vergel, alicante 2014 € 6,95 wellofwine.nl Verrassend en verkoelend wit uit het warme Zuidoost-Spanje, vriendelijk dankzij het rijpe fruit van druif airén, en met wat pit van een briesje sauvignon blanc.
DUITSLAND Eymann, pfalz, riesling classic 2014 € 8,75 coenecoop.com Heel lieve, invoelende riesling op biodynamische grondslag. Zelfs wie dat schuimbekkend kwakzalverij vindt, zal hiervoor vallen. De homeopatische zuren zijn als een verkoelend briesje op een mooie zomerdag.
15els049z079 79
Koppitsch
Riffel
DUITSLAND Riffel, rheinhessen, riesling en ander wit 2014 vanaf € 8,95 winterbergwijnen.nl en labranche.nl Heerlijke, dartele biologische riesling vol lentegeur, en ook hun andere druiven mogen er wezen. Goed droog, doch niet streng. Voor wie riesling niet kent: lijkt op sauvignon, maar dan met keizerlijke allure.
30-11-15 15:39
Lessen van een halve eeuw immigratie In mei 1986 doorbrak Elsevier een taboe met het omslagartikel ‘De nieuwe Nederlanders’, waarin de auteurs stellen dat de stroom immigranten tot problemen leidt. Sindsdien is het weekblad op basis van eigen waarneming, cijfers en feiten blijven berichten over wat het als blinde vlek van de Nederlandse media ziet. De stukken in deze bundel geven een helder beeld van hoe immigratie vanaf begin jaren zeventig Nederland tot een ander land maakte. Gertjan van Schoonhoven (1961) is chef redactie Nederland van Elsevier. In publiceerde hij bij Elsevier oeken De nieuwe kaaskop en in 2011 Nooit meer nuchter. In 2014 verscheen Enkele reis Nederland. Deze paperbackuitgave met register telt pagina’s.
€ 14,95*
Bestel deze uitgave via www.elsevier.nl/enkelereisnederland of bel 0314-358358 (tijdens kantooruren) Dit aanbod geldt alleen in Nederland Exclusief , verzendkosten
Elsevier is 70 jaar! Daarom krijgt u 70% korting op alle geselecteerde Speciale Edities Onder andere
Nog veel meer jubileumaanbiedingen van € 8,95 voor € 2,65
Bestel via www.elsevier.nl/aanbieding