DUBBELDIK KERSTNUMMER NUMMER 51/52/53 • 71STE JAARGANG • 19 DECEMBER 2015/6 JANUARI 2016 • € 6,95
HOE ZIET HET LAND VAN ONZE KINDEREN ERUIT? Mark Rutte over de foto’s van 2015 Mr. Veiligheid Dick Schoof ‘Ik kan snel zware wapens inzetten’ Op pad met Lil’ Kleine en Ronnie Flex
Architect Francine Houben ‘Mijn leven klopt’
MAURITS EN MARILÈNE
‘Niet de prins en de prinses uithangen’
Tom Dumoulin ‘Het was chirurg worden of wielrenner’ Baas Carlsberg Cees ’t Hart ‘Ik ben niet keihard, maar wel duidelijk’ Waarom het pak verdwijnt uit de kledingkast #migratie De duiders geduid
CRIME De makelaar met de Range Rover moest dood Reportage Het nieuwe zelfbewustzijn in Oost-Europa
Hoe farmaceut Janssen werkt aan ebola-vaccin
Lodewijk Asscher Altijd op tijd zijn hielen gelicht
8 X een
vrouw als museumdirecteur
AP 51_COVER.indd Naamloos-1 2 1
10-12-15 14-12-15 16:02 10:02
Elsevier is 70 jaar! Daarom krijgt u 70% korting op alle geselecteerde Speciale Edities Onder andere
En nog veel meer jubileumaanbiedingen van € 8,95 voor € 2,65*
Bestel via www.elsevier.nl/aanbieding
Mis nooit meer een Speciale Editie of Ter Herinnering van Elsevier! onneespubliceert elk jaar een aantal Speciale Edities en abElsevier
€
50,-
per ja ar
biografieën Ter Herinnering. Unieke bewaarexemplaren, geschreven en vormgegeven door de redactie van weekblad Elsevier. De Speciale Edities en Ter Herinnering-uitgaven tellen circa 100 pagina’s en zijn altijd rijk geïllustreerd. Neem nu een pabonnement per ja ar e r j a a r op Elseviers Speciale Edities/Ter Herinnering.
€
36,-
€
50,-
Neem nu een abonnement. Bestel via www.elsevier.nl/se
Alle aanbiedingen gelden alleen in Nederland. *Exclusief € 1,95 verzendkosten
nne abo es
€
36,-
per ja ar
14
ELSEVIER / INHOUD
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
Omslag: William Dyce (1806-1864) - Madonna met kind
Het land van onze kinderen 30
Mark Rutte
Crises en terreur stellen het vooruitgangsgeloof op de proef. Maar er is alle reden om te blijven vertrouwen in onszelf.
20
Aan de hand van foto’s blikt de premier terug op 2015, een zwaar jaar. Over zijn ministers: ‘Dit team heeft veerkracht.’
Tom Dumoulin
44
In Maastricht ontmoet Hugo Camps de man die het wielrennen glans geeft. ‘Olympische Spelen zijn het summum.’
Francine Houben
70
De architect krijgt grote opdrachten, heeft een volle prijzenkast en een eigen cultuurfonds. ‘Ik ben een tikje bezeten.’
Lodewijk Asscher
94
De vicepremier wordt gezien als toekomstig PvdA-leider, ondanks de vele missers. Waarom kleven die hem niet aan?
15els051z014 14
Lil’ Kleine en Ronnie Flex
52
Op pad met de succesvolle rappers, die alles uitstralen wat je met ‘jeugd’ associeert. ‘Schrijven maakt me rustig.’
Dick Schoof
78
Maurits en Marilène
36
Soms staan ze in de aandacht, meestal zijn er gezin, werk en passies. ‘Je moet hier niet de prins en prinses uithangen.’
Einsteins Leidse jaren
62
De algemene relativiteitstheorie maakte Albert Einstein wereldberoemd. De grootste inspiratie vond hij in Nederland.
De Uslu’s
84
‘Het lastige is: je doet het nooit goed,’ zegt de invloedrijke Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.
Vader Ata belandde vanuit Turkije in Haarlem. De kinderen, onder wie Corendon-baas Atilay, kwamen goed terecht.
De ebolakillers van Janssen 100
Niall Ferguson
Elk moment kan zich een nieuwe uitbraak van het dodelijke virus voordoen. In Leiden zijn ze dicht bij een vaccin.
De Britse historicus, echtgenoot van Ayaan Hirsi Ali, over het nut van historici voor politici. ‘Wat weten onze leiders?’
118
11-12-15 12:17
15
ELSEVIER 19 DECEMBER 2015
NON SOLUS
Miljard=veel
H Alle dagen vrijdag
124
Het klassieke pak krijgt langzamerhand de status van ‘bedreigde soort’. Maar het pak vecht terug, met luxe en maatwerk.
Cees ‘t Hart
158
Hun geld was op, dus planden Manuel en Tessa een overval. Over de fatale liefde van een ‘gentleman’ en een pedagoge.
128
Waar komt het ontluikende zelfvertrouwen in Hongarije, Polen en Roemenië vandaan? Op reportage in Oost-Europa.
142 Achter de stofwolken
Na zeven jaar FrieslandCampina werd hij CEO bij bierbrouwer Carlsberg. ‘Ik kreeg een verhaal te horen dat me fascineerde.’
De makelaar moest dood
Zelfbewust Oost-Europa
146
Het zijn spannende tijden, maar de opeenvolgende crises hoeven de EU niet fataal te worden. Kan het anders?
Iedereen mocht Saddam
166
De advocaat die de Iraakse ex-dictator tot diens executie bijstond, vertelt over hun gesprekken. ‘Ik was bloednerveus.’
et schijnt dat de gemiddelde mens vrij goed kan schatten uit hoeveel personen een groepje bestaat. Althans tot een maximum van zeven. Zo’n beetje het aantal figuren dat aanwezig is in een doorsnee-kerststal. Boven de zeven wordt het moeilijk om in een oogopslag te zien hoeveel mensen bij elkaar staan. Misschien is dit wel de reden dat een miljoen (een getal van zeven cijfers) voor de gemiddelde mens nog is te bevatten, maar een miljard (tien cijfers) niet meer. Maar juist die miljarden tuimelen tegenwoordig door het nieuws. Met dank aan de kredietcrisis, de bankencrisis en de eurocrisis. Als lezer is er nauwelijks nog een voorstelling van te maken. Noch van de miljarden die aan Griekenland zijn geleend of geschonken, noch van de miljarden waarmee de banken overeind zijn geholpen. Het gaat om veel geld, zoveel is duidelijk. Van een land waar de jaarlijkse begroting nog ‘Miljoenennota’ heet, zijn we met de Europese Unie in een wereld beland waarin met miljarden moet worden gerekend. Maar ook in die Miljoenennota gaat het al lang om miljarden aan inkomsten en uitgaven. En ook de economie wordt al lang in miljarden euro’s gemeten. De wereld van Frederik Batz, over wie u in dit Kerstnummer kunt lezen, ligt ver in het verleden. Als elfjarig jongetje liep hij een eindje mee met Napoleon toen deze Nederland bezocht. Dat was in 1811. De economie had toen een omvang van 200 miljoen euro. Tegenwoordig is dat ruim 680 miljard. Veel dus. Arendo Joustra, hoofdredacteur
Maagdenhuis
174
De studenten eisten inspraak, maar richtten voor bijna een half miljoen schade aan. Nu moeten ze toch betalen.
15els051z015 15
Peter Visser
180
Private equity is niet meer weg te denken, zegt de Egeria-oprichter. Negen van de tien overnames door zijn bedrijf slagen.
Volgende week én de week daarna verschijnt er geen Elsevier. Het eerstvolgende nummer is gedateerd 9 januari en ligt vanaf 7 januari 2016 in de winkel en op 8 januari in de brievenbus. Nieuws, achtergronden en opinies 24 uur per dag, zeven dagen per week op www.elsevier.nl
11-12-15 12:17
16
ELSEVIER / INHOUD
Kaas met klasse
186
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
194
Yentl en de Boer
Steeds meer restaurants schakelen ‘affineurs’ in, de kaaskenners bij uitstek. Hoe ziet hun ideale kaasplank eruit?
Een cabaretduo zonder groots engagement, maar met absurdistische humor en samenzang. ‘Bizar hoe goed het gaat.’
De vrouw in het andere hok 208
Guy Scott
Twee jaar na haar ontvoering in Jemen kreeg journalist Judith Spiegel bericht van de vrouw die er ook gevangen zat.
De Zambiaan was de eerste blanke president in Afrika na de dekolonisatie. ‘De haat tegen blanken zit hier minder diep.’
216
Pier Eringa
204
Als topman van ProRail wil hij de angst in zijn organisatie verdrijven. Daarvoor is ruimte nodig. ‘Ik ben geen verstoft type.’
Jaime de Bourbon
222
De prins, ambassadeur bij de Heilige Stoel, wil in Rome meer doen dan luisteren. ‘De paus tilt je als het ware op.’
EN VERDER
Jan Taminiau
230
Hij werd vooral bekend met creaties voor Máxima. Het scheppingsproces is nooit af. ‘Ach, dit is alles wat dit beestje kan.’
Giovanni van Bronckhorst 240 Er is rust in de Kuip, en Feyenoord doet mee voor de titel. De trainer geniet. ‘De supporters zijn al op de Coolsingel.’ 266 262
1 ●
DE VAKANTIEPLEK VAN... LEONIE TER BRAAK (35)
DE VAKANTIEPLEK VAN... MARTIJN 260 VAN HELVERT (37) 2 ●
Op het Sint-Pietersplein: zoon Guus met paus Franciscus
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
5 ●
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
3 ●
258
DE VAKANTIEPLEK VAN... EVELIEN DE BRUIJN (41)
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
264
Leonie ter Braak houdt van hiken en wandelen
●
Uitputtende fietstocht voor goed doel in Nicaragua, met echtgenoot
Met dochter Lola in het familiehuisje in Melenci, Servië
Sander Koning/ANP
Paul Dijkstra/ANP
Met het team in Rio de Janeiro. Brazilië maakte nieuwsgierig naar haar roots
EVELIEN DE BRUIJN PRESENTATRICE
Sinds 12 november 2014 is Martijn van Helvert lid van de CDAfractie in de Tweede Kamer en woordvoerder infrastructuur. Hij studeerde geschiedenis van de Oudheid en antieke cultuur aan de Universiteit Utrecht en gaf geschiedenisles op een middelbare school. Vóór zijn lidmaatschap van de Tweede Kamer was hij fractievoorzitter van de Provinciale Staten van Limburg. Hij is getrouwd en vader van drie kinderen.
Presenteert sinds 2006 het tv-programma Hart van Nederland bij SBS6. Daarnaast is Evelien de Presenteert het nieuwsBruijn presentatrice en programma Goedemorredacteur bij RTV gen Nederland bij WNL Utrecht en heeft ze een op NPO1. Leonie ter radioprogramma, EveBraak was daarvoor liens lovesongs, bij Rapresentatrice en redacdio M Utrecht. Ze begon oor mijn werk werd ik gebeld DRAGAN BAKEMA teur bij RTV Oost waar als telefoniste bij The om een reportage te maken ACTEUR ze de programma’s Breakfast Club (KRO). over een groep die voor een Prikkels en En Dan Nog Later werd ze producer goed doel in Nicaragua ging Speelde de hoofdrol in Even Dit presenteerde. n september 2009 zouden vrienden mochten we er een nachtje slapen. Buiten van radioprogramma fietsen. Ze vertrokken twee de musical Soldaat van CELESTE PLAK Ze speelde vier jaar in van ons gaan trouwen in Colorado. keek je uit over heel Colorado en ’s avonds Arbeidsvitaminen, madagen later al, dus dat kon ik niet meer zo Oranje. Op toneel stond VOLLEYBALSTER de serie Van Jonge Leu Daar ben ik naartoe gegaan, samen konden we bij het haardvuur zitten. Vanuit nager van Van Dik Hout snel regelen. Voor de grap beloofde ik om de Dragan Bakema onder en Oale Groond en was met mijn vriend Floris. Vooraf hebben zijn bed keken we door het glazen plafond en ’s nachts dj op 3FM. volgende keer mee te doen. En belofte maakt meer in het stuk TramAl drie zomerseizoenen verslaggeefster bij het we een rondreis door deze staat ge- naar de sterren, en hoorden we de coyotes Ze is getrouwd en heeft schuld... Met mijn man en één goede vriendin lijn Begeerte en op telespeelt Celeste Plak als Keumaakt. We huurden een Jeep en reden door janken. Een heel speciale ontmoeting leidde k ga ontzettend graag naar Rome. DeNTRikprogramma ook de keuze gemaakt om geschiedenis te een zoon. ben ik gaan trainen om ons voor te bereiden visie in de dramaseries aanvaller in het Nedervan Waarde. de overweldigende natuur. Bijna overal waar tot deze fantastische ervaring. stad heeft zo’n grote geschiedenis,ringsdienst gaan studeren. op 60 tot 80 kilometer fietsen per dag. Hart tegen Hard en landse damesvolleybalals veel verschillende we kwamen, hebben we gehiket. Tijdens een ‘De bruiloft was een prachtige afsluiting. zowel op historisch, cultureel als re-Ze heeft ‘Ikgewerkt ben er om redenen ‘Met ongeveer dertig mensen zijn we op de Rembrandt en ik. Verder team. Ze begon bij van de dieWereldtochten stond ik opeens oog in oog In een verlaten cowboydorpje midden in de ligieus gebied. Rome is zowel eenformatontwikkelaar geweest. Ik was er vroeger tijdens dooropa, het met landwie gegaan acteerde hij in de films e enige plek waar ik mijn hele hout stondmountainbike te hakken. Mijn ik voor de De Boemel in haar woonen is langeheb er gestudeerd, met een gaven zij elkaar het jawoord. Het was wereldmachtcentrum (geweest) alsbij Talpa jongerendagen, gingeland. er op Een heel bijzonder moment. natuurThe stichting WereldOuders. Zijwas hebben Paradise Suite, Joy, leven al kom, is het dorp Me- veel praatte en een hechte band had, net tehuizen plaats Tuitjenhorn en geweest. We zijn allebei tot in de details. Tijdens de ceremonie een religieus centrum. Ik heb geschiedenistijd model huwelijksreis en samen met mijn vrouw heb-heel erg geraakt door Amerika. perfectHoe omterug kinderen overleef ik mezelf? lenci in Servië. Mijn moeder gestorven.in IkLatijns-Amerika liep met het hout naareen hetbetere toekwam daarna bij Dinto ‘DeRome mensen we rond een groot kampvuur en hij gestudeerd, dus voor mij is het een enorm ben we vaak zelf studiereizen naar ge- zijn er heel erg openminded. zaten en komst te geven. Toen we startten, Loverboy. Heeft het komt ervandaan en we heb- huis en plots stond ik stil, als in een film. Hetfietste een in Warmenhuizen. VerIn een bar kwamen we in gesprek met een ex- stond daar met een fakkel op haar te wachinteressante stad, met overblijfselen uit de organiseerd. aantal kinderen stukinmet ons mee: wij op productiekantoor Popov ben daar een familiehuisje. Ik was een moment waarin een de tijd een vavolgens trainde ze twee oor mijn drukkeproducer trainings‘Dit jaar zijn we teruggegaan naar Brazilië, van nummer Here Comes The Sun van The tijd voor Christus. Maar ook de architectuur ‘Vorig jaar zomer waren we er voor drie da-Tina Turner. Terwijl hij op de ten. Het goed uitgeruste zij op fietsen opgezet. Vanaf kom er zo’n drie keer per jaar, met mijn cuüm komt; wanneer je totmountainbikes, rust komt en alle jaar bij het Talent Team in schema is het moeilijk om en hadden we twee dagenwij vrij. We zijnFilm toen piano jarentachtighits speelde, zongen Beatles werd gespeeld, en zij kwam aangelouit bijvoorbeeld de jaren dertig en veertig is gen met de kinderen. Elke woensdagochtend zonder versnellingen. Onderweg moesten we maart is hij te zien in vrouw en kind, maar ook om te schrijven. Al- twijfels weg zijn. Ik stond daar en dacht: het Papendal en speelde bij echt met vakantie te gaan. naar Copacabana geweest, met prachtig12 witte aangeschoten een pikzwarte jurk. Ik heb die dag zo heel boeiend. houdt de paus een audiëntie op het Sint-Pie-uit volle borst mee. Hij vertelde pen inhet leen daar kom ik tot mezelf. is goed. toneelstuk Borgen Alterno in Apeldoorn, een Met het team zijn we tweezijnstranden en gigantisch hoge golven. Ik heb datop hijeen van We hebben daar de liefde ge‘Ik was er voor het eerst toen ik in de vijfde tersplein, maar nu stond het er dins- laatste geld een huis had ge- veel gehuild. van het Noord Neder‘Ik heb er bijna alle “eerste keren” meege‘Servië is voor de zintuigen, Nederland is van de grootste vereniginjaar geleden naarbouwd Brazilië zelf een kokosnoot een aarboom geplukt; verinafde bergen. Omdat hij onsuit zulke vierd, het was zo “echt”. Dat heeft me enorm klas van de middelbare school zat. We ston- dag ineens helemaal vol met mensen; er maakt. De eerste zoen, de eerste vriendschap, voor de kansen die je krijgt en voor de pergen in Nederland. In Italië gereisd voor oefenwedstrijden tegen Brazilië. ser kan En de ik kocht dertiglands paar Toneel. vond, gafniet. hij ons sleutelerenzo’ngeïnspireerd.’ Pien van Deth den op een heuvel met uitzicht over de stad, bleek een speciale audiëntie tedige zijn.mensen We stonde eerste keer uitgaan, de eerste keer autorij- soonlijke ontwikkeling. Het is daar heel anspeelt ze voor het tweede Zij hadden olympisch goud gewonnen en zo Havaianas-slippers voor familie en vrienden. en onze leraar Latijn was iets aan het uitleg- den redelijk vooraan, en toen hij kwam aanden, de eerste echte ruzie. Ook heb ik daar ge- ders: de hoeveelheden eten en hoe de muziek konden wij kijken op welk niveau we zaten. ‘Ook heb ik met een groepje meiden in Rio seizoen bij Foppapedretti gen, maar niemand lette echt op. Plots riep rijden, zag hij onze zoon Guus staan. Hij tikte zien waar het eten vandaan komt. Het var- geïntegreerd is in het feesten. Wat in NederBergamo. ‘Wat de meeste indruk op mij heeft ge- de Janeiro het grote Christusbeeld bezocht. Freek van Asperen/ANP
‘Het was zadelpijn en modder happen’
‘We hoorden de coyotes janken’
Sander Koning/ANP
Bart Maat/ANP
LEONIE TER BRAAK PRESENTATRICE
MARTIJN VAN HELVERT POLITICUS
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
DE VAKANTIEPLEK VAN... DRAGAN BAKEMA (35)
19 DECEMBER 2015 4 ELSEVIER
DE VAKANTIEPLEK VAN... CELESTE PLAK (20)
‘Mijn leraar Latijn riep: geniet nú!’ ‘Ik kocht dertig paar slippers voor thuis’
‘I
‘I
‘D
hij: “Allemaal even luisteren: geniet nú!” Hij de bestuurder aan, en de auto stopte. De paus maakt, was de aankomst bij de sporthal. We Toen we na een wilde taxirit en heel veel trapwas een zachtaardige man, maar kon wel heel stapte uit en tilde Guus op. Dat was een heel moesten door een sluis van de bus naar de pen eindelijk op de top van de berg waren, hard zijn op de inhoud. Mede door hem heb bijzonder moment.’ Pien van Deth hal lopen, onder begeleiding van politie. De konden we door de mist geen hand voor ogen Brazilianen zijn gek van volleybal. De sport zien. Maar dat kon de pret niet drukken. leeft daar veel meer dan in Nederland. Men‘Het was bijzonder om in Brazilië te zijn. sen wilden ons aanraken. Zoiets had ik nog Mijn vader komt uit Suriname, en het voelde nooit meegemaakt. Het veld was buiten en speciaal om er zo dichtbij te zijn. Ik ben er omdat het regende, moesten we anderhalf nog nooit geweest, maar ben wel nieuwsgieuur wachten voordat we konden spelen. Dat rig naar mijn roots. Een volgende vakantie ga zou in Nederland niet gebeuren. ik het liefst daarnaar toe.’ Pien van Deth
‘V
‘Bijna al mijn eerste keren waren daar’
‘D
kentje dat de ene dag nog een naam heeft en dat je aait, wordt de volgende dag geslacht. Voor een man zijn dat grote ervaringen waarvan je heel erg mens wordt. ‘Een van de mooiste ervaringen die ik daar heb gehad, was het moment dat ik buiten
uitwijken voor kuddes koeien en reusachtige vrachtwagens. De mensen keken ons raar aan als we met dertig man in gekke pakjes langs kwamen fietsen. ‘Met een veerpontje zijn we naar het eiland Ometepe gegaan. Het pontje is geschonken door Amelanders en varend daarnaar toe gebracht. Er liggen nog logboeken in van die reis. Dat was toch wel bijzonder. ‘Op het eiland hadden we berekend dat we op één dag 60 kilometer zouden fietsen. Dat werden er uiteindelijk 90 op een veel steilere route dan was voorspeld. Het was een fysieke uitdaging, met modder happen, valpartijen en de klassieke zadelpijn. Jankend en kwaad kwam ik van de fiets af. Toch was dat het meer dan waard. Je weet waarvoor je het geld ophaalt als je de mensen en de armoede zelf hebt gezien.’ Pien van Deth
land waarheden zijn, zijn het daar niet en andersom. ‘Ik zal er de rest van mijn leven naartoe blijven gaan. Het is geweldig om te zien hoe mijn dochter door de tuin rent op de plaats waar ik vroeger kikkers ving.’ Pien van Deth
Land van eeuwige illusies 250
De vakantieplek van...
Peru dreigde, zoals veel landen in ZuidAmerika, een falende staat te worden. Maar zie hoe de toestand is verbeterd.
Vijf bekende Nederlanders over hun mooiste reis. Van een cowboydorp in Colorado tot een ontmoeting met de paus.
15els051z016 16
258
42 51 60 61 68 76 82 98 114 116 123 136 139 152 156 164 172 185 190 200 202 220 226 228 234 237 245 284 287 288
Een jaar weer 2015 in graden Celsius Gerry van der List Hartverwarmend gewoon Museumdirecteuren Vrouwen aan het roer Kunstbaas (1) Emilie Gordenker Statistiek Economie – het jaar in cijfers Rio de Janeiro Maakt zich klaar voor Spelen Kunstbaas (2) Emily Ansenk Ruilen, delen, huren In het spoor van Airbnb Kunstbaas (3) Cathelijne Broers Palmyra Ooit in bloei, nu in puin Arend Jan Boekestijn Nuchterheid Kunstbaas (4) Saskia Bak Twitter #hetjaar2015intweets Kunstbaas (5) Beatrix Ruf Migratie-experts Duiders van de exodus Essay Zinsbegoochelend taalballet Kunstbaas (6) Ann Demeester Syp Wynia 1984 op zijn 2015’s Belasting Voorkom een nare naheffing Duurste huizen De gekte is terug Kunstbaas (7) Hedwig Saam Gadgets voor uw telefoon Elseviers keus Kunstbaas (8) Marjan Scharloo Innovatie De Nederlandse campussen Boeken 2015 Het beste voor winteravonden Nieuwsquiz Een roerig jaar in 21 vragen Marijke Hilhorst Jezus als lachebekje Leven & dood Kerstrebus Puzzel
11-12-15 12:17
20
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
Dirk Hol
Premier Rutte ontvangt Elsevier in het Torentje waar hij foto’s uit 2015 becommentarieert
15els051z020 20
10-12-15 15:46
21
ELSEVIER 19 DECEMBER 2015
‘In de coalitie praten we conflicten uit’ Premier Mark Rutte (48) blikt samen met Elsevier terug op 2015 aan de hand van foto’s uit dit jaar. Een zwaar jaar vol leed. Die ene frivole foto, met hoodie, had hij liever verscheurd. Carla Joosten
D
Dirk Hol
e deur van het Torentje vliegt open; premier Mark Rutte (VVD) ontvangt hartelijk. Na ruim vijf jaar is hij het premierschap nog lang niet beu, maar pas in september 2016 beslist Rutte of hij weer VVD-lijsttrekker wordt bij de verkiezingen in 2017. ‘We hebben moeilijke momenten gehad, maar we zijn er goed doorheen gekomen. Als er conflicten zijn, persoonlijk of politiek, dan worden die uitgepraat. Daar zien we erg op toe,’ zegt hij over de coalitie met de PvdA. ‘Ook in de ministerraad laten we niets rotten. Dingen worden uitgesproken. We zijn eensgezind bezig het economisch herstel vorm te geven, met de vluchtelingenaanpak en met de bestrijding van terrorisme. Ik kan geen garanties geven, er
15els051z021 21
kan een moment komen dat je ergens tegenaan loopt waardoor het niet mogelijk is de rit af te maken. Maar dit team heeft veerkracht.’ De door Elsevier gekozen foto’s elders op deze pagina’s illustreren het jaar van Rutte. In april wankelde de coalitie door onenigheid over bed, bad en brood voor uitgeprocedeerde asielzoekers. In augustus was immigratie het thema van het kabinetsuitje op het strand. De asielcrisis moest toen nog komen. Kwam het door de strandsessie? Feit is dat de asielcrisis de coalitie niet spleet. Is het voorheen explosieve thema geapaiseerd? Rutte weidt uit over het beleid en zegt minuten later: ‘Nu ik er langer over nadenk, is het kabinet er inderdaad in geslaagd zonder grote spanningen dit vraagstuk aan te pakken.’ Hij kijkt er zelf van op.
De premier met de foto’s op zijn vaste plekje in zijn kantoor, gordijnen open
10-12-15 15:46
36
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
Maurits en Marilène: hij is ondernemer, zij werkt bij het Rijksmuseum. Voor hun gezin maken ze bewust veel tijd vrij
15els051z036 36
10-12-15 16:47
37
ELSEVIER 19 DECEMBER 2015
‘Je moet hier niet de prins en prinses uithangen’ Soms staan ze in de schijnwerpers, doorgaans leiden prins Maurits en prinses Marilène van Oranje een leven met gezin, werk, passies. Hun motto: ‘Verbeter de wereld, begin met jezelf ’.
H
Carla Joosten Foto’s Thijs Wolzak
‘De kinderen zijn erg mondig, maar dat zijn wij ook’
15els051z037 37
ij zet de koffie, zij presenteert wortelcake. Hij: ‘Wortelcake?’ En kijkt er vies bij. Prins Maurits (47) en prinses Marilène (45) van Oranje ontvangen thuis. Ze wonen aan de rand van het Vondelpark in Amsterdam in een ruim huis met achter de bank een gobelin. Hij is ondernemer, zij werkt voor de Vrienden van het Rijksmuseum. Ze hebben drie kinderen, tieners inmiddels en echte Amsterdammers. ‘Erg mondig. Maar dat is niet erg, want dat zijn wij ook,’ zegt Maurits. Ze zijn erg betrokken bij hun kinderen. Hij fluit hockeywedstrijden. Zij zit in de jeugdcommissie van de tennisclub. En ze zijn lid geweest van zo ongeveer alle oudercommissies op school. Hij timmerde pas nog een konijnenhok. Met vakantie gaan ze zelden naar dezelfde plek. Sportief, gevarieerd en uitdagend – daar houden ze van. Er is ook een hond. Bora. Een labrador die ze opvoeden om na anderhalf jaar als blindengeleidehond te gaan fungeren. Een pragmatische zet van de ouders. Maurits: ‘De kinderen wilden dolgraag een hond. En ik dacht, straks zijn jullie het huis
10-12-15 16:47
42
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
40
Brrr, pff en woei
35
WEER / Het onstuimige jaar 2015 in graden Celsius.
30
Bram Hahn Graphic Jelrik Atema
I
n aanloop naar de klimaattop in Parijs begin december meldden media dat 2015 het warmste jaar ooit zou worden – een beetje druk op de ketel voor de onderhandelingen kan nooit kwaad. In Nederland kwam er geen record. Een paar koude herfstdagen gooiden roet in het eten. Niettemin was het een jaar van extremen. Een zachte winter met een beetje ijs, heel warme dagen, kletsnatte periodes, zomerstorm en een uitgestelde herfst. Het jaar 2015 in maxima en minima, gemiddelden en meteorologische mijlpalen.
25
20
15
De warmste jaren Gemiddelde temperatuur in De Bilt
De koudste jaren Gemiddelde temperatuur in De Bilt
2014
11,7 °C
1 1963
7,8 °C
2007
11,2
2 1962
8,1
2006
11,2
3 1956
8,1
2011
10,9
4 1940
8,1 8,1
2000
10,9
5 1919
2015
10,6
2015
10,6
Temperaturen 2015 gemeten tot 1 december, plus prognose
31 maart Een lentestorm raast over Nederland. Tot diep in het binnenland komen windstoten tot 100 km per uur voor, op de Wadden zelfs 120 km per uur
9 januari Hoogste maximumtemperatuur sinds 1901 op deze dag (samen met 2007): 13,7 °C
10
5
Hoogste temperaturen in 2015
0
-5
Laagste temperaturen in 2015
28 april Laagste minimumtemperatuur sinds 1901 op deze dag: -2,2 °C
-10
januari
15els051z042 42
februari
maart
april
mei
juni
09-12-15 10:08
43
ELSEVIER 19 DECEMBER 2015
graden celsius (2015)
2 juli
De natste jaren Regensom in millimeters in De Bilt
Warmste julidag sinds 1901 met 38,2 graden Celsius
1.240
1 1998
25 juli Zware zomerstorm met windstoten tot 122 kilometer per uur
De droogste jaren Regensom in millimeters in De Bilt 1 1921
387
De zonnigste jaren Meeste zonuren in De Bilt 2003
2.022
1959
1.986
2 1965
1.152
2 1933
3 1966
1.148
3 1959
536
1947
511
1.882
4 2001
1.039
4 1976
536
2009
1.838
5 1912
1.027
5 1971
562
1949
1.829
2015
1.791
2015
812
2015
812 Neerslag en zonuren 2015 gemeten tot 1 december
Gemiddelde temperatuur normaal 10,13 째C
31 juli Koudste julidag sinds 1901 met 5,1 graden in De Bilt
Hoogste temperaturen Nederland 1 23 augustus 1944
38,6 graden (Warnsveld)
2 2 juli 2015
38,2 graden (Maastricht)
3 7 augustus 2003
37,8 graden (Arcen)
4 8 augustus 2003
37,7 graden (Arcen)
5 27 juni 1947
37,3 graden (Maastricht)
juni
juli
15els051z043 43
augustus
September Koudste september in Nederland sinds 2001 en laagste maximale temperatuur sinds 1950: op de warmste dag was het slechts 20,2 graden
14 oktober Laagste maximumtemperatuur ooit op deze dag: 8,0 째C. In Zuid-Limburg valt zelfs al wat lichte sneeuw en Maastricht noteert een maximumtemperatuur van slechts 4,3 째C.
september
oktober
november
x
09-12-15 10:08
44
INTERVIEW
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
Tom Dumoulin: ‘In mijn eerste jaren als wielrenner haperde de echte passie nog’
15els051z044 44
10-12-15 14:11
45
ELSEVIER 19 DECEMBER 2015
‘Het etiket van halve intellectueel is wel vervluchtigd’ Hij wilde chirurg worden, maar werd uitgeloot. Nu is Tom Dumoulin (25) dé openbaring van het wielrennen. De Tour werd een teleurstelling, de Ronde van Spanje net geen triomf. Hij richt zich op goud tijdens de Spelen in Rio.
L
Hugo Camps Foto’s Bastiaan Heus
ambiance van Maastricht en over het nieuwe huis dat hij net buiten de stad heeft gekocht. e nouveau héro est arrivé. 2015 was ‘Het is er toch iets rustiger wonen dan in voor het Nederlandse cyclisme hartje Maastricht. Een dorp geeft meer stilte een jaar van hoop. Er was de coen ruimte. De verleiding van de stad is minmeback van Robert Gesink, het der acuut. Voor een renner die ook van het dominante knechten van Wout leven wil genieten, is het veiliger. Poels, de schoonheid van de stilist veldrij‘Limburger in hart en nieren, ja. Vanmidden Mathieu van der Poel, maar bovenal de dag heb ik drie uur gefietst met renners uit doorbraak van raspaardje Tom Dumoulin. de regio. Ze mogen dan wel aangespoeld De Limburger maakte in de Vuelta zo veel zijn, ze zitten hier ook al jaren en indruk dat Alberto Contador zijn halve Limburgers geworden. hem meteen kandideerde als ‘Voor een Het is prettig om met zo’n winnaar voor de komende Tour de France. renner die groepje een drietal uren te traiWe spreken dezelfde taal, We spreken elkaar in Maaswil genieten, nen. betalen dezelfde belastingen, tricht in een estafette van interis een dorp genieten van het mooie landviews. Twee tv-zenders, lokale veiliger’ schap. Keuvelend fietsen. Welradio, twee landelijke kranten nee, niet over auto’s en vrouen Elsevier mogen om beurten in wen, dat is passé in het wielrennen. Vanafzondering met de jonge wielerheld. Zou middag ging het vooral over de belastingen. het nog een beetje leuk zijn, zo’n marathon Je leeft als renner niet naast de maatschapvan gedwongen introspectie? pij en burgerschap. Tom Dumoulin glimlacht, zegt niet ja of ‘Ik volg het Nederlandse kluwen ook als nee, en wacht, lichtjes geamuseerd, de volik in het buitenland zit via internet. Nou ja, gende vraag af. Liever praat hij over zijn in hoofdlijnen. De affaire-Onno Hoes bijvrienden op de universiteit, over de unieke
15els051z045 45
10-12-15 14:11
52
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
Ronnie Flex en Lil’ Kleine fixen het zelf Jenny Velthuys Foto’s Otto Snoek
15els051z052 52
middelvinger naar morgen, want we leven toch nu. Zo voel je dat, als je jong bent. Ronnie Flex en Lil’ Kleine nemen het ervan. Ze zijn knap, en ze zijn het nog steeds na een nachtje doorhalen. Ze doen allemaal leuke dingen, chillen met vrienden, achter de meisjes aanzitten. En ze zijn beroemd en succesvol geworden met een nummer dat in een half uurtje is gemaakt. Maar kun je echt succesvol worden als je alleen maar denkt aan vandaag? ‘Er zijn genoeg mensen die echt wat kunnen en niet bekend zijn. Ik heb daar wel een beetje op ingespeeld,’ zegt Jorik Scholten ofwel Lil’ Kleine (21) in het chique Conservatorium Hotel in Amsterdam. Hij hangt nonchalant in een fauteuil, zijn benen bungelen om de armleuning. Hij verzit vaak, dan weer zijn benen wijd, dan één Nike-schoen op tafel. Hij is gebruind, draagt een limegroene jas met bontkraag van Canada Goose en een gouden Rolex. Hij krijgt vaak te horen dat hij arrogant is, en ergens snapt hij dat ook wel. ‘Maar het is eerder...’ – hij knijpt een oog dicht en staart naar het plafond – ‘gedrevenheid.’ ‘Het is niet heel muzikaal om een nummer te maken met: “Roken, vechten, drinken, stelen, het kan me allemaal geen ene kankermoer schelen.” Maar het trekt wel heel veel aandacht. Mensen gaan over je praten, mensen gaan je clip bekijken. Los van wat ze ervan vinden. Als je dat soort dingen doet, pak je steeds weer een stukje meer aandacht.’ Hij weet wat hij wil en dat is succes. ‘Ik geloof echt dat als je advocaat wil worden, dat je dat kan. Iedereen. Dat weet ik zeker. Dan moet je alleen wel je vrienden skippen, Merlijn Domernik/HH
‘J
e hebt een minimaal leven en een maximaal leven.’ Het is drie uur ’s middags en Ronell Plasschaert alias Ronnie Flex (23) is ongeveer een uur wakker. Gordijnen dicht, binnen is het schemerig. Hij heeft geen wekker, Ronnie staat gewoon op wanneer hij wakker wordt. Zijn manager heeft zijn sleutel voor als hij zich voor iets belangrijks heeft verslapen. Op tafel staat een lege fles prosecco. ‘Ik denk niet dat het in iedereen zit om het hoogste uit zichzelf te halen.’ Twee weken eerder. Muziektempel Metropool in Hengelo staat Lil’ Kleine en vol met vooral jonge blonde meisRonnie Flex jes. De show van Lil’ Kleine en zijn al zo’n Ronnie Flex is uitverkocht. Als zes jaar Ronnie opkomt, gaan overal televrienden foons omhoog om het op te nevan elkaar men. ‘Ik wil dat jullie zo allemaal naar links gaan rennen en dan naar rechts,’ schreeuwt Ronnie. Meisjes krijgen blauwe plekken, maar het mag de pret niet op schoot. ‘Wat ik in Londen aan het doen drukken. ‘Niemand krijgt Metropool zoals was?’ zal hij later zeggen. ‘Shoppen.’ Hij nu,’ zeggen enkele oudere bezoekers. Het is kijkt geïrriteerd. ‘Maar ik zou het gewoon een feestje en Ronnie is een rasentertainer. halen hoor. We zouden vijf uur vertrekken, Maar waar is Lil’ Kleine? het concert was om negen uur. En ik had ‘Ik ga eerlijk met jullie zijn,’ zegt Ronnie veel eerder dan een half uur voor het na een uur. De discolichten gaan uit voor concert begon, verteld dat ik vertraging een wat intiemere sfeer. ‘Het is sinds vanhad.’ daag officieel uit met mijn vriendin (glunOok Ronnie schijnt weleens te laat te zijn derende meisjes in het publiek) en mijn voor optredens. ‘Die dingen gebeuren.’ vriend Lil’ Kleine…’ Er breekt hartstochtelijk gegil los. De nacht is jong ‘Nee wacht nou,’ tempert Ronnie, ‘… Ronnie Flex en Lil’ Kleine stralen alles uit mijn vriend Lil’ Kleine liet me een half uur wat je met jeugd associeert. Niet voor niets voor dit optreden weten dat hij niet komt. heet het album van Ronnie Flex De nacht is Zijn vliegtuig uit Londen heeft vertraging.’ nog jong, net als wij voor altijd. De ontdekLil’ Kleine post die dag op zijn Instaking van je eigen jeugd gaat gepaard met gram-account een selfie in de privéjet. Zoneen soort lichtzinnigheid, met een dikke nebril op, dikke bontjas, Louis Vuittontasje
09-12-15 14:07
ELSEVIER 19 DECEMBER 2015
53
SUCCES / Rappers Ronnie Flex en Lil’ Kleine, van de hit Drank & Drugs, stralen alles uit wat je met jeugd associeert. Een soort lichtzinnigheid, met een dikke middelvinger naar morgen. We leven nu. ‘In dat nummer hebben we echt onze lol gestopt.’
Ronnie Flex in uitverkocht Metropool, Hengelo. Lil’ Kleines privéjet zat die avond vast in Londen
15els051z053 53
09-12-15 14:07
60
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
KUNSTBAZEN
Een moderne museumdirecteur moet zowel kunstzinnig als zakelijk goed onderlegd zijn. In opvallend veel grote musea in Nederland staat nu een vrouw aan het roer. Elsevier portretteert er acht. ‘Met alleen een briljant curator zijn, ben je er niet. Je moet kunnen verbinden.’ Irene Start Foto’s Merlijn Doomernik
(1) EMILIE GORDENKER MAURITSHUIS, DEN HAAG
(5) BEATRIX RUF STEDELIJK MUSEUM, AMSTERDAM
pagina 61
pagina 152
(2) EMILY ANSENK KUNSTHAL, ROTTERDAM
(6) ANN DEMEESTER FRANS HALSMUSEUM EN DE HALLEN, HAARLEM
pagina 82
pagina 172
(3) CATHELIJNE BROERS NIEUWE KERK EN HERMITAGE, AMSTERDAM
(7) HEDWIG SAAM NATIONAAL MILITAIR MUSEUM, SOESTERBERG
pagina 114
pagina 202
(4) SASKIA BAK MUSEUM ARNHEM
(8) MARJAN SCHARLOO TEYLERS MUSEUM HAARLEM
pagina 136
pagina 226
15els051z060 60
09-12-15 10:12
Kunstbaas (1)
61
‘OUDE MEESTERS VERTELLEN FANTASTISCHE VERHALEN’
EMILIE GORDENKER (50) MAURITSHUIS, DEN HAAG Werkte voor het Metropolitan Museum of Art en The Frick Collection in New York, promoveerde op zeventiende-eeuwse kleding. Was curator bij de National Gallery of Scotland in Edinburgh voordat ze in 2008 directeur werd van het Mauritshuis in Den Haag.
15els051z061 61
‘Ik kwam vanuit het buitenland naar Den Haag, heb slechts één jaartje lagere school in Nederland gehad. Het eerste wat ik moest doen, was in sneltreinvaart mensen leren kennen en mijn woordenschat uitbreiden. Hoe je een museum leidt, leer je niet tijdens een studie kunstgeschiedenis. Je moet een duizendpoot zijn, enorm veel ballen in de lucht houden. Het Mauritshuis heeft een helder profiel, we zijn de enige ter wereld die zich specialiseert in de Nederlandse schilderkunst van de Gouden Eeuw. Het is een wereld met veel mannen, internationaal ben ik vaak de enige vrouw. Ik hou ervan mensen te enthousiasmeren, te laten zien dat die oude, donkere schilderijen nog steeds fantastische verhalen vertellen.’
09-12-15 10:12
118
19 DECEMBER 2015 ELSEVIER
‘Historici wijzen de weg in het duistere woud’ De Britse historicus Niall Ferguson (51) schreef dit jaar zijn zoveelste boek: een 1.152 pagina’s dikke pil over Henry Kissinger. En dat is nog maar deel één. De echtgenoot van Ayaan Hirsi Ali over het nut van historici voor politici.
H
Liesbeth Wytzes Foto’s Olivier Middendorp
perkt dat zich tot literaire schermutselingen. Hij is niet klein, niet groot, niet dik enry Kissinger kon hard weren niet dun, maar zeker niet onopvallend. ken. Maar zijn biograaf Niall Hij blaakt van het zelfvertrouwen. Ferguson kan er ook wat van. Kissinger, nu 91, vroeg hem zelf om dit Tien jaar geleden, in 2005 boek te schrijven. Henry Kissinger is de bedus, begon de historicus aan roemdste en beruchtste diplomaat die Amezijn boek over Kissinger, waarvan het eerste rika heeft gekend. Hij was Nationaal Veiligdeel à 1.120 pagina’s dit najaar heidsadviseur en minister van verscheen, getiteld: De idealist. Buitenlandse Zaken onder presiVoor dit boek worstelde hij zich ‘Succesvolste dent Richard Nixon. Kissinger door 111 archieven en las 37.645 speelde een rol in de toenademensen door zijn assistent gedigitalitussen Amerika en China, hebben geen ring seerde pagina’s. hij bewerkstelligde vrede met spannend In 2005 verscheen zijn boek Vietnam, onderhandelde in het 1914, in 2006 De grote oorlogen, seksleven’ Midden-Oosten. Hij kreeg de Noin 2008 Het succes van geld, in belprijs voor de Vrede, maar 2010 een biografie van bankier wordt door zijn tegenstanders Sigmund Warburg, High Financier, een jaar gezien als een oorlogszuchtige Dr. Evil, die later Beschaving: het Westen en de rest, in achter bijvoorbeeld de coups in Zuid-Ame2013 The Great Degeneration. En dat zijn rika zat. Voor hen is Fergusons ondertitel geen iele pocketjes. Bovendien scheidde hij ‘De idealist’ dan ook onbegrijpelijk. en hertrouwde met Ayaan Hirsi Ali, met wie hij ook zoontje kreeg. Uit zijn eerdere huwee kwamen elkaar tegen op een borrel lijk heeft hij drie kinderen. waar Ferguson ‘in zijn gebruikelijke Hij is hoogleraar geschiedenis aan Harhoekje’ stond. Kissinger zei dat hij vard, columnist voor Newsweek, was in 2008 een boek van Ferguson had gelezen en zo adviseur van John McCain toen die camkwamen ze op het schrijven van een biograpagne voerde voor het presidentschap. En fie. ‘Ik was niet de eerste aan wie hij het dat is niet eens alles. Een bijna onbevattelijke vroeg en ook ik zei eerst “nee”. Ik dacht, teproductie waarbij zijn critici weleens vraagrecht, dat het ongelooflijk moeilijk zou zijn tekens zetten. En over enorme onderwerpen: en ook een ondankbare taak. Er zijn zo veel geld, oorlog, de hele wereld. Geen wonder mensen die een hekel aan hem hebben en dat hij vaak een zin begint met: ‘Dat schreef waarschijnlijk niet van iets anders te overik in....’ gevolgd door de titel van een boek. tuigen zijn. Ik voorzag de hatelijke recensies Ferguson ziet er niet uit als de stereotieal. Veel werk en weinig beloning. pe bleke academicus. Hij straalt vechtlust ‘Maar toen kreeg ik een geweldige brief uit en gaat een flinke polemiek met een van hem waarin hij vertelde dat hij 154 dotegenstander zeker niet uit de weg, al bezen met privépapieren had gevonden waar-
Z
15els051z118 118
van hij dacht dat die zoek waren. Binnen een paar dagen was ik in zijn huis in Connecticut en doorzocht die dozen.’ Meer dan 150 dozen! Een angstaanjagende hoeveelheid. Joeg dat hem geen angst aan? ‘Nee, helemaal niet, ik was enorm gecharmeerd van zijn brief en dacht: wat heb ik te verliezen? Ik had meteen door dat het geweldig materiaal was. Alles wat ik er lukraak uithaalde, was interessant. Als historicus heb je niet vaak zo’n kans. Je gaat naar zo’n archief en vaak is veel van wat je daar leest heel saai. De meeste levens zijn erg saai. Ik heb twee keer in mijn leven toegang gehad tot eersteklas historische archieven; de eerste keer was toen ik een biografie schreef van de familie Rothschild. Toen had ik datzelfde gevoel van opwinding en de gedachte: dit moet ik doen.’ Ferguson wilde Kissinger juist ontdoen van de mythes die om hem heen hangen. ‘Ik wilde hem menselijk maken. Voor wie hem ziet als Dr. Evil is het wel een uitdaging om te lezen dat het gaat om een vluchtelingenkind wiens hele leven overhoop werd gehaald toen hij met zijn ouders in 1938 naar de Verenigde Staten ging. Het is een verbazend verhaal. Ik probeer zeker in deel één om een mens van vlees en bloed te laten zien, een totaal ander iemand dan de karikatuur die andere schrijvers van hem hebben gemaakt.’ De Kissingers vluchtten uit het Duitse Fürth, Henry heette toen nog Heinz. Hij keerde zes jaar later terug als Amerikaanse soldaat en hielp mee concentratiekamp Ahlem te bevrijden. Ferguson geloofde zelf eerst ook in die karikatuur en wilde zijn boek Amerikaanse
10-12-15 10:00
119
ELSEVIER 19 DECEMBER 2015
Niall Ferguson Geboren op 18 april 1964 in Glasgow, Schotland 1983 Studie geschiedenis in Oxford 1987-2015 Aanstellingen als onderzoeker en docent aan de universiteiten van Hamburg, Berlijn, Cambridge, Oxford, NYU, Harvard, Stanford. Schreef vijftien boeken en talloze andere publicaties. Ferguson is getrouwd met Ayaan Hirsi Ali. Hij heeft vier kinderen.
15els051z119 119
10-12-15 10:00