Speciale Editie - India

S

P

E

C

I

A

L

E

E

D

I

T

I

elsevier speciale editie india

India

Hoe het land van Gandhi en Ganges een wereldmacht werd. Plus: de oude banden met Nederland

E

Geschiedenis

Van kroonkolonie tot groeibriljant hoe India zich na de onafhankelijkheid ontworstelde aan chaos en socialisme Prof.dr. D.H.A. Kolff

I

Onafhankelijk Jawaharlal Nehru, eerste premier van India, met de nieuwe vlag

Prof.dr. D.H.A. Kolff Sinds 2003 emeritus hoogleraar Moderne Geschiedenis van ZuidAzië aan de Universiteit Leiden.

• e l s e v i e r speciale editie

n de film Gandhi van Richard Attenborough (1982) komt een scène voor waarin Mahatma Gandhi, gespeeld door Ben Kingsley, in Delhi de Britse onderkoning uitlegt waarom vroeg of laat het moment zal aanbreken dat de Britten de overbodigheid, ja zelfs het schadelijke karakter van hun aanwezigheid in India zullen beseffen, om vervolgens uit eigen beweging hun biezen te pakken.

Deze scène speelde omstreeks 1920. Nu was Gandhi een uitzonderlijk mens, maar het natuurlijke besef van eigenwaarde was onder de Indische elites algemeen. Zij verwachtten op zijn minst het recht om op te treden als gesprekspartner van de koloniale bestuurders.

De Britten waren vanaf het begin van hun regime afhankelijk van de inheemse elites. Zonder hen was de intensieve bestuurlijke bemoeienis waar het land om vroeg, onmogelijk. De Britten hadden die bemoeienis nog geïntensiveerd en gejuridiseerd.

Indiase rechters, landmeters, landbouwingenieurs, medici en tal van andere experts waren onmisbaar.

Zij werden vanaf het midden van de negentiende eeuw opgeleid aan Britse universiteiten in India.

Deze Indiase elite las de Engelstalige pers, spoedig grotendeels geschreven door Indiase journalisten. Vanzelfsprekend hadden de leden van de Indiase leidende klasse al vroeg hun eigen bestuurlijke opvattingen, belangen en verlangens, en waren zij in toenemende mate politiek bewust en actief.

De Britten speelden hierop vooral in met concessies, maar ook met repressie. Desondanks gingen in

Brits-Indië – op een manier onvergelijkbaar met andere kolonies – enkele belangrijke fases van geleidelijke ontbinding van het koloniale gezag vooraf aan de eigenlijke onafhankelijkheid.

Na de Eerste Wereldoorlog kwam het dekoloniseringsproces in een stroomversnelling. Het verhaal van de onafhankelijkheidsbeweging komt dan echt op gang. huiverig voor geweld Het Britse bestuur had in de Eerste Wereldoorlog veel gezag en financiële mogelijkheden moeten inleveren. In 1919 vielen in een park in Amritsar in de Punjab onder een groep demonstranten honderden doden door Brits geweervuur. Dergelijke incidenten veroorzaakten een golf van protest en dwongen de Britten om te zoeken naar nieuw politiek draagvlak. Dat werd gevonden in een verdere staps­gewijze afdracht van de politieke macht aan gekozen Indiase provinciale parlementen en ministers

i

die daaraan verantwoordelijkheid aflegden.

De staatshervorming van 1920 delegeerde bevoegdheden aan de provincies, de latere deelstaten van de Indiase Unie. De onafhankelijkheidsbeweging, verenigd in het Indian National Congress (INC, de latere Congrespartij), werd erdoor gedwongen om het eigen draagvlak te vergroten.

Het is vooral Mahatma Gandhi (1869-1948) geweest die de Congrespartij in de jaren twintig van de vorige eeuw van een wat elitaire club tot een brede volksbeweging maakte. In de daaropvolgende jaren was er een actieve dialoog tussen het koloniale bestuur en de nationale beweging, die elkaar met wisselend succes het initiatief betwistten.

Gandhi was huiverig voor klassestrijd of escalatie van soms beginnend geweld. Daardoor bleef de dialoog gaande, zelfs binnen de grenzen van de Britse spelregels. Zijn zogeheten Zoutmars in 1930 bleek een geniale provocatie van het Brits gezag waarmee hij het politieke initiatief naar zich toetrok

n

d

i

a

en liet zien hoe effectief burgerlijke ongehoorzaamheid kon zijn. De mars tegen het Britse zoutmonopolie leidde tot een overeenkomst met de Britse onderkoning: het Gandhi-Irwin-pact van 1931. De Britten legaliseerden de Indiase oppositie en lieten politieke gevangenen vrij.

Balkanisering De Indiase nationalisten kregen geen toegang tot het terrein van de buitenlandse politiek en de wereldomspannende belangen van het Britse Rijk.

Toen Londen in 1939 namens Brits-Indië Duitsland de oorlog verklaarde, zonder voorafgaand overleg met de Indiërs, ontstond er grote woede in het land.

Uit protest boden de ministers in de provinciale regeringen van de Congrespartij hun ontslag aan.

Er kwam een einde aan het doorlopende overleg met de Britten. De Congrespartij sloot zichzelf voor de rest van de Tweede Wereldoorlog uit van vrijwel elke besluitvorming. Voor een deel werden

Machtsoverdracht Bij de microfoon: Jawaharlal Nehru en Lord Mountbatten, 15 augustus 1947

Bestandslijn De scheidslijn tussen Indiase en Pakistaanse heerschappij in de noordelijke regio Kasjmir stamt uit de tijd van de eerste Indisch-Pakistaanse oorlog in 1947. De bestandslijn die toen langs de frontlinie werd getrokken, vormt nog altijd de feitelijke grens. De twee landen maken desondanks allebei aanspraak op het gehele gebied.

speciale editie e l s e v i e r

•

Verstedelijking

Massa’s in beweging het veranderende India in beeld

Robbert de Witt Foto’s Martin Roemers

W

ie een snelle blik werpt op de foto’s die Martin Roemers in India maakte, ziet wellicht alleen de krioelende mensen, het voortrazende verkeer en de felle kleuren van het leven in India. Maar kijk je beter, dan vallen steeds meer details op: een hand op een schouder, een fruitverkoper langs een drukke weg, een pratende taxichauffeur. ‘Ondanks alle drukte en chaos, houden megasteden hun menselijke aspecten. Die wil ik blootleggen,’ zo licht Roemers zijn werk toe. ‘Ik kijk naar de kleine verhalen op straat.’

In 2011 won de Nederlander de eerste prijs in de categorie ‘Dagelijks leven’ van World Press Photo voor zijn project Metropolis. Daarvoor fotografeerde hij straatbeelden in steden met meer dan tien miljoen inwoners. In India ging hij naar Mumbai en Calcutta. Verder op de volgende pagina’s foto’s die Roemers maakte van het onderontwikkelde en daarom vaak nog idyllische Indiase platteland. Een J caleidoscoop van het exotische subcontinent.

72

• e l s e v i e r speciale editie

overgang Een riksja en een iets modernere taxi wachten voor het voorbijrazende verkeer in Madan Street, Calcutta

I

N

D

I

A

speciale editie e l s e v i e r

• 73

Goud

Aangeboren goudzucht Bruidsschat, creditcard, spaarpot: Indiërs kunnen niet zonder goud Wilma van der Maten in Delhi

A

Waar komt het Indiase goud vandaan?

Indiase mijnen produceren nog geen half procent van de jaarlijkse goudconsumptie. Het land heeft maar drie actieve goudmijnen, twee in de zuidelijke deelstaat Karnataka, één in het noordoostelijke Jharkhand.

62

• e l s e v i e r speciale editie

ls een kind in een grote speelgoedwinkel, zo voelt de twintigjarige Divaya Davi zich vandaag. Ze is met haar moeder een dagje uit om in de ‘huwelijksstraat’ van de Oude Stad van Delhi gouden sieraden voor haar bruiloft uit te zoeken.

Ze veegt het zweet van haar voorhoofd terwijl ze van etalage naar etalage hopt om zich te vergapen aan de vorstelijk aandoende juwelen. Divaya bekijkt joekels van kettingen en armbanden, die beelden doen herleven uit tijden waarin het grote Indiase rijk nog werd geregeerd door de mogols vanuit het iets verderop gelegen Rode Fort. Op alle koninklijke portretten uit de drie eeuwen (16001900) dat de islamitische vorsten aan de macht waren, staan zij afgebeeld met hun vrouwen die zijn behangen met juwelen.

Juwelier Manshar Lal, wiens zaak al generaties lang in de familie is, vertelt lachend dat het aan grootmogol Shah Jahan (1592-1666), de stichter van de Oude Stad, is te danken dat de wijk is volgepakt met juweliers. ‘Onder zijn bewind floreerde de juwelenhandel. Juwelen hadden een enorme status.

Dat was de periode dat vrouwen diamanten in hun neus begonnen te dragen, stenen in hun navel en zelfs ringen om hun tenen.’

Divaya staat stil voor een set protserige sieraden

i

n

d

i

a

Pronken De twintigjarige Dinvaya Davi zoekt juwelen voor haar bruiloft

speciale editie e l s e v i e r

• 63

monument Maanlichttuin

Witte tombe In De Taj mahal, Indiaas beroemdste bouwwerk Robbert de Witt Graphic Jelrik Atema

O

f het een ‘eeuwig eerbetoon’ zal zijn, zoals mogol-heerser Shah Jahan had bedoeld, is nog de vraag. In elk geval wordt zijn Taj Mahal al 364 jaar geprezen en bewonderd.

In 1632, een jaar na de dood van zijn derde vrouw Mumtaz Mahal, begon in zijn opdracht de bouw van dit imposante mausoleum in wit marmer. Het 58 meter hoge islamitische gebouw geldt als een hoogtepunt van de mogolarchitectuur – een mix van Turkse, Perzische en Indiase bouwstijlen.

Het iconische gebouw wordt omgeven door strak ontworpen tuinen, op beide oevers van de rivier de Yamuna. De ommuurde Charbagh-tuin en de vier kanalen die de tuin verdelen vanuit de centrale fontein, zouden het paradijs voorstellen.

Reisgidsen raden aan om de Taj Mahal te bezoeken bij zonsopgang. Dat levert de mooiste foto’s op. Bovendien is dan de kans het grootst dat er geen anderen voor de lens lopen: jaarlijks bezoeken zo’n drie miljoen toeristen de Taj Mahal.

Om die eindeloze stroom aan te kunnen, opende de overheid in 2012 een zesbaanssnelweg van New Delhi naar Agra. En in 2017 moet de nieuwe internationale luchthaven van Agra klaar zijn. J

De bouw van de Taj Mahal begon in 1632. In 1648 was het mausoleum voltooid, vijf jaar later waren de tuinen en de bijgebouwen klaar.

Yamunarivier

Moskee

56

Plattegrond van Taj Mahal en tuinen

580 meter

Hoofdpoort Maanlichttuin

Taj Mahal

N

Yamunarivier

©ELSEVIER

36

• e l s e v i e r speciale editie

Moskee

Charbagh-tuin

300 meter

Gastenverblijf

met

er

X

xxxx

New Delhi AgraY

Taj Mahal

amu

De Taj Mahal is volledig opgetrokken uit wit marmer

na

Ganges

INDIA

40 meter

58 meter

De minaretten hellen licht naar buiten, om het hoofdgebouw te beschermen bij een natuurramp

De echte tombes van Mumtaz Mahal en Shah Jahan bevinden zich in de afgesloten kelders van de Taj Mahal

Siertombe (cenotaaf) van Shah Jahan Siertombe (cenotaaf) van Mumtaz Mahal

Charbagh-tuin

N

Marmeren schermen (jali) omsluiten de siertombes

c u lt u u r

Staalkaart van Planeet India Mysterieus én zakelijk: de veelkleurige Indiase cultuur in dertien lemma’s

Rob van Scheers

H

et begint direct al met Shiva, de godheid met acht armen: soms zie je hem afgebeeld als hij danst op het hoofd van een demon. Voor westerse ogen is het enorme land van Shiva met zijn 1,2 miljard inwoners even mystiek als onbegrijpelijk, even exotisch als fascinerend. Synoniem voor ‘spirituele verdieping’ is het voor sommigen ook. Zo beschreef Elizabeth Gilbert in de bestseller Eten, bidden, beminnen (2006) haar tijd in een Indiaas klooster, een vlucht vooruit die The Beatles al in 1967 hadden genomen. Zij kwamen terecht bij Maharishi Mahesh Yogi, die zijn rol als ‘spiritueel adviseur’ gretig aanvaardde.

Wat een publiciteit! Het fiasco – door John Lennon bezongen in Sexy Sadie – liet onverlet dat de stroom spirituele reizigers vanuit het Westen gestaag doorging. Namens Nederland vertrokken Ramses Shaffy en psychiater Jan Foudraine naar de Oriënt, om hun licht op te steken bij Baghwan Sri Raj­neesh.

Maar India is natuurlijk meer dan murmelende goeroes alleen. Het is ook een centrum van zuivere wetenschap, hightech, ruimtevaart én de thuishaven van de wereldkampioen schaken. Daarnaast herbergt het met ‘Bollywood’ de grootste filmindustrie ter wereld. India in dertien lemma’s.

J 88

• e l s e v i e r speciale editie

Bollywood

Hoofdkwartier van de Hindi-filmindustrie, de grootste producent van bioscoop-entertainment ter wereld. De aanduiding is een samentrekking van Bombay en Hollywood, het populairste genre betreft de musical. Ander gekend genre: de currywestern. Nog niet zo lang geleden probeerde Bollywood vanuit Amsterdam de rest van de wereld te veroveren, maar dat werd geen succes. Daarvoor zijn de films toch te specifiek Indiaas, en slaan ze buiten de landsgrenzen vrijwel alleen aan bij Indiase immigranten, zoals die in Groot-Brittannië. Recent kwam de film­in­ dustrie in Bollywood in opspraak doordat veel speel­ films aan Hindi-meis­jes zelfmoord suggereren, in het geval van onover­ komelijk liefdesverdriet.

india

Jungleboek

Deze verzameling fabels van Rudyard Kipling stamt uit 1894. Het bekendste verhaal is dat over Mowgli, het mensenkind dat in de jungle van India werd opgevoed door de wolven.

In 1967 speelde Mowgli ­ de hoofdrol in aanstekelijke Disney-animatie­versie van Jungle Book.

Curry Reality soap-ster Kim Kar­ dashian liet weten Indiaas eten ‘walgelijk’ te vinden.

Maar wat kan ons dat eigenlijk schelen? Alle andere mensen ge­nieten er juist van, voor­al door de vele variaties aan krui­ dige curry’s. Een Indiase traditie die schijnt terug te grijpen op circa 2600 voor Christus.

Kruidig: curry

Goeroes

Bollywood-ster Priyanka Chopra tijdens een optreden in 2009. Musical is het populairste speelfilmgenre

Wonderkind Srinivasa Aaiyangar Ramanujan (1887-1920) was in de hogere wiskunde een autodidact. Toch deed hij de professoren van Cambridge versteld staan met zijn naar eigen inzicht verworven kennis.

Vanaf zijn tiende – als kind uit een straat­arm gezin – speelde hij in India met de wis­kundige materie, in 1913 werd hij uitge­no­digd om naar Groot-Brittannië te komen.

Zijn bijdrage aan de wiskundetheorie was van onschatbare waarde; sommige van zijn for­ mules moeten nog steeds worden doorgrond.

Het genie overleed aan tuberculose, slechts 32 jaar oud.

Niet alleen reisde in de jaren zeventig half modieus Nederland af naar India om het hogere te zoeken, de goeroes zelf kwamen ook deze kant op. Al in 1924 bood de theo­sofische Philip Dirk baron van Pallandt aan de Jiddu Krishnamurti een deel van het landgoed aan van het kasteel Eerde bij Ommen. En in 1990 verplaatste Maharishi Mahesh Yogi het hoofdkwartier voor zijn beweging van Trans­cedente Meditatie (TM) van Zwitserland naar het Limburgse Vlodrop. De ‘giegelgoeroe’ deed dat ook omdat hij problemen kende met de belastingdienst. Dat dan weer wel.

Junglekind Mowgli werd populair dankzij de film van Walt Disney

Monsoon

Westerse popmuzikanten die de Indiase sitar in hun liedjes gebruikten, dat kenden we al wel. Denk aan Norwegian Wood en Within You Without You van The Beatles, met de spirituele George Harrison aan de exotische snaren. Maar een zangeres met Indiase roots die een hit had in het Westen, dat was nieuw, in 1982. Dan hebben we het over Sheila Chandra en haar band Monsoon, bekend van het swingende Ever So Lonely, ook vol met sitar en tabla. Monsoon hield een jaar later op te bestaan, maar zangeres Sheila Chandra – die in 1965 in Londen werd geboren – is nog altijd actief met haar fusion van westerse en oosterse muziek.

Muzikaal misverstand

Sitar-grootheid Ravi In 1971 organiseerde George Harrison Shankar geeft een in New York The Concert for Banglaconcert, in 1961 desh. De opbrengst was voor humanitaire hulp aan het getroffen land, en de ex-Beatle had tal van muzikale vrien­ den naar Madison Square Garden in New York gelokt. Ook de Indiase sitarvirtuoos Ravi Shankar was van de partij, vergezeld door Ali Akbar Kahn, grootmeester van de tabla, het Indiase percussie-instrument. Volgens de mode van de dag luisterden de Ame­ rikaanse hippies welwillend naar de spirituele Indiase muziek. Ze wisten er eigenlijk maar bar weinig van. Zo klonk op het verkeerde moment een luid applaus. Commentaar van Ravi Shankar: ‘Dank u vriendelijk. Als u nu al zoveel plezier beleeft aan het stemmen, dan vermoed ik dat u nog meer plezier zult beleven aan de muziek.’

speciale editie e l s e v i e r

• 89