TerZake Legal by Reed Business

BIJLAGE VAN ELSEVIER MEDIA LAB

TerZake LEGAL

De markt voor juridische dienstverlening is in beweging. De druk van recente jaren noopte advocatenkantoren naast besparingen op kosten tot innovatie van bedrijfsprocessen en verbetering van de dienstverlening. Nu de markt weer groeit, staat de advocatuur er professioneler voor.

Cliënten beoordelen Pels Rijcken als beste advocatenkantoor Bij Pels Rijcken staan cliënten op de eerste plaats. Dat blijkt nu ook uit uw waardering tijdens het grootste onafhankelijke onderzoek naar de tevredenheid van klanten bij zakelijke dienstverleners: Incompany 100. Daarin beoordeelt u ons als beste advocatenkantoor. Pels Rijcken zet zich met hart en ziel in voor complexe juridische vraagstukken, die vaak een grote maatschappelijke impact hebben. www.pelsrijcken.nl

Hoofdredactie Philip Willems Design Jannie van de Goor Redactie Wilbert Geijtenbeek, Robert van der Broek, Barend van der Kraats, Joek Peters Eindredactie Liesbeth Wijnands Advertentieboekingen 06 10 55 96 50 TerZake is een bijlage van Elsevier Media Lab en valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie van Elsevier. De thematiek komt tot stand op basis van wensen van adverteerders en de artikelen worden door onafhankelijke journalisten gemaakt.

270 | Het kantoor 274 | ‘We hebben als onderneming

277 | Prikbord beter leren luisteren’ voor professionals

Uit onderzoek blijkt dat advocatenkantoren meer flexibiliseren, meer onderzoeken en meer innoveren – kortom: meer ondernemen. Bovendien groeit de sector de laatste twee jaar weer. En hoewel nog niet overal het lek boven is, zijn de vooruitzichten voor de nabije toekomst zonnig.

Bij zijn aantreden als managing partner van Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn begon Alain de Jonge met het bevragen van zijn cliënten. Een nieuwe kantoorstrategie was het gevolg. ‘Met betere communicatie tussen raadsman en cliënt valt veel te winnen.’

Bent u op zoek naar een advocaat, juridisch vertaler, payrolling-specialist of deskundige op het gebied van cliëntbeheer, tijdschrijven en declareren? TerZake stelt verspreid door dit katern een aantal professionals aan u voor. TerZake | 269

Advocatuur

BIJLAGE VAN ELSEVIER MEDIA LAB

TerZake LEGAL

Marktherstel gaat gepaard met procesinnovatie Grote en middelgrote advocatenkantoren rapporteren na jaren van stagnatie of krimp weer groeicijfers. Uit onderzoek blijkt dat het herstel gelijk opgaat met de professionalisering van de branche. De professionaliteit van de advocatuur is de afgelopen jaren toegenomen. Dat blijkt uit onderzoek van accountants- en adviesorganisatie Baker Tilly Berk en informatie- en kennisbedrijf iGrowthLegal. Advocatenkantoren zijn niet alleen efficiënter, maar ook flexibeler en creatiever geworden. Aan het onderzoek werkten ruim 60 advocatenkantoren mee. Aanjager van de verandering bij advocatenkantoren is de economische crisis geweest. Sinds 2008 zagen grote en middelgrote kantoren zich geconfronteerd met stagnatie of zelfs krimp van de omzetten. Het besef dat kostenbesparingen alleen het tij niet zouden keren, noopte veel kantoren tot innovatie en de ontwikkeling van nieuwe bedrijfsprocessen en producten. Die crisis is inmiddels voorbij – de helft van de deelnemende advocatenkantoren (46 procent) realiseerde de afgelopen twee jaar een omzetstijging. Toch was nog niet bij elk kantoor het lek boven: 18 procent van de respondenten had te maken met een omzetdaling. Ruim een derde rapporteerde een stabilisering in dezelfde periode. De komende twee jaar zien er zonnig uit voor de branche. Ruim twee derde van de respondenten verwacht een omzetstijging voor deze periode; de rest rekent op gelijke omzet. Opvallend: 40 procent van de respondenten verwacht met nieuwe producten en diensten omzet te genereren. In de sector zijn de kantoren Dirkzwager en Van Benthem & Keulen voorbeelden van dergelijke innovatie in juridische diensten. Zo deelt Dirkzwager zijn kennis en biblio270 | TerZake

Onderzoeksresultaten 2014-2015 % respondenten

Bedreigingen bieden kansen

14% 32%

14%

Omzetontwikkeling

- sterk gestegen - gestegen - neutraal - gedaald - sterk gedaald

Uurtarieven zijn niet langer heilig. Een goede en beheersbare kostenstructuur is belangrijker geworden: 82 procent van de kantoren heeft procesinnovaties doorgevoerd die resulteerden in efficiëntere bedrijfsprocessen. Denk daarbij aan de automatisering van processen, waardoor niet alleen de eigen medewerkers productiever werken, maar ook de klant sneller antwoord heeft op zijn vraag. Een belangrijke manier waarop kantoren op kosten besparen is door zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) of meer hbogeschoolde juristen in te zetten. Van de ondervraagde kantoren heeft 19 procent inmiddels hbo-juristen in dienst of flexibel ingezet. De helft van de kantoren overweegt dat te gaan doen. De 32 procent die zich duidelijk tegen het inschakelen van hbojuristen uitspreekt, ziet daarin geen toegevoegde waarde voor de klant.

JURIDISCHE TOPKWALITEIT TOEGANKELIJK.

36%

theek gratis met bedrijfsjuristen en een ieder die geïnteresseerd is. Concurrent Van Benthem & Keulen verlaagt de drempel voor de cliënt naar zijn kantoor met het serviceconcept ‘vanDienst’. Onder die naam biedt het kantoor tegen vooraf bepaalde prijzen onder meer toegang tot juridische kennis, literatuur en modelcontracten. Een andere vernieuwing in de branche is de omgang met tarieven. De prijs die advocatenkantoren rekenen is voor ruim driekwart een belangrijk onderdeel van de groeistrategie, maar niet het belangrijkste.

In de veranderende markt bedreigen nieuwe toetreders de gevestigde kantoren. Zij digitaliseren bijvoorbeeld eerstelijns juridische werkprocessen en bieden die als softwareoplossing direct aan de klant aan. Dankzij dergelijke partijen zijn geautomatiseerde handelingen als de oprichting van een besloten vennootschap eenvoudig online af te handelen. Ook kunnen klanten bijvoorbeeld modelcontracten en geheimhoudingsclausules via het internet regelen. De keerzijde is een verschuiving van de focus van de advocaat van het eerstelijnswerk naar complexere zaken en advisering. Advocaten worden weer meer advocaat in de letterlijke zin des woords: ‘de bijgeroepene’. En hun kantoren worden meer en meer professionele ondernemingen.

Onze kosteloze service voor ondernemingen, instellingen en overheden: een helpdesk om telefonisch te sparren modelcontracten permanente nascholing voor juristen en HR management gebruik van onze bibliotheek Legal Update: het laatste juridische nieuws prijszekerheid vooraf Bezoek www.vbk.nl of bel direct vanDienst op 030 - 259 56 78.

In dialoog met de cliënt Bij dat laatste hoort ook een toegenomen belangstelling voor klanttevredenheidsonderzoek. Ruim de helft van de kantoren geeft aan continu in dialoog te zijn met cliënten. Bijna de helft heeft hiervoor een gestructureerd proces ingericht, met periodieke klanttevredenheidsonderzoeken of evaluatiegesprekken na afronding van elke opdracht. De groep (38 procent) die geen peilingen onder cliënten doet, oriënteert zich daar wel op. (JP & BvdK)

Archimedeslaan 61 3584 BA Utrecht Telefoon: 030 - 259 59 59 www.vbk.nl twitter: @VBKnl

BIJDRAGE VAN VENTURIS CONSULTING GROUP

BIJDRAGE VAN NEVOA

NEVOA: KENNISDELER EN KRITISCHE ADVISEUR Wat zijn nu de trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op een te formuleren strategie?

Internationalisatie. We zullen nog meer international business firms naar Nederland zien komen: Dentons, Latham & Watkins, Mayer Brown en andere;

2. Samengaan en samenwerken. De internationa-

lisatie heeft gevolgen; kantoren maken een keuze tussen deelname aan niet-exclusieve allianties of gaan een verbindende samenwerking aan met een beperkt aantal buitenlandse kantoren;

3. Nieuw versus klassiek. Nieuwe partijen zullen, in

sommige gevallen dankzij ICT-oplossingen, hun marktpositie opeisen ten koste van kantoren die op de klassieke wijze gestandaardiseerd werk aanbieden;

VAN DE RODE NAAR DE BLAUWE OCEAAN

Juristen Yvette van Gemerden (PwC) en Erik Schäfer (Londen & Van Holland) zijn lid van het bestuur van NEVOA. Dit is de beroepsorganisatie voor juridisch adviseurs die zelfstandig opereren of werkzaam zijn bij een accountants- of belastingadvieskantoor.

Wat is het voordeel van lidmaatschap voor een bedrijfsjuridisch adviseur? ‘NEVOA organiseert cursussen, symposia, regionaal vaktechnisch overleg, signaleert ontwikkelingen in de rechtspraktijk en bedingt kortingen voor leden bij derden. Tussen de leden bestaat een hecht netwerk van juridische professionals, die graag kennis met elkaar delen.’ Kan iedere jurist zich bij NEVOA aansluiten? ‘In beginsel kan iedere juridisch adviseur – zelfstandig of in dienstbetrekking – lid worden van NEVOA, mits aan bepaalde opleidingsvereisten (afgeronde universitaire rechtenstudie of daarmee vergelijkbare opleiding) is voldaan. Om lid te blijven zal de juridisch adviseur zich onder andere moeten houden

aan de door NEVOA opgestelde gedragsregels en voldoen aan de eis van permanente educatie.’ Wat is het voordeel van uw lidmaatschap voor de cliënt? ‘Doordat ingezet wordt op een duurzame relatie met de cliënt, weet de NEVOA-adviseur wat er speelt binnen diens onderneming en kan er snel worden ingespeeld op juridische kwesties. De NEVOA-jurist is verder proactief ingesteld en probeert juridische problemen zo veel mogelijk te voorkomen door de cliënt vooraf te adviseren en te begeleiden. Omdat de meeste juridische kwesties ook een financiële/commerciële en fiscale kant hebben, kijkt de NEVOA-adviseur daarbij verder dan alleen het juridische: de NEVOA-adviseur is gewend om samen te werken met andere

disciplines, zoals accountants en fiscalisten, waardoor de adviezen en begeleiding praktisch toepasbaar zijn voor de cliënt.’ Hoe positioneert u uw leden? ‘NEVOA positioneert de bedrijfsjuridisch adviseur voortdurend naast de advocatuur, het notariaat en de rechterlijke macht. NEVOA geeft gevraagd en ongevraagd haar visie op wetsvoorstellen, wetswijzigingen en andere ontwikkelingen in het juridisch speelveld.’

4. Versterking accountantskantoren. Ook andere

professionele dienstverleners nemen delen van de juridische dienstverlening weg uit de juridische markt;

5. Fragmentatie. Enerzijds zullen boutiques ontstaan

vanuit de bovenkant van de markt; anderzijds ontstaan boutiques uit typische mid-market kantoren die zien dat hun klantportfolio, tariefstelling en type werkzaamheden niet (meer) aansluiten bij de bulk van de verrichte taken;

TEAM JMS STAAT VOOR U KLAAR

6. Toenemende consolidatie. Vooral in de mid-

Veranderende machtsverhoudingen op de juridische markt nopen regionale en mid-market kantoren tot een nieuwe strategie. De Venturis Consulting Group onderscheidt 7 ontwikkelingen die daarbij bepalend zijn. Regionale kantoren van middelgrote omvang gaan gebukt onder de disruptie van de markt. De prijs- en omzetdruk, veranderende inkooppatronen, overcapaciteit, nieuwe toetreders en het gebrek aan onderscheidend vermogen leiden tot toenemende concurrentie. In een aantal segmenten is sprake van een verdringingsmarkt. Veel kantoren, zelfs boutique- en nichekantoren, opereren in een red ocean. Dit is de term voor de huidige marktsituatie waarin bedrijven elkaar beconcurreren voor een groter marktaandeel. De strategische uitdaging is om een blue ocean te vinden en die te exploiteren. Met blue ocean wordt de nog niet bestaande markt bedoeld, het terrein dat ontgonnen moet worden en mogelijkheden en groeikansen biedt.

market gaan kantoren met een algemeen, full-service aanbod defensieve fusies aan om schaalgrootte te creëren;

7. Nationale toetreders. Er komen niet alleen

anglo-amerikaanse kantoren onze kant op; ook een aantal nationale kantoren treedt toe tot de markt.

Cliënten beschouwen juridisch werk niet meer als hoogwaardig of specialistisch. De keuze voor een aanbieder wordt daardoor steeds meer inwisselbaar. De trend van commoditisering zal de Nederlandse markt meer en meer beïnvloeden.

Altijd beschikbaar

Die de volgende ochtend vóór 12.00 uur klaar moet zijn, vertaald én nagelezen. Bij JMS Textservice is dat altijd mogelijk.

Mr. dr. Gerard Tanja, partner bij de Venturis Consulting Group

Er zijn genoeg redenen te bedenken waarom u ‘s avonds om 21.00 uur een juridisch vertaler nodig heeft. Voor de vertaling van een document van 50 pagina’s.

Zo wordt uw deadline onze zorg! T 0299-351851 | E info@jmstext.nl | W www.jmstext.nl

BIJLAGE VAN ELSEVIER MEDIA LAB

Interview Alain de Jonge

TerZake LEGAL

stand bij vastgoedconflicten, bouwconflicten, schadevoorvallen en arbeidsconflicten is het gevolg. Wat overblijft voor de advocatuur is daarom vaker specialistisch en op de klant toegespitst advies. Op dat laatste heeft De Jonge zijn 154 advocaten en notarissen getraind: ‘De advocatuur van nu is weten dat de cliënt ergens tegenaan loopt en beseffen wat de consequenties voor zijn bedrijfsvoering zijn. Als advocaat moeten we niet op de stoel van de ondernemer gaan zitten. We kunnen wel zijn afwegingen leren begrijpen.’

‘We vroegen, en kregen intelligente feedback van onze cliënten’ Toen Alain de Jonge bestuursvoorzitter van Pels Rijcken & Droogleever & Fortuijn werd, vroeg hij eerst zijn cliënten om advies. Het resultaat? Een nieuwe marktfocus, nieuwe klanten, en: ‘We hebben beter leren luisteren.’

274 | TerZake

‘Pels Rijcken imponeert in de volle breedte.’ Volgens het jaarlijkse klanttevredenheidsonderzoek van Incompany revancheerde advocatenkantoor Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn zich met het rapportcijfer 7,5 op de afgelopen magere jaren. Cliënten van het Haagse kantoor waren beduidend meer content dan voorheen – in 2013 kreeg het kantoor nog een magere 6,4 – met de ‘service’, de ‘knowhow’, ‘betrouwbaarheid’ en ‘communicatie’. Maar ook de tariefstelling riep waardering op – die is helder en eerlijk, zo oordeelt Incompany. Managing partner Alain de Jonge (50) is trots op het resultaat: ‘We hebben beter leren luisteren naar de cliënt. Met bewezen resultaat.’ De Jonge is al bijna vier jaar bestuursvoorzitter en zijn mandaat is vorig jaar met nog twee jaar verlengd. In die periode werd zijn advocatenkantoor geconfronteerd met bezuinigingen door zijn voornaamste cliënt, de Staat der Nederlanden. Pels Rijcken is het elfde kantoor van Nederland, en staat bekend als het kantoor van de Landsadvocaat. De Jonge merkte in diezelfde periode een verandering in de vraag van al zijn cliënten, die niet alleen te maken had met een bezuinigingsdrift als gevolg van de economische crisis. Dankzij het internet is de toegang tot juridische bronnen groter geworden. Daarom doen organisaties steeds vaker hun eigen juristenwerk. Tegelijk hebben rechtsbijstandsverzekeraars en andere juridische dienstverleners veel van de generieke omzetstromen geautomatiseerd en met meer commoditywerk overgenomen. Prijsdruk op bijvoorbeeld juridische bij-

Fotografie Frank Ruiter

Beter leren luisteren Dat meedenken vergt eerst en vooral de vaardigheid van het luisteren – niet de natuurlijke neiging van beroepspleiters, erkent De Jonge: ‘Of het nu in de rechtszaal is of bij onderhandelingen, een advocaat wordt ingehuurd om het standpunt van zijn cliënt op de beste manier over te brengen. Spreken ligt ons van nature nu eenmaal iets beter dan luisteren.’ Om zijn team daarin toch te trainen, liet het kantoor marktonderzoek doen onder 45 relaties. Ook heeft De Jonge sessies georganiseerd met de hoofden juridische zaken en general counsels van cliënten, oud-cliënten en niet-cliënten. De Jonge: ‘We hebben een groep uiteenlopende cliënten bij elkaar gezet: toezichthouders, verzekeraars, banken, een multinational en een waterschap. Dat was voor ons ongelooflijk inspirerend. We hoorden eerlijk hoe de markt tegen ons en onze dienstverlening aankeek. We kregen gewoon intelligente feedback dus.’ De uitkomsten daarvan waren bruikbaar. Een veel voorkomende klacht was het niet of laat terugbellen op een verzoek. ‘Wij hoorden dat cliënten zich aan zo iets wezenlijks stoorden.’ Nog een verbeterpunt was de helderheid van de tariefsopbouw. De Jonge: ‘Als ik een aannemer inschakel voor de verbouwing van mijn keuken, die mij achteraf een factuur stuurt die 5.000 euro hoger is dan afgesproken – dan vraag ik toch ook: hoe zit dat? En als hij stelt dat het werk ingewikkelder was dan verwacht, dan geef je toch ook aan dat we het daarover helemaal niet hebben gehad?’ Met betere communicatie tussen raadsman en cliënt valt nog veel meer te winnen, vindt De Jonge. ‘Cliënten zitten niet altijd te wachten op een memo van zes kantjes en met zeventien voetnoten. Advocaten gaan er te snel van uit wel te weten wat de cliënt van ze verlangt. Maar het kan enorm uiteenlopen: een uitgebreide juridische memo, alleen de samenvatting, een korte mail, een gesprek, een klassiek advies van feiten, recht, kader en beoordeling. Dat lijkt heel basaal, maar voor veel cliënten is het dat zeker niet.’ Pels Rijcken biedt zijn kerncliënten ook via zogenaamde Pelsportals online toegang tot relevante juridische kennis. Ook informeert het kantoor per nieuwsbrief zijn cliënten over relevan-

te veranderingen in recht of jurisprudentie. Nieuwe businessmodellen, waarmee Pels Rijcken de kennis die het in huis heeft beschikbaar stelt aan cliënten.

Sectorstrategie Pels Rijcken heeft niet alleen zijn dienstverlening aangepast, ook het soort cliënten is de laatste jaren veranderd. Het kantoor beperkt zich niet tot de Rijksoverheid; in het bedrijfsleven richt Pels Rijcken zich bijvoorbeeld op de sectoren energie, vastgoed, onderwijs, zorg en op financiële instellingen. Groei komt van andere publieke en semi-publieke organen. Bij lokale overheden neemt de vraag naar juridisch advies sterk toe. De Jonge: ‘De ontmanteling van veel sociale taken die bij het Rijk lagen en nu naar gemeenten en provincies zijn overgeheveld, heeft een geheel nieuwe vraag gecreëerd.’ Bovendien staan er andere veranderingen op stapel die consequenties hebben voor lokale overheden. Bijvoorbeeld de normalisatie van het ambtenarenrecht en thema’s als extramuralisatie, het scheiden van wonen en zorg. ‘Met een themagerichte aanpak kunnen we nog meer toegevoegde waarde leveren’, onderstreept De Jonge. Pels Rijcken heeft daarom ook op de sector gerichte kennissessies georganiseerd. ‘We zijn dus ook hier beter gaan luisteren.’ Volgens de managing partner is Pels Rijcken door deze inspanning ‘de decentralisatieadviseur van decentraliserend Nederland geworden’. Hoe ziet de toekomst van Pels Rijcken eruit? De Jonge: ‘Voor ons is een hoog niveau aan juridische vermogens nog steeds van belang. We moeten het doen met verstand, kennis van en ervaring met de maatschappelijke vraagstukken in de sectoren waarin onze cliënten opereren. En de toekomst vraagt om keuzes: wat doen we wel en wat niet?’ Volgens auteur en advocaat Jaap Bosman, die in een recent boek het einde van het advocatenkantoor voorspelde, is juist het maken van keuzes iets waar juristen in onderpresteren. Nu accountantskantoren aankondigen hoogwaardige juridische diensten aan hun grote klanten aan te bieden, de digitalisering van onderdelen van de procesvoering steeds eenvoudiger wordt, en ook ondersteunend juridisch werk aan lagelonenlanden wordt uitbesteed, staat het bedrijfsmodel van bestaande advocatenkantoren onder druk. Moet ook De Jonge straks drastische keuzes maken? ‘Nee. Onze focus ligt op een aantal sectoren, die we goed kennen, en bijstaan met hoogwaardige dienstverlening en op complexe maatschappelijke vraagstukken. Daarbij vervullen wij de rol van trusted advisor. Geen consultant dus, want we blijven boven alles juristen. Het adagium is: schoenmaker blijf bij je leest. Wij hebben afgelopen jaren een nieuwe leest gecreëerd. Tegelijk zijn we als schoenmaker beter geworden. Dat is onze focus voor de komende jaren.’

‘We hebben de afwegingen van de cliënt beter leren begrijpen’

Alain de Jonge (Roosendaal, 1965), studeerde Nederlands Recht aan de Universiteit Leiden (1984-1990). In 1992 trad hij in dienst van Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn, waar hij zich in het vastgoedrecht specialiseerde. In 2001 werd De Jonge benoemd tot partner. In 2012 werd hij managing partner. TerZake | 275

BIJDRAGE VAN ADOBE

ADVOCATENKANTOREN WORSTELEN MET DATA-INTEGRITEIT Waar juristen zijn, worden handtekeningen gezet. Digitalisering kan dat proces versnellen, maar brengt een nieuw vraagstuk met zich mee: integriteit. Robert van Muijen van Holla Advocaten deelt zijn ervaringen met veilige software voor de elektronische handtekening.

BIJLAGE VAN ELSEVIER MEDIA LAB

Prikbord voor professionals Binnen advocatenkantoren en juristenpraktijken worden goedkeuringsprocessen veelal nog traditioneel afgehandeld. Om de laatste stap te nemen naar een volledig digitale documentenstroom, is het gebruik van de elektronische handtekening onontbeerlijk. Maar hoe weet je zeker of het document bij terugzending niet is aangepast? Of dat de complete set aan pagina’s ook daadwerkelijk is teruggestuurd? Daarnaast is het zo, dat veel documenten gescand worden maar niet op tekst doorzoekbaar zijn. Het vinden van informatie is daardoor lastig.

Autorisatie van dagen naar minuten

Holla Advocaten, met vestigingen in ’s-Hertogenbosch en Eindhoven, zet hoog in op innovatie. Immers, tijd is geld. Volgens bestuursvoorzitter Robert van Muijen kan software van Adobe Document Cloud een opdracht in slechts enkele minuten bevestigen en laten goedkeuren, in plaats van in dagen. Adobe Document Cloud is een end-to-end digitaal communicatieplatform. Met de op de cloud gebaseerde e-signaturediensten kunnen werknemers belangrijke zakelijke documenten voorbereiden, beschermen, versturen en traceren met een 100% digitale workflow. ‘Ontvangers hebben geen bijzondere software nodig om te kunnen ondertekenen’, zegt Van Muijen. ‘Voor de ondertekening van documenten klikken zij op een link. Dat kan op ieder gewenst moment, overal en vanaf elk apparaat. Ondertekende documenten, inclusief de audit worden automatisch en veilig opgeslagen. Zowel de verzender als de ontvanger ontvangt een kopie van het ondertekende document. Waar wij het autorisatieproces terugbrengen van dagen naar minuten, versnellen we ook ons eigen interne proces. In de toekomst willen we dit nog verder opschalen voor documenten van Human Resources, Facilities en Finance.’

Identificatie en zekerheid

Zeker voor een advocatenpraktijk moet het ondertekeningsproces veilig en transparant zijn. Om bij te kunnen houden hoe het proces van elektronische ondertekening precies is verlopen, wordt als laatste pagina aan het ondertekende document een audit trail toegevoegd. Hierin wordt een aantal belangrijke zaken vastgelegd, zoals een unieke documentidentificatie, het tijdstip van ondertekening, het mailadres van de degene die ondertekent en het IP-adres van de machine. Het ondertekende document, inclusief de audit trail wordt ook nog eens gecertificeerd. Een stempel in het document verzekert dat het document authentiek is, afkomstig is van een geverifieerde bron en niet werd gewijzigd.

Enkele van de elders in dit katern gepresenteerde professionals uit de juridische dienstverlening stellen zich aan u voor. MR . MA ARTJE BOUDESTEIJN

TerZake LEGAL

COLIN VAN OOSTERHOUT Adobe Systems Benelux cvanoost@adobe.com www.adobe.com Amsterdam | 020 - 651 12 26 Principal Solution Consultant bij Adobe. Gespecialiseerd in de implementatie van Creative Cloud en Document Cloud binnen grotere ondernemingen in de Benelux.

MR. JAN PAUL FR ANX

Boudesteijn Advocatuur maartje@boudesteijnadvocatuur.nl www.boudesteijnadvocatuur.nl Rotterdam | 06 - 30 38 46 48

FG Lawyers franx@fglawyersamsterdam.com www.fglawyersamsterdam.com Amsterdam | 020 - 760 31 32

Gespecialiseerd in omgevings-, vastgoeden huurrecht en treedt op voor partijen in de zakelijke markt. Haar cliëntgerichte dienstverlening is praktisch, persoonlijk, snel en betrokken.

Ruim 25 jaar ervaring op het gebied van corporate transacties, private equity, ipo’s, emissies en arbitrage/ litigation.

MR. IR. ARNOUD ENGELFRIET

M R . S O LV E I G H B I J K E R K

ICTRecht info@ictrecht.nl www.ictrecht.nl Amsterdam | 020 - 663 19 41

Immix advocaten bijkerk@immix.nl www.immix.nl Zeist | 030 - 693 45 53

ICTRecht wil graag dat mensen zelf in staat zijn juridische vraagstukken rond ICT op te lossen. Wij denken mee, adviseren en stellen documenten op. Daarbij staat kennisoverdracht voorop.

Solveigh Bijkerk begeleidt bedrijven en particulieren onder andere bij problemen rondom arbeidsconflicten, ziekte, overnames en bij het opstellen van standaarddocumenten. Praktisch en creatief.

DRS. MARCEL STEUR

MR . M. J.G .N. VAN DER REE

JMS Textservice BV marcel@jmstext.nl www.jmstext.nl Volendam | 0299 - 35 18 51

Universiteit Leiden m.j.g.n.vanderree@law.leidenuniv.nl www.paoleiden.nl Leiden | 071 - 527 86 66

JMS Textservice BV legt zich toe op de tijdige levering van juridische en financiële vertalingen in en uit alle talen. Uw deadline, onze zorg!

Directeur Juridisch PAO, verantwoordelijk voor ontwikkeling, innovatie, management en bedrijfsvoering. Organisatie van cursussen, opleidingen, symposia en incompany voor juridische professionals.

MR. ANKE HEEZIUS

MR. ERIK SCHÄFER

Life Sciences Legal Advocaten info@lslegal.nl www.lslegal.nl Amsterdam | 020 - 333 60 10

Londen & Van Holland e.schafer@londenholland.nl www.londenholland.nl Amsterdam | 020 - 430 74 00

Specialist in intellectueel eigendom, octrooirecht, farmaceutisch recht en contractenrecht, met name binnen de life sciences sector.

Jurist vennootschaps- en ondernemingsrecht. Adviseert vanuit een multidisciplinaire samenwerking met accountants en belastingadviseurs en is bestuurslid van NEVOA.

TerZake | 277

BIJDRAGE VAN VITAE VALLEY

Specialisatietrajecten voor de juridische professional De Universiteit Leiden heeft specialisatieprogramma’s ontwikkeld die minder (t)huiswerk met zich meebrengen, maar wel het gewenste resultaat. Op iedere module zit een specialist uit de universitaire wereld en de rechtspraktijk. Specialisatieopleiding Arbeidsrecht

Specialisatieopleiding Contracteren

Specialisatieopleiding tot Gerechtelijk deskundige

Start dinsdag 8 maart 2016 van 14:00 tot 21:30 uur te Leiden 58 PO NOvA (VAAN), 58 PE NEVOA € 4750,– (vrijgesteld van btw) inclusief diners en cursusmateriaal

Start donderdag 31 maart 2016 van 14:00 tot 21:30 uur te Leiden 42 PO NOvA Tot 1 januari 2016 Early bird korting van maximaal € 750,–

Start woensdag 14 september 2016 van 14:30 tot 21:00 uur te Leiden

De leergang richt zich op de gevorderde arbeidsrechtjurist/advocaat die zich in het arbeidsrecht verder wil specialiseren. Belangrijke arbeidsrechtelijke onderwerpen worden in een bredere context geplaatst, krijgt u verdiepende inzichten en wordt u alert gemaakt op valkuilen en ‘do’s and don’ts’. Uiteraard zullen de veranderingen met betrekking tot de Wwz uitgebreid en doorlopend aan bod komen. Onder leiding van prof.mr. Barend Barentsen komen aan de orde Arbeidsovereenkomst en varianten, eenzijdige wijziging, grondrechten, medezeggenschap, CAOrecht, pensioenrecht, ontslagrecht onder de Wwz, onderneming in moeilijkheden en werkloosheid, ziekte en arbeidsongeschiktheid, ambtenarenrecht & gelijke behandeling, arbeidsprocesrecht. Voor meer informatie: paoleiden.nl/16sar1

De Specialisatieopleiding Contracteren verbreedt en verdiept uw kennis van het contractenrecht. Bovendien wordt uitgebreid aandacht besteed aan internationale aspecten van contractenrecht. De specialisatieopleiding is breed van opzet. Onder leiding van prof.mr. Willem van Boom komen onderwerpen aan de orde als algemene voorwaarden, remedies bij wanprestatie, internationale aspecten van toepasselijk recht en bevoegde rechter. Ook thema’s als meerpartijenproblemen, garanties en zekerheden worden op interactieve wijze aan de orde gesteld. Uiteraard worden ook actuele rechtsontwikkelingen behandeld. Voor meer informatie: paoleiden.nl/16scr1

De deskundige moet na voltooiing van de opleiding in staat zijn bij het optreden in rechte binnen juridische kaders te kunnen denken en vanuit die invalshoek zijn deskundigenbericht te kunnen opstellen. Tijdens de opleiding wordt dan ook in het bijzonder aandacht besteed aan het ‘Model deskundigenbericht’ en de ‘Leidraad deskundigenbericht’. Bovendien wordt aandacht besteed aan de gedragscode die voor de deskundigen geldt. Inmiddels hebben ruim 300 deskundigen met succes de opleiding gevolgd. De opleiding staat onder leiding van dr.mr. Peter Vos. Voor meer informatie: paoleiden.nl/16sgd2

ONLINE PROFIELTEST WIL PROFESSIONALS DE JUISTE MATCH BIEDEN Bij een sollicitatieprocedure blijven emotionele persoonskenmerken meestal buiten beeld. Toch zijn dat de belangrijkste factoren voor succesvolle keuzes, ook in het matchen van zakelijke contacten. Het door Vitae Valley ontwikkelde CV-i maakt een passend profiel op basis van drijfveren, focus en talent.

Het CV-i is ontwikkeld door Vitae Valley in samenwerking met ICT-specialisten. In tegenstelling tot de bekende persoonlijkheidstests maakt CV-i onderscheid tussen aanleg, ontwikkelingspotentieel en maatschappelijke behoeftes. Het CV-i richt zich specifiek op het soort werk dat bij de professional past, en op de plaats in een organisatie die hij het beste kan innemen om optimaal tot zijn recht te komen. Andere tests richten zich op iemands sterke punten als zodanig. Maar niet iedereen die goed is met zijn handen, wil handwerker worden. Het CV-i, dat deelnemers direct na aanvraag ontvangen, omvat tips, contactsuggesties en scores op het terrein van zakelijk potentieel. Deelnemers kunnen

verrijk uw CV met het CV-i

de resultaten van de CV-i test ook gebruiken voor personal branding. Ook in het juridische segment wordt branding belangrijker: bevlogen mensen zijn zich steeds meer bewust van het belang van een passende organisatie en een juiste contactmatch.

U heeft nu de mogelijkheid om het CV-i/het platform te beoordelen en evt. feedback te geven. De eerste 100 deelnemers ontvangen hun CV-i (professioneel profiel), dankzij onze Co-founders, kosteloos via de code: #EV# Misschien wordt u wel uitgenodigd voor het Cofounder diner!

De voordelen op een rij • • • • • • • •

In negen maanden is uw kennis up-to-date en verdiept Zeer goed gewaardeerde docenten uit rechtspraktijk en wetenschap Geen huiswerkverplichting, wel mogelijkheid tot oefenen met cases Examen: paper en mondeling examen over het paper Paper kan worden geschreven over een zelf gekozen onderwerp Uitbreiding van uw netwerk Cursussen worden gegeven op toplocaties zoals Academiegebouw en Sterrewacht Scherpe prijsstelling (vrijgesteld van btw)

• bezoek www.VitaeValley.nl

Juridisch PAO Opleidingen Symposia

Cursussen Incompany

www.paoleiden.nl

• kosteloos uw CV-i binnen enkele minuten in 2 talen • speciaal voor de eerste 100 aanvragers met de code #EV# contact@vitaevalley.nl 024 – 360 77 10

ir. Nicoline Oude Grotebevelsborg founder/publisher

BIJDRAGE VAN DIVERSE PARTIJEN

PRAKTISCH ADVIES MAAKT ICT TRANSPARANT

KLEINSCHALIG PRAKTIJKONDERWIJS IS NIET ‘LIGHT’ Meer personeel. Minder zorgen.

De behoefte aan praktijkonderwijs door studenten neemt toe, signaleert Post-Academisch Onderwijs (PAO) van de Universiteit Leiden. Kleinschalig onderwijs met hulp van praktijkdeskundigen kan een hoge kwalitatieve standaard leveren - en hoeft niet veel tijd te kosten. Marco van der Ree (46), directeur van Post-Academisch Onderwijs (PAO) van de Universiteit Leiden: ‘Programma’s die minder thuiswerk vergen, worden soms als light bestempeld. Maar het gaat om het eindresultaat. Als advocaten of bedrijfsjuristen bij ons een programma doorlopen, dienen zij net zo goed een toets van bekwaamheid af te leggen.’ De samengestelde groepsindeling bevordert de onderlinge concurrentie. ‘Een advocaat benadert een casus bijvoorbeeld procesmatig, terwijl de bedrijfsjurist meer naar de praktische toepassing kijkt’, aldus prof. dr. Willem van Boom (46), die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van de opleiding contractenrecht. Ook de toetsvorm ligt in het verlengde van de modules, aldus Van Boom: ‘Men krijgt één uur om een casus voor te bereiden die vervolgens individueel besproken wordt. Wat leuk is, is dat je tijdens dit mondelinge tentamen een dialoog ziet ontstaan die ook leerzaam is.’

Eén zaak erbij. Twee zaken erbij. Drie zaken erbij! Het wordt

U voelt ‘m al aankomen, zo simpel is het niet. Dat gaat u veel tijd

steeds drukker op uw kantoor. Of op uw afdeling. Met het aantal

en geld kosten. Teveel, als u dat zelf doet. Laat het daarom aan

zaken neemt ook het aantal medewerkers toe. En dat betekent meer

WePayPeople over. Wij hebben specifieke payroll oplossingen voor

gedoe en geregel. Uw kantoor groeit omdat u goed bent in wat u

de advocatuur en (bedrijfs)juridische afdelingen waarmee we u alle

belooft, uw afdeling omdat er hoogspanning is rondom een gevoelig

zorgen uit handen nemen. U houdt focus op waar u goed in bent en u

issue. Alle hens aan dek dus om juridische kwesties op te helderen.

bespaart geld. Wij regelen de rest. En: we hebben binnen 5 minuten

Zo maakt u het verschil. En dat hoort ook zo. Nu alleen nog ‘even’

uitgelegd hoe we dat doen. Bel ‘even’ met Jochem van Dijk:

de contracten en administratie regelen rondom die nieuwe mensen.

020-820 80 40 of neem een kijkje op www.wepaypeople.nl

PS We zijn ook specialist in groeien: WePayPeople is winnaar van de FD Gazellen Award 2011, 2012, 2013, 2014 én 2015 en heeft inmiddels drie jaar een toppositie in de DeloitteFast50.

OPLOSSEN IS MEER DAN HET WINNEN VAN EEN ZAAK Het oplossen van een juridisch probleem hoeft niet te betekenen dat de verdeeldheid tussen partijen uit de lucht is. ‘Wij streven altijd naar een integratieve benadering’, zegt Solveigh Bijkerk (44) van Immix Advocaten. ‘Integratief wil zeggen dat we niet alleen de juridische problemen oplossen, maar ook oog hebben voor de onderliggende belangen die partijen mogelijk verdeeld houden.’ Een benadering waarbij duurzaamheid dus belangrijk is.

De menselijke maat

De intrinsieke wil om een duurzame oplossing na te streven resulteert vaak in een betere verstandhouding tussen partijen. ‘Onze groei komt voort uit deze oplossingsgerichte benadering’, zegt Bijkerk. ‘We zoeken ook aansluiting bij netwerken die duurzaamheid en de menselijke maat voorstaan, net als wij. Door specialisten bij elkaar te brengen creëren we sneller en efficiënter een oplossing voor onze cliënten. Daarnaast zien we een toenemende vraag naar alternatieve conflictoplossing zoals mediation.’

ICT evolueert zo snel, dat de literatuur of rechtspraak daar niet snel genoeg bij kan aanhaken. Volgens Arnoud Engelfriet van adviesbureau ICTRecht, kan de jurist de vertaalslag maken van vakkennis naar concrete antwoorden. ICT en de adviespraktijk zijn een lastig koppel, maar dat is nog het minste ongemak: de implicaties van dit moeizame huwelijk kunnen verstrekkend zijn. Op korte termijn komt er namelijk wetgeving tegen datalekken en slechte beveiliging van privacygegevens. Ook volgt er strengere Europese ICT-gerelateerde wetgeving. ‘In de nieuwe wetgeving is geregeld dat de toezichthouder boetes kan opleggen als blijkt dat het bedrijf een datalek had kunnen voorkomen’, aldus Engelfriet (41). ‘De juridisch adviseur kan zijn vakkennis beter aanwenden dan de wet of rechtspraak, want daar is weinig richting uit te halen.’

Op weg helpen

ICT-ondernemers zijn juist op zoek naar snel, deskundig en concreet advies tegen een gunstig tarief. Engelfriet: ‘ICT-ondernemers weten vaak heel goed waar de pijn zit. Zij zoeken expertise om verder te kunnen. Geen mitsen en maren en juridische details, maar gewoon praktische en werkbare hulp. Daarom hebben wij ook generatoren ontwikkeld die de klant in staat stellen om zelf maatwerkdocumenten op te stellen. Tegen een laag tarief.’

Kanaalkade 26-E | 1811 LP Alkmaar | tel 072 512 22 05 | info@urios.nl | www.urios.nl

BIJDRAGE VAN FG LAWYERS

BIJLAGE VAN ELSEVIER MEDIA LAB

Waar het ondernemers aan startkapitaal ontbreekt, kunnen zij projecten toch mogelijk maken door geld in te zamelen bij particuliere en institutionele investeerders. Dat gebeurt inmiddels op grote schaal, met innovatieve en goed uitgedachte resultaten, maar die ondanks waarschuwingen van de AFM en De Nederlandsche Bank soms toch juridische problemen met zich meebrengen. Volgens FG Lawyers uit Amsterdam gelden die risico’s voor alle betrokken partijen: de investeerders, maar ook het betrokken platform en de initiatiefnemer. Zowel op grond van het civiele recht als vanuit de toezichtregelgeving. Volgens Jan Paul Franx (56), een van de oprichters van FG Lawyers, zijn er vier smaken van crowdfunding: donation-based, rewardbased, investment-based en lending-based. ‘Met name bij de laatste twee vormen praat je eigenlijk over een kapitaalmarkttransactie in het klein en een krediet- of financieringsactiviteit in de vorm van vreemd vermogen. Crowdfunding is vooralsnog niet geregeld in bijvoorbeeld de Wet op het financieel toezicht (Wft). Maar regels van de Wft kunnen hierop wel degelijk van toepassing zijn.’

Enkele van de elders in dit katern gepresenteerde professionals uit de juridische dienstverlening stellen zich aan u voor. MR. ANNE HAKVOORT

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn alain.dejonge@pelsrijcken.nl www.pelsrijcken.nl Den Haag l 070 - 515 30 00

Ruime ervaring in transacties van kapitaalmarkten en financieringen en toezichtrechtelijk advies (Wft) incluis begeleiden van AFM- en DNB-trajecten. Focus op fintech en alternatieve financiering, zoals crowdfunding.

Gespecialiseerd in vastgoeden huurrecht. Adviseert en procedeert voor overheden, provincies en gemeenten. Treedt ook op voor ontwikkelaars, vastgoedfondsen en beleggers in herontwikkelingen.

IJSBRAND OUDSHOORN

PwC yvette.van.gemerden@nl.pwc.com www.pwc.nl Amsterdam | 088 - 792 54 42

Urios info@urios.nl www.urios.nl Alkmaar | 072 512 22 05

Partner bij PwC Legal Services en hoofd van sectie arbeidsrecht en privacy. Advisering van nationale en internationale klanten op het gebied van individueel en collectief arbeidsrecht en privacy. Bestuurslid NEVOA.

Eenvoudig en overzichtelijk cliëntbeheer, snel tijdschrijven en met een muisklik declareren en herinneren. Uw volledige kantooradministratie in één gebruiksvriendelijk en betaalbaar softwarepakket.

M R . D R . G E R AR D TANJA

Maatwerk en persoonlijke service

MR. ALAIN DE JONGE

FG Lawyers hakvoort@fglawyersamsterdam.com www.fglawyersamsterdam.com Amsterdam | 020 - 760 31 37

MR . Y VET TE VAN GEMERDEN

IR. NICOLINE OUDE GROTEBEVELSBORG

Venturis Consulting Group gerard.tanja@venturisconsulting.com www.venturisconsulting.com Amstelveen | 020 - 894 35 15

VitaeValley.nl contact@vitaevalley.nl www.vitaevalley.nl Nijmegen | 024 - 360 77 10

Partner bij Venturis Consulting Group. Adviseert organisaties in de juridische en professionele dienstverlening. Helping sophisticated law firms solve their most important, challenging problems.

Vitae Valley is een platform voor professionals die zakelijke matches zoeken. Waar het curriculum vitae (CV) kennis en ervaring beschrijft, geeft een CV-i inzicht in persoonlijkheid en contactkansen.

DENNIS DE VLAAM Fotografie Maarten Noordijk

Crowdfunding is een populair alternatief voor een banklening. Aan deze vorm van financiering zijn echter wel risico’s verbonden, waarschuwt Anne Hakvoort van FG Lawyers. ‘Investeerders en ondernemers zijn vaak niet goed op de hoogte van de wettelijke bepalingen.’

Anne Hakvoort (34), partner bij FG Lawyers, vervolgt: ‘Of het nu gaat over alternatieve betalingssystemen of financieringsvormen als crowdfunding, je moet weten wanneer er bijvoorbeeld prospectusplicht is, of een vergunningtraject moet worden doorlopen en welke regelgeving van toepassing kan zijn. Ook als niet direct duidelijk is welke consequenties er aan een product vastzitten. Wij treden dan in overleg met de AFM en De Nederlandsche Bank om voor de cliënt helderheid te verschaffen.’ ‘Wat we hiervan leren is dat een toegankelijk en sympathiek project juridische haken en ogen kan hebben. Door kleine details van het product of de structuur aan te passen kan, gezien vanuit de Wft, het product van kleur verschieten en de aanbieder voor verrassingen komen te staan. Ervaring leert dat de risico’s juist in deze details schuilen. Mede in het kader van aansprakelijkheid heeft FG Lawyers tezamen met de crowdfunding hub een pan-Europees onderzoek geïnitieerd in 11 lidstaten om per lidstaat inzicht in deze materie te krijgen.’

De oprichters van FG Lawyers waren eerder betrokken bij al dan niet grensoverschrijdende fusies en overnames, private-equitytransacties, joint-ventures en beursintroducties. Met het toetreden van Anne Hakvoort is de corporate en finance praktijk verder versterkt. Zij heeft veel kennis van het financieel toezicht en effectenrecht en specialiseert zich in alternatieve financieringsvormen en FinTech. Jan Paul Franx: ‘We hebben allemaal op hoog niveau gewerkt, in de top-3 van kantoren. Onze ambitie is om cliënten onze jarenlange ervaring op een kleinere en meer persoonlijke schaal aan te bieden. In corporate en finance leveren we een kwalitatief hoogstaande dienstverlening. Niet alleen voor onze grotere cliënten, maar ook voor de (startende) ondernemer in het mkb. Onze tarieven zullen ook voor die laatste groep passend zijn.’

LEGAL

Prikbord voor professionals

Prospectusplicht

‘JURIDISCHE KNOWHOW KAN CROWDFUNDING MAKEN OF BREKEN’

TerZake

MR. KOEN KONINGS

WePayPeople NV d.devlaam@wepaypeople.nl www.wepaypeople.nl Amsterdam | 020 - 820 80 40

ZENN info@zennlaw.nl www.zennlaw.nl Groningen | 050 - 211 00 66

Specialist in payrolling. Oplossingen voor advocaten en juridische afdelingen. Ontzorgt, waardoor de klant focus houdt op zijn expertise, flexibel blijft en geld bespaart. Ook bijzondere payrolling bij insolventiezaken.

Hoge mate van specialisatie en betrokkenheid tegen reële uurtarieven of vaste prijzen. Moderne en transparante bedrijfsvoering. IT-, IE- én ondernemingsrecht en advisering bij compliance.

ZENN ADVOCATUUR 3.0

TerZake | 283