PROBLEM OTYŁOŚCI U KRÓLIKÓW I GRYZONI

dr n. wet. Żaneta Dzięgelewska-Sokołowska

Sezonowość diety w naturze

Zdecydowana większość dzikich gatunków królików występuje w regionie klimatu kontynentalnego.

W okresach jesienno-zimowych ich dieta jest oparta głównie na suszu, drobnych gałązkach i kłączach znalezionych pod śniegiem oraz na karmie zgromadzonej w norach, jak ma to miejsce w przypadku większości gryzoni. Z kolei wiosną i latem pokarm stanowią zielonki, między innymi traw i ziół, bulwy czy też liście i owoce. Występowanie pór roku, różne w zależności od strefy klimatycznej, a także zmiany w dostępności pokarmu wpłynęły na sezonowość rozrodu tych zwierząt. U królików, a także większości gryzoni, nie bez powodu sezon rozrodczy przypada na miesiące wiosenne i letnie, które obfitują w pokarm. W okresie ciąży i laktacji zwiększa się zapotrzebowanie kaloryczne samic, z kolei odsadzone młode w okresie letnim mogą korzystać z dostępności zielonek, które są kluczowe dla prawidłowego rozwoju w okresie intensywnego wzrostu. Zmienność klimatu wpływa również na zawartość tkanki tłuszczowej w ich organizmach. Zgromadzona na okres utrudnionej dostępności pokarmu podskórna tkanka tłuszczowa pozwala nie tylko na przetrwanie głodu, lecz także niskich temperatur. W diecie tych zwierząt domi - nują pasze objętościowe, uzupełniane o niewielki dodatek pasz treściwych. Żyjące na wolności króliki skupiają się w rodzinne stada liczące nawet kilkadziesiąt osobników i kopią głębokie nory zapewniające schronienie. Podobnie jak szynszyle kopiące nory na skalistych i piaszczystych terenach czy kawie zajmujące nory opuszczone przez inne zwierzęta. Aktywność tych zwierząt polega na poszukiwaniu i gromadzeniu pokarmu, rozmnażaniu i ochronie przed drapieżnikami (kopanie nor lub poszukiwanie miejsc schronienia) – wszystko to generuje wysokie zapotrzebowanie energetyczne.

Zdecydowana większość dzikich gatunków królików występuje w regionie klimatu kontynentalnego. W okresach jesienno-zimowych ich dieta jest oparta głównie na suszu, drobnych gałązkach i kłączach znalezionych pod śniegiem oraz na karmie zgromadzonej w norach, jak ma to miejsce w przypadku większości gryzoni. Z kolei wiosną i latem pokarm stanowią zielonki, między innymi traw i ziół, bulwy czy też liście i owoce.

Wpływ udomowienia na zwyczaje żywieniowe

Udomowienie tych zwierząt znacząco wpłynęło na ich podstawową przemianę materii i metabolizm. Obecnie króliki i gryzonie są utrzymywane pojedynczo lub w grupach liczących kilka osobników. W warunkach domowych chów i hodowla odbywają się najczęściej w klatkach lub niewielkich wolierach, a poza nie zwierzęta są wypuszczane jedynie okresowo. W większości przypadków unika się również rozrodu, stosując w tym celu zabiegi kastracji i sterylizacji. Dodatkowo często zwierzęta te nie mają możliwości kopania nor i korzystają z gotowych, naturalnych elementów – domków, norek – dostępnych w sklepach zoologicznych. Wszystko to skutkuje spadkiem aktywności fizycznej, a w konsekwencji mniejszym zapotrzebowaniem energetycznym. Z tego właśnie powodu dieta królików i gryzoni utrzymywanych w niewoli powinna być dostosowana do panujących warunków utrzymania, które warunkują aktualne potrzeby żywieniowe.

Obecnie w żywieniu królików stosuje się dwa systemy żywienia – na - turalny i sztuczny. W modelu natu ralnym stosuje się dietę, której skład jest uzależniony od aktualnej dostęp ności pokarmu w środowisku. W mie siącach wiosennych i letnich podaje się głównie zielonkę traw i ziół, mło de gałązki, warzywa i niewielką ilość owoców. Jesienią i zimą z kolei do minuje siano i susz z ziół. Stosowa na jest również niewielka ilość zbóż, wyłącznie jako dodatek, ponieważ w naturze króliki nie mają dużego dostępu do tego rodzaju paszy treściwej. Największy udział w diecie mają pasze objętościowe, charakteryzujące się dużą zawartością włókna pokarmowego. Włókno pokarmowe pochodzące z twardych elementów roślinnych zapobiega chorobom uzębienia oraz zaburzeniom pracy przewodu pokarmowego. Tego typu dieta objętościowa charakteryzuje się niską energetycznością dostosowaną do zapotrzebowania tych zwierząt, co mimo stałego dostępu do paszy chroni te zwierzęta przed otyłością. Zaletą tej metody żywienia jest również różnorodność składników, która pozwala osobnikom na dowolne wyjadanie składników karmy, co znacząco zwiększa jej atrakcyjność.

Drugim modelem żywienia, obecnie bardziej popularnym ze względu na jego powszechną dostępność i związaną z tym wygodę, jest model sztuczny. Opiera się on głównie na stosowaniu gotowych pasz treściwych w postaci granulatów, ekstrudatów i mieszanek, z jednoczesnym zapewnieniem zwierzętom nieograniczonego dostępu do siana i suszu ziół. Dietę uzupełnia się również o niewielką ilość warzyw i owoców. Zamysł stosowania gotowych karm ma służyć odpowiedniemu zbilansowaniu karmy, ujednoliceniu jej składu, podniesieniu jej kaloryczności (wskazanej w wybranych jednostkach chorobowych królików i gryzoni) i wzbogaceniu jej o mikro-

5249

KRÓLIKI, ŚWINKI MORSKIE I CHOMIKI

Dodaj kupony swojego sklepu na panel.mypetstory.pl

Nowi klienci

Program lojalnościowy

Promocje od dostawców

Drive-to-store

Baza wiedzy doradcy

Ponad 75 000 użytkowników aplikacji. Dodaj swój sklep już dziś www.mypetstory.pl.

Kr Liki I Gryzonie

Otyłe króliki są niechętne do ruchu i przesiadują najczęściej w jednym miejscu. Często z chęcią rzucają się na ulubiony, wysokokaloryczny pokarm, z mniejszą chęcią natomiast spożywają pasze objętościowe. Zaawansowana otyłość może doprowadzić te zwierzęta do utrudnionego pobierania cekotrofów, a w konsekwencji do ciężkich zaburzeń odżywiania, chorób metabolicznych, a nawet śmierci.

i makroelementy, a także witaminy. Karmy komercyjne charakteryzują się również większą miękkością i są zalecane okresowo w wybranych chorobach przyzębia. Niejednokrotnie są dodatkowo wzbogacane w składniki poprawiające ich smakowitość, co ma zwiększać ich spożywanie. Powtarzalność składu pojedynczego granulatu ma również zapobiegać selektywnemu wyjadaniu karmy. Wygoda stosowania w połączeniu z troską o pupila sprawiają, że gotowe karmy, będące paszami treściwymi o wysokiej zawartości kalorii, są często stosowane w nadmiarze. W dłuższym okresie może to doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym otyłości. Poza nadwagą mogą wystąpić również choroby uzębienia. Wynikają one z nadmiaru miękkich karm gotowych i niedoboru twardych składników w diecie i skutkują niedostatecznym ścieraniem się zębów. Niedobór włókna pokarmowego może również niekorzystnie wpływać na perystaltykę przewodu pokarmowego, co może prowadzić do zaburzonego wytwarzania i wydalania cektrofów, które są kluczowym źródłem składników odżywczych.

Problem otyłości

Otyłość wśród królików i gryzoni jest obecnie jedną z najczęściej występujących chorób. O ile brak apetytu (związany np. z bólem uzębienia), biegunka czy apatia są sygnałem alarmującym dla opiekuna, o tyle nadmierny przyrost masy ciała pozostaje często niezauważany lub wręcz komplementowany przez opiekunów. Z uwagi na to, że żywienie tych zwierząt jest całkowicie uzależnione od wyborów konsumenckich opiekuna, za podstawową przyczynę otyłości uznaje się nieodpowiednią dietę. Najczęściej zwierzęta są przekarmiane karmami komercyjnymi i zbożami, otrzymują nadmiar owoców i białka zwierzęcego (w przypadku niektórych gryzoni). Niejednokrotnie zwierzęta są również karmione pieczywem, a nawet wyrobami cukierniczymi, które króliki chętnie spożywają. Skutkuje to nadmiarem pasz treściwych w stosunku do pasz objętościowych. W optymalnym systemie żywieniowym opracowanym dla dorosłego królika 1 kg paszy powinien dostarczać 2200 kcal. Króliki charakteryzują się wysokim spożyciem paszy, której masę szacuje się na około 65–80 gram na każdy kilogram masy ciała, a ich pasaż jelitowy trwa około 19 godzin. To właśnie te właściwości przewodu pokarmowego i zapotrzebowanie energetyczne określają, jak powinien wyglądać prawidłowy system żywienia tych zwierząt. Żywienie królików i gryzoni powinno się opierać na paszach objętościowych, ponieważ ich niska kaloryczność umożliwia nieograniczone i ciągłe ich przyjmowanie.

Otyłość prowadzi do gromadzenia się nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej pod skórą. Nadmiar podskórnej tkanki tłuszczowej jest szczególnie dobrze widoczny pod szyją w postaci opadających fałdów oraz na karku. Wraz ze wzrostem stopnia otyłości kolejne fałdy tłuszczowe pojawiają się również w okolicy podbrzusza. Nadmiar podskórnej tkanki tłuszczowej zwiększa ryzyko wystąpienia bakteryjnych i pasożytniczych zmian zapalnych skóry i tkanki podskórnej, w tym pododermatitis. Patologiczny wzrost masy ciała może również prowadzić do zaburzeń ortopedycznych, w tym nasilenia zmian zwyrodnieniowych. Poza podskórnym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej równie groźna jest otyłość trzewna, która skutkuje otłuszczeniem narządów jamy brzusznej, a nawet klatki piersiowej. Może się to przyczynić do zwiększonego ryzyka chorób metabolicznych, w tym cukrzycy, a nawet stłuszczenia wątroby. Otyłe króliki są niechętne do ruchu i przesiadują najczęściej w jednym miejscu. Często z chęcią rzucają się na ulubiony, wysokokaloryczny pokarm, z mniejszą chęcią natomiast spożywają pasze objętościowe. Zaawansowana otyłość może doprowadzić te zwierzęta do utrudnionego pobierania cekotrofów, a w konsekwencji do ciężkich zaburzeń odżywiania, chorób metabolicznych, a nawet śmierci.

Jak chronić pupila przed nadwagą i otyłością?

Chcąc uchronić króliki i gryzonie przed negatywnymi skutkami otyłości, konieczne jest dostosowanie diety do ich aktualnych potrzeb, które są zależne od sposobu chowu, fazy wzrostu, ciąży, laktacji lub problemów zdrowotnych. Ważne jest również zadbanie o aktywność fizyczną, co można osiągnąć, stwarzając dostęp do pomieszczeń, klatek lub wolier o dużej powierzchni, które umożliwią bieganie i skakanie. Przydatne w tej kwestii okazują się także dyski do ćwiczeń, kołowrotki o pełnym bieżniku, tunele do wspinania, drabinki i zabawki, szczególnie lubiane przez gryzonie. W przypadku podejrzenia otyłości u królika lub gryzonia należy skonsultować się z lekarzem weterynarii. Czasem konieczne jest również wykonanie badań dodatkowych. Na podstawie wywiadu, badania klinicznego i wyników badań możliwe jest wprowadzenie zmian w żywieniu, które zawsze powinno być przeprowadzane stopniowo i z rozwagą. Niezależnie natomiast od wybranego modelu żywienia, kluczowa jest świadomość opiekuna, bo tylko ta jest w stanie uchronić naszych podopiecznych przed otyłością.

Bibliografia:

• Rabbit nutrition – how to prevent problems through correct feeding, G. Cousquer; Vet Times, 2008; 8.

• Nutritional Requirements for Rabbits, A.E. Halls; Nutreco Canada Inc, 2010; 10.

• Nutrition of the Rabbit, 2nd Edition, C. de Blas, J. Wiseman; Cabi; 2010.

• Żywienie królików. Cz. I. Współczesne modele żywieniowe – wady i zalety, J. Kliszcz, P. Dziubińska-Bartylak, U. Kulesza; Magazyn Weterynaryjny, 2021; 4.

• Żywienie królików. Cz. II. Współczesne modele żywieniowe – wady i zalety, J. Kliszcz, P. Dziubińska-Bartylak, U. Kulesza; Magazyn Weterynaryjny, 2021; 6.

• Wybrane problemy dermatologiczne królików, M. Szczepanik, P. Wilkołek, K. Chmielecka; VetKompeksowo, 2018; 10.