joost jansen film. mary magdalene

Mary Magdalene

In 2018 verscheen de film Mary Magdalene – Maria Magdalena – van de cineast Garth Davis. Wie denkt aan een film waarin de relatie tussen Maria Magdalena en Jezus centraal staat, zal waarschijnlijk associaties krijgen met de film Jesus Christ Superstar, waarin Maria Magdalena figureert als vriendin van Jezus. Deze film is anders, totaal anders. Geen filmische en muzikale effecten zoals bij deze ‘rockopera’, maar een verstild volgen van de ontwikkeling van een jong meisje tot uitverkoren getuige van Jezus. tekst Joost Jansen

We schijven het jaar 33 na Christus. Maria Magdalena woont in een dorp in Galilea. Er is een broze vrede onder de bezettende macht van de Romeinen, maar de onrust groeit. Je ziet Maria werken, je maakt haar mee tijdens het bidden in de synagoge. Maria is ‘anders’. Haar familie merkt dat ze gaven heeft waardoor mensen weer tot harmonie gebracht worden. Zoals gebruikelijk wil men haar koppelen aan een huwbare man, in dit geval een jonge weduwnaar. Nu al zien we de langzame groei van het gaan van een eigen weg in weerwil van de oude joodse tradities. Men wil haar zelfs door onderdompeling bevrijden van de boze geest die volgens haar familie in haar woont. Een onderdompeling die in de film op verschillende wijzen terugkomt. Het ‘opnieuw geboren worden’ is een leidmotief in de film.

Dan zie je in de verte in een prachtig landschap Jezus met zijn eerste leerlingen. Hij trekt langs. De mensen uit de streek vertellen al in eenvoudige bewoordingen wat deze genezer wil: een nieuw koninkrijk. Maria voelt de aantrekkingskracht van deze man, zij wordt geraakt door zijn

joost jansen (1946) is norbertijn van de Abdij van Berne en pastoor van de parochies te Dinther, Heeswijk en Loosbroek. Tot voor kort was hij directeur van Berne Media.

boodschap. Ze sluit zich aan en laat haar familie achter met alle verwachtingspatronen die zij van haar hebben.

Door de ogen van Maria

Tot het einde van de film wordt het leven van Jezus nu verder getoond door de ogen van deze jonge volgelinge. In de paar dialogen tussen hem en haar gaat het (in de film) steeds om een verwijzing naar de Aanwezigheid (van God), om de boodschap van een rijk dat geboren wordt in het hart, dat daar in het binnenste van de mens groeit. Bij de omstanders (en ook bij de leerlingen) is er steeds de verleiding om zich te verschuilen achter oude geloofstradities. Jezus bouwt aan een nieuwe geloofsbeleving bij hen met wie hij optrekt. Maria Magdalena is klaarblijkelijk de eerste die hier open voor staat. Terwijl de (mannelijke) leerlingen gedurig bezig zijn om te denken in termen van macht en het omverwerpen van het Romeinse regime – Petrus en Judas zijn hierin het duidelijkst – stelt Maria (vanuit Jezus) vragen naar het innerlijk. ‘Als je haat wilt bestrijden, gaat het dan niet op de eerste plaats om de haat die in jezelf zit?’ Maria als volgelinge van Jezus die zich richt op het Rijk van God dat haaks staat op het rijk van Herodes. In haar gesprekken met de apostelen legt zij steeds de juiste accenten. Ze wordt zelfs neergezet als degene die namens Jezus intermediair is voor zijn geheel andere, tegendraadse boodschap.

Tot zover trokken we met Maria rond in Galilea. We komen aan in Kana waar Jezus terecht komt in grote volksmenigten. Met name spreekt hij hier de vrouwen aan die – volgens de cultuur van die tijd – zich dienden onder te ordenen aan hun man. Mooi wordt hier het thema van vergeving uitgewerkt. Jezus verwijst steeds naar de vrijheid van je eigen hart waardoor je in welke omstandigheden ook, eigen keuzes kunt maken. Leer te leven op dit innerlijk kompas. Maria – hier naast Jezus – geeft daarvan blijk.

Terwijl de leerlingen zich voorbereiden op een opstand tegen de Romeinen tijdens het Pesachfeest, verkondigt Jezus de Zaligsprekingen in een prachtig kader in Samaria, bidt hij het Onze Vader voor. Je ‘hoort’ hoe men hem tot messias wil verklaren, maar hij blijft sereen afstand houden van dit menselijk verlangen naar een ‘Führer’.

Intussen worden Petrus en Maria samen uitgezonden om de Boodschap te delen in dorpen van die regio. Ze zien de gruwelijkheden die door de Romeinen worden begaan.

Petrus wil verder, Maria echter haalt water en verzorgt de stervenden. Zij zet de boodschap van Jezus om in daden. Intussen verschijnt moeder Maria ook op het toneel. Zij zegt tegen Magdalena: ‘Je houdt van hem. Je moet je er nu op voorbereiden dat je hem kwijt zult raken.’ Dat is de weg van de liefde…

Het einde

Jeruzalem doemt aan de horizon op. De menigte die Jezus binnenhaalt is euforisch: daar is de messias die ons van de Romeinse overheersing zal verlossen. Judas speelt de eerste viool in dit mega-orkest. Jezus staat lijnrecht tegenover het rituelen-bedrijf van de tempel. Prachtig hoe beelden van het slachten van de lammeren worden vermengd met beelden van zijn naderende kruisdood. Er worden zo op filmische wijze verbanden gelegd. Versteende traditie en de eredienst van het hart verdragen elkaar niet. Een heftige discussie barst los tussen Jezus en Judas. De perfecte verleider en uiteindelijke verrader kent zijn bijbel goed. Hij wil hetzelfde als Jezus, de wegen zijn echter zeer verschillend: de weg van de macht versus de weg van gebrokenheid en het opnieuw geboren worden. Tegenover deze discussie staat het gesprek met Maria Magdalena. Hij tot haar: ‘houd het licht niet tegen. Jij bent mijn getuige’.

Gelukkig hoeven we het proces van Jezus niet mee te maken. We komen Jezus weer tegen met het kruis op zijn schouders. Maria van Magdala volgt hem en kan het niet meer aan. Zij vlucht en als Jezus bezwijkt onder het kruis, bezwijkt zij langs de kant van de weg. De band is sterk. We komen Maria weer tegen op het einde van zijn agonie op het kruishout. Ze staat eronder, met enkele vrouwen waaronder Maria, zijn moeder. En Jezus wordt in een rotsgraf gelegd. De opening wordt met een steen hermetisch gesloten.

Over de dood heen

Hoe vertaal je toch in beelden dat Maria van Magdala de eerste der apostelen is, de eerste die de boodschap van de Opwekking van Jezus overbrengt? Zij ontmoet hem, Jezus. Hij leeft. Hij zit op het moment van zonsopgang in een prachtig landschap. Er worden geen woorden gewisseld. Een blik van Jezus naar Maria en van Maria naar hem is voldoende om haar naar de apostelen te laten gaan. De boodschap ‘dat hij leeft’ wordt met grote scepsis ontvangen. Waarom wordt deze aan haar gegeven en niet aan de mannen van het eerste uur die alles hebben opgegeven om Jezus te volgen?

Menselijkerwijs is zo’n reactie te begrijpen. Maar in het klimaat van het rijk dat Jezus aankondigde? Dan ineens is er de ‘klik’ bij Petrus en hij schaart zich achter Maria. Ze ontdekken dat dat Rijk niet een te bevechten koninkrijk is maar dat het koninkrijk nú is, het rijk in hun binnenste. Dit staat in schril contrast met een wereld die verre van volmaakt is. Maar dat is wel een wereld die kan veranderen. En Petrus bekent aan Maria Magdalena: ‘Jij – die als eerste de boodschap hebt doorgegeven dat Jezus leeft – hebt ons zwak gemaakt’. Deze zwakte zullen ze later als kracht ervaren. Het is de zwakte van een mosterdzaadje. Het is de overgave van ‘kopje ondergaan’, van opnieuw geboren worden. Tot drie keer toe in de film zie je een menselijke gestalte onder water ‘wervelen’. Het beeld is sterk: ondergedompeld worden, nederdaling, opnieuw geboren worden. Met subtiele beelden wordt in de film de relatie geschilderd tussen Jezus en de vrouw die hem als eerste volgde en begrepen heeft waartoe hij onder ons geleefd heeft. •

God, liefdevol en geduldig jane williams

Jane Williams reflecteert voor de veertigdagentijd op verschillende fasen van Jezus’ leven: de geboorte in de kribbe, zijn beproeving in de woestijn, de roeping van de leerlingen, de kruisiging en de verrijzenis. Elk van deze levensfasen verbindt ze met een belangrijke persoon uit de christelijke traditie in wie ze dit aspect van zijn leven belichaamd ziet: Augustinus, Julian of Norwich, Franciscus van Assisi, Teresa van Avila en Jean Vanier.

Ze schrijft in toegankelijke taal over de meest complexe theologische kwesties, zoals het mysterie van de drie-ene God en de vraag waarom God mens is geworden. Volgens haar toont God juist in zijn vernedering zijn kracht, waarbij ze doelt op zijn liefde en zijn geduld. Ieder hoofdstuk eindigt met een aantal vragen voor verdere verdieping, persoonlijk of in groepsverband.

Dr. Jane Williams (1957) is theoloog en schrijver. Ze werkt in Londen als vice-decaan en docent aan het Saint Mellitus College. Ze schreef diverse boeken, onder meer Faces of Christ: Jesus in Art (2011) en Why Did Jesus Have to Die? (2016)

Prijs: € 19,95 Uitvoering: Paperback Pagina’s: 144 ISBN: 978 90 8972 366 6 Uitgeverij: Berne Media