Visie 2020 - nr. 19 - Nationaal by beweging.net

BLAD MET EEN MENING VOOR EEN WERELD IN BEWEGING

NR 19 - DONDERDAG 3 DECEMBER 2020

Zorg betalen met persoonsvolgend budget > 4

Eindejaarsperiode voor mensen in armoede extra zwaar > 3

Dienstenchequewerknemers trekken aan alarmbel De werknemers binnen de dienstenchequesector trekken aan de alarmbel. Zij komen bij particulieren thuis, waar de veiligheid niet altijd gegarandeerd kan worden. Verre van, zo blijkt uit de verhalen van poetshulp Anne.* ‘Onze klanten ontvangen van onze werkgever een lijstje met veiligheidsvoorschriften waarmee ze rekening moeten houden. Er wordt bijvoorbeeld gevraagd dat de klant niet in dezelfde ruimte aanwezig is als de poetshulp. Van mijn negen klanten is er maar één gezin dat zich daaraan houdt. Toen ik ging poetsen in de verlengde herfstvakantie hadden ze zelfs een vergaderruimte gereserveerd op het werk zodat ze daar met hun kinderen terechtkonden. Chapeau voor hen.’ Maar Anne kwam ook al in andere situaties terecht. ‘Bij een klant was ik aan het afronden, toen ik hem hoorde bellen met een familielid.

Hij vertelde dat hij positief was getest maar zich al veel beter voelde. Daar schrok ik toch even van. De man is 95 jaar, ik heb hem niet rechtstreeks aangesproken. Maar dat voelde toch niet goed aan. We waren vaak in dezelfde ruimte aanwezig.’ ‘Zo loopt het wel vaker fout’, gaat Anne verder. ‘We hebben een Facebookgroep onder collega’s, daar lees je meer en meer zulke verhalen. Ook steeds meer collega’s testen daardoor positief.’ * Anne is een fictieve naam, de getuige wenst anoniem te blijven om haar baan niet in gevaar te brengen.

Alles over je eindejaarspremie > 12

Komt de poetshulp nog steeds bij jou langs, hou dan rekening met de volgende richtlijnen. Zo creëer je een zo veilig mogelijke werkomgeving.

Maak het veilig voor de poetshulp • Vertoon jij of een gezinslid ziektesymptomen, ben jij of een gezinslid in quarantaine of besmet met het coronavirus? Annuleer de poetshulp. Verlucht de woning voor de aankomst van de poetshulp. • Voorzie in middelen om de handen te wassen en af te drogen (papieren doekjes of een handdoek die enkel door de huishoudhulp wordt gebruikt). • Begeef je in een afzonderlijke ruimte als de poetshulp aan het werk is. Ben je toch in dezelfde ruimte, draag dan een mondmasker. Ook de poetshulp zal in dit geval een mondmasker dragen. Houd steeds minstens anderhalve meter afstand. Als deze regels niet worden toegepast, heeft de poetshulp het recht de woning te verlaten nadat hij of zij de gebruiker hierop heeft gewezen.

Lees verder op pagina 5

>8 TWEEWEKELIJKSE UITGAVE

BEWEGING.NET

CM.BE

10 VRAGEN AAN

Lisa uit Down the road > 16

HETACV.BE - JAARGANG 76 - AFGIFTE BRUSSEL X - P806000 - VOLGEND NR 17.12.2020 - REGIO

Sociaal wonen: onzekere toekomst

BLZ. 13

VAN DE WEEK

HOOG TIJD

PETER WOUTERS VOORZITTER BEWEGING.NET

n Knack verscheen vorige week een artikel van Stijn Buers, met een economisch pleidooi voor vrije migratie. Hij verwijst naar de recente studie van de Nationale Bank België. Daaruit blijkt dat de migratie in België de rijkdom van ons land heeft verhoogd en dat migranten helemaal geen banen doen verdwijnen of devalueren. Maar uit de studie blijkt ook dat de opleidings- en tewerkstellingskansen voor deze bevolkingsgroep in ons land enorm tekortschieten. In De Tijd verscheen een artikel dat het Franse beleid dat ingrijpt in de woekerwinsten van de grote online verkoopplatformen ‘moedig’ en ‘onvermijdelijk’ noemt. In ons land wordt er op 351 miljard euro buitenlandse aankopen te weinig taksen betaald. Dat berekende fiscaal expert Roel Deseyn. Nooit eerder in onze recente

DE QUOTE geschiedenis zijn geldstromen zo ongemoeid gelaten.

juiste aanpak tot een sterker land en een betere samenhang kan leiden.

En deze week staan de kranten vol met opiniestukken over de kernuitstap, de Green Deal en de beleidsplannen van onze ministers. De eensgezindheid die intussen, bij voor- en tegenstanders, is ontstaan over de opdracht die we moeten uitvoeren, valt me op. Ons land wil mee met de strijd tegen klimaatopwarming, mee met verduurzaming in industrie en consumptie, mee met het investeren in alternatieven.

Hoog tijd, noem ik dat.

Migratie, eerlijke belastingen en duurzame economie: drie wereldvraagstukken waarvan ik voel dat onze beleidsmakers begrepen hebben hoe ingrijpend ze zijn in een land als het onze. En hoe belangrijk het is om een draagvlak ervoor op te bouwen bij de bevolking. Door aan te tonen dat een

Terwijl we met z’n allen in deze eigenaardige periode onszelf en al wie ons dierbaar is beschermen, moeten we blij zijn dat onze blik ook gericht blijft op dit soort kwesties. Want tijdens het herstel, dat we hopen binnenkort te kunnen aanvatten, worden de keuzes die gemaakt worden best hierdoor geïnspireerd. Een groei zit er misschien nog niet direct aan te komen, maar dat mag ons niet tegenhouden om intussen te verbeteren. En beter is volgens onze beweging: meer inclusiviteit met kansen voor iedereen, een internationale eerlijke fiscaliteit en een investering in een duurzame economie. Als die beleidslijn de inspiratie kan zijn, zal ze moed geven aan ieder van ons.

‘Het is vreemd om te zeggen in deze nare periode, maar ik heb enorm genoten van de voorbije maanden. (...) Ik kan tijd en aandacht schenken aan de heel simpele dingen waar we anders voorbijrazen.’ Acteur Matthias Schoenaerts in De Morgen

HET GETAL

7 000 Zo veel liter water is er meestal nodig om één jeansbroek te maken. Het nieuwe Belgische bedrijf HNST maakt jeansbroeken van afgedankte jeans. Daardoor wordt per broek 6 639 liter water bespaard.

‘Migratie, eerlijke belastingen en duurzame economie: drie wereldvraagstukken waarvan ik voel dat onze beleidsmakers begrepen hebben hoe ingrijpend ze zijn’ PETER WOUTERS

M/V/X VAN DE WEEK

Martine Tanghe Na een loopbaan van ruim veertig jaar presenteerde Martine Tanghe maandagavond haar laatste journaal. In de jachtigheid van het nieuws was zij voor vele generaties een rustgevende houvast.

Redactieadres: Visie, PB 20, 1031 Brussel - tel. 02 246 31 11 - e-mail: info@visieredactie.be • Lezersbrieven: lezers@visieredactie.be • Abonnementen: www.beweging.net/ abonnementvisie • Verantwoordelijke uitgever: Liesbeth De Winter (nationale pagina’s), artikels ‘regio’ vallen onder de resp. verantw. uitgevers • Redactie: Simon Bellens, Nils De Neubourg, Wim Troch, Marjan Cauwenberg, Tinne Van Woensel, Rooni Theeboom, David Vanbellinghen, Karen Zelderloo, Martine Creve, Dieter Herregodts, Stephanie Lemmens, Elien Steen, Anneleen Vermeire, Michiel Verplancke • Hoofdredactie: Amélie Janssens • Vormgeving: Gevaert Graphics • Druk: Coldset Printing Partners • Visie verschijnt tweewekelijks en is inbegrepen in het lidmaatschap van CM, ACV bouw - industrie & energie, ACV-CSC METEA, ACV-Transcom en ACV Voeding en Diensten •

ACTUEEL

Armoede in de eindejaarsperiode

‘Cadeautjes zorgen voor gelijkwaardigheid. Dat wordt vaak onderschat’ De eindejaarsperiode is voor mensen in armoede sowieso een zware tijd. De donkere en koude dagen betekenen hogere elektriciteits- en verwarmingsfacturen, en met de feestdagen vormen cadeautjes en feestmaaltijden een extra aanslag op hun krappe budget. De coronacrisis strooit dit jaar nog meer zout in de wonde. TEKST WIM TROCH FOTO JAMES ARTHUR

e coronacrisis treft de samenleving ook financieel. Een op de drie Belgen leed volgens de Eurobarometer en de Nationale Bank de voorbije maanden financieel verlies. Zeker wie het voordien al moeilijker had om rond te komen, voelt de coronacrisis – ondanks de voorlopige verhoogde uitkering voor tijdelijke werkloosheid en andere steunmaatregelen – in de portemonnee. Eerder schreven we al dat voedselbanken een toename zagen in hun aantal klanten (Visie 8 oktober 2020). Ook bij het Netwerk tegen Armoede merken ze dat. ‘We hebben geen precieze cijfers over een stijging van het aantal mensen in armoede door de coronacrisis’, zegt waarnemend algemeen coördinator Nicolas Van Praet. ‘We vangen wel signalen op dat steeds meer mensen in de problemen komen. Uit een onderzoek van de overheidsdienst Maatschappelijke Integratie en het Planbureau blijkt dat het aantal mensen dat een leefloon bij het OCMW aanvraagt in de eerste helft van dit jaar gestegen is met vijf procent. Tegelijkertijd mogen we niet vergeten dat er heel wat mensen onder de radar blijven.’

Risicogroep Dat corona ongenadig toeslaat voor personen in armoede, weet Cindy Van Geldorp

Op verschillende plaatsen in West-Vlaanderen zamelden kwb-afdelingen speelgoed in, zoals hier in Lichtervelde, samen met beweging.net.

Extra solidair maar al te goed. Zij is ervaringsdeskundige als het gaat om armoede. ‘Mensen in armoede hebben vaker gezondheidsproblemen en behoren daardoor meer dan anderen tot de risicogroepen’, vertelt ze. ‘Ze komen minder buiten uit schrik voor besmetting of een boete. Daardoor dreigen ze te vereenzamen. Door hamstergedrag worden ze soms gedwongen om duurdere producten aan te kopen. Op die manier wordt het nog moeilijker om het einde van de maand te halen.’ Deze maand, die voor velen in het teken staat van sint- en kerstcadeautjes, is dat extra zwaar. ‘Armoede betekent in de eerste plaats uitsluiting op verschillende vlakken’, zegt Cindy. ‘Het is het ontbreken van kansen en het niet mogen en kunnen meedoen, er niet bij horen. Het is een uitsluiting die maakt dat je rechten niet gegarandeerd zijn. Cadeautjes kopen voor familie of vrienden is uiteraard leuk maar zorgt ook voor een gevoel van gelijkwaardigheid. Dat wordt vaak onderschat.’

Corona

Cheques langer geldig Met de tweede lockdown en alle onzekerheid na 13 december komen opnieuw vragen van werknemers met maaltijd-, eco-, cadeau-, cultuur- of sportcheques die dreigen te vervallen. Op voorstel van het ACV werden de vervaltermijnen al eerder aangepast. De sociale partners vragen nu nieuwe verlengingen. Voor de maaltijd-, eco- en cadeaucheques die vervallen tussen 1 november 2020 en 31 maart 2021, werd een verlenging met zes maanden gevraagd.

Gelukkig werden niet alle solidariteitsacties geschrapt. In West-Vlaanderen organiseerden een aantal kwb-groepen net zoals de voorbije jaren een Ieder kind een sint-inzamelactie. Ook in groot Wevelgem. Francis Lechantre van kwb Moorsele vertelt hoe de kwb-afdeling in dit coronajaar toch een inzamelactie organiseerde samen met de plaatselijke beweging.net-kernen: ‘Normaal gezien nodigen we de Sint uit. Kinderen kunnen dan hun speelgoed afgeven, dat dan via het Sociaal Huis (het OCMW van Wevelgem, red.) bij kinderen uit kwetsbare gezinnen terechtkomt. Dit jaar ging dat natuurlijk niet. Daarom hebben we een inzamelpunt opgericht in het portaal van de bibliotheek van Wevelgem. Mensen konden daar hun speelgoed deponeren, waarna wij het dan ontsmetten en aan het Sociaal Huis bezorgen. Zij zorgen er dan voor dat het speelgoed terechtkomt bij de gezinnen die het nodig hebben.’

De geldigheid van cultuur- en sportcheques werd al verlengd tot eind 2020. Gezien de huidige maatregelen, wordt hier nu 30 september 2021 als einddatum voorgesteld. En wat met de nieuwe consumptiecheques? Die vervallen normaliter op 7 juni 2021. Voor het federale zorgpersoneel verlengt de regering de geldigheid al tot 31 december 2021. Het ACV vraagt dit voor alle sectoren. De regering buigt zich nu over deze voorstellen.

‘Het aantal mensen dat een leefloon bij het OCMW aanvroeg is in de eerste helft van dit jaar gestegen met vijf procent’ NICOLAS VAN PRAET, NETWERK TEGEN ARMOEDE

Ieder kind een sint Corona betekent ook dat vele jaarlijkse solidariteitsacties niet, of slechts in beperkte mate konden plaatsvinden. Nochtans zijn die erg belangrijk, aldus Van Praet. ‘De solidariteitsacties zorgen voor een extraatje of welkome verrassing. Het belangrijkste aan dergelijke acties is dat ze mensen verbinden en samenbrengen. Voor veel mensen in armoede met een beperkt netwerk, is het vooral fijn om de feestdagen in gezelschap te kunnen doorbrengen.’

Kwb Moorsele startte in 2012 met de inzamelactie. Elk jaar steeg de hoeveelheid ingezameld speelgoed. Zelfs in deze bijzondere coronatijden toonden mensen zich solidair, zegt Francis: ‘We hebben dit jaar nog meer ingezameld dan de voorbije jaren. Nochtans hebben we maar laat beslist om de actie te laten doorgaan. We hebben onze actie via Facebook en de lokale pers bekendgemaakt, en dat werkte zeer goed.’ De actie spreekt erg aan, ook al zou je armoede misschien eerder met de grootstad, en niet zozeer met een West-Vlaamse landelijke gemeente associëren. ‘Ook in onze gemeente stijgen de armoedecijfers. Zo’n 130 gezinnen doen een beroep op de voedselbank van het Sociaal Huis. Dat aantal stijgt gestaag. Gelukkig zamelen we genoeg speelgoed in. Sommige jaren is er voldoende om ook met Kerstmis speelgoed te geven aan de gezinnen met kinderen. Dat zal dit jaar waarschijnlijk ook wel lukken’, besluit Francis hoopvol.

Vakantiegeld

Dringend rekeningnummer doorgeven Meer dan 13 000 arbeiders en niet-zelfstandige kunstenaars hebben nog tot 31 december 2020 de tijd om hun rekeningnummer mee te delen. Doen ze dat niet, dan verliezen ze het vakantiegeld van 2018, hoewel ze er wel voor hebben gewerkt. De Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie roept hen dringend op hun rekeningnummer door te geven aan hun vakantiefonds. Op de site www.mijnvakantierekening.be kun je nagaan of je nog recht hebt op vakantiegeld voor het vakantiejaar 2018. Aanmelden kan via itsme® of de identiteitskaart (eID). Heb je het vakantiegeld nog niet ontvangen, geef dan zo snel mogelijk je rekeningnummer door aan je vakantiefonds.

ACTUEEL

Kelly Lentini krijgt een persoonsvolgend budget

‘Het geeft ademruimte, maar ik heb zwarte sneeuw gezien’ Kelly Lentini (42) uit Diest heeft door een ernstige aandoening veel hulp nodig. Als alleenstaande mama kreeg ze in 2017 een persoonsvolgend budget waarmee ze zorg kan kopen. ‘Dat geeft ademruimte, maar ik heb zwarte sneeuw gezien.’ TEKST MARTINE CREVE, MARJOLEIN CUVELIER, MICHIEL VERPLANCKE FOTO COMPAGNIE GAGARINE

en zeldzame erfelijke bindweefselaandoening beperkt de mobiliteit en zelfstandigheid van Kelly fel. Als alleenstaande mama van twee kinderen schakelde ze familiehulp in toen ze 37 was. ‘Maar dat was financieel zeer zwaar’, bekent de jonge vrouw. ‘Ik vroeg veel minder hulp dan ik nodig had omdat ik het niet kon betalen.’

Aanvraag is karwei De maatschappelijk werkers van CM die Kelly al ondersteunden, lichtten haar in over het persoonsvolgend budget (PVB) van het Vlaams Agentschap voor Personen met een handicap (VAPH). ‘Daarmee zou ik meer aangepaste hulp kunnen betalen. Dat budget aanvragen, is wel een karwei’, legt Kelly uit. ‘Je moet daarvoor onder meer verslagen van artsen verzamelen en meerdere lange vragenlijsten invullen over wat je niet meer kan. Dat is intens. Het confronteert je nog maar eens met alles wat je als jonge mama niet kunt en waarvoor je allemaal hulp nodig hebt.’ Voor de samenstelling van haar dossier kreeg Kelly veel ondersteuning van de maatschappelijk werkers van CM. ‘Zij hielpen mij om de vragen te beantwoorden, overlegden met mij, vulden aan, lieten mij weer nalezen en stuurden het dossier op naar het VAPH. Zonder hen zou ik hebben afgehaakt.’

Kelly Lentini: ‘Een persoonsvolgend budget beheren vraagt veel opvolging.’

'Dit budget aanvragen is een karwei. Zonder hulp van CM had ik afgehaakt' KELLY LENTINI

Geen netwerk De voorbereiding voor Kelly’s aanvraag van het PVB begon eind 2014. In juni 2015 werd het volledige dossier ingediend bij het VAPH. In mei 2017 werd het budget toegekend. ‘Dat was vrij snel. Allicht omdat ik er als zwaar zorgbehoevende mama alleen voor stond,’ denkt Kelly. Dringende situa-

ties krijgen prioriteit. Afwezigheid van een netwerk is een belangrijk criterium.

Persoonlijke assistent Met het PVB kreeg Kelly ademruimte. ‘Ik ben er heel dankbaar voor. Ik gebruik het om familiehulp, poetshulp en het onderhoud van de tuin mee te betalen. ’s Avonds en in het weekend ben ik alleen. Als er dan iets gebeurt, kan ik altijd hulp van een organisatie inroepen. Ook daar dient mijn PVB voor.’ Nu rijdt Kelly met een aangepaste wagen, die ze volledig aan het stuur bedient. Maar die aanpassing kan niet met het PVB. Daarvoor gelden andere tege-

Zelf kiezen? Een bijstandsorganisatie kan helpen Een bijstandsorganisatie maakt mensen wegwijs in de mogelijkheden en helpt om goede keuzes te maken. ‘Het persoonsvolgend budget geeft meer keuzevrijheid dan vroeger, en dat is zeker een voordeel’, zegt Inge Wouters van absoluut vzw, een van de vijf vergunde bijstandsorganisaties in Vlaanderen.

Meer inspraak

‘Maar heel wat mensen vinden het ook een enorme verantwoordelijkheid en zijn daar onzeker over’, ervaart Wouters. ‘Het gaat vaak om een grote som geld en er komt nogal wat administratie bij kijken die technisch kan zijn. Bovendien kun je als gebruiker in onderhandeling gaan met zorgaanbieders. Dat is niet voor iedereen weggelegd. En daar kan een bijstandsorganisatie bij helpen.’

‘Mensen hebben meer inspraak in hoe ze hun zorg organiseren. Ze kunnen hun ondersteuning thuis organiseren, kiezen voor een voorziening of gaan voor een combinatie van de twee. Het aanbod in de zorg is ook gegroeid en flexibeler geworden.’

‘We ondersteunen mensen bij de opstart van het budget’, gaat Wouters verder. ‘We gaan verder op de zorgvraag van de mensen, bespreken de mogelijke ondersteuningsvormen en hoe die haalbaar zijn binnen hun budget. We

helpen keuzes maken en vertalen contracten in mensentaal.’

Brochures en webinars ‘Wie lid is van onze bijstandsvereniging, krijgt informatie en advies via een infolijn of via brochures en webinars’, geeft Wouters nog mee. ‘Voor meer intensieve ondersteuning zijn er huis- en kantoorbezoeken. Naast het standaard lidmaatschap kun je ook een beroep doen op de coaches van absoluut vzw voor een meer intensieve begeleiding. Die dienstverlening is betalend.’

>>> www.vaph.be/organisaties/bijstandsorganisaties

moetkomingen. ‘Toen ik die auto nog niet had, schakelde ik met het PVB korte tijd wel een persoonlijke assistent in.’

Betalingen staven ‘Het beheer van zo’n budget vraagt veel opvolging. Alle betalingen moet je staven met facturen.’ Dat vindt Kelly terecht. Het gaat om veel geld. Maar er komt veel bij kijken. ‘Als je bijvoorbeeld een persoonlijk assistent inschakelt, stel je iemand te werk. Je moet die persoon ook vakantiegeld en een eindejaarspremie uitbetalen. Voor die administratieve en financiële zaken laat ik mij helpen door een bijstandsvereniging. De kosten daarvoor gaan af van mijn PVB’, licht ze toe. Kelly betaalt zelf de rekeningen van de voorschotten die ze gestort krijgt van het VAPH.’ De facturen bezorgt ze nadien aan de bijstandsvereniging die ze op haar beurt bundelt en doorstuurt naar het VAPH. ‘Dit allemaal alleen regelen, zie ik niet zitten.’

Wachtlijst is frustrerend ‘Veel mensen die zorg nodig hebben, staan op een wachtlijst voor het PVB’, beseft Kelly. ‘Dat is zeer frustrerend. Ik heb zelf zwarte sneeuw gezien’, geeft ze toe. ‘Zorg is duur’, ervaart ze. Ze vraagt zich ook af of ze in aanmerking zou komen voor een PVB indien ze een partner had. ‘Maar het is toch niet logisch dat de partner of kinderen voltijds mantelzorger moeten zijn.’

>>> CM beschikt over drie brochures over persoonsvolgende financiering. Je kunt ze downloaden op de website of verkrijgen bij de dienst Maatschappelijk Werk van CM. www.cm.be/persoonsvolgend-budget

ACTUEEL

Coronaveilig werken

Dienstenchequewerknemers trekken aan alarmbel Hulp van een zorgaanbieder Met het persoonsvolgend budget kun je ondersteuning thuis organiseren, maar voor sommige personen is dat niet volledig haalbaar. Dan kun je een beroep doen op ondersteuning van een vergunde zorgaanbieder zoals een voorziening. ‘Bij de invoering van de persoonsvolgende financiering (PVF) hebben we onze weg gezocht én gevonden’, vertelt Linda Maes van De Vleugels, een expertise- en ondersteuningscentrum voor mensen met een verstandelijke en/of meervoudige beperking.

Handelingsplan ‘PVF maakt dat het budget dat we ter beschikking krijgen van onze cliënten bepalend is voor hun zorg. Daarom overleggen we goed wat de nood is en leggen de intenties vast in een handelingsplan. We merken echter dat de effectieve kost van de zorg niet altijd klopt met het beschikbare budget. Het is moeilijk om voor mensen met meervoudige beperkingen vooraf te bepalen hoe zwaar hun zorg weegt. Hoe we die zorg invullen, bepalen we vanuit een multidisciplinair overleg samen met het netwerk en niet vanuit een individueel budget. Binnen de zorg blijft solidariteit voor ons de kerngedachte.’ ‘Woon- en leefkosten hebben we voor de duidelijkheid apart opgenomen in de factuur. Hier geldt dat je betaalt wat je krijgt.’

Meer vrijheid ‘We moeten meer nadenken over onze budgetten, zodat we alles betaalbaar kunnen houden, ook voor de cliënt. We krijgen ook meer vrijheid. Minderjarigen stappen indien gewenst na een toeleidingsprocedure op 21-jarige leeftijd over naar de volwassenwerking. Nieuwe minderjarigen vullen die vrijgekomen plaatsen weer in. Onze infrastructuur is dan ook uitgebreid sinds PVF.’ ‘Het nieuwe systeem is wel wat te snel ingevoerd. Latere correcties door de overheid verlaagden het budget van onze bewoners. We zijn ook bezorgd voor de cliënten die ouder worden en meer zorg nodig hebben, terwijl hun budget niet meegroeit. We kunnen een procedure opstarten, maar zulke aanvragen belanden meestal in de laagste prioriteitengroep, waardoor het jaren wachten is voor een aanpassing. Voorlopig lossen we dat op met onze solidaire bijdrage, zolang dit op de werkvloer haalbaar blijft.’

‘Het liefst van al zouden we zeggen: laat de dienstenchequewerknemers thuis. Maar zo simpel is het natuurlijk niet’, dat zegt Pia Stalpaert, voorzitter van ACV Voeding en Diensten. Veel van de werknemers in de dienstenchequesector werken niet altijd in coronaveilige omstandigheden. TEKST AMÉLIE JANSSENS FOTO ID / FRED DEBROCK

et personeel in de dienstenchequesector komt bij vele gezinnen over de vloer, maar niet overal worden de coronaregels gerespecteerd. ‘We horen van veel werknemers dat ze toch liever blijven werken, om niet te veel inkomen te verliezen’, zegt Stalpaert. ‘Deze werknemers ontvangen al niet de hoogste lonen. Terugvallen op 70 procent van hun loon, dat heeft grote gevolgen, ook voor de eindejaarspremie bijvoorbeeld.’ ‘We overleggen heel intensief met de sector en met het kabinet van minister Crevits. Als we de mensen aan het werk willen houden, dan moet dat absoluut in veilige omstandigheden kunnen gebeuren. Dat is een gedeelde verantwoordelijkheid van de werkgevers, de overheid en de klanten.’

‘Als we mensen aan het werk willen houden, dan moet dat absoluut in veilige omstandigheden kunnen gebeuren’, zegt Pia Stalpaert van ACV Voeding en Diensten. ‘We vragen bijvoorbeeld dat de werknemers niet verplicht zouden worden om vervangingen te doen. Als vaste klanten wegvallen, kan het gebeuren dat een poetshulp naar iemand gestuurd wordt die voorlopig nog op de wachtlijst stond. Telkens in een ongekende omgeving terechtkomen waar je de mensen niet kent, draagt niet bij tot de veiligheid.’ ‘De mogelijkheid om tijdelijke werkloosheid voor een halve dag toe te staan, zou daarvoor een goede oplossing zijn. Dat kan op dit moment nog niet. Als de eerste of tweede klant van de dag wegvalt, nemen de poetshulpen nu vaak verlof op. Maar dat raakt natuurlijk snel op. Ze kunnen ook toegestane afwezigheid krijgen

maar dan valt het inkomen volledig weg.’ ‘We konden wel al een aantal zaken opnemen in een akkoord met de werkgevers. Er werd een gids opgesteld rond de veiligheid van de poetshulp. In tegenstelling tot andere sectoren is die voor ons wel afdwingbaar. En als een poetshulp zich niet veilig voelt, kan ze bellen met de werkgever en in overleg besluiten om die werkplek te verlaten. De klant is dan wel verplicht om door te betalen. Maar het liefst van al willen we deze situatie natuurlijk vermijden. Het is dus belangrijk dat ook de klanten goed weten wat ze moeten doen om een veilige werkplek te creëren voor de poetshulp’, besluit Pia Stalpaert.

Anciënniteit is geen nadeel

‘Oudere werknemers prijzen zichzelf niet uit de markt’ Verloning op basis van anciënniteit leidt niet tot een hogere werkloosheid bij oudere werknemers. Dat blijkt uit het recente rapport van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB). De regering-Michel nam in 2014 de intentie op in het regeerakkoord om een nieuw loopbaanmodel uit te werken, gebaseerd op competenties en productiviteit eerder dan op anciënniteit. In de arbeidsdeal van de regering-Michel uit juli 2018 kreeg de CRB de opdracht om in dit kader een studie uit te voeren. Met twee jaar vertraging is de studie nu afgerond. ‘Vanuit de hoek van de economen, werkgevers en HR-experts klonk al lang kritiek op de verloning op basis van anciënniteit’, verduidelijkt Chris Serroyen van de

ACV-studiedienst. ‘Zij zijn voorstander van een doorgedreven flexibele manier van verloning, op basis van competenties en prestaties. Die bruto loonstijgingen gebaseerd op anciënniteit zijn voor werkgevers ook almaar meer een doorn in het oog omdat ze hen te veel kosten. Ze geven de voorkeur aan netto voordelen zoals premies verbonden aan prestaties. En daar is ook de vorige regering hen in gevolgd.’ Geen buitenbeentje ‘De studie werd dus vooral opgevraagd vanuit de idee dat er bewijzen zouden gevonden worden dat oudere werknemers zichzelf uit de markt prijzen door die anciënniteitsbarema’s. Maar dat blijkt dus niet het geval te zijn. Als men het loon bekijkt van een jongere en een oudere werknemer in dezelfde functie, valt het met dat loonverschil goed mee. Ook in een Europese en internationale context zijn we niet het buitenbeentje met onze

anciënniteitsbarema’s – wat wel eens beweerd werd.’ De nieuwe federale regering geeft nu de opdracht aan de sectoren om in de paritaire comités de studie te bekijken en daar de discussie te voeren over barema’s. ‘Dat is de juiste plek’, beaamt Chris Serroyen. ‘Op dat niveau worden de loon-cao’s afgesloten. Weet je, het ACV heeft al in 2002 gepleit voor een snellere loonopbouw voor jongeren, zodat zij hun loon sterker zien toenemen in de periode dat ze met hoge kosten geconfronteerd worden. In een overgangsfase zal dat voor een meer uitgave zorgen voor de werkgevers. Want we willen dat niet laten betalen door de oudere werknemers. Die hebben die snellere toename in loon immers niet gekend aan het begin van hun loopbaan. De Hoge Raad voor de Werkgelegenheid heeft er in een vroeger advies al voor gepleit dat de overheid via loonkostsubsidies tussenkomt in deze tijdelijke meeruitgaven.’

OPINIE

GEEN TIJD TE VERLIEZEN VOOR PENSIOENEN EN UITKERINGEN

FORUM LIESBETH DE DEKKER ZORGCOÖRDINATOR VAN VILLA VIP STEVEN DE WEIRDT COMMUNICATIEVERANTWOORDELIJKE VAN ADITI VZW

MARC LEEMANS VOORZITTER ACV

Huidhonger

m te kunnen overleven, moet je aangeraakt worden. Je kan technisch perfect verzorgd worden, maar toch doodgaan door gebrek aan aanraking en affectie. En toen kwam corona. Voor ieders gezondheid moeten we nu al maanden afstand houden van elkaar. Vastpakken en knuffelen van mensen om professionele redenen lijkt uit een lang vervlogen tijd te komen. En nochtans is huid-aan-huidcontact niet iets optioneels: het moet, onze huid heeft honger! En dus moeten we elkaar blijven vastpakken, ook al is dit momenteel met persoonlijke beschermingsmiddelen. Huidhonger. Het lijkt wel hét woord van 2020 te worden. Voor veel mensen met een beperking, kwetsbare ouderen, mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid … is dit echter helemaal geen nieuw gegeven. Hoe zit het trouwens met het recht op seksualiteit, relatievorming en intimiteit van mensen met een beperking in coronatijden? Zij hebben sowieso al wat hogere drempels op dit gebied: doordat ze afhankelijk zijn van anderen en doordat er nog een zeker taboe heerst. Binnen de zorgsector zijn meer en meer zorgverleners er zich van bewust dat ook seksualiteit zijn plaats verdient in de ondersteuning. Sommige mensen met een beperking zijn actief op zoek naar een lief, een relatie: om zich geliefd te voelen, om lief te hebben, om de lichamelijke verlangens te bevredigen … om wat voor reden dan ook, maar we garanderen je: niets menselijks is hen vreemd. Ook seksuele dienstverlening is door corona even niet meer mogelijk. Velen lijden enorm onder het gemis van lichamelijke en geestelijke verbinding. Er is een nieuw tv-programma op VTM: ‘Cupido ofzo’, waarin mensen met een beperking of stoornis aan een vriend of vriendin worden geholpen. Een mooi, hartverwarmend programma: net op tijd om onze harten te verwarmen in deze koude coronadagen en om de bewustwording opnieuw aan te wakkeren. Laat ons hopen dat er wat extra knuffelcontacten tot stand zijn gekomen!

e regering besliste in het regeerakkoord om de minimumpensioenen en uitkeringen in de sociale zekerheid en de bijstand (zoals het leefloon of de inkomensgarantie). Het ACV rekende uit wat dit aan maandbedrag zal opleveren vanaf 1 januari 2024, wanneer alles op kruissnelheid is. We vergeleken ook die nieuwe bedragen voor enkele gezinsvormen met de Europese armoedenorm. Die norm ligt op 1 230 euro netto per maand voor een alleenstaande, 1 846 euro voor een koppel zonder kinderen en 1 969 euro voor een alleenstaande ouder met twee kinderen jonger dan 14 jaar. We hielden in onze berekening maximaal rekening met alle parameters. En wat blijkt? De meeste minima krijgen fikse verbeteringen, waardoor een deel van de uitkeringen voor het eerst boven de armoedenorm komen. Goed zo! Maar er blijven ook nog grote problemen. Dat is dan weer niet goed!

‘Het ACV pikt niet langer dat gepensioneerden en mensen met een uitkering als pasmunt gebruikt worden’ Vooral voor wie geen werk heeft, blijft de inkomenssituatie bijzonder moeilijk. De minimumuitkering voor wie volledig werkloos is, blijft sterk onder de armoedenorm. Ook in de tijdelijke werkloosheid, niet onbelangrijk gelet op de impact van de Covid-crisis, blijven de gezinshoofden en de samenwonende werklozen onder de armoede norm. Ook het leefloon en de IVT (voor personen

met een handicap) blijven in 2024 nog sterk onder de Europese armoedegrens. Voor de gepensioneerden komen alle minima in 2024 boven de Europese armoedegrens, zij het na 45 jaar loopbaan en althans bruto bekeken. Voor wie die 45 jaar niet haalt, zakt het gezinspensioen snel onder het minimum. Gelukkig komen bovenop deze door de regering geplande verhogingen nog verbeteringen vanuit de welvaartsenveloppe. Die enveloppe bedraagt 810 miljoen euro voor 2020-2021, te verdelen over werknemers, zelfstandigen en mensen met een uitkering of pensioen. Ziekenfondsen en vakbonden dwongen die enveloppe af in 2005, na jaren actie, om mogelijk te maken dat de uitkeringen en de pensioenen de stijgende welvaart kunnen volgen. De sociale partners – werkgevers en vakbonden – moeten de regering adviseren hoe die 810 miljoen best worden besteed. Dit advies had er volgens de wet op 15 september 2020 moeten zijn. De werkgeversorganisaties geven echter niet thuis. Zij koppelen het advies aan de onderhandelingen voor een loonakkoord. Terwijl het ene niets met het ander te maken heeft. Het ACV pikt niet langer dat gepensioneerden en mensen met een uitkering als pasmunt gebruikt worden door de werkgevers. Het geld uit de welvaartsenveloppe moet in deze crisistijden snel naar de mensen die het hard nodig hebben. Het ACV betreurt dat dit niet kon in een akkoord met de werkgevers. Omdat die op de rem blijven staan, moet de regering nu haar verantwoordelijkheid nemen.

WANNEER DE GEESTEN RIJPEN Zou het er dan toch van komen? Is er tijdens deze coronapandemie een zaadje geplant dat na de crisis kan uitgroeien tot een sterke boom? Je zou het bijna geloven als je de debatten over onze gezondheidszorg de voorbije weken gevolgd hebt. Niet alleen worden er de komende jaren extra (financiële) middelen uitgetrokken, er gaan ook meer en meer stemmen op om onze gezondheidszorg fundamenteel anders te organiseren. Want wie goed geluisterd heeft, hoorde minister Frank Vandenbroucke zeggen dat hij het beleid meer wil oriënteren vanuit gezondheidsdoelstellingen. De extra

middelen zullen niet meer, zoals vroeger, gelijkmatig verdeeld worden over de verschillende sectoren van onze gezondheidszorg. Neen, ze zullen ingezet worden om gezondheidsdoelstellingen te realiseren. Vanuit die doelstellingen zullen zorgverstrekkers veel meer dan vroeger aangespoord worden om samen te werken. Dat zou betekenen dat het systeem van de prestatiegeneeskunde zijn beste tijd gehad heeft. Het zit namelijk zo, vandaag worden zorgverstrekkers hoofdzakelijk verloond per prestatie die ze leveren. Hoe meer activiteiten, hoe meer inkomsten. En dat geldt ook voor de ziekenhuizen. Zij vragen namelijk een fi-

nanciële bijdrage aan de artsen om hun tekort aan middelen op te vangen. Om een voorbeeld te geven, artsen en ziekenhuizen hebben er baat bij dat hun scanners zoveel mogelijk draaien. Ons gezondheidszorgsysteem is erop gericht om mensen te genezen, veel meer dan op mensen gezond te houden. Terwijl het uitgangspunt net zou moeten zijn dat we in de mate van het mogelijke voorkomen dat er een prestatie nodig is. En dat we daar ook middelen voor uittrekken. We zouden er bijvoorbeeld kunnen voor kiezen om het aantal overlijdens als gevolg van harten vaatziekten fors terug te dringen en zorgverstrekkers volop laten inzetten op preventie. Slagen we erin om op die manier mensen uit het ziekenhuis te houden, dan draagt dat bij tot de gezondheidsdoelstelling.

‘Er gaan meer en meer stemmen op om onze gezondheidszorg fundamenteel anders te organiseren’ Dat vraagt een enorme paradigmashift en om die omslag te maken, zal er sterke wil en veel politieke moed nodig zijn. Maar steeds meer rijpen de geesten om die richting uit te gaan. Laat dat een van de lichtpunten zijn in deze donkere tijden.

LUC VAN GORP VOORZITTER CM

ACTUEEL

Akkoord non-profit

Loonsverhoging voor personeel gezinszorg De Vlaamse regering en de sociale partners bereikten na lang onderhandelen op 24 november een voorakkoord voor de Vlaamse non-profit. Het personeel van onder meer de gezinszorg en de Vlaamse woonzorgcentra kan daardoor vanaf januari 2021 rekenen op een loonsverhoging. Het is een akkoord op grote lijnen, de details moeten de komende weken nog verder worden uitgewerkt. TEKST AMÉLIE JANSSENS TEKST ID / FRED DEBROCK

ACV Voeding en Diensten is als een van de onderhandelaars alvast tevreden met het akkoord. ‘De werknemers uit de gezinszorg zullen gemiddeld een loonsverhoging van 4,5 procent krijgen’, stelt Bart Vannetelbosch, nationaal secretaris. ‘Die loonsverhoging is een waardering voor het werk van de 24 000 medewerkers van de gezinszorg die zich elke dag met hart en ziel inzetten voor hun cliënten. De aandacht en de appreciatie van de media en van het beleid voor hun werk was de laatste maanden vaak afwezig, tot grote frustratie van het personeel. Ook de werknemers van de gezinszorg werken vaak in moeilijke omstandigheden, zeker tijdens deze pandemie. Vooral bij het uitbreken van de coronacrisis moesten zij dikwijls werken

De werknemers uit de gezinszorg en de woonzorgcentra kunnen rekenen op een loonsverhoging. zonder voldoende beschermingsmiddelen, wat leidde tot heel veel angst en stress.’ Het voorakkoord voorziet ook in middelen om de kwaliteit van de jobs te verbeteren en de werkdruk te verminderen. ACV Voe-

ding en Diensten maakt evenwel ook een kritische kanttekening. ‘Deze Vlaamse regering gaat besparen in de gezinszorg door minder uren gezinszorg te voorzien dan nodig is. Dit zal leiden tot meer stress en werkdruk en de kwaliteit van de dienst-

voor iedereen het juiste geschenk Op zoek naar een gezond eindejaarscadeau? Kom langs of maak een afspraak bij Goed thuiszorgwinkel, apotheek of hoorcentrum. We helpen en adviseren je graag. Of koop je cadeau online via www.goed.be/webshop. Swissvoice DECT handset keuze tussen 4 grote fototoetsen of overzichtelijke cijfertoetsen

Eucerin pH5 cleansing (400 ml) soft shower, waslotion en doucheolie

SISSEL Linum Relax Comfort warmtepantoffels

20%

€ 2158

€ 1674 pakketprijs

SISSEL Linum Atomic warmtekussen

cadeau

slaappakket Functioneel en modieus bed voor wie extra zorg nodig heeft. + Burmeier Arminia bed + Luxury of Softcare zorgmatras + hoofdkussen Sampli Dolce 60 x 60 + zorgdekbed Sampli

Op www.goed.be/promoties vind je ook feestelijke kortingen op o.a. ons TEMPUR-gamma, een OMRON M6 bloeddrukmeter, comfortzetels … Heel wat inspiratie voor geschenken boordevol positieve gezondheid.

verlening nadelig beïnvloeden. De middelen uit dit voorakkoord zullen niet volstaan om hierop een antwoord te bieden’, waarschuwt Vannetelbosch.

DOSSIER

Meer vragen dan antwoorden over de toekomst van sociale huur

Kandidaat-huurders helemaal achteraan op de wachtlijst?

De wachtlijsten in de sociale huur zijn − helaas − bijna cultureel erfgoed. De Vlaamse regering wil grote schoonmaak houden in de organisaties voor betaalbaar wonen. Stemmen uit het veld vragen vooral aandacht voor de huurder, meer dan voor de structuren. En om meer tijd. TEKST NILS DE NEUBOURG ILLUSTRATIE RUTGER VAN PARYS

Carien Neven is helemaal voor het idee om het huurders zo makkelijk mogelijk te maken. Als voorzitter van de Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen (VVH) is ze druk in de weer om de plannen van de Vlaamse regering naar de praktijk te brengen. ‘Maar we krijgen onvoldoende tijd om twee bestaande systemen in elkaar te passen. We moeten vooral vermijden dat de nieuwe regeling voor de zwaksten onder de huurders een achteruitgang wordt.’

Noodoplossing Een dak boven het hoofd is voor de meeste mensen evident. Dat dak kunnen betalen is dat helaas niet. Om aan die nood te voldoen, bestaan er sociale woningen. Maar de vraag ernaar is al jaren groter dan het aanbod. En de wachtlijsten blijven groeien. In Vlaanderen bestaan er twee manieren om een woning met een verlaagde huur-

prijs te vinden: via sociale huisvestingsmaatschappijen of via een sociaal verhuurkantoor (SVK). Die eerste maatschappijen bouwen en verhuren zelf appartement en huizen aan betaalbare prijzen. Sociaal verhuurkantoren bezitten doorgaans geen eigen woningen om te verhuren. Ze treden vooral op als tussenpersoon. Het verhuurkantoor biedt woningen van de private woonmarkt aan, maar tegen een toegankelijke huurprijs. Die opsplitsing is vooral een historische erfenis. ‘SVK’s waren oorspronkelijk eigenlijk een noodoplossing’, licht Carien Neven toe. ‘SVK’s zijn vanuit het middenveld opgericht om tegemoet te komen aan de tekorten van de bestaande sociale huisvesting. Die lokale en private verhuurkantoren bleken tegemoet te komen aan een dringende woningnood, want om bijkomende woningen te bouwen is tijd en geld nodig. De overheid zag hoe dankzij de SVK’s mensen van de wachtlijsten verdwe-

nen. Daarom kregen de sociaal verhuurkantoren vanaf de jaren 90 ook subsidies.’ De noodlossing werd tegen wil en dank deel van het woonbeleid.

Meer dan bakstenen Nu wil de huidige Vlaamse regering een eind maken aan het naast elkaar bestaan van die twee systemen. De ambitie is om de huurders in de toekomst op één plek te helpen en in te schrijven. Dat zou het efficiënter en gemakkelijker moeten maken. Toch is het geen eenvoudige opdracht waar de verhuurkantoren en de huisvestingsmaatschappijen voor staan. ‘Zo’n samensmelting is meer dan alleen maar wat bakstenen, gronden en huurcontracten overdragen en samenbrengen’, verklaart Carien Neven haar bezorgdheid. Voor zowel de VVH als het Vlaams Huurdersplatform is het duidelijk dat het systeem van de SVK’s een volwaardige plek moet krijgen binnen de nieuwe woon-

DOSSIER

den voldoen, de toewijzing houdt verder weinig rekening met de persoonlijke omstandigheden van de persoon of het gezin. Omstandigheden spelen wel een rol bij de SVK’s. Daar bepaalt een puntensysteem welke plaats iemand op de wachtlijst krijgt. Wie dakloos dreigt te worden, krijg bijvoorbeeld meer punten en komt zo bovenaan.

kopzorgen. De hele interne keuken moet heruitgevonden worden. Personeel zal moeten verhuizen en samensmelten. Werknemers van de SVK’s en huisvestingsmaatschappijen zullen binnenkort collega’s worden, terwijl huidige collega’s misschien in de toekomst voor een andere woonmaatschappij zullen moeten gaan werken.

Het samengaan van twee of meerdere lokale organisaties betekent dus een samensmelting van de wachtlijsten. Hoe die wachtlijsten in de toekomst er dan concreet zullen uitzien en of er nog met voorrang gewerkt wordt, is momenteel onduidelijk. Maar dat de kansen van kandidaat-huurders op een toekomstige woning zullen veranderen is reëel. Carien Neven: ‘Het is belangrijk dat wie de hoogste nood heeft, niet plots door andere regels achteraan op een lijst terechtkomt’.

Carien Neven is daardoor bang voor het verlies van jarenlang opgebouwde expertise. ‘Het personeel weet momenteel niet hoe hun job in de toekomst eruit zal zien en of dat die zelfs nog bestaat. Sommigen zullen voor zekerheid kiezen en elders werk zoeken.’

Wachtlijsten blijven ‘Zo’n samensmelting is meer dan alleen maar wat bakstenen, gronden en huurcontracten overdragen en samenbrengen’ CARIEN NEVEN, VOORZITTER VVH

maatschappijen, naast de klassieke sociale verhuur. ‘We zien elke dag dat mensen met een dringende woonbehoefte op die manier geholpen worden’, vertelt Joy Verstichele, coördinator van het Vlaams Huurdersplatform. ‘Ze bieden beide een structurele woonoplossing aan, maar door hun specifieke werking vullen ze elkaar goed aan.’

Van twee naar een wachtlijst Zowel de VVH als het Huurdersplatform noemen niet alleen de bestaande huurders als aandachtspunt, maar ook de kandidaat-huurders op de wachtlijst. Want is iedereen nog zeker van zijn of haar plek daarop eens de twee wachtlijsten worden samengevoegd? Sociale huisvestingsmaatschappijen werken met een relatief eenvoudige wachtlijst. De regel is daar vooral ‘eerst erop, eerst geholpen’. De potentiele huurder moet dan wel aan verschillende voorwaar-

De wachtlijsten zullen door de reorganisatie trouwens ook niet meteen verdwijnen, volgens Carien Neven. ‘Door louter organisaties te laten samensmelten gaan we het tekort aan betaalbare woningen zeker niet oplossen.’ In 2019 waren er 150 000 kandidaathuurders, mensen en gezinnen die op een wachtlijst staan. In 2015 waren dat er nog 30 000 minder. In diezelfde periode bouwt Vlaanderen tussen de 1 500 en 2 000 sociale woningen per jaar bij. Aan dat tempo duurt het nog 100 jaar voor de gehele wachtlijst is weggewerkt. Iets wat de meeste kandidaat-huurders op de lijst dus niet zullen meemaken, toch niet bij leven en welzijn. Carien Neven ziet vooral een oplossing om de stijgende woningnood aan te pakken: ‘Er is gewoon meer geld nodig. Het budget vanuit de Vlaamse regering is niet gedaald, en dat is goed. Maar ze is evenmin gestegen.’ Ook vanuit beweging.net komt de vraag om de toekomst van sociale verhuur veilig te stellen door een verhoging van de budgetten. Hoe kunnen we de wachtlijsten dan wel verkorten volgens de voorzitter van de VVH? ‘Dat kan alleen maar door meer te bouwen of meer woningen beschikbaar te stellen. De nood aan betaalbaar wonen zal hetzelfde blijven, ongeacht of we nu met een of twee wachtlijsten werken.’

Braindrain Niet alleen het samenbrengen van de wachtlijsten bezorgen de bestuurders

De braindrain dreigt niet alleen binnen het personeelsbestand. Ook de besturen van de organisaties riskeren een leegloop. Carien Neven: ‘Ervaren bestuurders vanuit het middenveld worden aan de kant gezet ten voordele van politieke inspraak. Maar bij die eerste groep zit net veel ervaring. Politieke bestuurders wisselen makkelijk per mandaat. Dat betekent iedere keer weer nieuwe mensen die zich moeten inwerken in de wetgeving en organisatie aan het roer.’ Ook het Huurdersplatform vraagt om expertise te behouden, bij zowel personeel als bestuurders. Joy Verstichele merkt ook nog graag op dat ‘er ruimte is voor een verdere professionalisering van de bestuursorganen. Daarin

‘Er moet een evenwicht gezocht worden tussen de historische rol van het middenveld, het belang van lokale besturen en diverse andere kennis die een woonmaatschappij nodig heeft’ JOY VERSTICHELE, COÖRDINATOR VLAAMS HUURDERSPLATFORM

moet een evenwicht gezocht worden tussen de historische rol van het middenveld, het belang van lokale besturen en diverse andere kennis die een woonmaatschappij nodig heeft.’

Meer tijd Nog veel onopgeloste vragen. Zo ook nog over bijvoorbeeld de huurprijs. Ondertussen tikt de tijd weg, want de eerste knopen moeten al over enkele maanden definitief doorgehakt worden. In 2023 moeten de woonmaatschappijen helemaal operationeel zijn. ‘Dat is in de praktijk een krappe timing die het de sector heel moeilijk maakt,’ zucht Carien Neven. ‘Want terwijl we hard bezig zijn met de veranderingen, proberen de huisvestingsmaatschappijen en SVK’s ook nog te doen wat ze eigenlijk moeten doen: betaalbare woningen verhuren.’

Onbetaalbaar? Onaanvaardbaar! ‘Wonen is de basis’, stelt Koen Trappeniers, directeur van Welzijnszorg het kernachtig. ‘Slecht wonen betekent onder meer minder perspectief op goed werk, minder kansen in het onderwijs en slechte mobiliteit.’ Daarom wil Trappeniers dat er werk wordt gemaakt van degelijk en betaalbaar onderdak voor iedereen. Met de campagne ‘Onbetaalbaar? Onaanvaardbaar!’ vraagt Welzijnszorg concreet voor meer betaalbare en sociale woningen. Om de hoogdringendheid te tonen verzamelde Welzijnszorg enkele veelzeggende cijfers: 153 910 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning in Vlaanderen, in Brussel nog eens 48 804. Meer dan de helft van de private huurders geeft meer dan één derde van het inkomen aan huur waardoor er te weinig overblijft voor andere basisbehoeften. 13 procent van de woningen vertoont zeer ernstige gebre-

ken en ongeveer een op de vijf mensen in armoede woont in een te kleine woning. Achter die cijfers zitten ook persoonlijke verhalen. ‘We hebben aan mensen in armoede zelf gevraagd wat hun grootste bekommernissen waren’, zegt Koen Trappeniers. ‘Zij bleken vooral wakker te liggen van woonzorgen, naast de geestelijke gezondheid. Corona drukt ons nu nog een keer op de feiten: je huis zou je eigenlijk veiligheid moeten bieden. Maar voor veel mensen is dat niet zo: omdat ze te klein wonen, omdat er schimmel op de muren staat of omdat ze gewoon geen woning kunnen betalen.’ Zet je graag mee je schouders onder de campagne van Welzijnszorg? Dan kun je op de website de petitie mee ondertekenen.

>>> onbetaalbaar.welzijnszorg.be

UIT ERVARING

Elke maand laten we iemand aan het woord die vanuit zijn of haar werk naar de wereld kijkt. Deze keer is dat AMBULANCIER-SPOEDVERPLEEGKUNDIGE BECCA*.

‘Van zoveel miserie krijg je een bijzonder gevoel voor humor’ Becca is als spoedverpleegkundige op pad. Al ruim drieëntwintig jaar rijdt ze met de MUG, of gaat ze mee met de ziekenwagen. ‘In die tijd is het drug- en alcoholmisbruik toegenomen.’ TEKS T SIMON BELLENS ILLUS TRATIE PETER GOES

e spoedverp le e g k u n d i g e die samen met een ambulancier of arts opgeroepen wordt, komt heel wat leed tegen. ‘Je bent nooit helemaal voorbereid op wat je zal zien’, vertelt Becca. ‘Nooit weet je wat je achter een deur zal aantreffen.’ Als studente kwam ze door een stage op de spoedafdeling in een Antwerps ziekenhuis terecht en daar werkt ze nu al drieëntwintig jaar.

‘Ik heb dingen gezien die door je hoofd blijven spoken. In 2006 kwamen bij ons drie kindjes zwaar verbrand binnen op het brandwondencentrum. Twee jongens van acht en drie, en een meisje van vier jaar. Ze waren door hun mama alleen thuis gelaten, omdat zij iets wilde gaan drinken. Daar hadden ze een aansteker gevonden en ze waren ermee beginnen te spelen. De oudste stierf meteen aan zijn verwondingen, voor de jongste was het een lange lijdensweg. Het meisje was veertig procent verbrand, met lelijke littekens, maar zij overleefde wel.’ ‘Daar blijf je mee zitten, je slaapt slecht. Twee collega’s hadden een soort posttraumatische stressstoornis, eentje is een tijd lang op de spoed gestopt. Je kan dat alleen verwerken door erover te praten met jouw collega’s die hetzelfde hebben meegemaakt. Iemand anders kan niet voelen of begrijpen wat je op dat moment hebt doorgemaakt.’ Spoedzorg is een kort en intens contact met patiënten, dat eindigt zodra ze van de spoed naar de verpleegafdeling verhuizen, of naar huis gaan. ‘Maar om mijn patiënten bekommer ik me altijd heel erg’, gaat Becca voort. ‘Soms wil je weten hoe het verder gaat, soms laten mensen nog iets weten en dat is fijn. Met dat meisje gaat het ondertussen goed. Ze verbleef lang op het brandwondencentrum. Een

‘Er zijn veel mensen die berusten in hun situatie en gewoon van dag tot dag leven’ SPOEDVERPLEEGKUNDIGE BECCA

koppel, twee mannen die daar vaak langskwamen om iemand te bezoeken, kregen zo een band met haar en hebben haar geadopteerd. Nu woont ze dus in een nieuw gezin. Er is toch iets goeds uit voortgekomen.’

PIT Eigenlijk wilde Becca dierengeneeskunde studeren. ‘Maar daarvoor moest ik op kot in Gent en financieel hadden we het thuis niet zo breed. Mijn ouders vroegen of ik niets anders kon kiezen. Toevallig had ik kort daarvoor, op mijn zestiende, een zwaar ongeval gehad. Mijn scheenbeen was op verschillende plaatsen gebroken en twee weken lag ik in tractie in het ziekenhuis (behandeling waarbij gewichten de breuk rechttrekken, red.). Daar praatte ik veel met de nachtverpleegkundige. Zij vertelde over haar baan en hoe boeiend ze het vond. Toen is mijn affiniteit met verpleegkunde gegroeid.’ Sinds een aantal jaar rijdt ze niet meer mee met de ziekenwagen of met de MUG, maar met de PIT, het paramedisch interventieteam. ‘Daar heb ik meer verantwoordelijkheid’, zegt ze. Dankzij haar ervaring leidt ze er ook jongere collega’s voor op. ‘Als ik met de MUG buitenreed, was ik een uitvoerende kracht. Daar is altijd een arts bij die de medische beslissingen neemt. In de PIT ben je onderweg met twee — een ambulancier en een spoedverpleegkundige,

zoals ik — en beslist de spoedverpleegkundige om noodzakelijke medicatie ter plaatse toe te dienen. Daardoor hoeft de spoedarts de spoedafdeling minder vaak te verlaten voor interventies die niet noodzakelijk door een arts moeten gebeuren.’

‘Vierde wereld’ ‘Wij werken in de armere buurten van Antwerpen. Daar is veel eenzaamheid, druggebruik, prostitutie, alcoholisme, kindermishandeling, vluchtelingen … Ik noem dat de vierde wereld in Antwerpen. Een wijk waar mensen wonen als ze nog geen uitgebreid sociaal of financieel vangnet hebben. Er zijn veel mensen die berusten in hun situatie en gewoon van dag tot dag leven. Maar ik probeer er altijd voor hen te zijn. Vaak hebben we het erg druk, zeker tijdens de coronapandemie, maar ik zal proberen om iemand een douche te laten nemen, het haar te knippen, te scheren … Ze kunnen zichzelf bij ons opnieuw tegenkomen.’ Het valt Becca op dat agressie, ook tegenover het zorgpersoneel, de laatste tijd toeneemt. ‘Mensen kunnen heel snel omslaan naar verbaal of fysiek geweld. Veel mensen staan onder druk. In de 23 jaar

11 *Becca is een schuilnaam

ZO ZIT DAT BEHANDELING IN ZIEKENHUIS

Hoe regel ik niet-dringend ziekenvervoer?

dat ik in die wijk kom, is het drug- en alcoholmisbruik toegenomen, net als de armoede. Door de Covid19-crisis is het nog erger. Ik kan de vinger niet leggen op een precieze oorzaak.’ ‘Omdat de wijk een echte ‘aankomstwijk’ is en er veel nieuwkomers wonen, zijn veel mensen het Nederlands niet altijd machtig. Als wij ergens toekomen en vragen: Waar heb je pijn? en daar kunnen ze niet op antwoorden … dan moeten we met gebaren werken. Dat is soms moeilijk en vraagt tijd, maar we doen altijd ons best. De coronamaatregelen zorgen er ook voor dat sommige problemen worden uitvergroot. Sommige inwijkelingen leven eenzaam, zonder contact met andere mensen. Door de crisis zien we ook mensen uit de middenklasse die het plots met veel minder moet doen en zelf verder in een isolement zakken.’

‘Niet iedereen wil geholpen worden’ SPOEDVERPLEEGKUNDIGE BECCA

Knokken ‘Wij hebben een vertekend beeld van de maatschappij omdat wij alleen maar de miserie zien’, vertelt Becca. ‘Ik probeer dat te relativeren en gelukkig kom ik ook fijne dingen tegen. Collega’s die al lang op de spoed werken, proberen soms met een kwinkslag met de dingen om te gaan. Dat soort sarcastische humor is een manier om jezelf te beschermen. Ik probeer mezelf daarvoor te hoeden, maar verval er soms ook in. Je wordt sowieso getekend door je job.’ ‘Ik ben super idealistisch aan deze baan begonnen. Ik ging iedereen redden en gelukkig maken. Daar ben ik ondertussen wel van teruggekomen, een moeilijke les om te leren. Je kan niet iedereen helpen en ook niet iedereen wil geholpen worden. Soms wil je alles doen voor iemand, maar is die persoon daar niet vatbaar voor en moet je het opgeven. Als dat mislukt, voel je jezelf ook een beetje mislukt. Als er geen medisch risico is en de patiënt weigert mee te gaan, kunnen we niet veel doen. Je probeert mensen te overtuigen, maar na een tijd leer je te zeggen: Wil je niet mee met de ziekenwagen? Oké, dan is het zo. Ik kan me dat niet meer zo hard aantrekken als in het begin. Als je dat niet van je leert afzetten, ga je er zelf aan onderdoor.’ ‘Het leven is altijd knokken en werken voor wat je wil bereiken’, besluit Becca. ‘Ook al krijg je thuis alle kansen en heb je het materieel goed, er zullen altijd obstakels op je pad komen. Is het niet financieel, dan is het je gezondheid, een plots overlijden … Er is altijd een berg die je over moet. Ik ben blij als ik mensen een stukje over die berg kan helpen.’

Voor een consultatie of een behandeling in het ziekenhuis, kun je via CM niet-dringend ziekenvervoer aanvragen. Het aanbod is kwaliteitsvol en betaalbaar. Als je bijvoorbeeld na een opname in het ziekenhuis naar huis mag, moet je zelf instaan voor het vervoer. Kun je geen beroep doen op familie of vrienden? Dan kun je voor niet-dringend ziekenvervoer terecht bij CM. Je vraagt het aan bij de dienst Ziekenvervoer op het telefoonnummer 078 15 95 95 of online via www.mutas.be/lisa. Dat doe je het best zo snel mogelijk en bij voorkeur een dag vooraf. Professionele vervoersdiensten brengen je van en naar het zieken-

huis. Dat gebeurt met een ziekenwagen als je liggend moet vervoerd worden. Als dat niet hoeft, komt een taxi je halen. Je kunt ook gebruik maken van rolstoelvervoer als dat nodig is. Er wordt altijd nagegaan welk vervoer voor jou het voordeligst is. CM heeft tarieven vastgelegd per rit voor een opname, ontslag en consultatie in een erkend ziekenhuis. Dat is ook het geval voor het vervoer bij een oncologische behandeling en nierdialyse. Liggend vervoer kost meer dan zittend vervoer. Je betaalt het afgesproken tarief aan de vervoerder. CM vereffent het resterende bedrag rechtstreeks met de vervoersdienst.

Ook in andere gevallen kun je via de dienst Ziekenvervoer van CM niet-dringend ziekenvervoer inschakelen. Daarvoor geeft CM geen tegemoetkoming maar CM blijft er wel toezien dat het vervoer betaalbaar is. Indien je het liggend ambulancevervoer niet via de dienst Ziekenvervoer hebt aangevraagd, geeft CM voor die rit eenmaal een tegemoetkoming van 2 euro per begonnen kilometer. Voor taxi- en rolstoelvervoer is dat 1 euro per begonnen kilometer.

>>> www.cm.be/ziekenvervoer

EXAMENS

Hoe houd ik het studeren vol in coronatijden? Corona maakt de blokperiode extra lastig. Teleblok raadt studenten aan om veilig contact te houden. Dat maakt het makkelijker om steun te vragen als het emotioneel minder goed gaat. Advies, gezelschap en emotionele steun missen de studenten het meest in coronatijd. Dat bleek uit een enquête van Teleblok, de gratis anonieme chatlijn van CM, in het voorjaar. Zorg blijven dragen voor elkaar is belangrijk. Teleblok verzamelde tips van studenten hoe ze dat kunnen doen. Taken verdelen en studiemateriaal delen, stimuleert om door te zetten. Elkaar online aanmoedigen om te studeren kan door een document met deadlines te maken en elkaar daaraan te herinneren.

Probeer positief te blijven. En laat corona en de studie niet uitsluitend het onderwerp van gesprek zijn. Durf al eens lachen met stress en miserie. Dat ontlaadt. Moedig elkaar vooral aan om buiten te bewegen. De hele dag lang voor je computer zitten, vermindert de concentratie. Samen een online beweegsessie volgen, brengt wel variatie. Voel je dat iemand het moeilijk heeft? Stuur dan zelf aan op een gesprek. Ben je onzeker om dat te doen? Toon dan toch dat je aan de ander denkt en dat je beschikbaar bent. Door niet altijd in groep te skypen maar dat ook eens per twee te doen, komen de tongen makkelijker los.

Zoek je luisterend oor? Tot 10 december kun je van maandag tot en met donderdag tussen 18.00 en 23.00 uur via de website van Teleblok op de Artveldechat babbelen met een student van het derde jaar sociaal werk.

>>> www.teleblok.be

Wie een student wil steunen, kan gratis en eenvoudig een dichterbijelkaartje sturen met warme woorden. Dat kan via de website van Teleblok tot 13 december. Rond 5 januari valt jouw kaartje in de bus van de bestemmeling.

CORONA

Mag je werkgever je temperatuur meten? Het is natuurlijk onverstandig om met ziekteklachten te gaan werken. Dat geldt tijdens deze pandemie, maar ook in andere tijden. Toch mag een werkgever je niet verplichten je temperatuur te laten meten. Dat is verboden door de wet. Bovendien is het ook geen doeltreffend middel om corona tegen

te gaan. Het kan een vals gevoel van veiligheid geven. Want hoewel sommige mensen enorme gevolgen dragen van een coronabesmetting, is er een ander deel dat er zelfs niet van merkt. Je kan dus onwetend corona een bedrijf binnenbrengen, zelfs zonder koorts te hebben. Alle voorzorgsmaatregelen in acht nemen is dus van veel groter belang. Daarnaast blijft

thuiswerk de norm, zolang dat mogelijk is in je baan natuurlijk. Preventief je temperatuur meten op de werkvloer is volgens het ACV dan ook geen goed idee. In uitzonderlijke gevallen is het misschien wel aan de orde, maar dan vraagt de vakbond om het enkel onder zeer strikte voorwaarden en na voorafgaand sociaal overleg te doen.

TOT JE DIENST

TEGEN EENZAAMHEID

Samana zoekt helpende handen en luisterende oren Chronisch zieke mensen zijn vaak eenzaam. Die eenzaamheid weegt dikwijls even zwaar als de chronische ziekte zelf. Daarom zet Samana al 70 jaar in op contact, ontmoeting en verbinding tussen zieke en gezonde mensen. In deze coronatijden zijn chronisch zieke mensen nog meer dan anders sociaal geïsoleerd. Nochtans kan een kort gesprek of een onverwacht telefoontje heel wat betekenen. Net als een klein gebaar zoals boodschappen meebrengen voor iemand uit de buurt. Samen met Radio 2 gaat Samana in het kader van de Warmste Week op zoek naar warme luisteraars die wat tijd willen vrij maken voor iemand die het nodig heeft. Wil jij een luisterend oor voor iemand zijn? Of zie je het wel zitten om extra boodschappen mee te nemen voor iemand uit je buurt? Schrijf je in als boodschapper of beller. Wil je zelf gebeld worden door een warme luisteraar of zoek je iemand die je boodschappen kan meebrengen? Laat het ons weten! Wij brengen je met elkaar in contact.

>>> www.samana.be dewarmsteweek@samana.be Tel. 02 246 27 35

VACATURES CM ZOEKT Senior Developer Cobol Middleware HR medewerker – Functieclassificatie Adviseur organisatieontwikkeling 100 % - onbepaalde duur - Schaarbeek Legal & Compliance officer 100 % - onbepaalde duur - Schaarbeek of Gent Uitvoerend bediende postsortering 100 % - bepaalde duur (3 maanden) - Gent Medewerker Service center 100 % - onbepaalde duur - Haren www.cmjobs.be

ACV ZOEKT Stafmedewerker/Vormer Vlaamse vormingsdienst Stafmedewerker online communicatie/webredacteur 100 % - onbepaalde duur - Schaarbeek www.hetacv.be

KWB ZOEKT Afdelingsondersteuner regio Mechelen 100 % - onbepaalde duur – thuiswerk en begeleidingswerk in de regio www.kwb.be

Dertiende maand

Hoe zit het met de eindejaarspremie? 2020 mag dan wel een buitengewoon jaar zijn, gelukkig kunnen veel werknemers gewoon op een eindejaarspremie rekenen. Opgelet: het recht op een eindejaarspremie hangt af van de sector of onderneming waarin je werkt.

Alles weten over je eindejaarspremie? Kijk op www.hetacv.be/ eindejaarspremie

TEKST SIMON BELLENS

e eindejaarspremie, of dertiende maand, is een vorm van bruto verloning waarop werknemers op het einde van het jaar recht hebben. Als loon en ‘uitzonderlijke uitkering’ is ze onderhevig aan de sociale zekerheidsbijdrage en bedrijfsvoorheffing, en wordt ze zwaarder belast dan je gewone loon. Niet elke werknemer heeft recht op een eindejaarspremie. Dat hangt, net zoals de grootte van een bonus en wanneer ze uitbetaald wordt, af van de sectorale of ondernemings-cao, maar het kan ook een gewoonte in de onderneming zijn of deel uitmaken van je individuele arbeidsovereenkomst. De eindejaarspremie kan een klassieke ‘dertiende maand’ zijn en overeenkomen met een gemiddeld maandloon, maar ook een forfaitair bedrag of percentage van je loon.

Tijdelijke werkloosheid Werknemers die door de coronacrisis lang tijdelijk werkloos waren, zouden door nieuwe maatregelen van de federale regering eenmalig in aanmerking komen voor een eindejaarspremie. Die

belofte van minister van Werk PierreYves Dermagne moet nog concreet worden. Voorlopig is de eindejaarspremie voor tijdelijk werklozen een forfaitair bedrag van 150 euro (75 euro voor deeltijds tijdelijke werklozen), dat vanaf 67 dagen tijdelijke werkloosheid verhoogd worden met 10 euro per dag. Vooral over de sectoren en werknemers voor wie die uitzonderlijke maatregel geldt, is nog veel discussie met de werkgeversorganisaties.

Uitzendkrachten Uitzendkrachten hebben net als andere werknemers recht op een eindejaarspremie. Wie tussen 1 juli 2019 en 30 juni 2020 minstens 494 uur of 65 dagen (in een vijfdagenstelsel) heeft gewerkt, krijgt een eindejaarspremie ter waarde

van 8,33 procent van zijn brutoloon. Gelijkgestelde dagen – zoals ziekteverlof, arbeidsongeschiktheid en betaalde feestdagen – tellen mee in die berekening. De premie wordt uitbetaald door het Sociaal Fonds voor Uitzendkrachten (en niet door je uitzendkantoor). In de week van 7 december ontvang je daarvoor van het Sociaal Fonds een formulier of premiedocument, dat je moet ondertekenen en zo snel mogelijk bezorgen aan je ACV-afgevaardigde of ACV-dienstencentrum. Uitzendkrachten die lid zijn van het ACV hebben ook recht op een syndicale premie van 104 euro, die samen met de eindejaarspremie wordt uitbetaald.

Ontdek Lissabon, de hoofdstad van Portugal Lissabon, de zonnigste stad van Europa. Dwaal door de charmante straatjes van de oude wijk Alfama, proef van een heerlijke Pastéis de Belém en geniet ‘s avonds van een shotje Ginjinha op een van de gezellige pleinen. Eén dag verlaten we de hoofdstad en begeven we ons naar het magische Sintra. We verblijven tijdens deze reis in een modern viersterrenhotel. Reis mee van 16 tot 20 april 2021 voor 940 euro. De toeslag voor een single kamer bedraagt 225 euro.

Boek snel via 070 233 119 of www.intersoc.be

Als vrijwilliger naar de sneeuw of de zon Combineer je graag het aangename met het nuttige? Trek dan als vrijwilliger naar een van onze hotels en geniet in je vrije tijd van vakantie. Ter plaatse help je mee in de hoteldiensten of de animatie en bezorg je onze gasten een fijne vakantie. In ruil voorzien wij je vervoer en verblijf in volpension. We hopen de wintervakanties opnieuw te kunnen opstarten vanaf 6 februari. Inschrijven als vrijwilliger voor het zomerseizoen kan vanaf 1 februari. Meer info? www.intersocwerkvakanties.be

16 UITLAATKLEP Het leven is vaak rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan. Net daarom staat Visie graag even stil en stellen we een Bekende of Boeiende Vlaming tien vragen om tot rust te komen.

Deze week Lisa De Buck (29) uit Down the road

Lisa, 1

Waarvoor is er te weinig aandacht in de samenleving?

‘Voor mij zouden er meer programma’s op tv mogen zijn met mensen met een beperking. Zo kunnen we laten zien hoeveel we kunnen, en hoeveel we begrijpen. En dat we niet zo heel anders zijn dan anderen.’

2 3 4 5

Welke mooie waarde dank je aan je ouders?

‘Verdraagzaamheid, en respect voor iedereen. Ze hebben me geleerd dat iedereen kwaliteiten heeft, en wel ergens goed in is.’

Wat zou je graag beter kunnen?

‘Ik zou graag alleen ergens naartoe kunnen gaan. Met het openbaar vervoer of met de fiets. Het zou fijn zijn om alleen te kunnen gaan fietsen in de buurt als het mooi weer is.’

Waaraan besteed je te weinig tijd?

‘Ik zou meer moeten gaan sporten. Ik beweeg te weinig. Ik ga wel graag zwemmen, maar nu zijn alle zwembaden al een tijdje dicht, dus kan ik niet gaan zwemmen.’

Welk tv-programma heb je laatst gezien en heeft indruk op je gemaakt?

‘Down the road, natuurlijk! (lacht) Het is fijn om mijn vrienden op televisie te zien. We houden contact via WhatsApp en Messenger. Ook al is dit de vierde reeks, ik ben het programma zeker nog niet beu. Ik krijg ook veel fijne reacties van mensen. En mijn zelfvertrouwen is enorm gegroeid door Down the road.’

6 7 8 9

Wat zou je uitvinden om van de wereld een betere plek te maken?

‘Ik zou een poeder over de wereld willen strooien tegen oorlog, geweld en armoede.’

Waar op de wereld zou jij je nog thuis kunnen voelen?

‘Lapland, waar we voor Down the road naartoe zijn getrokken. Het is er mooi, met veel sneeuw. Het was er ook erg koud, maar dat is niet erg. Ik kan niet goed tegen de warmte.’

Wat zou iedereen op school moeten leren? ‘Kinderen zouden moeten leren dat niet iedereen hetzelfde is. We zijn allemaal anders, maar wel gelijk.’

Stel dat je eens zou kunnen afspreken met een bekend persoon, met wie zou je dan een terrasje willen doen?

(resoluut) ‘Met Niels Destadsbader! Hij is een goede zanger, maar hij is ook een leuke man. Ik heb hem al eens ontmoet, en dat was aangenaam. En met Dieter Coppens wil ik ook nog wel eens afspreken. Ik ken hem natuurlijk want ik ben er al mee op reis geweest, maar ik ben hem zeker nog niet beu. Hij is een hele fijne man.’

Welk beroep zou je graag willen uitoefenen?

‘Ik zou graag mijn eigen broodjeszaak hebben. Nu help ik in een broodjeszaak. Ik snij er de groentjes en ik smeer ook de broodjes. Dat vind ik allemaal erg leuk. Dus zelf een eigen broodjeszaak hebben, lijkt me wel leuk.’

>>> Lisa is te zien in Down the road, zondagavond op één of op VRT.NU.

TEKS T WIM TROCH FOTO VRT