Nieuwe woonvormen maatschappelijk begrepen Prof. Dr. Stijn Oosterlynck Stijn.Oosterlynck@uantwerpen.be Centrum OASeS & Antwerp Urban Studies Institute Departement Sociologie Universiteit Antwerpen 4/06/2018 – Beweging.net
Nieuwe woonvormen
3/05/2018 – Knooppunt Wonen
Wonen maatschappelijk bekeken • vernieuwing in woonsector niet evident, want kapitaalintensieve sector - niet één verklaring voor vernieuwing in woonsector • wonen verschillende maatschappelijke betekenissen - sociaaleconomische: woning als economisch goed, zet positie in arbeidsmarkt om in woon(on)zekerheid - sociaalcultureel: woning en woonomgeving als status / reflecteert levensstijl; - sociaalecologisch: milieubelasting van woonmodel (woning en omgeving) 4/06/2018 – Beweging.net
Socioculturele verschuiving • vnl. co-housing, Abbeyfield • verwerpen van suburbane, geprivatiseerde levensstijl door nieuwe stedelijke middenklasse (fiets of openbaar vervoer, publieke ruimte, sociaal leven, milieubewustzijn)
• zoeken nieuw evenwicht tussen individueel en collectief wonen 4/06/2018 – Beweging.net
Co-housing: zoeken naar evenwicht tussen privacy en delen Minimum private ruimtes
Minimum gemeenschappelijke ruimtes
I. Appartement, tweewoonst, duowonen, kangoeroewonen alle leefruimtes (woonkamer, keuken en eetkamer, slaapkamer(s)), badkamer
Inkom, trappenhal, evt. garage of parkeergelegenheid, fietsenen kinderwagenstalling, berging
II. Co-wonen alle leefruimtes (woonkamer, keuken en eetkamer, slaapkamer(s)), badkamer
Zie I. + tuin, wasplaats
III. Cohousing alle leefruimtes (woonkamer, keuken en eetkamer, slaapkamer(s)), badkamer
Zie II. + keuken en eetkamer
IV. Woongroep, gemeenschapshuis, hospitasysteem slaapkamers
Zie III. + woonkamer, badkamer
V. Kazerne, internaat, commune, leefgemeenschap
geen
Zie IV. + slaapkamers
4/06/2018 – Beweging.net
Sociaaleconomisch: wooncrisis • Wooncrisis: wooonnood niet afdoende gelenigd • wachtlijsten sociale huisvesting • private huurmarkt als vangnet, maar met slechte prijskwaliteitsverhouding • marginale woonvormen 4/06/2018 – Beweging.net
Woonnood in Vlaanderen • Woonnood is ingebakken in ‘woonorde’ • focus op ondersteuning privaat woningbezit, dus nood gerealiseerd via woningmarkt, waar positie afgeleide is van arbeidsmarkspositie • residualisering sociale huisvesting • private huurmarkt als laatste opvangnet 4/06/2018 – Beweging.net
Is er een oplossing?
• Zeer stabiele woonorde, met ‘zware’ padafhankelijkheid -
reductie woonbonus maar geen verschuiving naar sociale huur (weinig draagvlak, oa. door residueel karakter) aandeel van sociale huisvesting groeit wel, maar langzamer dan stijging van noden
• (Formele) rechtenbenadering maakte niet het verschil … -
Belgische Grondwet (art. 23, lid 3): recht op behoorlijke huisvesting als grondrecht (sinds 1994) Vlaamse Wooncode: iedereen heeft recht op menswaardig wonen (sinds 1997) 4/06/2018 – Beweging.net
Is er een oplossing? • vernieuwing in woonsector ontstaat uit onvrede met gebrek aan beterschap in woonproblematiek: “We zochten woningen op de privémarkt. […] Ik zag geen resultaten en ik had niet het gevoel dat we met de essentie bezig waren. […] Wat we deden was zo een beetje actievoeren en zeggen hoe het moet zijn maar als je zegt ‘er moeten meer sociale woningen zijn, zegt iedereen ‘ja datis waar’ en dan blijf je dat zeggen maar het is stom om dingen te zeggen die iedereen toch al weet.” (sociale professional, Leeggoed project) 4/06/2018 – Beweging.net
Is er een oplossing? • “Wie had enkele jaren geleden gedacht dat de BBRoW [Brusselse Beweging voor het Recht op Wonen] een themanummer zou wijden aan tijdelijke bezettingen? Bezetten van leegstaande panden valt toch niet te rijmen met het recht op een degelijke woning voor iedereen? Zijn we als maatschappij niet meer in staat om het recht op wonen te garanderen? Moeten we als organisaties die ijveren voor het recht op wonen, nu ook gaan investeren in tijdelijke of minderwaardige oplossingen voor de wooncrisis?” (Van Heesvelde, 2013: 3) 4/06/2018 – Beweging.net
Is er een oplossing? • sociale innovaties aan marges van woonorde en kwantitatief verwaarloosbaar • wat mogen we ervan verwachten? • kunnen dit als kwantitatieve kwestie bekijken: potentieel en strategieën voor opschalen • meer fundamentele vraag: leiden ze tot een grotere maatschappelijke aanvaarding van verantwoordelijkheid voor woonnoden van iedere burger? 4/06/2018 – Beweging.net
Collectief Goed • Huisvestingscoöperatie, met als missie: woningen renoveren en aan lage prijs verhuren aan grote gezinnen in armoede - gestart vanuit armoedewerking, ondersteund door Samenlevingsopbouw - in contact met De Ideale Woning; uitdaging oud patrimonium moeilijk (betaalbaar) te renoveren – hoe oplossen binnen sociale missie - coöperatie opgestart met andere sociale organisaties (meestal met bewoners, maar kwetsbare groep) 4/06/2018 – Beweging.net
Collectief Goed - koppelen aan sociale tewerkstelling; sociale tewerkstellingsstatuten maken renovatie goedkoper - verhuren via Sociale Verhuurkantoor - participatie bewoners als coĂśperant centraal (bv. prijsstijging SVK) - financieel model perfectioneren, door kleine subsidies aan te spreken
4/06/2018 – Beweging.net
Leeggoed • Leeggoed in Elsene - innemen van lang leegstaande sociale woningen -
in vraag stellen van bureaucratische procedures vanuit bestaande sociale noden
- vestigen van solidaire woongemeenschap, geboren uit strijd voor huisvesting -
in vraag stellen individuele leniging van noden via sociale huisvestingsmaatschappijen en passieve rol van bewoners 4/06/2018 – Beweging.net
Community Land Trusts - creatie van lokaal verankerde eigendomsstructuur -
lokaal middenveld (ev. ook overheid) neemt lokaal verantwoordelijkheid voor woonnood op
- toegang tot wonen losgekoppeld van marktpositie en evoluties -
decommodificatie als reactie op sociale noden, erkenning van maatschappelijke verantwoordelijkheid 4/06/2018 – Beweging.net