De lezenaar

Jos Geysels

Het Zij Zo

Op 22 november 2021 ziet Henry Temmermans op een Nederlandse autostrade in een slingerende auto een bewusteloze vrouw achter het stuur zitten. Hij geeft plankgas en parkeert zijn auto voor die van de vrouw. Door de botsing brengt hij de auto tot stilstand. Hij stapt uit, brengt de vrouw terug bij bewustzijn en roept de hulpdiensten op. De vrouw houdt er vijf gebroken ribben aan over maar kan het allemaal nog navertellen. De auto van Henry moet weggesleept worden.

Toen hem over zijn moedige daad en zijn geblutse auto om commentaar gevraagd werd antwoordde Henry : ‘So be it. Een mensenleven is belangrijker’.

Mag ik u, beste lezer, een inspirerend 2022 wensen? Met weinig blutsen en builen. Voor jezelf en je medemens. So be it, hopelijk.

Zo Was Het

Op het einde van het jaar bekijk ik nog eens al de zinnen die ik heb opgeschreven of onderstreept bij het lezen van kranten, tijdschriften en boeken. Zinnen of gedachten die mij helpen de wereld begrijpbaar te maken, die het verstand prikkelen of de bedachtzaamheid stimuleren. Een aantal van die zinnen – daar zijn geen Twitter-berichten of Instagramboodschappen bij – heb ik voor u geselecteerd. Geknipt en geplakt. Herlezen en goedgekeurd. Hopelijk ook door u.

‘Mijn rebellie was mijn aanpassing. Niet aan de verwachting hoe je als migrant diende te zijn, maar ook niet bewust ertegen. Ik richtte mijn verzet tegen de fetisjering van afkomst en tegen het fantasma van nationale identiteit. Ik was voor erbij­horen. Overal waar men me wilde hebben en waar ik wilde zijn. De kleinste gemene deler was voldoende.’

Sasa Stanisic: ‘Herkomst ’

‘In (het oude) Rome ontbrak het uiteraard niet aan mensen die riepen dat de aanwezigheid van zoveel slaven in de stad uiteindelijk de patriottische essentie zou ondermijnen, en vele beschuldigden de buitenlanders ervan dat ze niet voldoende deden om te integreren. Maar zelfs de grootste bromberen zouden onze ideeën over ‘ illegale immigranten’ of ‘ongedocumenteerden’ niet hebben begrepen.’

Irene Vallejo: ‘Papyrus ’

‘In het verleden zou je zijn gearresteerd als je wilde vertrekken. Nu niemand ons meer tegenhield om te emigreren, waren we niet meer welkom aan de andere kant. Het enige wat er veranderd was, was de kleur van de politie­unifiormen. Het Westen had het Oosten tientallen jaren bekritiseerd het vanwege het sluiten van de grenzen, ze betaalden campagnes om bewegingsvrijheid te eisen, ze veroordeelden de immoraliteit van staten die het recht op vertrek inperkten. Onze ballingen werden altijd als helden ontvangen. Nu werden ze behandeld als criminelen’

Lea Ypi over haar ervaringen na de val van het stalinistisch regime in Albanië in ‘Opgroeien aan het einde van de geschiedenis ’

‘Er zijn twee prominente manieren waarop meerderheden minderheden bejegenen. Ten eerste de strategie waarin ontkend wordt dat de minderheid een heuse minderheid is: zij zou slechts bestaan uit aandachtstrekkers die aanleiding geven tot onnodige verdeeldheid. In die strategie wordt de minderheid verteld dat haar positie niet zo speciaal is (whataboutism) en gemaand zich bij de meerderheid te voegen. Daarnaast staat een tweede strategie waarin de meerderheid zichzelf voordoet als minderheid. Niet de minderheden zijn de echte minderheden maar de bedreigde meerderheid is de eigenlijke minderheid (‘omvolking’).’

Jan-Willem Duyvendak: ’Over minderheden­nijd ’ (Groene Amsterdammer, 24 november 2021)

‘Iets conserveren, iets bewaren, en dan vooral intermenselijke relaties, is per definitie onmogelijk zonder ze intrinsiek te veranderen.’

Sally Rooney: ‘Prachtige wereld, waar ben je ’

‘Doordat we naar elkaar toe groeiden is niet alleen haar toekomst veranderd, maar ook ons verleden.’

Eduard Louis over de relatie met zijn moeder in ‘Strijd en metamorfose van een vrouw ’

‘Ik schrijf over mijn vader in de verleden tijd en ik kan niet geloven dat ik in de verleden tijd over mijn vader schrijf.’

Chimamanda Ngozi Adichie: ‘Gedachten over rouw ’

‘Ik ben opgegroeid met de preken van mijn papa over de gevaren van het kapitalisme en kolonialisme en de merites van het socialisme waar ik tijdens het avondeten naar moest luisteren de keukentafel was zijn preekstoel en waren zijn geboeide gemeente alsof we zijn politieke overtuigingen letterlijk door de strot geduwd kregen als hij na de onafhankelijkheid terug was gegaan naar Ghana was hij waarschijnlijk een man van aanzien geworden in plaats daarvan is hij de alleenheerser over ons gezin.’

Bernardine Evaristo: ‘Meisje, vrouw, anders ’

‘Ik vraag me af waar we Later gaan wonen. Het zal zijn tussen wat we niet hebben gedaan en wat we niet meer zullen doen.’

Ewa Lipska: ‘Tussen’ in ‘De Liefde, beste mevrouw Schubert ’

‘De nationale schuld waar zoveel politici en burgers zich zo druk over maken, is in feite de historische accumulatie van geld dat door de overheid is uitgegeven en niet terugbelast, en nu deel uitmaakt van private activa. De rode inkt van de overheid is gelijk aan zwarte inkt van de private sector.’

Mariana Mazzucato: ‘Moonshot. Grootste missies voor de hervorming van het kapitalisme ’

‘We kunnen niet doen als onze samenleving voor het uitbreken van de coronacrisis een toonbeeld was van tevredenheid en stabiliteit. Volgens mij was de uiterste houdbaarheidsdatum van de maatschappelijke orde al geruime tijd overschreden toen de crisis zich aandiende. Het lijkt mij dan ook heel naief om te geloven dat we over een tijd naar de oude orde kunnen terugkeren.’

Gabriël van den Brink: ‘Ruw ontwaken uit een neoliberale droom ’

‘Misschien moet je daarom lachen, maar de enige drijfveer om te vechten tegen de pest, is het fatsoen.’

Albert Camus: ‘De Pest ’

‘In een zoektocht naar stabiele meerderheden is het politieke midden juist buitengewoon instabiel geworden.’

Mariëtte Hamer, regerings-informateur in Nederland

‘Het is ook gewoon een historische realiteit dat Burke met zijn conservatieve gedachtegoed een van de grondleggers was van de christendemocratie.’

Sammy Mehdi (De Standaard, 14 oktober 2021)

‘Energie is een overheidstaak, op dat vlak zit ik op de lijn van de PVDA’

Joachim Coens (De Morgen, 26 oktober 2021)

‘Het middenveld wordt al meer dan een decennium verwaarloosd door politici die het steevast hebben over de burger als individu, de burger als klant van de overheid. Maar de cohesie in een samenleving wordt niet bepaald door de band van de burger met zijn overheid, maar door de band die burgers onderling ervaren. Die stille inzet van vrijwilligers is hartverwarmend en bewijst dat niet iedereen verblind en verdwaasd is door de berichtenstroom op de handige, draagbare privélichtbakjes van het wereldwijde net.’

Elvis Peeters (De Standaard, 8 juni 2021)

‘Onze basis, de vele vrijwilligers en onze partnerorganisaties, verwachten van ons een actieve inmenging in het politieke debat.’

Peter Wouters naar aanleiding van de beslissing van beweging.net om ook met Vooruit en Groen samen te werken (Visie, 2 december 2021)

‘Terwijl we verdrinken in data, dorsten we naar kennis.’

Sidney Brenner (Filosofie­magazine , februari 2021) •

‘Neem een broos zelf­ en wereldbeeld, verleg het waarheidscriterium van indiduen naar algoritmen, tuchtig de digitale infrastructuur naar algoritmen (lees : hoe spectaculairder en uitgesprokener de online­uiting, des te meer clicks) en wees verzekerd van een giftig mengsel waarin ‘alternatieve feiten’ en ‘fake news’ zich expotentieel kunnen vermeerderen.’

Hans Schnitzler: ‘Wij nihilisten. Een zoektocht naar de geest van de digitalisering ’

‘We zijn steeds meer losgekoppeld van onze online persona en we acteren het delen in plaats van dat we echt onszelf delen. Zoals een 16 ­jarige die delen. nu met sociale media is gestopt zei: ‘ ik presenteerde die oneerlijke versie van mezelf op een platform waar de meeste mensen oneerlijke versies van zichzelf presenteerden.’

Noreena Hertz: ‘De eenzame eeuw ’

‘De talkshows zijn relatief ongevaarlijk voor de radicaal rechtse politici. Het aantal onwaarheden was soms niet bij te houden, maar daar wordt zelden tegenspel tegen geboden. Want het moet natuurlijk wel gezellig blijven. Het format is blijkbaar zo dwingend dat het niemand lukt om het wel over meer inhoudelijke onderwerpen te hebben. Ze mogen dan wel vijf minuten over een stelling praten, maar dan wordt de opwarming van de aarde teruggebracht naar voor of tegen kernenergie.’

Nel Ruigrok van LJS Nieuwsmonitor over de Nederlandse (Vlaamse?)

Televisie

‘The past few years have seen a dramatic shift in the aesthetics of far­right extremism, as the far right has all but abandoned the shaved heads and combat boots of the racist skinhead in favor of a hip, youth­ oriented style that blends in with the mainstream. (…) This shifting aesthetic had been a key factor in the mainstreaming of far­right ideas.’ key

Cynthia Miller-Idriss: ‘Hate in the Homeland. The new global Far Right ’.

‘De slechtste kritiek is de kritiek die het laatste woord wil hebben en ons de mond wil snoeren, de beste kritiek is het beginpunt van een nimmer eindigende uitwisseling’

Rebecca Solnit: ‘Mannen leggen me altijd uit ’ •

‘Als het er op aankomt is er toch maar één iets wat ons mensen helemaal overhoop haalt, en dat is de liefde, maar dat betekent niet dat wij werkeloos moeten blijven toekijken hoe deze liefde, of datgene waarvan wij denken dat het liefde is, in al onze onwetendheid, ons in haar greep houdt.’

Els Moors: ‘Mijn nachten met Spinoza ’

‘Ik besef dat het hart, wedijverend met het bewustzijn, grillig, sluw en fantasievol is als een virtuoze kostuumontwerper. Om zijn maskers te maken heeft het aan de kleinste ingeving al genoeg; om dingen te vermommen vervangt het gewoon het ene woord door een ander … Het bewustzijn dwaalt in dat bizarre spel rond als een vreemde op een gemaskerd bal, tussen de wijndampen.’

Elsa Morante: ‘Het eiland van Arturo ’

‘Moet iets mogelijk zijn om erin te geloven?’

Jess Walter: ‘De nietige miljoenen ’

‘O, stoor ons niet wij zijn zo romantisch als samen voetballen op zondag in bed.’

Sybren Polet

‘Zonder verhaal is er geen moraal van het verhaal.’

Philipp Blom (De Groene Amsterdammer, juni 2020)