Regio Kempen (Turnhout) vrijdag 21 december 2018
ABONNEE
De warmste week brengt mensen samen. Om koekjes te bakken, soep te verkopen of te wandelen voor het goede doel. Zelfs huishoudelijke klusjes kunnen mensen verenigen, bewees de strijkmarathon van ACV Voeding en Diensten in het woonzorgcentrum Klaverveld in Zedelgem. Vlaanderen laat zich dus van zijn warmste kant zien. Dat is mooi, maar er is meer nodig. Zo blijkt bijvoorbeeld uit de cijfers van Welzijnszorg dat 500.000 kinderen in
armoede leven, dat is één op vijf. Dat vertaalt zich in schoolfacturen die niet betaald worden, de Sint die niet langskomt of oud brood in de boterhamdozen. Ook hun Kerst zal er waarschijnlijk geen zijn met veel cadeautjes en uitgebreide feesttafels. Met de campagne Samen Tegen Armoede ijvert Welzijnszorg alvast voor gelijke onderwijskansen, zodat kinderen gelijk aan de start komen. Visie trok naar de Sint-Pietersschool in Mechelen om te kijken hoe ze dat daar aanpakken.
Wet op cao’s blaast 50 kaarsjes uit
5 feiten en fabels over je bord
Een kleine geschiedenis van het minimumloon, het onderschapsverlof en andere sociale rechten
> p. 12
www.beweging.net
www.cm.be
www.acv-online.be
> p. 6 jaargang 74 ¬ visie nummer 22 afgiftekantoor brussel x ¬ p910695 volgend nummer op 11 januari 2019
Regionieuws > p. 13
2
Visie ¬ vrijdag 21 december 2018
‘Ouders betrekken bij school straalt af op resultaten leerlingen’ Goed presteren op school is niet vanzelfsprekend als je opgroeit in een kansarm gezin. Daarom breekt de campagne Samen Tegen Armoede van Welzijnszorg een lans voor gelijke onderwijskansen. De Sint-Pietersschool in Mechelen probeert daarvoor te zorgen door een open school te zijn waar iedereen welkom is, kinderen én ouders.
I
Leerlingen, leerkrachten en ouders verzamelen op de speelplaats van de Sint-Pietersschool in Mechelen voor het tweewekelijks forum op woensdagochtend. Zo probeert de school ouders van kansarme gezinnen te betrekken bij het schoolgebeuren.
Oud brood Een inspirerend voorbeeld is de Sint-Pietersschool in de Mechelse wijk Nekkerspoel. In die kleuter- en basisschool is er meer kansarmoede dan gemiddeld. ‘Dat vertaalt zich in facturen die niet betaald worden, de Sint die niet langskomt of oud brood in de boterhamdozen’, vertelt meester Dirk, directeur. ‘Heel wat ouders worstelen elke dag met problemen en dan is
het normaal dat zij minder bezig zijn met de school. Maar het is net heel belangrijk om hen te betrekken. Hoe beter hun band met de school, hoe beter de resultaten en het welbevinden van hun kinderen.’
Koffiebar Daarom neemt de school heel wat initiatieven om een open school te zijn die ook kansarme ouders welkom heet. Het ouder-
Start fit
* Niet cumuleerbaar met andere kortingen. Enkel geldig in januari 2019 en op ons gamma hometrainers.
‘Ons onderwijs slaagt er niet in om de sociale ongelijkheid die er aan de start is, weg te werken’, zegt Annabel Cardoen van Welzijnszorg. ‘Nochtans kan onderwijs een hefboom zijn om uit de armoede te geraken. Want met een diploma kun je bouwen aan een beter leven.’ Daarom pleit Welzijnszorg met haar campagne Samen Tegen Armoede deze keer voor gelijke onderwijskansen. ‘Wij breken een lans voor betaalbaar onderwijs, een open schoolklimaat dat ouders betrekt en vorming voor leerkrachten. Dat is nodig, want nu laten we heel wat talent verloren gaan.’
Thomas Legrève
n België leven 500 000 kinderen in armoede, dat is één op de vijf. Voor hen is het allerminst gemakkelijk om succesvol hun schoolloopbaan af te werken. Zo wijzen verschillende studies uit dat kinderen in armoede vaker slechte schoolresultaten behalen, blijven zitten en schoolmoe worden.
in het nieuwe jaar Goede en gezonde voornemens voor een fit nieuw jaar? Bouw met een hometrainer op eigen tempo je conditie op in de rust van je eigen woning. In januari geniet je bovendien een aanzienlijke korting bij aankoop van een hometrainer. Laat je informeren door onze productspecialisten.
Actie januari
- 12%
+ gratis levering en montage
korting*
op al onze hometrainers van Tunturi en Kettler
Neem TIZ magazine mee in je Th uiszorgwink el of CM-kantoor
comité werkt daar actief aan mee. Voorzitster Karen Breugelmans legt uit: ‘Woensdagochtend om de twee weken is er een forum. Dan verzamelen leerlingen, leerkrachten en ouders op de speelplaats. We stellen dan activiteiten voor, de klas in de kijker brengt een dans of een lied, en tot slot wordt er samen gezongen. Nadien nodigen wij de ouders uit voor een koffiebar in de leraarskamer. Zo is de stap veel minder groot om een leerkracht aan te spreken. We organiseren ook lessen Nederlands voor anderstalige ouders en doen activiteiten met een moedergroep en vadergroep. Ik ben ook blij dat vier Marokkaanse ouders lid zijn van de ouderraad. Dat was een moeilijke groep om te bereiken, maar dankzij onze brugfiguur Imane is die gemeenschap mee aan boord.’ Meester Dirk voelt aan dat er een cultuur van openheid is in de school. ‘We doen heel veel inspanningen om gelijke onderwijskansen te realiseren. En ik denk dat ouders en leerkrachten zich daar samen verantwoordelijk voor voelen. Concrete cijfers heb ik niet, maar algemeen merkt iedereen dat de resultaten van de leerlingen erop vooruitgaan en dat iedereen mee is.’ Leen Grevendonck www.samentegenarmoede.be en www.welzijnszorg.be
VACATURE M/V beweging.net zoekt
Winter 2018 / nr. 15
Gra tis m ag a
Welke loophulp past bij jou?
Kom naar Thuiszorgwinkel of bel 03 205 69 29. Shop ook op www.thuiszorgwinkel.be
Actie
Train je bekkenbodem een app
INTERVIEW
Advies aan huis Thuiszorgwinkel komt naar je toe
Hoofdredacteur Visie / Communicatieverantwoordelijke Voltijds - onbepaalde duur - Schaarbeek Meer info: www.beweging.net/vacatures
Warme actiebonnen
Kijk snel op pag. 49
Zilveren medaille
Beste winkelconcept 2018
Volg je vorderingen met
zin e
Oog voor jouw
3
Visie ¬ vrijdag 21 december 2018
Het VN-migratiepact van Marrakesh: na de heisa nu de feiten 4 3 Er vloeide al heel wat inkt over het VN-migratiepact. Het veroorzaakte een politieke crisis en bracht in Brussel mensen op de been, zowel voor als tegen. Maar ziet nog iemand het bos door de bomen?
Visie zet alles op een rijtje met Jan Wouters, hoogleraar internationaal recht aan de KU Leuven, en Alejandro Alba, adviseur migratie bij beweging.net. Wouters werd eerder deze maand ook uitgenodigd als expert door het parlement om uitleg te geven over het pact.
1
Waarom het pact?
‘We zien de laatste jaren veel meer migratie. Dat komt door oorlog, maar ook de klimaatverwarming en economische ongelijkheid hebben een effect op migratie. De oplossing is dan niet om ofwel de deuren wagenwijd open te zetten of ze compleet te sluiten. Er zijn veel mogelijkheden tussenin. Wel staat vast dat je zoiets onmogelijk als land alleen kan regelen. Migratie gaat juist over de grenzen heen.’
2
Is het een pact vóór immigratie?
‘Het is geen pact vóór of tégen migratie. De tekst creëert alleen een kader zodat landen beter en meer kunnen samenwerken aan een geordende migratie. Daarbij zijn er twee grote aandachtspunten. De menselijke behandeling van migranten is er een, net zoals de welvaart en de veiligheid van de samenlevingen die de migranten ontvangen. Het pact vraagt daarbij om op basis van juiste cijfers na te denken over migratie.’
‘Maar een belangrijke vraag in het pact is ook om de oorzaken van migratie aan te pakken. Een voorbeeld daarvan is klimaatverandering. Landbouwers in sommige streken kunnen door de verwoestijning van hun gronden eenvoudigweg niet meer overleven. Hen zouden we kunnen helpen door technische kennis aan te bieden om de verwoestijning tegen te gaan of door nieuwe economische activiteiten te helpen uitbouwen. Het komt er dus ook op aan om te kijken naar waar mensen nood aan hebben om zo kansen te creëren voor migranten in het land van oorsprong.’
Wint België met het pact?
‘Het pact is er niet alleen voor die landen van waaruit migranten vertrekken, maar ook voor landen waar migranten naartoe trekken. Want het is een eerste keer in de geschiedenis dat landen van waaruit veel migranten vertrekken samen zo duidelijk beloven zich te zullen inzetten om hun eigen burgers terug op te nemen. Die belofte en inzet is net wat landen als België momenteel heel hard missen om een sluitend migratiebeleid te kunnen voeren.’
‘Het pact volgt de grote principes van de mensenrechten. Dat zijn rechten die we vandaag al erkennen. Er komen geen nieuwe rechten bij door het pact. Het pact vraagt alleen om als land die mensenrechten in het achterhoofd te houden bij het uittekenen van een eigen migratiebeleid. Want daarover heb je als land nog steeds evenveel te zeggen: je bepaalt nog steeds zelf je migratiebeleid, en het pact zegt uitdrukkelijk België bepaalt nog dat het juridisch steeds zelf het niet bindend is.’
‘Bovendien kent België zowel vertrekkende als aankomende migranten. We kunnen dus promigratiebeleid, en het fiteren van de kansen pact zegt uitdrukkelijk die het pact biedt voor ‘De Verenigde Nazowel immigranten als ties doen in het pact dat het juridisch niet emigranten. Profiteren alleen aanbevelinbindend is. doen we trouwens al gen over hoe je een Jan Wouters, KU Leuven van de verschillende goed migratiebeprof ielen van immileid kan voeren. granten op onze arbeidsSommige van die aanbevelingen lijken misschien wat ver- markt. De buitenlandse IT’ers of verzorgaand maar zijn dat eigenlijk helemaal genden zien we nu al als een meerwaarde. niet. Een van de suggesties gaat over ge- Het pact laat ons toe om verder te werken zinshereniging. Dat gaat niet verder dan te om mensen aan te trekken die onze samenzeggen dat je als land migranten de moge- leving beter maken.’ lijkheid moet geven om een hereniging Nils De Neubourg aan te vragen. Maar je beslist als land nog steeds zelf of je die aanvragen goedkeurt en met welke criteria.’
Belga
‘Er was dus nood aan een gemeenschappelijke aanpak. Toen Obama nog president was, heeft hij zich daarvoor ingezet bij de Verenigde Naties. Het begon in 2016 met de zogenaamde New York-Verklaring van de Algemene Vergadering van de VN. Vanuit die tekst werkten alle landen samen tot de tekst die we vandaag het Marrakeshpact noemen. Dat betekent dat al die landen betrokken waren bij het schrijven van het pact, dus ook België.’
‘Het resultaat is vandaag een evenwichtige tekst om migratie op een geordende, veilige en wettelijke manier te regelen.’
Krijgen migranten door het pact plots allerlei nieuwe rechten zoals extra uitkeringen?
‘Migratie is een wereldvraagstuk’, zegt Peter Wouters, voorzitter van beweging.net. ‘Als land werken we daar al sterk aan, maar het is een illusie dat we alles alleen kunnen. Als alle landen zoiets gezamenlijk aanpakken, verdient dat al onze steun.’
4
Visie ¬ vrijdag 21 december 2018
KNIPSELS Aanbod Samana 2019 Samana pakt ook volgend jaar uit met boeiende activiteiten. Ze zijn gebundeld in verschillende brochures. Welke reizen Samana aanbiedt, kom je te weten in de vakantiebrochures. De vakanties voor mensen met een chronische ziekte en mantelzorgers en de vakanties voor mensen met een verstandelijke beperking worden in twee aparte publicaties voorgesteld. Alle informatie over cursussen, infosessies en lotgenotencontact vind je in de brochure Ontdek je kracht. Nieuw is de vrijwilligersbrochure 2019 met nuttige inlichtingen voor vakantievrijwilligers. Alle brochures kun je gratis bestellen. Wie dit jaar al heeft deelgenomen aan een vakantie of activiteit, krijgt de brochure 2019 automatisch toegestuurd. info@samana.be Tel. 02 246 47 71
Neem identiteitskaart mee naar ziekenhuis Neem altijd je eID (elektronische identiteitskaart) mee voor een consultatie of opname in het ziekenhuis. Ook voor kinderen is de kids-ID of ISI+ kaart nodig. De identiteitskaart voorleggen vergemakkelijkt de administratie en vermijdt fouten in de facturatie.
Gezond in woonzorgcentra Woonzorgcentra kunnen voortaan een procesbegeleider inschakelen om te werken rond vier gezondheidsthema’s: ondervoeding, goede mondgezondheid, gebruik van psychofarmaca en valpreventie. Uit recent onderzoek blijkt onder meer dat 13 procent van de ouderen in woonzorgcentra ondervoed is. Zeven op de tien ouderen hebben last van tandbederf. Jaarlijks valt 30 tot 70 procent van de bewoners. Testprojecten hebben aangetoond dat woonzorgcentra meer aandacht hebben voor deze gezondheidsthema’s met een procesbegeleider. www.gezondleven.be/ projecten
Nieuw Huurdecreet in Vlaanderen Wie vanaf 1 januari 2019 een woning huurt of verhuurt in Vlaanderen zal heel wat nieuwe regels moeten volgen. Nieuwe huurders zullen vanaf 1 januari drie maanden huur betalen als waarborg, in plaats van twee. Wanneer het huurcontract beëindigd wordt, zal de huisbaas dat geld van de waarborg binnen het jaar moeten terugbetalen. Als huurder wordt het makkelijker om een kort contract (minder dan drie jaar) op te zeggen. De huisbaas mag een huurovereenkomst van korte duur evenwel niet opzeggen. Discussies over wie welke kosten moet betalen, behoren ook tot het verleden. De Vlaamse regering heeft een officiële lijst gepubliceerd met kleine onderhoudswerken die betaald moeten worden door de huurder. Het nieuwe huurdecreet geldt voor alle huurcontracten die vanaf 1 januari 2019 worden gesloten. Voor bestaande contracten verandert er niets. Meer weten? www.wonenvlaanderen.be
gt niet n e r b t a d , r jaa Een nieuw m en s , e n r o o v e d al l e e n g o e nkele m a ar o o k e zich mee. t e m n e g veranderin ngrijke a l e b e l e k n e Wij zetten rijtje. n e e p o n e nieuwighed
s i t i D n i w n ie u
Hogere lonen Zowat 440 000 werknemers die vallen onder PC 200 – goed voor ongeveer een derde van alle Belgische bedienden – zullen in januari een hoger bedrag vinden op hun loonbriefje. Hun loon wordt geïndexeerd, of aangepast aan de toegenomen levensduurte. De verwachte stijging bedraagt bijna 2,2 procent, het hoogste cijfer in jaren. Het gaat onder meer om bedienden in callcenters, toerisme, informatica en in de uitzendsector. Niet alle sectoren voeren de indexering in januari door. De bouwsector indexeert bijvoorbeeld elk kwartaal, terwijl de metaalsector in juli indexeert.
Charmevakantie in het gezellige Anzère 8-daagse reis naar Zwitserland in all-in
Geniet tijdens deze reis met enkel volwassenen van lekker eten, skiën, wandelingen, leuke uitstappen naar o.a. Crans Montana en Sion en van de rust. Je reist naar Anzère met de bus of met je eigen wagen. Je logeert in het charmante hotel Des Masques gelegen aan een verkeersvrij plein. Het skigebied telt 58 km aan pistes. Ga mee van 30 maart tot 6 april 2019 voor 700 euro. De toeslag voor een single kamer bedraagt 119 euro. Voor de bus betaal je 137 euro extra. Er zijn opstapplaatsen in Antwerpen en Brussel.
VACATURE M/V CM zoekt • Projectleider Facility • Data Base Engineer • Financieel medewerker Kazou vzw • Learning and development specialist Voltijds, Schaarbeek, onbepaalde duur Meer info: www.cmjobs.be
Boek snel via 070 233 119 of www.intersoc.be
Intersoc Werkvakanties
Trek deze winter als vrijwilliger naar de sneeuw
Combineer je graag het aangename met het nuttige? Trek dan deze winter als vrijwilliger naar een van onze hotels in Europa en geniet in je vrije tijd van sneeuwpret. Ter plaatse steek je de handen uit de mouwen als afwasser, schoonmaker, restaurantmedewerker of animator en zorg je ervoor dat onze gasten een fijne vakantie beleven. Vrijwilligerswerk bij Intersoc is gratis. Begint het te kriebelen? Ontdek dan meer op www.intersocwerkvakanties.be of bel ons op 02 246 47 34.
5
Visie ¬ vrijdag 21 december 2018
Tekst: Wim Troch, Martine Creve
Kindergeld wordt Groeipakket De kinderbijslag wordt omgevormd en heet voortaan Groeipakket. Het Groeipakket is het geheel van financiële tegemoetkomingen dat de Vlaamse overheid voorziet voor elk kind in elk gezin. Bij de geboorte of de adoptie van een kind krijg je vanaf 1 januari 1 122 euro. Voor kinderen geboren vanaf 1 januari krijg je een maandelijks bedrag van 163,20 euro. Voor kinderen die vanaf het nieuwe jaar worden geboren, krijg je in augustus elk jaar een schoolbonus, die – afhankelijk van de leeftijd van het kind – schommelt tussen 20,40 en 61,20 euro. Het Groeipakket voorziet ook in verscheidene sociale toeslagen, school- en zorgtoeslagen. Meer weten? www.groeipakket.be
9 1 20 60 euro voor dringende interventie van ambulance
Volgend jaar betaalt iedereen evenveel voor een ziekenwagen na een dringende oproep. Als een ziekenwagen wordt uitgestuurd door de 112-centrale gaat het om een dringende interventie. Nog tot eind 2018 wordt de prijs berekend op basis van het aantal kilometers dat de ziekenwagen aflegde. De ziekteverzekering betaalt de helft van dat bedrag terug. Vanaf 1 januari betaalt iedereen 60 euro voor een dringende interventie van de ambulance na een oproep via de 112-dienst. Het aantal kilometer dat de ziekenwagen aflegt, speelt geen rol meer. Wie verder van het ziekenhuis woont, betaalt evenveel als wie dicht woont. Je krijgt een factuur als de ziekenwagen ter plaatse komt, zelfs als je niet overgebracht wordt naar het ziekenhuis. Bovenop het bedrag van 60 euro mogen geen bijkomende kosten meer aangerekend worden. Je betaalt dat bedrag uit eigen zak. De ziekteverzekering geeft geen terugbetaling meer. Je hoeft de factuur dus niet in te dienen bij je ziekenfonds.
OCMW verdwijnt Op 1 januari 2019 worden de OCMW’s volwaardige gemeentediensten, zonder eigen bestuur en structuur. Concreet zul je voor al je vragen vanaf 1 januari 2019 terecht kunnen aan hetzelfde loket in het gemeentehuis. Dat moet de drempel verlagen om naar het OCMW te stappen. Niemand zal immers nog weten waarom iemand bij de gemeente aanklopt. Ook het werk van de medewerkers – zowel die van het huidige OCMW als van de gemeente – verandert. Sociale problemen moeten voortaan overal aandacht krijgen, bij alle gemeentelijke diensten. De OCMWraad verdwijnt ook. Hun taken worden voor een groot deel overgenomen door de gemeenteraad.
Outplacement via VDAB Vanaf 2019 moet een 45-plusser die geen outplacement krijgt, zich wenden tot de VDAB. In principe moet de werkgever nadat het ontslag is gegeven, de 45-plusser spontaan een outplacementbegeleiding aanbieden. Als dat niet gebeurt, moet de werknemer zich niet langer tot de RVA, maar wel tot de VDAB richten. De VDAB zal dan een outplacementtraject opstarten, als de werknemer aan de nodige voorwaarden voldoet. Meer weten? www.vdab.be
Pleegouders krijgen evenveel verlof als adoptieouders Sommige voorwaarden voor adoptieverlof wijzigen. Nieuw is dat wie volgend jaar pleegouder wordt ook recht krijgt op evenveel verlof als adoptieouders. De regelgeving is zo voor beide situaties grotendeels gelijk.
Aaneengesloten periode Werknemers en zelfstandigen hebben bij adoptie van een minderjarig kind recht op maximaal zes weken adoptieverlof. De duur is niet langer verschillend volgens de leeftijd van het kind. Beide ouders mogen elk zes weken opnemen. Vanaf 1 januari heeft een van beide recht op een week extra. Als het kind een handicap heeft, kunnen de ouders de zes weken adoptieverlof verdubbelen. De ouder die een extra week opneemt, mag die ook verdubbelen. Bij gelijktijdige adoptie van meerdere kinderen verlengt de maximumduur van het adoptieverlof voor elk van beide ouders met twee weken. Het verlof moet in een aaneengesloten periode worden opgenomen. Wie geen gebruik wil maken van het maximaal aantal weken moet minstens een week of een veelvoud hiervan opnemen.
Ook bij pleegzorg Ben je als pleegouder aangesteld door de rechtbank, door een erkende dienst voor pleegzorg of door het Comité Bijzondere Jeugdzorg, dan heb je recht op pleegouderverlof. Voorwaarde is wel dat bij de start wordt bepaald dat het kind minstens zes maanden in het gezin zal blijven. De termijnen voor pleegouderverlof zijn dezelfde als voor adoptieverlof.
Verschillende start Het adoptieverlof voor werknemers moet beginnen binnen de twee maanden na de inschrijving van het kind in het bevolkings- of vreemdelingenregister van de woonplaats. Voor zelfstandigen kan dat vanaf de dag van inschrijving. Het kan voor beiden vroeger aanvangen als de ouders dat verlof willen gebruiken om het kind te gaan ophalen in het buitenland. Met het pleegouderverlof mogen werknemers starten binnen de twaalf maanden na inschrijving van het kind. Bij zelfstandigen kan dat vanaf de dag van inschrijving in de hoofdverblijfplaats van de pleegouder en uiterlijk tot twee maanden erna.
Zelfde uitkering van ziekenfonds Voor adoptieverlof krijg je van het ziekenfonds dezelfde uitkering als voor pleegouderverlof. Verwittig je ziekenfonds schriftelijk en bezorg de nodige attesten. Als werknemer behoud je de eerste drie dagen je loon. Voor de andere dagen krijg je een uitkering van het ziekenfonds. Die bedraagt 82 procent van het begrensd brutoloon. Zelfstandigen ontvangen van het ziekenfonds een bedrag van 484,90 euro per week. Op deze bedragen wordt een bedrijfsvoorheffing van 11,11 procent toegepast.
6
¬ hoe gaat het met u?
Visie ¬ vrijdag 22 december 2018
Gezondheidsmythes
5 feiten en fabels over je bord MYTHE 1
MYTHE 2
BROOD EN AARDAPPELEN MAKEN ONS DIK
FRUIT IS GEZOND, EET HET DUS ONBEPERKT
Waarom denken we dat?
Waarom denken we dat?
Nathalie De Jonge: ‘Brood en aardappelen bevatten koolhydraten en koolhydraten kunnen omgezet worden in vet. Sommige gezondheidsgoeroes pleiten er daarom voor om koolhydraten te mijden.’
‘Dat fruit gezond is, weten we allemaal. Veel mensen denken daarom dat ze zullen vermageren door veel fruit te eten.’
Zijn koolhydraten dikmakers?
‘De meeste mensen eten te weinig fruit. Anderen eten juist heel veel fruit. Naast vitaminen en mineralen bevat fruit ook natuurlijke suikers. Als je twee à drie stukken fruit per dag eet, heb je zeker voldoende vitaminen en mineralen binnen. Meer fruit dan dat betekent vooral meer suiker. Tenzij je een fysieke job hebt of veel sport, zijn die suikers overbodig. Varieer bij voorkeur in de soorten fruit die je eet.’
‘Aardappelen en brood zijn gezond als je ze met mate eet. Koolhydraten zijn brandstof: ze geven ons energie. Enkel de koolhydraten die we niet verbruiken, bijvoorbeeld door te weinig te bewegen, worden omgezet in lichaamsvet. Wie een zware fysieke job heeft, heeft meer sneetjes brood nodig dan iemand met een bureaujob. Kies liever voor volkoren graansoorten dan voor wit brood: van wit brood blijven we minder lang verzadigd en krijgen we dus sneller opnieuw honger. Een vierde van ons bord mag ingenomen worden door aardappelen. Gekookte aardappelen zijn het gezondst. Puree met een klontje boter, gratin met room en frietjes zijn wel dikmakers.’
Mogen we onbeperkt fruit eten?
Fruit is wel een goed dessert. Nathalie De Jonge
MYTHE 3
MYTHE 4
CHAMPIGNONS ZIJN VLEESVERVANGERS
EET GEEN FRUIT METEEN NA DE MAALTIJD
Waarom denken we dat?
Waarom denken we dat?
‘Champignons worden soms verward met eiwitbronnen zoals tofu, gemaakt van schimmels op sojabonen. Voedsel dat veel eiwitten bevat, kan dienen als vleesvervanger.’
‘Sommige gezondheidsgoeroes beweren dat fruit na de maaltijd begint te gisten of zelfs te rotten in je maag en je darmen. Daardoor zou je een opgeblazen gevoel krijgen en overmatig gassen produceren.’
Kunnen we vlees ruilen voor champignons? ‘Champignons bevatten te weinig eiwitten om te dienen als vleesvervanger. Kies voor volwaardige eiwitbronnen als je vlees wilt vervangen: tofu, een vleesvervanger gemaakt van soja, en seitan, gemaakt van granen, bevatten alle essentiële aminozuren, de bouwstenen van eiwitten. Peulvruchten zijn ook rijk aan eiwitten, maar bevatten niet alle bouwstenen: combineer ze daarom met bijvoorbeeld granen, aardappelen of melkproducten om alle essentiële aminozuren binnen te krijgen.’
Kiezen we dan beter niet voor fruit als dessert? ‘Fruit na de maaltijd is wel degelijk gezond. Gisting is volledig normaal binnen de spijsvertering. Je lichaam weet die gisting perfect te doseren.’
MYTHE 5 ZWARTE CHOCOLADE IS GEZOND Waarom denken we dat? ‘Zwarte chocolade bevat antioxidanten. Uit verschillende studies is aangetoond dat antioxidanten goed zijn voor het hart en de bloedvaten.’
Is zwarte chocolade een gezond tussendoortje? ‘Zwarte chocolade is een extraatje. Het bevat te weinig antioxidanten om echt effect te hebben. Af en toe een stukje chocolade moet natuurlijk wel kunnen. Dan is zwarte chocolade iets beter dan melkchocolade en witte chocolade.’ Sarah Vandoorne
CM organiseert samen met KWB de infosessie 50 gezondheidsmythes. Bekijk waar de infosessie in jouw buurt doorgaat via www.cm.be/agenda en www.kwbeensgezind.be.
James Arthur
Over voeding doen er veel theorieën de ronde. Brood en aardappelen worden bestempeld als dikmakers, terwijl onbeperkt fruit, veel zwarte chocolade en champignons – als vleesvervanger – net goed voor ons zouden zijn. Klopt dat wel? Diëtiste Nathalie De Jonge weerlegt vijf gezondheidsmythes.
¬ hoe gaat het met u?
Visie ¬ vrijdag 22 december 2018
7
Gezondheidsambassadeurs met migratieachtergrond
‘Info delen in eigen taal’ was een fantastische ervaring. Iedereen was gemotiveerd’, blikt Zahida terug. ‘We hadden goede lesgevers’, aldus Sangita. ‘Toen het over borstkanker ging, had de lesgever nepborsten mee. Daaraan konden we voelen om knobbeltjes te ontdekken.’ ‘Je moest echt hard drukken om die te voelen’, zegt Fatima.
Voor mensen met een migratieachtergrond is gezondheidsinformatie niet altijd goed bereikbaar. Er is een cultuur- en taalbarrière. Met het project Gezondheidsambassadeurs doorbreken de Oostendse Fatima, Zahida en Sangita die barrière.
E
‘We hebben de voorbije weken tien interessante lessen gevolgd over gezondheid’, zegt Fatima Attaulah, die uit Afghanistan komt. ‘Wij kunnen nu een aanspreekpunt zijn voor de mensen uit onze gemeenschap en zullen zelf ook een les geven, elk in onze eigen taal.’
Weinig kennis over kanker ‘De lessen gingen vooral over kanker’, legt Zahida Bibi uit. Zij is afkomstig uit Pakistan. ‘Wist je dat ongeveer een op de acht mensen ooit kanker zal krijgen? We leerden over de verschillende soorten kanker, over preventie en bevolkingsonderzoeken. Het was erg interessant. We waren bijvoorbeeld verrast dat baarmoederhalskanker veroorzaakt wordt door een virus, HPV.’ ‘Binnen de Oosterse culturen is er nog weinig kennis over kanker’, zegt Fatima. ‘Mensen uit mijn land nemen vaak afstand van iemand die kanker heeft, alsof dat iets besmettelijks is. Dat klopt natuurlijk niet.’
Violet Corbett Brock
en gezondheidsambassadeur is iemand die mensen in hun eigen taal informeert over gezondheid’, steekt de Nepalese Sangita Dugal van wal. ‘Voor mensen die geen of moeilijk Nederlands spreken is het erg moeilijk om correcte informatie te vinden en te verwerken. Ze zijn vaak bang om vragen te stellen aan de dokter, terwijl die informatie van levensbelang kan zijn.’ Sangita, Fatima en Zahida volgden tien gezondheidslessen over kanker, gezonde voeding en bewegen. Binnenkort geven ze die kennis door. ‘Van kanker ga je sowieso dood, denken ze vaak’, pikt Sangita in. ‘Waardoor ze snel de moed verliezen, en zelfs niet meer naar de dokter gaan.’ ‘Maar er zijn goedaardige en kwaadaardige gezwellen. En je kunt het behandelen’, gaat Fatima verder. ‘Het belangrijkste is om je te laten onderzoeken.’
Moeilijk praten over gezondheid ‘Toen mijn opa overleed, was het ons niet helemaal duidelijk wat de oorzaak was’, vertelt Fatima. ‘Nu denk ik dat het prostaatkanker was. De symptomen die ik tijdens de lessen hoorde, komen overeen met zijn ziektebeeld. De dokters hadden de oorzaak enkel aan mijn nonkel verteld. Die had het niet doorverteld aan ons. Er hangt bij ons een taboesfeer rond kanker.’
‘Klopt’, zegt Zahida. ‘Mensen uit onze culturen praten daar moeilijker over. Ze nemen ook niet zomaar alles aan over gezondheid. Nu ze weten dat wij daar een kwalitatieve opleiding over gevolgd hebben, staan ze ervoor open om met ons te praten.’ ‘Toen mijn familie in Afghanistan op Facebook zag dat ik aan dit project meedeed, stroomden de vragen plots binnen. Van overal kreeg ik chatberichten en telefoontjes’, knikt Fatima. ‘Wij zijn eigenlijk een soort van artsen zonder grenzen’, lacht Zahida. ‘Of liever: gezondheidsambassadeurs zonder grenzen.’
Nepborsten ‘Met 24 mensen van verschillende nationaliteiten hebben we de lessen gevolgd. Het
‘Ja, pas als een gezwel al 3 centimeter is, kun je het voelen’, weet Sangita. ‘Een dokter voelt het al vanaf 1 centimeter, een mammografie kan het al ontdekken op 1 millimeter.’ ‘Een knobbeltje hoeft natuurlijk geen kanker te zijn’, stelt Zahida gerust. ‘Het kan evengoed een vetbolletje zijn of een cyste.’
Leerlingen worden leerkracht ‘Binnenkort studeren we officieel af. Ik kijk ernaar uit om hier in Oostende les te geven in onze eigen taal’, geeft Sangita toe. ‘Het is leuk om in onze eigen taal te delen wat we geleerd hebben’, beaamt Zahida. ‘We willen mensen bewuster maken. Deelnemen aan het bevolkingsonderzoek voor baarmoederhalskanker, bijvoorbeeld, helpt die ziekte te voorkomen.’ ‘Met eenvoudige preventie ben je ook al een heel eind op weg geholpen’, zegt Sangita. ‘Een condoom gebruiken om geen SOA’s door te geven, niet roken, weinig alcohol drinken, gezond eten, bewegen … We weten er alles over nu!’ Michiel Verplancke
Het project Gezondheidsambassadeurs wordt georganiseerd door FMDO vzw, een sociaalculturele organisatie voor mensen met een migratieachtergrond. Kom op tegen Kanker zorgde voor financiering en projectondersteuning.
DE VOORZET
Neen, het is geen beeld uit een vluchtelingenkamp aan de grenzen van Europa. Het tafereel speelt zich af bij ons, op straat in Brussel. De kinderen wachten. Urenlang. Tot hun ouders aan de beurt zijn om asiel aan te vragen in het Klein Kasteeltje. Een paar dagen eerder tijdens het televisiejournaal mocht Jawad zijn verhaal doen. De jongeman komt uit Afghanistan en was op dat moment al twintig dagen aan het aanschuiven om binnen te geraken. ‘We slapen aan de overkant van de straat’, vertelde hij. ‘Een wc hebben we niet. Het is zo koud. Zou jij aan je broer of je kind durven te vragen om bij dit weer buiten te slapen?’
Het raakt mij diep. Hoe kunnen we in een welvarend land als het onze verantwoorden dat kinderen zoveel kou moeten trotseren? Hoe kunnen we aanvaarden dat wie op de vlucht is voor oorlog, honger of geweld nog twintig dagen moet wachten om alleen maar asiel te mogen vragen? Laat het ons daar toch over eens zijn, geen mens vlucht voor zijn plezier. Wie zijn geboortegrond vaarwel zegt, doet dat omdat de situatie uitzichtloos is. Dat geldt voor de duizenden vluchtelingen die vandaag vanuit Syrië, Afghanistan of Jemen naar Europa trekken. Dat was evenzeer het geval voor de duizenden Belgen die begin vorige eeuw België achter zich lieten en naar Amerika trokken. Meer dan tweeduizend jaar na datum was het kerstverhaal nog nooit zo actueel. Ook toen waren mensen op de vlucht, een moeder, een vader, een pasgeboren kind. Ook toen was er nergens plaats voor hen. Ook toen werd het kind in doeken gewikkeld terwijl de ouders in een koude kerststal wachtten.
Maar het kerstverhaal geeft ons tegelijkertijd hoop. Tweeduizend jaar geleden daagden er herders en drie koningen op om zich over het hulpeloze gezin te ontfermen. De Warmste Week toont dat er ook vandaag nog heel wat herders en koningen het beste van zichzelf willen geven. Vanuit de kwetsbaarheid van hun medemensen kiezen tienduizenden mensen ervoor om het goede te doen. Wat jij niet wil dat ze jou aandoen, doe dat ook een ander niet aan. Het is een leefregel in zo goed als elke godsdienst. Het is meteen ook het antwoord op de vraag van Jawad. Buiten slapen bij dit weer? Geen denken aan. Omarm wie ziek is, wie op de vlucht is, wie arm is, wie werkloos is, wie dakloos is. Streef steeds het goede na. Ik wens jullie allemaal een warm kerstfeest.
Luc Van Gorp, Voorzitter CM
CMziekenfonds
Stefan Dewickere
Heb je hem ook gezien, de foto van drie kleine kinderen, verkleumd van de kou? Ze zitten buiten op het voetpad, leunend tegen een pallet met zakken zand, de muts diep over de oren en een dekentje over zich heen. Angstig kijken ze in de richting van de camera.
CMziekenfonds
TWEEDUIZEND JAAR LATER
Visie ¬ vrijdag 22 december 2018
Mag mijn arts een patiëntenstop inroepen?
Huisarts heeft handen vol ‘Sorry, maar wij hebben een patiëntstop.’ Je hebt het misschien al gehoord bij jou in de buurt. Mag dat zomaar? En hoe ga je dan wel op zoek naar een huisarts? Huisarts Riet Breesch van Domus Medica geeft een woordje uitleg. Mag zo’n patiëntenstop wel? ‘Ja, om de zorg voor hun huidige patiënten te waarborgen, voldoende kwaliteit van zorg te blijven bieden en om burnouts te voorkomen, kunnen huisartsen vaak niet anders dan een patiëntenstop in te lassen. Heel veel werk gebeurt achter de schermen, los van het contact dat huisartsen hebben met hun patiënten. Als we acht uur per dag patiënten zien, mag je daar nog drie tot vier uur administratie bijrekenen, zoals verwijsbrieven opstellen, laboverslagen nakijken, teamoverleg, boekhouding … Om een GMD te openen, is een arts gemakkelijk Zijn er veel een half uur bezig. artsen die een Geen plaats? Hij of zij moet dat patiëntenstop Vraag altijd dossier actief behebben? waar je wel kijken: Wat is de ‘Dat is plaatselijk medische geschiedeheel wisselend. terechtkunt nis, zijn er speciale In Deurne is het Riet Breesch, zaken, hoe zit het bijvoorbeeld al jaDomus Medica met de allergieën, de ren een groot provaccinaties …? De bleem. Maar op overheid vergoedt andere plaatsen is het dat niet of het raakt snel opgelost als er ons voor het GMD, dus dat moet ook wel in orde zijn.’ een nieuwe praktijk opent. Jongere artsen proberen nu vaker een gezond evenwicht te vinden tussen werk Wat doe ik als patiënt als ik hoor dat er en privé. Dat maakt dat je een arts die met een patiëntenstop is? pensioen gaat niet gewoon kunt vervangen ‘Dan moet je verder zoeken in je lokale huisartsenkring. In onze praktijk verwijzen we door een nieuwe, afgestudeerde arts.’ Wat is een patiëntenstop? Riet Breesch: ‘Concreet wil een patiëntenstop zeggen dat een huisarts geen globaal medisch dossier (GMD) meer opent voor nieuwe patiënten. Dat wil zeggen dat hij of zij niet meer ter beschikking staat als vaste huisarts voor hen. In geval van nood of bij acute problemen worden patiënten natuurlijk wel behandeld. Ze kunnen zo nodig ook ’s avonds en in het weekend terecht bij de wachtdienst. Maar een huisarts heeft een belangrijke functie als het aankomt op langdurige opvolging of preventieve geneeskunde, zoals vaccinaties. Daarnaast is ook de vertrouwensband tussen patiënt en huisarts belangrijk.’
D aniël
de patiënten door naar een praktijk in de buurt die net gestart is, maar of dat gebeurt, hangt af van praktijk tot praktijk. Je kunt er wel even naar vragen. Veel steden en gemeenten hebben ook een lijst op hun website van huisartsen, maar een gecentraliseerde lijst, waarop staat wie geen patiëntenstop heeft, bestaat nog niet. Dat is een probleem, want het is niet haalbaar om bij wijze van spreken 84 artsen te bellen. Terwijl patiënten wel nood hebben aan een huisarts.’
Ry
s
Wat kan dan wel een oplossing zijn? ‘Artsen krijgen het advies om zich binnen een bepaalde regio te organiseren en het overzicht te houden op wie nog patiënten kan ontvangen, en waar patiënten zonder huisarts geholpen kunnen worden. Vraag dus zeker aan de arts die jij contacteerde waar je terechtkunt.’
‘De nationale raad van de Orde der artsen moedigt ook aan dat administratieve hulpkrachten bijvoorbeeld bepaalde taken overnemen van de huisarts. Op die manier zouden artsen meer tijd krijgen en zullen er dus minder patiëntenstops zijn.’ ‘Een gecentraliseerde lijst per regio, waarop artsen kunnen aanduiden of ze al dan niet een patiëntenstop hebben, is nog toekomstmuziek. Lokaal zijn sommige huisartsenkringen wel al bezig om zo’n lijst te ontwikkelen. Vanuit Domus Medica staan we hier zeker achter. Als zo’n lijst publiek gemaakt zou worden, maakt dat de zoektocht voor patiënten veel gemakkelijker. Op een webpagina zouden patiënten dan bijvoorbeeld kunnen ingeven waar ze wonen om zo een vrije arts te vinden.’ Michiel Verplancke
HOE GAAT HET MET U?
zomer 2019 ZOEK&BOEK OP
KAZOU.BE
Thomas Legrève
TOT € 245 KORTING* VOOR CM-LEDEN
‘Tweedehandse of zelfgemaakte pakjes’ ‘ Kerstmis is vooral een gezellig samenzijn met de familie’, zegt salescoach Jelle Vanderpoorten (39) uit Hemiksem. ‘In de winkelstraten en eigenlijk overal word je overspoeld door reclameboodschappen. Al die commerce rond de feestdagen hoeft voor mij niet. Deze kerst kiezen we voor consuminderen: we kopen alleen tweedehands cadeautjes
en spenderen maximaal 15 euro per pakje. Je mag ook zelf iets maken. En dat heb ik met een van mijn pakjes gedaan. Ik ben nu nog snel op zoek naar wat onderdelen daarvoor.’ ‘Ik wil mijn geschenken ook op een ecologische manier inpakken. Daarvoor wil ik krantenpapier gebruiken.’
STRAFFE VAKANTIES, STRAFFE CM-KORTINGEN *ALGEMENE VOORWAARDEN OP KAZOU.BE
Rutger Van Parys
8
¬ hoe gaat het met u?
¬ uw job, ons werk
Visie ¬ vrijdag 21 december 2018
9
Komt er een oplossing voor 128 000 gepensioneerden?
Pensioenen: meer bruto = meer netto? Er bruto op vooruitgaan, maar netto toch niet meer krijgen? Voor naar schatting 128 000 gepensioneerden was dat realiteit bij hun vorige belastingaangifte. ACV en OKRA luidden de alarmbel. Een nieuwe regeling werd door de regering uitgewerkt, maar in de huidige politieke toestand is niet zeker hoe het nu verder moet.
H
Dat zijn mensen die recht hebben op de ‘bijkomende belastingvermindering voor pensioen en vervangingsinkomsten’. Zij dreigden in sommige gevallen hun voordeel te verliezen. Samen met het ACV en Samana voerde OKRA de druk op om een aanpassing van de wetgeving te vragen, wat uiteindelijk lukte. Een hoger brutopensioen kon niet meer leiden tot netto minder krijgen, maar veel kwam er niet bij. Een tweede wetsaanpassing dringt zich dus op. ‘Een belangrijk nadeel bij die eerste aanpassing bleef de voorwaarde dat het netto-inkomen uitsluitend mag bestaan uit pensioenen en vervangingsinkomsten’, zegt Koen Meesters, nationaal secretaris van het ACV. ‘Voor gepensioneerden met een beperkte bijverdienste of bijvoorbeeld een beperkt inkomen uit een tweede woning, bleef de pensioenval gelden.’ Een nieuwe wetsverandering ligt op tafel, en wacht op goedkeuring door het parlement. Niek De Meester: ‘Een gewone belastingvermindering blijft behouden voor al-
Belga
et klinkt onlogisch, en dat is het ook. Bij sommige gepensioneerden steeg hun brutopensioen, bijvoorbeeld door een indexering, maar uiteindelijk kregen ze minder pensioen omdat ze zwaarder belast werden. ‘Dat had te maken met de toepassing van de gemeentelijke opcentiemen’, vertelt Niek De Meester, pensioenspecialist van OKRA. ‘Het gaat specifiek over mensen die een pensioen genieten tussen 15 518,54 en 17 027,20 euro bruto per jaar.’
Net als de lonen volgen ook de pensioenen de index. Toch gebeurt het soms dat gepensioneerden dan netto niets extra krijgen. ACV, OKRA en Samana willen dat dat wordt aangepast. le inkomens onder de 22 900 euro, net zoals vandaag. Maar hier bovenop kan nog een bijkomende vermindering van 363,36 euro komen. Die wordt afgebouwd voor pensioenen tussen 15 620 euro en 22 900 euro. Er worden daarbij geen nieuwe pensioenvallen gecreëerd.’ Met andere woorden: als het pensioen stijgt door bijvoorbeeld indexering, krijgt men een substantiële nettostijging. ‘Vanaf nu vervalt de voorwaarde dat men uitsluitend een pensioen of ander vervan-
gingsinkomen mag genieten’, gaat Koen Meesters verder. ‘Dat betekent dat ook wie naast het pensioen een aanvullend inkomen heeft, voortaan kan genieten van een nettostijging van zijn inkomsten. Ook nieuw is dat het voordeel geïndividualiseerd wordt. Het geldt dus ook voor gehuwden en wettelijk samenwonenden.’
wanneer er over de nieuwe regeling zal worden gestemd, en nog minder wat het resultaat van die stemming zal zijn. Afwachten dus hoe de politieke actualiteit evolueert. Wim Troch Ive Rosseel Erik Van Laecke
Het wetsontwerp ligt klaar om goedgekeurd te worden door het parlement. Alleen is het door de bijzondere politieke context van vandaag niet duidelijk of en
Onterecht tijdelijk werkloos? Werkgever moet loon uitbetalen Baanbrekend vonnis in het arbeidsrecht. Het Antwerpse arbeidshof heeft een bedrijf veroordeeld omdat het twee schilders op tijdelijke werkloosheid had geplaatst om economische redenen, maar tegelijkertijd wel een onderaannemer inhuurde om schilderwerken uit te voeren. ‘Dit is een overwinning in de strijd tegen sociale dumping.’ Het mag eigenlijk niet, maar het gebeurt wel: bedrijven die vaste werknemers op tijdelijke werkloosheid plaatsen, om in diezelfde periode het werk door – goedkopere – onderaannemers of uitzendkrachten te laten doen. Zo werden twee schilders van een groot bouwbedrijf geregeld tijdelijk op non-actief gezet, terwijl in die periodes een onderaannemer schilderwerken kwam uitvoeren. Werk dat de twee werknemers perfect hadden kunnen uitvoeren. Cao 53 uit 1993 verbiedt dat, en dus vorderde de RVA de werkloosheidsuitke-
ringen van de twee schilders terug. ACV bouw - industrie & energie trok naar de arbeidsrechtbank om de werkgever in gebreke te stellen.
Bewijslast bij werkgever ‘Het is een fenomeen dat in de hele sector helaas frequent voorkomt’, vertelt Ewout Fransen, secretaris bouw in regio Turnhout. ‘Het gaat vaak om buitenlandse onderaannemers die als schijnzelfstandige goedkoop het werk opknappen. Dat is sociale fraude. Het is als werknemer niet van-
zelfsprekend om een rechtszaak te beginnen tegen je werkgever, dus zijn wij als ACV naar het arbeidshof getrokken.’ Met succes, want de rechter volgde het ACV. Het vonnis schept een boeiend precedent. ‘Het interessante aan het arrest is dat het duidelijk de bewijslast bij de werkgever legt’, vertelt Piet Van den Bergh, juridisch adviseur van het ACV. ‘Het is de werkgever die moet aantonen dat er effectief sprake is van tijdelijke werkloosheid. De werkgever moest uitleggen waarom het onmogelijk was dat vaste werknemers diezelfde schilderwerken zouden uitvoeren.’ De advocaat van het bedrijf had wel een uitleg klaar, maar die ging slechts op voor 16 van de vijftig opdrachten. ‘De verdediging slaagde er dus niet in om dag per dag en werknemer per werknemer uit te leggen waarom het beroep op de onderaanne-
mer nodig was. Het arbeidshof oordeelde dat er geen sprake kon zijn van tijdelijke werkloosheid, en dat als de werknemers die dagen dan toch niet konden werken, ze alleszins wel recht hebben op loon.’
Stok achter de deur De werkgever werd veroordeeld tot het betalen van het volledige loon voor de dagen waarop de leden onterecht op tijdelijke werkloosheid werden geplaatst. ‘Een mooie overwinning in de strijd tegen sociale fraude’, aldus Ewout Fransen. ‘Dit arrest wapent ons ook in gesprekken met andere werkgevers. Het is een stok achter de deur. We staan nu steviger in onze schoenen, als we het hebben over schijnzelfstandigen en onderaannemers die in de plaats van vast personeel komen werken.’ Wim Troch
10
¬ uw job, ons werk
Visie ¬ vrijdag 21 december 2018
ACV wil loonsverhoging van 1,5 procent
‘Boter bij de vis voor wie elke dag zorgt voor bloeiende economie’
De onvrede bij de man in de straat groeit. De taxshift zorgt soms wel voor een hoger nettoloon, maar duurdere facturen voor onder meer elektriciteit, water en brandstof doen dat effect teniet. Bovendien werkt de indexsprong van de regering-Michel nog altijd door in ieders portemonnee. Vooral mensen met de laagste inkomens betalen het gelag. Zij besteden tot 80 procent van hun inkomen aan huur, voeding en energie. Dat alles klaagt de vakbond al lang aan, maar pas sinds het protest van de gele hesjes begint het te dagen bij de politici.
Stijgende levensduurte Dat het ongenoegen erg diep zit, was vorige vrijdag voelbaar tijdens de nationale actiedag van de drie vakbonden. Vooral in de voeding-, metaal- en transportsectoren roerden de werknemers zich. ‘Ik heb vastgesteld dat de actiebereidheid van de mensen erg groot is’, zegt ACV-voorzitter Marc Leemans. ‘Jong en oud hebben het steeds moeilijker door de stijgende werkdruk, flexibiliteit en levensduurte. Maar wat nog veel erger is, is dat zij het gevoel hebben dat werkgevers en de regering geen oren hebben naar hun grieven.’
Freya Veys
Aan de vooravond van nieuwe interprofessionele onderhandelingen vraagt het ACV een loonsverhoging rond 1,5 procent. Bovenop de index. ‘Na alle berichten over de bloeiende economie, moet er nu boter bij de vis komen voor de mensen die dat elke dag opnieuw waarmaken.’
De Groep van Tien, waarin werkgevers en werknemers vertegenwoordigd zijn, start in januari met onderhandelingen over een nieuwe loonnorm. Aan de vakbonden om met die grieven aan de slag te gaan tijdens de interprofessionele onderhandelingen in januari. De Groep van Tien, waarin werkgevers en werknemers vertegenwoordigd zijn, probeert dan een interprofessioneel akkoord (IPA) te bereiken dat de loonnorm vastlegt. Die bepaalt hoeveel de lonen maximaal kunnen stijgen in de komende twee jaar, bovenop de index. Vervolgens zijn de sectoren aan zet om die loonnorm concreet in te vullen. ‘In het IPA van 2017-2018 hebben wij een loonnorm afgesproken van 1,1 procent’, zegt Marc Leemans. ‘Door de goede bedrijfsresultaten is het niet meer dan logisch dat er nu ruimte is voor meer loonsverhoging. Dus gaan we naar de onderhandelingstafel met een looneis rond 1,5
procent, bovenop de index. Want dat het economisch beter gaat, is te danken aan de mensen die veel hebben moeten incasseren sinds de financiële crisis en die toch altijd het beste van zichzelf zijn blijven geven op hun werk. Het is nu het moment om hen daarvoor te belonen. Hogere lonen geeft trouwens weer ruimte om geld uit te geven en dat is zeer positief voor de binnenlandse economie.’
IPA gaat over meer dan loon Het ACV trekt ook met andere voorstellen naar de interprofessionele onderhandelingen, zoals:
Eind januari moet er duidelijkheid zijn volgens Leemans. ‘Anders vrees ik dat er in februari chaos in de sectoren zal uitbreken.’ Chaos die België kan missen als kiespijn, nu de politiek zich in zeer woelige wateren bevindt. Leen Grevendonck
Volledige terugbetaling woonwerkverplaatsingen met openbaar vervoer en gelijke behandeling voor wie met de fiets komt Individueel recht op vijf dagen opleiding per jaar Hogere uitkering voor ouderschapsverlof van alleenstaande ouders Extra vaderschapsverlof Wegwerken resterende discriminatie arbeiders en bedienden: gewaarborgd loon bij ziekte en vakantiegeld
DE FOCUS
DAAD BIJ HET WOORD
Acvonline
het.acv
Sinds 2004 onderzoekt de Stichting Innovatie & Arbeid in opdracht van de Vlaamse werkgevers- en werknemersorganisaties hoe de kwaliteit van werk evolueert. Iedere drie jaar wordt er een grootschalig en diepgaand onderzoek uitgevoerd bij zo een 30.000 Vlamingen. Dankzij dit onderzoek weten we heel goed hoe we scoren op het vlak van werkstress, motivatie, opleidingsmogelijkheden en het evenwicht tussen werk en privé. En hoe dat evolueert. Toen ik in 2017 als voorzitter van de SociaalEconomische Raad van Vlaanderen (SERV) de meest recente resultaten van dit onderzoek mocht voorstellen, waren er een paar opvallende vaststellingen. En echt aangenaam waren die niet. In 2016 had 51% van de werknemers op de Vlaamse arbeidsmarkt een werkbare job. 49% van de werknemers had dus geen werkbaar werk. Vooral ‘werkdruk en stress’ zijn een enorm probleem. Bovendien was dit voor het eerst sedert het begin van de metingen dat er geen verbetering in de cijfers zat. In 2016 zat de werkbaar-
heidsgraad opnieuw op het peil van 2004. Terug naar af dus. Als vertegenwoordiger van een vakbond of van een werkgeversorganisatie kan je dan twee dingen doen. Je kan zeggen hoe erg dat allemaal wel is en daarna gewoon alles laten zoals het is. Of je kan er ook iets proberen aan te doen. Samen met de werkgevers koos het ACV ervoor om de zaken aan te pakken en om een werkbaarheidsakkoord af te sluiten. Want als we allemaal langer moeten werken, en of we dat nu willen of niet die evolutie is al jaren volop bezig, kunnen we maar beter zorgen voor werk dat mensen leuk vinden én kunnen volhouden. Vorige week zetten we een belangrijke stap. De Vlaamse sociale partners en de Vlaamse regering sloten een akkoord over de invoering van werkbaarheidscheques. Met deze cheques, die meegefinancierd worden door de overheid, zullen bedrijven acties kunnen financieren om de werkbaarheid van jobs te verhogen Dit moet goed gekaderd zijn in so-
ciaal overleg. Zo komen bovenop de wetenschappelijke vaststellingen van de Stichting Innovatie & Arbeid voor het eerst ook financiële middelen om de problemen aan te pakken. Zoals steeds kan je over dit resultaat van overleg zeggen dat het te weinig is. Dat het probleem niet in één keer opgelost is. Dat klopt. Maar wie de eerste stappen niet durft of kan zetten, die blijft gewoon staan. Ik herinner me, nog niet eens zo lang geleden, dat de resultaten van de werkbaarheidsmonitor van werkgevers niet eens openbaar mochten gemaakt worden. Dat struisvogelgedrag ligt met dit akkoord nu definitief achter ons. En het ACV doel, een werkbaarheidsfonds dat massaal sectoren, ondernemingen en organisaties ondersteunt met het uitvoeren van verbeteringsacties, komt dichterbij. Ann Vermorgen, verantwoordelijke Vlaams ACV
‘We kunnen maar beter zorgen voor werk dat mensen leuk vinden én kunnen volhouden.’
¬ uw job, ons werk
Visie ¬ vrijdag 21 december 2018
KNIPSELS
Reiziger en chauffeur worden dupe van nieuw taxidecreet Uiterlijk op 1 januari 2020 wil de Vlaamse overheid de bestaande taxiregeling helemaal omgooien. Met het nieuwe decreet wil Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts meer taxi’s tegen lagere prijzen. De bedoeling is een efficiënte en betaalbare mobiliteit, maar de vakbonden vrezen vooral een complete deregulering met grote sociale, maatschappelijke en ecologische problemen.
W
e democratiseren de taxi’, kondigde minister van Mobiliteit Ben Weyts aan. Bestaande beperkingen zoals de vaste tarieven en een maximum van één taxi per duizend inwoners verdwijnen vanaf 2020 met het nieuwe taxidecreet. De beperking voor een taxi om alleen te opereren in het gebied van de vergunning, wordt eveneens geschrapt.
Dat is echter geen goed idee, vindt het ACV. De vakbond vreest dat het de deuren openzet voor ongewenste gevolgen. Milieu- en veiligheidsregels opgelegd door steden en gemeenten hebben geen nut meer. Taxi’s van buiten de regio moeten namelijk niet aan dezelfde voorwaarden voldoen, maar mogen wel opdrachten in die steden en gemeenten uitvoeren. Dat zou betekenen dat taxi’s van buiten een stad blijven rondzwerven bij populaire plaatsen in die stad. Want ze mogen dan wel vrij zijn om opdrachten uit te voeren, ze mogen nog steeds geen gebruik maken van de taxiplaatsen.
Jan Sannen, algemeen sectorverantwoordelijke vervoer en logistiek bij ACV-Transcom: ‘Dat is een enorme overlast. Trouwens, een soortgelijke intrede van Uber in New York bracht 100 000 extra wagens in het verkeer.’
We vrezen dat nog maar weinig chauffeurs er hun brood mee kunnen verdienen.
Kerstspel in modern jasje Vandaag zullen een honderdtal afgevaardigden van ACV Voeding en Diensten een alternatief kerstspel bijwonen in Anderlecht. Het toneelstuk wordt gebracht door afgevaardigden en collega’s van hun centrale en gaat over de alternatieven die er zijn voor het regeringsbeleid. Acteur Dirk Tuypens schreef het scenario en nam de regie in handen. Het kerstspel kun je live volgen om 13 uur en nadien herbekijken via:
Sannen: ‘Het was van in het begin duidelijk dat minister Weyts het nieuwe decreet volledig op maat van Uber schreef. Bovendien blinkt het uit in onvolledigheid en vaagheid. In tegenstelling tot wat Weyts beweert, kan Uber dus veel goedkopere ritten aanbieden zonder zich aan regels in verband met emissies of veiligheid te houden.’
www.facebook.com/ acvvoedingendiensten
Sannen waarschuwt voor de impact op de chauffeurs zelf. ‘We vrezen dat taxibedrijven het inkomen van hun chauffeurs zullen laten afhangen van de omzet van hun ritten. Dan zullen nog maar weinig chauffeurs er hun brood mee kunnen verdienen. Zo bepaalt Uber nu al welk percentage van de prijs naar de chauffeur gaat. Momenteel rijden er 5 000 chauffeurs rond in Vlaanderen. Het nieuwe decreet zal een onzekere toekomst creëren voor al die chauffeurs, zowel voor de werknemers als de zelfstandigen.’
Duurzame chocolade tegen 2025 Belgische chocolade moet 100 procent duurzaam zijn tegen 2025 en cacaoboeren moeten een leefbaar inkomen hebben tegen 2030. Dat is de missie van het partnerschap ‘Beyond Chocolate’ dat deze maand het levenslicht zag. Naast onder meer de chocoladesector en de overheid tekende ook ACV Voeding en Diensten het charter. ‘Ik hoop dat het partnerschap perspectief biedt aan de cacaoboeren en dat kinderarbeid in de cacaoteelt eindelijk uitgeroeid wordt’, zegt Bart Vannetelbosch, nationaal secretaris van ACV Voeding en Diensten. ‘Wij zullen erop toezien dat het charter geen lege doos blijft. Want de cacaoboeren verdienen beter.’
Jan Sannen, ACV-Transcom
De teugels van de Vlaamse taximarkt worden dus vanaf 2020 gevierd. Met nieuwe regels bestond de mogelijkheid om ook nieuwe spelers als Uber eindelijk te reguleren. Maar die spelers dreigen nu volledig te ontsnappen aan de regels.
11
Klanten, chauffeurs, milieu en veiligheid dreigen dus te zullen lijden onder de nieuwe regels. Bovendien is ook de vraag of ook de schatkist het niet zal voelen. Want platforms als Uber betalen via allerlei belastingconstructies weinig tot geen belastingen. Nils De Neubourg
Laatste rechte lijn naar ‘sociale Interpol’
Tiny Bogaerts
Vorige week gaf het Europees Parlement groen licht voor de oprichting van een Europese arbeidsmarktautoriteit. Dat agentschap zou een soort van sociale Interpol worden en de samenwerking van lidstaten bevorderen in de strijd tegen sociale fraude. Ook zou het internationale werknemers en werkgevers kunnen informeren over hun rechten en plichten. Binnenkort gaan de onderhandelingen tussen parlement en de ministers van start. Zonder tegenslag kan het agentschap dan al in 2019 opstarten.
Collega’s Familiehulp strijken 11 000 euro op voor Jeanne Devos Twee weken geleden ‘streek’ De Warmste Week letterlijk neer in woonzorgcentrum Klaverveld in Zedelgem. Afgevaardigden van ACV Voeding en Diensten bij Familiehulp organiseerden er een heuse strijkmarathon van 24 uur ten voordele van het goede doel. ‘De marathon verliep heel vlot’, vertelt initiatiefneemster Ingrid Willaert
(rechts op foto). ‘We hebben heel wat collega’s kunnen optrommelen om vrijwillig te komen strijken, ook ’s nachts is dat gelukt. Samen hebben we 95 manden gestreken, veel meer dan we gehoopt hadden. Voor de bewoners was het natuurlijk een hele belevenis. Zij kwamen ons met plezier aanmoedigen.’
De strijkmarathon van ACV Voeding en Diensten vond plaats op elf locaties in Vlaanderen en bracht ruim 11 000 euro op. Dat geld gaat naar een project van zuster Jeanne Devos in India dat huisarbeiders opleidt tot verzorgenden. (LG)
VACATURE M/V ACV-CSC METEA zoekt Stafmedewerker studiedienst (socio-economische cluster) Voltijds - onbepaalde duur - Brussel Solliciteer vóór 12 januari. Meer info: acv-csc-metea.acv-online.be
12
¬ uw job, ons werk
Visie ¬ vrijdag 21 december 2018
50 jaar cao’s: hoe belangrijk is dat?
‘Minimumloon dankzij cao, want een echte wet is er niet’ Minimumloon, ouderschapsverlof, tijdskrediet … Het klinkt vandaag allemaal heel evident. Toch hebben we die rechten alleen te danken aan de wet op collectieve arbeidsovereenkomst. Deze maand viert de wet haar vijftigste verjaardag. Een jubileum dat grote aandacht verdient volgens Paul Windey, voorzitter van de Nationale Arbeidsraad. 1968 was historisch een bewogen jaar. Maar ook voor werknemers was het een mijlpaal. Want in dat jaar zag in België de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomsten, afgekort cao’s, het levenslicht. De vakbonden en werkgeversorganisaties zitten regelmatig rond de tafel bij de Nationale Arbeidsraad (NAR) om te onderhandelen over onze arbeidsregels. Intussen zijn er zo al 127 nationale cao’s afgesloten. En dankzij de wet van 1968 is wat er afgeklopt wordt aan die ta-
fel ook juridisch afdwingbaar, bijna zoals een wet. De laatste twintig jaar zat voorzitter Paul Windey aan het hoofd van de NAR- tafel. ‘Onze Raad is er om conflicten te voorkomen en te beheersen terwijl we toch vooruitgang realiseren die voor iedereen haalbaar is. Dat is uniek in de wereld. Elke cao heeft haar eigen verhaal, haar eigen geschiedenis, een eigen evolutie.’ Paul Windey pikt er enkele verhalen uit.
Waarover regels?
Diep respect
‘Dat verschilt keer op keer. Soms maakt dat deel uit van het interprofessioneel akkoord, soms komt dat bij ons ongepland op de tafel. Zoals de cao over alcohol en drugs op het werk. Die kwam er nadat een dronken werknemer een ongeval had na een bedrijfsfeestje. Later werd de werkgever veroordeeld tot een straf. Er was toen grote paniek. En net door die reactie kwamen de werkgevers naar de onderhandelingstafel met de vraag om dat te regelen. Ze wilden die verantwoordelijkheid vastleggen, zoals ze ook hadden gedaan met arbeidsongevallen. Sindsdien zijn de regels voor iedereen duidelijk.’
‘Doorheen de geschiedenis was er altijd veel respect voor de cao’s tussen sociale partners. Maar tegenwoordig wordt dat soms in vraag gesteld. Zo is er de afschaffing van de jeugdlonen. Men was vijf jaar geleden akkoord om jongeren vanaf 18 jaar hetzelfde minimumloon te geven als oudere werknemers. Anders krijg je leeftijdsdiscriminatie. Jeugdlonen zouden dus verdwijnen. Maar nu zegt de regering dat ze daar niet mee akkoord gaat en geeft ze jongeren toch een lager brutoloon. De regering gaat nu gewoon in tegen onze filosofie.’
Voor iedereen? ‘Bijna alle Belgische werknemers vallen onder onze nationale cao’s. Dat is een uiting van grote solidariteit. Het is ook uniek in Europa dat vakbonden strijden voor álle werknemers, ongeacht of ze lid zijn van een vakbond, en ongeacht of ze voor een grote dan wel een kleine onderneming zonder vakbondsvertegenwoordiging werken. Helaas heeft de regering nu twee arbeidscategorieën gemaakt die buiten onze cao’s vallen: de flexi-jobs en de bijklussers. Wij grijpen iedere kans aan om de regering erop te wijzen dat het ingaat tegen onze filosofie en tegen internationale wetgeving.’
Nieuwe thema’s
Lot in eigen handen ‘Werkgevers en werknemers kunnen dankzij cao’s zelf hun lot in eigen handen nemen. Maar ook om te verhinderen dat er zotte dingen opgelegd worden, die niet of moeilijk toepasbaar zijn in de praktijk. Om de wetgever de pas af te snijden was het dan ook soms een race om zelf een akkoord te vinden voor het parlement of regering erover beslist.’ ‘Voor nachtarbeid was dat zo een race. Dat was een groot politiek pingpongspel. De minister moest op een moment zelfs gewoon kiezen: de voorstellen van het parlement of wat onze sociale partners hadden uitgewerkt. Uiteindelijk is hij ingegaan op ons voorstel, want de ideeën uit het parlement stonden te ver van de realiteit. Maar ook de cao’s rond verlof om dwingende redenen en ouderschapsverlof waren zo een race.’
‘Er zijn verschillende thema’s die behoorlijk nieuw zijn voor een personeelsbeleid: stress, diversiteit, thuiswerk, gebruik van camera’s, antidiscriminatie … Dat zijn onderwerpen die op de werkvloer leven. Dat is anders dan de klassieke en harde thema’s zoals loon en arbeidstijd. Die zorgden vaak voor conflicten: meer of minder loon, meer of minder verlof. Bij die nieuwe thema’s is het een heel ander verhaal. Stress aanpakken is bijvoorbeeld goed voor iedereen. Als we over die zaken onderhandelen, hangt er een heel constructieve sfeer. Er wordt dus echt samengewerkt voor een betere werkplek.’
Grootste verwezenlijking ‘Eén cao kiezen is eigenlijk onmogelijk, maar ik maak graag een uitzondering voor de cao over het minimumloon. Die is van groot belang voor alle werknemers. Het is onze plicht om ervoor te zorgen dat alle werknemers een loon verdienen waarvan ze kunnen leven. Die cao creëert voor iedereen een bodem op vlak van beloning. In Duitsland bestaat dat nog maar drie jaar, onze cao al sinds 1973. En dat is nodig, want er bestaat geen wet die een minimumloon regelt.’
Michael De Lausney
Nils De Neubourg
16
Visie ÂŹ vrijdag 21 december 2018
NATALI BROODS OVER DE RATRACE, LLEN VOOR VROUWEN DE DRUGSOORLOG IN ANTWERPEN EN RO
‘Ik heb het gevoel dat ik getest word’ Soms moet je door een zure appel bijten. Op de theaterschool werd Natali Broods aanvankelijk afgekeurd wegens niet goed genoeg. Twintig jaar later is ze een van Vlaanderens beste actrices. Tegenwoordig schittert ze in de nieuwe prestigieuze ĂŠĂŠn-reeks Over Water. Daarin speelt ze de vrouw van een gevallen televisiester die aan de slag gaat in de Antwerpse haven.
de frituur rijden en daar stonden enorm veel combi’s. Bleek dat daar een granaat was gevonden. En dat is niet het enige incident. Je doet sowieso verder, maar dat is wel de route waarlangs ik mijn kinderen naar school moet brengen. Tot nu toe gebeurden die dingen vooral ’s nachts, maar verder dan dit moet het toch niet gaan.’ Maakt dat je angstig? ‘Dat valt wel mee. Op het moment dat de drugsoorlog in Antwerpen veel in het nieuws kwam, waren het ook gemeenteraadsverkiezingen, dus je moet er toch over waken dat je je niet laat meeslepen. Waar ik meer schrik van heb, is de attitude van mensen. Trump en Poetin, die komen met zoveel weg. Die houding van ik sta in het middelpunt, dus ik doe wat ik wil, daar kan ik zo kwaad van worden. Ik heb het gevoel dat die attitude zich ook overzet op de gewone burger. Het lijkt wel of wij minder geduld hebben met elkaar en minder respect hebben voor elkaar. Ik heb meer schrik van die evolutie dan van een granaat.’
N
En dan nog wel een zeer principiĂŤle. In Over Water kondigen zich wel wat wantoestanden aan. Zou je Marjan, het personage dat je vertolkt, ook principieel noemen? ‘Ik ben wel al vaker voor rollen gecast die een beetje als moreel kompas van de reeks gelden. Dat is zo mooi aan de rol van Marjan. Iedereen komt bij haar praten en uithuilen. Zij is zo’n mooi voorbeeld van een vrouw die ĂŠn een goede mama ĂŠn een goede partner wil zijn, maar zichzelf daarin dreigt te verliezen. Als mens moet je geregeld aan
‘Ik wil mijn kinderen graag beleefdheid en respect voor andere mensen meegeven.’ – Natali Broods jezelf denken. Als je in een vliegtuig zit, moet je toch ook eerst je eigen zuurstofmasker opzetten en dan pas anderen helpen? Je kan niet voor iemand anders zorgen, als je zelf niet okĂŠ bent. Het is een hele mooie rol. Er gebeurt van alles en ze probeert echt te blijven geloven in het goede.’
COLOFON
957
atali Broods is een alleskunner. Ze springt zo makkelijk van de ene rol naar de andere en zet die iedere keer geloofwaardig neer, of het nu voor televisie, voor een film of een theaterstuk is. Niet zo verwonderlijk dus dat ze deze zomer in de prijzen viel bij de uitreiking van de Ensors, de Vlaamse filmprijzen. ‘En er zijn nog zoveel rollen die ik wil spelen’, zegt ze. ‘Voor de VTM-serie De Infiltrant bijvoorbeeld was ik eindelijk eens een politieagent. Bizar dat het zo lang geduurd heeft, want wie heeft er op zijn veertigste nog nooit ne flik gespeeld?’
Natali Broods: ‘Als mens moet je geregeld aan jezelf denken. Als je in een vliegtuig zit, moet je toch ook eerst je eigen zuurstofmasker opzetten en dan pas anderen helpen?’
Ben je in het echte leven ook een moreel kompas? ‘Ik vind dat we in heel moeilijke tijden leven en daarin is het belangrijk om aan mijn kinderen mee te geven wat goed is. Zoals respect voor andere mensen en beleefdheid. Maar we worden onder druk gezet. Ik heb het gevoel dat ik getest word, omdat ik toch ook maar meeloop in de dagelijkse ratrace.’ Je staat bekend als een werkpaard. Dan kan zo’n ratrace wel eens wurgend worden. Moet je meer aandacht besteden aan die werk-privĂŠ-balans? ‘Het ding is dat ik alsmaar ja wil zeggen als ik gevraagd word voor projecten. Vooraleer je het beseft, wordt het te veel. Maar ik werk heel graag. Mensen vragen me hoe ik dat doe met twee kinderen. Wel, ik heb ge-
woon een ongelooflijke drive. Al zegt mijn huisarts wel dat de meeste mensen die een burn-out krijgen, mensen zijn die hun job net heel graag doen. Verder is het zeer belangrijk dat je met je partner onderhandelt wie wanneer eens mag uitslapen. (lacht) Nu vind ik het eigenlijk moeilijker dan vroeger. Een baby vraagt veel zorg. Maar de emotionele last wanneer ik een paar dagen in het buitenland ga filmen, is nu veel zwaarder omdat ik de teleurstelling zie op de gezichten van mijn zoontjes.’ Die mogen ongetwijfeld nog niet naar Over Water kijken want optimistisch word je er niet van. Het gaat over drugs in de Antwerpse haven, terwijl er daar ook in het echte leven een drugsoorlog woedt. ‘Na een draaidag wilde ik nog even langs
‘De meeste mensen die burn-out krijgen zijn net mensen die hun job heel graag doen.’ – Natali Broods Om nog even op de reeks terug te komen. Ik vind Over Water prachtig gemaakt, maar het is wel weer zo’n machoreeks, met bijna uitsluitend mannelijke hoofdrollen. ‘Tegenover andere reeksen is deze misschien wel heel mannelijk, maar dat heeft natuurlijk te maken met de setting. De haven en de drugswereld zijn nogal mannelijk, alhoewel ĂŠĂŠn van de machtigste personages een vrouw is. Ik heb wel het gevoel dat er op dat vlak toch iets aan het veranderen is. Je hebt nu ook meer vrouwelijke scenaristen met Malin-Sarah Gozin. Maar ook Kaat Beels en Nathalie Basteyns maken goede dingen, om Fien Troch niet te vergeten. Ook wat de rollen voor vrouwen boven de veertig betreft, zie ik dingen veranderen. Soms heb ik het gevoel dat we op dat gebied beter af zijn in BelgiĂŤ dan in Amerika. Bij de uitreiking van de Ensors won de ene vrouw na de andere en dan ben ik toch hoopvol. Maar het is een gevecht en dat zal het nog wel even blijven.’ Hilde Van Malderen
9LVLH LV HHQ WZHHZHNHOLMNV OHGHQEODG LQEHJUHSHQ LQ KHW OLGPDDWVFKDS YDQ &0 HQ $&9 9RHGLQJ HQ 'LHQVWHQ $&9 &6& 0(7($ $&9 ERXZ LQGXVWULH HQHUJLH HQ $&9 7UDQVFRP Ï 9HUDQWZ 8LWJ QDW SDJ /LQGH 'H &RUWH Ï +RRIGUHGDFWHXU +LOGH 9DQ 0DOGHUHQ Ï 5HGDFWLH EHZHJLQJ QHW HQ $&9 1LOV 'H 1HXERXUJ /HHQ *UHYHQGRQFN :LP 7URFK 0RQLTXH %UDDP 'DYLG 9DQEHOOLQJKHQ .DUHQ =HOGHUORR .ULV 6L[ *LDQQL *UHFR 5RRQL 7KHHERRP 0DUMDQ &DXZHQEHUJ Ï 5HGDFWLH &0 'LHWHU +HUUHJRGWV FR¸UGLQDWLH 0DUWLQH &UHYH (ULF 'H 0DHJG 6DUDK 9DQGRRUQH $QQHOHHQ 9HUPHLUH 0LFKLHO 9HUSODQFNH Ï 9RUPJHYLQJ %DUW *HYDHUW 5XWJHU 9DQ 3DU\V Ï 5HGDFWLH 9LVLH 3% %UXVVHO WHO Ï OH]HUV#YLVLHUHGDFWLH EH Ï 'UXN &ROGVHW 3ULQWLQJ 3DUWQHUV $ *RVVHWODDQ *URRW %LMJDDUGHQ Ï $UWLNHOV UHJLRQDOH EODG]LMGHQ YDOOHQ RQGHU GH UHVS YHUDQWZ XLWJHYHUV Ï