Visie 28 oktober 2016 - editie Limburg by beweging.net

Regio Limburg Vrijdag 28 oktober 2016

Hoe arm zijn de Belgen? DOSSIER

ARMOEDE

ì 1,7 miljoen Belgen leven in armoede ì Kwart van de Belgen heeft te weinig geld voor 1 week vakantie ì Kinderarmoede stijgt ì Armoedebestrijding mist vaak doel

> p.2-5

Verpleger Gwen redt levens in Spoed 24/7

‘Wij moeten onze emoties aan de kant zetten’ > p. 19

1 JAAR NA KLIMAATAKKOORD IN PARIJS

‘Nu moeten landen maatregelen nemen om de uitstoot te verminderen > p. 18

Bedrijfswagen als nettoloon?

> p. 15

DAAR ZIJN DE WINTERKWALEN Tips voor koukleum Gisèle

Outplacementbegeleiding moet kwalitatief zijn’

> p. 10 WOUTER DEPREZ OVER DE BORSTKANKER VAN ZIJN MARJAN

‘Ze ontroert me, wat een vrouw’

> p. 16

www.beweging.net

www.cm.be

www.acv-online.be

jaargang 72 ¬ visie nummer 19 afgiftekantoor brussel x ¬ p806000 volgend nummer op 11 november 2016

> p. 24

Regionieuws > p. 20

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

DOSSIER

ARMOEDE

Teksten dossier: Hilde Van Malderen

Wat het beeld dat we over armoede hebben? Ze hebben het zelf gezoch? Alcohol, drugs, gokken, te lui om te werken. En er zullen wel een aantal mensen op die manier in de problemen komen. Maar als meer dan tien procent van de Belgen in armoede leeft, moet er toch meer aan de hand zijn. In dit dossier over armoede probeert Visie verder te kijken dan de vele vooroordelen.

Armoedebarometer slaat rood uit Een halvering van de armoede tegen 2017. Daar hoopte de organisatie Decenniumdoelstellingen 2017 tien jaar geleden op. Ieder jaar zou de vooruitgang gemeten worden in de Armoedebarometer. Dit jaar zitten we aan nummer negen met helaas weinig positief nieuws. Steeds meer mensen kunnen de eindjes niet aan elkaar knopen met ook een dramatische toename van de kinderarmoede. Hoe arm is arm? Arm zijn, wat wil dat eigenlijk zeggen? Het lijkt een simpele vraag, maar het antwoord is redelijk complex. De Europese Unie probeert het in cijfers te gieten. De Belgische armoedegrens voor een alleenstaande ligt op een maandinkomen van 1 085 euro. Voor een koppel is dat 1 628 euro. Voor een koppel met een kind 1 953 euro. Maar armoede is meer dan weinig of geen geld hebben. Een ander criterium is de

vraag of het gezin volwaardig kan deelnemen aan de maatschappij, of ze zich in materiële ontbering bevindt (zie kader). Weinig geld hebben zorgt ook voor minder kansen op een goede opleiding, op werk, op een degelijk huis of op een goede gezondheid. Allemaal dingen die onder sociale uitsluiting vallen. Daarnaast zijn er verschillende graden van arm zijn. Mensen worden geboren in armoede, geraken er niet zelf uit en geven het door aan hun

AANTAL BELGEN DIE NIET GENOEG GELD HEBBEN VOOR… Eén week vakantie per jaar 26,8

Woning degelijk

verwarmen 5,2

kinderen. Anderen krijgen het moeilijk door een tegenslag, door ziekte, werkloosheid of een scheiding. De oorzaken zijn dus divers en de ‘armenpopulatie’ is heel heterogeen samengesteld

Kinderarmoede stijgt Het slechte nieuws is dat steeds meer Belgen in armoede leven. 1,7 miljoen om precies te zijn, waarvan 700 000 Vlamingen. Dat is 11,1 procent van de Vlaamse bevolking. Terwijl het percentage jarenlang op tien procent bleef hangen, overschrijdt het nu die grens. En wat misschien nog schrijnender is: sinds 2012 neemt de kinderarmoede elk jaar toe. Eén op de acht kinderen wordt in armoede geboren. Eenoudergezinnen met één of meerdere kinderen zijn daarbij bijzonder kwetsbaar. Meer dan vijftig procent krijgt

WAT MISSEN JONGEREN TOT 15 JAAR DOOR ARMOEDE? Een geschikte plaats in huis om huiswerk te maken

uitgaven 26,1

Deelnemen aan activiteiten buitenshuis

Wasmachine

1,5 %

doen 7,1

Eigen wagen

6,9 %

Kleurentelevisie

0,6 %

Telefoon 0,1

Af en toe nieuwe kleren 8,3

Vriendjes

uitnodigen 6

Twee paar passende schoenen

Boeken in huis aangepast aan het niveau van het kind

Elke dag een maaltijd met vis, vlees, kip of veggie

Deelnemen aan schooluitstappen

Binnenspeelgoed (blokken, gezelschapspelletjes,…)

4,4 %

9% Tijdig betalingen

Feestjes op speciale gelegenheden

5,8 %

11,1 % Onverwachte

het label arm. Michel Debruyne, coördinator van Decenniumdoelen 2017 (waarbij beweging.net, CM en ACV tot de initiatiefnemers behoren) vraagt zich af hoe het verder moet. ‘Het credo jobs, jobs, jobs is niet zaligmakend. Niet elke job levert de tools om uit de armoede te komen. Het is zeker niet de bedoeling om bepaalde ministers te viseren, maar wij kunnen nog vaak aan de alarmbel trekken. Wij willen nu toch eens weten wat de regering gaat doen aan deze dramatische cijfers. En dan hebben we het niet over gerommel in de marge, maar over structurele hervormingen.’

4,3 %

skates,…) 4,2

2,7 %

2,5 %

Buitenspeelgoed (fiets, roller-

3,6 %

Elke dag groenten en fruit 2,3

WAT WE NIET ZIEN MAAR WEL DENKEN Ocharme, denken we misschien wel eens. Dat kindje ziet er een beetje verwaarloosd uit. Die kleertjes lijken wat afgedragen. Zijn haartjes niet iedere dag gekamd. Slechte ouders. Slechte punten. Maar dat zal wel een uitzondering zijn, vermoeden we. Helaas. Geen uitzondering. Eén op vijf kinderen in België wordt in armoede geboren. Maar we zien ze niet. Omdat we niet goed genoeg kijken? Of omdat het besef nog niet echt is doorgedrongen? Want het beeld dat we hebben over armoede, lijkt dat niet vooral op een dronken dakloze of een meelijwekkende bedelaar? Toch niet één op de vijf kinderen die we op pleintjes zien spelen. Eén op de vijf kinderen in ons land

woont in een woning met een lekkend dak, vochtige muren of rottend raamwerk. Want wonen kost (te) veel geld. Daardoor worden ze sneller ziek en krijgen ze meer dan andere kinderen last van luchtwegaandoeningen zoals astma. Maar geld voor de dokter is er vaak niet. Wie niet in armoede leeft, die ziet en kent armoede vaak niet. Maar die denkt wel nog te makkelijk: armoede, het is hun eigen schuld. En erger, daarbovenop: het is hun schuld dat ze in armoede zitten, ze moeten dan ook maar zichzelf eruit helpen. En we laten het armoedeprobleem voor wat het is. Want ons zal het niet overkomen, wij hebben onze zaakjes op orde. Of dat denken we toch.

Maar zijn we echt zeker? Een scheiding, een ziekte of een ontslag. Kan dat niet iedereen overkomen? Uit de cijfers blijkt dat de helft van de eenoudergezinnen arm is. Dat wil zeggen dat ze te weinig geld hebben om een minimaal menswaardig bestaan te leiden. Achter harde cijfers, zitten nog hardere persoonlijke verhalen, zoals dat van Chantal hiernaast. Het is geen verhaal van schuld, maar van eenzame strijdlust. Als we dat al eens zouden zien. En niet denken, zonder armoede te kennen en te zien: goh, het is hun eigen schuld, ze moeten het zelf maar zien op te lossen. Jurgen D’Ours hoofdredacteur Visie

www.twitter.com/BewegingNet

VER

WOORDING

(bron: Statistics on Income an Living Conditions)

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

DOSSIER

ARMOEDE

Chantal belandde door ziekte in de armoede

‘Ben je wel ziek, want we zien niets aan jou?’ Er gaan nogal wat clichés de ronde over mensen in armoede. Dat ze lui zijn. Het zelf gezocht hebben. Of nog erger: dat ze stinken. Chantal Step (46) werd er zelf mee geconfronteerd. Ze leeft in armoede. Nochtans is ze niet lui, heeft ze het allesbehalve zelf gezocht en stinken doet ze al helemaal niet. Haar verhaal kan eigenlijk iedereen overkomen. Dus door erover te vertellen, hoopt ze de clichés toch een beetje te keren.

Borstkanker ‘Ik ben dus in armoede geboren, maar door mijn job ben ik eruit geraakt. Ik werkte voltijds in het wijkrestaurant waar ik de administratie deed. Loonfiches, bestellingen, de vrijwilligerswerking. Eigenlijk was dat een goede job. Maar toen ben ik ziek geworden. Fibromyalgie was de diagnose (zorgt voor zware gewrichts- en spierpijnen, red.). Omdat ik echt graag wou blijven werken, schakelde ik over naar een half time. Maar ik kon alsmaar minder. Nu heb ik zelfs moeite om mezelf te wassen en me aan te kleden.’ ‘Met één loon een zoon opvoeden was al moeilijk. Maar het ging. Toen kwamen de vele ziekenhuisopnames, de kosten voor medicatie, voor behandelingen. Het heeft zes jaar geduurd vooraleer ze goed wisten wat ik had. En wat krijg je dan van de mensen te horen? Ben je wel ziek, want wij zien niets aan jou? Nog zo’n vooroordeel. Er zijn wel wat clichés. Arme mensen zijn lui, ze moeten maar gaan werken. Sommigen

James Arthur

e waren thuis arm. Of dat denk ik toch’, begint ze. ‘Mijn vader is heel vroeg uit de ouderlijke macht ontzet. Ik was te jong om te weten waarom. Hij moest uit onze buurt blijven, meer herinner ik me niet. Ik was niet welkom bij mijn ouders. Dat heb ik mijn hele kindertijd moeten horen. Mijn moeder zei me dat bijna elke dag. Ik kreeg enkel boterhammen met boter. Of aardappelen met erwten, terwijl zij wel vis en vlees at. Als ze vond dat ik iets niet snel genoeg deed, gaf ze me slagen met een houten lepel, met borstels of een mattenklopper. Soms ging ik bij mijn grootmoeder op bezoek, maar kon ik niet gaan zitten van de pijn. En in de winter moest ik met zomerkleedjes naar school en op sandalen. Op mijn veertiende ben ik bij de politie binnengestapt, omdat ik het niet meer aankon. Nadien mocht ik bij mijn grootmoeder wonen. Omdat zij niet veel meer kon, deed ik alles. Koken, poetsen, wassen, ik stond heel snel op mijn eigen benen.’

Chantal Step groeide op in armoede, klom er zelf uit, maar kreeg financiële problemen door ziekte. denken dat je arm bent, omdat je geen werk hebt. En dat de armoede gedaan is, als je begint te werken. Of ze stinken, ze kunnen zich niet verzorgen. Ik ben mondig genoeg om me te verweren, maar op school krijgen kinderen dat te horen. Ouders durven daar niet mee naar de directie te stappen. Soms ga ik mee als steun, zodat ze hun verhaal kunnen doen. Die clichés over armoe-

Ik heb borstkanker gehad en ben nog altijd die ziekenhuiskosten aan het afbetalen. Chantal Step

de raken me wel. Vraag gewoon aan de mensen hoe het komt. Bij mij is dat door ziekte, niet door luiheid. Ik heb ook nog de pech gehad dat ik borstkanker kreeg. Ik kreeg chemo, implantaten en bestralingen. Die ziekenhuiskosten ben ik nog aan het afbetalen.’

Sociaal isolement ‘Door mijn job te verliezen, zakte mijn inkomen met meer dan driehonderd euro per maand. Maar de kosten zoals huur, elektriciteit en water blijven natuurlijk hetzelfde. Omdat ik van een uitkering moest leven, waren er wel wat dingen waar ik recht op had, zoals gratis vuilniszakken of

verminderd tarief voor het openbaar vervoer, maar dat wist ik aanvankelijk allemaal niet. Het was ook allemaal veel papieren invullen. Een hele administratieve rompslomp, je moet echt je weg kennen.’ ‘Ik heb er altijd voor gezorgd dat mijn zoon eten had, als hij thuis kwam van school. Maar het gebeurt dat ik nu een paar dagen niets eet, omdat ik er het geld niet voor heb. Je komt snel in een sociaal isolement. Je kan nergens naartoe. Ik heb ook veel dingen moeten afbellen door de pijn en dan krijg je soms de reactie dat je geen moeite doet. Ik heb eigenlijk niet zoveel vrienden meer. Ik hoef niet veel geld te hebben. Het enige wat ik graag zou hebben, is dat mijn gezondheid beter wordt, zodat ik minder moet uitgeven aan medicijnen. Als ik niet ziek zou zijn, zou ik normaal kunnen leven met mijn inkomen. Het zijn de extra kosten die het moeilijk maken. Maar het is hard te beseffen dat er geen verbetering mogelijk is.’

Katten ‘Waar haal ik mijn plezier nog uit? Uit weinig dingen. Ik probeer nog de dieren te verzorgen. Daar haal ik mijn vriendschap uit. Daarom wou ik liever niet thuis afspreken. Ik woon heel erg klein. Ik probeer dat te onderhouden. Niet dat het er vuil is, want dat is niet het geval, maar er ligt wel wat haar van mijn kat en ik schaam me daar voor. Alleen mensen die ik goed ken, komen bij mij thuis.’

‘Ik vertel mijn verhaal zodat andere mensen misschien ook hun verhaal zouden durven te doen. Mensen zijn soms zo beschaamd. Ikzelf heb dat gevoel van

Het gebeurt dat ik nu een paar dagen niets eet, omdat ik er het geld niet voor heb. Chantal Step

schaamte niet over mijn situatie, omdat ik weet dat het niet mijn eigen schuld is. Af en toe ga ik mee naar scholen, zoals in de lerarenopleiding, om mijn verhaal te vertellen. Zo komen die leraren in spe in contact met ons en weten ze beter hoe ze op dingen moeten reageren. Om maar een voorbeeld te geven. Ouders die niet naar een oudercontact komen, krijgen snel het verwijt dat het hen niet interesseert. Maar misschien geraken ze er ’s avonds niet. Misschien kunnen ze het vervoer niet betalen of de oppas. Daarom wil ik mensen zo graag informeren, om negatieve reacties te vermijden.’

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

DOSSIER

ARMOEDE

Het is allemaal goed bedoeld, maar is het ook efficiënt?

De wildgroei in de armoedebest Mensen in armoede helpen? Ja, graag. Op Europees, federaal, regionaal en lokaal niveau zijn ze er mee bezig. En dan heb je ook nog de vele vzw’s die willen bijdragen. Om maar te zeggen dat het niet ontbreekt aan goede bedoelingen. Alleen creëren die tegelijk een groot probleem. In de armoedebestrijding ziet niemand door het bos de bomen nog.

r bestaat zoiets als onderbescherming. Mensen die bijvoorbeeld recht hebben op een studietoelage of een leefloon, maar het niet aanvragen, omdat ze gewoon niet weten dat het kan. In België zou zo’n 4,2 procent van de bevolking in die situatie verkeren. In Gent lopen een aantal pilootprojecten om daar iets aan te verhelpen. Joris Beaumon en Trees De Bruycker hebben namens het OCMW de regie over het Gentse armoedebeleid in handen. Zij proberen de ingewikkelde puzzel een beetje te ontwarren. We legden hen enkele stellingen voor.

Is er veel te veel? Joris: ‘Er zijn heel veel sociale voordelen en dat is natuurlijk goed. Maar er is intussen zodanig veel dat niemand nog goed weet wat, waar en voor wie. Dat heeft ook te maken met onze enorme complexe staatsstructuur. Vanuit elk niveau is er reglementering, wetgeving, subsidies, projecten, sociale correcties en dat loopt alle-

maal door elkaar. Het is een wildgroei geworden. Mensen in armoede hebben ondersteuning nodig om er hun weg in te vinden.’ ‘Normaal zouden de OCMW’s en de CAW’s er allemaal zicht op moeten hebben, maar we stellen vast dat het ook voor hen te veel is geworden en de tijd ontbreekt. Eigenlijk zou je per cliënt een lange checklist moeten overlopen en kijken waar hij recht op heeft , wat er reeds aangevraagd is, waar er eventueel een probleem bij de aanvraag was, enzovoort.’ Trees: ‘En voor elk van die rechten zijn er een heleboel voorwaarden en uitzonderingen. Het is niet zo dat als mensen in een bepaald statuut zitten, je kan zeggen dat ze dan automatisch die of die rechten krijgen.’

Op zoek gaan naar een goede woning is voor mensen in armoede vaak kiezen tussen de cholera of de pest. Joris Beaumon, OCMW Gent

Joris: ‘Vanuit die vaststelling start OCMW Gent in het najaar een pilootproject. Een maatschappelijk werker met expertise zal in een aantal wijken dossiers extra bekijken om te zien hoe het nu zit, of alles in or-

de is en wat er nog moet gebeuren ter ondersteuning van de maatschappelijk werkers.’

Verzanden we niet te vaak in goede bedoelingen? Joris: ‘Veel goede bedoelingen schieten hun doel inderdaad soms voorbij. Overal is er wat.’ Trees: ‘Dat is ook eigen aan het Vlaamse middenveld met heel veel verenigingen en kleine initiatieven. Vroeger had je organisaties onder elke kerktoren en dan ook nog eens bij elke zuil. Dat maakt het moeilijk om het overzicht te houden. Maar de kleine schaal van die organisaties werkt wel drempelverlagend. Zo vang je mensen op die door de mazen van het net vallen. Mocht je alles op een hoop gooien en een mooie ingang creëren, loop je het risico dat je een groep helemaal kwijtraakt.

Is de drempel naar de hulpverlening te hoog? Joris: ‘Als mensen weten waar ze recht op hebben, valt die drempel meestal wel mee. Dat horen we van de mensen zelf. Hulpverlening heeft al minder dat cachet van oei, dat zijn sukkelaars. De doelgroep is ook groter en meer verscheiden geworden en de mensen zijn mondiger. Het hoofdprobleem is nu minder de drempel om het aan te vragen, maar niet te weten wat er allemaal is. Of het al eens geprobeerd hebben, maar van hier naar daar gestuurd worden.’ Trees: ‘Wij willen net drempelverlagend werken om de mensen bij de juiste hulpverlening te krijgen. Daarom zetten we on-

der de noemer actieve rechtenbenadering in Gent in op een heel aantal initiatieven zoals bijvoorbeeld de opleiding en inzet van sociale gidsen om mensen te helpen. Om hen een duwtje in de rug te geven, om hun administratie in orde te houden, om hen ergens in te schrijven. Om eventueel drempels te overwinnen. Om mee te zoeken naar huisvesting. Een warme begeleidende hand.’

Veel goede bedoelingen schieten hun doel soms voorbij. Joris Beaumon, OCMW Gent

‘Een andere voorbeeld zijn de Gentinfopunten. Daar kunnen mensen specifiek terecht met al hun vragen over dienstverlening van stad en OCMW. Vroeger was dat enkel een telefoonnummer, nu zijn dat fysieke balies in veertien wijken. Daar kan je zowel terecht om je kinderen in te schrijven voor een sportkamp als voor de gratis vuilniszakken waar mensen met een verhoogde tegemoetkoming recht op hebben. ‘

Wat is het grootste probleem? Trees: ‘Wonen. Geen kwalitatieve huisvesting vinden, niet betaalbaar, gigantische wachtlijsten in de sociale huisvesting. In Gent en in de meeste steden is er maar een heel kleine huurmarkt met betaalbare woningen. En mensen gaan dan bijvoorbeeld samenwonen, maar verliezen daardoor wel

We liepen op een doordeweekse dag door de wijk Nieuw-Gent, één van de armste wijken in Gent. En daar zijn een heel aantal voorzieningen en projecten voor mensen die het moeilijk hebben. Er is zoveel dat het overzicht soms een beetje zoek raakt en de dingen niet altijd op elkaar zijn afgestemd. 1. Dienstencentrum van het OCMW Gent, 2. Het wijkgezondheidscentrum voor laagdrempelige eerstelijnsgezondheidshulp, 3. Reddie Teddy, voor ondersteuning van (jonge) ouders, 4. Initiatief voor kledingruil, staat in het dienstencentrum, 5. Buurtontbijt voor wie minderbedeeld is, 6. De Zuidpoort, vereniging waar armen het woord nemen, 7. Sociaal restaurant, 8. computers in het dienstencentrum voor wie thuis geen internet of pc heeft.

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

DOSSIER

ARMOEDE

strijding bepaalde rechten. Dat brengt andere problemen mee. In Gent heb je relatief lang een stadsvlucht gehad, waardoor het zichzelf in evenwicht hield. Maar de afgelopen jaren is die gestopt en komen er netto meer mensen toe in de stad dan er vertrekken. En dat verhoogt de druk op de woningmarkt. Mensen studeren hier en gaan dan de huurmarkt op. Dat geeft een druk op kwetsbare Gentenaars die met een klein budget een woning moeten huren.’ Joris: ‘Het is een dilemma. Wil je kwalitatief wonen, dan geef je een groot deel van je inkomen uit. En wil je weinig uitgeven, vind je vaak niets en als je iets vindt, is het dikwijls in slechte staat. Dat is kiezen tussen cholera en de pest.’

Amerikaanse wetenschappers zeggen dat geldgebrek je hersenen kan aantasten

Waarom arme mensen ‘domme’ dingen doen Arme mensen eten ongezonder, lenen meer, sparen minder, roken meer, sporten minder en drinken meer. Domme beslissingen vinden mensen die snel oordelen. Maar dat klopt niet, zeggen Amerikaans psycholoog Eldar Shafir en econoom Sendhil Mullainathan. ‘Mensen leven niet in armoede omdat ze dom zijn, ook jij en ik zouden in die omstandigheden onverstandige beslissingen nemen.’

Hoe moet het dan wel? Joris: ‘Het is goed dat er heel wat sociale voordelen zijn, maar het is inderdaad een echte wirwar geworden. Mensen hebben ondersteuning nodig om hun weg te vinden en de steun te krijgen waar ze recht op hebben en die ze ook echt nodig hebben. Eigenlijk zou het eens een goede oefening zijn om een stap terug te nemen en al het geld dat naar uitzonderingen gaat te herbestemmen. Bij de hervorming van de kinderbijslag was dat een enorme opportuniteit, maar dat is half en half gebeurd. Want ook nu zijn er sociale correcties nodig. Dat is weer een versnipperd systeem creëren.’

tel je even voor. Je raakt na een drukke dag doorheen het verschrikkelijke verkeer net op tijd aan de schoolpoort om de kinderen af te halen. Die wil je wel een gezonde maaltijd voorschotelen, maar je moet ook nog racen om hen naar verschillende activiteiten te brengen. Resultaat? Dat geplande uurtje sporten sla je over om met een pakje friet in de zetel neer te ploffen. Niet meteen de gezondste keuzes, maar het is zo onweerstaanbaar.

Het armoedebeleid is eigenlijk niet aangepast aan de armen. Zulke ‘onverstandige’ keuzes hebben te maken met een verlies aan bandbreedte, zeggen Eldar Shafir en Sendhil Mullainathan in hun boek Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen. ‘Schaarste neemt beslag van onze hersenen’, klinkt het daarin. ‘Of het nu om tijd, geld of calorieën gaat, het lijkt alsof we nog maar aan één ding kunnen denken. We ontwikkelen een tunnelvisie en focussen enkel op het urgente.’ En net arme mensen hebben vaak heel wat kopzorgen die ervoor zorgen dat ze onverstandige beslissingen nemen. Al spreekt Shafir liever van ‘een verlies aan bandbreedte’.

James Arthur

Bandbreedte Die bandbreedte staat eigenlijk voor onze mentale capaciteit. Minder bandbreedte betekent dat je hersenen het moeilijker hebben om dingen te begrijpen en minder zelfbeheersing om impulsen te controleren. En dan maakt een mens al eens fouten. Met dat verschil dat zulke ‘fouten’ bij mensen in armoede zwaarder doorwegen

dan bij mensen die niet in armoede leven. Een parkeerticketje vergeten en daardoor een boete krijgen, zorgt even voor frustratie. Maar bij arme mensen kan dat het budget van een hele maand overhoop gooien. Een impulsaankoop, wie is er niet vatbaar voor? Geen ramp voor wie een normaal inkomen heeft. Wel voor wie de eindjes aan mekaar moet knopen. Want hun situatie is vaak al fragiel. En van armoede kan je helaas niet vrij nemen. Dus Eldar Shafir en Sendhil Mullainathan pleiten voor meer begrip. ‘Arme mensen nemen geen domme beslissingen, omdat ze dom zijn, maar omdat ze in een context leven waarin iedereen domme beslissingen zou nemen’. Om dan nog maar te zwijgen van de reacties. ‘Het is hun eigen fout. Ze kunnen niet met geld om.’ Dat krijgen ze dan makkelijk te horen.

Vadertje Staat De conclusie van beide heren is dat het armoedebeleid eigenlijk niet aangepast is aan de armen. Want een internationale trend wil dat van Australië tot Zweden, van Engeland tot de Verenigde Staten de overtuiging heerst dat mensen zichzelf uit de armoede moeten helpen. In ons land is ‘jobs, jobs, jobs’ de heilige graal. En er zijn natuurlijk heel wat sociale rechten, denk maar aan studietoelagen. Alleen kampen we ook in België met een moderne verzorgingsstaat waarbij de papierwinkel nogal zwaar kan zijn. Je zou dan denken dat mensen die zo’n toeslag misschien niet echt nodig hebben, afgeschrikt worden door die papierwinkel. Maar het werkt andersom. Juist de mensen met het minste ‘bandbreedte’, zij die het geld het meest nodig hebben, vragen het minst geld bij Vadertje Staat. ‘Het probleem bij deze mensen is dus meestal niet een gebrek aan motivatie,

maar een gebrek aan bandbreedte’, zegt Eldar Shafir. ‘Waar haal ik het geld voor de schoolspullen? Kan ik eten betalen voor mijn kinderen? Hoe haal ik het einde van de week? Ze moeten zoveel ballen in de lucht houden dat hun denken vertroebelt en ze beslissingen nemen die ongeduldig, nonchalant of kortzichtig lijken. En dan komen er ook nog onverwachte dingen die iedereen kunnen overkomen. Een kind dat naar het ziekenhuis moet. Iemand in armoede heeft geen buffer. Dan mag je je

Mensen die het geld het meest nodig hebben, vragen het minst geld aan de staat. budget nog zo goed beheren, op zo’n moment is het terug naar af.’

Familieverpakking ‘Wijs armen de juiste richting op een moment dat ze niet verzuipen in de problemen en ze zullen hun verantwoordelijkheid nemen’, besluit hij. ‘Om een Amerikaans voorbeeld te geven. Ken je grote familieverpakkingen in de supermarkt? Je gaat ervan uit dat ze goedkoper zijn en beseft niet dat de producenten net om die reden deze verpakkingen duurder maken. Armen weten dat wel. In de Amerikaanse achterstandswijken vind je die verpakkingen niet, omdat inwoners ze niet kopen. Armen zijn vaak heel verantwoordelijke shoppers met het kleine budget dat ze hebben. Ons boek gaat de armoede de wereld niet uit helpen. Je kunt er wel uit leren dat het verlichten van mensen, door de bandbreedte een stukje te verruimen, een geschenk kan zijn dat hen het leven gemakkelijker maakt of toch een klein beetje minder gecompliceerd.’ En daarvoor hoeven we niet enkel naar de overheid te kijken. Ook werkgevers kunnen een rol spelen. ‘Die verlichting kan ook zitten in het organiseren van openbaar vervoer naar het werk of goedkope kinderopvang. Ze zullen de extra tijd heus niet gebruiken om te gaan golfen.’

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

Volgens Trump moeten de VS zich terugplooien op zichzelf, politiek én economisch.

Over anderhalve week, op 8 november, verkiezen de Amerikanen hun volgende president, democrate Hillary Clinton of republikein Donald Trump. Wat we vooral onthouden van hun race naar het Witte Huis is hoe de kandidaten er alles aan deden om elkaars imago te besmeuren. Maar wat is hun mening over internationale politiek?

iet alleen de Amerikanen liggen wakker van de presidentsverkiezingen. Ook de rest van de wereld is benieuwd wie straks zijn of haar intrek neemt in de ‘Oval Office’. Als politieke, economische en militaire grootmacht spelen de VS nog altijd de eerste viool op het wereldtoneel. Wij sprokkelden enkele standpunten bijeen van Trump en Clinton over buitenlands beleid.

Ideologie Trump: ‘America first’ is het motto waarmee Donald Trump zijn visie op buitenlands beleid omschrijft. De belangen en de veiligheid van de Amerikaanse burgers staan voorop. Trump pleit voor minder in-

terventionisme, meer isolationisme. Hij wil dat de VS zich meer afzijdig houden. Clinton: Clinton daarentegen gelooft wel in interventie. Zij ziet de VS als ordehandhaver van de wereld. Wat het buitenlands beleid betreft, is Clinton dus rechtser dan Trump.

NAVO Trump: Trump loopt niet hoog op met de NAVO. Hij hekelt dat andere landen niet genoeg bijdragen. Ook trekt hij het principe in twijfel waarbij NAVO-leden elkaar beschermen bij een aanval op een van hen. Met Trump als president is een terugtrekking van de VS uit de NAVO niet ondenkbaar.

troebelt de relatie met de VS. Denk aan de annexatie van de Krim en Russische hackers die binnenbreken bij Amerikaanse overheidsdiensten. Trump wil evenwel de banden met Rusland aanhalen. Het wederzijdse respect tussen hem en Poetin voedt de geruchten dat Trump financiële belangen heeft in Moskou. Clinton: Clinton’s relatie met Rusland ligt complex. Hoewel ze als minister van Buitenlandse Zaken meewerkte aan een hernieuwing van de diplomatieke relaties met Rusland, is daar nu geen sprake meer van. Clinton wil zelfs meer sancties tegen Rusland omwille van de annexatie van de Krim en een uitbreiding van het raketafweersysteem in Oost-Europa.

Clinton: Zij staat onvoorwaardelijk achter de NAVO en vindt het een van de beste investeringen die de VS gedaan heeft. Na de terroristische aanslagen van 9/11 konden de VS rekenen op de hulp van de NAVObondgenoten. De VS moeten nu ook bereid zijn om Europa te steunen, vindt Clinton.

Rusland

Clinton: Clinton wil vooral lokale groepen die tegen IS strijden ondersteunen, zoals soennitische moslims en Koerden. Ook wil

Trump: Onder president Poetin probeert Rusland zijn macht te vergroten en dat ver-

Trump: Over hoe hij IS wil aanpakken, is Trump vaag. Hij laat wel enkele ballonnetjes op. Zo wil hij hun toegang tot olie afsluiten, internationale wetgeving over marteling herzien en Rusland meer speelruimte geven om militair tussen te komen.

ck to rs te ut

De wereld volgens Trump en Clinton

Shu

tter

s toc

Hoe denken de Amerikaanse presidentskandidaten over internationale politiek?

Clinton vindt dat de VS hun rol moeten blijven spelen als handhaver van de wereldorde.

ze de rekrutering van IS via sociale media bestrijden. Ten slotte wil ze een toename van luchtaanvallen op Irak en Syrië.

Handel Trump: Volgens ‘the Donald’ moeten de VS handelsakkoorden heronderhandelen en zich er zelfs uit terugtrekken als dat opportuun wordt geacht. Hij wil invoertarieven opleggen om de Amerikaanse industrie te beschermen. Ook een terugtrekking uit de Wereldhandelsorganisatie is een optie. Economische experts vrezen een diepe recessie als Trump deze plannen zou doorvoeren. Clinton: Opvallend is hoe Clinton tegenstander is geworden van TPP, een handelsverdrag met onder meer Japan dat ze zelf als minister onderhandelde. Wat TTIP betreft, het handelsverdrag met Europa, is Clinton’s positie onduidelijk. Wel is ze tegen het mechanisme van ISDS, waarbij bedrijven overheden kunnen aanklagen als die wetgeving aannemen die hun commerciële belangen schaadt. Leen Grevendonck

Moestuin op het dak

‘Ik was al langer ontevreden over de kwaliteit van de schoolmaaltijden van een traiteur’, vertelt directeur Stef Colens. ‘Toen leerde ik onze huidige kok Patrick kennen en kwamen we op het idee om het dak van onze nieuwbouw in te richten als moestuin. Sinds juni vorig jaar oogsten we onze eigen groenten en fruit. We hebben nu een eigen keukenteam, met Patrick aan het hoofd. Vandaag eten zo’n 140 kinderen een warme maaltijd op school. Voordien wa-

ren dat er amper veertig. Ik ben blij dat we hen vijf dagen per week een evenwichtige maaltijd kunnen voorschotelen.’

Ontmoeting Het onderhoud van de moestuin is in handen van de kinderen en de ouders. ‘Over culturen en sociale status heen, iedereen wroet wel eens graag met de handen in de aarde’, zegt Stef Colens. ‘Onze moestuin is een laagdrempelige ontmoetingsplaats, waar de ouders een sociaal netwerk kunnen opbouwen. Het mag dus zeker een succes genoemd worden. We dromen al hardop over uitbreiding. Enkele kippen zouden hier niet misstaan.’ (AJ)

Sophie Nuytten

Tuinieren met zicht op de Brusselse skyline. In de vrije basisschool Heilige Familie in Schaarbeek doen ze het al twee jaar. De moestuin op het dak levert groenten en fruit, de kok verwerkt ze in de warme maaltijden.

Directeur Stef Colens in de moestuin op het dak van de basisschool Heilige Familie in Schaarbeek.

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

MediaNest: nieuwe website over mediaopvoeding voor ouders

‘Het is oké dat je kind vlotter met Facebook omkan dan jij’ Fluiten je oren ook bij het horen van termen als ‘Snapchat’, ‘Tumblr’ en ‘vloggen’, terwijl je kind ze vlotjes in de mond neemt, en intussen nog een foto verstuurt in de groeps-app van de turnclub? Vrees niet, voor al je vragen rond het mediagebruik van je kind is er nu één plaats, www.medianest.be, met genoeg tips en tricks om elke ouder op weg te helpen.

Kritische blik Veel ouders hebben ook het gevoel niet ‘mee’ te zijn. Snapchat, Instagram, Pokémon: ze kennen de namen wel, maar hoe werkt het juist en wat doen hun kinderen er mee? Ze zijn onzeker over wat zij hun kind nog kunnen bijbrengen. ‘Kinderen komen met van alles thuis waar ze super snel mee weg zijn. Ouders denken dat, omdat ze dat niet volledig beheersen, ze daar geen rol kunnen in spelen’, zegt Elke Boudry, projectcoördinator van MediaNest. ‘Maar laat je daar niet door afschrikken: het is oké dat je kind meer weet over Facebook dan jij. Als ouder heb je een kritische

Lieven Van Assche

v, internet, sociale media, games. Ze spelen een belangrijke rol in het leven van kinderen en jongeren. Veelal is dat mediagebruik positief, en zien ouders dat ook zo, maar voor velen is het ook een uitdaging. Want lazen ze nu niet net in de pers dat games verslavend zijn? ‘Uit een groot onderzoek dat we hebben gedaan, blijkt dat ouders met veel bezorgheden zitten rond mediagebruik. Bij jonge kinderen is dat voornamelijk hun gezondheid - kijkt mijn kind teveel televisie? - of de angst om geconfronteerd te worden met ongewenste inhoud, zoals geweld of seks. Bij tieners hebben ouders meer angst rond cyberpesten, en of hun kind wel genoeg face-to-face contacten heeft’, zegt Hadewijch Vanwynsberghe, coordinator van het onderzoek bij Mediawijs rond mediagebruik bij kinderen en jongeren.

Ouders worstelen met de vraag hoe ze het mediagebruik van hun kinderen onder controle moeten houden. blik. Jij kan je kind leren hoe het met privacy en sociale media om moet gaan, wat verborgen reclame is, of dat je best niet voor twintig verschillende toepassingen hetzelfde wachtwoord gebruikt. Daarvoor hoef je niet mee te zijn met elke sociale trend.’

Sexy selfies en uitgeprinte tips Om ouders te helpen die op zoek zijn naar concrete tips, werd nu de site MediaNest gelanceerd, een initiatief van Mediawijs (het Vlaams Kenniscentrum voor Mediawijsheid) in samenwerking met meer dan 20 partners, onder wie Linc vzw, Sensoa en de Privacycommissie. De site biedt antwoord op alle mogelijke vragen over media en kinderen, van 0 tot 18 jaar. Alles komt aan bod: hoe je game-gebruik best begeleidt, wat te doen als je tiener sexy selfies verstuurt, maar ook hoe je je éénjarige

TIEN TIPS OM GEZOND TE GAMEN 1 Maak duidelijke afspraken. 2 Zorg voor pauze. 3 Hou de pc of spelconsole in de huiskamer. 4 Zorg dat de ruimte goed verlicht en verlucht is. 5 Zorg voor een goed evenwicht. 6 Waak erover dat je kind ook nog andere interesses heeft. 7 Geen games vlak voor het slapengaan.

8 Kondig het stopmoment op tijd aan – In ‘League of Legends’ bijvoorbeeld duurt een battle ongeveer 40 minuten. Als je dat weet kan je daar rekening mee houden, en je kind 40 minuten voor je aan tafel gaat waarschuwen. 9 Denk na over wanneer je een nieuw spel koopt (best niet vlak voor de examens!). 10 Praat met je kind en toon interesse.

veilig met de tablet laat spelen. ‘Want net zoals je een kind leert hoe het veilig de straat oversteekt, kan je het leren hoe het veilig media kan gebruiken’, zegt Elke Boudry. ‘Er is voor elke ouder wat wils. Er zijn lijstjes, testen, video’s en klik-enprints: zaken die je kan uitprinten om aan de koelkast te hangen, bijvoorbeeld hoe maak je een goed wachtwoord?’ Maar echt regels wil de site niet opleggen. ‘Iets waar veel gezinnen mee worstelen, is de schermtijd. Hoeveel is goed, wanneer wordt het schadelijk? Maar er is geen goed of slecht aantal uren’, aldus Boudry. ‘Het hangt heel erg af van gezin tot gezin - wat past binnen jullie manier van samenleven? – maar ook van kind tot kind. Ook niet alle schermen zijn dezelfde: tv kijken is niet hetzelfde als iets opzoeken voor je huiswerk, of chatten met vrienden. Een regel zoals een half uur per dag is dus moeilijk te handhaven.’ Media gebruiken, is vooral een kwestie van gezond verstand. En het makkelijkst is het om het gesprek aan te gaan naar aanleiding van een concreet geval. ‘Als je dochter van twaalf thuiskomt en aankondigt dat het net als haar vriendin op Facebook wil, kan je samen kijken wat er leuk aan is, en wat niet. Het belangrijkste is: zoek een gezond evenwicht, maak goede afspraken en wees consequent. Als de tablet niet aan tafel mag, mag jij ook je mails niet checken tijdens het avondeten.’

Alle kansen grijpen MediaNest wil ouders vooral aansporen om interesse te tonen in waar hun kinderen mee bezig zijn en de communicatie er-

over zoveel mogelijk op te starten. ‘Het heeft geen zin om de risico’s van iets dood te zwijgen, uit angst dat je de kat bij de melk zet. Je kinderen zullen er toch wel ooit op stoten’, zegt Hadewych Vanwynsberghe. ‘Hoe meer je je kinderen het gevoel geeft dat je open staat voor waar ze mee bezig zijn, hoe sneller ze bij problemen bij je zullen aankloppen. Toon interesse in de game dat je kind zo graag speelt en probeer het ook zelf eens uit. Zo breid je je eigen kennis uit, samen met je kind en leg je een

Kinderen zijn snel weg met nieuwe toepassingen, ouders kunnen aanvullen met hun kritische blik.

goede basis voor als er eens iets misloopt.’ Hoe je het ook draait of keert, media spelen een belangrijke rol in onze samenleving, en dat zal wellicht niet snel veranderen. Daarom is het zo belangrijk dat ouders weten in welke digitale wereld hun kinderen opgroeien. ‘We mogen niet denken dat, omdat onze kinderen opgroeien tussen alle modernste toestellen, ze ook perfect weten hoe daarmee te werken. Daar ligt dus ook de taak van ouders: om hun kinderen te helpen alle kansen te grijpen die de nieuwe digitale media hen geven’, zegt Vanwynsberghe. Kaatje De Coninck

Visie ÂŹ vrijdag 28 oktober 2016

VACATURE M/V CM zoekt â&#x20AC;˘ Functional Analist â&#x20AC;˘ Software Engineer JAVA

GEDACHT

Pleegzorg

â&#x20AC;˘ Expert Zorgkas â&#x20AC;˘ Stafmedewerker Marketing & Sales â&#x20AC;˘ Security consultant â&#x20AC;˘ Organisatieadviseur â&#x20AC;˘ Service Desk medewerker Voltijds â&#x20AC;&#x201C; onbepaalde duur â&#x20AC;&#x201C; Schaarbeek

Meer info over deze en andere vacatures op www.cmjobs.be

Vokans vzw zoekt Job- en headhunter (m/v) Onbepaalde duur â&#x20AC;&#x201C; voltijds (deeltijds bespreekbaar) â&#x20AC;&#x201C; diverse regioâ&#x20AC;&#x2122;s

Na 13 jaar proberen zwanger worden, gaf ik het op. Geen behandelingen meer. Het waren moeilijke jaren want broer, zussen en vrienden kregen kinderen. Kinderwagens confronteerden me ook steeds met wat ik niet had. Behandelingen putten me uit. Eerst hoop opbouwen, en dan weer de afschuwelijke waarheid dat er niets meer was. Omdat we zo graag een kind wilden, overwogen we adoptie. Maar dat liep moeilijk en uiteindelijk kozen we voor pleegzorg. We kregen een pleegzoontje van 18 maanden en negen maanden later kwam er eentje van zeven weken bij. Het was niet altijd gemakkelijk maar we werden gelukkige pleegouders. Na meer dan 26 jaar spreken de jongens ons nog altijd aan met â&#x20AC;&#x2DC;mama en papaâ&#x20AC;&#x2122;. Nu zorgen we voor een kleinzoontje. Dat is het beste wat ons kon overkomen. We hadden veel vroeger die beslissing voor pleegzorg moeten nemen. ĂŹĂŹĂŹ 1DDP HQ DGUHV EHNHQG ELM GH UHGDFWLH

Hospitalisatieverzekering Enkele weken geleden werd in het programma Voor hetzelfde geld beweerd dat een hospitalisatieverzekering enkel interessant zou zijn voor mensen die kiezen voor een eenpersoonskamer. Als je in een kamer voor twee of meer personen bent opgenomen, zou een hospitalisatieverzekering niet nodig zijn. Kan ik de programmamakers geloven? ĂŹĂŹĂŹ 3DXO 6PHWV 2RVWNDPS

Meer info: www.vokans.be

COC zoekt â&#x20AC;˘ Assistentvakbondsverantwoordelijke Antwerpen Onbepaalde duur â&#x20AC;&#x201C; halftijds â&#x20AC;&#x201C; Antwerpen

â&#x20AC;˘ Stafmedewerker juridische dienst Onbepaalde duur â&#x20AC;&#x201C; voltijds â&#x20AC;&#x201C; Brussel

â&#x20AC;˘ Begeleider inspraakorganen hoger onderwijs Onbepaalde duur â&#x20AC;&#x201C; voltijds â&#x20AC;&#x201C; Brussel

In een kamer voor twee of meer personen mogen inderdaad geen ereloon- en kamersupplementen aangerekend worden. Toch kan de factuur ook dan hoog oplopen. Want er kunnen wel bedragen worden aangerekend die niet worden terugbetaald door de ziekteverzekering. Die worden niet meegeteld voor de maximumfactuur.

Dat zijn bijvoorbeeld niet-vergoedbare implantaten zoals bepaalde heupprothesen, sommige lenzen bij cataractoperaties of fixatiemateriaal bij botfracturen. De kosten voor een tweepersoonskamer kunnen dus hoog zijn zonder dat je het plafondbedrag van de maximumfactuur overschrijdt. Deze kosten moet je dan volledig uit eigen zak betalen.

Woonproject Doordat de overheid minder subsidies geeft aan voorzieningen om extra woongelegenheden op te zetten voor mensen met een beperking, zijn er ouders die met of zonder ondersteuning zelf een woonproject starten. Maar niet iedereen heeft de mogelijkheid om dat te doen. Daarom zou elke gemeente in elke nieuwe sociale verkaveling, ook woningen moeten voorzien voor mensen met een beperking. Om in groep en solidariteit te leven. In onze gemeente komt er zoâ&#x20AC;&#x2122;n project. Dat zou overal moeten gebeuren. Want nog veel ouders zitten met de angst â&#x20AC;&#x2DC;wat na ons?â&#x20AC;&#x2122;. Kinderen in zoâ&#x20AC;&#x2122;n woonproject zouden toch moeten kunnen beschikken over een persoonsvolgend budget (PVB). Hoe kan anders de zorgverlening betaald worden? Ouders willen alles geregeld hebben voor ze dat zelf niet meer kunnen. Veel ouders liggen daar wakker van. ĂŹĂŹĂŹ $ORLV .LPSH %UHFKW Er bestaan inderdaad nog wachtlijsten voor de ondersteuning van mensen met een handicap, ondanks inspanningen van de overheid. Er worden extra middelen geĂŻnvesteerd om tegen 2020 die wachtlijsten weg te werken en een zorggarantie te bieden aan de grootste noden. De persoonsvolgende financiering maakt het mogelijk om de zorg zelf te organiseren en te betalen. Maar ook daarvoor zullen de langst wachtenden eerst aan bod komen.

Stuur je lezersbrief naar Redactie Visie, Postbus 20, 1031 Brussel of naar lezers@visieredactie.be. Vermeld je woonplaats. De redactie kan de teksten inkorten of niet opnemen bij plaatsgebrek. Onder elke brief publiceren wij de volledige naam en woonplaats van de auteur. Als je je reactie liever zonder deze gegevens ziet verschijnen, vermeld dit dan uitdrukkelijk.

Meer info: www.coc.be

GECITEERD Streep op elke regel de letters weg, die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. De resterende letters vormen van boven naar beneden en van links naar rechts een citaat.

samen met

Hij blijft lekker thuis

1. Ineens; 2. omlijsting; 3. onderafdeling; 4. Europese taal; 5. paar; 6.schildersgerei; 7. afgrond; 8. soort kers; 9. verhaal in prozastijl; 10. leesteken; 11. hermelijnachtig dier; 12. keukengerei; 13. godvruchtig; 14. strijdwerktuig.

T O T

K E A V D E

K A S N T

O N

P E O L O L

E S

K O E P P E

N E

R A S V U IJ

P A O L

E S

L R

8 M T O A R N E

D R E O M R A N

10 K M O A M M N A 11 M

S N D K O P

12 P E R N A S P

Comfort in huis

13 V R E O K O IJ M 14 K W A E P N E N

dankzÄł het zorgmeubilair van Thuiszorgwinkel Langer zelfstandig thuis wonen in de vertrouwde omgeving van je eigen woonst. Of je nu een jonge of oudere senior bent, het klinkt ongetwijfeld als muziek in de oren. Aan praktische hulp en comfort hoef je niet in te boeten. Aangepast en stijlvol zorgmeubilair biedt je alle ondersteuning, en vaak kunnen kleine ingrepen aan je huis ook je dagelijkse gemak verhogen. Thuiszorgwinkel adviseert je graag rond comfortabele zorg in huis.

Maak een afspraak voor een persoonlÄłk advies over hoe je je woning comfortabel kunt inrichten voor nu en later.

Meer info op www.thuiszorgwinkel.be

Kom naar Thuiszorgwinkel of bel 015 28 61 18. Samen vinden we wat jij nodig hebt! Groetjes, Tina

Oplossing citaat: Het citaat is van R. Campert: â&#x20AC;&#x153;Televisie leert ons uit andermans doppen te kijken.â&#x20AC;?

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

Werk op maat voor langdurig zieken

‘Te veel drempels voor wie wil werken’ De helft van de mensen met een invaliditeitsuitkering vindt het moeilijk om rond te komen. Dat blijkt uit een studie van CM en Samana. Het aantal langdurig zieken neemt elk jaar toe, de uitkeringen zijn te laag. Maar 75 procent ziet zichzelf niet meer in staat het werk te hervatten of schat de kansen somber in. ‘Er zijn nog veel drempels’, zegt Lydia.

et onderzoek naar de financiele en sociale situatie van langdurig zieken van CM, Samana (vroeger Ziekenzorg CM) en de Franstalige tegenhanger Altéo toont wie de langdurig zieken zijn, welke uitgaven ze hebben en hoe ze staan tegenover een terugkeer naar de arbeidsmarkt. De helft van de mensen met een uitkering vindt het moeilijk om rond te komen. De minimumuitkeringen moeten dus stijgen tot een bestaanszeker niveau. En, er is nood aan begeleiding naar werk op maat, zo vroeg mogelijk in de arbeidsongeschiktheid, op voorwaarde dat de gezondheidstoestand het toelaat. Want opnieuw aan het werk gaan, is niet evident. En hoe langer iemand arbeidsongeschikt is, hoe minder hij zich in staat voelt om ooit nog te werken. Lydia (57): ‘Langdurig zieken die willen werken, botsen op te veel moeilijkheden.’

Aangepast werk Gezondheidsproblemen en een niertransplantatie dwongen Lydia om deeltijds te gaan werken. ‘Ik heb altijd als financieel analist in internationale bedrijven gewerkt. Maar in 2008 werd ik ziek. Ik kon na mijn herstel halftijds blijven bij mijn toenmalige werkgever. Mijn inkomen uit toegestane arbeid kon ik aanvullen met een uitkering.’ Vijf jaar later werd Lydia ontslagen. ‘Toen startte mijn zoektocht naar ander werk. Ik

Samana organiseert activiteiten voor mensen met een chronische ziekte. mocht beginnen bij een outsourcingbedrijf. Zij schakelden me in in andere bedrijven.’ Anderhalf jaar lang werkte Lydia een dag in de week. ‘Maar het bedrijf is verhuisd en mijn contract werd beëindigd.’ ‘Opnieuw werk zoeken, is niet eenvoudig. Zeker niet voor wie ziek is. Bedrijven zijn gefocust op voltijds werk. Een open bedrijfscultuur is dus belangrijk. Maar zelfs als je een job deeltijds doet, moet je kunnen meedraaien zoals alle anderen. Dat is een probleem voor mensen met een wisselvallige aandoening of met een progressieve ziekte. Waarom wordt er bovendien niet meer ingezet op thuiswerk? Dan kun je werken wanneer je je goed voelt. Bedrijven hebben daarnaast vaak kleine jobs die ze niet ingevuld krijgen. Er zijn mensen voor wie zo’n deeltijdse baan geschikt is.’

Paperassen ‘En er komt veel administratie kijken bij de combinatie deeltijds toegelaten arbeid

en een invaliditeitsuitkering’, zegt Lydia. ‘Mijn werkgever wist niet hoe alles in zijn werk ging. Ik heb elke maand alle documenten nagekeken. Worden die niet of niet correct doorgegeven, dan krijg je geen of een onjuiste uitkering. De verantwoordelijkheid ligt bij jou. Dat vergt veel van een zieke. Het papierwerk moet eenvoudiger.’ ‘Je voelt het financieel wel, als je een tegemoetkoming kunt combineren met een salaris’, vertelt Lydia. ‘Terugvallen op een uitkering vraagt een andere manier van leven. En maaltijdcheques of een eindejaarspremie, vergeet dat maar. Ik heb een eigen appartement. Maar veel mensen moeten huur betalen. Energie en water zijn duur, net als voeding. Zeker als je een specifiek dieet moet volgen. Gezondheidszorg en medicatie nemen ook een grote hap uit je budget. Ook voor hulp in het huishouden betaal ik een deel nog steeds zelf. Hulp die nodig is. Mensen met een langdurige ziekte kunnen veel kosten niet omzeilen.

Dat maakt het niet evident om rond te komen met een uitkering.’ Lydia is hoe dan ook graag bezig. ‘Ik werk niet op dit moment, maar ik ben wel geëngageerd. Ik neem deel aan activiteiten van Samana voor mensen met een chronische ziekte jonger dan 65 jaar, en ik zit in de stuurgroep mantelzorg. Ik zet me ook in voor de belangenbehartiging van langdurig zieken bij Samana. Zo bereikt de stem van mensen met een zorgbehoefte ook het beleid.’ Anneleen Vermeire

Bekijk de resultaten van het onderzoek naar de financiële en sociale situatie van invaliden op www.cm.be/inkomensonderzoek.

Opsporing dikkedarmkanker

Het doosje van je geneesmiddelen op tafel leggen en meteen zien hoe vaak je de pillen moet innemen. De KU Leuven ontwikkelde zo’n systeem en zoekt nu kandidaten om het te testen. Als je verschillende geneesmiddelen moet innemen, gebeurt het dat je twijfelt wat nu weer waarvoor dient. De slimme tafel maakt het duidelijk. Je ziet bijvoorbeeld je medicatieschema, eventuele bijwerkingen, mogelijke interacties tussen verschillende geneesmiddelen. Voor de verdere ontwikkeling is jouw beoordeling belangrijk. Om deel te nemen aan dit onderzoeksproject zoekt de KU Leuven vooral 65-plussers.

Op de Stiltehoeve Metanioa in Damme kun je het hectische leven van alledag even loslaten en tot rust komen. Metanoia, een initiatief van Bond Zonder Naam, is een gerestaureerde hoeve op het WestVlaamse platteland. Iedereen die dat wil kan er zich terugtrekken in stilte. Je kunt er terecht voor rust en verdieping. Er is een ruim aanbod rond meditatie en het is ook mogelijk om inspirerende workshops te volgen. Als CM-lid krijg je een gratis ontbijt ter waarde van 10 euro per overnachting bij een verblijf in volpension. Vermeld bij de boeking dat je aangesloten bent bij CM en toon een gele klever bij aankomst.

Uit cijfers van het Kankerregister blijkt dat het aantal gevallen van dikkedarmkanker in een jaar tijd met 21 procent is gestegen. Door het bevolkingsonderzoek wordt dikkedarmkanker sneller opgespoord. Sinds eind 2013 worden alle 56- tot 74-jarigen om de twee jaar uitgenodigd om eraan deel te nemen. Met een test die bloed opspoort in een stoelgangstaal, worden ze gescreend op dikkedarmkanker. Zo kan de tumor in een vroeg stadium ontdekt worden, waardoor patiënten veel meer kans hebben om te genezen.

http://augment.cs.kuleuven.be/mevita

www.cm.be/stiltehoeve

www.cm.be/darmkanker

‘T KORT

Time-out op Stiltehoeve

GEZOND IN

Test de medicatietafel

Rose-Marie Vandewalle zet Hannelore Laebens (r.) in de kijker.

‘Groot in kleine dingen’ ‘Ik heb veel respect voor Hannelore. Sinds haar geboorte heeft ze af te rekenen met een ernstige aandoening. Daardoor is ze aan één oog blind geworden. Ze kreeg in februari 2013 botkanker.’ ‘Ik heb Hannelore leren kennen toen ze bij mijn schoonbroer werkte. Haar job bood toekomstmogelijkheden. Maar als vrouw van 30 heeft ze alles moeten opgeven: haar werk, haar sociaal leven, haar vrienden.’ ‘Hannelore vecht en laat de moed niet zakken. Ik bewonder haar doorzettingsvermogen. Soms hoor ik mensen jammeren over pietluttigheden. Dan denk ik aan Hannelore, die het veel zwaarder te verduren heeft maar niet opgeeft. Ik vind Hannelore groot in alle kleine dingen die ze doet.’ Wil jij iemand bijzonder nomineren? Stuur je verhaal naar bijzonder@cm.be of Persdienst CM, PB 40, 1031 Brussel, en maak kans op twee filmtickets.

ZOEK EN

WIN

De vragen van koukleum Gisèle

Daar zijn de winterkwaaltjes ‘Ik heb het eigenlijk altijd koud, maar vooral de winter is elk jaar weer afzien. Dat komt door al die kwaaltjes.’ Neen, lezeres Gisèle Alençon (42) uit Itterbeek, loopt niet warm van de tijd van het jaar. Elk jaar steken winterkwaaltjes de kop op. CM preventie-arts Elise Rummens legt uit wat we eraan kunnen doen. Loopneus en verstopte neus Gisèle: ‘Een loopneus heb ik de hele winter door. Ik heb altijd zakdoekjes bij. Ik laat niets aan het toeval over. Ik gebruik grootmoeders middeltjes: zo ligt er standaard een halve ajuin naast mijn bed. In de winter heb ik minstens een keer per maand een verkoudheid.’

Guy Puttemans

SPOTOP

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

Koukleum Gisèle Alençon: ‘Een stift lippenbalsem gebruik ik altijd helemaal op. Ik kan niet zonder.’ Elise Rummens: ‘Als een loopneus in de wintermaanden optreedt, is het vaak een symptoom van een gewone verkoudheid. Slaat het verkoudheidsvirus toe, dan produceren de slijmvliezen in onze neus extra veel slijm of zwellen ze. Dit veroorzaakt een loopneus of een verstopte neus. Net als de verkoudheid verdwijnt ook de loopneus vanzelf. Je kunt je verstopte neus spoelen met een zoutwateroplossing. Ontzwellende neusdruppels of verstuivers gebruik je beter niet en als je het toch doet, nooit langer dan vijf dagen.’

Winterhanden en –voeten Gisèle: ‘Ik heb altijd een paar handschoenen in de buurt, zelfs al is het nog tien graden buiten. Eenmaal mijn vingertoppen en tenen het koud hebben, krijg ik die niet meer warm.’

Elise: ‘Bij koud weer gaan de kleine bloedvaten in onze huid vernauwen, om zo minder warmte te verliezen en de organen centraal in ons lichaam op temperatuur te houden.

Hierdoor koelen de lichaamsuiteinden, voeten, handen, neus en oren, en de blootgestelde huid sterk af. Bij een abnormale reactie van de bloedvaten kunnen winterhanden of -voeten ontstaan: dit uit zich in hevige jeuk of een brandend gevoel in een vinger of teen. Bij een verdere reactie wordt de vinger of teen gezwollen en rood. Draag warme schoenen, dikke kousen en goede handschoenen. Loop binnenshuis niet op je blote voeten en draag ook ’s nachts sokken in de winter.’

HUIS DOKTER

Speur je in Visie mee naar het antwoord?

WAAROM DRINKEN HELPT OM NIERSTENEN TE VOORKOMEN

Tip Door een cijferlijst snel aan de drank

Nierstenen kunnen veel pijn geven. Worden ze tijdig uitgeplast, verkleind of verwijderd, dan heb je er nadien geen last meer van. Drinken is de boodschap.

Oplossing

P Stuur je antwoord voor 7 november op een gele briefkaart naar Persdienst CM, Postbus 40, 1031 Brussel. Of mail het antwoord naar zoekenwin.visie@cm.be. Vermeld welke prijs je wenst: het boek ‘Madame est servie’ van Diane De Keyzer (meer dan negentig getuigen vertellen over hun jaren in dienst van de burgerij), uitg. Van Halewyck of het boek ‘Wat kan mij gebeuren’ van Babs van den Bergh (als mantelzorger vertelt de auteur haar verhaal over ziekte, zorg, verdriet en vriendschap), uitg. Atlas. Uit de juiste inzendingen worden vijf winnaars geloot. Oplossing Visie nr. 18 Koppel Winnaars Claire Daniels (Hasselt) Leona Pitteljon (Desselgem) Raoul Roels (Gent) Anny Van Der Perre (Mechelen) Magda Verhaegen (Lier)

sen of het gevoel hebben naar toilet te moeten.

verkleinen met een verbrijzelaar.

Wat is de oorzaak?

Drink de hele dag door. Hoe meer de urine verdund is, hoe vlotter de doorstroming en hoe kleiner de kans dat stoffen ophopen. Drink 2 liter per dag, bij voorkeur water, zeker bij warm weer, inspanningen en koorts. Wees zuinig met vis, vlees en zout en eet vezelrijk.

Nierstenen ontstaan wanneer stoffen in de urine neerslaan en kristalliseren. Ze komen voor in alle vormen en afmetingen, van microscopisch klein tot de grootte van een pingpongbal. Nierstenen kunnen veel pijn geven, maar niet altijd.

Een niersteen ontstaat door te veel calcium, urinezuur of andere stoffen in de urine. Als de urine oververzadigd is, slaan de stoffen neer in het nierbekken. Ze vormen kristallen die uitgroeien tot een steen. Hoe dat komt, is vaak onduidelijk. Te weinig drinken kan een oorzaak zijn, net als veel transpireren, een verstoorde zuurtegraad van de urine of een infectie in het urinestelsel.

Wat zijn de symptomen?

Wanneer ga je naar de dokter?

Nierstenen geven niet altijd klachten. Ze worden pas pijnlijk als ze in de urinewegen komen en vast raken. Je voelt eerst een vage pijn in de flanken van de rug of bij de nieren. Als de afvoer van de urine geblokkeerd raakt, krijg je felle pijn. Die begint hoog in de flanken en kan uitstralen naar de onderbuik en de lies. De pijn komt in golven waarbij je moeilijk stil kunt blijven zitten. Kleine stenen kunnen evengoed veel pijn geven. Ook misselijkheid, braken, transpireren, een opgezwollen buik of bloed in de urine kunnen signalen zijn, net als vaker plas-

Kleine nierstenen dalen vaak spontaan af en kun je uitplassen. Veel drinken kan helpen. Krijg je de pijn niet onder controle, heb je koorts of heb je pijn bij het plassen, raadpleeg dan zeker een arts. Die kan je een sterke pijnstiller voorschrijven en indien nodig medicatie om de spieren in de urineleiders te ontspannen. Zo kan de steen er beter door. Grotere stenen zitten makkelijker vast, verstoren de doorstroming van de urine en kunnen een ontsteking veroorzaken. Je arts kan ze verwijderen met een endoscoop doorheen de plasbuis of

Wat is het?

Hoe kun je het voorkomen?

Michiel Callens, preventiearts CM

www.cm.be/ dehuisdokter

Stefan Dewickere

¬ hoe gaat het met u?

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

VOORZET

Elise: ‘Ook keelpijn is vaak een symptoom van een verkoudheid. Meestal gaat de keelpijn na een dag of vijf spontaan over. Antibiotica zijn meestal overbodig. Een pijnstiller op basis van paracetamol kan helpen. Drink voldoende en zuig op een snoepje. Raadpleeg in ernstige gevallen een huisarts.’

Droge huid Gisèle: ‘Vooral de huid op mijn kuiten en scheenbenen krijgt het zwaar te verduren tijdens de winter. ’s Morgens smeer ik twee keer bodylotion op mijn benen. Een keer voor het douchen en een keer erna, anders kom ik de dag niet door.’

Elise: ‘De koude werkt uitdrogend voor de huid. Insmeren met een hydraterende crème of lotion is een goed idee. Drink voldoende water en vermijd agressieve zepen bij het wassen. Douche ook niet te lang en gebruik geen te warm water. Douche bij voorkeur niet dagelijks en dep de huid droog in plaats van te wrijven.’

Gisèle: ‘In mijn leven heb ik al kilo’s lippenbalsem gebruikt. Mensen gooien over het algemeen hun lippenstiftjes weg na een winter. Ik gebruik die helemaal op en heb er altijd minstens eentje op zak.’

Elise: ‘Onze lippen zien hard af van de winterlucht. De huid is er op haar dunst waardoor lippen zeer snel uitdrogen. Zonder bescherming krijgen sommige mensen binnen de kortste keren kloven. Een goede lippenbalsem gebruik je niet alleen als het kwaad geschied is, maar ook preventief. Ga niet met je tong over je lippen. Ze zullen nog sneller uitdrogen. Trek ook zeker geen schilfertjes af.’

Nochtans zijn er nog altijd mensen die geloven dat langdurig zieken plantrekkers zijn. ‘Ze zijn niet echt ziek. Ze doen maar alsof om niet te moeten werken, maar om toch een uitkering te krijgen. We moeten vooral sanctioneren of dreigen met uitsluiting, dan zullen ze wel moeite doen om terug te keren naar de werkvloer.’

Thomas Rosseel

Extra tips om de winter door te komen: • Eet gezond: groenten en fruit zijn energieboosters. Vezelrijke voeding zoals donker brood of muesli geeft nog meer bescherming. • Drink voldoende: minstens 1,5 liter water per dag. • Beweeg. Regelmatig een winterwandeling is goed voor de gezondheid. Als je conditie verbetert, verhoogt je weerstand. • Denk positief: negatieve gedachten slorpen veel energie op. Bouw elke dag rustmomenten in.

Kan iemand dat nu menen? Denken die mensen echt dat langdurig zieken ervoor kiezen om te leven van een invalidi tei t sui tke -

ring? Ben je gezinshoofd, dan krijg je als langdurig zieke nog 65 procent van je (begrensde) brutoloon. Ik denk niet dat veel mensen daarvoor willen tekenen. Natuurlijk moeten we er als samenleving alles aan doen om mensen opnieuw aan de slag te krijgen. Ook CM zet volop in op die re-integratie. Maar we moeten ophouden met stigmatiseren. Niemand kiest ervoor om ziek te zijn. Met sancties en dreigementen zullen we het aantal langdurig zieken niet doen dalen. Integendeel zelfs. Als gevolg van demografische factoren (vergrijzing) en beleidskeuzes (optrekken pensioenleeftijd), zal hun aantal de komende jaren alleen maar toenemen. Prognoses spreken van 516 000 langdurig zieken in 2022. Als we niets doen aan de uitkeringen betekent dat nog eens zoveel meer gezinnen in financiële problemen. Vandaag hebben we twee keuzes. Aan de zijlijn toekijken hoe steeds meer mensen in moeilijkheden geraken. Of volop inzetten op preventie om de risico’s op arbeidsongeschiktheid zoveel mogelijk te beperken. Door de juiste eindeloopbaanmaatregelen te nemen, door mogelijkheden te bieden om van job te veranderen, door op de werkvloer rekening te houden met de gezondheidstoestand van werknemers. Mijn keuze is vlug gemaakt. Luc Van Gorp, Voorzitter CM Lees ook het artikel op pag. 9.

www.twitter.com/CMziekenfonds

Giséle: ‘In de winter heb ik vaak keelpijn. Ik gebruik keelpastilles en eet ook honing. Dat is nog zo’n oud trucje maar het helpt wel bij mij.’

De helft van de gezinnen waarin één gezinslid door ziekte al meer dan een jaar thuis is, heeft ernstige financiële problemen. Dat blijkt uit een nieuw grootschalig onderzoek van CM en Samana (vroeger Ziekenzorg CM). Het is de voorbije weken wat tussen de plooien van het andere nieuws gevallen. Nochtans gaat het absoluut niet om een fait divers. In 2015 telde ons land 370 000 langdurig zieken. Reken maar uit hoeveel gezinnen het elke maand moeilijk hebben om de eindjes aan elkaar te knopen.

Gekloofde lippen

Stefan Dewickere

Keelpijn

www.facebook.com/CMziekenfonds

JOEPIE, EEN UITKERING. OF TOCH NIET?

Tweede opinie voor complexe diagnoses Een ingrijpende behandeling laat je niet zomaar uitvoeren. En over complexe diagnoses mag en kan nagedacht worden. Bij twijfel over de diagnose van een specialist kun je als verzekerde bij het CM-Hospitaalplan een beroep doen op de dienst Second-O: een tweede onafhankelijke arts uit dezelfde specialisatie buigt zich over jouw dossier en vormt een tweede opinie.

Een frisse blik op jouw dossier via Second-O

Robert* is 79 en stond voor de eerste ingrijpende operatie in zijn leven. ‘Ik wou die niet zomaar laten uitvoeren en wou een tweede opinie om zeker te zijn. Dat kon via de dienst Second-O.’ ‘Ik heb darmkanker. De chirurg wou overgaan tot een operatie. Ik besloot om daar niet zomaar mee akkoord te gaan. Ik ben eind de zeventig en ik onderging nooit eerder in mijn leven een operatie.’ Robert deed een beroep op de dienst Second-O van CM, op zoek naar meer vertrouwen om de stap naar de operatietafel te zetten. ‘Het was niet dat ik de dokter niet geloofde, maar als twee mensen met kennis van zaken zo’n ingreep nodig zouden achten, dan zou dat me veel meer geruststellen. Ik heb het rapport opgevraagd en opgestuurd

Als verzekerde bij het CM-Hospitaalplan kun je bij twijfel je dossier laten voorleggen aan een tweede arts. naar het UZ in Leuven. Ze wilden graag de scans zien die ik had ondergaan, om zo een gefundeerde mening te vormen. Ik kreeg snel antwoord, amper twee weken later. Een operatie bleek inderdaad de juiste beslissing. Dan kon ik met een gerust gemoed zeggen: oké, doe maar. Voor een kleinigheidje vraag je zo’n tweede opinie niet aan, maar dit was heel ingrijpend.’

Robert is vandaag op de goede weg. ‘Het blijft wat afwachten hoe de ziekte verder verloopt, maar de operatie bleek wel nodig. Ik ben tevreden met mijn beslissing.’ Thomas Rosseel

*Robert is een fictieve naam.

Bij ingrijpende behandelingen en complexe diagnoses kun je als CMlid, aangesloten bij het CM-Hospitaalplan, een beroep doen op de dienst Second-O. Een onafhankelijke arts uit dezelfde specialisatie in het UZ Leuven buigt zich over jouw dossier en vormt een tweede opinie. Second-O is eenvoudig en snel, je privacy wordt gegarandeerd, wat je met het advies doet kies je zelf en de kosten worden gedragen door het CMHospitaalplan (uitgezonderd een eenmalige administratiekost van 30 euro). Meer info en voorwaarden op www.cm.be/second-o. www.cm.be/hospitalisatie

¬ hoe gaat het met u?

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

Wat doet een parodontoloog?

KNIPSELS Een maand zonder alcohol Drink een maand geen alcohol. Met die oproep lanceren de Druglijn en Stichting tegen Kanker hun nieuwe campagne ‘Tournée Minerale’. Voor velen is alcohol drinken een gewoonte geworden. Toch houdt het risico’s in. Alcohol heeft invloed op bijna alle organen in het lichaam en er is een verband met ongeveer zestig verschillende aandoeningen. De inspanning meer dan waard dus om een maand lang alcohol aan de kant te schuiven. Februari 2017 wordt de alcoholvrije maand. Je kunt je nu al inschrijven om mee te doen. www.tourneeminerale.be

Vrijwilligers voor eindejaarsvakanties Vrijwillige medewerkers zorgen voor winterse gezelligheid tijdens de eindejaarsvakanties van Samana voor mensen met een chronische ziekte of een lichamelijke beperking. Samana zoekt nog vrijwilligers voor de kerstweek in Nieuwpoort (23 tot 30 december) en voor de nieuwjaarsweken in Nieuwpoort en Zandhoven (30 december tot 6 januari). info@samana.be Tel. 02 246 47 45

Diabetes In het artikel over diabetes (Visie nr. 18) slopen enkele onjuistheden. Onze verontschuldigingen hiervoor. Er stond vermeld dat mensen met diabetes type 2 die in een zorgtraject zijn gestapt, recht hebben op volledige terugbetaling van een bloeddrukmeter. Die terugbetaling geldt enkel voor mensen met nierinsufficiëntie in een zorgtraject. Diabetespatiënten type 2 in een zorgtraject krijgen wel een bloedglucosemeter terugbetaald. Zij krijgen ook alle consulten bij hun huisarts of een specialist-endocrinoloog die een zorgtraject mag opvolgen, volledig vergoed aan de afgesproken tarieven (inclusief remgeld). En niet alleen de diabetesgerelateerde consulten. Mensen met diabetes type 1 die opgevolgd worden in een diabetescentrum kunnen onbeperkt en zonder kosten naar de diëtist en de diabeteseducator. Maar bij een podoloog zijn de terugbetaalde bezoeken beperkt. Voor kinderen met diabetes type 1 is een globaal medisch dossier bij de huisarts geen verplichting, maar het blijft wel aangeraden. Op dit moment zijn er over de begeleiding van diabetespatiënten nog besprekingen aan de gang. Eens er beslissingen zijn genomen, komen wij op dit onderwerp terug in de ledenbladen.

‘Een gezonde mond geeft Tandvleesproblemen kun je missen als kiespijn. Bij ernstige gevallen kan de parodontoloog redding brengen. Voorzitter Katrien Vermylen van de Belgische Vereniging voor Parodontologie maakt ons wegwijs in de wereld van gingivitis en parodontitis. ‘Een tandarts en parodontoloog werken nauw samen.’

Wat is een tandvleesontsteking? Katrien Vermylen: ‘Wanneer bacteriën uit de mond zich vastzetten op de tanden, ook wel tandplak genoemd, kunnen deze een ontsteking veroorzaken. Dan spreken we over een tandvleesontsteking, of gingivitis. De tandvleesrand wordt rood, in plaats van het gezonde lichtroze, en zwelt op. Het tandvlees bloedt gemakkelijk bij aanraking, zoals tijdens het poetsen of eten. Een ontsteking van de tandvleesrand kan op een eenvoudige manier behandeld worden. Maar een tandvleesontsteking kan zich uitbreiden van het tandvlees naar het onderliggende bot. Dit heet parodontitis. Het tandvlees verliest dan aan stevigheid. Het komt los van de tand, waardoor de ruimte tussen de tand en het tandvlees dieper wordt. De ondersteunde vezels van de tand worden aangetast en door de ontsteking wordt het bot afgebroken. Wanneer de ontstekingsreactie al verder gevorderd is, kun je last krijgen van een slechte adem, lijkt het soms of de tanden van positie veranderd zijn of los komen te staan. De tanden lijken ook langer door het terugtrekken van het tandvlees.’

Wanneer moet je (enkel) naar de tandarts en wanneer naar de parodontoloog? ‘Wanneer je de symptomen herkent, doe je er goed aan om de tandarts te bezoeken. Die kan aan de hand van een kleine test,

Parodontoloog Katrien Vermylen: ‘Parodontitis komt voor bij ongeveer de helft van de volwassenen.’

Roken en suikerziekte kunnen een tandvleesontsteking sneller doen verergeren. Katrien Vermylen

de DPSI-test, de diepte van de tandvleeszakjes rond de tanden meten. Aan de hand van je score zal de tandarts beslissen of hij zelf kan behandelen of zal doorverwijzen naar de parodontoloog. De parodontoloog zal een uitgebreide diagnose doen en een behandelplan opstellen. Buiten de behandeling van tandvleesziekten kan de paro-

dontoloog ook tanden die verloren zijn gegaan door tandimplantaten vervangen. De parodontoloog voert ook esthetische ingrepen van het tandvlees uit. De tandarts en de parodontoloog werken nauw samen om je een mooi en gezond gebit te geven. Een gezonde mond geeft mensen meer zelfvertrouwen.’

Loopt iedereen evenveel risico op tandvleesontstekingen? ‘Parodontitis is een ziekte die veroorzaakt wordt door tandplak, bacteriën dus. Het krijgen ervan hangt af van verschillende factoren. Welke bacteriën je hebt, bepaalt de ernst van de parodontitis. Bovendien is het belangrijk of je gevoelig bent voor die

Sneeuwpret tijdens de kerstvakantie In Anzère, Leysin, Wengen of Zinal

Intersoc Werkvakanties

Als vrijwilliger naar de sneeuw

¬ hoe gaat het met u?

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

HELPENDE

zelfvertrouwen’ Katrien Vermylen

bacteriën. Dat wordt genetisch bepaald. En dan zijn er nog de risicofactoren die bestaande parodontitis kunnen verergeren: roken en suikerziekte zijn de voornaamste. Parodontitis komt voor bij ongeveer de helft van de volwassenen, waarbij ongeveer tien procent het in een ernstige vorm ontwikkelt. Parodontitis komt heel uitzonderlijk op kinderleeftijd voor.’

‘Hoe vroeger de ziekte ontdekt wordt, hoe eenvoudiger de behandeling is. Het bot dat verloren is gegaan, komt immers nooit meer terug. Hoe minder bot er is, hoe minder steun de tand heeft. Bij een gewone tandvleesontsteking zijn een tandsteenverwijdering en uitgebreide aandacht aan de

Joseph uit Haïti brengt gezondheidszorg tot in de sloppen In 1983 kwam hij toe in de Verenigde Staten. Een Haïtiaanse verpleger, gevlucht voor de dictatuur in zijn land. ‘Ik werd naar de Dominicaanse Republiek gestuurd, als politiek vluchteling’, vertelt Joseph Cherubin. Hij richtte er Moschta op, een organisatie die de rechten van Haïtiaanse migrantenarbeiders verdedigt. ‘Ik had een statuut, ik kon geneeskunde studeren. Maar zoveel anderen hadden helemaal niets.’

mondhygiëne vaak al voldoende. Indien er botverlies is, zal er ook tandsteen en tandplak op het worteloppervlak onder het tandvlees zitten en die moeten verwijderd worden. Het belangrijkste onderdeel van de behandeling is eigenlijk de reiniging die je zelf thuis doet. Die zorgt ervoor dat het tandvlees kan genezen en gezond blijft. Als er nog zones met ontsteking en diepe tandvleeszakjes overblijven, dan zullen die zones nadien chirurgisch worden aangepakt.’

Zijn er tips om je tandvlees gezond te houden?

‘Veel Haïtianen in de Dominicaanse Republiek zijn de armoede in hun thuisland ontvlucht. Vroeger werkten ze op de suikerrietplantages. Nu voor koffie- of bananenboeren of als bouwvakker. Ze hebben geen statuut, kunnen niet rekenen op gezondheidszorg of onderwijs, hebben geen water, geen elektriciteit. Ze leven in slechte omstandigheden in bateyes, sloppendorpen in de buurt van plantages en fabrieken. Ze worden uitgebuit. Nog steeds.’

‘Wat je zelf kunt doen, is grondig poetsen met een elektrische tandenborstel met een roterend kopje. Zorg er zeker voor dat je de borstel goed loodrecht op de tand zet en net tot tegen de tandvleesrand poetst. Ook reinigen tussen de tanden is onontbeerlijk, het best met kleine interdentale borsteltjes, indien dat niet mogelijk is met een flosdraad. Je gebit zelf goed verzorgen is al een hele stap in de goede richting.’

Naar de mensen

Thomas Rosseel

‘Moschta zet in op eerstelijnsgezondheidszorg en preventie. Het begon klein. We gingen aan huis, te voet en zelfs te paard. Toen ik zelf arts was, gingen we met mobiele equipes naar de mensen. Nu hebben we gezondheidscentra, in de Dominicaanse Republiek en in Haïti. Zo kunnen we onderzoeken doen die aan huis niet mogelijk zijn. We ondersteunen bij gezinsplanning en werken preventief rond malaria, zika, hiv en aids. We hebben kleine mutualiteiten opgericht in de bateyes. Wie een bijdrage geeft, moet niet betalen voor onze gezondheidszorg en krijgt een tegemoetkoming bij een overlijden.’

Terugbetaling bij de parodontoloog Onder bepaalde voorwaarden voorziet de ziekteverzekering een tegemoetkoming voor specifieke parodontologische prestaties. De tarieven lopen uiteen per behandeling. De tarieven voor een behandeling kunnen ook verschillen als je parodontoloog geconventioneerd of niet-geconventioneerd is. Personen die de verhoogde tegemoetkoming ontvangen krijgen de bedragen

voor bepaalde prestaties bij de parodontoloog die de conventietarieven naleeft integraal terug. Dit is ook zo voor elke verzekerde tot de 18de verjaardag. Met het CM MediKo Plan kun je je extra verzekeren voor kosten bij de parodontoloog. www.cm.be/tandvleesontsteking www.parodontologie.be

Sommige onderzoeken, behandelingen en ingrepen worden uitgevoerd in het dagziekenhuis. Voor kleine ingrepen moet je immers geen dagen in het ziekenhuis blijven. Na de behandeling verlaat je dezelfde dag nog het ziekenhuis. Want nazorg en verdere opvolging in het ziekenhuis zijn niet meer nodig. Na sommige behandelingen kom je niet in een kamer. Het ziekenhuis mag voor daghospitalisatie wel een forfaitair bedrag aanrekenen. Je krijgt dat volledig vergoed door de ziekteverzekering.

30 g chorizo, sneetjes ¬ 750 g spruitjes ¬ 400 g kippengehakt ¬ fleur de sel ¬ peper ¬ paprikapoeder ¬ 1 eetlepel vloeibare sojaboter ¬ 400 g vastkokende aardappelen ¬ 1 rode puntpaprika, in fijne ringen ¬ 4 stengels pijpajuin, in fijne ringen ¬ 3 knoflookteentjes, in dunne schijfjes ¬ 1 appel, in brunoise

Je krijgt als patiënt vooraf een opnameverklaring voorgelegd die je moet invullen en ondertekenen. Lees dit document eerst aandachtig. Je kamerkeuze bepaalt of je al dan niet ereloon- en kamersupplementen worden aangerekend. Ook in het dagziekenhuis. Kies je voor een kamer voor twee of meer personen, dan mogen je geen kamer- en ereloonsupplementen worden gevraagd. Dat is wel het geval voor een eenpersoonskamer. Je informeert bij een daghospitalisatie het best vooraf hoe je verblijf zal verlopen. Als je niet of kort in de kamer bent, kan de keuze voor een dure eenpersoonskamer overbodig zijn. www.cm.be/hospitalisatie

Samenwerken ‘Al 32 jaar gaan we naar de bateyes. Door samen te werken met publieke gezondheidscentra en door publiciteit bereiken we steeds meer mensen en kunnen we steeds betere behandelingen geven. Het aantal mensen zonder papieren neemt toe. Onze taak is nog niet gedaan. We werken samen met plaatselijke en internationale organisaties zoals Wereldsolidariteit. Zo bereiken we meer, bij de mensen en op beleidsniveau.’ Anneleen Vermeire Hoe Moschta steunen? Doe binnenkort mee aan de acties van 11.11.11, gesteund door CM en Wereldsolidariteit, in het kader van de campagne Sociale bescherming voor iedereen.

Spruitjes, gehakt en patat ... toch niet op grootmoeders wijze

Beschik ik bij daghospitalisatie altijd over een bed? Als een behandeling in het ziekenhuis gebeurt in daghospitalisatie, dan krijg je vooraf een opnameverklaring om je kamerkeuze te bepalen. Maar je komt niet altijd in een kamer terecht.

Joseph: ‘We ondersteunen de Haïtianen in de Dominicaanse republiek bij gezinsplanning.’

SMAKELIJK

Hoe kunnen we je helpen? CM geeft raad.

Tom Swalens

Guy Puttemans

Hoe wordt parodontitis behandeld?

HANDEN

Eric De Maegd

Het belangrijkste in de behandeling van parodontitis is thuis grondig poetsen.

rol de sneetjes chorizo op en snijd ze zo in dunne reepjes ¬ was de spruitjes, snijd het achterste deel eraf en snijd ze in dunne plakjes ¬ kruid het gehakt met fleur de sel, peper en paprikapoeder volgens je eigen voorkeur ¬ maak er kleine balletjes van ¬ bak de gehaktballetjes in een wokpan langs alle kanten bruin in sojaboter ¬ leg ze even opzij, maar bewaar het bakvet voor de aardappelen ¬ was de aardappelen (je hoeft ze niet te schillen) ¬ snijd ze in heel kleine blokjes ¬ wok de aardappelen in de wokpan (voeg eventueel wat extra sojaboter toe) ¬ doe er de spruitjes en de rest van de fijngesneden groenten bij ¬ voeg er na ongeveer 3 minuten de appel en de chorizo bij

Recept: Lien Willaert Uit het boek ‘Gezond Gulzig’ (herfst-winter)

¬ uw job, ons werk

DE VLOER

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

Kunstatelier Slabbinck

Violet Corbett Brock

‘Ook de Paus shopt bij ons’

Bij Slabbinck hebben ze al tien jaar een lijn in huislinnen. Annick, Greta en Greet (van links naar rechts) zijn trots op de producten die ze maken.

Aan de kapstokken van Kunstatelier Slabbinck hangen geen jurken of winterjassen. Hier worden van oudsher priestergewaden gemaakt.

ier werken is dus zeker bijzonder, zeggen Greet Vlaeminck (53), Annick Van den Broucke (48) en Greta Denayer (49). Greet en Annick werken in het naaiatelier, Greta is bediende. De drie dames zijn vakbondsafgevaardigden voor ACV-CSC METEA.

Wat doet het bedrijf precies? Greta: ‘Wij zijn vooral bekend voor onze kerkgewaden. We maken hier kazuifels voor priesters, maar ook wandtapijten, altaardoeken en baldakijnen. Elk jaar ontwerpen we een nieuwe collectie, die we in Brugge volledig zelf maken. De stoffen passeren hier door vele handen. We knippen ze op maat, snijden de col uit, kleven of stikken

Ik ben benieuwd waar mijn werk naartoe gaat. In een kerk kijk ik naar wat er hangt. Annick Van den Broucke

er patronen of tekeningen op en werken ze af. Slabbinck is wereldwijd marktleider in deze sector.’ Is het bedrijf afhankelijk van het succes van de kerk? Greet: ‘Er gaan nu eenmaal minder mensen naar de kerk en er zijn minder priesters. De

vraag naar kazuifels en andere kerkgewaden daalt. Het bedrijf moest op zoek naar andere producten om te kunnen overleven. Daarom produceren we hier ook al zo’n tien jaar huislinnen, zoals geborduurde en gestikte dekbedovertrekken. Maar ook tafellakens en servetten. Het Brugse sterrenrestaurant Hertog Jan gebruikt zelfs onze servetten.’

We konden een aantal mensen uit de laagste loonklasse opwaarderen. Greet Vlaeminck

Leveren jullie ook aan het buitenland? Greta: ‘Het grootste aandeel van onze kerkgewaden gaat naar het buitenland. Vooral naar de Verenigde Staten, Spanje, Italië, Frankrijk en Polen. De landen waar de kerk nog veel succes heeft. In Vaticaanstad is er zelfs een winkeltje. Ook de Paus shopt bij Slabbinck (lacht). Door die export zijn we de laatste jaren ook fel gemoderniseerd. We zetten in op e-commerce, waarbij klanten via het internet de producten kunnen bestellen en het hele productieproces kunnen volgen. Als een Italiaanse priester nog iets wil wijzigen aan zijn bestelling, kan hij dat allemaal online regelen. En eenmaal afgewerkt, wordt het naar zijn bestemming verstuurd.’ Maakt jullie job van jullie fervente kerkbezoekers? Annick: ‘Het is niet zo dat ik elke week naar de mis ga. Maar ik ben wel benieuwd waar mijn werk naartoe gaat. Dus als ik in een kerk ben, let ik wel op wat er allemaal

hangt: de wandtapijten, de altaardoeken. Onlangs was ik op een doopsel. De priester droeg een oud maar heel mooi gewaad. Ik zei nog tegen mijn moeder dat het vast een duur stuk was. Dat zag ik aan hoe het gemaakt was.’ Greet: ‘Als ik op reis ben, ben ik toch ook nieuwsgierig. Ik kijk naar de modellen die de priesters dragen en hoe de kerk is aangekleed.’ Wat kunnen jullie syndicaal betekenen in dit bedrijf? Annick: ‘Voor de arbeidsters zetten we vooral in op ergonomie. Naaien, strijken, stoffen verknippen, het zijn allemaal jobs die je rug belasten. Daar hebben we aandacht voor in het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk. Bij de groep bedienden zijn er verschillende paritaire comités in de verschillende juridische entiteiten van het bedrijf. Die willen we graag onder één paritair comité krijgen, omdat ze in feite toch hetzelfde werk doen binnen de groep. Daarnaast streven we natuurlijk ook naar goeie loon-en arbeidsvoorwaarden.’ Greet: ‘Zo bekeken we onlangs de lonen van het personeel. Bleek dat nogal wat van de personeelsleden nog in klasse 1A zat, de laagste loonklasse. Daar waren zelfs personeelsleden bij met 33 jaar dienst. Via de invoering van de nieuwe sectorale functieclassificatie is er voor die laagste lonen toch wat verbetering gekomen. Ons bedrijf valt onder het paritair comité van de kleding en confectie. Het probleem is dat binnen die sector niet veel voorzien is. Zo is er bijvoorbeeld amper 1 dag anciënniteitsverlof na 20 jaar dienst, die we via een bedrijfsCAO met onze werkgever gerealiseerd hebben.’ Annick: ‘En die 20 jaar moet zelfs binnen hetzelfde bedrijf gepresteerd zijn. Ik werkte hiervoor 13 jaar bij een andere werkgever,

maar die jaren tellen niet mee voor mijn extra verlofdag.’ Greta: ‘Binnen ons bedrijf proberen we vooral aan te tonen dat we met goed sociaal overleg goeie afspraken kunnen maken en problemen kunnen vermijden. Afgelopen zo-

Als een Italiaanse priester iets aan zijn bestelling wil wijzigen, kan dat allemaal online. Greta Denayer

mer was er wat discussie rond de regeling bij warme temperaturen. Vorig jaar mochten we op warme dagen een uur vroeger starten en een uur vroeger stoppen. Dit jaar kon dat niet. Hadden we hierover een akkoord afgesloten, dan waren de afspraken duidelijk. Wij zijn dus vragende partij om dat tegen volgende zomer te regelen of te realiseren via de verlofregeling voor 2017.’ Is het dan moeilijk om met de werkgever te onderhandelen? Greet: ‘Het is een familiebedrijf, zij begrijpen nog niet altijd dat goeie afspraken met de vakbond voor tevreden werknemers en betere prestaties zorgen. Maar als het nodig is, herhalen we onze vragen drie keer. We zijn de enige vakbond in dit bedrijf en werken als arbeiders en bedienden goed samen. Dat maakt ons sterk.’ Amélie Janssens

¬ uw job, ons werk

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

Tankkaarten duurder en bedrijfswagen kan ook netto op loonbrief

Is het mobiliteitsvraagstuk nu opgelost? en milieuproblemen worden niet doorgerekend. Koen Repriels: ‘Om echt zicht te krijgen op de maatschappelijke kost van vervoersmiddelen, moeten alle kosten, dus ook bijvoorbeeld file- en gezondheidskosten, worden meegerekend. Enkel zo kunnen we juiste keuzes maken.’ Ruimtelijke planners pleiten ook al lang

Werkgevers zullen jaarlijks 200 à 250 euro aan belastingen extra moeten betalen per bedrijfswagen met tankkaart. En een werknemer die zijn bedrijfswagen wil inleveren, kan daar maandelijks een netto-bedrag op de loonbrief voor in de plaats krijgen. Die twee maatregelen besliste de federale regering tijdens de afgelopen begrotingsbesprekingen. Maar is daarmee het mobiliteitsvraagstuk opgelost?

erst de meest opvallende maatregel. Wie vandaag met een bedrijfswagen rondrijdt, zou ervoor kunnen kiezen om die op te geven, met als stimulans een hoger nettoloon. ACV-mobiliteitsexpert Koen Repriels waarschuwt meteen: ‘Werknemers die hun bedrijfswagen omzetten in nettoloon, bouwen op dat deel geen rechten op voor dertiende maand, vakantiegeld en pensioen. Ook de sociale zekerheid loopt inkomsten mis.’ De regering ziet in de maatregel een begin van een mobiliteitsbudget, waarmee werknemers vrijer hun woon-werkverkeer kunnen regelen en betalen. Nu worden werknemers door het grote belastingsvoordeel voor werkgever en werknemer massaal in de wagen geduwd, ook al zou bijvoorbeeld openbaar vervoer een haalbaar alternatief zijn. Repriels ziet wel de bedoeling om

Werknemers die hun bedrijfswagen omzetten in nettoloon, bouwen op dat deel geen rechten op. Ook de sociale zekerheid loopt inkomsten mis. Om echt zicht te krijgen op de maatschappelijke kost van vervoersmiddelen, moeten alle kosten, dus ook bijvoorbeeld file- en gezondheidskosten, in kaart worden gebracht. Enkel zo kunnen we juiste keuzes maken.’ mensen meer mogelijkheden dan enkel de auto te geven, maar hekelt de beperking van de maatregel: ‘Enkel mensen met een bedrijfswagen bevoordelen, komt neer op voornamelijk de hogere lonen tegemoet komen in hun mobiliteitskosten. Alsof niet alle werknemers mobiliteitsnoden hebben.’ Tankkaarten jaarlijks 200 à 250 euro minder fiscaal aftrekbaar maken voor werkgevers, daar is Repriels wel voor gewonnen. ‘Het is een kleine stap in de goede richting, al is het een druppel op een hete plaat om ons woon-werkverkeer duurzaam te orga-

niseren en openbaar vervoer aantrekkelijker te maken. Als je naar de cijfers kijkt, dan zie je bijvoorbeeld dat het systeem van bedrijfswagens vandaag meer geld krijgt toegestopt dan de hele NMBS.’ Wat moet dan nog gebeuren om het mobiliteitsvraagstuk echt op te lossen? ‘Dat files ooit helemaal zullen verdwijnen, is een illusie’, zegt Koen Repriels. ‘Maar we moeten wel dringend maatregelen nemen om de files en het autoverkeer te verminderen.’ De impact van autoverkeer op onze gezondheid is immens. Die gevolgen worden niet in rekening gebracht. Ook filekosten

Koen Repriels, mobiliteitsexpert ACV

voor een betere afstemming van ruimtelijke ordening en mobiliteit. ‘Eenvoudig gezegd, als werk, woonst, familie, vrienden, winkels enzovoorts dichtbij zijn of vlot bereikbaar met openbaar vervoer, dan zijn minder of minder vervuilende verplaatsingen nodig. Wie vandaag afgelegen woont en wil gaan winkelen, of een vriend bezoeken die ook afgelegen woont, die heeft vaak geen ander alternatief dan de auto. Om het mobiliteitsvraagstuk echt aan te pakken, moeten we bijvoorbeeld anders gaan denken over hoe we wonen, waar bedrijven worden ingeplant, hoe het openbaar vervoer aantrekkelijker wordt en hoe we de impact van auto’s verminderen.’

FOCUS

www.twitter.com/Acvonline

www.facebook.com/het.acv

MEER VAN HETZELFDE. JAMMER GENOEG. De weken van de begrotingsopmaak vertoonden het klassieke schouwspel. In aanloop naar de finale nachtelijke onderhandeling passeerden een massa liberale, asociale voorstellen de revue. De verbeelding van de drie liberale partijen in de regering-Michel kent helaas geen grenzen. Wat lag zo voor om nog meer werklozen in armoede te duwen? De werkloosheidsuitkering beperken in duur of sneller verlagen of koppelen aan inkomen of bezit, ... Scenario’s om de indexering van lonen en sociale uitkeringen ongedaan te maken. Of de vooruitgang van het eenheidsstatuut terug schroeven door herinvoeren van de proeftijd. Naast andere scenario’s om vakbonden midscheeps te treffen: beperken van het recht te staken, belasten van syndicale premie, … Dat alles maakt dat weer alles moest gezet worden op schadebeperking. Sommige politici voeren aan dat veel ergs is voorkomen. Dat klopt waarschijnlijk. Maar toch kan niemand er om heen: het zijn vooral werknemers, sociale uitkeringen en collectieve diensten die opnieuw het kind van de rekening zijn. Gewone mensen ondervin-

den opnieuw wat een rechtse regering voor hen in petto heeft : minder loon en lager pensioen voor langer en flexibeler werken. Werknemers die door ontslag of ziekte uitvallen pakt men daarna nogmaals via ingrepen in de welvaartsenveloppe, de pensioenen en de ziekteverzekering. We krijgen dus meer van hetzelfde. Jammer genoeg. Terwijl de speculoostaks en de bekaaide taks zijn weggesmolten. Ons voorgespiegeld als het aanspreken van vermogenden. Loze beloften van een loos beleid. En dan hangt ons nog -zoals de Nationale Bank uitrekende- de ongedekte financiering van de tax shift voor 6,6 miljard boven het hoofd. De volgende regering weet al wat haar wacht : een enorm gat in de rekening. Met bovenop 9,4 miljard legeraankopen die pas na de verkiezingen in de begroting gaan verschijnen.

De meerwaardebelasting -als poging om het onevenwicht wat te verdoezelen- verdween in de diepvriezer. Dat maakt dit alles extra zuur. Erger, want de financieel risicovolle hervorming van de vennootschapsbelasting ligt wel nog in het vershoudvak. Doorheen al het communicatiegeweld van de regering trachten we te achterhalen wat echt beslist is. Want het goede nieuws van Michel bedot de gewone mensen telkens weer. Die verliezen koopkracht, rechten, diensten, ... We leggen dat haarfijn uit aan werknemers, gepensioneerden, werklozen, SWT’ers, zieken, ... Dat horen de liberale partijen helemaal niet graag. Nog meer dan voor een staking of manifestatie zijn politici daar gevoelig voor. En daarom gaan we nog meer op die blauwe plekken drukken. Dit beleid is onredelijk scheef. Men zegge het voort. Marc Leemans, voorzitter ACV

Het zijn vooral werknemers, sociale uitkeringen en collectieve diensten die opnieuw het kind van de rekening zijn.

BONDIG

VAK

Nieuwe regels tijdelijke werkloosheid Ben je tijdelijk werkloos wegens economische redenen? Sinds 1 oktober 2016 gelden nieuwe regels om recht te hebben op een uitkering. Zo moet je een bepaald aantal arbeidsdagen bewijzen in een referteperiode. Jonger dan 36 jaar: minstens 312 dagen gewerkt tijdens de 21 maanden voor je aanvraag. Tussen 36 en 49 jaar: minstens 468 gewerkte dagen in de 33 maanden voor je aanvraag. Vanaf 50 jaar: 624 dagen gewerkt in de 42 maanden voor je aanvraag. Ontving je in de drie jaar voor je economische werkloosheid al een uitkering voor volledige werkloosheid, een inschakelingsuitkering of een uitkering tijdelijke werkloosheid (waarbij je voldeed aan de voorwaarden hierboven), dan heb je ook recht op de uitkering tijdelijke werkloosheid wegens economische redenen.

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

Werknemers betalen zelf stuk outplacementbegeleiding

‘Je hebt recht op een goeie beg ‘De outplacementbegeleiding motiveerde me om mijn jongensdroom na te jagen’, vertelt Geert Van Overloop. Na een reorganisatie op het werk, kwam hij terecht in outplacement. Werknemers ouder dan 45 jaar die ontslagen worden, of werknemers die na een collectief ontslag op straat staan, hebben recht op outplacementbegeleiding (zie kader). Maar wat houdt het precies in en wat betekent het voor de werknemer? Bij Geert Van Overloop loopt het traject op zijn einde. Hij is alvast positief. Thomas Legreve

¬ post

Op straat na 32 jaar dienst ‘Begin dit jaar kreeg ik na 32 jaar dienst te horen dat mijn bedrijf reorganiseerde en dat ik mijn job kwijt was. De laatste 19 jaar was ik logistiek verantwoordelijke bij Schreder Uitrusting in Bornem, gespecialiseerd in industriële en openbare verlichtingstoestellen. Een grote groep mensen stond op straat en dus moest de werkgever outplacementbegeleiding aanbieden. Dat gebeurde bij SBS Skill Builders.’ ‘Mijn traject van 60 uur begeleiding startte begin juni, en ik heb nu nog drie sessies

Ook wie voldoet aan de voorwaarden voor een inschakelingsuitkering, heeft recht op de uitkering.

te gaan. Maar ik ben al volop aan het solliciteren. Tijdens de sessies leerden we een goed CV maken en motivatiebrief schrijven. We kregen ook meer inzicht in de arbeidsmarkt en konden sollicitatiegesprekken oefenen. Ik vond dat echt leerrijk. Het is niet evident om als 50-plusser na 32 jaar dienst bij hetzelfde bedrijf terug je plek te

vinden op de arbeidsmarkt. Ik heb er dus veel van opgestoken. Ik vond het leuk een inzicht te krijgen in hoe werkgevers te werk gaan en hoe zij CV’s bekijken en evalueren.’

Meer in je mars Maar de begeleiding betekende ook veel

WAT IS OUTPLACEMENT?

Bovendien moet je voldoen aan de vergoedbaarheidsvoorwaarden. Je moet bijvoorbeeld arbeidsgeschikt zijn en mag geen ander loon ontvangen.

Outplacement is een geheel van begeleidende diensten om een werknemer in staat te stellen om binnen een zo kort mogelijke termijn een nieuwe job bij een nieuwe werkgever te vinden.

Meer informatie vraag je aan je vakbondsafgevaardigde of in het ACVdienstencentrum in je buurt.

Een outplacementbureau helpt je in je zoektocht naar een andere job, of begeleidt je naar omscholing, naar een nieuwe opleiding, enzovoort. Die begeleiding moet je kansen op de arbeidsmarkt verhogen. Het outplacementbureau zoekt dus niet naar werk voor jou, maar is er ter ondersteuning.

www.acv-online.be

Geert Van Overloop leerde tijdens zijn outplacement-begeleiding veel over solliciteren.

Voor wie? Outplacement wordt georganiseerd voor ontslagen werknemers die ouder zijn dan 45 jaar of werknemers die getroffen worden door collectief ontslag. Er hangen echter wel verschillende voorwaarden vast aan zo’n outplacement. Vraag meer informatie aan je vakbondsafgevaardigde of kijk op www.acv-online.be.

Wie betaalt? De werkgever die je ontslaat, staat grotendeels in voor de vergoeding van outplacement. Maar sinds 1 januari 2016 wordt au-

tomatisch 4 weken loon afgehouden van de opzegvergoeding, om te voorzien in outplacement. Als ontslagen werknemer betaal je dus een maandloon aan je outplacementbegeleiding.

Evalueer je outplacementkantoor Daarom is het belangrijk dat die begeleiding nuttig en kwalitatief is. Het ACV ontwikkelde een enquête, zodat mensen ervaringen kunnen uitwisselen over de outplacementkantoren. Zo kunnen de leden van de ondernemingsraad die nog een

WERELDWIJD OVERLEG VOOR LAFARGEHOLCIM

ACV

Meer dan 45 werknemersvertegenwoordigers van LafargeHolcim namen deel aan de mondiale vakbondsraad van 17 tot 19 oktober in Hyërres-Toulon in Frankrijk. De deelnemers, waaronder ook militanten van ACV bouw – industrie & energie, kwamen uit meer dan 15 landen waar de fabrikant van bouwmaterialenactief is. Ze vertegenwoordigen meer dan 100 000 werknemers.

De werknemersdelegatie van LafargeHolcim.

De militanten discussieerden over het respect voor werknemersrechten, respect voor veilige en gezonder werkomstandigheden en een sociale dialoog op alle niveaus, van de lokale onderneming tot op wereldvlak. Ze legden een actiekalender vast met in december een eerste actiedag voor waardige werkomstandigheden voor werknemers in onderaanneming.

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

geleiding’ ACV waarschuwt om PWA

Eigen geld ‘Ik vond het uiteindelijk niet zo erg om een deel van mijn opzegvergoeding af te staan voor de outplacementbegeleiding’, gaat Geert Van Overloop verder. ‘Ik kreeg een degelijke begeleiding met positieve resultaten. Dat is wel belangrijk. Want uiteindelijk gaat het over je eigen geld waar je geen controle meer over hebt. Stel dat je snel nieuw werk hebt, nog voor de outplacementbegeleiding is afgerond. Dan ben je eigenlijk je geld kwijt. Ik vind dus dat je de garantie moet hebben dat het goed besteed wordt, dat je goed begeleid wordt.’ Amélie Janssens

outplacementkantoor moeten aanstellen de juiste keuze maken. Heb je zelf outplacement gevolgd of ken je mensen die ervaring hebben met outplacement? Vraag hen dan zeker om de enquête in te vullen. Deze kan in slechts enkele minuutjes ingevuld worden op www.acv-online.be. Klik verder op ‘Ik zoek’, ‘ Afdanking en ontslag’, ‘Outplacement’.

niet lichtzinnig af te schaffen

De Vlaamse regering denkt eraan om de Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschappen (PWA) om te vormen naar Wijkwerken. Maar net dat systeem zorgt ervoor dat mensen die moeilijk doorstromen naar de reguliere arbeidsmarkt toch nog aan de slag kunnen. Het ACV pleit daarom om de PWA’s niet zomaar lichtzinnig af te schaffen.

oe zit het PWA-systeem vandaag in elkaar? 12 000 werkzoekenden of mensen met een leef loon krijgen als PWA-werknemer de kans om gedurende een beperkt aantal uren per week maatschappelijk zinvolle activiteiten te doen. De taken zijn divers: klein tuinonderhoud bij particulieren, huishoudelijke hulp tot begeleiding of oppas van zieken en kinderen. Ook scholen, lokale overheden, tuin- en landbouwbedrijven, vzw’s en stadswachten doen beroep op PWA’ers. Ze nemen taken op zich die vanuit commercieel perspectief niet voldoende rendabel zijn.

Wijkwerken kan maar zes maanden. Dat is veel te kort Karim Dimbas, ACV

Het gaat om mensen die al heel lang werkzoekend zijn, uit een lange ziekteperiode komen, kortgeschoold zijn en weinig kans maken op een andere job. Per gewerkt uur krijgen zij 4,10 euro bovenop hun werkloosheidsuitkering of

Imagedesk / Frederick Vande Velde

op persoonlijk vlak, vertelt Geert Van Overloop. ‘Je krijgt het gevoel dat je er niet alleen voor staat, dat is belangrijk. En je leert jezelf opnieuw kennen. Zo ontdek je dat je meer in je mars hebt dan je zelf denkt. Bovendien heeft de outplacementbegeleiding me doen inzien wat ik echt graag wil doen. Ik solliciteer nu volop voor burgerfuncties bij de politie. Dat is eigenlijk een jongensdroom die ik had opgeborgen. Maar tijdens de begeleiding werd ik gemotiveerd om de stap nu te zetten.’

Ook scholen doen beroep op PWA-werknemers. leefloon. ‘Deze job biedt hen dus niet alleen meerwaarde en maatschappelijke betrokkenheid, maar ook wat financiële ademruimte’, zegt Karim Dimbas van het ACV. ‘De Vlaamse regering wil nu met Wijkwerken starten, maar daar blijft de periode dat mensen in dat systeem mogen werken beperkt tot zes maanden en dat is veel te kort. Eén tot drie jaar is veel zinvoller. En voor mensen die ondanks alle inspanningen niet kunnen doorstromen moet het onbeperkt blijven.’

ken wordt een capaciteit van 7 291 wijkerkers voorzien, wat veel te weinig is, omdat voor meer werknemers geen andere goede alternatieven zijn. ‘Het huidige PWA-systeem zorgt er net voor dat mensen die alles al probeerden om aan de slag te geraken, maar geen werk vinden toch aan de slag kunnen blijven. De huidige PWA-werkers die de overstap naar de arbeidsmarkt of de sociale economie niet kunnen maken, moeten in het Wijkwerken kunnen blijven, met behoud van rechten’, besluit Karim Dimbas. (HVM)

En dan is er nog een punt waarvoor het ACV aandacht wil vragen. Bij het Wijkwer-

CETA voorlopig niet ondertekend Het vrijhandels- en investeringsakkoord CETA, dat de Europese Unie en Canada op 27 oktober wilden ondertekenen, zal nog op cruciale punten bijgestuurd moeten worden, zegt het ACV.

‘Want harde commerciële belangen gaan immers voor’, zo voelt het ACV het aan. Maar dat is niet het enige struikelblok in de discussie over CETA. Het Europese middenveld, en de Waalse regering, zijn fel ge-

Het Europese middenveld zette zich de voorbije jaren in om het verdrag tegen te houden. Ook in België werd het debat in alle hevigheid gevoerd. Het ACV wees ook al op de knelpunten.

Bedrijven die nu al erg machtig zijn nog meer privileges geven, is niet echt een slim idee.

Arbeids- en milieurechten Zo zijn er voor schendingen van arbeidsen milieurechten geen sancties voorzien in CETA. Hoewel Canada dergelijke sancties wel voorziet in zijn handelsakkoorden, haalde de EU die sterkere aanpak onderuit.

kant tegen de mogelijkheid dat multinationals via uitzonderingsrechtbanken de gewone rechtspraak passeren om via een Internationale Investeringsrechtbank overheden aan te klagen.

Multinationals ‘De Europese Commissie heeft een poging gedaan om dit mechanisme te verbeteren, maar het alternatief bevat nog veel te veel knelpunten’, klinkt het bij ACV. ‘De onafhankelijkheid van de rechters moet beter, en de mogelijkheid dat multinationals een financiële compensatie eisen voor regelgeving die hun nadelig uitkomt, is niet waterdicht. Bovendien moeten multinationals die van deze uitzonderingsrechtspraak gebruik willen maken niet eerst de gewone wettelijke procedures volgen. Bedrijven die nu al erg machtig zijn nog meer privileges geven, is niet echt een slim idee.’

Andere aanpak nodig Als de EU wil dat handel iedereen ten goede komt, dan is een andere aanpak nodig, vindt ACV. ‘De EU probeerde de verontrus-

te burgers en politici te paaien met een Interpretatieve Verklaring, die de bedoeling van het akkoord verder uitlegt. Deze tekst verandert echter niets aan het akkoord zelf, maar helpt enkel de rechters van het toekomstige Investeringshof bij de interpretatie ervan. De Interpretatieve Verklaring kondigt aan dat de EU en Canada onmiddellijk na de ondertekening aan de slag zullen gaan om de arbeidsen milieurechten afdwingbaar te maken via mogelijke sancties. We zijn ontroerd over zoveel goede bedoelingen, maar verkiezen toch geen kat in een zak te kopen.’ De komende dagen zal duidelijk worden of er nog gesleuteld kan worden aan het akkoord en of er uiteindelijk ondertekend zal worden. Renaat Hanssens

¬ gewikt en gewogen

DOSSIER

Visie ¬ vrijdag 22 april 2016

Het belang en de gevolgen van het klimaatakkoord van Parijs

‘Het Belgische klimaatbeleid kan 80 000 jobs opleveren’ Om de opwarming van de aarde tegen te gaan, werd vorig jaar in Parijs een ambitieus klimaatakkoord afgesloten door 196 landen. Vanaf 4 november is het akkoord van kracht. Peter Wittoeck, diensthoofd van de dienst Klimaatverandering van de federale overheid en lid van de Belgische delegatie op de klimaattop in Parijs, vertelt over het belang van het akkoord. Wat is de betekenis van het klimaatakkoord van Parijs? ‘Het is een historisch akkoord, zoveel is zeker, het was het hoogtepunt van meer dan 20 jaar internationale onderhandelingen. En voor het eerst in de geschiedenis waren zoveel staatshoofden en regeringsleiders aanwezig tijdens een dergelijke internationale conferentie. Dat toonde alvast aan dat er politieke wil is om de klimaatproblemen aan te pakken. Maar het akkoord van Parijs is vooral historisch omwille van de inhoud. Het akkoord is bindend en er werden enkele belangrijke doelstellingen geformuleerd om de klimaatopwarming op lange termijn aan te pakken. Zo stelt het akkoord dat we de globale temperatuurstijging ruim onder de 2 graden boven het pre-industriële niveau moeten houden. Men streeft zelfs naar een temperatuurstijging van maximum 1,5 graden. Bovendien moet iedereen zich voldoende kunnen aanpassen aan de temperatuurstijging. Dat is een grote uitdaging als je weet dat de gevolgen van klimaatverandering zich nu al laten voelen. En we moeten de komende decennia gaan naar zeer lage emissies, naar een koolstofarme maatschappij. Het akkoord stelt ook heel nadrukkelijk dat de financiële stromen en investeringen, de financiering van de wereldeconomie zeg maar, daar vanaf nu op gericht moeten zijn.’ Het akkoord werd vlotter dan verwacht bekrachtigd door de Verenigde Staten, China en recent ook de Europese Unie. Daardoor kan het al in werking treden. Is die snelle bekrachtiging een goed teken? ‘Het feit dat de grootste economieën en grootste uitstoters het akkoord snel hebben bekrachtigd, geeft zeker een positieve dynamiek. Vroeger lagen de VS en China wel eens dwars als het over klimaatakkoorden ging. Maar China bijvoorbeeld, heeft nu ook ingezien dat hun grotendeels op steenkool gebaseerde economie niet houdbaar is. Om economische redenen, maar ook op vlak van luchtvervuiling en de gezondheidskosten die dat met zich mee brengt. En ook Obama heeft van het klimaat aan het einde van zijn laatste termijn als VS-president een prioriteit gemaakt. Dat het akkoord zo snel in werking kan treden, stemt me optimistisch over de politieke wil wereldwijd om actie te ondernemen.’

leid te herzien, elke 5 jaar, via een ambitiecyclus, die al begint in 2018. Over hoe we dat alles heel concreet in goede banen leiden, wordt nog verder onderhandeld, beginnend op de klimaattop in Marrakesh in november.’

Als bedrijven de boot missen van de koolstofarme economie kunnen de gevolgen voor de werknemers erg zijn, zegt klimaatonderhandelaar Peter Wittoeck. Wat is de rol van de ontwikkelingslanden? Want zij dreigen de zwaarste gevolgen te dragen van de opwarming van de aarde maar hebben het tegelijkertijd vaak moeilijk om aanpassingen en investeringen te doen. ‘Ook de ontwikkelingslanden hebben grote ambities. Maar ze hebben niet per se de capaciteit om dit allemaal uit te voeren. Er zal dus ook moeten gewerkt worden aan capaciteitsopbouw. Bijvoorbeeld ervoor zorgen dat deze landen een administratie hebben om een beleid te voeren, dat ze klimaatplannen kunnen maken en uitvoeren en dat dat alles ook gefinancierd raakt. Dat wordt nu echt belangrijk en is een belangrijke focus voor de volgende klimaattop in Marrakesh. Er zal ook veel aandacht gaan naar adaptation (het kunnen aanpassen aan klimaatverandering, red.), want ontwikkelingslanden hebben al langer het gevoel dat de onderhandelingen vooral over mitigation (het verminderen van emissies, red.) gaan.’

China heeft nu ook ingezien dat hun grotendeels op steenkool gebaseerde economie niet houdbaar is. Peter Wittoeck

Nu moet het klimaatakkoord van Parijs natuurlijk omgezet worden in beleid. Hoe zal dat gebeuren? ‘Het akkoord van Parijs is op zich al beleid natuurlijk, met concrete verplichtingen voor de landen. Maar nu moeten die landen maatregelen nemen om hun uitstoot te verminderen. Bijna 190 landen hebben daarvoor al intenties op papier gezet (INDC’s, Intended Nationally Determined Con-

tributions, red). Zo kondigde de EU bijvoorbeeld aan dat we tegen 2030 de uitstoot zullen verminderen met minstens 40 procent. Andere landen hebben dat op andere manieren ingevuld. Maar het feit dat zoveel landen dit hebben gedaan, is een goed teken dat men beleid wil voeren.’ Maar hoe komen we van aangekondigd beleid naar effectief beleid? ‘Ook dat is ingeschreven in het akkoord van Parijs. De INDC’s worden NDC’s, dus nationale klimaatdoelstellingen en -plannen. Er was wel discussie over hoe dat in het akkoord zou opgenomen worden. De EU heeft altijd gepusht om de doelstellingen bindend te maken. Maar dat lag heel moeilijk voor een aantal landen. Er is dus een alternatieve formule opgenomen in het akkoord. Niet het bereiken van de doelstellingen is bindend, wel het nemen van maatregelen om de doelstellingen te bereiken.’ ‘Maar dat is niet het enige wat landen verplicht om een ambitieus beleid te voeren. Het bestaande regime, voor het akkoord van Parijs, voorzag al rapporteringsverplichtingen. Parijs zet die logica voort en maakt die nog sterker. Alle landen zijn hier nu door gedekt, op dezelfde manier, zodat we hun inspanningen en verwezenlijkingen kunnen vergelijken en toetsen aan de doelstellingen. Er zullen ook teams van experten naar de landen gaan om een grondige audit te doen van hun beleid. Wat er precies zal gebeuren als blijkt dat de landen hun beloftes niet nakomen, moet nog verder uitgewerkt worden. Het is nu echter al zeker dat het aangekondigde beleid niet voldoende zal zijn. Het is daarom een zeer goede zaak dat het akkoord landen ook verplicht om hun ambities en hun be-

Zal dat beleid niet handenvol geld kosten? En gevolgen hebben voor de werknemers? ‘Er wordt nog te vaak gezegd dat de nodige maatregelen onze economie veel zullen kosten. En het klopt dat grote investeringen nodig zullen zijn. Maar dat gaat niet per se extra kosten met zich mee brengen, het gaat om het heroriënteren van onze huidige economie naar een economie die inzet op klimaatneutraliteit en dus om een verschuiving van investeringen van de oude naar een nieuwe economie. Vaak hebben ook werknemers schrik voor de vele aanpassingen en veranderingen en vrezen ze voor hun job. We moeten hen daarom goed informeren over de redenen waarom bedrijven investeren in producten, processen, installaties en machines die de uitstoot verlagen. Want als bedrijven de boot missen van de koolstofarme economie, zouden de gevolgen nog erger kunnen zijn. Dan verliezen ze de concurrentiestrijd met die bedrijven en sectoren die zich wel richten op die nieuwe, klimaatneutrale economie.’ Werknemers vrezen voor hun job en hun sociale rechten. De vakbonden hameren daarom op een rechtvaardigde transitie, een rechtvaardige aanpassing in de richting van een koolstofarme economie. Wat zegt het akkoord van Parijs daarover? ‘De rechtvaardige transitie staat in de preambule van het akkoord, en maakt dus integraal deel uit van de wettekst. Al had ACV het liever als een directe verplichting in de tekst gezien, dat weet ik en dat had ook onze voorkeur. Het zal in de uitwerking vooral aan de landen zijn om vast te leggen wat het betekent voor werknemers en de sociale bescherming. Maar ook de Internationale Arbeidsorganisatie zal zijn rol moeten spelen. Ik vind trouwens dat we niet enkel mogen focussen op het vermijden van negatieve gevolgen. Economisten zeggen dat de druk van het klimaatbeleid ook positief kan zijn. Het kan innovatie, groei en werkgelegenheid stimuleren. Volgens onze recentste studie zou het Belgische klimaatbeleid netto 80 000 banen kunnen opleveren tegen 2030. Netto, dat betekent inderdaad dat er winnaars en verliezers zullen zijn. En we willen de mensen ook informeren en zelf laten nadenken over hoe een koolstofarm België er kan uitzien, met onze My2050-webtool bijvoorbeeld. We moeten de zaken in ieder geval vroeg genoeg aanpakken, om er tijdig voor te zorgen dat de werknemers uit sectoren waar er banenverlies zal zijn, kunnen overstappen naar andere sectoren.’ Amélie Janssens

gewikt en gewogen ¬

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

ZEGT

Verpleger Gwen Pollaris toont blik achter schermen van spoed

‘Wij doen veel wat mensen niet zien’ Gwen Pollaris (25) is verpleegkundige op de spoeddienst van UZ Leuven. Dat is het decor van de docureeks Spoed 24/7 die nu te zien is op één. 60 vaste camera’s filmden zes weken lang het wel en wee op de spoedafdeling. ‘Je ziet hoe het er echt aan toe gaat.’

lingen in het ziekenhuis staat de patiënt altijd centraal. Maar omdat we soms heel snel moeten reageren, verschuift onze focus uit noodzaak vaak naar acute, technische zorg. We moeten onze emoties aan de kant zetten. Toch gaat zorg ook over empathie. Goed communiceren. Dat probeer ik steeds te doen en dat geeft me veel voldoening. Ik vertel mensen altijd wat er aan de hand is en wat er zal gebeuren. Dat stelt hen gerust.’

Zes weken lang werken met 60 camera’s die over je schouder meekijken. Hoe hebben jullie dat ervaren? Gwen Pollaris: ‘Niet iedereen was enthousiast in het begin. Velen vonden het niet fijn dat er continu iemand op hun vingers zou kijken. Vooral uit schrik dat er gesproken zou worden over hun fouten. Nochtans kijken patiënten en stagiairs continu met ons mee. Maar nu zou alles geregistreerd worden. De makers en de hoofdverpleegkundigen lieten ons weten dat het programma rond de patiënt zou draaien, dat het een respectvolle en eerlijke blik achter de schermen zou worden. Dat stelde ons gerust. De programmamakers waren voortdurend in de weer om toestemming te vragen aan patiënten. In het begin keken we altijd naar het plafond als we bij een patiënt kwamen.

Compagnie Gagarine

e docureeks Spoed 24/7 is een technisch hoogstandje. Nog tot 7 november kun je op één het verslag volgen van 60 van op afstand bediende camera’s die op de pas vernieuwde spoeddienst van UZ Leuven geïnstalleerd werden. Meer dan 8 000 uur beeldmateriaal, 6 kilometer kabels en het werk van een team van reporters en technici die dag en nacht in de weer waren, resulteerden in een levensecht programma, waar je als kijker de vlieg op de muur bent. ‘Een waardevolle ervaring’, vertelt spoedverpleegkundige Gwen Pollaris. ‘Dit geeft een echt beeld van wat hier gebeurt.’

Gwen Pollaris: ‘Ik vertel mensen altijd wat er aan de hand is en wat er zal gebeuren. Die uitleg stelt hen gerust.’ Stond de camera naar boven gericht, dan werd de patiënt niet gevolgd, stond de camera naar beneden, dan wisten we dat er gefilmd werd. Maar na een tijd merkte je dat allemaal niet meer. Ik vind dat de makers in hun opzet geslaagd zijn. De patiënt staat centraal. Je ziet ook ons werk, maar het draait om de mensen.’

Op spoed is elke dag anders. Gwen Pollaris

Hoe gaat het eraan toe op de spoed? ‘Gemiddeld behandelen we hier 150 patienten per dag. Maar de dagen verschillen. Het is het drukst op maandag en vrijdag. Mensen wachten geregeld een weekend af bij een probleem of ze willen net voor het weekend nog geholpen worden. Mensen

Wat tweet er in het struikgewas? Visie plukt enkele rake commentaren van de sociale netwerksite.

Diana Kretschmann Stop met het denken in termen als vluchtelingen en migranten. Dit zijn kinderen en zij hebben ons NU nodig. #Calais

Bart De Clerck Een #bedrijfswagen krijgen om in de file te slaan = een tuinslang in de regen of een gloeilamp in de zon?

Chams Eddine Zaougui Niets mis met #populisme, als je voor iets staat, als je iets wil verbeteren. Trump doet iets anders. Hij bespeelt de rancune van mensen.

klagen wel eens dat ze lang moeten wachten. Maar het is onze taak om de ernst van een probleem zo goed en zo snel mogelijk in te schatten. Wie het snelst zorg nodig heeft, komt het eerst aan bod. Elke dag is hoe dan ook anders. Je ziet steeds andere patiënten met andere vragen. En je staat elke dag op een andere zone. De ene dag ontvang je patiënten die net binnenkomen of verzorg je beenbreuken in de onderzoeksruimtes, op een ander moment assisteer je in de shockrooms bij iemand met een hartinfarct of na een zwaar ongeval.’ Wat maakt een spoeddienst anders dan een andere afdeling? ‘Die afwisseling is het grootste verschil. En het kan hier plots omslaan. Denk maar aan de aanslagen van 22 maart. Hier passeren ook veel patiënten. Dat maakt dat we heel korte contacten hebben. We kunnen minder vlot een band opbouwen, maar onze contacten zijn heel intens tijdens vaak emotionele momenten. Net als op andere afde-

BEELDING

UIT

Wat maakt Spoed 24/7 zo waardevol? ‘Kijkers zien hoe het er hier echt aan toe gaat. Het is hier niet allemaal rozengeur en maneschijn of kommer en kwel. Hier gebeurt veel. We redden levens, maar mensen overlijden hier ook. Dit programma geeft een beeld van wat we allemaal doen. Mensen komen heel snel naar een spoeddienst. Dat geeft vaak lange wachttijden. Door onze werking te tonen, hopen we dat mensen onthouden wat we allemaal doen dat ze niet zien. We hopen dat ze ook beseffen hoe belangrijk hun huisarts is. Die is het eerste aanspreekpunt en kan snel helpen. Onze aandacht gaat in de eerste plaats naar de echte spoedgevallen.’ Je werkt nu drie jaar op de spoed. Een plek om nog even te blijven? ‘Ik zou in de toekomst graag mee op pad gaan met de collega’s van het MUG-team of het paramedisch interventieteam. Uitrukken naar de mensen in ernstigere situaties waar ook medische zorg nodig is. Zo kan ik nog meer ervaring opdoen. Onze job vergt stressbestendigheid, snelle reacties en heel veel geduld. Maar dat maakt het net zo boeiend.’ Anneleen Vermeire

Spoed 24/7 nog tot 7 november elke maandag om 20.40 uur op één.

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

LIMBURG NEVEN-

beweging.academie en UCLL organiseren twee vormingsavonden: WONEN OP 24 NOVEMBER. ANDERS WERKEN OP 29 NOVEMBER

EFFECT

Qué, minister Tommelein? In 2006 richtte de federale regering het Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost (FRGE) op. Via gratis en goedkope leningen werden energieinvesteringen gestimuleerd, vooral bij sociale doelgroepen. Sinds 2015 zijn de gewesten bevoegd voor het FRGE en is het dus de Vlaamse regering die deze groene sociale leningen voor energierenovaties bij particulieren verstrekt. Hiervoor werkt ze intussen in heel Vlaanderen samen met de energiehuizen, zoals het Limburgse Duwolim. Zij bereiken ook de meest kwetsbare doelgroepen. Voor heel veel gemeenten is de Vlaamse energielening een onmisbaar instrument in hun lokaal klimaatbeleid geworden. Midden juli besliste de Vlaamse regering dat de energieleningen na 2018 enkel nog voor een kleine doelgroep kunnen. Hierdoor wordt de dynamiek die nodig is om het Vlaams woningpatrimonium energiezuinig te maken ernstig bedreigd. De activiteit van de energiehuizen zal met ruim 80 % terugvallen. Dat maakt het voor de energiehuizen, die ondertussen uitgegroeid zijn tot succesvolle motoren van energierenovaties, erg moeilijk om hun werking in stand te houden. Dit voorstel van besluit werd ondertussen voor advies voorgelegd aan de VVSG, de VVP en de SERV en aan het Netwerk Tegen Armoede werd een armoedetoets gevraagd. De conclusies van die adviezen en de toets waren unaniem en uitdrukkelijk: de Vlaamse Energielening moet voor alle burgers behouden blijven. Ze moet ook na 2018 een belangrijk instrument in het lokale en Vlaamse energie- en klimaatbeleid blijven. Ook veel Vlamingen buiten de prioritaire doelgroep hebben deze energielening nodig: noodkopers, bejaarden, alleenstaanden. Bovendien concludeerde de werkgroep financiering van het Renovatiepact eerder al duidelijk: de energielening versterken, niet afbouwen. Anders kapseist een vitaal langetermijnbeleid dat ons totale woningpatrimonium grondig mee moet renoveren. Vorige week boog de Vlaamse regering zich opnieuw over dit voorstel van besluit en de gevraagde adviezen. Ongelooflijk maar waar: minister van Energie Bart Tommelein mikte alle adviezen in de prullenmand. Zo laat hij een krachtig en succesvol instrument in het klimaatbeleid een stille dood sterven. Want zonder energielening bijvoorbeeld ook geen burenpremie of totaalrenovatievoucher voor een grote groep potentieel gegadigden. Hoe kan dat? Tommelein?

Verantwoordelijke uitgevers regio Limburg: beweging.net Carien Neven, ACV Jean Vranken, CM Lizy Cosemans Wil je reageren op de regionale bladzijden? Contacteer dan de redactie Visie Limburg - Mgr. Broekxplein 6 - 3500 Hasselt - tel. 011 29 08 70 - limburg@beweging.net - limburg.beweging.net Een Visie gemist? Ga naar www.visielimburg.be

Minister

Carien Neven secretaris beweging.net Limburg

OKRA Limburg organiseert i.s.m. Qrios

beweging.academie vertaalt de visie van beweging.net. Het grote verhaal van onze beweging wordt tegen het licht gehouden en vergeleken met de dagelijkse berichten in de actualiteit. Doe je mee? Afspraak in Hasselt op donderdag 24 november (thema ‘wonen’) en dinsdag 29 november (thema ‘anders werken’).

n‘ een te s k a b maag& on ‘W dossiersessie

Let’s talk about

Uitnodiging 25 november: UITNODIGINGWONEN Het woonbeleid voor de toekomst, hoe zie jij dat?

datum & locatie

Hoe zie jij het woonbeleid voor de toekomst? Voor elk een 11 oktober 2016 om 18u30 te Kortrijk Als een weekendbijlage van de krant: strakke villa in een oase van groen? Het 10 november 2016levenslanom 18u30 te Leuven formaat van een villa levenslange royale tweeverdieners? Wat is strakke inafbetaling eenvooroase van groen, tegen een het aanbod voor alleenstaanden en eenoudergezinnen? Wat zijn de opties 6 december 2016 om 18u30 te Gent voor jongeren en senioren? 24 november 2016Wat om 18u30 is te Hasselt ge afbetaling voor royale tweeverdieners? het 10 december 2016 om 9u30 te Antwerpen Nog meer wachtlijsten? Verlos ons!en senioren? En aanbod voor jongeren wat voor alleeninschrijven Wij bekijken de oplossingen. die het woon-werkverkeer terugdringen,We bekijken Inschrijven kan via onze staanden en Ideeën eenoudergezinnen? dewebsite: mogedie verhuisbewegingen naar aangepaste woningen vergemakkelijken, die ons www.beweging.net/academie verouderd patrimonium aanpakken, enz. Wat zijn correcte woonsubsidies? lijkheden, gaan in discussie en vormen ons een mening. Waarom focussen op eigendomsverwerving? Wat is er mis met huren? Wat zijn de aangrijpingspunten voor duurzaam en dynamisch wonen? We bemoeien ons met wat het beleid ons voorschotelt.

Stel je voor, je bent op café of op een familiefeest. Je hoort een populistische uitspraak. Die bekt goed, hij gaat er vlot in. Maar hij klopt niet en je wil er wel op antwoorden, ontkrachten en ontwapenen, maar dat is niet evident. Je hoort cijfers. “Moet ik eens een keer bekijken”, denk je bij jezelf. “Wat achtergrondinformatie opzoeken. Want kloppen die cijfers wel?” Maar nu geen tijd. Druk, druk, druk. ‘Ooit eens bekijken’,komt er niet zo snel van. De waan van de dag neemt snel de overhand. Updates en nieuws komen binnen via apps, websites, kranten, radio, tv, ... Maar hop, daar is meteen ook weer het volgende makkelijke praatje. Het gevoel knaagt weer, zegt dat dat niet klopt. Opnieuw denk je: “Wat kan ik hierop antwoorden?”

Herkenbaar? Is deze situatie herkenbaar? Een goede raad: blijf niet bij de pakken zitten! beweging.academie vindt dat het tijd is voor diepgang en achtergrond in het maatschappelijk debat en maakt hier werk van.

Jobs, jobs, jobs! dossiersessie ‘Anders Werken‘

Uitnodiging 29 november: ANDERS WERKEN UITNODIGING Werk en en privéprivé die naadloos in elkaar overgaan? Werk die naadloos in elkaar

datum & locatie overgaan? 18 oktober 2016 om 18u30 te Kortrijk Is dat jouw idee van waardig werk? Meer en 25 oktoberverdienen 2016 om 18u30 te Leuven 22 november 2016 om 18u30 te Gent consumeren, zo lang mogelijk? 29 november 2016 om 18u30 te Hasselt

Is dat jouw idee van waardig werk? Meer verdienen en consumeren, zo lang mogelijk? Of zweer je bij HNW, Het Nieuwe Werken? Het recept van Generatie Z, de toekomst: ‘hard werken, veel fun, en liefst tegelijk’. Werk en privé die naadloos in elkaar overgaan. Heel hard werken, als het moet dagen aan een stuk, zo lang er maar leuke collega’s zijn en voldoende ontspanning op de werkplek. Alles op maat, én wendbaar: lonen à la carte, schoolbel- en co-ouderschapscontracten, enz.

19 november 2016 om 9u30 te Antwerpen

inschrijven

Of zweer je bij het nieuwe werken? Zo lang er maar leuke Inschrijven kan via onze website: collega’s zijn en voldoende ontspanningwww.beweging.net/academie op de werkplek. Flexibel werken, de max? Altijd? Voor iedereen? Alles op maat en wendbaar.

“Vanaf nu zullen we het hele jaar door geregeld vormingspakketten aanbieden om het verhaal van beweging.net te vertalen naar geïnteresseerden. Deze vormingen staan open voor een ruim publiek en in het bijzonder voor jongeren”, aldus Gilbert Pex van beweging. academie. Je bent alvast welkom op deze twee vormingsavonden die je leren hoe weerwerk te bieden aan populistische uitspraken.

. do 24 november, thema ‘WONEN’ . di 29 november, thema ‘ANDERS WERKEN’ telkens van 18:30 tot 21:00 in het vergadercentrum van beweging.net, Mgr. Broekxplein 6 in Hasselt (tegenover het station). Wie zich inschrijft, krijgt alle praktische informatie via e-mail. Deelnameprijs: 7 euro per dossiersessie

Inschrijven kan via www.beweging.net/academie

FEMMA INSPIREERDE HAAR VRIJWILLIGERS OP DE ‘TAFFELTOER’ Femmavrijwilligers taffelden op 1 oktober in Greenville Houthalen. De Taffeltoer trekt door de 3 provincies Limburg, Antwerpen en Vlaams-Brabant en is een plek van inspiratie en waardering. Zo’n 140 vrijwilligers lieten zich inspireren door een ideeënmuur met goede activiteiten van andere groepen. Ze vergaapten zich aan het talent van de andere vrijwilligers op de talentenmarkt. Tussendoor volgden ze inspirerende workshops over fotografie, Pinterest, zingeving, upcycling, massage en sjaaltjes knopen.

COMPUTERCURSUSSEN TABLET/SMARTPHONE

Iedereen was het er volmondig over eens: het was een inspirerende dag met heel boeiende workshops.

op donderdag van 9:00-12:05 van17.11.2016 tot 30/03/2017 (114,5 €) Android: op vrijdag van 9:00-12:05 van 18.11.2016 tot 31/03/2017 (101 €) Initiatie: op woensdag van 13:30-16:35 van 16.11.2016 tot 29/03/2017 (109 €) Windows 10: op vrijdag van 13:30-16:35 van 18.11.2016 tot 31/03/2017 (120 €) Het cursusmateriaal is in de prijs inbegrepen.

Ook de Femmaboetiek en de fotograaf werden druk bezocht.

QRIOS Tongeren, Rode Kruislaan 27 IOS:

Info: Koen.Adams@qrios.be, 012 24 20 50 Patrick.Carnotensis@okra.be, 011 26 59 30

De voormiddag werd feestelijk afgesloten met een receptie, waarbij de biosapjes van De Wroeter over de toog vlogen.

Meer info vind je op www.femma.be

¬ Limburg

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

INFOSESSIE (VOOR IEDER EEN)

Rouwverwerking Verlies hoort bij het leven. Toch bereiden weinig mensen zich hierop voor. Manu Keirse (psycholoog en specialist in rouwverwerking) luisterde meer dan 40 jaar naar mensen met verdriet en reikt vanuit deze rijke ervaring suggesties aan die helpen om verdriet te verzachten. Hoe kan je deze mensen beter begrijpen en hoe kan je ze het beste ondersteunen? Deze infosessie gaat niet over de dood maar over het leven. • Maaseik - 09/11 - 20.00-22.00 uur • € 3 CM-leden, € 6 niet-leden

CAFE SOIR EE (ARIADNE)*

Hoe zorgen we nog beter voor onze zorgbehoevende familie?

OPENDEURDAG

Zaterdag 19 november ACTIES van 10.00 tot 18.00 uur Nieuwe winkel: Wedersoet 4. Alle acties vind je op www.thuiszorgwinkel.be

-15%

op verzorgingsbedden en het hele gamma Tempur

Een stijgende vraag naar zorg dwingt ons tot een ommekeer. We zullen zelf de handen uit de mouwen moeten steken. Al meer dan 600.000 mantelzorgers in Vlaanderen doen dit. Hoe ver draagt de kracht van deze informele zorg? Is dit louter een besparingsoperatie of zit er toch meer achter? Bij al deze vragen willen we op deze Café Soiree stilstaan. • Hasselt - 10/11 - 20.00 uur • 3 euro CM-leden - 6 euro niet-leden

CONCERT (VOOR MANTELZORGERS)

THUISZORGWINKEL BILZEN

Je bent van harte welkom !

INFOR EEKS (VOOR IEDER EEN) PROMO (VOOR MANTELZORGERS)

Assertiviteit

Positief denken wordt vaak geassocieerd met het bekijken van het leven door een roze bril. Niets is echter minder waar. Het leven is niet altijd rooskleurig. Maar je hoeft je ook niet af te sluiten van de buitenwereld. Net zomin loopt een positief denker altijd met het hoofd in de wolken. In deze infosessie schotelen we je een nuchtere kijk op positief denken voor: - Wat is positief denken? - Wat met negatieve gedachten? Moet ik ze aan de kant schuiven of hebben ze ook hun nut? - Hoe kan ik positief denken in de praktijk omzetten? • Kortessem - 14/11 - 18.30-21.30 uur • 3 euro CM-leden - 6 euro niet-leden

• Maaseik - 23/11 - 20.00-22.00 uur • € 3 CM-leden, € 6 niet-leden

* Voor mensen met gezondheidsproblemen van 18 tot 65 jaar

De smartphone… (zonder) pijn en smart?

• Maaseik - 17/11 - 20.00-22.00 uur • € 3 CM-leden, € 6 niet-leden

Wil je nog op vakantie tijdens de kerstperiode Dat kan met de vakanties van Samana. Tijdens deze koude periode plannen wij twee vakanties vol warmte en tradities. Zo kan je mee gaan kerstshoppen in Trier. We verblijven hier in vol pension in het Schroeders Stadtwaldhotel. We bezoeken de kerstmarkt en smullen van warme chocolademelk of glühwein, gaan shoppen, maar doen zeker ook andere excursies. Blijf je liever in eigen land? Ga dan mee naar Zorgverblijf Ter Duinen in Nieuwpoort. Ook in de winter doet de zeelucht deugd. Deze vakantie staat volledig in het teken van Kerstmis. Tijdens het activiteitenaanbod zal je ongetwijfeld proeven van een knusse wintersfeer. Prijs:

INFOSESSIE (VOOR IEDER EEN)

Een smartphone is een mobiele telefoon met veel capaciteiten van een PC zoals een agenda, e-mail, internet, tekstverwerker en dergelijke. Klinkt eenvoudig… maar kunnen jongeren er ook ‘eenvoudig’ mee om? Studenten kijken om de 6 minuten op hun GSM, concentratie troef? Men deelt alles met de vrienden, wat als ze vrienden af zijn? Cyberpesten stopt niet aan de schoolpoort, sexting al zeker niet. En een ruzie oplossen via sociale media is nog nooit gelukt. Allemaal aspecten waar onze jongeren mee geconfronteerd worden tijdens het gebruik van hun smartphone. Aan ons als volwassenen om hen het goede voorbeeld te geven.

Ons kerstconcert van dit jaar wordt een juweeltje! De avond brengt ons een mix van kerstsongs die iedereen kan meezingen, enkele prachtige liederen, instrumentale nummers, mooie teksten, een hemels kerstverhaal, prachtige poezie op muziek, … Dit jaar slaan we de handen in mekaar met het Duo Dialoog. Violist Bernard Bertoni en woordkunstenares Melissa Leboeuf ontmoetten elkaar en ontdekten dat zij op heel veel vlakken hetzelfde gevoel hadden rond artistieke beleving. Muziek en poëzie worden één in deze prachtige benadering! Afronden doen we - zoals de traditie het vraagt - met een gezellige kerstdrink.

• Genk - 08/12 - 19.00-21.30 uur • 5 euro

Je assertief gedragen is: ‘opkomen voor jezelf zonder anderen te kwetsen’ … maar dit is niet altijd eenvoudig! Sommigen gedragen zich in sociale situaties eerder ‘agressief’ en denken alleen maar aan hun eigen belang terwijl anderen zichzelf doorgaans ‘sub-assertief’ opstellen. Ze ‘laten zich doen’ door anderen en cijferen zichzelf meestal weg… Dikwijls leidt deze sub-assertiviteit vroeg of laat tot een aantasting van de eigenwaarde, tot allerlei opgekropte irritaties en frustraties, tot gevoelens van hulpeloosheid en hopeloosheid… Je wordt echter niet geboren als een agressieve, subassertieve of assertieve persoon… het is een vaardigheid die je kan leren en bijsturen! Tijdens deze info-avond wordt er onder meer stilgestaan bij de ontstaans- en onderhoudende factoren van sub-assertiviteit en bij de manieren waarop jij je assertiever kunt leren gedragen …

Positief denken

Kerstconcert mantelzorgvereniging

(Enkel voor mantelzorgers en de persoon die ze verzorgen)

samen met

* Voor mensen met gezondheidsproblemen van 18 tot 65 jaar

INFOSESSIE (ARIADNE)*

WORKSHOP (ARIADNE)*

Wie leeft met chronische pijn, heeft soms het gevoel dat er enkel pijn en last is. In ons is echter meer dan louter pijn. Er leven ook krachten en positieve aspecten in ons die we kunnen ontdekken, aanspreken en versterken in het omgaan met onze chronische pijn. In deze workshop benaderen we onze chronische pijn vanuit onze krachten, niet zozeer vanuit medisch standpunt. Er worden sporen tot aanvaarding aangereikt. • Hasselt - 24/11 - 18.30-21.30 uur • 3 euro CM-leden - 6 euro niet-leden * Voor mensen met gezondheidsproblemen van 18 tot 65 jaar

INSCHRIJVEN? - Via e-mail: wegwijs.limburg@cm.be Geef duidelijk aan: - voor welke activiteit je wenst in te schrijven - je naam, adres, rijksregisternummer en telefoonnummer - Telefonisch op het nummer 011 28 02 80

Basis

€ 610

€ 695

CM-leden

€ 420

€ 505

Sterprijs CM-VT

€ 345

€ 430

Singletoeslag

€ 50

€ 97

Voor meer info en inschrijving kan je contact opnemen met michel.bollen@samana.be of 011/280 531

Leven met chronische pijn

INFO? Meer info kan via de website www.cm.be/agenda verkregen worden. Zorg ervoor dat je bent ingelogd op de Limburgse CM Website! Op de startpagina kan je kiezen voor Limburg door je postcode in te geven.

Trier Nieuwpoort 10-15/12/’16 16-23/12/’16

CONTACT CM Limburg Een vraag voor CM? Op www.cm.be vind je heel wat info. Je kunt ook terecht bij het contactcenter: stuur een mail naar limburg@cm.be of bel naar 011 28 02 11

donderdag

8.30 - 12.30u 13.00 - 17.00u 8.30 - 12.30u 13.00 - 17.00u 8.30 - 12.30u 13.00 - 17.00u 8.30 - 12.30u 13.00 - 17.00u

vrijdag

8.30 - 12.00u

maandag dinsdag VOOR AF IN S C HRI J V EN VOOR A L ON Z INI T I AT IE V E EN V ERP L ICH T!

woensdag

De CM-Zorglijn kan je contacteren op het nummer 011 280 281 (ma-do: 8.30-12.30 uur en 13.00-17.00 uur, vrij: 8.30-12.00 uur) of via mail naar zorglijn.limburg@cm.be

Visie ÂŹ vrijdag 28 oktober 2016

OUDERENWIJZER RIEMST BEGELEIDT 85-PLUSSERS BIJ AANVRAAG TEGEMOETKOMINGEN

â&#x20AC;&#x153;Ouder en wijzerâ&#x20AC;?, klinkt het vaak in de volksmond. In Riemst kan je dat sinds kort zelfs letterlijk nemen. Daar wijst het Sociaal Huis ouderen de weg in het kluwen van tegemoetkomingen waar 85-plussers al dan niet recht op hebben. En met succes, want in meer dan de helft van de gevallen werd er een herziening van de tegemoetkomingen uitgevoerd. Wat houdt het project â&#x20AC;&#x2DC;Ouderenwijzerâ&#x20AC;&#x2122; precies in? Katja Onclin, schepen van Senioren en voorzitter Sociaal Huis: Ă§$OV ZH PHW RXGHUHQ SUDWHQ PHUNHQ ZH GDW YHHO SOXVVHUV QLHW ZHWHQ RI ]H UHFKW KHE EHQ RS GH ]RUJYHU]HNHULQJ HQ GH 7HJHPRHWNRPLQJ +XOS $DQ %HMDDUGHQ 7+$% 'DDURP LV KHW 6RFLDDO +XLV PHW KHW SURMHFW 2XGHUHQZLM]HU JHVWDUW 2I MH DO GDQ QLHW UHFKW KHEW RS ]RĂĽQ WHJHPRHW NRPLQJ LV DIKDQNHOLMN YDQ YHUVFKLOOHQGH IDFWRUHQ ]RDOV MH KXOSEHKRHYHQGKHLG LQ KHW GDJHOLMNVH OHYHQ MH LQNRPVWHQ VSDDUJHOGHQ HLJHQGRPPHQ YHUNRSHQ HQ VFKHQNLQJHQ (ON GRVVLHU LV GXV HUJ LQGLYLGXHHO %LQQHQ KHW SURMHFW 2XGHUHQZLM]HU RQGHU]RHNW KHW 6RFLDDO +XLV RI MH DOV SOXVVHU LQ DDQPHUNLQJ NRPW YRRU GH]H WHJHPRHWNRPLQJHQ HQ ]LM KHOSHQ MH YHUYROJHQV RRN ELM GH DDQYUDDJ RI GH KHU]LHQLQJ Ă¨

Hoe pakken jullie dit concreet aan? Katja: Ă§5LHPVW WHOW YDQGDDJ PHQVHQ GLH MDDU ]LMQ RI RXGHU (ONH SOXVVHU ZRUGW LQ GH ORRS YDQ KHW MDDU SHU EULHI

ACADEMIE â&#x20AC;&#x201C; OKRA

. do 10.11: over het veranderen van slechte voedingsgewoonten. In De Bammerd, Heers om 14:00. Info: Academie Heers, JosĂŠ Larminier, 0473 75 39 62

BEZOEK â&#x20AC;&#x201C; PASAR

. vr 11.11: met een gids bezoek je het scheepvaartmuseum en het sluizencomplex in Maasbracht. Info: Albert Knippenberg, 0494 57 00 95

CINEMA PLUS â&#x20AC;&#x201C; OKRA

. di 8.11: in Utopolis, Adelbergpark 2, Lommel om 14:00. Tel. 011 55 29 00

CINEMA â&#x20AC;&#x201C; OKRA

. vr 11.11: in Cinema Cameo, Naamsevest 45, Sint-Truiden om 14:00. Info: Jos Lacroix, 0477 40 31 57

GPS-CLUB â&#x20AC;&#x201C; PASAR

. vr 11.11: wandelen met GPS. Vertrek: Lossingsweg 1, Lommel om 13:00. Info: Joh. Stippelmans, 0468 17 71 01

Opgelet! De ACV-kantoren zijn gesloten op: â&#x20AC;˘ di 1 november (feestdag)

â&#x20AC;˘ do 3 november (betalingen)

â&#x20AC;˘ vr 11 november (feestdag)

Deze sluitingsdagen volgende keer in je mailbox? Schrijf je via de homepage van www.acv-limburg.be in op onze nieuwsbrief!

Seniorenconsulente Tine Coenegrachts bekijkt samen met een oudere of hij in aanmerking komt voor ĂŠĂŠn van de tegemoetkomingen of aanspraak kan maken op een herziening.

XLWJHQRGLJG RP ODQJV WH NRPHQ ELM KHW 6RFLDDO +XLV RI ZH JDDQ RS KXLVEH]RHN (HQ PHGHZHUNHU EHNLMNW YHUYROJHQV KHW GRVVLHU ,QGLHQ GH RXGHUH LQ DDQPHUNLQJ NRPW YRRU ÂŤÂŤQ YDQ GH WHJHPRHWNRPLQ JHQ RI DDQVSUDDN NDQ PDNHQ RS HHQ KHU]LHQLQJ ]DO KHW 6RFLDDO +XLV KLHUYRRU RRN GH QRGLJH VWDSSHQ RQGHUQHPHQ HQ KHQ RS GH MXLVWH ZHJ ]HWWHQ RP KHW GRV VLHU FRUUHFW LQ WH GLHQHQ Ă¨

En is dat voldoende om iedereen in deze doelgroep te bereiken? Katja: Ă§9DQ GH RXGHUHQ GLH WRW KLHUWRH ODQJV NZDPHQ KHEEHQ ZH YRRU PHQ VHQ HHQ KHU]LHQLQJ NXQQHQ XLWYRHUHQ 'RRU KHQ SURDFWLHI WH EHQDGHUHQ YRRU NRPHQ ZH GXV GDW ]H RYHU KHW KRRIG JH]LHQ ZRUGHQ 0DDU HHQ EHODQJULMNH SDUWQHU LQ KHW VODJHQ YDQ GLW YHUKDDO LV GH KXLVDUWV 'DDURP KHEEHQ ZH DOOH KXLVDUWVHQ LQ 5LHPVW YRRUDI JHÂąQIRU PHHUG RYHU RQV SURMHFW 2S GLH PDQLHU ZHWHQ ]LM GDW DOV PHQVHQ ]LFK DDQELHGHQ PHW GH IRUPXOLHUHQ YRRU GH]H WHJHPRHW NRPLQJ ]H DO HHQ HHUVWH NHHU JHVFUHHQG ]LMQ GRRU KHW 6RFLDDO +XLV HQ GXV PHQ

WANDELEN â&#x20AC;&#x201C; PASAR

. do 3.11: 5 of 10 km met vertrek op het Gemeenteplein van Velm om 13:30. Info: Joh. Stippelmans, 0468 17 71 01 . zo 6.11: in de Achelse natuur. Onder leiding van een schutter kan je luchtbuksschieten. Vertrek: schutterijlokaal Sint Anna, Klein Eind, Achel om 10:00. Info: Rik Engelen, 0494 57 00 79 . do 10.11: 20 km op heuvelachtig terrein in de Ardennen. Meer info: Johan Stippelmans, 0468 17 71 01 . vr 11.11: 11-novemberwandeling. Meer info: Pasar Dilsen-Stokkem, Jos Herfs, 0494 57 00 32 . vr 11.11: Sint-Maartenwandeling. Vertrek: De Linde, Martenslindestr. 33, Martenslinde om 14:00. Info: Emm. Thijs, 0494 24 60 92 . zo 13.11: wandeling met bezichtiging van de waterzuivering in Eisden. Info: Pasar Beringen, Louis Vancamp, 011 42 61 39 . zo 13.11: in natuurgebied de Blekerheide in Lommel. Vertrek: De Lossing, Lossingsweg 21, Lommel tussen 12:30-15:00. Info: Gerda Bancken, 0491 88 29 59 . zo 13.11: door het kristalpark. Vertrek: bowling Antares, Vreijshorringstr. 212, Lommel om 13:30. Info: Jan Heukelom, 0494 57 00 62

ACV GESLOTEN

VHQ ]LMQ GLH HIIHFWLHI LQ DDQPHUNLQJ NRPHQ YRRU GH]H WHJHPRHWNRPLQJ 'DW EHVSDDUW RRN GH KXLVDUWV YHHO WLMG Ă¨

Op welke manier vertaalt Riemst de vergrijzing in haar beleid? Mark Vos, burgemeester: Ă§'H YHUJULM ]LQJ LV LQ RQ]H JHPHHQWH HQ ELM XLWEUHL GLQJ LQ =XLG /LPEXUJ YDQGDDJ VWHUNHU DDQZH]LJ GDQ LQ DQGHUH /LPEXUJVH JHPHHQWHQ ,Q RQV VHQLRUHQEHOHLG ]HW WHQ ZH VWHUN LQ RS GH ]HOIUHG]DDPKHLG YDQ RQ]H VHQLRUHQ ]RGDW ]LM PHW GH QRGL JH ]RUJ ]R ODQJ PRJHOLMN WKXLV NXQQHQ EOLMYHQ ZRQHQ ,Q HHQ SODWWHODQGVJH PHHQWH ZDDU HU JHHQ HFKWH KDQGHOVNHUQ LV HQ HU ZHLQLJ NOHLQH ZRRQJHOHJHQKH GHQ ]LMQ LV GDW QLHW ]R YDQ]HOIVSUHNHQG HQ YRRU YHOH RXGHUHQ VRPV ILQDQFLHHO QLHW KDDOEDDU 9LD KHW SURMHFW 2XGHUHQZLM]HU KRXGHQ ZH HHQ YLQJHU DDQ GH SROV HQ ]RUJHQ ZH HU RRN YRRU GDW PHQVHQ GLH DDQVSUDDN NXQQHQ PDNHQ RS HHQ ILQDQFLHHO GXZWMH LQ GH UXJ KLHU RRN YDQ RS GH KRRJWH ]LMQ Ă§

BEWEGING.NET LIMBURG zoekt 1. een STAFMEDEWERKER (M/V) - VOLTIJDS beweging.net is een netwerk van elf sociale organisaties die samen met vele vrijwilligers opkomen voor een solidaire en kwaliteitsvolle samenleving. ĂŹ ĂŹ ĂŹ ĂŹ

EeQ ERHLHQG HQ JHYDULHHUG WDNHQSDNNHW 0LQLPXP GLSORPD KRJHU RQGHUZLMV RI JHOLMNZDDUGLJ GRRU HUYDULQJ )UHTXHQW DYRQG HQ ZHHNHQGZHUN VFKULNNHQ MH QLHW DI (UYDULQJ PHW FRPPXQLFDWLH HQ SURMHFWPDQDJHPHQW

2. een PROJECTMEDEWERKER (M/V) - HALFTIJDS Voor een nieuw pilootproject â&#x20AC;&#x2DC;Luchtconsulentenâ&#x20AC;&#x2122; (18 maanden) dat werkt aan de verbetering van het binnenhuisklimaat zoekt beweging. net Limburg een medewerker. Dit project ligt op de snijlijn van gezondheid en milieu. Het project wordt uitgerold in samenwerking met CM. ĂŹ ĂŹ ĂŹ ĂŹ

EeQ ERHLHQG HQ JHYDULHHUG WDNHQSDNNHW 0LQLPXP GLSORPD KRJHU RQGHUZLMV RI JHOLMNZDDUGLJ GRRU HUYDULQJ )UHTXHQW DYRQG HQ ZHHNHQGZHUN VFKULNNHQ MH QLHW DI 9ULMZLOOLJHUV RSOHLGHQ RQGHUVWHXQHQ HQ EHJHOHLGHQ

(HQ YROOHGLJH IXQFWLHRPVFKULMYLQJ YDQ GH]H YDFDWXUHV NDQ MH RSYUDJHQ ELM DQQHPLH VWDVVHQ@EHZHJLQJ QHW WHO RI GRZQORDGHQ RS ZZZ EHZHJLQJ QHW YDFDWXUHVOLPEXUJ 0DLO MH NDQGLGDWXXU HQ &9 vĂłĂłr 15.11.2016 QDDU FDULHQ QHYHn@EHZHJLQJ QHW

cursus sociale wetgeving LiVo (Limburgse Vormingsdienst) organiseert dit werkjaar voor ACV-leden een cursus sociale wetgeving. Het volledige lespakket omvat 3 blokken van telkens 3 lessen en 2 BLiKopeners met onder meer volgende themaâ&#x20AC;&#x2122;s: de arbeidsovereenkomsten, de schorsing van de arbeidsovereenkomst, het ontslag, de inspectiediensten, deeltijdse arbeid, return to work, ... Je kan kiezen om de volledige cursus te volgen of er enkele lessen uit te pikken. Deze cursus wordt op 3 locaties in Limburg gegeven, namelijk Hasselt, Zolder en Kaulille. Er is mogelijkheid tot betaald educatief verlof. Het lespakket, de lesplaatsen en data, de voorwaarden voor eventueel betaald educatief verlof, alsook het online inschrijfformulier vind je terug op onze website activiteiten.acv-limburg.be. Schrijf in voor 5 november! Voor meer informatie kan je terecht bij LiVo op het nummer 011-30.61.05 (kantooruren). Je kan ook mailen naar koen. buntinx@acv-csc.be.

¬ uw job, ons werk

Visie ¬ vrijdag 28 oktober 2016

ACV-Werkzoekendenwerking - ACV-Jongerenwerking

ACV pleit voor statuut werkloze jongeren met ernstige medische beperking Met cijfers kan je alles bewijzen. Dat blijkt uit recente hoera-berichten in de media: ‘Het aantal werklozen in een kwarteeuw niet zo laag’, ‘Vlaamse werkloosheid daalt voor 6e maand op rij’, … We doen het dus goed? “Neen,” zegt Roland Valkeneers van de ACV-Werkzoekendenwerking. “De maandelijk-

Zonder uitkering De maandelijkse werkloosheidscijfers van de VDAB zijn al geruime tijd dalend. In september 2016 telde Vlaanderen nog 229.727 werklozen. Op jaarbasis een daling met 3,4%. “Maar het zijn vooral de mensen met een uitkering die in aantal afnemen,” verduidelijkt Roland. “Het aandeel werklozen zonder uitkering is daarentegen sterk stijgend: 75.681 om precies te zijn. Anders gezegd: 1 op 3 werklozen krijgt geen stempelgeld meer.”

Maatregelen Voor de oorzaak hiervan moeten we vooral richting een resem regeringsmaatregelen kijken, die het vooral op jongeren heb-

se werkloosheidscijfers van de VDAB zijn inderdaad dalend. Het zijn echter vooral de uitkeringstrekkers die in aantal afnemen. Het aandeel werklozen zonder uitkering daarentegen is sterk stijgend.” Zeker jonge werklozen blijken hoe langer, hoe meer in een hoekje terecht te komen.

voortaan een erkend diploma of getuigschrift hebben om een uitkering te kunnen genieten. De RVA berekende dat in 2015 in België hierdoor al 3.949 werkloze jongeren geen recht meer hadden op een uitkering. Sinds vorig jaar komt daarbij dat het stempelgeld -na 1 jaar beroepsinschakelingstijd (wachttijd)- moet toegekend zijn voor de leeftijd van 25 jaar. Wie dus niet voor zijn 24e afstudeert, kan dus ook geen uitkering meer krijgen. De RVA meent dat hierdoor jaarlijks 5.244 jongeren niet worden toegelaten. Sinds 2015 verloren 32.901 schoolverlaters hun beroepsinschakelingsuitkering omdat de uitkering -voor het eerst- beperkt werd tot 3 jaar. De eerste 7 maanden van dit jaar ging het al om 3.880 jongeren, ofwel bijna 6.000 schoolverlaters op jaarbasis.

Reële werkloosheid stijgt ondanks daling officiële cijfers ben gemunt. Collega en nationaal ACVJongerenverantwoordelijk Tom Vrijens schreef er laatst nog over: ‘Deze regering houdt niet van jongeren’. Dit naar aanleiding van de verlaging van de minimumlonen voor werknemers jonger dan 21 jaar. “Wanneer we kijken van welke mensen de uitkeringen worden afgenomen, kunnen we enkel tot dezelfde conclusie komen,” aldus Stijn Corthals van de Limburgse ACV-Jongerenwerking.

Geen uitkering Zo moeten jongeren onder de 21 jaar

Medische beperking

jongeren gaat,” zegt Stijn.

Werkloze schoolverlaters met een medische beperking krijgen een verlenging van 2 jaar. Hiervoor moeten ze wel een specifieke erkenning hebben of minstens 33% blijvend arbeidsongeschikt zijn. De teller van deze ‘nieuwe regelgeving’ startte op 1 januari 2012. “De werkloosheidsduur van 5 jaar wordt dan ook eind dit jaar bereikt,” zegt Stijn. “Op 1 januari is er voor het eerst een (grote) uitstroom van werkloze jongeren met een medische beperking. We schatten dat het ook hier wellicht om enkele duizenden kwetsbare

Afgeschreven De jongeren met een medische problematiek dreigen volgens Roland door de mazen van het net te vallen. Een gewone job is vaak te hoog gegrepen, aangepaste jobs zijn dan weer zeldzaam. De sociale economie is geen uitweg wegens te weinig middelen, arbeidszorg biedt dan weer geen structurele oplossing. Voor vele jongeren is er geen kans op werk en geen plaats in de werkloosheid, ziekteverzekering of bij de FOD sociale zekerheid voor

personen met een handicap. Zij worden uitgeschreven uit de statistieken en meteen ook afgeschreven. Werkloze schoolverlaters met een ernstige medische beperking verdienen beter. Ze hebben recht op een statuut!

Actie Begin november voert het ACV hiervoor actie bij verantwoordelijke minister van Werk Kris Peeters. ACV-Limburg zal daarvoor nog een bezoek brengen aan CD&Vpartijvoorzitter Wouter Beke met de vraag dit dossier mee te ondersteunen.

Regering Michel … een barslecht toneelstuk! Wij kunnen ook toneelspelen, moeten ze in Sint-Truiden gedacht hebben. ACV-zone Haspengouw voerde afgelopen zaterdag op de Truiense markt een toneelstuk op, dat de gevolgen van het beleid van de regering Michel pijnlijk duidelijk maakte. Het toneelspel van de voorbije weken door de regering liet immers een wrang gevoel na. Niet enkel omwille van de maatregelen die werden genomen, net zo goed door de wijze waarop de economische en financiële lobby’s -werkgeversfederaties op kop- er alles aan deden om de begrotingsbesprekingen naar hun hand te zetten. Elke neiging naar wat meer fiscale rechtvaardigheid werd in de kiem gesmoord. “Werknemers en sociale uitkeringstrekkers zijn het kind van de rekening. De gewone man ondervindt opnieuw wat een rechtse regering voor hem in petto heeft: minder loon voor langer, harder en flexibeler werk. Werknemers, die door ontslag of ziekte uitvallen, worden daarna nogmaals aangepakt via ingrepen in de welvaartsenveloppe, de pensioenen en de ziekteverzekering,” aldus ACV-zonepropagandist Boutina Abrougui. Met het toneelstuk wilde het plaatselijk ACV de Truineer sensibiliseren over de genomen maatregelen. De werkgevers en vermogenden voerden hun show op, terwijl de gewone man lijdzaam moest toekijken.

de dienstverlening van ACV-Limburg van

Afspraak tot Zitdag

dienstverlening.acv-limburg.be

uw vrije tijd

Visie ÂŹ vrijdag 28 oktober 2016

In nieuwe voorstelling vertelt Wouter Deprez over zijn tuin, maar vooral over de kanker van zijn vrouw

â&#x20AC;&#x2DC;Liefde wordt onvoorwaardelijker als je geliefde ziek isâ&#x20AC;&#x2122; Cabaretier Wouter Deprez is begonnen aan zijn ronde van Vlaanderen: hij trekt rond met zijn nieuwste voorstelling, â&#x20AC;&#x2DC;Bloemen, bijen & borstbollenâ&#x20AC;&#x2122;. Wat begon als een reeks grappige verhalen over de liefde voor zijn tuin en zijn bijenkast, werd vooral een ode aan zijn vrouw Marjan, die sinds begin dit jaar tegen borstkanker vecht. Een voorstelling zo persoonlijk, dat ze snaren raakt bij iedereen.

Is dat de voornaamste taak van een â&#x20AC;&#x2DC;kanker-echtgenootâ&#x20AC;&#x2122;, zoals je het zelf noemt? â&#x20AC;&#x2DC;Dat, en rust en standvastigheid bieden. De boel draaiende houden, de kinderen wat normaliteit bieden. Af en toe een grapje maken, of Marjan eens goed vastpakken, zodat ze weet dat we dit samen doen. En dat is eigenlijk al heel veel voor ĂŠĂŠn persoon. We denken vandaag graag dat iedereen alles moet kunnen, maar ik geloof niet dat dat kan. Ik ben bijvoorbeeld niet de man van de grote emoties. Ik denk nogal snel: Oei, hoe moet ik dat nu oplossen? Maar ik zie dat Marjan uitgebreid troost vindt bij haar vriendinnen, die perfect aanvoelen wanneer zij hen nodig heeft. Mijn ego zou het daar moeilijk mee kunnen hebben, maar ik vind het vooral ontroerend mooi om te zien hoeveel mensen ons helpen.â&#x20AC;&#x2122; Heb je op voorhand met Marjan besproken of je hier een voorstelling en een boek over mocht maken? â&#x20AC;&#x2DC;Ja natuurlijk, maar heel kort. Marjan is al eerder een personage in mijn voorstelling geweest, dus ze heeft daar weinig reserves over. Sowieso is ze iemand die zich weinig zorgen maakt over wat de wereld over haar

COLOFON

Imagedesk

inds twee jaar heeft Wouter Deprez verplicht een tuin. Het was zij, Marjan (39), die graag meer ruimte en lucht wou, hij was perfect gelukkig op hun appartement. Maar wat begon als een gearrangeerd huwelijk, groeide uit tot zotte liefde. Een plek vol groene avonturen, waar hij zijn toevlucht zoekt als het leven te zwaar wordt. Zeker nu Marjan ziek is. Zij leeft in â&#x20AC;&#x2DC;het tegenovergestelde seizoenâ&#x20AC;&#x2122;, zoals hij zo mooi beschrijft. Alles bloeit in de tuin, terwijl zij haar haar verliest. Want ze heeft borstkanker. â&#x20AC;&#x2DC;Wanneer kanker je gezin treft, zit je nogal snel enkel in die bubbel van ziekte. Ik moet daar af en toe uit, naar adem happen. En dat kan in de tuin. Wat uitwaaien, onkruid wieden, mijn hoofd leegmaken. En dan heb ik weer zuurstof om verder te doen met wat ik moet doen: het lichter maken voor haar.â&#x20AC;&#x2122;

â&#x20AC;&#x2DC;Het is ontroerend mooi om te zien hoeveel mensen ons helpenâ&#x20AC;&#x2122;, vertelt Wouter Deprez. denkt. Ze weet ook hoeveel ik hou van schrijven en spelen, en ze voelde dat ik dit nodig had. Ik denk ook wel dat we beiden een groter doel voor ogen hadden. Marjan voelt heel goed hoeveel taboe er nog rond borstkanker hangt. Ook ik krijg wel eens te horen dat je hier eigenlijk niet over spreekt. Dat je kanker beter achter gesloten deuren verwerkt. Terwijl het zo belangrijk is om kanker bespreekbaarder te maken. Maar ik wilde ook tonen: kanker is zwaar, ja. Serieus, ja. Maar je kiest nog altijd hoe je ermee omgaat.â&#x20AC;&#x2122; Wissel je daarom je vaak vertederende verhalen af met wat grovere humor? â&#x20AC;&#x2DC;Wacht nog even met die pot chrysanten, die zijn niet nodig. Nog niet.â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2DC;Geloof me, Marjan is de eerste om grove grappen te maken over haar ziekte, vooral als ze voelt dat haar omgeving het wat zwaar krijgt. Maar op het podium gebruik ik die grap vooral om een punt te maken over mensen die op bezoek komen en de boel zwaarder maken. Ocharme, zo erg voor jullie. En de kiendjes. Allemaal ongetwijfeld goed bedoeld, maar op zoâ&#x20AC;&#x2122;n moment heb je daar weinig aan. Je hebt dan veel meer aan wat lichtheid, wat gepraat over koetjes en kalfjes.â&#x20AC;&#x2122; Ook de vraag â&#x20AC;&#x2DC;waarom overkomt haar dit nuâ&#x20AC;&#x2122; vind je nutteloos. â&#x20AC;&#x2DC;Het zou een logische vraag zijn bij Marjan. Ze leeft gezond en regelmatig, doet aan

sport, drinkt niet veel. Maar je vraagt je toch ook niet af waarom de versnellingsbak van je auto het begeeft? Voor ons is die â&#x20AC;&#x2DC;waaromâ&#x20AC;&#x2122;-vraag nutteloos. Tegenslag hoort bij het leven. Haar lichaam heeft een fout gemaakt in de celdeling, want de natuur maakt nu eenmaal fouten.â&#x20AC;&#x2122;

We denken vandaag graag dat iedereen alles moet kunnen, maar ik geloof niet dat dat kan. Wouter Deprez, cabaretier

Wat vond Marjan zelf van de voorstelling? Want ze is komen kijken. â&#x20AC;&#x2DC;Ze vond het mooi, grappig ook om te zien waar ik de werkelijkheid wat heb aangepast. Maar ze was ook emotioneel. Ik dacht misschien omdat ik in de voorstelling nogal abrupt de borstkanker in het verhaal breng, maar nee, ze vertelde me dat ze het moeilijk kreeg omdat ze ineens besefte hoe het voor haar omgeving was om geconfronteerd te worden met haar ziekte. Ineens zag ze de onmacht waar ik soms mee worstel, en thuis natuurlijk niet laat zien. En dat had haar aangegrepen. DĂĄt was eigenlijk de enige reden waarom ik op voorhand had getwijfeld: ik wilde niet dat zij moest inzitten met mijn gevoelens. Ze

moest zich enkel concentreren op beter worden. En nu is dat toch gebeurd. Dju toch.â&#x20AC;&#x2122; Het boek en je voorstelling eindigt met een tekst waaruit een ongelofelijk besef van liefde voor je vrouw spreekt. Ik denk dat ze je het wel zal vergeven. â&#x20AC;&#x2DC;Merci, ik krijg zo dingen in het echte leven nog altijd moeilijk uit mijn mond, maar ik denk dat ze het ook wel als een liefdesverklaring heeft opgevat. Weet je, de liefde voor je kinderen, die is onvoorwaardelijk. Zij moeten niet veel teruggeven om hen doodgraag te zien. Van een partner verwachten we vaak meer: aandacht, complimentjes, â&#x20AC;Ś Maar als je partner ziek is, valt die wederkerigheid weg. En net daardoor wordt je liefde onvoorwaardelijker. Ze ontroert me: zij die ziek is, doet nog moeite om te zorgen voor een gezellig avond voor ons twee. Wat een vrouw. En dan maakt het niet uit dat haar mechaniek tegensputtert. Dat er een stukje borst weg is. Het is maar een lijf. Dat besef je ineens zeer goed.â&#x20AC;&#x2122; Kaatje De Coninck Het boek plus de luister-cd â&#x20AC;&#x2DC;Bloemen, bijen & borstbollenâ&#x20AC;&#x2122; ligt nu in de winkels. Met de gelijknamige voorstelling trekt Wouter Deprez nog tot april volgend jaar door Vlaanderen.

9LVLH LV HHQ WZHHZHNHOLMNV OHGHQEODG LQEHJUHSHQ LQ KHW OLGPDDWVFKDS YDQ &0 HQ $&9 9RHGLQJ HQ 'LHQVWHQ $&9 &6& 0(7($ $&9 %RXZ LQGXVWULH HQHUJLH HQ $&9 7UDQVFRP ĂŹ 9HUDQWZ 8LWJ QDW SDJ /LQGH 'H &RUWH ĂŹ +RRIGUHGDFWHXU -XUJHQ 'ĂĽ2XUV ĂŹ 5HGDFWLH EHZHJLQJ QHW HQ $&9 /HHQ *UHYHQGRQFN $PÂŤOLH -DQVVHQV +LOGH 9DQ 0DOGHUHQ 3DWULFN :LUL[ 'DYLG 9DQEHOOLQJKHQ .DUHQ =HOGHUORR .ULV 6L[ *LDQQL *UHFR 0DUMDQ &DXZHQEHUJ ĂŹ 5HGDFWLH &0 'LHWHU +HUUHJRGWV FRÂ¸UGLQDWLH 0DUWLQH &UHYH (ULF 'H 0DHJG 7KRPDV 5RVVHHO 1HOH 9HUKH\H $QQHOHHQ 9HUPHLUH ĂŹ 9RUPJHYLQJ %DUW *HYDHUW 5XWJHU 9DQ 3DU\V ĂŹ 5HGDFWLH 9LVLH 3% %UXVVHO WHO ĂŹ OH]HUV#YLVLHUHGDFWLH EH ĂŹ 'UXN &ROGVHW 3ULQWLQJ 3DUWQHUV $ *RVVHWODDQ *URRW %LMJDDUGHQ ĂŹ $UWLNHOV UHJLRQDOH EODG]LMGHQ YDOOHQ RQGHU GH UHVS YHUDQWZ XLWJHYHUV ĂŹ