Os nenos da variola

A AUTORA: María Solar

AS SÚA OBRA

CLUB DE LECTURA “Laretas” IES POETA AÑÓN

María Solar (Santiago de Compostela, 1970) é licenciada en Xornalismo e en Bioloxía, diplomada en Maxisterio e Especialista en Información Ecolóxica e Ambiental. Traballa como xornalista e presentadora da Televisión de Galicia (TVG) e da Radio Galega. Presentou e dirixiu programas de todos os xéneros. Co programa Zigzag Diario obtivo en 2012 e 2013 o premio Mestre Mateo ao mellor programa de TV, e tamén recibiu o segundo premio de Xornalismo Científico Galicia Innovación.

Desde 1998 publicou varios títulos de literatura infantil e xuvenil, ámbito no que tamén cultivou galardóns: gañou o Premio Frei Martin Sarmiento 2013 ,2014 e 2016 (outorgado polos lectores), obtivo o Premio Lazarillo de Creación Literaria por O meu pesadelo favorito. Seu tamén é o libro para adultos As horas roubadas, editado por Grijaldo (2016). Foi distinguida na lista The White Ravens 2015 que recolle os mellores libros do mundo, con Teño uns pés perfectos. Entrou de novo na prestixiosa lista The White Ravens en 2016. Con Os nenos da variola tivo un gran éxito no 2017.

Os seus libros, escritos orixinalmente en galego, pódense ler en distintos idiomas como castelán, catalán, polaco, e pronto en italiano, chinés e filipino.

OS NENOS DA VARIOLA (2017) María Solar Club lectura IES POETA AÑÓN-OUTES-

5 MARZO 2018

O argumento

REAL EXPEDICIÓN FILANTRÓPICA DE LA VACUNA

A VARíOLA

María Solar recrea a odisea dos doutores Balmis, Josep Salvany e Posse Roybanes, acompañados da reitora do orfanato da Coruña, Isabel Zendal, e de vinte e dous nenos dos hospicios de Madrid, Santiago de Compostela e A Coruña.

Nos primeiros anos do século XIX no hospicio da Coruña, malvivían os nenos abandonados por ser froito da deshonra ou pola falta de medios das súas familias. Ata alí chegou o doutor Balmis para encabezar unha expedición sufragada polo rei Carlos IV. O seu propósito era crear unha cadea humana que transportase a vacina da varíola desde España ata América, inoculándoa de brazo en brazo, durante os meses que durase a viaxe. Para iso necesitaban moitos colaboradores, polo menos vinte e dous, porque para que a vacina chegara activa a América, era preciso ir vacinando cada certo tempo ao un neno . Tiñan que introducir o virus atenuado dunha vaca (de aí o nome de «vacina») no corpo dos nenos. Por iso os abandonados do hospicio foron os elixidos, ninguén se preocupaba por eles.

A novela céntrase nos preparativos da viaxe e achéganos a historias do día a día: Inés que quedou orfa pola varíola, os seus amigos Ezequiel e Clemente ,abandonado ao nacer, a historia da súa nai; unha parida que se ofrece por diñeiro a aleitar orfos do hospicio, o final tráxico dalgunhas, os abusos dos orfos maiores, as monxas, un médico amante da súa profesión e dos avances da ciencia, e unha reitora seria e coa responsabilidade dun fillo de solteira que formaba parte do grupo. Tamén relata os contratempos e dificultades que tiveron que afrontar, entre os que cita a oposición dos máis devotos, o reto de transportar tantos nenos nun barco, o perigo de enfermar, a lista dos elixidos, as despedidas, etc.

Debuxo da época que ilustra a partida da corbeta María Pita da Coruña

As vexigas foron unha enfermidade infecciosa grave, contaxiosa, causada polo Variola virus, que nalgúns casos pode ser letal. Considérase erradicada desde 1980. Non ten tratamento específico e as únicas formas de prevención son a inoculación ou a vacinación. O nome vexigas provén do latín variŭs (variado, variopinto), e refírese aos avultamentos que se presentan na cara e no corpo dunha persoa infectada. As vexigas e a peste bovina son as dúas únicas enfermidades que foron erradicadas da natureza polo ser humaNena con variola no.

En 1796 Edward Jenner iniciou o que posteriormente daría lugar á vacina: un ensaio con mostras de pústula da man dunha granxeira infectada polo virus das vexigas bovinas, e o inoculou a un neno de oito anos.

Doctor Jenner

ANTONIO POSSE ROYBANES

A Real Expedición Filantrópica da Vacina, coñecida como Expedición Balmis en referencia ao médico español Francisco Javier Balmis, foi unha expedición de carácter filantrópico que deu a volta ao mundo e durou desde 1803 ata 1814. O seu obxectivo era en principio que a vacina das vexigas alcanzase todos os recunchos do Imperio español, xa que a alta mortalidade do virus estaba a ocasionar a morte de miles de nenos. O rei Carlos IV apoiou e sufragou con fondos públicos ao médico da corte, o doutor Balmis, na súa idea dunha vacinación masiva de nenos ao longo do Imperio, xa que a súa propia filla, a infanta María Teresa, sufrira a enfermidade. A expedición saíu do porto da Coruña un 30 de novembro de 1803. Considérase a primeira expedición sanitaria internacional da historia.

Para reflexionar ...  Gustouche a novela?

Estudou na Universidade de Santiago de Compostela. Exerceu como médico titular en Pontedeume e no Hospital de San Antonio de Padua de Betanzos, e pasou a ser médico titular na Coruña. Nesta cidade coñeceu en 1803 a Francisco Xavier Balmis, que estaba a organizar a Real Expedición Filantrópica da Vacina e con quen colaborou nos preparativos. En 1805 iniciou na Coruña por mandato do Capitán Xeneral a inocuación antivariólica. A partir de 1806 procurou estender a toda Galicia ou primeiro plan da vacina da varíola. Foi ou iniciador da vacinación en Galicia e ou primeiro autor dun documento sobre política de vacinas e saúde pública. En 1804 Posse enviou á Xunta de Sanidade unha comunicación sobre a intoxicación duns veciños por comer mexillóns. Esta comunicación foi redescuberta en 2012 e considérase a descrición máis antiga do mundo dunha intoxicación por algas nocivas do que dende os anos 1980 se chama “mareas vermellas”.

 Consideras interesante o tema tratado?  Mistura ben a autora o feito histórico e a ficción?  Tiñas coñecemento deste feito histórico?  Como é o tratamento dos personaxes pola autora?  Como definirías aos principias personaxes?  Cal ou cales che inspiran máis simpatía?  Cambiarías algo na historia?  Que é un heroe para ti?  Como definirías a palabra caridade con respecto ao que acontece na novela?  Sabíades o que era a varíola?