Życie wśród książek Pani Danusia
Opracowała Weronika Pawłowicz
Katowice 2014
KOMITET WYDAWNICZY prof. zw. dr hab. Jan Malicki – przewodniczący prof. dr hab. Ryszard Kaczmarek – zastępca przewodniczącego mgr Magdalena Skóra – zastępca przewodniczącego dr Barbara Maresz – sekretarz
ISBN 978-83-64210-05-1
Redakcja Elwira Zborowska, Jan Baron Skład i łamanie Zdzisław Grzybowski Wydawca Biblioteka Śląska w Katowicach Śląskie Towarzystwo Miłośników Książki i Grafiki Druk i oprawa Biblioteka Śląska w Katowicach Nakład 100 egzemplarzy
Spis treści Pani Danusia ......................................................................................... 7 Wykaz publikacji Danuty Musioł . ................................................... 15 Wystawy przygotowane przy udziale Danuty Musioł ................... 23 Wspomnienia ..................................................................................... 29
Danuta Musioł w czytelni Działu Zbiorów Specjalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach przy ul. Sienkiewicza
Pani Danusia Jako mała dziewczynka spędzałam dość dużo czasu w Bibliotece Śląskiej, zwłaszcza w czytelni Działu Zbiorów Specjalnych. Przychodziłam tam z Mamą, która pracowała naukowo nad literaturą śląską XVII–XVIII wieku. Mama siedziała nad swoimi książkami, a Pani Danusia, abym nie przeszkadzała w pracy, znajdowała mi zajęcia: pokazywała ciekawe publikacje, książki, obrazy, puszczała płyty do nauki języków. W podobny sposób poznawałam również księgozbiory w Cieszynie czy Bibliotekę Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Po latach wróciłam do Biblioteki Śląskiej – już jako pracownik Działu Zbiorów Specjalnych. I… ponownie spotkałam Panią Danusię, która pracowała już tylko na pół etatu, katalogując zbiory graficzne. Miałam okazję z Nią współpracować. A teraz mam możliwość, by trochę więcej powiedzieć o osobie, między innymi dzięki której pracuję w bibliotece. Danuta Szyndler urodziła się 7 września 1931 roku w Wadowicach. Jej rodzice – Janina (z domu Hanusiak) i Zygmunt Szyndlerowie – byli nauczycielami i wielkimi społecznikami. Swoje wczesne dzieciństwo spędziła w Chlewskiej Woli, małej wsi w powiecie włoszczowskim. Tam też, we wrześniu 1937 roku, rozpoczęła naukę w szkole powszechnej. Jednak jej Rodzice w następnym roku, po stracie córeczki Dorotki, zdecydowali przenieść się do Szczekocin w województwie kieleckim (obecnie śląskim). I to właśnie w Szczekocinach spędziła swoją młodość. Nawiązane w nowej szkole przyjaźnie przetrwały do dziś. Wyrazem tego są częste kontakty i spotkania, w których uczestniczą dawni uczniowie szczekocińskiej szkoły. Przed wybuchem II wojny światowej ukończyła dwie klasy szkoły powszechnej. W czasie okupacji naukę kontynuowała na tajnych kompletach, które prowadził jej ojciec – Zygmunt Szyndler. Należał on do Tajnej Organizacji Nauczycielskiej (TON) i był przedsta7
wicielem opieki społecznej w Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury. W połowie 1944 roku Danuta Szyndler złożyła przed Tajną Komisją egzamin z programu I klasy gimnazjalnej. Wraz z koleżankami i kolegami z konspiracyjnego nauczania oraz partyzantami z włoszczowskich lasów w styczniu 1945 roku rozpoczęła naukę w II klasie gimnazjalnej. Świadectwo dojrzałości otrzymała 1 czerwca 1949 roku w Szkole Ogólnokształcącej stopnia licealnego w Szczekocinach. We wrześniu tego roku rozpoczęła studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jej profesorami byli m.in.: Stanisław Pigoń, Juliusz Kleiner, Kazimierz Wyka, Maria Dłuska, Tadeusz Milewski, Tadeusz Lehr-Spławiński, Alfred Zaręba, Witold Taszycki, Jerzy Kuryłowicz. Pierwszy stopień studiów ukończyła w czerwcu 1952 roku, po czym została wytypowana na dwuletni kurs magisterski ze specjalizacją językoznawczą. Zajmowała się zwłaszcza zagadnieniami dotyczącymi dialektologii i historii języka polskiego. Pracę magisterską na temat poglądów językowych Jana Śniadeckiego i osobliwości jego języka przygotowywała najpierw pod kierunkiem prof. Kazimierza Nitscha, a potem prof. Zenona Klemensiewicza. W marcu 1954 roku Danuta Szyndlerówna uzyskała stopień magistra filologii polskiej. 1 września 1954 roku nakazem pracy została skierowana do Katowic, do Biblioteki Śląskiej. Miała tu spędzić jeden rok. Los jednak zrządził inaczej. Z polonistki stała się bibliotekarką. W Silesiance przepracowała ponad czterdzieści lat! Tu poznała wielu wspaniałych ludzi, z którymi nie tylko przez wiele lat współpracowała, ale też i spędzała czas po pracy. Organizowano wówczas wspólne wyjazdy, spotkania, wycieczki krajoznawcze. Tu także poznała swego męża – Karola Musioła, germanistę i absolwenta Zawodowej Szkoły Operowej w Krakowie, późniejszego dyrektora Biblioteki Głównej Akademii Muzycznej w Katowicach oraz prorektora tej uczelni. Ślub Danuty Szyndler i Karola Musioła odbył się 25 sierpnia 1956 roku, zaś 6 sierpnia 1957 roku przyszedł na świat syn Michał (obecnie starszy kustosz w Muzeum Historii Katowic). Po jego urodze8
niu Danuta Musioł przebywała na pięcioletnim urlopie wychowawczym, po którym powróciła do pracy w Bibliotece Śląskiej. Danuta Musioł pracowała w różnych działach biblioteki. Początkowo w Dziale Gromadzenia Zbiorów na stanowisku asystenta bibliotecznego, potem w Dziale Opracowania Druków Nowych, gdzie do 17 listopada 1958 roku pełniła funkcję kierownika Sekcji Opracowania Podstawowego. W latach 1970–1971 pracowała w Dziale Bibliograficzno-Informacyjnym. Uczestniczyła również w aukcjach i pracach Komisji Zakupów Materiałów Bibliotecznych (od 1984 roku była jej przewodniczącą). Cały czas uzupełniała swoje wykształcenie zawodowe: 28 lutego 1957 roku ukończyła z wynikiem bardzo dobrym roczny kurs dla pracowników fachowych bibliotek zakładowych, 13 lutego 1961 roku złożyła egzamin (także z wynikiem bardzo dobrym) z dwuletniego kursu bibliograficznego w Warszawie. Natomiast 19 lutego 1993 roku od Komisji Egzaminacyjnej dla Bibliotekarzy i Dokumentalistów Dyplomowanych przy Ministrze Edukacji Narodowej uzyskała uprawnienia bibliotekarza dyplomowanego. Wielokrotnie awansowała. 1 stycznia 1977 roku przyznano jej stanowisko adiunkta naukowo-badawczego (zrezygnowała 1 stycznia 1989 roku), 1 stycznia 1990 roku otrzymała tytuł kustosza, a starszego kustosza dyplomowanego – 1 czerwca 1994 roku. Danuta Musioł objęła obowiązki kierownika Działu Zbiorów Specjalnych 1 listopada 1972 roku. Pod jej kierunkiem uporządkowano zbiory i zgromadzono odpowiedni księgozbiór podręczny. Zinwentaryzowano i skatalogowano ulotki archiwalne, zbiory muzyczne, kartograficzne, mikrofilmowe. Najwięcej pracy wymagało zorganizowanie zróżnicowanych materiałów ikonograficznych: wydzielono grafikę oryginalną, ekslibrisy, fotografie, pocztówki. Konsekwencją była konieczność ponownego opracowania tych materiałów. Danuta Musioł podjęła też decyzję o planowym i systematycznym uzupełnianiu współczesnej grafiki śląskiej, która z czasem stała się źródłem cennych informacji ikonograficznych na potrzeby filmowców, dokumentalistów, teatru, radia i prasy. Po dziesięciu latach, w listopadzie 1982 roku, po przedwczesnej i nagłej śmier9
ci Męża, zrezygnowała z funkcji kierownika działu. Pozostała jednak w agendzie ikonograficznej w niepełnym wymiarze czasu pracy. Przeszła na emeryturę 31 grudnia 1997 roku. Danuta Musioł popularyzowała wiedzę o Bibliotece Śląskiej. Wspólnie z Teresą Służałek opracowała informator, w którym zawarte zostały najważniejsze informacje o Bibliotece, jej historii i funkcjonowaniu oraz różnorodnych zbiorach. Wydanie pierwsze ukazało się w 1973 roku, drugie, zmienione i uzupełnione – w 1981 roku. Przygotowywała pokazy, wykłady, pogadanki dla młodzieży szkolnej, bibliotekarzy i grup specjalistycznych. Samodzielnie bądź we współpracy przygotowała ponad pięćdziesiąt wystaw problemowych i okolicznościowych, ukazujących bogate, różnorodne i cenne materiały ze zbiorów Biblioteki. Wśród wystaw prezentujących zbiory graficzne należy wymienić m.in.: Paweł Steller – życie i dzieło, Miasta i przemysł śląski w XX-wiecznej grafice, Katowice w rysunkach i grafice XIX i XX wieku, Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie w archiwalnej pocztówce, Jej portret, Lwów w ikonografii. Przybliżała również kilkakrotnie wiedzę o ekslibrisach: Ekslibrisy polskie ze zbiorów Biblioteki Śląskiej (1975), Ekslibris. Ze zbiorów Biblioteki Śląskiej i Heleny Karpińskiej (Rybnik 1981), Ekslibris śląski (1989), Ekslibrisy polskie w zbiorach Biblioteki Śląskiej (II–IV 1992). Poprzez organizowane wystawy ukazywała piękno Śląska, jego przeszłość, polskość, książki poświęcone temu regionowi, a także twórców katowickich i ich dorobek literacki. Duże znaczenie miały też ekspozycje ukazujące zbiory zabytkowe: Polska książka barokowa, Dzieło Sejmu Czteroletniego. W dwusetną rocznicę Konstytucji 3 Maja, Stare almanachy i kalendarze w zbiorach Biblioteki Śląskiej, Ars Regia – masonica ze zbiorów Biblioteki Śląskiej. Szczególnym zainteresowaniem cieszyła się wystawa Skarby języka polskiego, zabytki piśmiennictwa i arcydzieła literatury, przygotowana z okazji siedemdziesięciolecia Biblioteki Śląskiej. Organizatorki – Urszula Gumułowa i Danuta Musioł – zaprezentowały najcenniejsze egzemplarze ze zbiorów rękopiśmiennych i starodrukowych, a także opracowały piękny, ilustrowany folder. Danuta Musioł przygotowywanymi ekspozycjami przypominała wielkich Polaków i Ślązaków oraz ich osiągnięcia: Karola 10
Szymanowskiego, Jana Kochanowskiego, Jana Wyplera, Józefa Mayera. Przybliżała też bibliofilów śląskich: Marię Skalicką, Romana Chrząstowskiego i innych związanych z Towarzystwem Przyjaciół Książki. Do wielu z tych prezentacji opracowała drukowane katalogi i foldery, m.in. do wystawy grafik Pawła Stellera, a duży katalog, przygotowany wspólnie z Elżbietą Tyrną-Danielczyk, był podsumowaniem wystawy masoników. Wystawy były również opisywane w artykułach. Danuta Musioł jest też autorką i współautorką sześćdziesięciu dziewięciu publikacji (artykułów lub wydawnictw zwartych) z zakresu księgoznawstwa, bibliotekarstwa, bibliofilstwa oraz biogramów. Przybliżała czytelnikom bogate zbiory Biblioteki, m.in. rękopis Ustawy prawa polskiego, Kronikę Hartmanna Schedla, księgę łańcuchową ze zbiorów Biblioteki, kolekcje graficzne (m.in. Pawła Stellera), ekslibrisy. Wspominała zasłużonych dla Śląska, ale również osoby związane z Biblioteką Śląską (Józefa Mayera, Pawła Rybickiego) i bibliofilów. Przybliżyła też działalność Oddziału Śląskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki. Przygotowała do wydania fragmenty dzieł Hieronima Gostomskiego i Emila Zegadłowicza. Prace jej ukazały się m.in. w „Biuletynie Informacyjnym Biblioteki Śląskiej”, „Książnicy Śląskiej”, „Przeglądzie Bibliotecznym”, Śląskich miscellaneach, Śląskim słowniku biograficznym, Słowniku pracowników książki polskiej. Od 1974 roku należała do Kolegium Redakcyjnego „Biuletynu Informacyjnego Biblioteki Śląskiej” („Książnicy Śląskiej”). Uczestniczyła również w wielu sympozjach naukowych oraz w ogólnopolskich konferencjach poświęconych przede wszystkim zbiorom specjalnym. Udzieliła także kilkunastu wywiadów dla prasy, radia i telewizji. Przez wiele lat współpracowała również z innymi instytucjami. Już w 1955 roku Zakład Bibliografii Polskiej XIX wieku im. Karola Estreichera w Krakowie powierzył jej prace redakcyjne do drugiego, poszerzonego wydania Bibliografii polskiej XIX w. W latach 1987–2007 opracowywała hasła Bibliografii polskiej XV–XVIII w., 11
należała też do zespołu redakcyjnego kolejnego tomu, obejmującego kontynuacje litery „z”. Na stronie internetowej Centrum Badawczego Bibliografii Polskiej Estreicherów wymieniona jest wśród honorowych konsultantów. W czasie urlopu macierzyńskiego i wychowawczego współpracowała z redakcją Bibliografii Śląska, wydawanej przez Śląski Instytut Naukowy w Katowicach. Sporządzała też opisy do Centralnego katalogu Czasopism i Centralnego Katalogu Naukoznawstwa w Warszawie. Wiele lat trwała jej współpraca z Biblioteką Narodową w Warszawie. Od 1972 roku dla Zakładu Starych Druków i Ośrodka Opieki nad Dawną Książką wykonywała katalogowanie prymarne oraz korektę kart skopiowanych do Centralnego Katalogu Starych Druków. Z kolei od 1973 roku na potrzeby Instytutu Bibliograficznego organizowała zespół pracowników Biblioteki Śląskiej, który uzupełniał materiały do Bibliografii polskiej 1901–1939 (tom 1 ukazał się w 1986 roku). Miała również swój udział w tworzeniu światowego skomputeryzowanego systemu informacji o angielskich drukach osiemnastowiecznych – Eighteenth Century Short Title Catalogue (ESTC). Znajduje się on w Bibliotece Brytyjskiej w Londynie, a prace bibliograficzne prowadzone w Polsce koordynowała Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie. Danuta Musioł podjęła się niezwykle interesującego zadania wyszukania i szczegółowego opisania albioników znajdujących się w zasobach Biblioteki Śląskiej. Prowadziła też działalność dydaktyczną: w latach 1977–1978 zatrudniona była na pół etatu w Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prowadziła proseminarium dla studentów I roku studiów zaocznych oraz konwersatorium ze specjalizacji „Biblioteki naukowe” dla III roku studiów dziennych. Kierowała też praktykami wakacyjnymi studentów tego kierunku. Danuta Musioł swoją pracę w Bibliotece Śląskiej traktowała bardzo poważnie, z zaangażowaniem, sumiennie wykonując swoje obowiązki. Wielokrotnie uczestniczyła w sympozjach nauko12
wych, w ogólnopolskich konferencjach poświęconych zbiorom specjalnym. Nie stroniła również od działalności społecznej. Od 1954 roku należała do Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Przez wiele lat była członkiem Komisji Rewizyjnej Rady Zakładowej Związków Zawodowych Pracowników Kultury i Sztuki, potem Solidarności, sekretarzem Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej Biblioteki Śląskiej, przewodniczącą Komisji ds. Kobiet Pracujących Rady Zakładowej Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki przy Bibliotece Śląskiej. Należała również do Towarzystwa im. Fryderyka Chopina, Oddział w Katowicach. Danuta Musioł jest bibliotekarzem, ale i bibliofilem. Od wielu lat należy do Śląskiego Towarzystwa Miłośników Książki i Grafiki. Spotkania ludzi ogarniętych „miłością do ksiąg uczonych i pięknych” przynoszą zawsze wiele radości i satysfakcji, pozwalają także na poszerzenie wiedzy i… własnych zbiorów. Brała i nadal bierze czynny udział w życiu kulturalnym miasta, spotkaniach bibliofilów. 22 kwietnia 2008 roku została jej nadana zaszczytna godność Honorowego Członka Śląskiego Towarzystwa Miłośników Książki i Grafiki. Danuta Musioł za swoją wieloraką działalność – zawodową i pozazawodową – otrzymała liczne nagrody i wyróżnienia. Zostały jej przyznane m.in.: Złota Odznaka Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego (18 maja 1973 roku), Złoty Krzyż Zasługi (26 maja 1976 roku), Zasłużony Działacz Kultury (23 września 1980 roku), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1984 roku), Dyplom Honorowy Ministra Kultury i Sztuki za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury (10 sierpnia 1982 roku). Jednak spośród tych wielu wyróżnień najcenniejsza i najbliższa jest dla niej, jak sama podkreśla, Złota Odznaka Zasłużonemu dla Towarzystwa Przyjaciół Książki. Otrzymała ją 28 listopada 1988 roku z okazji jubileuszu dwudziestolecia istnienia Oddziału Śląskiego. Pani Danusia zawsze była otoczona szacunkiem oraz uznaniem kolegów i koleżanek z Biblioteki. Uśmiechnięta, radosna, pełna optymizmu, odnosiła się z życzliwością do wszystkich, zawsze miała dla każdego dobre słowo. Pomagała w pracy, w poszu13
kiwaniach informacji, cierpliwie wyjaśniała niejasności. Wprowadzała do trudnej pracy bibliotekarza młodszych kolegów, wskazywała źródła, korygowała. Zachęcała do własnych poszukiwań i rozwiązań. Swoją rozległą wiedzą fachową służyła nie tylko współpracownikom, ale przede wszystkim czytelnikom. W Dziale Zbiorów Specjalnych zatrudnione są jeszcze osoby, które miały możliwość z Nią współpracować. Wspominają Ją bardzo ciepło, życzliwie i z wdzięcznością. Wszystkich bowiem nas traktowała serdecznie, martwiła się naszymi troskami, cieszyła się naszymi radościami i sukcesami. Obecnie zaś najbardziej radują ją osiągnięcia jej wnuka Szymona, urodzonego 5 maja 1990 roku, który studiuje medycynę w Cambridge. Kochana Pani Danusiu, dziękujemy wszyscy przy tej okazji za całą Pani serdeczność i życzliwość, za uśmiech, za obecność, za wspieranie nas i motywowanie do pracy. Życzymy zdrowia i nieustającej pogody ducha.