Amicus librorum. Księga Gości Biblioteki Śląskiej (1956–2009)

Amicus librorum Księga Gości Biblioteki Śląskiej (1956–2009)

Amicus librorum Księga Gości Biblioteki Śląskiej (1956–2009)

Aneta Sokół, Wisława Bertman

Katowice 2012

KOMITET WYDAWNICZY prof. zw. dr hab. Jan Malicki – przewodniczący mgr Magdalena Skóra – zastępca przewodniczącego dr Barbara Maresz – sekretarz dr Teresa Roszkowska mgr Aneta Satława

Redakcja Elwira Zborowska Projekt okładki Ryszard Latusek Skład komputerowy Jolanta Mierzwa

ISBN 978-83-60209-50-9 Druk i oprawa Biblioteka Śląska Nakład: 100 egz.

Nasza księga przyjaciół Nawet najprostszą rekonstrukcję dziejów Biblioteki Śląskiej w Katowicach zawsze dopełniać musi historia spotkań ludzi zapraszanych i odwiedzających tę najstarszą instytucję humanistyczną na Śląsku, powstałą w pierwszym roku działania Sejmu Śląskiego. Owo „długie trwanie” od 1922 roku po naszą współczesność nie tylko określa zwyczajną, statutową przestrzeń działania, ale też etapy jej przekraczania, dopełniania o nowe formy i niekonwencjonalne poczynania. Niezwykle ważnym stymulatorem zmian były siedziby Biblioteki; od historycznego budynku Sejmu Śląskiego, gdzie obecnie mieści się Akademia Muzyczna w Katowicach, poprzez dawny Dom Oświatowy przy ulicy Francuskiej 12, budynek przy ulicy Ligonia 7, aż po ostatnią siedzibę, mieszczącą się przy placu Rady Europy 1. Z czasów kształtowania się zasobu Biblioteki Sejmu Śląskiego niewiele zachowało się informacji o gościach odwiedzających naszą Bibliotekę. Więcej z lat trzydziestych, gdy właśnie w Domu Oświatowym odbywały się wielkie zjazdy towarzystw kulturalnych, społecznych, naukowych, ale i odczyty osób odwiedzających Katowice. Do legendy już wszedł odczyt Witkacego, Stanisława Ignacego Witkiewicza, po którym bodaj pierwszy raz w życiu odlatywał samolotem do Warszawy. Gmach przy ulicy Francuskiej stał się z czasem modnym i atrakcyjnym miejscem spotkań katowickiej inteligencji.

Do tej tradycji powrócono po 1945 roku. Trudno tu wymienić wszystkich gości, którzy odwiedzili w owym czasie gmach Biblioteki Śląskiej.

Z pewnością przeważało środowisko naukowe i literackie. Wszak tutaj miał swoją siedzibę Śląski Instytut Naukowy oraz redakcja „Zarania Śląskiego”. Biblioteka zaś stanowiła naturalne zaplecze dla każdej z tych instytucji wraz z bogatym i atrakcyjnym dla czytelników naukowym księgozbiorem.

Wreszcie trzecim, i bodaj czy nie najważniejszym, etapem była budowa i otwarcie 24 października 1998 roku nowego gmachu przy placu Rady Europy, zaprojektowanego i przystosowanego do znacznie szerszych działań na rzecz miasta, województwa, kraju. Dominował i domi

nuje profil naukowy; ale też coraz ważniejszy staje się aspekt kulturalny poczynań Biblioteki, wynikający z bliskiego sąsiedztwa dużego osiedla mieszkaniowego i zadziwiającej luki dostrzegalnej w infrastrukturze kulturalnej miasta. Zatem nieprzypadkowo pojawiły się nowe formy działania, zawsze jednak na najwyższym poziomie, zawsze też bezpłatne dla odwiedzających nasze sale.

Biblioteka, zachowując swój profil naukowy, wzmacniany przez odbywające się tu sympozja, konferencje, wykłady, stała się również miejscem spotkań – powtórzmy – gwarantującym wysoki poziom artystyczny imprez, oczekiwanych przez grupy, dla których kultura nie należy do „słownika wyrazów zapomnianych”. W naszym odczuciu wartością i celem było coś więcej niż jedynie bierne uczestnictwo w spotkaniach.

Chcieliśmy czegoś innego, współtworzenia i współkształtowania działalności Biblioteki przez naszych bywalców. Udało się nam zmobilizować do pracy edytorskiej grupę pań z Uniwersytetu Trzeciego Wieku i do końca zrealizować zamiar przygotowania do druku jednej z dawnych książek kucharskich. Co więcej, moja propozycja podjęcia prac nad digitalizacją zabytkowych zbiorów nie tylko została podjęta, ale też zrealizowana. Do dzisiaj uczestniczki seminarium edytorskiego są stałymi bywalczyniami Społecznej Pracowni Digitalizacji, działającej przy Bibliotece Śląskiej. To oczywiście dygresja, obrazująca jednak przemiany i możliwości działań w budynkach śląskiej Książnicy. A przecież to jedna z wielu form skupiających wokół Biblioteki przyjaciół, których poczynania kształtują oblicze naszej instytucji. Jest wszakże i Ogólnopolski Festiwal Ekspresji Dziecięcej, i Śląska Fotografia Prasowa – dzisiaj już o wymiarze międzynarodowym, i Katowickie Prezentacje Biblioteczne, organizowane wspólnie z redakcją „Guliwera”, kwartalnika o książce dla dziecka. Wszystkie one skupiają wokół Biblioteki Śląskiej najwybitniejszych ludzi nauki, kultury, oświaty.

Nieprzypadkowo przywołałem spotkania, które mają już swoją tradycję i wpisane zostały do historii miasta i regionu. A przecież same nazwy przedsięwzięć są zaledwie elementem skupiającym i porządkującym cykle imprez. Są znakiem wywoławczym, za którym stoją postaci, ludzie organizujący owe spotkania, jak też uczestnicy, aktorzy kreujący wydarzenia. Ludzie, od których zależy indywidualna ocena zjawiska i pamięć, pozwalająca utrwalić osobę, wydarzenie, miejsce.

Dlatego też Biblioteka Śląska, nawiązując do tradycji staropolskich ksiąg przyjaciół, postanowiła również zachować w pamięci osoby, które naszą instytucję odwiedziły. W ten sposób powstała niezwy

kła Księga Gości Biblioteki Śląskiej (1956–2009), cenny, bogaty i jedyny w swoim kształcie zbiór autografów. Osób, które poczynając od 1956 roku przyjęły zaproszenie i odwiedziły naszą Bibliotekę. Ich obecność u nas jest też satysfakcją dla tych, którzy zaproszenia te wystosowali. Wszystkim szanownym Gościom, a także moim Koleżankom i Kolegom, współtwórcom tego dzieła zwyczajnie dziękuję.

Jan Malicki

Wstęp Amicus librorum. Księga Gości Biblioteki Śląskiej (1956–2009) uwzględnia nazwiska około 700 osób, które gościły w Bibliotece przy okazji rozmaitych imprez oraz wydarzeń kulturalnych w latach 1956–2009.

Korzystając z dostępnych źródeł i dokumentacji dotyczącej Biblioteki Śląskiej, udało się zebrać zaprezentowaną tu listę gości. Dokumentacja z wcześniejszego okresu (1922–1955) nie uwzględnia informacji na temat oficjalnych wizyt osób publicznych oraz twórców kultury w Bibliotece.

Większość wizyt miała miejsce w nowym gmachu Biblioteki (1998– 2007), który stworzył lepsze możliwości w zakresie działalności kulturalnej. W Bibliotece czytelnicy mieli okazję spotkać się nie tylko z pisarzami, historykami literatury, uczestnikami uroczystości jubileuszowych, ale także z artystami, twórcami kultury, ludźmi mediów, naukowcami, przedstawicielami różnych środowisk i stowarzyszeń współtworzących życie regionu. Wśród gości było wielu artystów estradowych, którzy występowali w ramach cyklu „Spotkania z poezją i muzyką w Bibliotece Śląskiej” (współorganizowanego w latach 1999– 2004 z Estradą Śląską); są także bywalcy innych cyklicznych spotkań i imprez, jak np. historycy i krytycy literatury prezentujący książki nominowane do Śląskiego Wawrzynu Literackiego, w ramach Klubu Dobrej Książki, pisarze i znawcy literatury dziecięcej, goszczący podczas kolejnych edycji Katowickich Prezentacji Bibliotecznych (2004–2009), naukowcy z różnych dziedzin uczestniczący w corocznych sesjach pt. „Śląscy uczeni.

O tych, co odeszli” czy laureaci konkursu Śląska Fotografia Prasowa – fotoreporterzy i fotograficy, którzy mieli możliwość uczestniczenia w corocznej gali z okazji przyznania nagród. W księdze odnotowujemy nazwiska artystów malarzy, fotografików, rysowników, prezentujących swoje prace w Galerii Holu Głównego (m.in.: Olgierd Bierwiaczonek, Przemysław Czapliński, Andrzej Czeczot, Jerzy Duda-Gracz, Zbigniew Jujka, Georgij Safronow, Jan Szmatloch, Lidia Sztwiertnia). Są wśród naszych gości przedstawiciele różnych kultur, tradycji i narodowości, jak np. uczestnicy kolejnych spotkań z cyklu „Imago

Mundi” („Świat Kultury Żydowskiej”, 2005; „Świat Kultury Islamu”, 2005), „Dnia Szwedzkiego” (1996, 2000), „Śląskiego Świętego Patryka” (2000, 2001) oraz innych spotkań współorganizowanych z wieloma instytucjami, organizacjami i stowarzyszeniami.

Od 1994 roku w Bibliotece Śląskiej odbywają się promocje książek i spotkania z autorami. Książnicę odwiedzali zarówno wielcy i powszechnie znani pisarze (m.in.: Norman Davies, Tomas Tranströmer, Janusz Głowacki, Ewa Lipska, Jerzy Pilch, Tadeusz Różewicz, ks. Jan Twardowski), jak też debiutanci. Prezentowali tu swoje książki publicyści i dziennikarze (m.in.: Timothy Ash, Kamil Durczok, Wojciech Jagielski, Tomasz Lis, Adam Michnik), laureaci konkursów literackich, historycy oraz historycy literatury.

Gościło w Bibliotece wielu twórców regionalnych, ludzi piszących o Śląsku, badaczy historii i tradycji śląskich (m.in.: Adolf Dygacz, Marian G. Gerlich, Józef Musioł, Aleksander Widera, Zygmunt Woźniczka). Obok pisarzy i dziennikarzy związanych ze Śląskiem (m.in.: Jan Dziadul, Bolesław Lubosz, Feliks Netz, Jan Pierzchała) znajdują się także osoby zasłużone dla kultury śląskiej, twórcy reprezentujący odmienne drogi artystyczne (m.in.: Olgierd Łukaszewicz, Andrzej Janicki, Antoni Halor, Wojciech Kilar, Kazimierz Kutz, Jerzy Milian).

Lista gości uwzględnia także nazwiska polityków i przedstawicieli rządu, którzy zwiedzali Bibliotekę podczas jej budowy czy też uczestniczyli w innych ważnych uroczystościach, jak otwarcie nowego gmachu czy spotkania jubileuszowe (m.in.: Jan Krzysztof Bielecki, Edward Gierek, Włodzimierz Cimoszewicz, Marek Belka, Jerzy Buzek, Aleksander Kwaśniewski). Wśród szacownego grona znaleźli się także laureaci nagrody „Amicus Librorum”, wyróżnienia przyznawanego przyjaciołom Biblioteki, zdobywcy Śląskiego Wawrzynu Literackiego oraz innych wyróżnień, których wręczanie odbywało się w śląskiej Książnicy (Nagrody im. Juliusza Ligonia, Nagrody im. Karola Miarki).

Uwagi powyższe nie wyczerpują tematu, ale być może zachęcą do zapoznania się z księgą gości, która staje się jednocześnie świadectwem bogactwa imprez i wydarzeń w Bibliotece Śląskiej; pokazuje także, że śląska Książnica jest miejscem spotkań twórców bardzo różnorodnych, reprezentujących wiele dziedzin sztuki i nauki.

Nazwiska osób ułożone zostały w kolejności alfabetycznej w danym roku. Umieszczono krótki biogram każdego z gości odwiedzających Bibliotekę oraz opis imprezy, w której dana osoba uczestniczyła. Jeśli ktoś był gościem Biblioteki ponownie, wówczas przy jego nazwisku umiesz10

czono odsyłacz do roku, gdzie można zapoznać się z jego biogramem.

Stopnie naukowe podano na podstawie bazy danych Ludzie nauki, publikowanej w portalu http://nauka-polska.pl. Opis imprezy uwzględnia jej nazwę, datę, współorganizatorów oraz współuczestników spotkania, czasami też inne istotne informacje (np. czas prezentacji wystaw).

Informacje o poszczególnych osobach określamy słowem biogram, aczkolwiek są to po prostu najważniejsze wiadomości, które udało się zebrać na podstawie dostępnych źródeł. Obejmują one: zawód, zainteresowania naukowe, sprawowane funkcje, publikacje, informacje o współpracy z czasopismami, otrzymane nagrody i wyróżnienia, odznaczenia, członkostwo w ważniejszych organizacjach czy towarzystwach, jak też inne ciekawe osiągnięcia. Wśród podawanych informacji szczególnie zwracamy uwagę na wydane książki oraz podkreślamy udział w konkursach literackich czy też powiązania naszych gości z zawodem i pracą bibliotekarza.

Tylko w wypadku osób zmarłych podajemy daty urodzin i śmierci.

Biogramy przygotowane zostały na podstawie dostępnych źródeł tradycyjnych: słowników pisarzy, leksykonów, kolejnych wydań Who is who w Polsce, biografii, wspomnień lub innych opracowań; pomocne były także źródła internetowe: strony instytucji, stowarzyszeń i organizacji, różne bazy danych, prasa dostępna w internecie, autorskie strony czy też zasoby Wikipedii. Niektóre biogramy udało się przygotować na podstawie danych otrzymanych bezpośrednio od osób figurujących w księdze. Zdarza się jednak sporadycznie, a dotyczy to głównie wcześniejszego okresu (1956–1998), że informacje o niektórych osobach sprowadzają się zaledwie do nazwy pełnionej funkcji lub zawodu. Oznacza to, że w dostępnych źródłach nie odnaleziono innych informacji.

Noty biograficzne uwzględniają aktualny stan wiedzy o poszczególnych osobach, bez względu na czas wizyty; odnotowane są najnowsze publikacje, osiągnięcia, nagrody.

Wykaz nazwisk zamieszczonych w księdze opracowano głównie na podstawie sprawozdań z działalności Biblioteki Śląskiej oraz korzystano z innych materiałów informacyjnych: plakatów, scenariuszy poszczególnych imprez (1998–2009), wycinków prasowych dotyczących Biblioteki, dokumentacji Działu Promocji, zajmującego się organizacją imprez kulturalnych w Bibliotece, oparto się również na wiedzy autorek, które osobiście uczestniczyły w wielu wydarzeniach w latach 1998–2009.

Ze względu na ogromne bogactwo imprez, spotkań, sesji oraz wystaw w nowym gmachu, należy pamiętać, że te o charakterze zamknię11

tym, przeznaczone dla bardzo wąskiego kręgu zainteresowanych, mogły zostać pominięte, a zarazem osoby w nich uczestniczące nie zostały uwzględnione w publikacji. Autorki starały się zwrócić uwagę przede wszystkim na wydarzenia i spotkania dostępne dla szerokiego grona publiczności lub też bardzo ważne z punktu widzenia historii Biblioteki Śląskiej.

Aneta Sokół, Wisława Bertman

Goście Biblioteki Śląskiej (1956–2009)

1956 prof. dr hab. Kazimierz Popiołek (1903–1986) – historyk, badacz dziejów nowożytnych i najnowszych Śląska; uczestnik powstania warszawskiego oraz więzień obozów koncentracyjnych w Gross-Rosen i Lutomierzycach; profesor Uniwersytetu Wrocławskiego (1955–1964) i Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Śląskiego Instytutu Naukowego; współorganizator i pierwszy rektor Uniwersytetu Śląskiego (1968–1973). Autor książek: Trzecie śląskie powstanie (1946), Śląsk w oczach okupanta (1958), Górnego Śląska droga do wolności (1967), Historia Śląska. Od pradziejów do 1945 roku (1972); doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (1977).

Prelekcja prof. Kazimierza Popiołka w Bibliotece Śląskiej: „Postulaty badacza dziejów Śląska wobec Biblioteki Śląskiej” (5.03.1956) w ramach cyklu Wieczory Biblioteki Śląskiej.

1957 prof. dr Jan Kazimierz Zaremba (1906–1983) – historyk literatury, krytyk literacki, regionalista, poeta, profesor Uniwersytetu Śląskiego. Współzałożyciel i prezes Zespołu Literatów i Artystów „Fantana” (1938). Współorganizator Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, twórca i kierownik Katedry Historii Literatury Polskiej (1953–1968), a w jej ramach Zakładu Literatury Śląskiej (1958); od 1968 r. pracownik Uniwersytetu Śląskiego, dyrektor Instytutu Filologii Polskiej (1969– 1973), kierownik Zakładu Historii Literatury Staropolskiej, Oświeceniowej i Romantycznej (1973–1977). Autor książek: Polscy pisarze na Śląsku po wojnie trzydziestoletniej (1968), Poemat Roździeńskiego o hutnikach polskich (1968), Polska literatura na Śląsku. Cz. 1 (1971). Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973) oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1977).

Prelekcja prof. Jana Zaremby: „Biblioteka Śląska a potrzeby studentów humanistyki” (26.02.1957) w ramach cyklu Wieczory Biblioteki Śląskiej.

15

1958 prof. dr Zygmunt Czerny (1888–1975) – filolog, romanista, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, prorektor tajnego uniwersytetu w czasie okupacji niemieckiej we Lwowie. Po wojnie profesor filologii francuskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, doktor honoris causa Uniwersytetu Paryskiego (Sorbony).

Autor m.in. podręcznika Współczesna wymowa francuska (1926); tłumacz dzieł literatury francuskiej oraz hiszpańskiej, m.in. Don Kichota Cervantesa (Przemyślny szlachcic Don Kichot z Manczy, 1957; tł. Anna L. Czerny i Z. Czerny).

Wykład prof. Zygmunta Czernego w Bibliotece Śląskiej: „Francja zmienia oblicze” w ramach cyklu Wieczory Biblioteki Śląskiej.

1959 Jerzy Fusiecki (1903–1975) – bibliotekarz, bibliofil, kolekcjoner ekslibrisów, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Zabrzu (do przejścia na emeryturę w 1969 r.). Zgromadził bogaty księgozbiór własny (ok. tysiąca książek) oraz liczący ok. trzech tysięcy zbiór ekslibrisów polskich (od XVII w. po współczesność), prezentowany w Bytomiu (1947) oraz w Katowicach (1959). Członek Koła Miłośników Ekslibrisu w Katowicach; odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Jerzy Fusiecki wygłosił wykład „Polskie ekslibrisy” z okazji wystawy jego kolekcji ekslibrisów w Bibliotece Śląskiej.

prof. dr hab. Stanisław Kolbuszewski (1901–1965) – historyk literatury, slawista i baltolog, krytyk teatralny; w latach 1934–1944 wykładowca Uniwersytetu Łotewskiego w Rydze. Po wojnie organizator i współtwórca środowiska akademickiego we Wrocławiu i Opolu; kierownik Zakładu Literatury XIX w. na Uniwersytecie Wrocławskim. Współtwórca wrocławskiego oddziału i pierwszy prezes Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza. W latach 1956–1959 rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, redaktor naczelny „Kwartalnika Opolskiego” (1955–1964). Autor prac o romantyzmie oraz modernizmie polskim i europejskim, w tym również opracowań dotyczących kultury i literatury śląskiej, m.in.: Romantyzm i modernizm. Studia o literaturze i kulturze (1959), Śląskie impresje Stanisława Wyspiańskiego (1962), Herezja kanonika 16

Jędrzeja Galki (1964), Kolumna duchó w nad nami. Prace historycznoliterackie o tematyce śląskiej (1988; wyboru dokonał Jacek Kolbuszewski). Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Prof. Stanisław Kolbuszewski wygłosił wykład „Słowacki na Śląsku”.

1960 Józef Ligęza (1910–1972) – wybitny etnograf, folklorysta, dyrektor Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, organizator życia kulturalnego i naukowego na Śląsku. Założyciel (1949) i prezes oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Katowicach, prezes Związku Śląskich Kół Śpiewaczych w Katowicach (1945–1964). Redaktor i wydawca „Rocznika Muzeum Górnośląskiego” (29 tomów); wykładowca Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autor i współautor prac dotyczących śląskiej kultury ludowej oraz twórczości górniczych grup zawodowych, w tym m.in.: Pieśni ludowe Śląska Opolskiego (1954; współautor Adolf Dygacz), Ludowa literatura gó rnicza (1958), Gadka za gadką. 300 podań, bajek i anegdot z Górnego Śląska (1973; zebrali Dorota Simonides, Józef Ligęza).

Józef Ligęza wygłosił wykład „Związek Śląskich Kół Śpiewaczych i jego działalność wydawnicza 1910–1960” (21.04.1960), z okazji otwarcia wystawy „50-lecie Związku Śląskich Kół Śpiewaczych” (maj–czerwiec 1960).

prof. Józef Świder – kompozytor, pedagog, od 1952 r. wykładowca Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach (w Katedrze Kompozycji, Dyregentury i Teorii Muzyki) oraz Instytutu Muzyki Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. W latach 1967– 1974 był dyrektorem artystycznym Związku Chórów Śląskich, od 1996 r. pełni funkcję kierownika Podyplomowego Studium Chórmistrzowskiego przy Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Skomponował opery: Magnus, Wit Stwosz, Bal baśni (wystawiane w Operze Śląskiej w Bytomiu), m.in. oratoria: Pieśń o ojczyźnie, Tryptyk powstańczy, Oratorium legnickie, 4 msze oraz około 200 utworów chóralnych. Jest od wielu lat jurorem konkursu chóralnego Legnica Cantat oraz innych polskich i międzynarodowych konkursów chóralnych. Nagrodzony m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Józef Świder wygłosił wykład „Muzyka Chopina żyje” (20.12.1960), z okazji otwarcia wystawy „Fryderyk Chopin” (październik 1960–styczeń 1961).

17

1961 Gustaw Morcinek (1891–1963) – pisarz, publicysta, nauczyciel; autor powieści i opowiadań dla młodzieży i dorosłych, m.in.: Wyrąbany chodnik cz. 1–2 (1931–1932), Chleb na kamieniu (1932), Łysek z pokładu Idy (1933), Ondraszek (1937), Pokład Joanny (1950), Czarna Julka (1959), Górniczy zakon (1964), zbioru baśni Przedziwne śląskie powiarki (1961) oraz prozy wspomnieniowej i reportaży, np. Duńskie serce (1934; reportaże z Danii), Listy spod Morwy (Sachsenhausen–Dachau) (1946; wspomnienia z obozów koncentracyjnych). Publikował m.in. na łamach czasopism: „Gwiazdka Cieszyńska”, „Zaranie Śląskie”, „Dziś i Jutro”, „Odra”, „Dziennik Zachodni”, „Przekrój”, także w czasopismach dla dzieci i młodzieży – „Płomyczku” i „Płomyku”. W latach 1951–1957 był prezesem Oddziału Katowickiego Związku Literatów Polskich, od 1958 r. pełnił funkcję kierownika literackiego Śląskiego Teatru Lalki i Aktora w Katowicach. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1934), Gwiazdą Śląską (1937), Śląskim Krzyżem Powstańczym (1949).

Pisarz zwiedził wystawę jubileuszową „Gustaw Morcinek w 70-lecie urodzin i 40-lecie pracy twórczej”, przygotowaną przez Bibliotekę Śląską.

Wystawa prezentowana była w gmachu Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych w Katowicach (wrzesień 1961–styczeń 1962).

1963 Stanisław Wilczek (1925–1993) – krytyk literacki, dziennikarz „Poglądów”; autor m.in. prac poświęconych Józefowi Lompie (Józef Lompa. Prekursor pracy kulturalno-oświatowej na Górnym Śląsku, 1961), współautor (wraz z Jerzym Moskalem) Albumu pisarzy śląskich (1972).

Odczyt „W stulecie Józefa Lompy” (1.06.1963) w ramach cyklu Wieczory Biblioteki Śląskiej.

dr Zdzisław Hierowski (1911–1967) – krytyk literacki, historyk literatury, tłumacz literatury czeskiej; współzałożyciel (wspólnie z Wilhelmem Szewczykiem) tygodnika „Odra” (1950). W latach 1952–1956 redaktor naczelny kwartalnika „Śląsk Literacki”; autor wielu publikacji na temat piśmiennictwa śląskiego oraz pisarzy związanych ze Śląskiem, w tym m.in. książek: 25 lat literatury na Śląsku. 1920–1945 (1947), Nauczyciel z Lubszy i inne szkice (1961), Życie literackie na Śląsku w latach 1922– 18

1939 (1969), redaktor prac: Almanach literacki Nowy Śląsk (1954), Pisarze śląscy XIX i XX wieku (1963). Wyróżniony m.in. nagrodą Czeskiego Funduszu Literatury (1966) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967).

Zdzisław Hierowski wystąpił z odczytem: „Nurt patriotyczny w poezji Damrota” (12.12.1963) w ramach cyklu Wieczory Biblioteki Śląskiej.

1964 Ksawery Świerkowski (1897–1979) – bibliotekarz, historyk książki, bibliofil. W latach 1947–1948 pełnił obowiązki dyrektora Biblioteki Narodowej w Warszawie, w latach 1951–1957 kierował Biblioteką Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, następnie pracował jako wykładowca w Katedrze Bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim. Autor m.in. książek: Karol Estreicher. Bibliografia prac jego i literatury o nim (1928), Dziesięć wieków książki. Chronologia (1949), Zarys wiedzy o książce dla bibliotekarza (1957), Księgoznawstwo dla każdego (1971).

Członek Towarzystwa Książki w Warszawie, współpracownik Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Odznaką Honorową Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.

Wystąpił z prelekcją: „Książka rzadka” (11.12.1964) w ramach cyklu Wieczory Biblioteki Śląskiej.

1973 gen. Jerzy Ziętek (1901–1985) – działacz państwowy, uczestnik powstań śląskich, wojewoda katowicki (1973–1975), członek Rady Państwa (1963–1980), zastępca przewodniczącego Rady Państwa (1980– 1985), poseł na sejm (1930–1935; 1947–1952; 1957–1985). Inicjator budowy Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie (obecnie im. gen. Jerzego Ziętka) oraz m.in. sanatoriów w Ustroniu i w Reptach.

Gen. Jerzy Ziętek był patronem honorowym jubileuszu 50-lecia Biblioteki Śląskiej.

Gość uroczystości jubileuszowych z okazji 50-lecia Biblioteki Śląskiej (maj 1973). Z tej okazji odbyło się sympozjum zorganizowane wspólnie z Uniwersytetem Śląskim oraz Śląskim Instytutem Naukowym.

19

1982 Lucjan Biliński – bibliotekoznawca, główny specjalista do spraw bibliotek w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, współautor aktów prawnych dotyczących bibliotekarstwa i bibliotek. Wykładowca Pomaturalnego Studium Bibliotekarskiego Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej w Warszawie. Autor licznych publikacji z zakresu bibliotekarstwa, edytorstwa, rynku książek oraz kształcenia i doskonalenia bibliotekarzy, autor m.in. książek: Zarys rozwoju ruchu wydawniczego w Polsce Ludowej (1977), Wiedza o nauce i literaturze niebeletrystycznej (1997), Biblioteki publiczne końca XX wieku (2001), Prawo biblioteczne na co dzień (2006).

Gość uroczystości jubileuszowych z okazji 60-lecia Biblioteki Śląskiej (listopad 1982) – jako przedstawiciel Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Rajmund Hanke – działacz kultury, publicysta, w latach 80. dyrektor Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach; prezes Oddziału Śląskiego Polskiego Związku Chórów i Orkiestr (1985–2007). Był inicjatorem utworzenia przy Bibliotece Śląskiej działu: Śląska Biblioteka Muzyczna (1998), obejmującego m.in. zbiory Polskiego Związku Chórów i Orkiestr; zainicjował wiele imprez muzycznych organizowanych przez Związek, jak np.: Święto Śląskiej Pieśni Chóralnej „Trojak Śląski” czy Górnośląskie Konfrontacje Chóralne i Orkiestralne. Zajmuje się dokumentowaniem historii ruchu śpiewaczego na Śląsku, autor m.in. książek: Śląsk śpiewa. Dzieje polskiego śpiewactwa Górnego Śląska (1991), Silesia Cantat. Dzieje polskiego śpiewactwa kościelnego na Śląsku (1996), Słownik polskiego śpiewactwa Górnego Śląska od Wiosny Ludów do przełomu tysiącleci (2001), Śląski społeczny ruch muzyczny przełomu XIX i XX wieku (2004), Księga najstarszych polskich chórów w kraju i za granicą (2007). Laureat Nagrody im. Wojciecha Korfantego (2004), uhonorowany tytułem „Chorzowianin Roku” (2008) oraz Laurem 100-lecia Związku Śląskich Kół Śpiewaczych (2010).

Gość uroczystości jubileuszowych z okazji 60-lecia Biblioteki Śląskiej (listopad 1982).

20

Rudolf Kostorz – kierownik Wydziału Kultury KW PZPR w Katowicach; członek Towarzystwa Miłośników Zabrza. Autor książek: Zachowane zabrzańskie nazwy miejscowe (1994), Z dawnych dziejów Mikulczyc (1999), Objazd nad Kaczawą w średniowiecznych dyplomach (2001).

Gość uroczystości jubileuszowych z okazji 60-lecia Biblioteki Śląskiej (listopad 1982).

Edward Mecha – prezydent Katowic w latach 1981–1984 Gość uroczystości jubileuszowych z okazji 60-lecia Biblioteki Śląskiej (listopad 1982).

prof. dr hab. Zbigniew Messner – ekonomista, wykładowca i rektor (1975–1982) Akademii Ekonomicznej w Katowicach, I sekretarz KW PZPR w Katowicach (1982–1983); premier Polski (1985–1988), poseł na sejm (1985–1989). Autor książek i publikacji z zakresu ekonomii, zwłaszcza dotyczących zastosowania informatyki w ekonomii i rachunkowości. Obecnie jest prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce.

Gość uroczystości jubileuszowych z okazji 60-lecia Biblioteki Śląskiej (listopad 1982).

prof. dr hab. Witold Nawrocki – historyk literatury, krytyk literacki, tłumacz literatury czeskiej i słowackiej; kierownik Zakładu Teorii Kultury Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1973–1983), dziekan Wydziału Filologii UŚ (1977–1980), dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie (1984–1988), profesor Akademii Nauk Społecznych przy KC PZPR w Warszawie (1986–1990). Autor m.in. książek: Trwanie i powró t. Szkice o literaturze ziem zachodnich (1969), O pisarstwie Gustawa Morcinka (1972), Klasycy i współcześni. O prozie skandynawskiej XIX i XX wieku (1980), Antyk i Biblia. Wykłady o literaturze na Zachodzie i w Polsce (1998), Kwestia czeska: tożsamość narodowa, literatura, polityka (2000). Wyróżniony m.in. Nagrodą im. Pavla Orszagha Hviezdoslava (1973), Nagrodą Czeskiego Funduszu Literackiego (1978), Krzyżem Kawalerskim (1974) i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1984).

Gość uroczystości jubileuszowych z okazji 60-lecia Biblioteki Śląskiej (listopad 1982).

21

gen. Roman Paszkowski (1914–1998) – pilot, dowódca Wojsk Obrony Powietrznej Kraju (1967–1976); wojewoda katowicki (1981– 1985); poseł na Sejm PRL (1985–1989); przewodniczący Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (1985–1990) (m.in. organizował przewiezienie urn z grobów w Katyniu na cmentarz Powązkowski w Warszawie). Działacz lotnictwa sportowego, honorowy prezes Aeroklubu Warszawskiego. Odznaczony m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1946) za udział w kampanii wrześniowej 1939 r. oraz pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Gość uroczystości jubileuszowych z okazji 60-lecia Biblioteki Śląskiej (listopad 1982).

1990 dr Larry B. Parker – dyrektor Biblioteki Kongresu w Waszyngtonie Odwiedził Bibliotekę Śląską.

1991 Jan Krzysztof Bielecki – polityk, ekonomista, premier rządu RP (1991); minister ds. integracji europejskiej i pomocy zagranicznej w rządzie Hanny Suchockiej (1992–1993), poseł na sejm (1989–1993). Od 1993 r. przedstawiciel Polski w Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju w Londynie, prezes zarządu Banku Pekao S.A. (2003–2010). Obecnie przewodniczący Rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.

Laureat Nagrody Kisiela (1991), przyznawanej przez tygodnik „Wprost”.

Przewodniczy Kapitule Nagrody Kisiela.

Premier Jan K. Bielecki dokonał uroczystego wmurowania kamienia węgielnego pod budowę nowego gmachu Biblioteki Śląskiej (23.10.1991).

22

1994 prof. dr hab. Andrzej Borowski – historyk literatury, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierownik Katedry Historii Literatury Staropolskiej. Redaktor naczelny czasopisma „Terminus”, półrocznika poświęconego tradycji antycznej w kulturze europejskiej, autor m.in. książek: Pojęcie i problem „renesansu północnego”. Przyczynek do geografii historycznoliterackiej humanizmu renesansowego północnego (1987), Powró t Europy (1999); podręczników: Literatura polska i powszechna. Starożytność– Oświecenie (2002), Renesans (2002); redaktor m.in. Słownika sarmatyzmu.

Idee, pojęcia, symbole (2001). Członek Polskiej Akademii Nauk (Komitet Nauk o Literaturze) oraz członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Promocja książki dr. Piotra Wilczka Erazm Otwinowski – pisarz ariański (Katowice, Gnome Books, 1994) (24.05.1994); rozmowę z autorem prowadził prof. Jan Malicki, wprowadzenie do dyskusji wygłosił prof. Andrzej Borowski.

Adam Czerniawski – poeta, prozaik, krytyk literacki, tłumacz; w 1941 r. wyjechał z rodzicami do Stambułu; ukończył studia (anglistykę i filozofię) na uniwersytetach w Londynie i Oxfordzie, pracował m.in. jako wykładowca na wielu uczelniach angielskich; autor tomików wierszy: Polowanie na jednorożca (1956), Topografia wewnętrzna (1962), Jesień (1982), Inne wiersze i historia ludzkości (1999), prozy np. Część mniejszej całości (1964), Narracje ormiańskie. Opowiadania zebrane (2003), książek eseistycznych: Liryka i druk (1972), Kró tkopis 1986–1995 (1998), Światy umowne. Szkice o wierszu współczesnym (2001), Wyspy szczęśliwe (2007); tłumaczył na angielski poezję i prozę polską (m.in. Jana Kochanowskiego, Tadeusza Różewicza, Cypriana Kamila Norwida, Jerzego Szaniawskiego, Zbigniewa Herberta). Współpracował z emigracyjnymi wydawnictwami i czasopismami (m.in. „Kulturą”, „Oficyną Poetów”), przygotowywał audycje o kulturze polskiej dla radia brytyjskiego. Laureat m.in. Nagrody Poetyckiej Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (1967), Nagrody im. Kościelskich (1971), Nagrody Fundacji im. Władysława i Nelli Turzańskich (2000) za całokształt pracy twórczej i translatorskiej.

Adam Czerniawski uczestniczył w spotkaniu z Tadeuszem Różewiczem (15.11.1994).

23

Edward Gierek (1913–2001) – polityk, działacz partyjny, z zawodu górnik, przed wojną pracował w kopalniach w Belgii i we Francji; w czasie okupacji niemieckiej działał w belgijskim ruchu oporu oraz należał do Związku Patriotów Polskich w Belgii. Po powrocie do Polski pełnił kolejno funkcje: I sekretarza KW PZPR w Katowicach (1957–1970), I sekretarza KC PZPR (1970–1980), członka Rady Państwa (1976–1980).

W stanie wojennym był internowany. Ostatnie lata życia spędził w Ustroniu k. Cieszyna, pochowany został na cmentarzu w Sosnowcu Zagórzu.

Promocja książki Edwarda Gierka Smak życia. Pamiętniki (Warszawa, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1993) (25.02.1994).

prof. dr hab. Jakub Z. Lichański – literaturoznawca, historyk literatury, wykładowca Instytutu Polonistyki Stosowanej na Uniwersytecie Warszawskim oraz Wyższej Szkoły Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza w Warszawie. Zajmuje się retoryką, średniowiecznymi rękopisami astrologicznymi oraz literaturą i kulturą popularną, szczególnie SF i fantasy. Autor m.in. książek: Co to jest retoryka? (1996), Łukasz Górnicki. Sarmacki Castiglione (1998), Retoryka od renesansu do współczesności – tradycja i innowacje (2000), Retoryka w Polsce. Studia o historii i nauczaniu teorii w czasach I Rzeczypospolitej (2003), Opowiadania o... krawędzi czasów Johna Ronalda Reuela Tolkiena czyli Metafizyka, powieść, fantazja (2003), redaktor wielu prac, jak np. Nauczanie retoryki w teorii i praktyce (2003; pod red. J. Lichańskiego i Ewy Lewandowskiej-Tarasiuk). Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Retorycznego, członek m.in. The International Society of the History of Rhetoric.

Promocja książki Jakuba Lichańskiego Hermann Broch (Warszawa, Semper, 1994) (29.09.1994).

prof. dr Józef Mayer (1902–1996) – bibliotekarz, bibliofil, humanista i wybitny znawca literatury, pracownik Biblioteki Śląskiej (1945– 1972), m.in. kierownik Działu Zbiorów Specjalnych (1963–1972). Prowadził wykłady z bibliotekoznawstwa w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach (1957–1968); był wykładowcą w Katedrze Literatury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1968–1975). Autor publikacji z zakresu bibliotekarstwa, historii literatury i językoznawstwa, m.in. prac poświęconych cennym odkryciom, jak np. Nieznane druki Mickiewiczowskie. Modlitwa pielgrzyma i Litania pielgrzymska (1955) czy Jantaszek z wojny moskiewskiej (1661). Nieznany utwór polskiej literatury mieszczań24

skiej XVII w. (1963). Był m.in. członkiem Towarzystwa Literackiego im.

Adama Mickiewicza oraz aktywnym działaczem i inicjatorem wielu poczynań Oddziału Śląskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki, m.in. jako autor licznych prelekcji oraz redaktor publikacji bibliofilskich; odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977).

Gość honorowy na spotkaniu promującym Śląskie Miscellanea, T. 5 (1993; pod red. Jana Malickiego i Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz), publikacji dedykowanej prof. Józefowi Mayerowi w 90. rocznicę urodzin (21.03.1994).

ks. dr Jerzy Pawlik (1919–2009) – kapłan, teolog. W 1937 r. rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, które ze względu na wybuch wojny ukończył w czeskim seminarium duchownym w Widnawie. W latach 1949–1953 odbył studia doktoranckie na Wydziale Filozoficznym UJ. Po wojnie pracował jako katecheta w gimnazjum w Piekarach Śląskich, pełnił także funkcję Krajowego Duszpasterza Młodzieży. W latach 70. i 80. organizował duszpasterstwa dla Polaków pracujących w krajach RWPG (m.in. w NRD, Rumunii, Rosji) – nazywano go nieoficjalnie „ordynariuszem RWPG”. Autor wielu publikacji, w tym książek: Sanktuaria maryjne i ruch pielgrzymkowy w diecezji katowickiej (1975), Życie religijne w diecezji katowickiej w czasie II wojny światowej (1982), Przewodnik piekarski (1985), Świat wewnętrznej dostojności. Studia i rozprawy (1999), Nieustannie do przodu. Felietony i artykuły (2005). Pełni funkcję eksperta do spraw emigracji w Radzie Europy. Był honorowym członkiem PTTK; laureat Nagrody im. Wojciecha Korfantego (1998) oraz nagrody Biblioteki Śląskiej – „Amicus Librorum” (1997).

Spotkanie z ks. prałatem Jerzym Pawlikiem, najstarszym czytelnikiem Biblioteki Śląskiej; ks. Jerzy Pawlik wygłosił gawędę „Moja Biblioteka” (22.06.1994).

Tadeusz Różewicz – poeta, dramaturg, prozaik; jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych; autor licznych tomów poetyckich, m.in.: Niepokój (1947), Nic w płaszczu Prospera (1962), Płaskorzeźba (1991), Uśmiechy (2005), dramatów, m.in.: Kartoteka (1969), Stara kobieta wysiaduje (1969), Białe małżeństwo (1975), Kartoteka rozrzucona (1997), zbiorów opowiadań: Wycieczka do muzeum (1966), Śmierć w starych dekoracjach (1970), wspomnień: Nasz starszy brat (1992), Matka odchodzi (1999), Kup kota w worku (2008). Laureat m.in. Nagrody Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (1997), Nagrody Nike (2000), Na25

grody Wielkiej Fundacji Kultury (2000); odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009); wyróżniony tytułem doktora honoris causa m.in. Uniwersytetów Śląskiego i Jagiellońskiego. Laureat nagrody Biblioteki Śląskiej – Śląskiego Wawrzynu Literackiego 1999, za zbiór szkiców i wierszy Matka odchodzi (Wrocław, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1999).

Spotkanie autorskie z Tadeuszem Różewiczem (15.11.1994).

prof. dr hab. Piotr Wilczek – polonista, historyk literatury, znawca literatury staropolskiej, tłumacz; dziekan Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (2002–2008), obecnie wykładowca Instytutu Badań Interdyscyplinarnych „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1998–2001 wykładał na uniwersytetach w USA (Rice University, University of Chicago, University of Illinois at Chicago). Autor wielu prac, m.in. książek: Erazm Otwinowski – pisarz ariański (1994), Ślady egzystencji. Szkice o polskich pisarzach emigracyjnych (1997), Dyskurs, przekład, interpretacja. Literatura staropolska i jej trwanie we współczesnej kulturze (2001), Polonice et latine. Studia o literaturze staropolskiej (2007). Członek zwyczajny Polskiego Towarzystwa Filologicznego oraz członek American Association of Teachers of Slavic and Eastern European Languages. Uhonorowany Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2005), odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2006).

Promocja książki dr. Piotra Wilczka Erazm Otwinowski – pisarz ariański (Katowice, Gnome Books, 1994) (24.05.1994).

1995 dr Dorota Głazek – historyk sztuki, wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach (Zakład Teorii i Historii Sztuki); juror Międzynarodowego Przeglądu Ekslibrisu Drzeworytniczego i Linorytniczego im. Pawła Stellera. Autorka prac poświęconych architekturze XIX i XX wieku, m.in. albumów: Górny Śląsk – ziemia nieznana (1999; współautor: Roman Kucia), Perły architektury województwa śląskiego (2003), katalogu Domus Celeberrima. Architektura sakralna (katolicka) przemysłowej części Górnego Śląska 1870–1914 (2003). Publikuje w „Zeszytach Chorzowskich”, „Roczniku Świętochłowickim”. Członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Stowarzyszenia Artystów Plastyków. Laureatka Nagrody im. ks. Szczęsnego Dettloffa (przyznawanej przez Stowarzyszenie Histo26

ryków Sztuki), a także Nagrody Generalnego Konserwatora Zabytków i Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków (2001).

Dr Dorota Głazek gościła w Bibliotece z okazji uroczystego otwarcia wystawy „Paweł Steller 1895–1974. W stulecie urodzin” (23.01.1995).

Wygłosiła odczyt o twórczości Pawła Stellera.

Wanda Koraszewska – wdowa po Jacku Koraszewskim, dyrektorze Biblioteki Śląskiej w latach 1957–1969. Ofiarowała Bibliotece cenne zbiory po swoim zmarłym mężu.

Wanda Koraszewska odebrała jedną z pierwszych statuetek „Amicus Librorum” (9.05.1995); uroczystość miała miejsce w Czytelni Głównej (przy ul. Francuskiej 12), w dniu nadania tejże Czytelni imienia Jacka Koraszewskiego.

prof. dr Nullo Minissi – językoznawca, slawista; twórca teorii lingwistyki neohistorycznej, prowadzi również badania z zakresu fonetyki eksperymentalnej. Rektor Istituto Universitario Orientale w Neapolu (1979–1982), obecnie dyrektor Dipartimento di Studi dell’Europa Orientale. Członek Macedońskiej Akademii Nauk, fińskiej Kalevalaseura i Polskiej Akademii Umiejętności. Autor wielu prac z dziedziny lingwistyki, m.in.: A człowiek wybrał słowo (2002), Narodziny świata romańskiego i teoria języka włoskiego (2005), tomu poetyckiego Życie to nie jest bajka (1999). Przetłumaczył na język włoski i opatrzył komentarzem Fraszki Jana Kochanowskiego (1995). Doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (1993).

Spotkanie z prof. Nullo Minissim i promocja jego przekładu na język włoski Fraszek Jana Kochanowskiego (5.06.1995); spotkaniu towarzyszyła wystawa „Cochanoviana” przygotowana przez Bibliotekę Śląską.

Stefan Steller – syn Pawła Stellera, artysty grafika, zwanego śląskim Dürerem, architekt i urbanista. Przez wiele lat pracował w Miastoprojekcie i Wojewódzkiej Pracowni Artystycznej. Projektował architekturę miejską Szopienic, Bogucic (dzielnice Katowic) i Halemby (dzielnica Rudy Śląskiej), a także osiedli w Londynie i Paryżu. Współuczestniczył w odbudowie Warszawy, zwłaszcza Pragi i Śródmieścia. Autor artykułów poświęconych pamięci ojca, a opublikowanych m.in. w „Echu Ślonska”, „Temacie Śląskim”, „Śląsku”, a także współautor książki Paweł Steller – życie i twórczość 1895–1974 (2006).

27

Stefan Steller uczestniczył w uroczystym otwarciu wystawy poświęconej pamięci ojca: „Paweł Steller 1895–1974. W stulecie urodzin” (23.01.1995).

Zbigniew Szandar – dziennikarz, działacz samorządowy, wydawca, z wykształcenia polonista. Prezydent Siemianowic Śląskich (1994–1996, 2002–2006); pracował jako redaktor w „Dzienniku Zachodnim” (1969–1990). Współzałożyciel i redaktor naczelny „Kuriera Zachodniego” (1990), redaktor naczelny gazety Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Wspólne Sprawy” (od 1997). Założyciel i prezes prywatnego wydawnictwa Ursa (1991). Członek Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Siemianowic Śląskich, Klubu Rotary International, członek Towarzystwa Bibliofilów. Uhonorowany m.in. tytułem Zasłużony Działacz Kultury, medalem „Za zasługi dla obronności kraju” (2003). W latach 1996–2006 pracownik Biblioteki Śląskiej.

Laureat statuetki „Amicus Librorum” (1995), przyznawanej przez Bibliotekę. Zbigniew Szandar odebrał ją jako jeden z pierwszych (9.05.1995).

prof. dr hab. Wacława Szelińska – historyk kultury, mediewista. Prowadziła pionierskie badania źródłowe nad bibliotekami profesorskimi; badała cenne polonica w Archiwum Watykańskim, w którym pracowała w latach 1980–1981. Opracowywała dokumentację historyczną do procesów: beatyfikacyjnego Izajasza Bonera i kanonizacyjnego Szymona z Lipnicy. Badaczka piśmiennictwa Jana Długosza. Autorka wielu prac naukowych, m.in.: Biblioteki profesorów Uniwersytetu Krakowskiego w XV w.

(1966), Jan Długosz. Storico e primo geografo polacco (1984), Książka Erazma z Rotterdamu w środowisku krakowskim w XVI w. (1990). Członek Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa (od 1972). Uhonorowana m.in. Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1989), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1990), Medalem „Za zasługi dla Diecezji Pelplińskiej” (1998).

Promocja książki prof. Wacławy Szelińskiej Śląsk w piśmiennictwie Jana Długosza (Kraków, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1993) (20.03.1995).

28

Rafał Szymoński – polonista, dziennikarz telewizyjny, redaktor naczelny TV Katowice w latach 90. Autor m.in. książki O urbanowszczyźnie i innych metodach manipulacji. Szkice o etyce dziennikarskiej i środkach społecznego przekazu (1988). Członek kapituły Laurów Kompetencji i Umiejętności. Laureat Diamentowego Lauru Umiejętności i Kompetencji (1999).

Pierwsza edycja nagrody „Amicus Librorum” ustanowionej przez Bibliotekę Śląską. Uhonorowano nią także Rafała Szymońskiego (9.05.1995).

prof. Florian Śmieja – iberysta, tłumacz literatury hiszpańskiej i hispanoamerykańskiej, poeta, eseista, profesor Uniwersity of Western Ontario (Kanada) oraz Uniwersytetów: Londyńskiego, Wrocławskiego i Opolskiego. Od 1944 r. przebywał na emigracji w Anglii, gdzie należał do grupy poetów skupionych wokół pism „Merkuriusz Polski” i „Kontynenty” (których był współzałożycielem i redaktorem naczelnym). Od 1969 r. mieszka w Kanadzie. Autor kilkunastu tomików wierszy (m.in.

Czuwanie u drzwi (1953), Powikłane ścieżki (1964), Wśród swoich (1998), Nad jeziorem Huron (2002), Późne notacje (2004), licznych prac krytycznoliterackich i szkiców, publikowanych także w czasopismach polskich (m.in. w „Odrze”, „Tygodniku Powszechnym, „Poezji”) oraz tłumaczeń (m.in. Juana Ramona Jimeneza). Jest także autorem wydanych przez Bibliotekę Śląską tomów: Zbliżenia i kontakty (2003), Zbliżenia i kontakty raz jeszcze (2007), Zbliżenia i kontakty po raz trzeci (2010), które ukazały się w serii „Polonica”.

Uhonorowany m.in. Nagrodą Prezydenta Miasta Zabrze (2007) i Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2011).

Spotkanie autorskie z prof. Florianem Śmieją (29.05.1995).

1996 Barbara Blida (1949–2007) – polityk, posłanka na Sejm (1989– 2005); w latach 1993–1996 minister gospodarki przestrzennej i budownictwa. Absolwentka Wydziału Inżynierii Budowlanej Politechniki Śląskiej w Gliwicach, związana od urodzenia z Siemianowicami Śląskimi.

Od 2003 r. była także felietonistką „Dziennika Zachodniego”. Laureatka m.in. Godła Promocyjnego „Śląski Oskar” (2003).

29

Wizyta delegacji rządowej w Bibliotece Śląskiej: premier Włodzimierz Cimoszewicz wraz z minister Barbarą Blidą zwiedzili budowę nowego gmachu (17.07.1996).

Joachim Bieńkowski – wicedyrektor Biblioteki Sejmowej (od 1990). Wieloletni pracownik Muzeum Narodowego w Warszawie (1958– 1985) i wicedyrektor tegoż Muzeum w latach 1982–1985. Organizator wielu wystaw w Bibliotece Sejmowej, m.in.: „500 lat Sejmu Polskiego” (1993), „Konstytucje polskie” (2002), „Konstytucja Księstwa Warszawskiego w dwusetną rocznicę jej nadania” (2007), a także prezentowanych za granicą: „Pięć wieków Sejmu Polskiego” (2000, Wilno, Ryga), „Parlament polski – pięć wieków historii, dziesięć lat w Radzie Europy” (2001, Strassburg). Uhonorowany m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2002).

Joachim Bieńkowski gościł w Bibliotece śląkiej (24.07.1996).

Roman Chrząstowski (1906–2005) – bibliofil, kolekcjoner, społecznik, harcerz; w czasie wojny żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej; działacz Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich; wieloletni pracownik Izby Rzemieślniczej w Katowicach (1951–1994), gdzie przez lata gromadził rozproszone księgi, rękopisy, dokumenty i pamiątki cechowe. Był inicjatorem opracowania regionalnych monografii cechowych na Śląsku. Współorganizator i prezes Śląskiego Oddziału Towarzystwa Przyjaciół Książki (1968–1995); członek harcerstwa (od 1917), uczestniczył w pracach Komitetu Budowy Pomnika Harcerzy Obrońców Katowic. Uhonorowany wieloma nagrodami, m.in. bibliofilskim Orderem Białego Kruka ze Słonecznikiem (odznaczenie Lubelskiego Towarzystwa Miłośników Książek) oraz Nagrodą im. Juliusza Ligonia (1999).

Roman Chrząstowski przekazał Bibliotece Śląskiej bogatą kolekcję książek, rękopisów, map i ulotek. W dowód wdzięczności uhonorowany został tytułem „Amicus Librorum” (14.05.1996).

Włodzimierz Cimoszewicz – polityk i dyplomata, doktor nauk prawnych, specjalista z zakresu prawa międzynarodowego; z wyboru rolnik; premier rządu RP (1996–1997); prokurator generalny (1993–1995); minister spraw zagranicznych (2001–2005); marszałek Sejmu RP (2005), senator RP (od 2007). Założyciel Fundacji Inicjatyw Społecznych „Polska w Europie”, prezes Polskiego Stowarzyszenia 30

„Dom Europejski” (od 2001). Autor m.in. książki Polityka zagraniczna Polski – nowe wyzwania (2003). Kawaler Orderu Zasługi Republiki Francuskiej (1996) i Orderu Zasługi Republiki Greckiej. Uhonorowany również Złotym Medalem Fundacji „Merite Europeen” (2003) oraz Medalem „Zasłużony dla Tolerancji” (2009).

Wizyta delegacji rządowej w Bibliotece Śląskiej: premier Włodzimierz Cimoszewicz wraz z ministrem gospodarki i budownictwa Barbarą Blidą zwiedzili budowę nowego gmachu (17.07.1996).

Marek Gierlotka – architekt, kolekcjoner; jako członek grupy architektonicznej ARAR zaprojektował wraz z Jurandem Jareckim i Stanisławem Kwaśniewiczem obecny gmach Biblioteki Śląskiej. Autor wielu innych projektów, m.in. Całorocznego Centrum Narciarstwa w Sosnowcu (projekt wyróżniony w Konkursie Najlepsza Przestrzeń Publiczna 2000), wnętrza kościoła Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych w Dąbrówce Wielkiej. Właściciel biura projektowego „Architektoniczne Atelier” w Katowicach.

Wystawa „Orzeł polski XX wieku” ze zbiorów Marka Gierlotki (22.11.1996).

Antonio Guoco – dyrektor Lufthansy na Polskę południową Gościł podczas otwarcia wystawy przygotowanej z okazji 70-lecia Niemieckich Linii Lotniczych Lufthansa (25.01.1996).

prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz – historyk literatury, wykładowca w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; znawczyni literatury śląskiej oraz literatury dla dzieci i młodzieży. Autorka licznych opracowań dotyczących historii śląskiego harcerstwa, m.in. książek: Pisarski zakon. Biografia literacka Gustawa Morcinka (1988), Kolorowy rytm życia. Studia o prozie Gustawa Morcinka (1993), Braterstwo i służba. Rzecz o pisarstwie Aleksandra Kamińskiego (1998); redaktor naukowy m.in. opracowań: Obieg książki i prasy na Śląsku a wielokulturowość regionu (1999), Książka dla dziecka wczoraj, dziś, jutro (1999, współredaktor Irena Socha), Literatura dla dzieci i młodzieży (po 1980). T. 1–2 (2008–2009). Założycielka Komitetu Ochrony Pamięci Powstańców i Harcerzy Śląskich – Obrońców Katowic we wrześniu 1939. Laureatka m.in. Nagrody im.

Karola Miarki, Nagrody im. ks. Aleksandra Skowrońskiego oraz Nagrody im. Wojciecha Korfantego (2008).

31

Spis treści

Nasza księga przyjaciół …...........................................................................5 Wstęp ...............................................................................................................9 Goście Biblioteki Śląskiej (1956–2009) ..................................................13 Indeks osób ................................................................................................299