Cijfers met vaart

cijfers MET VAART DE VLAAMSE BINNENVAART IN BEELD – DECEMBER 2012 – WWW.BINNENVAART.BE

+68 % 2030

Verwachte transportgroei België 2008

110,7 MILJARD TON

65,7 MILJARD TON

Bron: Federaal Planbureau, 2012

trimestrieel | P911147 | Afgiftekantoor: Gent x | PB nummer BC31383

Hoe vervoeren we dat - nu en straks? (aandeel in tonkm in België)

vrachtwagen

bestelwagen

trein

binnenvaart

2008

71,2 %

4,0 %

11,5 %

13,3 %

Bron: Federaal Planbureau, 2012

2030

67,1 %

4,1 %

14,7 %

14,1 %

N.B.: Een tonkilo­ meter is een kilometer afgelegd door een ton goederen.

Beste lezer, Met dit overzicht van feiten en cijfers willen we u een beeld geven van de binnenvaart in Vlaanderen. Om onze maatschappij leefbaar te houden, zullen we het vervoer over water de komende jaren hard nodig hebben in onze regio. We verwijzen naar de covercijfers over de voorspelde groei in het goederentransport en de verwachte modale verdeling bij ongewij­ zigd beleid. Experts zijn bezorgd over de im­ pact hiervan op onze dagelijkse mobiliteit en op het leefmilieu. De binnenvaart deelt die be­ zorgdheid en werkt graag mee aan een duur­ zame oplossing. Ontdek hoe onze ambitieuze en ondernemende sector de toekomst tege­ moet kijkt!

Promotie Binnenvaart Vlaanderen, vzw

Natuurlijke rijkdom Het Europese vaarwegennet telt maar liefst 51.700 kilometer aan ­kanalen, ­rivieren en meren. Daarvan is ongeveer 20.000 kilometer voornamelijk gecon­ centreerd in België, Nederland, Frank­ rijk, Duitsland en ­Oostenrijk. Door ons fijnmazige vaarwegennetwerk kun je met de binnenvaart bijna alle grote industriële gebieden in West-Europa ­

bereiken, net als vele gebieden langs ­kleinere vaarwegen.

Het Vlaamse waterwegennet is bijna 1.400 kilometer lang, waarvan 1.076 kilo­meter geschikt is voor de beroepsvaart.

Van die 1.076 kilometer is 53 % geschikt voor de grootste scheepstypes (klasse IV of hoger).

Welke schepen varen er in Vlaanderen?

AANTAL BELGISCHE SCHEPEN

1.367 binnenvaartuigen capaciteit van 1.881.330 ton

inhoud

Natuurlijke rijkdom 02 Welke schepen varen er in Vlaanderen?

04 Minder, maar grotere schepen 04 Wie staat er aan het roer?

06 Welke goederen op het water?

08 Maatschappelijk belang 11 De toekomst 02

1.038

225

totale capaciteit 1.503.758 ton

totale capaciteit 373.950 ton

gemiddelde tonnage 1.449 ton

gemiddelde tonnage 1.662 ton

drogeladingschepen

tankschepen

104

duwboten en –of sleepboten vermogen 52.334 kW

Bron: ITB, 2012

Scheepstypes en capaciteit Voor bijna elk type vracht, voor grote en kleine waterwegen, zijn er schepen op de markt.

14

Colofon

1

= 10 vrachtwagens van 20 ton

30

42

PBV is een onafhankelijke vzw die de verschillende spelers vertegenwoordigt die betrokken zijn bij het vervoer over de Vlaamse binnenwateren. Het is een van de kerntaken van de vzw PBV om zo veel mogelijk mensen wegwijs te maken in de sector.

Verantwoordelijke uitgever Promotie Binnenvaart Vlaanderen, Armand Hertzstraat 23, 3500 Hasselt.

T 011 23 06 06, www.binnenvaart.be – Realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be editie december 2012

SPITS

- Afgestemd op de smalle vaarwegen en kleine sluizen in Frankrijk - Laadvermogen 364 ton - Ruiminhoud 433 m³

Kempenaar

- Oorspronkelijk gebouwd voor de vaart op de Kempische kanalen in Zuid-Nederland en België - L 50 × B 6,60 × D 2,50 meter - Laadvermogen 600 ton. 20 TEU

D.E.K. (DortmundEms-Kanaal)

- U.N. Norm: Gustav Koenigs L 67-80 × B 8,20 × D 2,50 meter - Laadvermogen 968 ton. 28 TEU

Brussel

tussen

900 en 864 840

Overzicht bevaarbare waterwegen in de EU.

700

720

600

480

360

240

240

144 120

0

R.H.K. (Rijn-Herne-Kanaal)

- U.N. Norm: Johan Welker/ Europaschip L 80-85 × B 9,50 × D 2,50 meter - Laadvermogen 1 378 ton. 96 TEU

Groot Rijnschip

- Van L 95 × B 11,40 × D 2,70 meter tot L 110 × B 11,40 × D 3,50 meter - Laadvermogen 2 160 ton 165 TEU

Groot Containerschip

- L135,00 × B 17,00 × D 3,00 meter - Laadvermogen 470 TEU

Duwkonvooi

- L tot 190 meter × B 11,40 (enkel konvooi) of 22,80 meter (dubbel konvooi) Laadvermogen tussen de 800 en de 12.000 ton - Tussen 576 TEU en 654 TEU 2012 CIJFERS MET VAART 03

Minder, maar grotere schepen EVOLUTIE DROGELADINGSCHEPEN (B)

Evolutie tankschepen (B) 1700

1500

1600

1400

1500

1300

1400

1200

1300

1100

1200

1000

1100 1000

900 8002001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

700

800 700

600

600

500

500

400

Zowel drogeladingschepen als 300 tankschepen worden alsmaar groter.

400 300

200

gemiddelde tonnage

100

aantal schepen

0 ITB, 2012 Bron:

aantal gem ton

900

2001

2003

2005

2007

2009

2011

1.291

1.304

1.265

1.208

1.119

1.662

1.061

1.085

1.145

1.255

1.362

1.449

200 100 0 2001

aantal gem ton

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2001

2003

2005

2007

2009

208

208

219

212

216

225

1.188

1.237

1.313

1.538

1.577

1.662

2011

2011

Wie staat aan het roer? aantal zelfstandige binnenvaartondernemers (B)

aantal loontrekkenden in de binnenvaart (B)

2500

2000 950

1500 900 850

1000

800

500 750

0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bron: RSVZ en ITB, eigen verwerking

700 2003

2004

2005

2006

Bron: RSZ, eigen verwerking

totaal aantal schepen man vrouw 04 CIJFERS MET VAART 2012

In 2011 waren in de binnenvaart 1.620 zelfstandige ondernemers en 808 loontrekkenden actief.

2007

2008

2009

2010

2011

Opvolging en instroom: aantal met succes afgelegde examens / behaalde patenten (B)

2007

2008

2009

2010

2011

2012*

totaal

Praktijk examens matroos

•••

83

109

145

91

111

33

572

4

16

25

18

26

36

125

26

22

46

36

26

9

165

52

44

32

36

38

16

218

Vaarbewijs A+B

Rijnpatent (nieuw)

Rijnpatent (uitbreiding)

De sector heeft nood aan meer startende matrozen én aan werknemers die doorgroeien.

* cijfers tot midden 2012 Bron: FOD Mobiliteit en Vervoer

leeftijd van zelfstandige binnenvaartondernemers (B)

254

De categorie 45- tot 55- jarigen is de grootste groep bij de Belgische binnenvaartondernemers.

251 221

Bron: RSVZ, eigen verwerking

191 174 145 127

126

85

46

18 / - 25

25 / - 30

30 / - 35

35 / - 40

40 / - 45

45 / - 50

50 / - 55

55 / - 60

60 / - 65

65+ jaar

2012 CIJFERS MET VAART 05

Welke goederen op het water?

Evolutie tonnage 1997-2011 (VL)

in miljoen Ton

80

70

Tussen 1997 en 2011 is het aantal vervoerde goederen, uitgedrukt in tonnage, toegenomen met 36 procent.

60

Bron: PBV

50 1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

400000

1997

300000

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

tonnage 53.303.966 56.074.680 64.656.731 67.374.860 71.080.388 71.526.744 61.387.534 72.531.934 200000

100000

0

EVOLUTIE TONKM 1997-2011 (VL)

in miljoen TonKm

5000

Tussen 1997 en 2011 is het aantal vervoerde goederen, uitgedrukt in tonkilometer (het vervoer van 1 ton over 1 km), toegenomen met 44 procent.

4500 4000

Bron: PBV

3500 3000 1997

2000

1998

1999

1997

tonkm 1500 3.129.437

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

3.496.814

4.218.356

4.504.363

4.568.436

4.597.366

3.872.657

4.496.168

1000 800000

500

700000

0

Evolutie containerterminals 1997-2011 (VL) 600000

Tussen 1997 en 2011 is het aantal vervoerde containers, uitgedrukt in TEU, bijna vertienvoudigd.

500000 400000

Bron: PBV

300000 200000 100000 0 1997

TEU

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

59.700

104.003

195.649

291.947

456.273

515.977

445.636

518.004

06 CIJFERS MET VAART 2012

2011

Evolutie ladingen en lossingen 1997-2011 (VL)

Verdeling product­t ypes in 2011 (VL)

× 1000 35000 30000

26 % • Bouwmaterialen

25000

22 %

20000

• Petroleumproducten 15000

16 % • Overige goederen

10000

10 %

5000

• Chemische producten

0

6%

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

• Vaste brandstoffen 1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

5%

2011

• Metaalproducten

lossingen 2.413.259 2.480.105 2.738.971 2.731.554 2.953.516 3.075.012 2.808.518 7.531.934 ladingen 5.292.382 5.799.752 6.343.481 7.017.377 8.046.039 9.164.633 7.849.199 9.827.446

5% • Ertsen

Het toegenomen aantal ladingen en lossingen wijst op het groeiend belang van de binnenvaart voor de Vlaamse industrie.

4% • Voedingswaren

Bron: PBV

3% • Meststoffen

De grootste categorieën blijven bouwmaterialen en petroleumproducten, maar met het containertransport en andere producttypes is de groep ‘overige goederen’ de sterkste groeier.

3% • Landbouwproducten

Bron: ITB

Maritiem en binnenvaartvervoer in de Vlaamse havens 300

Het maritiem transport in de Vlaamse havens groeit de voorbije jaren iets harder dan het binnenvaarttransport.

250

Bron: PBV

in miljoen ton

200

150

100

50

0 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012 CIJFERS MET VAART 07

Maatschappelijk belang Goederen per km waterweg 2004-2010 (in miljoen tonkm) 9

Duitsland en Nederland vervoeren de meeste goederen per kilometer bevaarbare waterweg.

De Rijn is de belangrijkste binnenvaart verkeersas in Europa.

8 7 6

Bron: EC, DG MOVE, European Commission Transport and

5

­Mobility: Statistical pocketbook 2012

4 3

Duitsland

2

Nederland

1

België EU-15

0 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Frankrijk

modal split 2000-2009 100

80

11,98

10,68

10,99

11,16

11,23

11,61

11,81

11,14

11,99

9,85

11,27

11,54

12,20

12,59

12,26

12,36

12,259

12,32

12,39

11,74

Het aandeel van de Belgische binnenvaart bleef de voorbije 10 jaar zo goed als gelijk tegenover dat van de andere vervoerswijzen.

Bron: Cijfers binnenvaart: European Commission Transport and ­Mobility: statistical pocketbook 2012

60

Cijfers spoor: OECD Cijfers weg: FOD – Economie: databanken transport; Eurostat ­Statistics in focus: nr 13/2012

40

20

spoor binnenvaart

0

76,75 2000

77,78 2001

08 CIJFERS MET VAART 2012

76,81 2002

76,25 2003

76,51 2004

76,03 2005

75,93 2006

76,54 2007

75,62 2008

78,40 2009

weg

Belasting tegenover externe kost (in €/100 tonkm) 80

80

De binnenvaart wentelt bijna geen milieu- en congestiekosten af op de maatschappij.

De externe kosten in deze tabel omvatten enkel de directe milieukosten en congestiekosten.

70

60

De belastingen omvatten verkeersbelasting, met accijnsrecht gelijkgestelde belasting, inschrijvingstaks, belasting op de inverkeerstelling, Eurovignet, sociale bijdrage op de bedrijfswagens, accijnzen geheven op minerale oliën en de invoer ervan, ...

belasting externe kost

50

Bron: Federaal Planbureau, Planning Paper 107, cijfers 2005

40

30 19,8

20 14,31

14,31

10

0

-0,3

weg spits

weg dal

0,12

0

spoor

0,4

binnenvaart

-10

luchtvervuiling De grafiek toont de CO2-uitstoot per sector (onafhankelijk van het aantal goederen dat over een bepaalde afstand vervoerd is). Omgerekend naar gepresteerde tonkilometers is de uitstoot van de binnenvaart vier keer lager dan die van het wegtransport.

0,07 %

spoor

0,13 %

0,27 %

Bron: European Commission Transport and Mobility: Statistical pocketbook 2012, cijfers 2009

2,92 %

ander binnenvaart luchtvaart transport

transport 35,53 %

14,98 %

17,15 %

zeevaart

weg

64,47 %

niet-transport 64,47 % 2012 CIJFERS MET VAART 09

Voorbeeld impact overheidsmaatregel PPS-kaaimurenprogramma

De Vlaamse overheid investeerde sinds 1998 via een publiek-privaat samenwerkingsprogramma in de bouw van kaaimuren.

Kost: 60 ­miljoen euro1

PPS-laad- en losinstallaties langs Vlaamse waterwegen Tussen 1998 en november 2012 werden 165 kaaimuurdossiers goedgekeurd. 98 kades zijn reeds in bedrijf.

Resultaat: • 5.559.322 vermeden vracht­wagen­ritten (1998-2011) • 652.915.614,92 vermeden tonkilometer over de weg in 2011 • 27.470.241 euro vermeden marginale externe kosten2 in 20113 • 70,2 miljoen euro vermeden marginale externe kosten in 20304

Bron: Federaal Planbureau en Commissie Kaaimuren, eigen verwerking

Klasse I

300T

Containers

Aangevraagd

Klasse II

600T

Vloeibare producten

In bedrijf

Klasse III

1350T

Bulk

Klasse IV

2000T

Stukgoed

Klasse V

> 2000T

Verbod door te varen Sluis

10 CIJFERS MET VAART 2012

1 tot eind 2011 2 Marginale externe kosten zijn extra kosten die een bijkomende weggebruiker veroorzaakt voor de maatschappij, bv. door extra files te creëren.

3 Berekend o.b.v. de marginale externe kost van 2008.

4 Uitgedrukt in euro uit 2008, uitgaande van de door het Federaal Planbureau voorspelde externe kost in 2030, en uitgaande van een status quo van het aantal vermeden tonkm.

Afval Ondeelbare stukken

De toekomst Wat als tegen 2030 het marktaandeel van de binnen­ vaart niet groeit, maar het aandeel naar het weg­vervoer gaat? Hoeveel vrachtwagens komen er dan ­ extra op de weg? En welke externe kosten brengt dat voor de samenleving?

Evolutie modaal aandeel Case 1 het modaal aandeel van de binnenvaart blijft gelijk

100

80

11,98

10,68

10,99

11,16

11,23

11,61

11,81

11,14

11,99

9,85

11,27

11,54

12,20

12,59

12,26

12,36

12,259

12,32

12,39

11,74

(op het niveau van 2008) 60

Dat betekent voor het jaar 2030: + 885 miljoen extra tonkilometers over de weg + 89 miljoen extra voertuigkilometers over de weg + 95 miljoen euro extra externe kosten*

40

20

* Directe milieukost en congestiekosten uitgedrukt in euro uit 2008.

Bron: Federaal Planbureau, eigen verwerking

77,78

76,75

0

2000

2001

weg

76,81 2002

76,25 2003

binnenvaart

76,51 2004

76,03 2005

76,54

75,93 2006

75,62 2008

2007

78,40 2009

spoor

Case 2 het aantal tonkilometer via de binnenvaart blijft gelijk

Evolutie tonkm via binnenvaart

(op het niveau van 2008)

* Directe milieukost en congestiekosten uitgedrukt in euro uit 2008.

Bron: Federaal Planbureau, eigen verwerking

in miljoen TonKm

Dat betekent voor het jaar 2030: + 6.862 miljoen extra tonkilometers over de weg + 692 miljoen extra voertuigkilometers over de weg + 738 miljoen euro extra externe kosten*

5000 4500 4000 3500 3000 1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2000 1500 1000 500

2012 CIJFERS MET VAART 11

Binnenvaart

de best bevaarbare rijstrook

Armand Hertzstraat 23 3500 Hasselt T +32 (0)11 23 06 06 F +32 (0)11 23 06 09

www.binnenvaart.be