Bio Actief 45 by BioForum Vlaanderen

Bio Actief 45 Jouw ontmoeting met een dynamische sector

"Bioboeren zitten minder op een eiland" KAREL DEWA E L E

driemaandelijks tijdschrift verschijnt in maart

- juni - september - december

PROFITEER NOG TOT EN MET EIND NOVEMBER

VAN ONZE SPECIALE INTRODUCTIEPROMOTIES!

Van Bulck Tripel Blond is een goudblond bier van 8% met een mooie, volle schuimkraag. Het aroma wordt gekenmerkt door een intense gistfruitigheid. De esters van de gist vertalen zich in aroma’s van perzik, abrikoos en banaan.

Van Bulck Natural Strawberry is een Belgisch fruitbier van 4,4% met een zacht roze kleur en fijne schittering. In de neus laat het aardbeienaroma zich meteen opmerken, vergezeld door toetsen van yoghurt en amandel.

Van Bulck Pure White is een authentiek Belgisch witbier van 4,4% met een mooie, roomwitte schuimkraag. In de neus ontdek je heerlijke aroma’s die doen denken aan vers geoogste tarwe en gebakken brood.

33 cl • Alc. 8 % Plato: 18P • IBU: 28 EBC: 12

33 cl • Alc. 4.4 % Plato: 10.8P • IBU: 18 EBC: 6

“ Van Bulck Tripel Blond heeft een enorm culinair potentieel Door Sofie Vanrafelghem - Master Beer Sommelier Ontdek op onze website tal van culinaire suggesties in combinatie met onze bieren.

Van Bulck Beers staat garant voor Belgische biobieren van de beste kwaliteit. Onze bieren worden steeds gebrouwen met ingrediënten van biologische oorsprong.

VOOR MEER INFO, STAALTJES EN BESTELLINGEN Contacteer ons via denis@vanbulckbeers.com of +32 468 49 66 68 FOLLOW US @VANBULCKBEERS - WWW.VANBULCKBEERS.COM

Bio Actief

Jouw ontmoeting met een dynamische sector SE PTE MBE R 20 19 , E DITIE 45 Bio Actief is een uitgave van BioForum Vlaanderen vzw. Bio Actief vind je vier keer per jaar in je brievenbus.

VOORWOORD

Grenzen

BIOFOR UM VLAANDE R E N VZW Regine Beerplein 1 bus E305 2018 Antwerpen T 03 286 92 78 E info@bioforumvl.be www.bioforumvlaanderen.be V.U. Kurt Sannen, Regine Beerplein 1 bus E305, 2018 Antwerpen HOOFDR E DACTIE Tom Wouters

Beste lezer,

eze zomer zag ik op vakantie naar het Zuiden langs de weg een verkeersbord staan met daarop ‘Lyon - 511 km’. Ik vond het heerlijk om zo op voorhand al te kunnen dromen van zo’n verre bestemming.

In ons land staan er bij mijn weten nergens wegwijzers met zulke verre bestemmingen. Het lijkt wel alsof onze horizon ingeperkt is door onze grenzen. Willen of kunnen wij niet dromen van prachtige streken en steden als Dijon, Bazel, Hamburg of Bremen, allemaal op 500 km van hier? Bovendien vinden te veel mensen dat onze grenzen nog verder ingeperkt moeten worden. Nochtans hoeft fier en bekommerd zijn op je lokale eigenheid niet in contrast te staan met wederzijds respect en openheid voor wat van verder komt. Rond de grote tafel op onze boerderij kook ik met trots Vlaamse traditionele gerechten met ons vlees en de bioproducten van mijn lokale collega’s voor de s tagairs en bezoekers uit de halve wereld. Maar ik laat me ook graag inspireren door de kookkunsten en verhalen van veraf. Zo word ik me meer bewust van de kracht van onze lokale identiteit én krijg ik nieuwe ideeën die me verrijken. Dat is ook de gedachte achter Biogarantie Belgisch: t egelijk inzetten op onze lokale bioproducten en bekommerd zijn om een faire behandeling van boeren hier en in het Zuiden. Daarom is het belangrijk dat we allemaal over grenzen heen blijven kijken en ons niet laten opsluiten door de grenzen in ons hoofd.

KURT SANNEN

Voorzitter BioForum Vlaanderen

R E DACTIE R AAD E N INHOUDE LIJK E E XPE RTIS E An Jamart (Landbouw), Wim Moyaert (Landbouw), Marijke Van Ranst (Verkooppunten & foodservices), Esmeralda Borgo (Beleid), Paul Verbeke (Ketenmanager), Sabrina Proserpio (Communicatie consument), Lieve Vercauteren (Directeur), Annick Cnudde (Coördinator wetgeving), Sofie Vandewijngaarden (Verwerkers en keten) FOTOG R AFIE Sophie Nuytten, Kobe Van Looveren, Astrid Agemans, Wim Vanlee COVE R FOTO Astrid Agemans VOR MG E VING We make. ME T DANK AAN Karel Dewaele, Veerle Van Gijseghem, David Vanheerswynghels, Delphine Van Goethem, Gert Jordens, Michaël Wilde, Luk Sobry, Sandra Rydams, Chris Vanderstraeten, Jeroen Servaes, Peter Pattyn, Renaat Devreese, Kristof Bosmans DR UK Antilope De Bie - Printing VE R ZE NDING De Brug vzw ABONNE R E N Belgische marktspelers krijgen een gratis abonnement. Ben je geen marktspeler, maar wel geïnteresseerd in een jaarabonnement? Maak dan 25 euro over op bovenstaand rekeningnummer met de vermelding 'Abonnement Bio Actief'. Buitenlandse abonnees betalen 30 euro (BIC: TRIOBEBB, IBAN: BE30 5230 8012 5311). ADVE R TE R E N ELMA Multimedia, Steven Hellemans, s.hellemans@elma.be, 015/55.88.88 Deze publicatie kwam tot stand met de steun van het Departement Landbouw en Visserij.

kurt.sannen@bioforumvl.be

Bio Actief

Van alle markten thuis. Vandaag en morgen.

Onze 200 Agri-experten staan voor u klaar. Crelan staat met beide voeten in en naast het veld. Uit respect voor het mooiste vak van de wereld. En voor al wat de natuur ons te bieden heeft. Onze 200 Agri-experten verlenen u betrouwbaar advies en een degelijke ondersteuning. Ook in een agentschap bij u in de buurt. Want wie zorgt voor heerlijke en eerlijke ingrediĂŤnten op ons bord, verdient onze duurzame steun.

Afspraak bij uw expert in een Crelan-agentschap in uw buurt. www.crelan.be

BIO ACTIEF 45

Inhoudstafel

Geen vuiltje in de lucht

Samenwerken in eigen regio

Heiligt het doel de middelen?

Is bioplastic ook bio?

20 SECTOR IN GESPREK

Levende sector

MichaÃ«l Wilde, EOSTA

22 (G)EEN WEG TERUG

Ijs

Bio Actief

Bio Flash BioXpo Op 13 en 14 oktober vindt in Brussels Expo – Paleis 11 opnieuw BioXpo plaats, de vakbeurs voor de biologische sector. Een bezoek aan de

Dé vakbeurs voor bio-, eco-, natuurlijke en duurzame producten. Voor en door de sector.

beurs is een vinger aan de pols van een sector in volle beweging. Wie bij het kopen van een ticket de kortingscode BXP19BFV gebruikt, kan gratis binnen. Alle praktische informatie vind je op www.bio-xpo.be.

Geslaagde eerste editie van Bio2Bio Donderdag 29 augustus vond in Hal 5 de geslaagde eerste editie van ons netwerkevent Bio2Bio plaats. Daarmee willen we de sector elkaar laten ontmoeten. De enthousiaste spreker Michaël Wilde (zie ook p. 20) en speeddates vielen in de smaak. We zullen deze formule in de toekomst zeker herhalen. De foto’s van de eerste Bio2Bio vind je op www.bfvl.be/bio2bio_foto29aug.

Studiedag ‘Toegang tot grond voor agro-ecologische bedrijven’ De Landgenoten organiseren in samenwerking met CSA-Netwerk op 13 december een studiedag over toegang tot grond. Hoe vind je grond en middelen om een duurzaam landbouwbedrijf op te starten, uit te breiden of door te geven aan de volgende generatie? Ga naar huis met concrete tips en krijg een duidelijk inzicht in de grondproblematiek én in de mogelijke oplossingen. Info en inschrijven via https://www.delandgenoten.be/ studiedag-toegang-tot-grond.

Bio Actief

Weekend Van De Klant Op 5 en 6 oktober 2019 is het opnieuw Weekend van de Klant. 56 biowinkels en â&#x20AC;&#x201C;supermarkten delen op initiatief van BioForum Vlaanderen hazelnoottruffels van Belvas uit. Op www.biomijnnatuur.be kan je de lijst met deelnemende winkels raadplegen.

STEM UIT DE SECTOR

Mensen

k maak sinds dit jaar deel uit van de Algemene Vergadering van BioForum Vlaanderen. BioForum Vlaanderen is al sinds de start van ons bedrijf in 2006 een belangrijke partner, voor ons was dit dus een logische keuze. Onlangs stelde BioForum haar ambitieuze vijfjarenplan voor, dat de nadruk legt op de waarden van bio. Een ambitie waar we met ons bedrijf helemaal achter kunnen staan.

Europees project dierenwelzijn van start Begin september is PPilow van start gegaan. Dit Europees project wil werken rond dierenwelzijn bij legkippen en varkens. Laura Van Vooren zal als nieuw personeelslid van BioForum Vlaanderen dit project leiden. Wil je meer weten over PPilow? Neem contact op met Laura Van Vooren via laura.vanvooren@bioforumvl.be.

Het is altijd onze missie geweest om mensen via beleving in contact te brengen met het genot van duurzaam leven en duurzaam ondernemen. We zijn niet louter afhankelijk van onze bierproductie, maar organiseren ook workshops waar onze gasten op een fijne manier leren wat duurzaam ondernemerschap betekent. We tonen hen hoe bio een systeem is: als je een radertje aanraakt, dan beweegt het andere mee. Dat doen we allemaal onder het genot van een lekker glas bier. En dat werkt, want we hebben al heel wat mensen kunnen overtuigen om in hun aankopen voor bio te kiezen. Naast die workshops ontwikkelen we ook nieuwe bierrecepten voor onze klanten. Die klanten leggen we dan nog iets intensiever de noden en spelregels van de biolandbouw uit. De groeikansen van Jessenhofke gaan dan ook verder dan meer productie. Wij kiezen voor breed ondernemen en diversiteit, door ook in te zetten op contact met mensen. Op die manier sluiten we als bedrijf ook beter aan bij de biologische principes. Dat is voor ons de sleutel tot duurzaam ondernemen.

GERT JORDENS

Jessenhofke

Bio Actief

Levende sector De biosector bestaat uit ondernemers met een hart voor mensen. Elk nummer brengen we drie biobedrijven in beeld die de diversiteit tonen van onze sector. Deze keer gaan we langs bij bioboer Karel Dewaele, De Paddestoel en coรถperatieve biowinkel Biobes.

LANGE INTERVIEWS ONLINE Je vindt een uitgebreidere versie van deze interviews op onze website. www.bfvl.be/bedrijfindekijker 08

Bio Actief

fotografie

Astrid Agemans

Karel Dewaele WIE?

Karel Dewaele WAT ?

Akkerbouw en groenten WAAR?

Stavele A A N TA L H E C TA R E ?

19 hectare bio of in omschakeling (50 ha in totaal) BIO SINDS?

wat zijn twijfels over de slaagkansen en was niet geneigd om onbekende teelten te zetten zoals grasklaver en groenten. Maar de resultaten waren positief, en dus gaan we er mee door."

“Bioboeren zitten minder op een eiland.”

2019

n West-Vlaanderen, niet ver van de Franse grens, koos Karel Dewaele er enkele jaren geleden voor om het landbouwbedrijf van zijn ouders over te nemen en om te schakelen naar bio. Sinds begin dit jaar leidt hij het bedrijf.

"We zijn altijd een gemengd akkerbouwbedrijf geweest, met onder meer granen, aardappelen, suikerbiet en maïs. Daarnaast hebben we varkens. Voorlopig hebben we één perceel bio met daarop boerenkool en pompoenen, allebei bedoeld voor de lange keten. Drie andere percelen zijn in omschakeling, daar groeien nu grasklaver en triticale."

ming? "Ik heb voorlopig nog geen spuitmachine nodig gehad, en hoop dat zo te houden. Het is niet goed voor de beeldvorming. Op korte termijn is gewasbescherming misschien onvermijdelijk, maar op lange termijn zouden bioteelten robuust genoeg moeten zijn, zodat spuiten niet nodig is. Maar bioboeren stellen zichzelf altijd in vraag en zullen steeds betere oplossingen zoeken. Ik ben optimistisch dat ook technologie ons daarin gaat helpen. Daarom zie ik bijvoorbeeld kopergebruik in de aardappelteelt niet als zo’n probleem, omdat er aan een duurzaam alternatief gewerkt wordt met die robuuste rassen."

Het valt Karel op hoe bioboeren minder op een eiland zitten. "Ik neem deel aan de Biobedrijfsnetwerken. Daarnaast kan ik met vragen altijd terecht bij mijn collega’s die Karel is trots op het feit dat hij voor bio koos. ook boerenkool voor de industrie telen. Mijn "Ik ben een twijfelaar van nature, maar het afnemers vond ik dankzij andere bioboeren. kriebelde om te ondernemen en dan moet je En melkveehouder Jakob Devreese maait de springen. Zien dat mijn bioteelten het goed grasklaver op mijn omschakelingspercelen doen, maakt me dan blij." voor zijn koeien. Ik sta trouwens altijd open voor nieuwe samenwerkingen." MEER WETEN? Je kan Karel mailen op En wat met het gebruik van gewasbescher- kareldew@gmail.com.

Karel kiest ervoor om in stapjes om te schakelen. Zo spreidt hij het risico, al weet hij nog niet of het praktisch mogelijk zal zijn om volledig om te schakelen. "Onze aardappelloods is niet geschikt voor bio en dat is nog een recente investering. En om onze varkens om te schakelen, zou ik gebouwen moeten afbreken en bijbouwen. Daarvoor heb ik op dit moment niet de middelen." Dat neemt niet weg dat Karel helemaal overtuigd is van bio. "Ik heb me altijd al wat vragen gesteld. Zo wordt de bodem voor aardappelteelt standaard behandeld tegen aaltjes. Die drang om alles op voorhand te corrigeren en bij te sturen vond ik gek. Tegelijkertijd was ik sceptisch over bio, omdat er in de gangbare landbouw veel vooroordelen over bestaan." Die scepsis verdween toen hij tijdens zijn opleiding bio-ingenieur het keuzevak biologische landbouw volgde. "De bedrijfsbezoeken verrasten me positief. En toen ik na mijn studies als onderzoeker terechtkwam op de afdeling biologische landbouw bij Inagro kreeg ik helemaal de smaak te pakken." Karel kreeg zijn ouders zover dat ze één perceel omschakelden. "Mijn vader had eerst wel

fotografie

Astrid Agemans

Bio Actief

ECOBULBS

Biologische bloembollen Onze bloembollen worden op biologische bedrijven in Nederland geproduceerd met genoeg ruimte en tijd krijgen om te groeien. Natuurlijke teeltwijze, goed voor bodemleven, flora en fauna.

Ecobulbs is een familiebedrijf, wij leveren meer dan 100 verschillende soorten bloembollen, in bulk en voorverpakt, mogelijkheid om op maat te verpakken U vindt ons ook op de BioXpo 2019 in Brussel – stand 108

Ecobulbs ‘t Keerpunt, Benningbroek-Holland Contact: annelies@ecobulbs.nl of +31 (0)6 51219915

Lantie 1a, Vessem 0497-59 17 94

2190000441_1_ADV_7577.indd 1

www.neutkens.nl

NL-Bio-01 EU Landbouw

info@neutkens.nl

20/08/19 2190000438_1_ADV_7577.indd 08:20 1

20/08/19 07:22

GOTS gecertiﬁceerd • sinds 1990

Aan het begin van mijn carrière als boerin is het een hele geruststelling om begeleid te worden door een

+31 30 2881521 • info@boweevil.nl • www.boweevil.nl

2190000436_1_ADV_7577.indd 1

1/08/19 15:25

bedrijf met 30 jaar ervaring in BIO CERTIFICATIE.

“

Bo Weevil is dé leverancier van biologisch katoenen groente en-fruitzakken

Zoekt u een ervaren partner voor uw BIO CERTIFICATIE? Vraag uw infopakket of simuleer uw kost op www.bio-met-tuv.be

De Paddestoel/ The Bio Veggie Company WIE?

Delphine Van Goethem WAT ?

Vegetarische burgers WAAR?

Temse BIO SINDS?

1988

et zijn 31 jaar kan je verwerker De Paddestoel met recht en reden een biopionier noemen. Het bedrijf werd opgericht door twee mensen die in hun eigen keuken aan de slag gingen. In 2014 nam Delphine Van Goethem het bedrijf over, samen met twee stille vennoten. Momenteel produceert het bedrijf 12 verschillende soorten vegetarische burgers, nuggets en kroketjes.

kunnen doen. Op vijf jaar tijd ging de productie met 80 procent omhoog, zonder dat de kosten evenredig stegen. We haalden een higher level IFS-certificaat en hebben ons bedrijf de afgelopen jaren uitgebreid met een bedrijfshal van 500 m, een koeltunnel en een verpakkingslijn."

geraakt van de noodzaak van natuurlijke en pure producten. De consument wordt steeds bewuster en vraagt daar dus ook om. We krijgen van retailers wel eens de vraag om ook gangbare producten te maken, maar de Paddestoel blijft 100 procent biologisch."

Omwille van de grote volumes en het permaDe laatste jaren is de vraag naar biologi- nente aanbod is samenwerken met lokale sche vegetarische producten sterk gestegen, leveranciers op dit moment nog een te grote ook bij de retail. Delphine: "we wilden graag uitdaging. "We zetten liever in op een beperkt op deze markt inzetten, maar zonder onze transport door onze aankopen te centraliseren". trouwe partners – de biowinkels – te vergeten. Daarom hebben we nu twee merken. Het Dat wil niet zeggen dat ze bij De Paddestoel niet merk De Paddestoel richt zich op de gespeci- op nog meer vlakken duurzaam willen werken. aliseerde biowinkels. Daarnaast is er The Bio Voedselverspilling proberen ze te vermijden Veggie Company. Die producten zijn te koop door producten die de kwaliteitstest niet doorin de retail en richten zich eerder op flexita- staan te schenken aan de Schenkingsbeurs. riërs of casual veggies zoals wij ze noemen." "Daarnaast hebben we ook onze recyclageprocedure verder uitgebreid. Het voedingsafval gaat naar een biogasinstallatie. We zijn ook op zoek naar een duurzamere verpakking, al blijft dat een uitdaging."

"Ik kom eigenlijk uit de modewereld. Ik was het vele reizen beu en zocht naar een uitdaging dichter bij huis. Daarnaast had ik als voorwaarde dat het een bedrijf moest zijn dat zijn eigen productie deed. Zo kwam ik uit bij De Paddestoel."

“Ik ben helemaal overtuigd van de noodzaak van natuurlijke en pure producten.”

Delphine is ambitieus en vertaalde dat ook naar het biobedrijf: "Ik noem mezelf wel eens een change manager: ik ben voortdurend op zoek naar hoe we het nog beter

Delphine kwam uit een andere sector en dus is de vraag of ze bewust voor bio koos. "Ik ben de afgelopen jaren helemaal overtuigd

Ook voor dit jaar blijft de ambitie groot. "We hebben onze klantenportfolio nog verder uitgebreid. Ons doel is om nog sterker vertegenwoordigd te zijn in de retail en het veggieburgermerk van België te worden. En wie weet komt er nog een nieuwe burger bij." MEER WETEN?

www.depaddestoel.bio www.thebioveggiecompany.com

fotografie

Sophie Nuytten

Bio Actief

SAMEN

BIOXPO 2019

ontmoet ons op stand 308 op 13 & 14 oktober!

WERKEN WE AAN EEN DUURZAME TOEKOMST CERTISYS uw BIO-partner

BE-BIO-01 CERTISYS

Meer dan 35 jaar geleden ontstond er een groep pioniers met een passie voor aarde. Hieruit is Certisys geboren, het allereerste controle- en certificeringsorgaan voor biologische landbouw in België. Vandaag, trouw aan onze overtuigingen, zijn we nog steeds 100% BIO, geëngageerd en onafhankelijk. ®

Zou u graag naar BIO omschakelen? Ons team is beschikbaar om al uw vragen te beantwoorden.

info@certisys.eu - 081/600.377 - www.certisys.eu

CERTI SYS BIO CERTIFICATION

bioactief sept 2019 180x130.indd 1

NIEUW!

19/08/2019 17:45

NIEUW!

De Kruiderie presenteert

Een fris bier (6%)

Een hartig bier

op basis van

(6%) op basis van

Citroenverbenakruid

Agastachekruid met

met 100% biologische

100% biologische

ingrediënten

gebrouwen door en

voor de Kruiderie.

www.bulnascampa.be - www.dekruiderie.be 2190000458_1_ADV_7577.indd 1

20/08/19 08:15

Biobes WIE?

Veerle van Gijseghem en David Vanheerswynghels WAT ?

Coöperatieve biowinkel WAAR?

Beernem BIO SINDS?

2017

arenlang konden mensen uit Oedelem voor hun bioproducten terecht bij De Hogen Akker. Toen die winkel stopte, zochten een aantal klanten naar een alternatief. Veerle: "We vonden het jammer dat er geen plek meer was met zo’n assortiment. Ook het sociale contact wilden we niet kwijt. We zijn toen klanten gaan vragen waar ze nood aan hadden en niet veel later hebben we met een aantal mensen een vzw opgericht."

Een winkelcoöperatie oprichten duurde nog net iets langer, maar sinds 2017 heeft Biobes zo’n 70 coöperanten. Veerle: "De vzw zorgde voor het groeien van het draagvlak van de coöperatie. Samen zijn we dan op zoek gegaan naar een geschikte plek voor een winkel. Uiteindelijk kwamen we uit op een gebouw bij het psychiatrische centrum Sint-Amandus. Daar hebben we nu een goede samenwerking mee." "Intussen is Biobes een winkel met een breed voedingsassortiment. "We zijn vertrokken vanuit het bestaande aanbod bij De Hogen Akker, maar evolueren ook steeds meer, altijd in dialoog met onze coöperanten."

“We kiezen voor kleinschaligheid en menselijkheid.”

echte community geworden, die het motto ‘een gezonde geest in een gezond lichaam’ aanhangt. "In de kooktherapie worden voedseloverschotten verwerkt. Coöperanten krijgen korting, waardoor gezonde voeding toegankelijker wordt. Iedereen heeft ook zeggenschap Bio is één aandachtspunt, maar daarnaast over de werking van de winkel, wat een wij-geligt de focus ook op vers en lokaal, verpak- voel creëert." kingsvrij, vegetarisch en fairtrade. Veerle: "We proberen zoveel mogelijk samen te werken Veerle voegt er tot slot aan toe dat Biobes met lokale boeren en gaan vaak de producten meer dan een gewone winkel wil zijn. "In ook rechtstreeks bij hen afhalen. Daarnaast de toekomst komt er misschien een nieuw werken we ook samen met enkele distribu- gebouw en dan kunnen we nog meer op ontteurs en de lokale wereldwinkel. Een goede moeting inzetten. We denken dan aan een inschatting van de verkoop was in het begin ontmoetingscafé, een ruimte voor workwel spannend. Maar tegelijkertijd was dat shops, catering. Alles is duidelijk: winst is een fijne uitdaging." niet onze doelstelling. We kiezen voor kleinschaligheid en menselijkheid." Biobes werkt met meewerkende coöperanMEER WETEN? ten, zodat het team elke winkelshift kan www.biobes.be verschillen. Volgens David hebben al die coöperanten hun eigen vaardigheden, die ze volop kunnen inzetten. David: "We wisselen heel veel informatie uit, over allerlei dingen. Boekentips, oplossingen voor praktische problemen. We voorzien met andere woorden ruimte voor menselijk contact. Dat ook patiënten van Sint-Amandus hier regelmatig een handje komen helpen, maakt dat contact ook zeer belangrijk." Veerle: "Het werkt erg taboedoorbrekend, mensen met psychologische problemen laten meewerken. Dat zijn immers mensen zoals jij en ik. Dat neemt niet weg dat het al een leerproces is geweest en dat het van iedereen veel flexibiliteit vraagt. Maar het is altijd boeiend en hartverwarmend." Voor David is de coöperatie intussen een

fotografie

Sophie Nuytten

Bio Actief

BEZOEK LOVECHOCK OP DE BIOXPO BIJ STAND 508

LOVE

FOR TH E

PL AN ET Plasticvrije en 100% composteerbare verpakking.

LOVE

FOR YOUR

LOVE

BODY

Biologische rauwe vegan chocolade met ingrediÃ«nten van de hoogste kwaliteit. Gezoet met kokosbloesemsuiker.

FOR TH E

FARM ER

Directe handel met de cacaoboeren in Ecuador, voor een eerlijk loon.

volg ons op social media www.lovechock.com 2190000448_1_ADV_7577.indd 1

20/08/19 08:22

2190000457_1_ADV_7577.indd 1

27/08/19 14:55

SECTOR IN GESPREK

Geen vuiltje in de lucht Eind maart ondertekende BioForum Vlaanderen mee het convenant enterische emissies. Maar brengt dat soelaas voor het klimaat? We hadden een gesprek met Inagro-onderzoeker Luk Sobry. fotografie

Kobe Van Looveren

VOOR WIE?

Bioboeren WAT ?

Het convenant enterische emissies moet methaanuitstoot koeien reduceren WAAROM?

Biologische landbouw wil mee oplossingen bieden voor het klimaatprobleem

BioForum vaardigde Luk Sobry af voor de werkgroep ‘voedermanagement’. Luk heeft jarenlang gewerkt als adviseur biologische melkveebedrijven. Nu is hij actief bij Inagro en doet hij onder meer onderzoek rond grasland en mengteelten met vlinderbloemigen en granen. Hij heeft veel kennis over de manier waarop je een gezond rantsoen kan samenstellen, dat bovendien gebaseerd is op een doordacht teeltplan.

Teeltplan en voeder rantsoen: één geheel

et de ondertekening van het convenant enterische emissies eind maart willen oud-minister Van den Heuvel en verschillende landbouw- en ketenorganisaties de methaanuitstoot door koeien aan banden leggen. In 2030 moet er 0,44 Mton CO2-equivalent minder methaan via het vee ontsnappen. BioForum was mede-ondertekenaar. Als maatregelen passen binnen het biologische gedachtegoed, gunstig zijn voor het dierenwelzijn en geen negatieve effecten hebben op andere milieucompartimenten, hier of elders in de keten, dan is onze organisatie bereid om dat te promoten.

"Rantsoen, teeltplan en bodemvruchtbaarheid moet je als één geheel zien," benadrukt Luk. "Je vertrekt van een teeltrotatie die goed is voor je bodemvruchtbaarheid. Op die basis bouw je het rantsoen op. Wij gaan met eigen voeders aan de slag en proberen het aandeel krachtvoer zoveel mogelijk te beperken. Minder of zelfs geen soja importeren, ook dat is gunstig voor het klimaat." Het is vooral zulke kennis die Luk wil inbrengen in de werkgroep. Zo kan de biosector vanuit haar eigen kenmerken een unieke bijdrage leveren aan de uitvoering van het convenant.

Intussen zijn enkele werkgroepen aan de slag om dit convenant verder vorm te geven.

Vanzelfsprekend is dat niet. De relatie tussen het teeltplan en het rantsoen lijkt in het gang-

bare circuit gemakkelijk aan de aandacht te ontsnappen. Daar verwacht men eerder heil van voederadditieven. Om te begrijpen hoe die werken, moeten we even kijken naar hoe methaan ontstaat in de koe.

Microbiële bedrijvigheid in de pens Methaan ontstaat voor 90% in de pens, de eerste maag van de koe. Het voedsel ondergaat een anaerobe (in afwezigheid van zuurstof) vertering door de micro-organismen die in de pens huizen. Door deze vorm van fermentatie ontstaan er vetzuren zoals azijn-, boter- en propionzuur. Koeien eten vezelrijk materiaal als gras, dat cellulose bevat. Het is vooral dat vezelrijke materiaal dat aanleiding geeft tot azijnzuur, met als nevenstroom waterstofgas. De methanogene archaebacteriën in de pens zetten het waterstofgas om tot methaan, dat de koe laat ontsnappen door te boeren. In de pens wonen ook protozoa, ééncellige diertjes die de archaebacteriën in hun werkzaamheden bijstaan. Methaanproductie is dus een bijproduct van de werking van de pens. Het is een manier om van het waterstofgas af te geraken. Niet de koe produceert het methaan, wel de archaebacteriën, met steun van de protozoa.

Bio Actief

Chemie: niet in bio! Luk: "Voederadditieven kunnen ervoor zorgen dat er minder waterstofgas ontstaat. Of men probeert het op een andere manier te capteren. Je kan ook proberen de methanogene archaebacteriën of de protozoa uit te schakelen." Additieven met veelbelovende resultaten in laboproeven blijken in dierproeven een pak minder effectief, zo blijkt uit onderzoek van het ILVO. Sommige additieven zijn momenteel nog niet toegestaan, en sommige ervan zullen in bio nooit een erkenning krijgen.

Bio Actief

Een voorbeeld is 3-nitrooxypropanol (3NOP). "3NOP belet de archaebacteriën om het waterstofgas om te zetten tot methaan en is zo in staat een methaanreductie van 10% per kilo melk te realiseren. Maar dat is een chemische stof en bijgevolg niet toepasbaar in bio." Bovendien heeft Luk nog een bijkomende zorg. "Die archaebacteriën zitten niet voor niets in de pens: hun taak is om het waterstofgas te verwijderen. Als wij hen daarin belemmeren, wat zullen op termijn de gevolgen zijn voor de

gezondheid van de koe?" Het gehalte waterstofgas zou wel degelijk stijgen, zo blijkt uit onderzoek. Dat belemmert op den duur de fermentatie, en de effecten op de lange termijn zijn nog niet gekend. Ook nitraat zou goed werken tegen methaanvorming. "Het reageert in de pens tot ammonium waardoor het waterstofgas wordt weggevangen. Ook nitraat zal in bio nooit een erkenning krijgen. Bovendien riskeer je hier een nitrietvergiftiging mee," aldus Luk.

voor andere methoden, zoals het vaccineren tegen de protozoa, want die ééncellige diertjes blijken ook een belangrijke rol te spelen bij de afbraak van celwanden." Ook lookextracten zouden helpen. Geen probleem voor de biowetgeving. "Maar dat geeft een heel bijzonder smaakje aan de melk," lacht Luk. Dat zal de consument dan weer niet weten te waarderen.

Dieet van maïs en... soja? Additieven zullen dus weinig soelaas brengen. Moeten we dan misschien sleutelen aan het rantsoen van de koeien? Structuurrijke rantsoenen die veel harde celwanden bevatten, leiden tijdens de fermentatie tot azijnzuur en dus ook veel waterstofgas dat de archaebacteriën moeten afvangen. Sommige mensen houden daarom een pleidooi voor meer zetmeelrijke krachtvoeders, gebaseerd op maïs. De fermentatie van die rantsoenen resulteert eerder in de vorming van propionzuur en veel minder waterstofgasvorming, wat het werk van de archaebacteriën overbodig maakt.

Ten koste van de functie van de koe Zijn er dan producten die wel toegestaan zijn in bio? Luk: "Geëxtrudeerd lijnzaad van biologische afkomst. Dat is vetrijk en vet beperkt de omzetting tot methaan. Het remt bovendien de celwandafbraak, het proces dat leidt tot azijnzuur en dus ook het waterstofgas." Zullen koeien dan nog efficiënt gras en andere structuurrijke voeders verteren? Luk: "De functie van de koe komt dan inderdaad op de helling te staan. Dat geldt ook

"Geen goede oplossing," benadrukt Luk. "Je moet altijd het volledige plaatje voor ogen houden. Om tot een voedzaam rantsoen te komen, moet je in geval van het eiwitarme maïsrantsoen bijvoederen met soja, een bestanddeel met een zeer hoge CO2-voetafdruk. Weg klimaatwinst! Gras is sowieso rijker aan eiwit en vergt minder toevoegingen." Inderdaad, onderzoek van ILVO toont aan dat de vervanging van gras door maïs geen optie is. "Je kan het sojaschroot vervangen door bierdraf en koolzaadschroot," nuanceert hij verder. "Dat zijn prima nevenstromen met een goed eiwitgehalte. Helaas is er amper biologisch bierdraf beschikbaar."

Bredere kijk nodig De kans lijkt eerder klein dat de overheid rekening zal houden met zulke systeembenaderingen. "De doelstelling hier is heel specifiek gericht op de vermindering van de methaanuitstoot van koeien," merkt Luk geërgerd op. Dat methaanreductie bij de koe elders in de keten tot meer uitstoot leidt van klimaatgassen, zal de overheid worst wezen." Reductionistisch denken, heet dat dan.

Wie gelooft dat maïs beter is dan gras, zal ook geneigd zijn om de koeien minder op de weide te laten, want daar eten ze vooral gras. "Slecht idee," volgens Luk. "De mest in de wei geeft veel minder aanleiding tot methaanvorming dan in de mestput van de stal, waar een anaeroob milieu heerst. Er is wel meer lachgasproductie, wat ook slecht is voor het klimaat. Maar weidegang compenseert nog op andere manieren. Vers gras uit de wei heeft een grotere voedingswaarde dan ingekuild gras. En bij inkuilen heb je ook nog eens machines nodig en plastic. Allemaal trade-offs die je moet meenemen als je de impact op het klimaat wil kennen."

Meer bier! Wat mogen we als biosector verwachten in de toekomst? Zullen ze onze boeren verplichten om het voeder aan te passen of additieven te gebruiken? "Er komen geen verplichtingen voor individuele landbouwers," daar is Luk vrij zeker van. "Er komt wel een stimuleringsbeleid en misschien zullen de melkerijen bepaalde additieven promoten. Maar als biosector zijn we zeer goed bezig," meent hij. "We werken holistisch en bekijken het volledige plaatje: niet alleen het hele bedrijf, maar ook de totale keten. We moeten blijven inzetten op onze sterktes en een bedrijfsaanpak hanteren. Geen kunstmest gebruiken op het grasland, want dat vergt veel energie en zo vergroot je de impact op het klimaat. Een ruime teeltrotatie realiseren met grasklaver dat stikstof op een natuurlijke wijze uit de lucht haalt. Werken aan een voortdurende opbouw van de bodemvruchtbaarheid via het opkrikken van het organische stofgehalte. Onze eigen voeders telen in plaats van overzeese soja in te zetten. En... we moeten allemaal veel meer bier drinken van biologisch gecertificeerde brouwerijen, zodat er meer bierdraf beschikbaar komt." Dat laten we ons geen twee keer zeggen! Proost!

MEER WETEN?

Neem contact op met Beleidsadviseur Esmeralda Borgo esmeralda.borgo@bioforumvl.be.

Bio Actief

EERLIJKE SECTOR

Heiligt het doel de middelen? Zal een hogere beschikbaarheid van biopesticiden ook leiden tot een hoger gebruik in de biologische groenteteelt met afzet in de lange keten? BioForum Vlaanderen deed er de afgelopen maanden onderzoek naar.

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

Onderzoek naar toename gebruik biopesticiden WAAROM?

Biologische groentetelers voelen de druk om meer middelen te gebruiken

e tijd dat een gangbare landbouwer gebruik kon maken van eender welke pesticide is al even voorbij. De toelatingsvereisten voor chemisch-synthetische pesticiden worden steeds strenger en eerder toegelaten middelen mogen na een tweede evaluatie soms niet meer gebruikt worden. Bovendien vraagt de consument ook om minder pesticidenresiduâ&#x20AC;&#x2122;s op voeding. Logisch dus dat de fyto-industrie steeds vaker haar heil zoekt in de productie van biopesticiden. Die middelen hebben vaak een kleinere milieu-impact, passen binnen de principes van de geĂŻntegreerde teelt en laten veel minder of geen residu achter. Er zijn dus meer biopesticiden op de markt, en steeds meer daarvan mogen ook in de bioteelt gebruikt worden. De vraag is in hoe-

Bio Actief

verre dat ook tot een groter gebruik leidt in de biologische groenteteelt in open lucht. Klopt het dat bioboeren die in open lucht groenten voor de lange keten telen de druk voelen vanuit de retail om meer gewasbescherming te gebruiken? BioForum ging samen met stagiair en vrijwilliger Kristof Bosmans (opleiding Ugent innovatief ondernemen) op zoek naar een antwoord op deze vragen. We deden interviews met verschillende schakels uit de lange keten biologische groenteteelt (zie tabel).

Eisen vanuit distributie en handel Vandaag gebruiken bioboeren die aan de veiling of retail leveren biopesticiden voor een beperkt aantal teelten zoals prei en kool. Ze proberen deze middelen zo weinig mogelijk in te zetten en zijn zelf geen vragende partij om een versoepeling in gebruik. Maar bij veel boeren bestaat de bezorgdheid dat er vanuit de andere schakels steeds meer druk zal komen om toch meer biopesticiden te gebruiken. Sommigen ervaren die druk vandaag al, anderen vrezen dat die zal toenemen wanneer het aanbod aan middelen nog groter zal worden. Die druk wordt bevestigd door andere actoren die dicht bij de teelt staan,

zoals adviseurs en landbouwonderzoek. Het is niet zo dat bioboeren rechtstreeks te horen krijgen dat ze meer gewasbescherming moeten gebruiken. Wel legt de retail de lat zo hoog op het vlak van uiterlijke kwaliteit en leverzekerheid, dat biopesticiden bijna de enige manier zijn om daaraan te kunnen voldoen. De handel- en distributieschakel gaat mee in de eisen van de retail voor een continu aanbod en uiterlijk aantrekkelijke groenten. Biopesticiden spelen daar naar hun aanvoelen een belangrijke rol in. Ze zien geen graten in het gebruik van deze middelen, want de biologische wetgeving laat ze toch toe? Biologische groothandels hebben in vergelijking minder strenge eisen bij aankopers, al geven ze aan dat ze ook onder druk staan door de concurrentie van de supermarkt.

Rol van retail-veiling Waarom de retail de lat zo hoog legt? Die legt de bal in het kamp van de consument. Die is immers kieskeurig en vraagt volgens hen om die hoge uiterlijke kwaliteit en een continu aanbod. Steeds meer vraag naar bio, ook bij hard

fotografie

Astrid Agemans

discounters, vraagt om een groter aanbod. Daarvoor kijkt de handel in de eerste plaats naar omschakelaars, met name gangbare, gespecialiseerde telers. Die kiezen voor minder diversificatie in hun teelten en een beperktere vruchtwisseling. Daardoor zijn ze ook meer afhankelijk van biopesticiden. Voor hen is de stap naar biopesticiden ook minder groot: zij voelen zich vaak veiliger bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Dat verhoogt de druk bij bestaande biotelers. Wanneer collega’s of concurrenten er wel voor kiezen om gewasbescherming te gebruiken, worden de andere bioboeren ook min of meer verplicht om te volgen. Het alternatief is dat Type actor teeltadvies bioboer retail

producten worden teruggestuurd omdat ze niet voldoen. Dat leidt tot een neerwaartse spiraal: met de nieuwe omschakelaars kan de retail niet alleen het aanbod verzekeren, maar ook een lagere prijs voor de producten betalen. En dat zorgt er dan weer voor dat boeren minder risico’s willen nemen en dat er dus minder ruimte is om te experimenteren. Ook dat verhoogt de afhankelijkheid van biopesticiden.

Waarden bio?

Voor de biolandbouw is dat geen goede evolutie. Die pleit immers voor een preventieve systeemaanpak, waarbij boeren inzetten op het bodemleven en een evenwicht proberen te creëren door ruimte Aantal interviews te geven aan natuurlijke predato4 ren. De fundamenten van wat bio 4 is komen dus in het gedrang. Maar wat valt er aan te doen? 2

verwerking

beleid en wetgeving

biolandbouwonderzoek

veiling

groothandel

sectororganisatie

overzicht interviews per actorgroep

In de eerste plaats is er volgens actoren dichter bij de teelt nood aan onderzoek en kennisopbouw. Dat zou kunnen leiden tot een meer systeemgerichte bedrijfs- en teeltaanpak als alternatief voor het gebruik van biopesticiden.

Daarnaast zijn de meeste actoren er zich niet voldoende bewust van dat de sector kan wegen op welke biopesticiden toegelaten worden in bio. De sector moet zich dan wel verenigen en een gezamenlijk standpunt innemen. Dat kan met behulp van sectororganisaties, ook op Europees niveau. De effecten op bodem en nuttige insecten zijn belangrijke parameters om te kijken welke biopesticiden al dan niet toegelaten kunnen worden. Verder onderzoek naar biopesticiden kan middelen opleveren die efficiënt zijn met een minimale impact op het ecosysteem.

Vervolg? Biopesticiden lijken symbool te staan voor de evolutie die bezig is in de biologische groenteteelt voor lange keten. De telers willen werken aan een gemeenschappelijk ambitieplan om de systeemaanpak van bio te benadrukken. Nadat we tijdens het Biobedrijfsnetwerk in juli de resultaten van ons onderzoek gezamenlijk bespraken, zullen de telers zich eind dit jaar buigen over de inhoudelijke invulling van dat gemeenschappelijk ambitieplan. Intussen volgen we dit op via onze ketenwerking. MEER WETEN?

Neem contact op met an.jamart@bioforumvl.be en paul.verbeke@bioforumvl.be.

Bio Actief

SECTOR IN GESPREK

Ecologie ontmoet economie Eind augustus hield Michaël Wilde tijdens ons Bio2Bionetwerkevent een bevlogen lezing over True Cost Accounting en andere campagnes van biologische groothandel EOSTA. Vooraf hadden we met hem een gesprek.

fotografie

Anne Deknock

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

Gesprek met Michaël Wilde van EOSTA WAAROM?

EOSTA lanceerde True Cost Accounting-model

ichaël Wilde was 12 jaar duurzaamheidscommunicatiemanager bij EOSTA, een Nederlandse biologische groothandel die voornamelijk exotisch fruit en serreteelten verdeelt, maar daarnaast ook internationale campagnes ten voordele van bio lanceert. Niet lang na ons interview werd bekend dat Michaël Wilde de nieuwe directeur wordt van de Nederlandse ketenorganisatie Bionext.

Wat doet een duurzaamheidscommunicatiemanager? Wilde: "EOSTA wil het verhaal van bio helpen

Bio Actief

verspreiden. 70 procent van de waarde van bio zit in het product, 30 procent in het verhaal achter dat product. Dat verhaal moeten we dus ook vertellen aan de consument. Concreet betekent dat: veel met boeren gaan praten en onze handelspartners (retail en biowinkels) helpen de boodschap goed over te brengen.

vragen gaan stellen over andere producten die misschien minder duurzaam zijn. Het is dubbel, want supermarkten zijn wel op zoek naar zulke verhalen om hun groene kant te tonen. Daarom zijn we indertijd begonnen met campagnes die niet focussen op telers maar op thema’s.

En hoe komt die boodschap dan tot bij de consument?

Geef eens voorbeelden van zulke campagnes?

Het Nature & More (de consumentennaam van EOSTA, red.) Trace & Tell-systeem geeft al onze boeren een ‘postzegel’. Met de bijhorende code kunnen consumenten op onze website het verhaal van die boer lezen. Voor elke boer voorzien we ook een duurzaamheidsbloem: 7 thema’s waaraan duurzaamheid opgehangen kan worden, zoals bodem, klimaat en sociale aspecten.

Eerst hadden we de ‘Vogels houden van biologisch’-campagne. We werken altijd samen met partners, in dit geval de Nederlandse Vogelbescherming. Mensen vertrouwen de voedingsindustrie niet – ook ons niet – en die partners geven onze acties dus geloofwaardigheid. Concreet deelden we voederbakjes uit. Je moet de consument immers altijd actief betrekken. Voor bijen deden we een soortgelijke actie.

Die focus op telers ligt niet bij alle klanten even makkelijk. Bij biowinkels gaat dat vrij vlot, maar in de gewone retail is men bang dat klanten door die transparante communicatie

Daarna was er ‘Save Our Soils’, een campagne samen met de FAO (De Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN), waarin we

het bodemprobleem aankaartten. Samen met 100 organisaties en een pak ‘soilebrities’ als de Dalai Lama en Prins Charles brachten we de boodschap dat we voor bio moeten kiezen als we ons zorgen maken over de bodem. We legden uit wat de voordelen van een gezonde bodem zijn en hoe bioboeren daarvoor zorgen.

Op Bio2Bio kwam je spreken over de True Cost-campagne. Kan je daar wat meer over vertellen? Met True Cost willen we laten zien dat bio niet te duur is zoals je vaak hoort, maar gangbaar te goedkoop. Gangbare landbouw kent immers heel wat verborgen kosten op het vlak van water, klimaat en bodem. Die hebben we proberen te berekenen. We zijn daarvoor gaan samenzitten met experts van de VN, Soil & More en het internationaal accountancybedrijf Ernst & Young. De conclusie? Biologische landbouw heeft gewoon enorme financiële voordelen als je ook die kosten meetelt. Gangbare landbouw verarmt bv. de grond, draagt bij aan klimaatverandering, is schadelijk voor de biodiversiteit en vervuilt ons grondwater. Wij kijken hoeveel het kost om dat te herstellen en doen dan dezelfde berekening voor een biologisch perceel.

Loop je niet het risico om appelen met peren te vergelijken? We maken heel concrete analyses voor tien van onze boeren en vergelijken die met gangbare telers uit dezelfde omgeving. Door het zo te benaderen, krijgen we ook heel concrete bedragen. Waar ook ter wereld komt

bio er als beste uit. Voor de duidelijkheid: in bio bestaan die verborgen kosten ook, maar daar zijn ze een stuk lager.

Waarom beperken de berekeningen zich tot klimaat, bodem en water? Sommige dingen zijn nu eenmaal niet te berekenen. Neem nu biodiversiteit. Daar spelen echt te veel elementen mee. Wat is de waarde van een bij of een regenworm? Maar zelfs zonder cijfers weet je dat er hier winst zit. Voor een van onze appeltelers hebben we de berekening ook gedaan voor gezondheid, samen met het WHO en Deense journalisten. Het eten van biologische appels zou 27 ziektedagen besparen. Dat leidde wel tot controverse. Ik kan erg kwaad worden over die gezondheidsdiscussie over bio. Er gaan elk jaar tussen de 220.000 en 340.000 mensen dood aan pesticidenvergiftiging. Voor hen was bio sowieso beter geweest.

staat wel echt op de agenda. In Zweden hebben ze de belasting op kunstmest verhoogd en in Frankrijk die op pesticiden nadat ze zagen hoeveel het kost om drinkwater te reinigen. Het is wel belangrijk dat de overheid niet alleen maar de ‘echte’ prijs van boontjes of gehakt gaat berekenen. Met die bedragen ben je niets. Je moet systemen met elkaar vergelijken, naar het verschil kijken en dat verschil kleiner proberen te maken.

Waarom steken jullie als bedrijf zoveel energie in dit soort campagnes? Ons motto is ‘where ecology meets economy’. Via onze campagnes willen we als biologisch bedrijf de taart groter maken, in de hoop dat ons stukje taart meegroeit. Alles wat we doen staat ook vrij op onze website. Concurrenten mogen ons altijd vragen stellen over True Cost. De focus ligt natuurlijk wel op onze eigen producten, die willen we het liefst verkopen.

True Cost is hip geworden. Zelf verbaasd over die impact?

Wat zit er nog in de pijplijn?

Ja, vooral omdat de campagne een gevoelige snaar lijkt te raken bij beleidsmakers. Die willen cijfers. Zo’n beleidsmaker denkt: als ik minder water moet zuiveren, wat levert ons dat dan op? Door True Cost Accounting krijgen waterzuivering, bodemherstel, klimaatmaatregelen, ... een financiële waarde.

In september lanceerden we een campagne rond de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de VN. Blijkt dat bio een positieve bijdrage kan leveren bij veel van die doelstellingen en ook geen negatieve impact heeft op andere. Zeer overtuigend!

Je hoort wel eens de kritiek dat True Cost een sterke marketingtool is, maar dat het tot weinig concrete stappen leidt.

MEER WETEN?

Het gaat traag, dat is waar, maar True Cost

Neem een kijkje op www.natureandmore. com voor alle campagnes van EOSTA.

Bio Actief

(G)een weg terug

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

Biowinkelier Sandra Rydams volgt de weg van een geitenijsje uit haar winkel

Welke weg heeft een bioproduct afgelegd voor het in de winkel terechtkomt? Dat zoeken biowinkeliers zelf uit in onze rubriek "(G)een weg terug" Deze keer volgen we de weg van een biologisch geitenijsje.

WAAROM?

De biosector is gebaat met goede relaties doorheen de keten

Biopunt Lijsterbes, biowinkel in Vilvoorde Sandra Rydams van Biopunt Lijsterbes aarzelde niet toen ze een product moest kiezen uit haar winkel. Ze is een grote fan van het geitenijs van Ijs René. Sandra: "Als ik dit ijs laat proeven, zeg ik vaak pas achteraf dat het op basis van geitenmelk is. Veel mensen zijn dan aangenaam verrast. Dit geitenijs doet qua smaak ook niet meteen denken aan geitenmelk, het smaakt eerder verfijnd. Omdat ik een klein diepvriesaanbod heb, ben ik heel selectief over welke diepvriesproducten ik in mijn aanbod opneem. Ik meen te weten dat de geitenmelk voor dit ijs afkomstig is van ’t Reigershof. Dat maakt het plaatje volledig, want we bieden ook heel wat van hun kazen aan. Maar ik ben dus wel erg benieuwd welke stappen er nodig zijn voor ik dit ijs kan verkopen.

Biofresh Belgium en Cool Trans De eerste tussenhalte is Biofresh Belgium, waar Sandra het geitenijs bestelt. Zij laten het leveren via Cool Trans. Chris Vanderstraeten van Biofresh en Jeroen Servaes van Cool Trans ontvangen Sandra met open armen.

Sandra: Diepvriesproducten worden apart geleverd en dus moet ik een minimumhoeveelheid halen. Dat vraagt wat meer planning. Hoe komt dat? Chris Vanderstraeten: Het leveren van diepvriesproducten is een specialisatie. Het vraagt om efficiënte logistiek, een bewaking van de koude keten, een juiste infrastructuur die beantwoordt aan onze kwaliteitscertificaten (ISO 22000) en dus ook voldoende drops en rotatie.

Sandra: Vroeger liep die toelevering soms wat moeilijk, maar de laatste jaren is dat sterk verbeterd.

Bio Actief

3 BNIP Maar waar komen die lekkere ijsjes vandaan? Daarvoor klopt Sandra aan bij Belgian Natural Ice Cream Production bvba, kortweg BNIP, waar Peter Pattyn ons te woord staat.

Sandra: Ik verkoop het geitenijs onder het merk Tijst-it, maar op de verpakkingen hier zie ik ofwel IJs René ofwel BNIP staan. Hoe zit dat juist? Peter: De naam Tijst-it hebben we lang gebruikt voor het ijs dat we aan biowinkels verkochten, maar op onze nieuwe verpakking kiezen we vanaf nu resoluut voor de naam IJs René. Dat is ook de naam van ons ijssalon in De Haan en het verwijst rechtstreeks naar onze roots. IJs René bestaat al sinds de Tweede Wereldoorlog, wij namen het bedrijf over eind jaren negentig. BNIP is dan weer onze bedrijfsnaam. We zijn een echt familiebedrijf en we maken al heel lang ijs. Ik heb de stiel nog geleerd van mijn vader.

Sandra: Wat zit er allemaal in zo’n ijsje? Peter: We vermijden alle onnodige toevoegingen. De basisreceptuur is dus steeds dezelfde: melk, suiker, eieren (eigeel) en boter. En daar voeg je dan nog de smaak aan toe, zoals vanille. We kiezen voor fairtrade rietsuiker van Oxfam. We zijn Biogarantie-houder en kiezen daar bewust voor.

Chris Vanderstraeten: Vroeger leverde Biofresh het diepvriesgamma zelf, maar het was voor ons moeilijk om dat erbij te nemen. Daarom zijn we de diepvriesleveringen beginnen uitbesteden. Sinds 2 jaar doet het familiebedrijf Cool Trans van de familie Servaes dat, en sindsdien loopt het inderdaad een stuk vlotter allemaal. Ze leveren ook overdag – onder meer omdat er wel wat diepvries naar catering moet - terwijl wij met Biofresh vooral ’s nachts leveren.

Sandra: Ja, dat is als winkel ook wel handig, want we moeten die diepvriesproducten natuurlijk onmiddellijk kunnen wegsteken. Jeroen, kan je ons wat meer vertellen over Cool Trans? Jeroen Servaes – Cool Trans: We leveren overwegend bioproducten, zowel diepvries als gekoeld. Daardoor werken we samen met Biofresh, al hebben we ook nog andere klanten. Door de samenwerking met Biofresh zijn

we wel sterk gegroeid de afgelopen jaren, zowel qua klanten als in aanbod. We zitten momenteel op zo’n 350 bioreferenties. We hebben daarom ook een nieuw magazijn gezet, met zowel een diepvries- als koelruimte. Elke dag leveren we in een bepaalde regio, maar winkels krijgen normaal binnen de twee dagen hun bestelling. Chris: We zien trouwens dat het diepvries assortiment in biowinkels veel verder staat dan enkele jaren geleden. Vroeger werd het soms wat stiefmoederlijk behandeld. Daardoor kan het assortiment ook verder groeien en verbreden. Maar dit geitenijs van IJs René is een klassieker en zit al zo’n 15 jaar in ons assortiment.

Voor geitenijs is de receptuur trouwens iets anders, omdat die door de andere samenstelling anders reageert. Daar vervangen we de boter door kokosvet. De vanille voegen we bij het geitenijs al toe bij het koken van de melk. Dat doen we vier uur nadat we de melk zijn gaan ophalen bij ’t Reigershof. Dat gebeurt heel artisanaal allemaal: wij zijn erkend melkophaler en gaan letterlijk met melkketels naar de boerderij. De melk maakt zo’n 20 à 30 procent uit van het ijs.

Sandra: Geitenijs is vrij uniek. Hoe kwam je op dat idee? Peter: Dat idee ontstond tussen pot en pint. 20 jaar geleden schakelden we om naar bio en in mijn zoektocht naar melkveehouders ging ik te rade bij Renaat Devrees van ’t Reigershof. Hij had wel connecties, maar daagde me toen uit door te zeggen dat ik geen ijs kon maken van geitenmelk. Enkele weken later hield hij een opendeurdag en was het geitenijs klaar. Mijn vader heeft nog geholpen

Bio Actief

met de receptuur. Intussen is dat geitenijs ons belangrijkste product en de samenwerking met Renaat is nog steeds heel nauw.

Sandra: Is er dan altijd genoeg geitenmelk ter beschikking? Of hebben jullie een grote stock? Peter: Ons ijs is zo’n anderhalf jaar houdbaar, maar we kiezen ervoor om kort op de bal te spelen. Je moet immers voldoende buffer opbouwen voor de volgende schakels. Dat betekent dat we continu produceren. Dat vraagt om een goede afstemming met Renaat, want er moet natuurlijk geitenmelk beschikbaar zijn. Die heeft de melk in de eerste plaats nodig voor zijn kazen, dus soms moeten we even wachten. Gelukkig kan je diepvriesproductie veel beter inplannen.

Bioboerderij ‘t Reigershof Anders vragen we het gewoon zelf aan Renaat? Zijn bedrijf ’t Reigershof bestaat al sinds 1987, hij werkt er samen met Katrien en zijn twee kinderen.

Sandra: Renaat, ik ben blij je te ontmoeten! Ik verkoop jouw kazen en het ijs enorm graag, omdat ik weet dat je een bioboer in hart en nieren bent. Renaat: Dat is fijn om te horen! De kaas is voor ons qua afzet het belangrijkste, omdat ik daar het meeste melk voor nodig heb. In een kilo kaas gaan 10 liter melk. Toch is het voor ons fijn om ook het ijs aan onze klanten te kunnen aanbieden. We hebben er ooit aan gedacht om het zelf te maken, maar dat vraagt toch de nodige expertise en infrastructuur. Daarom zijn we blij dat Peter dat doet.

Sandra: Hoeveel geiten heb je? Renaat: We zitten nu gemiddeld aan 300 volwassen geiten, wat ook een beetje ons maximum is. Dat komt omdat we het grootste deel van de melk zelf verwerken. Jaarlijks gaat het om zo’n 400.000 liter. Elke ochtend staan we om 6 uur op om de geiten te melken. We zijn zes dagen per week bezig met de productie van zachte en harde kazen. Omdat we met rauwe melk werken, moet die verwerking ook snel gebeuren. De zachte kazen bieden we niet aan via de groothandel. Die verkopen we lokaal, in onze eigen winkel en op de markt.

Sandra: Je werkt ook met homeopathische producten, niet? Renaat: Dat klopt. In de beginjaren hebben we veel zelf moeten uitzoeken, omdat er weinig andere biologische geitenhouders waren. Daarnaast hebben we ook veel aandacht voor de samenstelling van het voer, het meeste daarvan telen we zelf. We kijken ook naar kruiden in functie van gezondheid. Die aandacht heeft ervoor gezorgd dat we minder problemen hebben met ziektes. Zo werken we al zes jaar volledig antibioticavrij. Nu zijn we ook de eerste stappen aan het zetten richting biodynamische landbouw en hebben we onze lammetjes niet onthoornd. Benieuwd wat de impact zal zijn binnen de groep.

Sandra: Hoeveel lammeren heb je? Renaat: Elk seizoen hebben we 350 à 400

Bio Actief

lammetjes. Een zeventigtal houden we zelf. De bokjes worden doorverkocht voor de opkweek. Een deel van de vrouwelijke lammeren gaan naar andere geitenbedrijven. De meeste geiten blijven ongeveer 6 à 7 jaar bij ons, maar onze beste geiten mogen hier ook blijven na hun pensioen. Onze oudste geit is Jakoba. Die zetten we met haar 14 jaar graag in de bloemetjes.

MEER WETEN?

Ben je biowinkelier en lid van BioForum Vlaanderen en wil je ook graag een bio product volgen tot aan de bron? Neem contact op met onze adviseur verkoop punten Marijke Van Ranst, marijke.vanranst@bioforumvl.be

www.plantera.nl

Cotton • Jute • JuCo Polypropylene • Polyester Recycled PET

Specialist in veredeling, productie en verkoop van pootaardappelen.

„

Onze biorassen: Vitabella Cephora

OOSTERRINGWEG 7 8316 RW MARKNESSE NL +31 [0]527 26 41 28 INFO@PLANTERA.NL 2190000451_1_ADV_7577.indd 1

More bags on www.befre.eu

20/08/19 2190000452_1_ADV_7577.indd 08:24 1

22/08/19 07:49

Verwerking van biologische cichorei in België. Nieuw bij Beneo-Orafti. Goed nieuws, in 2020 start Beneo-Orafti, gesitueerd in Oerle (Oreye) en gespecialiseerd in de extractie en opzuivering van inuline uit cichorei, met de verwerking van biologisch gecertificeerde cichorei. Beneo-Orafti is daarom dringend op zoek naar telers die biologische cichorei onder contract willen zaaien.

Familiebedrijf met bijzondere aardappelpassie. Van selectie tot verpakking streven we naar de beste kwaliteit. Belgische marktleider in bio-aardappelen.

Geïnteresseerd in het contractvoorstel en de bijhorende voorwaarden? Mail dan zo snel mogelijk naar agrobeneo1@beneo.com of bel naar 019/679471.

www.deaardappelhoeve.be e-mail: bart@deaardappelhoeve.be - T. +32 (0)51 40 25 00 Putterijstraat 7A - 8700 Tielt - België

banner-ad-A6_fruitlogistica_NL.indd 2

2190000456_1_ADV_7577.indd 1

20/08/19 2190000446_1_ADV_7577.indd 07:30 1

Stand 513

18/01/17 08:19

4/09/19 09:18

SAMENWERKENDE SECTOR

Samenwerken in eigen regio Diversificatie verhogen door boeren meer te laten samenwerken over de sectoren heen: daarop mikt de casestudy van BioForum Vlaanderen binnen het project DiverIMPACTS. Regionale samenwerking kan teeltrotatie verbreden, en daar profiteert het bodemleven dan weer van.

Kobe Van Looveren

VOOR WIE?

Bioboeren WAT ?

DiverIMPACTS wil regionale samenwerkingen tussen boeren stimuleren WAAROM?

Door samenwerking kunnen boeren beter aan kringlooplandbouw doen

en goede bodemvruchtbaarheid is essentieel om aan biologische landbouw te kunnen doen. Een van de manieren om een bodem vruchtbaarder te maken is t eeltrotatie. Maar hoe stimuleer je teeltrotatie? Dat is de focus van het Europese onderzoeksproject DiverIMPACTS. Het project bestaat uit 24 casestudy’s die in verschillende Europese landen uitgevoerd worden. Die focussen op o.a intercropping, teeltrotatie of mengteelten.

Bio Actief

Ook in Vlaanderen lopen er twee casestudy’s. Over het project van Inagro rond de lokale teelt van o.a. soja en quinoa kon je alles lezen in Bio Actief 44. BioForum Vlaanderen trekt daarnaast een eigen project, dat vooral focust op regionale samenwerkingen tussen veehouders, groentetelers en akkerbouwers.

Iedereen op zijn eiland Het gemengde bedrijf is het ideale model in de biologische landbouw. In dit model sluit je de kringloop in je bedrijf. Alleen leert de realiteit ons dat bedrijven niet kiezen voor een gemengde bedrijfsvoering, maar zich alsmaar meer zijn gaan specialiseren. Boerderijen worden alsmaar groter wordende eilanden die hun kringloop niet langer op hun eentje kunnen sluiten. Die evolutie valt op zich niet terug te draaien, maar misschien ligt de oplossing wel bij ‘Interfarming’. Daarbij gaan boeren intens samenwerken over de bedrijven heen om op

regionaal niveau de cirkel weer rond te krijgen. BioForum Vlaanderen wil zulke samenwerkingen stimuleren binnen DiverIMPACTS.

Aanpak Het project bestaat uit verschillende onderdelen. In eerste instantie ging BioForum op zoek naar bestaande samenwerkingen tussen boeren. We focusten op drie bestaande samenwerkingen. De boeren in kwestie deelden graag hun ervaringen. Welke kansen zagen zij in hun samenwerking, waar zaten de knelpunten? We hielpen hen beter te communiceren onderling, en willen wat wij leerden gebruiken om nog meer samenwerkingen te stimuleren. De volgende stap is dus ervoor zorgen dat meer bedrijven elkaar vinden en een samenwerking opzetten. Dat willen we onder andere voor elkaar krijgen via regionale ontmoetingen. Er komt ook nog een brochure die al deze informatie zal bundelen.

teit zal het vaak gaan om een samenwerking tussen 2 bedrijven die elk in één van deze sectoren actief zijn. Het plan is om voor deze regionale ontmoetingen samen te werken met de provincie West-Vlaanderen. We plannen 4 regionale bijeenkomsten, in twee verschillende regio’s. De eerste daarvan vond intussen al plaats op 31 juli in regio Poperinge en vormde een goede start. Dit najaar is er nog één gepland, hou daarvoor de communicatiekanalen van BioForum Vlaanderen in de gaten.

Aandachtspunten

Poperinge en omstreken Op dit moment ontmoeten boeren elkaar vooral binnen de eigen sector. Neem bijvoorbeeld de Biobedrijfsnetwerken, waar het vaak draait om technische kennisuitwisseling binnen één bedrijfstak. Voor dit project is de insteek anders. Vanuit de bestaande samenwerkingen leerden we dat afstand een grote hindernis vormt. Hier willen we dus vooral boeren samenbrengen uit verschillende sectoren, die dicht bij elkaar wonen. Dicht bij elkaar betekent in dit geval op maximum een halfuurtje rijden met de tractor. Door boeren uit verschillende sectoren samen te brengen, hopen we vruchtbare samenwerkingen te kunnen uitbouwen. Het uiteindelijke doel is om de kringlopen te sluiten over de bedrijven heen. In het ideale geval wordt dat een samenwerking tussen vier soorten bedrijven: een varkensof kippenhouderij, een rundveebedrijf, een groenteteler en een akkerbouwer. In de reali-

Voor een goede samenwerking zijn er wel een aantal voorwaarden. De afstand is duidelijk cruciaal, maar daarnaast is er ook nood aan duidelijke afspraken en een vertrouwensband tussen de boeren. Ook daar willen we aan werken tijdens deze regionale bijeenkomsten.

Wat buiten West-Vlaanderen? West-Vlaanderen is natuurlijk niet de enige provincie waar regionale samenwerkingen een meerwaarde kunnen hebben. Ook op kleinere schaal is er wel wat mogelijk, en dan denken we als eerste insteek al spontaan aan het aanbieden of vragen van biologische mest. Via de vernieuwde mestconnector (die je vindt op www.bfvl.be/biomestconnector_vraag) kan je alvast jouw mestaanbod of -vraag bekendmaken. Misschien komt er wel iets uit voort. Daarnaast kan je ook altijd terecht op de zoekertjespagina van BioForum Vlaanderen. MEER WETEN?

Je vindt meer informatie over DiverIMPACTS op www.bfvl.be/ samenwerking_plantdier.

Ook is het belangrijk dat iedereen zijn eigen expertise blijft behouden. De bedoeling is dus dat akkerbouwers hun grasklaver zelf gaan onderhouden op het veld van hun collega. In het ideale scenario werken boeren samen bij bepaalde teelten, zodat er ook op dat vlak kennis kan groeien. Een ander mogelijk struikelblok waar al over wordt nagedacht is de financiële invulling. Er is bijvoorbeeld een groot verschil in waarde tussen de teelten. 1 hectare prei levert financieel meer op dan 1 hectare grasklaver. Maar die laatste heeft wel een heel grote waarde op het vlak van bodemvruchtbaarheid. Hoe je dat kan berekenen en mee kan nemen in je samenwerking, bekijken we samen met Inagro en vormt mee de insteek voor de jaarbijeenkomst deze winter.

Bio Actief

LERENDE SECTOR

Is bioplastic ook bio? Duurzame verpakkingen blijven voor heel wat voedingsbedrijven iets om naar te streven. Maar is kiezen voor bioplastic wel de meest duurzame keuze?

fotografie

Sophie Nuytten

VOOR WIE?

Biologische voedingsbedrijven WAT ?

Het gebruik van bioplastic als duurzame oplossing WAAROM?

Verpakkingen zorgen voor een heel aantal problemen in ons milieu

lk jaar wordt er wereldwijd 335 miljoen ton plastic geproduceerd. Plastic is dan ook een wonderlijk materiaal. Maar intussen kennen we ook de schaduwzijde: de afvalberg blijft groeien. Iedereen heeft intussen wel gehoord van de plasticsoep in de oceanen en de microplastics die het zeeleven vergiftigen. Hoog tijd dus om op zoek te gaan naar een

Bio Actief

alternatief. Europa verwacht dat ook: tegen 2030 moeten alle plastic verpakkingen recycleerbaar of herbruikbaar zijn.

Bioplastic uit biomassa Voor veel voedingsbedrijven is bioplastic de oplossing. Dat materiaal heeft een lagere ecologische voetafdruk en zou de jaarlijkse CO2-uitstoot met 42 miljoen ton kunnen verminderen. Het wordt gemaakt op basis van biomassa uit onder meer maĂŻs, suikerriet of algen. Een ander voordeel is dat het minder hormoonverstorende stoffen bevat, al vallen deze schadelijke stoffen ook weer niet helemaal te vermijden. De additieven die tijdens het productieproces worden gebruikt moeten het materiaal bestand maken tegen lucht, licht en vocht. Tegelijkertijd kunnen ze de

bodem, de lucht, het water en onze voeding contamineren. Maar waar bioplastic natuurlijk het best op scoort is de afbreekbaarheid van het materiaal. De industrie maakt daarbij een verschil tussen biobased en biodegradeerbaar plastic. Biobased plastic zal niet noodzakelijk afbreken en is vooral bedoeld voor hergebruik. Bij biodegradeerbare verpakking is dat afbraakproces wel de bedoeling. Micro-organismen zetten het materiaal om in natuurlijke stoffen als water, koolstofdioxide en compost. Maar er zit een addertje onder het gras. De snelheid waarmee deze verpakking wordt afgebroken, hangt sterk af van externe omstandigheden als temperatuur en vochtigheidsgraad. En het proces gelijkstellen

met composteren is ook niet helemaal juist. Composteren is immers een proces dat onder goed gecontroleerde omstandigheden gebeurt, zeker op industriële schaal. Onvolledige compostering kan leiden tot compost die niet voldoet aan de kwaliteitsstandaarden voor gebruik.

Normen en labels Daarom mag een producent zijn verpakkingsmateriaal ook niet zomaar composteerbaar of biologisch afbreekbaar noemen. Daarvoor moet het eerst voldoen aan de regels zoals die vermeld staan in het Koninklijk Besluit van 9 september 2008 betreffende productnormen voor composteerbare en biologisch afbreekbare materialen. Die zijn gebaseerd op een Europese norm (EN 13432). Daarin staat dat het materiaal ten minste 90% moet degraderen na twaalf weken en 90% biodegradatie moet halen in zes maanden. Daarnaast zijn er ook tests op ecotoxiciteit en het gehalte aan zware metalen. Het is de standaard voor biologisch afbreekbare verpakkingen die zijn ontworpen voor behandeling in industriële composteringsfaciliteiten en anaerobe vergisting. In België is het trouwens niet toegestaan claims zoals biodegradeerbaar of biologisch afbreekbaar op verpakkingen te vermelden. Zo wil men vermijden dat de consument denkt dat hij een verpakking in de vrije natuur mag werpen. Er bestaan ook labels voor compostering die gebruikt kunnen worden op verpakkingen. Die worden gecontroleerd door een onafhankelijk controleorgaan aan de hand van een vastgelegde standaard. Internationale labels voor industriële compostering zijn Seedling, OK Compost en DIN-Geprüft industrial compostable. Nationale standaarden voor thuiscompostering zijn OK compost Home en DIN-Geprüft home compostable.

Er bestaat trouwens ook een label voor biobased plastic. OK Biobased vermeldt uit hoeveel procent hernieuwbare grondstoffen de verpakking bestaat. Dat getal is niet bindend.

Bioplastic de oplossing? Momenteel vertegenwoordigen bioplastics ongeveer één procent van de totale hoeveelheid plastic die jaarlijks gemaakt wordt. 65% van de totale hoeveelheid bioplastics wordt gebruikt voor voeding. Ze worden gemaakt op basis van biomassa uit onder meer maïs, suikerriet of algen. Dat betekent ook dat er landbouwareaal nodig is om deze bio plastics te produceren. Op dit moment gaat 0,016 procent (0,81 miljoen ha) van het landbouwareaal (wereldwijd) naar de productie van bioplastic. Dat zou tussen dit en 5 jaar kunnen oplopen tot 0,02 (1,02 miljoen ha) procent. Bijna 20% van de grondstoffen wordt in Europa geproduceerd. De productie van bioplastic concurreert dus met onze voedselvoorziening. Voor de biosector is het daarom belangrijk dat deze gewassen op een duurzame, biologische manier geteeld worden.

oplossing voor je verpakking, dan moet je dus eerst het probleem analyseren. Er bestaan verschillende methodes om de impact van een verpakking in te schatten. De levenscyclusanalyse van een verpakking, indien correct uitgevoerd, geeft meer informatie over de milieu-impact van grondstofwinning tot afvalverwerking en houdt ook rekening met productie, transport, distributie en verbruik. Dankzij de levenscyclusanalyse kan je ook verpakkingen met elkaar vergelijken. Essentieel is dat je bij de keuze voor nieuw verpakkingsmateriaal duidelijk geïnformeerd bent over de herkomst van de grondstoffen en de mogelijke verwerking achteraf. En misschien is voorkomen ook hier beter dan genezen. Recycleren en kiezen voor minder verpakkingsmateriaal kan ook al veel soelaas bieden.

MEER WETEN?

Neem contact op met Sofie Vandewijngaarden, adviseur voedingsbedrijven sofie.vandewijngaarden@bioforumvl.be.

Dat is op dit moment niet altijd het geval. Voor de teelt van de grondstoffen voor bioplastic worden niet alleen gebieden ontbost, het kan ook gaan om ggo-gewassen. Dat is voor onze sector onaanvaardbaar. Transparantie over het productieproces is noodzakelijk. Vandaag bestaan er gelukkig al duurzaamheidsstandaarden voor de certificatie van biomassa zoals ISCC, RSB en REDcert die sociale en ecologische criteria meenemen. Een ander probleem is dat sommige soorten bioplastic op dit moment niet gerecycleerd kunnen worden. De volumes zijn te klein om dat op een economisch rendabele manier te doen.

Analyses Ben je als bedrijf op zoek naar een duurzame

Bio Actief

Van horen zeggen "Wanneer boeren zeggen dat je geen ecologisch paradijs kan bouwen op een economisch kerkhof, hebben ze een punt. Maar het omgekeerde geldt evenzeer." F REEK VE RD ON CKT WERKGROE P G RAU W E G ORS E N BELEIDS ME D E W E RKE R B BL DE STANDA A RD – 17 JU N I 2019

"Je moet vooral voor kwaliteit gaan. Voedsel uit de agro-industrie is goedkoper, maar het heeft veel minder voedingswaarde, en soms zelfs géén. En dan heb ik het nog niet over de pesticiden, antibiotica en andere rommel die je binnenkrijgt. <...> Biologische producten zijn een stuk duurder, maar ze zitten wel vol nuttige voedingsstoffen." LIS A MASCON I NEU ROWET E N SCH A PPE R E N AU TEU R VA N ‘ E E T JE SLIM’ DE MORG E N – 23 A PRIL 2019

"Agro-forestry is geen niemandsland tussen bos en landbouw. We weten dat het helpt om voedselproductie te diversifiëren en verduurzamen, en dat het sociale, economische en milieuvoordelen biedt voor de landbouw." MARIA HELE N A SE ME D O VICEDIRECT E U R FA O THE GUARD IA N – 9 ME I 2019

Bio Actief

"Dat één bedrijf overkop gaat, is niet zo erg voor de economie, maar als ze massaal sluiten, hebben we een gigantisch probleem. Dat geldt ook voor biodiversiteit: het is normaal dat soorten verdwijnen, maar nu ligt het tempo veel te hoog. " H A N S VA N D I J C K , B I O L O O G VRTN WS – 2 6 J U N I 2 0 1 9

"De transitie naar een meer rechtvaardig systeem met respect voor mens, dier en natuur is volop bezig. Zoals de landbouwbeurs in Libramont toont, beginnen steeds meer boeren in Wallonië hier de vruchten van te plukken." D I R K H O L EM A N S & M ER L I J N D E R I J C K E OIKOS VRTN WS , 1 7 AU GU S TU S 2 0 1 9

Op de Waalse landbouwbeurs Libramont was een van de gespreksonderwerpen de verminderde vleesconsumptie n België. Bovendien vraagt de consument steeds meer naar lokaal, kwaliteitsvol vlees. De Waalse vleessector speelt hier slim op in door vooral te kiezen voor kwaliteit: alsmaar meer veehouders laten zich biologisch certificeren.

Stikstofbinding door gepatenteerde bacteriën The Holy Berry – Jonge ondernemers met een hart voor het Amazonewoud

Ontdek ook de absolute meerwaarde van AgriMestMix

Beperkt ammoniakemissie in stal en op land. Zorgt voor homogenere drijfmest.

De door AgriMestMix gekweekte micro-organismen in de mest, zorgen voor een beter bodemleven en gezonde plantengroei.

De plant neemt hierdoor makkelijk spoorelementen op, en beschikt over een beter benutbaar eiwit.

“Kwalitatief, Duurzaam en Ongemanipuleerd; dit zijn de criteria die oprichters Stephen en Margaux van The Holy Berry vooropstellen bij de selectie van hun Açai. De oerbes Açai is uniek omdat deze bessensoort geen vruchtensuiker bevat en zeer hoog is in onder andere antioxidanten en essentiële vetzuren. De bevroren besjes zijn ideaal voor de bereiding van heerlijke en voedzame smoothies en ontbijtbowls voor heel het gezin. The Holy Berry werkt samen met lokale coöperatieven in het Amazonewoud die de açai wild plukken en daarvoor een eerlijk en vast inkomen krijgen. Dit geeft hen een incentive om hun deel van het regenwoud te behouden en te beschermen tegen ontbossing.” De producten van The Holy Berry worden voornamelijk verkocht in biowinkels en geserveerd in kwalitatieve eetzaken. Açai - Special grade : 4 x 100g packs Açai – Traditional Blend: 4 x 100g packs www.theholyberry.com - hello@theholyberry.com Facebook: @TheHolyBerryofficial - Instagram: theholyberry_official

Een product van: Rinagro Smart Farming T. 0515-232724 2190000461_1_ADV_7577.indd 1

20/08/19 2190000416_1_ADV_7577.indd 08:46 1

Contractteelt, verwerking en afzet van biologische

geteelde groenten en fruit.

20/08/19 07:16

WORD LID

Word lid van BioForum en draag bij tot de stem van een sector!

Veenweg 4 - 5855 ES Well T +31 (0) 478 50 72 00 www.laarakker.nl 2190000439_1_ADV_7578.indd 1

Meer dan 400 bedrijven hebben ervoor gekozen om lid te worden van BioForum Vlaanderen. Ze hebben daar maar liefst vijf redenen voor.

WIL JIJ OOK LID WORDEN? Surf snel naar www.bfvl.be/wordlid en meld je daar aan! Je vindt daar ook de tarieven voor lidmaatschap.

8/08/19 08:52