nยบ 1 | lente 2010
C
upcakes op hun paasbest Diversiteit op je bord Puur boomsap Na-apers aan tafel
gezond eten | natuurlijk | biologisch | lekkere recepten
Bertyn vleesvervangers van spelt of Manitoba-tarwe V Recept Budwig-papje: www.noble-house.tk
Omega’s om de batterij van élke cel op te laden
Bertyn: de filet pur onder de seitan Ontdek de ideale vleesvervangers van Bertyn om te bakken of te grillen. Bertyn wordt vervaardigd op traditionele wijze van spelt of Manitoba-oertarwe, seitan genaamd. Met een heerlijke traditioneel gefermenteerde tamari- of shoyu-saus in cedervaten gerijpt. In de pan of op de grill 5 minuten bakken aan beide zijden. Vervolgens de saus erbij en klaar! Of 5 minuten in de verpakking in kokend water. Je proeft meteen zijn heerlijk zachte beet. Om te smullen! Eiwitrijk, lichtverteerbaar, cholesterolvrij en vetarm. De ideale eiwitleverancier. Met de textuur van een filet pur. Bertyn vind je vers in het koelvak. De spelt en Manitoba seitan zijn verkrijgbaar in blok van 550g of per 2 steaks van respectievelijk 250/300g. Verkrijgbaar in natuurwinkels via groothandel Udea.
Tel. 00 32 3 620 26 56 Recepten en info: www.bertyn.be
De mens bestaat uit miljarden cellen. De vitaliteit van elke cel is voor een groot deel afhankelijk van de kwaliteit en bescherming die de celwanden (membranen) bieden. Celwanden bestaan voornamelijk uit vetten. Voldoende omega-3/6 maken de celwanden soepel en doorlaatbaar waardoor zij voedingsstoffen kunnen opnemen. Zij zorgen er tevens voor dat de batterijen van onze cellen opgeladen kunnen worden. Zij zorgen voor de geleiding en opwekking van elektrische impulsen. Te weinig omega-3/6 maakt ons moe, lichamelijk en geestelijk. Johanna Budwig over het opladen van onze batterijen: ‘De tweepoligheid tussen vet (celomhulsel) en eiwit (celkern) is van fundamenteel belang voor het behoud en de structuur van alle levende cellen. Deze tweepoligheid hangt grotendeels af van de aanwezigheid van voldoende omega-3/6. Het gebrek aan omega-3/6 verlamt vele vitale functies van de cel. Wanneer de tweepoligheid tussen de celkern en het celomhulsel wordt vernietigd, door bijvoorbeeld een tekort aan omega-3/6 of door gedeeltelijk of geheel geharde vetten (transvetten) te consumeren, betekent dit dat de elektrische lading verdwijnt. Met andere woorden de batterij van de cel geraakt leeg.’ Verkrijgbaar in deelnemende natuurwinkels. Tel 00 32 3 653 25 41, www.noble-house.tk Eicosan perilla is zeer rijk aan omega-3. Bevat voldoende omega-7 en 9 en weinig omega6. De Eicosan kruiden versterken de werking van omega-3. 1 theelepel of 1 eetlepel per dag, vult het omega-3 tekort snel weer aan.
AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT
Nieuw, Yofu met Vezels! Da’s bewust genieten.
Provamel. Verwen jezelf met bio soja.
NIEUW!
Ontdek Yofu Vezels en kies voor een lekker gezond tussendoortje en een verrassende sojavariant op yoghurt. Yofu met Vezels is romig, licht verteerbaar en zit boordevol vezels. Deze snack is bovendien glutenvrij en goed voor je spijsvertering. Twee heerlijke tussendoortjes, binnenkort in je biowinkel: t Yofu Vezels en Granen t Yofu Vezels en Pruimen
Wist je dat ‌ Provamel-producten sinds 2010 CO2-neutraal geproduceerd worden? www.provamel.com
PROVAMEL. LOVE YOUR FUTURE
De natuur doet haar werk Hier laten we de koeien in hun waarde, want de natuur is sterk en slim genoeg om het goed te doen. Ze mogen hun hoorns houden en ze bepalen zelf wanneer en hoe vaak ze naar de volautomatische melkrobot gaan. Dat geeft mij ook meer vrijheid en zo zie ik mijn gezin meer! Ze belonen ons met mooie, gezonde melk en ik hoop nog lang met ze te kunnen werken.’ Henk Brandsma van Ugoclooster in Bolsward.
Eerlijke Zuivel !
Biologisch-dynamische zuivel van niet-onthoornde koeien en niet-gehomogeniseerd. Het beste wat de natuur te bieden heeft! Wilt u meer weten over onze veehouders? www.zuiverzuivel.nl
Samen met de natuur www.zuiverzuivel.nl
inhoud recepten in dit nummer
recepten | nยบ1 lente 2010
8
14
8
Blauwe chips met avocadosalsa | Rucolafrittata met tomaatjessalsa | Kalfsentrecote met paddenstoelen in notenolie | Prei gesmoord in sinaasappelsap | Tagliatelle met wortel | Grapefruit in wijngelei met panna cotta
14
Cupcakes
26
Abrikozenclafoutis met amandelen en ahornsiroop | Salade van andijvie hart, gegrilde mango en ahornsiroop
40
Salade van raapsteeltjes met sinaasappel | Lauwwarme aardappelsalade met raapsteeltjes | Taart van raapsteeltjes | Sandwich raapsteeltjes met spek | Pasta met raapsteeltjes | Gesmoorde raapsteeltjes | Roergebakken kip met wortel en citroen | Groentecurry met cashewroom
8 Paastafelen
14 Cakefestival
Buiten springen de krokussen de grond uit, binnen verschijnen de eerste malse raapsteeltjes en frisse grapefruit panna cotta op het feestelijke paasmenu.
Ze swingen in een halfuur het cakeblik uit, klaar voor een verkleedpartij met natuurlijke toppings, chocoladekrullen of gekonfijte sinaasappelsnippers: cupcakes!
3 en verder in dit nummer
7 Column Anneke 29 Groenpas 35 Baby-shopping
18
40 Elke dag lekker
26
44 Winkelwaar 47 Bekend met bio:
18 Varieer!
26 Zoetsap
30 Kind & smaak
Zorg voor voldoende afwisseling op je bord. Dat is oergezond en garandeert in de toekomst nog meer mooie groente- en fruitrassen.
Uit een ahornboom kan een litertje worden afgetapt: ahornsiroop of maple syrup. Zalig in een kom frisse yoghurt of over een knapperige pannenkoek!
Pruilende gezichtjes die met lange tanden zitten te eten? Met een paar handigheidjes wordt er met veel meer smaak gegeten.
Bridget Maasland
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 5
8GTUG DKQNQIKUEJG RK\\CŏU 8GTUG DKQNQIKUEJG RK\\CŏU KP GGP JCPFQOFTCCK MNCCT KP GGP JCPFQOFTCCK MNCCT
+P FG XCTKCPVGP ITQGPVGP +P FG XCTKCPVGP ITQGPVGP IGKVGPMCCU GP OCTIJGTKVC
IGKVGPMCCU GP OCTIJGTKVC EH]RHN ZZZ XGHD QO EH]RHN ZZZ XGHD QO YRRU GH YHUNRRSSXQWHQ
YRRU GH YHUNRRSSXQWHQ
[column Anneke]
Driesterrenbietjes E
ten is mijn vak, koken is mijn hobby! Dat lijkt misschien op elkaar, voor mij zijn het twee werelden. Overdag bekijk ik eten met de afstandelijke blik van een professional. Dan analyseer ik berichten over eten, beoordeel ik teksten en foto’s. ’s Avonds bekijk ik eten met de blik van een amateur die van koken en eten houdt. Zoals een ander zijn ontspanning vindt in schilderen, beeldhouwen of muziek, vind ik dat in de keuken. Composities maken met smaken en texturen, zo beoordeel ik recepten. Als een muziekstuk, een uitgangspunt. Elke muzikant speelt net iets anders, dat is ook met koken zo. Al geef je
tien mensen exact hetzelfde recept en exact dezelfde ingrediënten, dan nog krijg je tien verschillende resultaten. En voor koken geldt net als voor musiceren: hoe meer oefening, hoe beter het resultaat. Hetzelfde geldt voor smaak. Hoe meer je oefent, hoe meer smaken je gaat waarderen. Het artikel over de ontwikkeling van smaak bij kinderen op pagina 30 geeft daarin onverwacht interessante inzichten. Als u nu denkt dat ik elke avond uren in de keuken doorbreng, dan heeft u het mis. Een van mijn lekkerste gerechten van de afgelopen tijd bestond uit een restje meiraapjes en de overgebleven korstjes van
Anneke Ammerlaan, hoofdredacteur
een Zwitsers Mont d’Or kaasje. Raapjes in een schaaltje, beetje zout, peper en nootmuskaat, kaaskorstjes erop en daarna in de oven, waar de warmte zorgde voor een verrukkelijk krokant korstje. Lekker koken gaat over inventiviteit. Over inzicht en over eenvoud. De ultieme eenvoud, en mijn huidige inspiratiebron, vond ik afgelopen Kerst in Parijs. Daar richt driesterrenkok Alain Passard zich in zijn restaurant L’Arpège helemaal op groenten. Aanvankelijk alleen in de keuken, maar nu ook op het land. Hij heeft zelfs drie moestuinen rond Parijs, elk op een andere grondsoort. Want, zegt hij, elke grondsoort geeft zijn smaak en elke grondsoort vraagt weer om een ander ras. Uit die smaakverschillen componeert hij nu zijn gerechten. Op zo’n pure wijze dat we echt verschil proefden tussen de bietjes uit de verschillende tuinen en een simpele gratin van ui met Parmezaanse kaas een hemels gerecht werd. Het boeiende artikel Kies Divers op pagina 18 gaat over het behoud van die diversiteit. Over de strijd tegen de verschraling van het aanbod in het aanbod. Een belangrijke boodschap in dit artikel: groente- en fruitrassen blijven alleen bestaan als we ze ook eten. Niets liever dan dat! Als ik eraan denk hoe simpele bietjes al zoveel aroma hebben en zo verschillend zijn, dan kunnen we nog heel wat mooie smaakervaringen verwachten. s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 7
Menu
Blauwe chips met avocadosalsa Rucolafrittata met tomaatjessalsa Kalfsentrecote met paddenstoelen in notenolie Prei gesmoord in sinaasappelsap Tagliatelle met wortel Grapefruit in wijngelei met panna cotta
WIJNTIP Vergel van Bodegas del Pinoso Bassac Muscat Moelleux Petit Grain
Paasdiner
2010
Vaak ligt het accent bij Pasen op het ontbijt, maar er is alle aanleiding om ’s avonds ook goed uit te pakken. Op het menu: de eerste voorjaarsgroenten met verrassend veel smaken.
8 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
B L AU W E C H I P S borrelhapje, 20 stuks
met avocadosalsa
20 blue corn chips | 1 avocado, schoongemaakt | 2 theelepels limoensap | 1 eetlepel arganof cashewnotenolie | gemalen, gedroogde chilipeper
Recepten Anneke Ammerlaan | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen
Snijd het vruchtvlees van de avocado in zo klein mogelijke stukjes. Meng ze in een kommetje met het limoensap, de olie, zout en naar smaak chilipeper. Leg de chips op een schaal en schep op elke chip een lepeltje salsa.
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 9
R U CO L A F R I T TATA
met tomaatjessalsa
voorgerecht, 4 personen 250 g cherrytomaatjes | sap en rasp van ½ citroen | 1 eetlepel olijfolie | 2 eetlepels fijngehakte verse koriander | gedroogde gemalen chilipeper | 30 g kruidenboter | 150 g rucola of raapsteeltjes | 4 eieren | 50 g geraspte oude geitenkaas 4 lage ovenvaste schaaltjes (zoals voor crème brulée), ingevet Snijd de tomaatjes in kwarten en laat ze in een zeef een uurtje uitlekken. Meng in een kom de tomaatjes met de geraspte citroenschil, de olie, koriander en naar smaak chilipeper, citroensap en zout. Laat de smaken een uurtje intrekken. Verwarm de oven voor op 225 °C. Verwarm de kruidenboter in een kleine koekenpan en schep van het vuur de rucola erdoor. Klop de eieren los met de kaas en voeg naar smaak zout en (chili)peper toe. Schep het eimengsel door de rucola. Schenk het mengsel in de ingevette schaaltjes. Zet de schaaltjes op een rooster in het midden van de oven en laat de frittata in ca. 10 minuten gaar worden. Schep een deel van de salsa op de frittata en serveer de rest erbij. Lekker met geroosterd brood.
10 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
KA L F S E N T R E COT E
met paddenstoelen in notenolie
hoofdgerecht, 4 personen 4 kalfsentrecotes | 25 g boter | 3 eetlepels walnotenolie | 250 g kastanjechampignons, in kwarten | 1 kleine rode ui, in ringen | 2 eetlepels grof gehakte walnoten | 1 eetlepel kappertjes, uitgelekt Bestrooi het vlees met zout en laat het in ca. 40 minuten op kamertemperatuur komen. Verhit de boter in een braadpan. Dep het vlees droog, bestrooi het met peper en bak de entrecotes in de boter aan beide kanten bruin en in 3-4 minuten rosÊ. Leg de entrecotes op een schaal en houd ze in een op 75 °C voorverwarmde oven warm. Veeg met een stukje keukenpapier de boter uit de pan. Verwarm nu in dezelfde pan de notenolie en bak hierin de paddenstoelen al omscheppend 2 minuten. Voeg de uiringen en de walnoten toe en bak alles in 3-4 minuten goudbruin en gaar. Schep de kappertjes door de paddenstoelen en laat ze heel even warm worden. Schep de paddenstoelen over het vlees. s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 11
bijgerecht, 4 personen 4 dunne, lange preien | 25 g boter | 4 eetlepels sinaasappelsap Snijd de preien schuin in ca. 5 cm lange stukken en was ze. Smelt de boter in een pan en schep de prei en wat zout erdoor. Voeg het sinaasappelsap toe en smoor de groente heel zachtjes in 8-10 minuten gaar. Keer de groente een paar keer.
PREI
gesmoord in sinaasappelsap
Grapefruit in wijngelei met panna cotta nagerecht, 4 personen 2 roze grapefruits, schoongeboend | 250 ml slagroom | 30 g suiker | 4 g agar-agar | ca. 150 ml zoete witte wijn (bijvoorbeeld Bassac Muscat Moelleux Petit Grain) | 8 kleine glaasjes
TAG L I AT E L L E met wortel bijgerecht, 4 personen 40 g boter | 1 kleine winterwortel, in piepkleine blokjes | 1 grote teen knoflook, fijngehakt | 250 g tagliatelle | 3 eetlepels fijngehakte peterselie Smelt de boter in een hapjespan en smoor de wortel met de knoflook heel zachtjes 3-4 minuten. Kook intussen de tagliatelle volgens de aanwijzingen op het pak. Giet enkele eetlepels van het kookvocht bij de wortel. Giet de pasta af en meng de pasta met de peterselie door de wortel. Breng op smaak met zout en peper.
Rasp de roze schil dun van de grapefruits. Breng de slagroom met grapefruitschil aan de kook. Neem de pan van het vuur en laat de grapefruitschil 10 minuten in de room trekken. Breng de room weer aan de kook en los de suiker en de helft van de agar-agar al roerend op in de room op. Schenk de room door een zeef in 4 glaasjes. Schil de grapefruits met een scherp mesje tot op het vruchtvlees. Snijd de partjes tussen de vliezen uit en verdeel ze over de 4 andere glaasjes. Knijp boven een maatbeker zoveel mogelijk sap uit de resten van de grapefruit. Voeg de wijn toe en vul de hoeveelheid met water aan tot 250 ml. Breng dit vocht tot tegen de kook aan en los de resterende agar-agar in het warme vocht op. Schenk het mengsel op de grapefruit. Laat de gelei en de panna cotta in de koelkast opstijven.
GRAPEFRUIT
in wijngelei met panna cotta
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 13
14 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
op de
Versiertoer Recepten Yolanda van der jagt | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen
Ze duiken steeds vaker op tijdens feestjes: cupcakes! De cakejes zelf zijn zo gemaakt. Ze origineel versieren; dát is de kunst! Laat kleurstof achterwege, met natuurlijke ingrediënten worden ze nóg mooier en verslavend lekker. Wie slim is, bakt gelijk een (drie)dubbele hoeveelheid en vriest wat overblijft in.
Cupcakes
Smaakvariaties: zeef met de bloem 2 theelepels cacaopoeder of 1 theelepel koekkruiden mee. Of week enkele draadjes saffraan in de melk
8 - 12 stuks Voor mooie hoge cupcakes kun je het beste kleine aardewerk souffléschaaltjes (ramekins) gebruiken. Vet de randen in met boter en leg de papieren cakevormpjes in de schaaltjes. Houd voor 8 hoge cupcakes 30 minuten baktijd aan. Voor 12 cupcakes in een muffinvorm is de baktijd 25 minuten. 150 g roomboter, kamertemperatuur | 175 g rietsuiker | merg van 1 vanillestokje of rasp van 1 citroen | 3 eieren, op kamertemperatuur | 100 ml (karne)melk, bij voorkeur niet te koud | 200 g tarwebloem | ½ theelepel natrium bicarbonaat of baksoda (apotheek) | 2 theelepels bakpoeder 8 kleine souffléschaaltjes of 1 muffinvorm en 8–12 papieren cakevormpjes Verwarm de oven voor op 175 °C. Klop met de mixer de boter met de suiker en vanillemerg of citroenschil tot een luchtig en romig mengsel. Klop de eieren er stuk voor stuk door. Voeg de melk langzaam toe. Zeef de bloem, bicarbonaat en bakpoeder en spatel dit luchtig door het beslag. Zet de papieren vormpjes in de vorm(pjes). Schep het beslag erin. Bak de cakejes in het midden van de oven in 25-30 minuten goudbruin en gaar. Haal de cakejes uit de vorm en laat ze op een rooster afkoelen.
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 15
100% biologisch gecertiďŹ ceerde kokosolie
Tijd voor echt LEKKER
Tijd voor echt GEZOND
Als smeersel (op brood) Om in te bakken Om mee te wokken Frituren kan uiteraard ook
VRAAG ERNAAR BIJ UW NATUURVOEDINGSWINKEL
Uw wilt toch de lekkerste en gezondste voeding voor uw hond of kat? Yarrah is niet alleen “Natuurlijkâ€?, maar gaat nog een stap verder; Sinds 1992 is Yarrah namelijk gecertiďŹ ceerde biologische diervoeding! s s s s s s s
www.yarrah.nl
Als heerlijke massageolie Verrukkelijk als badolie
Verkrijgbaar in natuurvoedingwinkels, reform- en speciaalzaken maar natuurlijk ook via onze site: www.witsenburg.net
P R O E F D I E RV R I J E DI E RV O E D ING
WITSENBURG NATURAL PRODUCTS B V
[cupcakes]
Glazuurtopping Meng 50 g poedersuiker met zoveel water of citroensap tot het een dik, bijna vloeibaar glazuur is. Laat dit over de cakejes lopen.
Roomkaastopping Roer 75 g zachte boter met 75 g poedersuiker tot room. Roer er 200 g verse roomkaas door. Geef de topping eventueel smaak met wat geraspte sinaasappel- of grapefruitschil. Gebruik een lepeltje om de cakejes met de topping te bestrijken.
Chocoladetopping Laat 100 g chocolade ‘au bain marie’ of in de magnetron smelten en roer er 40 g poedersuiker door. Lepel de iets afgekoelde topping over de cakejes.
Witte-chocoladetopping Laat in een pannetje 150 g witte chocolade en 50 ml slagroom op een heel laag vuur al roerend smelten. Lepel de iets afgekoelde topping over de cakejes.
Om te versieren Chocoladekrullen, minichocolaatjes, gedroogd fruit, noten, verse (rode) vruchten, (gekonfijte) citrusschillen en uitgelepelde passievrucht.
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 17
18 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
Tekst Nicole Willemse | Beeld Annelijn Steenbruggen
Kies divers
We eten steeds meer van hetzelfde. Dat is om meerdere redenen ongezond en ongewenst. Stichting Zaadgoed roept niet voor niets: ‘Meer diversiteit op je bord!’
H
et klinkt luchtig, maar het is vooral een bloedserieuze oproep. Aan u als lezer van dit artikel, aan iedere consument en aan mij. In een van de laatste edities van Kiemkracht, de nieuwsbrief van stichting Zaadgoed, waarschuwt voorzitter Bert van Ruitenbeek voor de radicale vereenvoudiging van ons voedingspatroon. ‘Hoewel het lijkt of de supermarktschappen steeds meer keuze en variëteit bieden, is dat vooral toe te schrijven aan een variatie in toevoegingen en verpakkingen,’ legt hij mij aan de telefoon uit. ‘Bewerkte producten met soms lange lijsten smaakstoffen en verbeteraars zijn in opkomst maar verschralen het eigenlijke basisaanbod van voedingsstoffen.’
Pleidooi van Pollan Eerder beschreef onderzoeker en wetenschapsjournalist Michael Pollan – tevens briefschrijver aan Barack Obama met de suggestie om een deel van het gazon van het Witte Huis om te spitten voor de aanleg van een biologische moestuin – in zijn boek Een pleidooi voor echt eten hoe in de Verenigde Staten momenteel vier gewassen verantwoordelijk zijn voor tweederde van het aantal calorieën dat mensen dagelijks naar binnen werken. Als je weet dat een mens vijftig tot honderd verschillende chemische verbindingen en elementen nodig heeft om gezond te blijven, is het moeilijk te geloven
dat we alles wat we nodig hebben uit een voedingspatroon kunnen halen dat grotendeels bestaat uit bewerkte maïs, sojabonen, rijst en tarwe, adus Pollan.
Voedselzekerheid Met de neergang van de agro-biodiversiteit (voldoende verscheidenheid aan rassen en gewassen in de landbouw) kwamen de monoculturen. Daarvan weten we intussen dat ze gevoeliger zijn voor ziekten en plagen. Als er een ziekte optreedt in een bepaald ras, kan meteen de hele oogst mislukken. ‘Zeker nu we oog in oog staan met klimaatverandering, maakt dat ons buitengewoon kwetsbaar,’ schetst Van Ruitenbeek. ‘Als er onvoldoende alternatieve rassen zijn om op terug te vallen, heeft dat directe gevolgen voor onze voedselzekerheid.’ Het hoeft geen betoog dat Zaadgoed pleit voor gevarieerd eten en voor biologische landbouwsystemen waarin veel gewassen en rassen worden geteeld. Helaas wordt wereldwijd in de landbouw, ook in Nederland en ook in de biologische landbouw, steeds meer van hetzelfde geteeld.
Buitenbeentje Niet bij De tuinen van Weldadigheid in Veenhuizen. In een poging weerstand te bieden tegen de eroderende agro-biodiversiteit houden Lambert Sijens en Jolanda Loonstra juist zoveel mogelijk verschillende rassen in stand. Omdat ze vergeten zijn of simpelweg nog niet onts m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 19
Panir, een heerlijke vleesvervanger nu ook van schapenmelk! Panir de perfecte vleesvervanger: • is een unieke kaassoort gemaakt van biologische melk en citroenzuur. • smelt niet en kan worden gebakken, gefrituurd of gegrild. • heeft een romige en neutrale smaak, kinderen zijn er gek op. • is zuiver, voedzaam en makkelijk te bereiden.
Heilige Koe Heilige panir van koemelk
Heilige Schaap Heilige panir van schapenmelk
Te koop bij uw natuurvoedingswinkel. Zie ook www.panir.nl voor recepten.
eigenwijs
Advies verkoopprijs Ca. € 2,80 - 250 gram koe naturel Ca. € 3,00 - 250 gram koe naturel, italiaanse kruiden Ca. € 4,00 - 200 gram schaap naturel
Biologisch-dynamische boeren gaan hun eigen weg. Tegen de stroom in, dat geeft hun producten karakter. www.stichtingdemeter.nl
dekt. Of omdat ze exotisch zijn, afkomstig uit landen waar een vergelijkbaar teeltklimaat heerst. ‘We zijn gespecialiseerd in aardappelen en bonensoorten, maar hebben ook groente, fruit en noten; ruim tachtig soorten frambozen, bessen en bramen, 25 hazelnoten en een stuk of tien verschillende walnoten. We proberen alles te telen wat je niet in de winkel kunt kopen,’ lacht Sijens.
MINICURSUS
Biologie
Zaadveredeling, vermeerdering en genetische manipulatie – hoe zit het ook alweer precies? Vermeerdering is niets meer dan vermenigvuldiging van de hoeveelheid zaden of – zoals bij aardappels – knollen: om een specifieke soort in stand te houden moet je er een groter aantal van maken, het ras vermeerderen. Zaadveredeling is omvattender en gaat over rasontwikkeling door het selecteren van planten met de meeste gewenste eigenschappen; over het veranderen van erfelijke eigenschappen van bijvoorbeeld een koolras. Dat gebeurt tegenwoordig op verschillende niveaus. In de afgelopen decennia zijn naast het klassieke kruisen van plantensoorten, nieuwe, veel verdergaande veredelingstechnieken ontwikkeld, waaronder genetische manipulatie, waarbij op DNAniveau wordt ingegrepen. Dat laatste is in de biologische landbouw niet toegestaan. De biologische landbouwmethode vraagt om rassen die een brede weerstand hebben tegen ziekten en plagen en relatief weinig mest en water nodig hebben. Biologische plantenveredeling richt zich op de ontwikkeling van dit soort robuuste rassen.
Redders van rassen ‘Vaak is een ras verbonden met een mooi verhaal’, vertelt hij. ‘Neem de Wieringer boon, een variatie op de bruine boon. Die was ooit uitgestorven in Nederland. De boon werd herontdekt in Canada, meegenomen door emigranten uit Nederland. Vanuit Canada is het zaad weer teruggebracht.’ Het klinkt als een mooi reddingsverhaal; de man die de boontjes terugbracht. Ruurd Walrecht, is ook een soort redder. Hij moet het lot van de dreigende ondergang hebben voorzien en begon al in 1960 zoveel mogelijk oude, in Nederland geteelde gewassen en rassen te telen en verbeteren. Toen hij ermee stopte, vulde hij een zeecontainer met honderden zakjes zaad: ons eetbare culturele erfgoed. Al die zaden zijn inmiddels verhuisd naar klimaatbeheerste kamers van de genenbank in Wageningen waar kun-
dige medewerkers ze met minuscule precisie archiveren. Komt het toch nog goed, zou je zeggen. Helaas. Zaden blijven pas echt behouden als je ze blijft verjongen, lees: ze continu blijft telen. Maar ook daar wordt hard aan gewerkt. Door netwerk Eeuwig Moes, een groep tuinders waar ook Sijens deel van uitmaakt, die de zadencollectie behoudt en verder uitbreidt. Eeuwig Moes krijgt daarbij versterking van het landelijk netwerk Historische Moestuinen. Gebundelde krachten ten spijt, daarmee zijn we er nog niet.
Speciaalzaak ‘Het klinkt als een grappige paradox maar wil je voorkomen dat die diversiteit op de akkers verloren gaat, dan zul je de oogst moeten opeten,’ legt Bert van Ruitenbeek uit. ‘Een kweker kan wel een fantastisch ras telen, maar als de handel of consumen-
ten het niet koopt, heb je er weinig aan. Daarom werkt stichting Zaadgoed aan bewustwording van de hele keten en steunt op alle niveaus projecten die bijdragen aan agro-biodiversiteit.’ Ook voor de natuurvoedingswinkel ziet hij een belangrijke rol. ‘Nu op steeds meer andere plekken ook biologisch aanbod voorhanden is, kan de natuurvoedingswinkel zich verder onderscheiden als speciaalzaak voor diversiteit. Die voortrekkersrol is nu al zichtbaar: het aanbod opnieuw geteelde oude rassen en vergeten groenten breidt gestaag uit en ook smaak is een belangrijk kwaliteitsaspect geworden. Trends die aansluiten bij een grote culinaire behoefte.’
De wortelproef Culinair gezien valt er nog heel wat te leren. Van een appel weten we dat er meerdere soorten zijn. Je kiest voor een Rode van Boskoop of een Goudreinet als je een appeltaart maakt en koopt Elstars voor de fruitschaal. Smaakverschil proeven we ook bij tomaten. Maar wat weten we van de smaak van verschillende rassen boswortel? Daarom troffen Odin-abonnees vorig jaar tijdens de Week van de Smaak meerdere wortelrassen in hun groentes m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 21
elkedaggroen www groenpas nl
l
a
n
d
g
o
e
d
gastronomie Een voorjaarszon maakt het landgoed wakker. Heerlijke cappuccino, een verrassend gerecht en een hartelijk gesprek; ontdek het best bewaarde geheim van de Utrechtse Heuvelrug! Kraaybeekerhof Kookgemak: een heerlijke maaltijd met passende wijn voor €19,50.
Wilt u ook belastingvrij biologisch winkelen? www.groenpas.nl
academie Zomer(vakantie)cursussen van 5 t/m 9 juli:
Opleidingen vanaf september:
• Natuurwezens, natuurlijk! • Flowforms en waterkwaliteit
• Natuurvoedingskundige (3jr) • Tuintherapeut (2jr) • Biologisch Dynamische landbouw (1jr)
Bezoek onze informatiebijeenkomsten op:
Vrienden van de Groenpas: Ariza, Bakkerij van der Westen, Bakkerij Verbeek, Ecomel, Flexis Groep, Natudis, Stichting Biomerk, Turien en Co, Triodos Bank, Udea, Weleda Nederland
• 17 april, 29 mei en 4 september aanvang 10.00u • 17 juni aanvang 19.30u Meer weten? Kijk op www.kraaybeekerhof.nl
Meer dan 1000 groene kampeer- en logeeradressen in 25 Europese landen online Groene Vakantiegids
Duitsland
Oostenrijk & Zwitserland 330 adressen voor natuur, rust en ruimte
en • Logeren op tradionele boerenhov n • Kamperen op de biologische boerderije ig • Authenthiek, charmant en kleinschal
08:27: - 01-02-2010 .
Benelux
Frankrijk
Duitsland, Oostenrijk & Zwitserland nieuw!!
U kunt deze én andere gidsen bestellen bij groenevakantiegids.nl: telefonisch op 020 - 668 10 30 of via de website www.groenevakantiegids.nl
tas aan. Ze mochten proeven en keuren en in een aantal winkels kon de consument meedoen aan dit smaakproject van stichting Zaadgoed en Odin. De wortelrassen waren uitgezocht door biologische telers. Veertien rassen werden vergeleken, waaronder zeven biologische vermeerderde rassen en twee zowel biologisch veredelde als vermeerderde rassen. De overige rassen werden onderzocht op geschiktheid voor de biologische sector. De proefresultaten worden gebruikt om volgend jaar meer wortelrassen in het veld, en dus op ons bord, te krijgen. Best ingewikkeld, al die gradaties. Gangbaar zaad van oude of nieuwe rassen kan op biologische wijze worden vermeerderd en verkocht worden als biologisch zaad. Het aanbod biologisch zaad is intussen behoorlijk groot. Maar biologische rassen – die onder biologische omstandigheden zijn geselecteerd en veredeld – zijn er veel minder. Waarom? Het veredelen van een ras kost allereerst tijd; met het ontwikkelen van een nieuw ras ben je algauw zeven tot tien jaar zoet. Behalve dat moet een ras voorkomen op de Europese rassenlijst om geteeld te mogen worden. Het aanmelden van een nieuw ras is duur en het ras moet aan strenge eisen voldoen.
Nieuwe tomaten Dat weet Bart Vosselman van de Bolster als geen ander. Behalve dat hij biologische zaden verkoopt en biologische zaadvermeerdering van onder andere oude rassen onder zijn hoede heeft, is Vosselman een van de weinigen in Nederland die pioniert op het vlak van biologische zaadveredeling. Nu is hij bezig met het ontwikkelen van vier nieuwe biologische rassen van de gewassen tomaat, pompoen, courgette en tuinboon. Het is liefdewerk oud papier. Maar wel vanaf de kiem biologisch. Waarom dat zo belangrijk is? Het betekent meer na-
Diversiteit
OP JE BORD PROEVEN?
tuur, minder laboratorium. Biologische zaadontwikkeling vindt in de aarde plaats, en niet op substraat, een speciale ondergrond waarin plantenwortels goed verankeren. Met als belangrijk voordeel dat dit zaadgoed vanaf het begin doelgericht ontwikkeld wordt tot een robuust ras dat onder biologische teeltomstandigheden standhoudt. Letterlijk wordt gekeken hoe zo’n zaadje zich gedraagt in de natuur zodat daarop kan worden ingespeeld.
Veenhuizen Daarbij biedt het de mogelijkheid om rassen op andere aspecten te selecteren dan gangbare uitgangspunten, zoals: smaak. Liefst zou hij nog veel meer nieuwe biologische rassen willen veredelen, geeft Vosselman toe. Maar waar het vooral aan ontbreekt is geld. Datzelfde euvel ondervinden ook Sijens en consorten. In de zadencollectie van Ruurd Walrecht bevindt zich een groot aantal voor de biologische landbouw interessante gewassen die in het verleden al hebben aangetoond dat ze in ons klimaat gedijen. Ook Sijens zou maar al te graag verder uitbreiden. Hij heeft het plan om een centrum op te zetten in Veenhuizen, waar steeds meer van die oude rassen geteeld kunnen worden. Waar je als consument zaadgoed kunt kopen en waar een biologische teler kan aankloppen die een hectare Wieringer boontjes wil aanleggen. Stichting Zaadgoed juicht dit soort initiatieven toe.
쮿 Op www.deoerakker.nl is de volledige adressenlijst van netwerk Eeuwig Moes te vinden en op www.historischemoestuinen.nl onder ‘publiek’ staan de adressen van het netwerk Historische Moestuinen. Een aantal tuinen is te bezichtigen. Zeer de moeite waard voor wie van idyllische moestuinen en oude fruitgaarden kan genieten. De activiteiten variëren van open tuindagen en rondleidingen, tot moestuinverkoop, cursussen en kookworkshops (o.a. www.ommuurdetuin.nl). Er zitten een aantal avontuurlijke collecties tussen waaronder zeventig (!) soorten knoflook (www.knoflooksite.nl) en exotische planten en paddenstoelen (www.hofvantwello.nl). 쮿 Netwerk Eeuwig Moes laat weten op zoek te zijn naar restaurants en verkooppunten die streekgewassen op de menukaart willen zetten, of in het winkelassortiment willen opnemen. 쮿 De Tuinen van Weldadigheid in Veenhuizen: www.detuinenvanweldadigheid.nl. Bijzonder aangelegde tuinen met zoveel mogelijk eetbare variatie. Op zondag open voor publiek, kookworkshops en rondleidingen (met of zonder oogst) voor groepen. 쮿 Stichting Zaadgoed: www.zaadgoed.nl Met handige websites voor biologische amateurtuinders. Word donateur! 쮿 De Bolster, specialist in biologische zaden: www.bolster.eu 쮿 ZaaiPret: voor een feestje op je bord. Biologische zaden die je in en rond huis kunt zaaien. Online te bestellen in vier verschillende themazakjes. Meer informatie op www.zaaipret.nl
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 23
Geen tranen. Geen jeuk. Geen allergie. Urtekram No Perfume Baby Biologische en parfumvrije huidverzorging voor de allerkleinsten.
De lekkerste aardbeienkwark van Nederland! Ook verkrijgbaar jg in de smaken magere, halfvolle en volle kwark.
In HARMONIE met de natuur
voor
mama en baby Biologisch gecertificeerd door Ecocert. Zonder conserveringsmiddelen of parabenen. Zonder kleurstoffen, petrochemie of parfum. Natuurlijk en plantaardig. Niet getest op dieren.
www.urtekram.dk
Boer Paco Salcedo is de trotse voorzitter van de Kijk voor verkoopadressen op www.weleda.nl In harmonie met mens en natuur
coöperatie Almendrera del Sur in Andalusië, Spanje. Sinds 1995 koopt Horizon alle biologische amandelen van deze coöperatie. Daardoor verbouwen nu al ruim 400 boeren amandelen op biologische wijze. Want wat goed is, groeit natuurlijk.
Open brief aan iedereen die vindt dat de keuze voor biologisch niet moeilijk is. Steeds meer mensen kiezen voor biologisch eten. Dat is geen voorpaginanieuws, maar wel een feit om even bij stil te staan. Zo’n verandering gaat namelijk niet vanzelf. Vaste eetgewoonten geven nu eenmaal houvast in een turbulente samenleving. Dat maakt het moeilijk om mensen anders te laten kijken naar het eten waarmee ze zijn opgegroeid. U – lezer van Smaakmakend – hoort bij de voorhoede, die weet, echt wéét, wat de biologische landbouw en veeteelt betekent voor mens, plant, dier en milieu. U en wij zitten op dezelfde golflengte. De overstap naar biologische agricultuur verloopt – ondanks de omzetgroei – minder snel dan Biologica wenst. Dat was te voorzien. Maar ondertussen blijven onze broodnodige keuzemogelijkheden daardoor wel beperkt. Uw steun en invloed is nodig om de vaart er eens flink in te zetten. Op biologica.nl kunt u lezen hoe u ons kunt steunen en uw mening kunt laten horen op provinciale bijeenkomsten. Wanneer u zich aansluit als donateur, lid of als vrijwilliger, dan kunnen we een tandje hoger gaan draaien. Dat zou fantastisch zijn! Peter Jens, directeur Biologica, de uitgever van Smaakmakend
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 25
Abrikozenclafoutis met amandelen en ahornsiroop nagerecht, 4-6 personen 150 g abrikozen, geweld | 3 eieren | 50 g rietsuiker | 75 g tarwebloem, gezeefd | 50 g roomboter, gesmolten | 200 ml melk | 4 eetlepels geschaafde amandelen | 4 eetlepels ahornsiroop | 125 ml crème fraîche lage ovenschaal, ingevet
Recepten Yolanda van der jagt | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen
Verwarm de oven voor op 180 °C. Verdeel de abrikozen over de bodem van de ovenschaal. Klop in een kom de eieren en suiker in ca. 5 minuten luchtig. Voeg de bloem, en de gesmolten boter toe en schenk langzaam de melk erbij. Schenk het beslag op de abrikozen, verdeel de amandelen erover. Plaats de vorm in het midden van de oven en bak de clafoutis in 30 minuten goudbruin en gaar. Haal de vorm uit de oven en schenk de ahornsiroop eroverheen. Serveer de clafoutis warm of lauw met de crème fraîche.
26 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
Salade van andijviehart, gegrilde mango en ahornsiroop voorgerecht, 4 personen gele hart van 1 krop andijvie | 2 kleine rode uien, in flinterdunne plakjes | 2 eetlepels rode wijnazijn | 1 mango, schoongemaakt | 4 eetlepels olijfolie extra vierge | 4 eetlepels ahornsiroop | 100 g fetakaas
om met de azijn en verdeel ze over de sla. Snijd de mango schuin in plakjes. Verhit de grillpan, bestrijk de mango met een beetje olie. Gril de plakken mango aan elke kant ca. 1 minuut en verdeel ze over de sla. Schenk de resterende olie en de ahornsiroop over de salade. Verkruimel de fetakaas boven de borden en maal er wat zout en peper boven.
Voeg eventueel wat gemengde kiemgroentes toe voor een extra bite. Was de andijvie en droog deze in de sladroger. Verdeel de sla in blaadjes over 4 diepe borden. Schep in een kom de ui
Het verhaal gaat dat de Indianen het ooit hebben ontdekt. In de esdoorn- of ahornboom stroomt een heerlijk sap.
A hornsiroop Puur boomsap Ahornsiroop, misschien beter bekend als maple syrup, is het sap van de AHORNBOOM . Althans, van de inheemse Canadese variant. In Nederland kennen we ook ahornsoorten, maar daar kun je geen sap van aftappen. Per seizoen kan er een litertje van een boom worden afgetapt. Hiertoe wordt simpelweg een pijpje in de boomstam geslagen, waarna het zoete sap in een emmer wordt opgevangen. Inkoken en dan zonder onduidelijke extra’s in de fles: 100 PROCENT PUUR NATUUR! Enig verschil is er wel. Siroop van de eerste tap krijgt een A-graad op het etiket en is herkenbaar aan een heldere, lichtbruine kleur en een verfijnde smaak. De siroop met C-graad is donkerder en heeft een sterke karamelsmaak met een vleugje salmiak. Altijd fijn om te weten: de zoetmaker bevat vitamines en mineralen en zit bomvol ijzer en calcium.
Lekker in een kom yoghurt met muesli, een saladedressing of in een winterthee die je trekt van een paar takjes tijm of salieblaadjes en dunne schilletjes citroen of sinaasappel. En natuurlijk niets lekkerder dan een warme pannenkoek met‌ Precies.
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 27
bio · organic
De nieuwe notenpastalijn van TerraSana De notenpasta’s van TerraSana zijn eerlijke, zelfgemaakte kwaliteitsproducten. Uniek, biologisch geteeld en heerlijk versgebrand. Onze notenpasta’s worden met de grootste zorg bereid. We gebruiken geen zout, suiker of conserveringsmiddelen en garanderen dat onze producten vrij zijn van soja en palmolie. En natuurlijk zitten onze producten boordevol eiwitten en bevatten ze bouwstoffen zoals mineralen en vitaminen. De smaak wordt alleen bepaald door de noten die we gebruiken. Zo voedzaam als de notenpasta’s van TerraSana zijn, zo lekker zijn ze ook! Op brood, maar ook door sauzen en dips.
www.terrasana.com
Taxfree BIO-SHOPPEN met Taxfree winkelen, wie wil dat nou niet? In steeds meer natuurwinkels kan het met de Groenpas. Zes procent korting én een bonus voor het milieu: zo werkt het. Toen Jan Peter Oosterloo van de natuurwinkel in De Bilt werd gevraagd om deel te nemen aan de testfase van de Groenpas twijfelde hij geen moment. “De Groenpas is een prachtig initiatief dat voordelen oplevert voor alle partijen: de klant, de winkelier en het milieu. Klanten schaffen de pas voor honderd euro aan bij hun biologische winkel en kunnen in ruil daarvoor een jaar lang met zes procent korting boodschappen doen.” Zes procent. Dat getal is niet zomaar uit de lucht gegrepen. Het is precies de btw op voedingsmiddelen. “Op alle voedingsmidde-
de Groenpas
len,” benadrukt Jan-Peter Oosterloo, “dus zowel op biologische als op gangbare voeding.” Taxfree bioshoppen met de Groenpas, met dank aan de winkelier die de belasting op de kassabon betaalt. En daarmee ook een signaal aan de politiek afgeeft. Maar de winkelier profiteert zelf ook van de Groenpas. Veel winkeliers willen graag investeren in groene energie, duurzame infrastructuur en uitbreiding van hun assortiment, maar hebben vaak de middelen niet direct beschikbaar. Met elke Groenpas die er in de winkel wordt aangeschaft, hebben zij direct honderd euro rentevrij te besteden om hun zaak te verduurzamen.
Dankzij de Groenpas kon Oosterloo zijn energieslurpende koelsysteem vervangen door een veel milieuvriendelijkere koeling. Daarnaast breidde hij zijn assortiment uit en investeerde hij in infrastructuur. “De boerin die onze groente levert, kwam altijd met de auto van haar man. Dat stond haar tegen, maar de bakfiets die ze wilde kopen was te duur om zomaar aan te schaffen. Dankzij de Groenpas kon ik haar droom helpen verwezenlijken. Nu fietst zij dagelijks naar De Bilt op haar vol groenten geladen bakfiets.” Voor meer informatie en een overzicht van alle winkels die aan de Groenpas meedoen, kijk op www.groenpas.nl
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 29
kind aan tafel
Ontluikende smaken
Het begint al in de baarmoeder: de ontwikkeling van smaak. Maar of je kind daarom dol is op appelmoes en geen spruitjes lust? Het geheim van makkelijke en moeilijke etertjes.
Smaken verschillen, dat weten we allemaal. Maar waardoor komt dat? En hoe definieer je smaak eigenlijk precies? Zo bijvoorbeeld: smaak is het resultaat van een chemische prikkeling van de smaakpapillen op tong en gehemelte en de verwerking ervan door de hersenen. Dit heb je vast twee keer moeten lezen om je er iets concreets bij voor te stellen. Deze dan: smaak is een zintuig en is verbonden met proeven. Trek de vergelijking met een spier die je kunt trainen: wie veel proeft, leert smaken en smaaknuances onderscheiden. Hoe aandachtiger je proeft, hoe verfijnder het smaakgeheugen dat je opbouwt.
Piepklein tongetje Proeven doe je met je ogen, neus en mond; voordat je iets in je mond steekt, laten je ogen zich verleiden en zonder geur is er geen smaak. Toch is, nog voordat een baby kan zien of ruiken, de kiem voor smaak al gelegd in de baarmoeder.
Smaken verstoppen? Het leren waarderen van een nieuwe smaak is een delicate balans. Om een kind te laten wennen kan het helpen om smaken te combineren: een beetje zoet bij bitter, een beetje zout bij zuur. Wat ook werkt, is het koppelen van een bekende smaak (die lekker wordt gevonden) aan
30 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
een nieuwe smaak. Het ‘lekker’ van het één wordt overgedragen op de nieuwe smaak. Het leuke is dat die tweede smaak vervolgens ook ‘lekker’ blijft als deze los wordt aangeboden; spruitjes die eerst met een (gewaardeerd) kaassausje worden opgediend, worden later ook zonder het sausje
gegeten. Maar dit kan ook averechts werken en tot afkeer van een eerder wel gewaardeerde smaak leiden. Daarbij helpt het niet om alles te bedelven onder appelmoes of te overgieten met tomatenketchup. Dat heet smaken verstoppen, waardoor een kind die nooit kan leren kennen.
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 31
tekst Nicole Willemse | Illustraties Leendert Masselink
kind aan tafel
In de twaalfde week van de zwangerschap zitten op het piepkleine tongetje namelijk al smaakpapillen. De foetus kan het vruchtwater langs die smaakpapillen laten stromen, het spoelt er via de neus weer uit. Daarmee begint ook het smaakgeheugen, de foetus onthoudt wat hij proeft. De samenstelling van het vruchtwater verandert continu en hangt samen met wat de moeder heeft gegeten. Hoe gevarieerder haar eetpatroon, hoe meer smaken het kindje aangeboden krijgt. Bij de geboorte heeft de baby een voorkeur voor die smaken. Zo liet onderzoek in Melbourne zien dat baby’s van moeders die in de laatste drie maanden van hun zwangerschap en tijdens de borstvoedingsperiode veel wortelsap hadden gedronken, later gemakkelijker de smaak van wortels in allerlei gerechten accepteerden. Spaanse onderzoekers concludeerden iets vergelijkbaars: als de moeder voor de geboorte veel groente eet, lust haar kind ze eerder.
Zure bommen Smaken die vaak voorbijkomen, worden makkelijker onthouden. Dit smaakgeheugen kan helaas ook minder positief zijn. Kinderen van moeders die alcohol drinken tijdens de zwangerschap, ontwikkelen smaak voor alcohol en zullen er, zodra ze er zelf mee in aanraking komen, moeilijker weerstand tegen kunnen bieden. Er worden meer verbanden gelegd tussen voeding tijdens de zwangerschap en het gedrag van het kind. Aanstaande moeders die veel snacken, hebben meer kans op kinderen die minder lusten en meer aanleg hebben voor overgewicht. Kleine kindjes die dol zijn op zuur hebben juist minder neiging tot overgewicht. Niet eens zo’n gek idee dus, die voorliefde voor zure bommen tijdens de zwangerschap.
Waarom zoet favoriet is Een pasgeboren baby kan onderscheid maken tussen zoet, bitter en zuur. Zoet is favoriet. Met reden; zuur en bitter worden in de natuur vaak geassocieerd met giftige 32 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
Eten is lachen! Een vrolijke stemming aan tafel is minstens zo belangrijk als de smaakvoorkeuren in de genen. Makkelijk gezegd? Stel het je voor. Meisje, net vier jaar, schuift woest het bordje eten van zich af. Er is geen hap van gegeten. Kordaat zegt ze: ‘Mama, ik ben geen vriend meer met jou.’ Ze meent het. Wat te doen? ‘Gefeliciteerd, je kind is normaal’, schrijven Laura Emmelkamp en Scato van Opstall in Keet smakelijk. ‘Kinderen die alles lusten bestaan niet. Bij kinderen betekent ‘niet lusten’ vaak: ik ben niet aan deze smaak gewend’, schrijven ze verder. En ze schrijven nog meer. Hoe ze zelf alles hebben geprobeerd en op die gedenkwaardige dinsdag het licht zagen: je moet geen groente verkopen, maar een goed verhaal. Dat goede verhaal is een boek vol vrolijke verhalen geworden van het kaliber gezond en inventief verstand, plus receptuur. Eten is lachen, in plaats van lastig, óók als het om gezond eten gaat. En ja, de tafel mag vies worden, als er maar keet is. Wat de boer niet kent, dat eet hij niet – tenzij hij nieuwsgierig wordt gemaakt. Dat concept hebben de schrijvers heel goed begrepen. Meer lezen? Kijk op: www.keetsmakelijk.nl
stoffen, dus gevaar. Zoet geeft daarentegen een tevreden gevoel, bovendien zijn vanuit voedingtechnisch oogpunt koolhydraten een belangrijke bron van energie. Behalve een aangeboren voorkeur voor zoete smaken zijn ook vette texturen geliefd. Umami, de vijfde smaak, zou verwijzen naar voor het lichaam noodzakelijke eiwitten en om die reden vanaf de geboorte ook worden geaccepteerd. Van zout is de natuurlijke waardering minder duidelijk, feit is wel dat we ook dat – met mate – nodig hebben om goed te kunnen functioneren. Na de geboorte gaat de smaakontwikkeling onverminderd voort. Net als vruchtwater, kent ook moedermelk smaakvariatie. Het kan zelfs van kleur wisselen, afhankelijk van wat mama heeft gegeten.
Als je gevarieerd eet terwijl je borstvoeding geeft, biedt borstvoeding een rijker smakenpalet dan flesvoeding. Toch is daarmee niet gezegd dat je kind automatisch een makkelijke eter wordt. Er zijn moeders die gezond en gevarieerd eten en drinken tijdens zwangerschap en borstvoeding, maar toch dramatische eters baren.
Tweelingonderzoek Sterker, binnen hetzelfde gezin kan het ene kind een moeiteloze alleseter zijn terwijl broer of zus met geen mogelijkheid voor een fatsoenlijk maal te porren is. Hoe kan dat, vragen ouders zich soms vertwijfeld af. Een goede vraag. Dat intrigeerde ook psychologe Audrey Eertmans in haar boek Waarom kinderen geen
spruitjes lusten. Ze beschrijft een tweelingonderzoek waaruit blijkt dat ze toch niet zo identiek zijn als je zou verwachten, hoewel er op het vlak van voedselvoorkeuren onbetwistbare gelijkenissen tussen tweelingen bestaan. Er blijkt meer in het spel dan alleen erfelijkheid. Genetische gelijkenissen in voedselvoorkeuren veranderen door persoonlijke ervaringen met eten. En daar zijn verschillende processen verantwoordelijk voor, aldus Eertmans.
Blauwschimmelkaas Smaken verschillen niet alleen, je persoonlijke smaak, of preciezer, de mate waarin je iets apprecieert, varieert per keer. Denk aan verzadiging. Je kunt gek zijn op frambozenijs maar misschien niet s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 33
kind aan tafel
bij min tien, of als je al twee frambozenijsjes achter de kiezen hebt. Ook op langere termijn is smaak aan verandering onderhevig; wellicht hield je vroeger niet van blauwschimmelkaas en ben je er nu gek op. Andersom kan ook: als je een keer misselijk bent geworden na het eten van kaasfondue is de kans groot dat je er lange tijd voor bedankt.
Geprakt of gepureerd Voor baby’s vanaf een maand of vier vormt het eerste vaste voedsel een nieuwe uitdaging. De smaakpapillen op het tongetje proeven niet alleen smaak, ze maken feilloos onderscheid tussen de structuur van het ene fijngemalen hapje en het andere; de textuur van gepureerde groente
Het boek Waarom kinderen geen spruitjes lusten van Audrey Eertmans (verschenen in 2008) is niet meer te bestellen via de reguliere boekhandel, maar nog wel via Bol.com. 34 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
is anders dan die van een geprakte banaan. In voeding uit potjes zit doorgaans nauwelijks textuur. Wie zelf hapjes klaarmaakt, brengt zijn of haar kind niet alleen met een breder scala aan smaken in aanraking, maar ook met verschillende texturen. Zelfgemaakt smaakt echt, je leert een kind werkelijk proeven. Door kinderen simpelweg vaker hetzelfde voedingsmiddel voor te schotelen, wennen ze eraan en dat verhoogt de waardering. Meestal. Experimenten wijzen uit dat kinderen die één fruitsoort leren eten, ook ander fruit lekker vinden. Hetzelfde geldt voor groentesoorten. Maar het werkt niet altijd, de balans is delicaat. Te veel nieuwe smaken tegelijk of kort achter elkaar op een bord leidt meestal niet tot het gewenste resultaat. Kinderen zijn conservatief, soms moeten ze wel twintig keer proeven voor ze iets lusten. Bied die groente waar ze een lang gezicht naar trekken gerust nog eens aan, in verschillende gerechten zo je wilt, maar dring niet te veel op. Een hapje proeven is genoeg. De volgende keer twee happen, daarna evenveel happen als ze oud zijn.
Dwang kan leiden tot een aversie die moeilijk af te leren is en hardnekkig lang kan aanhouden, zelfs tot laat in de volwassenheid. Of een kind na alle goede inspanningen een nieuw aangeboden smaak toevoegt aan z’n bekende repertoire? Daarop oefent behalve al het voorgaande ook de sociale context grote invloed uit. Ervaring en opvoeding winnen het zelfs van erfelijkheid en aanleg. Aan smaken kleven associaties; voedselherinneringen zijn verbonden met sociale aspecten.
Na-apers Kinderen zijn afhankelijk van ouders en verzorgers, logisch dat ze daar blind op vertrouwen. En kinderen zijn na-apers, ook eetstijlen worden geïmiteerd. Dat geeft ouders een behoorlijke troef in handen waar het gaat om het sturen van het eetgedrag. Als jij een vies gezicht trekt tijdens het proeven van een hap eten, wordt dat direct geregistreerd in de kinderstoel tegenover je. Omgekeerd geldt hetzelfde. Dus: eet lekker en ontspannen met de kleine na-apers aan tafel!
pureverwennerij
om op te
tekst Bianca Daniels | Fotografie Sven Benjamins
ETEN Letterlijk en figuurlijk,
want de kokosolie van Amanprana is niet alleen de zachtste, hypo-allergene, olie die een rood geïrriteerde babyhuid (luieruitslag!) beschermt, de kokosolie is als voeding ook rijk aan MCT-vetzuren met een antiseptische werking die het immuunsysteem van je baby – en dat van jezelf – versterken. €10,95 | 325 ml
ZZZzzzz... GEZOND:
geitenmelk! Ben jij net als zoveel andere ouders op zoek naar een alternatief voor koemelk? Probeer dan eens NANNYcare Peuter Geitenmelk. De zachte en romige melk is lichter verteerbaar dan koemelk en is verrijkt met o.a. extra ijzer, calcium, vitamine C en vitamine D. En deze geitenmelk bevat geen sucrose of toegevoegde glucosesiroop. Geschikt voor de kleintjes van 1 tot 3 jaar. Wil je een gratis proefverpakking? Bel (075) 647 60 50 of mail naar info@nannycaregeitenmelk.nl. (Nog) geen bio.
Babynero is 100 procent bio,100 procent natuurlijk,100 procent actief én 100 procent eetbaar. De verzorgende dag-, lichaamsen massageolie van Amanprana heeft een zachte geur en draagt bij aan een goede nachtrust en een gevoel van geborgenheid. Wie wil dat nou niet? In makkelijk mee te nemen pompflesje. € 24,95 | flesje van 50 ml
€ 19,95 | blik van 400 g (voor ca. 3 liter) s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 35
Petri Houweling uit Amsterdam:
“Bankieren met hart voor dieren...
Dat doe ik bij de ASN Bank!” Al bijna vijftig jaar bankiert de ASN Bank met respect voor mens, milieu en dier. De ASN Bank verleent bijvoorbeeld geen kredieten aan de dieronvriendelijke bio-industrie. Steeds meer mensen regelen daarom hun bankzaken liever bij de ASN Bank. Door duurzaam te sparen met een prima rente op ASN Ideaalsparen, bijvoorbeeld. Ga daarom ook bankieren bij de ASN Bank. Of zoals Petri Houweling het zegt: “Dieren zijn weerloos. Ze verdienen onze bescherming. Daarom komt er
bij mij geen stressvlees op tafel. Ik kies voor dierproefvrije cosmetica en dus ook voor een diervriendelijke bank!” Meer weten? Kijk op www.asnbank.nl of bel gratis 0800-0380.
De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.
pureverwennerij Het woord alleen al ligt lekker in de mond. De bijzondere appelpeerpap van Holle is gemaakt van gierstmeel en bevat naast het fruit ook de gezonde vitamine B1. Even flink blazen als de pap nog te warm is en dan: smullen maar! € 3,25 | 250 g
appelpeer
PAP GOEDEcadeaudoos Voor aanstaande ouders die nieuwsgierig zijn naar natuurlijke produc-
ten en informatie is er nu de Alternatieve Baby Cadeaudoos. De ABC-baby-
WIN EEN BABYPAKKET! Ga naar www.smaakmakend.nl en stuur je vrolijkste of gekste babyeetfoto in. Onder de inzendingen worden drie pakketten verloot met daarin alle negen producten op deze drie pagina’s. De winnaars krijgen een plekje op onze website.
doos zit vol puur natuurlijke en biologische producten van o.a. Weleda, Schaapje Schaapje, Kaatje Katoen, Ecover en Miss Tiddels. Plus: kortingsbonnen, Bewustzijn magazine en handige informatie voor moeder en kind. En meer. Voor € 8,50 kun je de ABC-babydoos ter waarde van €55 aanvragen via de website: www.ABC-Babydoos.nl of via het aanvraagformulier bij de Natuurvoedingswinkel.
stoere DRINKBEKER
Ze ogen goed en zijn het ook.Want in tegenstelling tot veel plastic bekers bevatten de lichtgewicht roestvrijstalen Klean Kanteens geen BPA, PVC of andere ongezonde stoffen en hoeven ze niet vervangen te worden omdat er een vies geurtje of smaakje aan zit. Met een neopreen hoes blijven drankjes minimaal 2 uur warm of koud. Verkrijgbaar met tuitje, sportdop of afsluitdop. In blauw, groen of roze. Verkrijgbaar via www.greenjump.nl € 17,95 | beker met afsluitdop (voor 350 ml) s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 37
pureverwennerij TOVERBALLENbad Is er een jarig? Of gewoon zin in iets aparts? Gooi een magische bal in het badwater en… verrassing! Het water verandert van kleur en een beestje van zeepschuim floept uit de bal! Kies maar uit: rood, groen, geel of blauw! En ze zijn ook nog ergens goed voor: de ballen bevatten panthenol en zeemineralen, goed voor de verzorging van de kinderhuid. Voor verkooppunten, zie: www.nieuweband.nl € 5,95 | 3 stuks (3 kleuren)
iedereen
BLIJ!
Een blije en ontspannen baby? Calendula Iedere Dag Olie van Weleda is speciaal afgestemd op de prille huid. Biologische sesamolie verwarmt het huidje en houdt deze zacht en soepel. Heeft je baby last van krampjes? Wrijf Calendula Iedere Dag Olie een paar minuten zachtjes met de klok mee over het buikje. Je warme handen en de extra warmte van de olie brengen de darmen weer tot rust. Meer weten over babymassage? Kijk op: www.weledababy.nl € 10,95 | 200 ml
Krachtpatser Alle omega’s in één fles met acht verschillende vitamines E en veel carotenen die van nature in de oliemengeling zitten. Waar zijn ze goed voor? De ontwikkeling van de hersenen en ogen van je baby bijvoorbeeld. En ze helpen postnatale depressies tegen te gaan. Klinkt goed? Meng dan 1 koffielepel per dag in de babyvoeding en neem zelf 1 eetlepel. Slik tijdens de borstvoedingsperiode 1 à 2 eetlepels per dag. € 33,95 | fles van 500 ml
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 39
Raapsteeltjes
Salade van raapsteeltjes met sinaasappel Klop een dressing van 3 eetlepels geroosterde pompoenpitolie, 1 eetlepel witte balsamicoazijn, peper en zout. Schep er 1 sinaasappel (in partjes), 50 g zwarte olijven en 2 bosjes raapsteeltjes door.
Gesmoorde raapsteeltjes
Recepten Anneke Ammerlaan | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen
Laat 3 bosjes raapsteeltjes (grof gesneden) en de geraspte schil van 1 citroen in een klontje (kruiden)boter in 1-2 minuten slinken. Breng op smaak met zout. Lekker bij vis, kalfsvlees en kip.
Schoonmaken: verwijder de lelijke blaadjes. Snijd de worteltjes van de raapsteeltjes, was ze in ruim koud water en slinger ze vervolgens droog in de slacentrifuge.
Elke dag lekker!
Zie je raapsteeltjes in de winkel, dan weet je dat het voorjaar in aantocht is. Het is de eerste verse groente van het seizoen. Zou je raapsteeltjes laten doorgroeien dan krijg je een Chinese kool of een meiknolletje, maar omdat ze heel jong worden geoogst krijgen ze die kans niet. De smaak van raapsteeltjes is lekker pittig. Rauw of heel kort verhit komt deze het best tot zijn recht.
Taart van raapsteeltjes Pasta met raapsteeltjes Rooster 125 g gemengde noten (grof gehakt) in een droge pan lichtbruin. Roer er 3 eetlepels rode pesto door. Schep er 300 g spaghetti (gekookt) met enkele eetlepels kookvocht en vervolgens 3 bosjes raapsteeltjes (grof gesneden) door. Laat alles warm worden. Serveer met grof gemalen peper en geraspte pecorino of Parmezaanse kaas. Lekker met een tomatensalade.
Verwarm de oven voor op 225 째C. Bekleed 4 taartvormpjes met 4 plakjes bladerdeeg. Klop 3 eieren los met 2 tenen knoflook (geperst), 100 ml slagroom, 1 bosje raapsteeltjes (middelgrof gesneden) en naar smaak kruidenzout en chilipeper. Schenk dit in de taartjes en bak ze in de oven in ca. 20 minuten lichtbruin en gaar. Serveer lauwwarm.
Sandwich raapsteeltjes met spek Bestrijk 1 zuurdesemboterham (geroosterd) dun met mosterd. Bak 4 plakjes ontbijtspek uit. Leg ze op de boterham en druppel het vet uit de pan erover. Leg een flinke toef raapsteeltjes op het spek.
Lauwwarme aardappelsalade met raapsteeltjes Kook 500 g vastkokende aardappels (in plakjes) in ca. 7 minuten gaar. Giet ze af en meng er 3 eetlepels olijfolie, 1 appel (in stukjes), 4 zoetzure augurken (in plakjes), 4 eetlepels mayonaise en 100 g salamiblokjes door. Schep er luchtig 2 bosjes raapsteeltjes (grof gesneden) door. Lekker met bruinbrood.
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 41
Roergebakken
kip
met wortel en citroen
42 s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010
hoofdgerecht, 2 personen Meng 1 eetlepel sojasaus met 1 theelepel maïzena, meng er 200 g kipreepjes door en marineer ze 5 minuten. Verhit 1½ eetlepel olie in een wok en roerbak 200 g kipreepjes in ca. 4 minuten gaar. Schep ze uit de pan. Roerbak 300 g winterwortel (in dunne plakjes) in de wok, voeg 2 eetlepels water toe en stoof ze in enkele minuten gaar. Voeg de kip toe en breng het gerecht op smaak met de geraspte schil van 1 citroen, 1 eetlepel sojasaus, 1 eetlepel sesamolie en naar smaak zout en peper en citroensap. Lekker met mie.
Groentecury met cashewroom
Elke dag lekker!
hoofdgerecht, 4 personen 1 ui, in stukjes | 2 eetlepels zonnebloemolie | 3 eetlepels Indiase currypasta (balti) | 800 g wintergroenten (wortel, pastinaak,spruitjes, groene kool etc.), in stukjes | 125 ml crème fraîche | 3-4 eetlepels cashewnotenpasta | 4 eetlepels geraspte kokos (geroosterd) | 4 eetlepels geroosterde cashewnoten, grof gehakt Fruit in een ruime braadpan de ui zachtjes 3 minuten in de olie. Fruit de currypasta enkele minuten mee. Schep de groenten door de curry. Voeg ca. 200 ml water toe en stoof ze op een zacht vuur in 10-15 minuten gaar. Roer de crème fraîche en de cashewpasta door elkaar. Voeg eventueel wat zout en peper toe. Verdeel de curry over 4 diepe borden. Schep op elk bord een lepel cashewroom en strooi de kokos en de cashewnoten over het gerecht. Lekker met basmatirijst.
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 43
Winkelwaar
Tekst | Nicole Willemse
1 Vitatas variatietas
2 Cassisbubbels
Een abonnement op Proef vitatas, dat is iedere week een tas vol biologische verrassingen. Van zongerijpt fruit in de zomer tot stevige winterkost: de inhoud is altijd zorgvuldig samengesteld en wordt zoveel mogelijk in eigen land geoogst, volgens het ritme van de seizoenen. Recepten en tips zijn inbegrepen, bovendien staat erbij hoe de versproducten zijn geteeld en waar ze vandaan komen. De tas is er in zes verschillende maten, van eenpersoons tot eentje voor het hele gezin en ook een abonnement op alleen gevarieerd fruit is mogelijk. Al in het bezit van een wekelijkse vitatas? Wist je dat je op www.proef.nu (klik op Proef Vitatas) alvast kunt zien wat de inhoud is van volgende week? Voor als je een keer geen zin hebt in verrassingen. Adviesprijs vanaf € 7,50
Er was al lemon, orange, appel en vlierbloesem soda van Hollinger. Populaire koolzuurhoudende dranken die behalve dat ze biologisch zijn, zo’n dertig procent minder suiker bevatten dan reguliere frisdranken. Dat is een slok op een borrel. En een allesbehalve saai alcoholvrij alternatief. Een goede reden voor uitbreiding van het assortiment, moeten ze bij Hollinger hebben gedacht. Daarom is er nu ook blackcurrant soda, ofwel cassis. Met 12 procent zwarte bessen. Lekker verfrissend met een sprankelend bubbeltje. Adviesprijs € 1,00 | 500 ml
3 BioCafé smaakt beter
4 Sprookjesthee Biologische kinderkruidenthee, regelrecht uit de Efteling. Als dat geen sprookje is… Toch is het echt zo. Piramide heeft in samenwerking met de Sprookjesboom van de Efteling een reeks betoverende verpakkingen met magische namen bedacht. Er is voor elk wat wils: Kabouter Feest is een milde thee voor moeder en kind. Sprookjes Rood, met vruchten en bloemen uit het mandje van Roodkapje, is er voor peuters en kleuters. Meisjes drinken Prinsessen Droom en stoere jongens kiezen natuurlijk voor Draken Vuur. Nu alleen nog een dik sprookjesboek om uit voor te lezen. Adviesprijs € 2,19| 20 theebuiltjes
Biologische koffiebonen die afkomstig zijn van kleine koffieplantages waar geduld heerst, want de langere rijpingstijd van de koffiebonen is een belangrijke factor voor de koffiesmaak. Bonen die pas als de besjes mooi rood zijn, met de hand worden geplukt. Handen die werken in een ‘faire’ omgeving. Dat is koffie van BioCafé. Te koop als filterkoffie en koffiepads. De verpakking van de filterkoffie was al vernieuwd en nu zijn ook de koffiepads in een nieuw jasje gestoken. En dat niet alleen: de kwaliteit is verbeterd én zowel de Regular als Dark Roast koffiepads zijn nu in voordeelverpakking verkrijgbaar. Daarbij is er ook nog een nieuwe smaak koffiepads bij gekomen: Extra Dark Roast. Precies, voor de liefhebbers van een pittige kop koffie. Adviesprijs € 1,99 | 18 stuks
3
1 2
4
5 Potje gezond Leef je bewust? Dan wil je voor je kind alleen het beste. Dat geldt bij uitstek voor voeding. Heb je weinig tijd om zelf te koken of ben je geen keukenheld, kies dan voor een snelle, uitgebalanceerde kindermaaltijd van Biobim. De potjes Junior Menu zijn extra groot (inhoud 250 g), om te voldoen aan de behoefte van energieke, snel groeiende peuters en baby’s vanaf twaalf maanden. Goed om te weten: alle groente- en fruithapjes van Biobim zijn van biologischdynamische kwaliteit; de boeren van Demeter verbouwen hun gewassen met respect voor de natuur. Dat komt de kwaliteit ten goede en je proeft het in de smaak. Junior Menu is uitgebreid met drie nieuwe varianten: Muesli-Yoghurt, Groenten-Pastinaak en Macaroni-Ham. Altijd goed!
6 Amandelen op de boterham
7 De lekkerste aardbeienkwark?
De warme en droge kuststreken van Spanje brengen niet alleen sinaasappels voort, ze staan ook garant voor de beste amandelen. Als je die amandelen brandt en fijnmaalt, ontstaat amandelpasta. Dat, en verder niets, zit in de nieuwe potten amandelpasta van TerraSana. Geen kleur- of conserveringsmiddelen, geen andere toevoegingen en ook geen zout. Pure amandelen! De nieuwe pastavariant is verkrijgbaar in twee verschillende hoeveelheden, in potten van 250 en 500 gram. Onweerstaanbaar goed broodbeleg. Is die pot nou alweer leeg? Adviesprijs € 6,49 | 500 g
We kennen Weerribben Zuivel van hun magere, halfvolle en volle kwark. Nieuw is de aardbeienkwark. Met daarbij de aankondiging dat dit de lekkerste aardbeienkwark van Nederland is. Er is alle reden voor om dat zonder twijfel aan te nemen. De koeien in het omvangrijke natuurgebied De Weerribben hebben een goed leven. Ze grazen ’s zomers buiten en behalve gras staat er speciale voeding op het koeienmenu. De melk bevat daardoor extra CLA’s en omega-3 vetzuren: gezonde, onverzadigde vetten die van nature in melk zitten. De melk wordt op eigen boerderij tot aardbeienkwark verwerkt, zonder toevoegingen of kleurstoffen. Dat klinkt allemaal goed. Nu alleen zelf nog even proeven of het echt zo is.
8 Tarwekiemboost Een tarwekiem is de kern van een tarwekorrel. Die is klein, maar tegelijkertijd een geweldige opslagplaats voor vitamines, mineralen, eiwitten, gezonde omegavetten, antioxidanten en natuurlijke vezels. Een bommetje vol voedingsstoffen, dat zorgt voor een ware weerstandboost. Je kunt tarwekiemen elke dag eten en op vele manieren gebruiken, ze hebben een iets zoete smaak. Meng ze met muesli, strooi ze in de yoghurt of soep, roer ze door sauzen, pasta en rijst of strooi ze over groenten en salades. Deze tarwekiemen van Amanprana zijn gegarandeerd biologisch, dus niet genetisch gemanipuleerd. Verkrijgbaar in twee versies: onbewerkt (100% natuurlijk) en veredeld (thermisch ontbitterd, maar niet geroosterd). Adviesprijs € 7,95 | 400 g
7
8
6
7
s m a a k m a k e n d 1 | lente 2010 45
advertenties
STICHTING VOOR BIOLOGISCHE
R
PLANTENVEREDELING
ucolafrittata met tomaatjessalsa Dit kruidige groentenrecept vind je in Smaakmakend, het enige blad dat puur over biologisch eten&drinken gaat. Je kunt het gratis meenemen in de natuurvoedingswinkels. Eén probleempje: ’t smaakt allemaal zo ontzettend lekker, dat ons blad de winkels uitvliegt. Dat is natuurlijk leuk voor de makers van het blad, maar minder leuk voor de lezers. Want die grijpen nogal eens mis. Onze oplossing: voor € 22,50 valt Smaakmakend een jaar lang (6x) op je deurmat. Vind je dit een lekker idee? Ga dan naar www.smaakmakend.nl of bel (030) 233 99 77.
Biologisch smaakt ’t lekkerst in
de beste bio-adresjes OBILOT NATUURTEXTIEL in Zutphen. Mode, basics, bio-babyuitzet, Demeterwol, hennep, biokatoen, zijde, kinderwagens, bed en zo. Groenmarkt 1, www.obilot.nl www.sincero.nl fair biofashion. Hardebollenstraat 1 in Utrecht. Dames-, heren- en kindermode. Biologisch Geschenkpakket, dé specialist in biologische geschenken en kerstpakketten. Tel. (035) 683 33 56. www.BiologischGeschenkPakket.nl
De biologische landbouw wil gezonde en smakelijke voeding produceren. Daarvoor zijn rassen nodig die zijn aangepast aan de biologische teeltwijze. Rassen met weerstand tegen ziekten en plagen en een goede beworteling om voeding uit organische mest te halen. Stichting Zaadgoed stimuleert de ontwikkeling van deze rassen.
Bijvoorbeeld door het steunen van aardappeltelers, die jaarlijks duizenden knolletjes selecteren op zoek naar de perfecte biologische aardappel. Uw hulp is daarbij hard nodig. Word nu donateur via www.zaadgoed.nl en ontvang vier mooie postkaarten als welkomstgeschenk.
Nu belastingvrij biologisch winkelen met de groenpas www.groenpas.nl Biologisch, ook op vakantie? Rust, heerlijk vegetarisch. Eten en wandelen in Auvergne (ook dieet). www.lagarnasette.net Kleine Groene (gezins-)Camping met biologisch eethuisje. Schitterende wandel/fietsomgeving. Camping Eelerberg Hellendoorn (0548) 681223; www.eelerberg.nl www.huisaanduinen.nl sfeervol vakantiehuis aan de rand van natuurgebied (NH)
colofon SMAAKMAKEND 1• lente 2010 Smaakmakend is een uitgave van Biologica. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt u aangeboden door uw natuurvoedings-specialist. In Smaakmakend vindt u recepten met biologische producten en verhalen over de herkomst van ons voedsel. Vragen of opmerkingen? Mail of schrijf Biologica. Uitgever Biologica | Postbus 12048 | 3501 AA Utrecht | tel 030 2339970 | fax 030 2304423 | smaakmakend@biologica.nl Redactie Anneke Ammerlaan (hoofdredacteur) | Peter Jens (uitgever) | Hans Moltzer | Jinne Das | Rob Zentveld | Nicole Willemse Vormgeving Carla Goossens | Marc van Meurs Fotografie en illustratie Sven Benjamins | Leendert Masselink | Annelijn Steenbruggen Aan dit nummer werkten mee Bianca Daniels | Ulrika Gustavsson | Yolanda van der Jagt | Ingmar Niezen Lithografie Grafimedia Amsterdam Drukwerkbegeleiding Kobalt
Op zoek naar worksh./ therap. die de zelfontwikkeling bevorderen? www.eigentijdsnetwerk.nl
Druk Roto Smeets
Ecolonie, sinds 1989, toonaangevend voor een duurzame, betaalbare, creatieve vakantie! www.ecolonie.eu
Acquisitie Renáta Horenová | Katrien Hornikx Advertenties kunnen zonder opgaaf van redenen worden geweigerd.
www.biologischemensontwikkeling.nl Coaching van teams en medewerkers al werkend op biologische boerderijen nabij Utrecht en Zwolle. Info: Oscar Jansen, (06) 17 41 49 47, info@acore-advies.nl Bestel nu biologisch poot- en plantgoed. Bestelformulier op www.biologischpootgoed.nl Wilt u hier ook adverteren? Dat kan al vanaf € 52,50 (ex. btw). Meer info: Biologica, Renáta Horenová, tel. (030) 232 04 90 en horenova@biologica.nl of kijk op: www.biologica.nl/smaakmakend
voor een volledig overzicht van alle biologische winkels, boerenmarkten, webwinkels, restaurants en nog veel meer, ga naar: www.biogids.nl
Abonnement op Smaakmakend? Dat kan voor € 22,50 per jaar (6 nummers). Bel: (030) 233 99 77 of ga naar www.smaakmakend.nl ISSN: 1385-9625 © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en fotograaf. Deze uitgave is met zorg gemaakt. Voor eventuele onjuistheden is Biologica niet aansprakelijk. Smaakmakend wordt gedrukt op chloorvrij en gerecycled papier. Biologica heeft het keurmerk van het CBF voor verantwoorde werving en besteding van fondsen.
bekend met bio
Bridget Maasland is presentatrice en programmamaakster bij RTL5. “Als kind at ik al biologisch.” Biologisch opgevoed “Ik ben niet pas biologisch gaan eten toen Mees was geboren. Als kind at ik al biologisch. Mijn ouders gingen naar de natuurvoedingswinkel. Ik kan me niet herinneren dat ik iets niet lekker vond; mijn vader kan heel goed koken.”
Hollandse pot “Ik ben een echte Hollandse meid, geef mij maar een stevige Hollandse pot. Of lekker gekruid Aziatisch eten. Maar ik ben geen fulltime vegetariër zoals mijn ouders. Ik eet graag kip of vis en af en toe rund – alles met mate.”
Babycooker “Bij de geboorte van Mees kreeg ik een babycooker cadeau. Echt super. In dit ministoompannetje is een babyhapje in een kwartiertje klaar. Ik kook voor Mees ook uit het Babycook Boek, 77 recepten voor de allerkleinsten. Mees vindt alles lekker, behalve spinazie.”
Gesneden groenten “Ik snijd zelf de groenten, dat ben ik zo gewend. Het kost iets meer tijd, die maak ik gewoon, ook al heb ik het veel te druk. Al die pakjes en zakjes gesneden groenten, wat moet je ermee? Zelf snijden is lekkerder, gezonder en het kost nog minder ook.”
Tekst Hans Moltzer | fotografie Wouter van den Brink
“Organic klinkt lekkerder dan biologisch” Geven en nemen “Mijn ex is niet biologisch opgevoed. Bij hem eet mijn zoontje anders dan bij mij. Mees is de helft van de tijd bij zijn vader. Hoe ik daarmee omga? Dat is een kwestie van geven en nemen, zal ik maar zeggen.” Eetwinkels “Organic en Marqt zijn mijn twee eetwinkels. Marqt lijkt duurder dan Organic, maar volgens mij is Organic duurder. Het goeie van de Organic-winkel is weer dat ik bewuster kies. In de grote supermarkten is de keuze zo enorm, dat je minder nadenkt over wat je koopt. Je pakt maar wat.” Lekkerder “Het woord organic klinkt lekkerder dan biologisch, het woord biologisch smaakt nergens naar.”
Soya-yoghurt “Melkproducten zijn niets voor mij, ik kan er niet zo goed tegen. Soya-yoghurt van Provamel drink ik wel: zonder én met vanille door elkaar. Heerlijk!” As “Mijn favoriete restaurant in Amsterdam? Moeilijk, hoor. In ieder geval As: alles biologisch, geen ingewikkeld gedoe en toch prima eten.” Gelukkig “In mijn nieuwe programma ‘Hoe word ik gelukkig’ komt een aflevering over eten met foodwatcher Marjan Ippel. Of ik van eten gelukkig word? Ik word in ieder geval vrolijk van gezellig samen koken en eten. Kijk maar naar die aflevering.” 쏉
FAIR TRADE
MARATHON 03 653 33 77
Bio kokosolie van ‘eerlijke handel’ voor een duurzame, ethische en sociale wereld
Amanprana verlaagt prijzen van kokosolie en start “Fair Trade” kokosproject op Amanprana is in de Filippijnen een samenwerking aangegaan met Peter Paul en Ecocert. Ecocert is een Franse VYNHUPZH[PL KPL IPV LU MHPY [YHKL JLY[PÄ JLLY[ 7L[LY 7H\S PZ één van de eerste kokosnootondernemingen die zich zelfstandig vestigde na de Spaanse bezetting. Er werken 2000 mensen en 305 kleinschalige boeren uit de provincie Lezon beleveren de bio kokosnoten. In 2009 zijn we samen gestart met een fair trade project waarbij 3% van onze aankopen gaan naar een samenwerkingfonds. Dit geld wordt gebruikt voor educatie en gezondheidszorg, voor milieuzorg en een kokoszaadprogramma, een betere infrastructuur voor boeren, arbeiders, en toeleveranciers. En een incentive programma voor de arbeiders. Daarenboven betalen we een prijs voor de kokosnoten die 10% ho-
ger ligt dan gebruikelijk. Gedurende 10 jaar is er ook een onderwijsprogramma voor kinderen en kennissen van de arbeiders. In 2010 maken hiervan 40 studenten gebruik. Peter Paul onderhoudt mede met de hulp van het Fair Trade project ook een locaal ziekenhuis dat zowel voor de werknemers als voor de gemeenschap toegankelijk is. In de loop van maart is onze extra vierge kokosolie van dit Fair Trade project afkomstig. In april volgt Amanprana kokosmeel. Verkrijgbaar in je natuurwinkel. Tel. 00 32 3 653 25 41 Meer info op www.noble-house.tk
AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT