BIOLOGISCH d DUURZAAM = INFORMATIEF h INSPIREREND [ LEKKERE EN GEZONDE RECEPTEN K VAN UW BIOLOGISCHE SPECIAALZAAK
VOORJAAR • Nº1 2018
Koolstofboeren bestrijden het broeikas effect M Trendy EGG CLOUDS hÌ Koninklijke support Máxima op de Bio-beurs
N
Feestlunch Smørrebrød ZES IDEEËN VOOR KNAPPERIGE VOORJAARSSANDWICHES
PROMO Gratis meer Amanprana kokosbloesemsuiker per pot en even belangrijk: je doet goed en het doet je goed Je doet goed? Je geeft samen met Amanprana meer inkomen en levenskwaliteit aan 850 Javaanse boerenfamilies. In deze Amanprana coöperatie oogsten de families de kokosnectar in hun tuin en verwerken die bij hun thuis tot een kant-en-klaarproduct. Zo blijft er 2 tot 6 maal meer inkomen bij de families. Organisaties met eigen plantages en eigen verwerking kunnen weinig bijdragen aan de welstand van de lokale bevolking. Samen met Amanprana en de humanitaire organisatie Hivos geef je gelijke kansen aan vrouwen in het grootste Moslimland ter wereld. Zowel in de families als bij de lokale coöperatie hebben de vrouwen gelijke kansen. In de familie oogst de man en de vrouw verwerkt. In de coöperatie bekleden vrouwen eveneens management functies. Je geeft draagkracht aan de woorden van Gandhi: “kokosbloesemsuiker is een manier om armoede in de wereld op te lossen”.
Het doet je goed? Amanprana kokosbloesemsuiker is de eerste kokosbloesemsuiker vrij van acrylamides, gegardandeerd door onafhankelijk labo (acrylamides zijn toxisch en kunnen ontstaan door verhitting in het productieproces). Voeding als medicijn is het DNA van Amanprana. .\SH 1H]H PZ VUNLYHMÄ ULLYKL RVRVZISVL semsuiker Vervaardigd van de zachte nectar van de kokosbloesem De meest duurzame suiker volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) Met een lage glycemische index (GI 35) Met veel antioxidanten (ORAC 2.200) Ook verkrijgbaar in klontjes, als poedersuiker en in handige meeneem-portiezakjes Gula Java heeft een heerlijke karamelsmaak
Info, recepten en inschrijven op de nieuwsbrief: www.noble-house.tk
INHOUD
voorjaar 2018 In dit nieuwe seizoen zijn er weer volop nieuwe smaken te ontdekken. Hippe egg clouds, quinoasalade met bospeen en smørrebrød met vers geknipte tuinkers!
4 HEERLIJKE ONTBIJTEITJES
Met kakelverse, biologische eieren zet je de beste verwenontbijtjes op tafel: old school of lekker hip
10
RECEPTEN: 10 � Egg clouds
AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT
FRISSE LUCHT
Koolstofboeren dragen bij aan een beter klimaat. Hoe zorgen zij voor meer zuurstof in de lucht en waarom verdienen ze alle steun?
18
� Gepocheerd ei
met avocado en fijngehakte kruiden
� ‘Eieren op toast’ muffin
18 Smørrebrød: � Russische invloeden � Mediterrane smaken � Met een knipoog naar
Scandinavië
� Provençaalse
6X SMØRREBRØD
Ingrediënten
Beleg sneetjes roggebrood met spinazie-pijnboompittenspread, verse voorjaarsgroenten en nog veel meer voor een feestelijke lunch
� Inspiratie uit het
Midden-Oosten
� Met Turkse
smaakaccenten
22 � Spaghetti met ansjovis-citroensaus
LEKKER LENTE
Met ansjovis, citroen en een bosuitje krijgt een snelle pasta een pittige bite. Of meer zin in gevulde taco’s met seitan?
22
� Warme quinoasalade
met geroosterde bospeen
� Taco’s met seitan,
broccoli en rokerige paprikasaus
EN VERDER: 15 Blije koeien 16 Bio-beurs 27 Echt goed 31 Frisse Kijk: Li An Phoa
FRISSE KIJK
DAG KOOLSTOF HALLO ZUURSTOF!
CO² CO²
CO²
Eenvoudig gezegd door fotosynthese, de ‘ademhaling’ van de planten: die halen kooldioxide (CO₂) uit de lucht, gebruiken daarvan de koolstof (C) als bouwsteen voor blad en wortels en geven zuurstof (O₂) af. Als planten vergaan wordt de koolstof uit de afgestorven planten in de bodem vastgelegd. Om koolstof goed te binden helpt een rijk bodemleven. Wil je als boer koolstof binden, dan zal je goed voor je bodem moeten zorgen. Omdat biologische boeren geen kunstmest mogen gebruiken, zijn ze al afhankelijker van een rijkere bodem. Dat biedt hier voordelen. Maatregelen om zo veel mogelijk koolstof te binden zijn het land er niet kaal (onbeplant) bij laten liggen, stalmest of compost gebruiken, diversiteit in de gewassen aanbrengen en de bodem zo min mogelijk verstoren – dus weinig grondbewerking, niet ploegen. Behalve koolstofbinding krijgt de boer daar een bodem voor terug 4
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
O²
CO² O²
O²
FOTOSYNTHESE O²
die beter bestand is tegen ziektes, water en voedingsstoffen optimaal vasthoudt en daardoor hogere opbrengsten levert. De koolstofopslag helpt mee klimaatverandering tegen te gaan. Bovendien is een bodem waar veel koolstof in zit beter bestand tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals periodes met extremer weer (langdurige droogte, heftige regenval).
O²
Steun de pionierende koolstofboeren!
Boeren die meehelpen om het klimaatprobleem op te lossen moeten investeren. Daarvoor verdienen ze compensatie, vindt de projectgroep Koolstofboeren, bestaande uit ZLTO, het Louis Bolk Instituut en Bionext. Deze projectgroep onderzoekt samen met pionierende boeren methodes om koolstof vast te leggen in de bodem en heeft verschillende modellen uitgewerkt om gangbare en biologische boeren tegemoet te komen. Boeren zouden beloond kunnen worden via carbon credits, hoe hoger het percentage opgeslagen koolstof in de bodem, hoe hoger de beloning. En creatievere beloningsvormen zijn denkbaar, zoals een rentekorting op leningen bij de bank en verlaging van de waterschapsbelasting. In de nabije toekomst moet het voor de consument mogelijk worden om bij de boer om de hoek de uitstoot van zijn vliegreis te compenseren en aardappelen te kopen die speciaal geteeld zijn voor een beter klimaat.
O²
O²
O²
HUMUS C C BODEMLEVEN
z
TEKST NICOLE WILLEMSE • ILLUSTRATIE ZOLTAN KORAÏ
HOE HAAL JE KOOLSTOF UIT DE LUCHT?
CO² CO²
Iedereen kent het verhaal van het broeikaseffect. Door het teveel aan kooldioxide (CO₂) in de atmosfeer warmt de aarde op en dat bedreigt volgens klimaatwetenschappers ons bestaan. Maar er is hoop: koolstofboeren kunnen jaarlijks1 miljoen ton CO₂ uit de lucht halen. Mits wij hen steunen. EN GEMIDDELD NEDERLANDS huishouden stoot jaarlijks 8 ton CO₂ uit door energie in huis en vervoer, plus 15 ton aan voeding en kleding, aldus Milieu Centraal. Om met bomen deze huishoud- CO₂ te compenseren, moeten ruim 400 bomen een jaar lang groeien. Daarom planten we bomen in derdewereldlanden, maar we kijken eigenlijk nooit naar de bodem in ons eigen land, terwijl die een belangrijke rol kan spelen, namelijk door het vastleggen van koolstof. 57% van Nederland wordt in beslag genomen door landbouw. Onderzoekers becijferen dat de landbouw jaarlijks 1 miljoen ton CO₂ uit de lucht kan halen.
O²
CO²
C
C
AARDOLIE C
• voorjaar 2018
5
D A G K O O L S T O F, H A L L O Z U U R S T O F !
RAYMOND NIESTEN DE POSHOOF
Raymond Niesten is de vijfde generatie uit de familie Niesten op De Poshoof. Sinds 2011 boert hij biologisch en binnenkort volledig biologisch-dynamisch. Op zijn vruchtbare lössgrond worden asperges geteeld en aardappelen, witlofpennen, uien, spelt, haver en grasklaver. En hij is koolstofboer, al is dat niet zijn primaire doel.
6
RIJPADENSYSTEEM
stof in de bodem. Dat geeft hogere opbrengst, een beter bufferend vermogen van vocht, mineralen blijven behouden evenals voedingselementen voor volgende gewassen. En het legt de koolstof, die je met dat tussengewas, die groenbemester, uit de lucht hebt getrokken, vast in de bodem.’ ‘Wat mij betreft is de landbouw hét systeem om het broeikaseffect op te heffen. Alleen moet koolstofbinding economisch interessant gemaakt worden. Daarin mis ik op dit moment de visie van de overheid. Die laat het nu aan de markt over, dat is teleurstellend. Het zou mooi zijn als de biologische landbouw verder groeit. Als je met velen bent, kun je meer bereiken.’
Op De Poshoof is gekozen voor het rijpadensysteem: met de trekker of landbouwmachine wordt altijd hetzelfde spoor volgen over de akker gevolgd, waardoor de grond minder snel wordt vastgereden. Raymond Niesten: ‘Als je met een zware machine over de bodem rijdt, druk je de grond vast en ontstaan er rottingsprocessen die de planten op de verkeerde manier afbreken. Daardoor komt de koolstof toch weer als CO₂ in de lucht. Het rijpadensysteem loont dubbel, omdat de bodem waar de gewassen op groeien minder bewerking behoeft en het leidt tot een optimaal bodemleven. Je bespaart brandstof voor je machines en de koolstofbinding is maximaal.’
‘Die kan stemmen met zijn beurs. Kies je voor biologisch en biodynamisch dan kies je voor een betere bodemvruchtbaarheid en help je ook meteen mee met het terugdringen van broeikasgassen. Aan collega-boeren zou ik willen meegeven: kijk niet alleen op de korte termijn. Als ik een groenbemester zaai, verdien ik dat niet meteen terug. Maar als je meer koolstof vastlegt, dan komt dat uiteindelijk jouw bodemvruchtbaarheid en je kwaliteit en opbrengst van je producten ten goede. Daarnaast draag je bij aan een beter klimaat. Loop je voorop of ga je afwachten?’
WAT KAN DE CONSUMENT DOEN?
WAT ZIJN DE KNELPUNTEN?
VERDER EXPERIMENTEREN
‘Ploegen is funest maar als je niet ploegt, moet je wel iets met je onkruid, of je gewasresten. Houd je veel gewasresten over, dan is het moeilijk om daar weer een zaadje in te plaatsen. Het voordeel van ploegen is dat je als het ware een nieuwe start maakt. Dat is nog steeds een zoektocht en het varieert per gewas. Soms zijn we op zoek naar machines die nog niet bestaan. We kijken daarom hoe de natuur ons kan helpen. De microbiologie in dit geval. Door op het moment dat de plant wordt afgebroken de juiste schimmels en bacteriën toe te voegen aan het bodemleven, wordt het plantenmateriaal optimaal afgebroken en vervliegt het niet als CO₂, noch spoelt het door de bodem weg. We sturen de microbiologie om een snellere toename te krijgen van organische
Dit jaar gaat Raymond Niesten experimenteren met direct zaaien. Dat betekent groenbemesters inzaaien na de oogst van een hoofdgewas, ze laten groeien en afsterven – of plat rollen zodat ze afsterven – en vervolgens zonder grondbewerking weer een nieuw hoofdgewas inzaaien. De zaadjes kiemen door het groene afstervende of al dode materiaal. Het voordeel is dat de bodem nog meer met rust wordt gelaten en er minder organische stof als CO₂ de lucht in gaat. De vraag is natuurlijk hoe de opbrengst zal zijn. ‘We moeten uitvinden of dit werkt in ons klimaat en samengaat met onze manier van werken. Ik verwacht zelf dat daar wel mogelijkheden liggen, maar het kan tegenvallen.’ www.deposhoof.nl
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
z
TEKST NICOLE WILLEMSE • IFOTOGRAFIE AMKE
IJN UITGANGSPUNT IS een goede kwaliteit producten en optimale opbrengsten van mijn land. Het bodemleven staat daarin centraal. Om dat te bevorderen zaaien we verschillende soorten groenbemesters tussen twee oogsten. Dit tussengewas laten we zoveel mogelijk achter als organisch materiaal op het land. Zo wordt de diversiteit in het bodemleven gestimuleerd en is de koolstofvastlegging hoger. De hoeveelheid koolstof die je kunt vastleggen, kun je dus sturen.’
• voorjaar 2018
7
D A G K O O L S T O F, H A L L O Z U U R S T O F !
WELMOED DEINUM
DE GRAASBOERERIJ ‘We laten voor het grootste deel de natuur haar werk doen.’ Melkveehoudster Welmoed Deinum heeft haar studie levensmiddelentechnologie bijna afgerond en is klaar om de biologisch-dynamische Graasboerderij in Sondel van haar ouders over te nemen. Daar lopen de koeien 8 maanden buiten en ze eten alleen maar kruidenrijk gras.
STRIPGRAZEN Op de Graasboerderij geldt het systeem van pure graze, oftewel stripgrazen. Normaal gesproken staan koeien meerdere dagen achter elkaar op hetzelfde stuk grasland. ‘Bij ons krijgen de koeien vijf keer per dag een nieuw stuk gras, dat we afzetten met draad en waar ze precies genoeg te eten hebben’, vertelt Welmoed Deinum. ‘Bij koeien is er onderling altijd wat concurrentie. Doordat ze met z’n allen tegelijk beginnen te eten, grazen ze het weiland helemaal af en eten het netjes kaal. Kort gras maakt van nature een groeispurt, waardoor er in relatief korte tijd weer lang gras staat. Zo optimaliseren wij de lengtegroei van het gras en maaien niet. Ook zorgt dit voor een gezonder bodemleven, omdat er altijd een gewas op de bodem staat. Zet je de koeien een paar dagen op hetzelfde perceel, dan eten ze de eerste dagen een paar puntjes gras, maar op dag drie 8
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
en vier is het gras minder lekker en laten ze het staan. De volgende keer zal het gras er nog steeds staan, tenzij de boer het kort maait. Die gaat eigenlijk inefficiënt met z’n grasland om. Tegen hen wil ik zeggen: je kunt met je kudde koeien veel bereiken als je ze goed aanstuurt.’
BETER VOOR DE KOE ÉN DE MENS ‘Mijn vader zag elf jaar geleden al dat deze manier van grazen beter is voor de spijsvertering van de koeien. Grasplanten die wat langer staan zijn beter in balans en leveren een uitgebalanceerd rantsoen voor de koe. Een bijkomend groot voordeel van langer gras is dat er meer fotosynthese is en het dus meer koolstof bindt in de grond. Daar wordt het bodemleven rijker door, wat weer veel meer en beter gras oplevert. Intussen kennen we onze eigen bodem – een variatie aan zand, leem, klei en veengrond – steeds beter en we zijn trots dat het zo goed gaat; dat de koeien het goed doen, de kwaliteit van onze producten is gestegen en dat we zo veel koolstof vastleggen. Dat motiveert enorm. Klimaat is een van mijn drijfveren. Ik wil een deel van de oplossing zijn. Zonder gunstig klimaat wordt het lastig om te boeren, daarom hoop ik dat meer boeren besluiten om beter op hun grond te passen. Ook de consument kan helpen, de keuzes die hij of zij maakt in de supermarkt hebben veel invloed op de wereld en de aarde. Wij zeggen altijd: door goede keuzes te maken kunnen we met z’n allen de aarde gezond eten.’ H www.graasboerderij.nl
TEKST NICOLE WILLEMSE • FOTOGRAFIE RENÉ DEN ENGELSMAN
E GEBRUIKEN 70 HECTARE grond om 80 Friese melkkoeien en 30 Herefordkoeien met bijbehorend jongvee, zo’n 150 dieren, te laten grazen. Al het benodigde voer kunnen we in de vorm van gras van het land halen. Daarvoor laten we de gras- en melkproductie synchroon lopen: in het voorjaar, als het gras het best groeit, worden bij ons de kalfjes geboren. Een koe heeft na de zwangerschap immers veel goede voeding nodig en de kalfjes krijgen onbeperkt melk. We boeren met de natuur mee, met als voordeel dat we niet veel hoeven in te kuilen.’
• voorjaar 2018
9
FRISSE KIJK
Super hip
Een blije start met
KAKELVERSE EIEREN
B
IOLOGISCHE LEGKIPPEN hebben veel buitenruimte met bomen, struiken en hoge grassen. Door deze beschutting voelen de kippen zich veilig voor bijvoorbeeld vossen en roofvogels. Ook in de stal houdt de boer rekening met de specifieke wensen van de kippen. Er zijn zitstokken, legnesten en strooisel om in te scharrelen en het voer is biologisch, dus onbespoten. Het preventief wegbranden of kappen van een (levend) deel van de snavel is verboden. Biologische kippen krijgen uitsluitend plantaardig voer. Maar ze lopen buiten vrij rond en pikken naar alles wat beweegt, dus geheel vega is hun menu niet. De eierdooier van een biologisch ei is niet altijd dezelfde kleur geel. Dit komt doordat het menu van kip tot kip en van dag tot dag varieert. De ene kip eet meer gras dan de ander en in de winter vinden ze buiten andere hapjes dan 's zomers. Namen als maïseieren, 4-granen eieren en omega-3-eieren verwijzen alleen naar het voer dat de kippen krijgen. Nederland telt ongeveer 1,4 miljoen biologische legkippen. Veel? Het is slechts 3 procent van het totaal aantal leghennen in Nederland: dat zijn er (in 2016) ongeveer 46 miljoen. Die samen nog meer eieren leggen.
DEMETER Demeter-kippen hebben het een tikje luxer: verhoogde zitstokken en legnesten met 10
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
strooisel om een veilig eigen nest te bouwen. In de ruime stal schijnt zo veel mogelijk daglicht. Het kippenvoer bestaat uit biologisch-dynamische erwten, bonen, granen en natuurlijke mineralen voor een goede eierschaal – en daarnaast uit alles wat ze zelf scharrelend meepikken: zaden, gras, kruiden, gewasresten, wormen en insecten. Buiten kunnen de kippen terecht onder bomen, stuiken of hoge, stevige gewassen, of een zandbad nemen. Tussen elke dertig biologisch-dynamische kippen loopt een haan - voor de dames een veilig gevoel. Daarom dragen biologisch-dynamische eieren behalve eier-code 0 ook het Demeter-keurmerk.
WITTE OF BRUINE EIEREN? De kleur is afhankelijk van het ras. Veelvoorkomende biologische kippenrassen zijn Goldline en Silvernick kippen, zij leggen bruine eieren. Krielkippen leggen witte eieren. Geen idee welk ras het is? Aan het oorlelletje van de hen kun je zien welke kleur ei ze gaat leggen: een witte oorlel geeft witte eieren, een rode oorlel bruine eieren. De kleur van het ei heeft overigens geen invloed op de smaak.
KAKELVERS Die benaming krijgt een ei niet voor niets. Een kip legt bijna elke dag een ei, zo’n 305 per jaar. Het produceren van een ei kost ongeveer 25 uur. Als het ei is gelegd, laat de kip dat luid kakelend horen.
Egg clouds ONTBIJTGERECHT 2 PERSONEN
2 grote eieren snufje zout snufje peper mespunt heel fijn geknipt bieslook 1 eetlepel grof geraspte kaas bieslooksprieten Verwarm de oven voor op 200 °C. Splits de eieren en laat de dooiers elk in een kopje glijden. Klop het eiwit stijf met eventueel wat zout en peper. Meng de bieslook voorzichtig erdoor. Schep twee bergjes eiwit op de bakplaat en maak in het midden met een lepel een holletje. Bak de eiwitbergjes 4½-5 minuten in de oven. Laat in elk holletje een eidooier glijden en bak de clouds nog 3-5 minuten, afhankelijk van hoe je het dooier wilt hebben. Strooi de kaas over de warme clouds en garneer met sprieten bieslook. Serveer met soldaatjes: in wat olie gebakken reepjes brood.
c
TEKST NICOLE WILLEMS • RECEPTEN ANNEKE AMMERLAAN • FOTOGRAFIE SVEN BENJAMINS • STYLING ULRIKA GUSTAFSSON • KOKEN IMARTINE STEENSTRA
In de lente gaan de kippen vanuit hun natuurlijke ritme steeds meer eieren leggen omdat de dagen steeds langer worden. Pasen is niet voor niets het eierenfeest!
• voorjaar 2018 11
FRISSE KIJK
‘Eieren op toast’ muffin
Super simpel effect
ONTBIJT OF BRUNCHHAPJE, 6 PERSONEN
c
3 casino boterhammen 2 eetlepels verse roomkaas met kruiden 3 plakjes gekookte ham, in de lengte gehalveerd 6 eieren rond uitsteekvormpje muffinvorm met 6 holletjes, ingevet Verwarm de oven voor op 180 °C. Rooster de casinoboterhammen lichtbruin. Steek met rond vormpje uit elke boterham 2 rondjes ter grootte van de muffinvorm. Bestrijk de toastrondjes aan een kant met de verse roomkaas en leg ze met de roomkaaskant naar boven in de ingevette holletjes van de muffinvorm. Drapeer een half plakje ham langs de wand en zorg ervoor dat de ham iets boven de rand uitsteekt. Breek in elk holletje een eitje. Zet de muffinvorm op het rooster in de onderste helft van de oven en bak de muffins 17-20 minuten. Serveer ze eventueel met een kleine gemengde salade.
Het lekkerste eitje is een adoptiekip-eitje
Gepocheerd ei
MET AVOCADO EN FIJNGEHAKTE KRUIDEN ONTBIJTGERECHT OF BRUNCHGERECHT 1 PERSOON
1 snee boerenbrood 1 kakelvers ei 2-3 eetlepels hummus naturel ½ avocado in plakken ½ eetlepel fijngehakte groene kruiden (peterselie, bieslook en/of koriander)
Rooster de boterham, bestrijk met hummus en leg er de plakken avocado op. Vul een pan met een inhoud van ca. 2 liter voor driekwart met water en breng dit aan de kook. Zet het vuur uit. Breek het ei in een kopje. Laat het ei in het water glijden en vouw met een houten spaan het eiwit over de dooier. Het makkelijkst gaat dit als je het ei heel voorzichtig tegen de wand van de pan drukt. Laat het eiwit zo in 4 minuten stollen. Neem het ei met een schuimspaan uit de pan, dep het droog met een schone theedoek en laat het op de avocado glijden. Bestrooi met de kruiden en maal er eventueel peper over. 12
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
Het ‘kan niet mislukken gepocheerd ei’ Vooral geschikt als je meerdere eieren tegelijk wilt pocheren! Bekleed de binnenkant van een kopje met een royaal stukje huishoudfolie, bestrijk het heel dun met olie en breek er een ei boven. Draai het folie aan de bovenkant goed dicht. Breng net zoals voor de klassieke methode water aan de kook, zet het vuur uit en wacht tot het water niet meer borrelt. Laat het pakketje met behulp van een schuimspaan in het water glijden en laat het eiwit in 4-5 minuten stollen. Verwijder het folie voorzichtig.
Ze waren er als de kippen bij: al die tienduizenden Nederlanders die een biologische kip hebben geadopteerd. Zij halen iedere maand 6 kakelverse eitjes in de (deelnemende) winkels op. Zij blij, kippen blij. Wees niet bang, er scharrelt geen kip op je balkon of in je achtertuin; met de adoptie draag je bij aan het geluk van biologische kippen en help je de biologische pluimveehouders, de verzorgers van jouw kip. Een biologische kip heeft volop de ruimte in de buitenlucht, krijgt biologisch voer zonder gentechsoja én mag het puntje van haar snavel houden. Wil je ook (of nóg) een kip adopteren? Kijk dan op www.adopteereenkip.nl. Kies biologische eieren voor je geld. Eet je geen eieren? Geef dan een kipadoptie cadeau!
Opfrisser ei-code Ieder ei heeft een ‘kenteken’ dat verplicht is volgens de Europese regels. Zo’n ei-code bestaat uit 7 of meer cijfers en letters en vertelt vooral iets over het leven van de leghen. Het eerste cijfer geeft aan hoe ze wordt opgevoed: 0 = biologisch, 1 = vrije uitloop- of grasei, 2 = scharrel- of rondeelei. Biologisch is het A-label, zou je kunnen zeggen. Bij biologischdynamische eieren staat het Demeter keurmerk op de eieren.
Is-het-vers-trucje Hoe kun je zien of een ei vers is? Leg het in een (doorzichtige) maatbeker of kom met water. Laat het ei er voorzichtig in glijden. Zakt het ei naar de bodem, dan kun je het gebruiken, blijft het ei zweven, dan is het niet meer goed. A
• voorjaar 2018 13
ECHT LENTE
Koop nu 3 producten van Weerribben Zuivel of Zuiver Zuivel (combineren mag) en deze merken schenken per deelnemend adres € 0,50 aan Vogelbescherming Nederland. Als dank ontvang je 3 gratis boerenlandvogel ansichtkaarten ‘ maak je kans op 1 van de 5 verrekijkers. en Kijk hoe je mee kunt doen op
www.vogelbescherming.nl/zuivelactie of de zijkant van de halfvolle melk van Weerribben Zuivel en Zuiver Zuivel.
DE KOEIENDANS
A2 Jersey volle melk Ideaal om op te schuimen! www.weerribbenzuivel.nl
De astronomische lente begint dit jaar op 20 maart, Lent de meteorologische lente valt ieder jaar op 1 maart. Maar écht lente graskaae = s is het pas als de koeien naar buiten mogen. grasbote en r
TEKST NICOLE WILLEMSE • FOTOGRAFIE HENK VAN RAAIJ
° Melk van speciaal geselecteerde Jersey koeien ° A2 melk, alternatief voor gewone melk Van nature lekker romig en vol eiwitten °
ANNEER DAT MOMENT is, hangt af van het weer. Preciezer: de temperatuur waarop het gras weer gaat groeien. Dat doet het als het buiten warmer is dan 12 graden. Want alleen in een sappige groene wei valt iets te halen. In de winter staan koeien niet alleen op stal omdat het buiten koud is, maar ook omdat er niet voldoende gras is en omdat de wei in de koudste maanden van het jaar niet is berekend op de hoeven van koeien. Het gesjok veroorzaakt schade: de koeien vertrappen de wortels en ruïneren het weiland. Bovendien kunnen ze uitglijden. Om in de lente vers gras te kunnen eten, gaan ze in het najaar en winter op stal. Vlak voordat ze naar buiten mogen, staan ze vol ongeduld te trappelen voor de staldeuren. Als ze dan
eindelijk de wei in mogen, zijn ze zó uitgelaten dat ze een gat in de lucht springen. Het is een kolderiek en ontroerend gezicht. Traditiegetrouw vieren zuivelboeren met deze zogenoemde ‘koeiendans’ de opening van het boerenseizoen. Een van de bekendste melkproducten van koeien die na de winter voor het eerst weer in de wei grazen, is graskaas. Het jonge gras heeft van nature een hoger eiwitgehalte, en precies daardoor wordt de kaas zo lekker romig. De eerste graskazen zijn op z’n vroegst ongeveer een maand nadat de koeien weer in de wei staan verkrijgbaar. Samen met grasboter een typisch (buiten) seizoenproduct om naar uit te kijken. Aanrader: op sommige boerderijen kun je het koeiendansen live aanschouwen.
• voorjaar 2018 15
DE BIOBEURS
IS VOLWASSEN GEWORDEN!
De editie van 2018 op 17&18 januari in de IJsselhallen in Zwolle was een succes, met als bekroning de komst van Koningin Máxima die de officiële opening verrichtte. Samen met elf kinderen van Basisschool de Schatkamer vormde ze het biologisch keurmerk.
16
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
KONINKLIJKE KERS ‘Steeds meer mensen vinden het belangrijk om biologisch te eten’, vervolgt de minister. Het is geen geheim dat Koningin Máxima en Koning Willem-Alexander beiden groot voorstander zijn van gezond en biologisch eten. Tijdens haar rondgang over de Bio-beurs raakte Koningin Máxima op het Foodplein geboeid door de creatieve kookkunsten van Jeroen van Deursen, de bevlogen chef-kok van het volledig Eko-gecertificeerde restaurant Koetshuis op landgoed Rhederoord in De Steeg. Ook toonden de minister en Koningin interesse in Pureness en BioMechaTech. Met Pureness haakte de Bio-beurs in op de snelgroeiende vraag en nieuwste ontwikkelingen in de markt van gezonde en natuurlijke lifestyleproducten. Hier liet Koningin Máxima blijken uitstekend op de hoogte te zijn van biologische cosmetica. De minister op haar beurt liet zich graag informeren op de BioMechaTech stand over innovatieve machines en mechanisatietechnieken die de biologische landbouw versterken. Mag de Bio-beurs zich wederom geslaagd noemen, voor de biologische sector was het bezoek van Koningin Máxima en minister Schouten de (biologische) kers op de taart. Een erkenning voor alles waar jarenlang hard en met succes voor is gewerkt. www.bio-beurs.nl
TEKST NICOLE WILLEMS • FOTOGRAFIE JAN PETER FIERING & PATRICK VAN KATWIJK
YMBOLISCHER KON HET nauwelijks: biologisch is immers de toekomst, de toekomst van onze kinderen, de toekomst waarvoor de biologische sector aan het werk is. Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Carola Schouten was erbij en sprak in haar speech vol lof over de sector: ‘We mogen trots zijn op onze biologische boeren en op de hele keten.’ Ze stipte aan dat grote veranderingen vaak buiten de massa om beginnen, dat biologisch ooit begon uit idealisme van een handjevol bio-pioniers maar inmiddels is uitgegroeid tot een sterk merk, het enige wettelijke keurmerk voor voedsel. Biologisch heeft de toekomst, volgens de minister: ‘Alleen wanneer landbouw, natuur en samenleving samenhangen en in balans zijn, hebben ze toekomst - zowel economisch als maatschappelijk. In biologische landbouw en voeding, in dat sterke merk, komt dat allemaal samen. Biologisch staat voor goed eten en tegelijkertijd voor goed voor de aarde. De biologische sector is een voorbeeld, daar zie je hoe het kan: verduurzamen én verdienen, produceren met behoud van concurrentiekracht én met respect voor mens, dier, natuur en milieu. Tegen iedereen hier in de zaal wil ik zeggen: jullie hebben met biologisch iets prachtigs in handen.’
Boeren zetten zich in voor het klimaat
Minister van Landbouw Carola Schouten toont zich tijdens de Bio-beurs geïnteresseerd in het project ‘Koolstofboeren’. Hierin worden de mogelijkheden onderzocht om boeren die goed voor hun bodem zorgen en daarmee bijdragen aan de oplossing van het klimaatprobleem te compenseren en belonen. Heleen Klinkert, projectleider bij Bionext, legt uit hoe de Hollandse bodem een reservoir kan worden voor grote hoeveelheden koolstof die uit de lucht worden gehaald door landbouwgewassen en andere planten en hoe boeren dit kunnen stimuleren. Meer over koolstofboeren lees je op pagina 4.
Bio-beurs met een koninklijk tintje ‘Even was de Bio-beurs het centrum van Nederland toen Koningin Máxima de Bio-beurs betrad,’ aldus Bionext-directeur Bavo van den Idsert, ‘De biologische sector stond vol in de schijnwerpers. We hebben haar en minister Schouten op de beursvloer uitgebreid laten zien welke pareltjes en nieuwste ‘groene uitvindingen’ de biosector te bieden heeft. Daar kan de hele landbouw profijt van hebben.’ Van den Idsert laat weten dat de biologische sector in 15 jaar verviervoudigd is en wereldwijd bezig is met een stevige opmars. ‘Nederland heeft
als ambitie om om van biologisch hét landbouwsysteem voor de toekomst te maken. Dat is niet gering, maar in landen als Zweden en Denemarken is dit al aan het gebeuren. De biologische sector stelt zich verantwoordelijk op naar de toekomst, aldus Bavo van den Idsert. ‘We hebben veel in huis om bij te dragen aan grote maatschappelijke uitdagingen die voor iedereen van belang zijn: klimaat, biodiversiteit, bodem, water en gezondheid – allemaal thema’s die ook op de beurs voorbijkomen. De Bio-beurs verbindt, van boer tot winkel en restaurant naar consument.’
• voorjaar 2018 17
Heerlijk smørrebrød!
Russische invloeden
aall yaa oy o r od rroya ro ebro eb ggeb ogg rogg e ro tje etj ee eetj snee en sn een j e jk rrijk ri stri st est Best B Be d.. ad ea prea l pr els te ortels wor swo ksw ik erriksw miierik n-mi n-m nen-m e te iete ie biet de b rode mett ro m me n en epe ep op, in rrepe ieff op, bie sb osbie rosb e ro je kje kj lakj la plak np en e een eg err e Leg LLe , l el, e pel pe app ap s jes je fje jfjes j jf i hi chi schi s sc n en off e o i lo it witl en w den ede ed sned esn gesn ge p sap nsap ns ensa oen oe troe tr citr ci e citro tje etj ee e bee e b en een et e met dm ld eld e pe p uppe up drupp bed b dr be eerr ee rnee rn Garn n. Ga en. e en ome om rkom rk oork oo voo n te v en e re eure eu kleur verrkl m verk om rs.. rs kers ke tuinke oeff tuin oe e ttoef ke inke in flin fl een flink met met een
18
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
Med diite terrane smaken
Best Be esttri rijk jk e een en sn snee eetj ee ttje tj e ro rogg ggeb gg ebro eb ro ood d roya ro yaaal m met e co et cou urrrget gett ge ttes tt tesp espr es pread pr ea ad e en n maa maall e err wa watt zwa w zw war arte rte te p pep epe ep er ove er ove ver.r.r Leg L g er Le e b blaa laad la adje ad djes jess bote je bote ters rssla rsla la, a, part part r en n cock cock ktailt tail ta illto toma ma aat op op en en garn gar a ne neer er me mett m grof grof geh geh e ak akte te k kala a am al ama mat ataat taa-ol a -ol olij ol ijven iij jven ven en ve en blaa blaa aad djes djjes es basi ba assil ilic licum iccum. um m.
Met een knipoog naar Scandinavië
Best Be strriijk st jk een en sn sne ee ettjje ro ogg ggeb ebrro ood o ro roya oyaal yaaal al met mi m er erik rik kswo sw wo orrtels te els lspr prea rea ead. Leg er een lekke Leg Le ekke ek kere plak llaak ge gero ro ook okte te zal te alm e hee en el du un ge gesc gesc scha cha haaf affde pla lakk kk k ken n venkel ve venk nk kel e op en en gar arne arne eer e met et (ge eba b kk kken en e n) kapp ka pper per ertj rtj tjess en tjes watt wa wa wate te erk rker ker erss off vel elds d la ds a.
DEENS GENIETEN SMØREBRØD
etje Een eenvoudig sne groenten roggebrood, verse spread én een superlekkere heb eer uit de biowinkel: m en je niet nodig voor e d zoals de mini-feestmaaltij tten. ze Denen die optafel niet met Verwenjezelf of ge napperige anderenvan deze k es! voorjaarssandwich
P rovençaalsee ingrediënten n
Best Be stri st rrijk ri jk e een en sn snee e tj ee tje e ro rogg gg ggeb geb e ebro ro ood d rroya oyaa oy aall mett to me tom mat ma aten a tente enn-pap pap pa prik pr rrika ik kas asand and an dw wich w wic i hs ic hsspre prea pr ead ad. d. Verd Ve rdee rd eell err d ee dun u ne rring un in inge nge gen n ui ui,, pl plak p akjjjes ak es hard h ha rrd dge geko ko ook okte o tte ee ei,i, ha halv h alv lv ve (g (gel ele) el e) cher ch e ry er ryto yto oma maa m aat atje tjes jess o je ove verr en ggarn ve arne ar nee ne eer err m met et vers v ve rsse pe pete ters te rsel e ie el ee en n wa watt ve veld ldsl ld ssla. sl a. Ma Maa all e err even ev ven e tu tuee eell zw zwa arte ar rrte te p pep epe ep err o ove ver.rr.. ve
Inspiratie uit het d ood ro ebroo eb gge ogg je ro tje eetj nee en sn j een jk rijk s ri st est e Be B er.. er nd a i ia ori or k t us met mus mmu humm et hu al met yaal roya ro roy n e en et e pte of met aspt asp erras err ge eg e Le Leg deode we ro uw r ra e t kt a aa m em e err g jde nijd llssni spirraaaaals sp waat ell er w pe ep p le en op, u le krul nkr enk ten etten be bi yaaal oy ro e er e ne ar er en gar ve ni ov hini hi ahin ta tte tah tte w tt wi n e en ttten pitte pi ellpi p el t pp ata anaa gran gr et gra me m . a l s sl d l ld e ve t a wa w
Ooitt wass rog Oo ogg ge eb brrood ood ee oo ee en n va van d de e be ellaan ng grriijjks kstte e vo v oe ed din ings gsm miid dd de ellen en in N Ne ede derrllan derl and and, d,, om de de do d ood odee eenv nvou nvou oudige diige d ge re ed de en n daatt ro og gg ge e makke akke ak kelliijker jker jk er te ver te erbouw bou bo uw we en n wass in on onzze e regio egiio eg on ne en da dan ta tarwe. rrw we e.. Ro R ogg ggeb ebro oo od d is ve vee ell vas astte aste er en en stte ev viige ige ger e en n hee eeft ft ee een en v ve ee ell laan ng nge ge erre e bakti aakkttiijjd d daan n taarrwe rwe web brroo ood d.. Hee He ell ve ee el stre el stre st rekke reke en ha hadd den en en h he ebben bben bb en hu un n eig ge en n re ecept cep ce ptt, w waaarva aarrv vaan di die in in zu uiide ide delliijk jk Ned eder erla rla land an nd d oo okk ttaarw rwe be beva vat. t. Rog ogge gge geb brroo ood v vaan n nu u is e err naa aast aast st natu na ture ture rel o rel oo ok m me et di div ve errsse za zad de en n.. Vo oo or de deze ze ssaand ndw wiich ches es ku un n je h he et ro et rogg gge eb brood rro oo od d kiie eze zen da dat jjiij le ekkkker er vin nd dtt.
Met Turkse smaakaccenten
Be est sstrri rijk ijk j e jk ee en n sn neetj tje e roggebrood d rroy oyaal met spin ina nazzie ie--p ie pij ijn nb bo b oo om mp pit p ittte ten nsssp prrea ead d.. Leg er e en nkke ele el le e plaakkkkke pl en e n gegr griil ild llde de e cco ou urrg u rge ge ett et ttte te ee en n in kkw waart rte rt en n ge g e es sn ne ed e de en e n rad ra dij di d ijs jsj js sje jjes es o op p.. G Gaar arn ne ee e err m me ett v ve erk er rkr kru kr rui uim ime eld e lde ld e ve rse rs e ge eiit ite ten nk n kaa ka ass e en n ee e n to t ef efj fje e winter erp po osst o ste tel ele el lei ein. ein
voorjaar 2018 voo oorj rjaaarr 201 0 8 19 01 19 • voorja
DEENS GENIETEN SMØREBRØD
dippen maar!
Superlekker en voor talloze
SMAAK COMBINATIES
gezond snacken doe je met deze Mediterrane dips Snack jij er graag op los en kun jij maar niet genoeg krijgen van de Mediterrane keuken? Houd je je snacks graag zo verantwoord mogelijk? Probeer de dips van TerraSana dan eens uit. Hummus, tzatziki, auberginetapenade en dipsauzen op basis van paprika. Wat je proeft, is puur Mediterraans. Handig, snel en lekker!
auberginetapenade
hummus naturel
hummus hummus zongedroogde tomaat koriander
dipsaus sweet & mild
dipsaus hot & spicy
tzatziki
Bij TerraSana houden we van goede voeding. Producten die blij maken. We maken al 35 jaar biologische producten waarvan je tot in je tenen voelt dat het klopt. Geen poespas maar pure en eerlijke producten. We houden van echt eten, waarmee je iets goeds doet voor jezelf én de wereld om je heen. Samen. Dat is positive eating!
20
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
terrasana.nl
RECEPTEN SERENA KORF • FOTOGRAFIE SVEN BENJAMINS • STYLING ULRIKA GUSTAFSSON • KOKEN IMARTINE STEENSTRA • ILLUSTRATIE ZOLTAN KORAÏÏ
Tip: de auberginetapenade bestaat voor 93% uit gegrilde aubergine en is dan ook een perfecte groente-toevoeging aan bijvoorbeeld je pasta of lasagne. Gebruik je het als dip, bijvoorbeeld met de crunchy triangles van TerraSana? Meng het dan met ricotta, feta of volle Griekse yoghurt.
Rode bietenspread met mierikswortel
Tomaten-paprika sandwichspread
ZWERGENWIESE
BIONOVA
De rode biet geeft deze veganistische spread van Zwergenwiese een aardse smaak. De mierikswortel zorgt voor pit en de basis van zonnebloempitten maakt de spread lekker smeuïg.
Deze klassieke sandwich– spread van Bionova heeft een lekkere, eigentijds smaak combinatie met tomaat en paprika. Gebruik met deze spread met frisse voorjaarsgroenten of gebruik hem als dip.
Courgettespread
Hummusspread met koriander
NATIVE
De basis voor deze Siciliaanse courgettespread van Native zijn courgettes die niet ‘mooi’ genoeg zijn, maar nog perfect zijn van smaak. De spread is heerlijk met gegrilde mediterrane groenten.
Mierikswortelspread VITAM
Lekker scherp en romig is de veganistische mierikswortelspread van Vitam, waarvan geplette zonnebloempitten de basis zijn en ongezwavelde mierikswortel voor de smaak zorgt.
TERRASANA
Deze hummusspread van Terrasana met koriander is vol en romig van smaak en kun je makkelijk in voorraad houden, omdat je hem niet gekoeld hoeft te bewaren. Er is een naturel variant en eentje met gedroogde tomaat.
Spinazie pijnboompitten ALLOS FARM VEGETABLES Groente is de basis voor de spreads van Allos Farm Vegetables. De combinatie van pijnboompitten en spinazie geeft deze spread een frisse en volle smaak. Lekker in combinatie met bijvoorbeeld geitenkaas en feta.
• voorjaar 2018 21
Altijd lekker in de lente
Warme quinoasalade W q MET ME ET GE GGEROOSTERDE ERO ROOOSTE RO STE TERD R E BO RD BBOSPEEN SPEE SP EENN EE
Inspirerende en makkelijk te maken recepten voor iedere dag
S nel I taliaa ns
Priméal Quinoa Real
re e k k e L lente n smake
Fish4ever ansjovisfilets in biologische olijfolie extra vierge 22
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
Spaghetti S p g MET AN ME MET ANSJOVIS-CITROENSAUS NSJOV SJJOV OVI VIS IS-C -CIT CIT ITRO R EENNSA RO NSA SAUS US
• voorjaar 2018 23
A LT I J D L E K K E R I N D E L E N T E
Taco’s T
Taco’s
MET SEITAN, BROCCOLI EN ROKERIGE PAPRIKASAUS
MET SEITAN, BROCCOLI EN ROKERIGE PAPRIKASAUS
HOOFDGERECHT, 4 PERSONEN
MET ANSJOVIS-CITROENSAUS
W Warme quinoasalade
HOOFDGERECHT, 2 PERSONEN
MET GEROOSTERDE BOSPEEN
150 g spaghetti 1 eetlepel olijfolie 2 sjalotten, fijngehakt ½ potje ansjovis van fish4ever 2 stengels bosui, in ringetjes 250 g minitomaten, gehalveerd geraspte schil van 1 citroen 2 eetlepel grof gehakt basilicum verse zwarte peper 50 g winterpostelein of gemengde bladsla Kook de spaghetti volgens de aanwijzingen op het pak. Verhit de olijfolie in een koekenpan en fruit de sjalotten 3 minuten in de olie. Laat de ansjovisfilets uitlekken, en vang de olie op. Roer de ansjovisfilets door de ui en laat op zacht vuur als het ware smelten. Roer de bosui, de tomaatjes en de geraspte citroenschil door de ansjovis en bak ze op laag vuur enkele minuten. Zorg er wel voor dat de tomaatjes niet gaan smelten. Meng de spaghetti met wat kookvocht van de spaghetti, de opgevangen olie en het basilicum door de saus en verdeel over 2 borden. Maal er royaal peper over en garneer met de winterpostelein.
FISH4EVER ANSJOVISFILETS IN BIOLOGISCHE OLIJFOLIE
De ansjovisfilets van Fish4ever worden net als de vis voor alle andere visconserven van dit merk zo duurzaam mogelijk gevangen. In de kleinschalige conservenfabriek leggen ze de verse ansjovisfilets in zout, zodat de authentieke smaak zich kan ontwikkelen, vervolgens worden ze ingeblikt met biologische extra vierge olijfolie. Gebruik de ansjovisfilets én de lekkere olijfolie waar ze inzitten als smaakbooster in pasta’s, pizza’s en salades. Ze zijn ook heel zuinig in gebruik: 1 blikje is voldoende voor 4-6 personen en ander vlees of vis heb je niet nodig. 24
S M A A K M A K E N D • voorjaar 2018
HOOFDGERECHT, 4 PERSONEN
1 bos wortelen, geschrapt 3 eetlepels olijfolie 250 g Priméal Quinoa Real van Ekibio 2 rode uien, in halve ringen 2 teentjes knoflook, fijngehakt 200 g spinazie pitjes van een halve granaatappel fijngehakte oranje schil van 1 sinaasappel 150 g feta of 100 g gemengde noten Verwarm de oven op 180 °C. Besprenkel de bospeen met 1 eetlepel olie, spreid ze uit op een bakplaat olie en rooster ze in de oven in 30-40 minuten gaar. Spoel de quinoa in een zeef onder koud water. Breng in een pan met 500 ml water en wat zout aan de kook en kook 12-15 minuten op laag vuur. Verhit de rest van de olie in een koekenpan en fruit de ui en knoflook 3-5 minuten. Roer van het vuur af de spinazie erdoor. Meng de quinoa door de spinazie. Voeg de sinaasappelschil en naar smaak zout en peper toe. Verdeel de quinoasalade over 4 borden, garneer met de granaatappelpitjes en geroosterde wortelen en verkruimel de feta over het gerecht. Liever vegan? Vervang de kaas door 100 g gemengde noten.
PRIMÉAL QUINOA REAL
Bolivia, het land waar al meer dan 4000 jaar quinoa wordt verbouwd, is het herkomstgebied van de biologische quinoa van Primeal, vandaar de naam ‘quinoa real’. Het gewas wordt verbouwd door een cooperatie van Boliviaanse boeren en lokaal bewerkt, gewassen en verpakt. Priméal heeft een mooie grote korrel, een heerlijke zachte smaak en is veelzijdig te gebruiken.
marzano of pruim
Stoom of kook de broccoliroosjes in 10 minuten gaar. Verwarm de tacoschelpen volgens de verpakking in de oven. Verhit de helft van de olie in een koekenpan en fruit de helft van de uien en knoflook 3-4 minuten. Voeg de paprika toe en bak ca. 5 minuten. Voeg de tomatenpuree en 2 eetlepels water toe en bak nog even. Pureer het paprikamengsel met de amandelen tot een grove saus. Voeg naar smaak het rookzout toe. Verhit de rest van de olie in een andere pan en fruit de rest van de uien met de knoflook 3 minuten. Voeg het seitangehakt toe en roerbak dit krokant. Meng de broccoliroosjes en peterselie door de gebakken seitan. Zet het seitanmengsel, de saus, de taco’s en als je dat lekker vindt de zure room en/of guacamole, op tafel en laat iedereen zelf de schelpen vullen.
AMAIZIN TACOSCHELPEN
Amaizin reist de wereld af om inspiratie op te doen voor biologische snacks en maaltijdoplossingen, en om originele recepturen te vinden evenals lokale producenten om mee samen te werken. Een van de nieuwste producten zijn de taco shells, krokante schelpen van maïsmeel, in kokosolie gebakken naar origineel Mexicaans recept. Een fantastische basis voor gezellige doe-het-zelf-etentjes of een heerlijke maaltijdsnack. V
RECEPTEN ASERENA KORF & ANNEKE AMMERLAAN • FOTOGRAFIE SVEN BENJAMINS • STYLING ULRIKA GUSTAFSSON • KOKEN MARTINE STEENSTRA
Spaghetti S h tti
8-12 tacoschelpen van Amaizin 500 g broccoli, in roosjes 3 eetlepels olie 3 rode paprika’s, in stukjes 250 g seitangehakt 2 rode uien, in halve ringen 2 tenen knoflook, fijngehakt 50 g tomatenpuree Deens rookzout takjes platte peterselie, gehakt (1 bekertje room) (1 bakje of zelfgemaakte guacamole)
Vegan feest
• voorjaar 2018 25
ECHT GOED
MERK KHORASAN TARWE
De naam van de tarwe is khorasan en het KAMUT handelsmerk garandeert : ®
authentiek khorasan graan altijd biologisch verbouwd nooit genetisch gewijzigd een eiwit gehalte van 12-18% tussen 400 en 1000 ppb (μg/kg) selenium
Proef het verschil Deze tarwe wordt gewaardeerd voor zijn natuurlijk zachte en nootachtige smaak en is rijk aan proteïnen, vezels, zink, fosfor, magnesium, vitamine B1 en B3. Het bevat ook meer mineralen, zoals koper, mangaan, molybdenum en selenium, een spoorelement dat bekend staat om zijn sterke antioxidante eigenschappen. Onze recepten zijn beschikbaar op www.kamut.com
Wat zegt de wetenschap ?
Het oude graan voor een modern leven
Herkomst Een voorouder van moderne tarwe, khorasan tarwe is afkomstig van Mesopotamië, gelegen in de Vruchtbare Sikkel, een gebied in het Midden-Oosten dat zich uitstrekt van Egypte tot de valleien van de Tigris en de Eufraat.
100% natuurlijk Bosbessen, cranberry’s en rozenbottels. Deze super zachte conditioner van Urtekram bevat 100% natuurlijke ingrediënten. Geschikt voor elk haartype, in het bijzonder voor droog en beschadigd haar. Relaxed doseren, met deze tube. www.natradabiologischeverzorging.nl
kwaliteit Het verschil bevindt zich in de kwaliteit gegarandeerd aan de hand van het handelsmerk KAMUT®. Wij verbouwen in een droog klimaat in Noord-Amerika (Saskatchewan - Montana) gelijkaardig aan het klimaat in Egypte om de kenmerken van het oude khorasan graan te behouden. Er bestaat een gelijkenis met basmati rijst die zijn oorsprong vindt in het noorden van Indië en zijn beste kwaliteit en smaak behoudt indien het in het noorden van Indië wordt verbouwd.
ADVIESPRIJS € 5,99 200 ML
Goede koffie begint bij goede bonen De bijzondere smaak Biocafé koffiebonen hangt nauw samen met de plek waar de koffiestruiken groeien. Net zoals wijn zijn specifieke smaak krijgt van de soort druif, werkt dit ook zo bij koffiebonen. De milde 100% Arabica bonen komen uit Latijns Amerika, de pittige Regular variant bonen uit Peru en Uganda en de krachtige Dark Roast variant uit Mexico en Peru. Welke ro roast wordt het? www.natudis.nl
ADVIESPRIJS € 6,85 100 G
Om de landbouwers een rendable activiteit te garanderen, krijgen ze een gunstige en vaste prijs als vergoeding voor de kleinere opbrengst.
KAMUT® khorasan tarwe werd nooit genetisch gemanipuleerd en bevat minder complexe gluten die gemakkelijker te verteren zijn. Het is een uitstekend alternatief voor moderne tarwe. Uit een studie blijkt dat de meeste personen, die niet aan coeliakie leden maar wel gevoelig waren voor moderne tarwe, geen problemen hadden met het eten van KAMUT® khorasan producten. Het programma is beschikbaar op www.kamut.com
D ideale De melk om op te m sschuimen!
Waar kopen ? Wa
KAM ® khorasan producten zijn verkrijgbaar in de KAMUT meeste mee natuurvoedingswinkels, biologische winkels en bakkerijen. b k ba Alle beschikbare producten, per land en per categorie, ca ate zijn terug te vinden op www.kamut.com
w www.kamut.com - nele.callebert@kamut.com Tel. +32 472 75 15 39
Licht krokant Uit Frankrijk : vegan crackers van groene linzen. Vol vezels, magnesium en ijzer. Zonder gluten, lactose, eieren, gist of aroma. Eet ze puur of varieer met een lekker hartige of zoete spread. C’est bon! www.ekibio.fr
De juiste verhouding tussen vet en eiwit in melk is cruciaal bij het maken van een lekkere cappuccino. De A2 volle Jersey melk van Weerribben Zuivel bevat een hoog vet percentage (6%) w wat zorgt voor een romige v volle smaak en helpt bij het 'smeuïg' houden van het melkschuim. Het hoge eiwitgehalte zorgt er voor dat deze melk zeer goede schuimeigenschappen heeft en dus perfect is om cappuccino mee te maken. Lekker opschuimen maar! www.weerribbenzuivel.nl
ADVIESPRIJS VANAF € 1,59 1 L
ADVIESPRIJS VANAF € 2,99 150 G • voorjaar 2018 27
ECHT GOED
LEKKER NIEUW!
Tofu Gember Knoflook
Bronwaterfris
met sojasaus-marinade
De Speick Thermal sensitive deo stick biedt een betrouwbare bescherming met thermaal water uit het Duitse Schlangenbad dat vol is aan krachtige kiezelzuren. Goed voor een langdurige fris gevoel en een licht fruitige geur. En zonder enge aluminiumzouten www.natradabiologischeverzorging.nl
Dat smaakt naar meer. Veel meer.
ADVIESPRIJS € 6,79 40 ML
Zacht & smeuïg Heerlijke biologische honing van De Traay. De mild zoete, bijna karamelachtig Klaverhoning wordt gemaakt van nectar die de bijen verzamelen van verschillende klaversoorten uit Nieuw-Zeeland. De frisse Zonnebloem & klaver honing is een combinatie van nectar van zonnebloemen en diverse klaversoorten uit Europa en Argentinië. Beide zijn heerlijk op brood. www.detraay.com
ADVIESPRIJS VANAF € 6,95 350 G
Hartige hapjes Wrap it!
Bij ProLaTerre hebben we de smaak te pakken. En wat voor smaak! Tofu Gember Knoflook met sojasaus-marinade is lekker makkelijk, lekker vegan, maar vooral lekker lekker. Het geheim: de tofu is niet in water verpakt, maar in een marinade van sojasaus en ligt dus al lekker te marineren. De tofu is zowel koud als warm echt héérlijk. En het wordt nog lekkerder als je de marinade tijdens de bereiding ook als saus gebruikt. Ga voor volop inspiratie én de lekkerste recepten naar prolaterre.com ProLaTerre. Lekkerder voor vandaag, beter voor morgen.
Rijstpapier wordt gebruikt voor het maken van Vietnamese summer rolls: Bánh Tráng. De Amaizin rijstvellen worden gemaakt van biologische rijst door een traditionele producent in Cambodja. Even weken in lauw water en dan vullen met verse, knapperige ingrediënten. Dip de verse loempia’s in een lekker sausje voor een heerlijke en gezonde maaltijd. www.amaizin.nl
De snackzakjes Van De Nieuwe Band To Go zijn gevuld met een lekkere noten(mix) en energiemix. Er is volop keus: studentenhaver, geroosterde hazelnoten, notenmix, energiemix met cacao nibs, pure amandels met chocola, kaneelamandelen, rozijnenmix met chocola en een mix van gember en pure chocola. Proeven maar! www.nieuweband.nl
ADVIESPRIJS VANAF € 1,69 ADVIESP , 75 G
ADVIESPRIJS VANAF € 1,85 110 G
• voorjaar 2018 29
CO LO FO N
1.001 boeken voor mensen met een groen hart
advertenties
Eco-logies in de Achterhoek. Modern comfort, warme sfeer. www.detimmerschuur.nl EKO textiel bij PURE COVERZ: bed-bad-tafel-keuken & stoffen www.purecoverz.nl (0226) 34 19 65 De Roek Vakantiebungalows bij Otterlo, 1500m van Hoge Veluwe. Met biologische winkel, speeltuin, kinderboerderij en vegetarische maaltijden. www.deroek.nl
neem een kijkje
Alle duurzame en groene boeken bij elkaar in één shop koken-eten-tuinieren-landbouw-bewust leven en meer
Open Dagen Kruidencursussen Biol. Kruidentuin en Webshop www.kruidenrijk.nl (06) 387 315 63 Sus & So H'sum Eerlijke mode | bio basics | bed-badtextiel www.susenso.nl (035) 73 70 321 Héérlijke bio/veg. vakantie in Auvergne:kamer/yurt/tent. Glutenvrij of vegan kan ook! Wandelen, rust, gezelligheid: www.lagarnasette.net Biologische en natuurlijke kleding, voelt goed, staat mooi, is (h)eerlijk! kijk bij www.ecotex.nl www.gezichtspunten.nl Het zelfgenezend vermogen basis van onze gezondheid. www.bio-ron.com Biologische producten voor mens, dier, plant en bodem. Wilt u hier ook adverteren? Dat kan al vanaf 60,00 (ex. btw). Meer info: Bionext, Renáta Horenová, tel. (06) 186 50 517 en horenova@bionext.nl of kijk op www.smaakmakend.nl
B
oer Paco Salcedo is de trotse voorzitter van de coöperatie Almendrera del Sur in Andalusië, Spanje. Sinds 1995 koopt Horizon alle biologische amandelen van deze coöperatie. Daardoor verbouwen nu al ruim 400 boeren amandelen op biologische wijze. Want wat goed is, groeit natuurlijk.
Kijk op www.bionext.nl voor de laatste biologische nieuwtjes, speciale acties en leuke evenementen. En schrijf je in voor onze nieuwbrief!
Li An Phoa
SMAAKMAKEND 1 • VOORJAAR 2018
Smaakmakend is een uitgave van Bionext. Het blad verschijnt vier keer per jaar en wordt u aangeboden door uw biologische specialist. In Smaakmakend vindt u recepten met biologische producten en verhalen over de herkomst van ons voedsel. Vragen of opmerkingen? Mail of schrijf Bionext.
is filosoof, ecoloog en bedrijfs-kundige en als universitair docent verbonden aan Nyenrode en de Erasmus Universiteit. En als oprichter van het ‘nomadische’ Spring College werkt ze met zowel multinationals als boeren en kunstenaars. Haar nieuwste project is Drinkable Rivers. ‘Ik haal mijn voeding uit diversiteit.’
UITGEVER
Bionext • Nieuwe Kazernelaan 2 D42 6711 JC Ede (GLD) • (030) 233 99 70 smaakmakend@bionext.nl
DRINKABLE RIVERS? ‘Op mijn 24e ben ik de Rupert Rivier in NoordQuébec afgevaren, van bron tot monding. Het water vervoerde me. Ik kookte ermee en waste me erin, ik dronk het. Die rivier leerde me dat als de omgevingsfactoren en relaties gezond zijn, iedereen zich ermee kan voeden. Sindsdien is het mijn missie om te navigeren richting drinkbare rivieren: systemen die ik onlogisch vind, probeer ik om te buigen naar logische, slimmere systemen door onderzoek, kennis en vooral ervaringen te delen. Dat doe ik door te wandelen langs rivieren en de wijsheid van plekken – de ecologie – te verbinden met dagelijkse keuzes – de economie.
REDACTIE
Anneke Ammerlaan (hoofdredacteur) Sabine Horsting (redactieraad) Casper Kromkamp (redactieraad)
ART DIRECTION & VORMGEVING
Marc van Meurs • Yullan Oosterhof
FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE
Amke • Marcel van den Bergh • Sven Benjamins • Patrick van Katwijk • Zoltan Koraï • Shutterstock.com
MEDEWERKERS
Bianca Daniels • Ulrika Gustafsson • Serena Korf • Femke Mosch • Martine Steenstra • Nicole Willemse
LITHOGRAFIE
Grafimedia Amsterdam
DRUK
Ook tijdens het Spring College (www.springcollege.org) staat het verband hiertussen centraal. Ik geef buiten les, daar kun je leren dat alles met alles verbonden is. Soms vergeten we onze relatie met de aarde, dat die er is. Door in de buitenlucht te zijn, worden we ons weer bewust van deze relatie. De rivier is de metafoor waar de realiteit op resoneert.’
JOUW KIJK OP DUURZAAM EN BIOLOGISCH? ‘Bij mij gaat het om het op
één lijn krijgen van ons gedrag met de logica van het leven. De constante en de verandering horen bij elkaar, dat is de realiteit: alles is hetzelfde en alles is helemaal anders. Het gaat om een duurzame beweging, dingen
bewegen voort, het leven gaat voort. Ik noem dat de ecologische wijsheid, een begrip hoe de beweging, de logica, van het leven werkt. Biologisch is dan een interpretatie daarvan: als dingen zo werken, dan kun je voedsel verbouwen vrij van synthetische en chemische middelen waarvan we de consequenties in de leefomgeving en voor de toekomstige generaties niet kennen. Zodat voedsel wél voedzaam en gezond is, voor de bodem, het gewas en voor degenen die het eten, maar ook voor de volgende generatie, die daarna en die daarna. Het zou geweldig zijn als er geen label meer nodig zou zijn, dat biologisch, bijna als een vorm van geweldloosheid, de norm is. En als er bepaalde voedingsstoffen en mineralen niet in zitten of als er wel vergif in zit, moet er een etiket op komen. Zoals bij schoonmaakmiddelen, waar doodskoppen op staan en die, dat vind ik heel verwonderlijk, in lage keukenkastjes staan. Als we het niet zelf op onze huid kunnen smeren of drinken, hoe kunnen we er dan wel iets mee schoonmaken, dat vervolgens in onze rivier terechtkomt?’ R
Roto Smeets
ACQUISITIE
Renáta Horenová (06) 186 50 517 horenova@bionext.nl Advertenties kunnen zonder opgaaf van redenen worden geweigerd. ISSN: 1385-9625 © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en fotograaf. Deze uitgave is met zorg gemaakt. Voor eventuele onjuistheden is Bionext niet aansprakelijk. Smaakmakend wordt gedrukt op chloorvrij en gerecycled papier.
TEKST NICOLE WILLEMSE • FOTOGRAFIE ARNE JANSE VAN RENSBURG
groeneboekenshop.nl
ste e b e D es j s e r d Bio-a
FRISSE KIJK
Li An Phoa maakt source-to-sea wandelingen en nodigt iedereen uit om mee te wandelen, om zo te zien hoe iedere stap en alles uit ons dagelijks leven ertoe doet. Vanaf half mei tot half juli 2018 wandelt ze de Maas af. Meedoen? Check www.DrinkableRivers.org 31
Een campagne van
k j i l r e e h Voor’n n e v e l n e buit eitjes geven! e z n o g a a r g j i willen w
Wat is er nou leuker dan koken met de eitjes van je eigen adoptiekip?!
Adopteer een Kip Zo kunnen zij genieten van het buitenleven en jij van (h)éérlijke biologische eitjes. Bestel nu! www.adopteereenkip.nl